Uy

i
PROCEEDINGS
BİLDİRİLER KİTABI
2nd International Symposium on Innovative Approaches in Scientific Studies

2. Uluslararası Bilimsel Çalışmalarda Yenilikçi Yaklaşımlar Sempozyumu
Samsun / Turkey
November 30 - December 2, 2018
ii
2. Uluslararası Bilimsel Çalışmalarda Yenilikçi Yaklaşımlar Sempozyumu
Samsun / Turkey
November 30 - December 2, 2018
Typesetting/Dizgi
Assist. Prof. Dr. Turgut ÖZSEVEN
Lecturer Sadık ÖNAL
Lecturer Volkan KARACA
Cover Design/Kapak Tasarım

Editors/Editörler
Lecturer Volkan KARACA
eISSN: 2618-6446
Published by SETSCI
Publication Date: December 07,2018
iii
CONTENTS
Committee ...................................................................................................................................................................... xvi
Keynote/Invited Speakers ............................................................................................................................................... xx
Participating Countries................................................................................................................................................... xxi
Accepted Papers ............................................................................................................................................................ xxii
Technical Program .......................................................................................................................................................... xli
Peyzaj Mimarlığı Eğitiminde Bitkilendirme Tasarım Süreci

(Planting Design Process in Landscape Architecture Education).................................................................................... 1
Bitki-Mekan-Donatı ilişkisinin Peyzaj Mimarlığı öğrenci çalışmalarında incelenmesi

(Investigation of the relationship between plant-space-furniture in the study of landscaping students) .......................... 6
Kentsel Rantin Oluşumu ve Bölüşümü Sürecinde Kent Piyasasinin Rolü ..................................................................... 14
Atık Isı Kazanımının Deneysel Tasarım Metoduyla Optimizasyonu

(Optimization of Waste Heat Recovery by Experimental Design Method) .................................................................... 20
A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects on NOx Emissions .................................... 25
A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects on PM and Smoke Emissions ................... 34
An Extensive Review on Nanofluids - Based on Available Experimental Studies ........................................................ 43
Yaratıcı Anlatıcıdan Kurmaca Anlatıcıya Ağıt: Nocturnal Animals Filminin Anlatıcıları

(Requiem from Creative Narrator to Fictional Narrator: Narrators of the Nocturnal Animals) .................................. 56
Green Bond Market Efficiency Test and Forecasting of Green Bond Prices ................................................................. 61
Thermal Characteristics of Swirling Coaxial Confined Impinging Air Jets: An Experimental Investigation ................ 66
Azerbaycan'da Çok Kültürlülük Felsefesinin Tarihi ve Pratik Temelleri

(Historical and Practical Bases of Philosophy of Multiculturalism in Azerbaijan) ....................................................... 72
Kesme Hızı ve İlerlemenin Al-35Zn Alaşımının İşlenebilirliğine Etkisinin İncelenmesi

(Investigation of the Effect of Cutting Speed and Feed Rate on Machining of the Al-35Zn Alloy) ................................ 77
Environmental Pollution in the Southern Coastline of Adjara (Georgia) and its Impact on Quality of Cattle Milk ...... 84
Gravity Anomalies on Continental Edgings ................................................................................................................... 86
Determination of Updated Tectonic Structure of Turkey Utilizing Gravity Data .......................................................... 89
Modified Synthetic Variable Ratio Pansharpening Method ........................................................................................... 92
ii
Aktif Güç Filtresi ile Harmoniklerin Dengesiz Yükte Eliminasyonu
(Elimination of harmonic with Active Power Filter in Unbalanced Load) .................................................................... 97
Bir Fazlı Tam Dalga Kontrollü Doğrultucu Giriş Akımı Harmonik Analizi
(Harmonic Analysis Of Input Current of Single- Phase Full Wave Controlled Rectifier)............................................ 104
Güç Sisteminde Triplen Harmoniklerin Eliminasyonu

(Elimination of Triplen Harmonics in Power System) ................................................................................................. 111
Doğal Taş Üretimimizin Genel Görünümü ve Ülkemiz İçin Önemi ............................................................................ 117
İkici Virial Katsayısının Morse Potansiyeli ile Analitik Hesaplanması ve Nötral Soygaz Atomlarına Uygulanması .. 121
Termal Otellerin Web Siteleri İçerik Analizi ................................................................................................................ 124
Turizm Eğitimi Alan Önlisans Öğrencilerinin Sektöre Yönelik Meslek Algıları: Pamukkale Üniversitesi Örneği..... 129
Students’ Ideas about Anatomy 4D Program in Inquiry Based Learning Classroom ................................................... 135
Türkiye İçin Yeşil Bina Sertifika Sistemi Gerekliliği ................................................................................................... 138
Alüminyum-Grafen Kompozit Yapılarda Çekme Dayanımının, Aşınma Direncinin ve Mikroyapının İncelenmesi ... 144
Grafen Takviyeli Alüminyum Matrisli Kompozitlerde Sinterleme Sıcaklığının Kompozitlerin Yoğunluğuna,

Gözenekliliğine, Sertliğine ve Mikroyapısına Olan Etkisinin İncelenmesi .................................................................. 150
Temel Tasarım Eğitiminde Yüzeyden Hacime Geçiş Çalışmalarının Biçim Üretimi Bağlamında Değerlendirilmesi
(Evaluation of Transition from Surface to Spatial in Basic Design Education in the Context of Form Production) ... 155
Engine performance and exhaust gas temperature modeling in a diesel engine with butanol-diesel fuel blends:
Comparison of artificial neural networks and regression analysis ................................................................................ 163
Bauhaus Okulu Ve Ikea Mobilya Mağazasi Kavramsal İlişkisi ................................................................................... 167
Madencilik Faaliyetlerinde İnsansız Hava Araçlarının (İHA) Kullanımı ..................................................................... 174
Object Recognition System Based on Oriented FAST and Rotated BRIEF ................................................................. 179
Ulusal Bir Yeşil Bina Sertifika Sistemi İçin Arazi Yönetimi Kriter Önerisi ................................................................ 182
Krom Kaplama Yapılmış Poliamid Malzemelerin Sıcaklık Yükü Altındaki Gerilme Dağılımlarının Sonlu Elemanlar
Yöntemiyle İncelenmesi ............................................................................................................................................... 188
The Hot-Injection Method for Synthesis of Nano- and Microparticles ........................................................................ 193
Some results of the driving point impedance functions ................................................................................................ 196
Bulut Bilişimde Felaket Kurtarma Tekniklerinin İncelenmesi

(Examination of Disaster Recovery Techniques in Cloud Computing) ........................................................................ 202
Etkileşimi Artırılmış Yeni Bir Kondisyon Bisikleti Tasarımı ...................................................................................... 214
Konya’daki Bazı Yüksek Gerilim Hattı ve Trafo Binaları Yakınında Yapılan Manyetik Alan Ölçümlerinin
Değerlendirilmesi .......................................................................................................................................................... 217
Yedeksiz Tamir Edilebilir Tek Üniteli Bir Sisteme Ait Geçiş Olasiliği Ve Beklenen Geçiş Süresinin Analizi........... 224
iii
Source Parameters for tsunami prone cities in Aegean Sea coastal areas of Turkey .................................................... 228
3B Eklemeli Üretilmiş Farklı Hücresel Yapılı Sandviç Panellerin Sonlu Elemanlar Yöntemiyle Eğilme Davranışının
İncelenmesi ................................................................................................................................................................... 232
Impact Energy Consumption Capabilities of 3D Printed Specimens ........................................................................... 236
Mechanical Design and Finite Element Analysis of a Pneumatic Artificial Muscle Powered Lower Limb
Exoskeleton ................................................................................................................................................................... 239
Cyber Terrorism Risk at Ports and Organizational Management Process in Application of Security Plan ................. 246
Effect of Powder Size on Titanium Mechanical Properties .......................................................................................... 252
Odun Kökenli Levhalar ve Kullanım Alanları

(Wood Based Boards and Usage Areas) ....................................................................................................................... 254
Üniversite Öğrencilerinin Mobilya Tasarımında Geometrik Form Tercihlerinin Veri Analizi ile Değerlendirilmesi:
Sinop Üniversitesi Örneği
(Evaluation of Geometric Form Preferences in Furniture Design of University Students by Data Analysis: Sinop
University Case)............................................................................................................................................................ 260
The Effect of BENTAR (Silicone Sprayer Sticker) on Ricania japonica ..................................................................... 264
Best Practices and Policies Regarding Forestry in Response to Climate Change......................................................... 268
Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme Üzerine Eğilimlerin Belirlenmesi

(Determination of Trends in Wooden Materials by Using Twitter Data in Turkey) ..................................................... 273
Behavior of CLT Formwork Beams Retrofitting with CFRP Strip under Static Loading ............................................ 277
EğitimYapılarındaYenilikçi Sürdürülebilir Yaklaş

(Innovative Sustainable Approaches in Educational Structures) ................................................................................ 282
Flexible Design Approaches in Children's Furniture .................................................................................................... 289
Otel Tasarımında Yeni Bir Yaklaşım: Sürdürülebilirlik

(A New Approach to Hotel Design: Sustainability) ...................................................................................................... 294
Gelecek Temalı Bilim Kurgu Filmlerinde Yeni Mobilya Tasarım Anlayışı

(New Furniture Design Concept in Future Themed Science Fiction Films) ................................................................ 301
Restructuring of β-Admissible Mappings in G-Metric Spaces and Fixed Point Theorems .......................................... 305
Fixed Points for Weakly Contractive Maps On N-Normed Spaces .............................................................................. 310
Generalizations of Fixed Point Theorems for Multivalued Maps Via Q-Functions ..................................................... 313
Diyet Posası ve Kanser ................................................................................................................................................. 317
Alfa Sipermetrinin Gökkuşağı Alabalığı Solungaç Dokusunda Antioksidan Enzim Aktivitesi Üzerine Etkisi ........... 322
The Investigation of Microstructure and Mechanical Properties of Austenitic Stainless Steel Joints Obtained by Different
Welding Methods and Different Welding Parameters .................................................................................................. 324
Oyuksuz Tüp Lineer Jeneratörlerin Temel Parmetrelerinin Etkisi Ve Prototip Üretimi .............................................. 328
iv
Endüstri 4.0 ve Liderlik
(Industry 4.0 and Leadership)....................................................................................................................................... 338
Liderlik ve İnovasyon
(Leadership and Innovation) ........................................................................................................................................ 342
Otel Yapılarında Kullanılan Toplantı ve Konferans Salonlarının Erişilebilirlik Bağlamında Değerlendirilmesi

(Evaluation of Meeting and Conference Halls Used in Hotel Buildings in the Context of Accessibility) .................... 346
Improving Hyperspectral Image Classification with Watershed Segmentation-Based Texture Features .................... 353
Korunan Alanların İklim Değişimi Üzerine Etkisinin Belirlenmesi (Vezirsuyu Tabiat Parkı Örneği) ........................ 357
Kızılırmak Havzası Drenaj Ağının ve Alt Havza Sınırlarının Uzaktan Algılama ve CBS İle Otomatik Çıkarımı
(Automatic Extraction of River Drainage Network and Sub-basin Boundaries of Kızılırmak Basin Using Remote Sensing
and GIS) ........................................................................................................................................................................ 362
DIN 1.2738 Plastik Kalip Çeliğinin Tornalanmasında Kesme Parametrelerinin Yüzey Kalitesine Etkisinin Deneysel ve
İstatistiksel Olarak İncelenmesi
(Effects of Experimental and Statistical the Effect of the Cutting Parameters On Surface Quality in The Turning of DIN
1.2738 Plastic Mold Steel) ............................................................................................................................................ 366
DIN 1.2344 Sicak İş Takım Çeliğinin Elektro Erozyon Tezgâhinda İşlenmesinde En Uygun Parametrelerin Taguchi
Metodu İle Belirlenmesi
(Determination by Using Taguchi Method of the Best Parameters in Cutting of DIN 1.2344 Hot Work Tool Steel in
Electrical Discharge Machining).................................................................................................................................. 371
Hardox 400 Çeliğinin Farklı İşleme Parametrelerinde Elektro Erozyon Tezgâhinda Bakır Elektrot İle İşlenebilirliğinin
Deneysel Ve İstatiksel Olarak Araştırılması
(Experimental and Statistical Investigation of the Machinability of with Copper Electrode On Electrical Discharge
Machining of Hardox 400 Steel in Different Processing Parameters) ......................................................................... 378
Türkiye Orman Alanlarının 2000-2017 Periyodunda Mekânsal-Zamansal Değişim Analizi

(Spatio-Temporal Change Analysis of Forest Areas in Turkey for the Period of 2000-2017) ..................................... 386
Beslenme Şeklinin Zaman İçindeki Tarihsel Yolculuğu .............................................................................................. 390
Innovation and Technological Advancements in High Rise Buildings “In search of enabling the most flexible space in
Architecture” ................................................................................................................................................................. 399
Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımı Yoluyla Vergi Gelirlerinin Azaltılması ve Uluslararası İşbirliği Yoluyla Alınan
Önlemler
(Reduction of Tax Revenues with Base Erosion and Profit Shifting Along with Measures Taken Via International
Cooperation) ................................................................................................................................................................. 405
Denetim Faaliyetlerinde Güncel Yaklaşım: Denetim ve Bilgi Teknolojilerinin Entegrasyonu

(Contemporary Approach in Auditing Operations: Integration of Auditing and Information Technologies) .............. 412
Engelliler için Erişilebilirlik Kavramının Kentsel Ergonomi Bağlamında Değerlendirilmesi

(Evaluation of Accessibility Concept for the Handicapped in the Context of Urban Ergonomics) ............................. 416
Water Quality Assessment of Karaidemir Dam Lake (Tekirdağ, Turkey): In terms of Agricultural Irrigation and
Drinking Water Supply ................................................................................................................................................. 425
Water Quality Monitoring of Meriç and Tunca Rivers (Edirne, Turkey) in Rainy Season .......................................... 429
Innovative Trend Analysis of Annual Precipitation in Southeastern Anatolia Region, Turkey ................................... 432
v
Modelling Flood Routing Using Hybrid Heuristic Algorithm ...................................................................................... 437
Use of Geographic Information System (GIS) to Evaluate the Nitrogenous Compounds in Groundwater of Ergene River
Basin (TURKEY).......................................................................................................................................................... 440
Usage of Numerical Analysis Programs in Geotechnical Engineering Applications ................................................... 443
Kömürün Ülkemiz İçin Önemi ve Enerji Stratejileri .................................................................................................... 447
Erken Cumhuriyet Dönemi Sembollerinden Samsun Gazi Parkı’nın Değerlendirilmesi ............................................. 450
Yeni Rejenere Selülozik Lifinden Oluşan Örme Kumaşların Yıkama Sonrası Kullanım Davranışlarının
İncelenmesi ................................................................................................................................................................... 454
Halk Sağlığı Hemşirelerinin Lgbt Bireylerin Sağlıklı Yaşam Sürdürmelerindeki Rolü ............................................... 460
İslam’da Seyahat ........................................................................................................................................................... 467
Trabzon Kent Parkları Üzerine Genel Bir İnceleme ..................................................................................................... 472
Correlation between point load index and uniaxial compression strength for claystone from Caycuma formation Kocaeli,
Turkey ........................................................................................................................................................................... 476
Tek Fazlı Şebeke Kalkışlı Sabit Mıknatıslı Senkron Motor Tasarımı

(Single Phase Line Start Permanent Magnet Synchronous Motor Design) ................................................................. 482
Takım Elbise Ceket Üretiminde İş Akışı ve Standart Birim Sürenin Belirlenmesi ...................................................... 487
Denim Pantolon Üretiminde Ölçü Değişimlerinin İncelenmesi ................................................................................... 491
Mont Üretiminde İki El Hareket Analizi Uygulaması .................................................................................................. 497
Heutagogy in the Era of Industry 4.0: Teachers as Student Coaches and Learning Leaders ........................................ 503
Analysis of Electromagnetic Radiation in Daily Life ................................................................................................... 505
Radiation Exposure Level Identification of Cellular Phone in Standby Mode ............................................................. 510
Fine-Tuning Models Comparisons on Garbage Classification for Recyclability ......................................................... 514
Dimension Forecast in Microstrip Antenna for C/X/Ku Band by Artificial Neural Network ...................................... 518
Bilgi Teknolojilerinin Birey Özgürlüğüne Etkisi: Mobil Uygulamalar Örneği

(The Effect of Information Technologies On Individual Freedom: Sample of Mobile Applications) ........................... 523
Marka Bilinirliğinde Sosyal Medyanin Rolü: Arçelik Örneği ...................................................................................... 530
ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal Method.............................................................................. 538
Estimation of Tectonic Structure of Eastern Anatolia Region using Gravity Data....................................................... 541
Kalkınmada Girişimciliğin Önemi Ve Kadın Girişimciliği .......................................................................................... 544
A Note on the Limit of Pi () Number .......................................................................................................................... 554
vi
Türkiye’de ve Dünyada Afet Veritabanları
(Disaster Databases in Turkey and the World)............................................................................................................. 556
Mekânsal Davranışta Etkin Olan Psikososyal Faktörlerin Kentsel Açık Mekânlarda Gözlemlenmesi
(Observing Psychosocial Factors that Influence Spatial Behavior in Urban Open Spaces) ....................................... 562
Benzin – Naftalin Karışımının Buji Ateşlemeli Motorun Performansına ve Eksoz Emisyonlarına Etkisinin Deneysel
İncelenmesi ................................................................................................................................................................... 569
Deneyimsel Pazarlama Işığında Müze Tasarımı: Legion Of Honor ve Mısır Müzesi Örnek İncelemeleri .................. 572
Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasının Öğretmen, Veli ve Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi ........ 582
Türkiye için Güneşlenme Süresinin Mekansal Analizi ................................................................................................. 590
Ülkemizde Kullanılan Ambulans Tipleri ve Bölgelere Göre Hizmet Alanlarının İncelenmesi.................................... 594
Sedyelerin Tarihsel Gelişimi ve Hasta/Yaralı İçin Önemi ............................................................................................ 598
The Effect of The Modern Structure Systems Upon The Space Perception ................................................................. 601
Yaşlı Bakım Hizmetleri ve Kadın İstihdamına Etkileri

(Elderly Care Services and its Effects on Women Employment) .................................................................................. 608
The Effect of pH Value and Ageing Time of Solution on the Physical Properties of TiO2 Film ................................. 614
Sosyal Dışlanma Kavramının İçerdiklerine Dair Kavramsal Bir Çalışma: Çankırı Poşalar Örneği
(A Conceptual Study On The Content Of The Social Exclusion Concept: The Case Of Çankırı Poşalar) ................... 619
Language teachers’ beliefs about research: A Qualitative analysis of English teachers at tertiary level in Turkey ..... 627
Entegre Raporların İşletme Karlılığına ve Yatırımcı Davranışına Etkisi

(The Effect of Integrated Reports on Business Profitability and Investor Behavior) ................................................... 631
Sürdürülebilirlik Raporlarının İşletmeye Etkisi

(The Effect of Sustainability Reports to Business) ........................................................................................................ 636
Determination of Priority Urban Elements for City Lighting Master Plan ................................................................... 641
Afyon Bölgesinde Yer Alan Doğalgaz Boru Hattı Üzerindeki AC Enterferans Seviyelerinin Ölçülmesi ve AC Korozyon
İhtimalinin Değerlendirilmesi ....................................................................................................................................... 645
The Determination of Tuber Yield and Some Agronomic Characteristics of Potato Breeding Lines and Varieties Grown
in Winter Season in Cukurova Region .......................................................................................................................... 650
GeoGebra ile Uygulama Oluşturma: Müller Yöntemi

(Creating Applet with GeoGebra: Muller’s Method) ................................................................................................... 654
The Effect of Rhizobium Inoculation Prepared in Different Methods on Yield and Some Agronimic Characteristics of
Soybean Grown as Double Crop in Cukurova Region ................................................................................................. 659
İşletmelerde Algılanan Kurumsallık ve Örgüt Düzeyinin Erp Kritik Başarı Faktörleri Üzerine Etkisi
(The Effect of Perceived Institutionalism and Organizational Level on ERP Critical Cuccess Factors in
Enterprises) ................................................................................................................................................................... 663
Innovative Aproaches To The Social Life Space ‘The Sofa’ Of Traditional Housıng: Islamkoy Case ....................... 679
vii
Hisse Senedi Fiyatlarında Etkinlik: Konteyner Şirketleri Üzerine Bir Araştırma ........................................................ 685
Türk Lojistik İşletmelerinin Stratejik Öncelikleri: Vizyon, Misyon ve Değerler Üzerine İçerik Analizi .................... 690
Chemical Activity Studies with Density Functional Theory ........................................................................................ 695
Intermolecular Interactions and Fingerprint Plots with Hirshfeld Surface Analysis .................................................... 698
Determination of functioning and Problems of Cold Stores in Tokat Province ........................................................... 701
Methods for Mitigation of Icing with Using Superhydrophobic Surfaces .................................................................... 707
Denizcilik Sektörüne Yönelik İş İlanlarının Analizi: Kariyer.net Örneği..................................................................... 711
Electric - Electronic Pictogram Using in the Building Elements .................................................................................. 716
Gelişen Teknoloji Çerçevesinde Yapay Zeka ve Sanal Gerçekliğin Mekansal Yansımaları: İnteraktif Mimarlık
(In Technological Development Framework, Effects of Artificial Intelligence and Virtual Reality to Spaces: Interactive
Architecture) ................................................................................................................................................................. 720
A Gaussian Model for Dielectric Permittivity in Moisty Soils ..................................................................................... 724
Endüstriyel Üretim Tesislerinde Yumurtaların Görsel Analizi Ve Sınıflandırılması İçin Raspberry Pi Tabanlı Gerçek
Zamanlı Bir Uygulama.................................................................................................................................................. 727
Secondary School Students’ Expectations Regarding Their Parents’ and Teachers’ Use of Technology .................... 732
Teachers’ Views on Interactive Web Apps ................................................................................................................... 736
Mersin İlinde Şeftali Yetiştiriciliği Yapılan Bahçelerde Karşılaşılan Bitki Koruma Sorunları .................................... 741
Bazı Tıbbi Bitkilerden Elde Edilen Uçucu Yağların Sirken (Chenepodium Album L.) Üzerine Herbisidal Etkilerinin
Araştırılması .................................................................................................................................................................. 744
Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İnşaat Sektörü Için Sürdürülebilirlik Bağlamında Kavramsal Bir Çerçeve
(Corporate Social Responsibility: A Conceptual Framework in the Context of Sustainability for the Construction Sector)
...................................................................................................................................................................................... 748
The Investigation of Magnetic Levitation Performance of Bis (2-methoxy-4-allylphenyl) Oxalate (I) (C22H22O6) Doped
MgB2 Bulk Superconductor .......................................................................................................................................... 754
Synthesis, Characterization of The Novel Carbazole Core Structures and Investigations of Photodiode Properties ... 760
Tarım Arazisinde Dikili Fidanların Gelişim ve Verimlilik Takibi için Coğrafi Bilgi Sistemlerine Dayalı Mobil Uygulama
Geliştirilmesi ................................................................................................................................................................. 764
Kültürel Bir Değer Olarak Besin Saklama

(Food Storage as a Cultural Value) .............................................................................................................................. 769
Kaolenlerin Jeopolimer Üretiminde Kullanılabilirliği

(Kaolenlerin Jeopolimer Üretiminde Kullanılabilirliği) ............................................................................................. 772
Otel Çalışanlarının Sahip Oldukları Ruminatif Düşünce Tarzı ve Örgütsel Dışlanmalarının İşten Ayrılma Niyetleri
Üzerine Etkisi
(The Effect of Ruminative Thought Style and Workplace Ostracism on Turnover Intention of Employee in the Hotel
Industry) ....................................................................................................................................................................... 779
viii
Otel Çalışanlarının İş Becerikliliği ve Polikronisite Eğilimlerinin İşten Ayrılma Niyetleri Üzerine Etkisi
(The Effect of Job Crafting and Polychronicity on Turnover Intention of Employee in the Hotel Industry)................ 787
Seeking Identity in Urban Design: The Case of Eskişehir Hamamyolu Street ............................................................. 795
Korunan Alanlarda Görünürlük Analizi

(Visibility Analysis in Protected Areas) ........................................................................................................................ 802
Yeni Planlama Yaklaşımları Ve Akıllı Şehirler

(The New Planning Approaches and Smart Cities) ...................................................................................................... 808
Kültür Varlıklarının Sürdürülebilirliğinin Turizm Açısından Değerlendirilmesi: Altınordu (Ordu) ilçesi Örneği
(Assessment of Sustainability of Cultural Assets for Tourism: The Case of Altınordu Town (Ordu)).......................... 814
Havalimanlarının Turizm ve Kalkınmaya Etkilerinin Değerlendirilmesi: Gülyalı ilçesi Örneği

(Assessment of the Influence of the Airports on Tourism and Development: The Case of Gülyalı Town) ................... 823
Hava Ulaştırması-Kalkınma Etkileşimi: DOKAP Bölgesi Örneği

(Air Transportation-Development Interaction: DOKAP Region Example) .................................................................. 831
Tourism Potential of Agricultural Areas; The Case Study of Tea (Camellia sinensis) Gardens in Rize ...................... 839
Art and Social Life in Urban Public Spaces ................................................................................................................. 842
Laurus nobilis L. Uçucu Yağının Sekiz Farklı Klinik İzolata Karşı Antibakteriyal Aktivitesinin Araştırılması
(Investigation of Antibacterial Activity of Laurus nobilis L. Essential Oil against Eight Different Clinical Isolates). 848
Body Design in Electric Microcars: A Review ............................................................................................................. 853
Knowledge, Innovations and Economy: What is New in European Union From the Lisbon Strategy to The Europe 2020?
...................................................................................................................................................................................... 859
Kronik Hastalığa Sahip Bireylerin Olduğu Ailelerde Risk Yaklaşımlı Hemşirelik...................................................... 866
Geogrid ve Geotekstil Malzemelerinin Yığma Yapıların Güçlendirilmesinde Uygulanması

(Application Of Geogrid And Geotextile Materials To Strengthen Masonry Structures)............................................. 869
Statistical Analysis of Effects of Some Essential Parameters on Impact Properties of Fabric-Based Hybrid
Composites.................................................................................................................................................................... 875
Human Hair Fiber as a Reinforcement Material in Composite Structures ................................................................... 880
Vocabulary learning and teaching beliefs of preservice EFL teachers in Turkey......................................................... 884
Güreş Sporuna Yönelik Guttman Tutum Ölçeği Geliştirilmesi .................................................................................... 889
Mathematical Modelling for Environmental Stochasticity on Oxygen-Plankton System ............................................ 893
Mathematical Model on the Temporal and Spatial Structure for Predator-Prey System .............................................. 896
Innovative Adobe Made of Recycled Rubble: Environmental Material for Rural Buildings ....................................... 899
Trapped Magnetic Field Measurement at 77 K for Multi-grain YBCO Bulk Superconductor .................................... 903
Estimation of Electricity Consumption of Turkey by using ARIMA, Grey Model and Linear Regression Analysis .. 907
ix
Effect of Joint Types Between Metallic Material and Elastomer Material Used for Vibration Isolation on Isolation
Performance and Dynamic Properties........................................................................................................................... 911
Müzik Biçimleri Dersi Kapsamında Bestelemeye Yönelik Bilgi ve Becerilerin Geliştirilmesinde İzlenecek Yöntemler
(Methods of Development of Knowledge and Skills Related to Composition within Music Forms Course) ................ 914
Müzik Biçimleri Dersi Kapsamında Dinlemeye Yönelik Bilgi ve Becerilerin Geliştirilmesinde İzlenecek Yöntemler
(Methods of Development of Knowledge and Skills Related to Listening within Music Forms Course)...................... 920
Çatı Üzerine Monte Edilmiş Güneş Enerji Sistemleri: Mimarsinan OSB Örneği ........................................................ 926
Antibiotic Resistance Properties of Chicken meat and Ground Beef Origin Pseudomonas aeruginosa ...................... 929
Computational studies on the vanadocene dithiocarbamate complexes ....................................................................... 933
The computational analysis on NLO properties and molecular docking studies for some cyclophosphazenes compounds
...................................................................................................................................................................................... 939
Investigation of Spectroscopic, Theoretical and Molecular Docking of vanillin thiosemicarbazone derivatives ........ 947
Investigation of Spectroscopic, Theoretical and Molecular Docking of methoxyphenyl derivatives .......................... 954
Investigation of anti-cancer properties of derivaties of 2-benzimidazole ..................................................................... 962
Kalp ve Damar Cerrahisi Yoğun Bakım Ünitesinde Ameliyat Sonrası Hastaların Hareketlilik Düzeyleri ve
Sınıflandırılması ............................................................................................................................................................ 970
Yoğun Bakım Ünitesinde Imogene King’ in Kavramsal Sistem Modeline Göre Bir Kalp Cerrahisi Hastasının Hemşirelik
Bakımı: Olgu Sunumu .................................................................................................................................................. 973
Kamu Özel Ortaklığı: Türkiye ve Diğer Ülkelerde Tarihi ve Uygulamalarının Karşılaştırılması

(Public Private Partnership: The Comparison of History and Implementation in Turkey and Other Countries) ....... 976
TEA ve XTEA Şifreleme Algoritmaları İçin Kaos Tabanlı Kaydırma Dizisi Oluşturulması ve Uygulanması............ 980
Effects of Pigmentation on Some Physical and Mechanical Properties in Merino Wool Fibers .................................. 984
Laboratory Scale Applications of Membrane Treatment Systems for Organized Industrial Zones ............................. 986
Erciyes Üniversitesi Atık Yönetiminde Sıfır Atık Yaklaşımı için Yol Haritası
(Road Map for Zero Waste Approach in Waste Management of Erciyes University) .................................................. 990
Review of Hydrokinetic Turbine Technology .............................................................................................................. 993
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz yeterlilik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

(Investigation of Self-Efficacy Levels of Vocational School Students in Terms of Various Variables) ....................... 997
Modernleşme ve Cumhuriyet’in Kamusal Mekân Dönüşümü Sürecinde Kütahya Cumhuriyet Meydanı’nın İncelenmesi
(Anaylsis of Kütahya Cumhuriyet Square in the Process of Public Space Transformation of the Republic and
Modernization) ........................................................................................................................................................... 1001
Öğrenci Deneyimlerine Göre Kentsel Mekanın Zihinsel İmgesi

(Mental Image of Urban Space According to Experience of Students) ...................................................................... 1010
Hastanede Çalışan Yardımcı Hizmet Personelinin El Hijyenine Uyumunun İncelenmesi

(Investigation of The Adaptation of a Helper Service Personnel in A Hospital) ....................................................... 1017
x
Odun-Kömür Karışımlarından Üretilen Pelet Yakıtların Özelliklerinin İncelenmesi
(Investigation of Properties of Pellet Fuels Produced from Wood-Coal Mixtures) ................................................... 1025
Yapay Arı Kolonisi Algoritması İle Gezici Robotun Haritalanmış Sahada Gezinme Maliyetinin Optimizasyonu ... 1029
Yapay Arı Koloni Algoritmalarının Sürü Robot Hedef Bulma Problemine Uygulanması ......................................... 1034
Yazılım Proje Geliştirme Sürecinde Proje Yönetim Aşamaları ve Risk Analizi İncelemesi
(Software Project Development Process Project Management Processes and Risk Analysis Review) ...................... 1040
Comparison of The Some Properties of Handknitted Fabrics From Wool and Angora Handspun Yarns.................. 1046
Determination The Density of Various Luxury Fibers From Different Origins in The Presence of Surface Active Agent
Instead of Using Organic Solvents.............................................................................................................................. 1050
Enerji Tasarrufunda Yeni Bir Boyut: Pasif Ev

(A New Dimension in Energy Saving: Passive House) .............................................................................................. 1053
Çalışan ve Çalışmayan Annelerin Emzirme Alışkanlıklarının Karşılaştırılması

(Comparison of breastfeeding habits of working and non-working mothers) ............................................................ 1057
Madde Yanıt Teorisi İle Fen Bilimleri Özel Alan Yeterliklerinin İncelenmesi
(Investigation of Special Area Competences of Science According to Item Response Theory) .................................. 1061
Determination of Erosion Sensivity to Soil in Tokat Region ..................................................................................... 1066
Yerel Gazetelerde Okur Temsilciliği Uygulamaları ................................................................................................... 1071
İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Matematik Tarihiyle İlgili Bilgi ve Tutumları .................................. 1077
İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Sayı Öğretme Bilgilerini Yordayan Değişkenler .............................. 1080
Öğretmen Olma Motivasyonu ile Geometri Öğretme Bilgisi Arasındaki Korelasyon ............................................... 1083
Some properties of oscillation solutions of Sturm-Liouville equation with transmission conditions......................... 1086
Bağlarda Yabancı Otlar ve Dağılımlarının Ekolojik Faktörlerle İlişkilendirilmesi

(Weedds In Vineyards and Relationships Between Weed Distribution and Ecological Factors) ............................... 1092
Coercive Solvability of Many-Interval Sturm-Liouville Problems............................................................................. 1103
The Reflection of Educational Spaces On The Education Process ............................................................................. 1107
Okuma Yazmayı Öğrenme Sürecinde Okul Öncesi Eğitimin Etkisi .......................................................................... 1110
Sınıf Öğretmenlerinin Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilere Yönelik Yeterliklerinin Farklı Değişkenler Açısından
Değerlendirilmesi ........................................................................................................................................................ 1116
Öğretmen Adaylarında Tükenmişliğin Yordayıcısı Olarak Mesleki Kaygı ................................................................ 1120
Shepard Fairey’nin Afiş Tasarımlarında Bir Anlatım Öğesi Olarak Portre Kullanımı
(Use Of Portrait As An Expression Element Of Shepard Fairey's Poster Designs) ................................................... 1124
Nükleer Tesislerde Korozyon

(Corrosion In Nuclear Facilities) .............................................................................................................................. 1130
Catalyst behavior of plasma state in methane decomposition to hydrogen and solid carbon ..................................... 1142
xi
Prediction of High-Temperature Performance of Geopolymer Modified Asphalt Binder Using Artificial Neural
Networks ..................................................................................................................................................................... 1147
Solving A Class of Transmission Problems by The Differential Transform Method ................................................. 1158
Hilbert Space Method for Sturm-Liouville Problems with Discontinuities ................................................................ 1163
Completeness of the Weak Eigenfunctions of one Boundary-Value-Transmission Problem..................................... 1168
R-MUSIC ve ESPRIT Yöntemlerinin Yankı Çözünürlüğü Açısından Karşılaştırılması............................................ 1173
Migrant Turkmen of Labour Market: Iraqi Turkmen Living in Ankara ..................................................................... 1177
Fizik Öğretmen Adaylarının Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının Eğitimde Kullanılmasına Yönelik Düşünceleri
(The Views of Physics Teacher Candidates about Using of Out-of-School Learning Environments in Education) .. 1179
Transformation of Social Security Systems During the Neo-Liberal Era ................................................................... 1182
Grafik Tasarıma Yön Veren Nitelikleriyle Hat Sanatının İncelenmesi ve Çini-Seramik Eserler Üzerine Uygulamaları
(Investigation of Calligraphy with its Characteristic of Graphic Design and Applications on Tile-Ceramic
Works) ......................................................................................................................................................................... 1185
Farklı Şekillere Sahip Yüzeylerde Jet Akışın Isı Transferi ve Akış Yapısı Üzerindeki Etkisinin Araştırılması
(Research of the Effect of Jet Flow on Heat Transfer and Flow Structure on the Surfaces with Different Shapes) .. 1195
Agricultural Productivity and Planning Problem of Turkey: MultiCriteria Decision Making Based Risk Analysis Model
of Turkish Agriculture ................................................................................................................................................ 1205
SLR as Non-Orthogonal Multiple Access in 5G Systems .......................................................................................... 1210
KOSGEB Girişimcilik Destek Programları ve Cinsiyetin Girişimcilik Üzerine Etkisi

(KOSGEB Entrepreneurship Support Programs and the Effect of Gender on Entrepreneurship)............................. 1217
Karbon Piyasaları Açısından Odun Üretimi İle İşletilen Ormanlık Alanların Ekonomik Değeri ............................... 1223
Meme Kanserli Hastalarda Prognostik Faktörler

(Prognostic Factors in Breast Cancer) ....................................................................................................................... 1227
Effects of Gas Flow Field with Wave-like Form Obstacles on PEM Fuel Cell Performance .................................... 1231
Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Yeti Yitimi ve Günlük Yaşam Aktiviteleri............................................................ 1236
Izhikevich Sinir Hücresi Modelinin Raspberry Pi Kullanılarak Gerçekleştirilmesi ................................................... 1239
Tabanında Kare Orifis Bulunan Bir Tankın Boşalma Süresinin Deneysel ve Sayısal Analizi
(Experimental and Numerical Analysis of Tank Draınıng with Square Bottom Orifice) ........................................... 1242
Paper Title Beta Laktam Antibiyotikler ve Genişlemiş Spektrumlu Beta Laktamazlar (ESBL) ................................ 1246
Promosyon Ürünlerde Kullanılan Qr Barkodlarla Uygulama Güvenliği .................................................................... 1250
Ekolojik Yapı/Organik Boya Ve Ahşapta Kullanım Etkisi ........................................................................................ 1260
Çeşitli Emprenye Maddeleri Ve Ahşapta Kullanıma Etkisi

(Various Protective Oils On Wood And Some Physical Properties) .......................................................................... 1263
xii
Ahşap ve Nanoteknolojik Vernik Etkisi
(Wood and Nanotechnological Varnish Effect) .......................................................................................................... 1266
Üst Yüzeyde Organik Malzeme ve Ahşapta Bazı Fiziksel Özellikler

(Organic Material On the Surface and Some Physical Properties in Wood) ............................................................. 1270
Fotovoltaik Modüle Uygulanan Soğutma Tekniklerinin İncelenmesi

(Investigation of Cooling Techniques Applied to Photovoltaic Modules) .................................................................. 1274
Yoğunlaştırılmış Güneş Enerji Sistemlerinde Kullanılan Isı Transfer Sıvılarının İncelenmesi

(Investigation of Heat Transfer Fluids Used in Concentrating Solar Power Systems) .............................................. 1278
Güneş Isıtmalı Termoelektrik Jeneratörde Pasif Soğutucu ve Yansıtıcı Kullanımının Sistem Üzerine Etkisinin Deneysel
İncelenmesi
(Experimental Investigation of the Effect of Using Passive Cooler and Reflective at Solar Heating Thermoelectric
Generator System) ...................................................................................................................................................... 1281
Temporal Distance Challenges in Distributed Agile Software Development: Case Study of a Global Company ..... 1284
Separatism and Its History for Turkish Culture and Political Life ............................................................................. 1287
Institutional Racism in Turkish Politics ...................................................................................................................... 1292
Pan-Asianism and a Comparative Study on the differences with PanTurkism........................................................... 1297
Rootstocks in Cherry Growing ................................................................................................................................... 1302
Plant Growth Regulator Use in Temperate Zone Fruit Trees against Abiotic Stresses .............................................. 1305
Yozgat Meyveciliğinin Genel Durumu, Sorunları ve Öneriler

(General Situation, Problems of Yozgat Orchards and Suggestions) ......................................................................... 1308
Topografik Özelliklerinin Zeminin Dinamik Davranışına Etkisinin Bir Boyutlu Analiz Yöntemiyle İncelenmesi ... 1311
Sürdürülebilir Bir Materyal Olarak Tuğla Tozunun Potansiyel Kullanımı................................................................. 1314
Atik Mermer Tozu ve İnşaat Sektöründeki Kullanımı İle İlgili Çalışmalar ............................................................... 1323
Lattice Structure Optimization for Additive Manufacturing ...................................................................................... 1331
Eğitim Mekânlarının Algısal Değerlendirilmesinde Tasarım Eğitiminin Etkisinin Kontrollü Gerçek Mekân Deneyi ile
Tespiti
(Determination of the Effect of Design Education on Perceptual Evaluation of Educational Spaces by Controlled Real
Space Experiment) ...................................................................................................................................................... 1335
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Arasında Yer Alan Termoelektrik ve ptipi Ca3Co4O9 Malzemelerin Enerji Kazanımı
Yönünden İncelenmesi................................................................................................................................................ 1342
Innovative Approaches in Space Design: Industrial Style .......................................................................................... 1356
Ailelerin Mahremiyet Eğitimine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi............................................................................. 1363
Okul Öncesi Dönem Çocuklarin Akran Zorbalığına Maruz Kalma Durumları ile Duygularını Yönetme Becerileri
Arasındaki İlişkinin İncelenmesi ................................................................................................................................ 1370
The Path Integral Approach to Hydrogen Atom Problem .......................................................................................... 1377
xiii
Mikroalg yağından elde edilen biyodizel ve etanol karışımının bir dizel motorunda kullanılabilirliğinin araştırılması
(Investigation of the availability of biodiesel and biodiesel-ethanol blends from microalgae oil in a diesel engine) 1379
Siber Savunma Alanında Yapay Zekâ Tabanlı Saldırı Tespiti ve Analizi .................................................................. 1384
Güvenlik Uygulamaları için Ajan Sistemler ve Otonomi ........................................................................................... 1391
Tüketicilerin Farkedemedikleri Araç: Televizyonda Ürün Yerleştirme! .................................................................... 1396
Lise Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı ve Depresyon Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

(The Examine of the Relationship Between Internet Addiction and Depression on High-School Students) .............. 1401
Vejetasyonun Farklı Dönemlerinde Biçilen Macar Fiği Buğday Karışımının Besin Madde Kompozisyonu, Rumende
Yıkılım Özellikleri, in vitroSindirilebilirlik ve Rölatif Yem Değerinin Belirlenmesi ................................................ 1405
Dinamik Hesap Modellerinin Kıyaslanması ............................................................................................................... 1414
The Effects of Ozonated, Chlorinated, Celestite Stone-Treated, Natural Spring and Pine ResinTreated Waters on
Performance, Oxidative Stress and Carcass Parameters in Japanese Quail ................................................................ 1421
The Role of Transformational Leadership and Business Culture in Creating Innovation Climate: A Research in
Automotive Companies............................................................................................................................................... 1430
Oksi Gaz Kaynağında İş Sağlığı ve Güvenliği

(Health and Safety in Oxide Gas Welding) ................................................................................................................ 1434
Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Hastaların Günlük Yaşam Aktivitelerinin ve Evde Bakım Gereksinimlerinin
Belirlenmesi ................................................................................................................................................................ 1443
Vegetable Production in Yozgat and Suggestions ...................................................................................................... 1454
Diş Ticaret Sürecinde Çevirmenin Rolü ..................................................................................................................... 1457
Türkiye’de Mütercim Tercüman Yetiştirme Programlari Ve Sorunları...................................................................... 1464
Finansal Raporlamada Mesleki Yargı ......................................................................................................................... 1472
Occupational Health in Forest Worker: A Case Study ............................................................................................... 1479
Evaluation of Available Forest Roads: A Case Study ................................................................................................ 1485
Dut, Doğu Çınarı, Kızılçam ve Sedir Ağaç Türlerinde Janka Sertlik Değerinin Belirlenmesi ................................... 1490
Kent Müzelerinin Öneminin Örneklerle İncelenmesi

(Examining the Importance of City Museums with Examples) ................................................................................... 1495
Production of 5-FU Drug Loaded Biocomposite Materials : Drug Loading Efficiency and Characterization ........... 1499
Akıllı Ulaşım Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme ................................................................................................. 1503
Türkiye’deki Bisiklet Paylaşım Programları ............................................................................................................... 1507
Deneysel Tasarım Yöntemlerinin Yol Üstyapı Uygulamalarında Kullanılabilirliğinin İncelenmesi ......................... 1514
Dicle Üniversitesi Gül Bahçesi Alanlarında Gül yaprakarısı, Arge ochropus (Gmelin, 1790) .................................. 1520
Farklı Sıcaklıkların Melanaphis donacis (Passerini )(Hemiptera: Aphididae)’nın Biyolojik Parametrelerine Etkisi . 1523
xiv
Diyarbakır buğday alanlarında Smynthurodes betae (Hemiptera: Aphididae) ........................................................... 1526
Diyabeti Olan Bireylerde Hastalığa Psikososyal Uyumda Hemşirenin Rolü ............................................................. 1529
Dam Break Flow Modelling over a Dry Bed in Rectangular Channel Using SWE ................................................... 1532
An Application of Similarity Measure of Intuitionistic Fuzzy Soft Set based on Distance in Speech Emotion Recognition
.................................................................................................................................................................................... 1536
Applicability of Compound External Discount........................................................................................................... 1541
Cauchy Multiplication by Nörlund Summability Generalized Nörlund Summability................................................ 1544
Çevre Sorunlarının Ekonomik Çözümü ...................................................................................................................... 1546
Shading Effect on Output Power of Gried-Tied PV Systems: A Case Study............................................................. 1550

Effect of Dust on PV Performance in Samsun............................................................................................................ 1554
Alüminyumoksitve Baca Külü Hibrid DolgularınınPolyester Matrisli ompozitlerin Mekanik Özellikleri Üzerindeki
Etkisi
(The Effect of Aluminum Oxide and FlyAsh Hybrid Fillers on Mechanical
Properties of Polyester Matrix Composites) .............................................................................................................1559
Konaklama İşletmelerinde Personel ve İnsan Kaynakları Yönetiminden, Sanayi 4.0’lı Yönetime

(Management Perspectives in Hospitality Enterprises: From a Traditional Personnel and Human Resource
Management to a Management formed in the Framework of Industry 4.0)................................................................ 1563
xv
Organization Committee
Turgut Özseven, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey, Chair
Ali Durmuş, Erciyes University, Turkey, Member
Ebubekir Yaşar, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey, Member
Güven Çankaya, Ankara Yıldırım Beyazıt University, Turkey, Member
İsmail İşeri, Ondokuz Mayıs University, Turkey, Member
Muharrem Düğenci, Karabük University, Turkey, Member
Scientific Committee
Abdullah Uzun, Karadeniz Technical University, Turkey
Ahmed Hussein Aliwy, University of Kufa, Iraq
Ahmet Burhan Çakıcı, Gümüşhane University, Turkey
Ali Çınar, Kocaeli University, Turkey
Ali Durmuş, Erciyes University, Turkey
Ali Güleç, Süleyman Demirel University, Turkey
Ali Paşa Hekimoğlu, Recep Tayyip Erdoğan University, Turkey
Ali Yıldız, Bozok University, Turkey
Alper Bodur Ondokuz Mayıs University, Turkey
Alper Cumhur, Hitit University, Turkey
Al-Araji Hasan, University of Technology, Iraq
Anand S. Aswar, Sant Gadge Baba Amravati University, India
Ayşegül Şarbak, Hitit University, Turkey
Azamat Maksüdünov, Kyrgyz Turkish Manas University, Kyrgyzstan
Bahar Sarıboğa, Ordu University, Turkey
Başak Taşeli, Giresun University, Turkey
Begum Korunur Engiz, Ondokuz Mayıs University, Turkey
Bekir Tuncer, Muğla Sıtkı Koçman University, Turkey
Bilge Timuçin Ekinci,Akdeniz University, Turkey
Birsen Karaca Saydam, Ege University, Turkey
Boumerzoug Zakaria, University of Biskra, Algeria
Burak Markal, Recep Tayyip Erdoğan University, Turkey
Can Ünal, Namık Kemal University, Turkey
Cenk Güner, Hatay Mustafa Kemal University, Turkey
Çetin Kurnaz, Ondokuz Mayıs University, Turkey
Demet Taşkan, Bozok University, Turkey
Derya Şahin, Sinop University, Turkey
Duygu Erkan, Sinop University, Turkey
Ebubekir Yaşar, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Ediz Güripek, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Elif Uludağ, Bozok University, Turkey
Emina Berbić Kolar, Osijek University, Croita
Emin Arslan, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Emine Saka Akın, Bozok University, Turkey
Emine Kızıltaş, Ağrı İbrahim Çeçen University, Turkey
Ercan Baş, Hitit University, Turkey
Erkan Kalıpçı, Nevşehir Hacı Bektaş Veli University, Turkey
Erkut Akkartal, Yeditepe University, Turkey
Erol Eğrioğlu, Giresun University, Turkey
Esin Avcı, Giresun University, Turkey
Evrim Bayraktar, Erciyes University, Turkey
Fadime Seçgin, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
xvi
Fatih Aksoy, Afyon Kocatepe University, Turkey
Fatma Esra Güneş, Marmara University, Turkey
Fatma Topal, Bilecik Şeyh Edebali University, Turkey
Fatümetüzzehra Küçükbay, İnonü University, Turkey
Ferhan Soyuer, Nuh Naci Yazgan University, Turkey
Filiz Ersöz, Karabük University, Turkey
Fulya Öztaş, Selçuk University, Turkey
Gonca Uludağ, Giresun University, Turkey
Gökdeniz Erkan, Muğla Sıtkı Koçman University, Turkey
Gökhan Açıkbaş, Bilecik Şeyh Edebali University, Turkey
Gökhan Kayhan, Ondokuz Mayıs University, Turkey
Gökhan Öztürk, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Gülşah Pamuk, Ege University, Turkey
Gültekin Basmacı, Mehmet Akif Ersoy University, Turkey
Güven Çankaya, Ankara Yıldırım Beyazıt University, Turkey
Hacer Gök Uğur, Ordu University, Turkey
Hasan Aydın, Ondokuz Mayıs University, Turkey
Hafida Bouarfa, University of Blida, Algeria
Hakan Dilipak, Gazi University, Turkey
Hakan Gürün, Gazi University, Turkey
Hakan Kendir, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Hakkı Kalaycı, Çankırı Karatekin University, Turkey
Halil İbrahim Güler, Karadeniz Technical University, Turkey
Halil İbrahim Yumrutaş, Karabük University, Turkey
Hamide Filiz Ayyıldız, Selçuk University, Turkey
Hamza Kandemir, Süleyman Demirel University, Turkey
Hasan Gül, Kyrgyz Turkish Manas University, Kyrgyzstan
Hasan Koçyiğit, Aksaray University, Turkey
Haşim Kafalı, Muğla Sıtkı Koçman University, Turkey
Hatice Ulusoy, Muğla Sıtkı Koçman University, Turkey
Hilal Tozlu Çelik, Ordu University, Turkey
İbrahim Develi, Erciyes University, Turkey
İbrahim Emre Göktürk, Necmettin Erbakan University, Turkey
İbrahim Mutlu, Afyon Kocatepe University, Turkey
İlker Yıldız, Abant İzzet Baysal University, Turkey
İlkgül Kaya Zenbilci, Bozok University, Turkey
İnan Keskin, Karabük University, Turkey
İsmail Altın, Karadeniz Technical University, Turkey
İsmail İşeri, Ondokuz Mayıs Uiversity, Turkey
İsmail Tuna, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Kaveh Ostad-Ali-Askari, Islamic Azad University, Iran
Köksal Erentürk, Atatürk University, Turkey
Laith Ali Al-hakim, University of Kufa, Iraq
Levent Yaycı, Giresun University, Turkey
Ljiljana Trajkovic, Simon Fraser University, Canada
Lucian N. Vintan, University of Sibiu, Romania
Lütfullah Dağkurs, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
M.Emin Aydın, University of the West of England, UK
M. Ruhi Gökmoğol, İstanbul Esenyurt University, Turkey
Mahmut Akbolat, Sakarya University, Turkey
Mehide Demirelöz Akyüz, Ege University, Turkey
Mehmet Ekici, Yalova University, Turkey
Mehmet Güllü, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Mehmet Kamanlı, Selçuk University, Turkey
Mehmet Mahir Sofu, Süleyman Demirel University, Turkey
Mehmet Sarı, Aksaray University, Turkey
Melis Attar, Selçuk University, Turkey
xvii
Metin Demir, Atatürk University, Turkey
Muhammet Baykara, Fırat University, Turkey
Muharrem Düğenci, Karabük University, Turkey
Murat Ayaz, Kocaeli University, Turkey
Murat Genç, Bülent Ecevit University, Turkey
Murat Gülbay, Gaziantep University, Turkey
Murtadha Kanim Adea Al-Jupory, University of Kufa, Iraq
Musa Yavuz Alptekin, Karadeniz Technical University, Turkey
Mustafa Kısa, Selçuk University, Turkey
Mustafa Şen, Karadeniz Technical University, Turkey
Müge Akçakoca, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
N. Şule Üstün, Ondokuz Mayıs University, Turkey
Nalan Demircioğlu Yıldız, Atatürk University, Turkey
Naim Süleyman Tınğ, Erzincan University, Turkey
Narin Sadıkoğlu, İnonü University, Turkey
Nazan Çakırer Çalbayram, Ankara University, Turkey
Nazan Tuna Oran, Ege University, Turkey
Nesrin Karaduman, Bozok University, Turkey
Nihal Canbakal Ataoğlu, Karadeniz Technical University, Turkey
Nurcan Çalış Açıkbaş, Bilecik Şeyh Edebali University, Turkey
Nurcan Süklüm, Hitit University, Turkey
Nurhan Doğan, Amasya University, Turkey
Oğuzhan Gök, Aksaray University, Turkey
Oktay Yıldız, Karadeniz Technical University, Turkey
Orhan İçelli, Yıldız Technical University, Turkey
Ö.Faruk Taşer, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Özgür Alparslan, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Özgür Kamer Aksoy, Adnan Menderes University, Turkey
Özgür Koçbulut, Bozok University, Turkey
Özlem Gök, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Pelin Gürkan Ünal, Namık Kemal University, Turkey
Pınar Dinç Kalaycı, Gazi University, Turkey
Pınar Serdar Dinçer, Bozok University, Turkey
Rukiye Çelik, Süleyman Demirel University, Turkey
Rukiye Höbek Akarsu, Bozok University, Turkey
Saliha Erentürk, Atatürk University, Turkey
Sebahattin Karaman, Balıkesir University, Turkey
Seda Nemli, Gümüşhane University, Turkey
Seda Topgül, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Sedat Bostan, Gümüşhane University, Turkey
Selahattin Budak, Gümüşhane University, Turkey
Selda Çalkavur, Kocaeli University, Turkey
Sema Arıman Ondokuz Mayıs Uiversity, Turkey
Sema Dereli Yılmaz, Selçuk University, Turkey
Semcheddine Derfouf, University of Biskra, Algeria
Semih Yaman, Abant İzzet Baysal University, Turkey
Sercan Özkeleş, Ordu University, Turkey
Serkan Öztürk, Giresun University, Turkey
Sevilay Hintistan, Karadeniz Technical University, Turkey
Seyil Najimudinova, Kyrgyz Turkish Manas University, Kyrgyzstan
Sevinç Peker, İstanbul Arel University, Turkey
Sezgin Ersoy, Marmara University, Turkey
Süleyman Bolat, Aksaray University, Turkey
Şafak Uluçınar Sağır, Amasya University, Turkey
Şahane Funda Arslanoğlu, Ondokuz Mayıs University, Turkey
Şakir Şahin, Süleyman Demirel University, Turkey
Şebnem Helvacıoğlu, Istanbul Technical University, Turkey
xviii
Şerife Alev Uysal, Akdeniz University, Turkey
Şükrü Yıldız, Ahi Evran University, Turkey
Uğur Kölemen, Giresun University, Turkey
Tahire Özen Öztürk, Abant İzzet Baysal University, Turkey
Tahseen Fadhil Alani, University of Technology, Iraq
Taner Ersöz, Karabük University, Turkey
Tayfun Dede, Karadeniz Technical University, Turkey
Tuğba Düzenli, Karadeniz Technical University, Turkey
Turgut Özseven, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Turhan Kurşun, Cumhuriyet University, Turkey
Tülin Atan, Ondokuz Mayıs University, Turkey
Ümit Kumbıçak, Nevşehir Hacı Bektaş Veli University, Turkey
Vahdet Özkoçak, Hitit University, Turkey
Vildan Koçbeker, Selçuk University, Turkey
Yasemin Dumrul, Erciyes University, Turkey
Yasemin Mamur Işıkçı, Giresun University, Turkey
Yavuz Kağan Yasım, Hitit University, Turkey
Yelda Şenkal, Nişantaşı University, Turkey
Yılmaz Seçgin, Tokat Gaziosmanpaşa University, Turkey
Yunus Babacan, Erzincan University, Turkey
Yüksel Taşdemir, Bozok University, Turkey
Zerrin Kılıçarslan, Erciyes University, Turkey
Zübeyde Kumbıçak, Nevşehir Hacı Bektaş Veli University, Turkey
Zühal Özdemir, Abant İzzet Baysal University, Turkey
Züleyha Eşigül, Ordu University, Turkey
xix
KEYNOTE/INVITED SPEAKERS
Prof. Dr. Xatire Quliyeva Dr. Guguli Dumbadze

Dr. Mehmed Ganić
Azerbaijan Academy of Sciences, Batumi Shota Rustaveli State
International University of Sarajevo,
Azerbaijan University, Georgia
Bosnia and Herzegovina
"Historical and practical bases of "Enviromental pollution in the southern
"Contemporary Trends in Knowlege Based
philosophy of multiculturalism in coastline of Adjara and its impact on
Economy"
Azerbaijan" quality of cattle milk"
Dr. Hiqmet Kamberaj Dr. Şükrü Yıldız Prof. Dr. Zakaria Boumerzoug
International Balkan University, Ahi Evran University, Turkey University of Biskra, Algeria
Macedonia "Superconducting Generators: Emerging "Welding of dissimilar materials"
"Advanced methods used in Trends and Future Prospect"
(bio)molecular modeling: From basic
building blocks to machine learning
approaches"
Dr. Azamat Maksüdünov

Kyrgyz Turkish Manas University, Kyrgyzstan
"International Student Mobility and Current Situation in Kyrgyzstan"
xx
Participating Countries
xxi
ACCEPTED PAPERS
ID Title Authors Speaker Type Country
Düzenli T., Yılmaz

3 Plantıng Desıgn Process In Landscape Archıtecture Educatıon Tarakçı Eren E. ORAL Turkey
S., Tarakçı Eren E.
Development of Driver Analysis System to Improve Driving Bogrek A., Sumbul
4 Sumbul H. ORAL Turkey
Comfort and to Reduce Mechanical Abrasion in Vehicles H.
Bitki-Mekan-Donatı ilişkisinin Peyzaj Mimarlığı öğrenci Bayramoğlu E., YURDAKUL N.
6 ORAL Turkey
çalışmalarında incelenmesi YURDAKUL N.M. M.
AKYOL D..,
THE ROLE OF THE URBAN MARKET IN THE URBAN
9 ÖZKAN D.G.., AKYOL D. . ORAL Turkey
RANTINE FORMATION AND DIVIDING
ÇİĞDEM A..
Optimization of Waste Heat Recovery by Experimental Design Savaş A.F.., Kocabaş
13 Kocabaş C. ORAL Turkey
Method C.
Dağyar M., Sezgin
18 Bilişim Çocukları, Kendi Mobil Oyununu Kendin Geliştir Sezgin E. . ORAL Turkey
E.., Kasalak G.
A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel
20 Sezer İ. Sezer İ. ORAL Turkey
Engines: Effects on the NOx Emissions
A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel
Engines: Effects on Smoke and PM Emissions
An Extensive Review on Nanofluids - Based on Available Kaplan M.,
23 Kaplan M. ORAL Turkey
Experimental Studies Çarpınlıoğlu M.Ö..
Yaratıcı Anlatıcıdan Kurmaca Anlatıcıya Ağıt: Nocturnal
Animals Filminin Anlatıcıları - Requiem from Creative
24 Okumuş F. Okumuş F. ORAL Turkey
Narrator to Fictional Narrator The Narrators of Nocturnal
Animals
Kurutulan Armut (Pirus communis L.) Posasının Son Kalite POLATCI H..,
25 Değerleri Açısından En Uygun Kurutma Sıcaklığının TAŞOVA M., TAŞOVA M. ORAL Turkey
Belirlenmesi SARAÇOĞLU O.
Green Bond Market Efficiency Test and Forecasting of Green
27 Akarsu G. Akarsu G. ORAL Turkey
Bond Prices
Thermal Characteristics of Swirling Coaxial Confined
28 Markal B.. Markal B. . ORAL Turkey
Impinging Air Jets: An Experimental Investigation
Historical and practical bases of philosophy of multiculturalism
29 Quliyeva X. Quliyeva X. ORAL Azerbaijan
in Azerbaijan
INVESTIGATION OF HOME CARE NEEDS AND
YÜKSEL CANER YÜKSEL CANER
31 FALLING WITH RISK, FEAR, AND FALLING ORAL Turkey
Ş., AYDIN AVCİ I. Ş.
BEHAVIORS IN ELDERLY
Determination of Attitudes of Midwifery Students Towards GÜVEN E..,
32 GÜVEN E. . ORAL Turkey
Violence Against Women and Gender ALTAY B..
Hekimoğlu A.P..,
Kesme Hızı ve İlerlemenin Al-35Zn Alaşımının
33 BAYRAKTAR Ş., Hekimoğlu A. P. . ORAL Turkey
İşlenebilirliğine Etkisinin İncelenmesi
TURGUT Y.
Ebelik Öğrencilerinde Premenstrual Sendromun Akademik Öz Karakaş D., ALTAY
35 Karakaş D. ORAL Turkey
Yeterliliğe Etkisi B..
Dumbade G.,
Enviromental pollution in the southern coastline of Adjara and
36 Lomtatidze N., Dumbade G. ORAL Georgia
its impact on quality of cattle milk
Gogitidze A.
37 Gravity Anomalies on Continental Edgings Elmas A. Elmas A. ORAL Turkey
Determination of Updated Tectonic Structure of Turkey
38 Elmas A. Elmas A. ORAL Turkey
Utilizing Gravity Data
xxii
Yilmaz V., Serifoglu
42 Modified Synthetic Variable Ratio Pansharpening Method Yilmaz C., Gungor Yilmaz V. ORAL Turkey
O.
Kurdoğlu B.Ç.,
Kaçkar Dağları Milli Parkı Örneğinde Ahp Yöntemi ile
43 Yeniçırak P.Ö., Yeniçırak P. Ö. ORAL Turkey
Ekolojik Duyarlılık Analizi Uygulaması
Bayramoğlu E.
Öztürk T.Ö..,
45 On A Generalization of Semipotent Rings Öztürk T. Ö. . ORAL Turkey
Yildirim M.
Aktif Güç Filtresi ile Harmoniklerin Dengesiz Yükte
48 Adak S. Adak S. ORAL Turkey
Eliminasyonu
Bir Fazli Tam Dalga Kontrollü Doğrultucu Giriş Akımı
49 Adak S. Adak S. ORAL Turkey
Harmonik Analizi
50 Güç Sisteminde Triplen Harmoniklerin Eliminasyonu Adak S. Adak S. ORAL Turkey
Doğal Taş Üretimimizin Genel Görünümü ve Ülkemiz İçin Bilim N., Dündar S.,
52 Bilim N. ORAL Turkey
Önemi Kekeç B..
İkici Virial Katsayısının Morse Potansiyeli ile Analitik CACAN H.,
53 CACAN H. ORAL Turkey
Hesaplanması ve Nötral Soygaz Atomlarına Uygulanması Mehmetoğlu B.
Investigation of Shear and Flexural Behavior of Reinforced Cengiz S., Kamanlı
55 Cengiz S. ORAL Turkey
Concrete Beams Produced with Self Compacting Concrete M.., Ünal A.
İMKB 100’de Kimya, Petrol, Kauçuk ve Plastik Ürünler
Ulubayova F., Öner
56 Sektöründe Yer Alan Şirketlerin Bazı Finansal Verilere Göre Ulubayova F. ORAL Turkey
Y.
Sınıflaması
58 Termal Otellerin Web Siteleri İçerik Analizi Ceylan S. Ceylan S. ORAL Turkey
Turizm Eğitimi Alan Önlisans Öğrencilerinin Sektöre Yönelik Çetin A., Ceylan S.,
59 Ceylan S. ORAL Turkey
Meslek Algıları: Pamukkale Üniversitesi Örneği Özdipçiner N.S..
60 Welding of Dissimilar Materials Boumerzoug Z. Boumerzoug Z. ORAL Algeria
Araştırma-Sorgulama Temelli Öğrenim Ortamında Kullanılan Yerlikaya A., Güneş

61 Yerlikaya A. ORAL Turkey
Anatomy 4D Programına Yönelik Öğrenci Görüşleri M.H.
62 Türkiye İçin Yeşil Bina Sertifika Sistemi Gerekliliği Erdede B., Bektaş S. Erdede B. ORAL Turkey
Alüminyum-Grafen Kompozit Yapılarda Çekme Dayanımının, Şenel M.C.., Gürbüz
63 Şenel M. C. . ORAL Turkey
Aşınma Direncinin ve Mikroyapının İncelenmesi M., Koç E.
Grafen Takviyeli Alüminyum Matrisli Kompozitlerde
Sinterleme Sıcaklığının Kompozitlerin Yoğunluğuna, Şenel M.C.., Gürbüz
64 Şenel M. C. . ORAL Turkey
Gözenekliliğine, Sertliğine ve Mikroyapısına Olan Etkisinin M., Koç E.
İncelenmesi
Temel Tasarım Eğitiminde Yüzeyden Hacime Geçiş Özsırkıntı Kasap H.,
65 Türkmen A. ORAL Turkey
Çalışmalarının Biçim Üretimi Bağlamında Değerlendirilmesi Türkmen A.
Dadaev R., Gürbüz
66 Optimization of Process Parameters for Porous Artificial Bone Dadaev R. ORAL Turkey
M.
Engine performance and exhaust gas temperature modeling in a
GÜRGEN S.,
68 diesel engine with butanol-diesel fuel blends: Comparison of GÜRGEN S. ORAL Turkey
ALTIN İ.
artificial neural networks and regression analysis
BAUHAUS OKULU VE IKEA MOBİLYA MAĞAZASI
70 Aşan R. Aşan R. ORAL Turkey
KAVRAMSAL İLİŞKİSİ
72 Shading Effect on PV Efficiency: A Case Study Keskin V., Çıkla R. Keskin V. ORAL Turkey
Stir Casting of SiC Reinforced Aluminum Composites From Yılmaz Ö.., Turan
73 Yılmaz Ö. . ORAL Turkey
Waste Aluminum B.C.., Gürbüz M.
Kekeç B.., Bilim N.,
Madencilik Faaliyetlerinde İnsansız Hava Araçlarının (İHA)
75 Dündar S., Ghiloufi Kekeç B. . ORAL Turkey
Kullanımı
D..
Keskin V., Kurşun
76 Effect of Dust on PV Performance in Samsun Keskin V. ORAL Turkey
M.
Alternative and Innovative Approaches for Controlling Crop Taşkın B., Solmaz
77 Taşkın B. ORAL Turkey
Bacterial Diseases F.G.
Endophytes: New Opportunities for Biotechnological Taşkın B., Solmaz
78 Taşkın B. POSTER Turkey
Applications F.G.
xxiii
Object Recognition System Based on Oriented FAST and Abdulmajeed M.,

79 Seyfi L. . ORAL Turkey
Rotated BRIEF Features Seyfi L..
Ulusal Bir Yeşil Bina Sertifika Sistemi İçin Arazi Yönetimi
80 Erdede B., Bektaş S. Erdede B. ORAL Turkey
Kriter Önerisi
KROM KAPLAMA YAPILMIŞ POLİAMİD
MALZEMELERİN SICAKLIK YÜKÜ ALTINDAKİ Müftüoğlu E.E.,
82 Kanber B. ORAL Turkey
GERİLME DAĞILIMLARININ SONLU ELEMANLAR Kanber B.
YÖNTEMİYLE İNCELENMESİ
The Hot-Injection Method for Synthesis of Nano- and
84 Allahverdi C. Allahverdi C. ORAL Turkey
Microparticles
Örnek B.N., Oral C.,
85 Some results of the Driving point impedance functions Oral C. ORAL Turkey
DÜZENLİ T..
Examination of Disaster Recovery Techniques in Cloud Özdemir A., Gökgöz
86 Gökgöz B. ORAL Turkey
Computing B.
87 Etkileşimi Artırılmış Yeni Bir Kondisyon Bisikleti Tasarımı Tosun A., Seyfi L.. Seyfi L. . ORAL Turkey
Konya’daki Bazı Yüksek Gerilim Hattı ve Trafo Binaları
88 Yakınında Yapılan Manyetik Alan Ölçümlerinin Seyfi L.., Akbal B.. Seyfi L. . ORAL Turkey
Değerlendirilmesi
YEDEKSİZ TAMİR EDİLEBİLİR TEK ÜNİTELİ BİR
REZAEI N., ÇELİK
89 SİSTEME AİT GEÇİŞ OLASILIĞI VE ORTALAMASININ REZAEI N. ORAL Iran
A., SAĞLAM V.
ANALİZİ
Parametre Değişmezliğinin İki Parametreli Madde Tepki Hasançebi B., Terzi
92 Hasançebi B. ORAL Turkey
Kuramı Modelinde İncelenmesi Y., Küçük Z.
Source Parameters for tsunami prone cities in Aegean Sea
93 Ulutaş E. Ulutaş E. ORAL Turkey
coastal areas of Turkey
3B Eklemeli Üretilmiş Farklı Hücresel Yapılı Sandviç
Ercan N., Kanber B.,
97 Panellerin Sonlu Elemanlar Yöntemiyle Eğilme Davranışının Ercan N. ORAL Turkey
Yunus D.E.
İncelenmesi
Chemometric Approaches for Decolorization of Synthetic Dyes
100 CINI N. CINI N. ORAL Turkey
Matrixes by Natural Waste Products
Impact of Adsorbent Type and Interaction Effects of CINI N., CALISIR
101 CINI N. POSTER Turkey
Conditional Factors on Removal of Cadmium F.
Impact Energy Consumption Capabilities of 3D Printed Bıyıklıoğlu M.,
102 Bıyıklıoğlu M. ORAL Turkey
Specimens Kanber B.
Mechanical Design and Finite Element Analysis of a
103 Köktaş H., Kanber B. Köktaş H. ORAL Turkey
Pneumatic Artifical Muscle Powered Lower Limb Exoskeleton
Cyber Terrorism Risk at Ports and Organizational Management Saygılı M.S., Ünal
105 Saygılı M. S. ORAL Turkey
Process in Application of Security Plan A.N.
106 Effect of Powder Size on Titanium Mechanical Properties Mutuk T., Gürbüz M. Mutuk T. ORAL Turkey
Kurdoğlu B.Ç.,
Sürdürülebilir Yerleşkelerde Bitki ve Hayvan Varlığının
107 Seyhan S., Yeniçırak Seyhan S. ORAL Turkey
Önemi: KTÜ Örneği
P.Ö.
The Impact of building laws and regulations on the seismic
108 Majadbeh F.. Majadbeh F. . ORAL Palestine
performance of residential buildings in Ramallah (a case study)
BARDAK S.,
109 Odun Kökenli Levhalar ve Kullanım Alanları BARDAK S. ORAL Turkey
BARDAK T.
Üniversite Öğrencilerinin Mobilya Tasarımında Geometrik
BARDAK S.,
110 Form Tercihlerinin Veri Analizi ile Değerlendirilmesi: Sinop BARDAK S. ORAL Turkey
BARDAK T.
Üniversitesi Örneği
The Effect of BENTAR (Silicone Sprayer Sticker) on Ricania
111 Göktürk T. Göktürk T. ORAL Turkey
japonica
Best Practices and Policies Regarding Forestry in Response to MISIR N., MISIR
112 ÇAKIR C. ORAL Turkey
Climate Change M., ÇAKIR C.
Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme BARDAK T.,
113 BARDAK S. ORAL Turkey
Üzerine Eğilimlerin Belirlenmesi BARDAK S.
114 Pressurized Irrigation Systems for Small Farms Cengil B. Cengil B. ORAL Turkey
xxiv
TÜRER A.,
Retrofitting Timber Formwork Beams Under Static Loading
115 DÖNMEZ T.Ü., TÜRER A. ORAL Turkey
Using CFRP
ÇEVİK A.., ANIL Ö.
122 Azerbaycan’ın Stratejik Kültürü ve İran ile İlişkilerde Etkisi Mehdiyev A. Mehdiyev A. ORAL Azerbaijan
TAVŞAN F.,
Eğitim Yapılarında Yenilikçi Tasarım Yaklaşımları: KÜÇÜK KÜÇÜK
123 ORAL Turkey
Sürdürülebilirlik YANILMAZ Z., YANILMAZ Z.
TAŞ I.
TAVŞAN F., BAL
124 Çocuk Mobilyasında Esnek Tasarım Yaklaşımları BAL H. B. ORAL Turkey
H.B., GERÇEK M.
TAVŞAN F., TAŞ I.,
126 Otel Tasarımında Yeni Bir Yaklaşım: Sürdürülebilirlik KÜÇÜK TAŞ I. ORAL Turkey
YANILMAZ Z.
TAVŞAN F.,
Gelecek Temalı Bilim Kurgu Filmlerinde Yeni Mobilya
127 GERÇEK M., BAL GERÇEK M. ORAL Turkey
Tasarım Anlayışı
H.B.
Aydıntuğ N., Bakkal
DETERMINATION OF THE EFFECT OF NEPOTIST
129 E., Yalçın B., Yalçın B. ORAL Turkey
BEHAVIORS ON JOB MOTIVATION
Pehlivan G., Köse T.
DETERMINATION OF THE EFFECT OF Aydıntuğ N., Bakkal
130 ORGANIZATIONAL CYNICISM AND NEPOTISM E., Şirin N., Bakkal E. ORAL Turkey
BEHAVIOR ON HEALTH WORKERS Kömürcü B.
Restructuring of β-admissible Mappings in G-metric Spaces
131 Bilgili Güngör N. Bilgili Güngör N. ORAL Turkey
and Fixed Point Theorems
Fixed Points for Weakly Contractive Maps on n-Normed
Spaces
Generalizations of Fixed Point theorems for Multivalued Maps
via Q-functions
Türkçedeki Kaynak Göstergelerinin 3-6 Yaş Grubu Çocuklarda BAYAZIT Z.Z.,
134 BAYAZIT Z. Z. ORAL Turkey
İncelenmesi SONKAYA S..
ERZURUM ALİM
ERZURUM
135 Diyet Posası ve Kanser N.., GÖKÜSTÜN ORAL Turkey
ALİM N. .
K.K.
Atamanalp M.,
Alfa Sipermetrinin Gökkuşağı Alabalığı Solungaç Dokusunda
137 Parlak V., Alak G., Atamanalp M. ORAL Turkey
Antioksidan Enzim Aktivitesi Üzerine Etkisi
Uçar A.
EFFECT OF APPLIED WELDING METHODS ON
Bayrak M.A., Onar
141 MECHANICAL PROPERTIES OF WELDED JOINTS ON Işıtan A. ORAL Turkey
V., Işıtan A.
WELDING OF 304L AUSTENITIC STAINLESS STEELS
Preparation and Molecular Docking Calculations on
142 Şenocak A. Şenocak A. ORAL Turkey
Alzheimer’s Disease of Five New Schiff Bases
Expectations from engineers in the machine manufacturing
143 Solmaz İ., Işıtan A. Işıtan A. ORAL Turkey
sector: from yesterday to today, from today to tomorrow
OYUKSUZ TÜP LİNEER JENERATÖRLERİN TEMEL GÜNEŞ H.., KUNT
145 GÜNEŞ H. . ORAL Turkey
PARMETRELERİNİN ETKİSİ VE PROTOTİP ÜRETİMİ M.A., ARSLAN S.
Yüksel M., Genç
146 Endüstri 4.0 ve Liderlik Yüksel M. ORAL Turkey
K.Y..
Genç K.Y.., Yüksel
147 Liderlik ve İnovasyon Genç K. Y. . ORAL Turkey
M.
Otel Yapılarında Kullanılan Toplantı ve Konferans
148 Türkmen A. Türkmen A. ORAL Turkey
Salonlarının Erişilebilirlik Bağlamında Değerlendirilmesi
Mechanical Properties of Dense Artificial Bone Fabricated by YONTAR O.,
149 YONTAR O. ORAL Turkey
Powder Processing GÜRBÜZ M.
Serifoglu Yilmaz C.,
Improving Hyperspectral Image Classification with Watershed
150 Yilmaz V., Gungor Yilmaz V. ORAL Turkey
Segmentation-Based Texture Features
O.
xxv
Işıtan A., Boztaş Z..,

Training Methodology for Drivers of Vehicles Carrying Senar N., Ağdağ
153 Işıtan A. ORAL Turkey
Dangerous Goods in Turkey: Situation Analysis O.N., Dombaycı
Ö.A.., Kaplan Y.
Investigation of Temporal Changes in Urban Sprawl Using UYAR A., ÖZTÜRK
154 UYAR A. ORAL Turkey
Fractal Analysis: A Case Study of Arnavutköy D.
Korunan Alanların İklim Değişimi Üzerine Etkisinin ÇAKIR C., MISIR
155 ÇAKIR C. ORAL Turkey
Belirlenmesi (Vezirsuyu Tabiat Parkı Örneği) M., MISIR N.
Automatic Extraction of River Drainage Network and Sub-
UYAR A., ÖZTÜRK
156 basin Boundaries of Kızılırmak Basin Using Remote Sensing UYAR A. ORAL Turkey
D.
and GIS
DIN 1.2344 SICAK İŞ TAKIM ÇELİĞİNİN ELEKTRO
EROZYON TEZGÂHINDA İŞLENMESİNDE EN UYGUN Nas E., Kara F.,
157 Nas E. ORAL Turkey
PARAMETRELERİN TAGUCHİ METODU İLE Özbek O.
BELİRLENMESİ
DIN 1.2738 PLASTİK KALIP ÇELİĞİNİN
TORNALANMASINDA KESME PARAMETRELERİNİN
158 Nas E. Nas E. ORAL Turkey
YÜZEY KALİTESİNE ETKİSİNİN DENEYSEL VE
İSTATİSTİKSEL OLARAK İNCELENMESİ
HARDOX 400 ÇELİĞİNİN FARKLI İŞLEME
PARAMETRELERİNDE ELEKTRO EROZYON
Nas E., Kara F.,
159 TEZGÂHINDA BAKIR ELEKTROT İLE Nas E. ORAL Turkey
Altan Özbek N.
İŞLENEBİLİRLİĞİNİN DENEYSEL VE İSTATİKSEL
OLARAK ARAŞTIRILMASI
A comprehensive analysis for the preservation of hygiene in CELIK UZUNER
160 CELIK UZUNER S. ORAL Turkey
BSL-2 laboratories S.
CİNAN Z.M.,
Optical Model Calculation Descriptions of 6Li+94Nb from 1-
YILMAZ A.H.,
161 Neutron Transfer Channel in 7Li +93Nb Reaction at Energies CİNAN Z. M. ORAL Turkey
EROL B., BAŞKAN
Close to the Coulomb Barrier
T.
Bahtiyar N..,
Hacıoğlu Y.., ÜNAL
162 Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalığı ve Element Düzeyleri İlişkisi A.E., Cinemre F.B.., Öğüt S. POSTER Turkey
Cinemre H.,
Aydemir B.., Öğüt S.
ÖĞÜT YAVUZ D.,
Determination of Germination Capacities of Some Winter ÖĞÜT YAVUZ
163 KENANOĞLU B.B., POSTER Turkey
Weed Seeds of Different Years D.
YAVLAK M.
KENANOĞLU B.B.,
Determining the Viability of Datura Stramonium L. Seeds of KENANOĞLU B.
164 ÖĞÜT YAVUZ D., POSTER Turkey
Different Years by Vigor Tests B.
LÖKÇÜ A.O.
PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARINDA KULLANILAN YENİ BEKTAŞ Ö.,
165 UYSAL M. ORAL Turkey
TEKNİKLER UYSAL M.
Seed Deterioration in Barley Seed Under Accelerated Aging KENANOĞLU B.B.,
166 TOPAL N. ORAL Turkey
Test TOPAL N., CİN S.T.
TOPAL N.,
167 Accelerated Aging Test Effect on Oat Seed Deterioration KENANOĞLU B.B., TOPAL N. ORAL Turkey
Ateş M.S.
KIRSAL KESİMDE YAŞAYAN BİREYLERİN KÜLTÜREL YILMAZ BULUT
YILMAZ BULUT
168 DUYARLILIKLARI VE SAĞLIK ALGILARI: T., ALTAY B., ORAL Turkey
T.
ARNAVUTLUK KÖYÜ ÖRNEĞİ SARAÇOĞLU E..
Türkiye Orman Alanlarının 2000-2017 Periyodunda Mekânsal- Yılmaz İ., ÖZTÜRK
169 Yılmaz İ. ORAL Turkey
Zamansal Değişim Analizi D.
Samsun-Atakum Orman Alanlarının Belirlenmesinde Farklı Yılmaz İ., ÖZTÜRK
170 Yılmaz İ. ORAL Turkey
Bitki İndekslerinin Karşılaştırılması D.
Farklı Yaş Gruplarından Oluşan 20 Yaş Üstü Anadolu
Erkeklerinin Helix, Tragus ve Lobule Anatomik Noktalarının Özkoçak V., Görgün
171 Özkoçak V. ORAL Turkey
Yapay Sinir Ağları ve Örüntü Tamamlama Yöntemleri A.
Kullanılarak Kestirimi
xxvi
Özkoçak V.,
BESLENME ŞEKLİNİN ZAMAN İÇİNDEKİ TARİHSEL Selimoğlu E..,
172 Özkoçak V. ORAL Turkey
YOLCULUĞU Bektaş Y., Gültekin
T.
Innovation and Technological Advancements in High Rise
173 Buildings “In search of enabling the most flexible space in Polat M. Polat M. ORAL Turkey
Architecture”
Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımı Yoluyla Vergi Gelirlerinin YILMAZ E., KIZIL
174 YILMAZ E. ORAL Turkey
Azaltılması ve Uluslararası İşbirliği Yoluyla Alınan Önlemler C., ASLAN T.
Denetim Faaliyetlerinde Güncel Yaklaşım: Denetim ve Bilgi KIZIL C., ASLAN
175 YILMAZ E. ORAL Turkey
Teknolojilerinin Entegrasyonu T., YILMAZ E.
Engelliler İçin Erişilebilirlik Kavramının Kentsel Ergonomi
176 Yıldız N. Yıldız N. ORAL Turkey
Bağlamında Değerlendirilmesi
SAVAŞ BÖLGƏSİNDE BULUNAN KÖYLERDE COCUK
Salamova K..,
178 KİŞİLİYİNİN GELİŞİMİN ETKİLEYEN PEDOQOJİ- Salamova K. . ORAL Azerbaijan
Kerimova S..
PSİXOLOJİ FAKTÖRLER
179 Çok Kültürlülük ve Hoşgörü Felsefesi Quliyeva X. Quliyeva X. ORAL Azerbaijan
Tracing Trucks of The Past: Remnants of the Neighborhood of
180 Karadaban M.. Karadaban M. . ORAL Turkey
Teneke and Gated Community
Water Quality Assessment of Karaidemir Dam Lake (Tekirdağ,
181 Turley): In terms of Agricultural Irrigation and Drinking Water Tokatlı C. Tokatlı C. ORAL Turkey
Supply
Water Quality Monitoring of Meriç and Tunca Rivers (Edirne,
182 Tokatlı C. Tokatlı C. ORAL Turkey
Turkey) in Rainy Season
Alüminyumoksit ve Baca Külü Hibrid Dolgularının Polyester
183 Kartal İ., Demirer H. Kartal İ. ORAL Turkey
Matrisli Kompozitlerin Mekanik Özellikleri Üzerindeki Etkisi
Innovative Trend Analysis of Annual Precipitation in
184 Yilmaz B., Okkan U. Yilmaz B. ORAL Turkey
Southeastern Anatolia Region, Turkey
185 Modelling Flood Routing Using Hybrid Heuristic Algorithm Okkan U., Yilmaz B. Yilmaz B. ORAL Turkey
Use of Geographic Information System (GIS) to Evaluate the
186 Nitrogenous Compounds in Groundwater of Ergene River Tokatlı C. Tokatlı C. ORAL Turkey
Basin (TURKEY)
Usage of Numerical Analysis Programs in Geotechnical
187 Akbay Arama Z. Akbay Arama Z. ORAL Turkey
Engineering Applications
188 Kömürün Ülkemiz İçin Önemi ve Enerji Stratejileri Bilim N. Bilim N. ORAL Turkey
Erken Cumhuriyet Dönemi Sembollerinden Samsun Gazi Yılmaz T., Katipoğlu
189 Yılmaz T. ORAL Turkey
Parkı’nın Değerlendirilmesi Özmen C.
Evrensel Tasarım ve Yaşam :Yerel Yönetimler İçin Kamusal
190 Baş A. Baş A. ORAL Turkey
Alanda Uygulanabilir Sokak Hayvanları Barınma Alanı Önerisi
Tasarım Kararları Alma Noktasında Çevreci Yaklaşımın
191 Yücekule S. Yücekule S. ORAL Turkey
Ambalaj Tasarımı Özelinde İncelenmesi
YENİ REJENERE SELÜLOZİK LİFİNDEN OLUŞAN
192 ÖRME KUMAŞLARIN YIKAMA SONRASI KULLANIM Şardağ S. Şardağ S. ORAL Turkey
DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ
TUYSUZ E.,
BALTACI M.Ö.,
Lipase production from thermophilic bacteria using waste
193 ÖZKAN H., TUYSUZ E. ORAL Turkey
frying oil as substrate
TAŞKIN M.,
ADIGÜZEL A.
BALTACI M.Ö.,
TUYSUZ E.,
Amylase Production by Bacteria Isolated from Hot Springs
194 TAŞKIN M., TUYSUZ E. ORAL Turkey
using Potato Peels Waste as Substrate
ADIGÜZEL A.,
ÖZKAN H.
Halk Sağlığı Hemşirelerinin Lgbt Bireylerin Sağlıklı Yaşam Korkmaz M.,
196 Korkmaz M. ORAL Turkey
Sürdürmelerindeki Rolü AYDIN AVCİ I.
The RGB Distributions of Element and Compound Plasmas ÖZEN S., ŞENAY
197 ÖZEN S. ORAL Turkey
Produced by Thermionic Vacuum Arc Method V.
xxvii
198 İslam'da Seyahat Uçar M., Yüksel A.. Uçar M. ORAL Turkey
KURDOĞLU B.Ç.,
KURT
KURT
199 A General Study on Trabzon City Parks KONAKOĞLU S. ORAL Turkey
KONAKOĞLU S.S.,
S.
AKTÜRK E.
Correlation between point load index and uniaxial compression
Akbay Arama Z.,
200 strength for clay stone from Caycuma formation Kocaeli, Akbay Arama Z. ORAL Turkey
Yaramış M.
Turkey
Tek Fazlı Şebeke Kalkışlı Sabit Mıknatıslı Senkron Motor Gülçin E.A., Akar
201 Gülçin E. A. ORAL Turkey
Tasarımı M.
Determination of Work Flow and Standard Unit Time in Suit
203 Ünal C.. Ünal C. . ORAL Turkey
Jacket Production
204 Investigation of Measurement Changes in Jeans Production Ünal C.. Ünal C. . ORAL Turkey
205 Two Hand Motion Analysis Application in Coat Production Ünal C.. Ünal C. . ORAL Turkey
Heutagogy in the Era of Industry 4.0: Teachers as Student
206 Karaferye F. Karaferye F. ORAL Turkey
Coaches and Learning Leaders
özkaya U., Seyfi L..,
209 Analysis of Electromagnetic Radiation in Daily Life özkaya U. ORAL Turkey
Yaldız E.
Radiation Exposure Level Identification of Cellular Phone in
210 özkaya U., Seyfi L.. özkaya U. ORAL Turkey
Standby Mode
Fine-Tuning Models Comparisons on Garbage Classification
for Recyclability
Dimension Forecast in Microstrip Antenna for C/X/Ku Band
by Artificial Neural Network
BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN BİREY OZGURLUGUNE ÇALIŞIR G..,
213 AKSOY F. ORAL Turkey
ETKİSİ: MOBİL UYGULAMALAR ORNEGİ AKSOY F.
MARKA BİLİNİRLİGİNDE SOSYAL MEDYANIN ROLÜ: ÇALIŞIR G..,
214 AKSOY F. ORAL Turkey
ARÇELİK ORNEGİ AKSOY F.
ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal
215 Caglar Y., Avcı B. Caglar Y. ORAL Turkey
Method
Gazete Görsellerinin Gerçekleme Gücü ve İmaj Oluşumu
216 Yaban N.T. Yaban N. T. ORAL Turkey
Üzerindeki Etkisi
Değişik Süre ve Sıcaklıklarda Bor Difüze Edilmiş Hardox 400
217 Tabur M., İzciler M. Tabur M. ORAL Turkey
Çeliğinin Mekaniksel Özelliklerinin İncelenmesi
Estimation of Tectonic Structure of Eastern Anatolia Region
218 Elmas A. Elmas A. ORAL Turkey
using Gravity Data
Importance of Entrepreneurship in Development and Women
219 Gündüz A.Y. Gündüz A. Y. ORAL Turkey
Entrepreneurship
220 A Note on the Limit of Pi Number Yılmaz Ş. Yılmaz Ş. ORAL Turkey
DUMAN O.,
221 Disaster Databases in Turkey and the World DUMAN O. ORAL Turkey
GÖKGÖZ B.
Mekânsal Davranışta Etkin Olan Psikososyal Faktörlerin Mumcu S., Alpak
222 Alpak E. M. . ORAL Turkey
Kentsel Açık Mekânlarda Gözlemlenmesi E.M..
Gasoline-Naphthalene Blended Fuel Using on Spark İgnition
Durgun O.., Alaçam
224 Engine with Engine Performance and Exhaust Emissions of Alaçam S. A. . ORAL Turkey
S.A..
Effect to Experimentally Examine
Museum Exhibition Design In The Light Of Experiential
Durukan A., Altın
226 Marketing: The Analysis Of Legion Of Honor Museum And Altın B. . ORAL Turkey
B..
Museum Of Cairo
In Vitro Storage of Unfertilized Eggs of Scaly Carp (Cyprinus
228 Bozkurt Y. Bozkurt Y. ORAL Turkey
carpio) : Effect of Different Extenders and Storage Periods
Effect of Temperatures and Storage Periods on Fertilizing and
229 Hatching of Short-Term Preserved Scaly Carp (Cyprinus Bozkurt Y., Yavaş İ. Bozkurt Y. POSTER Turkey
carpio) Eggs
Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasının Öğretmen, Veli
230 Taş H., Minaz M.B. Taş H. ORAL Turkey
ve Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi
Zateroğlu M.T.,
231 Türkiye için Güneşlenme Süresinin Mekansal Analizi Zateroğlu M. T. ORAL Turkey
Kandırmaz H.M.
xxviii
232 Mücellî’nin “Nazm-ı Şurutu’s-Salât” Adlı Eseri Güler M. Güler M. ORAL Turkey
Effect of The Quantitative Factors on Simultaneous Removal CALISIR F., CINI
233 CALISIR F. POSTER Turkey
of Mn and Ni Ions from Aqueous Solution N.
Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin spor PEKER A.T., Zengin
235 Zengin S. ORAL Turkey
sağlık inanç düzeylerinin değerlendirilmesi S.
Ülkemizde Kullanılan Ambulans Tipleri ve Bölgelere Göre
236 Sevim İ., Maden Ş. Maden Ş. ORAL Turkey
Hizmet Alanlarının İncelenmesi
237 Sedyelerin Tarihsel Gelişimi ve Hasta/Yaralı İçin Önemi Maden Ş., Sevim İ. Sevim İ. ORAL Turkey
The Effect of The Modern Structure Systems Upon The Space
238 Köse Doğan R. Köse Doğan R. ORAL Turkey
Perception
Critical Montage in Design-based Education: Theory and Ersine Masatlıoğlu Ersine Masatlıoğlu
239 ORAL Turkey
Practice C.S. C. S.
240 Yaşlı Bakım Hizmetleri ve Kadın İstihdamına Etkileri Demir Ö. Demir Ö. ORAL Turkey
The Effects of Some Metal Ions in Some Plants on the Survival
241 and Some Immune Enzymes of Malacosoma neustria larvae Yanar O. Yanar O. ORAL Turkey
Infected by Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki
Demirer H.,
Effect of Hazelnut Shell Flour Size on the Mechanical Büyükkaya K.,
243 Kartal İ. ORAL Turkey
Properties of Polyethylene Composite Demircan F., Kartal
İ.
Çift Bantlı Mikroşerit Yama Wi-Fi Anten Tasarımı (Dual Band AKINCIOĞLU U.,
244 AKINCIOĞLU U. POSTER Turkey
Microstrip Patch Wi-Fi Antenna Design) KAYA H.
High temperature mechanical properties of Ti-V-Al shape
245 ERGEN S.. ERGEN S. . ORAL Turkey
memory alloy
Sağlık Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlık MALATYALI İ.,
246 MALATYALI İ. ORAL Turkey
Düzeylerinin Belirlenmesi BİÇER E.B.
Ekşi Ş., Çelebioğlu
247 Rize Kırsal Mimari Yapım Sistemleri Ekşi Ş. POSTER Turkey
B..
The Effect of pH Value and Aging Time of Solution on the
248 AKSOY S. AKSOY S. ORAL Turkey
Physical Properties of TiO2 Film
SOSYAL DIŞLANMA KAVRAMININ İÇERDİKLERİNE
249 Kalaycı H. Kalaycı H. ORAL Turkey
DAİR KAVRAMSAL BİR ÇALIŞMA: Çankırı Poşalar Örneği
Kiziltas E., Uzun A.,
251 Skin Segmentation by Using Complex Valued Neural Network Kiziltas E. ORAL Turkey
Yılmaz E.
Lehim/Mikro Topçukları Teknolojileri İçin Mikroelektronik ÇELİK A.Ş..,
252 ÇELİK A. Ş. . ORAL Turkey
Test Yapılarından ‘Daisy Chain’ Yapısı ERİŞMİŞ M.A.
SANAYİ 4.0 İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR İŞ MODELLERİ
253 Davutoğlu N.A. Davutoğlu N. A. ORAL Turkey
(SUSTAINABLE BUSINESS MODELS for INDUSTRY 4.0)
SANAYİ 4.0 ÇERÇEVESİNDE İŞLETMELERİN YÖNETİM
Davutoğlu N.A.,
254 YAKLAŞIMLARI(MANAGEMENT APPROACHES of Davutoğlu N. A. ORAL Turkey
Yıldız E..
ENTERPRISES in the FRAMEWORK of INDUSTRY 4.0)
SANAYİ 4.0 YAPILANMASINDA SOSYO-TEKNİK
MODEL ÇERÇEVESİNDE YÖNETİMSEL YAKLAŞIM(The
255 MANAGERIAL APPROACH in the FRAMEWORK of Davutoğlu N.A. Davutoğlu N. A. ORAL Turkey
SOCIO-TECHNICAL MODELLING in the STRUCTURING
of INDUSTRY 4.0)
Language teachers’ beliefs about research: A Qualitative Sarıçoban A.,
256 Sarıçoban A. ORAL Turkey
analysis of English teachers at tertiary level in Turkey Kırmızı Ö.
Entegre Raporların İşletme Karlılığına ve Yatırımcı
257 ŞAHİN Z.. ŞAHİN Z. . ORAL Turkey
Davranışına Etkisi
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLARININ İŞLETMEYE ŞAHİN Z..,
258 ŞAHİN Z. . ORAL Turkey
ETKİSİ ÇANKAYA F..
Determination and speciation of selenium species in real water
259 Uluözlü Ö.D. Uluözlü Ö. D. ORAL Turkey
samples and food samples.
Determination Of Priority Urban Elements For City Lighting
260 Mutlu Ş., Kurtay C. Mutlu Ş. ORAL Turkey
Master Plan
Konaklama İşletmelerinde Personel ve İnsan Kaynakları Yıldız E.., Davutoğlu
262 Yıldız E. . ORAL Turkey
Yönetiminden, Sanayi 4.0’lı Yönetime… N.A.
xxix
Afyon Bölgesinde Yer Alan Doğalgaz Boru Hattı Üzerindeki

263 AC Enterferans Seviyelerinin Ölçülmesi ve AC Korozyon Karataş E.., Seyfi L.. Seyfi L. . ORAL Turkey
İhtimalinin Değerlendirilmesi
Effect of different dopant elements on structural and electrical
265 Hurma T. Hurma T. POSTER Turkey
properties of ZnO films
Synthesis and characterization of F-doped ZnO transparent
266 Hurma T. Hurma T. POSTER Turkey
conducting film
ARIOĞLU H., Bakal
The Determination of Tuber Yield and Some Agronomic
H., ONAT B.,
267 Characteristics of Potato Breeding Lines and Varieties Grown Bakal H. ORAL Turkey
GÜLLÜOĞLU L.,
in Winter Season in Cukurova Region
ÇALIŞKAN M.E..
Takım Elbise Üretiminde Dikiş Özelliklerinin ve Kullanım Öztürk Z.Y.., Koçak
268 Öztürk Z. Y. . ORAL Turkey
Performansının Destek Telası ile İyileştirilmesi G.., Levent N..
ERDEM K., AS N.,
Determination of Electromagnetic Field Levels in
269 KARAN Y.., AS N. ORAL Turkey
Kindergartens and Nurseries in Rize Province
DİZMAN S.
270 Creating Applet with GeoGebra: Muller's Method Cumhur İ. Cumhur İ. ORAL Turkey
The Effect of Rhizobium Inoculation Prepared in Different ARIOĞLU H., Bakal
271 Methods on Yield and Some Agronimic Characteristics of H., ONAT B., Bakal H. ORAL Turkey
Soybean Grown as Double Crop in Cukurova Region GÜLLÜOĞLU L.
İŞLETMELERDE ALGILANAN KURUMSALLIK VE
272 ÖRGÜT DÜZEYİNİN ERP KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ ÖZEN H.., Sezen B. ÖZEN H. . ORAL Turkey
ÜZERİNE ETKİSİ
Innovative Aproaches to the Social Life Space ‘The Sofa’ Of
273 Koç S., Ertaş Ş. Koç S. ORAL Turkey
Traditional Housing: Islamkoy Case
ÇETİNKAYA G.,
Kadın Ve Erkek Güreşçilerin Stresle Başaçıkma Düzeylerinin
274 Kusan O., Mumcu ÇETİNKAYA G. ORAL Turkey
Karşılaştırılması
H.E.
Hisse Senedi Fiyatlarında Etkinlik: Konteyner Şirketleri Açık A., Baran E.,
275 Baran E. ORAL Turkey
Üzerine Bir Araştırma Ayaz İ.S.
Türk Lojistik İşletmelerinin Stratejik Öncelikleri: Vizyon, Baran E., Ayaz İ.S.,
276 Baran E. ORAL Turkey
Misyon ve Değerler Üzerine İçerik Analizi Açık A.
Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki Tarafından Enfekte
Edilen Malacosoma neustria L. (Lepidoptera: Lasiocampidae)
285 Larvalarının Tüketim Miktarına, Hayatta Kalmasına ve TOPKARA E.F. TOPKARA E. F. ORAL Turkey
Fenoloksidaz Enzimine Bitkilerdeki Sekonder Maddelerin ve
Proteinin Etkileri
Demircioğlu Z.,
286 Chemical Activity Studies with Density Functional Theory Büyükgüngör O., Demircioğlu Z. ORAL Turkey
Ersanlı C.C.
Demircioğlu Z.,
Intermolecular Interactions and Fingerprint Plots with
287 Büyükgüngör O., Demircioğlu Z. ORAL Turkey
Hirshfeld Surface Analysis
Ersanlı C.C.
Determination of functioning and Problems of Cold Stores in
288 Çevik E., Erdal G. Çevik E. ORAL Turkey
Tokat Province
Peyzaj Uygulamalarında Bitkisel Tasarımlarda Tercih Edilen
289 Böge Ş.S. Böge Ş. S. ORAL Turkey
Mevcut Ağaç Türlerinin Belirlenmesi (ASÜ Kampüs Örneği)
Methods for Mitigation of Icing with Using Superhydrophobic Çetiner A., Özbek
290 Çetiner A. ORAL Turkey
Surfaces A., Budaklı M.
Çil M., Kaymazlar
291 Synthesis and Characterization of Iron Ion Imprinted Polymer E., Akyüz G., Andaç Kaymazlar E. POSTER Turkey
Ö., Andaç M.
Denizcilik Sektörüne Yönelik İş İlanlarının Analizi: Ayaz İ.S., Baran E.,
292 Ayaz İ. S. ORAL Turkey
Kariyer.net Örneği Açık A.
TAVŞAN C.,
293 Electronic Pictogram Using in the Building Elements TAVŞAN F., SİPAHİ S. ORAL Turkey
SİPAHİ S.
xxx
TAVŞAN C.,
In Technological Development Framework, Effects of
294 TAVŞAN F., SİPAHİ S. ORAL Turkey
Artificial Intelligence to Space: Interactive Architecture
SİPAHİ S.
295 A Gaussian Model for Dielectric Permittivity in Moisty Soils Karaca Y.., Tamer Ö. Karaca Y. . ORAL Turkey
YAZICI A.D.,
298 Modeling of Urban Growth and Simulation Models ÖZTÜRK D., YAZICI A. D. ORAL Turkey
AYAZLI İ.E.
Endüstriyel Üretim Tesislerinde Yumurtaların Görsel Analizi
299 Ve Sınıflandırılması İçin Raspberry Pi Tabanlı Gerçek Zamanlı Ozan M., Ceylan M. Ozan M. ORAL Turkey
Bir Uygulama
Akçay N., Baltaş H.,
Determination of Seasonal Variation of Air Pollution in Rize
Batan N., Uyar G.,
300 Province by Using a Type of Biomonitor Moss Hypnum Akçay N. ORAL Turkey
Yangın S., Karayılan
cupressiforme
M., Ferah K.
NETTLE FIBER REINFORCED POLYESTER COMPOSITE
302 SABIR E.C. SABIR E. C. ORAL Turkey
PRODUCTION AND MECHANICAL PROPERTIES
KÜNÜÇEN H.H.,
303 “K KUŞAĞI” ve İLETİŞİM KÜNÜÇEN H. H. ORAL Turkey
AKBAŞ L.
AKYUZ G., ELMAS
A., Kaymazlar E.,
304 Nanocarriers Used In Drug Delivery Systems AKYUZ G. ORAL Turkey
ANDAC M.,
ANDAC O.
Secondary School Students’ Expectations Regarding Their Tatlı Z.., Çelenk G..,
306 Çelenk G. . ORAL Turkey
Parents’ and Teachers’ Use of Technology Altınışık D..
Tatlı Z.., Altınışık
307 Teachers’ Views on Interactive Web Apps Çelenk G. . ORAL Turkey
D.., Çelenk G..
ZEYBEKOGLU U.,
Investigation of the Effects of North Atlantic Oscillation and ZEYBEKOGLU
308 SAHIN A., ÜLKE ORAL Turkey
Arctic Oscillation on Samsun Precipitation U.
KESKIN A.
Determination of plant protection problems in Peache garden in TEMUR ÇINAR C..,
309 IŞIK D. ORAL Turkey
Mersin province of Turkey IŞIK D.
Allelopathic Potential of Some Essential Oil Bearing Plant IŞIK D., TEMUR
310 IŞIK D. ORAL Turkey
Extracts on Chenepodium album L. ÇINAR C..
Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İnşaat Sektörü için
312 Akıner İ., Uçar S. Uçar S. ORAL Turkey
sürdürülebilirlik bağlamında kavramsal bir çerçeve
The Investigation of Magnetic Levitation Performance of Bis Savaşkan B., Güner
313 (2-methoxy-4-allylphenyl) Oxalate (I) (C22H22O6) Doped S.B., Kantar G.., Savaşkan B. ORAL Turkey
MgB2Bulk Superconductor Çelik Ş.
Direct Determination of Lead in Hen’s Egg by Solid Sampling
314 High Resolution-Continuum Source Graphite Furnace Atomic CALISIR F. CALISIR F. ORAL Turkey
Absorption Spectrometry
Synthesis, Characterization of The Novel Carbazole Core Caglar M., Görgün
315 Caglar M. ORAL Turkey
Structures and Investigations of Photodiode Properties K., Yandımoğlu M.
ALÇİÇEK E.,
Three-Phase Partitioning of Alkaline Thermoactive, organic AKBULUT S.,
316 Solvent and H2O2-Tolerant Protease from a Newly Isolated DEMİR Y., ALÇİÇEK E. ORAL Turkey
and Identified Bacillus licheniformis EA10 ŞİŞECİOĞLU M..,
ADIGÜZEL A.
Tarım Arazisinde Dikili Fidanların Gelişim ve Verimlilik
Erbay G., Kavak A.,
318 Takibi için Coğrafi Bilgi Sistemlerine Dayalı Mobil Uygulama Erbay G. ORAL Turkey
İnner B.
Geliştirilmesi
MERTOL H.,
319 KÜLTÜREL BİR DEĞER OLARAK BESİN SAKLAMA SAYGI B. . ORAL Turkey
SAYGI B..
Cloning of Pseudomonas aeruginosa Azurin Gene Into
322 Ünver Y., Gün B.Ş. Ünver Y. ORAL Turkey
pPICZαA Expression Vector
Boyacı Ö., Uz V.,
323 Kaolenlerin Jeopolimer Üretiminde Kullanılabilirliği Toprak M.U., Coşkun N. D. ORAL Turkey
Coşkun N.D.
xxxi
Effect of Initial pH on Recombinant Prepromelittin Production Acar M., Yıldız Ş.,

324 Acar M. POSTER Turkey
by Pichia pastoris Ünver Y.
Yıldız Ş., Solak K.,
Preparation of Fe3O4 Magnetic Nanoparticles for DNA
325 Acar M., Ünver Y., Yıldız Ş. ORAL Turkey
Loading
Mavi A.
ÇELENK A..,
327 Geleceği Yönlendiren Mimari Tasarımlar: Pavyonlar ÇELENK A. . ORAL Turkey
TAVŞAN C..
A probabilistic sensitivity assessment for isolation system
328 response of deterministic base-isolated buildings to the Gazi H., Alhan C. Gazi H. ORAL Turkey
uncertainties in the synthetic earthquake parameters
The effect of probability distribution forms of random synthetic
329 earthquake parameters on the superstructure response of base- Gazi H., Alhan C. Gazi H. ORAL Turkey
isolated buildings
Otel Çalışanlarının Sahip Oldukları Ruminatif Düşünce Tarzı
Türkoğlu N., Dalgıç
330 ve Örgütsel Dışlanmalarının İşten Ayrılma Niyetleri Üzerine Türkoğlu N. ORAL Turkey
A.
Etkisi
Otel Çalışanlarının İş Becerikliliği ve Polikronisite Dalgıç A., Türkoğlu
331 Türkoğlu N. ORAL Turkey
Eğilimlerinin İşten Ayrılma Niyetleri Üzerine Etkisi N.
Seeking Identity in Urban Design: The Case of Eskişehir
332 Şahin F., Tavşan C. Şahin F. ORAL Turkey
Hamamyolu Street
Lojistik Bilgi Sistemlerinin İşletme Performansına Etkisi
334 SAYIN A.A. SAYIN A. A. ORAL Turkey
Perakende Sektörü Firma Analizi
335 VISIBILITY ANALYSIS IN PROTECTED AREAS Sulak B.. Sulak B. . ORAL Turkey
THE NEW PLANNİNG APPROACHES AND SMART
336 Sulak B.. Sulak B. . ORAL Turkey
CITIES
Risk Yönetiminde Kültürel Mirasın Korunması: Amasya Büyükgüner G., Selo
337 Büyükgüner G. POSTER Turkey
Yalıboyu Evleri K..
Ekici E., Yıldırım
338 On Levine's sets in an ideal topological space Yıldırım S. Ö. ORAL Turkey
S.Ö.
On regular open sets, 〖"pre" 〗_"I" ^*-open sets, weakly Irg- Yıldırım S.Ö., Ekici
339 Yıldırım S. Ö. ORAL Turkey
closed sets E.
Kültür Varlıklarının Sürdürülebilirliğinin Turizm Açısından
Değerlendirilmesi: Altınordu (Ordu) ilçesi Örneği
Hava Limanlarının Turizm ve Kalkınmaya Etkilerinin
Değerlendirilmesi: Gülyalı ilçesi Örneği
Hava Ulaştırması-Kalkınma Etkileşimi: DOKAP Bölgesi
Örneği
GÜNEROĞLU N.,
Tourism Potential of Agricultural Areas; The Case Study of
343 KAYA ŞAHİN E., KAYA ŞAHİN E. ORAL Turkey
Tea (Camellia sinensis) Gardens in Rize
KAHVECİ H.
344 Art and Social Life in Urban Public Spaces Şahin F., Tavşan C. Şahin F. ORAL Turkey
Laurus nobilis L. Uçucu Yağının 8 Farklı Klinik İzolata Karşı Yapıcı B.M., Kaya
345 Yapıcı B. M. ORAL Turkey
Antibakteriyal Aktivitesinin Araştırılması A.
Bilal L.., Seyhan G.,
346 Body Design in Electric Microcars: A Review Karaca M., Topaç Bilal L. . ORAL Turkey
M.M.
Knowledge, Innovations and Economy: What is New in
Bosnia and
347 European Union From the Lisbon Strategy to The Europe Ganic M. Ganic M. ORAL
Herzegovina
2020?
Efficiency in Denim Finishing Mills- Reducing The Use Of
348 DÖNMEZ İ. DÖNMEZ İ. ORAL Turkey
Coustics in Mercerization
Kronik Hastalığa Sahip Bireylerin Olduğu Ailelerde Risk Korkmaz M.,
349 Korkmaz M. ORAL Turkey
Yaklaşımlı Hemşirelik AYDIN AVCİ I.
DEPREM YÜKÜ HESABINDA KULLANILAN
DÖNDÜREN M.,
350 PARAMETRELERİN TDY 2007 İLE TBDY 2018 DÖNDÜREN M. ORAL Turkey
Hava Ş..
KAPSAMINDA KARŞILAŞTIRILMASI
Statistical Analysis of Effects of Some Essential Parameters on Sezgin H., Berkalp
351 Sezgin H. ORAL Turkey
Impact Properties of Fabric-Based Hybrid Composites Ö.B.
xxxii
Human Hair Fiber as a Reinforcement Material in Composite Sezgin H., Yalçın

352 Sezgin H. ORAL Turkey
Structures Eniş İ.
Vocabulary learning and teaching beliefs of preservice EFL Sarıçoban A.,
353 Sarıçoban A. ORAL Turkey
teachers in Turkey Kırmızı Ö.
354 Güreş Sporuna Yönelik Guttman Tutum Ölçeği Geliştirilmesi Bardakçı S., Caz Ç. Caz Ç. ORAL Turkey
Spor Yaralanması Kaygı Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması: Caz Ç., Kayhan R.F.,
355 Caz Ç. ORAL Turkey
Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması Bardakçı S.
The Comparison in Terms of Sustainability of Steel, Güner M.E., Kuruşçu
356 Güner M. E. POSTER Turkey
Reinforced Concrete and Timber Construction Systems A.O.
Dağkurs L.., Erkan
357 PID Denetimli Regüleli Cer Makinesi Simülasyonu Dağkurs L. . ORAL Turkey
D..
358 Jigger Boyama Makinesinde Hız Kontrolü Modellemesi Dağkurs L.., İşeri İ. Dağkurs L. . ORAL Turkey
Measurement and Assesment of Students' Test Anxiety with Vupa Çilengiroğlu Vupa Çilengiroğlu
359 ORAL Turkey
Regard to Some Variables Ö. Ö.
Mathematical Modelling for Environmental Stochasticity on

361 Sekerci Firat Y. Sekerci Firat Y. ORAL Turkey
Oxygen-Plankton System
Mathematical Model on the Temporal and Spatial Structure for
362 Sekerci Firat Y. Sekerci Firat Y. ORAL Turkey
Predator-Prey System
Innovative Adobe Made of Recycled Rubble: Environmental YILMAZ M.C..,
368 HAJ ISMAIL S. ORAL SYRIA
Material for Rural Buildings HAJ ISMAIL S.
Yer Radarının (GPR) Teknik Altyapı Çalışmaları Açısından Yılmaz Y., Soycan
369 Yılmaz Y. ORAL Turkey
Önemi A.
Trapped Magnetic Field Measurement at 77 K for Multi-grain Güner S.B.,
372 Celik S. ORAL Turkey
YBCO Bulk Superconductors Savaskan B., Celik S.
CEYLAN Z.,
Estimation of Electricity Consumption of Turkey by using
374 ÖZTÜRK H., CEYLAN Z. ORAL Turkey
ARIMA, Grey Model and Linear Regression Analysis
ELEVLİ B.
Effect of Joint Types Between Metallic Material and Elastomer
KOÇ Ç..,
375 Material Used for Vibration Isolation on Isolation Performance KOÇ Ç. . ORAL Turkey
KARAÇAY T.
and Dynamic Properties
Methods of Development of Knowledge and Skills Related to Özkeleş S.., Nayir
376 Özkeleş S. . ORAL Turkey
Composition within Music Forms Course A.E..
Methods of Development of Knowledge and Skills Related to Özkeleş S.., Nayir
377 Özkeleş S. . ORAL Turkey
Listening within Music Forms Course A.E..
Yüksel A.., Yıldız
Sınav Çizelgeleme Problemi için Çok Amaçlı bir Matematiksel
378 A., Şimşak B., Yüksel A. . ORAL Turkey
Model ve Örnek Uygulama
CEYLAN Z.
Karan R.E.., Bakırcı
Sıra Bağımlı Hazırlık Süreli Tek Makine Çizelgeleme Problemi
379 Ç., Sabuncu S.., Karan R. E. . ORAL Turkey
üzerine bir Çalışma
CEYLAN Z.
Çatı Üzerine Monte Edilmiş Güneş Enerji Sistemleri: DAGLI A.., Durmuş
380 DAGLI A. . ORAL Turkey
Mimarsinan OSB Örneği A.
Katı Atık Düzenli Depolama Sahalarında Depo Gazından Durmuş A., DAGLI
381 Durmuş A. ORAL Turkey
Elektrik Üretimi: Kayseri Örneği A..
A Numerical Case Study on Lightweight Design of a Topaç M.M., Aksoy
383 Connection Bracket for a Heavy Commercial Vehicle Rear B., Karaca M., Aksoy B. ORAL Turkey
Axle Deryal U.
Detection and Antibiotic Resistance Properties of Chicken
384 SIRIKEN B. SIRIKEN B. ORAL Turkey
meat and Ground Beef Origin Pseudomonas aeruginosa
Computational studies on the vanadocene dithiocarbamate
385 Erkan S. Erkan S. ORAL Turkey
complexes
The computational analysis on NLO properties and molecular
386 Erkan S., Tüzün B. Erkan S. ORAL Turkey
docking studies for some cyclophosphazenes compounds
The structural, spectroscopic and molecular docking analysis
387 Erkan S., Tüzün B. Erkan S. ORAL Turkey
on phosphorusenitrogen compounds
388 Yapay Zeka Liderliği: İş Dünyasında Roller Değişiyor mu? CANBEK M. CANBEK M. ORAL Turkey
xxxiii
Investigation of Spectroscopic, Theoretical and Molecular

389 Tüzün B., Erkan S. Tüzün B. ORAL Turkey
Docking of vanillin thiosemicarbazone derivatives
Investigation of Spectroscopic, Theoretical and Molecular
Docking of methoxyphenyl derivatives
Investigation of anti-cancer properties of derivaties of 2-
benzimidazole
KALP VE DAMAR CERRAHİSİ YOĞUN BAKIM AKSUOĞLU A.,
392 ÜNİTESİNDE AMELİYAT SONRASI HASTALARIN YANMIŞ S., DEŞER AKSUOĞLU A. ORAL Turkey
HAREKETLİLİK DÜZEYLERİ VE SINIFLANDIRILMASI S.B.
Yoğun Bakım Ünitesinde Imogene King’in Kavramsal Sistem AKSUOĞLU A.,
393 Modeline Göre Bir Kalp Cerrahisi Hastasının Hemşirelik YANMIŞ S., DEŞER AKSUOĞLU A. ORAL Turkey
Bakımı: Olgu Sunumu S.B.
Public Private Partnership: The Comparison of History and KÖMÜRLÜ R.,
394 AKYEL İ. ORAL Turkey
Implementation in Turkey and Other Countries AKYEL İ.
TEA ve XTEA Şifreleme Algoritmaları İçin Kaos Tabanlı
395 Aba K., Ciflikli C. Aba K. ORAL Turkey
Kaydırma Dizisi Oluşturulması ve Uygulanması
A Decision Support Model for Selecting the Conference
396 Bulut K.. Bulut K. . ORAL Turkey
Organization Location Problem
Effects of Pigmentation on Some Physical and Mechanical
397 ATAV R., Ünal P.G.. ATAV R. ORAL Turkey
Properties in Merino Wool Fibers
SAMANCI T.H.,
398 Pazarlama ve Lojistik Maliyet İlişkileri SAMANCI T. H. ORAL Turkey
Sayın A.A.
399 Nearness of Sets in Groups Bağırmaz N. Bağırmaz N. ORAL Turkey
Organize Sanayi Bölgeleri için Membranlı Arıtma
401 Uyanık İ., Özkan O. Uyanık İ. ORAL Turkey
Sistemlerinin Laboratuvar Ölçeğinde Uygulamaları
Erciyes Üniversitesi Atık Yönetiminde Sıfır Atık Yaklaşımı
402 Uyanık İ., Özkan O. Uyanık İ. ORAL Turkey
için Yol Haritası
Türker M.S.., Yüce
403 Review of Hydrokinetic Turbine Technology Türker M. S. . ORAL Turkey
M.İ..
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz yeterlilik Düzeylerinin
404 Çetinkaya M. Çetinkaya M. ORAL Turkey
Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi
Modernleşme ve Cumhuriyet’in Kamusal Mekan Dönüşümü
405 Özbudak Ö., Önal F. Özbudak Ö. ORAL Turkey
Sürecinde Kütahya Cumhuriyet Meydanı’nın İncelenmesi
406 Öğrenci Deneyimlerine Göre Kentsel Mekanın Zihinsel İmgesi Mutlu N.D. Mutlu N.D. ORAL Turkey
A retrospective research from Aksaray region: evaluation of 25 Tuncer S.Ç., Tekin
407 Tekin Karacaer N.. ORAL Turkey
hydroxyvitamin D levels in male and female subjects Karacaer N..
HASTANEDE ÇALIŞAN YARDIMCI HİZMET
AYDIN M.,
408 PERSONELİNİN EL HİJYENİNE UYUMUNUN AYDIN M. ORAL Turkey
KORKMAZ F..
İNCELENMESİ
Odun-Kömür Karışımlarından Üretilen Pelet Yakıtların Sungur B., Topaloğlu
409 Sungur B. ORAL Turkey
Özelliklerinin İncelenmesi B.
FINDIKLI M.A.,
YAPAY ARI KOLONİSİ ALGORİTMASI İLE GEZİCİ
ALTUN S.,
411 ROBOTUN HARİTALANMIŞ SAHADA GEZİNME FINDIKLI M. A. ORAL Turkey
FENDOĞLU E.,
MALİYETİNİN OPTİMİZASYONU
SÖYLER H.
YAPAY ARI KOLONİ ALGORİTMALARININ SÜRÜ FINDIKLI M.A.,
413 FINDIKLI M. A. ORAL Turkey
ROBOT HEDEF BULMA PROBLEMİNE UYGULANMASI KOCAMAZ A.F.
Yazılım Proje Geliştirme Sürecinde Proje Yönetim Aşamaları GÖKGÖZ B.,
415 GÖKGÖZ B. ORAL Turkey
ve Risk Analizi İncelemesi KESKİNKILIÇ M.
BOZ B., DIRAMAN
EFFECT OF METHOTREXATE ON LIVER, KIDNEY AND
416 E.., Solmaz F.G., BOZ B. POSTER Turkey
GONADS
SADIGH S..
Photoluminescence Measurements of InAs QD/GaAs Kuru Mutlu H.,
417 Intermediate Band Solar Cell Grown by Molecular Beam Kulakcı M., Serincan Kuru Mutlu H. ORAL Turkey
Epitaxy U.
ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERDE FEN ALANINDA
418 İŞBİRLİKLİ ÖĞRENMENİN UYGULANMASINA ÖRNEK ARMUTLU N. ARMUTLU N. ORAL Turkey
BİR ETKİNLİK :
xxxiv
Determination of Fungal Agents and Infection Rates in Some DİNLER H.., ÖĞÜT
419 DİNLER H. . POSTER Turkey
Weed Seeds YAVUZ D.
ÖĞÜT YAVUZ D.,
Determination of Antifungal Activity Some Weed and Plant ÖĞÜT YAVUZ
420 DİNLER H.., AKAR POSTER Turkey
Extracts on Alternaria spp. D.
A..
Comparison of The Some Properties of Handknitted Fabrics
421 Ünal P.G.., ATAV R. ATAV R. ORAL Turkey
From Wool and Angora Handspun Yarns
Determination The Density of Various Luxury Fibres From
ATAV R., DİRAĞA
422 Different Origins in The Presence of Surface Active Agent ATAV R. ORAL Turkey
E.T., Ünal P.G..
Instead of Using Organic Solvents
423 A New Dimension in Energy Saving: Passive House YILMAZ V. YILMAZ V. ORAL Turkey
Comparison of breastfeeding habits of working and non-
424 Hekimoğlu B. Hekimoğlu B. ORAL Turkey
working mothers
TAŞKIRAN A.,
425 Classification of Chemical Urine Analysis Images TAŞKIRAN A. ORAL Turkey
GÜNAY E.
Madde Yanıt Teorisi İle Fen Bilimleri Özel Alan
426 Ergun M., Çetin Ş. Çetin Ş. ORAL Turkey
Yeterliklerinin İncelenmesi
Determination of Weed Species and Densities in Uşak AKAR A.., ÖĞÜT
427 AKAR A. . POSTER Turkey
Province Sugar Beet (Beta vulgaris L.) Cultivation Areas1 YAVUZ D.
Demir S., Oğuz I.,
429 Determination of Erosion Sensivity to Soil in Tokat Region Demir S. ORAL Turkey
Özer E.., Koçyiğit R.
Tokat İlindeki İklimsel Özellikler ve Heyelan Demir S., Oğuz I.,
430 Demir S. ORAL Turkey
Projeksiyonlarının Yapılması Gönültaş H.
Possibility to Control Diseases Caused by Colletotrichum DİNLER H..,
431 DİNLER H. . POSTER Turkey
Species in Strawberries BENLİOĞLU S..
432 Yerel Gazetelerde Okur Temsilciliği Uygulaması Özçelik Z. Özçelik Z. ORAL Turkey
433 Using Thermoluminescence Method in Accident Dosimetry Yüksel M. Yüksel M. ORAL Turkey
İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Matematik
434 AYDIN S. AYDIN S. ORAL Turkey
Tarihiyle İlgili Bilgi ve Tutumları
İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Sayı Öğretme
Bilgilerini Yordayan Değişkenler
Öğretmen Olma Motivasyonu ile Geometri Öğretme Bilgisi
Arasındaki Korelasyon
SOME PROPERTIES OF OSCILLATION SOLUTIONS OF
AYDEMİR K., Olğar
437 STURM-LIOUVILLE EQUATION WITH TRANSMISSION AYDEMİR K. ORAL Turkey
H., Mukhtarov O.S.
CONDITIONS
Bağlarda Yabancı Otlar ve Dağılımlarının Ekolojik Faktörlerle Topcu altıncı N.,
438 Topcu altıncı N. ORAL Turkey
İlişkilendirilmesi Cangi R..
Mukhtarov O.S.,
Coercive solvability of many-interval Sturm-Liouville
439 AYDEMİR K., Olğar AYDEMİR K. ORAL Turkey
problems
H.
Topcu altıncı N.,
Atıştırmalık Alternatif Bir Ürün “Nar (Punica Granatum L.) KAYA C., Cangi R..,
440 Topcu altıncı N. POSTER Turkey
Tarhanası” YILDIZ M..,
YILMAZ C.
Urban Indicators for Sustainable Cities: Interventions for
442 Paykoç E., Ballice G. Ballice G. ORAL Turkey
Efficient Urban Metabolism in the City of İzmir
İBRAHİMGİL
THE REFLECTION OF EDUCATIONAL SPACES IN THE İBRAHİMGİL
443 KARAKUŞ S., Sahil ORAL Turkey
EDUCATION PROCESS KARAKUŞ S.
S.
BOZGÜN K.,
Okuma Yazmayı Öğrenme Sürecinde Okul Öncesi Eğitimin
444 ULUÇINAR SAĞIR BOZGÜN K ORAL Turkey
Etkisi
Ş.
Determination of Yield and Quality Characteristics of Grape
445 SUCU S., YAĞCI A. SUCU S. ORAL Turkey
Varieties Grafted on Different Rootstocks
xxxv
Sınıf Öğretmenlerinin Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilere
ULUÇINAR SAĞIR
446 Yönelik Yeterliklerinin Farklı Değişkenler Açısından BOZGÜN K. ORAL Turkey
Ş., BOZGÜN K.
Değerlendirilmesi
BOZGÜN K., AKIN
Öğretmen Adaylarında Tükenmişliğin Yordayıcısı Olarak
447 KÖSTERELİOĞLU BOZGÜN K. ORAL Turkey
Mesleki Kaygı
M.
USE OF PORTRAIT IN POSTER DESIGNS AS AN
GEÇEN F., YAZAR
448 EXPRESSION ELEMENT IN THE CONTEXT OF YAZAR T.. ORAL Turkey
T..
SHEPARD FAIREY'S BANNER DESIGNS
Demirören H., Yaylı
449 Nükleer Tesislerde Korozyon Demirören H. ORAL Turkey
A.
UNIVERSAL LANGUAGE AND ARTISTIC SYMBOLISM YAZAR T., GEÇEN
450 YAZAR T. ORAL Turkey
IN VISUAL ARTS F.
Catalyst behavior of plasma state in methane decomposition to Rashidi F., Moshrefi
452 Rashidi F. ORAL Iran
hydrogen and solid carbon M.M.
PREDICTION OF HIGH-TEMPERATURE PERFORMANCE
453 OF GEOPOLYMER MODIFIED ASPHALT BINDER Alas M., Ali S. Alas M. ORAL TRNC
USING ARTIFICIAL NEURAL NETWORKS
YÜCEL M.,
Solving a Class of Transmission Problems by the Differential
454 AYDEMİR K., YÜCEL M. ORAL Turkey
Transform Method
MUHTAROĞLU O.
Mukhtarov O.S.,
Hilbert Space Method for Sturm-Liouville Problems with OLĞAR H.,
455 OLĞAR H. ORAL Turkey
Discontinuities KANDEMİR M.,
AYDEMİR K.
ADVANTAGES OF CONFOCAL MICROSCOPE IN CANKURTARAN
CANKURTARAN
456 INVESTIGATION OF SIGNAL MECHANISM OF P2X7 SAYAR S., SAYAR ORAL Turkey
SAYAR S.
RECEPTOR K.
OLĞAR H.,
Completeness of the Weak Eigenfunctions of one Boundary- Mukhtarov O.S.,
457 OLĞAR H. ORAL Turkey
Value-Transmission Problem MUHTAROV F.,
AYDEMİR K.
R-MUSIC ve ESPRIT Yöntemlerinin Yankı Çözünürlüğü TAFLAN G.Y..,
459 TAFLAN G. Y. . ORAL Turkey
Açısından Karşılaştırılması GÖKALP H..
BOZUKLUOĞLU
Effect of milling time on particle size and mechanical S., KÖLEMEN U.,
461 YILMAZ F. . ORAL Turkey
properties of Al-20wt.%Si-5wt.%Fe powder TEMİZ C., ERGEN
S.., YILMAZ F..
MIGRANT TURKMEN OF LABOUR MARKET: IRAQI ÇALIŞIR Y.., KART
462 KART C. S. ORAL Turkey
TURKMEN LIVING IN ANKARA C.S.
Fizik Öğretmen Adaylarının Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının OKTAY O., SEN
463 OKTAY O. ORAL Turkey
Eğitimde Kullanılmasına Yönelik Düşünceleri A.I.
transformation of social security systems during the neo-liberal ÇALIŞIR Y.., KART
465 KART C. S. ORAL Turkey
era C.S.
Grafik Tasarıma Yön Veren Nitelikleriyle Hat Sanatının Coşkun N.D., Gürses
466 Coşkun N. D. ORAL Turkey
İncelenmesi ve Çini-Seramik Eserler Üzerine Uygulamaları N.., Okşak Y..
Öztürk S.E.,
467 Cellular Communication via microRNAs Öztürk S. E. ORAL Turkey
Karaduman T..
Arumainayagam Arumainayagam Saudi
470 Power generation from Railway track ORAL
A.R., Moria H.M.. A. R. Arabia
Milenkovski B..,
Public private partnership as bond between the public and the
471 Masalkovski I.., Milenkovski B. POSTER Macedonia
private sector – case of Republic of Macedonia
Markovska M.
ARSLAN L., ALTIN
A.., YORULMAZ
BOCCE OYNAYAN YAŞLILARDA YAŞAMIN ANLAMI
472 M.., AĞAOĞLU ARSLAN L. ORAL Turkey
VE YAŞAM KALİTESİNİN İNCELENMESİ
S.A.., AYDIN AVCİ
I.
xxxvi
Research of the Effect of Jet Flow on Heat Transfer and Flow KARABULUT K.,
473 KARABULUT K. ORAL Turkey
Structure on the Surfaces with Different Shapes ALNAK D.E.
Agricultural Productivity and Planning Problem of Turkey:
474 Multi-Criteria Decision Making Based Risk Analysis Model of AK M.F. AK M.F. ORAL Turkey
Turkish Agriculture
Yetişkin Gençler Türkiye Bocce Şampiyonası’na Katılan
ARSLAN L.,
475 Takımların Başarı Düzeyleriyle Denge ve Fiziksel Aktivite ARSLAN L. ORAL Turkey
AĞAOĞLU S.A.
Seviyelerinin Incelenmesi
Ciflikli C., Al-Obaidi
476 SLR as Non-Orthogonal Multiple Access in 5G Systems Al-Obaidi M. ORAL Turkey
M.., Al-Obaidi W.
479 KOSGEB Girişimcilik Destek Programları ve Cinsiyet İlişkisi Tuna İ. Tuna İ. ORAL Turkey
Karbon Piyasaları Açısından Odun Üretimi İle İşletilen YILMAZ B.A.,
480 YILMAZ B. A. ORAL Turkey
Ormanlık Alanların Ekonomik Değeri MISIR M.
Çetin M., Çetin Ş.,
481 Meme Kanserli Hastalarda Prognostik Faktörler Çetin Ş. ORAL Turkey
Dede İ.
Effects of Gas Flow Field with Wave-like Form Obstacles on Ozdemir S.N.,
482 Ozdemir S. N. ORAL Turkey
PEM Fuel Cell Performance Taymaz I.
KRONİK HASTALIĞI OLAN BİREYLERİN YETİ YİTİMİ MOLLAOĞLU M.,
483 YANMIŞ S. ORAL Turkey
VE GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ YANMIŞ S.
Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet
ALTIN A.., AYDIN
484 Rol Tutumları ile Akran Baskısı Yaşama Durumları Arasındaki ALTIN A. ORAL Turkey
AVCİ I.
İlişki
DETERMINATION OF THE EFFECT OF SALINITY ON
487 WATER QUALITY IN IGDIR BY MOBILE AŞKIN S. AŞKIN S. ORAL Turkey
MULTIPARAMETER
Karaduman T..,
489 Antik DNA Çalışmaları: Arkeolojiye Yeni Bir Yaklaşım Öztürk S.E.., Yaman Karaduman T. POSTER Turkey
I.A..
Implemantation of Izhikevich Neuron Model Using Raspberry YÜCEDAĞ V.B.,
490 YÜCEDAĞ V. B. ORAL Turkey
Pi DALKIRAN İ..
Karaduman T..,
491 Klinik Tıpta Aquaporinler Öztürk S.E.., Mergen Karaduman T. . ORAL Turkey
H..
TABANINDA KARE ORİFİS BULUNAN BİR TANKIN Duman K., Yılmaz
492 BOŞALMA PROBLEMİNİN DENEYSEL ve SAYISAL A., Dal K.., Güzel Duman K. ORAL Turkey
ANALİZİ H., Kocaman S.
Beta Laktam Antibiyotikler ve Genişlemiş Spektrumlu Beta
493 SIRIKEN B. SIRIKEN B. ORAL Turkey
Laktamazlar (ESBL)
494 Qr barkod güvenliği ÖZCAN Y. ÖZCAN Y. ORAL Turkey
ECOLOGICAL STRUCTURE / ORGANIC PAINT AND
495 Ulusoy H. Ulusoy H. ORAL Turkey
THE EFFECT OF USE ON WOOD
VARIOUS PROTECTIVE OILS ON WOOD AND SOME
PHYSICAL PROPERTIES
WOOD AND NANOTECHNOLOGICAL VARNISH
EFFECT
ORGANIC MATERIAL ON THE SURFACE AND SOME
PHYSICAL PROPERTIES IN WOOD
ÖZ YILDIRIM Ö.,
502 Healthy Lifestyle Behaviors of Adolescent Students ALTIN A.., AYDIN ÖZ YILDIRIM Ö. ORAL Turkey
AVCİ I.
The Hydrophobicity of the Surfaces of Fungi comes from Albayrak B., Yazıcı
504 Albayrak B. ORAL Turkey
Hydrophobins A., Örtücü S..
Usage Status and Attitude Level of Complementary and ÇELİK EREN D.,
506 KAHVECİ Z. . ORAL Turkey
Alternative Treatment Methods for Cancer Prevention KAHVECİ Z..
Fotovoltaik Modüle Uygulanan Soğutma Tekniklerinin
508 ÖZBAŞ E., Alkış M. ÖZBAŞ E. ORAL Turkey
İncelenmesi
Yoğunlaştırılmış Güneş Enerji Sistemlerinde Kullanılan Isı ÖZBAŞ E.,
509 ÖZBAŞ E. ORAL Turkey
Transfer Sıvılarının İncelenmesi Gedikoğlu Ö.
xxxvii
Güneş Isıtmalı Termoelektrik Jeneratörde Pasif Soğutucu ve
510 Yansıtıcı Kullanımının Sistem Üzerine Etkisinin Deneysel ÖZBAŞ E. ÖZBAŞ E. ORAL Turkey
İncelenmesi
Anticandidal Activity of Ethyl Acetate Extract from Üstün A., Yazıcı A.,
511 Üstün A. ORAL Turkey
Aspergillus sclerotiorum Karaltı İ.., Örtücü S..
Temporal Distance Challenges in Distributed Agile Software
513 Kahya M., Seneler C. Kahya M. ORAL Turkey
Development: Case Study of a Global Company
ÖZ YILDIRIM Ö.,
517 Üriner inkontinans ve Halk Sağlığı Hemşireliği Yaklaşımı ÖZ YILDIRIM Ö. ORAL Turkey
AYDIN AVCİ I.
Validation of Thermal Comfort Parameters by Computational

Sökmen K.F..,
519 Fluid Dynamics and Improvement of Comfort Parameters for Karatas O. B. . ORAL Turkey
Karatas O.B..
Workplace Doctor Room
Separatism and Its History for Turkish Culture and Political
520 AKIN S. AKIN S. ORAL Turkey
Life
521 Institutional Racism in Turkish Politics AKIN S. AKIN S. ORAL Turkey
Pan-Asianism and a Comparative Study on the differences with
522 AKIN S. AKIN S. ORAL Turkey
Pan-Turkism
523 Rootstocks in Cherry Growing Aras S. Aras S. ORAL Turkey
Plant Growth Regulator Use in Temperate Zone Fruit Trees
524 Aras S. Aras S. ORAL Turkey
against Abiotic Stresses
525 General Situation, Problems of Yozgat Orchards and Suggestions Aras S., Keles H. Aras S. ORAL Turkey
YILMAZOĞLU
Topografik Özelliklerinin Zeminin Dinamik Davranışına BAYRAKTAR O.
526 M.U.., ORAL Turkey
Etkisinin Bir Boyutlu Analiz Yöntemiyle İncelenmesi Y. .
BAYRAKTAR O.Y..
Sürdürülebilir Bir Materyal Olarak Tuğla Tozunun Potansiyel BAYRAKTAR O.
527 BAYRAKTAR O.Y.. ORAL Turkey
Kullanimi Y. .
SAĞLAM
Atik Mermer Tozu ve İnşaat Sektöründeki Kullanımı İle İlgili BAYRAKTAR O.
528 ÇİTOĞLU G.., ORAL Turkey
Çalışmalar Y. .
BAYRAKTAR O.Y..
LATTICE STRUCTURE OPTIMIZATION FOR ADDITIVE
529 Aslan B., Yıldız A.R. Aslan B. ORAL Turkey
MANUFACTURING
Determination of the Effect of Design Education on Perceptual Müezzinoğlu M.K.,
Müezzinoğlu M.
530 Evaluation of Educational Spaces by Controlled Real Space Hidayetoğlu M.L.., ORAL Turkey
K.
Experiment Yıldırım K.
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Arasında Yer Alan
532 Termoelektrik ve p-tipi Ca3Co4O9 Malzemelerin Enerji Coşkun N.D., Uz V. Coşkun N. D. ORAL Turkey
Kazanımı Yönünden İncelenmesi
533 Innovative Approaches in Space Design: Industrial Style Köse Doğan R. Köse Doğan R. ORAL Turkey
Sosyal ve Duygusal İlişkilerde Duygusal Şantajın Psikolojik
534 Bal F. Bal F. ORAL Turkey
Etkileri
Tüketiciyi Anlamada Etkin Bir Pazarlama İletişimi Yöntemi
535 Okkay İ. Okkay İ. ORAL Turkey
Olarak Nöropazarlama
538 Metalik Köpüklerin Kemik İmplantı Olarak Kullanımı Budak S. Budak S. ORAL Turkey
Ailelerin Mahremiyet Eğitimine İlişkin Görüşlerinin Özaslan H., Gültekin
540 Özaslan H. ORAL Turkey
İncelenmesi Akduman G.
Okul Öncesi Dönem Çocukların Akran Zorbalığına Maruz
Gültekin Akduman
541 Kalma Durumları İle Duygularını Yönetme Becerileri Özaslan H. ORAL Turkey
G., Özaslan H.
Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
542 Chromium in Fish Nutrition ÇAKMAK M.N. ÇAKMAK M. N. ORAL Turkey
543 A deep learning application for predictive maintenance İşeri İ., Dağkurs L.. İşeri İ. ORAL Turkey
544 Monitoring of Tumor Motion During Treatment in Lung SBRT Durmus I.F.., Tas B. Tas B. ORAL Turkey
548 The Path Integral Approach to Hydrogen Atom Problem KANDIRMAZ N. KANDIRMAZ N. ORAL Turkey
xxxviii
Investigation of the availability of biodiesel and biodiesel-

549 Duran G., İlkılıç C. Duran G. ORAL Turkey
ethanol blends from microalgae oil in a diesel engine
Siber Savunma Alanında Yapay Zeka Tabanlı Saldırı Tespiti Aytan B., BARIŞÇI
550 Aytan B. ORAL Turkey
ve Analizi N.
Classification of News Texts on Big Data Machine Learning Kanbul İ.., Bulut
551 Kanbul İ. . ORAL Turkey
Framework E.N.., İşeri İ.
Breast Cancer Detection on Big Data Using Spark Machine Bulut E.N., Kanbul
552 Bulut E. N. ORAL Turkey
Learning Framework İ., İşeri İ.
554 Güvenlik Uygulamaları için Ajan Sistemler ve Otonomi Ünlü Ö., ÇETİN A. Ünlü Ö. ORAL Turkey
Viscum album L. ssp. Austriacum (WİESP.) VOLLMAN ALT
TÜRÜNÜN YAPRAK VE MEYVE ETHANOL
Özpınar H., Akay E.,
556 EKSTRAKTLARININ Caenorhabditis elegans BİREYLERİ Özpınar H. ORAL Turkey
Özpınar N.
ÜZERİNDE YUMURTA VERİMİ VE FİZİKSEL BÜYÜME
ÜZERİNE ETKİSİ
Stevia rebaudiana Bertoni Bitkisinin Su ve Methanol
Özpınar H., Yüksek
557 Ekstraktlarının Caenorhabditis elegans Bireylerinde Özpınar H. ORAL Turkey
M., Özpınar N.
Yumurtadan Çıkma ve Fiziksel Büyüme Üzerine Olan Etkisi
Tüketicilerin Farkedemedikleri Araç: Televizyonda Ürün
558 Sarıyer N. Sarıyer N. ORAL Turkey
Yerleştirme!
Lise Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı Ve Depresyon
559 Çetin Ş., Arcagök S. Çetin Ş. ORAL Turkey
Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Maksüdünov A., Gül
ULUSLARARASI ÖĞRENCİ HAREKETLİLİĞİ VE
560 H.., ASANBEKOVA Maksüdünov A. ORAL Kyrgyzstan
KIRGIZİSTAN’DAKİ MEVCUT DURUM
M..
The Role of Serine Protease Inhibitors (Serpins) In Mosquito
561 Sengul M.S. Sengul M. S. ORAL Turkey
Immune System
Vejetasyonun Farklı Dönemlerinde Biçilen Macar Fiği Buğday
Karışımının Besin Madde Kompozisyonu, Rumende Yıkılım
562 Aksoy İ., Nursoy H. Nursoy H. ORAL Turkey
Özellikleri, in vitro Sindirilebilirlik ve Rölatif Yem Değerinin
Belirlenmesi
565 Dinamik Hesap Modellerinin Kıyaslanması Çatal H.H.. Çatal H. H. . ORAL Turkey
ÖRNEK B.N.,
566 Some results of the driving point impedance functions ORAL C., ORAL C. ORAL Turkey
DÜZENLİ T.
THE EFFECTS OF OZONATED, CHLORINATED,
CELESTITE STONE-TREATED, NATURAL SPRING AND
567 PINE RESIN-TREATED WATERS ON PERFORMANCE, Aksoy İ., Nursoy H. Nursoy H. ORAL Turkey
OXIDATIVE STRESS AND CARCASS PARAMETERS IN
JAPANESE QUAIL
Investigation of the Relationship between Innovative Strategies
570 and Innovative Performances of Enterprises: A Research in Pelenk S.E. Pelenk S. E. ORAL Turkey
Technology Companies
The Role of Transformational Leadership and Business Culture
571 in Creating Innovation Climate: A Research in Automotive Pelenk S.E. Pelenk S. E. ORAL Turkey
Companies
572 Oksi Gaz Kaynağında İş Sağlığı ve Güvenliği AKÇAKALE N. AKÇAKALE N. ORAL Turkey
Determination of Daily Living Activities and Home Care ALAGÖZ MAMAŞ ALAGÖZ
573 ORAL Turkey
Needs of the Patients with Chronic Kidney Failure H., Avcı İ.A. MAMAŞ H.
574 Vegetable Production in Yozgat and Suggestions Civelek C., Aras S. Aras S. ORAL Turkey
580 DIŞ TİCARET SÜRECİNDE ÇEVİRMENİN ROLÜ BALLI A. BALLI A. ORAL Turkey
TÜRKİYE’DE MÜTERCİM TERCÜMAN YETİŞTİRME

581 BALLI A. BALLI A. ORAL Turkey
PROGRAMLARI VE SORUNLARI
xxxix
582 Finansal Raporlamada Mesleki Yargı Yürekli E. Yürekli E. ORAL Kyrgyzstan

A method to predict the faults in the stator coils of Çizmecioğulları S.,
583 Çizmecioğulları S. ORAL Turkey
Asychronous Motors İmeryüz M..
OCCUPATIONAL HEALTH IN FOREST WORKER:A
585 ÇALIŞKAN E. ÇALIŞKAN E. ORAL Turkey
CASE STUDY
EVALUATION OF AVAILABLE FOREST ROADS : A
586 ÇALIŞKAN E. ÇALIŞKAN E. ORAL Turkey
CASE STUDY
Dut, Doğu Çınarı, Kızılçam ve Sedir Ağaç Türlerinde Janka Ayata U., Çavuş V.,
587 Ayata U. ORAL Turkey
Sertlik Değerinin Belirlenmesi Bal B.C., Efe F.T.
BEKAR M.,
589 Examining the Importance of City Museums with Examples GÜLPINAR BEKAR M. ORAL Turkey
SEKBAN D.Ü.
Aydın N.E..,
Production of 5-FU Drug Loaded Biocomposite Materials :
590 Kahraman E.., Aydın N. E. . ORAL Turkey
Drug Loading Efficiency and Characterization
Saygılı G.N..
Katanalp B.Y..,
591 Akıllı Ulaşım Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme Yıldırım Z.B.., Eren Eren E. . . ORAL Turkey
E..., Uz V.E..
Eren E.., Katanalp
592 Türkiye’deki Bisiklet Paylaşım Programları B.Y..., Yıldırım Eren E. . ORAL Turkey
Z.B..., Uz V.E..
Yıldırım Z.B.., Eren
Deneysel Tasarım Yöntemlerinin Yol Üstyapı
593 E..., Katanalp B.Y.., Eren E. . . ORAL Turkey
Uygulamalarında Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
Karacasu M..
Dicle Üniversitesi Gül Bahçesi Alanlarında Gül yaprakarısı, Ölmez Bayhan S.,
594 Ölmez Bayhan S. ORAL Turkey
Arge ochropus (Gmelin, 1790) Bayhan E.
Farklı Sıcaklıkların Melanaphis donacis (Passerini Ölmez Bayhan S.,
)(Hemiptera: Aphididae)’nın Biyolojik Parametrelerine Etkisi Bayhan E.
Diyarbakır buğday alanlarında Smynthurodes betae Bayhan E., Ölmez
(Hemiptera: Aphididae) Bayhan S.
Diyabeti Olan Bireylerde Hastalığa Psikososyal Uyumda
597 YANMIŞ S. YANMIŞ S. ORAL Turkey
Hemşirenin Rolü
Mechanical Treatment of Fly Ash: Physico-Chemical,
Dikmen S., Dikmen
598 Mineralogical and Morphological Characterization of Ground Dikmen Z. ORAL Turkey
Z., Yılmaz G.
Fly Ashes
Demir R., Dıraman
599 Kök Hücre Demir R. ORAL Turkey
E.
600 Akademik Örgütlerde Çatışma Ve Nedenleri Çuhadar F.M. Çuhadar F.M. ORAL Turkey
Determination of the Electrochemical Performance of CeO2-

604 Uzunoğlu A. Uzunoğlu A. ORAL Turkey
Decorated Pt/C Catalyst Layers
Dikdörtgen Kesitli Kanalda Kuru Yatak üzerinde yayılan Baraj Kocaman S., Ateş
605 Kocaman S. ORAL Turkey
Yıkılması Akımın Sığ Su Denklemleri ile Modellenmesi C..., Dal K..
Esin Ozseven B.,
An Application of Similarity Measure of Intuitionistic Fuzzy
606 Cagman N., Özseven Esin Ozseven B. ORAL Turkey
Soft Set based on distance in Speech Emotion Recognition
T.
607 Applicability of Compound External Discount Yılmaz Ş. Yılmaz Ş. ORAL Turkey
Cauchy Multiplication by Nörlund Summability Generalized

608 Yılmaz Ş. Yılmaz Ş. ORAL Turkey
Nörlund Summability
609 Çevre Sorunlarının Ekonomik Çözümü Yılmaz V. Yılmaz V. ORAL Turkey
xl
SYMPOSIUM PROGRAM
November 30, 2018 Friday
08:00-09:00 Registration
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 09:00 - 10:40
Chair Paper Title Authors Speaker
538 - Metalik Köpüklerin Kemik İmplantı Olarak Kullanımı Budak S. Budak S.
375 - Effect of Joint Types Between Metallic Material and Elastomer Material Used
KOÇ Ç.., KARAÇAY T. KOÇ Ç. .
Prof. Dr. Mehmet Kamanlı
for Vibration Isolation on Isolation Performance and Dynamic Properties

459 - R-MUSIC ve ESPRIT Yöntemlerinin Yankı Çözünürlüğü Açısından Karşılaştırılması TAFLAN G.Y.., GÖKALP H.. TAFLAN G. Y. .
350 - DEPREM YÜKÜ HESABINDA KULLANILAN PARAMETRELERİN TDY 2007 İLE TBDY
DÖNDÜREN M., Hava Ş.. DÖNDÜREN M.
HALL 1
2018 KAPSAMINDA KARŞILAŞTIRILMASI

52 - Doğal Taş Üretimimizin Genel Görünümü ve Ülkemiz İçin Önemi Bilim N., Dündar S., Kekeç B.. Bilim N.
188 - Kömürün Ülkemiz İçin Önemi ve Enerji Stratejileri Bilim N. Bilim N.

606 - An Application of Similarity Measure of Intuitionistic Fuzzy Soft Set based on Esin Ozseven B., Cagman N.,
Esin Ozseven B.
distance in Speech Emotion Recognition Özseven T.
55 - Investigation of Shear and Flexural Behavior of Reinforced Concrete Beams
Cengiz S., Kamanlı M.., Ünal A. Kamanlı M.
Produced with Self Compacting Concrete
272 - İŞLETMELERDE ALGILANAN KURUMSALLIK VE ÖRGÜT DÜZEYİNİN ERP KRİTİK
ÖZEN H.., Sezen B. ÖZEN H. .
BAŞARI FAKTÖRLERİ ÜZERİNE ETKİSİ
27 - Green Bond Market Efficiency Test and Forecasting of Green Bond Prices Akarsu G. Akarsu G.
292 - Denizcilik Sektörüne Yönelik İş İlanlarının Analizi: Kariyer.net Örneği Ayaz İ.S., Baran E., Açık A. Ayaz İ. S.
Dr. Vahdet Özkoçak
70 - BAUHAUS OKULU VE IKEA MOBİLYA MAĞAZASI KAVRAMSAL İLİŞKİSİ Aşan R. Aşan R.

HALL 2
62 - Türkiye İçin Yeşil Bina Sertifika Sistemi Gerekliliği Erdede B., Bektaş S. Erdede B.
80 - Ulusal Bir Yeşil Bina Sertifika Sistemi İçin Arazi Yönetimi Kriter Önerisi Erdede B., Bektaş S. Erdede B.
171 - Farklı Yaş Gruplarından Oluşan 20 Yaş Üstü Anadolu Erkeklerinin Helix, Tragus
ve Lobule Anatomik Noktalarının Yapay Sinir Ağları ve Örüntü Tamamlama Özkoçak V., Görgün A. Özkoçak V.
Yöntemleri Kullanılarak Kestirimi
Özkoçak V., Selimoğlu E..,
172 - BESLENME ŞEKLİNİN ZAMAN İÇİNDEKİ TARİHSEL YOLCULUĞU Özkoçak V.
Bektaş Y., Gültekin T.
48 - Aktif Güç Filtresi ile Harmoniklerin Dengesiz Yükte Eliminasyonu Adak S. Adak S.
49 - Bir Fazli Tam Dalga Kontrollü Doğrultucu Giriş Akımı Harmonik Analizi Adak S. Adak S.
Ersine
239 - Critical Montage in Design-based Education: Theory and Practice Ersine Masatlıoğlu C.S.
Masatlıoğlu C. S.
176 - Engelliler İçin Erişilebilirlik Kavramının Kentsel Ergonomi Bağlamında
Yıldız N. Yıldız N.
Değerlendirilmesi
Dr. Bilgehan Kekeç
189 - Erken Cumhuriyet Dönemi Sembollerinden Samsun Gazi Parkı’nın

Yılmaz T., Katipoğlu Özmen C. Yılmaz T.
Değerlendirilmesi
HALL 3
TÜRER A., DÖNMEZ T.Ü., ÇEVİK

115 - Retrofitting Timber Formwork Beams Under Static Loading Using CFRP TÜRER A.
A.., ANIL Ö.
106 - Effect of Powder Size on Titanium Mechanical Properties Mutuk T., Gürbüz M. Mutuk T.
63 - Alüminyum-Grafen Kompozit Yapılarda Çekme Dayanımının, Aşınma Direncinin
Şenel M.C.., Gürbüz M., Koç E. Şenel M. C. .
ve Mikroyapının İncelenmesi
64 - Grafen Takviyeli Alüminyum Matrisli Kompozitlerde Sinterleme Sıcaklığının
Kompozitlerin Yoğunluğuna, Gözenekliliğine, Sertliğine ve Mikroyapısına Olan Şenel M.C.., Gürbüz M., Koç E. Şenel M. C. .
Etkisinin İncelenmesi
Kekeç B.., Bilim N., Dündar S.,
75 - Madencilik Faaliyetlerinde İnsansız Hava Araçlarının (İHA) Kullanımı Kekeç B. .
Ghiloufi D..
xli
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 09:00 - 10:40
593 - Deneysel Tasarım Yöntemlerinin Yol Üstyapı Uygulamalarında Yıldırım Z.B.., Eren E...,
Eren E. . .
Kullanılabilirliğinin İncelenmesi Katanalp B.Y.., Karacasu M..
361 - Mathematical Modelling for Environmental Stochasticity on Oxygen-Plankton
Sekerci Firat Y. Sekerci Firat Y.
System
362 - Mathematical Model on the Temporal and Spatial Structure for Predator-Prey
Sekerci Firat Y. Sekerci Firat Y.
System
Dr. Şirin Çetin
134 - Türkçedeki Kaynak Göstergelerinin 3-6 Yaş Grubu Çocuklarda İncelenmesi BAYAZIT Z.Z., SONKAYA S.. BAYAZIT Z. Z.
HALL 4
432 - Yerel Gazetelerde Okur Temsilciliği Uygulaması Özçelik Z. Özçelik Z.
462 - MIGRANT TURKMEN OF LABOUR MARKET: IRAQI TURKMEN LIVING IN ANKARA ÇALIŞIR Y.., KART C.S. KART C. S.
465 - transformation of social security systems during the neo-liberal era ÇALIŞIR Y.., KART C.S. KART C. S.
122 - Azerbaycan’ın Stratejik Kültürü ve İran ile İlişkilerde Etkisi Mehdiyev A. Mehdiyev A.
426 - Madde Yanıt Teorisi İle Fen Bilimleri Özel Alan Yeterliklerinin İncelenmesi Ergun M., Çetin Ş. Çetin Ş.
10:40 - 11:00 COFFEE BREAK
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 11:00 - 12:20
50 - Güç Sisteminde Triplen Harmoniklerin Eliminasyonu Adak S. Adak S.
187 - Usage of Numerical Analysis Programs in Geotechnical Engineering Applications Akbay Arama Z. Akbay Arama Z.
200 - Correlation between point load index and uniaxial compression strength for
Akbay Arama Z., Yaramış M. Akbay Arama Z.
clay stone from Caycuma formation Kocaeli, Turkey
Dr. Engin Özbaş
224 - Gasoline-Naphthalene Blended Fuel Using on Spark İgnition Engine with Engine
Durgun O.., Alaçam S.A.. Alaçam S. A. .
Performance and Exhaust Emissions of Effect to Experimentally Examine
HALL 1
112 - Best Practices and Policies Regarding Forestry in Response to Climate Change MISIR N., MISIR M., ÇAKIR C. ÇAKIR C.
155 - Korunan Alanların İklim Değişimi Üzerine Etkisinin Belirlenmesi (Vezirsuyu

ÇAKIR C., MISIR M., MISIR N. ÇAKIR C.
Tabiat Parkı Örneği)
509 - Yoğunlaştırılmış Güneş Enerji Sistemlerinde Kullanılan Isı Transfer Sıvılarının
ÖZBAŞ E., Gedikoğlu Ö. ÖZBAŞ E.
İncelenmesi
510 - Güneş Isıtmalı Termoelektrik Jeneratörde Pasif Soğutucu ve Yansıtıcı
ÖZBAŞ E. ÖZBAŞ E.
Kullanımının Sistem Üzerine Etkisinin Deneysel İncelenmesi
AKYUZ G., ELMAS A., Kaymazlar

304 - Nanocarriers Used In Drug Delivery Systems AKYUZ G.
E., ANDAC M., ANDAC O.
ALÇİÇEK E., AKBULUT S., DEMİR

316 - Three-Phase Partitioning of Alkaline Thermoactive, organic Solvent and H2O2-
Y., ŞİŞECİOĞLU M.., ADIGÜZEL ALÇİÇEK E.
Dr. Mine Tülin Zateroğlu
Tolerant Protease from a Newly Isolated and Identified Bacillus licheniformis EA10
A.
84 - The Hot-Injection Method for Synthesis of Nano- and Microparticles Allahverdi C. Allahverdi C.
HALL 2
269 - Determination of Electromagnetic Field Levels in Kindergartens and Nurseries in ERDEM K., AS N., KARAN Y..,
AS N.
Rize Province DİZMAN S.
53 - İkici Virial Katsayısının Morse Potansiyeli ile Analitik Hesaplanması ve Nötral
CACAN H., Mehmetoğlu B. CACAN H.
Soygaz Atomlarına Uygulanması
314 - Direct Determination of Lead in Hen’s Egg by Solid Sampling High Resolution-
CALISIR F. CALISIR F.
Continuum Source Graphite Furnace Atomic Absorption Spectrometry
Zateroğlu M.T., Kandırmaz

231 - Türkiye için Güneşlenme Süresinin Mekansal Analizi Zateroğlu M. T.
H.M.
xlii
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 11:00 - 12:20
275 - Hisse Senedi Fiyatlarında Etkinlik: Konteyner Şirketleri Üzerine Bir Araştırma Açık A., Baran E., Ayaz İ.S. Baran E.
276 - Türk Lojistik İşletmelerinin Stratejik Öncelikleri: Vizyon, Misyon ve Değerler

Baran E., Ayaz İ.S., Açık A. Baran E.
Dr. İsmet Sezer
Üzerine İçerik Analizi

HALL 3
147 - Liderlik ve İnovasyon Genç K.Y.., Yüksel M. Genç K. Y. .

20 - A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects on the
Sezer İ. Sezer İ.
NOx Emissions
21 - A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects on Smoke
Sezer İ. Sezer İ.
and PM Emissions
342 - Hava Ulaştırması-Kalkınma Etkileşimi: DOKAP Bölgesi Örneği Sezer İ. Sezer İ.
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 11:00 - 12:20
372 - Trapped Magnetic Field Measurement at 77 K for Multi-grain YBCO Bulk
Güner S.B., Savaskan B., Celik S. Celik S.
Superconductors
111 - The Effect of BENTAR (Silicone Sprayer Sticker) on Ricania japonica Göktürk T. Göktürk T.
Dr. Burcu Savaşkan
85 - Some results of the Driving point impedance functions Örnek B.N., Oral C., DÜZENLİ T.. Oral C.
HALL 4
299 - Endüstriyel Üretim Tesislerinde Yumurtaların Görsel Analizi Ve Sınıflandırılması

Ozan M., Ceylan M. Ozan M.
İçin Raspberry Pi Tabanlı Gerçek Zamanlı Bir Uygulama
197 - The RGB Distributions of Element and Compound Plasmas Produced by
ÖZEN S., ŞENAY V. ÖZEN S.
Thermionic Vacuum Arc Method
504 - The Hydrophobicity of the Surfaces of Fungi comes from Hydrophobins Albayrak B., Yazıcı A., Örtücü S.. Albayrak B.
313 - The Investigation of Magnetic Levitation Performance of Bis (2-methoxy-4- Savaşkan B., Güner S.B., Kantar
Savaşkan B.
allylphenyl) Oxalate (I) (C22H22O6) Doped MgB2Bulk Superconductor G.., Çelik Ş.
160 - A comprehensive analysis for the preservation of hygiene in BSL-2 laboratories CELIK UZUNER S. CELIK UZUNER S.
222 - Mekânsal Davranışta Etkin Olan Psikososyal Faktörlerin Kentsel Açık

Mumcu S., Alpak E.M.. Alpak E. M. .
Mekânlarda Gözlemlenmesi
226 - Museum Exhibition Design In The Light Of Experiential Marketing: The Analysis
Durukan A., Altın B.. Altın B. .
Of Legion Of Honor Museum And Museum Of Cairo
318 - Tarım Arazisinde Dikili Fidanların Gelişim ve Verimlilik Takibi için Coğrafi Bilgi
Erbay G., Kavak A., İnner B. Erbay G.
Sistemlerine Dayalı Mobil Uygulama Geliştirilmesi
Volkan Karaca
417 - Photoluminescence Measurements of InAs QD/GaAs Intermediate Band Solar Kuru Mutlu H., Kulakcı M.,
HALL 5
Kuru Mutlu H.
Cell Grown by Molecular Beam Epitaxy Serincan U.
404 - Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz yeterlilik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler
Çetinkaya M. Çetinkaya M.
Açısından İncelenmesi
BEKAR M., GÜLPINAR SEKBAN
589 - Examining the Importance of City Museums with Examples BEKAR M.
D.Ü.
389 - Investigation of Spectroscopic, Theoretical and Molecular Docking of vanillin
Tüzün B., Erkan S. Tüzün B.
thiosemicarbazone derivatives
390 - Investigation of Spectroscopic, Theoretical and Molecular Docking of
Tüzün B., Erkan S. Tüzün B.
methoxyphenyl derivatives
391 - Investigation of anti-cancer properties of derivaties of 2-benzimidazole Tüzün B., Erkan S. Tüzün B.
12:20 - 14:00 LUNCH
xliii
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 14:00 - 16:00
Hall Chair Paper Title Authors Speaker
251 - Skin Segmentation by Using Complex Valued Neural Network Kiziltas E., Uzun A., Yılmaz E. Kiziltas E.
598 - Mechanical Treatment of Fly Ash: Physico-Chemical, Mineralogical and
Dikmen S., Dikmen Z., Yılmaz G. Dikmen Z.
Morphological Characterization of Ground Fly Ashes
97 - 3B Eklemeli Üretilmiş Farklı Hücresel Yapılı Sandviç Panellerin Sonlu Elemanlar
Ercan N., Kanber B., Yunus D.E. Ercan N.
Yöntemiyle Eğilme Davranışının İncelenmesi
Dr. Nurettin Akçakale
23 - An Extensive Review on Nanofluids - Based on Available Experimental Studies Kaplan M., Çarpınlıoğlu M.Ö.. Kaplan M.
HALL 1
191 - Tasarım Kararları Alma Noktasında Çevreci Yaklaşımın Ambalaj Tasarımı

Yücekule S. Yücekule S.
Özelinde İncelenmesi
585 - OCCUPATIONAL HEALTH IN FOREST WORKER:A CASE STUDY ÇALIŞKAN E. ÇALIŞKAN E.
586 - EVALUATION OF AVAILABLE FOREST ROADS : A CASE STUDY ÇALIŞKAN E. ÇALIŞKAN E.
Çetiner A., Özbek A., Budaklı
290 - Methods for Mitigation of Icing with Using Superhydrophobic Surfaces Çetiner A.
M.
494 - Qr barkod güvenliği ÖZCAN Y. ÖZCAN Y.
572 - Oksi Gaz Kaynağında İş Sağlığı ve Güvenliği AKÇAKALE N. AKÇAKALE N.
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 14:00 - 16:00
433 - Using Thermoluminescence Method in Accident Dosimetry Yüksel M. Yüksel M.
228 - In Vitro Storage of Unfertilized Eggs of Scaly Carp (Cyprinus carpio) : Effect of
Bozkurt Y. Bozkurt Y.
Different Extenders and Storage Periods
345 - Laurus nobilis L. Uçucu Yağının 8 Farklı Klinik İzolata Karşı Antibakteriyal
Meriçli Yapıcı B., Kaya A. Meriçli Yapıcı B.
Aktivitesinin Araştırılması
Dr. Engin Özbaş
302 - NETTLE FIBER REINFORCED POLYESTER COMPOSITE PRODUCTION AND

SABIR E.C. SABIR E. C.
HALL 2
MECHANICAL PROPERTIES
348 - Efficiency in Denim Finishing Mills- Reducing The Use Of Coustics in
DÖNMEZ İ. DÖNMEZ İ.
Mercerization
BOZGÜN K., AKIN
447 - Öğretmen Adaylarında Tükenmişliğin Yordayıcısı Olarak Mesleki Kaygı BOZGÜN K.
KÖSTERELİOĞLU M.
508 - Fotovoltaik Modüle Uygulanan Soğutma Tekniklerinin İncelenmesi ÖZBAŞ E., Alkış M. ÖZBAŞ E.
Çizmecioğulları
583 - A method to predict the faults in the stator coils of Asychronous Motors Çizmecioğulları S., İmeryüz M..
S.
58 - Termal Otellerin Web Siteleri İçerik Analizi Ceylan S. Ceylan S.
59 - Turizm Eğitimi Alan Önlisans Öğrencilerinin Sektöre Yönelik Meslek Algıları: Çetin A., Ceylan S., Özdipçiner
Ceylan S.
Pamukkale Üniversitesi Örneği N.S..
319 - KÜLTÜREL BİR DEĞER OLARAK BESİN SAKLAMA MERTOL H., SAYGI B.. SAYGI B. .
Dr. İbrahim Sezer
340 - Kültür Varlıklarının Sürdürülebilirliğinin Turizm Açısından Değerlendirilmesi:

Sezer İ. Sezer İ.
Altınordu (Ordu) ilçesi Örneği
HALL 3
341 - Hava Limanlarının Turizm ve Kalkınmaya Etkilerinin Değerlendirilmesi: Gülyalı

Sezer İ. Sezer İ.
ilçesi Örneği
330 - Otel Çalışanlarının Sahip Oldukları Ruminatif Düşünce Tarzı ve Örgütsel
Türkoğlu N., Dalgıç A. Türkoğlu N.
Dışlanmalarının İşten Ayrılma Niyetleri Üzerine Etkisi
331 - Otel Çalışanlarının İş Becerikliliği ve Polikronisite Eğilimlerinin İşten Ayrılma
Dalgıç A., Türkoğlu N. Türkoğlu N.
Niyetleri Üzerine Etkisi
230 - Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasının Öğretmen, Veli ve Öğrenci
Taş H., Minaz M.B. Taş H.
Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi
xliv
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 14:00 - 16:00
TUYSUZ E., BALTACI M.Ö.,
193 - Lipase production from thermophilic bacteria using waste frying oil as substrate ÖZKAN H., TAŞKIN M., TUYSUZ E.
ADIGÜZEL A.
BALTACI M.Ö., TUYSUZ E.,
194 - Amylase Production by Bacteria Isolated from Hot Springs using Potato Peels
TAŞKIN M., ADIGÜZEL A., TUYSUZ E.
Waste as Substrate
ÖZKAN H.
519 - Validation of Thermal Comfort Parameters by Computational Fluid Dynamics

Sökmen K.F.., Karatas O.B.. Karatas O. B. .
and Improvement of Comfort Parameters for Workplace Doctor Room
Dr. Vedat Keskin
221 - Disaster Databases in Turkey and the World DUMAN O., GÖKGÖZ B. DUMAN O.
HALL 4
322 - Cloning of Pseudomonas aeruginosa Azurin Gene Into pPICZαA Expression

Ünver Y., Gün B.Ş. Ünver Y.
Vector
411 - YAPAY ARI KOLONİSİ ALGORİTMASI İLE GEZİCİ ROBOTUN HARİTALANMIŞ FINDIKLI M.A., ALTUN S.,
FINDIKLI M. A.
SAHADA GEZİNME MALİYETİNİN OPTİMİZASYONU FENDOĞLU E., SÖYLER H.
413 - YAPAY ARI KOLONİ ALGORİTMALARININ SÜRÜ ROBOT HEDEF BULMA
FINDIKLI M.A., KOCAMAZ A.F. FINDIKLI M. A.
PROBLEMİNE UYGULANMASI
368 - Innovative Adobe Made of Recycled Rubble: Environmental Material for Rural
YILMAZ M.C.., HAJ ISMAIL S. HAJ ISMAIL S.
Buildings
149 - Mechanical Properties of Dense Artificial Bone Fabricated by Powder Processing YONTAR O., GÜRBÜZ M. YONTAR O.
72 - Shading Effect on PV Efficiency: A Case Study Keskin V., Çıkla R. Keskin V.
76 - Effect of Dust on PV Performance in Samsun Keskin V., Kurşun M. Keskin V.
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 16:20 - 18:00
409 - Odun-Kömür Karışımlarından Üretilen Pelet Yakıtların Özelliklerinin İncelenmesi Sungur B., Topaloğlu B. Sungur B.
Kurdoğlu B.Ç., Seyhan S.,

107 - Sürdürülebilir Yerleşkelerde Bitki ve Hayvan Varlığının Önemi: KTÜ Örneği Seyhan S.
Yeniçırak P.Ö.
Dr. Turgut Özseven
TAVŞAN C., TAVŞAN F., SİPAHİ

293 - Electronic Pictogram Using in the Building Elements SİPAHİ S.
S.
HALL 1
294 - In Technological Development Framework, Effects of Artificial Intelligence to TAVŞAN C., TAVŞAN F., SİPAHİ
SİPAHİ S.
Space: Interactive Architecture S.
Düzenli T., Yılmaz S., Tarakçı
3 - Plantıng Desıgn Process In Landscape Archıtecture Educatıon Tarakçı Eren E.
Eren E.
65 - Temel Tasarım Eğitiminde Yüzeyden Hacime Geçiş Çalışmalarının Biçim Üretimi
Özsırkıntı Kasap H., Türkmen A. Türkmen A.
148 - Otel Yapılarında Kullanılan Toplantı ve Konferans Salonlarının Erişilebilirlik
Türkmen A. Türkmen A.
ÇETİNKAYA G., Kusan O.,
274 - Kadın Ve Erkek Güreşçilerin Stresle Başaçıkma Düzeylerinin Karşılaştırılması ÇETİNKAYA G.
Mumcu H.E.
BOZGÜN K., ULUÇINAR SAĞIR
Dr. Çağdaş Caz
444 - Okuma Yazmayı Öğrenme Sürecinde Okul Öncesi Eğitimin Etkisi BOZGÜN K
Ş.
HALL 2
446 - Sınıf Öğretmenlerinin Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilere Yönelik Yeterliklerinin ULUÇINAR SAĞIR Ş., BOZGÜN
BOZGÜN K.
Farklı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi K.
354 - Güreş Sporuna Yönelik Guttman Tutum Ölçeği Geliştirilmesi Bardakçı S., Caz Ç. Caz Ç.
355 - Spor Yaralanması Kaygı Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik
Caz Ç., Kayhan R.F., Bardakçı S. Caz Ç.
Çalışması
xlv
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 16:20 - 18:00
114 - Pressurized Irrigation Systems for Small Farms Cengil B. Cengil B.
288 - Determination of functioning and Problems of Cold Stores in Tokat Province Çevik E., Erdal G. Çevik E.
Dr. Nurdoğan Topal
309 - Determination of plant protection problems in Peache garden in Mersin

TEMUR ÇINAR C.., IŞIK D. IŞIK D.
province of Turkey
HALL 3
310 - Allelopathic Potential of Some Essential Oil Bearing Plant Extracts on

IŞIK D., TEMUR ÇINAR C.. IŞIK D.
Chenepodium album L.
25 - Kurutulan Armut (Pirus communis L.) Posasının Son Kalite Değerleri Açısından En POLATCI H.., TAŞOVA M.,
TAŞOVA M.
Uygun Kurutma Sıcaklığının Belirlenmesi SARAÇOĞLU O.
KENANOĞLU B.B., TOPAL N.,
166 - Seed Deterioration in Barley Seed Under Accelerated Aging Test TOPAL N.
CİN S.T.
TOPAL N., KENANOĞLU B.B.,
167 - Accelerated Aging Test Effect on Oat Seed Deterioration TOPAL N.
Ateş M.S.
406 - Öğrenci Deneyimlerine Göre Kentsel Mekanın Zihinsel İmgesi Mutlu N.D. Mutlu N.D.
Yıldız Ş., Solak K., Acar M.,
325 - Preparation of Fe3O4 Magnetic Nanoparticles for DNA Loading Yıldız Ş.
Ünver Y., Mavi A.
Dr. Nalan Kandırmaz
169 - Türkiye Orman Alanlarının 2000-2017 Periyodunda Mekânsal-Zamansal Değişim

Yılmaz İ., ÖZTÜRK D. Yılmaz İ.
Analizi
HALL 4
170 - Samsun-Atakum Orman Alanlarının Belirlenmesinde Farklı Bitki İndekslerinin

Yılmaz İ., ÖZTÜRK D. Yılmaz İ.
Karşılaştırılması
Yılmaz Ö.., Turan B.C.., Gürbüz
73 - Stir Casting of SiC Reinforced Aluminum Composites From Waste Aluminum Yılmaz Ö. .
M.
405 - Modernleşme ve Cumhuriyet’in Kamusal Mekan Dönüşümü Sürecinde Kütahya
Özbudak Ö., Önal F. Özbudak Ö.
Cumhuriyet Meydanı’nın İncelenmesi
548 - The Path Integral Approach to Hydrogen Atom Problem KANDIRMAZ N. KANDIRMAZ N.
Parallel Sessions
November 30, 2018 Friday 16:20 - 18:00
9 - THE ROLE OF THE URBAN MARKET IN THE URBAN RANTINE FORMATION AND AKYOL D.., ÖZKAN D.G..,
AKYOL D. .
DIVIDING ÇİĞDEM A..
306 - Secondary School Students’ Expectations Regarding Their Parents’ and
Tatlı Z.., Çelenk G.., Altınışık D.. Çelenk G. .
Teachers’ Use of Technology
307 - Teachers’ Views on Interactive Web Apps Tatlı Z.., Altınışık D.., Çelenk G.. Çelenk G. .
206 - Heutagogy in the Era of Industry 4.0: Teachers as Student Coaches and Learning
Karaferye F. Karaferye F.
Leaders
24 - Yaratıcı Anlatıcıdan Kurmaca Anlatıcıya Ağıt: Nocturnal Animals Filminin
Okumuş F. Okumuş F.
Anlatıcıları
385 - Computational studies on the vanadocene dithiocarbamate complexes Erkan S. Erkan S.
Volkan Karaca
386 - The computational analysis on NLO properties and molecular docking studies
Erkan S., Tüzün B. Erkan S.
HALL 5
for some cyclophosphazenes compounds

387 - The structural, spectroscopic and molecular docking analysis on
Erkan S., Tüzün B. Erkan S.
phosphorusenitrogen compounds
484 - Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rol Tutumları ile
ALTIN A.., AYDIN AVCİ I. ALTIN A.
Akran Baskısı Yaşama Durumları Arasındaki İlişki
344 - Art and Social Life in Urban Public Spaces Şahin F., Tavşan C. Şahin F.
332 - Seeking Identity in Urban Design: The Case of Eskişehir Hamamyolu Street Şahin F., Tavşan C. Şahin F.
246 - Sağlık Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeylerinin
MALATYALI İ., BİÇER E.B. MALATYALI İ.
Belirlenmesi
335 - VISIBILITY ANALYSIS IN PROTECTED AREAS Sulak B.. Sulak B. .
336 - THE NEW PLANNİNG APPROACHES AND SMART CITIES Sulak B.. Sulak B. .
609 - Çevre Sorunlarının Ekonomik Çözümü Yılmaz V. Yılmaz V.
xlvi
Invited Speaker
November 30, 2018 Friday 18:00 - 18:30
HALL 5 (ROOF)
Dr. Şükrü Yıldız
Ahi Evran University, Turkey
"Superconducting Generators: Emerging Trends and Future Prospect"
Parallel Sessions
December 01, 2018 Saturday 09:00 - 10:40
68 - Engine performance and exhaust gas temperature modeling in a diesel engine
with butanol-diesel fuel blends: Comparison of artificial neural networks and GÜRGEN S., ALTIN İ. GÜRGEN S.
regression analysis
217 - Değişik Süre ve Sıcaklıklarda Bor Difüze Edilmiş Hardox 400 Çeliğinin
Tabur M., İzciler M. Tabur M.
Mekaniksel Özelliklerinin İncelenmesi
109 - Odun Kökenli Levhalar ve Kullanım Alanları BARDAK S., BARDAK T. BARDAK S.
110 - Üniversite Öğrencilerinin Mobilya Tasarımında Geometrik Form Tercihlerinin
BARDAK S., BARDAK T. BARDAK S.
Veri Analizi ile Değerlendirilmesi: Sinop Üniversitesi Örneği
Dr. Levent Seyfi
159 - HARDOX 400 ÇELİĞİNİN FARKLI İŞLEME PARAMETRELERİNDE ELEKTRO

EROZYON TEZGÂHINDA BAKIR ELEKTROT İLE İŞLENEBİLİRLİĞİNİN DENEYSEL VE Nas E., Kara F., Altan Özbek N. Nas E.
HALL 1
İSTATİKSEL OLARAK ARAŞTIRILMASI
157 - DIN 1.2344 SICAK İŞ TAKIM ÇELİĞİNİN ELEKTRO EROZYON TEZGÂHINDA

Nas E., Kara F., Özbek O. Nas E.
İŞLENMESİNDE EN UYGUN PARAMETRELERİN TAGUCHİ METODU İLE BELİRLENMESİ
248 - The Effect of pH Value and Aging Time of Solution on the Physical Properties of
AKSOY S. AKSOY S.
TiO2 Film
259 - Determination and speciation of selenium species in real water samples and
Uluözlü Ö.D. Uluözlü Ö. D.
food samples.
79 - Object Recognition System Based on Oriented FAST and Rotated BRIEF Features Abdulmajeed M., Seyfi L.. Seyfi L. .
87 - Etkileşimi Artırılmış Yeni Bir Kondisyon Bisikleti Tasarımı Tosun A., Seyfi L.. Seyfi L. .
77 - Alternative and Innovative Approaches for Controlling Crop Bacterial Diseases Taşkın B., Solmaz F.G. Taşkın B.
315 - Synthesis, Characterization of The Novel Carbazole Core Structures and Caglar M., Görgün K.,
Caglar M.
Investigations of Photodiode Properties Yandımoğlu M.
215 - ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal Method Caglar Y., Avcı B. Caglar Y.
Prof. Dr. Pelin Gürkan Ünal
192 - YENİ REJENERE SELÜLOZİK LİFİNDEN OLUŞAN ÖRME KUMAŞLARIN YIKAMA

Şardağ S. Şardağ S.
SONRASI KULLANIM DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ
397 - Effects of Pigmentation on Some Physical and Mechanical Properties in Merino
ATAV R., Ünal P.G.. ATAV R.
HALL 2
Wool Fibers
554 - Güvenlik Uygulamaları için Ajan Sistemler ve Otonomi Ünlü Ö., ÇETİN A. Ünlü Ö.
351 - Statistical Analysis of Effects of Some Essential Parameters on Impact
Sezgin H., Berkalp Ö.B. Sezgin H.
Properties of Fabric-Based Hybrid Composites
352 - Human Hair Fiber as a Reinforcement Material in Composite Structures Sezgin H., Yalçın Eniş İ. Sezgin H.
461 - Effect of milling time on particle size and mechanical properties of Al-20wt.%Si- BOZUKLUOĞLU S., KÖLEMEN U.,
YILMAZ F. .
5wt.%Fe powder TEMİZ C., ERGEN S.., YILMAZ F..
245 - High temperature mechanical properties of Ti-V-Al shape memory alloy ERGEN S.. ERGEN S. .
xlvii
Parallel Sessions
209 - Analysis of Electromagnetic Radiation in Daily Life özkaya U., Seyfi L.., Yaldız E. özkaya U.
210 - Radiation Exposure Level Identification of Cellular Phone in Standby Mode özkaya U., Seyfi L.. özkaya U.
268 - Takım Elbise Üretiminde Dikiş Özelliklerinin ve Kullanım Performansının Destek Öztürk Z.Y.., Koçak G.., Levent
Öztürk Z. Y. .
Telası ile İyileştirilmesi N..
4 - Development of Driver Analysis System to Improve Driving Comfort and to
Dr. Ahmet Alper SAYIN
Bogrek A., Sumbul H. Sumbul H.

Reduce Mechanical Abrasion in Vehicles
561 - The Role of Serine Protease Inhibitors (Serpins) In Mosquito Immune System Sengul M.S. Sengul M. S.
HALL 3
252 - Lehim/Mikro Topçukları Teknolojileri İçin Mikroelektronik Test Yapılarından

ÇELİK A.Ş.., ERİŞMİŞ M.A. ÇELİK A. Ş. .
‘Daisy Chain’ Yapısı
183 - Alüminyumoksit ve Baca Külü Hibrid Dolgularının Polyester Matrisli
Kartal İ., Demirer H. Kartal İ.
Kompozitlerin Mekanik Özellikleri Üzerindeki Etkisi
243 - Effect of Hazelnut Shell Flour Size on the Mechanical Properties of Polyethylene Demirer H., Büyükkaya K.,
Kartal İ.
Composite Demircan F., Kartal İ.
490 - Implemantation of Izhikevich Neuron Model Using Raspberry Pi YÜCEDAĞ V.B., DALKIRAN İ.. YÜCEDAĞ V. B.
334 - Lojistik Bilgi Sistemlerinin İşletme Performansına Etkisi Perakende Sektörü
SAYIN A.A. SAYIN A. A.
Firma Analizi
Parallel Sessions
203 - Determination of Work Flow and Standard Unit Time in Suit Jacket Production Ünal C.. Ünal C. .
204 - Investigation of Measurement Changes in Jeans Production Ünal C.. Ünal C. .

YURDAKUL N.
6 - Bitki-Mekan-Donatı ilişkisinin Peyzaj Mimarlığı öğrenci çalışmalarında incelenmesi Bayramoğlu E., YURDAKUL N.M.
M.
198 - İslam'da Seyahat Uçar M., Yüksel A.. Uçar M.
190 - Evrensel Tasarım ve Yaşam :Yerel Yönetimler İçin Kamusal Alanda Uygulanabilir
Dr. Can ÜNAL
Baş A. Baş A.
Sokak Hayvanları Barınma Alanı Önerisi
HALL 4
448 - USE OF PORTRAIT IN POSTER DESIGNS AS AN EXPRESSION ELEMENT IN THE

GEÇEN F., YAZAR T.. YAZAR T..
CONTEXT OF SHEPARD FAIREY'S BANNER DESIGNS
450 - UNIVERSAL LANGUAGE AND ARTISTIC SYMBOLISM IN VISUAL ARTS YAZAR T., GEÇEN F. YAZAR T.
525 - General Situation, Problems of Yozgat Orchards and Suggestions Aras S., Keles H. Aras S.
574 - Vegetable Production in Yozgat and Suggestions Civelek C., Aras S. Aras S.
473 - Research of the Effect of Jet Flow on Heat Transfer and Flow Structure on the
KARABULUT K., ALNAK D.E. KARABULUT K.
Surfaces with Different Shapes
558 - Tüketicilerin Farkedemedikleri Araç: Televizyonda Ürün Yerleştirme! Sarıyer N. Sarıyer N.
Invited Speaker
HALL 5 (ROOF)
Prof. Dr. Xatire Quliyeva

Azerbaijan Academy of Sciences, Azerbaijan
"Historical and practical bases of philosophy of multiculturalism in Azerbaijan"
xlviii
Parallel Sessions
550 - Siber Savunma Alanında Yapay Zeka Tabanlı Saldırı Tespiti ve Analizi Aytan B., BARIŞÇI N. Aytan B.
137 - Alfa Sipermetrinin Gökkuşağı Alabalığı Solungaç Dokusunda Antioksidan Enzim Atamanalp M., Parlak V., Alak
Atamanalp M.
Aktivitesi Üzerine Etkisi G., Uçar A.
267 - The Determination of Tuber Yield and Some Agronomic Characteristics of ARIOĞLU H., Bakal H., ONAT B.,
Bakal H.
Potato Breeding Lines and Varieties Grown in Winter Season in Cukurova Region GÜLLÜOĞLU L., ÇALIŞKAN M.E..
Dr. Seda Sucu
271 - The Effect of Rhizobium Inoculation Prepared in Different Methods on Yield

ARIOĞLU H., Bakal H., ONAT B.,
HALL 1
and Some Agronimic Characteristics of Soybean Grown as Double Crop in Cukurova Bakal H.
GÜLLÜOĞLU L.
Region
438 - Bağlarda Yabancı Otlar ve Dağılımlarının Ekolojik Faktörlerle İlişkilendirilmesi Topcu altıncı N., Cangi R.. Topcu altıncı N.
Demir S., Oğuz I., Özer E..,
429 - Determination of Erosion Sensivity to Soil in Tokat Region Demir S.
Koçyiğit R.
430 - Tokat İlindeki İklimsel Özellikler ve Heyelan Projeksiyonlarının Yapılması Demir S., Oğuz I., Gönültaş H. Demir S.
445 - Determination of Yield and Quality Characteristics of Grape Varieties Grafted

SUCU S., YAĞCI A. SUCU S.
on Different Rootstocks
Parallel Sessions
273 - Innovative Aproaches to the Social Life Space ‘The Sofa’ Of Traditional Housing:
Koç S., Ertaş Ş. Koç S.
Islamkoy Case
238 - The Effect of The Modern Structure Systems Upon The Space Perception Köse Doğan R. Köse Doğan R.
533 - Innovative Approaches in Space Design: Industrial Style Köse Doğan R. Köse Doğan R.
173 - Innovation and Technological Advancements in High Rise Buildings “In search
Polat M. Polat M.
of enabling the most flexible space in Architecture”
Dr. Filiz Tavşan
Akçay N., Baltaş H., Batan N.,

300 - Determination of Seasonal Variation of Air Pollution in Rize Province by Using a
HALL 2
Uyar G., Yangın S., Karayılan M., Akçay N.

Type of Biomonitor Moss Hypnum cupressiforme
Ferah K.
124 - Çocuk Mobilyasında Esnek Tasarım Yaklaşımları TAVŞAN F., BAL H.B., GERÇEK M. BAL H. B.
205 - Two Hand Motion Analysis Application in Coat Production Ünal C.. Ünal C. .
TAVŞAN F., TAŞ I., KÜÇÜK
126 - Otel Tasarımında Yeni Bir Yaklaşım: Sürdürülebilirlik TAŞ I.
YANILMAZ Z.
TAVŞAN F., KÜÇÜK YANILMAZ KÜÇÜK
123 - Eğitim Yapılarında Yenilikçi Tasarım Yaklaşımları: Sürdürülebilirlik
Z., TAŞ I. YANILMAZ Z.
127 - Gelecek Temalı Bilim Kurgu Filmlerinde Yeni Mobilya Tasarım Anlayışı TAVŞAN F., GERÇEK M., BAL H.B. GERÇEK M.
211 - Fine-Tuning Models Comparisons on Garbage Classification for Recyclability özkaya U., Seyfi L.. özkaya U.
212 - Dimension Forecast in Microstrip Antenna for C/X/Ku Band by Artificial Neural
özkaya U., Seyfi L.. özkaya U.
Network
158 - DIN 1.2738 PLASTİK KALIP ÇELİĞİNİN TORNALANMASINDA KESME
PARAMETRELERİNİN YÜZEY KALİTESİNE ETKİSİNİN DENEYSEL VE İSTATİSTİKSEL Nas E. Nas E.
OLARAK İNCELENMESİ
Dr. Cem Tokatlı
88 - Konya’daki Bazı Yüksek Gerilim Hattı ve Trafo Binaları Yakınında Yapılan

Seyfi L.., Akbal B.. Seyfi L. .
Manyetik Alan Ölçümlerinin Değerlendirilmesi
HALL 3
263 - Afyon Bölgesinde Yer Alan Doğalgaz Boru Hattı Üzerindeki AC Enterferans
Karataş E.., Seyfi L.. Seyfi L. .
Seviyelerinin Ölçülmesi ve AC Korozyon İhtimalinin Değerlendirilmesi
Eren E.., Katanalp B.Y..., Yıldırım
592 - Türkiye’deki Bisiklet Paylaşım Programları Eren E. .
Z.B..., Uz V.E..
Katanalp B.Y.., Yıldırım Z.B..,
591 - Akıllı Ulaşım Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme Eren E. . .
Eren E..., Uz V.E..
181 - Water Quality Assessment of Karaidemir Dam Lake (Tekirdağ, Turley): In terms
Tokatlı C. Tokatlı C.
of Agricultural Irrigation and Drinking Water Supply
182 - Water Quality Monitoring of Meriç and Tunca Rivers (Edirne, Turkey) in Rainy
Season
xlix
Parallel Sessions
165 - PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARINDA KULLANILAN YENİ TEKNİKLER BEKTAŞ Ö., UYSAL M. UYSAL M.
529 - LATTICE STRUCTURE OPTIMIZATION FOR ADDITIVE MANUFACTURING Aslan B., Yıldız A.R. Aslan B.
ERZURUM ALİM N.., GÖKÜSTÜN ERZURUM ALİM
Prof. Dr. İbrahim Sevim
135 - Diyet Posası ve Kanser

K.K. N. .
32 - Determination of Attitudes of Midwifery Students Towards Violence Against
GÜVEN E.., ALTAY B.. GÜVEN E. .
Women and Gender
HALL 4
178 - SAVAŞ BÖLGƏSİNDE BULUNAN KÖYLERDE COCUK KİŞİLİYİNİN GELİŞİMİN

Salamova K.., Kerimova S.. Salamova K. .
ETKİLEYEN PEDOQOJİ-PSİXOLOJİ FAKTÖRLER
142 - Preparation and Molecular Docking Calculations on Alzheimer’s Disease of Five
Şenocak A. Şenocak A.
New Schiff Bases
236 - Ülkemizde Kullanılan Ambulans Tipleri ve Bölgelere Göre Hizmet Alanlarının
Sevim İ., Maden Ş. Maden Ş.
İncelenmesi
237 - Sedyelerin Tarihsel Gelişimi ve Hasta/Yaralı İçin Önemi Maden Ş., Sevim İ. Sevim İ.
Eren E.., Katanalp B.Y..., Yıldırım
592 - Türkiye’deki Bisiklet Paylaşım Programları Eren E. .
Z.B..., Uz V.E..
Katanalp B.Y.., Yıldırım Z.B.., Eren
591 - Akıllı Ulaşım Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme Eren E. . .
E..., Uz V.E..
Prof. Dr. Pelin Gürkan Ünal
415 - Yazılım Proje Geliştirme Sürecinde Proje Yönetim Aşamaları ve Risk Analizi İncelemesi GÖKGÖZ B., KESKİNKILIÇ M. GÖKGÖZ B.
421 - Comparison of The Some Properties of Handknitted Fabrics From Wool and Angora
Ünal P.G.., ATAV R. ATAV R.
Handspun Yarns
HALL 5
422 - Determination The Density of Various Luxury Fibres From Different Origins in The Presence
ATAV R., DİRAĞA E.T., Ünal P.G.. ATAV R.
of Surface Active Agent Instead of Using Organic Solvents
425 - Classification of Chemical Urine Analysis Images TAŞKIRAN A., GÜNAY E. TAŞKIRAN A.
542 - Chromium in Fish Nutrition ÇAKMAK M.N. ÇAKMAK M. N.
84 - The Hot-Injection Method for Synthesis of Nano- and Microparticles Allahverdi C. Allahverdi C.
487 - DETERMINATION OF THE EFFECT OF SALINITY ON WATER QUALITY IN IGDIR BY MOBILE
AŞKIN S. AŞKIN S.
MULTIPARAMETER
12:40 - 13:30 LUNCH
Invited Speaker
December 01, 2018 Saturday 13:30-14:00
HALL 5 (ROOF)
Dr. Mehmed Ganić
International University of Sarajevo, Bosnia and Herzegovina
"Contemporary Trends in Knowlege Based Economy"
l
Parallel Sessions
93 - Source Parameters for tsunami prone cities in Aegean Sea coastal areas of
Ulutaş E. Ulutaş E.
Turkey
113 - Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme Üzerine
BARDAK T., BARDAK S. BARDAK S.
Eğilimlerin Belirlenmesi
102 - Impact Energy Consumption Capabilities of 3D Printed Specimens Bıyıklıoğlu M., Kanber B. Bıyıklıoğlu M.
37 - Gravity Anomalies on Continental Edgings Elmas A. Elmas A.
38 - Determination of Updated Tectonic Structure of Turkey Utilizing Gravity Data Elmas A. Elmas A.
Dr. Ali Elmas
218 - Estimation of Tectonic Structure of Eastern Anatolia Region using Gravity Data Elmas A. Elmas A.
HALL 1
201 - Tek Fazlı Şebeke Kalkışlı Sabit Mıknatıslı Senkron Motor Tasarımı Gülçin E.A., Akar M. Gülçin E. A.
398 - Pazarlama ve Lojistik Maliyet İlişkileri SAMANCI T.H., Sayın A.A. SAMANCI T. H.
Karaduman T.., Öztürk S.E..,
491 - Klinik Tıpta Aquaporinler Karaduman T. .
Mergen H..
467 - Cellular Communication via microRNAs Öztürk S.E., Karaduman T.. Öztürk S. E.
256 - Language teachers’ beliefs about research: A Qualitative analysis of English

Sarıçoban A., Kırmızı Ö. Sarıçoban A.
teachers at tertiary level in Turkey
353 - Vocabulary learning and teaching beliefs of preservice EFL teachers in Turkey Sarıçoban A., Kırmızı Ö. Sarıçoban A.
Dr. Özgül Vupa Çilengiroğlu
18 - Bilişim Çocukları, Kendi Mobil Oyununu Kendin Geliştir Dağyar M., Sezgin E.., Kasalak G. Sezgin E. .
213 - BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN BİREY OZGURLUGUNE ETKİSİ: MOBİL UYGULAMALAR

HALL 2
ÇALIŞIR G.., AKSOY F. AKSOY F.

ORNEGİ
214 - MARKA BİLİNİRLİGİNDE SOSYAL MEDYANIN ROLÜ: ARÇELİK ORNEGİ ÇALIŞIR G.., AKSOY F. AKSOY F.
232 - Mücellî’nin “Nazm-ı Şurutu’s-Salât” Adlı Eseri Güler M. Güler M.
600 - Akademik Örgütlerde Çatışma Ve Nedenleri Çuhadar F.M. Çuhadar F.M.
590 - Production of 5-FU Drug Loaded Biocomposite Materials : Drug Loading Aydın N.E.., Kahraman E..,
Aydın N. E. .
Efficiency and Characterization Saygılı G.N..
359 - Measurement and Assesment of Students' Test Anxiety with Regard to Some Vupa
Vupa Çilengiroğlu Ö.
Variables Çilengiroğlu Ö.
562 - Vejetasyonun Farklı Dönemlerinde Biçilen Macar Fiği Buğday Karışımının Besin Madde
Kompozisyonu, Rumende Yıkılım Özellikleri, in vitro Sindirilebilirlik ve Rölatif Yem Değerinin Aksoy İ., Nursoy H. Nursoy H.
Belirlenmesi
567 - THE EFFECTS OF OZONATED, CHLORINATED, CELESTITE STONE-TREATED, NATURAL SPRING
AND PINE RESIN-TREATED WATERS ON PERFORMANCE, OXIDATIVE STRESS AND CARCASS Aksoy İ., Nursoy H. Nursoy H.
PARAMETERS IN JAPANESE QUAIL
466 - Grafik Tasarıma Yön Veren Nitelikleriyle Hat Sanatının İncelenmesi ve Çini-Seramik Eserler Coşkun N.D., Gürses N.., Okşak
Üzerine Uygulamaları
Coşkun N. D.
Y..
532 - Yenilenebilir Enerji Kaynakları Arasında Yer Alan Termoelektrik ve p-tipi Ca3Co4O9
Coşkun N.D., Uz V. Coşkun N. D.
Dr. Cem Tokatlı
Malzemelerin Enerji Kazanımı Yönünden İncelenmesi

HALL 3
219 - Importance of Entrepreneurship in Development and Women Entrepreneurship Gündüz A.Y. Gündüz A. Y.
105 - Cyber Terrorism Risk at Ports and Organizational Management Process in Application of
Security Plan
Saygılı M.S., Ünal A.N. Saygılı M. S.
153 - Training Methodology for Drivers of Vehicles Carrying Dangerous Goods in Turkey: Işıtan A., Boztaş Z.., Senar N., Ağdağ
Situation Analysis O.N., Dombaycı Ö.A.., Kaplan Y.
Işıtan A.
82 - KROM KAPLAMA YAPILMIŞ POLİAMİD MALZEMELERİN SICAKLIK YÜKÜ ALTINDAKİ GERİLME

DAĞILIMLARININ SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİYLE İNCELENMESİ
Müftüoğlu E.E., Kanber B. Kanber B.
186 - Use of Geographic Information System (GIS) to Evaluate the Nitrogenous

Compounds in Groundwater of Ergene River Basin (TURKEY)
255 - SANAYİ 4.0 YAPILANMASINDA SOSYO-TEKNİK MODEL ÇERÇEVESİNDE YÖNETİMSEL
YAKLAŞIM
Davutoğlu N.A. Davutoğlu N. A.
li
Parallel Sessions
270 - Creating Applet with GeoGebra: Muller's Method Cumhur İ. Cumhur İ.
131 - Restructuring of β-admissible Mappings in G-metric Spaces and Fixed Point
Bilgili Güngör N. Bilgili Güngör N.
Theorems
132 - Fixed Points for Weakly Contractive Maps on n-Normed Spaces Bilgili Güngör N. Bilgili Güngör N.
45 - On A Generalization of Semipotent Rings Öztürk T.Ö.., Yildirim M. Öztürk T. Ö. .

Dr. Nurettin Bağırmaz
89 - YEDEKSİZ TAMİR EDİLEBİLİR TEK ÜNİTELİ BİR SİSTEME AİT GEÇİŞ OLASILIĞI VE
REZAEI N., ÇELİK A., SAĞLAM V. REZAEI N.
ORTALAMASININ ANALİZİ
HALL 4
235 - Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin spor sağlık inanç

PEKER A.T., Zengin S. Zengin S.
düzeylerinin değerlendirilmesi
174 - Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımı Yoluyla Vergi Gelirlerinin Azaltılması ve
YILMAZ E., KIZIL C., ASLAN T. YILMAZ E.
Uluslararası İşbirliği Yoluyla Alınan Önlemler
175 - Denetim Faaliyetlerinde Güncel Yaklaşım: Denetim ve Bilgi Teknolojilerinin
KIZIL C., ASLAN T., YILMAZ E. YILMAZ E.
Entegrasyonu
338 - On Levine's sets in an ideal topological space Ekici E., Yıldırım S.Ö. Yıldırım S. Ö.
339 - On regular open sets, pre*ı-open sets, weakly Irg-closed sets Yıldırım S.Ö., Ekici E. Yıldırım S. Ö.
399 - Nearness of Sets in Groups Bağırmaz N. Bağırmaz N.
Invited Speaker
HALL 5 (ROOF)
Prof. Dr. Zakaria Boumerzoug
University of Biskra, Algeria
"Welding of dissimilar materials"
Dr. Hiqmet Kamberaj
International Balkan University, Macedonia
"Advanced methods used in (bio)molecular modeling: From basic building blocks to machine learning
approaches"
Parallel Sessions
161 - Optical Model Calculation Descriptions of 6Li+94Nb from 1-Neutron Transfer CİNAN Z.M., YILMAZ A.H., EROL
CİNAN Z. M.
Channel in 7Li +93Nb Reaction at Energies Close to the Coulomb Barrier B., BAŞKAN T.
100 - Chemometric Approaches for Decolorization of Synthetic Dyes Matrixes by

CINI N. CINI N.
Natural Waste Products
Demircioğlu Z., Büyükgüngör O.,
286 - Chemical Activity Studies with Density Functional Theory Demircioğlu Z.
Ersanlı C.C.
Dr. Oğuzhan Yanar
287 - Intermolecular Interactions and Fingerprint Plots with Hirshfeld Surface Demircioğlu Z., Büyükgüngör O.,
Demircioğlu Z.
HALL 1
Analysis Ersanlı C.C.

599 - Kök Hücre Demir R., Dıraman E. Demir R.
253 - SANAYİ 4.0 İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR İŞ MODELLERİ Davutoğlu N.A. Davutoğlu N. A.
254 - SANAYİ 4.0 ÇERÇEVESİNDE İŞLETMELERİN YÖNETİM YAKLAŞIMLARI Davutoğlu N.A., Yıldız E.. Davutoğlu N. A.
241 - The Effects of Some Metal Ions in Some Plants on the Survival and Some
Immune Enzymes of Malacosoma neustria larvae Infected by Bacillus thuringiensis Yanar O. Yanar O.
subsp. kurstaki
424 - Comparison of breastfeeding habits of working and non-working mothers Hekimoğlu B. Hekimoğlu B.
lii
Parallel Sessions
Boyacı Ö., Uz V., Toprak M.U.,
323 - Kaolenlerin Jeopolimer Üretiminde Kullanılabilirliği Coşkun N. D.
Coşkun N.D.
66 - Optimization of Process Parameters for Porous Artificial Bone Dadaev R., Gürbüz M. Dadaev R.
482 - Effects of Gas Flow Field with Wave-like Form Obstacles on PEM Fuel Cell Performance Ozdemir S.N., Taymaz I. Ozdemir S. N.
Baki Gökgöz
HALL 2
262 - Konaklama İşletmelerinde Personel ve İnsan Kaynakları Yönetiminden, Sanayi 4.0’lı

Yıldız E.., Davutoğlu N.A. Yıldız E. .
Yönetime…
328 - A probabilistic sensitivity assessment for isolation system response of deterministic base-
Gazi H., Alhan C. Gazi H.
isolated buildings to the uncertainties in the synthetic earthquake parameters
329 - The effect of probability distribution forms of random synthetic earthquake parameters on
Gazi H., Alhan C. Gazi H.
the superstructure response of base-isolated buildings
86 - Examination of Disaster Recovery Techniques in Cloud Computing Özdemir A., Gökgöz B. Gökgöz B.
133 - Generalizations of Fixed Point theorems for Multivalued Maps via Q-functions Bilgili Güngör N. Bilgili Güngör N.
92 - Parametre Değişmezliğinin İki Parametreli Madde Tepki Kuramı Modelinde İncelenmesi Hasançebi B., Terzi Y., Küçük Z. Hasançebi B.
Prof. Dr. Belgin Sırıken
56 - İMKB 100’de Kimya, Petrol, Kauçuk ve Plastik Ürünler Sektöründe Yer Alan Şirketlerin Bazı
Ulubayova F., Öner Y. Ulubayova F.
Finansal Verilere Göre Sınıflaması
HALL 3
423 - A New Dimension in Energy Saving: Passive House YILMAZ V. YILMAZ V.
479 - KOSGEB Girişimcilik Destek Programları ve Cinsiyet İlişkisi Tuna İ. Tuna İ.
380 - Çatı Üzerine Monte Edilmiş Güneş Enerji Sistemleri: Mimarsinan OSB Örneği DAGLI A.., Durmuş A. DAGLI A. .
381 - Katı Atık Düzenli Depolama Sahalarında Depo Gazından Elektrik Üretimi: Kayseri Örneği Durmuş A., DAGLI A.. Durmuş A.
493 - Beta Laktam Antibiyotikler ve Genişlemiş Spektrumlu Beta Laktamazlar (ESBL) SIRIKEN B. SIRIKEN B.
327 - Geleceği Yönlendiren Mimari Tasarımlar: Pavyonlar ÇELENK A.., TAVŞAN C.. ÇELENK A. .
Dr. ALİ PAŞA HEKİMOĞLU
141 - EFFECT OF APPLIED WELDING METHODS ON MECHANICAL PROPERTIES OF WELDED JOINTS

Bayrak M.A., Onar V., Işıtan A. Işıtan A.
ON WELDING OF 304L AUSTENITIC STAINLESS STEELS
143 - Expectations from engineers in the machine manufacturing sector: from yesterday to
Solmaz İ., Işıtan A. Işıtan A.
today, from today to tomorrow
HALL 4
295 - A Gaussian Model for Dielectric Permittivity in Moisty Soils Karaca Y.., Tamer Ö. Karaca Y. .
28 - Thermal Characteristics of Swirling Coaxial Confined Impinging Air Jets: An Experimental
Markal B.. Markal B. .
Investigation
369 - Yer Radarının (GPR) Teknik Altyapı Çalışmaları Açısından Önemi Yılmaz Y., Soycan A. Yılmaz Y.
Hekimoğlu A.P.., BAYRAKTAR Ş.,
33 - Kesme Hızı ve İlerlemenin Al-35Zn Alaşımının İşlenebilirliğine Etkisinin İncelenmesi Hekimoğlu A. P. .
TURGUT Y.
184 - Innovative Trend Analysis of Annual Precipitation in Southeastern Anatolia Region, Turkey Yilmaz B., Okkan U. Yilmaz B.
185 - Modelling Flood Routing Using Hybrid Heuristic Algorithm Okkan U., Yilmaz B. Yilmaz B.
Yilmaz V., Serifoglu Yilmaz C., Gungor
42 - Modified Synthetic Variable Ratio Pansharpening Method Yilmaz V.
O.
150 - Improving Hyperspectral Image Classification with Watershed Segmentation-Based Texture Serifoglu Yilmaz C., Yilmaz V., Gungor
Yilmaz V.
Features O.
474 - Agricultural Productivity and Planning Problem of Turkey: Multi-Criteria Decision Making
AK M.F. AK M.F.
Volkan Karaca
Based Risk Analysis Model of Turkish Agriculture

145 - OYUKSUZ TÜP LİNEER JENERATÖRLERİN TEMEL PARMETRELERİNİN ETKİSİ VE PROTOTİP
HALL 5
GÜNEŞ H.., KUNT M.A., ARSLAN S. GÜNEŞ H. .

ÜRETİMİ
605 - Dikdörtgen Kesitli Kanalda Kuru Yatak üzerinde yayılan Baraj Yıkılması Akımın Sığ Su
Kocaman S., Ateş C..., Dal K.. Kocaman S.
Denklemleri ile Modellenmesi
492 - TABANINDA KARE ORİFİS BULUNAN BİR TANKIN BOŞALMA PROBLEMİNİN DENEYSEL ve Duman K., Yılmaz A., Dal K.., Güzel
Duman K.
SAYISAL ANALİZİ H., Kocaman S.
556 - Viscum album L. ssp. Austriacum (WİESP.) VOLLMAN ALT TÜRÜNÜN YAPRAK VE MEYVE
ETHANOL EKSTRAKTLARININ Caenorhabditis elegans BİREYLERİ ÜZERİNDE YUMURTA VERİMİ VE Özpınar H., Akay E., Özpınar N. Özpınar H.
FİZİKSEL BÜYÜME ÜZERİNE ETKİSİ
557 - Stevia rebaudiana Bertoni Bitkisinin Su ve Methanol Ekstraktlarının Caenorhabditis elegans
Özpınar H., Yüksek M., Özpınar N. Özpınar H.
Bireylerinde Yumurtadan Çıkma ve Fiziksel Büyüme Üzerine Olan Etkisi
513 - Temporal Distance Challenges in Distributed Agile Software Development: Case Study of a
Kahya M., Seneler C. Kahya M.
Global Company
liii
Parallel Sessions
495 - ECOLOGICAL STRUCTURE / ORGANIC PAINT AND THE EFFECT OF USE ON WOOD Ulusoy H. Ulusoy H.
496 - VARIOUS PROTECTIVE OILS ON WOOD AND SOME PHYSICAL PROPERTIES Ulusoy H. Ulusoy H.
Volkan Karaca
497 - WOOD AND NANOTECHNOLOGICAL VARNISH EFFECT Ulusoy H. Ulusoy H.

HALL 1
498 - ORGANIC MATERIAL ON THE SURFACE AND SOME PHYSICAL PROPERTIES IN WOOD Ulusoy H. Ulusoy H.
249 - SOSYAL DIŞLANMA KAVRAMININ İÇERDİKLERİNE DAİR KAVRAMSAL BİR ÇALIŞMA: Çankırı
Kalaycı H. Kalaycı H.
Poşalar Örneği
289 - Peyzaj Uygulamalarında Bitkisel Tasarımlarda Tercih Edilen Mevcut Ağaç Türlerinin
Böge Ş.S. Böge Ş. S.
Belirlenmesi (ASÜ Kampüs Örneği)
Parallel Sessions
December 02, 2018 Sunday 09:00 - 11:00
130 - DETERMINATION OF THE EFFECT OF ORGANIZATIONAL CYNICISM AND Aydıntuğ N., Bakkal E., Şirin N.,
Bakkal E.
NEPOTISM BEHAVIOR ON HEALTH WORKERS Kömürcü B.
129 - DETERMINATION OF THE EFFECT OF NEPOTIST BEHAVIORS ON JOB Aydıntuğ N., Bakkal E., Yalçın B.,
Yalçın B.
MOTIVATION Pehlivan G., Köse T.
35 - Ebelik Öğrencilerinde Premenstrual Sendromun Akademik Öz Yeterliliğe Etkisi Karakaş D., ALTAY B.. Karakaş D.
196 - Halk Sağlığı Hemşirelerinin Lgbt Bireylerin Sağlıklı Yaşam Sürdürmelerindeki

Korkmaz M., AYDIN AVCİ I. Korkmaz M.
Rolü
Elif Bakkal
349 - Kronik Hastalığa Sahip Bireylerin Olduğu Ailelerde Risk Yaklaşımlı Hemşirelik Korkmaz M., AYDIN AVCİ I. Korkmaz M.
HALL 1
168 - KIRSAL KESİMDE YAŞAYAN BİREYLERİN KÜLTÜREL DUYARLILIKLARI VE SAĞLIK YILMAZ BULUT T., ALTAY B., YILMAZ BULUT
ALGILARI: ARNAVUTLUK KÖYÜ ÖRNEĞİ SARAÇOĞLU E.. T.
31 - INVESTIGATION OF HOME CARE NEEDS AND FALLING WITH RISK, FEAR, AND YÜKSEL CANER
YÜKSEL CANER Ş., AYDIN AVCİ I.
FALLING BEHAVIORS IN ELDERLY Ş.
408 - HASTANEDE ÇALIŞAN YARDIMCI HİZMET PERSONELİNİN EL HİJYENİNE
AYDIN M., KORKMAZ F.. AYDIN M.
UYUMUNUN İNCELENMESİ
392 - KALP VE DAMAR CERRAHİSİ YOĞUN BAKIM ÜNİTESİNDE AMELİYAT SONRASI AKSUOĞLU A., YANMIŞ S.,
AKSUOĞLU A.
HASTALARIN HAREKETLİLİK DÜZEYLERİ VE SINIFLANDIRILMASI DEŞER S.B.
393 - Yoğun Bakım Ünitesinde Imogene King’in Kavramsal Sistem Modeline Göre Bir AKSUOĞLU A., YANMIŞ S.,
AKSUOĞLU A.
Kalp Cerrahisi Hastasının Hemşirelik Bakımı: Olgu Sunumu DEŞER S.B.
394 - Public Private Partnership: The Comparison of History and Implementation in
KÖMÜRLÜ R., AKYEL İ. AKYEL İ.
Turkey and Other Countries
KURT
KURDOĞLU B.Ç., KURT
199 - A General Study on Trabzon City Parks KONAKOĞLU S.
KONAKOĞLU S.S., AKTÜRK E.
S.
418 - ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERDE FEN ALANINDA İŞBİRLİKLİ ÖĞRENMENİN
ARMUTLU N. ARMUTLU N.
UYGULANMASINA ÖRNEK BİR ETKİNLİK :
530 - Determination of the Effect of Design Education on Perceptual Evaluation of Müezzinoğlu M.K., Hidayetoğlu Müezzinoğlu M.
Educational Spaces by Controlled Real Space Experiment M.L.., Yıldırım K. K.
Dr. Soner Akın
260 - Determination Of Priority Urban Elements For City Lighting Master Plan Mutlu Ş., Kurtay C. Mutlu Ş.
HALL 2
216 - Gazete Görsellerinin Gerçekleme Gücü ve İmaj Oluşumu Üzerindeki Etkisi Yaban N.T. Yaban N. T.
434 - İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Matematik Tarihiyle İlgili Bilgi ve

AYDIN S. AYDIN S.
Tutumları
435 - İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Sayı Öğretme Bilgilerini Yordayan
AYDIN S. AYDIN S.
Değişkenler
257 - Entegre Raporların İşletme Karlılığına ve Yatırımcı Davranışına Etkisi ŞAHİN Z.. ŞAHİN Z. .
258 - SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLARININ İŞLETMEYE ETKİSİ ŞAHİN Z.., ÇANKAYA F.. ŞAHİN Z. .
522 - Pan-Asianism and a Comparative Study on the differences with Pan-Turkism AKIN S. AKIN S.
liv
Parallel Sessions
December 02, 2018 Sunday 09:00 - 11:00
Ciflikli C., Al-Obaidi M.., Al-
476 - SLR as Non-Orthogonal Multiple Access in 5G Systems Al-Obaidi M.
Obaidi W.
449 - Nükleer Tesislerde Korozyon Demirören H., Yaylı A. Demirören H.
154 - Investigation of Temporal Changes in Urban Sprawl Using Fractal Analysis: A
UYAR A., ÖZTÜRK D. UYAR A.
Case Study of Arnavutköy
156 - Automatic Extraction of River Drainage Network and Sub-basin Boundaries of
UYAR A., ÖZTÜRK D. UYAR A.
Kızılırmak Basin Using Remote Sensing and GIS
13 - Optimization of Waste Heat Recovery by Experimental Design Method Savaş A.F.., Kocabaş C. Kocabaş C.
Dr. Ümit Ayata
103 - Mechanical Design and Finite Element Analysis of a Pneumatic Artifical Muscle
HALL 3
Köktaş H., Kanber B. Köktaş H.

Powered Lower Limb Exoskeleton
549 - Investigation of the availability of biodiesel and biodiesel-ethanol blends from
Duran G., İlkılıç C. Duran G.
microalgae oil in a diesel engine
180 - Tracing Trucks of The Past: Remnants of the Neighborhood of Teneke and Gated
Karadaban M.. Karadaban M. .
Community
343 - Tourism Potential of Agricultural Areas; The Case Study of Tea (Camellia GÜNEROĞLU N., KAYA ŞAHİN E.,
KAYA ŞAHİN E.
sinensis) Gardens in Rize KAHVECİ H.
587 - Dut, Doğu Çınarı, Kızılçam ve Sedir Ağaç Türlerinde Janka Sertlik Değerinin Ayata U., Çavuş V., Bal B.C., Efe
Ayata U.
Belirlenmesi F.T.
108 - The Impact of building laws and regulations on the seismic performance of
Majadbeh F.. Majadbeh F. .
residential buildings in Ramallah (a case study)
Parallel Sessions
December 02, 2018 Sunday 09:00 - 11:00
437 - SOME PROPERTIES OF OSCILLATION SOLUTIONS OF STURM-LIOUVILLE AYDEMİR K., Olğar H.,
AYDEMİR K.
EQUATION WITH TRANSMISSION CONDITIONS Mukhtarov O.S.
Mukhtarov O.S., AYDEMİR K.,
439 - Coercive solvability of many-interval Sturm-Liouville problems AYDEMİR K.
Olğar H.
Dr. Kadriye Aydemir
YÜCEL M., AYDEMİR K.,

454 - Solving a Class of Transmission Problems by the Differential Transform Method YÜCEL M.
MUHTAROĞLU O.
HALL 4
Mukhtarov O.S., OLĞAR H.,

455 - Hilbert Space Method for Sturm-Liouville Problems with Discontinuities OLĞAR H.
KANDEMİR M., AYDEMİR K.
457 - Completeness of the Weak Eigenfunctions of one Boundary-Value-Transmission OLĞAR H., Mukhtarov O.S.,
OLĞAR H.
Problem MUHTAROV F., AYDEMİR K.
220 - A Note on the Limit of Pi Number Yılmaz Ş. Yılmaz Ş.
607 - Applicability of Compound External Discount Yılmaz Ş. Yılmaz Ş.
608 - Cauchy Multiplication by Nörlund Summability Generalized Nörlund
Yılmaz Ş. Yılmaz Ş.
Summability
Invited Speaker
December 02, 2018 Sunday 11:20 - 12:20
HALL 5 (ROOF)
Dr. Azamat Maksüdünov
Kyrgyz Turkish Manas University, Kyrgyzstan
"International Student Mobility and Current Situation in Kyrgyzstan"
Dr. Guguli Dumbadze
Batumi Shota Rustaveli State University, Georgia
"Enviromental pollution in the southern coastline of Adjara and its impact on quality of cattle milk"
12:20 - 13:30 LUNCH
lv
Parallel Sessions
December 02, 2018 Sunday 13:30 - 15:00
303 - “K KUŞAĞI” ve İLETİŞİM KÜNÜÇEN H.H., AKBAŞ L. KÜNÜÇEN H. H.
İBRAHİMGİL KARAKUŞ S., Sahil İBRAHİMGİL
443 - THE REFLECTION OF EDUCATIONAL SPACES IN THE EDUCATION PROCESS
S. KARAKUŞ S.
Dr. Özlem Demir
146 - Endüstri 4.0 ve Liderlik Yüksel M., Genç K.Y.. Yüksel M.

HALL 1
388 - Yapay Zeka Liderliği: İş Dünyasında Roller Değişiyor mu? CANBEK M. CANBEK M.
520 - Separatism and Its History for Turkish Culture and Political Life AKIN S. AKIN S.
521 - Institutional Racism in Turkish Politics AKIN S. AKIN S.
240 - Yaşlı Bakım Hizmetleri ve Kadın İstihdamına Etkileri Demir Ö. Demir Ö.
285 - Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki Tarafından Enfekte Edilen Malacosoma

neustria L. (Lepidoptera: Lasiocampidae) Larvalarının Tüketim Miktarına, Hayatta
TOPKARA E.F. TOPKARA E. F.
Kalmasına ve Fenoloksidaz Enzimine Bitkilerdeki Sekonder Maddelerin ve Proteinin
Etkileri
604 - Determination of the Electrochemical Performance of CeO2-Decorated Pt/C
Uzunoğlu A. Uzunoğlu A.
Catalyst Layers
407 - A retrospective research from Aksaray region: evaluation of 25 hydroxyvitamin Tekin Karacaer
Tuncer S.Ç., Tekin Karacaer N..
D levels in male and female subjects N..
Dr. Kezban Bulut
383 - A Numerical Case Study on Lightweight Design of a Connection Bracket for a Topaç M.M., Aksoy B., Karaca
Aksoy B.
HALL 2
Heavy Commercial Vehicle Rear Axle M., Deryal U.

384 - Detection and Antibiotic Resistance Properties of Chicken meat and Ground
SIRIKEN B. SIRIKEN B.
Beef Origin Pseudomonas aeruginosa
395 - TEA ve XTEA Şifreleme Algoritmaları İçin Kaos Tabanlı Kaydırma Dizisi
Aba K., Ciflikli C. Aba K.
Oluşturulması ve Uygulanması
396 - A Decision Support Model for Selecting the Conference Organization Location
Bulut K.. Bulut K. .
Problem
Bilal L.., Seyhan G., Karaca M.,
346 - Body Design in Electric Microcars: A Review Bilal L. .
Topaç M.M.
452 - Catalyst behavior of plasma state in methane decomposition to hydrogen and
Rashidi F., Moshrefi M.M. Rashidi F.
solid carbon
YAZICI A.D., ÖZTÜRK D., AYAZLI
298 - Modeling of Urban Growth and Simulation Models YAZICI A. D.
İ.E.
43 - Kaçkar Dağları Milli Parkı Örneğinde Ahp Yöntemi ile Ekolojik Duyarlılık Analizi Kurdoğlu B.Ç., Yeniçırak P.Ö.,
Yeniçırak P. Ö.
Uygulaması Bayramoğlu E.
308 - Investigation of the Effects of North Atlantic Oscillation and Arctic Oscillation on ZEYBEKOGLU U., SAHIN A., ÜLKE
ZEYBEKOGLU U.
Dr. Oğuzhan Yavuz BAYRAKTAR
Samsun Precipitation KESKIN A.

374 - Estimation of Electricity Consumption of Turkey by using ARIMA, Grey Model CEYLAN Z., ÖZTÜRK H., ELEVLİ
CEYLAN Z.
and Linear Regression Analysis B.
312 - Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İnşaat Sektörü için sürdürülebilirlik bağlamında
Akıner İ., Uçar S. Uçar S.
HALL 3
kavramsal bir çerçeve

378 - Sınav Çizelgeleme Problemi için Çok Amaçlı bir Matematiksel Model ve Örnek Yüksel A.., Yıldız A., Şimşak B.,
Yüksel A. .
Uygulama CEYLAN Z.
Karan R.E.., Bakırcı Ç., Sabuncu
379 - Sıra Bağımlı Hazırlık Süreli Tek Makine Çizelgeleme Problemi üzerine bir Çalışma Karan R. E. .
S.., CEYLAN Z.
596 - Diyarbakır buğday alanlarında Smynthurodes betae (Hemiptera: Aphididae) Bayhan E., Ölmez Bayhan S. Ölmez Bayhan S.
526 - Topografik Özelliklerinin Zeminin Dinamik Davranışına Etkisinin Bir Boyutlu YILMAZOĞLU M.U.., BAYRAKTAR O.
Analiz Yöntemiyle İncelenmesi BAYRAKTAR O.Y.. Y. .
BAYRAKTAR O.
527 - Sürdürülebilir Bir Materyal Olarak Tuğla Tozunun Potansiyel Kullanimi BAYRAKTAR O.Y..
Y. .
lvi
Parallel Sessions
December 02, 2018 Sunday 13:30 - 15:00
61 - Araştırma-Sorgulama Temelli Öğrenim Ortamında Kullanılan Anatomy 4D
Yerlikaya A., Güneş M.H. Yerlikaya A.
Programına Yönelik Öğrenci Görüşleri
376 - Methods of Development of Knowledge and Skills Related to Composition
Özkeleş S.., Nayir A.E.. Özkeleş S. .
within Music Forms Course
377 - Methods of Development of Knowledge and Skills Related to Listening within
Özkeleş S.., Nayir A.E.. Özkeleş S. .
Dr. Hatice Özaslan
Music Forms Course

436 - Öğretmen Olma Motivasyonu ile Geometri Öğretme Bilgisi Arasındaki
AYDIN S. AYDIN S.
HALL 4
Korelasyon
Özaslan H., Gültekin Akduman
540 - Ailelerin Mahremiyet Eğitimine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi Özaslan H.
G.
541 - Okul Öncesi Dönem Çocukların Akran Zorbalığına Maruz Kalma Durumları İle Gültekin Akduman G., Özaslan
Özaslan H.
Duygularını Yönetme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi H.
Parallel Sessions
December 02, 2018 Sunday 15:20 - 17:30
552 - Breast Cancer Detection on Big Data Using Spark Machine Learning Framework Bulut E.N., Kanbul İ., İşeri İ. Bulut E. N.
Dr. Lütfullah Dağkurs
357 - PID Denetimli Regüleli Cer Makinesi Simülasyonu Dağkurs L.., Erkan D.. Dağkurs L. .
358 - Jigger Boyama Makinesinde Hız Kontrolü Modellemesi Dağkurs L.., İşeri İ. Dağkurs L. .
HALL 1
580 - DIŞ TİCARET SÜRECİNDE ÇEVİRMENİN ROLÜ BALLI A. BALLI A.
581 - TÜRKİYE’DE MÜTERCİM TERCÜMAN YETİŞTİRME PROGRAMLARI VE SORUNLARI BALLI A. BALLI A.
535 - Tüketiciyi Anlamada Etkin Bir Pazarlama İletişimi Yöntemi Olarak

Okkay İ. Okkay İ.
Nöropazarlama
582 - Finansal Raporlamada Mesleki Yargı Yürekli E. Yürekli E.
401 - Organize Sanayi Bölgeleri için Membranlı Arıtma Sistemlerinin Laboratuvar
Uyanık İ., Özkan O. Uyanık İ.
Ölçeğinde Uygulamaları
402 - Erciyes Üniversitesi Atık Yönetiminde Sıfır Atık Yaklaşımı için Yol Haritası Uyanık İ., Özkan O. Uyanık İ.
403 - Review of Hydrokinetic Turbine Technology Türker M.S.., Yüce M.İ.. Türker M. S. .
453 - PREDICTION OF HIGH-TEMPERATURE PERFORMANCE OF GEOPOLYMER
Alas M., Ali S. Alas M.
MODIFIED ASPHALT BINDER USING ARTIFICIAL NEURAL NETWORKS
Dr. İsmail İşeri
543 - A deep learning application for predictive maintenance İşeri İ., Dağkurs L.. İşeri İ.
HALL 2
Arumainayagam A.R., Moria Arumainayagam

470 - Power generation from Railway track
H.M.. A. R.
570 - Investigation of the Relationship between Innovative Strategies and Innovative
Pelenk S.E. Pelenk S. E.
Performances of Enterprises: A Research in Technology Companies
571 - The Role of Transformational Leadership and Business Culture in Creating
Pelenk S.E. Pelenk S. E.
Innovation Climate: A Research in Automotive Companies
SAĞLAM ÇİTOĞLU G.., BAYRAKTAR O.
528 - Atik Mermer Tozu ve İnşaat Sektöründeki Kullanımı İle İlgili Çalışmalar
BAYRAKTAR O.Y.. Y. .
551 - Classification of News Texts on Big Data Machine Learning Framework Kanbul İ.., Bulut E.N.., İşeri İ. Kanbul İ. .
lvii
Parallel Sessions
December 02, 2018 Sunday 15:20 - 17:30
573 - Determination of Daily Living Activities and Home Care Needs of the Patients ALAGÖZ
ALAGÖZ MAMAŞ H., Avcı İ.A.
with Chronic Kidney Failure MAMAŞ H.
ARSLAN L., ALTIN A..,
472 - BOCCE OYNAYAN YAŞLILARDA YAŞAMIN ANLAMI VE YAŞAM KALİTESİNİN
YORULMAZ M.., AĞAOĞLU ARSLAN L.
İNCELENMESİ
S.A.., AYDIN AVCİ I.
475 - Yetişkin Gençler Türkiye Bocce Şampiyonası’na Katılan Takımların Başarı
ARSLAN L., AĞAOĞLU S.A. ARSLAN L.
Düzeyleriyle Denge ve Fiziksel Aktivite Seviyelerinin Incelenmesi
ÖZ YILDIRIM Ö., ALTIN A..,
502 - Healthy Lifestyle Behaviors of Adolescent Students ÖZ YILDIRIM Ö.
Dr. Şirin Çetin
AYDIN AVCİ I.
HALL 3
517 - Üriner inkontinans ve Halk Sağlığı Hemşireliği Yaklaşımı ÖZ YILDIRIM Ö., AYDIN AVCİ I. ÖZ YILDIRIM Ö.
506 - Usage Status and Attitude Level of Complementary and Alternative Treatment
ÇELİK EREN D., KAHVECİ Z.. KAHVECİ Z. .
Methods for Cancer Prevention
483 - KRONİK HASTALIĞI OLAN BİREYLERİN YETİ YİTİMİ VE GÜNLÜK YAŞAM
MOLLAOĞLU M., YANMIŞ S. YANMIŞ S.
AKTİVİTELERİ
597 - Diyabeti Olan Bireylerde Hastalığa Psikososyal Uyumda Hemşirenin Rolü YANMIŞ S. YANMIŞ S.
534 - Sosyal ve Duygusal İlişkilerde Duygusal Şantajın Psikolojik Etkileri Bal F. Bal F.
481 - Meme Kanserli Hastalarda Prognostik Faktörler Çetin M., Çetin Ş., Dede İ. Çetin Ş.
559 - Lise Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı Ve Depresyon Arasındaki İlişkinin
Çetin Ş., Arcagök S. Çetin Ş.
İncelenmesi
523 - Rootstocks in Cherry Growing Aras S. Aras S.
524 - Plant Growth Regulator Use in Temperate Zone Fruit Trees against Abiotic
Aras S. Aras S.
Stresses
594 - Dicle Üniversitesi Gül Bahçesi Alanlarında Gül yaprakarısı, Arge ochropus
Ölmez Bayhan S., Bayhan E. Ölmez Bayhan S.
(Gmelin, 1790)
Prof. Dr. Hikmet Hüseyin Çatal
595 - Farklı Sıcaklıkların Melanaphis donacis (Passerini )(Hemiptera: Aphididae)’nın

Ölmez Bayhan S., Bayhan E. Ölmez Bayhan S.
Biyolojik Parametrelerine Etkisi
480 - Karbon Piyasaları Açısından Odun Üretimi İle İşletilen Ormanlık Alanların
YILMAZ B.A., MISIR M. YILMAZ B. A.
Ekonomik Değeri
HALL 4
ÖRNEK B.N., ORAL C., DÜZENLİ

566 - Some results of the driving point impedance functions ORAL C.
T.
456 - ADVANTAGES OF CONFOCAL MICROSCOPE IN INVESTIGATION OF SIGNAL CANKURTARAN SAYAR S., CANKURTARAN
MECHANISM OF P2X7 RECEPTOR SAYAR K. SAYAR S.
544 - Monitoring of Tumor Motion During Treatment in Lung SBRT Durmus I.F.., Tas B. Tas B.
463 - Fizik Öğretmen Adaylarının Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının Eğitimde
OKTAY O., SEN A.I. OKTAY O.
Kullanılmasına Yönelik Düşünceleri
565 - Dinamik Hesap Modellerinin Kıyaslanması Çatal H.H.. Çatal H. H. .
Üstün A., Yazıcı A., Karaltı İ..,
511 - Anticandidal Activity of Ethyl Acetate Extract from Aspergillus sclerotiorum Üstün A.
Örtücü S..
lviii
Poster Presentations
Speaker Authors Paper Title
Taşkın B. Taşkın B., Solmaz F.G. Endophytes: New Opportunities for Biotechnological Applications
CINI N. CINI N., CALISIR F. Impact of Adsorbent Type and Interaction Effects of Conditional Factors on Removal of Cadmium
Bahtiyar N.., Hacıoğlu Y.., ÜNAL

Öğüt S. A.E., Cinemre F.B.., Cinemre H., Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalığı ve Element Düzeyleri İlişkisi
Aydemir B.., Öğüt S.
ÖĞÜT YAVUZ D., KENANOĞLU

ÖĞÜT YAVUZ D. Determination of Germination Capacities of Some Winter Weed Seeds of Different Years
B.B., YAVLAK M.
KENANOĞLU B.B., ÖĞÜT YAVUZ

KENANOĞLU B. B. Determining the Viability of Datura Stramonium L. Seeds of Different Years by Vigor Tests
D., LÖKÇÜ A.O.
Effect of Temperatures and Storage Periods on Fertilizing and Hatching of Short-Term Preserved
Bozkurt Y. Bozkurt Y., Yavaş İ.
Scaly Carp (Cyprinus carpio) Eggs
Effect of The Quantitative Factors on Simultaneous Removal of Mn and Ni Ions from Aqueous
CALISIR F. CALISIR F., CINI N.
Solution
AKINCIOĞLU U. AKINCIOĞLU U., KAYA H. Çift Bantlı Mikroşerit Yama Wi-Fi Anten Tasarımı (Dual Band Microstrip Patch Wi-Fi Antenna Design)
Ekşi Ş. Ekşi Ş., Çelebioğlu B.. Rize Kırsal Mimari Yapım Sistemleri
Hurma T. Hurma T. Effect of different dopant elements on structural and electrical properties of ZnO films
Hurma T. Hurma T. Synthesis and characterization of F-doped ZnO transparent conducting film
Çil M., Kaymazlar E., Akyüz G.,
Kaymazlar E. Synthesis and Characterization of Iron Ion Imprinted Polymer
Andaç Ö., Andaç M.
Acar M. Acar M., Yıldız Ş., Ünver Y. Effect of Initial pH on Recombinant Prepromelittin Production by Pichia pastoris
Büyükgüner G. Büyükgüner G., Selo K.. Risk Yönetiminde Kültürel Mirasın Korunması: Amasya Yalıboyu Evleri
The Comparison in Terms of Sustainability of Steel, Reinforced Concrete and Timber Construction
Güner M. E. Güner M.E., Kuruşçu A.O.
Systems
BOZ B., DIRAMAN E.., Solmaz
BOZ B. EFFECT OF METHOTREXATE ON LIVER, KIDNEY AND GONADS
F.G., SADIGH S..
DİNLER H. DİNLER H.., ÖĞÜT YAVUZ D. Determination of Fungal Agents and Infection Rates in Some Weed Seeds
ÖĞÜT YAVUZ D., DİNLER H..,
ÖĞÜT YAVUZ D. Determination of Antifungal Activity Some Weed and Plant Extracts on Alternaria spp.
AKAR A..
Determination of Weed Species and Densities in Uşak Province Sugar Beet (Beta vulgaris L.)
AKAR A. AKAR A.., ÖĞÜT YAVUZ D.
Cultivation Areas1
DİNLER H. DİNLER H.., BENLİOĞLU S.. Possibility to Control Diseases Caused by Colletotrichum Species in Strawberries
Topcu altıncı N., KAYA C., Cangi

Topcu altıncı N. Atıştırmalık Alternatif Bir Ürün “Nar (Punica Granatum L.) Tarhanası”
R.., YILDIZ M.., YILMAZ C.
Milenkovski B.., Masalkovski I.., Public private partnership as bond between the public and the private sector – case of
Milenkovski B.
Markovska M. Republic of Macedonia
Karaduman T., Öztürk S.E.,

Karaduman T. Antik DNA Çalışmaları: Arkeolojiye Yeni Bir Yaklaşım
Yaman I.A.
lix
SETSCI Conference Indexing System,
Volume 3 (2018), 1-5
Peyzaj Mimarlığı Eğitiminde Bitkilendirme Tasarım Süreci

Tuğba Düzenli1*, Serap Yılmaz1 and Emine Tarakçı Eren1+
1Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Trabzon-Türkiye
*Corresponding author: tugbaduzenli@gmail.com
+Speaker: eminem_tarakci@hotmail.com
Presentation/Paper Type: Oral / Full Paper
Özet – Çevre tasarımı; açık mekânların tasarlanması, düzenlenmesi sürecidir. Bu süreç, peyzaj mimarının yeteneğine, bilgi
toplamasına, araştırma düzeyine bağlıdır. Çevre tasarım projesinin birçok aşaması vardır. Bunlar; altlık harita temini, alan
sörveyi ve analizi, ihtiyaç etkinlik ve mekanlara ait işlev şemaları, konsept ya da leke planları, alan kullanımları, tasarım ana
kararları, ön tasarım, tasarım seçeneği üretme yada eskiz, kesin tasarım, sert zemin-yumuşak zemin planları, bitkilendirme
planları, donatı projeleri, detaylar, kesit ve görünüşlerdir. Tüm bu aşamalar çok önemlidir. Herhangi bir aşama
tamamlanmadan ve tasarımcı tarafından özümsenmeden diğer aşamaya geçilmesi uygun olmaz. Bu aşamalar uygun biçimde
tamamlanmadığında sonuç ürünü olan tasarım, uygun-yeterli olamayacaktır. Bitkilendirme tasarımı ise, çevre tasarım projesi
hazırlama süreci içerisinde konsept plandan itibaren tüm tasarım aşamalarında incelenir. Ön tasarımda, hem biçim düzeninde
hem de mekân düzeninde eşzamanlı olarak düşünülür ve tasarımın ilerleyen aşamalarında detaylandırılır. Sert zemin-yumuşak
zemin projesi tamamlandıktan sonra, artık tamamen bitkilendirme projesine geçilir. Ancak bitkilendirme projesinin de kendi
içinde alt aşamaları vardır. Çünkü buradaki materyal canlı öğelerdir. Statik ya da rijit elemanlar değillerdir. Zamanla
değişmektedirler. Bitkilendirme projesi; ekolojik, estetik ve işlevsel etkileri en iyi şekilde bütünleştiren bitkisel peyzaj
tasarımıdır. Çeşitli tasarım ve düzenleme stilleri vardır; bu stiller, genel olarak formal stil ve naturalistik stil şeklinde
sınıflandırılabilir. Formal stilde bitkilendirme tasarımının asıl niteliği, mimari elemanların devamı şeklinde güçlü bir yapay
estetiğin vurgulanması ve tasarlanmasıdır. Naturalistik stilde ise, bitkilendirme tasarımı tamamen farklı özelliklere sahiptir. Bu
tasarımda doğal güzellik önemlidir. Bu çalışmada, KTÜ orman fakültesi peyzaj mimarlığı bölümünde 6. Yarıyıl kapsamında
gerçekleştirilen TRT Binası ve yakın çevresi düzenlemesi konulu öğrenci projelerinin; bitkilendirme tasarımı aşamaları ve
proje hazırlama süreçleri incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler – Peyzaj Mimarlığı, Eğitim, Bitkilendirme Tasarımı, Tasarım Eğitimi, Tasarım Süreci
Planting Design Process in Landscape Architecture Education
Abstract – Environmental design is designing and organizing open spaces. This process depends on the ability of the landscape
architect, collecting information, and the level of research. The environmental design project has many stages. These; design of
bases, field survey and analysis, function diagrams of need activities and spaces, concept or stain plans, field uses, design main
decisions, preliminary design, production of design options, sketch, precise design, technic plans, equipment projects, details,
sections and views. All these stages are very important. It is not appropriate to pass on any stage without completing it and
without being absorbed by the designer. If these stages are not properly completed, the resulting product design will not be
adequate. Planting design is examined at all stages of the design process from the conceptual plan through the process of
preparing the environmental design project. In the preliminary design, it is considered simultaneously in both the form layout
and the space layout and is elaborated at later stages of the design. However, the planting project itself has sub-stages. Because
the material here is living things. Static or rigid elements are not. They change over time. Planting project; ecological, aesthetic
and functional effects in the best way that integrates herbal landscape design. There are various design and editing styles; these
styles can be generally classified as formal style and naturalistic style. The essential qualification of the planting pattern in the
formal style is to emphasize and design a strong artificial aesthetic as a continuation of the architectural elements. In the
naturalistic style, the planting design has completely different characteristics. Natural beauty is important in this design. In this
study, the projects of the TRT Building and the surrounding environment, which are realized within the scope of the 6th
Semester of the KTU Landscape Architecture Depaetment, the stages of planting design and project preparation processes have
been examined.
Keywords – Landscape Architecture, Education, Planting Design, Design Education, Design Process
1
Düzenli vd., Peyzaj Mimarlığı Eğitimine Bitkilendrime Tasarım Süreci, Bitkilendrime Tasarımı, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ Tablo 1. Türlerin belirlenme süreci
1. Bitkilerin ekolojik istekleri Proje alanının toprak yapısı,

Bitki, peyzajda mekan tanımlamak için öncelikli bir rüzgar yönü, bakısı, iklim
öğedir. Bitkilendirme tasarımı peyzaj mimarlığı disiplininin koşulları ve konumu göre
uzmanlık alanıdır. Bitkiler mekan yaratmak için yapısal türlerin belirlenmesi
elemanlar olarak kullanılabilir ve korunabilirler. Bu durumda 2. Mekanın fonksiyonlarına göre Mekandaki etkinliklere (çocuk
bitkilerin görsel özellikleri de önemlidir [1,2,3]. Formları, bitki türlerinin belirlenmesi oyun alanı, güneşlenme vb.)
dokusu, rengi ve ölçeği ile bitkiler peyzajın en etkili uygun bitki türlerinin
belirlenmesi
bileşenleri olarak kabul edilir. Bir peyzajdaki bitkiler ile
3. Bitkilerin estetik memnuniyet Bitkilerin oluşturacağı
tasarım, bazı kriterlere göre belirlenir [4]. sağlaması kompozisyonlarda “birlik”
Bitkilendirme tasarımı; doğa, insan ve içinde bulunduğu sağlanması için uygun ölçü,
toplum arasındaki üçlü ilişkiden doğan bir sanat dalıdır [3]. form ve renkte bitki türlerinin
Bitkilendirme tasarımının temel amacı, kullanıcı belirlenmesi
gereksinimlerini karşılamak ve peyzajın fonksiyonel ve
estetik özelliklerini artırarak görsel memnuniyet sağlamaktır
[4,5]. Bitkilendirme tasarımının ilk amacı; mekâna işlevsel
ve estetik olarak katkıda bulunmak dolayısıyla kullanıcıların
isteklerine cevap verebilmek ve memnuniyet duygusu
oluşturmaktır [5,6]. Bitkilendirme tasarımı uygulamalarında,
bitkilerin görsel özellikleri (şekil, renk, doku) ve temel
tasarım ilkeleri (uyum, kontrast, ritim vb.) ile ustaca ele
alındığında bitkiler peyzaj estetiğinde gerçek bir fark
yaratabilirler [4]. Bu nedenle bitkilendirme tasarımının bir
peyzaj projesinde nasıl yapılacağı ve özellikle tasarlamayı Geniş yapraklı
yeni öğrenen öğrencilerin bitkileri nasıl yan yana getireceği bitkiler
oldukça önemlidir. Bu çalışmada da amaç öğrenci
çalışmalarını inceleyerek, bitkilendirme tasarımlarını nasıl ele
aldıklarını belirlemektir.
İğne yapraklı
II. MATERYAL VE YÖNTEM
bitkiler
Çalışmada KTÜ Peyzaj Mimarlığı Bölümü 6. Yarıyıl

derslerinden Çevre Tasarım Proje 5 dersinde yapılan
bitkilendirme tasarımları incelenmiştir. Çalışmanın
materyalini öğrencilen bitkilendirme planları ve kesitleri
oluşturmuştur. Çalışma 2 aşamadan oluşmuştur, 1. aşamada
dersin işleyişi-bitkilendirme tasarım süreci anlatılmış ve Şekil 1. Bitki gösterimleri
çizimler örneklendirilmiştir. 2. Aşamada ise öğrencilere
bitkilendirme tasarımıyla ilgili görüşlerini belirlemeye
yönelik anket yapılmıştır. LEGEND
Short Scientific Common Numb Heigh Canopy
name name name er t size
III. BULGULAR
A. Aşama 1
Ders kapsamında bitkilendirme tasarımı aşamasına

gelindiğinde; öğrenciler farklı ölçü, biçim, doku ve renklerde
bitkileri ekolojik özelliklerini göz önünde bulundurarak, bir
araya getirir ve bitki cepheleri oluşturmayı; mekan
tanımlamayı öğrenirler.
Bitkilendirme tasarımında; öğretim üyesi, öğrencilerin
doğru bitki türünü doğru yerde kullanması için bitki türlerinin
belirlenmesini üç adımda gerçekleştirir. Bu aşamalar Tablo
1’de verilmiştir.
Bitkilendirme tasarımı için türlerin belirlenmesinin
ardından bunların grafiksel olarak nasıl ifade edileceği
üzerine durulur: kullanılan bitki gösterimleri, bitkilerin
botanik özelliklerinden kaynaklanan biçim, doku ve ölçü
Şekil 2. Lejant Gösterimi
bakımından ortaya koydukları farklılıklara göre çizilir (Tablo
2).
2
Tasarımcı için bitkiler, peyzajda yaşayan-değişen öğeler Bitki seçiminde; bir önceki aşamada bitkilendirme
olarak farklı kullanım alanlarını birbirine bağlayan yeşil yapı projesine dair konsept veya leke projeleri hazırlandıktan
taşları gibidir. Tasarımcı bitkilerle mekanı sınırlar ve sonra belirlenen bu konseptler doğrultusunda bitki listeleri
tanımlar. Bu mekanın hem işlevsel hem de estetik bir amaca oluşturulur. Seçilen türler uygun konumlarda, olması gereken
hizmet etmesini sağlar [5]. Bitkilendirme tasarımında, işlevleri karşılaması amacıyla leke planı esas alınarak ve dört
estetikten söz etmek için “benzerlik ilkesi” esas alınarak mevsim “renk etkisi” sağlayacak şekilde belirlenir. Bitki
tasarım yapılmalıdır. Bitki kompozisyonunda pek çok türde seçimi yapılırken, bitkiler gruplara ayrılmalıdır. Ancak bu
bitki olabilir, bu farklı türlerdeki bitkiler arasında form, renk ayrıştırma bitkilerin botanik özelliklerine göre değil
veya doku açısından benzerlik sağlanmalıdır ki birlik ve tasarımda üstleneceği özelliğe göre olmalıdır. Bunlar üç
okunabilirlik oluşsun. Birlik de ancak birbirleri ile sıkı sıkıya başlıkta tanımlanır [5]:
yan yana gelen, örtüşen elemanların oluşturduğu gruplarla  İşlevsel özellikler.
sağlanır. Bitkilendirme tasarımında, işlevsellikten söz etmek  Görsel özellikler
için bitki kompozisyonları, hareketi ve görmeyi  Bitki habitatı
engellememelidir; bitkiler, ilişkili mekanlar arasında bağ Bu listeler oluşturulurken dikkat edilmesi gereken en
kurmalı; ilişkisiz mekanları birbirinden ayırmalıdır; gerekli önemli özellik; proje alanın hangi coğrafik bölgede ve hangi
durumlarda kesintisiz görüş açısı sağlamalı ancak harekete iklim etkisi altında olduğudur. Bölgeye özgü toprak türü, ışık,
engellemelidir; yatay ve düşey düzlemleri birbirine bağlamalı sıcaklık, rüzgar ve rutubet durumuna göre uygun türler
ve istenmeyen görüntüleri kapatmalıdır. Bu nedenle seçilmelidir. Aynı zamanda hortikültürel özelliklere de dikkat
bitkilendirme tasarımı dikkatlice geliştirilmesi gereken bir edilerek seçimler yapılır. Yani bitkilerin; boyutları,
süreçtir ve bitki materyali ile ilgili alınan kararlardan oluşur. görünüşleri, formları, habitusları, çiçekleri, meyve ve
Öğretim üyesi, öğrencileri sürecin her adımında tohumları, renkleri, dokuları, boyları, herdemyeşil olmaları,
bilgilendirir, bitkilendirme tasarımına ilişkin kararları ve geniş yapraklı, iğne yapraklı olmaları şeklinde
ortaya koyduğu tasarım ürünü denetler. Bitkilendirme detaylandırılabilir.
tasarımı projesi şu süreçlerden oluşur (Şekil 3): Ön Bitkilendirme aşamasında; konsept planda belirlenen
lekeler içerisine katmanlar şeklinde bitkilendirmeye başlanır.
Kavramsal plan Hazırlanan leke çalışmasında bitkilendirilecek alanlara dair
Bitki Seçimi
lekeler, ihtiyaç-etkinlik-mekan ilişkilerini ve estetik ihtiyacı
karşılayacak şekilde belirlenmiştir. Bu aşamada artık bu
Ön Bitkilendirme tasarımı lekeler içerisine oluşturulan bitki listelerinden türler seçilerek
katmanlar şeklinde bitkilendirme planının ön tasarımına
Kitle Boşluk başlanır. Lekeler içerisinde ilk katmanda, boylu ve soliter
Final Bitkilendirme planı
bitkilere karar verilir. Bu bitkiler plan üzerinde daire şeklinde
sembolik olarak ifade edilir. Bu planda kitlelerin tasarımında
Şekil 3. Bitkilendirme Tasarım Süreci kullanılacak bitkilerin tam olarak konumları belirlenir ve
birbirlerine göre aralıkları ve yaklaşık boyutlarına göre
Bitkilendirme tasarımının ilk adımını, kavramsal bir plan çizilir.
geliştirmek oluşturur. Kavramsal plan; mekan analizini ve  Katman; yerörtücü bitkilerin oluşturduğu katmandır.
alanı kullanan kişilerin ihtiyaçlarına bağlı etkinliklere Yerörtücüler genellikle süreklilik gösteren grafik
dayanır. Öğrenci tarafından belirlenen bütün etkinlik anlatım teknikleriyle ifade edilirler. Çünkü
alanlarının ve arazinin özel koşullarına uygun, toprak türüne, yerörtücülerin tasarımı ile etkinlik alanlarını
yapısına, iklimsel verilere, edafik ve ekolojik etmenlere bağlı sınırlama; sirkülasyonu sınırlama ve yönlendirme;
kalarak mevcut ve/veya tasar yapılarla ve çevre ile ilişkili bir odak noktalarını vurgulama sağlanır.
şekilde, bitkilerin getirileceği bölgeler, lekeler şeklinde proje  Katman; Ön bitkilendirme tasarımında, tasarımın
alanı üzerinde çizilir. Bu plan, bitkilendirme tasarım planının iskeletini oluşturacak soliter bitkiler plan
iskeletidir. Bu planda bitkilendirmeye ilişkin kararlar ve düzleminde en üst katmanı oluşturmaktadır. Burada
fikirler şekilsiz lekeler halinde ifade edilir. kullanılacak soliter bitkiler çevre tasarım
projelerinde kullanılan plastik objeler gibi kullanılır.
Bu aşamada karışık bir tasarım çözümüne yer
vermemek için soliter bitkilerin; renk, form ve
ölçüleri arasında armoni olmasına dikkat
edilmelidir. Böylece görsel bütünlük sağlanır.
 Katman; çalı ve ağaççık gruplarının oluşturacağı
katmandır. Burada çalı ya da ağaççıklar gruplar
halinde paralel aralık mesafelere göre üçgen aralık
Bitki parterleri mesafeler oluşturacak şekilde çizilir. Görsel
Bitki parterleri Odak noktalar bütünlük bu şekilde sağlanmaya çalışılır ve gruplar
arası ilişki de dikkate alınmalıdır.
Kitle boşluk aşamasında ise, çeşitli doku, renk ve forma
Açık yeşil alanlar sahip bitkilerin yan yana gelişleri denetlenerek bitkilendirme
Sınırlar tasarımında birlik sağlanır. Şöyle ki (Şekil 5 );
Şekil 4. Kavramsal plan
 Bitki kompozisyonunda, aynı tür bitkiler yan yana
kıllanarak bütün alanda görsel birlik oluşturulur.
3
 Bitki kompozisyonunda monotonluğu bozmak için B. Aşama 2

farklı doku, ölçü ve renkteki bitkilerde bu
kompozisyona eklenerek kontrastlık elde edilir. Bu aşamada; dönem sonunda öğrencilere dersin
çıktılarına yönelik anket yapılmıştır. Anket öğrencilerin;
kavramsal olarak bitkilendirmeyi ne kadar öğrendikleri, kitle-
boşluk yaratma, bitki türü belirleme, bitki kompozisyonu
oluşturabilme ve dersin bitkilendirme tasarımını kavratma
düzeyinin ne olduğu sorularına yanıt bulmak amacıyla
yapılmıştır. Dersi alan iki öğretim üyesinin gruplarındaki 23
öğrenciye 5’ li skala verilerek puanlama yapmaları istenmiş,
puanlama 1 (çok az), 2 (az), 3 (orta), 4 (iyi), 5 (çok iyi) olarak
derecelendirilmiştir.
Öğrencilerin en çok 4.35 ortalamayla bitkilendirme
kompozisyonu oluşturmayı öğrendikleri görülmüştür. Daha
sonra 4.22 ortalamayla kitle-boşluk yaratabildikleri
belirlenmiştir. Kavramsal plan oluşturmayı da 3.78 ile iyi
düzeyde öğrendikleri, 3.57 ortalamayla da bitki türü seçmeyi
öğrendikleri belirlenmiştir. Bitkilendirme tasarımına ilişkin
tüm öğrenme çıktılarının iyi düzeyde olduğu belirlenmiştir
(Şekil 7).
Şekil 5. Bitki kompozisyonlarına ilişkin görünüşler
Final bitkilendirme planında ise; verilen ön kararlar kesin

formlara dönüştürülür ve çizimlere son şekli verilir. Bitkilerin
plan anlatımları, grafik anlatım teknikleri ile çizilir. Sözü
edilen grafik anlatım biçimi; bitkilerin tepe tacı izdüşümlerini
temsil eden grafik simgelerdir. Bu simgeler; bitki türlerine
göre farklılık gösterir. Bu sayede kullanılan bitki türlerini Şekil 7. Ders öğrenme çıktılarının frekans dağılım grafiği
plan üzerinde ayırmak mümkündür. Bu planda bitkiler
Çıktıların farklılıkların istatistiksel olarak anlamlı olup
dışında, tüm yapılar, zemin kaplamaları ve eşyükselti eğrileri
olmadığını belirlemek için SPSS (v. 23.0) kullanılarak One
bulunur ancak planda bitkiler “dominant” bir şekilde çizilir
Sample T testi yapılmıştır. Testin sonuçları soruların
(Şekil 6).
öğrenmeyi istatiksel olarak farklı etkilediğini göstermektedir
Bitkilendirme planının daha iyi anlaşılması için planda
(p < 0.01) (Tablo 2).
yer alan tüm bitkilerin bir listesi yani lejant oluşturulur. Bu
listede bitkilerin bilimsel ve yerel isimleri, bitki rumuzları, Tablo 2. Ders öğrenme çıktılarındaki farklılıkların değerlendirilmesi
bitkinin grafik anlatımı, projede kullanılan toplam bitki
miktarı, projede kullanılacak bitki boyu, çevresi veya tepe 95%
tacı, repikajı, saksı boyutu vb. yer almalıdır. Confidence
Sig. Interval of the
(2- Mean Difference
t df sd tailed) Diff. Low. Up.
Kavramsal plan
27,025 22 ,671 ,000 3,783 3,49 4,07
oluşturma
Bitki türü seçimi 17,235 22 ,992 ,000 3,565 3,14 3,99
Kitle boşluk
27,486 22 ,736 ,000 4,217 3,90 4,54
yaratma
Bitkilendirme
kompozisyonu 25,071 22 ,832 ,000 4,348 3,99 4,71
oluşturma
Ankette son olarak sorulan dersin bitkilendirme tasarım

sürecine fayda sağlayıp sağlamadığı sorusu ile ders çıktıları
arasındaki ilişkiyi belirlemek için korelasyon analizi
yapılmıştır (Tablo 3).
Bu sonuçlara göre bitkilendirme tasarım sürecinin
öğrenilmesinde en etkili faktör kavramsal plan oluşturma ve
kitle boşluk yaratma hakkında edindikleri bilgiler olmuştur.
Ayrıca kavramsal plan oluşturma ile kitle boşluk yaratma en
çok ilişkili kavramlar olarak belirlenmiştir.
Şekil 6. Sonuç Bitkilendirme Planı
4
Tablo 5. Tasarım sürecinin ilişkili olduğu ders çıktıları

(1) (2) (3) (4)
(1) Kavramsal plan **
- ,398 ,652 ,549**
oluşturma
(2) Bitki türü
- ,260 ,577**
seçimi
(3)Kitle boşluk
- ,465*
yaratma
(4) Bitkilendirme
kompozisyonu -
oluşturma
Dersin
bitkilendirme ,493* ,024 389 ,039*
tasarımına faydası
** Korelasyon 0.01 seviyesinde önemlidir (2-tailed).

*Korelasyon 0.05 seviyesinde önemlidir (2-tailed).
IV. SONUÇLAR
Bitkilendirme tasarımında, bitkilerin görsel özellikleri
(çizgi,formidokuirenk) tasarım kriterleri uyarınca
düşünülerek tasarlanırsa estetik memnuniyeti yüksek,
okunabilir ve düzen içeren kompozisyon oluşturulabilir.
Bitkilendirme tasarımını estetik olarak başarılı kılan
içeriğinde var olan birlik; işlevsel olarak başarılı kılan ise
mekan tanımlaması ve etkinliklere uygun türlerin varlığıdır.
Bu nedenle peyzaj mimarlığı eğitimi içinde bitkilendirme
projesinin nasıl çizileceği, bitkilerle nasıl kompozisyon
oluşturacağı tüm ayrıntıları ile öğrenciye anlatılmalıdır. Bu,
bitki kompozisyonunu tasarlama becerisinin gelişmesini,
tasarlanan düşünceyi en iyi şekilde grafiksel olarak ifade
etmeyi sağlar [6,7,8].
Ayrıca çalışma sonuçları göstermiştir ki, çevre tasarım
proje dersinin süreci öğrencilerin bitkilendirme tasarımını
kavramasına, kavramsal plan, kitle-boşluk yaratma, bitki türü
seçimi, kompozisyon oluşturma konularını kavramalarına
yardımcı olan faydalı bir süreçtir.
KAYNAKLAR
[1] C. Dee, Form and Fabric in Landscape Architecture. (1st ed.).

London: Spon Press. 2001.
[2] C. Dee, To Design Landscape: Art, Nature & Utility. (1st ed.).
London: Routledge. 2012.
[3] T.D. Walker, Planting Design. (2nd ed.). New York: Van Nostrand
Reinhold, 1991.
[4] N. Robinson, The Planting Design Handbook. (2nd ed.). England:
Ashgate Publishing Limited. 2004.
[5] S. Yılmaz, H, Özgüner, ve S. Mumcu, An aesthetic approach to
planting design in urban parks and greenspaces. Landscape Research,
1-19. 2018.
[6] E. Tarakci Eren, S. Yilmaz, ve T. Düzenli, Drawıng A Plantıng Plan
In The Process Of The Envıronmental Desıgn Project, İn: Academıc
Researches In Archıtecture, Engıneerıng Plannıng And Desıgn,
Babacan, H., Soldatovıc, T., Delobegovıc Dzanıc, N., Eds., Gece
Kitaplığı, Ankara, 67-78, 2018.
[7] T. Düzenli, E.M. Alpak, ve E. Tarakci Eren, Artıstıc Plant
Representatıon Technıques In Landscape Archıtecture, Nwsa Fine
Arts, 12, 177-184, 2017.
[8] B.Ç. Kurdoğlu, B. Karasah, D. Sarı,, H. Yılmaz, ve Ö. Kamer Aksoy,
Bitkilendirme Tasarımı Eğitiminde Üç Boyutlu Anlatım Tekniklerinin
Önemi ve Değerlendirilmesi Üzerine Örnek Bir Çalışma. Artvin
Çoruh University, Faculty of Forestry Journal, 9 (1-2): 44-62, 2008.
5
Volume 3 (2018), 6-13
Bitki-Mekan-Donatı ilişkisinin Peyzaj Mimarlığı öğrenci çalışmalarında incelenmesi

Elif BAYRAMOĞLU1, Nazlı Mine YURDAKUL1*+
1Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Trabzon, Turkey
*Corresponding author: n.mine@outlook.com
+Speaker: n.mine@outlook.com
Presentation/Paper Type: Oral / Abstract
Özet– Peyzaj mimarlığı kentsel açık alanlarda kullanıcı istek ve ihtiyaçlarını karşılayan doğa ve kültürel bileşenleri estetik ve
işlevsel ölçütlere göre tasarlayan meslek disiplinidir. Tasarlanan kentsel alanlar özellikle sürdürülebilir mekanlar yaratmak ve
geliştirmek amacıyla koruma-kullanım dengesinde yaşam merkezli kullanıcı odaklı olmalıdır. Bu anlamda peyzaj alanlarında
sürdürülebilir, insanlarla uyumlu, canlı-cansız varlıkların tasarımını sağlayarak işlevini yerine getirmek ancak bu elemanların
birbiri ile olan ilişkilerini doğru kurgulayarak sağlanır. Kurgusu doğru olan mekanlar biçim ve form açısından estetik kaygı
taşıyarak tasarımcının ortaya koyduğu özgün bir oluşumdur. Mekanın biçim form ve işlevini yaratan ise etkinlik çeşitliliğidir.
Kentsel açık alanlarda etkinlik çeşitliliğine bağlı olarak mekan ismini alır. Mekanı anlamlandırın çevresindeki ve içindeki
ürünlerin karakteri, şekli, dokusu ve renkleridir. Bu sebeple mekanı tanımlayan her fonksiyon nitelikli, kimlikli ve estetik
değerler içermelidir. Donatı ve bitki ise bir mekanı tanımlayan kimlik kazandıran en önemli doğal ve yapay peyzaj
elemanlarındandır. Donatı kullanıcı için etkinlik çeşitliliği sunarken, bitki ise insan ile doğa arasındaki bozulan dengenin
yeniden kurulmasına yardımcı olur.
Bu çalışmada Karadeniz Teknik Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 3. Sınıf öğrencilerinin Çevre Tasarım Proje IV. Dersi
kapsamında yapmış oldukları Trabzon TRT binası ve çevresi tasarım çalışmaları ele alınmıştır. Bu kapsamda öğrencilerin
farklı konseptlerde ve farklı kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik tasarladıkları mekanlardaki peyzaj bileşenlerinden bitki-donatı
ilişkisinde kurgulanmıştır. Atölye çalışmasındaki 4 öğrenci çalışması ele alınarak proje süreci (sörvey çalışması, senaryo
konsept, eskiz çalışması, seçenek üretme, seçilen tasarım ürünün geliştirilmesi, bitkilendirme tasarımı, 1/50, 1/20 detayların
oluşturulması, maket çalışması) ortaya konulmuştur. Sonraki aşamada farklı etkinlik alanlarında bitki- mekan-donatı ilişkisini
ölçü, biçim, form açısından nasıl tasarlayıp ele aldıkları belirlenmiştir.
Anahtar kelimeler – Peyzaj mimarlığı eğitimi, bitki- mekan-donatı, kentsel açık alanlar
Investigation of the relationship between plant-space-furniture in the study of landscaping students

Abstract– Landscape architecture is an occupational discipline that designs the natural and cultural components that meet user
needs and needs in urban open spaces according to aesthetic and functional criteria. Designed urban areas should be life-
centered user-focused in the protection-use balance, especially to create and develop sustainable spaces. In this sense, it is
achieved by designing sustainable, harmonious, living and non-living beings in landscape areas by properly designing their
relations with one another. Fiction is a unique formation that the designer has put forward with aesthetic concerns in terms of
form and form. The form of the space is the variety of the activity that creates the form and function. In urban open spaces, it
takes the space name depending on the variety of activities. The meaning of the place is the character, shape, texture and colors
of the products around and within. For this reason, every function that defines space must contain qualitative, identity and
aesthetic values. The accessory and the plant are the most important natural and artificial landscaping elements that recognize a
place. While the accessory offers a variety of activities for the user, the plant helps restore the disruptive balance between man
and nature.
In this study, Landscape Architecture Department of Karadeniz Technical University Environmental Design Project IV. The
Trabzon TRT building and the surrounding design works they have done in the course have been discussed. In this context, the
students were drawn from the landscape components of the spaces they designed for different user needs in different concepts,
in relation to plant-reinforcement space. 4 student studies in the workshop were discussed and the project process (survey
work, scenario concept, sketch work, option generation, development of selected design product, planting design, 1/50, 1/20
details creation, model work) were put forward. In the next stage, it was determined that they addressed how they design in
terms of size, shape and form of plant-space-furniture relations in different activity areas.
Keywords – Landscape architecture education, plant-space-equipment, urban open spaces
6
Bayramoğlu ve Yurdakul, Bitki-Mekan-Donatı ilişkisinin Peyzaj Mimarlığı öğrenci çalışmalarında incelenmesi, ISAS2018-winter, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ
Peyzaj mimarlığı meslek disiplini mühendislik, doğa bilimleri, mimarlık ve güzel sanatlar gibi pek çok disiplinli tasarım
temeline dayanmaktadır (Kahvecioğlu, 2001). Doğa, planlama ve tasarım kavramlarını düzenli olarak inceleyen; sanat, bilim
ve mühendislik dallarında ekolojik ve ekonomik olarak sürdürülebilir mekan tasarımını oluşturan meslek disiplinidir (Atıl ve
ark., 2005). Peyzaj mimarı; peyzajı oluşturan doğal ve yapay elemanları kent ve kırsal alanlarda güzellik, nitelik ve
sürekliliğini sağlayarak koruma-kullanım dengesi içerisinde yaşam ortamı oluşturur. Peyzaj mimarlığının çalışma konularını;
peyzaj planlama, peyzaj tasarım, Çevre koruma ve onarım ve Peyzaj yönetimi olarak sınıflandırabiliriz (Korkut ve ark., 2010).
Peyzaj mimarlığı çalışma alanları içerisinde kentsel peyzaj tasarım en baskın olanıdır. Çünkü meslek disiplini gereği peyzaj
mimarları insanların her türlü ihtiyaçlarına göre etkinlikler belirler ve etkinliklerine uygun mekanlar tasarlar. Mekan maddesel
olarak bir özelliği olmayan, kullanıcının konum ve nesnelere olan uzaklığına bağlı olarak değişen bir kavramdır (Schulz,
1971). Mekanı sınırlayan ve anlam kazandıran kimi zaman ağaçlar, çalılar, kimi zaman duvarlar ve hepsinin birlikte
kombinasyonlarıdır. Kentsel alanlardaki kentsel mekan sokaklar, binalar, kentsel donatılar ve birlikte bulunan yeşil alanlarla
bitkisel elemanlardır (Rapoport, 1977).
Kentsel mekanlar kentin binalarla tanımlanan bölümü dışında kalan, meydanlar, sokaklar, yollar, parklar, tek ya da grup
halindeki ağaçlar ve tarihsel yapılarla karakteristik özellik kazanan mekanlardır (Tranclk, 1986). Fiziksel ve her türlü kullanıcı
ile erişilebilen yer anlamında da kullanılmakta olup kasabalar, kırlar ve kentler asarındaki mekanlardır (Madanipour, 1999).
Kentsel mekanları yaşayan organizmalar olarak da adlandıran Alexander (1977), aslında kentsel mekanların değişen sosyo-
ekonomik koşullara ve kentlerin kültürel dokusuna uygun olması gerektiğini de öne sürmektedir. Genellikle kentsel mekanlar
barınma, çalışma, eğlenme/dinlenme ve ulaşım gibi işlevlerin gerçekleştirildiği mekanlar bütünüdür (Çubuk, 1991).
Mekanların birbirini sınırlayan ve sınıflandıran doğal veya mimari elemanları vardır. Bu elemanlar aynı zamanda mekanı
tanımlayarak etkinlik çeşitliliğini ve mekan olma amacını da belirtir (Altan, 1992; Joedicke, 1985). Mekanı anlamlandırın
çevresindeki ve içindeki ürünlerin karakteri, şekli, dokusu ve renkleridir. Bu sebeple mekanı tanımlayan her fonksiyon
nitelikli, kimlikli ve estetik değerler içermelidir. Donatı ve bitki ise bir mekanı tanımlayan kimlik kazandıran en önemli doğal
ve yapay peyzaj elemanlarındandır. Donatı kullanıcı için etkinlik çeşitliliği sunarken, bitki ise insan ile doğa arasındaki
bozulan dengenin yeniden kurulmasına yardımcı olur.
Bu kapsamda bu çalışmada Karadeniz Teknik Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 3. Sınıf öğrencilerinin Çevre Tasarım
Proje IV. Dersi kapsamında yapmış oldukları Trabzon TRT binası ve çevresi tasarım çalışmaları ele alınmıştır. Her bir
öğrencinin farklı konseptlerde ve farklı kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik tasarladıkları mekanlardaki peyzaj bileşenlerinden bitki-
donatı ilişkisinde kurgulanmıştır. Atölye çalışmasındaki 4 öğrenci çalışması ele alınarak proje süreci (sörvey çalışması,
senaryo konsept, eskiz çalışması, seçenek üretme, seçilen tasarım ürünün geliştirilmesi, bitkilendirme tasarımı, 1/50, 1/20
detayların oluşturulması, maket çalışması) ortaya konulmuştur. Sonraki aşamada farklı etkinlik alanlarında bitki- mekan-donatı
ilişkisini ölçü, biçim, form açısından nasıl tasarlayıp ele aldıkları belirlenmiştir.
1.1. Peyzaj alanlarında mekan-donatı ilişkisi
Donatı elemanları 1980’li yıllarda peyzaj mimarları ve çevre bilimciler tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Kavram önceleri
kent mobilyası başlığı altında, kent aksesuarı, çevre düzenleme öğeleri gibi tanımlamalar ile kullanılmış; daha sonra ise
kullanıcı temel fonksiyonları destekleyip güçlendiren, toplumsal yaşamı kolaylaştırıp kullanıcıların beğenilerini kazanan
peyzaj elemanları “kentsel donatı” olarak adlandırılmıştır (Başal ve ark., 1997; Şişman ve Yetim, 2004). Donatı elemanları,
insanların kent dokusu içerisinde yaşamı kolaylaştıran, mekana işlevsel ve estetik açıdan anlam kazandıran, farklı nitelik ve
niceliklerde bulunan objelerdir (Bulut ve ark., 2008). Mekana anlam katmalarının yanı sıra donatı elemanları sistematik olarak
mekanla bütünleşir. Bu şekilde kent kimliğine de anlam katar, donatma kavramı ile başlayan tasarım süreci mekan-etkinlik-
donatı bütünlüğünü sağlayarak tamamlanır (Düzenli ve ark., 2017).
7
Şekil 1. Kentlerde mekan-donatı ilişkisine ait örnekler (URL-1, URL-2)
Peyzaj alanlarında ise donatı kent bütünü içerisinde kentin formuna, estetik ve insan aktivitelerine uygun tasarlanmalıdır.
1.2. Peyzaj alanlarında bitki-mekan ilişkisi
Peyzaj alanlarında bitkisel tasarım; işlevsel, ekolojik, estetik ve sembolik gibi sıfatları mekana yükleyerek anlam kazanırlar
(Seçkin ve ark., 2011).
Şekil 2. Kentlerde bitki- mekan ilişkisine ait örnekler (URL-3, URL-4, URL-5)
8
II. MATERYAL ve YÖNTEM
Çalışmada materyal olarak Karadeniz Teknik Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 3. Sınıf öğrencilerinin Çevre Tasarım Proje IV. Dersi kapsamında yapmış
oldukları Trabzon TRT binası ve çevresi tasarım çalışmalarıdır. Çevre Tasarım Proje dersleri kapsamında tasarlanan mekandaki kullanıcı- mekan, mekan-
donatı, bitki-mekan-donatı ilişkisi ele alınması gereklidir. Proje sürecinde her bir öğrenci tasarlanması istenilen alanı kullanıcıların istek ve ihtiyaçları
doğrultusunda ele alarak değerlendirmiştir. Belirlenen ihtiyaçlara göre farklı konseptlerde ve farklı kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik tasarladıkları mekanlardaki
peyzaj bileşenlerinden bitki-donatı ilişkisinde kurgulamışlardır. Dersin atölye çalışmasındaki 4 öğrenci çalışması ele alınarak proje süreci (sörvey çalışması,
senaryo konsept, eskiz çalışması, seçenek üretme, seçilen tasarım ürünün geliştirilmesi, bitkilendirme tasarımı, 1/50, 1/20 detayların oluşturulması, maket
çalışması) ortaya konulmuştur. Çalışma sürecinde takip edilen tasarım süreci aşağıdaki gibidir.
1.Araştırma ve Analiz Aşaması

 Alan sörveyi (Doğal peyzaj değerleri, Kültürel peyzaj değerleri, Algısal peyzaj
değerleri)
 Alan analizi (Alana ait sorunların tespiti, mevcut donatı ve kullanıcı analizi)
2. Tasarım aşaması
 Etkinliklerin belirlenmesi
 Alana uygun etkinlik şemasının oluşturulması
 Önceden yapılmış örneklerin incelenmesi
 Seçenek üretilmesi
 En uygun seçeneğin seçilmesi
 Uygun etkinliklere göre donatı tasarımı
 Mekanın ölçü ve biçimine uygun donatıların geliştirilmesi
 Mekansal tasarıma göre bitkilendirme tasarımlarının geliştirilmesi
 Kesin tasarım
 Bitkilendirme tasarımı
 Kesit, detay ve 3 boyutların oluşturulması
 Maket
Şekil 3. Tasarım sürecinin şeması
Ders kapsamında belirlenen Trabzon TRT binası ve yakın çevresi Akçaabat ilçesinde çevresinde KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi,
özel işletme binaları, konut yerleşkeleri, spor sahaları ve devlet hastanesi yer almaktadır. TRT binası girişi Trabzon sahil
yolundan verilmektedir. Binada aktif halde radyo yayınları, konserler ve çocuk koroları bulunmaktadır. Bunların dışında TRT
binası yanında lojmanlar bulunmakta ancak yakın çevresinde rekreasyon alanı yoktur. Bu sebeple öğrencilerden senaryolar
oluşturmaları istenerek senaryolara uygun etkinlik alanları oluşturmaları beklenir. Bu çalışmada ise belirlenen farklı senaryolar
dahilindeki etkinlik mekanlarında bitki-mekan-donatı ilişkisi kurgulanarak anlatılmıştır.
III. BULGULAR ve TARTIŞMA
Çalışmanın bulgular 2 kısımdan oluşmaktadır. 1. kısmında öğrencilerin konsept ve kurguları belirtilmiş. Daha sonra belirlenen
konseptlere uygun etkinlik alanlarındaki bitki-mekan-donatı ilişkisi kurgulanmıştır.
3.1. 1. Öğrencinin çalışmasına ait bulgular
Öğrenci çalışmasında konsept olarak “Nostalji” kavramını belirlemiştir. TRT binasının eski ve tarihi yapısını düşünerek
geçmişi yansıtan film, belgesel ve radyo yayınlarını günümüzde de etkisini devam ettirmesini amaçlamıştır. Bu amaçla özel
gün ve yayın günleri toplanma alanları, kayıt yapmak için açık hava alanları ve aynı zamanda çalışanlar için dinlenme, oturma
ve yemek yeme alanları tasarlamıştır (Şekil 4). Deniz kenarında oturma ve dinlenme alanları oturma donatısı ile
çözümlenmiştir. Çevresinde boylanan, yaprağını döken ve sonbaharda renklenmesi ile bilinen Ginkgo biloba, çevresinde hoş
koku yayan Syringa vulgaris kullanılmıştır. Bitki grupları mekanı çevreleyen ve etrafında mahremiyeti sağlayan biçimde
organize edilmiştir (Şekil 5).
9
Şekil 4. 1. Öğrencinin çalışmasına ait görseller
Şekil 5. 1. Öğrencinin bitki-mekan-donatı ilişkisi
Öğrenci çalışmasında konsept olarak “Zaman Tüneli” kavramını seçmiştir. Konseptini; hem mecaz hem de gerçek anlamda
tasarıma uyarlayarak gerçekleştirmiştir. Gerçek anlamında mekanlar arası geçişlerde, ulaşımda ve etkinlikler arasında
ilişkilerde tüneller ve örtüler kullanarak sağlamış; mecazi anlamda ise geçmiş zamanı yansıtmak için Trabzon tarihi, mitolojik
dokusunu ve kültürünü günümüze yansıtarak mekanlar oluşturmuştur. Bu amaçla tasarımında gösteri, sergi alanları, toplanma
alanları ve açık stüdyolar tasarlamıştır. Sergi alanlarında TRT kullanıcılarının ve halkın belirli zamanlarda Trabzon’un
bilinmeyen güzelliklerini anlatan videolar ve görsel sunumların bulunduğu mekanlar olarak düzenlemiştir. Bu amaçla bu
alandaki donatıları mekan ile uyumlu ve bitkilerle gölge oluşturulacak biçimde tasarlanmıştır (Şekil 6).
10
Yanı sıra misafirler ve toplantı günlerinde servis yapmak amacıyla barbekü alanları ve dış mekanda örtü ile desteklenmiş yeme
içme alanları yaratılmıştır. Barbekü alanının etrafında sarı çiçekleriyle Acaica dealbata ve yoğun gruplar halinde kokuyu
engellemek ve mahremiyeti sağlamak amacıyla Pittosporum tobira kullanılmıştır (Şekil 7). Ayrıca peyzaj alanlarında mor ve
pembe renklenmesiyle çok tercih edilen Cercis siliquastrum kullanılarak görsel bir alan oluşturulmak istenmiş.
Öğrenci çalışmasında konsept olarak bir çok farklı kavramı ele almıştır. TRT binasının konum özelliğini, sahile yakınlığını,
işlevsel açıdan eskiyi anımsatmasını nostalji kavramını, sanatsal açıdan bir merkez niteliğinde olmasını değerlendirmiştir. Yanı
sıra daha çok kıyı kenarı kullanımlarına yer vermiştir. Bu alanlarda kurum kullanıcıları ve lojman sakinleri için balık tutma,
seyir, piknik yapma ve spor alanları düzenlemiş. Diğer tarafında TRT’nin özel günlerde program hazırlamaları için açık hava
stüdyolar, sergi alanları, sohbet ve dinlenme mekanları ve yeme-içme, kokteyl mekanları organize etmiştir. Konseptine uygun
mekan organizasyonları tasarlamış bitki-mekan-donatı ilişkisini kurgulamıştır. Şekil 8’de çalışmaya ait sert-yumuşak zemin
planı ve kesit görünüşler yer almaktadır.
11
Öğrenci dinlenme ve sohbet etme mekanlarını döşemesi ile uyumlu oturma uzanma donatıları tasarlayarak desteklemiştir.
Ayrıca yarı açık yine döşeme biçimli kıyı kenarında açık hava stüdyoları tasarlamıştır. Mekanlarını vurgulamak için daha çok
soliter olarak Lagostromeia indica ve Pawlonia tomentosa kullanmıştır. Ayrıca doğal ortam yaratmak adına yöreye özgü bir
tür olan Laurocerasus officinalis kıyı kenarlarda sıklıkla tercih edilmiştir. Çocuk oyun alanı ve çevresinde renk etkisini
mekanın biçimine uygun yerleştirilerek Cercis siliquastrum ve Rhododendron ponticum yer almıştır.
IV. SONUÇLAR ve ÖNERİLER

Peyzaj mimarlığı meslek disiplini kentsel açık alanlarda insanların yaşam kalitelerini arttırmak amacıyla onların istek ve
ihtiyaçlarını karşılamak için mekan yaratır. Tasarımcı belirli konseptler ve ölçütlere göre kendi yaratıcılık kabiliyetini bir
görsele dönüştürür. Kentsel veya kırsal alanlardaki bu mekanları tanımlayan mekana kimlik yaratan ise peyzaj elemanlarıdır.
Peyzaj elemanları doğal ve yapay elemanlar olarak sınıflandırılır. Bu çalışmada mekanı tanımlayan ve kimlik kazandıran en
önemli doğal ve yapay peyzaj elemanlarından donatı ve bitki üzerinde durulmuştur. Bu amaçla Karadeniz Teknik Üniversitesi
Peyzaj Mimarlığı Bölümü 3. Sınıf öğrencilerinin Çevre Tasarım Proje IV. Dersi kapsamında yapmış oldukları Trabzon TRT
binası ve çevresi tasarım çalışmaları değerlendirilmiştir. Proje grubundan belirlenen 3 öğrencinin çalışması ele alınmıştır.
Öğrencilerin kendi konseptleri doğrultusunda belirledikleri mekanlara uygun donatı ve birkilendirme tasarım önerileri
gösterilmiştir. Öğrenciler bu ders kapsamında tasarım süreci doğrultusunda kullanıcı ihtiyaçlarına uygun mekanlar tasarken
aynı zamanda mekan-donatı-bitki ilişkisini göz önünde bulundurarak yeni yaratıcı fikirler sunabilmektedir.
12
KAYNAKLAR
[1]Alexander, C., Silverstein, M., Ishikawa, S. (1977). A Pattern Language. New York: Oxford
University Press
[2]Altan, İ. (1992). Mimarlıkta Mekan Kavramı, Mimarlık ve Şehircilikte Mekan, Yıldız Üniversitesi
Yerleşme ve Mimarlık Bilimleri, Uygulamalı Araştırma Merkezi, İstanbul.
[3]Atıl, A., Gülgün, B., Yörük, İ. (2005). Sürdürülebilir kentler ve peyzaj mimarlığı. Ege Üniversitesi
Ziraat Fakültesi Dergisi, 42(2).
[4]Başal M, Memlük Y, Yılmaz O, Kurum E. (1997). Peyzaj Konstrüksiyonu, Ankara Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Yayınları: 1484, Ders Kitabı: 445, 160S. Ankara.
[5]Bulut, Y., Atabeyoğlu, Ö., Yeşil, P. (2008). Erzurum kent merkezi donatı elemanlarının ergonomik
özelliklerinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi, 14(2), 131-138.
[6]Çubuk, M. (1991). Kamu Mekanları ve Kentsel Tasarım. Kamu Mekanları Tasarımı ve Kent
Mobilyaları Sempozyumu. Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 15-17, İstanbul.
[7]Düzenli, T., Yılmaz, S., Özkan, D. G. (2017). Peyzaj Mimarlığı Eğitiminde Donatı-Mekan İlişkisinin
Kurgulanması. Journal of International Social Research, 10(48).
[8]Joedicke, J. (1985). Raum und Form in der Architektur: Ä Uber den behutsamen Umgang mit der
Vergangenheit [Space and Form in Architecture]. Stuttgart, Germany: Kraemer
[9]Kahvecioğlu, N.P. (2001). Mimari Tasarım Eğitiminde Bilgi ve Yaratıcılık Etkileşimi, İstanbul Teknik
Üniversitesi, Doktora Tezi, s. 1-247.
[10]Korkut, A.B., Şişman, E.E., Özyavuz, M. (2010). Peyzaj Mimarlığı. Verda Yayıncılık. s.419.
Madanipour, A. (1999). ‘Why are the design and development of public spaces significant for ities’,
Environment and Planning B: Planning and Design, 26(6), 879-891.
[11]Norberg Schulz, C. (1971). “Existence, Space and Architecture”, Studio Vista, London, s.28-30.
Seçkin, N.P., Seçkin, Y.Ç. ve Seçkin, Ö.B. (2011). Sürdürülebilir Peyzaj Tasarımı ve Uygulama
İlkeleri(1. Basım), İstanbul: Literatür Yayınları: 621, 223 s., İstanbul.
[12]Şişman, E. E., Yetim, L. (2004). Tekirdağ Kentinde Donatı Elemanlarının Peyzaj Mimarlığı
Açısından İrdelenmesi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 5(1), 43-51.
[13]Trancik, R. (1986). “Ending Lost Space-Theories of Urban Design”, New York. s. 61-62.
URL-1. https://tr.pinterest.com/pin/60235713737656374/
13
Volume 3 (2018), 14-19
KENTSEL RANTIN OLUŞUMU VE BÖLÜŞÜMÜ SÜRECİNDE KENT PİYASASININ ROLÜ

Duygu AKYOL1*, Doruk Görkem ÖZKAN 1+ and Abdullah ÇİĞDEM1
1Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*Corresponding author: duyguakyol@ktu.edu.tr
+Speaker: duyguakyol@ktu.edu.tr
Özet - Günümüzde piyasa mekanizmasının işleyiş kurallarını yücelten ekonomik politikalar eşliğinde, devletin rolü de
değişmektedir. Devletin rolü yaşanan tüm sosyal eşitsizliklere tükenen kaynaklara dengesizliklere rağmen sadece düzenleyiciliğe
indirgenmiş, kaynakların dengeli paylaşımını sağlayan değil sadece yoksulluğu giderici bir kurum olarak tanımlanmıştır. Bu
süreçle planlama teorisi ve pratiği de tartışılan konular arasına alınmış, sosyo-ekonomik bir kategori olarak planlama, piyasa
sürecinin hakim kılındığı bir dünyada sınırlandırılmıştır. Buda kent ekonomisini rant ekonomisine kent mekânını da en fazla
rantın sağlanabileceği bir araca indirgemiştir.Bu kentsel ranttaki piyasanın etkisi aslında 1980 lerde ortaya çıkmaktadır. 24 Ocak
1980 kararlarıyla benimsenen yeni ekonomi politikası bağlamında kapitalizmin yayılması ve derinleşmesinin önündeki iktisadi,
siyasi ve yönetsel engellerin kaldırılması amaçlanmıştır.Bu ideolojinin ve politikaların egemen hale gelmesi ve ithal ikameci
sanayileşmenin yerini dışa açık ihracatı teşvik eden sanayileşmenin almasıyla birlikte, üretime dönmeyen önemli miktarda
sermayenin finans piyasalarından sonra yöneldiği alan kentsel rant ve tüketim alanları olmuştur.
Kentsel rantın oluşumu ve bölüşümü sürecinde ise, başta Dünya Bankası, IMF, DTÖ gibi uluslararası örgütler, AB gibi bölgesel
örgütlenmeler, küresel şirketler ve bu şirketlerle işbirliği yapan yerli şirketler, müteahhitler, emlakçılar, spekülatörler, gayri
menkul yatırım ortaklıkları, kredi ve finans kuruluşları aktif rol almaktadır. Öte yandan gayrimenkul şirketleri de toprak ve konut
politikasına mali sermaye ile birlikte yön vermeye çalışmaktadır. Bu şirketler gayrimenkule ve gayrimenkule dayalı sermaye
piyasası araçlarına yatırım yapmak aracıyla kurulmuştur. Burada ise toprağın piyasadan alınıp satılması yani toprağın
piyasalaşması amaçlanmaktadır. Diğer önemli bir konu ise Bankalar ve TOKİ tarafından gerçekleştirilen kredi ve vadeli konut
satış işlemlerinden doğan alacak ve ipoteklerin menkul kıymet haline getirilerek sermaye piyasalarında satılmasına olanak
sağlayan 5582 sayılı Konut Finansman Sistemine İlişkin Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun unun
(Mortgage Yasası) yasalaşmış olmasıdır.
Çalışma kapsamında kamu mülklerinin dönüşümü ve kentlere sermayenin kontrolsüz müdahalesi incelenecektir. Kentlerde
yüksek derecede ranta sebep olan etkenler ve rant bölüşümünde piyasanın da etkisiyle adaletsiz paylaşımın kentsel mekanlar
üzerinde etkileri ortaya konularak iyileştirilmesi adına önerilerde bulunulacaktır.
Anahtar kelimeler- Kentsel rant, kentsel politika,sermaye, piyasa gücü
Abstract – Today, the role of the state is also changing in the context of economic policies that honor the rules of operation of
the market mechanism. The role of the state has been defined as an institution that solves only poverty, not the balanced
distribution of resources, which is reduced to regulatory just in spite of the imbalances in the resources exhausted by all social
inequalities. In this process, planning theory and practice are also discussed, and planning as a socio-economic category is limited
in a world where the market process dominates. It has reduced the urban economy to a rent economy and the urban space to a
point where the most profit can be achieved. The effect of this urban rantime market actually arises in the 1980s. The aim was
to remove the economic, political and administrative obstacles to the expansion and deepening of capitalism in the context of
the new economic policy adopted by the decisions of 24 January 1980. With this ideology and politics becoming dominant and
the import-substituting industrialist taking the place of the export-oriented industrialization, the significant amount of non-
productive capital has become the domain of urban rent and consumption after financial capital markets.
In the process of urban rent formation and distribution, local organizations such as the World Bank, IMF, WTO, regional
organizations such as the EU, global companies and local companies cooperating with these companies, contractors, real estate
agents, speculators, real estate investment trusts, credit and finance institutions . On the other hand, real estate companies are
also trying to direct land and housing policy together with financial capital. These companies were established by investing in
real estate and real estate based capital market instruments. Here, it is aimed to buy and sell the land from the market, that is, to
market the land. Another important issue is the enactment of the Law on the Amendment of Various Laws on Housing Finance
System (No. 5582), which allows the receivables and mortgages arising from the sale of loans and futures housing by Banks and
TOKİ to be sold as securities in capital markets.
The study will examine the transformation of public properties and the uncontrolled intervention of urban capital. Suggestions
will be made in order to improve the effects of unfair sharing on the urban spaces by the factors that cause high ranks in the cities
and the effect of the market on the rent distribution.
Keywords – Urban rent, urban policy, capital, market power
14
Akyol, et al., Kentsel Rantın Oluşumu ve Bölüşümü Sürecinde Kent Piyasasının Rolü, ISAS2018, Trabzon, Türkiye
I. GİRİŞ
Kent sayısının ve kentlerde yaşayan nüfusun artmasıyla
birlikte gündeme gelen kentleşme, tarımsal arazilerin arsaya
dönüşmesine, arazi sahiplerinin rant geliri elde etmesine,
mülkiyet-rant kavramlarının ortaya çıkmasına ve bu
kavramların birbirleriyle ilişkilerinin artmasına neden
olmuştur.
Kentsel rantın oluşumunda gerek merkezi yönetim gerekse
yerel yönetimin yaptığı birtakım planlamalar etkili
olmaktadır.Özellikle belirli dönem aralıklarında plan yapma
ve onama yetkisinin beleidyelere verilmesi ile kentsel
topraklar hızla kentsel arazilere dönüşmüş ve rantın yolu iyice
açılmıştır. Merkezi ve yerel yönetim sadece rantın oluşumunda
Şekil. 1. Kentsel Toprağın Değer Artış Süreci(Geray1999)
değil, rantın paylaştırılması bakımından da etkili rol
oynayabilmektedir. Ancak bu artış süreci ekonomik ve toplumsal koşullardaki
Kamusal planlamayla meydana gelen kentsel rant değişiklikler ve yasadışı gelişmelerin kentsel organizmaya
gelirlerinin paylaşılması ve paylaşım sırasında ortaya etkilerini içermektedir. Normal koşullar altında, kentsel
çıkabilecek olan adaletsizliklerin giderilmesi konusunda ciddi toprakların değerinde oluşan artışlarda toprak sahibinin hiçbir
sorunlar da bulunmaktadır. katkısının olmadığı görülmektedir. Ancak farklı koşullarda ve
Çalışma kapsamında özellikle sermayenin kentlere yasal denetim sisteminin olmadığı veya etkinleşmediği
kontrolsüz müdahalesi üzerinde durulacak ve sermayeye bu yapılarda, kentlerde toprak sahibi de rantın oluşumunu
hareketliliği sağlayan etmenler irdelenerek piyasanın kentsel etkileyebilmektedir(5).
rant üzerindeki etkisi ortaya konulacaktır.
1.1Kentsel Rant Üretim Aracı Olarak Kamu Arazileri
II. KENTSEL RANT Kentsel toprağın özel mülkiyete konu olması rantın
Bir üretim öğesi olan toprak ile ilgili kavramlaştırılan rant varlığına işaret etmektedir. Bu nedenle, kamu mülkiyetinde
türleri, kentsel toprak rantının açıklanmasında da bulunan kentsel toprağın rant ile ilişkisini kurmak ancak kamu
kullanılabilmektedir (1). Boratav’ın yaptığı tanımlamada rant mülkiyetinden özel mülkiyete geçişi ile mümkün olmaktadır.
kavramı toprak rantı kavramı ile birlikte ele alınmıştır. Buna Kapitalist sistemde devlet, sistemin yaşadığı krizleri aşması
göre, verimsiz toprağın dışındaki tüm toprak parçaları sürekli için gerekli düzenlemeleri yapmakla görevlidir ve devletin
olarak rant elde eder ve talep arttıkça fiyatlar yükselerek rant kendi eliyle rant açısından sıfır değer taşıyan bir yeri özel
da kitle olarak büyümektedir(2). mülkiyete geçirerek ranta doygun bir yer haline getirmesi
işlemi, bu düzenleyici görevlerinden biri olarak ortaya
Özellikle rantın kaynaklarını mülkiyet ilişkisinden yola çıkmaktadır. Ayrıca devlet başka bir düzenleyici işlevi olan
çıkarak değerlendiren Marx’ın farklılık rantı, tekel rantı ve planlama işlevini de kullanarak, kamu mülkiyetindeki toprağın
mutlak değerlendirmeleri kentsel topraklar, rant ve rantın özelleşmesi ile ortaya çıkan mutlak ranta ek olarak; toprağın
değer artış nedenlerini açıklamaktadır. Marx’ın tanımladığı verimliliğini arttırma yolu ile farklılık rantı yaratmakta ve bu
farklılık rantları, kentsel toprağın getireceği rantın, arsaların değeri sermayeye devretmektedir. Böylece kamu eliyle
kentin merkezine olan uzaklığı ile ilişki olduğunu ya da kent yaratılan mutlak rant ile farklılık rantının birlikte sermayeye
merkezine en uzak noktadaki kentsel toprakların en az, aktarılmaları toplumsal ve ekonomik anlamda oluşan etkiyi de
merkeze en yakın noktalardaki kentsel toprakların en değerli ikiye katlamaktadır (6).
topraklar olacağını açıklamaktadır. Tekelci rant ise, kentsel Özetle, kamu mülkiyetindeki toprağın özel mülkiyete geçişi
toprağın konumu nedeniyle oluşmaktadır. Gelişme ile yaratılan rant ve rantın ortaya çıkışının sonucu olarak
potansiyelinin yüksek olduğu bölgelerde, toprakların miktarı oluşan baskılar, kentsel mekanda devletin düzenleyici rolünün
arttırılamayacağından, o toprağa sahip olmak rantı elde etmek zayıfladığını göstermektedir. Rant baskısı, devlet her ne kadar
için yeterlidir(3). Mutlak rant ise, kentsel toprak pazarında güçlü olursa olsun kentsel mekanda belirleyici olmaktadır.
kıtlık rant yaratılarak ortaya çıkmaktadır.
Görülmektedir ki, kentsel toprak rantı, arsa’nın kentin ana 2.2Kamu Mülkiyetinde Kentsel Rant
işlev alanı, yani kentin MİA’sına olan konumuna ve bu Rant ve kamu mülkiyeti kavramları, birbirinden bağımsız iki
konumu etkileyecek, kişiler ve kamu kurumları tarafından kavram olarak görünse de; bugün kentlerde gerçekleşen
alınan kararlara bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Genellikle özelleştirmeler ve bu özelleştirmeler sırasında bir düzenleyici
kamuoyunda, konut ve arsa üretimiyle ilgili kazançların işlem olarak kullanılan kentsel planlama faaliyetleri ile bu iki
kentsel rantla ilişkili olması, rantın denetime alınması gereğini kavram iç içe geçmektedir. Özellikle kentsel rant değerlerinin
gündeme getirmektedir(4). Kentsel toprak rantının oluşum ve çok yüksek seviyelere çıktığı büyük şehirlerde özelleştirmeler
artış kurgusu, en idealist hali Geray(1999) tarafından ile birlikte rant anlamında değersiz kent toprakları üzerinde
belirlenmiştir. gerçekleşen planlama faaliyetleri, bu alanların rant değerlerini
oluşturmakta ve rantı maksimize etmektedir. Kamu
mülkiyetindeki alanlarda yaratılan bu yüksek rantın paylaşım
modelleri, kentsel eşitsizliğin en çarpıcı örneklerini
oluşturmakta, özel mülkiyetin kamu mülkiyeti üzerinde
yayılması, kentsel eşitsizlikleri daha da derinleştirmektedir
(6,7).
15
III. KENTSEL RANTIN TÜRKİYEDE Kİ OLUŞUMU VE planlamaktır. Arsa Ofisi, kamunun elinde önemli bir araç
GELİŞİM SÜRECİ olması ve geniş yetkilerle donatılmış olması açısından olumlu
Kentleşmenin hız kazandığı, Cumhuriyetin oluşturmaya olarak değerlendirilse de planlama-mülkiyet çatışmasında,
çalıştığı başkentinde yaşanan kentsel gelişme süreci, tüm planlama lehine kapsamlı bir katkıda bulunamamıştır (10).
ülkenin gelişme yapısına yön vermiş, önce Ankara için 1970”li yıllarda Belediyecilik algısı değişmiş, kamu
düzenlenen kanun maddeleri ve kentleşme dinamikleri, daha arazileri ve yeni kamulaştırılacak alanlarda toplu konut
sonra tüm ülke için geçerli kanunlar haline getirilerek uygulamaları yoluyla konut üretimi gerçekleşmiştir. Emlak ve
uygulanır olmuştur(8). 1950’lerde çok partili döneme Kredi Bankasının kredilendirmesi ile yapılan bu toplu konut
geçilmesi ile birlikte siyasal ve ekonomik olarak yeni bir projeleri, belediyelerin, devletin elinde bulundurduğu geniş
döneme girilmiştir. Bu kırılma noktasıyla büyük kentlere arazileri toplayıp kentsel arazi haline getirdikleri ve konut
yönelik artan göç talebiyle hızlı bir kentleşme süreci üretiminde bulunacak kooperatif, Şirket ve özel kişileri
başlamıştır. Bu gelişme ile birlikte kentsel nüfus artmış, kent devretmesi ile sonuçlanan kimi zaman spekülatif süreçler
çeperlerinde denetimiz imar faaliyetleri başlamıştır (9). olarak ilerlemiştir (11). 1972 yılında çıkartılan 6785 Sayılı
1956 yılında çıkartılan “Kamulaştırma Yasası” ile İmar Kanununda Bazı Değişiklikler Yapılması Hakkında 1605
kamulaştırma kararında kamu yararı kararı alınmasının şart sayılı yasa ile belediyelerde bulunan imar programı onaylama
olmadığı karara bağlanmıştır. Bu kararla birlikte kentler kamu yetkisi merkezileşmiş, metropoliten alanlarda nazım plan
yararı adı altında rantın yönlendirmesine terk edilmiştir (10). yapılması ve tarihi sit alanlarının belirlenmesi ve planlanması
1960’lı yıllar kalkınma planları, devletin özel sektörü kararlaştırılmış, kıyılarda kamu yararlanmasına açık olacak
özendirmesi ve bu bağlamda büyük kamu yatırımlarının şekilde özel mülkiyete ait yapı inşasına izin verilmiştir (10).
yapıldığı yıllardır. Büyük kentlerde istihdam açığının 1970”li yılların ortasında başlayan ve sonrasında devam
bulunması ve değişen ekonomik yapı nedeni ile tarımsal eden ekonomik anlamda yaşanan istikrarsız süreç, bir dizi
faaliyetlerin azalmasıyla kentlere göç hızlanmıştır. Yaşanan ekonomik önlemlerin alınmasını gerekli kılmıştır. Bu
hızlı büyüme, beraberinde büyük kentsel sorunların bağlamda 24 Ocak 1980‟de alınan kararlar, ülkede %100‟ü
oluşmasına neden olmuştur. Tüm bu nedenlerle planlama ve aşan enflasyonun kontrol altına alınması, mevcut kıtlık ve
arsa, arazi politikalarının yeniden düzenlenmesi gündeme karaborsanın önüne geçilmesi, devletin küçülmesi, ihracata
gelmiştir(8). 1958 yılında İmar ve İskân Bakanlığı, Devlet önem verilmesi gibi kendinden sonra gelecek süreci ve
Planlama Teşkilatı kurularak kentsel arsa arzını arttırmak ekonomik yapıyı da etkileyecek niteliktedir. Ayrıca piyasa
amaçlı düzenlemeler yapılmıştır. Ancak bu kurumlar diğer koşulları içerisinde yeni mekanizmalar geliştirilmiş, esnek
yandan kentsel rantı yönlendiren araçlar olarak işlev döviz kuru politikası, özel yabancı sermayenin teşvik edilmesi
kazanmıştır (10). gibi uygulamalar hayata geçirilmiştir. Bu önlemlerin tamamı
Kurulan tüm bu mekanizmalar kentsel arsa arzının kamu ithal ikameci sanayi stratejinin değiştirilerek ihracata yönelik
eliyle yeterli düzeyde sunulmasını sağlayamamıştır. Bu sanayi stratejisinin kurulması yönündedir. Yaşanan tüm
eksiklik serbest piyasa ekonomisi içerisinde konut fiyatlarının değişimler bütüncül olarak incelendiğinde, 24 Ocak
yükselmesine, kente göç edenlerin barınma sorunlarını kararlarının dünyada başlayan serbestleşme hareketlerine
çözememeleri, merkezi otoritenin herhangi bir politika entegre olma yönünde alınan kararlar olduğu söylenebilir
geliştirmemesi nedeni ile devlet arazisi üzerinde yer (10,8). 1980‟li yıllara gelindiğinde alınan makro-ekonomik
seçmelerine neden olmuştur. Ayrıca bu dönem içerisinde ucuz kararlarla birlikte özel yatırımcıların desteklendiği, toplu
işgücü olarak görülen gecekondu sakinlerinin ekonominin konut kuruluşlarının fonlarla teşvik edildiği göze
işleyişini sürdürmeleri, ucuza çalışıp kentte tüketmeleri adına çarpmaktadır. Konut sektörüne yapılan bu destek bir anlamda,
bu yerleşim modeli olumlu görülmüştür. İşte bu nedenlerle bu sektörün ekonomiyi canlandırıcı ve istihdam yaratıcı
1966 yılında “775 sayılı gecekondu affı” yürürlüğe girmiştir. özelliğinin fark edilmesindendir. Diğer yandan çıkartılan bu
1978 yılında İmar ve İskân Bakanlığı tarafından sanayi yasalarla mevcut nazım imar planı kararlarının
alanlarına getirilen afla düşünüldüğünde tüm bu imar değiştirilmesinin toplu konutların temel hedefi olan alt gelir
hamlelerinin kent içerisinde var olan emek gücünün en kötü grubunun konut sorununu çözmekten çok kentsel rant yaratma
koşullarda dahi olsa kentte olması ve çalışması üzerine amaçlı olduğu söylenebilir. 1981 yılında çıkartılan 2487 sayılı
oluşturulduğunu söylemek yanlış olmayacaktır(8).Bir başka Toplu Konut yasası ile sosyal konut yapımı teşvik edilmiştir.
deyişle imar afları kentin planlı gelişimi ve yeniden Diğer yandan kent çeperlerindeki araziler kentsel arsaya
düzenlenebilmesi adına bir fırsattan çok, kent içerisinde yeni dönüştürülerek sermaye akışın hızlanması sağlanmıştır. TOKİ
rant alanlarının tanımlanabilmesi, sanayi üretimi için ucuz gibi kurulan yapılarla küçük yatırımcılarla birlikte büyük
emek üretilmesi, yeni pazarlar yaratılması, oy potansiyeli inşaat firmalarının yatırım yapması da ihale yoluyla teşvik
yaratılması adına yürütülen kapsamlı birer çalışmanın edilmiş, rant yönlendirilmiştir (10,8). 1983 yılında çıkartılan
ürünüdür (1). 1960‟li yıllarda Bayındırlık ve İskân “2634 sayılı Turizmi Teşvik Yasası” ile ikincil konut yapımı
Bakanlığının kurulmasının ardından metropoliten planlama teşvik edilmiştir. Kıyılarda mevcut kamu arazilerinin özel
anlayışı gelişmiştir girişimcilere açılması ile sonuçlanan bu yasa sonrasında
Bu çalışmalar hızla göç alan, düzensiz ve plansız olarak kıyılarda büyük yapılaşmalar, kooperatifler oluşmuştur.
gelişen metropollerin tüm bu sorunlarını çözmek adına Ardından gelen imar afları fiilen kanun vasıtası ile işgal edilen
gerçekleştirilmiştir (1). Dönem içerisinde piyasa şartları ile kamu arazilerinin yasallaştırılması anlamına gelmektedir. Bu
yükselen kentsel arsa fiyatlarının kontrolsüz artışını noktada 1980 öncesi dönemi: özel mülkiyetin teşvik edilmesi,
dengelemek ve kontrol altına alabilmek adına 1969 yılında kendiliğinden gelişen kamu arazileri işgalinin yasallaştırılması
“Arsa Ofisi” kurulmuştur. İmar ve İskân Bakanlığı bünyesinde süreci olarak tanımlanabilir. Ancak 1980 sonrası süreçte ilginç
faaliyet gösteren bu yeni oluşumun amacı turizm ve kamu olan kamu arazilerinin doğrudan kamu açıklarını giderecek
tesisleri için arsa sağlamak, arsa piyasasını düzenlemek adına mali kaynak olarak görülmesidir ve bu bağlamda devlet
arsa satın almak, arsa stoku yapmak ve bu arsaları politikası içerisinde kentsel mekan üretiminin sosyal
16
amaçlardan uzaklaşarak, piyasa şartları içerisinde şekillenen kentsel işlevlerin tutarlı bir bütün içinde ele alınması
yapıda olduğu söylenebilir (12). Bu noktada 1984 yılında gerekmektedir. Ancak topluluğun genel çıkarlarının
çıkartılan 2981 sayılı İmar Affı yasasının kaçak yapılaşmış korunduğu ya da bu genel çıkarlardan oluşan bir planlamanın
bölgeler için getirdiği ıslah imar planı modeli ile üst ölçekli teknik yararlılığından söz edilebilir. Bu nedenle planlama,
planlara uyulması (plan hiyerarşisi) ortadan kaldırılmış, sınıfların, grupların çıkarlarını resmileştiren ayrıcalıklı bir
planlama bütünlüğü ortadan kaldırılmış, kaçak alanlarının araçtır(15,10). Belli çıkar gruplarının uzlaşma aracı olmaktan
altyapısız, sosyal donatısız, yeşil alanlardan yoksun olarak çıkıp toplumun yararına ve toplum çıkarlarının gözetildiği bir
gelişiminin önü açılmıştır (12). planlama, egemen ideolojinin inisiyatifindedir.
1994 yılında çıkartılan 4046 sayılı yasa ile devletin planlama
ve rantın yönlendirilmesi bağlamında merkezileştiği Planlamanın hangi toplumda, hangi amaçla ve nasıl
görülmektedir. Kanunun 41. Maddesinde Özelleştirme yapıldığı önemlidir. Planlamanın içeriğini toplumsal sistemin
Yüksek Kurulunca onaylanan planların 5 yıl süre ile alınan amacı (kişisel kâr ya da toplumsal ihtiyaçların karşılanması)
kararların değiştirilememesi, merkezi otoritenin kentsel ranta belirler. Eğer toplumdaki üretim kişisel kâr düzenine göre
mutlak yön verdiğinin kanıtıdır. Diğer yandan planlar üzerinde işliyor ve üretim araçları özel mülkiyette bulunuyorsa, bu
yaşanan mevcut yetki karmaşasının artmasına neden olan bu koşullarda ancak yol gösterici kapitalist planlamadan söz
kararla yetkili kurumun yalnızca ifraz ve tevhit işlemlerini edilebilir(15). Böyle bir planlamada yeniden üretim ve üretilen
gerçekleştirmede yetkili olduğu, ancak bu işlemleri 3194 sayılı şeylerin toplum içinde bölüşülme koşullarında köklü bir
imar kanunun 15 ve 16. Maddelerine göre değişiklik yapılamaz. Dolayısıyla kamu yararına olabilmesi
gerçekleştiremeyeceği belirtilmiştir. Ayrıca bu kanunla asla söz konusu değildir. Üretim araçları üzerinde özel
birlikte yapılan planlar içerisinde kamu arazileri mevcut ise mülkiyet söz konusu ise toplumun genel çıkarı değil, mülkiyet
Özelleştirme İdaresinin planı değiştirme yetkisi sahibinin kârı belirleyici olmaktadır. Bu koşullarda da bütün
bulunmaktadır. Ancak bu maddeyle belediyelerin sosyal toplum yararına planlı bir gelişmeden söz edilemez (16).
donatılarını bedelsiz konumlandırmak adına bir fırsat olarak Kentsel siyasi bir süreç olarak, planlama (genel toplumsal
gördükleri kam Kent planlarını oluşturmada mülkiyet belirlenimlere göre) kent örgütlerinin, bunlar yoluyla da
sorunlarının aşılması noktasında büyük bir potansiyel olarak toplumsal ve ekonomik örgütlerin tümünün karşı karşıya
görülen ve kent mekanında, serbest piyasa ekonomisi kaldığı çelişkiler ile eğilimlerin uzlaştırıldığı ve dolayımlı
dahilinde tekelci rant merkezinde şekillenen fiyatları olarak ifade edildiği bir ‘yer’dir.(15).
dengelemede bir araç olarak kullanılan kamu arazilerinin 3 Uzlaşma, üretim tarzının yapısal yasaları çerçevesinde
önemli işlevi bulunmaktadır. Bunlar: kentsel gelişmeyi gerçekleşmektedir; bu süreç hâkim sınıfların çeşitli gruplarını
yönlendirmesi, sağlıklı kent ve kent parçalarının yaratılması ve ve çıkarlarını ilgilendirmektedir. Tam da bu noktada,
toplumsal bir sübvansiyon sağlaması olarak özetlenebilir (13). bireylerin arsa üzerindeki çıkarları ile toplumun arsa
Kamu arazilerinin en önemli rolü aslında kentsel gelişmeyi üzerindeki çıkarları arasındaki çelişkiden söz etmek yerinde
yönlendirmesidir. Planlama aşamasında mevcut kamu arazi olacaktır. Bu iki zıt çıkarın bağdaştırılması ve uzlaştırılması,
stokunun varlığı, piyasa eğilimlerine rağmen planlı gelişmenin arsalardaki değer artışlarını sağlayan devletin öncülüğü ile
yönlendirilmesi için önemlidir(13). Kartal, kentsel rantın gerçekleşir. Çünkü değer artışlarına yol açan şey, kamunun
sonucu olarak sanayileşmenin çarpıklaştığını ve böylelikle kendi eylem ve işlemleri sonucunda arsalar üzerinde imar
sıçrayarak gelişen kentler ortaya çıktığını, bu bağlamda gelir hakları yaratmasıdır. Bu artış karşılığında kazanılan değerlerin
dağılımının adaletsiz olarak geliştiğini, toprak sahiplerinin kamu ile bireyler arasında bölüşülmesinde kamu, söz ve hak
baskı grupları haline geldiği ve kentsel çatışma yarattıklarını, sahibi olarak sadece uzlaşmayı sağlayabilir(16).
konut sorunun sürekli, çözülemez bir hale geldiğini Oluşan kentsel rantların kaldırılabilmesi ya da sınırlanması
savunmaktadır (14,7). Türkiye‟ de merkezi yönetim ve yerel için imar planları veya kentsel arsa mülkiyeti aracılığıyla bazı
yönetim arasındaki ilişki halen sorunludur. Bu sorunun çözüm önerileri getirilebilir (17). Kamu çıkarı adına toprak
temelinde merkezi yönetimin karar alma yapısının yerel faizlerine sınırlama getirilmesi; toprağın kentsel arsaya
yönetim tarafından kayıtsız, şartsız kabul edilmesi dönüşmesiyle ortaya çıkan değer artışının vergilendirilmesi;
yatmaktadır. Halen yetki karmaşası içerisinde kendi toprak üstündeki mülkiyetin iki boyutla sınırlandırılarak
meşruiyetini arayan planlama açısından bu durum sübjektif üçüncü boyuta ilişkin haklarda yeni düzenlemeler getirilmesi;
değerlendirmelerin oluşturulması ve planın yönlendirilmesi ile yapılaşma izninin tamamen kamunun hakkı olarak görülerek
sonuçlanmaktadır. Dolayısıyla bireysel çıkarlar adına değer artışının kamuya mal edilmesi; kentsel arsa
toplumsal yarar göz ardı edilerek çözümü zor kentsel mekanlar mülkiyetindeki el değiştirme nedeniyle ortaya çıkan değer
oluşturulmuştur. Bu durum arazileri, merkezi otorite artışlarına mülk sahibinin el koymasının engellenmesi;
tarafından yönlendirilebilir bir hale getirmiştir (8). spekülatif amaçlarla arsanın boş tutulmasının önlenmesi;
kamulaştırma yapılması, kent çevresindeki tarımsal
topraklarda parselasyonun sınırlandırılması; imar planı
IV. PLANLAMA VE KENTSEL RANT İLİŞKİSİ olmayan yerlerde hisseli satışların önlenmesi, kent toprağının
Devletin kentsel alanalrdaki en önemli görevi düzenleyici yerleşmeye açılmasında yeni mülkiyet biçimlerinin
etmen olarak süreç içerisnde yer almasıdır. Bu düzenleyici kullanılması gibi düzenlemeler yapılabilir(16).
görevinde araç olarak ise planlama erkini
kullanmaktadır.Fakat devlet bu planama erkini kullanırken V. KENTSEL RANT BAĞLAMINDA MEKÂNIN
daha çok toplumun belli kesimlerini öneme alırsa bu süreçte ORGUTLENMESINDE SERMAYENIN VE DEVLETİN
planlama kararlarında toplum yararı/kamu yararından söz ROLÜ
etmemiz mümkün değildir. 4.1 Sermayenin Rolü
Planlamada bir yandan sorunlara rasyonel çözümler Kapitalist gelişim süreci emeğin, coğrafi hareketliliğini ve
oluşturulurken bir yandan da farklı toplumsal çıkarlar ile sermayenin mekânsal döngüsüne uyumunu gerektirmektedir.
17
Kentsel sürecin rolü, üretim, değişim ve tüketim alanları için

sermayenin ihtiyaç duyduğu fiziksel altyapıyı oluşturmaktadır.
Bu altyapının oluşumu, değerin ve artı değerin üretimi için
kaynak oluşturan yapılı çevrenin üretimidir. Böylece sermaye,
üretimin ve tüketimin yapılı çevresinin inşasına ve emeğin
yeniden üretim alanlarına yönelerek ikincil çevrimi olan
tüketim aracılığıyla kentsel yapıda yer almaktadır. (18).Bu
durum aslında sermayenın kentleşmesi olarak da
adlandırılmaktadır.
Sermayenin kentsel yapılı çevrede kendi üretim ve yeniden
üretim ilişkilerinin mekânlarını nasıl yarattığını vurgulayan
yaklaşım, Türkiye’de 1980 sonrası yaşanan siyasal ve
ekonomik sürece işaret etmektedir. Bu süreç, Türkiye’de
sermayenin büyük bir bölümünün, birincil çevrim olan
endüstriyel üretimden, ikincil çevrim olan, doğrudan Şekil 3. Mekan Üretiminde Rant, Sermaye ve Devlet Müdahalesi İlişkisi
üretkenliği olmayan gayrimenkul, finans ve turizm gibi
alanlara aktarılmasını ve sermayenin, kentsel mekânların 4.2 Devletin Rolü
üretilmesi, yeniden yapılanması ve dönüştürülmesini kapsayan Devletin rolü, bütün farklı gelişme aşamalarında aynıdır.
kentsel süreç üzerinde belirleyici hale gelmesini içermektedir. Sermaye birikimine dayalı sistemin yeniden üretilmesi
1980’li yılların başlarından itibaren Türkiye, hayatın tüm olmaktadır. Devlet müdahalesinin mekân üretimindeki rolüne
alanlarını etkileyen siyasal ve ekonomik yapılanmalarla yeni ilişkin hâkim olan Marksist görüş ise şudur: Sermaye birikim
bir döneme girmiştir. 1970’lerin son yıllarında ortaya çıkan sürecini yönlendirmede ve sınıf çatışmasını ılımlı hale
dünya ekonomik krizinin çözümüne yönelik 24 Ocak (1980) getirmede devletin meşrulaştırma işlevi, mekâna müdahale
Kararları ile ithal ikameci bir sanayileşme stratejisinden, dışa yönünde gerçekleşmektedir. Devletin mekâna yönelik
açık büyümeyi öngören kalkınma stratejisine geçilmiş, 12 politikaları çevrenin bilinçli bir biçimde tasarlanmasını
Eylül 1980 Askeri Darbesi ise ülkedeki siyasal hareketlenmeyi amaçlamak yerine, sermaye birikim sorunlarını yatıştırmaya
sona erdirerek uygulanmaya konulan ekonomi politikaları yöneliktir. Kentsel toprak pazarı eşitsiz büyüme yapılarıyla
kapsamında Türkiye’nin dünya sermaye piyasalarıyla ortaya çıkan yeni iskân engellerini kaldırma konusunda
bütünleşmesi ve aynı zamanda uluslararası sermayenin de ülke başarılı değildir. Dolayısıyla daha fazla kâr getirecek bir
ekonomisine girmesinde belirleyici olmuştur. (19; 20; 21). yatırım için toprağı açmak üzere devlet müdahalesi gereklidir.
Şengül’ün belirttiği üzere, sanayi yatırımlarına verilen Devletin müdahalesi hem sermaye birikiminin mevcut çıkarı
öncelikten ve devletin bu alanda aldığı aktif rolden hem de genel sosyal yeniden üretim ile ilgilidir. Müdahalenin
vazgeçilmesi, devlet ve özel sektörün ikincil çevrime yatırım bu ikinci alanı son zamanlarda ön plana geçmiştir ve artı-
eğilimini yaratmıştır. Bu bağlamda kentler, doğrudan değerin yeniden dağıtılması işini belirleyici hale getirmiştir(8).
üretkenliği olmayan alanlara yönelik yatırımların ana hedefi Feagin ve Gottdiener mekân, sermaye ve devlet müdahaleleri
haline gelmiş ve büyük miktardaki kaynaklar, altyapı, ulaşım, arasındaki ilişkiyi şu şekilde tanımlamaktadır. Sermaye
konut gibi alanlara yönelmiştir. 1990’lı yıllarda orta ve büyük dolaşımı, kentleşme kapsamında kapitalist örgütlenme ve
ölçekli sermaye grupları, belirginleşen bir biçimde kentlere emeğin yeniden üretimini açıklamakta etkilidir; devlet ve
yatırım yapmasıyla alışveriş merkezleri, oteller ve iş sermaye arasındaki ilişkiler, kentsel gelişme ve değişmeyi
merkezleri, büyük kentleri hızla işgal etmeye başlamıştır. açıklar; devletin sağladığı kredi mekanizmaları kentsel hayatın
Böylece Türkiye’de sermayenin giderek hegemonyasını yeniden üretiminde etkilidir ve sosyo-mekânsal ilişkilerde
kurduğu kentsel bir sürece girilmiştir. (21). Bu süreç dahilinde üretim ilişkilerinin güç ve etkisiyle, kamu yöneticilerinin
büyük kentlerde planlama ve uygulamaya ilişkin yasal ve göreli özerkliği kentsel gelişmeyi açıklamada etkilidir.
yönetsel düzenlemeler yapılmış, 1983 ve 1984 yıllarında çıkan
yasalarla büyükşehir belediyeleri kurulmuş, belediyelerin
kaynakları önemli derecede artırılarak imar planı yapma ve VI. SONUÇ
onaylama yetkileri belediyelere devredilmiştir. Aslında plan Kentsel mekândaki gelişim ve değişimler herzaman
yapma ve onama yetkilerinin belediyelere verilmesi devletin kesintisiz devam etmez, ya da değişen ekonomik yapılanmayla
sermayeyi kente sokmak için bir aracı olduğunun direkt birlikte aniden ortaya çıkmaz. Bunlar, farklı bileşenlerin
göstergesi olmaktadır. etkilediği bir süreçtir. Devlet müdahaleleri ya da sermaye
birikim biçimi değiştiği halde kentsel gelişmenin/değişmenin
kesintisiz sürekliliği ve kentsel rantların kapitalist üretim
sistemi içerisindeki varlığının devam etmesi kentlerin
gelişiminin tarihsel süreç içerisinde incelenmesini zorunlu
kılmaktadır.
Devlet müdahalesi kent mekânlarının, makroformlarının
oluşmasında son derece belirleyicidir. Mekân örgütlenmesinde
devletin rolüne vurgu yapılması, dikkati devletin sermaye
birikiminin sürekliliğini sağlama işlevine çekmektedir. Bunun
yanı sıra kentsel rantların birikim biçimlerinin hareket
yasalarına gore belirlendiği kabulü, kentsel gelişmenin
deviniminde sermaye birikim süreçlerini(piyasa etkisi) ön
plana çıkarmaktadır.
18
Kentleşme sürecinin hızlanması ile kent mekânı üzerinde [20] Ercan, F. (2004). Sermaye birikiminin çelişkili sürekliliği. N. Balkan
ve S. Savran (Haz.), Neoliberalizmin Tahribatı (s. 9-43). İstanbul:
verilen kararlar, yatırımlar, bu kararlara bağlı göçler, sosyal ve Metis.
siyasal yapıdaki değişimlerin kentsel toprak rantının [21] Şengül, T.(2001). Kentsel Çelişki ve Siyaset, WALD Yay., İstanbul.
oluşumunda önemli etkenler olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Merkezi yönetim ve yerel yönetimler ise ülke ve kent
ölçeğinde bu etkenleri yaratan ve yönlendiren temel
kurumlardır. Ülke genelinde kalkınma planları ile sermaye
yatırımlarına üst ölçekten yön verilmekte ve bu yatırımlar
yerel yönetimlerce, kentte alınan fiziki mekân kararları ile
çakıştırılmaktadır. Ancak yaratılan bu değerde kentsel arsa
sahibinin emeği olmamasına karşın, kazanç sağlamaktadır.
Tüm bu durumalr aslında kentsel rant oluşumunda deletin
düzlenyici rolünden çok piyasanın etkisini kentsel mekanlarla
ilişkilendirerek kentsel mekanların sermayeleşmesine neden
olmaktadır.Halbuki devlet elinde bulunan planlama erkini
kentsel mekanların adil eşit ve kamu yararıilkesini göz önüne
alarak kullanmalı ve kentsel arsa düzenlemelerini
yapmalıdır.Bu durumda akla gelen ve kentlerdeki durumun
düzenlenmesindeki aciliyeti anlatan en çarpıcı düşüncelerden
biri olan Radcliff in “kent planlarının en iyi olanlarının toprak
değerlerini en düşük düzeyde tutabilen planlar olduğu”sözü
olmaktadır.
REFERENCES
[1] Tekeli, İ, (2001). Modernite Açılırken Kent Planlaması, İmge Kitabevi,
Ankara, 2001.
[2] J. Breckling, Ed., The Analysis of Directional Time Series: Applications
to Wind Speed and Direction, ser. Lecture Notes in Statistics. Berlin,
Germany: Springer, 1989, vol. 61.
[3] Geray, C(1999). 2000’li Yılların Esiğinde Toplumsal Konut, Arsa ve
Kentsel Gelisme Yöneltilerimize Toplu Bakısı, Amme İdaresi Dergisi,
Aralık, S. 32/4.
[4] Erder, S(1999). Göç, Yerlesme ve Çok Kültürel Tanısma, Birikim,
Temmuz.S. 123, ss. 68-75.
[5] Müderrisoğlu, B.(2006). Kentsel Rantin Dönüşümü Ve
Yerelyönetimler,Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Kamu Yönetimi AnaBilim Dalı,Yğksek Lisans Tezi, Istanbul.
[6] Kahraman, T. (2010).Kentlerde Kamu Mülklerinin Satışı ve Devlet
Eliyle Kentsel Rant Üretimi: İstanbul Örneği, Yüksek Lisans Tezi,
(Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi,
[7] Aşan,C.(2015).Kıyı Alanlarındaki Kentsel Rantın Kamu Yararı Amaçlı
Kullanımı. İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği
Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
[8] Aykut,M.(2010). Kent Mekanindaki Dönüşümlerin Planlama,
Mülkiyet ve Rant Bağlaminda İrdelenmesġ Beşiktaş Örneği.Miamr
Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul.
[9] Kepenek, Y.,Yentürk, N. (2003). Türkiye Ekonomisi, İstanbul, Remzi
Kitapevi
[10] Akın,E.(2007).Kentsel Gelişme ve Kentsel Rantlar:Ankara Örneği,
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimmler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve
Siyaset Bilimi, Doktor Tezi, Ankara.
[11] .ünverdi
[12] Özcan, Ü. (2000). İmar Mevzuatının ve Kentsel Toprak Mülkiyetinin
İrdelenmesi Ankara, TODAİE,
[13] TMMOB, Gelisme Stratejileri Workshop, TMMOB, Ankara, 1996
[14] Kartal, K.(1977). Kent Toprağında Özel Mülkiyet Hakkının
Doğurduğu Sorunlar , Amme İdaresi Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, 17-48.
[15] Castells, Manuel, Kent, Sınıf, İktidar, (Çev. Asuman Erendil), Bilim ve
Sanat, Ankara, 1997.
[16] Akın,E.(2007).Kentsel Gelişme ve Kentsel Rantlar:Ankara Örneği,
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimmler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve
Siyaset Bilimi, Doktor Tezi, Ankara
[17] Akçura, T. (1981). İmar Kurumu Konusunda Gözlemler, ODTÜ,
Ankara, 1981.
[18] Harvey, David, The Urbanization of Capital, Basil Blackwell, Oxford,
1985.
[19] Boratav, K. (2000). İktisat tarihi (1981-1994). S. Akşin (Yay. yön.),
Bugünkü Türkiye 1980- 1995, Türkiye tarihi 5 (s. 161-213). İstanbul:
Cem.
19
Volume 3 (2018), 20-24
Atık Isı Kazanımının Deneysel Tasarım Metoduyla Optimizasyonu

Ahmet Fevzi Savaş1*, Ceyda Kocabaş2+
1 Industrial Products Design Department /Facullty of Fine Arts and Designing, Bilecik Şeyh Edebali University, Bilecik, Turkey
2 Quality Control In Manufacturing /Vocational School, Bilecik Şeyh Edebali University, Bilecik, Turkey
*Corresponding author: ahmetfevzi.savas@bilecik.edu.tr
+Speaker: ceyda.pak@bilecik.edu.tr
Özet – Bu çalışma; havadan havaya bir atık ısı geri kazanım uygulamasında ısıl performansı etkileyen faktörlerin optimum
değerlerinin araştırılması üzerinedir. Sistemde ısı transferini gerçekleştirmek üzere polimer malzemeden imal edilmiş çapraz
akışlı plakalı ısı değiştirici kullanılmıştır. Taze hava giriş sıcaklığı, hava akış hızı ve egzoz havası giriş sıcaklığı çalışma
parametreleri olarak belirlenmiştir. Her parametre için ikişer düzey seçilerek L8 tam faktöriyel deney tasarımı uygulanmıştır.
Analizler için Minitab istatistiksel yazılım programından faydalanılmıştır. Deneysel çalışma ve hesaplamalar neticesinde ısıl
etkenlik üzerinde en etkili faktörün hava hızı olduğu sonucuna varılmıştır. Son olarak maksimum ısı transferine imkân verecek
parametre kombinasyonları ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler – Deney tasarımı, Plakalı ısı değiştirici, Polimer, Atık ısı geri kazanımı, Isıl etkenlik
Optimization of Waste Heat Recovery by Experimental Design Method

Abstract – This study is concerned with investigating the optimum values of the factors that affect thermal performance in air
to air waste heat recovery applications. A cross-flow plate heat exchanger made of polymer material was used to perform the
heat transfer in the system. The fresh air inlet temperature, the air flow rate and the exhaust air inlet temperature are specified
as operating parameters. Two levels were selected for each parameter and L8 full factorial experiment design was applied.
Minitab statistical software program was used for analysis. As a result of experimental studies and calculations, it has been
determined that air flow rate is the most effective factor on thermal effectiveness. Finally, parameter combinations that allow
maximum heat transfer are described.
Keywords – Experimental design, Plate heat exchanger, Polymer, Waste heat recovery, Thermal effectiveness
I. GİRİŞ transferi gerçekleştirir. Plakaların bir yüzünden taze hava

Enerji, çoğu ülkenin sosyal ve ekonomik yaşantısında diğerinden egsoz havası geçirilerek taze ve egsoz havasının
önemli faktörlerden biri haline gelmiştir. Enerjideki yeni birbirine karışması önlenmiş olur.
gelişme ve adımlar, bizleri daha çok enerji kullanımına Plaka üretiminde çoğunlukla alüminyum kullanılır. Son
itmektedir. Üretimin olduğu her yerde enerji de gereklidir. yıllarda polimer malzemelerde bu amaçla kullanılmaya
Dünya ülkelerinin enerji politikası sürdürülebilirlik başlanmıştır. Alüminyum iyi ısı iletimine sahip olmasının ve
üzerinedir. Günümüzün enerji ihtiyaçlarını karşılarken hafifliğinin yanı sıra korozyona açık olması dezavantajıdır.
gelecek nesillere bırakılacak olan kaynakların da Polimerler bu noktada çok iyi bir alternatiftir. Ayrıca
olabildiğince muhafaza edilmesi gerekmektedir. maliyetleri de düşük olduğundan oldukça ekonomiktirler.
Çok yüksek miktarda enerji kullanmakta olan endüstriyel Joen ve ark. [1] çok ince polimerik yapıya sahip plakalı ve
sistemler büyük ısı geri kazanım potansiyeline sahiptir. borulu ısı değiştiriciler tasarlayıp imal etmişler ve bunların ısı
Çeşitli ekipmanlarla bu enerji yeniden kullanılabilmektedir. geri kazanım uygulamalarında kullanımının umut verici
Atık ısının geri kazanılmasında en sık tercih edilen araçlardan olduğunu ifade etmişlerdir. Noie [2], havadan havaya ısı
biri olan ısı değiştiriciler ısının hammaddeye doğrudan temas transferi gerçekleştirmekte olan termosifon ısı değiştiricisinin
etmesinin önüne geçerek birçok alanda bu ısının termal performansını deneysel ve teorik açıdan incelemiştir.
kullanılmasına imkân sağlamaktadır. Örneğin; alüminyum Chen ve ark. [3], ikisi yüksek ısı iletkenliğine sahip ve diğeri
ergitme fırınlarından çıkan yüksek sıcaklığa sahip kirli gazlar sıradan polipropilen (PP) ile üretilmiş olan üç farklı kanatlı
başka herhangi bir proses için ön ısıtmada ısı değiştiricisinin termal performans değerlerini
kullanılabilmektedirler. Bu yöntemle aynı kaynaktan çok karşılaştırmışlardır. Başka bir çalışmada Fernandez ve ark.
daha yüksek verim sağlanarak kaynak tüketim oranı [4], ısı geri kazanımında polimer yapılı ısı değiştirici
azaltılabilmektedir. Isının geri kazanılmasında plaka tipi kullanmışlar ve değiştirici performansı üzerinde farklı hava
değiştiriciler sıklıkla tercih edilirler. Bunlar genellikle ısı hız, sıcaklık ve nem parametrelerinin etkilerini deneysel
iletimi yüksek malzemeye sahip plakalar vasıtasıyla ısı olarak incelemişlerdir.
20
Savaş ve Kocabaş, Atık Isı Kazanımının Deneysel Tasarım Metoduyla Optimizasyonu, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Mevcut Çalışma, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi

Osmaneli Meslek Yüksek Okulu iklimlendirme ve soğutma
laboratuvarında gerçekleştirilmiştir. Dış ortama atılan ısıyı
geri kazanmamızı sağlayacak sistem tasarlanmış ve bunun
için gerekli deney düzeneği oluşturulmuştur. Isı transferini
sağlamak için plakalı ısı değiştirici temin edilmiştir. Geri
kazanım performansı üzerinde etkili olduğunu
düşündüğümüz hava akış hızı, taze hava giriş sıcaklığı ve Şekil 3. Atık ısı geri kazanım şematik resmi
egsoz havası giriş sıcaklığı için farklı seviyeler seçilerek
sıcaklık çıkış değerleri kaydedilmiştir. Daha sonra elde edilen Isı değiştirgecinin termal performansının tespit
bu değerler kullanılarak ısıl etkenlik değerleri bulunmuştur. edilmesinde kullanılan metodlardan biri de etkenlik
Literatürden farklı olarak polimer ısı değiştirici kullanılarak analizidir. Bu yöntem kullanılarak, benzer koşullarda hangi
atık ısının kazanımı gerçekleştirilmiş ve faktörlerin etkenlik değiştiricinin kullanılacağına kolaylıkla karar verilir.
üzerindeki etki miktarları istatistiksel olarak ortaya
Etkenlik, ε harfi ile simgelenir ve herhangi bir ısı
konmuştur.
değiştirgecinde gerçekleşen ısı geçişinin, mümkün olan
II. MATERYAL VE METOD maksimum ısı transferine oranıdır. Formülasyonu ise
Havadan havaya ısı aktarımının sağlanacağı sistemde kirli şöyledir: ε =Q / Qmax [6].
ve temiz havanın birbirleriyle karışmasını önleyecek olan Bir prosesin çıktılarındaki değişiklikleri tespit etmek
çapraz akışa sahip plakalı ısı değiştirici kullanılmıştır. Bu amacıyla girdi faktörlerinin bilinçli bir şekilde
değiştirici 20*20*30 cm boyutlarında olup polimer değiştirilmesiyle gerçekleştirilen deneylere tasarlanmış deney
malzemeden imal edilmiştir. denmektedir. Bu deneyler birkaç amaçla yapılırlar. Hangi
girdi faktörünün çıktı üzerinde daha büyük etkiye neden
olduğu, en uygun çıktıyı elde etmek için her bir faktörün
hangi değerde çalıştırılması gerektiği ve en düşük varyansın
hangi girdi değerlerinde elde edildiği bu nedenlerden
birkaçıdır. Tam faktöriyel ve kısmi faktöriyel deney tasarımı
olmak üzere temelde ikiye ayrılır. Bir deneyi etkileyen tüm
parametrelerin her seviyesiyle ilgili gerekli tüm deneylerin
yapıldığı tasarım tam faktöriyel deney tasarımıdır. Örneğin 3
parametreli ve her bir parametrenin 2’ şer seviyesi olduğunu
Şekil 2. Isı değiştirici varsayarsak; tüm parametre ve seviyelerinin kombinasyonları
test edilirse toplam 2*2*2 = 8 adet deney yapılması gerekir.
Kış mevsimlerinde dışarıda bulunan temiz hava iç ortamda Ancak parametre sayısı ve seviyeleri yeterince düşük
bulunan kirli havaya göre oldukça soğuktur. İç ortamları olduğunda kullanışlı olur. Ayrıca deneysel tasarım metodu
havalandırmaya çalıştığımızda temiz havayı içeriye alırken kullanılarak hangi girdi parametresinin deney sonucunu hangi
mahali de soğutmaktayız. Bu durumda iç ortamı normal oda ölçüde etkilediği kolaylıkla tespit edilebilir.
şartlarına döndürmek için çok daha yüksek miktarda ısıyı
sürekli olarak transfer etmek mecvuriyetinde kalırız. Bu Tablo 1. Tam faktöriyel deney tasarım tablosu [7-8]
durumun önüne geçmek ve iç mahale verilmek istenen ısıdan
kazanç sağlamak için dışarıya verilen kirli havadaki enerjinin
1. Parametre
2. Parametre
3. Parametre
bir kısmının temiz havaya transferi sağlanabilir. Böylelikle 1. 2. 3.

atık ısıdan ısı geri kazanımı gerçekleştirebiliriz. Bu çalışmada Ölçüm Ölçüm Ölçüm Ortalama
sonucu sonucu sonucu
atılan bu ısının bir miktarını yeniden kullanmamıza imkan
verecek bir sistem tasarlanmış ve imalatı yapılmıştır. Sıcak
1 1 1 Y1 Y1 Y1 S1
egsoz havası oluşturmak için dört adet lamel rezistans, soğuk
1 1 2 Y2 Y2 Y2 S2
taze hava eldesi için ise kompresör kullanılmıştır.
Birbirinden değişik sıcaklık aralıklarındaki taze havayı ve 1 2 1 Y3 Y3 Y3 S3
egzoz havasını elde etmek için termostatlardan 1 2 2 Y4 Y4 Y4 S4
faydalanılmıştır. Taze soğuk havanın düzenek içine alınması 2 1 1 Y5 Y5 Y5 S5
ve sıcak egsoz havasının dışarıya verilmesi iki adet fan 2 1 2 Y6 Y6 Y6 S6
yardımıyla sağlanmıştır. Sisteme verilen havanın hızını 2 2 1 Y7 Y7 Y7 S7
kontrol etmek amacıyla bir faza sahip hız kontrol cihazı 2 2 2 Y8 Y8 Y8 S8
sisteme dahil edilmiştir.
Sistemde plakaların bir tarafından egsoz havası diğer Tablo 1’de her bir parametre için ikişer seviye belirlenmiştir.
tarafından taze hava birbirine temas etmeksizin fanlar İlk seviye 1 ikinci seviye ise 2 ile gösterilmiştir. Y1, Y2, Y3
yardımıyla geçirilir. Böylece ısı aktarımı sağlanarak kirli
deneylerin tekrarlarının sonuçlarını göstermektedir. Bu üç
havadaki ısı yükü, plakalı ısı değiştiricisi yardımıyla taze
sonucun ortalama değerleri de hesaplanarak S1, S2, S3…
havaya geçmektedir [5].
olarak kaydedilmiştir.
21
Her bir parametrelerin etkisi Tablo 1’ e göre hazırlanmış düzeyine tekabül eden deney sonucunun ilk dört değeri ile
denklemler kullanılarak bulunabilir: A’nın ikinci düzeyine tekabül eden deney sonucunun son dört
1.Parametre etkisi =(S1+ S2+S3+S4)/4-( S5+S6+ S7+S8)/4 değeri anlamına gelmektedir. A’nın deney sonucuna etkisini
2.Parametre etkisi =( S1+ S2+S5+S6)/4-( S3+S4+S7+S8)/4 belirlemek için, ilk dört değerin ortalamasını alıp, ikinci dört
3.Parametre etkisi =( S1+S4+S5+S7)/4-( S2+ S3+S6+S8)/4 değerin ortalamasıyla karşılaştırmak gerekir.
Her bir parametrenin ilk seviyesinde elde edilen sonuçlar Tablo 3. Deneyde kullanılan plan ve etkenlik sonuçları [8]
ile diğer seviyesinde bulunan sonuçlar birbirleriyle
kıyaslanarak farkları alınır. Hangi parametre mutlak değerce FAKTÖRLER
ETKENLİK
daha yüksek değere sahipse o seviye diğerlerinden daha A faktörü B faktörü C faktörü SONUCU (%)
(°C) (m/s) (°C)
etkilidir denebilir [9].
0 1.2 28 48.3
III. DENEY SONUÇLARININ ANALİZİ 0 1.2 40 50.1
0 2 28 45.9
Atık ısının geri kazanım performansını tespit etmek
0 2 40 47.2
amacıyla kullandığımız etkenlik değeri çok çeşitli
10 1.2 28 47.7
parametrelerden etkilenebilmektedir. Bunlar hava girdi
10 1.2 40 49.3
sıcaklıkları, havanın debisi veya hızı ve benzerleridir. Bu
10 2 28 44.9
saydıklarımız üzerinde kontrolümüz olan faktörlerdendir.
10 2 40 46.4
Gürültü, vibrasyon, nem gibi çok da fazla kontrol
edemediğimiz faktörlerde etkenlik üzerinde etkili olmakla
birlikte değerlendirmeye alınmayacaktır. Deneyde ısıl Örneğin A faktörünün etkisi şu şekilde hesaplanmaktadır:
etkenliği etkileyen üzerinde kontrolümüz olan taze hava giriş Ortalama A1=(0,483 +0,501 +0,459 +0,472) /4 = 0,48
sıcaklığı, hava hızı ve egzoz havası giriş sıcaklığı olmak Ortalama A2= (0,477 +0,493 +0,449 +0,464) /4 = 0,47
üzere 3 faktör seçilmiş ve bunlara ait 2’şer seviye Etki A = Ortalama A2-Ortalama A1= (0,47 -0,48)= - 0,01
belirlenmiştir. A, B ve C ile simgelediğimiz faktörlere ait Yapılan hesaplamaya göre A’nın ilk düzeyinden ikinci
düzeyler Tablo 2’de gösterilmiştir. düzeyine geçirilmesi etkenlik değerinin 0,48’den 0,47’ye
düşmesi sonucunu doğurmuştur. Bu taktirde A faktörünün net
Tablo 2. Her bir ısı değiştiriciye ait faktörler ve seviyeleri
ortalama etkisi, iki düzey ortalamasının farkı olan 0,01’tür.
Diğer faktörlerin etkileri de aynı biçimde bulunabilir.
SİMGE FAKTÖRLER SEVİYE 1 SEVİYE 2 Yaptığımız hesaplamayı kolaylaştırmak amacıyla
A Taze hava giriş sıcaklığı 0 °C 10 °C hazırlanan excel tablosu Tablo 4’te gösterilmiştir. Bu tablo,
B Hava hızı 1.2 m/s 2 m/s deney sonuçlarının analizi için pratikte şu şekilde kullanılır;
C Egzoz havası giriş sıcaklığı 28°C 40°C Önce deney sonuçları ilgili sütuna kaydedilir. Bu sütunun her
satırındaki değer, o satırdaki boş hanelere kopya edilir. Her
Faktör sayısı 3 ve her bir faktör için belirlenen seviye sayısı sütunun ortalaması alınarak “ORTALAMA” satırına işlenir.
2 olduğundan öncelikle L8(23) tam faktöriyel tasarımının Son olarak, faktörlerin ve etkileşimlerinin etki derecesini
kullanımına karar verilmiştir. Böylece hem faktörlerin ana bulmak için, her temel sütundaki (toplam 7 temel sütun var
etkilerini hem de birbirleriyle etkileşimlerini tespit edebiliriz. :A, B, C, AB, AC, BC, ABC) 2. kolonun ortalamasından 1.
Bu doğrultuda hazırladığımız deney planı Tablo 3’te kolonun ortalaması çıkarılır ve sonuç “ETKİ” satırına işlenir.
verilmiştir. Ayrıca deney sonucunda temin edilen etkenlik AB, BC, AC ve ABC sütunları ise faktörler arası etkileşimi
değeri de tabloda ilgili yere yazılmıştır [8]. Her bir faktörün ifade etmektedir. Her bir faktörün ilk seviyesini “-“,ikinci
deney sonucunu ne ölçüde etkilediğini bulmak için, deney seviyedeki değerini “+” kabul edersek, bu işaretler çarpılarak
sonucunun tüm değerlerinin, A’nın iki farklı düzeyine göre, etkileşimin işareti oluşturulur.
dörder dörder gruplamak gerekir. Gruplandırma A’nın birinci
Tablo 4. Deney sonuçlarının L8 hesap tablosu ile gösterimi
DENEY A B C AB AC BC ABC
SONUCU 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2
0,483 0,483 0,483 0,483 0,483 0,483 0,483 0,483
0,501 0,501 0,501 0,501 0,501 0,501 0,501 0,501
0,459 0,459 0,459 0,459 0,459 0,459 0,459 0,459
0,472 0,472 0,472 0,472 0,472 0,472 0,472 0,472
0,477 0,477 0,477 0,477 0,477 0,477 0,477 0,477
0,493 0,493 0,493 0,493 0,493 0,493 0,493 0,493
0,449 0,449 0,449 0,449 0,449 0,449 0,449 0,449
0,464 0,464 0,464 0,464 0,464 0,464 0,464 0,464
ORTALAMA 0,48 0,47 0,49 0,46 0,47 0,48 0,48 0,47 0,47 0,47 0,48 0,47 0,47 0,48
ETKİ -0,0081 -0,0274 0,0156 -0,0014 0,0000 -0,0016 0,0010
22
Örneğin; AB etkileşim sütunun 1. satırının işareti bulmak için 0,00666
A’nın birinci satırındaki işaret olan (-) ile ve B’nin birinci B
satırındaki işaret (-) çarpılır. Çarpım sonucu “+” çıktığından C
Faktörler ve Etkileşimleri
AB sütununun birinci satırının işareti “+” olur ve 2. seviye A
olarak kaydedilir. Aynı şekilde ABC etkileşim sütunun 1.
BC
satırının işareti bulmak için A’nın birinci satırındaki işaret
olan (-) , B’nin birinci satırındaki işaret olan (-) ve C’nin AB
birinci satırındaki işaret olan (-) çarpılır. Çarpım sonucu “-” ABC
çıktığından ABC sütununun birinci satırının işareti “-” olur AC
ve 1. Seviye olarak kaydedilir [8].

0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030
Tablo 4’ te yer alan “ETKİ” satırındaki etkilerden Etki Derecesi
Alpha = 0,05
hangilerinin istatistiksel açıdan önemli olduğuna karar
vermek amacıyla Minitab programından yararlanılarak Şekil 5. Faktörlerin etki derecelerine ait pareto grafiği
normal olasılık doğrusu çizilmiştir. (Şekil 4) İstatistiksel Deneyde belirlediğimiz temel faktörler olan taze hava
hesaplarda güven düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Çizilen giriş sıcaklık (faktör A), hava hızı (faktör B) ve egzoz havası
normal olasılık doğrusuna göre önemli gördüğümüz noktalar giriş sıcaklık (faktör C) değerinin birinci düzeyden ikinci
grafiğin ya sol alt ya da grafiğin sağ üst bölgesinde düzeye getirilmesinin etkenlik üzerinde gerçekleştirdiği
konumlananlardır. Doğruya yakın çıkanlar ise istatistiksel değişim Şekil. 6’da görülmektedir.
açıdan önemsizdir. Buna göre doğrudan uzak olan A, B ve C
noktaları önemli olarak belirlenmiş; AB, AC, BC ve ABC
Taze Hava Giriş Sıcaklığı Hava Hızı
etkileşimleri doğruya yakın olduğundan önemsiz kabul 0,49
edilmiştir. Doğrunun sol tarafındaki noktalar (-) etki 0,48
derecesine sahiptir. Yani bu noktaların aldığı değerlerin 0,47

birinci seviyeden ikinci seviyeye getirilmeleri deney
Etkenlik
sonucunun (etkenlik değerinin) düşmesine neden olacaktır. 0,46

0°C 10°C 1,2m/s 2m/s
Doğrunun sağ tarafındaki noktalar ise tam tersine (+) etki 0,49
Egsoz Hava Giriş Sıcaklığı
derecesine sahiptir. Yani bu noktaların aldığı değerlerin 0,48
birinci seviyeden ikinci seviyeye getirilmeleri deney 0,47

sonucunun (etkenlik değerinin) yükselmesine neden
olacaktır. 0,46
28°C 40°C
Şekil 6. Girdi değişkenlerinin etkenlik üzerindeki etkileri
99
Etki Tipi
Önemsiz Grafiklere göre çıkarabileceğimiz yorumlar şöyle
Önemli
95
90 C
sıralanabilir:
Normal Dağılım Yüzdesi
80
70
60
 Taze hava giriş sıcaklığını (faktör A) 0°C ‘den 10°C’
50
40
ye getirmek etkenliğin bir miktar düşmesine neden
30
A
olacaktır. Bunun nedeni sıcak-soğuk hava arasındaki
20
10
sıcaklık farkının azalması olarak açıklanabilir. Düşme
B
5 miktarı ise Tablo 4’te yaklaşık 0,0081 olarak
verilmiştir.
1
-0,03 -0,02 -0,01 0,00 0,01 0,02  Hava hızını (faktör B) 1,2 m/s ‘den 2 m/s ‘ye
Etki Derecesi
Alpha = 0,05
çıkarmak etkinliğin hızlı bir biçimde düşmesine yol
açmıştır. Bunun durum; hava hızı arttığında ısı
Şekil 4. Faktörlerin etki derecelerine ait normal olasılık doğrusu transferi için yeterli süre bulunmamasından
kaynaklanmaktadır. Düşme miktarı ise Tablo 4’te
Normal olasılık doğrusunda hangi noktaların önemli olduğu yaklaşık 0,0274 olarak verilmiştir.
belirlenmiş fakat net bir sıralama yapılmamıştır. Deney  Egzoz havası giriş sıcaklığını (faktör C) 28°C ‘den
sonucunu etkileyen faktörlerin sahip olduğu etki 40°C’ ye getirmek etkenliğin bir miktar yükselmesine
derecelerinin önemlerine göre sıralamasını gösteren pareto neden olacaktır. Bunun nedeni sıcak-soğuk hava
grafiği ise Şekil 5’te verilmiştir. Bu grafiğe göre en büyük arasındaki sıcaklık farkının artması olarak
etki derecesine sahip faktör B, daha sonra sırasıyla C ve açıklanabilir. Yükselme miktarı ise Tablo 4’te
A’dır. Yani etkenlik değerini iyileştirmek istersek A, B ve C yaklaşık 0,0156 olarak verilmiştir.
faktörleri içerisinden öncelikle B faktörü üzerinde değişiklik  Etkenlik üzerinde en yüksek etki derecesine sahip
yapmayı düşünmeliyiz. Şekil 4’ten de gördüğümüz gibi B faktör “B” ile simgelenen hava hızıdır. Daha sonra
değeri (-) etki derecesine sahiptir. B’yi birinci seviyeden sırasıyla “C” ve “A” faktörleri gelmektedir. Bu durum
ikinci seviyeye getirmek deney sonucunu kötüleştireceğinden Şekil 5’te verilen pareto diyagramında da
B faktörü için ilk seviye seçilmelidir. gösterilmiştir.
23
IV. SONUÇ
Deney tasarımı yöntemi kullanılarak etkenlik üzerinde
etkisinin olduğunu düşündüğümüz parametreler, etki
dereceleri ve parametrelerin birbirleriyle olan etkileşimleri
irdelenmiştir. Çalışmada L8 tam faktöriyel deney tasarımı
kullanılmıştır. Her faktörün iki farklı seviyesi için plan
oluşturulmuştur. Minitab paket programı ile gerçekleştirilen
analizlerde sonuç üzerindeki en etkili faktörün hava akım hızı
olduğu sonucuna ulaşılmıştır. En iyi termal performansın;
birinci faktörün birinci düzeyi olan 0°C, ikinci faktörün
birinci düzeyi olan 1,2 m/s ve üçüncü faktörün ikinci düzeyi
olan 40°C tercih edildiğinde oluştuğu gözlenmiştir.
REFERANSLAR
[1] C. T. Joen, Y. Park, Q. Wang, A. Sommers, X. Han and A. Jacobi,
“A review on polymer heat exchangers for HVAC&R applications,”
International Journal Of Refrigerations, vol. 32, pp. 763-779, 2009.
[2] S.H. Noie, “Investigation of thermal performance of an air-to-air
thermosyphon heat exchanger using ε NTU method,” Applied
Thermal Engineering, vol. 26, pp. 559-567, 2006.
[3] L. Chen, Z. Li ve Z.-Y. Guo, “Experimental investigation of plastic
finned-tube heat exchangers, with emphasis on material thermal
conductivity,” Experimental Thermal and Fluid Science, vo. 33, pp.
922–928, 2009.
[4] J. Fernandez-Seara, R. Diz, F.J. Uhia, A. Dopazo ve J. M Ferro,
“Experimental analysis of an air-to-air heat recovery unit for balanced
ventilation systems in residential buildings,” Energy Conversion and
Management, vol. 52, pp. 635–640, 2011.
[5] C. Kocabaş and A.F. Savaş, “Comparison of waste heat recovery
performances of plate-fin heat exchangers produced from different
materials,” Contemporary Engineering Sciences, vol. 8(11), pp. 453 –
466, 2015.
[6] C. Danışman, “ Plakalı eşanjör etkinlik parametrelerinin deneysel
analizi,” Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Eskişehir, 2010.
[7] B. Gökçe, “Metalürjik deneylerin taguchi ve genetik algoritmalar
yöntemleri kullanılarak tasarımı,” Doktora Tezi, Afyon Kocatepe
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyon, 2009.
[8] C. Kocabaş, “Farklı malzemelerden imal edilmiş plakalı ısı
değiştiricilerinin atık ısı geri kazanım performanslarının deneysel
analizi,” Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Bilecik, 2014.
[9] M. Şirvancı, Kalite İçin Deney Tasarımı Taguçi Yaklaşımı, 1. Baskı,
İstanbul, Türkiye: Literatür Yayınları, 1997.
24
Volume 3 (2018), 25-33
A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects

on NOx Emissions
İsmet Sezer1*+
1Department of Mechanical Engineering, Gümüşhane University, Gümüşhane, Turkey
*Corresponding author: isezer@gumushane.edu.tr
+Speaker: isezer@gumushane.edu.tr
Abstract – This study was compiled from the results of various researches performed on using diethyl ether as a fuel or fuel
additive in diesel engines. Three different techniques are used the reduction of the harmful exhaust emissions of diesel engines.
The first technique for the reduction of harmful emissions is improved the combustion by modification of engine design and
fuel injection system, but this process is expensive and time consuming. The second technique is the using various exhaust gas
devices like catalytic converter and diesel particulate filter. However, the use of these devices affects negatively diesel engine
performance. The final technique to reduce emissions and also improve diesel engine performance is the use of various
alternative fuels or fuel additives. The major pollutants of diesel engines are oxide of nitrogen (NOx) and smoke or particulate
matter (PM). It is very difficult to reduce NOx and PM simultaneously in practice. The most researches declare that the best
way to reduce is the use of various alternative fuels i.e. natural gas, biogas, biodiesel or using the additives with alternative
fuels or conventional diesel fuel. Therefore, it is very important that the results of various studies on alternative fuels or fuel
additives are evaluated together to practice applications. Especially, this study focus on the use diethyl ether in diesel engines
as fuel or fuel additive in various diesel engine fuels. This review study investigates the effects of diethyl ether addition on the
NOx emissions.
Keywords – Diesel engine, Engine performance, NOx emissions, Fuel additives, Diethyl ether
I. INTRODUCTION as a blend with conventional diesel fuel or pure. These

Diesel engines are widely used in both light and heavy duty additives can also be used in combination with biodiesel [10].
vehicles [1]. They are reliable, robust and the most efficient The presence of oxygen in the fuel molecular structure plays
internal combustion engines [2]. However, diesel engines are an important role to reduce PM and other harmful emissions
suffer form their high emission drawbacks like particulate from diesel engines. However, NOx emissions can be
matters (PM), total gaseous hydrocarbons (THC), nitrogen reduced in some cases and be increased depending on the
oxides (NOx), sulfur oxides (SOx) and smoke [3, 4]. It is engine operating conditions [11, 12]. Especially, DEE is a
seemed that the most suitable way to reduce of these suitable fuel for diesel engines due to it is a cetane improver
emissions is the using of alternative fuels made from besides an oxygenated fuel [13]. Therefore, this review study
renewable sources instead of the commercial fuels [5]. is devoted to use of DEE in diesel engines as fuel or fuel
However, complete replacement of fossil fuels with additive in various diesel engine fuels.
renewable alternative fuels will require to a comprehensive II. PROPERTIES OF DIETHYL ETHER
modification of the engine hardware and their combustion in
the engine results in operational and technical limitations [6]. DEE is the simplest ether expressed by its chemical
The fuel side modification techniques such as blending, formula CH3CH2OCH2CH3, consisting of two ethyl
emulsification and oxygenation are the easy way for emission groups bonded to a central oxygen atom as seen in Fig. 1.
reduction without any modification on the engine hardware.
Modification of diesel fuel to reduce exhaust emission can be
performed by increasing the cetane number, reducing fuel
sulphur, reducing aromatic content, increasing fuel volatility
and decreasing the fuel density to have the compromise
between engine performance and engine out emissions, one Fig. 1. Diethyl ether chemical composition [3]
such change has been the possibility of using diesel fuels
with oxygenates [7]. Among different alternative fuels, DEE is regarded as one of the promising alternative fuels or
oxygenated fuel is a kind of alternative fuel. Diethylene an oxygen additive for diesel engines with its advantages of a
glycol dimethyl ether (DGM), dimethoxy methane (DMM), high cetane number and oxygen content. DEE is liquid at the
dimethyl ether (DME), methyl tertiary butyl ether (MTBE), ambient conditions, which makes it attractive for fuel storage
dibutyl ether (DBE), dimethyl carbonate (DMC), methanol, and handling. DEE is produced from ethanol by dehydration
ethanol and diethyl ether (DEE) have played their role to process as seen in Fig. 2 so it is a renewable fuel [14].
reduce diesel emissions [7-9]. These fuels can either be used
25
Sezer, A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects on NOx Emissions, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
running overall leaner and the temperature lowering effect of

the DEE having the dominating influence, partially
outweighed by the extra fuel-bound oxygen bringing more
‘zones’ near to stoichiometric conditions and little to the lean,
where NOx was highly formed [17]. Banapurmath et al
declared that formation rate of NOx is primarily a function of
flame temperature, the residence time of nitrogen at that
temperature and the availability of oxygen in the combustion
chamber. NOx emission was increased with the engine load
as seen in Fig. 3(b). This was due to increased quantity of
Fig. 2. Production of diethyl ether from ethanol [14] fuel is injected and combusted in the cylinder when engine
load increased, which caused higher gas temperature and
As shown in Table 1, DEE has several favorable properties, resulted in more NOx formation. It also can be seen that NOx
including exceptional cetane number, reasonable energy emission was slightly reduced with DEE blends compared to
density, high oxygen content, low autoignition temperature diesel fuel. This was due to low combustion temperature
and high volatility. Therefore, it can be assist to improving of because of low calorific value and the high latent heat of
engine performance and reducing the cold starting problem vaporization of DEE resulted in reduced flame temperature
and emissions when using as a pure or an additive in diesel and lower NOx emissions [22].
engines [14, 15]. 1050
1250 Diesel
DEE5
Table 1. The main fuel properties of diesel fuel and DEE [15] 900 DEE20
1000
bmep=1.40 bar 750
bmep=2.57 bar
NOx (ppm)
NOx (ppm)
bmep=5.37 bar
600
750
450
500
300
150
250
0 8 16 24 0 1 2 3 4 5
Percentage of DEE (%) Brake power (kW)
(a) (b)
Fig. 3. Effect of DEE on NOx emissions of diesel fuel [17, 22]
Lee and Kim declared that NOx was the lowest at a low
engine load because excess air cooled down the mixture,
resulting in low NOx emissions. NOx emissions for diesel
were lower than DEE blends and increased with increasing in
III. STUDIES ON DIETHYL ETHER IN LITERATURE DEE content as seen in Fig. 4(a). Formation of NOx
There are a number of studies in literature on the use DEE in emissions was strongly dependent on the cylinder peak
diesel engines as a fuel or fuel additive in various diesel temperature and local oxygen concentration. Oxygen content
engine fuels. For example; as pure [16], with diesel fuel [17- of DEE brought more zones near to stoichiometric conditions
32], with diesel-ethanol blends [33-40], with diesel-ferric and little to the lean, and these conditions favor for NOx
chloride blends [41], with diesel-kerosene blends [42], with formation. Additional oxygen availability resulted in more
diesel-acetylene gas dual fuel [43], with biogas [44], with complete combustion of the fuel air mixture and increased the
liquefied petroleum gas [45], with diesel-natural gas dual fuel burned gas, which tended to be converted into more NO x in
[46], with ethanol [47, 48], with various biodiesel fuels [49- the high temperature regions during combustion. One more
68], with biogas-biodiesel blends [69], with water-biodiesel possible explanation for the higher NOx emissions of the
emulsion fuel [70], with various biodiesel-diesel blends [71- blended fuels was the shorter ignition delay due to the
109], with ethanol-biodiesel-diesel blends [110-113] and addition of DEE [23]. Saravanan et al declared that NOx
methanol-biodiesel-diesel blends [113]. emissions slightly decreased with DEE addition. The
reduction in the peak combustion temperature due to addition
IV. EFFECTS OF DIETHYL ETHER ON NOX EMISIONS of DEE which reduced the calorific value of the blend helped
Sezer declared that NO emission became higher for equal in reducing the NOx emissions. The reduced ignition delay
equivalence ratio condition, while it was lower for equal period and shortened combustion duration due to higher
mass fuel injection condition for DEE. The reduction in NO cetane number of DEE also helped in reducing the NOx
emission was sourced from lower combustion temperatures. emission [24]. Madhu et al declared that NOx emission was
However, increases in NO emission for equal equivalence reduced with blending DEE to diesel as seen in Fig. 4(b). At
ratio condition could be attributed to rises in combustion a given injection pressure, as the composition of DEE
temperatures of DEE and abundant oxygen sourced from increased, NOx also increased. However, as the injection
increased mass of DEE. The higher combustion temperature pressure and composition of DEE increased, NOx emission
leaded to dissociation reactions and abundant oxygen in the was found to be decreasing. There was 9% reduction in NOx
combustion chamber contributed dissociation products such with E5D95 at 22MPa injection pressure. This was due to the
as NO [15]. Rakopoulos et al declared that NOx emitted by diminishing fuel particle size at higher pressures and
all DEE-diesel blends were lower than diesel fuel as seen in enhanced mixing of fuel with air. Higher injection pressure
Fig. 3(a). The reduction is higher for higher the percentage of generated faster combustion rates and as the premixed
DEE in the blend. This might be attributed to the engine
26
combustion was shortened, the peak cylinder temperature observed at full load condition in compare with E10 blend
reduced with addition of DEE [29]. and diesel fuel respectively [33]. Sudhakar and Sivaprakasam
12 Diesel 875 declared that ethanol blended diesel E15 showed slightly
Pinj= 22 MPa
DEE10
DEE25
Diesel decrease in NOx, when the injection percentages of DEE
DEE5
11
DEE50 750 DEE10 increased the NOx emissions were increasing drastically as
DEE15
seen in Fig. 6(b). This was mainly due to oxygen available in
NOx (g/kWh)
NOx (ppm)
625
10
DEE increased the cylinder temperature while combustion
500 took place that leaded to the formation of oxides of nitrogen
and that was evidently proved in heat release rate and exhaust
9
375 temperature of the test engine. The highest 48% increase in
NOx emission were recorded at 30% of DEE injection while
8 250
0 0.2 0.4 0.6 0.8 25 50 75 100
compare with diesel fuel [35].
IMEP (MPa) Engine load (%)
900 Diesel
(a) (b) E10
1200
Fig. 4. Effect of DEE on NOx emissions of diesel fuel [23, 29] E10DEE5 Diesel
E10DEE8 E15
E10DEE10 E15DEE10
Prasadarao et al declared all the blends tested produced 600 E10DEE15
1000 E15DEE20
E15DEE30
NOx (ppm)
higher NOx emission than diesel fuel except for BD15DEE5,
NOx (ppm)
800
while biodiesel fuel had lower NOx emissions than diesel fuel
at higher loads as seen in Fig. 5(a). As cetane number of 300 600
biodiesel fuel was higher than diesel, it exhibited a shorter 400

delay period and resulted in better combustion leading to low
NO emissions but when it was blended with DEE produced 0 200
0 2 4 6 1 2 3 4 5
more NO emission. On the other hand, the remarkable Brake power (kW) Brake power (kW)
reduction was obtained with BD15DEE5 [31]. Cinar et al (a) (b)

Fig. 6. Effect of DEE on NOx emissions of ethanol-diesel blends [33, 35]
declared that NOx emissions were reduced with increasing in
the premixed DEE fuel ratio. NOx emissions were mostly Sudhakar and Sivaprakasam declared that the fumigation of
generated by thermal mechanisms during the diffusion DEE in large quantity increased NOx emission by 49%. The
combustion stage. The most of the heat release rate occurred increasing percentage of DEE injection marginally increased
during the premixed combustion phase and the diffusion the NOx emission. However, the EGR revealed the good
combustion phase decreased with the increasing premixed control over the NOx emission reduction [36]. Paul et al
ratio of DEE. Therefore, the main combustion occurred after declared that NOx emission decreased with DEE5 blend at
TDC and thus resulted in lower NOx emissions caused by low load, but increased with medium and high load
cylinder temperatures. NOx emissions were decreased by conditions. At lower load conditions, the energy requirement
19.4% under HCCI-DI operating conditions as seen in Fig. of the engine was relatively lower. Because of this, less
5(b) [32]. amount of fuel was injected and burned in the combustion
300
Diesel
280 chamber, producing lower cylinder temperature. Since NOx
BD
D+DEE5
formation was prominently dependent on high cylinder
250
BD+DEE5
BD80DEE5
temperature, so NOx emission reduced at low loads.
260
200 BD15DEE5 However, at the higher load conditions, higher amount of fuel
NOx (ppm)
NOx (ppm)
150
was injected and burned, producing higher cylinder
240 temperature. DEE10 blend also followed the same trend of
100
low NOx emission at low load and increased NOx emission at
50 220
high load conditions. However, it was seen that NOx emission
for DEE10 was significantly lower than DEE5. It might be
0
1 2 3 4 5 0 10 20 30
due to the reduced ignition delay that reduced the fuel-air
Engine load (kg) Premixed ratio of DEE (%) mixing time and deteriorated the combustion condition. This
(a) (b) reduced combustion of the charge produced lower cylinder
Fig. 5. Effect of DEE on NOx emissions of biodiesel-diesel blend [31, 32] heat generation that resulted in lower NOx emission [37].
NOx emission was significantly reduced with the ethanol
Iranmanesh declared that as the quantity of DEE in the blends addition to the diesel-DEE blends. DEE5E5 blend reduced
increased, dynamic injection timing was altered due to the NOx emission by 14.28% at full load condition as
problems encountered with the fuel pump and lowering the compared to baseline diesel. This reduction in NOx emission
density, viscosity and bulk modulus of the blends which might be attributed to the cooling effect of ethanol. This
leaded to late injection and consequently ignition retard. effect was more prominent for DEE5E10 blend, where it
Then, the start of combustion and heat release was postponed. produced a maximum reduction of 20.76% at medium load
Moreover, due to high latent heat of DEE, the peak pressure condition. For DEE10E5 and DEE10E10 blends, a prominent
and peak heat release rate were suppressed, hence as a result reduction in NOx emission was also observed. DEE10E5
of these two factors NOx emissions drastically reduced as blend produced a maximum decrease of 25.95%, whereas
seen in Fig. 6(a). Ethanol and DEE blending into diesel fuel DEE10E10 blend produced a reduction of 27.58% [37].
reduced temperature both by increased heat of vaporization Patnaik et al declared that NO emission increased for DEE15
and reduced flame temperature. Consequently, combustion blend by 35% than that of diesel fuel at full load as seen in
temperature abated, and hence NOx emissions were Fig. 7(a). Due to low boiling point and presence of molecular
diminished. The blend of E10DEE8 had the lowest NO x oxygen in DEE the mixture improved combustion and higher
emissions such that 36.6% and 43% improvement was
27
cetane value of DEE advanced the combustion leading to NOx emissions are sensitive to oxygen content, adiabatic
early stage combustion during premixed stage where NO was flame temperature and spray characteristics. NOx emission
formed mostly [41]. Karabektas declared that the use of increased with the use of DEE5 as seen in Fig 9(a). This
natural gas as a dual fuel (NG40) yielded a decrease in the might be due to the more complete combustion which
NO emissions at low and medium loads but an increase at resulted in higher combustion temperature, leading to higher
high loads in comparison to diesel fuel. The NO emissions NOx emissions. NOx emission was lower with DEE10 blend
decreased with the use of DEE compared with NG40. as compared to DEE5. This might be due to reduction in
Furthermore, the higher the DEE content resulted in the ignition delay. However in the case of DEE15 blend, the NOx
lower NO emissions as seen in Fig. 7(b). The decrease in NO emission increased. This might be due to higher peak
emissions obtained with the DEE blends compared with cylinder pressure and heat release rate, which was produced
NG40 might originate from various reasons. Because DEE under some erratic conditions, leading to increased NOx
had a considerably high cetane number, oxygen content and emissions [59]. Rajan et al declared that NO emission
high heat of evaporation, it was easy to ignite the fuel-air increased for neat biodiesel and it decreased with increase of
mixture, and it yielded shorter combustion duration. By DEE in the blends with neat biodiesel at full load as seen in
adding DEE, heat release decreased in the stage of diffusion Fig. 9(b). The maximum NO emissions for 10% and 15%
controlled combustion, thereby leading to lower NO DEE are 410 and 385 ppm, whereas the same for diesel and
emissions. Moreover, DEE blends with oxygen content neat biodiesel were 486 and 568 ppm, respectively at full
showed that the NO emissions decreased due to the lower load. The NO emission decreased by 32% for 15% DEE and
high temperature duration that the combustion gases 26% for 10% DEE at full load compared with neat biodiesel.
experienced. Furthermore, high cetane number of DEE The decrease in NO emission for DEE might be due to high
caused lower NOx emissions particularly at medium-high latent heat of vaporization of DEE, resulting in cooling the
loads, and decreased ignition time and maximum rate of heat charge at full load compared with biodiesel [64].
release. Another factor which caused lower NO emissions is 1200
600
Diesel
Diesel
high heat of evaporation of DEE [46]. BD
BD
BD+DEE10
BD+DEE5
1000 BD+DEE10 BD+DEE15
1000 1000
Diesel Diesel BD+DEE15
DEE15 NG40 400
NG40DEE5
NO (ppm)
NOx (ppm)
800
800 NG40DEE10
800
600
NOx (ppm)
600
NO (ppm)
200
600
400
400
400 200 0
200
0 1 2 3 0 1 2 3
Brake power (kW) Brake power (kW)
0 200 (a) (b)
0 20 40 60 80 100 1.5 3 4.5 6
Engine load (%) Brake power (kW)
Fig. 9. Effect of DEE on NOx emissions of biodiesel [59, 64]
(a) (b)
Fig. 7. Effect of DEE on NOx emissions of diesel [41] and natural gas-diesel Geo et al declared that neat biodiesel showed lower NOx
dual fuel [46] emissions as compared to diesel as seen in Fig. 10(a). The
maximum NOx emission was 10.7 g/kWh with diesel and 6.9
Rakopoulos declared that NOx emitted by the DEE blends g/kWh with biodiesel at maximum output. Due to poor
were lower than those of the neat biodiesel and diesel as seen combustion of the injected fuel during premixed combustion
Fig. 8(a). This might be attributed to the relatively reduced with biodiesel was lower and resulted in lower NOx
premixed part of combustion where NOx was mainly formed emissions. But DEE admission with biodiesel increased the
and the associated lower cylinder temperatures [50]. NOx emission. The maximum NOx emission was 9.3 g/kWh
500
1250
Diesel
BD
with biodiesel-DEE at the optimum quantity of 200 g/h. The
2000 rpm
Diesel
BD 400
BD+DEE25 addition of DEE with biodiesel caused high temperature,
1000
BD+DEE20 promoted by higher premixed combustion and oxygen
enrichment. This was due to high combustion temperature
NOx (ppm)
300
NOx (ppm)
750
caused by the early combustion of DEE. The combustion
200
temperature had a strong effect on the production of NOx and
500
therefore if the combustion temperature was higher, the NOx
100
emission would also be higher [65]. Hariharan et al declared
250 0 that for diesel operation, NOx varied from 16.9 g/kWh at low
20 40 60
Engine load (%)
80 0 20 40 60
Engine load (%)
80 100 load to 14.9 g/kWh at full load, from 10.7 g/kWh at low load
(a) (b) to 14.3 g/kWh at full load for DEE at 65 g/h, from 10.4
Fig. 8. Effect of DEE on NOx emissions of biodiesel [50, 53] g/kWh at low load to 14.2 g/kWh at full load for 130 g/h as
Krishna et al declared that NOx emissions were significantly seen Fig. 10(b). At 170 g/h, NOx varies from 11.5 g/kWh at
lower for the DEE blends at lower loads, whereas the gap low load to 13.9 g/kWh at full load. From the figure, it can be
slightly narrowed down at higher load conditions as seen in seen that while running on biodiesel with DEE at different
Fig. 8(b). The important factors for NOx formation were the flow rates, the NOx value decreased significantly with
peak combustion temperature in cylinder and availability of increase in the flow rate of DEE at low loads. This was due to
O2 in the combustion chamber. NOx of 25% DEE blends with the induction of higher quantity of DEE at low load. The
Karanja oil operation was 265 ppm as compared to 347 ppm latent heat of DEE cooled the intake charge and reduced the
of pure Karanja oil and 488 ppm of pure diesel operation peak flame temperature and hence NOx was lower than
respectively [53]. Sivalakshmi and Balusamy declared that diesel. At full load, the amount of DEE inducted was less
28
compared to low load and this was the reason for higher NOx conditions as seen in Fig. 12(a). However, the DEE5 blend
formation. NOx values for biodiesel with DEE at 130 g/h and doesn’t show any visible reduction in NOx emissions. The
170 g/h are lesser compared to biodiesel with DEE at 65 g/h. low NOx level of DEE10 and DEE15 could be mainly due to
This might be attributed to reduction in ignition delay [66]. reduction in combustion temperature with the addition of
16
Diesel
18 DEE. It is also seen that the increase in percentage of DEE
BD
DEE 100 g/h
significantly decreases the NOx emissions. The main reason
14 DEE 150 g/h
DEE 200 g/h 16
for this phenomenon is mainly due to the increase in latent
heat of vaporization of the blends with the increasing
NOx (g/kWh)
12 NOx (g/kWh)
14
percentage of DEE. Another reason could be the higher
10 cetane number achieved with the addition of DEE which
improves the combustion quality. It is seen that an average
12 Diesel
8
BD+DEE 65 g/h reduction of 29.6% and 22.3% are achieved for DEE10 blend
BD+DEE 130 g/h
BD+DEE 170 g/h when compared to BD20 and diesel respectively. The
6 10
1 2 3 4 1 2 3 4
corresponding reductions in NOx level for the DEE15 blend
Brake power (kW) Brake power (kW) are seen to be 42% and 46% [76]. Abraham and Thomas
(a) (b)
Fig. 10. Effect of DEE on NOx emissions of biodiesel [65, 66] declared that NOx emission increases with brake power for
all the fuels as seen in Fig. 12(b). Since the formation of NOx
Devaraj et al declared that NOx values for diesel, varied from is very sensitive to temperature, these higher loads promote
129 ppm at 20% load and 855 ppm at full load as seen in Fig. cylinder charge temperature, which is responsible for thermal
11(a). For biodiesel, it varied from 150 ppm at 20% load and NOx formation. The biodiesel and DEE additives reduce the
904 ppm at full load. For DEE5 and DEE10, it varied from mean temperature inside the combustion chamber thereby
91 to 71 ppm at 20% load and 529 ppm and 473 ppm at full reducing NOx emission [79].
load. The NOx formed was increasing as the load increased. 600 250
Diesel Diesel
The NOx emissions of the blends were found to reduce with BD20 BD20
BD20+DEE5 BD20+DEE5
increasing blend percentage of DEE with biodiesel. Since 500
BD20+DEE10 200
DEE was a cetane improver and any increase in cetane 400

BD20+DEE15
NOx (ppm)
NOx (ppm)
number decreased NOx emission. DEE has high oxygen 150
300
content and high heat of evaporation. It was easy to ignite the
100
fuel-air mixture and it yielded shorter combustion duration. 200
By addition of DEE, heat release decreased in the stage of 50

100
diffusion controlled combustion, thereby leading to lower
NOx emissions. Another factor which caused lower NOx 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5
emissions was high heat of evaporation of DEE. Because Brake power (kW) Brake power (kW)
DEE had a considerably high cetane number, oxygen content (a) (b)
Fig. 12. Effect of DEE on NOx emissions of diesel-biodiesel blends [76, 79]
and high heat of evaporation, it was easy to ignite the fuel-air
mixture, and it yielded shorter combustion duration. By It is clear from Fig. 13(a) that addition of higher proportions
adding DEE, heat release decreased in the stage of diffusion of DEE could reduce NOx levels with the BD20 blend. This
controlled combustion, thereby leading to lower NO may be attributed to the fact that higher quantities of DEE
emissions [67]. associated with its latent heat of vaporization could bring
1600
1000
Diesel
BD20
down the peak cycle temperatures. Prevalence of lower peak
Diesel
BD
DEE5
BD20+DEE5 cycle temperatures is the reasons for not favoring the
BD20+DEE10
1200
800 DEE10 BD20+DEE15 thermal-prompt reactions responsible for formation of higher
levels of NOx [81].
NOx (ppm)
NOx (ppm)
600
800
600
Diesel
400 1200 BD20
Biodiesel
BD20+DEE15 BD20+DEE10
400 BD20+DEE15
1000
200
400
NOx (ppm)
800
NOx (ppm)
0 0
20 40 60 80 100 0 25 50 75 100 600
Engine load (%) Engine load (%)
(a) (b) 200
400
Fig. 11. Effect of DEE on NOx emissions of biodiesel [67] and diesel-
biodiesel blends [74] 200
Kumar et al declared that NOx emissions of CDB are higher 0 1 2 3 4 0 1 2 3 4

Brake power (kW)
than that of diesel fuel as there is reduction in HRR and Brake power (kW)
(a) (b)
combustion temperature. This will result in high NOx Fig. 13. Effect of DEE on NOx emissions of diesel-biodiesel blends [81, 83]
concentration in the exhaust. It is observed that NOx for
diesel fuel is 1195 ppm and BD20 blend is 1450 ppm as seen It is observed from Fig. 13(b) that the NO emission was
in Fig. 11(b). After addition of DEE, NOx for BD20 is 1450 increased for BD20 and it is decreased with increase of DEE
ppm which is higher than that of BD20DEE5 (1327ppm). It in BD20 blend at full load. The maximum NO emissions for
means that the addition of DEE in BD20 blends reduces the DEE10 and DEE15 are 410ppm and 385ppm, whereas for
NOx emission [74]. Srihari et al declared that NOx levels for diesel and BD20 are 486ppm and 568 ppm respectively at
diesel and BD20 blend are considerably higher than the NOx full load. The NO emission decreased by 32% for DEE15 and
levels for DEE10 and DEE15 irrespective of the load 26% for DEE10 at full load compared with BD20 blend. The
29
decrease in NO emission for DEE may be due to high latent higher temperatures. DEE15 blend showed lesser NOx
heat of vaporization of DEE results in cooling the charge emissions than BD60 blend at all tested conditions [102].
15
[83].The NOx concentration varies linearly with engine load 390
Diesel
BD60
as seen in Fig. 14(a). As the load increases, the overall fuel- 12
BD60+DEE15
360
air ratio increases, resulting in an increase in the average gas
temperature in the combustion chamber, and hence NOx 330 9
NOx (%)
NOx (ppm)
formation, which is sensitive to temperature increase. At all 300
6
loads the emission NOx for BD20 is found to be maximum
270
because all vegetable oils are oxygenated intrinsically. When 3
Diesel
small quantities of additives like DEE is started adding the 240
BD20
BD15+DEE5
NOx content started reducing [87]. Fig. 14(b) illustrates the 210 0
NO emission for test fuels. NO formation generally depends 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400
Engine speed (rpm)
0 25 50
Engine load (%)
75 100
on oxygen concentration, air surplus coefficient, cylinder (a) (b)

temperature and residence time. In this investigation, BD20 Fig. 15. Effect of DEE on NOx emissions of diesel-biodiesel blends [98, 102]
produced 8.2% higher NO emission on average than diesel. The parameters affecting the formation of NOx in a diesel
Higher NO for BD20 can be attributed to higher fuel bound engine are; the combustion duration, temperature, higher
oxygen. Higher oxygen content of biodiesel delivers higher compression ratio, pressure and the availability of oxygen.
local peak temperature which results in higher NO formation. The variation of NOx emission with load for tested fuels
Another reason which can be mentioned is the higher cetane depicted in Fig. 16(a). It can be observed from the figure that
number of biodiesel. Due to higher cetane number, diesel exhibits the highest NOx emission. Due to the higher
combustion advances, combustion duration reduces and density of BD40, the combustion may be incomplete and
premixed part of the combustion increases where NO is result in a lower NOx emission for the given power output.
formed mostly. BD15DEE5 produced slight increased and The addition of DEE might reduce the cylinder temperature
BD10DEE10 produced about 12% decreased NO emission as a result of its higher latent heat of vaporization and this
than BD20. Higher oxygen content of the DEE blends was results in lower NOx emissions than that of diesel operation
the most probable cause for such higher emission of NO. for the given power output. The NOx emission of DEE4 is
Nevertheless, increased portion of DEE (BD10DEE10) approximately 25% lower compared to that of diesel, and
reduced NO emission than BD20 primarily due to higher about 20% higher compared to that of BD40 blend at full
latent heat of evaporation of DEE [91]. load [107].
600 400
Diesel 5
Diesel Diesel
BD20 1750
BD20 BD40
BD20+DEE5 BD40E20
500 BD15+DEE5 BD40+DEE4
BD20+DEE10 BD40E20+DEE5
BD10+DEE10
BD20+DEE20 4 1500 BD40E20+DEE10
300
NOx (ppm)
400
NOx (g/kWh)
NOx (ppm)
1250
NOx (ppm)
3
300 1000
200
750
200 2
500
100 100
1 250
0 1 2 3 4 5 1000 1500 2000 2500 3000
1.1 2.2 3.3 4.4 1 2 3 4
Brake power (kW) Engine speed (rpm)
Brake power (kW) Brake power (kW)
(a) (b) (a) (b)
Fig. 14. Effect of DEE on NOx emissions of diesel-biodiesel blends [87, 91] Fig. 16. Effect of DEE on NOx emissions of diesel-biodiesel blends [107]
and biodiesel-ethanol blend [110]
Fig. 15(a) shows the comparative NOx emission of the diesel
and fuel blends. As the speed decreased, NO emission of all Fig. 16(b) shows concentration of NOx for BD40E20, DEE5
the blends increased. It can be attributed to the higher and DEE10 fuel blends with brake power. NOx emissions are
available time span of combustion as the speed becomes sensitive to oxygen content, adiabatic flame temperature and
lower. BD20 showed higher NOx because it contains higher fuel spray characteristics. In general, a fuel ensuring
level of oxygen. However, though DEE have higher oxygen complete combustion will give higher cylinder temperature
content, BD15DEE5 blend showed lower NO which can be followed by more NOx formation. NOx is also formed as a
explained by their lower calorific value and higher heat of resultant of thermal mechanisms during the diffusion
evaporation which resulted in lower in-cylinder temperature. combustion stage which causes higher in-cylinder
The lower NOx for BD15DEE5 blend can be also attributed temperature and pressure. Throughout the engine load
to reduced part of premixed combustion where NO is mainly conditions, DEE addition reduced the NOx invariably [110].
formed [98]. Fig. 15(b) shows the variation in NOx emissions
at different loading conditions. It is observed from the figure V. CONCLUSION
that NOx emissions are increased with increase in engine The effect of diethyl ether addition to various diesel engine
load for all tested fuels. NOx emissions are considerably fuels or fuel blends is investigated on the NOx emissions in
higher for BD60 blend. The reason biodiesel blend exhibits this review study. The following conclusions can be
more NOx emissions is due to excess oxygen and favorable summarized as results of the study.
combustion temperature when compared to diesel. NOx is  The formation of NOx is a function of flame
formed when the pressurized air inside the cylinder, having temperature, the residence time of nitrogen at that
nitrogen constituent reacts with oxygen during combustion at temperature and local oxygen concentration in the
combustion chamber.
30
 The properties of DEE which affect the NOx formation [12] A. Valipour, “A review on effect of fuel additives on combustion,
performance and emission characteristics of diesel and biodiesel
are high cetane number, oxygen content, low calorific fuelled engine,” Int. J. Innov. Eng. Res. Manag., vol. 3(1), pp. 366-273,
value, high latent heat of vaporization. The high cetane 2014.
number provides a reduced ignition delay period and [13] M. Krishnamoorthi and R. Malayalamurthi, “A review on effect of
shortened combustion duration which reduce the NOx diethyl ether additive on combustion, performance and emission
characteristics of a diesel and biodiesel/vegetable oil fuelled engine,”
emissions. Oxygen content of DEE brings more zones Adv. Nat. Appl. Sci., vol. 10(7), pp. 9-17, 2016.
near to stoichiometric conditions, these conditions favor [14] B. Bailey, J. Eberhardt, S. Goguen and J. Erwin, “Diethyl ether (DEE)
for NOx formation. Additional oxygen results in more as a renewable diesel fuel,” SAE, Paper no: 972978, 1997.
complete combustion and increases the temperature of [15] I. Sezer, “Thermodynamic, performance and emission investigation of
a diesel engine running on dimethyl ether and diethyl ether,” Int. J.
burned gas, which produces more NOx. Lower calorific Therm. Sci., vol. 50, pp. 1594-1603, 2011.
value and high latent heat of vaporization resulted in [16] B. Mohan, W. Yang, W. Yu and K. L. Tay, “Numerical analysis of
lower cylinder temperatures which generates lower NOx. spray characteristics of dimethyl ether and diethyl ether fuel,” Appl.
 NOx emissions generally increases with the increase of Energ., vol. 185, pp. 1403-1410, 2017.
[17] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos, E. G. Giakoumisa and A. M.
engine load due to increasing combustion temperature Dimaratos, “Characteristics of performance and emissions in high-
while it decreases with increasing engine speed due to speed direct injection diesel engine fueled with diethyl ether/diesel fuel
the less available time span of combustion. blends,” Energy, vol. 43, pp. 214-224, 2012.
 The use of alternative fuels i.e. ethanol and natural gas [18] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos, E. G. Giakoumis and A. M.
Dimaratos, “Studying combustion and cyclic irregularity of diethyl
partially effective for the reduction of NOx. Exhaust gas ether as supplement fuel in diesel engine,” Fuel, vol. 109, pp. 325-335,
recirculation strategy provides good control over the 2013.
NOx emissions. [19] K. R. Patil and S. S. Thipse, “The effect of injection timing on the
performance and emission of direct injection CI engine running on
 The addition of diethyl ether to diesel fuel generally diethyl ether-diesel blends,” Int. J. Automot. Mech. Eng., vol. 13(3), pp.
causes a reduction in most studies due to lower 3773-3787, 2016.
combustion temperatures. Some researchers reported that [20] P. H. Rathod and D. S. Darunde, “Experimental investigation and
there is an increase in the NOx emissions with the performance analysis of diethyl ether (DEE) and tert-amyl ethyl ether
(TAEE) blend with diesel in C.I.D.I. engine: a review,” Int. J. Res. Sci.
addition of the DEE as it helps in complete combustion Eng., vol. 2(1), pp. 137-142, 2015.
of the fuel resulting in increase of combustion chamber [21] A. V. Karthik and S. P. Kumar, “Experimental study of 4-stroke diesel
temperature. engine blending with alternate fuel diethyl ether (DEE) and exhaust gas
 The addition of diethyl ether to various biodiesel fuels recirculation (EGR) system,” Int. J. Eng. Sci. Compu., vol. 6, pp.
7054-7058, 2016.
and biodiesel blends generally reduces by improving [22] N. R. Banapurmath, S. V. Khandal, S. L. Ranganatha and T. K.
combustion due to its higher cetane value and available Chandrashekar, “Alcohol (ethanol and diethyl ethyl ether)-diesel
oxygen. Additionally, lower heating value and higher blended fuels for diesel engine applications-a feasible solution,” Adv.
latent heat of vaporization of diethyl ether makes extra Automob. Eng., vol. 4(1), pp. 1-8, 2015.
[23] S. Lee and T. Y. Kim, “Performance and emission characteristics of a
contribution to reducing of NOx. DI diesel engine operated with diesel/DEE blended fuel,” Appl. Therm.
Eng., vol. 121, pp. 454-461, 2017.
REFERENCES [24] D. Saravanan, T. Vijayakumar and M. Thamaraikannan, “Experimental
[1] R. Manikandan and N. Sethuraman, “Experimental investigation of analysis of combustion and emissions characteristics of CI engine
nano additive ceric oxide (CeO2)-ethanol blend on single cylinder four powered with diethyl ether blended diesel as fuel,” Res. J. Eng. Sci.,
stroke diesel engine,” Int. J. Recent Dev. Eng. Technol., vol. 3(2), pp. vol. 1(4), pp. 41-47, 2012.
24-28, 2014. [25] A. Ibrahim, “Investigating the effect of using diethyl ether as a fuel
[2] A. G. Londhekar and S. C. Kongre, “Effects of different additives on additive on diesel engine performance and combustion,” Appl. Therm.
performance and emission of biodiesel fuelled compression ignition Eng., vol. 107, pp. 853-862, 2016.
engine,” Int. J. Sci. Res., vol. 6(2), pp. 1947-1952, 2017. [26] S. S. S. Likhitha, B. D. Prasad and R. V. Kumar, “Investigation on the
[3] F. Y. Hagos, O. M. Ali, R. Mamat and A. A. Abdullah, “Effect of effect of diethyl ether additive on the performance of variable
emulsification and blending on the oxygenation and substitution of compression ratio diesel engine,” Int. J. Eng. Res., vol. 3(1), pp. 11-15,
diesel fuel for compression ignition engine,” Renew. Sust. Energ. Rev., 2014.
vol. 75, pp. 1281-1294, 2017. [27] R. S. Kumar and K. S. Nagaprasad, “Investigation on diesel engine
[4] R. N. Patil and B. G. Marlapalle, “Karanja (pongamia pinnata) performance by injecting di-ethyl ether as an additive with exhaust gas
biodiesel as an alternative fuel for DICI engine: A review,” Int. J. Res. recirculation using diesel particulate filter,” Int. J. Innov. Res. Sci. Eng.
Aerona. Mech. Eng., vol. 4(1), pp. 96-101, 2016. Technol., vol. 3(8), pp. 15192-15200, 2014.
[5] P. Geng, E. Cao, Q. Tan and L. Wei, “Effects of alternative fuels on the [28] T. Balamurugan and R. Nalini, “Comparative study on performance
combustion characteristics and emission products from diesel engines: and emission in four stroke diesel engine using different blended fuel,”
A review,” Renew. Sust. Energ. Rev., vol. 71, pp. 523-534, 2017. Int. J. Curr. Res.Dev., vol. 4(1), pp. 58-64, 2016.
[6] B.R. Kumar and S. Saravanan, “Use of higher alcohol biofuels in diesel [29] S. Madhu, A. V. K. Chaitanya and P. Bridjesh, “Effects of diethyl ether
engines: A review,” Renew. Sust. Energ. Rev., vol.60, pp.84-115, 2016. on performance and emission characteristics of a diesel engine using
[7] A. R. Patil and S.G. Taji, “Effect of oxygenated fuel additive on diesel toroidal profile bowl piston by varying injection pressure,” Int. J.
engine performance and emission: a review,” J. Mech. Civil Eng., vol. Mech. Eng. Technol., vol. 8(6), pp. 96-106, 2017.
10, pp. 30-35, 2013. [30] D. Danesha and H. Manjunath, “Production and characterization of
[8] R. Senthilkumar, K. Ramadoss, R. Manimaran and M. Prabu, biodiesel from Simarouba Glauca seed oil with diethyl ether as an
“Emission, combustion, performance and characteristics of a CI engine additive and its performance and emission evaluation on single
using MTBE blended diesel fuel,” in ICAESM’12, 2012, p. 360. cylinder, four stroke C.I engine,” Int. J. Res. Eng. Technol., vol. 5(13),
[9] L. Saravanakumar, B. R. R. Bapu and B. D. Prasad, “Performance and pp. 64-68, 2016.
emission characteristics of a CI engine operating on methyl esters [31] B. V. V. Prasadarao, N. Haribabu, M. V. Ramana, “The role of
blended diesel with di-methyl carbonate additives,” Int. Energ. J., vol. oxygenated fuel additive (DEE) along with palm methyl ester and
14, pp. 121-132, 2014. diesel to estimate performance and emission analysis of DI-diesel
[10] S. S. Jawre, A. Bhagat, S. M. Moghe and V. A. Pakhale, “Diethyl ether engine,” Int. J. Eng. Res. Technol., vol. 3(1), pp. 1-9, 2014.
as additive and its effect on diesel engine performance-a review,” Glob. [32] C. Cinar, Ö. Can, F. Sahin and H. S. Yucesu, “Effects of premixed
Res. Dev. J. Eng., vol. 1(5), pp. 27-31, 2016. diethyl ether (DEE) on combustion and exhaust emissions in a HCCI-
[11] B. S. Chauhan, R. K. Singh, H. M. Cho and H. C. Lim, “Practice of DI diesel engine,” Appl. Therm. Eng., vol. 30, pp. 360-365, 2010.
diesel fuel blends using alternative fuels: A review,” Renew. Sust. [33] M. Iranmanesh, “Experimental investigations about the effect of new
Energ. Rev., vol. 59, pp. 1358-1368, 2016. combination of biofuels on simultaneous reduction of NOx and smoke
31
emissions in DI-diesel engine,” Int. J. Automot. Eng., vol. 3(2), pp. [55] S. S. Jawre and S. M. Lawankar, “Performance analysis of Kusum
379-392, 2013. methyl ester as alternative bio-fuel in diesel engine with diethyl ether
[34] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “Experimental investigation on as additive,” Int. J. Innov. Res. Dev., vol. 3(5), pp. 139-144, 2014.
combustion characteristics in DI diesel engine using diethyl ether [56] S. S. Jawre and S. M. Lawankar, “Experimental analysis of
fumigation with ethanol blended diesel,” Int. J. Renew. Energy Res., performance of diesel engine using kusum methyl ester with diethyl
vol. 4(4), pp. 872-878, 2014. ether as additive,” Int. J. Eng. Res. Appl., vol. 4(5), pp. 106-111, 2014.
[35] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “Effects of diethyl ether fumigation [57] K. P. Rao and V. L. Reddi, “Performance evaluation of diesel engine
in DI diesel engine using bio ethanol blended diesel,” Int. J. Innov. Sci. with biodiesel along with additive for replacing diesel fuel,” Int. J.
Res., vol. 11(1), pp. 65-71, 2014. Chem. Sci., vol. 14(4), pp. 2379-2388, 2016.
[36] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “The effect of exhaust gas [58] P. R. Babu, K. P. Rao and B. V. A. Rao, “The role of oxygenated fuel
recirculation on diethyl ether fumigation in DI diesel engine with additive (DEE) along with mahuva methyl ester to estimate
ethanol blended diesel,” Int. J. Eng. Res. Technol., vol. 3(10), pp. 538- performance and emission analysis of DI-diesel engine,” Int. J. Therm.
548, 2014. Technol., vol. 2(1), pp. 119-123, 2012.
[37] A. Paul, P. K. Bose, R. S. Panua and D. Debroy, “Study of [59] S. Sivalakshmi and T. Balusamy, “Effect of biodiesel and its blends
performance and emission characteristics of a single cylinder CI engine with diethyl ether on the combustion, performance and emissions from
using diethyl ether and ethanol blends,” J. Energy Inst., vol. 88, pp. 1- a diesel engine,” Fuel, vol. 106, pp. 106-110, 2013.
10, 2015. [60] O. M. Ali, R. Mamat and C. K. M. Faizal, “Effects of diethyl ether
[38] A. Paul, R. S. Panua, D. Debroy and P. K. Bose, “Effect of diethyl additives on palm biodiesel fuel characteristics and low temperature
ether and ethanol on performance, combustion, and emission of single flow properties,” Int. J. Adv. Sci. Technol., vol. 52, pp. 111-120, 2013.
cylinder compression ignition engine,” Int. J. Ambient Energy, vol. [61] O. M. Ali, T. Yusaf, R. Mamat, N. R. Abdullah and A. A. Abdullah,
38(1), pp. 2-13, 2017. “Influence of chemical blends on palm oil methyl esters cold flow
[39] M. M. Lukhman, P. Sadees, V. Pradeep and M. Murali, “Experimental properties and fuel characteristics,” Energies, vol. 7, pp. 4364-4380,
investigation on diethyl ether as an ignition improver in diesel- ethanol 2014.
emulsified fuel for C.I. engine,” in ICSSCCET’16, 2016, p. 554. [62] J. S. Kumar and S. V. M. Prasad, “Experimental study on performance
[40] M. M. Kumar and S. S. K. Reddy, “Performance characteristics of characteristics of C.I. engine fueled with biodiesel and its blends
single cylinder DI diesel engine by using di-ethyl ether as an additive diethyl ether,” Int. J. Mag. Eng. Technol. Manag. Res., vol. 1(8), pp.
with diesel ethanol blend,” Int. J. Sci. Eng. Technol. Res., vol. 4(9), pp. 36-40, 2014.
3272-3275, 2015. [63] Y. V. V. Satyanarayanamurthy, “Experimental investigations of real
[41] P. P. Patnaik, S. P. Jena, S. K. Acharya and H. C. Das, “Effect of FeCl3 time secondary co-injection of water-diethyl ether solution in DI-diesel
and diethyl ether as additives on compression ignition engine engine fuelled with palm kernel methyl ester,” J. Eng. Sci. Technol.,
emissions,” Sustainable Environ. Res., vol. 27, pp. 154-161, 2017. vol. 7(6), pp. 711-721, 2012.
[42] K. R. Patil and S. S. Thipse, “Experimental investigation of CI engine [64] K. Rajan, M. Prabhahar and K. R. Senthilkumar, “Experimental studies
combustion, performance and emissions in DEE-kerosene-diesel blends on the performance, emission and combustion characteristics of a
of high DEE concentration,” Energ. Convers. Manage., vol. 89, pp. biodiesel-fuelled (pongamia methyl ester) diesel engine with diethyl
396-408, 2015. ether as an oxygenated fuel additive,” Int. J. Ambient Energ., vol.
[43] S. K. Mahla, S. Kumar, H. Shergill and A. Kumar, “Study the 37(5), pp. 439-445, 2016.
performance characteristics of acetylene gas in dual fuel engine with [65] V. E. Geo, G. Nagarajan and B. Nagalingam, “Studies on improving
diethyl ether blends,” Int. J. Emerg. Technol., vol.3(1), pp.80-83, 2012. the performance of rubber seed oil fuel for diesel engine with DEE port
[44] K. Sudheesh and J. M. Mallikarjuna, “Diethyl ether as an ignition injection,” Fuel, vol. 89, pp. 3559-3567, 2010.
improver for biogas homogeneous charge compression ignition (HCCI) [66] S. Hariharan, S. Murugan and G. Nagarajan, “Effect of diethyl ether on
operation-an experimental investigation,” Energy, vol. 35, pp. 3614- tyre pyrolysis oil fueled diesel engine,” Fuel, vol. 104, pp. 109-115,
3622, 2010. 2013.
[45] N. K. M. Jothi, G. Nagarajan and S. Renganarayanan, “Experimental [67] J. Devaraj, Y. Robinson and P. Ganapathi, “Experimental investigation
studies on homogeneous charge CI engine fueled with LPG using DEE of performance, emission and combustion characteristics of waste
as an ignition enhancer,” Renew. Energ., vol. 32, pp. 1581-1593, 2007. plastic pyrolysis oil blended with diethyl ether used as fuel for diesel
[46] M. Karabektas, G. Ergen and M. Hosoz, “The effects of using engine,” Energy, vol. 85, pp. 304-309, 2015.
diethylether as additive on the performance and emissions of a diesel [68] V. K. Kaimal and P. Vijayabalan, “An investigation on the effects of
engine fuelled with CNG,” Fuel, vol. 115, pp. 855-860, 2014. using DEE additive in a DI diesel engine fuelled with waste plastic
[47] S. Polat, “An experimental study on combustion, engine performance, oil,” Fuel, vol. 180, pp. 90-96, 2016.
exhaust emissions in a HCCI engine fuelled with diethyl ether-ethanol [69] D. Barik and S. Murugan, “Effects of diethyl ether (DEE) injection on
fuel blends,” Fuel Process. Technol., vol. 143, pp. 140-150, 2016. combustion performance and emission characteristics of Karanja
[48] J. H. Mack, B. A. Buchholz, D. L. Flowers and R. W. Dibble, “The methyl ester (KME)–biogas fueled dual fuel diesel engine,” Fuel, vol.
effect of the di-tertiary butyl peroxide (DTBP) additive on HCCI 164, pp. 286-296, 2016.
combustion of fuel blends of ethanol and diethyl ether,” SAE, Paper no: [70] B. Sachuthananthan and K. Jeyachandran, “Combustion, performance
2005-01-2135, 2015. and emission characteristics of water-biodiesel emulsion as fuel with
[49] G. Pranesh, P. M. Samuel, B. Thankachan, M. Manimaran and R. DEE as ignition improver in a DI diesel engine,” J. Environ. Res.
Silambarasan, “Performance and emission characteristics of blending Develop.,vol. 2(2), pp. 164-172, 2007.
diethyl ether in cotton seed oil methyl ester using a direct injection [71] M. Krishnamoorthi and R. Malayalamurthi, “Experimental
diesel engine,” Int. J. Appl.Mech.Prod. Eng., vol. 1(6), pp. 14-16, 2015. investigation on performance, emission behavior and exergy analysis of
[50] D. C. Rakopoulos, “Combustion and emissions of cottonseed oil and its a variable compression ratio engine fueled with diesel-aegle marmelos
bio-diesel in blends with either n-butanol or diethyl ether in HSDI oil-diethyl ether blends,” Energy, vol. 128, pp. 312-328, 2017.
diesel engine,” Fuel, vol. 105, pp. 603-613, 2013. [72] M. M. Roy, J. Calder, W. Wang, A. Mangad and F. C. M. Diniz, “Cold
[51] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos and D. C. Kyritsis, “Butanol or start idle emissions from a modern Tier-4 turbo-charged diesel engine
DEE blends with either straight vegetable oil or biodiesel excluding fueled with diesel-biodiesel, diesel-biodiesel-ethanol, and diesel-
fossil fuel: Comparative effects on diesel engine combustion attributes, biodiesel-diethyl ether blends,” Appl. Energ., vol. 180, pp. 52-65, 2016.
cyclic variability and regulated emissions trade-off,” Energy, vol. 115, [73] A. Kumar, K. Rajan, M. R. Naraynan and K. R. S. Kumar,
pp. 314-325, 2016. “Performance and emission characteristics of a DI diesel engine fuelled
[52] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos, E. G. Giakoumis, R. G. with Cashew Nut Shell Oil (CNSO)-diesel blends with Diethyl ether as
Papagiannakis and D. C. Kyritsis, “Influence of properties of various additive,” Appl. Mech. Mater., vol. 787, pp. 746-750, 2015.
common bio-fuels on the combustion and emission characteristics of [74] A. Kumar, K. Rajan, K. R. S. Kumar, K. Maiyappan and U. T.
high-speed DI (direct injection) diesel engine: Vegetable oil, bio-diesel, Rasheed, “Green fuel utilization for diesel engine, combustion and
ethanol, n-butanol, diethyl ether,” Energy, vol. 73, pp. 354-366, 2014. emission analysis fuelled with CNSO diesel blends with diethyl ether
[53] R. Krishna, A. G. Bandewar and V. K. Dongare, “Experimental as additive,” Mater. Sci. Eng., vol. 197, pp. 1-10, 2017.
investigations of blending diethyl ether in karanja vegetable oil using a [75] T. Ganesha and K. S. Chethan, “An experimental investigation of the
multi-cylinder diesel engine,” Int. J. Res. Innov. Technol., vol. 1(5), pp. performance and emission of diesel engine fueled with cashew shell oil
70-73, 2014. methyl ester (CSOME) and its blend with diethyl ether and
[54] I. Singh and V. Sahni, “Performance analysis of the compression conventional diesel,” Imp. J. Interdiscip. Res., vol. 2(9), pp. 922-929,
ignition engine using karanja biodiesel with additive diethyl ether,” in 2016.
ICAAME’15, 2015, p. 9.
32
[76] S. Srihari, S. Thirumalini and K. Prashanth, “An experimental study on [97] O. M. Ali, R. Mamat, N. R. Abdullah and A. A. Abdullah,
the performance and emission characteristics of PCCI-DI engine “Investigation of blended palm biodiesel-diesel fuel properties with
fuelled with diethyl ether-biodiesel-diesel blends,” Renew. Energ., vol. oxygenated additive,” J.Eng. Appl. Sci., vol.11(8), pp.5289-5293, 2016.
107, pp. 440-447, 2017. [98] S. Imtenan, H. H. Masjukia, M. Varmana, M. I. Arbab, H. Sajjada, I.
[77] D. Karthick, R. Dwarakesh and Premnath, “Combustion and emission M. Rizwanul Fattaha, M. J. Abedina and A. S. Md. Hasib, “Emission
characteristics of jatropha blend as a biodiesel for compression ignition and performance improvement analysis of biodiesel-diesel blends with
engine with variation of compression ratio,” Int. Rev. Appl. Eng. Res., additives,” Procedia Eng., vol. 90, pp. 472-477, 2014.
vol. 4(1), pp. 39-46, 2014. [99] S. Imtenan, M. Varman, H. H. Masjuki, M. A. Kalam, H. Sajjad and M.
[78] V. P. U. Satya, K. M. Murthy and G. A. P. Rao, “Effective utilization I. Arbab, “Effect of DEE as an oxygenated additive on palm biodiesel-
of B20 blend with oxygenated additives,” Therm. Sci., vol. 15(4), pp. diesel blend in the context of combustion and emission characteristics
1175-1184, 2011. on a medium duty diesel engine,” in 4th ICEEB, 2015, p. 100.
[79] B. C. Abraham and A. J. Thomas, “Performance evaluation of biodiesel [100] K. S. Varaprasad and H. S. B. Rao, “Experimental investigation on
with a combustion enhancer additive,” Int. J. Mech. Eng. Technol., vol. engine performance and exhaust emission analysis of diesel engine
6(8), pp. 118-125, 2015. operating on palm oil biodiesel blends with diethyl ether as an
[80] D. Firew, N. R. Babu and M. Didwania, “The performance evaluation additive,” Int. J. Res. Innov., vol. 4(1), pp. 566-571, 2017.
of diethyl-ether (DEE) additive with diesel blends using diesel engine [101] R. Muneeswaran, M. R. Thansekhar and K. Varatharajan, “ Effect of
test rig,” Int. J. Sci. Eng. Res., vol. 7(6), pp. 23-29, 2016. diethyl ether addition to palm stearin biodiesel blends on NOx
[81] U. S. V. Prasad, K. Madhu Murthy and R. G. Amba Prasad, “Effect of emissions from a diesel engine,” Asian J. Res. Soc. Sci. Humanit., vol.
oxygenated additives on control of emissions in a DI diesel engine 6(9), pp. 1382-1394, 2016.
using biodiesel-diesel blends,” in ICMARE’12, 2012, p. 256. [102] K. J. Samuel, R. T. K. Raj, N. Sreenivasulu, Y. Rajasekhar, G. Edison
[82] C. H. Biradar, K. A. Subramanian and M. G. Dastidar, “Performance and S. A. Saco, “An experimental study on performance and emissions
improvement and emissions reduction of a DI diesel engine for use of of a direct ignition diesel engine with crude pongamia, pongamia
karanja biodiesel-diesel blend (B20) using diethyl ether,” SAE, Paper methyl ester and diethyl ether blended with diesel,” Int. J. Renew.
no: 2011-26-0004, 2011. Energ. Res., vol. 6(4), pp. 1506-1515, 2016.
[83] A. R. Manickam, K. Rajan, N. Manoharan and K. R. Senthil Kumar, [103] M. Pugazhvadivu and S. Rajagopan, “Investigations on a diesel engine
“Experimental analysis of a diesel engine fuelled with biodiesel blend fuelled with biodiesel blends and diethyl ether as an additive,” Indian J.
using di-ethyl ether as fuel additives,” Int. J. Eng. Technol., vol. 6(5), Sci. Technol., vol. 2(5), pp. 31-35, 2009.
pp. 2412-2420, 2014. [104] R. Muneeswaran and M. R. Thansekhar, “Reduction of NOx emission
[84] P. K. Channe and R. K. Kulkarni, “Performance testing of diesel in biodiesel (soyabean) fuelled DI diesel engine by cetane improver,” J.
engine using KME and DEE blends with kerosene: a review,” Int. J. Eng. Appl. Sci., vol. 10(7), pp. 2968-2973, 2015.
Mech. Eng., vol. 3(6), pp. 1-5, 2015. [105] P. Navaneethakrishnan and D. Vasudevan, “Experimental study on
[85] D. D. Nagdeote and M. M. Deshmukh, “Experimental study of diethyl performance and exhaust emission characteristics of a C.I. engine
ether and ethanol additives with biodiesel-diesel blended fuel engine,” fuelled with tri compound oxygenated diesel fuel blends,” Indian J. Sci.
Int. J. Emerging Technol. Adv. Eng., vol. 2(3), pp. 195-199, 2012. Technol., vol. 8(4), pp. 307-313, 2015.
[86] N. Vadivel, P. Somasundaram and M. Krishnamoorthi, “Performance [106] K. Tudu, S. Murugan and S. K. Patel, “Effect of diethyl ether in a DI
and emission characteristics of a CI engine fueled with diesel -biodiesel diesel engine run on a tyre derived fuel-diesel blend,” J. Energy Inst.,
(mahua/mustard) blend with diethyl ether additive,” J. Chem. Pharm. vol. 89, pp. 525-535, 2016.
Sci., vol. 7, pp. 109-115, 2015. [107] S. Murugan, K. Tudu and S. K. Patel, “Performance and emission
[87] M. V. Mallikarjun, V. R. Mamilla and G. L. N. Rao, “NOx emission studies of a naturally aspirated diesel engine,” J. Clean Energ.
control techniques when CI engine is fuelled with blends of mahua Technol., vol. 5(5), pp. 359-365, 2017.
methyle esters and diesel,” Int. J. Eng. Sci. Emerging Technol., vol. [108] M. Krishnamoorthi and A. Natarajan, “Performance and emission
4(2), pp. 96-104, 2013. characteristics of a CI engine fueled with diesel-waste fried oil blend
[88] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “Potential of diethyl ether blends with DEE as additive,” Int. J. Res. Appl. Sci. Eng. Technol., vol. 3(5),
with biodiesel in DI diesel engine-an experimental investigation,” Int. pp. 65-72, 2015.
J. Res. Eng. Adv. Technol., vol. 2(5), pp. 1-6, 2014. [109] R. Senthil, E. Sivakumar and R. Silambarasan, Effect of diethyl ether
[89] M. Krishnamoorthi, “Exergy analysis of diesel engine powered by on the performance and emission characteristics of a diesel engine
diesel-mustard biodiesel blend with diethyl ether as additive,” J. Chem. using biodiesel-eucalyptus oil blends,” RSC Adv., vol. 5, pp. 54019-
Pharm. Res., vol. 7(8), pp. 809-816, 2015. 54027, 2015.
[90] R. Sathiyamoorthi, G. Sankaranarayanan and K. Pitchandi, “Combined [110] H. Venu and V. Madhavan, “Effect of diethyl ether and Al2O3 nano
effect of nanoemulsion and EGR on combustion and emission additives in diesel-biodiesel-ethanol blends: performance, combustion
characteristics of neat lemongrass oil (LGO)-DEE-diesel blend fuelled and emission characteristics,” J. Mech. Sci. Technol., vol. 31(1), pp.
diesel engine,” Appl. Therm. Eng., vol. 112, pp. 1421-1432, 2017. 409-420, 2017.
[91] S. Imtenan, H. H. Masjuki, M. Varman, I. M. Rizwanul Fattah, H. [111] H. Venu and V. Madhavan, “Effect of nano additives (titanium and
Sajjad and M. I. Arbab, “Effect of n-butanol and diethyl ether as zirconium oxides) and diethyl ether on biodiesel-ethanol fuelled CI
oxygenated additives on combustion-emission-performance engine,” J. Mech. Sci. Technol., vol. 30(5), pp. 2361-2368, 2016.
characteristics of a multiple cylinder diesel engine fuelled with diesel- [112] D. H. Qi, H. Chen, L. M. Geng and Y. Z. Bian, “Effect of diethyl ether
jatropha biodiesel blend,” Energ. Convers. Manage., v ol. 94, pp. 84- and ethanol additives on the combustion and emission characteristics of
94, 2015. biodiesel-diesel blended fuel engine,” Renew. Energ., vol. 36, pp.
[92] D. S. Akshatha, G. Manavendra and S. Kumarappa, “Performance 1252-1258, 2011.
evaluation of Neem biodiesel on CI engine with diethyl ether as [113] H. Venu and V. Madhavan, Influence of diethyl ether (DEE) addition
additive,” Int. J. Innov. Res. Sci. Eng. Technol., vol. 2(8), pp. 3729- in ethanol-biodiesel-diesel (EBD) and methanol-biodiesel-diesel
3736, 2013. (MBD) blends in a diesel engine,” Fuel, vol. 189, pp. 377-390, 2017.
[93] J. V. Kumar and C. J. Rao, “Experimental investigation of performance [114] S. Shinde and S. D. Yadav, “Theoretical properties prediction of diesel-
and emission characteristics of diesel engine working on diesel and biodiesel-DEE blend as a fuel for C.I. engine with required
neem oil blend with diethyl ether as additive,” Int. J. Technol. Explor. modifications for optimum performance,” Int. J. Curr. Eng. Technol.,
Learn., vol. 3(5), pp. 581-588, 2014. vol. 6(5), pp. 1562-1567, 2016.
[94] K. Annamalai, A. R. P. Kumar and K. Premkartik, “Adelfa (NOME-
Nerium Oil Methyl Ester) with DEE as the fuel additive for NOx
reduction in DI Diesel engines-An experimental investigation,” J. Sci.
Ind. Res., vol. 73, pp. 627-632, 2014.
[95] O. M. Ali, R. Mamat, H. H. Masjuki and A. A. Abdullah, “Analysis of
blended fuel properties and cycle-to-cycle variation in a diesel engine
with a diethyl ether additive,” Energ. Convers. Manage., vol. 108, pp.
511-519, 2016.
[96] O. M. Ali, R. Mamat, G. Najafi, T. Yusaf and S. M. S. Ardebili,
“Optimization of biodiesel-diesel blended fuel properties and engine
performance with ether additive using statistical analysis and response
surface methods,” Energies, vol. 8, pp. 14136-14150, 2015.
33
Volume 3 (2018), 34-42
A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects

on PM and Smoke Emissions
İsmet Sezer1*+
1Department of Mechanical Engineering, Gümüşhane University, Gümüşhane, Turkey
*Corresponding author: isezer@gumushane.edu.tr
+Speaker: isezer@gumushane.edu.tr
Abstract – This study was compiled from the results of various researches performed on using diethyl ether as a fuel or fuel
additive in diesel engines. Three different techniques are used the reduction of the harmful exhaust emissions of diesel engines.
The first technique for the reduction of harmful emissions is improved the combustion by modification of engine design and
fuel injection system, but this process is expensive and time consuming. The second technique is the using various exhaust gas
devices like catalytic converter and diesel particulate filter. However, the use of these devices affects negatively diesel engine
performance. The final technique to reduce emissions and also improve diesel engine performance is the use of various
alternative fuels or fuel additives. The major pollutants of diesel engines are oxide of nitrogen (NOx) and particulate matter
(PM). It is very difficult to reduce NOx and PM simultaneously in practice. The most researches declare that the best way to
reduce is the use of various alternative fuels i.e. natural gas, biogas, biodiesel or using the additives with alternative fuels or
conventional diesel fuel. Therefore, it is very important that the results of various studies on alternative fuels or fuel additives
are evaluated together to practice applications. Especially, this study focus on the use diethyl ether in diesel engines as fuel or
fuel additive in various diesel engine fuels. This review study investigates the effects of diethyl ether addition on the PM or
smoke emissions.
Keywords – Diesel engine, Engine performance, Smoke emissions, Fuel additives, Diethyl ether
I. INTRODUCTION as a blend with conventional diesel fuel or pure. These

Diesel engines are widely used in both light and heavy duty additives can also be used in combination with biodiesel [10].
vehicles [1]. They are reliable, robust and the most efficient The presence of oxygen in the fuel molecular structure plays
internal combustion engines [2]. However, diesel engines are an important role to reduce PM and other harmful emissions
suffer form their high emission drawbacks like particulate from diesel engines. However, NOx emissions can be
matters (PM), total gaseous hydrocarbons (THC), nitrogen reduced in some cases and be increased depending on the
oxides (NOx), sulfur oxides (SOx) and smoke [3, 4]. It is engine operating conditions [11, 12]. Especially, DEE is a
seemed that the most suitable way to reduce of these suitable fuel for diesel engines due to it is a cetane improver
emissions is the using of alternative fuels made from besides an oxygenated fuel [13]. Therefore, this review study
renewable sources instead of the commercial fuels [5]. is devoted to use of DEE in diesel engines as fuel or fuel
However, complete replacement of fossil fuels with additive in various diesel engine fuels.
renewable alternative fuels will require to a comprehensive II. PROPERTIES OF DIETHYL ETHER
modification of the engine hardware and their combustion in
the engine results in operational and technical limitations [6]. DEE is the simplest ether expressed by its chemical
The fuel side modification techniques such as blending, formula CH3CH2-O-CH2CH3, consisting of two ethyl
emulsification and oxygenation are the easy way for emission groups bonded to a central oxygen atom as seen in Fig. 1.
reduction without any modification on the engine hardware.
Modification of diesel fuel to reduce exhaust emission can be
performed by increasing the cetane number, reducing fuel
sulphur, reducing aromatic content, increasing fuel volatility
and decreasing the fuel density to have the compromise
between engine performance and engine out emissions, one Fig. 1. Diethyl ether chemical composition [3]
such change has been the possibility of using diesel fuels
with oxygenates [7]. Among different alternative fuels, DEE is regarded as one of the promising alternative fuels or
oxygenated fuel is a kind of alternative fuel. Diethylene an oxygen additive for diesel engines with its advantages of a
glycol dimethyl ether (DGM), dimethoxy methane (DMM), high cetane number and oxygen content. DEE is liquid at the
dimethyl ether (DME), methyl tertiary butyl ether (MTBE), ambient conditions, which makes it attractive for fuel storage
dibutyl ether (DBE), dimethyl carbonate (DMC), methanol, and handling. DEE is produced from ethanol by dehydration
ethanol and diethyl ether (DEE) have played their role to process as seen in Fig. 2 so it is a renewable fuel [14].
reduce diesel emissions [7-9]. These fuels can either be used
34
Sezer, A Review Study on the Using of Diethyl Ether in Diesel Engines: Effects on Smoke Emissions, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
be due to improper mixing or usage of rich fuel. The smoke

emissions were reduced with DEE blends. This might be due
to overall leaning operation of the engine as the combustion
was assisted by the presence of the fuel-bound oxygen of
DEE. Additionally, high volatility of DEE had a remarkable
effect on the reduction of smoke emissions, especially at high
engine loads; hence DEE20 blend showed the lowest smoke
emissions as seen in Fig. 3(b) [22].
35 80 Diesel
DEE5
DEE10
30
Smoke opacity (% hartridge)

Fig. 2. Production of diethyl ether from ethanol [14] 60
DEE15
DEE20
25 bmep=1.40 bar
Smoke (HSU)
As shown in Table 1, DEE has several favorable properties, bmep=2.57 bar
bmep=5.37 bar
20 40
including exceptional cetane number, reasonable energy
density, high oxygen content, low autoignition temperature 15
20
and high volatility. Therefore, it can be assist to improving of 10
engine performance and reducing the cold starting problem
and emissions when using as a pure or an additive in diesel 5 0
0 8 16 24 0 1 2 3 4 5
engines [14, 15]. Percentage of DEE (%) Brake power (kW)
(a) (b)
Table 1. The main fuel properties of diesel fuel and DEE [15] Fig. 3. Effect of DEE on smoke emissions of diesel fuel [17, 22]
Lee and Kim declared that diesel particulate matter (PM)

consists principally of combustion generated carbonaceous
material (soot) on which some organic compounds have
absorbed. Unsaturated hydrocarbons, such as polycyclic
aromatic hydrocarbons (PAHs) and acetylene, are the most
likely precursors of soot particles. PM tended to increase with
increasing engine load for all the tested fuels because the
volume for fuel-rich regions became large as the amount of
fuel injected increased with increased engine load. This
resulted in high PM emissions due to the worsening air-fuel
mixing in the combustion chamber. Also, diesel had the
highest PM, which decreased with increasing DEE content as
seen in Fig. 4(a). This might be attributed to the high
III. STUDIES ON DIETHYL ETHER IN LITERATURE volatility and the presence of fuel bound oxygen in DEE.
There are a number of studies in literature on the use DEE in DEE is more volatile and has a lower self-ignition
diesel engines as a fuel or fuel additive in various diesel temperature than pure diesel. So, DEE enabled better mixing
engine fuels. For example; as pure [16], with diesel fuel [17- of the air-fuel mixture and provided more complete
32], with diesel-ethanol blends [33-40], with diesel-ferric combustion. The presence of fuel bound oxygen in the
chloride blends [41], with diesel-kerosene blends [42], with blended fuels created locally lean fuel-air mixture
diesel-acetylene gas dual fuel [43], with biogas [44], with environments and aided in the oxidation of unsaturated
liquefied petroleum gas [45], with diesel-natural gas dual fuel hydrocarbons during the diffusion flame phase rather than
[46], with ethanol [47, 48], with various biodiesel fuels [49- allowing them to act as precursors of soot particles [23].
68], with biogas-biodiesel blends [69], with water-biodiesel 24 Diesel 85
Diesel
DEE10
emulsion fuel [70], with various biodiesel-diesel blends [71- 20
DEE25
DEE2
DEE50 80
109], with ethanol-biodiesel-diesel blends [110-113] and
methanol-biodiesel-diesel blends [113]. 16
PM (mg/m3)
75
12
IV. EFFECTS OF DEE ON PM AND SMOKE EMISSIONS 70
8
Rakopoulos et al declared that the soot emitted by all DEE-
65
diesel blends was lower than neat diesel fuel. The reduction 4
was higher for higher the percentage of DEE in the blend. 0 60

This might be attributed to the engine running overall leaner, 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.5 2 2.5
IMEP (MPa) Brake power (kW)
with the combustion being now assisted by the presence of (a) (b)
oxygen in DEE even in locally rich zones, which seemed to Fig. 4. Effect of DEE on PM [23] and smoke emissions [28] of diesel fuel
have the dominating influence. This decrease in smoke
emissions was significant for the higher load and modest for Saravanan et al declared that the incomplete combustion of
lower loads as seen in Fig. 3(a) [17]. Banapurmath et al the fuel hydrocarbon increases the smoke opacity. The
declared that smoke is direct indication of incomplete increase of DEE in diesel fuel increased the smoke opacity.
combustion in the engine and is formed in fuel rich regions in This might be due to the phase separation of the blend [24].
the combustion chamber. Smoke emission was higher at low Balamurugan and Nalini declared that the addition of DEE
loads, which might be due to short combustion cycle at high with diesel decreased the smoke density appreciably as seen
speed, long delay period and shortage of oxygen which might in Fig. 4(b). This was because of the increase in combustion
35
efficiency and the release of more CO2 due to increase in in diffusion phase of combustion reflected in reduction in
cetane number of the blend by blending of DEE with diesel smoke density [35]. Sudhakar and Sivaprakasam declared
[28]. Madhu et al declared DEE-diesel blends gave better that smoke density of E15 decreased. The increasing
smoke reduction which indicated that there was better percentage of DEE injection without EGR decreased the
combustion. Smoke emission showed minimum levels for smoke density. However, the increasing percentage of hot
DEE15, which was 17% less than diesel fuel. As the fuel EGR was resulted increased smoke density than in the case of
injection pressure increased, smoke emission reduced. It was without EGR [36]. Paul et al declared that PM emission from
also found that with increase in composition of DEE at any the engine had drastically reduced with all the blends at
injection pressure, the smoke levels were found reduced. medium and high load conditions. At low loads, diesel-DEE
DEE, being a volatile fuel could overcome poor mixing of the blends showed reduced or similar PM emission rates as
fuel with air and leaded to improvement in diffusive compared to diesel. This might be due to lower in-cylinder
combustion [29]. Cinar et al declared that smoke emissions temperature and pressure that reduced the quality of
were reduced with increasing in the premixed DEE fuel ratio. combustion. At medium and high load conditions, the PM
In HCCI-DI engine, premixed fuel charge was emission from the engine decreased for all the tested fuel
homogeneously introduced into the cylinder. Therefore, rich blends as seen in Fig. 6(b). The high cetane number and
fuel regions in combustion chamber were minimized and 21.6% oxygen content of DEE was advantageous to the
formation of soot precursors was prevented. Also, DEE fuel combustion as the former reduced the ignition delay and the
was oxygenated and it had low carbon to hydrogen ratio. It later helped in better combustion of the charge. As a result,
had positive effect on the elimination of soot formation. the carbon and soot elements burned and reduced the PM
Smoke emissions were decreased up to 76% with increase in emission. This was reflected in the drastic reduction in PM
the premixed fuel ratio of DEE as seen in Fig. 5(a) [32]. emission with diesel-DEE blends. It was also found that
4.5 90 Diesel
addition of ethanol further reduced the PM emission. This
4
E10
E10DEE5
was because combustion of ethanol liberated the ‘OH’
75 E10DEE8
radicals into the combustion chamber. These ‘OH’ radicals
Soot level (K factor-m-1)
3.5 E10DEE10
60
E10DEE15 are instrumental in soot decomposition in diffusion flame.
Smoke (%)
3
Hence, with the increase of ethanol content in fuel, the PM
45
2.5 emission reduced invariably [37]. Patnaik et al declared that
2 30 the smoke opacity was reduced for DEE15 blend by 72%
1.5 compared to diesel fuel at higher engine load as seen in Fig
15
1
7(a). The blend of DEE advanced the combustion by
0 10 20 30 0 2 4 6
reducing ignition delay which leaded to increase in
Premixed ratio of DEE (%) Brake power (kW) combustion time resulting in the reduction of soot formation.
(a) (b)
Fig. 5. Effect of DEE on smoke emissions of diesel fuel [32] and ethanol- The molecular oxygen content of DEE depromoted the
diesel blend [33] formation of smoke during the diffusion phase of combustion
[41]. Rakopoulos declared that the soot emitted by the DEE
Iranmanesh declared that the general trend of smoke opacity blends was lower than those of the neat biodiesel and diesel
displayed a reduction with addition of oxygenates as seen in as seen in Fig. 7(b). This might be attributed to the presence
Fig. 5(b) due to oxygen content in ethanol and DEE which of extra fuel bound oxygen in the blends even at locally fuel
helped in an improved combustion than neat diesel fuel. rich zones [50].
Since the smoke was produced mainly in the diffusive
100 40
combustion phase, the addition of oxygenated fuel leaded to Diesel
2000 rpm
Diesel
DEE15 BD
an improvement in diffusive combustion. On the other hand,
80 BD+DEE20
30
enhancing the oxygen content in the charge, could overcome
Smoke opacity (%)
poor mixing of the fuel with air, which was responsible for 60
smoke formation in diesel engines. E10DEE15 blend showed 20
40
the lowest smoke opacity at all of the load conditions [33].
10
70 40000 Diesel
Diesel 20
E15 DEE10
E15DEE10 E10DEE10
60 E15DEE20
30000 0 0
E15DEE30
0 20 40 60 80 100 20 40 60 80
Smoke (HSU)
50 Engine load (%) Engine load (%)

PM (ppm)
20000 (a) (b)

40 Fig. 7. Effect of DEE on smoke emissions of diesel fuel [41] and biodiesel
fuel [50]
10000
30
Jawre and Lawankar declared that smoke intensity with
20 0 diesel fuel was higher than biodiesel and DEE blends as seen
1 2 3 4 5 0.6 1.2 1.8 2.4 3 3.6
Brake power (kW) Brake power (kW) in Fig. 8(a). Smoke was formed due to incomplete
(a) (b) combustion of fuel. Oxygen content in biodiesel was higher
Fig. 6. Effect of DEE on smoke emissions of ethanol-diesel blend [35] and
PM emissions of ethanol-diesel blend [37]
than diesel fuel. Improved and complete combustion could be
the reasons for obtaining lower smoke emission values with
Sudhakar and Sivaprakasam declared that smoke density biodiesel. Addition of DEE to biodiesel also improved
decreased for all test fuels while compare with diesel as seen oxygen content and reduced viscosity. Smoke emission with
in Fig. 6(a). The maximum decreased percentage 32 was DEE10 and DEE15 blend gave lower value smoke and it was
achieved for 30% injection of DEE. This was due to the lower by 21% and 28% compared to biodiesel [55].
oxygen enrichment of ethanol and DEE improved reactions
36
Sivalakshmi and Balusamy declared that the smoke intensity smoke was due to the incomplete combustion of unsaturated
decreased by 10% for DEE5 blend comparing to that of hydrocarbons like polycyclic aromatic hydrocarbons that
biodiesel as seen in Fig. 8(b). Smoke was formed at rich were present in the fuel. Smoke varied according to the type
region, the improvement in spray atomization and fuel-air of fuel used, its composition, its carbon content and C/H
mixing with the addition of diethyl ether decreased the rich ratio. It could be observed from Fig. 10(a) that smoke
mixture region and decreased the smoke emission. However increased with increase in the induction of DEE. For diesel
in case of DEE10 and DEE15 blends, the smoke intensity operation, smoke emission varied from 0 at no load to 1.45
seemed to increase but it was still lower than that of biodiesel BSU at full load. It varied from 0.55 BSU at no load to 2.2
and diesel. This might be due to phase separation of the BSU at full load with biodiesel-DEE mode at 65 g/h of DEE
blend, which resulted in incomplete combustion of fuel [59]. induction, from 1.8 BSU at no load to 3.2 BSU at full load at
50 Pinj= 190 bar
45
Diesel
130 g/h and from 0.45 BSU at no load to 2.4 BSU at full load
Diesel
BD
BD
BD+DEE5
at 170 g/h. Smoke would be higher for fuels that have a value
40 BD+DEE15
36 BD+DEE10 of hydrogen to carbon ratio lesser than 2. Current biodiesel
Smoke intensity (BSU)
BD+DEE15
had hydrogen to carbon ratio of 1.4. This was the main reason
30 27 for a significant change in smoke emission for biodiesel-DEE
operation than diesel fuel. Since biodiesel had higher
20 18 aromatic content, the presence of unsaturated hydrocarbon
like poly aromatic hydrocarbon resulted in higher smoke.
10 9
Slow combustion of the biodiesel during the diffusion
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 0 1 2 3
combustion phase and the pyrolysis of fuel at high
Brake power (kW) Brake power (kW) temperature were also the reasons for higher smoke emission
(a) (b)
Fig. 8. Effect of diethyl ether on smoke emissions of biodiesel fuel [55, 59] for biodiesel-DEE operation particularly at full load [66].
Devaraj et al declared that the smoke opacity of any fuel
Rajan et al declared that the smoke emission decreased with increased with the increase in load as seen in Fig. 10(b). The
increase of DEE in the blends with biodiesel at full load as smoke opacity of biodiesel was higher than that of diesel due
seen in Fig. 9(a). The maximum smoke emissions for 10% to heavier molecules. The smoke opacity level was 1.7% for
and 15% DEE were 3.4 BSU and 3.2 BSU, respectively, 20% load and 53.5% at full load, in case of diesel. In case of
whereas the same for diesel and neat biodiesel were 3.6 BSU biodiesel, the value was 2% at 20% load and 55.1% at full
and 3.8 BSU, respectively, at full load. The 10% reduction in load. The smoke opacity for DEE5 and DEE10 at 20% load is
smoke emission for biodiesel with 15% DEE might be due to 9.5% and 9.9% and at full load, it is 49.2% and 55.1%. The
the presence of more oxygen in the DEE which made the addition of DEE with biodiesel showed reduction in smoke
combustion complete and also since the biodiesel fuel itself opacity. This is due to the higher oxygen content of DEE
contained 11% oxygen in it which might promote the depromoted the formation of smoke during the diffusion
oxidation of soot during the combustion process [64]. phase of combustion. The smoke opacity at high load
4
Diesel
8
Diesel
obtained for DEE5 and DEE10 showed that there was an
BD
BD+DEE10
BD
DEE 100 g/h
increment in smoke opacity. This indicated that beyond
BD+DEE15 DEE 150 g/h
certain limit the addition of DEE had no effect in reduction of
Smoke intensity (BSU)
3 6 DEE 200 g/h

smoke opacity [67].
Smoke (BSU)
4
2 4 Diesel
BD+DEE 65 g/h 60
Diesel
BD+DEE 130 g/h BD
BD+DEE 170 g/h 50 DEE5
3
DEE10
1 2
Smoke (BSU)
Smoke opacity (%)
40
2
0 0 30
0 1 2 3 1 2 3 4
Brake power (kW) Brake power (kW) 20
1
(a) (b)
10
Fig. 9. Effect DEE on smoke emissions of biodiesel fuel [64, 65]
0 0
Geo et al declared that the smoke emission was 6.1 BSU 1 2 3 4 20 40 60 80 100
Brake power (kW) Engine load (%)
(Bosch smoke units) with neat biodiesel and 3.4 BSU with (a) (b)
diesel at full load as seen in Fig. 9(b). With neat biodiesel due Fig. 10. Effect of DEE on smoke emissions of biodiesel fuel [66, 67]
to its heavier molecular structure and high viscosity, Sachuthananthan and Jeyachandran declared that smoke
atomization became poor and leaded to higher smoke emission for 30% water-biodiesel emulsion was 2.5 BSU at
emission. There was a drastic reduction in smoke emission of full load and for 10% DEE it was 1.8 BSU and for 15% DEE
the engine fuelled with DEE operation. Smoke decreased it was 1.6 BSU as seen in Fig. 11(a). This reduction in smoke
from 6.1 BSU to 4 BSU with DEE at a flow rate of 200 g/h at emission for water-biodiesel emulsion with DEE was due to
peak output. The volatility and oxygen enrichment provided presence of 21.6% oxygen by mass in DEE which made the
by DEE was beneficial in improving the fuel evaporation and combustion complete and also since the biodiesel fuel itself
smoke reduction. Also high cetane number of the DEE contains 11% oxygen in it which might promoted the
resulted in shorter ignition delay. Shorter ignition delay oxidation of soot during the combustion process [70]. Kumar
reduced the accumulation of fuel in the combustion chamber et al declared that BD has prolonged aromatic chain-like
and reduced the smoke emission. Thus, a small quantity of structure and it has poor combustion. Thus, it results in more
oxygenates injected with vegetable oil could be effective in amounts of smoke level increases it may be due to poor
reducing smoke emission [65]. Hariharan et al declared that atomization of the BD. It is observed that the smoke opacity
37
of BD20 blend is higher than diesel. Result shows at full respectively at full load. The 10% reduction in smoke
loading condition smoke level of BD20 is 3.96 FSN whereas emission for BD20 with DEE15 may be due to the presence
for diesel its level is 3.15 FSN as seen in Fig. 11(b). After of more oxygen in the DEE which makes the combustion
addition of DEE with BD20 it is reduced. It has been found complete and also since the biodiesel fuel itself contains 11%
that smoke level of BD20DEE15 is 3.38 FSN. This is oxygen in it which may promote the oxidation of soot during
because improved viscosity resulting improve combustion the combustion process [83]. The smoke emissions variation
rate of the DEE blends [74]. is shown in Fig. 13(b). The smoke is formed due to
2.5 4
incomplete combustion. It is obvious that the smoke
BDW30 Diesel
BDW30+DEE5 BD20 emissions are reduced with DEE additive. This may be
BDW30+DEE10 BD20+DEE5
2 BDW30+DEE15
3
BD20+DEE10 attributed to the engine running overall leaner with the
Smoke opacity (FSN)
BD20+DEE15
combustion being now assisted by the presence of the fuel-
Smoke (BSU)
1.5
bound oxygen of the diethyl ether even in locally rich zones.
2
1 Additionally, diethyl ether has a remarkable effect on the
reduction of smoke emissions due to it is evaporating easily,
1
0.5 especially at high engine loads. So, DEE5 blend shows the
lowest smoke emissions at all engine loads [85].
0 0
0 1 2 3 4 0 25 50 75 100 4 50
Diesel Diesel
Brake power (kW) Engine load (%) BD20 BD20
(a) (b) BD20+DEE10 BD15+DEE5
BD20+DEE15
Fig. 11. Effect of DEE on smoke emissions of biodiesel-water emulsified 3 40
fuel [70] and diesel-biodiesel blends [74]

Smoke (BSU)
Smoke (%)
30
Srihari et al declared that smoke level for all the blends are 2
fairly lower than that of diesel as seen in Fig. 12(a). But, at

20
low and medium loads smoke level seems to be almost the 1
same for all the blends. Nevertheless, for DEE10 and DEE15
the smoke level is low for all the loads when compared to 0 10
0 1 2 3 4 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

that of the others. Thus, DEE10 and DEE15 can be Brake power (kW) BMEP (MPa)
considered as better options as far as smoke concentration is (a) (b)
concerned. Here, in the case of DEE15 a reduction in smoke Fig. 13. Effect of DEE on smoke emission of diesel-biodiesel blends [83, 85]
concentration of 50% and 32% is observed when compared to Smoke density of DEE5 is generally lower than that of BD20
that of diesel and BD20 at full load. The corresponding and diesel as seen in Fig. 14(a). That is, lesser amount of
values for DEE10 are 30% and 38.5%. The reason for this unburned hydrocarbon presents in the engine exhaust gas.
reduction in smoke concentration can be attributed to the Thus, the lower smoke density values are achieved with DEE
reduction in density due to the addition of DEE and the blends as compared to that of biodiesel and diesel [87].
corresponding altered spray pattern leading to better fuel-air
mixing process. Another reason could be the absence of fuel 160
Diesel
100
BD20
rich zone in the cylinder that leads to reduced smoke [76]. BD20+DEE5 90
BD20+DEE10
Smoke density (mg/m3)
120
BD20+DEE20
Smoke opacity (%)
6 40 Diesel
Diesel Biodiesel 80
BD20
BD20 BD20
BD15+DEE5
5 BD20+DEE5 35 BD20+DEE5
70
Smoke concentration (FSN)
80 BD10+DEE10
BD20+DEE10
Smoke opacity (HSU)
BD20+DEE15
4 30 60
40
3 25 50
2 20 0 40
0 1 2 3 4 5 1000 1500 2000 2500 3000
Brake power (kW) Engine speed (rpm)
1 15
(a) (b)
0 10
Fig. 14. Effect of diethyl ether on smoke emissions of diesel-biodiesel blends
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0 1 2 3 4 5 6 [87, 91]
Brake power (kW) BMEP (bar)
(a) (b) Fig. 14(b) illustrates the smoke opacity of the test fuels.
Fig. 12. Effect of DEE on smoke emissions of diesel-biodiesel blends [76, BD20 gave about 6.2% decreased smoke opacity than diesel
81]
fuel. It can be attributed to advanced start of combustion of
The smoke opacity exhibited by different fuels is plotted in BD20 for higher cetane number. Hence, the combustion
Fig. 12(b). It can be seen that the values are on the lower side started early, it allowed more time for the oxidation of soot.
for the BD20 blend with DEE additive. Lowest values are Soot formation takes place generally at the initial premixed
observed for the case of BD20 with DEE5 and highest being combustion phase when the fuel-air equivalence ratio remains
BD. Improved and complete combustion could be the reasons at stoichiometry. Therefore, higher oxygen content of BD20
for obtaining lower smoke opacity values with DEE additive. provided oxygen in the fuel rich zones and reduced smoke
Therefore, it can be concluded here that DEE has proven to opacity especially at higher speeds. BD15DEE5 and
be eco-friendly additive to improve the performance and BD10DEE10 reduced smoke opacity about 30% and 38.5%
emissions of BD20 blend [81]. It is observed from Fig. 13(a) on average than BD20. Therefore, it is obvious that such
that the smoke emission is decreased with increase of DEE in oxygenated blends reduced the probability of rich fuel zone
BD20 blend at full load. The maximum smoke emissions for formation and assisted to decrease the soot emission [91].
DEE10 and DEE15 are 3.4BSU and 3.2BSU, whereas they Smoke emission in diesel engines occurs due to the
are 3.6BSU and 3.8BSU for diesel and BD20 blend incomplete combustion inside the combustion chamber and is
38
normally formed in the rich zone. The variation of smoke positive effect on the elimination of soot formation
emission, with brake power for diesel, BD40 and DEE4 because of the low carbon to hydrogen ratio.
blends are depicted in Fig. 15(a). The smoke emission  In some studies, the increase of DEE in the blend
increases with increasing load. This is due to the increase in increases the smoke emissions due to the phase
the mass of fuel consumed when brake power is increased. separation of the blend. This shows that DEE addition
The smoke emission for BD40 blend is the highest at full beyond certain limit has no effect in reduction of smoke
load. The smoke emission reduces with adding of DEE to opacity. On the other hand, the increasing of hot EGR
BD40 blend. The volatility and oxygen enrichment provided causes the increasing of smoke emissions than in the
by DEE is beneficial to improving the fuel evaporation and case of without EGR.
smoke reduction. The smoke emissions of DEE4 are  The neat biodiesel fuels generate the higher smoke
approximately 21% lower compared to that of diesel, and emissions by causing poor atomization due to its heavier
about 34% lower compared to that of the BD40 blend at full molecular structure, high viscosity and the presence of
load [107]. unsaturated hydrocarbons. However, important
75
Diesel
25
BD40E20
improvements achieve with biodiesel-diesel blends and
BD40
BD40+DEE4
BD40E20+DEE5
BD40E20+DEE10
DEE addition in smoke emission.
60 20
Smoke opacity (%)
PM (mg/kWh)
45
15
REFERENCES
[1] R. Manikandan and N. Sethuraman, “Experimental investigation of
30 nano additive ceric oxide (CeO2)-ethanol blend on single cylinder four
10
stroke diesel engine,” Int. J. Recent Dev. Eng. Technol., vol. 3(2), pp.
24-28, 2014.
15
5 [2] A. G. Londhekar and S. C. Kongre, “Effects of different additives on
1.1 2.2 3.3 4.4 1 2 3 4
performance and emission of biodiesel fuelled compression ignition
Brake power (kW) Brake power (kW) engine,” Int. J. Sci. Res., vol. 6(2), pp. 1947-1952, 2017.
(a) (b) [3] F. Y. Hagos, O. M. Ali, R. Mamat and A. A. Abdullah, “Effect of
Fig. 15. Effect of DEE on smoke emissions of diesel-biodiesel blends [107] emulsification and blending on the oxygenation and substitution of
and PM emissions biodiesel-ethanol blends [110] diesel fuel for compression ignition engine,” Renew. Sust. Energ. Rev.,
vol. 75, pp. 1281-1294, 2017.
Particulate matter (PM) is generated as a result of insufficient [4] R. N. Patil and B. G. Marlapalle, “Karanja (pongamia pinnata)
O2 content in fuel rich zones, especially during heterogeneous biodiesel as an alternative fuel for DICI engine: A review,” Int. J. Res.
combustion. In general, in comparison with diesel, oxygenate Aerona. Mech. Eng., vol. 4(1), pp. 96-101, 2016.
[5] P. Geng, E. Cao, Q. Tan and L. Wei, “Effects of alternative fuels on the
blends lowers the PM emissions due to reduced aromatics, combustion characteristics and emission products from diesel engines:
C/H ratio and the presence of readily available O2, which A review,” Renew. Sust. Energ. Rev., vol. 71, pp. 523-534, 2017.
improves the combustion rate followed by lower PM [6] B.R. Kumar and S. Saravanan, “Use of higher alcohol biofuels in diesel
formation. From Fig. 15(b), DEE10 blend has highest PM in engines: A review,” Renew. Sust. Energ. Rev., vol.60, pp.84-115, 2016.
[7] A. R. Patil and S.G. Taji, “Effect of oxygenated fuel additive on diesel
comparison with other fuels. At lower loads, PM formation is engine performance and emission: a review,” J. Mech. Civil Eng., vol.
less owing to less fuel fraction burnt, whereas PM formation 10, pp. 30-35, 2013.
increases with increasing load due to excess fuel [8] R. Senthilkumar, K. Ramadoss, R. Manimaran and M. Prabu,
accumulation resulting in higher burn duration. At all engine “Emission, combustion, performance and characteristics of a CI engine
using MTBE blended diesel fuel,” in ICAESM’12, 2012, p. 360.
loads, the presence of DEE additive has raised the PM [9] L. Saravanakumar, B. R. R. Bapu and B. D. Prasad, “Performance and
emission in comparison with BD40E20 blend [110]. emission characteristics of a CI engine operating on methyl esters
blended diesel with di-methyl carbonate additives,” Int. Energ. J., vol.
V. CONCLUSION 14, pp. 121-132, 2014.
[10] S. S. Jawre, A. Bhagat, S. M. Moghe and V. A. Pakhale, “Diethyl ether
The effect of diethyl ether addition to various diesel engine as additive and its effect on diesel engine performance-a review,” Glob.
fuels and fuel blends is investigated on the PM and smoke Res. Dev. J. Eng., vol. 1(5), pp. 27-31, 2016.
emissions in this review study. The following conclusions [11] B. S. Chauhan, R. K. Singh, H. M. Cho and H. C. Lim, “Practice of
can be summarized as results of the study. diesel fuel blends using alternative fuels: A review,” Renew. Sust.
Energ. Rev., vol. 59, pp. 1358-1368, 2016.
 Smoke, soot or particulate matter is direct indication of [12] A. Valipour, “A review on effect of fuel additives on combustion,
incomplete combustion in the engine and these are performance and emission characteristics of diesel and biodiesel
formed in fuel rich regions in the combustion chamber. fuelled engine,” Int. J. Innov. Eng. Res. Manag., vol. 3(1), pp. 366-273,
 Smoke emissions increase with increasing engine speed [13]
2014.
M. Krishnamoorthi and R. Malayalamurthi, “A review on effect of
and load due to short combustion duration, long delay diethyl ether additive on combustion, performance and emission
period and shortage of oxygen as the amount of fuel characteristics of a diesel and biodiesel/vegetable oil fuelled engine,”
injected increased. Adv. Nat. Appl. Sci., vol. 10(7), pp. 9-17, 2016.
[14] B. Bailey, J. Eberhardt, S. Goguen and J. Erwin, “Diethyl ether (DEE)
 DEE addition various diesel engine fuels reduces the PM as a renewable diesel fuel,” SAE, Paper no: 972978, 1997.
and smoke emissions by enabling better mixing of air- [15] I. Sezer, “Thermodynamic, performance and emission investigation of
fuel mixture and providing more complete combustion a diesel engine running on dimethyl ether and diethyl ether,” Int. J.
due to high cetane number and oxygen content of DEE. Therm. Sci., vol. 50, pp. 1594-1603, 2011.
[16] B. Mohan, W. Yang, W. Yu and K. L. Tay, “Numerical analysis of
The improvement in spray atomization and fuel-air spray characteristics of dimethyl ether and diethyl ether fuel,” Appl.
mixing with the addition of diethyl ether decreased the Energ., vol. 185, pp. 1403-1410, 2017.
rich mixture region and decreased the smoke emission. [17] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos, E. G. Giakoumisa and A. M.
High volatility of DEE also has a remarkable effect on Dimaratos, “Characteristics of performance and emissions in high-
speed direct injection diesel engine fueled with diethyl ether/diesel fuel
the reduction of smoke emissions. Moreover, DEE has blends,” Energy, vol. 43, pp. 214-224, 2012.
39
[18] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos, E. G. Giakoumis and A. M. cylinder compression ignition engine,” Int. J. Ambient Energy, vol.
Dimaratos, “Studying combustion and cyclic irregularity of diethyl 38(1), pp. 2-13, 2017.
ether as supplement fuel in diesel engine,” Fuel, vol. 109, pp. 325-335, [39] M. M. Lukhman, P. Sadees, V. Pradeep and M. Murali, “Experimental
2013. investigation on diethyl ether as an ignition improver in diesel- ethanol
[19] K. R. Patil and S. S. Thipse, “The effect of injection timing on the emulsified fuel for C.I. engine,” in ICSSCCET’16, 2016, p. 554.
performance and emission of direct injection CI engine running on [40] M. M. Kumar and S. S. K. Reddy, “Performance characteristics of
diethyl ether-diesel blends,” Int. J. Automot. Mech. Eng., vol. 13(3), pp. single cylinder DI diesel engine by using di-ethyl ether as an additive
3773-3787, 2016. with diesel ethanol blend,” Int. J. Sci. Eng. Technol. Res., vol. 4(9), pp.
[20] P. H. Rathod and D. S. Darunde, “Experimental investigation and 3272-3275, 2015.
performance analysis of diethyl ether (DEE) and tert-amyl ethyl ether [41] P. P. Patnaik, S. P. Jena, S. K. Acharya and H. C. Das, “Effect of FeCl3
(TAEE) blend with diesel in C.I.D.I. engine: a review,” Int. J. Res. Sci. and diethyl ether as additives on compression ignition engine
Eng., vol. 2(1), pp. 137-142, 2015. emissions,” Sustainable Environ. Res., vol. 27, pp. 154-161, 2017.
[21] A. V. Karthik and S. P. Kumar, “Experimental study of 4-stroke diesel [42] K. R. Patil and S. S. Thipse, “Experimental investigation of CI engine
engine blending with alternate fuel diethyl ether (DEE) and exhaust gas combustion, performance and emissions in DEE-kerosene-diesel blends
recirculation (EGR) system,” Int. J. Eng. Sci. Compu., vol. 6, pp. of high DEE concentration,” Energ. Convers. Manage., vol. 89, pp.
7054-7058, 2016. 396-408, 2015.
[22] N. R. Banapurmath, S. V. Khandal, S. L. Ranganatha and T. K. [43] S. K. Mahla, S. Kumar, H. Shergill and A. Kumar, “Study the
Chandrashekar, “Alcohol (ethanol and diethyl ethyl ether)-diesel performance characteristics of acetylene gas in dual fuel engine with
blended fuels for diesel engine applications-a feasible solution,” Adv. diethyl ether blends,” Int. J. Emerg. Technol., vol.3(1), pp.80-83, 2012.
Automob. Eng., vol. 4(1), pp. 1-8, 2015. [44] K. Sudheesh and J. M. Mallikarjuna, “Diethyl ether as an ignition
[23] S. Lee and T. Y. Kim, “Performance and emission characteristics of a improver for biogas homogeneous charge compression ignition (HCCI)
DI diesel engine operated with diesel/DEE blended fuel,” Appl. Therm. operation-an experimental investigation,” Energy, vol. 35, pp. 3614-
Eng., vol. 121, pp. 454-461, 2017. 3622, 2010.
[24] D. Saravanan, T. Vijayakumar and M. Thamaraikannan, “Experimental [45] N. K. M. Jothi, G. Nagarajan and S. Renganarayanan, “Experimental
analysis of combustion and emissions characteristics of CI engine studies on homogeneous charge CI engine fueled with LPG using DEE
powered with diethyl ether blended diesel as fuel,” Res. J. Eng. Sci., as an ignition enhancer,” Renew. Energ., vol. 32, pp. 1581-1593, 2007.
vol. 1(4), pp. 41-47, 2012. [46] M. Karabektas, G. Ergen and M. Hosoz, “The effects of using
[25] A. Ibrahim, “Investigating the effect of using diethyl ether as a fuel diethylether as additive on the performance and emissions of a diesel
additive on diesel engine performance and combustion,” Appl. Therm. engine fuelled with CNG,” Fuel, vol. 115, pp. 855-860, 2014.
Eng., vol. 107, pp. 853-862, 2016. [47] S. Polat, “An experimental study on combustion, engine performance,
[26] S. S. S. Likhitha, B. D. Prasad and R. V. Kumar, “Investigation on the exhaust emissions in a HCCI engine fuelled with diethyl ether-ethanol
effect of diethyl ether additive on the performance of variable fuel blends,” Fuel Process. Technol., vol. 143, pp. 140-150, 2016.
compression ratio diesel engine,” Int. J. Eng. Res., vol. 3(1), pp. 11-15, [48] J. H. Mack, B. A. Buchholz, D. L. Flowers and R. W. Dibble, “The
2014. effect of the di-tertiary butyl peroxide (DTBP) additive on HCCI
[27] R. S. Kumar and K. S. Nagaprasad, “Investigation on diesel engine combustion of fuel blends of ethanol and diethyl ether,” SAE, Paper no:
performance by injecting di-ethyl ether as an additive with exhaust gas 2005-01-2135, 2015.
recirculation using diesel particulate filter,” Int. J. Innov. Res. Sci. Eng. [49] G. Pranesh, P. M. Samuel, B. Thankachan, M. Manimaran and R.
Technol., vol. 3(8), pp. 15192-15200, 2014. Silambarasan, “Performance and emission characteristics of blending
[28] T. Balamurugan and R. Nalini, “Comparative study on performance diethyl ether in cotton seed oil methyl ester using a direct injection
and emission in four stroke diesel engine using different blended fuel,” diesel engine,” Int. J. Appl.Mech.Prod. Eng., vol. 1(6), pp. 14-16, 2015.
Int. J. Curr. Res.Dev., vol. 4(1), pp. 58-64, 2016. [50] D. C. Rakopoulos, “Combustion and emissions of cottonseed oil and its
[29] S. Madhu, A. V. K. Chaitanya and P. Bridjesh, “Effects of diethyl ether bio-diesel in blends with either n-butanol or diethyl ether in HSDI
on performance and emission characteristics of a diesel engine using diesel engine,” Fuel, vol. 105, pp. 603-613, 2013.
toroidal profile bowl piston by varying injection pressure,” Int. J. [51] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos and D. C. Kyritsis, “Butanol or
Mech. Eng. Technol., vol. 8(6), pp. 96-106, 2017. DEE blends with either straight vegetable oil or biodiesel excluding
[30] D. Danesha and H. Manjunath, “Production and characterization of fossil fuel: Comparative effects on diesel engine combustion attributes,
biodiesel from Simarouba Glauca seed oil with diethyl ether as an cyclic variability and regulated emissions trade-off,” Energy, vol. 115,
additive and its performance and emission evaluation on single pp. 314-325, 2016.
cylinder, four stroke C.I engine,” Int. J. Res. Eng. Technol., vol. 5(13), [52] D. C. Rakopoulos, C. D. Rakopoulos, E. G. Giakoumis, R. G.
pp. 64-68, 2016. Papagiannakis and D. C. Kyritsis, “Influence of properties of various
[31] B. V. V. Prasadarao, N. Haribabu, M. V. Ramana, “The role of common bio-fuels on the combustion and emission characteristics of
oxygenated fuel additive (DEE) along with palm methyl ester and high-speed DI (direct injection) diesel engine: Vegetable oil, bio-diesel,
diesel to estimate performance and emission analysis of DI-diesel ethanol, n-butanol, diethyl ether,” Energy, vol. 73, pp. 354-366, 2014.
engine,” Int. J. Eng. Res. Technol., vol. 3(1), pp. 1-9, 2014. [53] R. Krishna, A. G. Bandewar and V. K. Dongare, “Experimental
[32] C. Cinar, Ö. Can, F. Sahin and H. S. Yucesu, “Effects of premixed investigations of blending diethyl ether in karanja vegetable oil using a
diethyl ether (DEE) on combustion and exhaust emissions in a HCCI- multi-cylinder diesel engine,” Int. J. Res. Innov. Technol., vol. 1(5), pp.
DI diesel engine,” Appl. Therm. Eng., vol. 30, pp. 360-365, 2010. 70-73, 2014.
[33] M. Iranmanesh, “Experimental investigations about the effect of new [54] I. Singh and V. Sahni, “Performance analysis of the compression
combination of biofuels on simultaneous reduction of NOx and smoke ignition engine using karanja biodiesel with additive diethyl ether,” in
emissions in DI-diesel engine,” Int. J. Automot. Eng., vol. 3(2), pp. ICAAME’15, 2015, p. 9.
379-392, 2013. [55] S. S. Jawre and S. M. Lawankar, “Performance analysis of Kusum
[34] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “Experimental investigation on methyl ester as alternative bio-fuel in diesel engine with diethyl ether
combustion characteristics in DI diesel engine using diethyl ether as additive,” Int. J. Innov. Res. Dev., vol. 3(5), pp. 139-144, 2014.
fumigation with ethanol blended diesel,” Int. J. Renew. Energy Res., [56] S. S. Jawre and S. M. Lawankar, “Experimental analysis of
vol. 4(4), pp. 872-878, 2014. performance of diesel engine using kusum methyl ester with diethyl
[35] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “Effects of diethyl ether fumigation ether as additive,” Int. J. Eng. Res. Appl., vol. 4(5), pp. 106-111, 2014.
in DI diesel engine using bio ethanol blended diesel,” Int. J. Innov. Sci. [57] K. P. Rao and V. L. Reddi, “Performance evaluation of diesel engine
Res., vol. 11(1), pp. 65-71, 2014. with biodiesel along with additive for replacing diesel fuel,” Int. J.
[36] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “The effect of exhaust gas Chem. Sci., vol. 14(4), pp. 2379-2388, 2016.
recirculation on diethyl ether fumigation in DI diesel engine with [58] P. R. Babu, K. P. Rao and B. V. A. Rao, “The role of oxygenated fuel
ethanol blended diesel,” Int. J. Eng. Res. Technol., vol. 3(10), pp. 538- additive (DEE) along with mahuva methyl ester to estimate
548, 2014. performance and emission analysis of DI-diesel engine,” Int. J. Therm.
[37] A. Paul, P. K. Bose, R. S. Panua and D. Debroy, “Study of Technol., vol. 2(1), pp. 119-123, 2012.
performance and emission characteristics of a single cylinder CI engine [59] S. Sivalakshmi and T. Balusamy, “Effect of biodiesel and its blends
using diethyl ether and ethanol blends,” J. Energy Inst., vol. 88, pp. 1- with diethyl ether on the combustion, performance and emissions from
10, 2015. a diesel engine,” Fuel, vol. 106, pp. 106-110, 2013.
[38] A. Paul, R. S. Panua, D. Debroy and P. K. Bose, “Effect of diethyl [60] O. M. Ali, R. Mamat and C. K. M. Faizal, “Effects of diethyl ether
ether and ethanol on performance, combustion, and emission of single additives on palm biodiesel fuel characteristics and low temperature
flow properties,” Int. J. Adv. Sci. Technol., vol. 52, pp. 111-120, 2013.
40
[61] O. M. Ali, T. Yusaf, R. Mamat, N. R. Abdullah and A. A. Abdullah, [82] C. H. Biradar, K. A. Subramanian and M. G. Dastidar, “Performance
“Influence of chemical blends on palm oil methyl esters cold flow improvement and emissions reduction of a DI diesel engine for use of
properties and fuel characteristics,” Energies, vol. 7, pp. 4364-4380, karanja biodiesel-diesel blend (B20) using diethyl ether,” SAE, Paper
2014. no: 2011-26-0004, 2011.
[62] J. S. Kumar and S. V. M. Prasad, “Experimental study on performance [83] A. R. Manickam, K. Rajan, N. Manoharan and K. R. Senthil Kumar,
characteristics of C.I. engine fueled with biodiesel and its blends “Experimental analysis of a diesel engine fuelled with biodiesel blend
diethyl ether,” Int. J. Mag. Eng. Technol. Manag. Res., vol. 1(8), pp. using di-ethyl ether as fuel additives,” Int. J. Eng. Technol., vol. 6(5),
36-40, 2014. pp. 2412-2420, 2014.
[63] Y. V. V. Satyanarayanamurthy, “Experimental investigations of real [84] P. K. Channe and R. K. Kulkarni, “Performance testing of diesel
time secondary co-injection of water-diethyl ether solution in DI-diesel engine using KME and DEE blends with kerosene: a review,” Int. J.
engine fuelled with palm kernel methyl ester,” J. Eng. Sci. Technol., Mech. Eng., vol. 3(6), pp. 1-5, 2015.
vol. 7(6), pp. 711-721, 2012. [85] D. D. Nagdeote and M. M. Deshmukh, “Experimental study of diethyl
[64] K. Rajan, M. Prabhahar and K. R. Senthilkumar, “Experimental studies ether and ethanol additives with biodiesel-diesel blended fuel engine,”
on the performance, emission and combustion characteristics of a Int. J. Emerging Technol. Adv. Eng., vol. 2(3), pp. 195-199, 2012.
biodiesel-fuelled (pongamia methyl ester) diesel engine with diethyl [86] N. Vadivel, P. Somasundaram and M. Krishnamoorthi, “Performance
ether as an oxygenated fuel additive,” Int. J. Ambient Energ., vol. and emission characteristics of a CI engine fueled with diesel -biodiesel
37(5), pp. 439-445, 2016. (mahua/mustard) blend with diethyl ether additive,” J. Chem. Pharm.
[65] V. E. Geo, G. Nagarajan and B. Nagalingam, “Studies on improving Sci., vol. 7, pp. 109-115, 2015.
the performance of rubber seed oil fuel for diesel engine with DEE port [87] M. V. Mallikarjun, V. R. Mamilla and G. L. N. Rao, “NOx emission
injection,” Fuel, vol. 89, pp. 3559-3567, 2010. control techniques when CI engine is fuelled with blends of mahua
[66] S. Hariharan, S. Murugan and G. Nagarajan, “Effect of diethyl ether on methyle esters and diesel,” Int. J. Eng. Sci. Emerging Technol., vol.
tyre pyrolysis oil fueled diesel engine,” Fuel, vol. 104, pp. 109-115, 4(2), pp. 96-104, 2013.
2013. [88] S. Sudhakar and S. Sivaprakasam, “Potential of diethyl ether blends
[67] J. Devaraj, Y. Robinson and P. Ganapathi, “Experimental investigation with biodiesel in DI diesel engine-an experimental investigation,” Int.
of performance, emission and combustion characteristics of waste J. Res. Eng. Adv. Technol., vol. 2(5), pp. 1-6, 2014.
plastic pyrolysis oil blended with diethyl ether used as fuel for diesel [89] M. Krishnamoorthi, “Exergy analysis of diesel engine powered by
engine,” Energy, vol. 85, pp. 304-309, 2015. diesel-mustard biodiesel blend with diethyl ether as additive,” J. Chem.
[68] V. K. Kaimal and P. Vijayabalan, “An investigation on the effects of Pharm. Res., vol. 7(8), pp. 809-816, 2015.
using DEE additive in a DI diesel engine fuelled with waste plastic [90] R. Sathiyamoorthi, G. Sankaranarayanan and K. Pitchandi, “Combined
oil,” Fuel, vol. 180, pp. 90-96, 2016. effect of nanoemulsion and EGR on combustion and emission
[69] D. Barik and S. Murugan, “Effects of diethyl ether (DEE) injection on characteristics of neat lemongrass oil (LGO)-DEE-diesel blend fuelled
combustion performance and emission characteristics of Karanja diesel engine,” Appl. Therm. Eng., vol. 112, pp. 1421-1432, 2017.
methyl ester (KME)–biogas fueled dual fuel diesel engine,” Fuel, vol. [91] S. Imtenan, H. H. Masjuki, M. Varman, I. M. Rizwanul Fattah, H.
164, pp. 286-296, 2016. Sajjad and M. I. Arbab, “Effect of n-butanol and diethyl ether as
[70] B. Sachuthananthan and K. Jeyachandran, “Combustion, performance oxygenated additives on combustion-emission-performance
and emission characteristics of water-biodiesel emulsion as fuel with characteristics of a multiple cylinder diesel engine fuelled with diesel-
DEE as ignition improver in a DI diesel engine,” J. Environ. Res. jatropha biodiesel blend,” Energ. Convers. Manage., v ol. 94, pp. 84-
Develop.,vol. 2(2), pp. 164-172, 2007. 94, 2015.
[71] M. Krishnamoorthi and R. Malayalamurthi, “Experimental [92] D. S. Akshatha, G. Manavendra and S. Kumarappa, “Performance
investigation on performance, emission behavior and exergy analysis of evaluation of Neem biodiesel on CI engine with diethyl ether as
a variable compression ratio engine fueled with diesel-aegle marmelos additive,” Int. J. Innov. Res. Sci. Eng. Technol., vol. 2(8), pp. 3729-
oil-diethyl ether blends,” Energy, vol. 128, pp. 312-328, 2017. 3736, 2013.
[72] M. M. Roy, J. Calder, W. Wang, A. Mangad and F. C. M. Diniz, “Cold [93] J. V. Kumar and C. J. Rao, “Experimental investigation of performance
start idle emissions from a modern Tier-4 turbo-charged diesel engine and emission characteristics of diesel engine working on diesel and
fueled with diesel-biodiesel, diesel-biodiesel-ethanol, and diesel- neem oil blend with diethyl ether as additive,” Int. J. Technol. Explor.
biodiesel-diethyl ether blends,” Appl. Energ., vol. 180, pp. 52-65, 2016. Learn., vol. 3(5), pp. 581-588, 2014.
[73] A. Kumar, K. Rajan, M. R. Naraynan and K. R. S. Kumar, [94] K. Annamalai, A. R. P. Kumar and K. Premkartik, “Adelfa (NOME-
“Performance and emission characteristics of a DI diesel engine fuelled Nerium Oil Methyl Ester) with DEE as the fuel additive for NOx
with Cashew Nut Shell Oil (CNSO)-diesel blends with Diethyl ether as reduction in DI Diesel engines-An experimental investigation,” J. Sci.
additive,” Appl. Mech. Mater., vol. 787, pp. 746-750, 2015. Ind. Res., vol. 73, pp. 627-632, 2014.
[74] A. Kumar, K. Rajan, K. R. S. Kumar, K. Maiyappan and U. T. [95] O. M. Ali, R. Mamat, H. H. Masjuki and A. A. Abdullah, “Analysis of
Rasheed, “Green fuel utilization for diesel engine, combustion and blended fuel properties and cycle-to-cycle variation in a diesel engine
emission analysis fuelled with CNSO diesel blends with diethyl ether with a diethyl ether additive,” Energ. Convers. Manage., vol. 108, pp.
as additive,” Mater. Sci. Eng., vol. 197, pp. 1-10, 2017. 511-519, 2016.
[75] T. Ganesha and K. S. Chethan, “An experimental investigation of the [96] O. M. Ali, R. Mamat, G. Najafi, T. Yusaf and S. M. S. Ardebili,
performance and emission of diesel engine fueled with cashew shell oil “Optimization of biodiesel-diesel blended fuel properties and engine
methyl ester (CSOME) and its blend with diethyl ether and performance with ether additive using statistical analysis and response
conventional diesel,” Imp. J. Interdiscip. Res., vol. 2(9), pp. 922-929, surface methods,” Energies, vol. 8, pp. 14136-14150, 2015.
2016. [97] O. M. Ali, R. Mamat, N. R. Abdullah and A. A. Abdullah,
[76] S. Srihari, S. Thirumalini and K. Prashanth, “An experimental study on “Investigation of blended palm biodiesel-diesel fuel properties with
the performance and emission characteristics of PCCI-DI engine oxygenated additive,” J.Eng. Appl. Sci., vol.11(8), pp.5289-5293, 2016.
fuelled with diethyl ether-biodiesel-diesel blends,” Renew. Energ., vol. [98] S. Imtenan, H. H. Masjukia, M. Varmana, M. I. Arbab, H. Sajjada, I.
107, pp. 440-447, 2017. M. Rizwanul Fattaha, M. J. Abedina and A. S. Md. Hasib, “Emission
[77] D. Karthick, R. Dwarakesh and Premnath, “Combustion and emission and performance improvement analysis of biodiesel-diesel blends with
characteristics of jatropha blend as a biodiesel for compression ignition additives,” Procedia Eng., vol. 90, pp. 472-477, 2014.
engine with variation of compression ratio,” Int. Rev. Appl. Eng. Res., [99] S. Imtenan, M. Varman, H. H. Masjuki, M. A. Kalam, H. Sajjad and M.
vol. 4(1), pp. 39-46, 2014. I. Arbab, “Effect of DEE as an oxygenated additive on palm biodiesel-
[78] V. P. U. Satya, K. M. Murthy and G. A. P. Rao, “Effective utilization diesel blend in the context of combustion and emission characteristics
of B20 blend with oxygenated additives,” Therm. Sci., vol. 15(4), pp. on a medium duty diesel engine,” in 4th ICEEB, 2015, p. 100.
1175-1184, 2011. [100] K. S. Varaprasad and H. S. B. Rao, “Experimental investigation on
[79] B. C. Abraham and A. J. Thomas, “Performance evaluation of biodiesel engine performance and exhaust emission analysis of diesel engine
with a combustion enhancer additive,” Int. J. Mech. Eng. Technol., vol. operating on palm oil biodiesel blends with diethyl ether as an
6(8), pp. 118-125, 2015. additive,” Int. J. Res. Innov., vol. 4(1), pp. 566-571, 2017.
[80] D. Firew, N. R. Babu and M. Didwania, “The performance evaluation [101] R. Muneeswaran, M. R. Thansekhar and K. Varatharajan, “ Effect of
of diethyl-ether (DEE) additive with diesel blends using diesel engine diethyl ether addition to palm stearin biodiesel blends on NOx
test rig,” Int. J. Sci. Eng. Res., vol. 7(6), pp. 23-29, 2016. emissions from a diesel engine,” Asian J. Res. Soc. Sci. Humanit., vol.
[81] U. S. V. Prasad, K. Madhu Murthy and R. G. Amba Prasad, “Effect of 6(9), pp. 1382-1394, 2016.
oxygenated additives on control of emissions in a DI diesel engine [102] K. J. Samuel, R. T. K. Raj, N. Sreenivasulu, Y. Rajasekhar, G. Edison
using biodiesel-diesel blends,” in ICMARE’12, 2012, p. 256. and S. A. Saco, “An experimental study on performance and emissions
41
of a direct ignition diesel engine with crude pongamia, pongamia

methyl ester and diethyl ether blended with diesel,” Int. J. Renew.
Energ. Res., vol. 6(4), pp. 1506-1515, 2016.
[103] M. Pugazhvadivu and S. Rajagopan, “Investigations on a diesel engine
fuelled with biodiesel blends and diethyl ether as an additive,” Indian J.
Sci. Technol., vol. 2(5), pp. 31-35, 2009.
[104] R. Muneeswaran and M. R. Thansekhar, “Reduction of NOx emission
in biodiesel (soyabean) fuelled DI diesel engine by cetane improver,” J.
Eng. Appl. Sci., vol. 10(7), pp. 2968-2973, 2015.
[105] P. Navaneethakrishnan and D. Vasudevan, “Experimental study on
performance and exhaust emission characteristics of a C.I. engine
fuelled with tri compound oxygenated diesel fuel blends,” Indian J. Sci.
Technol., vol. 8(4), pp. 307-313, 2015.
[106] K. Tudu, S. Murugan and S. K. Patel, “Effect of diethyl ether in a DI
diesel engine run on a tyre derived fuel-diesel blend,” J. Energy Inst.,
vol. 89, pp. 525-535, 2016.
[107] S. Murugan, K. Tudu and S. K. Patel, “Performance and emission
studies of a naturally aspirated diesel engine,” J. Clean Energ.
Technol., vol. 5(5), pp. 359-365, 2017.
[108] M. Krishnamoorthi and A. Natarajan, “Performance and emission
characteristics of a CI engine fueled with diesel-waste fried oil blend
with DEE as additive,” Int. J. Res. Appl. Sci. Eng. Technol., vol. 3(5),
pp. 65-72, 2015.
[109] R. Senthil, E. Sivakumar and R. Silambarasan, Effect of diethyl ether
on the performance and emission characteristics of a diesel engine
using biodiesel-eucalyptus oil blends,” RSC Adv., vol. 5, pp. 54019-
54027, 2015.
[110] H. Venu and V. Madhavan, “Effect of diethyl ether and Al2O3 nano
additives in diesel-biodiesel-ethanol blends: performance, combustion
and emission characteristics,” J. Mech. Sci. Technol., vol. 31(1), pp.
409-420, 2017.
[111] H. Venu and V. Madhavan, “Effect of nano additives (titanium and
zirconium oxides) and diethyl ether on biodiesel-ethanol fuelled CI
engine,” J. Mech. Sci. Technol., vol. 30(5), pp. 2361-2368, 2016.
[112] D. H. Qi, H. Chen, L. M. Geng and Y. Z. Bian, “Effect of diethyl ether
and ethanol additives on the combustion and emission characteristics of
biodiesel-diesel blended fuel engine,” Renew. Energ., vol. 36, pp.
1252-1258, 2011.
[113] H. Venu and V. Madhavan, Influence of diethyl ether (DEE) addition
in ethanol-biodiesel-diesel (EBD) and methanol-biodiesel-diesel
(MBD) blends in a diesel engine,” Fuel, vol. 189, pp. 377-390, 2017.
[114] S. Shinde and S. D. Yadav, “Theoretical properties prediction of diesel-
biodiesel-DEE blend as a fuel for C.I. engine with required
modifications for optimum performance,” Int. J. Curr. Eng. Technol.,
vol. 6(5), pp. 1562-1567, 2016.
42
Volume 3 (2018), 43-55
An Extensive Review on Nanofluids - Based on Available Experimental

Studies
Mahmut Kaplan1*, Melda Özdinç Çarpınlıoğlu2+
1Department of Mechanical Engineering, Amasya University, Amasya, Turkey
2Department of Mechanical Engineering, Gaziantep University, Gaziantep, Turkey
*Corresponding author: mahmut.kaplan@amasya.edu.tr
+Speaker: mahmut.kaplan@amasya.edu.tr
Abstract – In recent years, nanofluids, the dispersion of nanoparticles with sizes less than 100 nm in base fluids, have been
attracted the interest of many researchers due to their capability of enhancing thermophysical properties. In this review paper,
experimental studies on nanofluids have been analysed collectively for the period from 1993 to 2018. Preparation techniques
and thermophysical properties of nanofluids were given in tabular form. Despite the fact that there are a lot of review studies,
the aim of this work is to give all of the studies about nanofluids on a common objective basis to facilitate future research in
this area.
Keywords – Nanofluids, preparation, characterization, stability, thermophysical properties
I. INTRODUCTION sediment photograph capturing, sedimentation balance and

Nanofluid is a fluid produced by dispersing nanometer- zeta potential analysis).
sized materials (nanoparticles, nanofibers, nanotubes, Recent experimental investigations have indicated that
nanowires, nanorods and nanosheets, generally less than 100 nanofluids have different thermophysical properties
nm) in base fluids such as water, ethylene glycol, propylene compared to those of base fluid. Most of them have focused
glycol, oil and refrigerants with or without surfactants. This on thermal conductivity because of adding small amount of
term was first used by Choi who developed a new class of nanoparticles leading to a significant increase in thermal
heat transfer fluids at Argonne National Laboratory in U.S.A conductivity of base fluids. However, other thermophysical
[1]. Researchers used different types of nanoparticles properties such as viscosity, density and specific heat of
including single elements (e.g., Al, Cu), oxides (e.g., Al 2O3, nanofluids are also different from those of basefluid.
CuZnFe4O4), carbides (e.g., SiC, B4C), metal nitrides (e.g., In this work, experimental studies related to enhancement
SiN, TiN), carbon materials (e.g., graphite, carbon nanotubes, of thermophysical properties (thermal conductivity, dynamic
diamond) and hybrid nanoparticles. viscosity, density and specific heat) of nanofluids and
Two primary methods are used to prepare nanofluids: the different preparation techniques in their synthesis are
one-step method and the two-step method. In the one-step reviewed and presented in tabular forms for the convenience
method, the agglomeration of nanoparticles is minimized and of the audience.
dispersion of nanoparticles is avoided. In the two-step
II. PREPARATION, STABILITY AND CHARACTERIZATION OF
method, nanomaterials are first produced as dry powders by
NANOFLUIDS
chemical or physical techniques and later the nanosized
nanosized powder is dispersed into a base fluid. Two-step Preparation process is the first significant step in
method can be preferred for synthesizing nanofluids in large experimental studies because of its remarkable effect on
scale. However, a homogeneous mixture in the two-step stability and thermophysical properties of nanofluids. The
method is still a problem. In order to overcome the stability available experimental studies on the preparation, stability
problem in nanofluids, different methods are available and characterization of nanofluids are summarized according
(ultrasonic treatments, stirring, adding surfactants and to different base fluids of water, ethylene glycol, ethylene
adjusting pH value). The stability of nanoparticle in the base glycol-water and some other in Table 1.
fluid and the shape, size and structure of nanoparticles are Two-step method [2]-[22], [24]-[71] has been more
evaluated by different characterization techniques commonly used method comparing to one-step method [23].
(transmission electron microscopy (TEM), scanning electron However, in two-step method, the agglomeration and
microscope (SEM), dynamic light scattering (DLS), x-ray sedimentation of nanoparticles are big challenges for a
diffraction (XRD), fourier transform infrared (FT-IR) homogeneous suspension.
spectroscopy, energy dispersive spectroscopy (EDS), ultra
violet–visible (UV–Vis) spectrophotometer, centrifugation,
43
Kaplan and Çarpınlıoğlu, An Extensive Review on Nanofluids - Based on Available Experimental Studies, ISAS 2018-Winter, Samsun,
Turkey
Table 1. An outline of previous studies on nanofluids
Particle Stability
Particle shape Preparation Characterization
Researcher Base fluid Nanoparticle concentration enhancement Reference
- size method technique
(vol.% / wt.%) technique
Spherical 5,10,15 wt.%

Al2O3;
Masuda et al. 13 nm; 2.5, 5 wt.%
Water SiO2; Two-step pH control TEM 2
(1993) 12 nm; 4, 8, 12, 16
TiO2
27 nm wt.%
Water,
ethylene Spherical
Wang et al. glycol, Al2O3; 28 nm;
0-15 vol.% Two-step Ultrasonication TEM 3
(1999) vacuum CuO 23 nm
pump fluid,
engine oil
Spherical
Putra et al.
Water Al2O3; CuO 131.2 nm; 1-4 vol.% Two-step Ultrasonication TEM 4
(2003)
87.3 nm
Ultrasonic bath,
Wen et al. Spherical
Water Al2O3 0-1.6 vol.% Two-step adding SDBS SEM 5
(2004) 27–56 nm
surfactant
Spherical
15 nm;
Ultrasonication,
Rod-shapes
Murshed et al. adding oleic acid
Water TiO2 diameter: 0.5-5 vol.% Two-step TEM 6
(2005) and
10 nm,
CTAB surfactants
length:
40 nm
Ultrasonication,
MWCNT
adding GA
Ding et al. (Multi-walled 0-1 wt.%
Water - Two-step surfactant, pH TEM, SEM 7
(2006) carbon
control, high
nanotubes)
shear homogeniser
Cylindrical
diameter:
MWCNT; 10-30 nm, Ultrasonication,
Hwang et al. Microscopic
Water CuO; length: 0- 1 vol.% Two-step adding SDS 8
(2006) technique
SiO2 10-50μm; surfactant
Spherical
33 nm; 12 nm
He et al. Spherical
Water TiO2 0-2.5 vol.% Two-step Ultrasonication SEM 9
(2007) 95 nm
Cylindrical
Ultrasonication,
Hwang et al. diameter: 10-30
Water MWCNT 0- 1 vol.% Two-step adding SDS - 10
(2007) nm, length:10-
surfactant,
50 μm
Cylindrical
Ultrasonication,
Zhang et al. diameter: 150
Water CNT 0-1 vol.% Two-step adding SDS TEM 11
(2007) nm
surfactant
length:10μm
Ultrasonication,
adding SDBS
Li et al. Spherical
Water Cu 0.1-0.8 wt.% Two-step surfactant, TEM, zeta potential 12
(2008) 25 nm
changing pH
control
Spherical Ultrasonication,
Murshed et al. Al2O3;
Water 80, 150 nm; 0-5 vol.% Two-step adding CTAB - 13
(2008) TiO2
15 nm surfactant,
Nguyen et al. Spherical

Water Al2O3 1–9.4 vol.% Two-step - - 14
(2008) 36, 47 nm
Duangthongsuk
Stirring, ultrasonic
and Spherical
Water TiO2 0.2– 2 vol.% Two-step vibrator, pH TEM 15
Wongwises 21 nm
control
(2009)
Al2O3; Spherical
Mintsa et al.
Water 36, 47 nm; 0-18 vol.% Two-step Stirring - 16
(2009) CuO
29 nm
Adding SDBS
TEM, zeta potential,
Zhu et al. Spherical surfactant, pH
Water Al2O3 0.02–0.15 wt.% Two-step UV-Vis 17
(2009) 15–50 nm control, stirring,
Spectrophotometer
ultrasonic vibrator
44
Turkey
Table 1. An outline of previous studies on nanofluids (continued)
Particle Stability
Particle Preparation Characterization
shape - size method technique
Water,
ethylene
Beck et al. glycol, and Spherical Ultrasonic
Al2O3 1, 3, 4 vol.% Two-step - 18
(2010) ethylene 10-50 nm agitation
glycol- water
(50:50 wt.%)
Chandrasekar et al. Spherical Ultrasonic
Water Al2O3 0.33–3 vol.% Two-step SEM 19
(2010) 43 nm vibration
Ultrasonic
Godson et al. Spherical 0.3, 0.6, 0.9 The powder x-ray
Water Silver Two-step vibration, 20
(2010) 60 nm vol.% diffraction (PXRD)
stirring
Spherical
Teng et al. Ultrasonic
Water Al2O3 20, 50, 100 0.5–2 wt.% Two-step TEM 21
(2010) vibration
nm
Spherical
Yeganeh et al. Nanodiamond Ultrasonic
Water 4 nm 0.8-3 vol.% Two-step XRD, TEM 22
(2010) (ND) waves
(average)
Graphene
TEM, UV–Vis
Gandhi et al. sheet
Water graphene 0.01–0.2 vol.% One-step - spectrophotometer 23
(2011) length:
5–1500 nm
Adding SLS
Al2O3–Cu
Suresh et al. Spherical surfactant,
Water hybrid 0.1–2 vol.% Two-step SEM, XRD 24
(2011) 17 nm ultrasonic
particles
vibrator
Spherical
Al2O3; 30 nm;
Aladag et al. Adding
Water CNT Cylindrical 1 wt.% Two-step DLS 25
(2012) surfactant
200 μm × ∅9
μm
Adding
Cylindrical
chitosan
Hung and Chou outer TEM, DLS, UV–Vis
Water MWCNT 0.25–1.5 wt.% Two-step surfactant used, 26
(2012) diameter: spectrophotometer
ultrasonic
20–30 nm
vibrator
Adding SHMP
Suganthi and Rajan Spherical
Water ZnO 0.25–2 vol.% Two-step surfactant, SEM, zeta potential 27
(2012) 35–40 nm
ultrasonication
Yiamsawasd et al. Spherical Ultrasonic

Water TiO2, Al2O3, 0–8 vol.% Two-step TEM 28
(2012) 21, 120 nm vibrator
Cylindrical
Ultrasonication,
diameter:
Halelfadl et al. 0.0055–0.55 adding SDBS
Water CNT 9.2 nm Two-step SEM 29
(2013) vol.% surfactant,
length:
stirring
1.5 μm
Mena et al. Spherical
Water Al2O3 0–1% Two-step pH control - 30
(2013) 13−131 nm
Water,
Adding oleic
ethylene
Reddy and Rao Spherical acid and CTAB
glycol-water TiO2 0.2-1 vol.% Two-step - 31
(2013) 21 nm surfactants,
(40:60, 50:50
ultrasonic bath
wt.%)
Adding CTAB
Sundar et al. Spherical
Water Fe3O4 0–2 vol% Two-step surfactant, Zeta potential 32
(2013) 40 nm
ultrasonic bath
Ultrasonic
0.0625, 0.125,
Esfe et al. Spherical vibrator, adding
Water MgO 0.25, 0.5, 1, Two-step TEM 33
(2014) 40 nm CTAB
1.13 vol.%.
surfactant
Ghanbarpour et al Spherical
Water Al2O3 3-50 wt.% Two-step Ultrasonic bath TEM, DLS 34
(2014) 75 nm
0.05, 0.1, 0.15,
Hajjar et al. graphene oxide Stirring, SEM, XRD, UV–Vis
Water Nanosheet 0.2 & 0.25 Two-step 35
(2014) (GO) ultrasonication spectrophotometer
wt.%
Ultrasonication,
Spherical
Said et al. Al2O3; high pressure TEM, FESEM,
Water 109.4 nm; 0.05–0.3 vol.% Two-step 36
(2014) TiO2 homogenizer, DLS, zeta potential
126.9 nm
pH control
45
Turkey
Particle Stability
Esfe et al. Spherical Ultrasonic

Water Fe 0–1 vol.% Two-step - 37
(2015) 37, 71, 98 nm Vibrator
Magnetic stirring,
Afrand et al. Spherical
Water Fe3O4 0-3 vol.% Two-step ultrasonic XRD 38
(2016) 20–30 nm
processor
Megatif et al. CNT–TiO2 0.1, 0.15, 0.2 Ultrasonication,
Water – Two-step SEM, XRD 39
(2016) (Hybrid) wt.% stirring
Cylindrical Adding SDS
diameter: surfactant, high-
Said 0.1, 0.25, 0.5
Water SWCNT 1–2 nm, Two-step pressure TEM, zeta potential 40
(2016) vol.%
length: homogenizer,
500 nm ultrasonication
Sundar et al. Spherical Ultrasonic TEM, XRD, FT-IR,
Water ND 0.2−1 vol.% Two-step 41
(2016) 80-100 nm Bath zeta potential
Adding CMCNa
Huminic et al. Spherical surfactant,
Water SiC 0.5, 1 wt.% Two-step TEM, XRD 42
(2017) <25 nm ultrasonic
homogenizer
Bouguerra et al. Spherical pH control,
Water Al2O3 0.2−2 vol.% Two-step - 43
(2018) 50 nm ultrasonication
Cylindrical
sheet
Graphene SEM, UV–Vis
Gao et al. diameter:
Water nanoplatelet 0-0.15 wt.% Two-step Ultrasonication absorption spectrum 44
(2018) 20μm,
(GNP) analysis
thickness:
6 nm
Adding PVP
Ag; Spherical
Heyhat and 100-1000 ppm; surfactant for Ag
SiC; 20 nm;
Irannezhad Water 0.25-1 vol.%; Two-step and CTAB for TEM 45
Graphene oxide 55 nm;
(2018) 0.02-0.05 wt.% SiC, ultrasonic
(GO) Nanosheet
bath
Cylindrical Magnetic stirring
inner ultrasonic
Ethylene SEM, high-resolution
diameter: homogenizer,
Liu et al. glycol, 0.2–1.0 vol. %, transmission electron
CNT 5-10 nm, Two-step adding NHS 46
(2005) synthetic 1.0–2.0 vol.% microscopy (HRTEM),
outer surfactant in
engine oil XRD
diameter: synthetic engine
20-50 nm oil suspensions
Adding oleic acid
surfactant,
Chopkar et al. Ethylene Spherical intensive
Al70Cu30 0.2–2.0 vol.% Two-step XRD, TEM 47
(2006) glycol 20-40 nm ultrasonic
vibration,
magnetic stirring
Chen et al. Ethylene Spherical

TiO2 0–8 wt% Two-step Ultrasonication SEM 48
(2007) glycol 25 nm
Yu et al. Ethylene Spherical Stirring,

ZnO 0–5 vol.% Two-step SEM 49
(2009) glycol 10–20 nm ultrasonication
Ethylene Adding
Moosavi et al. Spherical
glycol, ZnO 0–3 vol.% Two-step ammonium citrate TEM, SEM, XRD 50
(2010) 67.17 nm
glycerol surfactant, stirring
Ultrasonic
Paul et al. Ethylene Spherical 0.01–0.10 TEM, SEM, XRD,
Al95Zn05 Two-step vibration, 51
(2011) glycol 10–30 nm vol.% EDS, SAD analysis
magnetic stirring
Graphene, Nanosheet Ultrasonication, TEM, HRTEM, atomic
Yu et al. Ethylene
graphene oxide thickness: 1–5 vol.% Two-step adding SDBS force microscopy 52
(2011) glycol
(GO) 0.7-1.3 nm surfactant. (AFM), FT-IR
Ethylene
Yu et al. glycol, Aluminum Spherical Stirring,
1–10 vol.% Two-step SEM 53
(2011a) propylene nitride (AlN) 50 nm ultrasonication
glycol
Gallego et al. Ethylene Spherical Ultrasonic SEM, EDS, XRD,
ZnO 0-6.2 vol.% Two-step 54
(2014) glycol 40-100 nm homogenizer TEM
46
Turkey

Particle Stability
Wet mixing
Akilu et al. Ethylene TiO2-CuO/C Spherical 0.5, 1, 1.5, 2 approach using
Two-step FE-SEM, EDS, XRD 55
(2017) glycol (hybrid) 26, 20 nm vol.% hexane,
ultrasonication
Mechanical
Zyla Ethylene Spherical 1.6, 3.4, 5.2, 7.2
MgO Two-step stirring, SEM 56
(2017) glycol 20 nm vol.%
ultrasonication
Mechanical
Zyla and Fal Ethylene Spherical 0.5, 1, 1.5, 2,
SiO2 Two-step stirring, SEM 57
(2017) glycol 7-14 nm 2.6 vol.%
ultrasonication
Spherical
Ahmadi et al. Ethylene
CuO 47.6 nm 0-2 vol.% Two-step - - 58
(2018) glycol
(average)
Adding CTAB
surfactant,
Keyvani et al. Ethylene Spherical
Cerium oxide 0.25-2.5 vol.% Two-step stirring, Zeta potential 59
(2018) glycol 10-30 nm
ultrasonic
waves
Ethylene
Namburu et al. Spherical Ultrasonic
glycol-water CuO 0-6.12 vol.% Two-step - 60
(2007) 29 nm agitator
(60:40 wt%)
Sahooli and Ethylene Magnetic SEM, Particle Size

Spherical
Sabbaghi glycol-water CuO 0.01-0.1 wt.% Two-step stirring, Analyzer (PSA), zeta 61
30-80
(2013) (65:35 wt%) ultrasonication potential
Ethylene
Elias et al. Spherical Ultrasonic Sediment photograph
glycol-water Al2O3 0-1 vol.% Two-step 62
(2014) 13 nm homogenizer capturing
(50:50 wt.%)
Ethylene
glycol-water
Spherical Ultrasonic SEM, XRD, zeta
Sundar et al. (2014) (20:80, Al2O3 0.3-1.5 vol.% Two-step 63
36 nm cleaner (bath) potential
40:60, 60:40
wt.%)
Adding oleic
acid surfactant,
Kole and Dey Spherical intensive
Gear oil CuO 0.5–2.5 vol.% Two-step FT-IR, DLS 64
(2011) 40 nm ultrasonication,
magnetic force
agitation
NaNO3- Spherical
Dudda and Shin
KNO3 (60:40 SiO2 5, 10, 30, 60 1 wt.% Two-step Ultrasonication SEM 65
(2013)
wt.%) nm
NaNO3-
Lu and Huang Spherical 0.9, 2.7, 4.6
KNO3 (60:40 Al2O3 Two-step Ultrasonication SEM, EDS 66
(2013) 13, 90 nm vol.%
wt.%)
TEM, SEM, Raman
spectroscopy, FT-IR,
Nanosheets
HRTEM, EDX
size of the 0.25–2
Moghaddam et al. analysis, XRD,
Glycerol Graphene few layer mass Two-step Ultrasonication 67
(2013) Boehms titration
graphene: fractions%
analysis, N2
15–50 nm
adsorption–desorption
technique.
Rashin and Spherical
Coconut oil CuO 0–2.5 wt.% Two-step Ultrasonication TEM, HRTEM, XRD 68
Hemalatha (2013) 20 nm
Li2CO3-
Tiznobaik and Spherical
K2CO3
Shin SiO2 5, 10, 30, 60 1 wt.% Two-step Ultrasonication SEM 69
(62:38 molar
(2013) nm
ratio)
Stirring by bead
Manikandan et al. Propylene Spherical XRD, zeta potential,
Sand 0 to 2 vol.% Two-step milling, 70
(2014) glycol 20–25 nm FT-IR
ultrasonication
K2CO3- Spherical
SiO2;
Li2CO3- 5 nm; Differential scanning
Sang and Liu CuO;
Na2CO3 20 nm; 1 wt.% Two-step Ultrasonication calorimetry (DSC), 71
(2017) TiO2;
(4:4:2 mass 30 nm; SEM, XRD
Al2O3
ratio) 60 nm
47
Turkey
Ultrasonic treatment [3]-[13], [15], [17]-[22], [24], [26]- method is easy and cheap method and the formation of
[29], [31-49], [51]-[57], [59]-[71] is used to break down the sediments is detected by capturing photograps at equal
clusters of nanoparticles. There are two types of intervals of time using a camera. The visual investigation of
ultrasonication methods as direct method (using probe) and sedimentation of nanofluids is also performed by
indirect method (using ultrasonic bath). Sundar et al. [41] centrifugation method which is a much faster method
prepared nanodiamond (ND)–water nanofluids using two- compared to the photograph capturing method.
step method and observed reducing ND particle Hajjar et al. [35] estimated the charcteristics of graphene
agglomerations with the ultrasonication bath. The oxide (GO) nanosheets-water mixture which was stirred and
ultrasonication method is generally used with stirring sonicated using an ultrasonicwashing machine. The size and
method. Zyla and Fal [57] prepared suspensions of silicon morphological characterization of the GO nanosheets
dioxide (SiO2) nanoparticles in (7-14 nm) ethylene glycol (GONs) were examined by using SEM and XRD and UV–
(EG) using mechanical stirring and the sonication with vis-spectrophotometer were used to investigate the structure
ultrasound wave bath. of GONs. Said et al. [36] used the ultrasonicator, high
The addition of surfactants - dispersants is used to reduce pressure homogenizer and pH control to dissolve Al2O3 (13
the surface tension of the base fluid and improve wetting nm) and TiO2 (21 nm) nanoparticles into water. The mean
behaviour. Therefore dispersants improve the stability and nanoparticle diameters were studied by DLS technique, and
thermophysical properties of nanofluids. Researchers the nanofluid Field emission scanning electron microscopy
employed different type of surfactants including sodium (FESEM) and TEM were used to achieve the morphological
dodecylbenzenesulfonate (SDBS) [5], [12], [17], [29],[ 52] characterization of the the nanoparticles. In order to
oleic acid [6], [31], [47], [64] and Cetyltrimethylammonium determine the nanofluid stability, a zetasizer Nano instrument
bromide (CTAB) [6, 13, 31-33, 45, 59], gum Arabic (GA) [7] was used by measure zeta potential of the nanoparticles in
sodium dodecyl sulfate (SDS) [8], [10]-[11],[40], Sodium water.
lauryl sulphate (SLS) [24], chitosan [26], sodium Elias et al. [62] prepared Al2O3 (13 nm) nanoparticles
hexametaphosphate (SHMP) [27], carboximethyl cellulose 50:50% by weight of ethylene glycol-water mixture by using
(CMC-Na) [42], Polyvinylpyrrolidone (PVP) [45], N- an ultrasonic homogenizer. The stability of the nanofluid was
hydroxysuccinimide (NHS) [46], ammonium citrate [50]. been checked with sedimentation photograph capturing
pH value of nanofluids also influences the stability of method. Also, Moghaddam et al. [67] fabricated graphene–
nanofluids. Since nanoparticles surface charge depends on glycerol nanofluids with the help of a sonicator. After the
pH values of the suspension, optimal pH value can reduce the preparation, the morphology and structure of the graphene
agglomeration with increasing repulsive forces between sheets were characterized by nine methods, namely TEM,
nanoparticles. Ding et al. [7] experimentally investigated the high resolution transmission emission electron microscopy
heat transfer behaviour of aqueous suspensions of multi- (HRTEM), SEM, Raman spectroscopy, FT-IR spectroscopy,
walled carbon nanotubes (CNT) nanofluids flowing through a energy-dispersive X-ray (EDX) analysis, powder X-ray
horizontal tube. Their results showed that CNT nanofluids diffraction, Boehm,s titration, and N2 adsorption–desorption
were found to be very stable for months without visually technique.
observable sedimentation after a preparation process
including sonication for over 24 hours, adding Gum Arabic III. THERMOPHYSICAL PROPERTIES OF NANOFLUIDS
dispersant, adjusting the suspension to a preset pH level and Suspension of nanomaterials in the base fluids results in
treating the mixture with the high shear homogeniser for 30 the modification of thermophysical properties such as thermal
min. conductivity, viscosity, density and specific heat. A detailed
Various characterization techniques of nanofluids have summary of the available experimental studies on
been developed. TEM and SEM are widely used microscopic thermophysical properties of various nanofluids is presented
techniques to determine the shape, size and distribution of in Table 2.
nanoparticles. XRD is employed to determine the crystal The thermal conductivity of nanofluids is measured by
structure of crystalline materials. FT-IR spectroscopy is done different methods such as the transient hot wire, temperature
to study the nanoparticle. DLS analysis is performed to
oscillation and steady-state parallel plate. The transient hot
estimate the average disperse size of nanoparticles in the base
wire method is widely used for measuring thermal
liquid media. Zeta potential measurement is one of the most
critical tests to validate the quality of the nanofluids stability conductivity due to low uncertainty with a short measurement
via a study of its electrophoretic behavior. Zeta potential is time. The methods to measure the rheological characteristics
the potential difference between the dispersion medium and of the nanofluids are mainly divided into two groups
the stationary layer of fluid attached to the nanoparticle. The including the flow type such as capillary and orifice (cup)
rising electrostatic repulsive forces between nanoparticles viscometers and the drag type such as rotational, falling
leads to an increase in the value of zeta potential which object and vibrational/oscillating viscometers.
indicates better stability of nanofluids. Since zeta potential The parameters related to the enhancement of
analysis is applicable only for the certain viscosity of fluid,
thermophysical properties are base fluid type, nanoparticle
UV–vis-spectrophotometer is commonly utilized to
type, size, shape and concentration, temperature, adding
determine the stability of nanofluids including all base fluids.
On the other hand, the sedimentation photograph capturing surfactants, pH value of base fluids and sonication time.
48
Turkey
Table 2. An outline of previous studies on thermophysical properties of nanofluids
Measurement Temperature k enhancement μ enhancement ρ enhancement Cp enhancement

Researcher Reference
methods range (%) (%) (%) (%)
245% increase
Masuda et al. Transient hot wire, 32% increase with 4.3
27–72 °C with 4.3 vol.% at - - 2
(1993) viscometer vol.% at 32 °C.
72 °C.
55% increase with 9.6 85% increase with

Wang et al. Steady-state parallel- Room
vol.% at room 5 vol.% at room - - 3
(1999) plate, viscometer temperature
temperature. temperature.
Temperature
oscillation technique
Putra et al. 36% increase with 4
(Polyoxymethylene, 20–50 °C - - - 4
(2003) vol.% at 50 °C.
cylindrical block and
thermocouples)
Copper tube with a
Wen et al. silicon rubber 9.8% increase with 1.6
22 °C - - - 5
(2004) flexible heater and vol.% at 22 °C.
thermocouples
Near to 33% and 30%
Murshed et al. Room increase for rod and
Transient hot wire - - - 6
(2005) temperature spherical shapes particles
at 5 vol.% respectively.
Transient hot wire,
Ding et al. 80% increase with 1 wt.%
Bohlin CVO 20, 25, 30 °C - - - 7
(2006) at 30 °C.
rheometer
Hwang et al. Up to 11.3% increase

Transient hot wire - - - - 8
(2006) with 1 vol.%.
Approximately
He et al. 5% increase with 2 vol.%
Transient hot wire 22 °C 11% increase with - - 9
(2007) at 22 °C.
2 vol.% at 22 °C.
Hwang et al. Room 7% increase with 1 vol.%

(2007) temperature at room temperature.
Zhang et al. The transient short 42% increase with 0.9

23 °C - - - 11
(2007) hot wire vol.% at 23 °C.
Hot
Li et al. Nearly 18% increase with
Disk Thermal 25–30 °C - - - 12
(2008) 0.8 w.t.% at 25-30 °C.
Constants Analyser
82% and 84%
Transient hot wire, increase with 5
Murshed et al. 12% increase with 1
controlled rate 20–60 °C vol.% and 4 vol.% - - 13
(2008) vol.% at 60 °C.
rheometer for Al2O3 and
TiO2, respectively.
The piston-type
5.47% increase
Nguyen et al. viscometer
22–75°C - with 12.9 vol.% at - - 14
(2008) (ViscoLab450
22 °C.
model)
Duangthongsuk
Transient hot wire,
and 8% increase with 2 vol.% 17% increase with
Bohlin rotational 15–35 °C - - 15
Wongwises at 15 °C. 2 vol.% at 35 °C.
rheometer
(2009)
Mintsa et al. Room 19% increase with 3.1

(2009) temperature vol.% at 38.5 °C.
Zhu et al. Transient plane 10.1% increase with 0.15

25–30 °C - - - 17
(2009) source (TPS) wt.% at 25-30 °C.
Beck et al. The transient hot 14% increase with 4

23–137 °C - - - 18
(2010) wire vol.% at 76 °C
Chandrasekar et Transient hot wire, 10% increase with 3 136% increase
Room
al. Brookfield cone and vol.% at room with vol. 5% at - - 19
temperature
(2010) plate viscometer temperature. room temperature.
Transient hot wire,
Godson et al. 129% increase with 0.9 44% increase with
reverse-flow 50-90 °C - - 20
(2010) vol. % at 90 °C. vol. 0.9% at 90 °C.
viscometer
Teng et al. 14.6% increase with 2
Transient hot wire 10–50 °C - - - 21
(2010) wt.% at 50 °C.
49
Turkey
Table 2. An outline of previous studies on thermophysical properties of nanofluids (continued)

Yeganeh et al. 9.8 % increase with 3

(2010) vol.% at 50 °C.
Gandhi et al. 27 % increase with 0.2
(2011) vol.% at 50 °C.
Transient hot wire,
Brookfield cone and 12 % increase with 2 103 % increase with
Suresh et al. Room
plate viscometer vol.% at room 2 vol.% at room - - 24
(2011) temperature
(LVDV-I PRIME temperature. temperature.
C/P)
26% decrease with 1
Aladag et al. A stress controlled wt.% when the
2–10 °C - - - 25
(2012) rheometer temperature increased
from 2 to 10 °C.
8.9 % increase with 1.5 235 % increase with
Hung and Chou Transient hot wire, Room
wt.% at room 1.5 wt.% at room - - 26
(2012) viscometer temperature
temperature. temperature.
Suganthi and
Viscometer 18 % increase with
Rajan 35–55 °C - - - 27
(LVDV II+ PRO) 1.5 vol.% at 35 °C.
(2012)
23 % increase with 8
Yiamsawasd et al.
Transient hot wire 15–60 °C vol.% at room - - - 28
(2012)
temperature.
Halelfadl et al. A stress-controlled 510 % increase with

0–40 °C - - - 29
(2013) rheometer 0.557 vol.% at 10 °C.
A Brookfield
Maximum viscosity
rheometer, model
Mena et al. of 2.45 cP was
LVDV-III, with a 20–70 °C - - - 30
(2013) obtained 4 vol.% at
cone-plate geometry
10 °C.
(spindle CPE-40)
5%, 12% and 7%
increase for water,
Thermal
40:60 and 50:50
Reddy and Rao conductivity
30-70 °C ethylene glycol-water - - - 31
(2013) apparatus with
base fluids
thermocouples
with 1 vol.% at 70 °C,
respectively.
Transient hot wire,
Sundar et al. 48 % increase with 2 197 % increase with
AR-1000 rheometer 20–60 °C - - 32
(2013) vol.% at 60 °C. 2 vol.% at 60 °C.
(TA Instruments)
Esfe et al. 25 % increase with 13 % increase with
Transient hot wire 24.7–60 °C - - 33
(2014) 1.13 vol.% at 60 °C. 1.13 vol.
Ghanbarpour et al TPS, rotating coaxial 87.5 % increase with 300 % increase with
20–50 °C - - 34
(2014) cylinder viscometer. 50 wt.% at 20 °C. 50 wt.% at 50 °C.
Transient short hot

Hajjar et al. 47.54 % increase with
wire 10–40 °C - - - 35
(2014) 0.25 wt.% at 40 °C.
Transient hot-wire,
5% increase with 0.5
Brookfield
vol.% for Al2O3 at 25
Said et al. Viscometer (DV- 20 % increase with 0.3
25–80 °C °C. 35% increase - - 36
(2014) II+Pro vol.% at 80 °C.
with 0.5 vol.% for
Programmable
TiO2 at 25 °C.
Viscometer),
7% increase with 1 7% increase with 1
Esfe et al. Transient hot wire An ambient
vol.% at an ambient vol.% at an ambient - - 37
(2015) temperature
temperature temperature
Afrand et al. Transient hot wire 89% increase with 3
20–55 °C - - - 38
(2016) vol.% at 55 °C.
1% increase
Megatif et al. The transient hot 20% increase with 0.2 6% increase with 0.2 2% decrease with 0.2
25–40 °C with 0.2 wt.% 39
(2016) wire, a viscometer wt.% at 25 °C. wt.% at 25 °C. wt.% at 25 °C.
at 25 °C.
The transient hot
wire, the Brookfield
viscometer (DV-
Said II+Pro 62% increase with 0.5 100% increase with 40% decrease with
20–60 °C - 40
(2016) Programmable vol.% at 60 °C. 0.5 vol.% at 60 °C. 0.5 vol.% at 20 °C.
Viscometer), heat
flux-type differential
scanning calorimeter
50
Turkey

The transient hot

Sundar et al. 23% increase with 1 30 % increase with 1
wire, A&D-vibro 20–60 °C - - 41
(2016) vol.% at 60 °C. vol.% at 20 °C.
viscometer
Huminic et al. The transient hot 18% increase with 1 40% increase with 1
20–50 °C - - 42
(2017) wire wt.% at 50 °C. wt.% at 20 °C.
THW (The transient
hot wire)-L1 liquid
Bouguerra et al. thermal conductivity 23% increase with 2 50% increase with 2
25 °C - - 43
(2018) system, a stress vol% at 25 °C. vol.% at 25 °C.
controlled rheometer
(TA HR-2)
Gao et al. The transient hot 7% increase with
-20-50 °C - - - 44
(2018) wire 0.15 vol.% at 40 °C.
6%, 7.2%, 27%
increase for Ag, SiC,
Heyhat and
The transient hot and GO respectively,
Irannezhad 25-55 °C - - - 45
wire at temperature range
(2018)
between 25 ºC and
55 ºC.
30.3% increase with
Liu et al. Modified transient Room
2 vol.% at room - - - 46
(2005) hot wire temperature
temperature.
27% increase with
Chopkar et al. The transient hot Room
2.5 vol.% at room - - - 47
(2006) wire temperature
temperature.
The transient hot
Chen et al. 15% increase with 23% increase with 1.8
wire, Bolin CVO 20–60 °C - - 48
(2007) 1.8 vol.% at 40 °C vol.%
rheometer
Transient short hot
Yu et al. wire, LV DV-II 27% increase with 5
10–60 °C - - - 49
(2009) Brookfield vol.% at 30 °C
viscometer
27% increase with 0.6
The transient hot
Moosavi et al. 10.5% increase with vol.% for ethylene
wire, Ostwald 10-50 °C - - 50
(2010) 3 vol.% at 25 °C. glycol base fluids
viscometer
at 25 °C.
Paul et al. The transient hot 103% increase with
30-70 °C - - - 51
(2011) wire 0.1 vol.% at 70 °C.
Yu et al. The transient short 86% increase with 5

10-60 °C - - - 52
(2011) hot wire vol.% at 60°C
39% and 40%
The transient short 138% and 123%
increase for ethylene
hot wire, a increase for ethylene
glycol and propylene
Yu et al. viscometer (LV DV- glycol and propylene
10-60 °C glycol base fluids, - - 53
(2011a) II+ Brookfield glycol base fluids,
respectively,
Programmable respectively,
with 10 vol.% at 60
Viscometer) with 9 vol.% at 20 °C.
°C.
0.9-4%
increase within
The transient hot volume
wire, Schott concentration
Gallego et al. 45% increase with 38% increase with 4.7
rotational 10-70 °C range from 0.6 - 54
(2014) 6.9 vol.% at 70°C vol.% at 10 °C
viscometer, vibrating to 3 for the
tube densimeter temperature
range of
10 °C to 70 °C
The transient hot
Akilu et al. 17% increase with 2 80% increase with 2
wire, rotational 25-60 °C - - 55
(2017) vol.% at 60°C vol.% at 40°C
rheometer
The transient hot
Zyla wire, Room 33% increase with 81% increase with 7.2
- - 56
(2017) HAAKEMARS2 temperature 7.2 vol.% at 25°C vol.% at 25°C
rheometer
The transient hot
Zyla and Fal wire, 3% increase with 2.6 39% increase with 2.6
25 °C - - 57
(2017) HAAKEMARS2 vol.% at 25°C vol.% at 25°C
rheometer
Ahmadi et al. 17% increase with 2
- 10-60 °C - - - 58
(2018) vol.% at 40°C
51
Turkey

Keyvani et al. The transient hot 22% increase with

25-50 °C - - - 59
(2018) wire 2.5 vol.% at 50°C.
LV DV-II
4.6% increase with
Namburu et al. Brookfield
-35–50 °C - 6.12 vol.% - - 60
(2007) programmable
at -30°C.
viscometer
Sahooli and
The transient 66% increase with
Sabbaghi 20-95 °C - - - 61
hot wire 0.045 wt.% at 70°C
(2013)
The transient
hot wire, a
Brookfield
programmable 3% increase with 1
Elias et al. 8% increase with 1 151% increase with 11% decrease with
viscometer (LVDV- 10–50 °C vol.% 62
(2014) vol.% at 50°C. 1 vol.% at 50°C. 1 vol.% at 50°C
III ultra), portable at 50°C
density meter,
differential scanning
calorimeter
37% , 175% and
32%, 31% and 27% 4% increase for
158% increase for 1% decrease for
increase for 20:80, 20:80, 40:60 and
20:80, 40:60 and 20:80, 40:60 and
The transient hot 40:60 and 60:40 60:40 ethylene
Sundar et al. 60:40 ethylene 60:40 ethylene
wire, AR-1000 20–60 °C ethylene glycol-water glycol-water base 63
(2014) glycol-water base glycol-water base
rheometer base fluids with 1.5 fluids
fluids with 1.5 fluids with 1.5 vol.%
vol.% at 60 °C, with 1.5 vol.% at
vol.% at 0 °C, at 20 °C.
respectively. 20 °C.
respectively.
Brookfield
Nearly 200%
Kole and Dey programmable
10–80 °C - increase with 1.5 - - 64
(2011) viscometer (model:
vol.% at 0 °C.
LVDV-II-Pro)
8%, 12% and 19%
Modulated
Dudda and Shin increase for 5 nm, 10
differential scanning 150-450 °C - - - 65
(2013) nm and 60 nm,
calorimeter (MDSC)
respectively.
Differential
scanning calorimetry
Lu and Huang (DSC, Model Q20, 14% decrease with
290–335 °C - - - 66
(2013) TA Instrument, 4.6 vol.% at 335 °C.
and Model 7020 of
EXSTAR)
401.49% increase
Brookfield
Moghaddam et al. with 2 mass
viscometer (LV DV- 20–60 °C - - - 67
(2013) fractions% at
II + Pro EXTRA
20 °C.
27.6% increase with
Rashin and
Brook Field LVDVE 2.5 wt.% at shear
Hemalatha 35–55 °C - - - 68
viscometer rate of 3.67 s-1 at
(2013)
35°C.
The average
enhancements
of specific heat
Tiznobaik and
capacity are 23–28%
Shin MDSC 150–500 °C - - - 69
in the solid phase
(2013)
and 22–26%
in the liquid phase,
respectively.
Rotational
Manikandan et al. viscometer (LVDV- 41% increase with 23% increase with
29–140 °C - - 70
(2014) II+Pro, Brookfield 2 vol.% at 10°C 1 vol.% at 140°C.
Engineering)
79.9–113.7%,
50.6–73.9%, 31.1–
Simultaneous 56.5% and 50.6–
Sang and Liu Thermal Analyzer 66.5% increase for
500–540 °C - - - 71
(2017) (STA-449F3, SiO2, CuO, TiO2,
NETZSCH) Al2O3 in the range of
500–540 °C,
respectively.
52
Turkey
Masuda et al. [2] reported an experimental study on defined as ratio of the quantity of heat required to raise the
various water-based nanofluids containing Al2O3 (13 nm), system temperature by one degree, influences the heat
SiO2 (12 nm) and TiO2 (27 nm). The maximum enhancement transfer rate of nanofluids.
in thermal conductivity of 32% and the maximum Said et al. [40] measured thermal conductivity, viscosity,
enhancement of viscosity of 245% with 4.3% particle volume and specific heat of water based nanofluids containing single-
concentration were observed for Al2O3-water mixture at 32 walled carbon nanotubes (SWCNTs) with diameter of 1-2 nm
°C and 72 °C, respectively. and length of 500 nm by using transient hot wire method, the
Wang et al. [3] studied thermal conductivity and viscosity Brookfield viscometer and a heat flux-type differential
of Al2O3 (28 nm) and CuO (23 nm) nanoparticles dispersed scanning calorimeter for a temperature range of 20-60 °C and
in water, vacuum pump fluid, engine oil, and ethylene glycol. 0.1, 0.25 and 0.5% volume fractions. The results indicated
They found that the thermal conductivity of nanoparticle– that the thermal conductivity and viscosity increased but the
fluid mixtures increased with increasing volume fraction at specific heat decreased with the increase of volume
room temperature. The maximum thermal conductivity and concentrations. However, the thermal conductivity increased
viscosity enhancement were 55% and 85% for CuO-ethylene but the viscosity and specific heat reduced with rising
glycol mixture with 15% volume concentration and Al 2O3 temperature. The maximum enhancement of the thermal
water-mixture with 5% volume concentration at room conductivity and viscosity were 62% and 100% for 0.5
temperature, respectively. volume concentration at 60 °C, respectively. The maximum
reduction in the specific heat was 40% for 0.5 volume
Murshed et al. [6] investigated effect of the shape of TiO 2
concentration at 20 °C.
nanoparticles containing spherical (15 nm) and rod-shaped
(∅10 nm×40 nm) on the augmentation of the thermal Paul et al. [51] evaluated the thermal conductivity of
conductivity of water-based nanofluids using the transient mechanically alloyed Al95Zn05 nanoparticle (10–30 nm)
hot-wire method. They showed that the enhancement of dispersed in ethylene glycol with volume concentrations
thermal conductivity was near to 33% and 30% for rod and varied in the range 0.01–0.10% for a temperature range of 30
spherical shapes particles with 5% volume fraction at room to 70 ºC. They reported that rising temperature and volume
temperature, respectively. fraction increased thermal conductivity of nanofluids but
decreased with the increase in crystallite size of the particles.
Godson et al. [20] considered the influence of volume
The highest thermal conductivity of 103% was obtained with
concentration and temperature on thermal conductivity and
0.1 volume fraction at 70 °C.
viscosity for silver (60 nm) - water nanofluid. They observed
that the thermal conductivity increased with the increase in Moreover, Sundar et al. [63] studied thermal conductivity,
temperature and particle concentrations whereas the viscosity viscosity, density and specific heat of Al2O3 nanofluids using
decreased with the increase in temperature and increased with different base fluids such as 20:80%, 40:60% and 60:40% by
the increase in particle concentrations. They also concluded weight of ethylene glycol (EG) and water (W) mixtures for
that thermophoresis played a vital role in the enhancement of volume concentrations between 0.3% and 1.5% in the
thermal conductivity rather than Brownian motion. The temperature range 20 °C and 60 °C. It was found that thermal
maximum thermal conductivity and viscosity enhancement of conductivity and viscosity of nanofluids increased with
129% and 44% were observed 0.9% of volume concentration increase of volume concentrations, but thermal conductivity
at 90 °C, respectively. of nanofluids increased and viscosity of nanofluids decreased
with increase of temperatures. Among all the nanofluids,
Halelfadl et al. [29] considered the influence of particle
maximum thermal conductivity enhancement of 32.26% was
volume fraction varying between 0.0055% and 0.55% and
observed for 20:80% EG/W nanofluid at 60 °C and the
temperature range 0 to 40 °C on viscosity for water-based
maximum viscosity enhancement of 158% was observed for
nanofluids containing carbon nanotubes (CNT) with large
60:40% EG/W nanofluid at 0 °C in the volume concentration
aspect ratio using a stress-controlled rheometer. They found
of 1.5%. Similar to Said et al. [40], Sundar et al. [64]
that the viscosity of the nanofluid increased with increasing
observed that the density and specific heat of nanofluids
volume fraction and it was 6 times higher than the viscosity
increased and reduced, respectively, with an increase in
of the base fluid for nanoparticles volume fraction of 0.55%.
particle loadings at 20 °C. The maximum enhancement of
The nanofluids were shown to behave as a shear thinning
density and the maximum reduction of specific heat were 4%
material at high particle content due to the shear viscosity
and 1%, respectively, for all EG-W mixtures with 1.5%
decreasing when the shear rate increasing, but at lower
volume fraction at 20 °C.
particle content, the nanofluids behaved in Newtonian
manner. It was also reported that the viscosity of nanofluids Dudda and Shin [65] observed the effect of nanoparticle
decreased with increasing temperature, whereas the relative size on the specific heat capacity of SiO2 (5, 10, 30, and 60
viscosity of nanofluids at high shear rate was independent of nm)-NaNO3-KNO3 (60:40) nanofluids at 1% concentration
temperature. by weight in at temperature range between 150 and 450 °C.
The specific heat of nanofluids was measured by using a
Besides the thermal conductivity and viscosity of
modulated differential scanning calorimeter for both solid
nanofluids, other thermophysical properties of specific heat
and liquid states. They reported that the average enhancement
and density should be evaluated. Specific heat which is
53
Turkey
of specific heat capacity of nanofluids were 3-10% in the [7] Y. Ding, H. Alias, D. Wen and R. A. Williams. Heat transfer of
aqueous suspensions of carbon nanotubes (CNT nanofluids). Int J
solid phase and 8-24% in the liquid phase, respectively. Heat Mass Transf, 49:240–250, 2006.
[8] Y. J. Hwang, Y. C. Ahn, H. S. Shin, C. G. Lee, G. T. Kim, H. S. Park
IV. CONCLUSION and J. K. Lee, Investigation on characteristics of thermal conductivity
enhancement of nanofluids, Curr. Appl. Phys., 6, 1068–1071, 2006.
In this paper, previous experimental studies on the
[9] Y. He, Y. Jin, H. Chen, Y. Ding, D. Cang and H. Lu, Heat transfer
preparation, stability and thermophysical properties of and flow behavior of aqueous suspensions of TiO2 nanoparticles
nanofluids have been comprehensively reviewed. The main (nanofluids) flowing upward through a vertical pipe, International
conclusions obtained from experimental results for the Journal of Heat and Mass Transfer, 50, 2272–2281, 2007.
[10] Y. Hwang , J. K. Lee, C. H. Lee, Y. M. Jung, S. I. Cheonga, C. G.
referred data ranges are as follows:
Lee, B. C. Ku and S. P. Jang. Stability and thermal conductivity
characteristics of nanofluids. Thermochim Acta, 455, 70-74, 2007.
 Increasing the stability of nanoparticles in the base [11] X. Zhang, H. Gu and M. Fujii, Effective thermal conductivity and
fluids is a key point to improve thermophysical thermal diffusivity of nanofluids containing spherical and cylindrical
nanoparticles, Experimental Thermal and Fluid Science, 31, 593–599,
properties of nanofluids. 2007.
 The maximum thermal conductivity and viscosity [12] X. F. Li, D. S. Zhu, X. J. Wang, N. Wang, J. W. Gao and H. Li.
enhancement of 129% and 510% were obtained Thermal conductivity enhancement dependent pH and chemical
with silver-water [20] and CNT-water [29] surfactant for Cu- H2O nanofluids. Thermochim Acta, 469(1):98–103,
2008.
nanofluids at 90 °C and 10 °C respectively. [13] S. M. S. Murshed, K. .C Leong and C. Yang. Investigations of thermal
 The maximum density enhancement of 4% was conductivity and viscosity of nanofluids. International Journal of
obtained with ethylene glycol based ZnO [54] and Thermal Sciences, 47 (5), 560–568, 2008.
[14] C. T. Nguyen, F. Desgranges, N. Galanis, G. Roy, T. Maré, S.
ethylene glycol-water (20:80, 40:60 and 60:40 by Boucher and H. A. Mintsa. Viscosity data for Al2O3–water
weight) based Al2O3 [63] nanofluids. nanofluid—hysteresis: is heat transfer enhancement using nanofluids
 The maximum specific heat enhancement of reliable?. Int J Therm Sci, 47(2):103–111, 2008.
116.8% was obtained using ternary carbonates [15] W. Duangthongsuk and S. Wongwises. Measurement of temperature-
dependent thermal conductivity and viscosity of TiO2-water
nanofluids of K2CO3-Li2CO3-Na2CO3 (4:4:2 mass nanofluids. Exp Therm Fluid Sci, 33(4):706–714, 2009.
ratio) with SiO2 nano particles at 540 °C [71]. The [16] H.A. Mintsa, G. Roy, C. T. Nguyen and D. Doucetet. New
maximum specific heat reduction of 14% was temperature dependent thermal conductivity data for water-based
obtained with the molten salt-based alumina nanofluids. Int. J. Therm. Sci., vol. 48, no. 2, pp. 363-371, 2009.
[17] D. Zhu, X. Li, N. Wang, X. Wang, J. Gao and H. Li. Dispersion
nanofluid at 335 °C [66]. behaviour and thermal conductivity characteristics of Al2O3–H2O
 The data on density and specific heat of nanofluids. Curr Appl Phys, 9(1):131–9, 2009.
nanofluids are insufficient. [18] M. P. Beck, Y. Yuan, P. Warrier and A. S. Teja. The thermal
 Obtaining optimum enhancement of conductivity of alumina nanofluids in water, ethylene glycol, and
ethylene glycol + water mixtures. J Nanopart Res, 12:1469–1477,
thermophysical properties depends on many 2010.
factors including the base fluid type, nanoparticles [19] M. Chandrasekar, S. Suresh and A. C. Bose. Experimental
type, size, shape and concentration, the investigations and theoretical determination of thermal conductivity
and viscosity of Al2O3/water nanofluid. Exp Therm Fluid Sci,
preparation process, the stability of nanofluids and 34(2):210–216, 2010.
temperature. [20] L. Godson B. Raja, D. M. Lal and S. Wongwises. Experimental
investigation on the thermal conductivity and viscosity of silver-
Due to the interaction between thermophysical properties deionized water nanofluid. Exp Heat Transf, 23(4):317–32, 2010.
[21] T. P. Teng, Y. H. Hung, T. C. Teng, H. E. Mo and H. G. Hsu. The
of nanofluids, further experimental research is necessary. effect of alumina/water nanofluid particle size on thermal
Developing new correlations for predicting thermophysical conductivity. Appl Therm Eng, 30(14):2213–2218, 2010.
properties of nanofluids by using the experimental data [22] M. Yeganeh, N. Shahtahmasebi, A. Kompany, E. K. Goharshadi A.
collected in this paper is the subject of an ongoing study. The Youssefi and L. Šiller. Volume fraction and temperature variations of
the effective thermal conductivity of nanodiamond fluids in deionized
common functional relationships between the thermophysical water. Int J Heat Mass Transf, 53(15):3186–3192, 2010.
properties independent of the preparation methodology, type [23] K. S. K. Gandhi, M. Velayutham and S. K. Das. Thirumalachari S.
of the nanoparticles and their sizes - shapes seem to be the Measurement of thermal and electrical conductivities of graphene
first problem to be solved. nanofluids. In: Proceedings of the 3rd Micro and Nano Flows
Conference, Thessaloniki, Greece, 22–24, August 2011.
[24] S. Suresh, K. P. Venkitaraj, P. Selvakumar and M. Chandrasekar.
REFERENCES Synthesis of Al2O3-Cu/water hybrid nanofluids using two step
[1] S. Choi. Enhancing thermal conductivity of fluids with nanoparticles. method and its thermo physical properties. Colloids Surf A:
FED 231, 99–103, 1995. Physicochem Eng Asp, 388(1):41–8, 2011.
[2] H. Masuda, A. Ebata, K. Teramae and N. Hishinuma. Alteration of [25] B. Aladag, S. Halelfadl, N. Doner, T. Maré, S. Duret and P. Estellé.
thermal conductivity and viscosity of liquid by dispersing ultra-fine Experimental investigations of the viscosity of nanofluids at low
particles (Dispersion of y-A12O3, SiO2, and TiO2 ultra-fine temperatures. Appl Energy, 97:876–80, 2012.
particles). Netsu Bussei (in Japanese) 4, 227–233, 1993. [26] Y. H. Hung and W. C. Chou. Chitosan for suspension performance
[3] X. Wang, X. Xu and S. U. S Choi. Thermal conductivity of and viscosity of MWCNTs. International Journal of Chemical
nanoparticles–fluid mixture. J Thermophys Heat Transf , 13(4):474– Engineering and Applications, 3(5), 343–346, 2012.
80, 1999. [27] K. S. Suganthi and K. S. Rajan. Temperature induced changes in ZnO
[4] N. Putra, W. Roetzel and S. K. Das, Heat Mass Transfer 39, 775 – water nanofluid: zeta potential, size distribution and viscosity
2003. profiles. Int J Heat Mass Transf, 55(25):7969–80, 2012.
[5] D. S. Wen and Y. L. Ding. Experimental investigation into convective [28] T. Yiamsawasd, A.S. Dalkilic and S. Wongwises. Measurement of the
heat transfer of nanofluids at the entrance region under laminar flow thermal conductivity of titania and alumina nanofluids. Therm. Acta,
conditions. Int. J. Heat Mass Transfer, 47, 5181-5188 2004. 545, 48–56, (2012).
[6] S. M. S. Murshed, K. C. Leong and C. Yang. Enhanced thermal [29] S. Halelfadl, P. Estellé, B. Aladag N. Doner and T. Maré. Viscosity of
conductivity of TiO2-water based nanofluids. Int J Therm Sci, carbon nanotubes water-based nanofluids: influence of concentration
44(4):367–373, 2005. and temperature. Int J Therm Sci, 71:111–117, 2013.
54
Turkey
[30] J. B. Mena, A. A. Ubices de Moraes, Y. R. Benito, G. Ribatski and J. dispersed nanofluid prepared by a twostep process. Int J Heat Mass
A. R. Parise Extrapolation of Al2O3-water nanofluid viscosity for Transf 54(15):3783–3788, 2011.
temperatures and volume concentrations beyond the range of validity [52] W. Yu, H. Xie, X. Wang and X. Wang. Significant thermal
of existing correlations. Appl Therm Eng, 51(1):1092–1097, 2013. conductivity enhancement for nanofluids containing graphene
[31] M. C. S. Reddy and V. V. Rao. Experimental studies on thermal nanosheets. Phys Lett A; 375(10):1323–1328, 2011.
conductivity of blends of ethylene glycol-water-based TiO2 [53] W. Yu, H. Xie, Y. Li, and L. Chen. Experimental investigation on
nanofluids. Int Commun Heat Mass Transf, 46:31–36, 2013. thermal conductivity and viscosity of aluminum nitride nanofluid.
[32] L. S. Sundar, M. K. Singh and A. C. M. Sousa. Investigation of Particuology, 9(2):187–191, 2011a.
thermal conductivity and viscosity of Fe3O4 nanofluid for heat transfer [54] M. J. Pastoriza-Gallego, L. Lugo, D. Cabaleiro, J. L. Legido and M.
applications. Int Commun Heat Mass Transf, 44:7–14, 2013. M. Piñeiro. Thermophysical profile of ethylene glycol-based ZnO
[33] M. H. Esfe, S. Saedodin and M. Mahmoodi. Experimental studies on nanofluids. J. Chem. Thermodynamics, 73:23–30, 2014.
the convective heat transfer performance and thermophysical [55] S. Akilu, A. T. Baheta and K.V. Sharma. Experimental measurements
properties of MgO–water nanofluid under turbulent flow. Exp Therm of thermal conductivity and viscosity of ethylene glycol-based hybrid
Fluid Sci, 52:68–78, 2014. nanofluid with TiO2-CuO/C inclusions. Journal of Molecular Liquids,
[34] M. Ghanbarpour, E. B. Haghigi and R. Khodabandeh. Thermal 246, 396-405, 2017.
properties and rheological behaviour of water based Al2O3 nanofluid [56] G. Zyla. Viscosity and thermal conductivity of MgO–EG nanofluids
as a heat transfer fluid. Experimental Therm. Fluid Sci., 53, 227-235, Experimental results and theoretical models predictions. J Therm Anal
2014. Calorim, 129:171–180, 2017.
[35] Z. Hajjar, A. M. Rashidi and A. Ghozatloo. Enhanced thermal [57] G. Zyla and J. Fal. Viscosity, thermal and electrical conductivity of
conductivities of graphene oxide nanofluids. Int Commun Heat Mass silicondioxide–ethylene glycol transparent nanofluids: An
Transf, 57:128–131, 2014. experimental studies. Thermochimica Acta, 650, 106–113, 2017.
[36] Z. Said, R. Saidur, A. Hepbasli and N. A. Rahim. New [58] M. A. Ahmadi, M. H. Ahmadi, M. F. Alavi, M. R. Nazemzadegan, R.
thermophysical properties of water based TiO2 nanofluid—the Ghasempourd and S. Shamshirband. Determination of thermal
hysteresis phenomenon revisited. Int Commun Heat Mass Transf, conductivity ratio of CuO/ethylene glycol nanofluid by connectionist
58:85–95, 2014. approach. Journal of the Taiwan Institute of Chemical Engineers, 91,
[37] M. H. Esfe, S. Saedodin, S. Wongwises and D. Toghraie. An 383-395, 2018.
experimental study on the effect of diameter on thermal conductivity [59] M. Keyvani, M. Afrand, D. Toghraie and M. Reiszadeh. An
and dynamic viscosity of Fe/water nanofluids. Journal of Thermal experimental study on the thermal conductivity of cerium
Analysis and Calorimetry, 119(3), 1817–1824, 2015. oxide/ethylene glycol nanofluid: developing a new correlation.
[38] M. Afrand, D. Toghraie and N. Experimental study on thermal Journal of Molecular Liquids, 266, 211–217, 2018.
conductivity of water-based Fe3O4 nanofluid: development of a new [60] P. K. Namburu, D. P. Kulkarni, D. Misra and D. K. Das. Viscosity of
correlation and modeled by artificial neural network. Int Commun copper oxide nanoparticles dispersed in ethylene glycol and water
Heat Mass Transf, 75:262–269, 2016. mixture. Exp Therm Fluid Sci, 32(2):397–402, 2007.
[39] L. Megatif, A. Ghozatloo, A. Arimi and M. Shariati-Niasar [61] M. Sahooli and S. Sabbaghi. Investigation of thermal properties of
Investigation of laminar convective heat transfer of a novel TiO2– CuO nanoparticles on the ethylene glycol–water mixture. Mater Lett,
carbon nanotube hybrid water-based nanofluid. Exp Heat Transf, 93:254–257, 2013.
29(1):124–38, 2016. [62] M. M. Elias, I. M. Mahbubul, R. Saidur, M. R. Sohel, I.M. Shahrul, S.
[40] Z. Said. Thermophysical and optical properties of SWCNTs S. Khaleduzzaman and S. Sadeghipouret. Experimental investigation
nanofluids. International Communications in Heat and Mass on the thermo-physical properties of Al2O3 nanoparticles suspended in
Transfer, 78, 207–213, 2016. car radiator coolant. Int Commun Heat Mass Transf, 54:48–53, 2014.
[41] L. S. Sundar, M. J. Hortiguela, M. K. Singh, A. C. M. Sousa. Thermal [63] L. S. Sundar, E. V. Ramana, M. K. Singh and A. C. M. Sousa.
conductivity and viscosity of water based nanodiamond (ND) Thermal conductivity and viscosity of stabilized ethylene glycol and
nanofluids: an experimental study. Int Commun Heat Mass Transf, 76, water mixture Al2O3 nanofluids for heat transfer applications: an
245–255, 2016. experimental study. Int Commun Heat Mass Transf; 56:86–95, 2014.
[42] G. Huminic, A. Huminic, C. Fleaca, F. Dumitracheb and I. Morjan. [64] M. Kole and T. K. Dey. Effect of aggregation on the viscosity of
Thermo-physical properties of water based SiC nanofluids for heat copper oxide–gear oil nanofluids. Int J Therm Sci, 50(9):1741–1747,
transfer applications. International Communications in Heat and Mass 2011.
Transfer, 84, 94-101, 2017. [65] B. Dudda and D. Shin. Effect of nanoparticle dispersion on specific
[43] N. Bouguerra, S. Poncet and S. Elkoun. Dispersion regimes in heat capacity of a binary nitrate salt eutectic for concentrated solar
alumina/water-based nanofluids: Simultaneous measurements of power applications. Int. J. Therm. Sci., 69, 37–42, 2013.
thermal conductivity and dynamic viscosity. International [66] M. C. Lu and C. H. Huang. Specific heat capacity of molten salt-based
Communications in Heat and Mass Transfer, 92, 51-55, 2018. alumina nanofluid. Nanoscale Res. Lett., 8:292, 2013.
[44] Y. Gao, H. Wang, A. P. Sasmito and A. S. Mujumdar. Measurement [67] M. B. Moghaddam, E. K. Goharshadi, M. H. Entezari and P.
and modeling of thermal conductivity of grapheme nanoplatelet water Nancarrow. Preparation, characterization, and rheological properties
and ethylene glycol base nanofluids. International Journal of Heat of graphene–glycerol nanofluids. Chem Eng J, 231:365–372, 2013.
and Mass Transfer, 123, 97-109, 2018. [68] M. N. Rashin and J. Hemalatha. Viscosity studies on novel copper
[45] M. M. Heyhat and A. Irannezhad. Experimental investigation on the oxide–coconut oil nanofluid. Exp Therm Fluid Sci, 48:67–72, 2013.
competition between enhancement of electrical and thermal [69] H. Tiznobaik and D. Shin. Enhanced specific heat capacity of high-
conductivities in water-based nanofluids. Journal of Molecular temperature molten salt-based nanofluids. Int. J. Heat Mass Transf.,
Liquids, 268, 169-175, 2018. 57, 542–548, 2013.
[46] M. S. Liu, M. C. C. Lin, I. T. Huang and C. C. Wang. Enhancement of [70] S. Manikandan, A. Shylaja and K. S. Rajan. Thermo-physical
thermal conductivity with carbon nanotube for nanofluids. Int properties of engineered dispersions of nano-sand in propylene glycol.
Commun Heat Mass Transf; 32(9):1202–1210, 2005. Colloids Surf A: Physicochem Eng Asp, 449:8–18, 2014.
[47] M. Chopkar, P. K. Das and I. Manna. Synthesis and characterization [71] L. Sang and T. Liu. The enhanced specific heat capacity of ternary
of nanofluid for advanced heat transfer applications. Scripta carbonates nanofluids with different nanoparticles. Sol. Energy Mater.
Materialia, 55(6):549–552, 2006. Sol. Cells, 169, 297–303, 2017.
[48] H. Chen, Y. Ding, Y. He and C. Tan. Rheological behavior of
ethylene glycol based titania nanofluids. Chem. Phys. Lett., 444, 333-
337, 2007.
[49] W. Yu, H. Xie, L. Chen and Y. Li. Investigation of thermal
conductivity and viscosity of ethylene glycol based ZnO nanofluid.
Thermochim Acta, 491(1):92–96, 2009.
[50] M. Moosavi, E. K. Goharshadi, A. Youssefi. Fabrication,
characterization and measurement of some physicochemical
properties of ZnO nanofluids. Int J Heat Fluid Flow, 31: 599–605,
2010.
[51] G. Paul, J. Philip, B. Raj, P. K. Das and I. Manna. Synthesis,
characterization, and thermal property measurement of nano-Al95Zn05
55
Volume 3 (2018), 56-60
Yaratıcı Anlatıcıdan Kurmaca Anlatıcıya Ağıt:

Nocturnal Animals Filminin Anlatıcıları
Fatma Okumuş1*+
1Sinema ve Televizyon Bölümü/ İletişim Bilimleri Fakültesi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye
*Corresponding Author and +Speaker: fokumus@anadolu.edu.tr
Özet - Anlatıbilimcilerin görüş birliğine vardıkları konu, her anlatının bir “anlatıcı”ya gereksinim duyduğudur. Makale, son çağın
metinlerindeki anlatıcının yeni boyutlar kazandığı düşüncesinden yola çıkmıştır. Geleneksel anlatıcılarla çağdaş anlatıcılar
arasındaki etkileşim, anlatıların yazınsaldan sinemasala uyarlanması bağlamında ele alınmıştır. Filmlerdeki anlatıcıyı belirlerken
aydınlatma, renk, ses, kamera açısı, müzik gibi birçok değişken göz önünde bulundurulmalıdır. Anlatıcıyı, aynı filmde bile
yeniden, yeniden tanımlamak gerekebilir. Nocturnal Animals (2016) filminde de iç içe geçmiş birden çok kurmaca anlatıyla
anlatıcı yaratılmıştır. Her anlatıcı, filmdeki bir eylemi ya imleyen ya da yerine getirendir. Her eylem, bir anlatıcı gerektirir. Anlatı
yapısıyla anlatıcı açısından Nocturnal Animals filmini inceleyen bu çalışma; filmin, anlatı kesitleriyle filmdeki anlatıcıların
konumlarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Belirtilen amaç doğrultusunda kullanılan yöntemde, Greimas’ın “eyleyenler
örnekçesi” temel alınmıştır. Sonuçta, özellikle yazınsaldan sinemasala uyarlamalar bağlamında anlatıcı kavramına ilişkin
yargılara varılmıştır.
Anahtar Kelimeler – Eyleyenler örnekçesi, Greimas, kurmaca anlatıcı, Nocturnal Animals, yaratıcı anlatıcı.
Requiem from Creative Narrator to Fictional Narrator:

Narrators of the Nocturnal Animals
Abstract – The point on which narrative scientists agree is that each and every narration requires a “narrator”. This article is
based on the thought that narrator of contemporary texts has gained new dimensions. Interaction between traditional narrators
and modern ones is analyzed in the context of adapting textual to cinematic reality. Various variables such as lighting, color,
voice, camera angle and music shall be taken into consideration while defining a narrator in a film. Narrator in the film Nocturnal
Animals (2016) is created through more than one fictional narrative that are interwoven. Each narrator is either a signifier or
performer of an action in the film. Each act requires a narrator. This study, analyzing the film Nocturnal Animals in terms of
narrator structure of narration, aims at determining the position of narrators in the film with narrative sequences. In the method,
used for this aim is based on the “actantial model” of Greimas. As a result, judgments are passed on the concept of narrator,
specifically in the context of adapting textual to cinematic reality.
Keywords – Actantial models, creative narrator. fictional narrator, Greimas, Nocturnal Animal
I. GİRİŞ ANLATICI AÇISINDAN ANLATI

İnsanlığın yaratıcı anlatıcılarının, yazıyı kullanmadan önce
Tüm büyük sözlü mitsel anlatılardan yazılı anlatılara; görsel dile egemenliği söz konusudur. Mağara duvarlarına
ulaşılan noktada sözlü, sesli, yazılı, görüntülü (üstelik resimler çizerek olaylar anlatmakla kalmıyor, taşları yontarak
hareketli görüntü) sinemasal anlatılara; tümünün en az bir da anlatıyorlardı. Önce söz yoktu. Anlatıcılar, sözcüğü
anlatıcısı vardır. Anlatıcının tarihsel gelişimi, sözlü üretimlere kullanmadan da anlatılar yaratabiliyordu. Onlar ilk çizer,
dayandırılabilirse de anlatım, yalnızca ‘söz’ü aracı etmemiş. boyayıcı, resmedici, yontucu; ilk yaratıcı anlatıcılardı.
Öncelikle çizgi, renk kullanarak korkularını, yolculuklarını, Sonrasında yaratıcı anlatıcıların, yazıyı gereksiz ya da etkisiz
törenlerini, kutlamalarını, yaslarını vd. deneyimlerini, bir ya görerek görsel anlatımı yeğlediği anlar da yaşanmış. Örneğin,
da birden çok kişi birlikte çizerek, resmederek anlatmış. Çin tarihinin tek imparatoriçesi Wu Zetian’ın 7. yüzyılda
Böylece ilk anlatıcılar, görseller yaratmışlar. dikilen 8 m. yüksekliğinde, 2 m. enindeki mezar taşında yazı
yok. Günah sayılmasına karşın ticaretle para kazanan
zenginler de Rönesans döneminde, sanata düşkünlüklerinden
değil, günahlarını bağışlatarak ruhlarını kurtarmak için
56
Okumuş, Yaratıcı Anlatıcıdan Kurmaca Anlatıcıya Ağıt: Nocturnal Animals Filminin Anlatıcıları, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
paralarıyla kiliseler kuruyorlardı. Sonrasında, İncil’deki kullanmaya başlayan üstelik, 20. yüzyılın toplumunu en çok
öykülerin anlatımını duvarlara resmettirirlerken görsel dil etkileyen yeni bir sanatın temelini atmıştı: Sinema!
kullanılıyordu. Üstelik görseller yaratılırken usta bir yaratıcı
anlatıcının denetiminde birçok yardımcı boyayıcı anlatıcı Sinemanın, tarihinin ilk 20 yılında geniş kitlelerce izlenerek
çalışıyordu. hızlıca evrenselleşmesinde sessiz anlatımın kullanılması en
önemli etkendi. Sessiz filmlerdeki ara yazılarla verilen birkaç
Küçükken dinlenilen masallardan başlayarak bakılan resimli cümleyi farklı dillere çevirmek yeterliydi.
öykülerin, okunulan kitapların, izlenilen filmlerin, konuşulan
dedikoduların tümü, bir ya da birçok anlatıcının üretimidir. İlk filmciler, kamerayla görüntü çekerek hareketli resimler
Anlatılan olaylar yalnızca benzer değil, aynıysa da birebir yaratıyordu. İşçilerin fabrikadan çıkışı, trenin gara girişi gibi
örtüşmez. Her yeni anlatımda eklemeler, çıkarmalar, yer etkinlikler kendilerini anlatıyor gibi görünüyordu. Oysaki bu
değiştirmeler, farklı vurgular, tonlamalar, mimikler var. Tıpkı, yanıltıcıdır; çünkü kamerayı kullanan bir aracı yoksa görüntü
aynı metinden kaynaklanan birçok uyarlama film gibi. kaydedilemez. Doğal çevreyi görüntüye aktardıklarından
Benzerlerinden ayrılan uyarlamaların temelinde, özgül belgesel film anlatısı, başından beri vardı. Yine de sinemanın
ayrıntılar yatar. Her yaratıcı anlatıcı, kullandığı aracın temel anlatı türleri, ilkelse de kısa sürede üretilmeye
olanakları doğrultusunda kendi cümlelerini / renklerini / başlanmıştı. Sinema, kamerayla olaylar anlatmaya başlayınca
seslerini kullanır. Kuşkusuz, sanatsal üretimlerde yenilik, edebiyat, sinematografiye yansıdı. Latince “eylem”
biriciklik, teklik niteliğini taşıyan ürünler diğerlerinden daha anlamındaki kinema sözcüğüyle; “çizmek” anlamındaki
değerli. grafos sözcüğünün birleşiminden türetilen “eylemle yazı
yazmak” anlamındaki sinematografi, başlangıçta sadece
Antropolog Malinowski'nin vurguladığı gibi mitler, insanın tüm etkinliklerini, duygularını; yaşamın tüm renklerini
“Modern romanlarda anlatılan türde basit bir kurgu değil, görselleştirme sürecini yönlendiriyorken artık, görsel içeriğe
yaşanan bir gerçekliktir; çünkü mitin altında yatan olayların anlam katmakla kalmıyor, yeni alt metinler de yaratıyor.
uzak bir geçmişte ortaya çıktığına, dünyanın ve insanın yazgısı Güncel filmler açısından sinemanın bulunuşu değil;
üzerinde etkisini sürdürdüğüne inanılır.”1 Tüm mitsel anlatılar anlatıcının, kamerayla anlatma yollarının (sinematografinin)
içerik açısından bugün, kurmaca anlatılar için birer ilk örnek, geliştirilmesi daha önemlidir. Görsel tasarım, ışıklandırma,
başlangıcı bilinmeyen, kalıcı (kadim) anlatılardır. Mitsel bir devamlılık, odaklanma vb. çeşitlemeler yönetmen ile görüntü
anlatı, kutsallık bilinciyle söylenen sözlerdi. O sözler, yönetmeninin işbirliğiyle yaratılır. Teknik konular, görüntü
matbaanın bulunmasıyla 1400’lerin ikinci yarısından yönetmeninin; anlatıyla oyuncular, yönetmenin
başlayarak öncelikle tarih, din, ahlâk, felsefe alanlarında denetimindedir. Amaçları ortaktır: Eylemle yazı yazmak.
“büyük kitaplar dizisi”ni üreterek yazılı edebiyatın alanını Araçları hareketli görüntüyle ses; onları kaydetme araçları
yarattı. Edebiyat ürünlerinin üretimi, sunumu, biçimi, tüketimi kameradır. Kamerayla bakış açısı belirlenir; gereksiz
çağlar boyunca sürekli değişti. Anonim üretimden bireysel görüntüler ayıklanır; bir yerden başka bir yere geçilebilir;
üretime, sözden yazıya, el yazısıyla çoğaltımdan matbaayla yukarıdan aşağıya ya da aşağıdan yukarıya doğru bakılabilir;
basmaya, tekil metinlerden çoklu metinlere (hipermetin), derinlik algısı değiştirilebilir. Sinemasal anlatı, tüm bunları
elektronik ortamdaki görüntüler eşliğinde seslendirilen kullanırken yazınsal anlatıdaki sözcüklerin dizilişini örnek
metinlere (sayısal/dijital öykü anlatımı) dek değişen alır. Özellikle anlatıcının konumu açısından yazınsal anlatıyla
edebiyatın, en temel değişmeyen özelliği estetik anlamda sinemasal anlatı arasında koşutluklar kurulabilir.
“güzel söz”e dayanmasıdır. Güzel sözler kullanılarak etkili bir
dilin yaratıldığı edebiyat metinlerinden özellikle romanda, Sinemasal Anlatıda Yaratıcı Anlatıcı ile Kurmaca Anlatıcı
mitsel anlatıları anımsatan kurgular görülür. Her romanda,
yeni olay örgüleri kurulurken yeni anlatım yolları bulunup Jean Mitry’nin “Sinema, edebiyatın bittiği yerde başlar.”
yeni anlatıcılar yaratılıyor. düşüncesine dayanan çözümlemelerine
sakınımlı yaklaşan Christian Metz için Görsel 1. Aynadaki polis
Kuşkusuz yeni, eskiyi yok etmiyor. Sözlü, yazılı, görsel “Film şeylerin daha güzel görüntülerini sunarken, roman bu
kültür, birbirleriyle etkileşim içerisinde ilerliyor. Söz, yazı, şeyleri daha güzel bir şekilde ifade edecektir. Bu maçın hep
görüntü birbirini etkileyerek yepyeni kültürel yapı yaratıyor. berabere sonuçlanacağı gibi bir şey söyleyebilmek mümkün
Eskiyle yeninin, sanalla gerçeğin yer değiştirebildiği; her türlü değildir.” der.2 Belki de doğru yaklaşım, elmalarla armutların
bilginin görsellikle desteklendiği hatta, yönlendirildiği bir toplanamadığı gibi, edebiyatla sinemanın da artık,
dünyada algılar, görselliğe gereksinim duyuyor. karşılaştırılmamasıdır. Yetkin bir anlatıma kavuşan filmlerle
genelde, tüm yazınsal metinlerle; özelde, romanlar arasındaki
Sözden yazıya, yazıdan matbaaya geçişi binlerce yıl süren karşılaştırmadan uzaklaşılmalıdır. Herhangi bir kaynaktan
edebiyatın, çok kısa sürede kendi kitlesini yaratan sinemanın esinlense ya da doğrudan uyarlansa bile izleyicilerin filmi
gelişiminde önemli etkisi var. Yüksek olasılıkla, matbaa izlemeden önce, kaynak metni alımlaması koşul değildir.
kullanılmaya başlanmasıydı, bugünkü biçemiyle roman türüne Herhangi bir metin, başka türdeki bir metin için kaynaklık
ulaşılamayacaktı. Öte yandan, görsel dille sinemanın hızlı edebilir. Uyarlama filmler için de romanlar ya da yazınsal
ilerlemesi geleneksel yazınsal anlatıyı değiştirerek bugünkü metinler birer sıçrama tahtasıdır.
postmodern anlatıların yaratılmasını hızlandırmıştır. Tek
başına değilse de özelde roman türündeki; genelde Christian Metz, Seymour Chatman, David Bordwell, Kristin
edebiyattaki anlatı birikimi sinemasal anlatı yapısını önemli Thompson, Warren S. Buckland anlatıcılar için kullandıkları
ölçüde etkiledi hatta, yarattı. 1895’te hareketli görüntüyü “sessiz bilgilendirici”3, “hayalet usta” 4ya da “orkestra şefi”5
tanıtan Louis Lumiere, uzun soluklu bir iş başlattığını benzeri adlandırmaları, sinemada “filmsel anlatıcı” 6 yani
düşünmüyordu; ancak, en son teknik gelişmeyi hemen yönetmen; diğer tüm anlatılarda da “yaratıcı anlatıcı”
57
kavramını karşılar. Her film, yaratıcı anlatıcı denetiminde yeni (karnından konuşan kişi). Üstelik, görünmektedir; ancak
bir anlatıcı ortaya koyabilir. söyledikleri kurmacanın ürünüdür. Sinemadaki yaratıcı
anlatıcı ise yönetmendir; ama filmde görünmez. 1964 yılında
Filmlerde anlatılanlar, sinematografik anlatım basılmasına karşın; söyledikleri sinemasal anlatı açısından
yöntemlerinin teknik süreçlerden geçmesi sonucunda ortaya ancak 1980’lerde önem kazanan Albert Laffay, 9 sinemadaki
çıkar. Alımlayıcı, yazınsal metinleri okuyarak belleğinde anlatıcıyı görünmeyen birinin albüm yapraklarını çevirip,
görselleştirir; ancak film izleyicisinin anlatı alanını kendisi istediği yere odaklanmasına benzetir10. Laffay’ın sinemasal
için görselleştirmesi gerekmiyor. Sinemasal anlatıları anlatıcıyı, la grande imagire diye tanımlamasını,11 Gaudreault
yaratmak için kurulan setler, üç boyutlu bir gerçektir. ile Jost, 18. yy. Tanrı-watchmaker benzeşimini
İzleyicinin (alımlayıcının), bu gerçeğin neresini, ne kadar anımsatırcasına ulu imgeci (great image-maker) tamlamasına
göreceğine yönetmen (yaratıcı anlatıcı) görüntüyü dönüştürerek kullanırlar.12 Ulu imgeci ile önceki
çerçeveleyerek karar verir. Film metni “tümüyle başka bir açıklamalardaki yaratıcı anlatıcı arasındaki ayrım ilkinin,
gerçeklikle çevrelenme duygusu” 7 yaratır.* Çerçeveleme, yalnızca sinemasal anlatılardaki yönetmeni; ikincisinin
izleyiciyi çevrelerken iki işlevi yerine getirir: Birincisi, anlatısal her metnin üreticisi için kullanılabilmesidir. Peter
izleyicinin görüntüye hangi açıdan bakacağını belirlemek; Verstraten, sinemadaki anlatıcıyı üç başlık altında toplar:
ikincisi, izleyiciye gösterilmek istenene odaklanarak o
noktayı, çevresinden ayırmak. Her iki işlev de sonuçta, 1. Görsel anlatıcı: Ekranda betimlenen her şeyden
filmdeki kurmaca anlatıcının nesnel ya da öznel bakış açısını sorumludur.
belirler. Her kamera kaydının sete bir bakış açısı bulunur. 2. İşitsel anlatıcı: Hem anlatı içi sesten (diegetic)
Öznel ya da nesnel bakış açısı arasında keskin ayrımlar değil, hem de anlatı dışı sesten (non-diegetic)
uzaklaşıp yakınlaşmalar vardır. Bu yüzden de bakış açıları sorumludur.
yaratmak için kamera ya da kameralar, her kullanıma açıktır. Bu iki anlatıcı üçüncü bir anlatıcı tarafından
Yaratıcı anlatıcı, filmsel metni kamera açılarıyla yazarak denetlenir:
anlatıyı büyütür. Konuşan iki kişiyi gösteren bir kamera, setin 3. Filmsel anlatıcı: İzleyicinin ne görüp
içerisindedir; ama kesinlikle görünmez. Gözlemcidir, nesnel duyacağından sorumludur. 13
gibi görünse de yönetmenin istediği yerde durmaktadır. Verstraten için, yaratıcı anlatıcı üç tanedir; ama ikisini de
Yönetmenin gücüne boyun eğilir. Her olay, her nesne, her yönetmen, yönlendirir. Biri görüntüyü, diğeri sesi yaratır; filmi
karakter gözlemci kamerayla yönetmenin bakış açısından yaratan yönetmendir.
verilir. Yaratıcı anlatıcı “o”dur. Yazınsal anlatılardaki üçüncü
kişidir. Bakış açısı, kendinden yanadır. Her anlatıcı, filmdeki bir eylemi ya imleyen ya da yerine
getirendir. Her eylem, bir anlatıcı gerektirir. Filmlerde
Sinemasal anlatılarda anlatıcıyı belirleyen aydınlatma, renk, ses, kamera açısı, müzik
kameranın, karakterlerden gibi birçok değişken vardır. Anlatıcı kavramını her filmde
birinin bakışını kullanarak yeniden yeniden tanımlamak gerekebilir. Nocturnal Animals
uzun süre anlatması zordur. filminde de iç içe geçmiş birden çok kurmaca anlatıyla anlatıcı
Bu konuda verilen en ünlü iki yaratılmıştır. Aşağıdaki başlıklar altında film, anlatıcı
örnek Lady in The Lake açısından çözümlenirken belirlenen amaç sorularıyla izlenen
(1946) ile 84C MoPic (1989) yöntem açıklanmıştır:
filmleridir. İlki, yazar
Raymond Chandler’ın öznel bakış açısıyla yazdığı romanının II. AMAÇLAR VE YÖNTEM
uyarlamasıdır. Film, baştan sona öznel kamerayla çekilmiştir. Anlatı yapısıyla anlatıcı açısından Nocturnal Animals
Olaylar erkek polisin gözünden anlatıldığı için polis ancak, filmini inceleyen bu çalışma;
aynanın karşısına geçtiğinde çok kısa süre kendisi görülür a. filmdeki anlatıcıların konumlarını,
(Görsel 1. Aynadaki polis). Görüldüğü gibi çerçevedeki bakış b. sinemasal anlatıcının yerini belirlemeyi
açısı, polisinkine uygun değildir. Nesnel bir bakış açısı söz amaçlamaktadır.
konusudur ki o da yaratıcı anlatıcının (yönetmenin) bakış
açısıdır. Film boyunca görsel anlamda polis yoktur. Diğer Rus Biçimcilerinden Vladimir Propp (1895–1970),
kişiler konuşurlarken doğrudan polise / izleyiciye / kameraya Masalların Biçimbilimi adlı çalışmasını 1928’de yayımlamış.
bakarlar. Görsel anlatıda yüzün görünmeyişi, izleyicinin Kitap, 1950’de İngilizceye çevrilince Batı ülkelerinde de
özdeşleşme kurmasını engeller. Yazılı anlatıda böyle bir sorun tanınmıştır. Algirdas Julien Greimas (1917-1992) Propp’un
yoktur. Kahramanın yüzü, filmin açılışında; kısa süreli ayna çalışmasını temel alarak “eyleyenler örnekçesi”, çıkarmıştır
çekimlerinde gösterilirken diğer zamanlarda ı̇ zleyiciden (Çizim 1. Eyleyenler örnekçesi). Film eyleyenlerin özellikle,
gizlenmesinin bir anlamı yoktur. anlatıcı konumları üzerine yoğunlaştımıştır.
Sinemasal anlatıdaki anlatıcının konumunu açıklarken

Andre Gaudreault ile Francois Jost, karnından konuşan
(vantrilok) biriyle kuklasını örnek gösterir.8 Kuklanın
konuşmadığını bilseler de izleyiciler, iki anlatıcının varlığını
benimsemiş gibidir. Tek bir yaratıcı anlatıcı; iki kurmaca
anlatıcı vardır. Açıkça konuşan, duyulan, görülen kurmaca bir
anlatıcı (kukla) karşısındakiyle (hem ikinci kurmaca anlatıcı
hem de yaratıcı anlatıcının kendisi) yine kurmaca bir
konuşmayı yürütür. İkisini de konuşturan yaratıcı anlatıcıdır
58
moda dünyası; eşcinsellik; romandaki olayların geçtiği

Teksas, kurmaca anlatıcılar Susan ile Edward’ın değil, yaratıcı
iletim çizgisi anlatıcı Tom Ford’un yaşamından kaynaklanır. Görsel-işitsel
anlatının yaratıcı anlatıcısı, kendisinin denetimindeki diğer
usta anlatıcılarla (sanat, görüntü yönetmenleri, tasarım,
NESNE
GÖNDERE ALICI makyaj, ışık, kurgu vd. uzmanlar) birlikte üretir.
N
İstek çizgisi
III. SONUÇ: YARATICI ANLATICIDAN KURMACA ANLATICIYA
Geleneksel anlatı yapısı, sıklıkla yinelenen o, giderek
YARDIMCI KARŞI yükselen olaylar çizgisini izler: Başlangıçta dengeli yaşam
GÜÇ ÖZNE verilir. Denge bozulur. Dengenin tekrar kurulması için
GÜÇ yaşananlar doruk noktasına çıkar. Olaylar yaşanırken atılan
düğümler çözülüp eski ya da yeni dengenin kurulmasıyla sona
güç çizgisi ulaşılır. Yenilikçi çağdaş anlatılar, geleneksel anlatı
Çizim 1. Eyleyenler örnekçesi Kaynak: Manjali, 1997 çizgisinden saparak olay odaklılıktan uzaklaşır. Alımlayıcının
https://semioticon.com/semiotics/cyber/man5.html ilgisi, yaratılan kurmaca anlatıcılara duyulan yakınlıkla ya da
uzaklıkla canlı tutulur.
Filmin Yaratıcı Anlatıcılarıyla Kurmaca Anlatıcıları Yazınsal anlatılarda yazar, kurmaca olaylarla anlatıcıları tek
Yaratıcı anlatıcı, Susan’ın ı̇ şyerinin başına yönetir. Örneğin, en az üç kurmaca anlatıcısıyla birçok
duvarına asılmış büyük harflerle anlatı kesiti bulunan Umberto Eco’nun Prag Mezarlığı gibi, en
İNTİKAM (REVENGE) yazısını dolambaçlı yazınsal anlatılar bile tek bir anlatıcıya
göstererek filmin ana temasını indirgenebilir: Yazar! Oysaki sinemasal anlatıda kurmaca
vurgular (Görsel 2. İntikam). Güçlü – anlatıcıdan önce, birçok yaratıcı anlatıcı birlikte çalışır.
güçsüz karşıtlığı üzerinden bir Yaygın görüşe karşın yönetmen, filmin tek yaratıcı anlatıcısı
intikamın anlatıldığı filmde, bugünün değildir. İkincil konumdaymış gibi düşünülen senaryo yazarı,
kesitinde aktarılanlar keskin çizgilerle sanat, görüntü yönetmenleri; tasarım, makyaj, ışık, kurgu,
dolu. Yapıların bembeyaz, kıpkırmızı kamera vd. konuların uzmanları da yaratıcı anlatıcının
duvarlarından koyu mavi, siyah, gri denetimindeki usta yaratıcılardır. Francois Truffaut (1832-
karışımı duvarlarıyla ev içi alanlarına, 1984), Alfred Hitchcock (1899-1980), Ingmar Bergman
Görsel 2. İntikam kullanılan ışıklandırmaya, müziğe vd. (1918-2007) gibi “auteur” yönetmenler de bir yazar kadar
kadar. yaratıcı anlatıcılarla (genel bireysel ürünler çıkaramaz. Üstelik, filmlerinin senaryosunu
yönetmenin yanında sanat, görüntü yönetmenleri, tasarım, yazıp müziğini besteleyerek oyunculuğunu da üstlenen,
makyaj, ışık, kurgu vd. ustalarla) her kesitte, kurmaca yönetmen Charlie Chaplin’in filmleri bile bireysel değildir.
anlatıcılara uygun bir anlatım yaratılmıştır. Bugünün yapay, Öte yandan, filmdeki kurmaca anlatıcıları canlandıran
soğuk, sert, keskin yapısına karşın geçmişin kesitinde, Edward oyuncular, tüm yaratıcı anlatıcılardan daha çok önemsenebilir.
ile Susan arasında yaşanan aşk gibi, gösterişten uzak, sade,
sıcak renklerle dolu bir görsellik yaratılmış. Yenilikçi çağdaş anlatının her bölümünün değişen zaman
birimlerinde, ayrı kişi anlatımı kullanılarak birçok kurmaca
Romanı, aralıklarla okuyan Susan’ın bugün-roman- anlatıcıyla çoklu bakış açıları yaratılabilir. Her bölüm için
geçmiş arasında gidiş gelişlerindeki geçişler ya üç kesit ya da “Kim anlatıyor?”, “Kim alımlıyor?” sorularına verilecek yanıt,
Edward ile Susan ikiliğinde benzer temalar üzerinden anlatıcıyla anlatının odağını yeniden tanımlar. Bir üst anlatıyla
anlatılmıştır. Örneğin ölüm teması bugünün kesitinde, kuşun üst anlatıcı, tüm anlatıya egemendir. Her anlatı kesitinde,
ölümü; roman kesitinde, Tony’nin öldürülmesi; geçmişin benzer sorular yanıtlanmalıdır: “Anlatıcı, olayları yaşamış mı,
kesitinde doğmamış bebeğin öldürülmesi art arda gösterilerek görmüş mü, duymuş mu?”; “Anlatıcı olayları yaşamamışsa
anlatılır. Bugünde ı̇ şlenen suç, Hutton’un Susan’ı aldatması; kimin bakış açısını kullanarak anlatıyor?”
romanda, Tony’nin karısıyla kızının öldürülmesi; geçmişte,
Susan’ın Edward’ı aldatmasıdır. Kesitler arasındaki geçişler, Bir filmde, bakış açısını seçen yönetmendir. Kamerayı
doğrudan yaratıcı anlatıcının hiçbir kurmaca anlatıcıyı yerleştirmek için seçtiği konumla görüntüyü çerçeveleyerek
gözetmeksizin tasarladığı ortaklıklar üzerine düzenlenmiş anlam yaratır. Çerçeve içine alınmış her görüntüden, birçok
görünümlerdir. anlam üretilebilir. Sinema perdesi de bir çerçevedir. Filmin
yaratıcı anlatıcısı yönetmen, birlikte çalıştığı diğer usta
Yaşamla sanat arasındaki etkileşimler; özellikle yazınsal yaratıcılarla çektiği her görüntü birimini art arda ekleyerek
metinde sanatçının yaşadıklarıyla yazdıkları arasındaki denge; özgün bir anlatı yaratılmasına öncülük eder. Tıpkı, Rönesans
yaratıcılık sürecine ilişkin yorumlar, kapsayıcı kesiti yaratır. döneminde görseller yaratırken yaratıcı anlatıcının
Susan, metinlerinde yazarın kendisini anlatmaması gerektiğini denetiminde birçok yardımcı boyayıcının, yontucunun
düşünür. Edward ise “herkesin kendini yazdığı” görüşündedir. çalışması gibi. Yönetmenler, William Shakespeare’in Romeo
Sonunda, kendi görüşünde haklı çıkarak Susan’dan ı̇ ntikamını ı̇ le Juliet oyununu ı̇ stediği her döneme taşımıştır. Oyunu, 1957
alır. Yazdığı romanla hem Susan’ın hayranlığını kazanır hem yılında Arthur Laurents West Side Story adıyla müzikal bir
de “Sen, bana işte bunu yaşattın.” demiştir. Filmin yaratıcı anlatıya dönüştürünce 1961’de Robert Wise ile Jerome
anlatıcısı Tom Ford da kurmaca anlatıcıları gibi, en iyi bildiği Robbins, aynı adla müzikal bir film çekmiştir. Montague ile
kendi yaşamını filminde kullanır: Çağdaş sanatla iç içe geçmiş Capulet ailelerinin yerini Sharks ile Jets çeteleri; Romeo ile
59
Juliet çiftinin yerini Tony ile Maria almıştır. Olaylar, “yeni Çağdaş mitlerin de bir değil, birden çok yaratıcısı var.
zamanlar”da geçer. Sonunda Tony, Maria’nın kollarında ölür. Bugün, olay odaklı geleneksel sinemanın kurmaca anlatıcı
Yeni Juliet’in kaderi ölmek değildir. Maria artık, Tony ölse de karakterinin dışında, birçok yaratıcı anlatıcı egemenliğindeki
yaşamayı öğrenmelidir. 1968’de Franco Zefirelli, kılıçlarla kurmaca anlatıcılarla dolu sinemasal anlatılara ulaşılmıştır.
savaşılan eski çağlarda; 1996’da Baz Luhrmann televizyonun, Kuşkusuz her zaman, kimin neyi anlattığı üzerine düşünmek
ateşli silahların arasında anlatır Romeo ile Juliet’i. gerekmeyebilir. Kaldı ki kurmaca anlatıların dünyasına
girerken her alımlayıcı, aldanmaya gönüllüdür.
1
Bronislaw Malinowski, İlkel Toplum çev. H. Portakal (İstanbul: Kabalcı,
*
J. Murray, “suya batmanın bedensel deneyiminden yola çıkarak tümüyle
1999), 102. başka bir gerçeklikle çevrelenme duygusu”na (suya) daldırma, batırma,
2
Christian Metz, Sinemada Anlam Üstüne Denemeler, çev. Oğuz Adanır (güneş, ay vb) tutulma anlamlarına gelen immersion sözcüğünü kullanıyor
(İstanbul: Hayalperest, 2012), 60-61. (1999: 98). M. L. Ryan, görsel gerçeklik anlatılarını incelerken bu duyguyu
3
Seymour Chatman, Öykü ve Söylem: Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı, zamansal (temporal immersion), uzamsal (spatial immersion), duygusal
çev. Özgür Yaren (Ankara: De Ki, 2009), 139. (emotional immersion) çevrelenme açısından inceler.
4
David Bordwell, Narration in The Fiction Film, Wisconsin: University of
8
Gaudreault and Jost, “Enunciation and Narration” in A Companion to Film
Wisconsin Press, 1985), 62. Theory, ed. Toby Miller and Robert Stam (UK: Blackwell, 2004), 45.
9 Francesco Casetti, Theories of cinema, 1945-1995, trans. Francesco Casetti
5
Warren S. Buckland, “Narration and Focalisation in Wings of Desire”
Cineaction No 56: 26-33. with others (Austin: Univ. of Texas,1999), 65-68. Accessed 27.05.2018
6
Peter Verstraten, Film Narratology, Trans. Stefan van der Lecq (Canada: https://books.google.com.tr/books?id=H2UnUmWnHmEC&pg=PA65&dq=a
University lbert+laffay&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiJprLG6aXbAhXPyKYKHSgPC
of Toronto Press, 2009), 129-130. Accessed: 16. 06. 2018 DYQ6AEIPTAD#v=onepage&q=albert%20laffay&f=false
https://books.google.com.tr/books?redir_esc=y&hl=tr&id=acr9UxJt4CYC&
q=narrator#v=onepage&q&f=false
10
Laffay’dan aktaran Gaudreault and Jost, “Enunciation” 46.
7 Janet H. Murray, Hamlet on the Holodeck: The Future of Narrative in Rosanna Maule, “Introduction: Marguarite Duras la grande imagiére” in In
11
Cyberspace (New York: Free Press, 1997), 99. accecssed 15.06. The Dark Room: Marguerite Duras and Cinema, ed. Rosanna Maule, Julie
2018.https://books.google.com.tr/books?redir_esc=y&hl=tr&id=bzmSLtnM Beaulieu (New York: Peter Lang, 2009), 29.
ZJsC&q=immersion#v=snippet&q=immersion&f=false 12
Gaudreault and Jost, “Enunciation”, 46.
13 Verstraten, Film, 129.
60
Volume 3 (2018), 61-65
Green Bond Market Efficiency Test and Forecasting of Green Bond Prices
Gülsüm Akarsu1*+
1Department of Political Science and Public Administration /Ondokuz Mayıs University, Samsun, Turkey
*Corresponding author: gulsum.akarsu@omu.edu.tr
+Speaker: gulsum.akarsu@omu.edu.tr
Abstract – Climate change and environmental concerns led the investors to search for environmentally sustainable and friendly
investments. Green bonds market has emerged as a result of this need. This study aims to analyze this market focusing on
market efficiency. Market efficiency has been one of the main debates that have attracted high level of attention in the finance
literature. There is large number of studies examining validity of efficient market hypothesis. However, up to our knowledge,
there is not any study for the green bonds market. The weak form of market efficiency is tested for green bonds market and the
study also performs forecasting of green bond returns and prices. Daily S&P Green Bond Index covering the period from 31st
July 2014 to 19th October 2018 is used for the analysis. In order to consider the nonlinearity in the series, nonlinear unit root
tests are also employed besides the linear unit root tests. Bond returns and prices are forecasted based on univariate linear and
nonlinear time series models. The forecasting performances of various models are compared. As findings are in line with the
efficient market hypothesis, one can conclude that there are not any arbitrage opportunities in the market.
Keywords – Green Bonds, Market Efficiency, Forecasting, Nonlinear Unit Root Tests, Nonlinear Time Series Models
I. INTRODUCTION According to Efficient Market Hypothesis (EMH), if there

Green bonds have become one of the most important are not any arbitrage opportunities, then, competitive market
financing tools in environmentally sustainable and friendly or equilibrium exists [10].
green projects since its first issue by European Investment This study focuses on the random walk theory and test the
Bank in 2007 [1]. Green bonds share similar characteristics weak form efficient market hypothesis, i.e., green bond prices
as bonds but one difference is that the funds raised by the follow a random walk process meaning that there are
issuance of this borrowing instrument must be invested into unpredictable and memoryless. As mentioned by [5], random
green projects, such as renewable energy or energy efficiency walk theory was first proposed by Jules Regnault in 1863 in
projects [2]. In this study, main aim is to analyze the green his seminal book “Calcul des Chances et Philosophie de la
bonds market focusing on market efficiency. Following [3] Bourse” followed by the reconsideration of theory in Louis
and [4], many studies have been interested in market Bachelier’s PhD paper “Théorie de la Speculation” published
efficiency [5]. According to [6] and [7], if all the information in 1900, and after its ignorance until 1930s, Alfred Cowles
available was fully reflected in market prices and thus, there examined the stock markets based on this theory but most
is no any profit opportunities, then one can define this market well-known contribution was made by Eugene Fama in the
as efficient market ([8], [9], [10]). Also efficient markets are end of 1960s and beginning of 1970s, however, starting with
characterized by zero expected value of abnormal returns 1990s, new approaches was developed based on behavioral
according to [6] [8]. There are three different types of finance. In the literature, studies analyzed the market
efficiency which can be distinguished based on set of efficiency for stock markets, exchange rate markets and
information, such as, weak efficiency, semi-strong efficiency bonds markets. [12] and [5] provide a literature review on
and strong efficiency ([11], [8], [5]). Weak efficiency exists stock market efficiency. There are also studies testing market
when information given by the past prices pattern and all efficiency for bonds market. For example, Zunino et al. [10]
other historical information are reflected in stock or bond tested the market efficiency for sovereign bond market using
prices. If prices follow random walk process, then the market daily bond indices of 30 developed and emerging countries
will be efficient in weak form [5]. On the other hand, the and complexity-entropy causality plane considering the
difference between semi-strong efficiency and strong period 3rd January 2000-7th September 2011. They obtained
efficiency is such that the former’s information set contains ranking similar to the ones found by ranking companies. In
all past information and publicly known new information addition, their result showed that economic development,
only but the information set of latter includes all information permutation entropy and market size were correlated in such
both public and private which is reflected by prices. a way that higher economic development and market size are
Therefore, considering the information set, weak form is a associated with higher informational efficiency. In developed
subset of semi-strong form which is also a subset of strong markets, their results showed higher market efficiency.
form. This implies that information set of strong form Another example can be given as follows. Bariviera, Guercio,
efficiency includes all the information which are already Martinez [13] investigated the informational efficiency of
mentioned in weak and semi-strong form efficiency. sovereign and corporate bond markets for seven European
Union countries using daily data on indices over the period
61
Akarsu, Green Bond Market Efficiency Test and Forecasting of Green Bond Prices, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
1998-2011 and employing Detrended Fluctuation Analysis k

method. Their findings showed the more severe effect of yt  ayt31   bi yt i   t (2)
financial crisis in 2008 on the corporate bond market i 1
compared to sovereign bond market. Lastly, Katz [11] tested where, y is detrended, demeaned or raw time series based
semi-strong efficiency of corporate bond market using a on the deterministic components that series contain. Sollis
regression method and monthly data of utility companies [16] proposed a test which is a combination of Enders and
between the years 1966 and 1972 based on an evidence of Granger [18] which is basically based on a Threshold AR
rating reclassification. Their results suggest that as the price (TAR) process and LNV (1998) nonlinear unit root tests,
adjustment takes some time after the change in the rating therefore in this test, unit root hypothesis is tested against
classification, corporate bond market is inefficient. Therefore smooth transition TAR (ST-TAR) stationarity with an
the study concludes that market cannot react to relevant new adjustment which is symmetric or asymmetric. Last test
information immediately. Up to our knowledge, for green considered in this study was developed by Sollis [17]. This
bonds market, weak form efficient market hypothesis was not test (AESTAR) is based on KSS (2003) but allows for
tested previously. This study aims to contribute to the asymmetric adjustment using exponential and logistic
literature by testing weak form efficient market hypothesis functions. After first order Taylor approximations, the
for green bonds market. following test equation in (3) was developed by Sollis [17];
k
yt  a1 yt31  a2 yt41   bi yt i   t
II. MATERIALS AND METHOD
(3)
A. Methodology i 1
According to weak form of EMH, the market efficiency where, y is detrended, demeaned or raw time series based
necessitates the presence of unit root in the prices of the on the deterministic components that series contain.
financial instrument under consideration, i.e., the prices must For forecasting, four different models were employed:
follow a random walk process [12]. If markets are not ARMA(k, l), ARMA(k,l)-EGARCH(1,1), TAR(1) and
efficient, then past prices can be used to forecast future MSAH(2)-AR(1) models. For ARMA model, to determine
pattern due to the temporariness of price shocks. Therefore, the order of AR and MA processes, Box-Jenkins model
return anomalies can be seen in these markets providing the selection procedure was applied. For others, selection among
investors/speculators arbitrage opportunities. If one does not the various models is based on the diagnostic tests and
consider the nonlinearity and structural break in the time information criteria. ARMA(k,l) model is given by equation
series, the unit root test may indicate the presence of unit root (4) assuming that y is stationary time series.
[12]. As most of the time series follows nonlinear processes, k l
use of nonlinear unit root tests is essential. Therefore, this yt  a0   ai yt i   b j  t  j (4)
study performs various nonlinear unit root tests besides the i 1 j 0
traditional ones which are Augmented Dickey Fuller (ADF) For EGARCH(1,1) model which allows for volatility
Test, Dickey-Fuller Test with GLS (DF-GLS) Detrending, asymmetry, the conditional variance (ht) equation can be
Phillips-Perron (PP) Test, Kwiatkowski, Phillips, Schmidt, found in (5). In (5), ɛ is white error term and its variance is
and Shin (KPSS) Test, Elliot, Rothenberg, and Stock Point σ2.
Optimal (ERS) Test and Ng and Perron (NP) Tests (MZa and
ε t-1 ε
MZt). Following nonlinear unit root tests are employed in ln(ht ) = c0 + d1ln(h t-1 )  e1  f1 t-1 (5)
this study: Kapetanios, Shin ve Snell [14] (KSS (2003)), ht-1 ht-1
Leybourne, Newbold, and Vougas [15] (LNV (1998)), Sollis
(2004) [16] and Sollis (2009) [17]. In all these tests, the null SETAR(1) model is given by equation (6) below in which
hypothesis is that the series has a unit root except KPSS in I ( yt 1   ) is indicator function which controls the abrupt
which the null hypothesis is stationarity. In nonlinear unit shifts between two regimes determined by the value of
root tests, null hypothesis of linear unit root is tested against threshold parameter, γ and ɛ is white error term with mean 0
the nonlinear stationarity. In LNV (1998) test, both and variance σ2;
nonlinearity and structural change are considered in the
yt  (a10  a11 yt 1 ) I ( yt 1   )  (a20  a21 yt 1 ) 1  I ( yt 1   )    t
context of three different models given in equation (1);
Model A: yt  a1  a2 St ( , )   t Lastly, general form of Markov-Switching AR model is
(6)
Model B: yt  a1  b1t  a2 St ( , )   t shown in equation (7) in which intercept, coefficients on AR

terms and error variance are allowed to differ across two
Model C: yt  a1  b1t  a2 St ( , )  b 2 tSt ( , )   t regimes which are determined by first order 2 state Markov
(1) chain process (st) which is assumed to be discrete, irreducible
where, ɛ is mean zero error term and regime transitions are and ergodic.
controlled by logistic smooth transition function shown by yt  a(st )  b(st ) yt 1   t ,  t ~NID(0, 2 (st )) (7)
St ( , ) . Different than Model A, Model B allows for trend B. Data
and Model C allows for nonlinearity in both intercept and
This study employs daily S&P Green Bond Index (SPGBI)
trend. On the other hand, non-stationarity is tested against
covering the period from 31st July 2014 to 19th October
ESTAR type nonlinear stationarity by KSS test by the
2018. This index has been calculated since 31st July 2014
following auxiliary regression in (2) which is obtained by
and included nearly 150 green bonds [1]. The data was
applying First Order Taylor approximation to usual unit root
obtained from the S&P Dow Jones Indices LLC. The natural
test equation under null hypothesis.
62
logarithmic transformation of series (LNSPGBI) was used in should be taken into account. However, for comparison,
the analysis. Table 1 shows the summary statistics for the Table 3 shows the unit root test results of conventional tests
series in logarithms and first difference of series in as well as nonlinear unit root tests.
logarithms (DLNSPGBI) which can be regarded as a proxy Table 2. BDS Test for LNSPGBI
for return series. Figure 1 illustrates the developments in
series over time. According to the Figure, LNSPGBI follows Dimension BDS Statistic Std. Error z-Statistic Prob.
a cyclical pattern, in which the periods of expansions are
followed by periods of recessions. LNSPGBI fluctuates 2 0.196884 0.001155 170.4173 0.000
between maximum of 4.947 in the date of 25/1/2018 and 3 0.335220 0.001821 184.0398 0.000
minimum value of 4.802 occurred in 30/11/2015 with a mean
4 0.431193 0.002150 200.5289 0.000
of 4.8802 and standard deviation of 0.039336. On the other
hand, the average daily return of S&P Green Bond Index is 5 0.497357 0.002221 223.9155 0.000
-0.0000107 which implies that on average the investors 6 0.542572 0.002123 255.6273 0.000
cannot gain profits. Both LNSPGBI and DLNSPGBI are not
normally distributed. Table 3. Unit Root Tests for LNSPGBI and DLNSPGBI
Table 1. Summary Statistics
LNSPGBI DLNSPGBI
LNSPGBI DLNSPGBI Tests Statistic Statistic
Mean 4.880188 -1.07E-05 ADF -1.479331 -36.08506***
Median 4.881134 0.000000 DF-GLS (ERS) -1.245209 -5.393435***
Maximum 4.947056 0.014027
Phillips-Perron -1.457026 -36.07641***
Minimum 4.802216 -0.013834
KPSS 0.841829*** 0.170978
Std. Dev. 0.039336 0.003044
Skewness -0.100426 -0.201667 ERS Point Optimal 29.79858*** 0.061329
Kurtosis 1.684711 4.719598 MZa -3.03841 -435.775***
MZt -1.22017 -14.7565***
Jarque-Bera 90.43422 159.2345 Nonlinear Unit Root Tests
Probability 0.000000 0.000000 LNSPGBI DLNSPGBI
Tests Statistic Statistic
Sum 5983.111 -0.013064
KSS (2003) -2.078 -3.112**
Sum Sq. Dev. 1.895491 0.011342
LNV (1998)
Observations 1226 1225
Model A -1.716 -36.204***
LNSPGBI
Model B -2.526
4.96
4.94 Model C -2.808

4.92 Sollis (2004)
4.90
Model A
4.88
4.86
tmax -0.9423 -19.4384***
4.84 F 1.6195 301.5614***
4.82
Model B
4.80
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
tmax -1.2767
2014 2015 2016 2017 2018
(a) Daily S&P Green Bond Index Series in Natural Logarithms F 3.1067
DLNSPGBI Model C
.015
tmax -1.9106
.010 F 3.6753
.005 Sollis (2009) 2.421 6.306**
.000 In all the unit root tests, as series fluctuates around a constant
mean with a trend, constant and trend were included as
-.005
deterministic terms. For ADF, DF-GLS tests, the maximum lag
-.010 length is taken as 24 and lag length selection was based on SIC.
-.015
For Phillips-Perron, KPSS, Barlett kernel spectral estimation
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV method was used in which bandwidth was selected automatically
2014 2015 2016 2017 2018
by Newey-West bandwidth. MZa and MZt are Ng-Perron tests. *,
(b) Green Bond Return Series **, *** indicates the statistical significance at 10%, 5% and 1%
Fig. 1 Daily S&P Green Bond Index Series in Natural Logarithms and
levels. Critical values for each test can be provided upon request.
Green Bond Return Series over 2014-2018
III. RESULTS All the unit root tests both linear and nonlinear indicate the
This section presents the empirical results of the analysis presence of unit root, therefore LNSPGBI follows a random
starting from the linearity test to unit root tests and lastly, walk process. Next, forecasting of return and price series are
forecasting. Table 2 shows that LNSPGBI series is not performed by using both linear and nonlinear models. The
linearly dependent, therefore, the nonlinearity in the series forecasting performances of these models are compared. The
63
results are given in Table 4. First, as a benchmark, ARMA 4.892.000

model was estimated in which the order of the model was
selected based on AIC. As it is found that there is evidence of 4.891.500
ARCH effects, considering the diagnostic tests and selected
among many models based on information criteria, ARMA(4,
4.891.000
4)-EGARCH(1, 1) model was estimated and its forecasting
performance was compared with the benchmark. For TAR
and MS-AR models, first AR model was selected based on 4.890.500
diagnostic tests and AIC. In order to evaluate the forecasting
performance, all models were estimated for only the period 4.890.000
10/22/2018
10/25/2018
10/30/2018
11/02/2018
11/07/2018
11/12/2018
11/15/2018
11/20/2018
11/23/2018
11/28/2018
12/03/2018
12/06/2018
12/11/2018
12/14/2018
12/19/2018
12/24/2018
12/27/2018
up to 29/12/2017 and forecasting was performed for the
period from 02/01/2018 to 19/10/2018. All the forecasts are
static forecasts. Based on different evaluation criterion, the
best model changes for forecasting. According to MAE and ARMA(4,4) ARMA(4,4)-EGARCH(1,1)
Theil’s inequality coefficient, ARMA(4,4) model MSAH(2)-AR(1) SETAR(1,1,0.00107)
outperforms all others. RMSE and MAE show that
forecasting performance of ARMA(4,4)-EGARCH(1,1) is Fig. 3 Forecasts of Daily S&P Green Bond Price Series in Logarithms over
better. But based on MAPE, one can conclude that TAR(1) 19/10/2018-31/12/2018
model’s forecasts are the best. In any case, MS-AR models
IV. DISCUSSION
show poor forecasting performance. As there is not any
consensus on the best model to be used for forecasting, In conclusion, results show the efficiency of green bonds
Figures 2 and 3 show the forecasts of return and price market which is in line with the weak efficient market
obtained from different models covering the period from hypothesis and indicate the impossibility of arbitrage
19/10/2018 to 31/12/2018, respectively. opportunities, i.e., abnormal returns. Moreover, results
indicate the importance of parsimony for forecasting
Table 4. Forecast Performance Evaluation for DLNSPGBI (02/01/2018- V. CONCLUSION
19/10/2018)
Green bonds can be regarded as an important debt
Models RMSE MAE MAPE Theil instrument for financing the green projects. This study
ARMA(4, 4) 0.00220 0.00176 105.37 0.8812 analysed the green bonds market by focusing on market
ARMA(4, 4)- efficiency. Weak form efficient market hypothesis is tested
0.00219 0.00176 103.97 0.9165
EGARCH(1,1)
for green bonds market and also green bond returns and
SETAR
0.00227 0.00182 100.46 0.9586 prices are forecasted using various models both linear and
(1,1,0.00107)
MSAH(2)-
nonlinear. In the analysis daily S&P Green Bond Index is
0.00318 0.00237 101.70 0.9275 employed covering the period from 31th July 2014 to 19th
AR(1)
October 2018. Both linear and nonlinear unit root tests are
used to account for nonlinearity in the time series. The results
show the validity of efficient market hypothesis in weak form
1.900E-04
for green bonds market. This implies the absence of arbitrage
opportunities in this market. The comparison of various
9.000E-05 models’ forecasting performance show that based on different
criterion, the model having best performance differs.
-1.000E-05 However, none of the criteria shows the superiority of MS-
10/19/2018
10/24/2018
10/29/2018
11/01/2018
11/06/2018
11/09/2018
11/14/2018
11/19/2018
11/22/2018
11/27/2018
11/30/2018
12/05/2018
12/10/2018
12/13/2018
12/18/2018
12/21/2018
12/26/2018
12/31/2018
AR model over others in terms of forecasting performance.

-1.100E-04
ACKNOWLEDGMENT
There is not any conflict of interest to declare.
-2.100E-04
REFERENCES
-3.100E-04 [1] S. Y. Kandır and S. Yakar, “Yeşil Tahvil Piyasaları: Türkiye’de Yeşil
Tahvil Piyasasının Geliştirilebilmesi için Öneriler,” Ç.Ü. Sosyal
ARMA(4,4) ARMA(4,4)-EGARCH(1,1) Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 26, no. 2, pp. 159-175, 2017.
MSAH(2)-AR(1) SETAR(1,1,0.00107) [2] L. Pham, “Is it risky to go green? A volatility analysis of the green
bond market,” Journal of Sustainable Finance & Investment, vol. 6,
no. 4, pp. 263-291, 2016. DOI: 10.1080/20430795.2016.1237244.
Fig. 2 Forecasts of Daily S&P Green Bond Return Series over 19/10/2018- [3] E. F. Fama, “Random Walks in Stock Market Prices,” Financial
31/12/2018 Analysts Journal, vol. 21, no. 5, pp. 55–59, 1965. JSTOR, JSTOR,
www.jstor.org/stable/4469865.
[4] P. A. Samuelson.,” Proof That Properly Anticipated Prices Fluctuate
Randomly,” Industrial Management Review, vol. 6, no. 2, pp. 41-49,
Spring, 1965.
[5] A. G. Titan, “The Efficient Market Hypothesis: review of specialized
literature and empirical research”, Procedia Economics and Finance,
Emerging Markets Queries in Finance and Business, vol. 32, pp. 442–
449, 2015. doi: 10.1016/S2212-5671(15)01416-1
64
[6] E. F. Fama, "Efficient Capital Markets: A Review of Theory and

Empirical Work," The Journal of Finance, vol. 25, no. 2, pp. 383-417,
1970. doi:10.2307/2325486.
[7] E. F. Fama, Foundations of Finance: Portfolio Decisions and
Securities Price, New York: Basic Books, 1976.
[8] W. H. Beaver, “Market Efficiency,” The Accounting Review, vol. 56,
no. 1, pp. 23-37, Jan. 1981. http://www.jstor.org/stable/246460
Accessed: 18-05-2018 15:32 UTC.
[9] M. J. Brennan and E. S. Schwartz, “Bond Pricing and Market
Efficiency,” Financial Analysts Journal, vol. 38, no. 5, pp. 49-56,
Sep. - Oct. 1982. http://www.jstor.org/stable/4478576 Accessed: 19-
05-2018 07:48 UTC.
[10] L. Zunino, A. F. Bariviera, M. B. Guercio, L. B. Martinez, and O. A.
Rosso, “On the efficiency of sovereign bond markets,” Physica A, vol.
391, pp. 4342–4349, 2012.
[11] S. Katz, “The price and adjustment process of banks to rating
reclassification: A test of bond market efficiency,” Journal of
Finance, vol. 29, pp. 551–559, 1974.
[12] C-C. Lee, J.-D., Lee, and C-C., Lee, “Stock prices and the efficient
market hypothesis: Evidence from a panel stationary test with
structural breaks,” Japan and the World Economy, vol. 22, pp. 49–58,
2010.
[13] A. F. Bariviera, M. B. Guercio, and L. B. Martinez, “A comparative
analysis of the informational efficiency of the fixed income market in
seven European countries,” Economics Letters, vol. 116, pp. 426-428,
2012.
[14] G. Kapetanios, Y. Shin, A. Snell, “Testing for a unit root in the
nonlinear STAR framework,” Journal of Econometrics, vol. 12, pp.
359–379, 2003.
[15] S. J. Leybourne, P. Newbold,. and D. Vougas, “Unit roots and smooth
transitions,” Journal of Time Series Analysis, vol. 19, pp. 83–97,
1998.
[16] R. Sollis, “Asymmetric Adjustment and Smooth Transitions: A
Combination of Some Unit Root Tests,” Journal of Time Series
Analysis, vol. 25, pp. 409–417, 2004.
[17] R. Sollis, “A simple unit root test against asymmetric STAR
nonlinearity with an application to real exchange rates in Nordic
countries,” Economic Modelling, vol. 26, pp. 118–125, 2009.
[18] W. Enders and C. W. J. Granger, “Unit-root tests and asymmetric
adjustment with an example using the term structure of interest rates,”
Journal of Business Economic & Statististics, vol. 16, pp. 304–11,
1998.
65
Volume 3 (2018), 66-71
Thermal Characteristics of Swirling Coaxial Confined Impinging Air Jets:

An Experimental Investigation
Burak Markal1*+
Department of Energy Systems Engineering, Recep Tayyip Erdogan University, 53100 Rize, Turkey
*Corresponding author: burak.markal@erdogan.edu.tr
+Speaker: burak.markal@erdogan.edu.tr
Abstract – The present study investigates the heat transfer characteristics of swirling coaxial confined impinging turbulent air
jets. Experimental range covers different values of dimensionless nozzle-to-plate distance (H / D = 0.5, 1 and 2) and
dimensionless flowrate ratio (Q* = 0.2 and 0.5). The total flowrate is kept constant at 1.16 x 10 -3 m3 s-1 (70 L/min) during the
tests. The results are also compared to those obtained for the conventional single circular jets (Q* = 0). It is concluded that
both the intensity and the radial uniformity of the heat transfer are improved by increasing dimensionless flowrate ratio. On the
other hand, increasing nozzle-to-plate distance causes a decrement in the magnitude of Nusselt numbers.
Keywords – Impingement, swirling jet, coaxial, heat transfer, radial uniformity
I. INTRODUCTION For both of the cases, they obtained modest enhancement in

Effective thermal management is very important for heat transfer. Nuntadusit et al. [8] experimentally focused on
longevity of the systems and/or system components work the flow and heat transfer characteristics of multiple swirling
under high thermal loads. In this regard, impinging jet is one impinging jets for different jet to jet distances for a constant
of the most promising methods to remove higher amount of nozzle-to-plate distance of 4. They used twisted tapes for
heat from the surfaces. It should be noted that impinging jets introducing swirling motion. They declared that the multiple
are also used for heating and mass transfer applications in swirling impinging jets showed higher heat transfer than the
addition to cooling processes. Thus, this method has a very multiple conventional jets. Eiamsa-ard et al. [4] conducted
large usage area such as tempering and shaping of glass, an experimental study for the heat transfer behavior of
drying of textiles and paper [1], cooling of electronic co/counter-dual swirling impinging jet arrangements. They
components [2] and gas turbine blades [3], etc. Due to the placed two twisted-tapes into a pipe as a swirl generator.
high heat and mass transfer performance, lots of researchers They concluded that for small nozzle-to-plate distances
focus on the studies dealing with jet flows. swirling jets were advantageous in terms of heat transfer
In the simplest form, a conventional single circular or slot compared to the conventional ones. Wae-Hayee et al. [9]
impinging jet consists of three main flow regions: (1) free jet numerically and experimentally investigated in-line
region, (2) impingement region and (3) wall jet region [4]. impinging jets in cross-flow for short nozzle-to-plate
Flow behavior in these regions closely depend on many distances. They concluded that the peak value of the Nusselt
geometrical and flow characteristics such as fluid type, number increased with increasing cross-flow velocity.
nozzle geometry, impingement surface roughness, flow exit Ahmed et al. [10, 11] focused on flow and heat transfer
angle (oblique outlets), nozzle-to-plate distance, Reynolds characteristics of swirling and non-swirling turbulent
number, etc. Different ranges of the mentioned parameters impinging jets. They stated that at lower impingement
and their combined effect can lead to different results. distances the swirling jet presented higher heat transfer
Therefore, the subject is open to improvement and there are performance. Markal [12] experimentally studied heat
lots of studies in the literature. transfer characteristics and wall pressure distribution of
Maki and Yabe [5] studied annular impinging jet ejected swirling coaxial confined impinging air jets. It was concluded
from an annular nozzle. They concluded that the Nusselt that increasing flowrate ratio improved both the radial
number at the reverse stagnation point had a weak uniformity and intensity of heat transfer. Markal and Aydin
dependency on the Reynolds number. Huang and El-Genk [6] [13] experimentally investigated hydrodynamical and thermal
researched and compared the performances of swirling and characteristics of coaxial confined impinging turbulent air
conventional multi-channel impinging jets through heat jets. They underlined the importance of the dimensionless
transfer and flow visualization tests. They concluded that flowrate ratio, and also stated that increasing nozzle-to-plate
swirling impinging jets led to higher Nusselt numbers and distance decreased the intensity of heat transfer.
obvious enhancements in radial uniformity in heat transfer Some studies related to the impinging jets are summarized
compared to the multi-channel and conventional ones. Can above. In the literature, the experimental investigation of the
and Etemoglu [7] examined two methods for enhancing heat swirling coaxial confined impinging air jets has been
transfer under impinging air jets: (1) by artificially raising the conducted firstly by Markal [12]. However, as it is stated
turbulence level, and (2) by acoustic excitement of the jet. above, the flow structures, and thus, the heat transfer
66
Markal, Thermal Characteristics of Swirling Coaxial Confined Impinging Air Jets: An Experimental Investigation, ISAS 2018 – Winter,
Samsun, Turkey
characteristics are closely related to the experimental

conditions. Therefore, new studies should be performed
under different experimental conditions for further
understanding of the subject. Thus, the aim of the present
study is to investigate the effects of dimensionless nozzle-to-
plate distance and dimensionless flowrate ratio on the heat
transfer characteristics of swirling coaxial confined
impinging air jets. In this regard, local Nusselt number
distributions and area-averaged Nusselt numbers are obtained
for different test cases. Also, the results obtained for coaxial
cases are compared to the conventional single circular jet
results.

(a)
Figure 1 presents the schematic diagram of the
experimental setup. All the equipments are numbered and
defined in the relevant figure. The setup and working
principle can be shortly described as follows: The
atmospheric air in the laboratory is compressed and sent to
the air tank. The working fluid (air) used in the experiments
is supplied from the air tank. During this process, firstly, the
air passes through a filter and a dryer unit. Then, the flow line
is separated into two lines. There are a pressure regulator, a
valve and a rotameter in each line. The flowrate in each flow (b)
passage of the nozzle (inner circular and outer swirl flow
passages) can be easily adjusted via these equipments. One of Fig. 2 Solid pictures of the nozzle used in the experiments
the experimental parameters is the nozzle-to-plate distance
which is adjusted by a movement mechanism moves in the Detailed view of the copper impingement plate is
vertical direction. The jet flow ejected from the nozzle presented in Fig. 3. Its diameter and thickness are 46 mm and
impinged onto the impingement plate. The impingement plate 1.5 mm, respectively. However, a section at the backside of
is heated via a flexible heater connected to a power supply. the plate is grooved, and here, the thickness is reduced to 0.2
Temperature values are measured via micro thermocouples mm for more accurate temperature readings. The micro
related to the data logger. Experiments have been performed thermocouples are glued on the wall of this groove. The
at steady state conditions. thermocouples are placed with 3 mm spacing. The gap is
filled with a thermally conductive paste, and beneath the
impingement plate, a flexible heater is placed. Glass wool is
used for thermal insulation of the test section. During the
experiments, the temperature of the air in the laboratory is
kept constant at approximately 22 ºC and a constant heating
power of 18.2 W is applied via flexible heater.
An uncertainty analysis is performed based on the
procedure defined by Kline and McClintock [14], and the
relevant uncertainties are presented in Table 1. The details
related to the experimental setup, uncertainty analysis,
devices, test section and test procedures are presented in the
recent article of the author [12].
Fig. 1 The schematic diagram of the experimental setup
Figure 2 shows the solid pictures of the nozzle. The brass

nozzle is put into a Delrin holder. Figure 2a presents the
sectional view of the assembly. The nozzle is a coaxial type
one and involves an inner circular (round) flow passage with
the diameter of 4.5 mm and three outer helical passages
(machined symmetrically, with 120o). The width (ws) and the
height (hs) of each helical passage are 2 mm and 1.5 mm,
respectively (see Fig. 2b). The outer diameter (D) and the
length of the nozzle are 10 mm and 29 mm, respectively. The Fig. 3 Detailed view of the copper impingement plate
swirl angle and the swirl number are 45º and 0.86,
respectively. The outer diameter of the Delrin holder is 30
mm.
67
Samsun, Turkey
Table 1 Experimental uncertainties
Uncertainty III. RESULTS AND DISCUSSION

Measurements and
(Maximum values for In this paper, experiments are conducted for different
Derived Parameters
derived parameters) values of dimensionless nozzle-to-plate distance (H / D = 0.5,
Temperature, T ±0.1 ºC 1 and 2) and dimensionless flowrate ratio (Q* = 0.2 and 0.5)
at a constant total flowrate of 1.16 x 10 -3 m3 s-1 (70 L/min).
Flow rate, Q ±3 % The flow is incompressible (Mach number < 0.3).
Applied power, q ±0.1 % Figures 4a and b show the variation of the local Nusselt
numbers with the dimensionless radial distance as a function
Reynolds number, Re ±4.2 % of dimensionless nozzle-to-plate distance for different
Nusselt number, Nu ±5.0 % dimensionless flowrate ratio. Due to the symmetry with
respect to the origin, half of the graphs are given. For both of
The local convective heat transfer coefficient and the local the flowrate ratio values, it is clearly seen that increasing
and area-averaged Nusselt numbers are presented as follows, distance between the jet exit and the impingement plate
respectively: negatively effects the magnitudes of the Nusselt numbers
over all the radial direction. This result can be attributed to
q conv the decreasing influence of the axial flow, and hence,
h (1) reducing of the kinetic energy. Increasing impingement
As (T s  T j ) distance causes jet spreading, and the jet spreading leads to
the weakening of the axial flow [4, 15]. Also, it can be added
hD that, as a result of increasing nozzle-to-plate distance thermal
Nu  boundary layer gets thicker, temperature gradient decreases,
k
(2) and thus, the intensity of the convective heat transfer
decreases. Towards the outer edges of the impingement plate,
this decrement is more obvious due to the thicker boundary
hD
Nu avg  (3) layers.
k
where, qconv is the heat loss due to the convection, As is the

surface area of the impingement plate, Ts is the surface
temperature, Tj is the jet temperature, h is the area-weighted
average heat transfer coefficient, D is the outer diameter of
the nozzle and k is the thermal conductivity. In the
calculations, conduction and radiation heat losses are
subtracted from the applied heating power to obtain the
convection heat loss.
The dimensionless flowrate ratio refers to the volumetric
flowrate in the swirling passages over the total volumetric
flowrate, and it is represented as follows:
Qs
Q*  (4)
Qtot (a)
Qtot  Qs  Qr
(5)
Here, Q is the volumetric flowrate, and the subscripts of

tot, r and s represent total, round and swirl (all the swirling
channels), respectively. One of the research parameters is the
dimensionless nozzle-to-plate distance defined as H / D
where H is the distance between the nozzle exit and the
impingement surface. The dimensionless radial distance is
defined as below:
r
r*  (6)
D
where, r is the radial distance measured from the

stagnation point. The details related to the data reduction can (b)
be found in Markal [12].
68
Samsun, Turkey
Fig. 4 Variation of the local Nusselt numbers with the dimensionless

radial distance as a function of dimensionless nozzle-to-plate
distance for different dimensionless flowrate ratio
Figures 5a, b and c present variation of the local Nusselt

numbers with the dimensionless radial distance as a function
of dimensionless flowrate ratio for different dimensionless
nozzle-to-plate distances. As it is clearly seen from the
graphs, for all the spacing, the uniformity of heat transfer is
obviously enhanced by increasing dimensionless flowrate
ratio. The reason of this result can be explained with the
mixing of the flow and formation of the vortices in the flow
field. In the present paper, increasing flowrate ratio means
increasing contribution of the swirling flow. The swirling
flow has some merits compared to the conventional circular
flow. Most important characteristic of the swirling flow
compared to the conventional circular flow (for impinging
jets) is its tangential velocity component. The existence of (b)
tangential components enhances the mixing and extends the
impact areas of the jet flow, which makes the thermal
boundary layer thinner, and hence, increases the thermal
performance. As a result, increasing dimensionless flowrate
ratio enhances the mixing of the flows and causes vortices
which improve the turbulence characteristics. In the
literature, it is stated that higher air mass flux on the
perimeter region of the jet flow field improves turbulence in
the stagnation region [6], and increasing flowrate value can
lead the stagnation region to spread radially outward. It
should be noted that increasing dimensionless flowrate ratio
means increasing mass flux in radially outward regions. Of
course, the swirling characteristic of the outer jet has very
important role on the radial spreading.
(c)
Fig. 5 Variation of the local Nusselt numbers with the dimensionless
radial distance as a function of dimensionless flowrate ratio for
different nozzle-to-plate distances
Significant enhancements in heat transfer, especially

towards the radially outward regions, improve the area-
weighted average Nusselt numbers due to the larger heat
transfer areas. For a quantitative analysis, the values of the
averaged Nusselt number and stagnation Nusselt numbers for
experimental conditions are presented in Table 2 and 3,
respectively. As it is seen from Table 2, averaged Nusselt
number obviously increases with increasing dimensionless
flowrate ratio (up to 19.6%) and decreasing nozzle-to-plate
(a) distance (up to 6%). On the contrary, the stagnation Nusselt
number decreases with increasing flowrate ratio (up to 9%).
In the cases with higher flowrate ratio, the flowrate of the
inner circular jet is less. Therefore, the momentum of the
central circular jet decreases, which causes a reduction in the
stagnation point Nusselt number value.
Table 2 The values of averaged Nusselt number
Nuavg
Q* = 0.2 Q* = 0.5
H / D = 0.5 204.50 243.82
H / D = 1.0 199.50 238.71
H / D = 2.0 194.02 229.18
Table 3 The values of stagnation Nusselt number
69
Samsun, Turkey
Nust
Q* = 0.2 Q* = 0.5
H / D = 0.5 286.54 265.74
H / D = 1.0 282.54 260.82
H / D = 2.0 275.91 250.97
Figure 6 shows the comparison of the swirling coaxial jet

with the conventional circular jet based on surface
temperature distribution. As it is seen from Fig. 6, there is a
significant reduction in the temperature values towards the
outer edges of the impingement plate by increasing flowrate
ratio. This reduction leads to enhancement of the heat transfer
as it is stated and explained above in detail. Also, for
conventional jet (Q* = 0) the temperature values in the
stagnation point and its vicinity are lower than those of the
coaxial case due to the higher kinetic energy.
(c)
Fig. 6 Comparison of the swirling coaxial jet with the conventional
circular jet based on surface temperature distribution
IV. CONCLUSION
In the present study, heat transfer characteristics of swirling
coaxial confined impinging turbulent air jets are
experimentally investigated. The main conclusions can be
summarized as follows:
 Increasing distance between the jet exit and the

impingement plate negatively affects the magnitudes
of the Nusselt numbers over all the radial direction.
 The uniformity of heat transfer is obviously
enhanced by increasing dimensionless flowrate
ratio.
 Averaged Nusselt number increases with increasing
(a) dimensionless flowrate ratio (up to 19.6%) and
decreasing nozzle-to-plate distance (up to 6%).
 The stagnation Nusselt number decreases with
increasing flowrate ratio (up to 9%).
 There is a significant reduction in the temperature
values towards the outer edges of the impingement
plate by increasing flowrate ratio. However, for
conventional jet (Q* = 0) the temperature values in
the stagnation point and its vicinity are lower than
those of the coaxial case.
REFERENCES
[1] D. W. Colucci, and R. Viskanta, “Effect of nozzle geometry on local
convective heat transfer to a confined impinging air jet,” Exp. Therm
Fluid Sci., vol. 13, pp. 71−80, 1996.
[2] X. Gao, and B. Sunden, “Experimental investigation of the heat
transfer characteristics of confined impinging slot jets,” Exp. Heat
Transf., 16, pp. 1–18, 2003.
[3] M. F. Koseoglu, and S. Baskaya, “The effect of flow field and
(b) turbulence on heat transfer characteristics of confined circular and
elliptic impinging jets,” Int. J. Therm Sci., vol. 47, pp. 1332–1346,
2008.
[4] S. Eiamsa-ard, K. Nanan, and K. Wongcharee, “Heat transfer
visualization of co/counter-dual swirling impinging jets by
thermochromic liquid crystal method,” Int. J. Heat Mass Transf., vol.
86, pp. 600–621, 2015.
[5] H. Maki, and A. Yabe, “Heat transfer by the annular impinging jet,
Exp. Heat Transf., vol. 2:1, pp. 1−12, 1989.
[6] L. Huang, and M. S. EL-Genk, “Heat transfer and flow visualization
experiments of swirling, multi-channel, and conventional impinging
jets,” Int. J. Heat Mass Transf., vol. 41, pp. 583–600, 1998.
70
Samsun, Turkey
[7] M. Can, and A. B. Etemoglu, “Investigation into methods of

enhancing heat transfer under impinging air jets,” Exp. Heat Transf.,
vol. 16:3, pp. 171−190, 2003.
[8] C. Nuntadusit, M. Wae-hayee, A. Bunyajitradulya, and S. Eiamsa-ard,
“Visualization of flow and heat transfer characteristics for swirling
impinging jet,” Int. Commun. Heat Mass Transf., vol. 39, pp. 640–
648, 2012.
[9] M. Wae-Hayee, P. Tekasakul, S. Eiamsa-ard, and C. Nuntadusit,
“Flow and heat transfer characteristics of in-line impinging jets with
cross-flow at short jet-to-plate distance, Exp. Heat Transf., vol. 28:6,
pp. 511−530, 2015.
[10] Z. U. Ahmed, Y. M. Al-Abdeli, and F. G. Guzzomi, “Heat transfer
characteristics of swirling and non-swirling impinging turbulent jets,”
Int. J. Heat Mass Transf., vol. 102, pp. 991–1003, 2016.
[11] Z. U. Ahmed, Y. M. Al-Abdeli, and F. G. Guzzomi, “Flow field and
thermal behaviour in swirling and non-swirling turbulent impinging
jets,” Int. J. Therm. Sci., vol. 114, pp. 241–256, 2017.
[12] B. Markal, “Experimental investigation of heat transfer characteristics
and wall pressure distribution of swirling coaxial confined impinging
air jets,” Int. J. Heat Mass Transf., vol. 124, pp. 517–532, 2018.
[13] B. Markal, and O. Aydin, “Experimental investigation of coaxial
impinging air jets,” Appl. Therm. Eng., vol. 141, pp. 1120–1130,
2018.
[14] S. J. Kline, and F. A. McClintock, “Describing uncertainties in single-
sample experiments,” Mech. Eng., vol. 75 (1), pp. 3–8, 1953.
[15] Y. Ozmen, “Confined impinging twin air jets at high Reynolds
numbers,” Exp. Therm Fluid Sci., vol. 35, pp. 355–363, 2011.
71
Volume 3 (2018), 72-76
Azerbaycan'da Çok Kültürlülük Felsefesinin Tarihi ve Pratik Temelleri
Historical and Practical Bases of Philosophy of Multiculturalism in

Azerbaijan
Khatira Guliyeva1*+
1Prof.dokt is of Philosophy, Associate Professor; (Baku, Azerbaijan) Head of Multiculturalism and the Philosophy of Tolerance
Department, Institute of Philosophy of ANAS
e-mail: multikult@mail.ru e-mail: xatire_6262@mail.ru
*Corresponding author: xatire_6262@mail.ru
+Speaker:xatire_6262@mail.ru
Özet- Bilindiği gibi, Küreselleşme aşamasının kültür politikası küresel politika ve küresel ekonomiyle aynı amacı taşıyarak
tüm dünyada tek kültür "siyaseti" gerçekleştirmek düşüncesinden kaynaklanır. Küreselleşme dönemi politikalarının
dayandığı kültür programı ise artık çok yaygın multikulturalizm - kültürlerarası diyalog yaşam fəəlsəfəsidir. Modern
aşamada Küresel kültür programının multiikulturalizm yaşam fəəlsəfəsini sağlamaya, onun ilkelerinin geliştirilmesine
çalışan ve siyasi idarede en çok uygulayan ülkelerden biri Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'dir. Azerbaycan halkının Ulu
önderi Haydar Aliyev'in tarihi deneyde dayandığı, siyasi yönetimde uyguladığı azerbaycançılıq milli ideolojisinden güc
alan multiikulturalizm, ayrıca hoşgörü olayı Azerbaycanın Cumhur başkanı sayın İlham Aliyev'in uyguladığı devlet
yönetim politikalarında temel öncelik alan, yazılım proje -cəmiyyətin yaşam felsefesi mahiyetinde gelişme etdirilıir ve bu
ideoloji son 15 yıllık tarihi aşamada Azerbaycan Cumhuriyeti'nde dünyevi ve beşeri değerlere, uluslararası diyaloğa ciddi
önem veren eşit bir arada yaşama konsepsyasına dönüşmüştür.
Biz "Azerbaycan'da Multikulturalizm yaşam felsefesinin tarihi ve deneysel esasları" makalesinde eski Azerbaycanda
çoxmədəniyyətlilik, hoşgörü geleneklerinden, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bir qərinəlik yeni Bağımsızlık döneminde kendi
tarihi geçmişine bağlı milli-manevi esaslara sadık kalarak çeşitli ulusların ve etnik toplulukların ana diline, dini inançlarına
saygılı yaklaşım prensiplerini yüksek tutmasından, çeşitli halkların milli kültürünün güvencesi olmasının deneysel, aynı
zamanda Multikulturalizm yaşam felsefesinin ilmi esaslarından bahsedeceğiz.
Anahtar Kelimeler- Azerbaycan, Haydar Aliyev, Cumhurbaşkanı, İlham Aliyev, Çokkültürlülük, felsefe.
Abstract- As it is known, the cultural policy of the globalization stage is caused by the thought of carrying out a single
culture "politics" all over the world, with the same aim as global politics and the global economy. The culture program on
which globalization policies are based is now a very common multiculturalism - intercultural dialogue. In the modern era,
one of the countries that implement the multiculturalism of the global cultural program and work on the development of its
principles and practice most in political administration is the Independent Republic of Azerbaijan. In the historical
experiment of the Azerbaijani leader, Heydar Aliyev, which is based on the historical experiment, which is based on the
national ideology of azerbaycançılıq, which is applied in the political administration, multi-culturalism, and also the event
of tolerance, the development of software project -cəmiyyətin life philosophy, which takes the top priority in the state
management policies implemented by the President of Azerbaijan, Mr. İlham Aliyev. and this ideology has been
transformed into earthly and human values in the Republic of Azerbaijan during the last 15 years of history in a concept of
equal living that gives serious importance to international dialogue.
In the article titled "Historical and Experimental Principles of Multiculturalism in Azerbaijan", the old Azerbaijani
tradition of tolerance, the Azerbaijani Republic in the period of new independence, loyal to the national-spiritual principles
of its own historical past and to the mother tongue of various nations and ethnic communities, we will talk about the
experimental facts of the various cultures of national cultures and the scientific facts of the Multichulturalism philosophy of
life at the same time.
Keywords- Azerbaijan, Heydar Aliyev, President, Ilham Aliyev, Multiculturalism, philosophy.
72
Quliyeva, Azerbaycan'da Çok Kültürlülük Felsefesinin Tarihi ve Pratik Temelleri, ISAS2018-winter, Samsun, Turkey
Giriş
Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Multikulturalizm yaşam felsefesi olmasını öncelikle etnik dininden ve köken
ayrımı gözetmeksizin, tüm vatandaşların eşitliğini sağlayan Azerbaycan Anayasası, ayrıca Respublikasmızın katıldığı
hukuki düzenlemeler - BM "İnsan hakları genel deklarasiyası", Avrupa Konseyi'nin "Ana özgürlüklerin ve hakların
korunmasına dair" Sözleşmesi ,, BM "Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar konusunda Uluslararası Paktı", "Avrupa'da
güvenlik ve işbirliği Oturumu Nihai senedi", "AGİT'in insan kriterleri üzere Konferansı Kopenhag belgesi", Avrupa
Konseyi'nin "Ulusal azınlıkların korunması Çerçeve Sözleşmesi ", Bağımsız Devletler Topluluğu üyeleri tarafından kabul
edilen" Ulusal azınlıklara mensup kişilerin haklarının sağlanması üzere Sözleşmesi ", ayrıca Azerbaycan Solunum
ublikasının milli politikasına ilişkin devlet belgesi - "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde yaşayan ulusal azınlıkların, az sayıdaki
halkların ve etnik grupların hak ve özgürlüklerinin korunması, dilinin ve kültürünün gelişmesine devlet kaygısı hakkında"
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kararnamesi dolgun bir şekilde temsil eder.
Azerbaycan halkının Ulu önderi Haydar Aliyev'in zengin siyasi irsundən getirdiğimiz derin məzmunli fikirler ise
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde muıtikulturalizmin tarihi ve modern esaslarının en önemli manifestosu olarak her zaman
günceldir: "Azerbaycan çokuluslu cumhuriyettir. Bu cumhuriyetin tipik bir özelliği. Bunun büyük bir geçmişi vardır ve bu
tarihle, cumhuriyetin bu toplumsal-siyasi manzarası ile biz gurur duyuyoruz. Cumhuriyetimizde tüm vatandaşlar dini ve
ulusal köken ayrımı gözetmeksizin aynı haklara sahiptir ve bundan sonra da tüm vatandaşların eşit koşullarda Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin sosyal-siyasi hayatında yer alması için fırsatlar oluşturulur "(1).
Ulu Önder Haydar Aliyev'in "Devlet, ülke ne kadar çok halkı birleşdirse, bir o kadar zengin olur, çünkü onların her
biri dünya kültürüne ve uygarlığına katkıda bulunur" (2) - düşüncesi de Azerbaycan halkının milli hafızasında
multikulturalizm, yani çokkültürlük geleneklerinin tarihinden ve günümüzde deneysel seviyesinden haber verir.
Lezgiler, avarlar, talışlar, yahudiler, almanlar, udinler (dünyanın etnik haritasında bu halk sadece Azerbaycandadır),
saxurlar, lahıclar, tatlar, kürtler ve diğer halklar Azerbaycan'da kendi dinlerini, dillerini ve kültürlerini yaşatmaqla yerel
halka kaynayıp karışmış, aileler arasında akrabalık telleri oluşturuldu. Bir bayrak altında sevecen ilişkiler zemininde
yaşayan çeşitli milletlerin üyeleri devletin tüm ayrıcalıklarından yararlanarak genel vatan kriterlerini taşırlar. Bu yaşam
döngüsü herhangi bir fobi tehlikesi yaratmaz, aksine halkları, milletleri, dostlukları, birlikteliği ve iletişimi güçlendirir.
Azerbaycan Cumhuriyeti en küresel demografi, göç sorunları ile yüz yüze kaldığı, 1 milyon mültecinin kaygısını
çözdüğü dönemde de çokkültürliyə saygı ve sorumluluk duygusunu unutmamış, hatta ermenilerin halkımıza yüzillərboyu
acımasız düşman olmasına rağmen ermeni asıllı kitlelerin güvenliğini sağladı ve çıkarlarını kendi din ve manevi
geleneklerini göz önünde bulundurarak sakladı.
Ana kısmı
Azerbaycanın Cumhurbaşkanı, sayın İlham Aliyev'in Azerbaycan'da 2011 yılında düzenlenen Uluslararası
“Kültürlerarası Diyalog Formu”nda ifade ettiği görüşler bugün devlet politikasının ana akımını oluşturarak, barışçıl ve gizli
bir çevrede genç bağımsız bir ülkenin gelişimini belirleme. Çok kültürlülük modelinin içeriğini ve özünü açıklar:
“Çokkültürlülük Azerbaycan'da bir yaşam tarzıdır. Doğru, bu terim nispeten yeni. Fakat yüzlerce yıldır Azerbaycan'da çok
kültürlü toplumlar vardı. Halklar arasındaki dostluk ve dayanışma bunun bir örneğidir. Aynı zamanda, bugün kendi
politikamız olan dünyada ve bölgede devam eden süreçler üzerinde olumlu bir etki yaratmaya çalışıyoruz ”(3) .
Azerbaycanın Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev'in Çokkültürlülük ideyalarına yüksek deger vererek insanlığın
küresel kültür sorunlarının çözümünde bu hayati kültür programına dayanması ve onu kendi profesyonel siyasetçi, kalifiye
Lider kudret ile dayanaqlı gelişme modeline çevirmesi şimdi tüm gezegene bilinen bir gerçektir.
Azerbaycan sosyal-siyasi fikrinde, hem de bilimsel alanlarda multikulturalizm- çokkültürlülük güncel alan ve konu
gibi ciddi araştırma gelmiştir.
Azerbaycan'da multikulturalizm, kültürlerarası diyalog konusunda düzenlenen Uluslararası forumlar, onların sonucu
olarak ülkemizin katıldığı konvensiyaların maddelerinden ileri gelen görevlerin gerçekleştirilmesi ülkemizin dünyaya
entegrasyonunu gerçekleştirmekle beraber, halkımızın misafirperverlik, komşuluk, dostluk, kardeşlik, böylece evrensel
hümanizm manavi degerlerine bağlı olduğunu açık şekilde onaylar.
Sayın Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in "Kültürü ortak güvenlik adına paylaşalım" konusunda III Dünya Kültürlerarası
Diyalog Forumu'nun resmi açılışında özel olarak vurguladığı şu fikirler de multikulturalizm düşüncelerini toplumun
gelişiminin yaşam felsefesi olarak kabul etmiş Azerbaycan Cumhuriyeti'nde bu yönde kazanılmış tarihi ve modern
başarıları açıkça ifade ediyor: "2008-ci Girişimimizde 2010 yılında “Bakü Süreci” başladı. Bizim təşəbbüsümüz idi ki,
Avrupa Konseyi'nin kültür bakanlarının toplantısına İslam İşbirliği Teşkilatı bakanları davet edilsin. Bu ilk durumdu.
Çünkü Azerbaycan, her iki kurumun üyesi olan birkaç ülkeden biridir. Daha sonra - 2009 yılında İslam İşbirliği Teşkilatı
kültür bakanlarının toplantısına Avrupa Konseyi Kültür Bakanları davet edildi. Bunlar bizim girişimlerimizdi ve “Bakü
Süreci” olarak adlandırılıyorlardı. Bu gün medeniyetlerarası diyaloga, multikulturalizmə ait meseleler "Bakı süreci" ne
içerir. Biz çabalarımızı sürdüreceğiz ve 100'den fazla devletten temsilcilerinin Bakü'ye gelerek bu önemli konuları ele
alması bize amaçlarımıza ulaşmak üzere böyük ümidler verir. Biz dostluk, barış, ortaklık ve kültürel çeşitlilik konularına
katkımızı vermeye çalışacağız "(4).
Hiç de tesadüfi değildir ki, cenab İlham Aliyev Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasının 109 uncu maddesinin 32-
ci bendini rehber tutaraq "Azerbaycan'da multikulturalizm geleneklerinin korunması, daha da geliştirilmesi ve geniş tebliğ
olunması" amacıyla 2016 yılının Multikulturalizm yılı ilan edilmesi (5 ) hakkında resmi karar imzalamıştır. Azerbaycan
73
Cumhurbaşkanının Birleşmiş Milletler Medeniyetler Alyansının 7. Küresel Forumu'nun 2016 yılında Bakü'de yapılması
konusunda karar alması da beşeri kültürlerarası diyalog felsefesi-multikulturalizmə Azerbaycan'ın özel önem vermesinden
kaynaklanıyor.
Azerbaycanın sistemli yaşam felsefesi-multikulturalizm modelini dinamik olarak geliştiren Azerbaycan
Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev "İslam dayanışmasının sağlanmasına olmasında Azerbaycan'ın kendine
özgü konumunun güçlendirilmesini sağlamak amacı ile" 2017 Yılının Azerbaycan Cumhuriyeti'nde "İslam dayanışması
Yılı" ilan edilmesi hakkında karar kabul etmiştir. Aynı yıl paytaxtımız Bakü'de düzenlenen IV İslam Dayanışma Oyunları,
2018 yılının tarihi bölgemiz Nahçıvan şehirlerinin İslam kültürünün başkenti ilan edilmesi resmi Azerbaycan'ın İslam
hemreyliyine bağlılığını onaylar.
Örneğin, İslam dayanışmasının mədəniyyətlərarsı diyalogda, multikulturaizm düşüncelerinin gelişmesinde rolü ve
önemini kapsayan konuların felsefi bağlamında işlenmesi sosyal-insani bilimsel fikrin dairesini genişlendirmekdedir.
“Bakü Ulusal Multikulturalizm Merkezi” devlet kurumunun oluşturulması, NASAzerbaycan Milli İlimler Akademiyasının
Felsefe Enstitüsü'nde benim başkanlığımla "Multikulturalizm ve hoşgörü felsefesi" şubesinin faaliyete başlaması, ülke
boyunca geniş çaplı kültürel, bilimsel ve kitlesel etkinliklerin düzenlenmesi de aşılanan devlet politikasında çok
kültürlülük-multikulturalizm modelinin dinamikliyinden haber verir.
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin İlk başkan yardımcısı, YUNESCO ve ISESCO-nun iyi niyet elçisi, Haydar Aliyev Vakfı
Başkanı Mehriban Aliyeva'nın da kültürlerarası diyalog - multikulturalizmin gelişimini desteği sadece ülkemizde değil, tüm
dünya çapında yüksek değerlendirilir.
Mehriban Aliyeva üye olduğu bu yüksek resmi kurumların meramına kaynaklanan önemli görevleri içeren geniş planlı
tedbirleri girişimci olarak görür ve aynı zamanda pratik faaliyetleri ile sürekli beşeri diyaloğun İnsan diyalogunun
güçlendirilmesine büyük katkıda bulunur.
Tesadüfi deyil ki, YUNESCO ve ISESCO-nun iyi niyet elçisi Mehriban Aliyeva'nın kültürlerarası diyalog ve
multikulturalizm doğrultusunda Azerbaycan muğamının, aşık yaratıcılığının, kəlağayımızın, lahıc bakır okulunun, halıcılık
sanatının vb. ayrıca, Nevruz Bayramı'nın UNESKO-nun gayri maddi kültürel miras listesine eklenmesinde bedelsiz rolü
sadece ülkemizde değil, en gelişmiş ülkelerin dikkatındadır ve ülkemizin birinci başkan Mehriban Aliyeva bu alanda xid¬
Sürekli olarak saygın emirler ve madalyaları ile ödüllendirildi.
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin İlk başkan yardımcısı Mehriban Aliyeva henüz 2006 yılında Haydar Aliyev Fonu'nda
"Azerbaycan: medeniyetler arası diyalogun geçmişi ve bu günü" konusunda düzenlenen uluslararası konferansta geniş
içerikli konuşma yaparak Azerbaycan'ın mədəniyyətlətarası diyalog-multikulturalizm politikasını uzaqgörenlikle şu
yorumu yapmıştır: "... Böyle her ülkede, diyaloğu gerçekleştirmek için somut çalışmalar yapılmalıdır. Toplumun kurulduğu
ortamın, geleneksel olarak şekillenen insanların düşman ya da arkadaş olma yeteneğine sahip olduklarını çok iyi biliyoruz.
Bu yönde eğitim ve kültürdeki en önemli faktörleri vurgulamak istiyorum. Bugün öyle bir eğitim sistemi kurmaya
çalışmalıyız, modern dünyada iyi yaşamak mümkün olan, hümanizm ve barış ilkelerine sadık olan iç terbiye ede bilek "(6).
Sonuç
Bütün bunlar demeye esas verir ki, multikulturalizm Azerbaycan Cumhuriyyetinde devlet politikasının öncelikli
kavram olarak kabul edilmekle sürekli yaşam felsefesi bağlamında ileriye doğru güvenle addımlamaqdadır ki, bu gerçeklik
Azerbaycan multikulturalizm modelinin zaferi gibi tarih ve çağdaşlık açısından önem arz ediyor.
Aynı zamanda Azerbaycan multikulturalizm modeli toplumun ilerleme meselesini çözmekle beraber, hem de bilimsel fikir,
metodoloji olarak günden güne geliştirilmektedir.
Bu bakımdan Azerbaycan multikulturalizmi meselelerini sürekli olarak tetkik-tahlil eden alimlerimizden, profesör Etibar
Necefovun aşağıdaki alıntı toplanmış düşünceleri de ülkemizde bu alanın çok sayıda bilimsel araştırma yönleri, örneğin,
felsefe, tarih, hukuk, ekonomi, etnografya, kültür ve sanat vb. ve Azerbaycan çok kültürlülüğünün bilim olarak
gelişmesinde açıkça:
"Sosyal bir olgu olarak sosyal etkileşim, diğer sosyal olayları (politika, ekonomi, kültür, ahlak, farklı bilinç biçimleri vb.)
Etkiler. karşılıklı saygı. Dahası, çokkültürlülük sosyal adalet kavramının, fırsat eşitliğinin, demokrasinin, sosyal bir olgu
olarak bir parçasıdır. Öyle ki, her etnik, ırkı, dini ve kültürel grubun hak ve özgürlüklerinin korunması, onların kanun
önünde eşit olmalarının sağlanması hem sosyal adaletin gereklerine, hem de demokratik toplumun normlarına uygun gelir
"(10).
Bu açıdan yanaşıldıqda kesin diyebiliriz ki, kültürel müxtəliflərin din, dil, gelenekler açısından tüm sorunlarını düşünen
ve bunun çözümü için ciddi prensiplere konuşan multikulturalizm bilimsel sistem olarak büyük önem arz etmektedir ve
dünya çapında ve tüm gelişmiş ölkələrlərlə karşılaştırıldığında sadece Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'nde
Çokkültürcülüğün politik, sosyal ve bilimsel önemi açısından gerçekleri de doğrulanmıştır.
Bu ise dünya kamu fikrinin ideolojik açıdan ilgi çeken, dünya düzenini dayandıran multikulturalizm felsefesinin,
felsefi-etikasının bilim olarak dəyərlənməsinin tesadüfi olmadığını doğruluyor, ayrıca dünya "Diyalog felsefesi" nin
kapılarını bu güncel ve disiplinler arası bağlamda ciddi ilgi bilimsel alan tedqiqatlarına güvenle açıyor.
Azerbaycan Multikulturalzim modelinin dünyada tanınmasında büyük katkıları olan Azerbaycan Milli Bilimler
Akademiyasının gerçek üyesi, akademik Kamal Abdullanın aşağıdaki iqtibasdakı fikirleri multikulturalizmin Azerbayan
modelinin mahiyeti ve ülkemizin bu kültür programının uygulanmasında sabit tutumunu obyektvliklə belirtiyor:
"Azerbaycan edebi-bedii, bilimsel-felsefi, makaleler tefekkurunun tarih boyunca ortaya koyduğu örnekler dünya hoşgörü
74
ve multikulturalizm hazinesine asıl katkıdır. Bu herkesin bilmesi için yararlıdır. Aynı zamanda tarih boyunca siyasi
sülalələr, devletler birbirini takip ettikçe Azerbaycan siyasi düzleminde yaşanan multikultural refleksler bu değerleri
layıkıyla değerlendirip öğrenmek için uygun bir ortam yaratır. Esasen, perakende şekilde günümüze gelip çıxan
multikultural siyasi değerlerin varlığı zaman zaman onların sistemli ve kesintisiz olması görüşünün gerçekleşmesini da
kaçınılmaz olur "((10).
Bu ararda “Azerbaycan'da çok kültürlülük felsefesinin tarihi ve pratik temelleri” makalesinin yazarı prof.dr. Xatire
Guliyevanın * da Azerbaycan'da multikulturalizm tarihi, metodoloji,
tecrübesi alanında çok sayıda makaleleri yayımlanmıştır. Bilginin bu eserleri uluslararası sempozyum kitaplarında,
betnəlxalq dergilerde yayınlanmakla bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'nde bu alanın bilimsel olarak gelişmesini bir daha
təsdiqləyir. Buna bu yıl Özbəkstanda yayınlanan "Felsefe ve Hayat" dergisinde yayınlanan tüm dünyada ilk yaklaşım
olarak derin bilimsel-teorik yenilik ve aciliyet arz eden "" multikulturalizmin "Diyalog Felsefesi" ne uygulamasının
bilimsel ve metodolojik yönleri (probleme giriş) "(15) makalesi örnek ola bilir.
__________________________________________________________________________
* Edebiyat listesinde Khatira Guliyeva'nın bu konuda birkaç eseri bulunmaktadır.
Makaleyi tamamlarken dikkati gerçeğe getirmeyi gerekli görüyoruz. Öyle ki, Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev'in 15 yıl kadar hiç de az olmayan bir sürede Azerbaycançılıq ideyasnı multikulturalizm
fikri ile sintezdə uygulayarak dünya siyasi arenasında multikulturalizmin Azerbaycan modelinin tanınıp desteklenmesine
başarmıştır ve şu anda ülkemizde bu alanda yapılan sistematik çalışmalar ve ayrıca şimdi dünyanın 19 devletinde
Azerbaycan multikulturalizmi modelinin öğretilmesi gerçeği sırayla ülkemizin ve halkımızın geniş anlamda "Diyalog
fəlsəsi" ilmine tövhələr verdiğinin görsel sonucudur.
Tüm bunlar ise Küresel dünya hakimlerinin Hazar-Karadeniz havzası ve Güney Kafkasya bölgesinde önemli güce
sahip ülkeler arasında özel önem verdikleri Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'nin beşeri diyalog gelenekleri karakterinde
ve tarihi milli düşünceden kaynaklanan, sürekli gelişim dinamiğine, bilimsel-felsefi bağlamda aydınlanma kavramı
geleneklerine sahip Mul¬ Modernite modelinin sonsuz yaşam felsefesinin özünü yansıtır.
İstiifadə olunmuş ədəbiyyat:

1. Heydər Əliyev. Müstəqilliyimiz əbədidir (çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, müsahibələr, məktublar, müraciətlər,
fərmanlar) – (Azərnəşr, Bakı, 1993, I cild, səh.201) http://lib.aliyev-heritage.org/az/66679364.html)
2. Heydər Əliyev Atatürk haqqında http://elibrary.bsu.az/books_460/N_195.pdf.
3. “XXI Əsr: ümid və çağırışları” adlı forum. http://bakuforum.az/az/multikulturalizm-nailiyyetler-ve-
problemler/?fid=2258
4. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda
nitqi. 07-09 aprel 2011-ci il. http://president.az/articles/1845
5. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2016-cı ilin Azərbaycan Respublikasında
“Multikulturalizm ili” elan edilməsi haqqında Sərəncamı .11 yanvar 2016, https://president.az/articles/17437
6. Azərbaycan: sivilizasiyalararası dialoqun keçmişi və bu günü" mövzusunda beynəlxalq konfrans http://heydar-
aliyev-foundation.org/az/content/view/54/2121/%22Az%C9%99rbaycan%3A- konfrans.
7. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin IV Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunun rəsmi açılış
mərasimindəki nitqi. http://azertag.azxeber/Prezident_Ilham_Aliyev_Multikulturalizm_Azerbaycanda_ heyat_-
terzidir-918878
8. Azərbaycan Respublikası prezidenti İlham Əliyevin 2018-ci il 18 aprel tarixində And içmə mərasimindəki nitqi.
https://www.president.az/articles/280190503554919
9. Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin 2017-ci ilin Azərbaycan Respublikasında “İslam Həmrəyliyi
İli” elan edilməsi haqqında Sərəncamı https://www.president.az/articles/22420
10. ”Azərbaycan multikulturalizmi”dərsliyi .BBMM , mütərcim. 2017..səh.15.
11. Quliyeva X. Ethics of multiculturalism as conseption of progress” (“Multikulturalizm etikası–tərəqqi
konsepsiyası”) AMEA Məruzələr jurnalının 2016-cı il I nömrəsi.
12. Quliyeva X. “Azərbaycanın Qobustan qayaüstü Abidələrində Qədim Türk Ailəsinin “Dialoq Fəlsəfəsi”
(Multikulturalizm Kontekstində).Türkiyə, Akademik tarix və düşüncə dərgisi http://www.akademiktarihvedusu-
nce.org/atdd/index.php/atdd/article/view/281,səh.73-86.
13. Quliyeva X. “Avropada identiklik, İslam və Demokratiya” məruzəsi ilə çıxış etmişəm.Məruzəm maraqlı
qarşılanıb və mənə konfransın Sertifikat, Diplom və hədiyyəsi təqdim olunub.Həmçinin Məruzəm Konfransın
E.Kitabında dərc olunub.
https://drive.google.com/file/d/1JqakzKJZqnmTpz2ur1zpvU_5kGgY9qUF/view.Səh.472-483.
14. Quliyeva X. Qloballaşma dövründə Qlobal antietika məsələləri və problemin həllində ortaq türk ailəsi modeli. -
http://sempozyum.ohu.edu.tr/tudas2017/files/IV.CiltIV.pdf
75
76
Volume 3 (2018), 77-83
Kesme Hızı ve İlerlemenin Al-35Zn Alaşımının İşlenebilirliğine Etkisinin

İncelenmesi
Ali Paşa HEKİMOĞLU1+, Şenol BAYRAKTAR1* and Yakup TURGUT2
1Makina Mühendisliği, Recep Tayyip ErdoğanÜniversitesi, Rize, Türkiye
2İmalat Mühendisliği, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye
*Sorumlu Yazar: senol.bayraktar@erdogan.edu.tr
+Konuşmacı: ali.hekimoglu@erdogan.edu.tr
Sunum/Sayfa Türü: Sözlü/Tam Metin
Özet –Bu çalışmada yüksek ticari saflıkta (%99,8) alüminyum ve çinko elementleri kullanılarak bir adet ikili Al-35Zn
alaşımı
üretildi. Alaşım elementlerinin ergitilmesinde orta frekanslı bir indüksiyon ocağı kullanıldı. Ergimiş durumdaki sıvı metal oda
sıcaklığındaki bir kokil kalıpta katılaştırıldı. Üretilen alaşımın frezeleme işlemindeki işlenebilirliği üzerinde farklı kesme hızı
ve ilerleme değerlerinin etkisi deneysel olarak incelendi. Deneyler, 1,5 mm sabit kesme derinliği, üç farklı kesme (600-1200-
1800 dev/dak) ve ilerleme hızı (0,05-0,1-0,15 mm/diş) kullanılarak 6 mm çapa sahip kaplamasız ve TiAlN kaplamalı parmak
frezeler ile gerçekleştirildi. İşlenebilirlik kriterleri olarak kesme deneyleri sonucunda ölçülen kesme kuvveti ve yüzey
pürüzlülüğü değerleri dikkate alındı. Ayrıca, kesme esnasında kesici takımlarda oluşan aşınma, SEM (Scanning Electron
Microscope) ile görüntülenerek gerekli irdelemeler yapıldı. Her iki kesici takım ile yapılan deneyler sonucunda kesme hızının
artması ile kesme kuvveti ve yüzey pürüzlülüğünün azaldığı gözlenirken, ilerlemenin artması ile kesme kuvveti ve yüzey
pürüzlülüğünün arttığı tespit edildi. Kesme kuvveti ve işleme sonucunda elde edilen yüzeyin kalitesi bakımından kaplamasız
karbür kesici takımların Al-35Zn alaşımının frezelenmesinde daha iyi performans gösterdiği görüldü. Deneylerden elde edilen
sonuçlar alaşımın yapısal özelliklerine dayandırılarak irdelendi.
Anahtar kelimeler –Al-35Zn alaşımı, Frezeleme, Kesme kuvveti, Yüzey pürüzlülüğü, Kesici takım
Investigation of the Effect of Cutting Speed and Feed Rate on Machining

of the Al-35Zn Alloy
Ali Paşa HEKİMOĞLU1+, Şenol BAYRAKTAR1* and Yakup TURGUT2
1Mechanical Engineering, Recep Tayyip Erdoğan Üniversiy, Rize, Turkey
2Manufacturing Engineering, Gazi University, Ankara, Turkey
* Corresponding author: senol.bayraktar@erdogan.edu.tr
+
Speaker: ali.hekimoglu@erdogan.edu.tr
Presentation/Paper Type: Oral/Full Paper
Abstract – In this study, a binary Al-35Zn alloy was produced using commercially high purity (99.8%) aluminum and zinc
elements. A medium frequency induction furnace was used to melt the alloying elements. The molten metal solidified in the
steel mold at a room temperature. Effect of different cutting speed and feed rate on machining of the Al-35Zn alloy during
milling was investigated experimentally. The tests were performed with uncoated and TiAlN coated carbide end mills with a 6
mm diameter at constant cutting depth of 1.5mm, three different cutting speed (600-1200-1800 rpm) and feed rate (0,05-0,1-
0,15mm×tooth-1). Cutting force and surface roughness values obtained from the cutting tests were taken into account as
machinability criteria. Wear occurred in the cutting tools during the tests was examined with scanning electron microscope
(SEM). It was observed that cutting force and surface roughness decreased with increasing cutting speed, but they increased
with increasing feed rate. It was also observed that the uncoated carbide end mills performed better in the milling of the Al-
35Zn alloy with regard to cutting force and surface quality obtained. The results obtained from the tests were discussed in
terms of the structural properties of the alloy.
Keywords –Al-35Zn alloy, Milling, Cutting force, Surface roughness, Cutting tool
77
Hekimoglu vd.,Kesme Hızı ve İlerlemenin Al-35Zn Alaşımının İşlenebilirliğine Etkisinin İncelenmesi , ISAS2018-Winter, Samsun, Türkiye
alaşımının üç katlı CVD yöntemle kaplanmış karbür kesiciler

I.GİRİŞ
ile işlenmesinde kesme hızının artması ile BUE oluşumu,
Otomotiv, savunma ve havacılık başta olmak üzere birçok kesme kuvveti ve yüzey pürüzlülüğünün azaldığını [24] tespit
sanayi alanında imalat maliyetlerinin azaltılması ve enerji etmişlerdir. Alüminyum esaslı bazı alaşımların işlenmesinde
tasarrufunun artırılması için dökümü ve şekillendirilmesi kesme parametrelerinin etkisinin incelendiği bir takım
kolay mukavemet/yoğunluk oranı yüksek olan malzemeler çalışmalar olmasına rağmen yüksek oranda çinko içeren
tercih edilmektedir. Alüminyum esaslı alaşımlar ergime alüminyum esaslı alaşımlarda kesici takım ve kesici takım
noktalarının ve yoğunluklarının düşük olmasının yanı sıra kaplama malzemesi ile kesme parametrelerinin kesme
üstün mukavemet özellikleri sergilemeleri nedeniyle yukarıda işlemine etkisinin incelendiği bir çalışma henüz
belirtilen sanayi dallarındaki imalatlarda yaygın olarak tercih yapılmamıştır. Bu nedenle, bu çalışmada, kaplamasız ve
edilmektedir [1]. Alüminyum esaslı alaşımların yaygın olarak TiAlN kaplamalı karbür kesiciler ile Al-35Zn alaşımının
tercih edilmesinin bir başka sebebi de farklı alaşım elementi işlenebilirliği üzerinde kesme hızı ve ilerlemesinin etkisinin
ilaveleri ile özelliklerinin ihtiyaçlar doğrultusunda deneysel olarak incelenmesi amaçlanmıştır.
geliştirilebilmesidir. Yapılan çalışmalar özellikle silisyum,
bakır, magnezyum, mangan ve nikel gibi alaşım
elementlerinin söz konusu alaşımların sertliklerini ve/veya II. MATERYAL VE METOT
mekanik özelliklerini önemli ölçüde iyileştirdiğini
göstermiştir [2-10]. Son yıllarda yapılan araştırma-geliştirme Bu çalışma kapsamında nominal kimyasal bileşimi Tablo
(ar-ge) çalışmaları sonucunda ise çinko içeren alüminyum 1’de verilen ikili Al-35Zn alaşımı kokil kalıba döküm
esaslı alaşımların üstün tribolojikler sergilediği ve bu yöntemiyle üretildi. Alaşımın üretiminde piyasadan temin
alaşımların bronz, pirinç ve dökme demir gibi kaymalı yatak edilen ticari saflıktaki (%99,9) alüminyum ve çinko
malzemelerine göre önemli bir alternatif olabileceği ortaya kullanıldı. Söz konusu alaşım elementlerinin ergitilmesinde
koyulmuştur [2, 3]. Bu çalışmalarda özellikle %5 ile 85 orta frekanslı bir indüksiyon ocağı kullanıldı. Ergitilmiş
arasında farklı oranlarda çinko içeren çeşitli alüminyum durumdaki alaşım karışımı yaklaşık 700°C’lik döküm
esaslı alaşımların yapısal, mekanik ve tribolojik özellikleri sıcaklığından oda sıcaklığında tutulan çelik kalıba dökülerek
detaylı olarak incelenmiştir [11, 12]. Bu incelemeler katılaştırıldı. Üretilen alaşımın içyapı incelemeleri ışık (optik)
sonucunda çinko içeren alüminyum alaşımlarının üstün ve taramalı elektron (SEM) mikroskobunda standart
tribolojik sergilemeleri, üstün mekanik özelliklerinin yanı sıra metalografik yöntemler ile hazırlanıp % 3’lük nitrik
kaymayı kolaylaştırıcı ve yük taşıyıcı fazları birlikte içeren asit+alkol (Nital) ayıracı ile dağlanan numuneler ile
çok fazlı içyapılarına dayandırılarak açıklanmıştır [13]. Şöyle gerçekleştirildi.
ki, bu alaşımlarda çinkoca zengin η fazının hem sahip olduğu
sıkı düzenli hegzagonal kafes yapısının özelliği hem de Tablo 1. Alaşımın ağırlıkça yüzde kimyasal bileşimi
özellikle kuru sürtünme koşullarında oluşuma neden olduğu
çinko oksitler nedeniyle kaymayı kolaylaştırdığı, Alaşım Çinko Aluminyum
alüminyumca zengin α veya varsa diğer alaşım Al-35Zn 35 Kalan
elementlerince zengin diğer fazların ise yük taşıma görevi
yaptığı ortaya koyulmuştur [14-21]. Alaşımın sertliği Brinell yöntemiyle 62,5 kgf yük altında, 2,5
mm çapında uç kullanılarak gerçekleştirdi. Alaşım numunesi
Bununla birlikte alüminyumca zengin α fazının sünekliğinin üzerinde on beş adet sertlik ölçümü yapılıp elde edilen
yüksek olması [13] kuru kesme şartları altındaki işleme sonuçların ortalaması alınarak üretilen alaşımın sertlik değeri
esnasında kesici takıma yapışmaya ve yüksek sürtünmeye belirlendi. Çekme deneyleri talaşlı imalat yöntemi ile Ø8×40
neden olmaktadır. Bu durum, sıcaklık ve aşırı basıncın etkisi ölçü boyutlarında hazırlanan numuneler ile 10-3 s-1’lik
ile kesme kenarında oluşan talaş yığınının (Built up edge- ortalama deformasyon hızında yapıldı. Söz konusu deneyler,
BUE) kesici kenarın temas yüzeyini ve dolayısıyla gerekli altı adet numune kullanılarak gerçekleştirildi. Deneylerden
kesme kuvvetinin artmasına neden olmaktadır [18]. Diğer elde edilen sonuçların ortalaması alınarak alaşımın akma
taraftan söz konusu talaş yığını, iş parçasında kazımaya dayanımı, çekme dayanımı ve kopma uzaması değerleri
neden olarak işlenen yüzey kalitesinin azalmasına ve ayrıca belirlendi.
kesici takımdan kopması esnasında aşınmaya yol açarak
kesici takım ömrünün azalmasına sebep olmaktadır [19-21]. Kesme deneyleri, Şekil 1a’da şematik resmi verilen, 7.5 kW
Ayrıca, kesici takımın kesme yüzeyinde talaş, geniş alana ve 6000 dev/dak özelliklere sahip JohnFord VMC-850 dik
yayılarak yığıntı tabaka (Built up Layer-BUL) oluşmasına da işleme merkezinde yapıldı. Kesme kuvvetinin (N)
neden olmaktadır [22]. Carrilero ve ark., TiN kaplamalı ölçülebilmesi için Kistler 9273 model üç bileşenli
karbür kesiciler ile alüminyum esaslı alaşımının dinamometre, Kistler 5070A Amplifier (Yükselteç) ve
tornalanmasında, kesme hızının artması ile BUE oluşumunun sonuçların grafik olarak elde edilebilmesi için Kistler-
azaldığını, BUL yapısında Fe ve Cu yoğunluğunun BUE’ye Dynoware yazılımı kullanıldı. Kesme kuvveti ölçümü için
göre daha az olduğunu [23], Gökkaya ve Nalbant, AA5052 kullanılan dinamometre, tezgah tablasına bağlanmış ve deney
alaşımının kaplamasız karbür kesiciler ile işlenmesinde numunesi bu dinamometre üzerine sabitlendi. Her bir deney
oluşan BUE’nin, kesici takım uç yarıçapını ve kalınlığını sonucunda oluşan sinyaller, dinamometre ile Amplifier’a ve
arttırdığını, kesme hızının artması ile BUE oluşumunun buradan da Dynoware yazılımı sayesinde bilgisayara
azaldığını [22], Demir ve Gündüz, yaşlandırılmış Al-6061 aktarıldı. Deneylerde, şematik resmi Şekil 1a’da verilen test
78
düzeneği, boyutları Şekil 1b’de belirtilen iş parçası, teknik ettikçe dendiritler arası bölgede kalan sıvı metalin içerisinde
özellikleri [25]’te belirtilen kaplamasız ve TiAlN kaplamalı ergime noktası yüksek olan alüminyumun oranı azalıp,
karbür kesici takımlar ve yüzey pürüzlülüğü (Ra) ölçme ergime noktası düşük olan çinkonun oranı artar. Sıvı metalin
düzeneği kullanıldı. Kesme parametreleri olarak kesme hızı sıcaklığı dendiritler arasında en son kalan çinkoca zengin
600-1200-1800 dev/dak, ilerleme hızı 0,05-0,1-0,15 mm/diş fazın (η) katılaşma sıcaklığına kadar düştüğünde alaşımın
ve 1,5 mm sabit kesme derinliği belirlenmiştir. katılaşması tamamlanır ve dendiritler arası bölgede çinkoca
zengin η fazı oluşur.
Tablo 2. Al-35Zn alaşımının Mekanik Özellikleri

CNC Akma Çekme
Sertlik Uzama
Alaşım Mukavemeti Mukavemeti
(HB) (%)
(Mpa) (Mpa)
Freze
Kesme hızı Al-35Zn 84 269 311 6
İlerleme
Al-35Zn alaşımı
PC/Dynoware
Yazılım
Kesme deneyleri sonucunda ölçülen kesme kuvveti
Kistler 9273
Dinamometre
Yükselteç
Kistler 5070A değerlerinin kesme hızına göre değişimini gösteren eğriler
Tezgah tablası Şekil 3-5’te, yüzey pürüzlülüğü değerlerinin kesme hızına
göre değişimini gösteren grafikler ise Şekil 6-8’de
(a) (b) verilmektedir. Bu grafikler, hem kaplamasız hem de TiAlN
Şekil 1. a) Test düzeneği b) İş parçasının şematik resmi [15] kaplamalı kesici takımlar ile yapılan deneylerde, kesme
hızının artması ile kesme kuvveti (Şekil 3-5) ve yüzey
pürüzlülüğü değerlerinin azaldığını (Şekil 6-8)
III. BULGULAR ve TARTIŞMA göstermektedir. Kesme hızının artmasıyla kesme kuvvetinde
meydana gelen azalma, birim zamanda açığa çıkan sürtünme
Üretilen alaşımın içyapısını gösteren fotoğraf Şekil 2’de ısısının artmasından kaynaklanmış olabilir. Şöyle ki, kesme
verilmektedir. Bu fotoğraf, Al-35Zn alaşımının içyapısının hızının artmasıyla birim zamanda açığa çıkan ısının artması iş
alüminyumca zengin dendiritik formdaki α ve bu dendiritleri parçası üzerinde biriken ısının kümülatif olarak artmasına ve
çevreleyen çinkoca zengin η fazından oluştuğunu dolayısıyla iş parçası sıcaklığının yükselmesine neden
göstermektedir. olmaktadır. İş parçasında meydana gelen sıcaklık artışı da
malzemenin mukavemet değerlerinin azalmasına bir başka
deyişle, plastik deformasyonun veya kesme işleminin
kolaylaşmasına yol açmaktadır [22, 26-29]. Ayrıca çinko
içeren alüminyum alaşımlarında kaymayı kolaylaştırdığı
bilinen ve özellikle kuru sürtünme-aşınma koşullarında
kolayca oluştuğu bilinen çinko oksitlerin artan sıcaklıkla daha
kolay oluşması da kesme kuvvetinin azalmasına neden olmuş
olabilir. Artan sıcaklık ile birlikte hem iş parçasının
malzemesinde meydana gelen mukavemet azalması hem de iş
parçası ile kesici takım arasında çinko oksit oluşumunun
artması, kesme işlemini kolaylaştırıp kesici takımın talaş
yüzeyinde BUE/BUL oluşumunu (Şekil 9-15) azaltarak
işlenmiş yüzeyin kalitesinin artmasına katkı sağlamış olabilir
[24].
Şekil 2. Al-35Zn alaşımının içyapısını gösteren SEM fotoğrafı
Al-35Zn alaşımının içyapısında bulunan α ve η fazlarının

oluşumu, ikili Al-Zn faz (denge) diyagramı [30] ve üretilen
alaşımın dökümden sonraki katılaşma davranışına
dayandırılarak açıklanabilir. Şöyle ki, ikili faz diyagramına
göre %65 alüminyum ve %35 çinko bileşim oranında çinko
ve alüminyum birbiri içerisinde tamamen çözünmektedir.
Döküm sonrasında kalıp içinde bulunan ergimiş haldeki Al-
35Zn alaşımının sıcaklığı, likidüs sıcaklığına düştüğünde
öncelikle ergime noktası daha yüksek olan alüminyumca
zengin α fazı çekirdekleri katılaşır. Sıcaklık düştükçe α
çekirdekleri sıvı metalden ergime noktası daha yüksek olan
alüminyum atomlarını çekerek kendi kafesi içerisinde büyür.
Bu büyüme üç boyutlu olarak devam edip, atomların belirli
Şekil 3. Al-35Zn alaşımında kesme hızının kesme kuvvetine göre değişimini
doğrultularda, genellikle büyüme ekseni boyunca birbirlerine
gösteren eğriler (ilerleme: 0,05 mm/diş)
bağlanmasıyla α fazı dendiritik bir form alır. Soğuma devam
79
Hekimoglu vd., Kesme Hızı ve İlerlemenin Al-35Zn Alaşımının İşlenebilirliğine Etkisinin İncelenmesi , ISAS2018-Winter, Samsun, Türkiye
Şekil 4. Al-35Zn alaşımında kesme hızının kesme kuvvetine göre değişimini Şekil 7. Al-35Zn alaşımında kesme hızının kesme kuvvetine göre değişimini
gösteren eğriler (ilerleme: 0,1 mm/diş) gösteren eğriler (ilerleme:0,1 mm/diş)
Şekil 5. Al-35Zn alaşımında kesme hızının kesme kuvvetine göre değişimini Şekil 8. Al-35Zn alaşımında kesme hızının kesme kuvvetine göre değişimini
gösteren eğriler (ilerleme: 0,15 mm/diş) gösteren eğriler (ilerleme: 0,15 mm/diş)
Al-35Zn alaşımının işlenmesi sırasında artan ilerleme oranı

ile birlikte kesme kuvveti ve yüzey pürüzlülüğünün de arttığı
gözlendi, Şekil 3-8. Bu durumun birim zamanda kaldırılması
gereken talaş hacmi, diğer bir ifade ile kesici takım ile iş
parçası arasındaki temas yüzey alanının artmasından
kaynaklandığı bilinmektedir [27, 29, 31, 32].
Kesme deneylerinden sonra kesici takımların yüzeylerinden

elde edilen SEM görüntüleri Şekil 9-15’de verilmektedir. Bu
görüntüler, özellikle yüksek ilerleme ve düşük kesme hızı
kombinasyonunda BUE oluşumunun arttığını göstermektedir.
Bu durum, incelenen Al-35Zn alaşımının içyapısında bulunan
alüminyumca zengin ve nispeten sünek olan α fazının bu
koşullardaki kesme işlemleri sırasında kesici takıma
yapışmasından kaynaklanmış olabilir. BUE oluşumunun
kesici takımın kesme kenar kalınlığını arttırarak kesmeden
ziyade sürtünmeye sebep olduğu için işlenen yüzey kalitesini
Şekil 6. Al-35Zn alaşımında kesme hızının kesme kuvvetine göre değişimini azalttığı bilinmektedir [29].
gösteren eğriler (ilerleme: 0,05 mm/diş)
Al-35Zn alaşımının TiAlN kaplamalı kesici takımlar ile
yapılan kesme işleminde, kesme kuvveti ve yüzey
pürüzlülüğünün kaplamasız takımlara göre daha fazla olduğu
80
gözlendi, (Şekil 3-8). Bu durum, kesme bölgesinde oluşan

ısıya ve bu ısının transferine dayandırılarak açıklanabilir.
Kesme esnasında birinci ve ikinci kayma bölgelerinde ısı
oluşumunun iş parçası ve kesici takımın termal iletkenliğinin
yanı sıra soğutma yöntemlerine bağlı olduğu bilinmektedir
[33]. TiAlN kaplamanın düşük termal iletkenlik katsayısına
sahip olduğu için kesme esnasında oluşan ısının büyük bir
çoğunluğunun kesici takımda kalmasına neden olduğu
bilinmektedir [34-36]. Kesici takımda ısının artması, talaşın
sünekliğini arttırmakta ve dolayısıyla plastik
deformasyonunu zorlaştırmaktadır [34-36]. Bu durum, kesici
takım yüzeyine daha fazla talaşın yapışmasına (BUE/BUL)
neden olmaktadır. Kesici takıma talaş yapışması, kesici kenar
ile iş parçası arasındaki temas alanının artmasına neden
olacağı için gerekli kesme kuvvetinin artmasına neden olur.
TiAlN kaplamalı kesici takımlar ile yapılan işleme sonrasında
yüzey pürüzlülüğünün fazla çıkması da kesici takıma yapışan
iş parçası malzemesinin kesme işlemi sırasında tekrar iş
parçası ile temas edip yapışmaya ve/veya kazımaya neden Şekil 11. 600 dev/dak kesme hızı ve 0,15 ilerleme oranında kullanılan
olmasından kaynaklanmış olabilir. Ayrıca, TiAlN kaplamanın kaplamasız kesici takımın görüntüsü
yapısında bulunan alüminyumun alaşımın işlenmesi
esnasında difüzyon veya kimyasal tepkimeye sebep olarak
BUE/BUL oluşumunun artmasına neden olması da kesme
kuvveti ve yüzey pürüzlülüğünü artırmış olabilir [34].
Şekil 12. 600 dev/dak kesme hızı ve 0,15 ilerleme oranında kullanılan TiAlN
kaplamalı kesici takımın görüntüsü
Şekil 9. 600 dev/dak kesme hızı ve 0,05 ilerleme oranında kullanılan
kaplamasız kesici takımın görüntüsü
Şekil 10. 600 dev/dak kesme hızı ve 0,05 ilerleme oranında kullanılan TiAlN kaplamasız kesici takımın görüntüsü
kaplamalı kesici takımın görüntüsü
81
IV. SONUÇLAR
(1) Al-35Zn alaşımının içyapısı, alüminyumca zengin

dendiritik α fazı ve çinkoca zengin dendiritler arası η
fazından oluşmaktadır.
(2) Kaplamasız ve TiAlN kaplamalı takımlar ile yapılan
kesme işleminde, kesme hızının artmasıyla kesme kuvveti
ve yüzey pürüzlülüğü değerleri azalmaktadır.
(3) Kaplamasız ve TiAlN kaplamalı takımlar ile yapılan
kesme işleminde, kesme hızının artmasıyla BUE ve BUL
oluşumu azalmaktadır.
(4) Al-35Zn alaşımının frezelenmesi sırasında ilerleme oranı
arttıkça kesme kuvveti ve yüzey pürüzlülüğü artmaktadır.
(5) TiAlN kaplamalı takımlar aynı kesme koşullarında
kaplamasız takımlara göre daha yüksek kesme kuvveti,
yüzey pürüzlülüğü ile BUE ve BUL oluşumuna sebep
TiAlN kaplamalı kesici takımın görüntüsü olmaktadır.
KAYNAKLAR
[1] T. Mabrouki, F. Girardin, M. Asad, J.F. Rigal, “Numerical and

experimental study of dry cutting for an aeronautic aluminium alloy
(A2024-T351)”, International Journal of Machine Tools and
Manufacture, vol 48, no 11, pp.1187-1197, 2008.
[2] T. Savaşkan, Y. Alemdağ, “Effects of Pressure and Sliding Speed on
the Friction and Wear Properties of Al-40Zn-3Cu-2Si Alloy: A
Comparative Study with SAE 65 Bronze”, Materials Science and
Engineering A, vol. 496, no. (1-2), pp.517-523, 2008.
[3] B.K. Prasad, “Sliding Wear Response of a Zinc-based Alloy and its
Composite and Comparison With a Gray Cast Iron: Influence of
Exeternal Lubrication and Microstructural Features”, Materials
Science and Engineering A, vol. 392, no. (1-2), pp.427-439, 2005.
[4] T. Savaşkan, O. Bican, “Effects of Silicon Content on the
Microstructural Features and Mechanical and Sliding Wear Properties
of Zn-40Al-2Cu-(0-5)Si Alloys”, Materials Science and Engineering
A, vol. 404 pp. 259-269, 2005.
[5] T. Savaşkan,. G. Purçek, AP. Hekimoğlu, “Effect of copper content on
the mechanical and tribological properties of ZnAl27-based alloys”,
Tribology Letters, vol. 15 no 3, pp. 257-263, 2003.
Şekil 14. 1800 dev/dak kesme hızı ve 0,15 ilerleme oranında kullanılan [6] A. Türk, M. Durman, ES. Kayalı, “The Effect of Manganase on The
kaplamasız kesici takımın görüntüsü Microstructure and Mechanical Properties of Zinc-Aluminium Based
ZA-8 Alloy”, Material Science, vol. 42, pp. 8298-8305, 2007.
[7] T. Savaskan, Y. Alemdağ, “Effect of Nickel Additions on the
Mechanical and Sliding Wear Properties of Al-40Zn-3Cu Alloy”,
Wear, vol. 268, pp. 565-570, 2010.
[8] B.K. Prasad, “Effects of Partially Substituting Copper by Silicon on the
Physical, Mechanical and Wear Properties of a Zn-37.5%Al-Based
Alloy”, Materials Characterization, vol. 44, pp. 301-308, 2000.
[9] B.K. Prasad, “Microstructure and Tensile Property Characterization of
a Nickel-Containing Zinc-Based Alloy: Effect of Heat Treatment and
Test Conditions”, Materials Science and Engineering A, vol. 277, pp.
95-101, 2000.
[10] E. M. Costa, C.E. Costa, F.D.Vecchia, C. Rick, M. Scherer, C.A.
Santos, V.A. Dedavid, “Study of The Influence of Copper and
Magnesium Additions on the Microstructure Formation of Zn–Al
Hypoeutectic Alloys”, Journal of Alloys and Compounds, vol. 488, pp.
89-99, 2009.
[11] T. Savaşkan, O. Bican, Y. Alemdağ, “Developing Aluminium-Zinc-
Based a New Alloy for Tribological Applications”, Journal of
Materials Science, vol. 44, pp. 1969-1976, 2009.
[12] A.P. Hekimoğlu, T. Savaskan, "Structure and mechanical properties of
Zn-(5-25) Al alloys", Internatıonal Journal of Materıals Research,
vol.105, pp.1084-1089, 2014.
[13] Savaşkan T., Hekimoğlu A.P., "Relationships between mechanical and
tribological properties of Zn-15Al-based ternary and quaternary
Şekil 15. 1800 dev/dak kesme hızı ve 0,15 ilerleme oranında kullanılan alloys", Internatıonal Journal of Materıals Research, vol.107, pp.646-
TiAlN kaplamalı kesici takımın görüntüsü 652, 2016.
[14] A.P. Hekimoğlu, T. Savaşkan, “Effects of Contact Pressure and Sliding
Speed on the Unlubricated Friction and Wear Properties of Zn-15Al-
82
3Cu-1Si Alloy”, Tribology Transactions, vol. 59, no. (6), pp.1114-
1121, 2016.
[15] D.P. Mondal., S. Das, V. Rajput, “Effect of Zinc Concentration and
Experimental Parameters on High Stress Abrasive Wear Behaviour of
Al-Zn Alloys: A Factorial Design Approach”, Materials Science and
Engineering A, vol.406, no. (1-2), pp.24-33, 2005.
[16] T. Savaşkan, A.P. Hekimoğlu, "Relationships between mechanical and
tribological properties of Zn-15Al-based ternary and quaternary
alloys", International Journal Of Materials Research, vol.107, no.(7),
pp.646-652, 2016.
[17] P.P. Lee, T. Savaskan, E. Laufer, “Wear resistance and microstructure
of Zn-Al-Si and Zn-Al-Cu alloys”, Wear, vol.117, no.(1), pp.79-89,
1987.
[18] B. Haddag, S. Atlati, M. Nouari, and A. Moufki, “Dry machining
aeronautical aluminum alloy AA2024-T351: Analysis of cutting
forces, chip segmentation and built-up edge formation”, Metals, vol.6,
no.9, pp.197, 2016
[19] M. Lahres, P. Müller-Hummel, O. Doerfel, “Applicability of different
hard coatings in dry milling aluminium alloys” Surface and Coatings
Technology, vol.91, no.(1-2), pp.116-121, 1997.
[20] J.M. Sanchez, E. Rubio, M. Alvarez, M.A. Sebastian, M. Marcos,
“Microstructural Characterisation of Material Adhered Over Cutting
Tool in the Dry Machining of Aerospace Aluminium Alloys”, Journal
of Materials Processing Technology, vol. 164-165, pp. 911-918, 2005.
[21] G. List, M. Nouari, D. Gehin, S. Gomez, J.P. Manaud, Y. Le
Petitcorps, F. Girot, “Wear Behaviour of Cemented Carbide Tools in
Dry Machining of Aluminium Alloy”, Wear, vol. 259, pp. 1177-1189,
2005.
[22] H. Gökkaya, M. Nalbant, “Kesme Hızının Yığıntı Katmanı ve Yığıntı
Talaş Oluşumu Üzerindeki Etkilerinin SEM ile İncelenmesi”, Gazi
Üniveristesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, cilt 22, no.3,
s.481-488, 2007.
[23] M.S. Carrilero, R. Bienvenido, J.M. Sanchez, M. Alvarez, A. Gonzalez
& M. Marcos, “A SEM and EDS insight into the BUL and BUE
differences in the turning processes of AA2024 Al–Cu
alloy. International Journal of Machine Tools and Manufacture, vol.
42, no.2, pp.215-220, 2002.
[24] H. Demir & S. Gündüz, “The effects of aging on machinability of 6061
aluminium alloy”, Materials & Design, vol.30, no.(5), pp.1480-1483,
2009.
[25] Ş. Bayraktar, A.P. Hekimoğlu, M. Hacıosmanoğlu, Y. Turgut, “A
Performance Comparison Study of Uncoated and TiAlN Coated
Carbide End Mill on Machining of the Al-35Zn Alloy”, 9.
International Conference on Tribology (BalkanTRib’17), pp.490-496,
13-15 September 2017, Cappadocia/TURKEY.
[26] K. Oishi, “Mirror Cutting of Aluminium with Sapphire Tool”, Journal
of Materials Processing Technology, vol. 62, pp. 331-334, 1996.
[27] K. Bouacha, M.A. Yallese, T. Mabrouki, & J.F. Rigal, “Statistical
analysis of surface roughness and cutting forces using response surface
methodology in hard turning of AISI 52100 bearing steel with CBN
tool”, International Journal of Refractory Metals and Hard
Materials, vol.28, no.3, pp.349-361, 2010.
[28] K. Nakayama, M.C. Shaw, R.C. Brewer, “Relationship between
cutting forces, temperatures”, built-up edge and surface finish, CIRP
Annals vol.14, pp.211-223, 1966.
[29] D.S. Kilic & S. Raman, “Observations of the tool–chip boundary
conditions in turning of aluminum alloys”, Wear, vol.262, no.7-8,
pp.889-904, 2007.
[30] A.P. Hekimoğlu, Y.E. Turan, “Çinko Oranının Al-(5-50)Zn
Alaşımlarının Yapısal ve Mekanik Özelliklerine Etkisi”, Gümüşhane
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, DOI:
10.17714/gumusfenbil.381050, 2019.
[31] R. Suresh, S. Basavarajappa, V.N. Gaitonde, & G.L. Samuel,
“Machinability investigations on hardened AISI 4340 steel using
coated carbide insert”, International Journal of Refractory Metals and
Hard Materials, vol.33, pp.75-86, 2012.
[32] A. Pal, S.K. Choudhury, & S. Chinchanikar, “Machinability
assessment through experimental investigation during hard and soft
turning of hardened steel”, Procedia Materials Science, vol.6, pp.80-
91, 2014.
[33] E.M. Trent, P.K. Wright, “Metal Cutting”, 4nd ed. Boston:
Butterworth Heinemann; pp.439, 2000.
[34] The Clinton Aluminum website. [Online]. Available:
https://www.clintonaluminum.com/best-aluminum-alloys for-
machining/, 2018.
[35] J.P. Davim, “Machining of titanium alloys”, Berlin, Heidelberg:
Springer, 2014.
[36] J.P. Davim, “Machinability of advanced materials”, John Wiley &
Sons. 2014.
83
Volume 3 (2018), 84-85
Environmental Pollution in the Southern Coastline of Adjara (Georgia) and its
Impact on Quality of Cattle Milk
Guguli Dumbadze, Nino Lomtatidze

Batumi Shota Rustaveli State University
Dumbadze.guguli@bsu.edu.ge
Introduction. Environmental pollution is a global ecological problem for today. Georgia is

no exception. Among the many other contaminants, the environment here poses a serious threat
to military wastes left by the former soviet Army, including toxic substances, explosive
materials, heavy metals and other harmful compounds. Fields contaminated by military
activities are the battlefields and polygons, military factories and warehouses, places of
dislocation. These territories are contaminated with explosive organic compounds containing
nitro-groups, oil hydrocarbons in the mineral oils, lead and other heavy metals. There are a
number of military polygons abandoned by the Russians in Georgia. Among them is Gonio’s
former military polygon.
Gonio polygon is located in the South of Adjara, on the left side of the river Chorokhi. It
stretches over 315 hectares in the surrounding area of the Black Sea.
Polygon was used for military exercises until 2003. Since 2004, population has been using it
as a pasture for the cattle. In the past years, the “collection” of the so-called “excavation” of the
scraps of the scrap metal, which resulted in the explosion of mine and anti-tank cartridges,
caused number of human casualties.
For the future, the Georgian government intends to build a tourist complex in this place, for
which the mine-cleaning process is under way for the last two years. Near Gonio former
military polygon, there is a Batumi landfill, which is another important pollution agent of the
environment. There are settlements (Kakhaberi, Airport, Adlia, Akhalsopeli, Avgia, Gonio),
where most of the population has cattle. Because of the excessive settlement and land shortage,
there is no pasture. As a result, the cattle are exposed to the territory of the former polygon and
Batumi landfill for pasture.
Consequently, the safety of milk and milk products of nutritious products in these territories
is doubtful.
According to the world statistics, more than 2 million people die annually from
contaminated food. Food contaminated with bacteria, viruses or chemical substances causes
more than 200 diseases, started with diarrhea and ending meningitis or malignant tumors.
84
Based on this, the study of the soils, herbaceous plants and dairy products of the coastal
Adjara South Coast in terms of pollutant toxic substances of food safety and population health is
acutely relevant and important.
The purpose of the research was to study soils of Black Sea coastline on the southern coast of
Adjara in Gonio, former military polygon and Batumi landfill sites for polluting toxic substances
and the probability of getting hazardous substances out there in the widespread herbaceous
plants and milk.
Soil samples were obtained using standard foam method (ГОСТ 17.4.3.01-83), in the soil, the
bulk content of the soil was determined by atomic absorption spectrophotometer (283 nm)
animal feeding herbaceous plants and milk in heavy metals As, Cu (Ectracic-photometric
methodusing lead diethylthydrocortinata), Zn (ГОСТ 2693-86), Cd (ГОСТ 26933-86), Pb (ГОСТ
26931-86).
Results. The study has shown that the pollution by lead is significantly higher in the 1-5 cm
layer of soil and it exceeded of the maximum permissible concentrations (MPC), it significantly
reduced in the depth in soils of Gonio former military polygon.
Therefore, the bulk dissemination of the soil in the depths of the soil or its rainwater is
insignificant.
Lead concentration of the soil sample from the control plots was 1.8 mg/kg, while the sample
from Gonio former military polygon (close to the explosion area) revealed 8.4 mg/kg. In the soil,
the maximum permissible concentrations (MPC) of lead is 3-6 mg/kg.
Lead concentration also exceeds of MPC in two other soil samples taken in the depth of the
former polygon(6.3 and 6.8) .
Conclusion. In the Gonio former military polygon, lead concentration in soil samples is 1,13-
1,4 times higher of the MPC (3-6 mg/kg), and in the landfill area, it is equal to the Maximum
Permeable Concentration (5,8 mg/kg). The similar result is (5,9 mg/kg) in the polygon area near
the highway.
The high content of the lead was found in the vegetable cover. The herbaceous herbs
taken in the depths of Gonio former military polygon contain 4,5 times more lead (57 mg/kg)
than the plant samples taken in the control zone (1,3 mg/kg), but this indicator is far behind
MPC (5,0 mg/kg).
The diagnosis of milk samples of the population living in the vicinity of the study site found
that the bulk content in all samples, except the controlled variant (0,04 mg/kg), is 2 times
greater than the limit (o,1 mg/kg) 0,27 mg/kg.
In all samples, milk contain metals –Pb, As, Cu, Zn, Cd is within the MPC.
Milk and milk products of the population living around the research area are risky and
dangerous for human health.
Key words: Pollution, Adjara, Cattle Milk, Heavy metals.
85
Volume 3 (2018), 86-88
Gravity Anomalies on Continental Edgings

Ali Elmas1*+
1Geophysic Engineering, Karadeniz Technical University, Trabzon, Türkiye
*Corresponding Author and +Speaker:elmas@ktu.edu.tr
Presentation/Paper Type: Oral
Abstract – Large-scale gravity anomalies come from the differences in density situated deep lithosphere. In this study, the
analysis of the gravity anomalies of passive margins is made according to the Airy isostasy model. This analysis is made with
the data commonly known as free air and Bouguer anomalies. Whether isostasy improved in the oceanic and continental
regions is determined by analysis of Bouguer and free air anomalies. Both anomalies offer characteristic changes in the region
that the balance occurred or not in. Denser oceanic plate dives under the continental plate in subduction zones. Large
earthquakes and active volcanism occur in these areas. They are active tectonic margins and isostasy equilibrium state is not
formed. Transition occurs from continental crust to oceanic crust in a tectonic plate as for in the passive continental margins
and mentioned tectonic movements does not occur. In this study, whether tectonic margin is passive has been investigated on
simplified models according to the Airy isostasy model.
Keywords – Gravity, Airy Isostasy Model, Bouguer Anomaly, Free Air Anomaly, Passive Margin
Kıta Kenarlarında Gravite Anomalileri

Özet – Büyük ölçekli gravite anomalileri, litosferin derinliklerinde yer alan yoğunluk farklarından ortaya çıkmaktadır. Bu
çalışmada, marjinlerdeki gravite anomalilerinin Airy izostazi modeline göre analizleri yapılmıştır. Bu analizler yaygın olarak
Bouguer anomalileri ve serbest hava anomalileri olarak bilinen verilerle yapılmıştır. Okyanusal ve kıtasal bölgelerde
izostazinin gelişip gelişmediği, Bouguer ve serbest hava anomalilerinin analizleriyle belirlenir. Her iki anomali, dengenin
oluştuğu ve oluşmadığı bölgelerde karakteristik değişimler sunar. Dalma batma zonlarında, daha yoğun olan okyanusal levha,
kıtasal levhanın altına dalar. Bu bölgelerde büyük depremler ve aktif volkanizma meydana gelir. Bunlar aktif tektonik
marjinlerdir ve izostazik denge durumu oluşmamıştır. Pasif kıtasal marjinlerde ise bir tektonik levha içinde kıtasal kabuktan
okyanusal kabuğa geçiş olmakta ve sözü edilen tektonik hareketler oluşmamaktadır. Bu çalışmada, Airy izostazi modeline göre
tektonik marjinlerin pasif veya aktif olup olmadıkları, basitleştirilmiş modeller üzerinde araştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler – Gravite, Airy İzostazi Modeli, Bouguer Anomalisi, Serbest Hava Anomalisi, Pasif Marjin
I. GİRİŞ modelin gravite anomalisi belirli bir bağıntı ile verilir [5].
Okyanusal ve kıtasal bölgelerde izostazinin gelişip Modelden hesaplanan anomali ile ölçülen anomalinin uyumu,
gelişmediği, Bouguer ve serbest hava anomalilerinin modelin doğruluğunu gösterir [2]. Airy izostazi teorisine göre
analizleriyle belirlenir [3]. Her iki anomali, dengenin dağlar, dağ kökleri ve okyanusal basenlerle dengelenir [1].
oluştuğu ve oluşmadığı bölgelerde karakteristik değişimler Bu çalışmada, Airy izostazi modeline göre tektonik
sunar. Örneğin bir tektonik marjinin pasif olması, o bölgede marjinlerin pasif veya aktif olup olmadıkları, basitleştirilmiş
izostazik dengenin oluştuğunu ortaya çıkarır. Dalma batma modeller üzerinde araştırılmıştır. Analizler, Bouguer
zonlarında, daha yoğun olan okyanusal levha, kıtasal anomalileri ve serbest hava anomalileri ile yapılmıştır.
levhanın altına dalar. Bu bölgelerde büyük depremler ve aktif II. MATERYAL VE TÖNTEM
volkanizma meydana gelir [3]. Bunlar aktif tektonik
marjinlerdir ve izostazik denge durumu oluşmamıştır. Pasif Bu çalışmada, Airy izostazi modeline göre tektonik
kıtasal marjinlerde bir tektonik levha içinde kıtasal kabuktan marjinlerin pasif veya aktif olup olmadıkları, basitleştirilmiş
okyanusal kabuğa geçiş olmakta ve tektonik hareketler modeller üzerinde araştırılmıştır. Serbest hava anomalisi
oluşmamaktadır [3]. Bir marjin üzerinde ölçülen serbest hava değerleri, ölçülen gravite değerinden enlem etkisi çıkarılıp,
anomalisinin sıfır seviyesinin altındaki alanın daha büyük serbest hava etkisi toplandıktan sonra bulunan değerdir ve
olması, bu bölgede izostazik dengenin oluşmadığını ve ∆𝑔𝐹𝐴 = ∆𝑔𝑚𝑒𝑎 − 𝑔𝑛 () + 0.3086ℎ olarak yazılır. Burada ℎ,
tektonik aktivitenin kısmen de olsa sürdüğünü gösterir. Pasif ölçü noktasının yüksekliğidir. Enlem, serbest hava, Bouguer
marjinde ölçülen serbest hava anomalisi ve bu anomaliden ve topografya etkileri (𝑔𝑇 ) giderildikten sonra elde edilen
modellenen tektonik yapı incelenmiştir [2]. Böyle bir anomaliye “Bouguer anomalisi” denir ve ∆𝑔𝐵 = ∆𝑔𝑚𝑒𝑎 −
𝑔𝑛 () + 0.3086ℎ − 0.04191ℎ + 𝑔𝑇 eşitliğinden
86
Elmas, Gravity Anomalies on Continental Edgings, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
hesaplanır. Okyanusal ve kıtasal bölgelerde izostazinin

gelişip gelişmediği, Bouguer ve serbest hava anomalilerinin
analizlerinden bulunabilir. Çünkü her iki anomali, dengenin
olduğu ve olmadığı bölgelerde karakteristik değişimler sunar.
Örneğin bir tektonik marjinin pasif olması, o bölgede
izostazik dengenin oluştuğunu ortaya çıkarır. Bilindiği gibi,
dalma batma zonlarında, daha yoğun olan okyanusal levha,
kıtasal levhanın altına dalar. Bu bölgelerde büyük depremler
ve aktif volkanizma meydana gelir. Bunlar aktif tektonik
marjinlerdir ve izostazik denge durumu oluşmamıştır. Pasif
Şekil 3. Manto-kabuk arasındaki, ∆𝜌 = +0.43 𝑔𝑟/𝑐𝑚3 yoğunluk farkından
kıtasal marjinlerde ise bir tektonik levha içinde kıtasal bulunan gravite anomalisi ([2]’den değiştirilerek çizilmiştir).
kabuktan okyanusal kabuğa geçiş olmakta ve tektonik
hareketler oluşmamaktadır. Pasif kıtasal marjinin Şekil 2 ve Şekil 3 karşılaştırıldığında önemli bir sonuç ortaya
basitleştirilmiş modeli Şekil 1’de görülmektedir. Burada çıkar. Okyanus altındaki manto yükselimin kalınlığı su
okyanus derinliği 5 km’dir. 8 km’lik kıtasal kabuk kalınlığı kütlesinin derinliğinden daha büyük olduğu için, manto
için okyanusal kabuk kalınlığı 31.84 km olarak bulunur. Bu kütlesinin daha yüksek genlikli anomali üretmesi beklenir.
durumda okyanus altındaki manto yükselimi 18.84 km Ancak su kütlesinin yoğunluk farkı mutlak değer olarak daha
olacaktır. büyüktür ve gözlem profiline daha yakındır. Bu durumda
denge sağlanır ve her iki kütle aynı genlikte anomali üretir.
Şekil 4’de, her iki levhanın toplam katkısı görülmektedir. Bu
katkı, pasif marjinin serbest hava anomalisi olarak gözlenir.
Sonuç olarak, okyanus sınırına kadar kıtasal kabuğun serbest
hava anomalisi pozitif, bu sınırdan sonra okyanusal kabuğun
üzerinde negatif olmaktadır.
Şekil 1. Pasif kıtasal marjin için basitleştirilmiş Airy modeli ([2]’den
değiştirilerek çizilmiştir).
Bu bölge ve okyanus kütlesi yarı sonsuz levha modeline

yaklaştırılabilir. Böyle bir modelin gravite anomalisi belirli
bir bağıntı ile hesaplanır [5]. Hesaplanacak olan serbest hava
anomalisine iki sonlu levha modeli katkı verecektir.
Bunlardan biri okyanus kütlesi, diğeri ise anti kökü temsil
eden manto yükselim bölgesidir.
Su kütlesinin kıtasal kabuktan olan yoğunluk farkı, 𝜌𝑜 −
𝜌𝑐 = −1.64 𝑔𝑟/𝑐𝑚3 dür. Bu durumda 5 km kalınlığında ve -
1.64 𝑔𝑟/𝑐𝑚3 yoğunluk farkına sahip yatay yarı-sonsuz levha
modelinin üreteceği serbest hava anomalisi Şekil 2’de
Şekil 4. Gravite anomalilerinin toplamından bulunan serbest hava anomalisi
gösterilmiştir. Tam sınırda hızlı bir değişim olduğuna ve ([2]’den değiştirilerek çizilmiştir).
negatif yoğunluk farkından dolayı, anomalinin negatif yönde
değiştiğine dikkat edilmelidir. Böylece teorik olarak izotazi denge durumunu işaret eden
önemli bir sonuç çıkmaktadır (Şekil 5).
Şekil 2. ∆𝜌 = −1.64 𝑔𝑟/𝑐𝑚3 yoğunluk farkından bulunan gravite anomalisi

([2]’den değiştirilerek çizilmiştir).
Mantonun yoğunluğu ile kabuğun yoğunluğu arasındaki fark

𝜌𝑚 − 𝜌𝑐 = +0.43 𝑔𝑟/𝑐𝑚3 dür. Kalınlığı 18.84 km olan bu
modelin anomalisi Şekil 3’de çizilmiştir. Burada da tam Şekil 5. Pasif kıtasal marjinin serbest hava anomalisi. Anomalinin pozitif ve
sınırda hızlı bir değişim olmakta ve pozitif yük yoğunluk negatif alanlarının toplamı sıfırdır ([4]’den değiştirilerek çizilmiştir).
farkı, pozitif genlikli anomali vermektedir.
Bouguer anomalisi yükseklik değişiminin fazla olmadığı
karalar üzerinde serbest hava anomalisine benzer. Ancak
okyanuslar üzerinde okyanus kütlesi plaka etkisi
vereceğinden bu etkinin düzeltilmesi gerekir. Bu durumda
87
mantonun üzerindeki ortam, tek bir kıtasal kabuk gibi rol [4] Robinson, E. S. And Çoruh, C., 1988. Basic Exploration Geophysics.
ISBN: 047187941X, John Wiley & Sons.
oynar ve Bouguer anomalisi yalnızca ∆𝜌 = 3.1 − 2.67 = [5] Telford, W.M., Gilbert, L.P. ve Sheriff, R.A., 1990. Applied
0.43 𝑔𝑟/𝑐𝑚3 ′lük pozitif yoğunluk farkından hesaplanır. geophysics, 2nd edition: Cambridge Univ.Press.
Sonuç olarak pasif marjinler üzerinde Bouguer anomalisi ve
serbest hava anomalisi Şekil 6’da görüldüğü gibi elde edilir.
Bu bilgilerden hareketle izostazik dengenin olduğu
bölgelerde Bouguer anomalileri için şunlar söylenebilir:
Bouguer anomali değerleri kıtasal kabuk üzerinde sıfıra
yakındır. Bouguer anomalisi Moho süreksizliğini taklit eder
ve okyanus altında manto sığlaştığı için anomali değerleri
artar. Örneğin, serbest hava anomalisinin sıfır seviyesinin
altındaki alanın daha büyük olması, bu bölgede izostazik
dengenin oluşmadığını ve tektonik aktivitenin kısmen de olsa
sürdüğünü gösterir. Bouguer anomalisinin kaynağı, dağ
kökünün manto içine uzanmasından dolayı oluşan negatif
yoğunluk farkı ve okyanusal kabuğun altındaki manto
yükseliminden dolayı oluşan pozitif yoğunluk farkıdır.
Böylece anomali, karakteristik olarak, dağlar üzerinde negatif
ve okyanus üzerinde pozitif genliklidir.
Şekil 6. Basitleştirilmiş pasif kıtasal marjin üzerinde Bouguer ve Serbest

hava anomalilerinin birlikte gösterimi ([2]’den değiştirilerek çizilmiştir).
III. SONUÇLAR
Bouguer değerleri kıtasal kabuk üzerinde sıfıra yakındır.
Bouguer anomalisi Moho süreksizliğini taklit eder ve
okyanus altında manto sığlaştığı için anomali değerleri artar.
Serbest hava anomalisinin sıfır seviyesinin altındaki alanın
daha büyük olması, bu bölgede izostazik dengenin
oluşmadığını ve tektonik aktivitenin kısmen de olsa
sürdüğünü gösterir. Okyanusal ve kıtasal bölgelerde
izostazinin gelişip gelişmediği, Bouguer ve serbest hava
anomalilerinin analizlerinden bulunabilir. Çünkü her iki
anomali, dengenin olduğu ve olmadığı bölgelerde
karakteristik değişimler sunar. Örneğin bir tektonik marjinin
pasif olması, o bölgede izostazik dengenin oluştuğunu ortaya
çıkarır. Bir marjinin aktif yada pasif olduğu serbest hava
anomalisi incelenerek belirlenebilir. Bu sebeple gravite
ölçümleri itina ile yapılmalıdır ve düzeltmeler de doğru
yapılmalıdır.
KAYNAKLAR
[1] Fowler, C.M.R. 1991. The Solid Earth: An Introduction to Global
Geophysics, Cambridge University Press, New York, 472 pp.
[2] Lillie, R.J., 1999, Whole Earth Geophysics: An Introductory Textbook
for Geologist and Geophysicists: Prentice Hall, New Jersey, 361 pp.
[3] Oruç, Bülent., 2012. Teori ve Örneklerle Gravimetri. ISBN: 978-605-
5936-65-5, Umuttepe Yayınları.
88
Volume 3 (2018), 89-91
Determination of Updated Tectonic Structure of Turkey Utilizing Gravity

Data
Ali Elmas1*+
*Corresponding Author ve +Speaker: elmas@ktu.edu.tr
Presentation/Paper Type: Oral/Full Text
Abstract – The updated structural discontinuities of Turkey are determined utilizing Bouguer gravity data in this study.
Total horizontal gradient technique was used to reveal the lineaments. This technique is applied to first vertical derivative
values of regional gravity data that calculated from the Bouguer gravity data of Turkey. The determined lineaments are
compared with existing faults in the region. Along with a good fit between this study and previous studies, new lineaments
have been found.
Keywords – Turkey, Horizontal Gradient Magnitude, First Vertical Derivative, Lineament
Türkiye'nin Güncel Tektonik Yapısının Gravite Verileriyle Belirlenmesi

Özet – Türkiye'nin güncel yapısal süreksizlikleri, Bouguer gravite verileri değerlendirilerek bu çalışmada
yorumlanmıştır. Çalışma alanındaki çizgisellikleri ortaya çıkarmak için toplam yatay türev tekniği kullanılmıştır. Kullanılan bu
teknik, Türkiye Bouguer gravite verilerinden elde edilmiş rejyonal gravite verilerinin birinci düşey türev değerlerine
uygulanmıştır. Belirlenen çizgisellikler, bölgedeki mevcut faylarla karşılaştırılmıştır. Bu çalışma ile önceki çalışmalar arasında
iyi bir uyum olmakla birlikte, yeni süreksizlikler bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler – Türkiye, Toplam Yatay Türev, Birinci Düşey Türev, Çizgisellik
I. GİRİŞ
Alpin sıradağlar kuşağı içinde bulunan Türkiye'de gerek
Alp-öncesi orojenik hareketlerin ve gerekse Alpin
hareketlerinin etkileri, ülkenin değişik yerlerinde
görülmektedir [5]. Türkiye Avrasya, Anadolu, Afrika ve
Arabistan levhalarını kapsayan, tektonik açıdan çok aktif bir
bölgede bulunmaktadır [9]. Türkiye neotektoniğini, batıda
Helenik dalma-batma zonunun güneye doğru göç etmesi ve
doğuda Arabistan ile Anadolu levhalarının çarpışması kontrol
eder. Türkiye, Avrasya ve Afrika-Arabistan ile temsil edilen
eski Gondwana arasında yer alır. Türkiye'nin zaman içinde
gelişmiş tektonik yapısı Şekil 1'de görülmektedir. Bu
çalışmada, Türkiye'nin EGM08 Bouguer gravite verilerinden,
alçak geçişli süzgeçle elde edilen rejyonal gravite verilerinin
birinci düşey türev değerleri toplam yatay türev tekniği ile Şekil 1. Türkiye güncel fay haritası [10]
değerlendirilerek, Türkiye'nin güncel tektonik yapısı ortaya
konulmaya çalışılmıştır. Çalışma alanındaki yeni fay türü yapıları ve çizgisellikleri
belirlemek için [1] tarafından geliştirilen, Toplam Yatay
II. MATERYAL VE TÖNTEM Türev (TYT) sınır analiz tekniğini de içeren POTENSOFT
[5] ve [9] farklı veri setleri kullanarak, Türkiye ve civarının programı kullanılmıştır. Şekil 2’de görülen çalışma alanına
tektonik yapısını araştırmışlardır. Bu çalışmada ise Türkiye ait Bouguer gravite verileri Dünya Gravite Modeli'den
EGM08 Bouguer gravite verilerinden, alçak geçişli süzgeçle (EGM08) elde edilmiştir [7] Tektonik yapılarla ilişkili olarak,
elde edilmiş rejyonal gravite verilerinin birinci düşey türev gravite değerleri farklı doğrultularda yönelimler
değerleri kullanılarak, bölgeye ait tektonik yapı yeniden sergilemektedir (Şekil 2).
değerlendirilmiştir. Şekil 1'de Türkiye için güncel fay haritası
verilmiştir.
89
Şekil 2. Çalışma alanının Bouguer gravite haritası.
Çalışma alanına ait ara yüzeylerin derinlikleri, ilk olarak [8]

tarafından geliştirilen genlik spektrumu tekniği kullanılarak
belirlenmiştir. Hesaplama sonucunda dört farklı ara yüzey
derinliği bulunmuştur (Şekil 3). Genlik spektrumundan
yararlanılarak bulunan derinlikler sırasıyla 5.570 km, 23.019
km, 35.598 km ve 53.491 km ile temel kaya, Conrad, Moho
ve Litosfer-Astenosfer Sınır (LAS) ara yüzeylerine aittir
(Şekil 3).
Şekil 4. a) Rejyonal gravite haritası, b) birinci düşey türev haritası, c) TYT

haritası. Kırmızı çizgiler bilinen fayları göstermektedir [3, 10].
Rejyonal gravite verilerinin birinci düşey türev

Şekil 3. Çalışma alanına ait gravite verilerinin genlik spektrumu. değerlerinden hesaplanan TYT genliğinin maksimum
değerleri, çalışma alanındaki tektonik süreksizlikleri ve
Literatürde mevcut gravite çalışmalarında, fay türü yapıları çizgisellikleri gösteren yapıları temsil etmektedir (Şekil 4c).
ve çizgisellikleri belirlemek için TYT tekniği genellikle
Bouguer gravite verilerine göre düzenlenmiştir [2, 6]. Bu
çalışmada ise TYT tekniği, Türkiye'nin EGM08 Bouguer III. SONUÇLAR
gravite verilerinden, alçak geçişli süzgeçle (Kc4= 0.25 km-1) Bu çalışmada, Türkiye'nin yeni çizgisellik haritası
elde edilen rejyonal gravite verilerinin birinci düşey türev verilmiştir. Yeni çizgiselliklerin yerleri, TYT haritasının
değerlerine uygulanmıştır. Bu sebeple, öncelikle bölgeye ait maksimum genlik değerleri kullanarak belirlenmiştir. Bölge,
Bouguer gravite verilerinden rejyonal ve yerel gravite çarpışma kuşağı içinde olmasının dışında hem yüzeyde hem
verilerini elde etmek için Butterworth alçak geçişli süzgeç de derinde yoğun magmatik faaliyet olmasından dolayı, her
kullanılmıştır. Daha sonra, rejyonal gravite verilerinin birinci bir magmatik kütle veya sokulum doğal olarak farklı gravite
düşey türev değerlerini hesaplamak için Hızlı Fourier anomalisi üretir. Bu kütlelerin yan kayaçlar ile dokunaklarını
dönüşümü (FFT) Yöntemi [4] kullanılmıştır. TYT'in genliği, faylardan ayırt etmek için, bu çalışmanın sonuçlarından
birinci düşey türev değerlerine göre Formül 1'de verildiği gibi yararlanılarak daha farklı çalışmalar yapılmalıdır.
ifade edilir:
∂2 g 2 ∂2 g 2
T(x, y) = √( ) +( ) (1) KAYNAKLAR
∂x ∂z ∂y ∂z
[1] Arısoy, M. Ö., Dikmen, Ü., 2011. Potensoft: MATLAB-based
Software for potential field data processing, modelling and mapping.
∂2 g ∂2 g Computer & Geosciences, 37, 935–942.
Burada ve terimleri rejyonal gravite verilerinin
∂x ∂z ∂y ∂z [2] Cooper, G. R. J., Cowan, D. R., 2006. Enhancing potential field data
birinci düşey türev değerlerinin x ve y yönlerindeki using filters based on the local phase. Computers and geosciences, 32
değişimlerini ifade etmektedir. (10), 1585-1591.
[3] Eyüboğlu, Y., Santosh, M., Dudas, F.O., Akaryali, E., Chung, S.L.,
Bölgeye ait rejyonal gravite, rejyonal gravitenin birinci Akdag, K., Bektas, O., 2013. The nature of transition from adakitic to
düşey türev haritaları ve birinci düşey türevin TYT haritası non-adakitic magmatism in a slab-window setting: a synthesis from
sırasıyla Şekil 4a, 4b ve 4c'de görülmektedir. the eastern Pontides, NE Turkey. Geoscience Frontiers 4, 353–375.
[4] Gunn, P. J., 1975. Linear transformations of gravity and magnetic
fields. Geophysical Prospecting, 23 (2), 300-312.
[5] Ketin.İ. (1959). Türkiye'nin Orojenik Gelişmesi. MTA Dergisi, No:53.
Ankara.
90
[6] Nabighian, M. N., 1972. The Analytic Signal of two dimensional

magnetic bodies with polygonal cross section: Its properties and use
for automated anomaly interpretation. Geophysics, 37, 507–517.
[7] Pavlis, N. K., Holmes, S. A., Kenyon, S. C., Factor. J. K., 2008. An
Earth Gravitational Model to Degree 2160: EGM2008. EGU General
Assembly 2008, Vienna, Austria, April 13–18, 2008. http://earth-
info.nga.mil/GandG/wgs84/gravitymod/egm2008. (Ziyaret tarihi: 11
Şubat 2017).
[8] Spector, A., Grant, F. S., 1970. Statistical models for interpreting
aeromagnetic data. Geophysics, 35, 293–302.
[9] Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution ol Turkey : A
plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181 - 241.
[10] URL-1
(https://www.google.com.tr/search?tbmisch&sa=1&q=türkiyenin+gün
celleşmiş+fay+haritası) (Ziyaret tarihi: 10 Haziran 2017).
91
Volume 3 (2018), 92-96
Modified Synthetic Variable Ratio Pansharpening Method

Volkan Yilmaz1*+, Cigdem Serifoglu Yilmaz and Oguz Gungor
1Department of Geomatics, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
*Corresponding author: volkanyilmaz.jdz@gmail.com
+Speaker: volkanyilmaz.jdz@gmail.com
Abstract – Pansharpening, which is transferring the spatial content of a high-resolution panchromatic (PAN) band into a lower-
resolution multispectral (MS) image to produce a spatially enhanced MS image, has always been one of the hottest topics of
image processing. Numerous studies have focused on developing approaches to inject the spatial details with minimum spectral
distortion. This study utilized the Genetic Algorithms (GA) to improve the performance of the Synthetic Variable Ratio (SVR),
which is one of the most conventional pansharpening methods. This method was modified such that the weight of each MS band
was estimated by means of a GA to achieve the optimum result. The spectral quality of the image produced by the proposed
approach was compared against those of the images obtained from widely-used pansharpening algorithms Principal Component
Analysis (PCA), Modified IHS (MIHS), Gram-Schmidt (GS), Nearest Neighbor Diffuse (NND), High-Pass Filtering (HPF) and
conventional SVR. The quantitative evaluation of the pansharpening results revealed that the proposed approach resulted in
superior spectral quality, compared to the other methods.
Keywords – pansharpening, genetic algorithm, synthetic variable ratio, image enhancement, image fusion
I. INTRODUCTION This study aimed to modify the conventional SVR

The main objective of pansharpening is to inject the spatial pansharpening method to improve its spectral quality
characteristics of a higher-resolution PAN band into a lower- preservation performance on MS images. Further information
resolution MS image. Pansharpened images can be used for on the proposed method can be found in the following section.
further analysis (such as image classification, object
II. MATERIAL AND METHODOLOGY
recognition etc.) which attaches importance to the
performance of the pansharpening methods used. Since there A. Study Area and Data
is no such thing as ‘the best pansharpening method’ in the The study area was selected in the Surmene province of the
literature [1], each pansharpening approach is expected to city of Trabzon, which is located in the northeast of Turkey.
distort the color content of the input MS image to some extent. All pansharpening approaches used in the present study were
To achieve the best color fidelity, researchers have put so employed by using WorldView-2 MS (2 m) image and
much effort to develop more effective approaches. WorldView-2 PAN (50 cm) bands, which were both acquired
The BRV method is one of the very first pansharpening in 2012.
methods used by remote sensing community. The method
multiplies each MS band by the PAN band and divides the
result by the intensity produced by summing all input MS
bands [2]. The conventional SVR, which is a modified version
of the BRV method, calculates the intensity component as the
weighted sum of the input MS bands [3], [4]. The PCA
method, one of the most fundamental component substitution-
based methods, produces outputs by substituting the PAN
band by the first principal component of the PCA-transformed
image [5]. The GS, similar to the PCA method, replaces the
first band of the GS-transformed image by the PAN band in
order to produce the pansharpened image [6]. The MIHS
method is able to deal with more than three MS bands [7],
unlike the conventional IHS-based pansharpening method [8],
where an intensity obtained from the IHS transformation of the
RGB bands is replaced by the PAN band to transfer the spatial
details. The NND method considers each pixel spectrum in the
pansharpened image as a weighted linear mixture of the
spectra of the neighboring superpixels [9]. The HPF method
adds the spatial details of a high-pass filtered PAN image into
the input MS image [10].
Fig. 1 Study area
92
Yilmaz et al., Modified Synthetic Variable Ratio Pansharpening Method, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
B. Modified SVR Approach quantitative measures are needed for more reasonable spectral
The conventional SVR method calculates the pansharpened quality investigation.
bands by multiplying each MS band by the PAN band and
dividing the result by an intensity band computed as the
weighted sum of all input MS bands. The BRV method
considers that the weights of all MS bands are equal, which is
the main reason for the spectral distortion caused by this
method. Hence, more reasonable band weights should be used
to compute more efficient intensity components. This study
estimated a weight for each MS band by means of the GA.
The GA is a randomized optimization method based on the
principles of evolution [11]. It applies a ‘survival of the fittest’
strategy to find the optimum solution in a very complex
environment [12]. The GA starts by generating a population,
which consists of randomly generated chromosomes. An
objective function is applied on each chromosome and a fitness
criterion is specified to evaluate the fitness of each
chromosome. The fittest chromosomes are transferred to next
generations in order to produce new offsprings via crossover
and mutation operations [11], [13]. The selection, crossover
and mutation operations continue until the optimum solution
is found.
In this study, we encoded a GA in MATLAB environment
to estimate the band weights achieving the optimum SVR
pansharpening performance. The population size, crossover
rate and mutation rate parameters were set to 1000, 0.95 and
0.05, respectively. The objective function was the
conventional SVR method itself, whereas The Root Mean
Square Error (RMSE) was the fitness criterion. The encoded
GA tried to find the chromosome that achieved the minimum
RMSE. The iterations revealed that the band weights of 0.16,
0.10, 0.13, 0.14, 0.12, 0.13, 0.12 and 0.09 generated the
intensity component providing the optimum pansharpening
result for the WorldView-2 data set used.
III. RESULTS AND DISCUSSION

Visual inspection of pansharpening results may provide a
general overview about the color preservation performances of
the methods used. If the color content of a pansharpened image
is visually similar to that of the input MS image, then the used
pansharpening method can be said to be successful in spectral
manner. Figure 2 shows the results of the BRV, PCA, GS,
MIHS, NND, HPF, SVR and proposed approaches to compare
their results against each other and against the input MS data.
As seen in the figure, the proposed approach provided the
optimum pansharpening result in terms of spectral quality, as
it produced colors that were in best agreement with those of
the input MS image. Despite the fact that the MIHS method
provided similar colors to the input MS data, it caused a
paleness in the pansharpened image. It also caused apparent
color distortions in darker areas. The GS and conventional
SVR methods were found to be the other ones that produced
acceptable results. Figure 2 also shows that the PCA, NND and
BRV methods caused significant color distortions in many
parts of the study area. When it comes to spatial fidelity, the
PCA, MIHS and GS methods were found to be less successful
in transferring the spatial details, compared to the other
approaches used. In spite of the fact that qualitative evaluation
presents a general overview on pansharpening performances,
it is highly subjective and therefore cannot be utilized to render
a strict decision on spectral quality. Hence, additional
93
Fig. 2 Pansharpening results
The spectral quality of all pansharpening results were also

investigated by means of the Erreur Relative Globale
Adimensionalle de Synthese (ERGAS) [14], Structural
Similarity (SSIM) [15], Universal Image Quality Index (UIQI)
[16], Feature Mutual Information (FMI) [17] and Gradient
Similarity (GSM) [18] metrics. The correlation coefficient
(CC) was also calculated between the input MS and
pansharpened bands to evaluate the color consistency. The best
value for the ERGAS metric is 0, whereas 1 for the others.
Following is the mathematical theories of the quantitative
metrics used.
𝐾
ℎ 1 𝑅𝑀𝑆𝐸(𝑘) 2
ERGAS = 100 √ ∑ ( )
𝑙 𝐾 𝜇(𝑘)
𝑘=1
(1)
𝑛𝑝
1
RMSE = √ ∑(𝑀𝑆(𝑘)𝑖 − 𝐹(𝑘)𝑖 )2
𝑛𝑝
𝑖=1
(2𝜇𝑀𝑆 𝜇𝐹 + 𝐶1 )(2𝜎𝑀𝑆−𝐹 + 𝐶2 )
SSIM = 2 (2)
(𝜇𝑀𝑆 + 𝜇𝐹2 + 𝐶1 )(𝜎𝑀𝑆
2
+ 𝜎𝐹2 + 𝐶2 )
4𝜎𝑀𝑆−𝐹 𝑀𝑆 𝐹
UIQI = 2 2 (3)
2
(𝑀𝑆 + 𝐹 ) (𝜎𝑀𝑆 + 𝜎𝐹2 )
𝐼𝐹−𝑀𝑆 𝐼𝐹−𝑃𝐴𝑁
FMI = + (4)
𝐸𝐹 + 𝐸𝑀𝑆 𝐸𝐹 + 𝐸𝑃𝐴𝑁
2𝑔𝑀𝑆 𝑔𝐹 + 𝐶4
GSM = 2 (5)
𝑔𝑀𝑆 +𝑔𝐹2 + 𝐶4
∑𝑚 ∑𝑛(𝑀𝑆𝑚𝑛 − ̅̅̅̅
𝑀𝑆)(𝐹𝑚𝑛 − 𝐹̅ )
CC = (6)
̅̅̅̅)2 (𝐹𝑚𝑛 − 𝐹̅ )2
√∑𝑚 ∑𝑛(𝑀𝑆𝑚𝑛 − 𝑀𝑆
where,
ℎ is the spatial resolution of the PAN image,
𝑙 is the spatial resolution of the MS image,
𝑀𝑆 is the input MS image,
𝑃𝐴𝑁 is the input PAN image,
𝐹 is the pansharpened image,
𝑛𝑝 is the total number of pixels,
𝐾 is the total number of bands,
𝜇 refers to mean,
𝜎 refers to variance,
𝐸 refers to histogram-based entropy,
𝐼 refers to information,
𝑔 refers to gradient.
Table 1 shows the metric values calculated to investigate the

spectral quality of the pansharpened images. The best metric
values are highlighted with grey color in the table. As seen in
the table, the proposed approach got the best values from all
metrics, except for the FMI. This, of course, led us to the
conclusion that the proposed approach provided spectrally
superior results compared to the other methods used, which is
in good agreement with visual findings. Table 1 also shows
that the GS method got the best metric values after the
94
proposed approach. The HPF and conventional SVR methods [9] W. Sun, B. Chen, and D. Messinger, “Nearest-neighbor diffusion-based
pan-sharpening algorithm for spectral images,” Opt. Eng., vol. 53, no.
were found to be other ones that provided images with high
1, 2014.
spectral fidelity. The MIHS, BRV, NND and PCA presented [10] R. A. Schowengerdt, “Reconstruction of multispatial, multispectral
the least spectral quality preservation performances with image data using spatial frequency content, Photogramm Eng. Remote
respect to the metric values given in Table 1, which is also in Sens., vol. 46, no. 10, pp. 1325-1334, 1980.
[11] H. Holland, Adaptation in Natural and Artificial Systems, Ann Arbor:
conformance with qualitative evaluation results.
The University of Michigan Press, 1975.
One of the biggest advantages of GAs is that they are not [12] M. Yu, “Image segmentation using genetic algorithm and
dependent on complicated computations, which makes them morphological operations,” Master’s Thesis, Iowa State University,
easy to implement. Estimating a weight for each MS band via 1998.
[13] K. S. Tang, K .F. Man, S. Kwong, and Q. He, “Genetic algorithms and
GA enabled the generation of a more efficient intensity
their applications,” IEEE Signal Process. Mag., vol. 13, no. 6, pp. 22-
component and therefore, the preservation of the color content 37, 1996.
while transferring the spatial details. Increasing the population [14] L. Wald, “Fusion of Images of Different Spatial Resolutions,” Presses
size may lead to a better color balance between the input MS de l'Ecole, Ecole des Mines de Paris France, 2002.
[15] Z. Wang and Q. Li, “Information content weighting for perceptual
and pansharpened bands. However, this will cause an increase
image quality assessment,” IEEE Trans. Image Process., vol. 20, pp.
in computation time. 1185–1198, 2011.
[16] Z. Wang, and A. C. Bovik, “A universal image quality index,” IEEE
Table 1. Spectral metric values Signal Process. Lett., vol. 9, pp. 81–84, 2002.
Method ERGAS SSIM UIQI FMI GSM CC [17] M. B. Haghighat, A. A. Aghagolzadeh, and H. Seyedarabi, “A Non-
BRV 193.137 0.083 0.033 0.888 0.735 0.865 Reference Image Fusion Metric Based on Mutual Information of Image
Features,” Comput. Electr. Eng., vol. 37, no. 5, pp. 744-756, 2011.
PCA 19.699 0.497 0.262 0.867 0.922 0.859
[18] A. Liu, W. Lin, and M. Narwaria, “Image quality assessment based on
GS 5.074 0.633 0.325 0.888 0.950 0.895 gradient similarity,” IEEE Trans. Image Process., vol. 21, pp. 1500–
MIHS 7.549 0.522 0.245 0.860 0.926 0.751 1512, 2012.
NND 7.228 0.454 0.196 0.857 0.920 0.812
HPF 5.338 0.629 0.305 0.902 0.941 0.877
SVR 5.330 0.615 0.282 0.898 0.946 0.879
Proposed 4.107 0.694 0.433 0.870 0.957 0.904
IV. CONCLUSION
This study aimed to improve the performance of the SVR
pansharpening method by estimating a weight for each MS
band via GA. Qualitative and quantitative investigation
revealed that the proposed approach did not only surpass the
conventional SVR, but also widely-used methods BRV, PCA,
GS, MIHS, NND and HPF in terms of spectral quality. Using
GA with the SVR method provided an efficient solution to the
spectral distortion problem. Further studies will focus on
improving the performances of other pansharpening methods
with the aid of GAs.
REFERENCES
[1] C. Pohl, and J. van Genderen, Remote sensing image fusion: A practical
guide, Crc Press, 2016.
[2] W. A. Hallada, and S. Cox, “Image sharpening for mixed spatial and
spectral resolution satellite systems,” in Proc. 17th International
Symposium on Remote Sensing of Environment, 1983, pp. 1023-1032.
[3] D. Pradines, “Improving SPOT images size and multispectral
resolution,” in Earth Remote Sensing Using the Landsat Thermatic
Mapper and SPOT Sensor Systems, International Society for Optics
and Photonics, 1986, pp. 98-103.
[4] C. K. Munechika, J. S. Warnick, C. Salvaggio, and J. R. Schott,
“Resolution enhancement of multispectral image data to improve
classification accuracy,” Photogramm Eng. Remote Sens., vol. 59, no.
1, pp. 67-72, 1993.
[5] P. S. Chavez, and A. Y. Kwarteng, “Extracting spectral contrast in
Landsat Thematic Mapper 23 image data using selective principal
component analysis,” Photogramm. Eng. Remote Sens., vol. 55, pp.
339–348, 1989.
[6] C. A. Laben, and B. V. Brower, “Process for enhancing the spatial
resolution of multispectral imagery using pan-sharpening,” U.S. Patent
6 011 875, Washington, DC: U.S. Patent and Trademark Office, 2000.
[7] Erdas Imagine Field Guide, Leica Geosystems.
[8] R. Haydn, G. W. Dalke, J. Henkel, and J. E. Bare, Application of the
IHS color transform to the processing of multisensor data and image
enhancement. In Proc. International Symposium on Remote Sensing of
Environment, First Thematic Conference: Remote sensing of arid and
semi-arid lands, 1982.
95
96
Volume 3 (2018), 97-103
Aktif Güç Filtresi ile Harmoniklerin Dengesiz Yükte Eliminasyonu

Süleyman Adak1*+
1Elektrik ve Enerji Bölümü/Meslek Yüksekokulu, Mardin Artuklu Üniversitesi, Mardin, Turkiye
*Corresponding Author:suleymanadak@yahoo.com
+Speaker:suleymanadak@yahoo.com
Özet- Bu çalışmada, non-lineer ve dengesiz yükün bulunduğu güç sisteminde aktif filtre kullanılarak harmonik distorsiyonun
değeri düşürülmüştür. Pasif harmonik filtrelerin aksine, modern aktif harmonik filtreler, güç faktörü düzeltme, gerilim
regülasyonunu saglama, yükün dengelenmesi, harmonikleri filtrelenmesi, gerilimdeki flikerin azalmasını önleme, reaktif güç
kontrolü gibi bir çok fonksiyona sahiptirler. Önerilen güç sistemi, üç fazlı gerilim kaynağı, tam dalgalı kontrolsüz redresör,
aktif filtre ve R-L endüktif yükünden oluşmaktadır. Tam dalga kontrolsüz doğrultucu 3., 5., 7., 11., 13., 15., 17., 19., vb.
harmonik bileşenleri üretir. Tam dalgalı kontrolsüz doğrultucu giriş akımının toplam harmonik bozulmasını (THD I) azaltmak
için aktif filtre kullanıldı. Güç sistemi Matlab/Simulink programı kullanılarak modellendi. Simülasyon sonuçları hem
harmoniklerin elimine edildiğini hem de THD’ninde azaltıldığını göstermiştir. Güç sisteminde THDI değeri % 44.61 olarak
ölçüldü.Filtreleme kullanıldıktan sonar bu değer % 4.491 olarak ölçüldü. Güç sisteminde aktif filtre kullanılması sonucunda
THDI degerinde % 41.119 oranında azalma sağlandı.
Anahtar Kelimeler - Toplam harmonik distorsiyonu, Aktif filter, Non-lineer yük, Tam dalga kontrolsüz doğrultucu, Dengesiz
yüklenme
Elimination of harmonic with Active Power Filter in Unbalanced Load

Abstract –In this study, the value of harmonic distortion is reduced by using active filter in non-linear and unbalanced load
system. Unlike passive harmonic filters, modern active harmonic filters have multiple functions, such as harmonic filtering,
reactive-power control for power factor correction and voltage regulation, load balancing and voltage-flicker reduction. The
proposed power system is a combination of three-phase voltage supply, full wave uncontrolled rectifier, active filter and R-L
inductive load. Full wave uncontrolled rectifier produces 3th, 5th, 7th, 11th, 13th, 15th, 17th, 19th, etc. harmonics components.
An active filter is used to reduce the total harmonic distortion of the input current (THD I) of the full wave uncontrolled
rectifier. Power system is modeled by using Matlab/Simulink program. Simulation results show that both the harmonics are
eliminated and the THD value is reduced. THDI was measured % 45.61 in power system. After filtering, it was measured as %
4.491. As a result of using active filter value of THDI is reduced by 41.119 % in power system.
Keywords-Total harmonic distortion, Active filter, Non-linear load, Full wave uncontrolled rectifier, Unbalanced load
I. GİRİŞ
Üç ve üçün katı harmonik bileşenlerin nötür iletkeninden
Doğrultucular, inverterler, doğru akım kıyıcıları ve geçtiği için PV sistemde aşırı yüklenme oluşur. Bunun
alternatif akım kıyıcıları bu güç elektroniği tabanlı çihazlar sonucunda nötür iletkeni ısınır bu durum yangın riskine
yapılarında bulunan anahtarlama elemanlarının non-lineer neden olur [1], [2]. Günümüzde gittikçe artan sayıdaki non-
karekteristiğinden dolayı birer harmonik kaynağıdırlar. lineer elemanın elektrik şebekesine bağlanması ile sinüzoidal
Anahtarlama işleminde, Tristör (SCR), İzole Kapılı Bipolar olmayan akım ve gerilim temel büyüklükleri oluşmakta ve bu
Transistör (IGBT), Metal Oksit Yarıiletkenli Alan Etkili büyüklükler harmonic bileşenleri doğurmaktadır [3].
Transistör (MOSFET) gibi güç elektroniği devre elemanları Özellikle güç elektroniği tabanlı çihazlar sistemde harmonic
kullanılır. Bu cihazlar anahtarlama prensibiyle bileşenlerin oluşmasında çok etkindirler.
çalıştıklarından sinusoidal dalganın sinusoidal olan dalga
formunda bozulmalar oluşur, buda harmoniklerin bileşenlerin Güç sistemlerinde harmonik bileşenlerin eliminasyonunda
oluşmasına sebeb olur. aktif filtreler etkin olarak kullanılmaktadırlar. Aktif filtreler
non-lineer yük ile kaynak arasına bağlanır. Non-lineer yükün
Harmonik bileşenlerin ortaya çıkması işletme araçlarını ve çektiği harmonik bileşen ile aynı genlikte fakat ters fazda
tesislerin yükleyerek ek kayıplara ve aşırı ısınmaya sebep değerlesini şebekeye enjekte ederek harmonik bileşeni yok
olmaktadır. Ayrıca rezonans olaylarına da sebep olarak eder. Bu sayede şebekeden harmoniksiz akım çekilmesini
işletme için çok zararlı bir durum meydana getirmektedir. Bu temin eder. Aktif filtreler güç elektroniği elemanları
yüzden işletmelerde harmoniklerin meydana gelmemesi için, kullanılarak gerçekleştirilirler [4, 5]. Şekil 1’de aktif filtrenin
ilk aşamada tedbirler düşünülüp ona göre tasarım ve tesis güç sistemine bağlantı şeması verilmiştir.
yapılır.
97
Adak, Aktif Güç Filtresi ile Harmoniklerin Dengesiz Yükte Eliminasyonu, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
gösterirler. Aktif filtrelerin verimliliği %94 civarlarındadır

[10]-[12].
Analog ölçüm tekniği ile üretilen aktif filtreler ise,analog
filtre devreleri sayesinde ölçtüğü akımın 50 (Hz) deki
bileşenini, gerilimin ise 50 (Hz) ‘in üzerindeki bileşenlerini
süzerek elde ettiği akım ve gerilim bilgisini referans akım ve
gerilimle karşılaştırır. Ölçülen harmonik akımına göre, yarı
iletken anahtarlama elemanı olan IGBT’ lerle 10 (KHz)‘de
tetikleme yapılarak, şebeke geriliminden yüksek bir gerilimde
seçilen 700V’ luk kondansatörler devreye girip çıkarak
ölçülen harmonik akımın simetrisini üretirler. Bu sayede
analog teknikle üretilmiş aktif filtreler sistemdeki tüm
harmonik akımları maksimum 2 (msn) gecikme ile ve %98
verimlilikle filtre ederler [11]-[13].
Şekil 1. Aktif güç filtresinin sisteme bağlantı şeması Aktif güç filtresinin en önemli ünitesi harmonik belirleme
ünitesidir. Yük akımındaki harmonikleri yok edecek
Aktif filtrede harmonik bileşeni tanımlamak için bir kompanzasyon akımını üretir. Bu akımı üretmek için iki
kontrol bloğu vardır. Aktif filtreler kaynak empedansına metot kullanılmaktadır. Bu metotlar p-q teorisi olarak bilinen
pasif filtrelere gore daha az bağimlıdır. Güç Sisteminde yük reaktif güç metodu ile hızlı Fourier transformasyon Fast
artışı durumunda kontrolü yenibaştan programlanması Fourier Trasformer (FFT) metodudur. Aktif filtrenin
yeterlidir. Harmonikler, bir elektrik sisteminde temel performansı şebeke empedansına daha az bağımlıdır. Yük
frekansın bazı tam katlarında ortaya çıkan akımlar ve değiştiğinde sadece kontrolör yeniden proğlanmalıdır
gerilimler olarak dikkate alınırlar [6]-[8]. Doğrultucularda [14],[15]. Harmonik büyüklüklerin sınırlandırılmasını
harmonik bileşenler aşağıdaki forlmülle hesaplanırlar; amaçlayan harmonik standartlarında çok sıklıkla kullanılan
toplam harmonik distorsiyonu akım için,
h = kp  1 (1)
√𝐼12 +𝐼22 +𝐼32 +⋯𝐼𝑛2
%THDI = 100 ∗ 𝐼1
(2)
Burada k, tam sayıyı p, doğrultuculardaki darbe sayısını h,
ifadesinden yararlanarak bulunur. Burada In, harmonikli akım
harmonik mertebesini göstermektedir. Buna göre
bileşenlerini, I1 , temel harmonik bileşeni gösterir [16], [17].
5,..7,..11..13,......mertebeli harmonikler etkin olur. Görüldüğü
THD değeri non-lineer dalga formunun sinüs dalga
gibi üç fazlı konverterlerde çift sayılı harmonikler ile 3 ve 3
formundan sapmasının bir ölçütüdür. Güç sisteminde THD
çün katı harmonikler söz konusu değildir. Yannız bir fazlı
değerinin standartlarca tanımlanan limit değerlerin altına
konverterlerde 3 ve üçün katı harmonikler bulunur.
düşürülmesi için aktif harmonik filtre devrelerinin
kullanılması gerekmektedir [18], [19]. Aktif güç filitresiz güç
Alışveriş merkezlerinde ticari binalarda sık, sık karşılaşılan
sistemine ilişkin prensip şeması Şekil 2’de verildiği gibidir.
ve tek fazlı ofis çihazlarından kaynaklanan 3 ve 3’ün katı
harmonikler nötr hattında devrelerini tamamlarlar. Nötr hattı
aşırı ısınır. Bu tesislerde nötr-toprak arası gerilimlerin artması
sonucu elektronik çihazlarda arızalar oluşmaktadır. Özellikle
biomedikal cihazlarda bu durum çok etkilidir. [7]-[9].
Harmoniklerin oluşmasına neden olan kaynakların başlıcalar
şunlardır:
 Kesintisiz güç kaynakları (UPS).
 Doyma bölgesinde ve boşta çalışan
Transformatörler.
 Statik dönüştürücüler (Konvertörler).
 Statik VAR kompanzatörleri.
 Doğru akım ile enerji iletimi (HVDC).
 Ark ocakları.
 Güneş enerjisi sistemleri.
 Motor sürücüleri.
Şekil 2. Güç sisteminin simulink eşdeğeri (filtrelemeden önce)

II. MATERYALLER VE METOD
Aktif filtrede analog ve mikro işlemci olmak üzere iki tür Şekil 2’ yük akımı için THDI=% 31.86 olarak bulundu.Bu
üretim mevcuttur. Mikroişlemci ile örnekleme yapan aktif değer standartlarca ifade edilen değerleri aşmaktadır. Güç
filtreler, sistemi analiz etmeleri gerektiğinden sistemde sistemine harmonik bileşenleri süzecek aktif filtrelerin tesisi
örnekleme yaptıktan sonra FFT (Fast Fourier Transform) gerekmektedir. Harmonik akım ve gerilimlerinin genlikleri
yaparlar. FFT sonucuna göre sistemdeki harmoniklerin mertebesi ile ters orantılıdır, mertebe büyüdükçe harmonik
düzeltmek üzere akım üretirler. Bu tür filtrelerin cevap verme genliği azalır. Harmonikli akımlar kaynaktan empedansın
süreleri 40 (msn)’den başlıyarak modeline göre artış düşük olduğu yüklere doğru akar. Kısacası sistemdeki tüm
98
elemanları etkilediğinden, harmonikler enerji sistemlerinde THDV en çok paralel bağlı yüklerin analizinde kullanılır.
istenmeyen niceliklerdir [20]. Kontrolsüz dogrultucu çıkış THDI ise devre kesici ve transformatör gibi güç sistemine seri
gerilimi dalga formu Şekil 3’te verilmiştir. olarak bağlı elemanlar üzerinden akan harmonik akımlarını
analizinde kullanılır.
Non-lineer karakteristikli yükler ne kadar düşük güçte
olurlarsa olsunlar akım ve gerilimin sinus şeklinde olan dalga
formunu bozar ve THD değerlerinin yükselmesine neden
olurlar. Kaynak akımı harmonik bileşenlerin genlikleri Şekil
4’te verilmiştir.
Şekil 3. Tam dalga kontrolsüz dogrultucu cıkış gerilimi
Harmonikler bileşenler elektrik şebekesindeki kirliliktir.

AC/DC ile DC/AC gibi dönüştürücülerin kullanılmalarının
gün be gün arması ile bu kirlilik oranı artmaktadır. Bunun
sonucunda devrenin temel büyüklükleri olan akım ve
gerilimin sinusoidal dalga formu bazulur. Akım ve gerilim
için tanımlanan toplam harmonik distorsiyonun değeri artar.
Güç sistemin kaynak akımı dalga formu ile harmonik Şekil 4. Harmonik bileşenler (filitreleme öncesi)
bileşenler Tablo 1’de verilmiştir.
Filtre tasarımı yapılırken düşük dereceli harmonik
Tablo 1.Güç sistemindeki harmonik bileşenler (filitresiz) bileşenler için tek ayarlı filtreler kullanılır. Harmonik
Harmonik Harmonik
derecesi büyüdükçe her harmonik bileşen için filter
Harmonik
bileşenin bileşenin faz tasarlamak ekonomik olmayacağından yüksek geçiren filter
bileşenler tasarımı ile belirli frekansın üstündeki harmonik bileşenler
genliği (A) acısı (Derece)
h1 20.29 -4.403 band geçiren filter ile filitrelenir.
h3 6.598 -6.159
h5 3.947 -13.56 Kısacası sistemdeki tüm elemanları etkilediğinden,
h7 2.807 -20.23 harmonikler enerji sistemlerinde istenmeyen niceliklerdir.Bu
h9 2.172 -26.67 yüzden harmonikleri süzecek aktif filtre devrelerinin
h11 1.765 -33.01 kurulmasına mutlak süratte gerek vardır.Bu sebepten dolayı
h13 1.481 -39.3 şebekelere aktif paralel filtreler yerleştirilir. Tam dalga
h15 1.271 -45.57 kontrolsüz dogrultucu giriş akımı değişimi Şekil 5’te
h17 1.11 -51.83 verilmiştir.
h19 0.9809 -58.09
h21 0.8751 -64.36
h23 0.7874 -70.64
h25 0.7127 -76.93
h27 0.6482 -83.24
h29 0.592 -89.57
h31 0.5425 -95.93
h33 0.4984 -102.3
h35 0.4589 -108.7
h37 0.4234 -115.2
h39 0.3911 -121.7
h41 0.3617 -128.2
h43 0.3348 -134.8
Şekil 5.Tam dalga kontrolsuz dogrultucu giriş akımı
h45 0.31 -141.5
h47 0.2873 -148.2
h49 0.2662 -157.9
Lineer olmayan cihazların neden sebep olduğu harmonik
bileşenlerin güç sistemi ile rezonansa oluşturmamasına dikkat
edilmelidir. Rezonans hali tüm harmonik bileşen için
araştırılmalıdır. Yüksek dereceli harmonik bileşenler, tüm
Harmonik hesaplamalarında dalga genlikleri gerilimler
güç sistemini etkileyebilir. Bu etkiler güç sistemi ve diğer
genliğini gösteriyorsa, gerilim toplam harmonik distorsiyonu
ekipmanların da performansını azaltır.
(THDV), gene bu bağlamda akımların genliğini gösteriyorsa
akım için toplam harmonikdistorsiyonu ( THDI ) adını alırlar.
99
III.SONUÇLAR
Elektrik sistemlerinde akım ve gerilimin sinüzoidal formda
ve 50 (Hz) frekansta olması istenir. Bu koşul kaliteyi
belirleyen temel kriterlerden biridir. Bununla birlikte güç
sisteminde bulunan non-lineer yükler ile non-sinüsoidal
kaynaklarde dolayı akım ve gerilim dalga formları sinus
şeklindeki dalga formları bozulur. Sonuçta sistemde
harmonik bileşenler oluşur. Kontrolsüz doğrultucu giriş
akımı;
𝑖(𝜔𝑡) = 20.29sin(𝜔𝑡 − 4.803) + 6.598 sin(3𝜔𝑡 − 6.159) +

3.947 sin(5𝜔𝑡 − 13.56) + 2.807 sin(7𝜔𝑡 − 20.23) +
2.172 sin(9𝜔𝑡 − 26.67) + 1.765 sin(11𝜔𝑡 − 33.01) +
1.481 sin(13𝜔𝑡 − 39.3) + 1.271 sin(15𝜔𝑡 − 45.57) +
1.11sin(17𝜔𝑡 − 51.83) (3)
şeklindedir. Bu non-lineer karakteristikli şebeke akımına

ilişkin grafik Şekil 6’da gösterildiği gibidir.
Şekil 7.Güç sisteminin simulink eşdeğeri (filtrelemeden sonra)
Şekil 7’deki güç sisteminde aktif filtre kullanmadan once

THDI % 31.86 olarak ölçülmüştü. Aktif filter kullanılması ile
THDI degeri % 2.857 düşürüldü.Aktif filtre lineer olmayan
bir yükün çektiği harmonik akımları yok etmek üzere,
harmonik akımları üretmek için güç elektroniği elemanları
kullanılarak oluşturulur. Aktif filtreler akım ve gerilim
harmoniklerini kompanze etmekle birlikte reaktif güç, gerilim
ve akım dengesizlikleri ve nötr akımı kompanzasyonları ile
şebeke gerilim regrasyonu içinde kullanılabilir. Aktif filtreler,
nonlineer yükün ürettiği akım harmoniklerini azaltıp,
şebekeden reaktif güç alıp verebilir.Tablo 2’de filitrelemeden
sonra şebeke akımının harmonik bileşenleri verilmiştir.
Şekil 6. Yük akımı dalga formu ile harmonik bileşenleri (filirtresiz)
Tablo 2. Güç sisteminde harmonik bileşenler (filitrelemeden
Sonra)
Elektrik şebekelerinde harmonik bileşenlerin sıfırlanması
imkansızdır. Harmonik bileşenleri standartlarca belirtilen Harmonik
Harmonik
Harmonik bileşenin faz
limitlere indirecek önlemler alınabilir. Harmonik bileşenleri bileşenin genliği
bileşenler acısı (Derece)
üreten güç elektroniği tabanlı çihazların tasarım aşamasında (A)
gerekli tedbirler alınabilir. Örneğin doğrultuçularda 6 darbeli h1 27.14 -0.1783
olacağı yerde 12 darbeli olarak tasarlanabilir veya doğrultuçu h3 0.1566 -7.952
paralel çalıştırılarak bunların primeri ortak sekonderinden
h5 0.1887 49.7
birisi üçgen, birisi yıldız bağlı bir transformatörden
beslenebilir. Bu sayede 5., ve 7., harmoniklerde önemli h7 0.1593 -119.7
azalmalar sağlanır. Transformatörlerin primerlerinin üçgen
h9 0.03803 -90
bağlanmasında 3., harmoniğin şebekeye geçişi
önlenebilir.Sözü edilen tasarıma yönelik bu tedbirler yeterli h11 0.1677 67.17
değildir. Harmonik bileşenleri süzecek aktif filtrelere mutlak
h13 0.1179 -123.8
surette ihtiyaç vardır. Şekil 7’de güç sistemi ile aktif filtrenin
bağlatı şeması verilmiştir. h15 0.03652 40.7
h17 0.09804 39.41
h19 0.09437 -122.1
h21 0.00737 -2.905
h23 0.057 41.5
100
h25 0.05955 -85.38

h27 0.08848 -3.303
h29 0.0745 16.18
h31 0.02848 -149.8
h33 0.03612 -2.233 IV. TARTIŞMA
h35 0.06232 17.22
h37 0.006448 144.5 Harmoniklerin giderilmesinde kullanılan aktif filtreler
h39 0.02938 68.4 bozulmanın istenen değerlere düşürmesinin yanında, sistem
için gereken reaktif güç ihtiyacını da karşılamaktadır.
h41 0.02529 48.58
Günümüzdeki filtre uygulamalarında aktif ve pasif filtreler
h43 0.0358 -90.01 kullanılmaktadır. Sisteme ilave edilmesi gereken filtrelerde
h45 0.0457 -53.48 dikkat edilmesi gereken en önemli husus filtrelerin güç
sistemiyle çalışma frekansının dışında rezonansa
h47 0.02802 20.45
girmemesidir. Aktif filtrelerin genel yapısı bir veya daha
h49 0.02742 -148.4 fazla dönüştürücüyü içerir. Tam ve doğru bir kompanzasyonu
elde etmek için hızlı cevaba sahip bir kontrol ve yüksek
Tablo 2’den görüleceği üzere aktif filtre temel bileşen enerji birikimine ihtiyaç vardır. İlk şart yüksek harmonikleri,
dışındaki harmonik bileşenleri büyük ölçüde elimine ettiği ikinci şart ise faz dengesizliğini ortadan kaldırmayı içerir.
görülecektir. Aktif filtrelerin en büyük dezavantajları IGBT teknolijisinin gelişmesi sonucunda güç yarı
maliyetlerinin yüksek olmasıdır. 3., 5., v.b düşük dereceden iletkenlerinin kullanıldığı konvertörler ile darbe genlik
etkili harmonikleri kompanze etmek için aktif filtrenin norm modülasyonu (PWM) tekniğini kullanarak, bobin ve
değeri büyür bu da maliyeti artırır. Bundan dolayı aktif kondansatör gibi pasif elemanları kullanmadan aktif
filtrelerin pasif filtre ile birlikte kullanılması ekonomikliliği filtreleme yapmak mümkündür. Tablo 3’te filitreleme öncesi
artırır. Şekil 8’de filtreleme sonrası harmonik bileşenlerin ve filitreleme sonrası harmonik bileşenlerin genlikleri
genlikleri verilmiştir. verilmiştir.
Tablo 3. Güç sisteminde harmonik bileşenler (filitreleme
Öncesi ve sonrası)
Harmonik
Harmonik Harmonik bileşenin
bileşenin genliği
bileşenler genliği (A)
(A)
h1 20.29 27.14
h3 6.598 0.1566
h5 3.947 0.1887
h7 2.807 0.1593
h9 2.172 0.03803
h11 1.765 0.1677
h13 1.481 0.1179
h15 1.271 0.03652
h17 1.11 0.09804
h19 0.9809 0.09437
h21 0.8751 0.00737
Şekil 8.Güç sistemindeki harmonik bileşenler (filitreleme sonrası) h23 0.7874 0.057
h25 0.7127 0.05955
Uygulamada yaygın olarak kullanılan paralel aktif filtre h27 0.6482 0.08848
sistemi güç sisteminde harmonik eliminasyonu ve reaktif güç h29 0.592 0.0745
kompanzasyonu için kullanılırlar. Şebekede harmonik akım h31 0.5425 0.02848
üreten her bir bireysel lineer olmayan yükün yanına bağlanır. h33 0.4984 0.03612
Harmonikleri ve reaktif gücü kompanze etmek için bağlantı h35 0.4589 0.06232
noktasından şebekeye doğru zıt fazda bir kompanzasyon h37 0.4234 0.006448
akımı enjekte eder. Aktif filtredeki akım kontrol devresi h39 0.3911 0.02938
h41 0.3617 0.02529
girişinde harmonik belirleme bloğunda belirlenmiş referans
h43 0.3348 0.0358
filtre akım sinyalleri ve filtre çıkış akım sinyalleri, çıkışında
h45 0.31 0.0457
ise inverter tetikleme sinyalleri bulunur. Temel olarak h47 0.2873 0.02802
referans akım sinyalleri ile çıkış akım sinyalleri arasındaki h49 0.2662 0.02742
fark işlenerek kapı sinyallerini üretir. Bir akım kontrol
şemasından, hızlı akım kontrolü anahtarlama sırasında oluşan Aktif filtrenin güc sistemine bağlanması sonucu temel bileşen
harmonikleri bastırma özelliklerini sağlaması beklenir. dışındaki harmonik bileşenler büyük ölcüde yok edilmiştir.
Aktif filtreler ile harmonikler, reaktif güç kompanzasyonu ve
dengesiz yükler sonucunda oluşan güç kalitesi ile ilgili
101
problemleri çözer. Bu filtrelerde kullanılan IGBT kullanılması ile THDI degeri % 2.857 düşürüldü. Bu değer
anahtarlama elemanları ile 3 fazdan alınan akım değerleri ile standartlarca (IEEE519-2014) ifade edilen limitlerin
her fazın durumu belirlenir, gerekli reaktif güç aktif filtre altındadır.
tarafından üretilerek güç sistemine aktarılır. Şekil 9’da
filtreleme öncesi ve sonrası şebeke akımına ilişkin harmonik
bileşenlerin genlikleri verilmiştir.
VI. KAYNAKLAR
[1] Tlusty J., Santarius P., Optimal control of shunt active filters in multibus
industrial power systems for harmonic voltage mitigation. International
Journal of Mathematics and computer simulation, 71, p.369-276, 2010.
[2] Çolak İ., Bayindir R. And Kabalci E., A Modified Harmonic Mitigation
Analysis Using Third Harmonic Injection PWM in a Multilevel
Inverter Control, 14th International Power Electronics and Motion
Control Conference Ohrid, Macedonia.2010.
[3] Arifoğlu U., Matlab9.1-Simulink ve Mühendislik Uygulamaları, Alfa
Yayıncılık, 964p. İstanbul-Turkey, 2016.
[4] Grino R., , Castello, R. C., Digital Repetitive Control of a Three-Phase
Four-Wire Shunt Active Filter, IEEE Transactions on Power Delivery,
vol. 54, no. 3, 2007.
[5] Rashid H.M., Power Electronics, Circuits, Devices, and Applications,
Perason Press, 2014.
[6] Adak S, Cangi H., Analysis and Simulation Total Harmonic Distortion
of Output Voltage Three Level Diode Clamped Inverter in Photovoltaic
System, Bitlis Eren University, Fen Bilimleri Dergisi, ISSN 2147-
Şekil 9. Harmonik bileşenler (filitrelemeden once ve sonra) 3129,2015.
[7] Kocatepe C., Uzunoglu, M., Yumurtacı, R. ve Arıkan, O., Elektrik
Aktif filtreler ile harmonik bileşenleri yok etme, yükü Tesislerinde Harmonikler, Birsen Yayınevi, İstanbul 2003.
dengeleme ve güç sisteminde reaktif güç kompanzayonu [8] Bhende C.N., Kalam A., Malla SG., Mitigation of Power Quality
yapar. Aktif filtrenin master ve slave ünite kombinasyonları Problems in Grid-Interactive Distributed Generation System, DE
Gruyter:International Journal of Emerging Electric Power Systems,
ile değişik kapasitelerde filtreler dizayn edilebilir. üç Vol. 17, pp. 165-172, April 2016.
sistemine paralel bağlandığı için arıza durumunda güç [9] Ozdemir A. Ferikoglu A., Low cost mixed-signal microcontroller based
sisteminden şalter acılarak devre dışı bırakılabilir. Aktif power measurement technique - IEE Proceedings-Science
filtrelerde kapalı çevrim kontrol sistemiile 1’den 50’ye Measurement And Technology - Vol.151 - pp.253-258 - ISSN : 1350-
2344 - DOI : 10.1049/ip-smt: 20040242 - JUL - - Article - - 2004 -
kadarki harmonik bileşenler ayrı ayrı seçilebilir. WOS:000222969400004.
[10]Yilmaz A., S., Alkan A. and H., Asyali M., Applications of parametric
Gene bu bağlamda bu filtrelerde kullanılan kapalı kontrol spectral estimation methods on detection of powersystem harmonics,
sisteminin geri beslemesi sayesinde, enjekte ettiği akımın ElectricPowerSystemsResearch, 78, Issue 4, , pp 683-693, April 2008.
[11] Rüstemli S., Cengiz M. S., dinçer F., Elektrik Tesislerinde
neticesini devamlı görür. Ticari binalarda, alışveriş Harmoniklerin Aktif Filtre Kullanılarak Yok Edilmesi ve Simülasyonu,
merkezlerinde tek fazlı yüklerden kaynaklanan 3 ve 3’ün katı BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 2(1), pp. 30-38, 2013.
harmoniklerin nötr hattında oluşturduğu akım artışını azaltır.
Aktif filtreler elektrik güç sistemlerinde güç kalitesini ile [12] Asiminoaei L., Rodríguez P., and Blaabjerg F., Application of
verimliği artırır. Discontinuous PWM Modulation in Active Power Filters Ieee
Transactions On Power Electronics, Vol. 23, No. 4, July 2008.
[13] Izgi E., Ay S., A parametric study on privatization revenues of the
electricity distribution companies in Turkey, Turk J Elec Eng & Comp
V. SONUÇLAR Sci, 24: 979 – 993, 2016.
Güç sistemine bağlanan doğrusal olmayan elemanlar [14] Ayan K., Arifoğlu U., Optimizing reactive power flow of HVDC
systems using genetic algorithm - International Journal Of Electrical
sebebiyle tam sinüzoidal dalga şeklinde sapmalar meydana Power & Energy Systems - Vol.55 - pp.1-12 - ISSN : 0142-0615 - DOI
gelmekte ve harmonikler oluşmaktadır. Harmoniklerin : 10.1016/j.ijepes.2013.
meydana çıkması güç sistemleri için istenen bir durum [15] Anooja C. L. and Leena N., Passive Filter For Harmonic Mitigation Of
değildir. Harmoniklerin varlığı sebebiyle işletme araçları ve Power Diode Rectifier And SCR Rectifier Fed Loads. International
Journal of Scientific & Engineering Research, Vol. 4, No. 6.2013.
tesisleri aşırı yüklenerek ek kayıplar ve aşırı ısınma meydana [16] Adak S., Cangi H., Harmonik Bileşen İçeren Elektrik Tesislerinde
gelmekte, rezonans oluşmakta ve güç faktörü düşmektedir. Kondansatör Kayıpları, 3eELECTROTECH, sayı: 325, Kasım, p: 181-
Harmoniklerin güç sisteminde verdikleri olumsuzluklarının 192. 2014.
giderilmesi bakımından birtakım önlemlerin alınması gerekir. [17]Kececioglu O.F., Acikgoz H., Yildiz C., Gani A., Sekkeli M., Power
Quality Improvement Using Hybrid Passive Filter Configuration for
Enerji sisteminin tasarımından sonraki safhada harmonik Wind Energy Systems, Journal of Electrical Engineering &
bozulmanın istenen sınır değerlerin altına düşürülmesinde Technology, 12 (1) :207-216.2017.
aktif filtre devreleri gerekmektedir. [18] Şekkeli M., Yilmaz A.S. Bir Taşkırma Tesisindeki Güç Kalitesi
Aktif filtreler kaynak ile yük arasına bağlanır ve güç Seviyesinin Öçümü ve Değerlendirilmesi, Pamukkale Üniversitesi,
Mühendislik Bilimleri Dergisi, 15, No.3, s. 317-323, 2006.
elektroniği tabanlıdırlar. Aktif filtre, non-linear yük [19]Chen C.I. ve Chen Y.C., Comparative Study of Harmonic and
tarafından çekilen harmonikli bileşenler içeren akımı ölçer Interharmonic Estimation Methods for Stationary and Time-Varying
sonra harmonik bileşenlerin tersi yönde genlik ve frekasta Signals, IEEE Transactions on Industrial Electronics, Cilt 61, No 1,
akım üreterek güç sistemine enjekte eder. Bunun sonucunda 397-404, 2014.
[20] Germeç K.E., Erdem H., Time-Harmonic Analysis in Electric Power
non-linear yükün ürettiği harmonik bileşenler elimine Systems, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of
edilirler. Gazi University, 30 (2), 263-271, 2015.
Güç sisteminde aktif filtre kullanmadan once şebekeden
çekilen akımın THDI % 31.86 olarak ölçüldü. Aktif filter
102
103
Volume 3 (2018), 104-110
Bir Fazlı Tam Dalga Kontrollü Doğrultucu Giriş Akımı Harmonik Analizi
Süleyman Adak1*+
1Elektrik ve Enerji Bölümü/Meslek Yüksekokulu, Mardin Artuklu Üniversitesi, Mardin, Turkiye
Özet-Güç sisteminde akım ve gerilimin dalga formunun sinüsoidal formda olması gerekir. Fakat bu her zaman mümkün
olmaz. Non-sinüsoidal gerilim veya elemanlar güç sisteminde harmoniklerin oluşmasına sebeb olur. Harmonikler güç
sisteminde, ek ısıl kayıplara, rezonans olaylarına, ölçme hatalarına vb. problemlere sebep olurlar. Aynı zamanda enerji
kalitesini olumsuz yönde etkilerler. Toplam harmonik distorsiyonu (THD) bize güç sistemindeki harmonik kirlilik hakkında
bilgi verir. THD değerinin standartlarca verilen limit değerleri aşmaması gerekir. Bu makalede bir fazlı tam dalga kontrollü
doğrultucu giriş akımı harmonik analizi yapılmıştır. Devrede dört adet tiristör, bir adet diyot ,R-L yükü ve iki adet darbe
generetörü kullanılmıştır. Giriş akımına ait THD simulink devreden % 33.24 olarak ölçülmüştür. Güç devresi Matlab/Simulik
yazılım programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Analitik sonuç ile simulink sonucunun benzer olduğu gözlenmiştir.
Anahtar Kelimeler- Tek faz tam dalga kontrollü doğrultucu, toplam harmonik distorsiyonu, güç faktörü, güç sisteminin
simulasyonu, harmonik analizi
Harmonic Analysis Of Input Current of Single- Phase Full Wave

Controlled Rectifier
Abstract-The waveform of the current and voltage in the power system must be in sinusoidal form. But this is not alway
spossible. Non-siosoidal voltage or elements cause harmonics in the power system. Harmonics cause such as additional heat
losses, resonanc events, measurement errors, etc. İnpower system. At the same time, they negatively affect the quality of
energy.Total harmonic distortion (THD) gives us information about harmonics pollution in the power system. The THD
value should not exceed the limit values given by the standards. In this paper, input current of single phase fullwave controlled
rectifier harmonic analysis is performed. Four thyristors, one diode, inductive R-L loadand two pulse generators were used in
the circuit. The THD of the input current was measured as 33.24 % from the simulink circuit. Power circuit were performed
using the Matlab/Simulik software program. Simulink result was observed similar with analytical results
Keywords –Single phase full wave controlled rectifier, total harmonic distortion, power factor, simulation of power system,
harmonic analysis
I. GIRIŞ bileşenleri süzecek filter devrelerin tesis edilmesi gerekir.

Doğrusal olmayan yükler artışı gün begün hızlı bir şekilde Yüksek değerlerdeki THD elektrik şebekesi ve bu şebekelere
armaktadır. Lineer olmayan bu güç elektroniği tabanlı bağlı güç sistemlerini etkilemektedir [1], [2]. Doğrultucularda
cihazlar ufak güçlü olsalar bile elektrik tesislerinde sinusoidal diyot kullanılsa kontrolsüz doğrultucu, tristör kullanıldığında
olan akım ve gerilimin dalga formunu bozarlar. Toplam kontrollü doğrultucu elde edilir [3].
harmonik distorsiyonu (THD) akım ve gerilim dalgasının
sinüsoidaldan uzaklaşması konusunda bize bir fikir verir.
AC/DC doğrultucular DC/AC inverter ile DC ve AC kıyıcılar
güç sisteminde birer harmonik kaynağıdırlar. Güç
sistemlerine bağlanan çok sayıda non-lineer konverter göz
önüne alındığında THD yükselmesi kacınılmazdır. THD
yükselmesinin güç sistemlerinde negatif bir etkisi vardır.
Doğrusal olmayan yükler elektrik şebekelerindeve bu
şebekelere bağlı güç sistemlerinde harmonik kirliliğe sebep
olmakta ve enerji kalitesini düşürmektedir. Güç sistemindeki
harmonik bileşenlerin seviyesinin hesaplanması ve harmonik
104
Adak, Bir Fazli Tam Dalga Kontrollü Doğrultucu Giriş Akımı Harmonik Analizi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Non-lineer yüklerin enerji sisteminde harmonikli akımlar

dolaştırmaları sonucunda ek kayıp oluşur. Harmonikleri
belirlemede önemli büyüklükler olarak kabul edilen Toplam
harmonik distorsiyonu (THD) parametresi enerji kalitesi
hakkında bizlere fikir vermekltedirler.
Elektrik şebekelerinde harmonik bileşenlerin negatif

etkileri gün be gün artmaktadır. Harmonik bileşenlerin güç
sistemine yaptığı etkilerin incelenmesi, yorumlanması ve bu
etkilerin giderilmesi için harmonik büyüklüklerin
tanımlanması ve seviyelerinin belirlenmesi gerekir [5]. Non-
lineer dalga formuna ait harmonik bileşenler Fourier serisi
yardımı ile bulunur. Non-lineer bir dalgada akım ve
gerilimin ani değerleri,

i (t )  I o  .  I mn .Sin ( nt  n )
Şekil 1 Bir fazlı tam dalga kontrollü doğrultucu n1
(2)
Şekil1’de kontrollü doğrultucuda, t=0 anında kaynak gerilim için,
gerilimi pozitif iken, birinci tristör grubunda T1 ileri yönde
kutuplanırken T4 tıkama yönünde kutuplanır. T2 iletim 
yönünde kutuplanırken T3 tıkama yönünde kutuplanır. T1 v (t )  Vo  .  Vmn Sin ( nt   n )
n1
iletim yönünde kutuplanır ançak tetikleme acısı α anına (3)
kadar iletime geçmez. wt=α olunca, yük akımı T1-T2 Tristör
grubu üzerinden devresini tamamlar. Kaynak geriliminin formulü ile bulunur. Burada I0 ile V0 akım ve gerilime
negatif yarım peryodunda ise tristörlerin kutuplama durumu ilişkin doğru akım ve gerilim bileşenleri, n değeri harmonik
pozitif durumun aksi yöndedir.Kaynak geriliminin negatif mertebesin göstermektedir. Akım ve gerilimin etkin
olmasıyla T1- T2 tıkama yönünde kutuplanırken T3- T4 değerleri sırayla,
iletim yönünde kutuplanır. Ançak tetikleme acısı αt=π+α
değerini alıncaya kadar T1-T2 tristörleri hala iletimde, T3- 1T 2  2
T4 tristörleri kesim halindedirler. Bu nedenle yük üzerinden I  i (t )dt   I n (4)
negatif bir akım akar. Konvertörlerde harmmonik bileşenler T 0 n1
aşağıdaki folmülde bulunur.
gerilim için,
h  kp  1 (1)
1T 2  2
Veff   V (t ) dt   Vn (5)
Burada k, tam sayıyı p, doğrultuculardaki darbe sayısını h, T 0 n1
harmonik mertebesini göstermektedir. Buna göre 5., 7., 11.,
13. ,......mertebeli harmonikler etkin olur. Görüldüğü gibi üç Formülleri ile bulunur. Güç sistemlerinde harmonikler
fazlı konverterlerde çift sayılı harmonikler ile 3 ve 3 çün katı konusunda bize bir ölçüt veren toplam harmonik
harmonikler söz konusu değildir. Yannız bir fazlı distorsiyonun azaltılması gerekmektedir. Bu büyüklükler
konverterlerde 3ve üçün katı harmonikler bulunur. non-lineer bir dalganın sinüsten uzaklaşmasının bir
Dönüştürüçülerde darbe sayısı ne kadar büyük olursa, ölçüsüdür [7], [8].
harmonik mertebeleri de o kadar küçülür. THD değeri
azaltılmış olur. Bu bağlamda darbe sayısının 6’ dan 12’ye Non-liner dalga formunun sinus dalgasından uzaklaşmasının
veya 12’den 36 ‘ya çıkartılması ile harmonik bileşenleri en önemli ölçütü THD parametresidir. Bozulmanın miktarını
belirli oranlarda elimine ederiz. Harmonik bileşenlerin akım belirtir. Akım için toplam harmonikdistorsiyonu,
ve gerilim bileşenlerinin genlikleri mertebesi ile ters
 
orantılıdır, mertebe büyüdükçe harmonik genliği azalır. 1  2
1/2
THDI   In (6)
II. MALZEMELER VE YÖNTEM I1 n2
Statik konvertörler (AC/DC, DC/AC ,AC ve DC ile AC

kıyıcılar) gibi güç elektroniği tabanlı çihazlar birer harmonik şeklinde ifade edilir.Burada I1 temel bileşeni, In ,harmonikli
kaynağıdırlar. Bu konverterlerin anahtarlamasında kullanılan bileşenleri göstermektedir.Bir fonksiyon, f(t), ancak f(t) =
İzole Kapılı Bipolar Transistör (IGBT), Tiristör (SCR), f(t+T) koşulu sağlanıyorsa “peryodiktir” denir. Böyle bir
Bipolar Jonksiyon Transistör (BJT), Metal Oksit Alan Etkili peryodik fonksiyon da, bir trigonometrik dizinin elemanları
Transistör (MOSFET) gibi güç elektroniği devre elemanları ile ifade edilebilir [9]-[11]. Non-lineer dalga formuna ait
non-lineer karakteristiklidir. Bu anahtarlama elemanları güç Fourier serisi,
sisteminde akım ve gerilimin sinus olan dalga formunu 
bozarlar. Bunun sonucunda güç sisteminde non-lineer f (t )  Ao    An sin nt  Bn cos nt  (7)
n1
büyüklükler oluşur. Sistemin THD değeri yükselir [4]-[6].
Daha kaliteli bir enerji için standartlarca verilen THD limit Ifadesi ile bulunur. (7) denklemini sadeleştirirsek,
değerlerinin aşılmaması gerekir.
105

f (t )  A0   Cn sin( nt  n ) (8)
n1
Formula bulunur. bulunur. Fourier serisinde ortalama değer

bileşeni,
1 T
Ao   f (t ) dt (9)
2 0
Formula ile bulunur. Fourier serisinins An katsayısı,
2T
An   f (t ).sin nt .dt
T 0
(10)
fadesi ile hesaplanır. Diğer Bn Fourier katsayısı,
2T Şekil 5 Farklı tetikleme acılarında çıkış gerilimin ortalama degeri

Bn   f (t ) cos nt .dt
T 0 Güç elektroniği tabanlı çihazların ürettiği harmonik
(11)
bileşenller güç sisteminde ek ısı kayıplarına neden
formulü ile bulunur. Fourier serisinin efektif değeri, olmaktadırlar. Bu ek ısı kayıbı enerji maliyetini artırmaktadır.
Ayrıca sistem üzerindeki temel harmonikten başka diğer
harmonik bileşenler ek gerilim düşümleri oluşturmaktadırlar
 A  Bn 
12
[15]-[17]. Kontrollü doğrultucu giriş akımı dalga formu
Cn  n
2 Şekil 4’te verildiği gibidir.
(12)
olarak ifade edilir. Giriş akımı faz acısı,
1  An 
n  tan   (13)
 Bn 
formulü ile hesaplanır. Güç sistemini kaynak empedansı,
bağlı yük empedanslarının %5’i kadardır. Bundan dolayı
harmonik bileşen akımlarının % 95’e kadarı kaynağa doğru
akar [10]-[12].
III. SONUÇLAR
Harmonikler bileşenler sinüzoidal dalganın gç elektroniği Şekil 4 Bir fazlı tam dalga kontrollü doğrultucu giriş akımı dalga formu
devre elemanlarınca (tristör, tiryak, IGBT, MOSFET, BJT ve
GOTO) anahtarlanması kıyılması sonucunda oluşurlar. Güç (10) nolu denkleminden Fourier bileşeni,
elektroniği çihazlarının ürettiği harmonik bileşenleri
azaltmak için kullanılan dönüştürüçülerde darbe sayısını 12, 4.I a
36 gibi büyük değerlere çıkarmalıyız. Non-lineer dalga formu An   sin n (15)
n.
sinus eğrisine benzediği oranda THD değeri azalır [13],[14].
Bir fazlı tam dalga kontrollu doğrultucuda (9) denkleminden olarak bulunur. (11) nolu denkleminden diğer Fourier
çıkış geriliminin ortalama değeri, bileşeni,
2V
V0  m Cos (14)
 Bn 
4.I a
cos n
n. (16)
olarak bulunur.Burada Vm kaynak geriliminin tepe değerini,
α tetikleme acısını göstermektedir. Çıkış geriliminin olarak bulunur. (12) nolu denkleminden giriş akımı efektif
tetikleme acısına bağlı değişimi Şekil 5’te verildiği gibidir. değeri,
 A  Bn 
12
4.I a 2 2.I a
I sn  n  
2 2.n n (17)
106
(13) denklemindendoğrultucu giriş akmı faz acısı,
1  An 
n  tan     n
 Bn  (18)
olarak bulunur. (8) denkleminden bir fazlı kontrollü

doğrultucu giriş akımı Fourier serisi,

is  t   sin n t   
4.I a

n1,3,5.... n
(19)
şeklinde bulunur. Şekil 4’teki kontrollu doğrultucu giriş Şekil 8 Bir fazlı tam dalga kontrollü doğrultucu simulink devresi
akımı efektif değeri (4) denkleminden,
Is  Ia Şekil 8’ de THDI değeri simulik sonucu %33.24 olarak

(20) bulunda. Bu değer analitik (22) denkleminde bulunana
%33.32 hemen hemen aynıdır. Bir fazlı tam dalga kontrolllu
olarak bulunur. Kontrollu doğrultucu giriş akımının temel
doğrultucunun THD değerini azaltmak ve güç faktörünü
bileşeni (19) denkleminde n=1 konarak bulunur,
arttırmak gerekir. Lineer olmayan akım ve gerilimlerin devre
2. 2..I a elemanları üzerindeki etkilerinin analizi, güç elektroniği
I s1  (21)
 elemanlarının yaygın kullanımı ile yoğunlaşmıştır.
(6) denkleminden bir fazlı tam dalga giriş akımı THDI Yükün endüktas değeri çok büyük olduğu durumlarda
değeri, kontrollü doğrultucu çıkışını bir akım kaynağı olarak
12 mpdelleme mümkündür. Bu koşulda şebekeden çekilen
 2  akımda doğru akım bileşeni bulunmaz, yannız tetikleme
THDI   s   1
I
 %33, 32 acısından dolayı harmoniz bileşenler bulunur.
 I s1  
  (22) Şebeke geriliminde yüksek harmoniklerin bulunması, güç
sistemleri üzerinde olumsuz bir şekilde tesir eder. Yüksek
olarak bulunur. Analitik olarak kontrollü doğrultucu giriş harmoniklerin bulunduğu şebekede toprak kısa devresi
akımı THDI değeri ile Şekil 8’de Simulin program ile akımları da daha büyük efektif değerlere yükselirler.Yüksek
bulunan THDI değerinin örtüştüğü gözlenmiştir [16]- [18]. harmoniklerin en şiddetli etkilediği devre elemanlarından
kondansatörler üzerinde gözükür [19].
Harmonik bileşenler sinüs dalgasının sıfırdan geçişine göre
tetikleme yapan tristör, tiryak ve goto gibi güç elektroniği Elektrik şebekelerindeki harmonik kirlilik şu an için
devre elemanlarında tetikleme acılarında kaymalar yanlış ölümcül problemler oluşturmamaktadır. Non-lineer yük ve
sinyaller vermesine sebeb olurlar. Gene bu bağlamda güç devre elemanlarını günbegün artması ile yakın bir gelecekte
sistemlerinde rezonans olaylarına, sistem elemanlarında ek karasız ve düşük kaliteli şebekelerin oluşmasına sebep
gerilim düşümü ile ısınmalara sebep olurlar. Güç olacaktır.
sistemindeki devre elemanlarının normal ömürlerinin .
kısalmasına neden olmaktadırlar. Bir fazlı tam dalga Tablo 1 Tetikleme acısına bağlı güç katsayısının değişimi
kontrollü dogrultucu giriş akımı THD değeri Şekil 8’deki
Simulik benzetimi ile bulundu. Tetikleme acısı α Güç katsayı cos(  )
(derece)
10 0.9114
20 0.9003
30 0.8852
40 0.8673
50 0.8466
60 0.8133
70 0.7566
80 0.6969
90 0.6316
100 0.5615
110 0.4872
120 0.4096
130 0.3290
107
140 0.2464 doğru akarlar. Simulink eşdeğer ile bulunan harmonik

150 0.1585 bileşenlerin genlik ve faz açısı degerleri Tablo 2’de verildiği
160 0.0746 gibidir.
170 0.1035
Tablo 2 Dogrultucu giriş akımına ilişkin Fuorier bileşenleri
Harmonik Harmonik Bileşen Harmonik Bileşen

Enerji sistemlerindeki harmonik bileşenlerin yapılmalıdır. Bileşenler Genlikleri Faz Açıları
Harmonik bileşenler ya analitik yöntemle yada güç kalite (A) (Derece)
analazitörleri kullanılarak tespit edilmelidir. Harmonik
filtreler kullanılarak harmonik bileşenler elimine edilmelidir
[17]-[19]. Tablo 1’den yararlanarak tetikleme acısı ile güç 1 77.75 -42.36
katsayısı arasındaki değişim Şekil 9’da verilmiştir.
3 9.739 -126.9
5 5.487 -17.32
7 7.22 -102.7
9 8.486 -110..8
11 6.434 152.6
13 3.226 40.97
15 1.77 -115.6
17 2.075 102.7
19 2.125 -21.74
21 2.018 -137.5
23 1.37 110.6
Şekil 9 Güç katsayısının tetikleme acısına bağlı değişimi 25 0.7443 -33.18
(22) denkleminden bulunan giriş akımı toplam harmonik

distorsiyonu değeri, Şekil 8’deki Matlab /Simulink ile elde
edilen sonuçla aynıdır. Harmonik bileşenler özellikle güç Güç sistemindeki harmonik bileşenler sistemde ek
elektroniği uygulamalarında kullanılan tristörler tarafından kayıplar ile ısınmalara sebep olurlar. Harmonik bileşenlerin
sinusoidal dalganın kıyılması sonucu üretilmektedir. Güç güç sistemi ile rezonans oluşturması durumunda sistemden
elektroniği sistemlerinin ürettiği harmonikleri azaltmak için aşırı akımların akmasına ve sistemin zarar görmesine sebep
doğrultma gibi uygulamalarda devrenin darbe sayısını büyük olurlar. Kontrollü doğrultucu giriş akımı non-lineer danklemi,
değerlere çıkarmak gerekir. Güç sisteminde kararlı çalışma i t   77.75sin(t  42.36)  9.739 sin(3t  126.9)
için THD değerinin standarlarca ifade edilen limitlere
düşürülmesi gerekir. 5.487 sin(5t  17.32)  7.22 sin(7t  102.7) 
Güç sisteminde THD değerinin yükselmesi durumunda güç
8.486 sin(9t  110.8)  6.434 sin(11t  152.6) 
sistemine bağlı tüm devre elemanlarının hatalı çalışmasına
veya zarar görerek devre dışı kalmasına neden olur. Güç 3.226 sin(13t  40.97)  1.77 sin(15t  115.6) 
sisteminde harmonik bileşekleri süzecek filtre devrelerine
mutlak surette ihtiyaç vardır. 2.075sin(17t  102.7)  2.125sin(19t  21.74) 
2.018sin(21t  137.5)  1.37(23t  110.6) 
İV TARTIŞMA
0.7443sin(25t  33.18) (23)
Elektrik tesisleinde bu dönüştürüçülerin kullanımı günbe
gün artmaktadır. Mobil telefonların şarjında, AC makinerinin şeklindedir. Şekil 9’da bu non-lineer dalga formuna ile
kontrolünde, elektroliz işlemlerinde ve akü şarjında bu harmonik bileşenleri gösterilmiştir.
dönüştürüçüler büyük bir yoğunlukla kullanılmaktadırlar.
Tek fazlı tam dalga kontrollu doğrultucuda çıkış R-L
yükünde L’nin değeri çok büyük secildiğinde çıkış bir akım
kaynağı olarak değerlendirilebilir. Harmonikli akım
kaynağına akuple olduğu empedans değeri sistem kaynak
empedansı ile paralel bağlı diğer yüklerin empedansların
eşdeğeridir. Güç sisteminin kaynak empedansı diğer paralel
bağlı yük empedanslarının ğerinin %5’i kadardır. Bundan
dolayı harmonik akımlarının % 95’şi kadarı güç kaynağına
108
IV SONUÇLAR
Bu çalışmada bir fazlı tam dalga kontrollü doğrultucunun

girş akımı harmonik distorsiyonun analizi yapılmıştır. Tam
dalga controllü doğrultucu giriş akımı için THDI değeri Şekil
8’ verilen simulin eşdeğerden % 33.24 olarak bulundu.
Analitik hesapla (22) denkleminden THDI değeri %33.32
olarak hesaplandı. Analitik sonuç ile Simulink eşdeğer ile
bulunan sonuçların örtüştüğü gözlenmiştir.
Kontrollü doğrultucuda bulunan THDI değeri

standartlarca verilen limit değerleri (IEEE519-2014) fazlası
ile aşmaktadır. Bir fazlı tam dalga kontrollü doğrultunun
THDI değeri filtrelerle mutlak sürette azaltılması
gerekmektedir.
Şekil 9 Dogrultucu giriş akımı Harmonik bileşenleri
KAYNAKÇA
Elektrikli cihazlarda THD değerinin standarlarca verilen
limitlerin altıda olması gerekir. Elektrik şebekesinde
[1] M. McCarty, T. Taufik, A.Pratama, M. Anwari, Harmonic Analysis of
harmonik bileşen üreten yüklerin ayrı bir önemi vardır. InputCurrent of Single-Phase Controlled Bridge Rectifier, IEEE
Tüketicilerin yaydığı harmonik bileşenleri mutlak sürette Symposium on IndustrialElectronics and Applications (ISIEA 2009),
filter edilmeleri gerekir. Bir tüketicinin ürettiği Kuala Lumpur, Malaysia, 520-524, 2009.
harmoniklerden bir başka tüketici etkilenmemelidir. Şekil [2] F. Vatansever, N.A, Yalcin, Calculation of Triggering Angle of
Thyristor Rectifiers based on Genetic Algorithm, International
10’da tam dalga kontrollü doğrultucu giriş akımı harmonik Scientific Symposium Electrical Power Engineering EPE2014, Varna,
birleşenlerin genlikleri verilmiştir. 93-95, 2014.
[3] S. Adak, “Güç Kalitesi ve Harmonikler”, 3e ELECTROTECH, sayı: 327,
Kasım, p:132-143, 2013.
[4] H.M. Rashid, Power Electronics, Circuits, Devices, and Applications,
[5] C. Kocatepe, M. Uzunoglu, R. Yumurtacı, ve O. Arıkan, Elektrik
Tesislerinde Harmonikler, Birsen Yayınevi, İstanbul,2003.
[6] C.N. Bhende, A. Kalam, S.G. Malla, “Mitigation of Power Quality
Problems in Grid-Interactive Distributed Generation System”, DE
Gruyter: International Journal of Emerging Electric Power Systems,
Vol. 17, pp. 165-172, 2016.
[7] A. Ozdemir, A. Ferikoglu, “Low cost mixed-signal microcontroller
based power measurement technique” IEE Proceedings-Science
Measurement And Technology, 151,1350-2344. doi : 10.1049/ip-
smt:20040242, 2004.
[8] H. Saadat, Power System Analysis; Second Edition, McGraw Hill
International Edition, pp.38,2004.
[9] A.S. Yilmaz, A. Alkan, and H.M. Asyali, “Applications of parametric
spectral estimation methods on detection of power system harmonics”
Electric Power Systems Research, 78, Issue 4, , pp 683-693, April,
2008.
[10] S. Rüstemli, E. Okuducu ve SB. Efe, Elektrik Tesislerinde
Harmoniklerin Pasif Filtre Kullanılarak Azaltılması ve Simülasyonu,
EVK2015: 6. 2015, Enerji Verimliliği Kalitesi Sempozyumu, pp120-
Şekil 10 Kontrollu dogrultucu giriş akımı harmonik bileşenleri 124, 4-6 Haziran, Sakarya.
[11] H. Bodur, Güç Elektroniği, Temel Analiz ve Sayısal Uygulamalar,
Son yıllarda elektrik şebekelerindeki non-lineer Birsen yayınevi, İstanbul, 2010.
yüklerdeki artış dikkate alındığında, harmonik bileşenlerin [12] A.P. Memon, A. Zafar, M.U. Keerio, W.A. Adil, A.A. Ali,
“Experimental Study and Analysis of Harmonics Generation in
yakın gelecekte enerji sistemimizi negatif olarak büyük Uncontrolled and Controlled Rectifier Converters,” International
oranda etkileyecekleri gözükmektedir. Ülkemizdeki sanayi Journal of Scientific & Engineering Research, 5(1), 1343-1350, 2014.
kuruluşları ile tüketicilerin harmonik bileşenler ile [13] N.Mohan, T.M. Undeland, W.P. Robbins, Power Electronics:
Converters Application and Desing, 3rd Ed. New York: John
oluşturdkları olumsuzlukları hakkında kapsamlı bilgileri Wiley&Sons, 2003.
yoktur. Bu nedenle harmonik bileşenler ile bunların olumsuz [14] S. Adak, ve H. Cangi, Harmonik Bileşen İçeren Elektrik Tesislerinde
etkileri konusunda ünüversitelerce tüketicilerin Kondansatör Kayıpları, 3e ELECTROTECH, sayı: 325,2014, Kasım,
p:181-192, 2014.
bilgilendirilmeleri lazımdır [20], [21]. [15] P. Pejovic, ve Z. Janda, “An improved currrent injection network for
threephase high-power-factor rectifiers that apply the third harmonic
current injection”, IEEE Trans. Ind Electron, vol. 47, pp. 497-499,
2000.
[16] H. Acikgoz, O.F. Kececioglu, A. Gani, C. Yildiz, M. Sekkeli,
“Improved control configuration of PWM rectifiers based on neuro
fuzzy controller,” Springer Plus, 2016;5(1).
.
109
[17] K. Srivastava, S. Shakil, ve A. V. Pandey, “Harmonics & Its Mitigation

Technique by Passive Shunt Filter”, International Journal of Soft
Computing and Engineering (IJSCE) ISSN, pp. 2231-2307, 2013.
[18] O. Stihi, O.T. Boon, “A single-phase controlled-current PWM
rectifier,” IEEE Transactions on Power Electronics Vol: 3 , Issue: 4 ,
Oct. 1988.
[19] P.R. Robinson, G.B. Rathod, M. Baraja, P. Maru, “Performance
Comparision of Single & 3-Ø Controlled and Uncontrolled Rectifier
Using Matlab-Simulink,” International Journal of Computer Science
and Information Technologies, Vol. 5 (2) , 2014, 2107-2111.
110
Volume 3 (2018), 111-116
Güç Sisteminde Triplen Harmoniklerin Eliminasyonu

Süleyman Adak1*+
1Elektrik ve Enerji Bölümü/Meslek Yüksekokulu,Mardin Artuklu Üniversitesi, Mardin, Turkiye
Özet-Elektrik sistemlerinin arızasız ve güvenli bir şekilde çalışabilmesi, akım ve gerilim gibi devre büyüklüklerin 50 Hz
frekansta ve sinüsoidal formda olmasına bağlıdır. Bununla birlikte bir çok nedenlerden dolayı bu temel büyüklükler sinüsoidal
özelliklerini kaybederek güç sisteminde istenmeyen triplen harmonic bileşenler (3rd, 9th, 15th, 21st etc.) oluşmaktadır.
Triplen harmonik akımlar, doğrusal olmayan tek fazlı güç elektroniği yükleri veya sinüzoidal olmayan kaynaklar tarafından
üretilirler. Harmonikler bileşenler güç sisteminde gün be gün artmaktadırlar. Bunun sonucu olarak, ısı kayıpları, ekstra enerji
faturaları ve sistemin verimliliğinin azaltılması kaçınılmazdır.Triplen harmoniklerin sınırlandırılması ve güç kalitesini
artırılması için basit bir yöntem, pasif filtrelerin kullanılmasıdır. Triplen harmoniklerden dolayı akım ve gerilim dalga şeklinin
bozulması tüketicilere ve güç sistemine zarar verebilir veya devre dışı bırakabilir.Pasif filtreler bir fazlı kontrolsuz
doğrultucunun giriş akımı toplam harmonik distorsiyonunu azaltmak için kullanıldılar.Güç sistemi Matlab/Simulink programı
kullanılarak modellenmiştir.Simülasyon sonuçları, harmonik bileşenlerin efektif bir şekilde ortadan kaldırıldığını göstermiştir.
Pasif filtreler kullanıldıktan sonra, üçüncü harmonik bileşen% 59.51, dokuzuncu harmonik bileşen % 83.12 ve on beşinci
harmonik bileşen % 83.12 oranlarında azalmıştır.
Anahtar Kelimeler- Triplenharmonikler, pasif filtre, toplam harmonik distorsiyonu, non-lineer yükler, güç sisteminin
simulasyonu
Elimination of Triplen Harmonics in Power System

Abstract –Working of electricity systems smoothly and safety depends on the foundation of circuit quantities such as current
and voltage which are sinusoidal and 50 Hz frequency. However, these foundation quantities lose their sinusoidal
characteristics because of many reasons and this occurs unwanted triplen harmonics component (3rd, 9th, 15th, 21st etc.) in
the power system. Triplen harmonic currents are generated by nonlinear single-phase power electronic loads, or non-sinusoidal
sources. Harmonic components increases day by day in a power system. As a result of this, heat losses, extra energy bills, and
reducing the efficiency of the system are inevitable. Simple method to limitation of triplen harmonic and to improve power
quality is using passive filters. Voltage and current waveform distortion due to triplen harmonics can make the power system
and electrical consumer either demaged φor out of order. Passive filters are used to reduce total harmonic distortion of the
input current of single-phase uncontrolled rectifiers. Power system is modeled by using Matlab/Simulink program.
Simulation results show that harmonic components effectively are eliminated. After using passive filters, the third harmonic
component 59.51%, the ninth harmonic component 83.12% and the fifteenth harmonic component 83.12% they have
decreased in their rates.
Keywords –Triplenharmonics, passif filter, total harmonic distortion, non-linear loads, simulation of power syste
I. GİRİŞ önemli özellikleri, bunlar arasındaki faz farkının 360

derecenin tam sayılı katlarına eşit olması, yani bunların
Elektrik şebekelerinde akım ve gerilimin dalga formunun hepsinin aynı fazda olmalarıdır. Dengeli şebeke ve yük
sinüsl formunda ve 50Hz frekansta olması gerekir. Bu koşul koşulları altında üç ve üçün katı harmonik bileşenlerin her üç
elektirik kalitesini belirleyen temel ktiterlerdendir. Bununla faz akımları birbirine eşi. Alışveriş merkezlerinde ticari
birlikte bir çok nedenden dolayı bu temel büyüklükler temel binalarda sık, sık karşılaşılan ve tek fazlı ofis çihazlarından
özelliklerini kaybederek, sistemde istenmeyen harmoniklerin kaynaklanan triple harmonikler nötr hattında devrelerini
oluşmasına neden olurlar [1]. Bir harmonik “periyodik bir tamamlarlar. Nötr hattı aşırı ısınır veek olarak bu tesislerde
dalganın, temel frekansının tam katı olan bir frekansa sahip nötr-toprak arası gerilimlerin artması sonucu elektronik
sinüs biçimli bileşeni” olarak tanımlanır. Harmonikler, bir çihazlarda arızalar oluşmaktadır. sebep olmaktadır.
elektrik sisteminde temel frekansın bazı tam katlarında ortaya
çıkan akımlar ve gerilimler olarak dikkate alınırlar.
Üç ve üçün katı (triplen) harmonikler çeşitli bağlantı
grupları ile yok edilebilirler. Akım şiddeti bakımından en
önemli harmonik 3., harmoniktir. Triplen harmoniklerin en
111
Adak, Güç Sisteminde Triplen Harmoniklerin Eliminasyonu, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
ayarlanmalıdır [6]-[8].Kalite faktörü Q ayar keskinliğini

belirlemektedir. Q faktörüne bağlı olarak filter ya yüksek
geçiren yada alçak geçiren tiptedir.Filtre hesaplamalarında
kompanze edilecek güç formulümden faydalanılır.Güç
sisteminde kompanzasyoniçin gerekli reaktif güç değeri;
QKOM  P  tan(cos1 1 )  tan(cos 1 2 )  (1)
ile bulunur. Burada, Cosφ1 , kompanzasyon öncesi güç
katsayısını, Cosφ2 , kompanzasyon sonrası güç katsayısını, P,
aktif güçü göstermektedir. Bulunan bu reaktif güçün pasif
filtrelere dağılımı;
Ih
Q fh  QKom h  2,3......... (2)
 Ih
formulü ile bulunur. Burada,Qfh, h’nıncı harmonik bileşene
ait reaktif güçü, QKom, güç sisteminde kompanzasyon için
Şekil 1. Nonlineer dalga ile üçüncü harmonik bileşen
gerekli reaktif güçü, Ih, h’nıncı harmonik akım bileşenin
genliğini, ∑Ih ,harmonik akımların toplamını
Harmonik distorsiyonudeğerinin yükselmesi işletmedeki göstermektedir.Güç sisteminde bulunan lineer olmayan
cihazlara zarar vermekte, ve ayrıca sistemdeki kesicilerin yükler düşük güçlü olsalar bile sistemde sinüsoidal akım ve
zamansız açmalarına, bilgisayarların titreşimli çalışmasına gerilim dalga şeklini bozarlar. Güç sisteminde bulanan
neden olmaktadır.Bir fazlı güç elektroniği tabanlı çihazlar doğrusal olmayan yükler sonucunda ek kayıp ve toplam
etkin olarak üç ve üçün katı harmonik bileşen üretirler [2], harmonik distorsiyonu (THD) değerlerinin yüksek değerlere
[3].Elektronik balastlı aydınlatma sistemleri ve deşarj tüpleri varır. Harmonik büyüklüklerin sınırlandırılmasını amaçlayan
de önemli triplen harmonik kaynağıdır.Bir harmonik harmonik standartlarında çok sıklıkla kullanılan akım için
“periyodik bir dalganın, temel frekansının tam katı olan bir THD değeri,
frekansa sahip sinüs biçimli bileşeni ” olarak tanımlanır.
Harmonikler ,bir elektrik sisteminde temel frekansın bazı 

tam katlarında ortaya çıkan akımlar ve gerilimler olarak
dikkate alınırlar [4]. Elektrik tesisleride ağırlıklı olarak ofis
I
n2
2
n
akipmanları, kesintisiz güç kaynakları ile gaz deşajlı lambalar

THDI  (3)
I1
üçüncü harmonik bileşen üretiller. Mümkün mertebe bu
cihazların üç fazlısı secilmeli. Triplen harmonikler üç fazlı ifadesinden yararlanarak bulunur. Harmonik bileşenlerin
konvertörlerde sıfırdır. Harmoniklerin enerji sistemindeki efektif değerlerinin toplamının temel bileşen efektif değerine
teknik ve ekonomik olumsuzluklarının giderilmesi oranıdır.Genellikle yüzde olarak ifade edilir [9].Çıkan değer
bakımından birtakım önlemlerin alınması gerekir. Enerji non-lineer dalga formunun sinus dalga formundan
sisteminin tasarımından sonraki safhada harmonik sapmasının bir ölçütüdür.
bozulmanın istenen sınır değerlerin altına düşürülmesinde
için harmonik filtre devrelerinin kullanılması gerekmektedir. Triplen harmonik bileşenler nötür iletkeninden geçtiği için
nötr iletkeninde aşırı yüklenme oluşur.Bunun sonucunda
Güç sistemlerinde kullanılan güç elektroniği tabanlı doğru nötür iletkeni ısınır bu durum yangın riskine neden olur.Güç
akım kıyıcılar, eviriciler birer harmonik kaynağıdır.Bunların sistemde bulunan harmonik bileşenler ölçme cihazlarında
çalışma karakteristiğinden dolayı sinüzoidal dalga formunda hatalı ölçmelere neden olurlar.Bilgisayar destekli tasarım ile
sapmalar oluşur.Sinüs formunda oluşan sapmalar harmonik bilgisayar destekli imalat (CAD/CAM) terminallerinde hafıza
bileşenlerin ortaya çıkmasına neden olur [5]-[7]. silinmeleri sonucunda istenmeyen çalışma durumları ortaya
çıkar. Şebekeden beslenen ofis cihazlarının gürültülü
II. MALZEME VE YÖNTEM çalışmasına neden olurlar.
Harmoniklerin zararlı etkilerini engellemek için tasarım

esnasında bazı önlemler alınır.Bu önlemlere yeterli olmayıp
harmonik bileşenlerin şebekeye gecmesini engellemek
lazımdır.Harmonik bileşenlerin süzülmesini sağlayan
devrelere harmonic filtreleri denir.Genellikle güç sisteminde
etkin harmonic bileşen için hesap yapılır.Etkisi az olan
harmonik bileşenler için zayıflatan filitre devresi tasarlanır.
Harmonik bileşenlerle rezonansa gelecek L ve C değerlerinin
belirlenmesi , pasif filtrelerde temel çalişma prensibidir. Pasif
filtrelerde her harmonic bileşeni rezonansa getirecek ayrı bir
filter kolu konulmalıdır.Pasif filtreler endüktif ve kapasitif
reaktansları birbirine eşit kılanfrekans değerine
112
Tablo 1.Güç sistemindeki harmonik bileşenler(filitresiz)
Harmonik
Harmonik Harmonik Bileşenlerin Faz
Bileşenlerin
Bileşenler Acısı (Derece)
Genliği (A)
h1 157.8 -51.04
h3 21.09 -19.34
h5 12.45 -45.25
h7 8.524 -68.61
h9 6.243 -91.28
h11 4.728 -113.9
h13 3.64 -136.7
h15 2.82 -159.9
h17 2.185 176
h19 1.689 151
h21 1.3 124.5
h23 1.002 96.14
h25 0.7798 65.53
h27 0.6238 32.66
Şekil 2.Güç sisteminin simulink eşdeğeri(filtreleme oncesi) h29 0.5221 -1.74
h31 0.4802 -38.25
THD değerinin düşürülmesi harmonik enerji kalitesi h33 0.4223 -69.51
açısından çok önemlidir. Lineer olmayan elemanlar, güç h35 0.3953 -101.1
sisteminde tüketiciye arz edilen enerjinin kalitesini H37 0.3706 -131
düşürmektedirler. Harmonik akım ve gerilimlerinin genlikleri h39 0.3443 -159.8
mertebesi ile ters orantılıdır, mertebe büyüdükçe harmonik h41 0.3152 172
genliği azalır. h43 0.2841 143.8
h45 0.2525 115.2
Güç sistemdekullanılandönüştürücülerde üç elektroniği h47 0.2222 85.73
devre elemanlarının kullanılır. Bu elemanların tetiklenmesi h49 0.195 55.18
gerilimin sıfırdan geçişine göre belirlenir. Sıfır geçiş noktası
birçok güç elektroniği devresi için kritik bir noktadır. Güç elektroniğinde kullanılan BJT, IGBT, MOSFET
Harmonik bileşenlerin sıfır noktalarını kaydırması sonucu, tristör gibi devre elemanları birer harmonik kaynağı
güç elektroniği elemanlarınınçalışmasınıolumsuzetkiler [10], olmalarına rağmen, harmonik distorsiyonun yükselmesinden
[11]. Non-lineer dalgalarda temel bileşen dışındaki dalgalara etkilenirler. Bu devre elemanları doğru çalışması gerilimin
“harmonik bileşenler” adı verilir. değerinin sıfır’dan geçiş anınıntam olarak tesbitine bağlıdır.
Sıfırdan geçiş noktası güç elektroniği devre elemanı için
Güç sistemlerinde mümkün mertebe yüksek darbeli kritik bir noktadır. Harmonik distorsiyonun sıfır noktalarını
doğrultucular kullanılmalıdır. Doğrultucu çıkışındaki darbe kaydırmasıması sonucu, güç elektroniği devre elemanlarının
sayısı artıkça dalga formu sinüs eğrisine benzemekte ve THD çalışmasını negatif etkiler. Sonuçta tetikleme hataları oluşur.
değeri azalmaktadır. Altı darbeli yerine on iki darbeli on iki Güç sisteminde oluşan triplen harmonik bileşenlerin genlik
darbeli yerine otuzlattı darbeli doğrultucular tercih ve faz açıları Tablo 1’de verilmiştir.
edilmelidir. Şekil 3’te bir fazlı kontrolsüz bir doğrultucunun
çıkış akımının değişimi gösterilmiştir. Tablo 2. Güç sistemindeki triplen harmonik bileşenler(filtresiz)
Harmonik
Harmonik
Harmonik Bileşenlerin
Bileşenlerin
Bileşenler Faz Acısı
Genliği (A)
(Derece)
h3 21.09 -19.34
h9 6.243 -91.28
h15 2.82 -159.9
h21 1.3 124.5
h27 0.6238 32.66
h33 0.4223 -69.51
h39 0.3443 -159.8
h45 0.2525 115.2
Şekil 3. Kontrolsüz doğrultucu giriş akımı
Güç elektroniği tabanlı konvertörler, kıyıcıları ile

Pasif filtrelerendüktans, kapasite ve omik dirençten oluşur.
kesintisiz güç kaynaklarının kullanımının hızla artması ve
Pasif filtreler temel bileşen dışındaki harmonik bileşenleri
uygulama alanları nedeniyle, elektrik sistemlerinde gözlenen
elimine ederler. Kaynak ile yük arasına yerleştirilirler.
THD giderek artmakta ve bunun sonucunda oluşan harmonik
Elimine edilecek harmonik bileşenlere ait frekans değerinde
bileşenler enerji kalitesinin düşmesine neden olmaktadırlar.
L ve C elemanlarının rezonansa gelmesi sağlanır.
Triplen harmonik bileşenler güç sistemlerinde akım ve
gerilim sinus olan dalga formunu bozarlar. Güç sistemlerinde
bulunan çok sayıda harmonik bileşenden dolayı ek kayıplar
113
ile THD değerlerinin yükselmesine neden olurlar [12], [13]. iki ayrı frekansa ayarlıdırlar. Ayarlı oldukları frekanslarda
Şekil 4’te güç sisteminde bulunan triplen harmonik düşük empedans göstererek bu frekanslardaki harmonik
bileşenlerin genlik değerleri verilmiştir. bileşenleri süzerler. Sönümlü filtreler ise yüksek mertebeli
harmoniklerin süzülmesinde kullanılırlar.
III.TARTIŞMA
Güç sisteminde akım ve gerilimin sinüzoidal formda ve
50Hz frekansta olması istenir.Bu koşul enerji sisteminin
kalitesini gösteren temel kriterdir.Bununla birlikte bir çok
nedenden dolayı bu temel büyüklükler temel özelliklerini
kaybederek, sistemde harmonikbileşenler oluşmaktadır. Bir
fazlı kontrolsüz doğrultucunun giriş akımı;
i(t )  157.8sin(t  51.04)  21.09sin(3t  19.34)

6.243sin(9t  91.28)  2.82sin(15t  159.9) 
Şekil 4. Triplen harmonik bileşenler (filitreleme öncesi) 1.3sin(21t  124.5)
Filtre tasarımı yapılırken düşük dereceli harmonik (4)
bileşenler için tek ayarlı filtreler kullanılır.Harmonik derecesi şeklindedir. Bu non-lineer karakteristikli akım dalgasına
büyüdükçe her harmonik bileşen için filter tasarlamak ilişkin grafik Şekil 6’da gösterildiği gibidir.
ekonomik olmayacağından yüksek geçiren filter tasarımı ile
belirli frekansın üstündeki harmonik bileşenler band geçiren
filter ile filitrelenir [14]-[16].
Kısacası güç sisteminde tüm elemanları etkilediğinden,

harmonik bileşenler enerji sistemlerinde istenmeyen
büyüklüklerdir. Bu yüzden harmonikleri süzecek filtre
devrelerinin tesisine ihtiyac vardır [15]-[17]. Bu filtreler
belirlenen harmonik frekansında rezonans oluşturarak
harmonikli dalgayı süzerler. Şekil 5’te kontrolsüz doğrultucu
giriş akımı dalga formu verilmiştir.
Şekil 6. Non-lineer dalga formu ile harmonic bileşenleri
Harmonik bileşenler harmonik kaynağından, empedansın

en az olduğu yüklere akma eğilimindedirler. Harmonikli
akım kaynakları tarafından üretilen harmonik akım
bileşenlerinin akış güzargahı sistem kaynak empedansı ile
sisteme paralel bağlı yük empedanslarına doğrudur.
Kondansatörlerin reaktansı Xc sistemde harmoniklerin
bulunması durumda değeri Xc/n olacağından
kondansatrörlerde akım değeri oldukça artar, bundan dolayı,
harmonik bileşenlerin etkili olduğu güç sistemlerinde
Şekil 5. Kontrolsuz doğrultucu giriş akımı harmoniklerden ençok kondansatörler etkilenir. Enerji
kalitesinin yükselmesi için güç sistemlerinde non-lineer
Elektrik enerjisinin iyi kalitede olmasını güç sistemlerin yüklerin etkinliğinin azaltılması gerekir.
arızasız çalışması için gereklidir. Güç sisteminde bulunan
harmonic bileşenler sistemde gecici rejim olaylarına ve Güç sisteminde alçak ve yüksek harmonic bileşenleri
sistemde bulunan elemanlar üzerinde gerilim düşümleri süzecek filtrelerin farklı yerlere konmasında faydalar vardır.
oluştururlar. Elektrik tesislerinde harmonic bileşen üreten Filtrelerin aynı yere konulması akım harmoniklerinin
elemanlara örnek olarak konverterler, ark ocakları, yoğunluğunun artması neden olur. Bu da haberleşme
haddahaneler ve indüksiyon fırınları verilebilir. devreleri için zararlı olabilir. Mağnetik devrelerde aşırı
doyma elektrik arkları ve güç elektroniği tabanlı devre
Yüksek dereceli harmonik bileşenler, tüm güç sistemini elemanlarının anahtarlanması ve kıyılması non-lineer
etkileyebilir.Bu etkiler güç sistemi ve diğer ekipmanların da olaylardır. Sisteminde triplen harmonic bileşenleri filtrelemek
performansını azaltır.Güç sistemlerinde tek ayarlı filter, çift için 2 adet tek ayarlın filtre, 1 adet çift ayarlı filtre ve 1 adet
ayarlı filter ve sönümlü filtreler kullanılmaktadır. Tek ayarlı ikinci dereceden sönümlü filtre kullanılmıştır. Sistemin
filtreler R, L ve C parametrelerinden oluşur.Düşük empedans simulink eşedeğeri Şekil 7’de verildiği gibidir.
veya kısa devre oluşturarak ayarlanan frekanslardaki
harmonik akımlarını süzerler [18],[19]. Çift ayarlı filtreler
114
Şekil 7. Güç sisteminin simulink eşdeğeri(filtrelemeden sonra)

Şekil 8. Güç sistemindeki triplen harmonik bileşenler (filitreleme sonrası)
Enerji sistemlerindeki harmonikleri elimine etmek ve
yükün güç faktörünü düzeltmek için L, C, devre Üçüncü harmonik bileşen genellikle bir fazlı non-lineer
elemanlarından oluşan pasif filtreler kullanılır. Ancak pratik yükler tarafından üretilir.5., ve 7., harmonik bileşenler ise
uygulamalarda pasif filtreler, filtre karakteristiği kaynak genellikle üç fazlı nonlineer yükler tarafından üretilir. Ark
empedansından etkilenir. Harmonikli akım bileşenleri artması ocaklarında kompanzasyonu sağlayan statik VAR
durumunda pasif filtre aşırı yüklenir. Güç sistemi harmonic generetörleri içerisindeki non-lineer devre elemanları ile
bileşenleri ile filtre bileşenleri arasında paralel rezonans doymuş reaktörlerden dolayı harmonik bileşenler
oluşabilir. Bu olumsuzluklara karşı gerekli önlemlerin üretilmektedir. Filtrelerde kullanılan kondansatörler
alınması gerekir. şebekedeki diğer yüklerin endüktansı ile rezonansa
Harmonikleri tam olarak yok etme imkanı olmamasına gelebilirler. Bu durumu önlemek için değişken kapasiteli
rağmen bunları kabul edilebilir seviyelere indirme imkanı kondansatörler kullanılmalıdır.
mevcuttur. Harmoniklerin Standardlarca kabul edilen
seviyelere indirilmesinde filtre devreleri kullanılır. Aşırı IV. TARTIŞMA
doymuş manyetik devreler, arkla çalışan işletme araçları ile
güç elektroniği tabanlı bir çok sistemin akımı ile gerilimi Tek fazlı yükleri bulunduğu ofislerde ticari binalarda
arasındaki bağıntı lineer olmadığından güç isteminde triplen üçüncü harmonik bileşenler etkin olarak
harmonikler oluşmaktadır. Sisteminde oluşan bu triplen bulunmaktadır.Temel frekanstaki dengeli 3 fazlı akımlar nötr
harmonikler bileşenler güç üç sistemine zarar vermekte hatta iletkeninde akım oluşturmazlar. Ancak, 3 fazlı sistemlerde
bazen çalışamaz hale getirmektedirler.Tablo2’de filitreleme 3’lü harmonikler nötr iletkende birbirlerini güçlendirirler.
sonrası harmonik bileşenlerin genlik ve açıları verilmiştir. Nötr iletkenleri faz iletkenleriyle aynı boyutlarda olduğundan
bu durumda nötr iletkeni aşırı yüklenebilir. Söz konusu
soruna karşı alınan en yaygın önlem nötr iletkeninden gecen
Tablo2.Güç sistemindeki triplen harmonik bileşenler(filitrelemeden sonra) akımın hesaplanıp buna gore kesit secimi yapılmalı veya
Harmonik üçüncü harmoniği elimine edecek filter yerleştirilmelidir.
Harmonik Harmonik Bileşenlerin Faz Tablo 3’te filikreleme öncesi ve sonrası triplen harmoniklerin
Bileşenlerin
Bileşenler Acısı (Derece)
Genliği (A) genlik değişimleri verilmiştir.
h3 8.53 -72.89
h9 1.004 -135.7 Tablo 3.Güç sisteminde harmonik bileşenler (filitreleme
h15 0.5052 -157.3 öncesi ve sonrası)
h21 0.2194 159.1
h27 0.4885 69.11 Harmonik Harmonik
h33 0.2698 -3.451 Bileşenlerin Bileşenlerin
Harmonik
h39 0.2312 -86.02 Genliği Genliği(Filtreleme
Bileşenler
h45 0.1662 151.3 (Filtreleme Sonrası)
Öncesi) (A) (A)
h3 21.09 8.53
Güç sisteminde lineer olmayan yülrin oluşturduğu h9 6.243 1.004
h15 2.82 0.5052
harmonik bileşenler transformatörlerde bakır ile demir
h21 1.3 0.2194
kayıpları ile kaçak akıların artmasına sebep olurlar. Döner
h27 0.6238 0.4885
elektrik makinelerinde momenti etkileyerek gürültü ve h33 0.4223 0.2698
titreşimli çalışmaya sebep olurlar. Aynı zamanda tetikleme h39 0.3443 0.2312
ile çalışan güç elektroniği devre elemanlarının hatalı sinyaller h45 0.2525 0.1662
vermesine neden olurlar. Harmonikler nedeni ile oluşan
rezonans olaylarında sistemdeki sigortaların sık, sık atmasına,
koruma rölelerinin düzensiz çalışmasına ve tüm cihazların Böylece sistemde bulunan harmonik bileşenlerin
ömürlerinin kısalmasına neden olmaktadırlar.Şekil 8’de oluşturduğu problemlerinin analizi için, toplam harmonik
filitreleme sonrası triplen harmoniklerin genlik değerleri distorsiyonu seviyesinin hesaplanması ve daha büyük
verilmiştir. problemler oluşmadan harmonik bileşenlerin standartlarca
belirtilen seviyelerin altına çekilmesi gerekir. Harmonik
115
bileşen devrelerde filtreler güç kaynağı ile yük arasına Üniversitelerin ilgili bölümlerince harmonikler konusunda enerji
yerleştirilmesi gerekir. Şekil 9’da filitreleme öncesi ve tüketicilerin bilgilendirilmeleri gerekmektedir.
sonrası triplen harmoniklerin değişimi verilmiştir.
KAYNAKÇA
[1] A. Dastfan, H. Yassami ve M. R. Rafiei,“Optimum Design of Passive
Harmonic Filter by Using Game Theory Concepts”, Intelligent Systems
in Electrical Engineering, Vol. 4, pp125-129, 2014.
[2] S.Adak, “Güç Kalitesi ve Harmonikler”, 3e ELECTROTECH, sayı: 327,
Kasım, p:132-143,2013.
[3]H.M. Rashid, Power Electronics, Circuits, Devices, and Applications,
[4] C. Kocatepe, M. Uzunoglu, R. Yumurtacı,ve O. Arıkan, Elektrik
Tesislerinde Harmonikler, Birsen Yayınevi, İstanbul,2003.
[5] C.N. Bhende, A. Kalam,S.G. Malla, “Mitigation of Power Quality
Problems in Grid-Interactive Distributed Generation System”, DE
Gruyter: International Journal of Emerging Electric Power Systems,
Vol. 17, pp. 165-172, 2016.
[6]A. Ozdemir, A. Ferikoglu, “Low cost mixed-signal microcontroller based
power measurement technique”IEE Proceedings-Science Measurement
And Technology, 151,1350-2344. doi : 10.1049/ip-smt:20040242,
2004.
[7] H. Saadat, Power System Analysis; Second Edition, McGraw Hill
International Edition, pp.38,2004.
[8] A.S. Yilmaz, A. Alkan, M. Asyali,“Applications of parametric spectral
estimation methods on detection of power system harmonics”, Electric
Power Systems Research, 78, Issue 4, , pp 683-693, April,2008.
[9]S.Rüstemli, E. Okuducu ve SB.Efe, Elektrik Tesislerinde Harmoniklerin
Pasif Filtre Kullanılarak Azaltılması ve Simülasyonu, EVK2015: 6.
2015, Enerji Verimliliği Kalitesi Sempozyumu, pp120-124, 4-6 Haziran,
Şekil 9. Güç sisteminin harmonik bileşenleri (filitrelemeden once ve sonra) Sakarya.
[12] Z. Memon, A. Uquaili ve M.A.Unar, “Harmonics mitigation of
Non-lineer yüklerin etkinliğinin azaltılması, THD değerinin industrial power system using passive filters”,Mehran University
Research Journal of Engineering and Technology, Vol. 31, No. 2, pp.
standartlarca ifade edilen limitlere çekilmesi enerjinin 355-360, 2012.
kalitesi için gereklidir. lineerolmayan devre elemanları, güç [13] K. Ayan, ve U. Arifoğlu, “Optimizing reactive power flow of HVDC
sisteminde harmonik bileşenlerin oluşmasına neden olurlar. systems using genetic algorithm”, International Journal of Electrical
Bu da enerji kalitesini düşürmektedirler. Güç sistemdeki Power & Energy Systems, 55, 0142-0615 doi: 10.1016/j.ijepes.2013.
[14] C. L. Anooja,N. Leena, “Passive Filter For Harmonic Mitigation Of
harmonik bileşenler ek ısı kayıplarına neden olmaktadırlar.Bu Power Diode Rectifier And SCR Rectifier Fed Loads”,International
ek kayıp enerji maliyetini artırmaktadır. Ayrıca sistem Journal of Scientific & Engineering Research, Vol. 4, No. 6. 2013.
üzerindeki temel harmonik dışındaki harmonik bileşenler ek [15]S. Adak, ve H. Cangi, Harmonik Bileşen İçeren Elektrik Tesislerinde
gerilim düşümleri oluşturmaktadır. Kondansatör Kayıpları, 3e ELECTROTECH, sayı: 325,2014, Kasım,
p:181-192, 2014.
[16] M. Sekkeli, ve N. Tarkan, “Development of a novel method for optimal
V. SONUÇ use of a newly designed reactive power control relay”,International
Journal of Electrical Power and Energy Systems;44:736-742, 2013.
Güç sistemlerinde harmonikleri bileşenleri elimine etmek [17] Y. S.Cho,H. Cha, “A single-tuned passive harmonic filter design using
transfer function approach for industrial process
için büyük sıklıkla pasif filtreler kullanılır ve bu filtreler application”,International Journal of Mechatronics and Automation,
kaynak ile yük arasına bağlanırlar.Temel frekans dışındaki Vol. 1, No. 2, pp. 90-96,2011.
harmonik bileşenleri yok ederler.Bu filtreler seri bağlı [18] H. Lin, “An Internet-Based Graphical Programming Tool for Teaching
kondansatör ve endüktansın bileşiminden oluşur. Bazı Power System Harmonic Measurement”, IEEE Transactions on
Education, Vol 49, No 3, August 2006.
durumlarda omik direnç te bağlanabilir. Güç sisteminde [19] K. Srivastava, S. Shakil, ve A.V. Pandey, “Harmonics & Its Mitigation
harmonik bileşenleri filtrelemek için 2 adet tek ayarlın filtre, Technique by Passive Shunt Filter”,International Journal of Soft
1 adet çift ayarlı filtre ve 1 adet ikinci dereceden sönümlü Computing and Engineering (IJSCE) ISSN, pp. 2231-2307, 2013.
filtre kullanılmıştır. Pasif filtre kullandıktan sonar harmonik
bileşenler Tablo 4’te gösterilen oranlarda azalmışlardır.
Tablo 4.Filtreleme sonrası harmonik bileşenlerin azalma yüzdesi

Harmonik Bileşenler Harmonik bileşenlerin
Azalma Miktarı (%)
h3 59,55
h9 83,92
h15 82,09
h21 83,12
h27 21,69
h33 36,11
h39 32,85
h45 34,18
Ülkemizdeki sanayi kuruluşlarının alışveriş merkezleri

yöneticilerin harmoniklerle ilgili yeterli bilgileri yoktur.
116
Volume 3 (2018), 117-120
Doğal Taş Üretimimizin Genel Görünümü ve Ülkemiz İçin Önemi

Niyazi Bilim1*+, Sertaç Dündar1 and Bilgehan Kekeç1
1Maden Mühendisliği, Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye
*Sorumlu Yazar ve +Sunucu: bilim@selcuk.edu.tr
Abstract – Dünya toplumlarının gelişme seviyelerinin artmasıyla birlikte görsellik daha ön plana çıkmaya başlamıştır. Doğal
taşlar genellikle görsel özellikleri nedeniyle tercih ediliyor olsa da, bunun yanında birçok yapısal özellikleri nedeniyle günümüz
dünyasında sıklıkla tercih edilen bir yapı malzemesidir. Dünyada yapılaşmanın gün geçtikçe artmasıyla birlikte, doğal taşlara
olan talepte artmaktadır. Artan bu talebi karşılama konusunda gerekli rezerv ve üretim alt yapısına sahip önder ülkelerden birisi
de Türkiye’dir. Ülkemiz doğal taş rezervleri açısından önemli bir konuma sahiptir. Özellikle, mermer ve traverten rezervi ve
üretimi konusunda önder ülkelerdendir. Ayrıca üretim teknikleri ve ürün çeşitliliği açısından da iyi bir konumdadır. Bu
çalışmada, ülkemizin doğal taş üretimi, ihracatı ve ürün çeşitliliği konularındaki genel görünümü sunulmuştur. Dünyadaki diğer
üretici ülkeler ile kıyaslaması ve doğal taş üretiminin ülkeye katkıları sayısal verilerle desteklenerek belirtilmiştir. Sonuç olarak,
ülkemiz madenciliği için çok önemli bir yere sahip olan doğal taş işlemeciliğinin konumunun iyi yerlere gelmiş olduğu
özetlenmiştir. İşletmeler teknoloji ve bilimin gerekliliklerini daha aktif kullandıkları taktirde, üretim maliyetlerinin düşmesi
neticesinde rekabet koşulları gelişecektir.
Keywords – Doğal taş, mermer, madencilik, maden üretimi
I. GİRİŞ Ülkemizde mermerin tarihçesi oldukça eskiye

Doğal taşlar tarih boyunca insanoğlu tarafından yapılarda ve dayanmaktadır. Efes kazılarında M.S. 2. yüzyılda doğal taş
sanat eserlerinde kullanılmışlardır. Doğal taşlar güzelliği, tarihinde blok kesiminde kullanılan ilk lamalı katrak
rengi, deseni ve dayanıklılığı sebebiyle çok tercih edilen bulunmuştur. Yine Selçuk (İzmir) yakınlarında antik
ürünlerden olmuşlardır. Günümüzde doğal taşlara talep sürekli ocaklarda tel kesmenin ilk prototipinin izine rastlanılmıştır. Bu
artmaktadır. Ülkemiz Alp-Himalaya Kuşağında yer bulgular bize Türkiye topraklarında yaklaşık 2000 yıldır doğal
almasından dolayı doğal taş rezervi olarak dünyanın önde taş işletme teknolojisinin dolayısıyla mermerciliğin varlığını
gelen ülkelerindendir. Türkiye Cumhuriyeti Ticaret ispatlamaktadır [4]. Dünya doğal taş rezervleri incelendiğinde
Bakanlığının [1] verilerine göre ülkemiz 5,1 milyar m3 (13,9 Alp-Himalaya kuşağı içinde kalan Portekiz, İspanya, İtalya,
milyar ton) muhtemel doğal taş rezervine sahiptir. Dünya Yunanistan, Türkiye, İran, Pakistan gibi ülkelerde karbonatlı
doğal taş rezervi ise 15 milyar m3 olarak tahmin edilmektedir. kayaç (mermer, kireçtaşı, traverten ve oniks) rezervlerinin
Ülkemiz dünya doğal taş rezervinin yaklaşık 1/3’ lük bir fazla olduğu görülmektedir. İspanya, Norveç, Finlandiya,
kısmına sahip olduğu tahmin edilmektedir. Doğal taş üretimi Ukrayna, Rusya, Pakistan, Hindistan, Çin, Brezilya ve Güney
ve ihracatı yapan ülkeler arasında Türkiye önemli bir konumda Afrika’da ise işletilebilir magmatik kayaç (sert taş)
bulunmaktadır. rezervlerinin yoğunlaştığı dikkati çekmektedir. Asya kıtasında
Jeolojik tanımıyla mermer; inceden iriye kadar kalsit başta Çin olmak üzere, Hindistan, İran önemli üretim
(CaCO3) veya dolomit (CaMg(CO3)2) kristallerinden oluşan potansiyeline sahip olan ülkelerdir. Avrupa kıtasında ise
karbonatlı kayaçların belirli basınç ve sıcaklık etkisiyle İtalya, İspanya, Türkiye ve Portekiz doğal taş üretiminde ve
bölgesel metamorfizması sonucu oluşan başkalaşmış ticaretinde söz sahibi ülkeler arasındadır [1]. Türkiye doğal taş
kayaçlardır. üretimi açısından önemli bir ülkedir ve büyüyen bu doğal taş
Endüstriyel tanımıyla mermer; parlatılınca iyi cila alan ve pazarında önemli bir konumdadır. Dünyada ve ülkemizde
ticari değeri olan her türlü kayaca mermer denir. Bugün gerçek artan doğal taş kullanımı doğal taş üretiminin de artmasını
mermerlerle birlikte, fosilli sıradan kalkerleri birçok sağlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti Enerji Bakanlığı [1]
konglomeralar, bazı kumtaşları, magmatik, volkanik ve verilerine göre 2011-2016 yıllarında ki başlıca doğal taş üretim
metamorfik kayaçların birçoğu blok halinde çıkarılarak kesilip miktarları Tablo 1.’ de sunulmuştur.
cilalanmakta ve mermer olarak değerlendirilmektedir [2].
Tablo 1. 2011-2016 yılları arasında bazı doğal taş üretim miktarları (m3) [1]
Ticari anlamda mermer, blok verebilen, kesilip
cilalandığında parlayabilen, dayanıklı ve güzel görünümlü her Ürün 2011 2012 2013 2014 2015 2016
türden taşların (magmatik, sedimanter, metamorfik) bütünü Grubu
için kullanılan bir terimdir. Doğal taş terimi hem karbonat
Mermer
kayaçlarını hem de granit ve volkanik türü kayaçları içerir. 4.086.222 4.488.947 4.255.545 4.220.564 5.613.435 5.287.780
Doğal taşlar fiziksel yapısı ve cila alma niteliğine göre; normal Traverten 1.685.049 797.915 713.697 812.840 1.239.369 1.096.112
doğal taşlar (mermer, kalker, dolomit, konglomera vs.), sert Granit 245.911 566.650 183.535 189.364 157.463 314.059
doğal taşlar (granit, siyenit, serpantin, vs.), traverten ve oniks
olarak sınıflandırılabilir [3].
117
Bilim vd., Doğal Taş Üretimimizin Genel Görünümü ve Ülkemiz İçin Önemi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Tablo 1.’ den görüldüğü gibi mermer üretiminde hafif

dalgalanmalar olsa da 2015 yılında önemli bir artış meydana Ülkemiz doğal taş ihracatında dünyada önde gelen ülkeler
gelmiş ve 2016 yılında bu artış biraz düşse de üretimin genel arasındadır. Ülkemiz doğal taş ihracatını ham blok ve işlenmiş,
olarak arttığı görülmüştür. Türkiye karbonatlı kayaç grubu plaka şeklinde yapmaktadır. Tablo 2.’ de 2017 yılı içerisinde
rezervlerinde önde gelen ülkelerden olduğundan dolayı doğal doğal taş ihracatı kapsamında ürünlerin dağılımları ve elde
taş üretimimizin büyük bir kısmı mermer ve traverten türü edilen gelirler gösterilmiştir. [6]
kayaç grubundandır. Granit üretimi ise dalgalanmalar
göstermiş olmasına rağmen 2016 yılında artmıştır. Tablo 2. Doğal taş ihracatımızı oluşturan ürün grupları [6]
Ürün Grubu Miktar (Ton) FOB (USD)
II. ÜLKEMİZİN DOĞAL TAŞ İHRACAT VE İTHALAT DURUMU
Mermer-Traverten Blok 5663709,164 1.104.078.726
Türkiye maden ihracatı içerisinde de doğal taşlar önemli bir
yer tutmaktadır. MTA [5] verilerine göre 2017 yılı içerisinde İşlenmiş Mermer 1561564,991 684.693.746
değer olarak en fazla pay doğal taş ihracatına aittir. (Şekil 1.). İşlenmiş Traverten 539883,018 215.970.617
İnşaata Elverişli İşlenmiş
Doğal Taş 30013,791 16.404.665
Enerji Hammaddeleri
%.358 Granit Blok 87768,381 9.165.685
Endüstriyel Hammaddeler
Metalik Madenler İşlenmiş Granit 13720,369 5.683.621
%21.051 Doğal taşlardan karo ranül
%31.758 parça 12573,834 4.456.051
Doğal taşlardan kaldırım
döşeme 20048,907 4.455.218
Kayağan taşı işlenmiş 2329,038 2.662.126
%46.833 Kayağan taşı blok 4869,336 522.009
Toplam 7.936.480,829 2.048.092.464
Doğal Taşlar
Doğal taş ihracatımızın en büyük payını ham yani blok
Endüstriyel Hammaddeler Doğal Taşlar halde ihraç edilen mermer ve travertenler oluşturmaktadır.
Metalik Madenler Enerji Hammaddeleri Ham yani blok halde ihracatı yapılan mermer ve traverten ürün
grubunu işlenmiş mermer ve traverten satışlarımız takip
Şekil 1. 2017 yılı maden ihracatı içinde ürün gruplarının dağılımı
etmektedir.
Türkiye çok farklı renklerde ve çeşitlilikte doğal taş
2017 yılında 157.055.370.554 $ olarak gerçekleşen ülkemiz
rezervlerine sahiptir. Ülkemizin tamamına yakınında doğal taş
toplam ihracatının 4.397.090.177 $ kısmı madencilik
üretimi sağlanmakta ve bu üretilen doğal taşların ihracatları
sektörüne aittir. Madencilik sektörü ülkemizin toplam
sağlanmaktadır. MİGEM [7] 2017 verilerine göre Türkiye’ de
ihracatının %2,8’ lik bir kısmını karşılamaktadır. Maden
ihracatı yapılan en değerli ilk 10 doğal taş Tablo 3.’te
ihracatın % 46,83’ü doğal taşlar, %31,76’sı metalik
gösterilmiştir. Tablo 3.’ te satış fiyatı en yüksek olan ilk 10
madenler, %21,05’i endüstriyel hammaddeler ve geri
doğal taş ve çıkarıldıkları iller ile birlikte gösterilmiştir.
kalan %0,36’sı ise enerji hammaddelerinden oluşmaktadır.
2017 yılında en fazla ihraç edilen maden ürün grupları arasında
doğal taşlar 8,47 milyon ton ve 2,06 milyar $ ile ilk sırada yer
alırken, bu grubu, 4,88 milyon ton ve 1,39 milyar $ ile metalik
cevherler, 14,57 milyon ton ve 925,6 milyon $ ile endüstriyel
mineraller ve en son olarak 113 bin ton ve 15,72 milyon $ ile
enerji hammaddeleri ile sıralanmıştır. Şekil 2.’ de 2017 yılında
maden ihracatımızın ürün grupları içerisinden yüzde (%)
olarak dağılımı gösterilmiştir. Doğal taş ihracatımız toplam
ihracatımız içinde %1,3’ lük bir paya sahiptir [5].
46.911 Tablo 3. Satış fiyatı en yüksek olan ilk 10 doğal taş ve satış fiyatları
50
45
Bölge Adı Fiyatı (TL/ton)
40
35 31.653 İzmir Bazalt (Sütun) 1885
30 Erzurum Azur Mavi 1827
25 21.078 Balıkesir Renero 1713
20
Kırşehir Nero Picasso 1713
15
10 Balıkesir Dolce Vita 1506
5
.358 Balıkesir Dolomit 1428
0
Bolu Bal Oniks 1428
Doğal Taşlar Metalik Endüstriyel Enerji
Cevherler Mineraller Hammaddeleri Ağrı Oniks 1300
Manisa Temiros Oniks 1298
Şekil 2. 2017 yılı maden ihracat gelirlerinin yüzde (%) olarak dağılımı Isparta Ottoman 1142
118
2016 Yılı Dünya Doğal Taş İhracat Pazarı Dağılımı

İşlenmeden ocaktan çıkarıldıktan sonra ihracatı yapılan
blok haldeki mermer ve traverten miktarı işlenmiş halde 40 34.87
ihracatı yapılan mermer ve travertenlere göre iki katından fazla 35
olmasına rağmen elde edilen gelir bu oranda bir artış 30
göstermemektedir. Ham halde ihracatı yapılan doğal taşlardan
Yüzde (%)
25
ton başına yaklaşık 194 $ elde edilirken işlenmiş halde ihracatı 20
yapılan doğal taşlardan ton başına yaklaşık 438 $ gelir elde 15 11.96
10.09 9.79
edilmektedir. Doğal taş ihracatının işlenmiş halde yapılması 10 6.19 5.12
blok halde yapılmasından 2,2 kat daha fazla kazanç 5 2.06 1.88 1.54 1.27
sağlamaktadır.
0
Türk Mermer Vakfının [6] verilerine göre 2017 yılı
içerisinde doğal taş ihracatı yapılan ilk on ülke ve elde edilen
gelir dağılımı Şekil 3. ’te sunulmuştur. Grafikte dağılım
toplam doğal taş ihracat gelirleri içinde yüzde (%) cinsinden
alınan pay olarak gösterilmiştir.
55.039
60 Şekil 4. 2016 yılı dünya doğal taş ihracat paylarının ülkelere göre
55 dağılımı
50
45
40 Şekil 4.’ ten görüldüğü üzere dünya doğal taş ihracat
35 pazarında Türkiye, Çin ve İtalya’nın ardından üçüncü sırada
Yüzde (%)
30
25 17.132 yer almaktadır. Dünya ihracat pazarının yaklaşık %10’luk
20 kısmını ülkemiz karşılamaktadır.
15
10 6.085 4.941
3.711 3.122 3.0693.017 2.084 III. SONUÇLAR
5 1.799
0
En eski yapı malzemelerinden olan doğal taş günümüzde de
çok sık kullanılmaktadır. İnşaat sektöründe ve sanat
eserlerinde güzelliği, dayanıklılığı gibi sebeplerle tercih
edilmektedir. Son yıllarda büyüyen inşaat sektörü sonucunda
dünya doğal taş üretimi ve tüketimi artmıştır. Bu artış
sonucunda dünya doğal taş pazarı önemli bir yer tutmaktadır.
Dünya doğal taş rezervinin 1/3' lük kısmının Türkiye'de
Şekil 3. 2017 yılında doğal taş ihracatı gerçekleştirilen ilk 10 ülke [6] olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizin üretim, ihracat ve
rezerv durumları göz önüne alındığında dünya da önde gelen
2017 yılı içerisinde en fazla doğal taş ihracatı yapılan ülke
ülkeler arasındadır. 2016 yılında dünya doğal taş ihracat pazarı
Çin Halk Cumhuriyeti olmuştur. Doğal taş ihracatımızın
incelendiğinde Türkiye dünya doğal taş talebinin
yaklaşık %55’ lik bir kısmı Çin Halk Cumhuriyeti’ne
yaklaşık %10' luk kısmını karşılamaktadır. Dünya doğal taş
yapılmaktadır. Çin Halk Cumhuriyetini sırasıyla Amerika
ihracatı yapan ülkeler arasında ülkemiz Çin Halk Cumhuriyeti
Birleşik Devletleri ve Suudi Arabistan takip etmektedir.
ve İtalya'nın ardından 3. sırada gelmektedir. Doğal taş
Zengin doğal taş rezervine ve yüksek üretim miktarlarına
madenciliği ülkemizin madencilik ihracatı içerisinde en fazla
rağmen ülkemizde de bazı doğal taşların ithalatı
gelir getiren madencilik ürünüdür. 2017 yılında toplam maden
yapılmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı [1]
ihracatı göz önüne alındığında doğal taş ihracatı ilk sırada yer
verilerine göre ithalatı yapılan bazı doğal taşların sıralaması ve
almaktadır ve 2,06 milyar $ düzeyinde gelir elde edilmiştir.
değerleri Tablo 4.’ te sunulmuştur. Tablo ekonomik değere
Doğal taş madenciliği göz önüne alındığında ise blok halde
göre oluşturulmuştur.
ihracatı gerçekleştirilen mermer ve traverten ilk sırada yer
Tablo 4. 2016-2017 yıllarında gerçekleştirilen doğal taş ithalatı almaktadır. Ham halde ihracatı yapılan doğal taşlardan ton
Ürün Grubu 2016 (USD $) 2017 (USD $) başına yaklaşık 194 $ gelir elde edilirken işlenmiş halde
İşlenmiş Granit 169.318.000 144.092.000 ihracatı yapılan doğal taşlardan ton başına yaklaşık 438 $ gelir
İşlenmiş Mermer 25.427.000 24.178.000
elde edilmiştir. Doğal taş ihracatımızın işlenmiş halde
Diğer 6.558.000 8.320.000 yapılması blok halde yapılmasından yaklaşık 2,2 kat daha fazla
Blok Mermer 2.029.000 2.753.000 kazanç sağlamaktadır. 2017 yılında gerçekleştirilen doğal taş
Blok Granit 1.896.000 2.285.000 ihracatımızdan en büyük payı Çin Halk Cumhuriyeti almıştır.
Çin Halk Cumhuriyeti'ni sırasıyla ABD ve Suudi Arabistan
Dünya çapında gerçekleştirilen doğal taş ihracatı ve izlemektedir. Ülkemiz de doğal taş madenciliği çok önemli bir
ithalatına baktığımız zaman Türkiye’nin önemli bir konumda yer tutmaktadır. Önümüzde ki yıllarda ülkemizin doğal taş
olduğunu görmekteyiz. Türkiye Cumhuriyeti Ticaret rezerv durumu ve çeşitliliği göz önüne alındığında dünya
Bakanlığı [1] verilerine göre oluşturulan Şekil 4.’ te 2016 yılı ihracat pazarından daha büyük bir pay alması
içerisinde dünya doğal taş pazarında ülkelerin ihracat öngörülebilmektedir.
durumları ve Pazar payları yüzde (%) olarak gösterilmiştir.
KAYNAKLAR
119
[1] Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı (2018) [Online]. Kullanılabilir:

https://ticaret.gov.tr/data/5b87000813b8761450e18d7b/Dogal_Taslar.
pdf
[2] Kurt, H., Yeşilkaya, L., Ersoy, M. ve Kekeç, B., Mermer ve
Parlatılabilir Kayaçlar, Konya, Atlas Akademi, 2016
[3] A.O Yılmaz, İ. Çavuşoğlu, İ. Alp, R. Kaya, and M. Vıcıl, “Doğu
Karadeniz Bölgesi’nin Doğaltaş Potansiyeli ve Doğaltaş İşletmeciliği
ile İlgili Sorunlar”, MERSEM, 2003, sR. E. Sorace, V. S. Reinhardt,
and S. A. Vaughn, “High-speed digital-to-RF converter,” U.S. Patent 5
668 842, Sept. 16, 1997.
[4] T. Çetin, “Türkiye Mermer Potansiyeli, Üretimi ve İhracatı”, Gazi
Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 3, sayfa. 243-256, 2003
[5] MTA (2017) [Online]. Kullanılabilir:
http://www.mta.gov.tr/v3.0/bilgi-merkezi/2016-maden-ihracat-
degerleri.
[6] Türk Mermer Vakfı (2017) [Online]. Kullanılabilir:
http://turkmermermadenvakfi.org/2017-yili-maden-ve-dogaltas-
ihracat-degerlendirmesi/
[7] MİGEM (Maden İşleri Genel Müdürlüğü)
120
Volume 3 (2018), 121-123
İkici Virial Katsayısının Morse Potansiyeli ile Analitik Hesaplanması ve Nötral Soygaz
Atomlarına Uygulanması
Bahtiyar Mehmetoğlu1* and Hatun Cacan1,2+
1
Gaziosmanpaşa Universitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü.
2
Giresun Fen Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü.
*Corresponding Author: bahtiyar.mehmetoglu@gop.edu.tr
+Speaker: hatuncacan@gmail.com;
Abstract- The noble gas plasmas have significant importance due to their high ionization energies requiring high temperature
plasma investigation of neutral atom interactions through an analytical calculation of the second virial coefficient (SVC) with
preferably Morse potential. The results of the calculations are very important for further investigation of the thermodynamical
properties of plasmas by using the Generalized Chemical Model which has significant importance for low density partially
ionized plasmas. The SVC data are taken up to a specific temperature for every noble gas due to absence of neutral atoms in
the plasma after that specific value of the temperature. Results are compared with another analytical method from the literature
as well as numerical results. Although some small deviations are found between the two analytical calculations of the SVC for
𝐵 and 𝑆𝑖 semiconductors, results for the noble gases 𝐻𝑒, 𝑁𝑒, 𝐴𝑟, 𝐾𝑟 and 𝑋𝑒 are exactly the same. The maximum percent
error found to be % 0.0074 between analytical and numerical value for 𝐻𝑒 gas at 21000 𝐾 for the noble gases, approving the
success of the new analytical method. The reason for this specific low percent error for the noble gases might be due to the
small potential well depth values for the noble gases which is one of the Morse parameters effecting the calculations.
Keywords- Noble Gas Plasmas, Second Virial Coefficient, Morse Potential
Özet- Soygazlar yüksek iyonlaşma enerjileri nedeniyle yüksek sıcaklıklarda bile nötral atom içerebilmekte ve bu nötral
etkileşimlerin termodinamik özellikler açısından incelenebilmesi bu çalışmada Morse potansiyeli kullanılarak elde edilen
ikinci virial katsayısı (İVK) analitik hesabı ile mümkün olabilmektedir. Elde edilen analitik sonuçlar hem gazlar hem de
genelleştirilmiş kimyasal modelle incelenilen kısmı iyonize plazmaların nötral etkileşimlerindeki termodinamik
hesaplamaların doğru ve kesin sonuçlarla elde edilmesinde çok önemlidir. Plazmalarda nötral etkileşimler için İVK
değerlerinin belli bir maksimum sıcaklık değerine kadar alınması, daha yüksek sıcaklık değerlerinde nötral atomların
bulunmayışından kaynaklanmaktadır. Her sıcaklık için elde edilen sonuçlar literatürden bulunan farklı bir analitik sonuçla ve
ayrıca nümerik sonuçlarla mukayese edilmiştir. Soygazlar için karşılaştırılan iki analitik sonucun tamamiyle aynı değerler
vermesi ve nümerik sonuç ile mukayese sonucu ise maksimum yüzde hata değeri % 0.0074 olarak 𝐻𝑒 gazı için 21000 𝐾
sıcaklığında gözlenmiş ve sonuçlar elde edilen yeni analitik yöntemin doğruluğunu kanıtlamıştır.
Anahtar Kelimeler- İkinci virial katsayısı; Morse potansiyeli; plasma; yüksek sıcaklık gaz
121
Mehmetoğlu ve Cacan, İkici Virial Katsayısının Morse Potansiyeli ile Analitik Hesaplanması ve Nötral Soygaz Atomlarına Uygulanması,
ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
1. Giriş değerleri farklı sıcaklıklarda analitik olarak hesaplanmış

İdeal olmayan gazlar için hal denklemi yoğunluğa ve sonuçlar hem farklı bir analitik hem de numerik İVK
bağlı virial açılımı denklemiyle verilir [1]. İVK ise bu değerleriyle mukayese edilmiştir.
açılımda ideal durumdan sapma miktarını gösteren ilk
terim olarak gazların ve kısmi iyonize plazmaların 2. Tanımlar ve Hesaplamalar
termodinamik özelliklerinin belirlenmesinde önemli rol
oynar [2]. Soygazların termodinamik özellikleri hem Virial hal denklemi birim hacmin kuvvetleri şeklinde
deneysel hem de teorik birçok araştırmanın konusu (1) denkleminde verilir [7].
olmuştur. Normal koşullarda dielektrik olan soygazlar, 𝑃𝑉 𝐵(𝑇) 𝐶(𝑇)
yüksek basınç altında yüksek iyonlaşma enerjileri =𝑍 =1+ + +∙∙∙, (1)
𝑅𝑇 𝑉 𝑉2
düşürülerek minimum metalik iletkenlik durumuna
Burada Z sıkıştırılabilirlik faktörü, 𝐵(𝑇) ise İVK olarak
ulaşabilirler [3]. Dielektrik-metal geçişi veya basınç
iyonizasyonu olarak adlandırılan bu etki kısmi iyonize ifade edilir. İVK ise sıcaklığa ve 𝑈(𝑟) atomlar arası
plazmalarda genelleştirilmiş kimyasal model kullanılarak potansiyel fonksiyonuna bağlı olarak aşağıda verilir.
araştırılır. Bu modelde ise özellikle nötral atom ∞
𝐵(𝑇) = −2𝜋𝑁𝐴 ∫0 [𝑒 −𝑈(𝑟)⁄𝑘𝐵 𝑇 − 1] 𝑟 2 𝑑𝑟, (2)
etkileşimlerinde İVK hesabı çok önemli bir yer tutar.
İyonlaşma enerjisi düşük olan metal plazmalarda nötral (2) ifadesinde 𝑁𝐴 Avagadro sayısı ve 𝑘𝐵 ise Boltzman
etkileşimler gözardı edilebilirken [4], soygazlarda sabitini gösterir. (2) ifadesine eşdeğer bir başka denklem
özellikle yüksek basınç altında atom-atom etkileşmeleri (3) ifadesinde verilmiştir [8].
önemli bir yer tutar [5].
Bu çalışmada dikkate alınan maximum sıcaklık 𝐵(𝑇) = −
2𝜋𝑁𝐴 ∞ 𝑑𝑈(𝑟)
∫ 𝑑𝑟 𝑒 −𝑈(𝑟)⁄𝑘𝐵 𝑇 𝑟 3 𝑑𝑟. (3)
değerleri I iyonlaşma enerjisini temsil etmek üzere bağlı 3𝑘𝐵 𝑇 0
𝐼
durumların hala bulunabildiği 𝑇 < ifadesiyle verilen (3) ifadesinde kullanılacak olan Morse potansiyeli (4)’de
10 𝑘𝐵
sıcaklıklar için hesaplanmıştır (I değerleri NIST atomik verilmiş olup üstel ilk terim Pauli etkileşim prensibi
spektra veritabanından alınmıştır) [6]. Belirlenen nedeniyle oluşan atomlar arası itme kuvvetini, ikinci üstel
maksimum sıcaklıklar dikkate alınarak 𝐻𝑒, 𝑁𝑒, 𝐴𝑟, 𝐾𝑟 ifade ise çekici etkiyi temsil eder [9].
ve 𝑋𝑒 soygazları için Morse potansiyeli kullanılarak İVK

xi
e  x    1
i
. (7)
𝑈(𝑟) = 𝐷{𝑒𝑥𝑝[−2𝛼(𝑟 − 𝑟𝑒 )] − 2𝑒𝑥𝑝[−𝛼(𝑟 − 𝑟𝑒 )]}. (4) i 0 i!
(4) eşitliğinde kendini gösteren Morse parametreleri Elde edilen analitik çözüm gama, tamamlanmamış gama,
Tablo. 1’de verilmiştir. poligama ve Meijer’in G fonksiyonlarını ihtiva etmektedir
Table 1. Morse potansiyeli parametreleri [10]. [11].
𝐷 ⁄𝑘 𝐵 𝑟𝑒 𝛼 3. Sonuç ve Değerlendirme
𝐾 𝐴̇ 𝐴̇−1 Bu çalışmadaki analitik çözüm bir uygulama ve
𝐻𝑒 12.6 2.92 2.197 karşılaştırma olarak Tablo.1’de verilen Morse potansiyeli
𝑁𝑒 51.3 3.09 2.036 parametreleri kullanılarak farklı sıcaklıklarda İVK
𝐴𝑟 118.1 4.13 1.253 değerleri 𝐻𝑒, 𝑁𝑒, 𝐴𝑟, 𝐾𝑟 ve 𝑋𝑒 soygazları için elde
𝐾𝑟 149.0 4.49 1.105 edilmiş ve bu değerler hem numerik hemde literatürden
𝑋𝑒 226.9 4.73 1.099 başka bir analitik çözüm (Ref.[10]) ile karşılaştırıldığında
(3) ifadesini yeniden oluşturmak için Ref.[10]’da önerilen sonuçların bu çalışmadaki analitik çözümü doğrular
eşitliklikler (5)’de verilmiş ve (3) ifadesi (6) eşitliğinde nitelikte olduğu gözlemlenmiştir. İki analitik çözümün
yeniden oluşturulmuştur. İVK değerleri tamamen aynı iken, numerik değerden en
yüksek sapma yüzde hatası % 0.0074 değeri ile 𝐻𝑒 gazında
𝑝 = 𝐷/(𝑘_𝐵 𝑇) , 𝑏 = √(𝑝 ) exp(𝛼. 𝑟_𝑒 ), 21000 𝐾 değerinde gözlenmiştir. Bu küçük sapma
değerleri elde edilen analitik yöntemin hem gazlar hemde
𝑥 = 𝑏. exp(−𝛼. 𝑟) (5)
plasmalarda termodinamik özelliklerin doğru
4𝜋𝑁𝐴 0 2 +2𝑥
√𝑝 ) (ln 𝑥 )
3 hesaplanmasında çok önemli olan Morse potansiyeli
𝐵(𝑇) = −
3𝛼 3
∫𝑏 (√𝑝 − 𝑥)(𝑒 −𝑥 𝑏
𝑑𝑥. (6)
kullanılarak İVK hesaplamalarının doğru ve güvenilir
olduğunu göstermiştir.
(6) eşitliğinin analitik çözümü için üçüncü derece Binom
açılımı ve (7) ifadesindeki eksponansiyel seri açılım
formülü kullanılmıştır.
122
Mehmetoğlu ve Cacan, İkici Virial Katsayısının Morse Potansiyeli ile Analitik Hesaplanması ve Nötral Soygaz Atomlarına Uygulanması,
Kaynaklar [6] W. Ebeling, V. E. Fortov ve V. Filinov. Quantum

Statistics of Dense Gases and Nonideal Plasmas, Springer,
[1] I. G. Kaplan, Intermolecular Interactions: Physical 2017.
picture, Computational Methods and Model Potentials,
Jonh Wiley & Sons, 2006. [7] R. G. Kunz ve R. S. Kapner, J. Chem. Eng. Data. 14,
190 (1969).
[2] D. A. McQuarrie, Statistical Mechanics, Harper &
Row, 1976. [8] P. Vargas, E. Mu𝑛̃oz ve L. Rodriguez, Physica A. 290,
92 (2001).
[3] V. E. Fortov ark., JETP 97, 259 (2003).
[9] I. F. Al-Maaitah, Appl. Phys. Res. 10, 1 (2018).
[4] E. M. Apfelbaum, Contr. Plasma Phys. 52, 41 (2012).
[10] A. Matsumoto, Z. Naturforsch. 42 a, 447 (1987).
[5] E. M. Apfelbaum, Contr. Plasma Phys. 51, 395 (2011).
[11] I. S. Gradshteyn ve I. M. Ryzhik, Table of Integrals,
Series and Products, Acedemic Press, London 1965.
123
Volume 3 (2018), 124-128
Termal Otellerin Web Siteleri İçerik Analizi

Seher Ceylan1*+
1Denizli Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu/Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye
*Corresponding author: ceylans@pau.edu.tr
+Speaker: ceylans@pau.edu.tr
Abstract – Sağlık turizmi, bireylerin, koruyucu, tedavi edici, rehabilite edici ve sağlığı geliştirici hizmetleri almak için yaşadıkları
ülke dışındaki bir ülkeye gerçekleştirdikleri ziyaretler olarak tanımlanabilir. Bu anlamda sağlık turizmi; medikal turizm, termal
turizm, 3. yaş turizmi ve engelli turizmini kapsamaktadır. Sağlık turizmine katılan turistlerin karar verme aşamasında, bilgi almak
için kullandıkları en önemli kaynaklardan birisi, web tabanlı bilgi sistemleridir Literatürde, internetin önemli bir dağıtım kanalı
ve bilgi elde etme aracı olarak, sağlık turizmine katılan turistlerin karar verme sürecinde oldukça etkili olduğunu vurgulayan
çeşitli araştırmalar bulunmaktadır. Bu çalışmada sağlık turizminin sadece termal kısmı ele alınmış ve Türkiye’deki 82 termal
tesisin web sayfası içerik analizi ile incelenmiştir. Literatürden elde edilen ve bir web sitesinde bulunması gereken kriterlere göre
yapılan araştırmada termal otellerin etkin bir web tasarımına sahip olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Web sitelerinin
ziyaretinden elde edilen bilgiler, içerik analizi ile incelenerek güçlü ve zayıf yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords – Sağlık turizmi, İçerik analizi, Web sitesi
I. GİRİŞ Sağlık turizmi, sağlığın korunması, geliştirilmesi ve

Turizm, ülke ekonomileri için inşaat, gıda ve eğlence sektörü hastalıkların tedavisi gibi amaçlar çerçevesinde, insanların
başta olmak üzere birçok alanı destekleyen, ekonomiye ve ikâmet ettikleri yerden başka bir yere seyahat etmeleri ve
istihdama katkında bulunan önemli bir sektördür. Gün gittikleri yerde en az 24 saat kalarak sağlık ve turizm
geçtikçe çeşitlenen turizm türleri arasında yer alan sağlık olanaklarından yararlanmaları olarak tanımlanabilir. Bu
turizmi de bu anlamda birçok sektöre dinamizm amaçlarla seyahat eden kişiye de “sağlık turisti” denilir [2].
kazandırmaktadır. Sağlık turizminin çeşitleri açısından en eski
türünün termal turizm olduğu söylenebilir. Sağlık turizminin gelişmesinde, dünya nüfusunun artması,
yaşam kalitesinin yükselmesi, çeşitli ülkelerde sağlık
M.Ö. 1700’lü yıllarda suyun iyileştirici etkisinin bulunduğu maliyetlerinin artması ve tedavilerin daha kaliteli ve ekonomik
dile getirilmiş ve Roma ve Yunan İmparatorlukları başta alternatifler sunan ülkelere kayması, hastaların tedavileri için
olmak üzere birçok medeniyette banyo ve masaj kültürü gerekli olan operasyonları beklemeden almak istemesi, hasta
gelişmiştir [1]. İnsanları uluslararası turizm hareketlerine ve yakınlarının tedavilerini, gittikleri ülkelerde turistik amaçlı
yönelten nedenlerden birisi de sağlıktır. Günümüzde seyahat faaliyetlerle de birleştirmeyi istemeleri, ulaşım maliyetlerinin
imkanlarının çeşitlenmesi ve sağlık hizmetinde kalitenin azalması, bilgilendirme faaliyetlerinde internetin devreye
dünyanın farklı yerlerinde de gelişmesiyle, tüm dünyada sağlık girmesi önemli ölçüde etkili olmuştur [1].
turizmi kavramının önemi de artmıştır.
Termal oteller, özellikle sağlığı geliştirmeye ve tedaviye
Son yıllarda da, Türkiye, ABD, Hindistan, Singapur, Malezya, yönelik hizmetler bünyesinde önemli bir role sahiptir.
Güney Kore, Tayland, Macaristan, Brezilya, Arjantin, Güney İstihdama destek olması, farklı turizm türlerinin de
Afrika, Küba, Meksika, Almanya, İtalya, Fransa, Polonya, gelişmesine katkıda bulunması, turizm tesislerinin doluluk
İspanya, Yunanistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeler, oranlarının yükselmesi, termal turizmin gerçekleştirildiği
sağlık turizmi destinasyonu olarak ön plana çıkmaktadır [2]. bölgelere sağladığı yararları arasında sayılabilir.
Tedavi ve tatil amaçlı, şehirlerarası ya da ülkelerarası yapılan Termal turistlerin, otellerde tedavi görebilmek için
seyahatlerden doğan tüm etkinliklere “Sağlık Turizmi” konaklamak zorunda olmaları, destinasyonda geçirdikleri süre
denilmektedir. Günümüzde sağlık turizminden yararlanmak zarfında, termal turizm ile birlikte diğer turizm türlerini de
isteyenler artık sağlık sorunlarını çözerken, sadece kendi tanımalarına vesile olmaktadır.
ülkelerindeki tedavi imkanları ve fiyatları değil, en iyi çözüm
ve en iyi fiyat seçeneklerini değerlendirerek hareket Uluslararası Spa Birliği’nin (ISPA) araştırmalarına
etmektedir [1]. bakıldığında, sadece spa turizmi için seyahat edenlerin bile
dünya çapında gerçekleşen turizm faaliyetlerinin önemli bir
kısmını oluşturduğu görülmektedir [1].
124
Ceylan, Termal Otellerin Web Siteleri İçerik Analizi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Ülkemizin, sahip olduğu altyapı olanakları, kaliteli sağlık Literatürde, ülkemizdeki konaklama işletmelerinin web
hizmetleri, yetişmiş insan gücü, fiyat avantajları, devlet sitelerini değerlendirmeye yönelik yapılan çalışmalara da
desteği, coğrafi konumu, doğal/tarihi zenginlikleri, uygun rastlanmıştır.
iklim koşulları ile termal turizm faaliyetlerinde oldukça
önemli bir potansiyele sahip olduğu söylenebilir [2]. Söz konusu çalışmalarda, bir pazarlama iletişim aracı olarak
web sayfalarının ne şekilde kullanıldığı, etkinliği, konaklama
Ülkemizde son yıllarda sağlık turizmi, alternatif bir turizm türü işletmelerinin web sayfalarında bulunması gereken bilgiler ve
olarak gelişmektedir. Dünya genelinde internet üzerinden özellikler, yetersiz web sayfalarının kurum imajı açısından
yapılan aramaların % 4,5 oranında sağlık ile ilgili olduğu göz yarattığı olumsuz etkiler konuları üzerinde durulmuştur
önüne alındığında, ilgili kuruluşların web sitelerinin ([21],[22],[23],[24],[25]-[26]).
kalitesinin, sağlık turizmin gelişmesi açısından önemli olduğu
sonucuna ulaşılabilir [3]. Bunun yanında müşterilerin web siteleri aracılığı ile satın alma
niyetlerine ve kararlarına yönelik çalışmalar da mevcuttur
Ülkemizde çok sayıda termal su kaynağı bulunmasına rağmen, ([27],[28]-[29]). Otel işletmelerinin web sitelerine ilişkin
bu kaynakların yaklaşık olarak %5’i kullanılabilmektedir. çalışmalara bakıldığında, araştırmaların daha çok web
Özellikle donanımlı ve modern termal otellerin arttırılması ile sitelerinin etkinliği, sunumu ve kalitesine yönelik olduğu tespit
termal turizm kapsamında ülkemizi ziyaret edecek turist edilmiştir ([30],[31]-[32]).
sayısının artırılması hedeflenebilir [4]. Sağlık turizmi
açısından ülkemizde gerçekleştirilen araştırmaların birçoğu, Bayram ve Yaylı, Türkiye’deki otel işletmelerinin web
sağlık turizminin ülkemizdeki mevcut durumuna ve önemine sitelerinde kullandıkları özellikleri tespit etmek amacıyla web
odaklanmaktadır ([5],[6], [7], [8], [9], [10]- [11]). sitelerini içerik analizi yöntemiyle değerlendirdikleri
çalışmalarında, söz konusu web sitelerinin daha çok bilgi
Literatür incelendiğinde, sağlık turizminin geliştirilmesi sağlayıcı özellikler taşıdığını, ağırlıklı olarak otel ve oda
açısından tanıtımın öneminin vurgulandığı çalışmalara da resimlerinin kullanıldığını tespit etmişlerdir.
rastlanmıştır. Akbolat ve Deniz çalışmalarında, Türkiye’deki
sağlık turizmine ilişkin swot analizi gerçekleştirmişler, Ayrıca otel işletmelerinin web sitelerinde en çok aranan
Türkiye’nin sağlık turizmi açısından gelişmiş ülkeler arasında özelliklerin, siteye kolay ulaşım, iletişim ve ulaşım bilgisi,
sayılmasının güçlü yönlerinden birini oluşturduğu ve medya çoklu dil seçeneği, ana sayfaya kolay ulaşım ve kullanışlı
araçlarından faydalanılarak gerekli tanıtımlarının yapılmasının menü olduğunu ortaya çıkarmışlardır. En az kullanılan
sağlık turizmin gelişmesine katkı sağlayacağı sonucuna özelliklerin ise, döviz çeviricisi ve bilgisi, sık sorulan sorular
ulaşmışlardır [12]. (SSS), farklı ödeme seçeneği, rezervasyon hattı, eğlence ve
arama motoru olduğunu ifade etmişlerdir [33].
Vural ve İbiş ise, destinasyon markalaşması süreci açısından
termal turizm faaliyetlerini inceledikleri çalışmalarında, II. MATERYAL VE YÖNTEM
termal turizmin, destinasyonların ekonomik ve sosyal anlamda
kalkınmasını sağladığı, halkla ilişkiler ve tanıtım çalışmaları Araştırmanın amacı: Sağlık turizmi kapsamında yer alan
ile termal turistik destinasyonlara ilginin arttırılabileceğini termal otellerin web içeriklerini değerlendirmektir. Bu amaçla
ifade etmektedirler [4]. termal turizme hizmet veren 82 otelin web sayfaları, içerik
analizi ile incelenmiş, söz konusu otellerin güçlü ve zayıf
Globalleşen dünyada, rekabetin artması işletmeleri farklı yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.
çözümler bulmaya yöneltmekte ve alternatifler arasından
seçilmek, karlılıklarını arttırmak amacıyla özellikle Araştırmanın yöntemi: Araştırmanın yöntemi ise içerik
teknolojinin tüm nimetlerinden yararlanmaya zorlamaktadır. analizidir. Bu analiz, çeşitli mecralardan elde edilen bilgi,
Teknolojinin gelişmesiyle çevrimiçi deneyim ve web belge ya da görselin anlamlandırılması için yapılan sistematik
sayfaları, müşterilerin satın alma kararlarını etkileyen önemli incelemedir. Bu amaçla, metinde veya görselde yer alan içerik
faktörler olmaktadır [13].Bu anlamda, hizmet işletmeleri, web belirli kriterlere göre sınıflanır ve özetlenir. Termal otellerin
siteleri aracılığı ile mevcut ve potansiyel müşterilerine web siteleri, literatürden elde edilen 41 kritere ilişkin bilgi
ulaşmaya çalışmakta ve web siteleri üzerinden onlarla verip vermeme durumuna göre incelenmiş, kodlanarak
iletişime geçmektedirler. istatistik programa aktarılmıştır.
Hizmet işletmelerinin soyut nitelikleri, diğer işletmelere göre Araştırmanın bulguları: Araştırmada elde edilen veriler
web sitelerinde daha geniş bilgi sunmalarını ve sitenin içerik üzerinde yapılan frekans analizi sonuçları Tablo 1’de
ve sunumuna daha fazla özen göstermelerini gerektirmektedir. sunulmuştur.
Web sitelerine ilişkin literatür incelendiğinde, çalışmaların
daha çok müşterilerin web sitelerinden memnun olup Tablo, söz konusu kriterlerin var veya yok olma durumuna
olmadıkları ([14],[15]-[16]) veya web sitelerinin içerik ve göre oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda, termal otellerin
sunumlarının müşteri memnuniyetini arttırıp arttırmadığına web içerik analiz sonucuna göre zayıf ve güçlü olduğu yönler
odaklandığı görülmektedir ([17],[18],[19]-[20]). tespit edilmeye çalışılmıştır.
125
Tablo 1: Termal oteller web sitesi içerik analizi Web sayfası N %

Web sayfası N % Kriterleri Var Yok Var Yok
Kriterleri Var Yok Var Yok 26.Tanıtım filmi 3 79 3.7 96.3
1.İşletme logosu 82 - 100 - 27.Etkinlik 13 69 15.9 84.1
2.Otel hakkında 82 - 100 - takvimi
kısa bilgi 28.Site içi arama 56 26 68.3 31.7
3.Dil seçeneği 82 - 100 - motoru
4.Otelin 28 54 34.1 65.9 29.E-mail 80 2 97.6 2.4
tarihçesi adresleri
5.Otelin 82 - 100 - 30.Faks 4 78 4.9 95.1
mülkiyet bilgisi numaraları
6.Otele ulaşım 82 - 100 - 31.İklim bilgisi 25 57 30.5 69.5
bilgisi 32.Yerel saat 77 5 93.9 6.1
7.Promosyon 81 1 98.8 1.2 bilgisi
bilgileri 33.Son 75 7 91.5 8.5
8.Fotoğraflı 82 - 100 - güncelleme
sunum tarihi
9.Foto galeri 82 - 100 - 34.Ziyaretçi 1 81 1.2 98.8
10.Sanal tur 2 80 2.4 97.6 yorumları
11.Otelin 82 - 100 - 35.Ziyaretçi - 82 - 100

görüntüsü sayısı
12.Hizmet 82 - 100 - 36.İnsan 80 2 97.6 2.4

verilen bölümler kaynakları
13.Hizmet veren 4 78 4.9 95.1 37.Sosyal 80 2 97.6 2.4

doktorlar paylaşım site
14.Otelin 31 51 37.8 62.2 linki
uzmanlık alanı 38.Basında 81 1 98.8 1.2
15.Doktor 1 81 1.2 98.8 haberler
CV’leri 39- Ekstra bilgi 6 76 7.3 92.7
16.Hemşire - 82 - 100 40.Web de - 82 - 100

CV’leri müzik
17.Fiyat bilgisi 43 39 52.4 47.6 41.Kurumun 82 - 100 -
18.Online 80 2 97.6 2.4 Misyon/Vizyon/
Rezervasyon amaçlarının
19.Anlaşmalı 24 58 29.3 70.7 varlığı
kurumlar
III. BULGULAR
20.Tıbbi 23 59 28.0 72.0
danışma Araştırma sonucunda termal otellerin web sayfaları
21.Canlı destek 4 78 4.9 95.1 içeriklerinde güçlü olduğu yönler şöyle tespit edilmiştir:
Termal otellerin tamamında, işletme logosu bilgisi, otel
22.Sosyal 9 73 11.0 89.0 hakkında kısa bilgi, otelin mülkiyet bilgisi, otele ulaşım
sorumluluk bilgisi, dil seçeneği, fotoğraflı sunum ve foto galeri, otelin
projeleri görüntüsü, hizmet verilen bölümler ve işletmenin misyon,
vizyon ve amaç bilgisi mevcuttur. %98.8’inde promosyon
23.Akreditasyon 80 2 97.6 2.4 bilgisi, işletmelerine ilişkin haberleri içeren basın bilgisi
bilgisi (kalite) %98.8’inde bulunmaktadır. %97.6’sında kalite bilgisi,
%97.6’sında ise online rezervasyon bulunmaktadır.
24. Site haritası 5 77 6.1 93.9
%97.6’sında e-mail adresleri bilgisi bulunmaktadır.
25. Yayınlar 1 81 1.2 98.8 %97.6’sında insan kaynakları linki ve yine %97.6’sında sosyal
126
paylaşım sitesi linki mevcuttur. %93.9’unda yerel saat bilgisi, KAYNAKLAR

%91.5’inde son güncelleme tarihi mevcuttur. %68.3’ünde site [1] O. Zengingönül, H. Emeç, D. E. İyilikçi ve P. Bingöl (2012), “Sağlık
içi arama motoru ve %52.4’ünde fiyat bilgileri yer almaktadır. Turizmi Raporu: İstanbul’a Yönelik Bir Değerlendirme”,İstanbul
Kalkınma Ajansı Ekonomistler
Platformu,(online),Available:https://s3.amazonaws.com/academia.edu
Buna karşılık, termal otellerin web sayfaları içeriklerinde zayıf .documents/31482001/Saglik_Turizmi_Rapor_Pdf. (erişim tarihi
oldukları yönler ise şöyle belirlenmiştir: Termal otellerin web 26.09.2018), s. 1-75, 2012.
sayfaları içeriklerinin hiçbirinde hemşire CV’leri, ziyaretçi [2] S. Kaya, H. H. Yıldırım, S. Karsavuran ve Ö. Özer, “Türkiye Medikal
sayısı ve web’de müzik yayını bulunmamaktadır. %98.8’inde Turizm Değerlendirme Raporu 2013, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık
Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlık Turizmi Daire
yayınlar bilgisi, % 98.8’inde hizmet veren doktor CV leri, Başkanlığı, s. 1-72, 2013.
%98.8’inde ziyaretçi yorumları, %97.6’sında sanal tur ve [3] K. Birdir ve Z. Buzcu, “JCI Akreditasyon Belgesine Sahip Olan Sağlık
%95.1’inde hizmet veren doktor bilgisi yoktur. %95.1’inde Kuruluşlarının WEB Sitelerinin Medikal Turizm Açısından
canlı destek, %93.9’unda site haritası, %96.3’ünde tanıtım Değerlendirilmesi”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt
11(1), s. 1-20, 2014.
filmi, %95.1’inde faks numarası bilgisi ve %92.7’sinde ekstra [4] B. A. Vural ve T. İbiş, “Destinasyon Markalaşmasında Termal
bilgi bulunmamaktadır. %89.9’unda sosyal sorumluluk Turizmin Rolü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt 10(50),
projeleri bilgisi ve %84.1’inde etkinlik takvimi bilgisi yer s.634-640, 2017.
almamaktadır. %70.7’sinde otel ile anlaşmalı kurumlar bilgisi, [5] A. Soysal, “Sağlık Turizmi: Tehdit Ve Fırsatlar Bağlamında Türkiye
Açısından Bir Durum Değerlendirmesi”, Çatalhöyük Uluslararası
%72’sinde tıbbi danışma bilgisi, %69.5’inde iklim bilgisi, Turizm Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt (2), S.169‐187, 2017.
%65.9’unda otelin tarihçesi ve %62.2’sinde otelin uzmanlık [6] Ö. Özer ve C. Sonğur, “Dünya Sağlık Turizmindeki Yeri ve Ekonomik
alanı bilgisi yoktur. Boyutu”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, cilt 4(7), s.69-81, 2012.
[7] S. H. Özsarı ve Ö. Karatana, “Sağlık Turizmi Açısından Türkiye’nin
IV. SONUÇ Durumu”, Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, Derleme,
cilt 24(2), s.136-144, 2013.
Sağlık turizmi kapsamında yer alan termal otellerin web [8] S. Edinsel ve O. Adıgüzel, “Türkiye’nin Sağlık Turizmi Açısından Son
içeriklerini değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilen bu Beş Yıldaki Dünya Ülkeleri İçindeki Konumu ve Gelişmeleri”, Çankırı
Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, cilt
araştırma sonucunda, termal otellerin web sayfalarının 4 (2), s.167-190, 2014
içeriklerinin güçlü ve zayıf yönleri ortaya konulmaya [9] O. Aydın, “Türkiye’de Alternatif Bir Turizm; Sağlık Turizmi”, KMÜ
çalışılmıştır. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, cilt 14 (23), s. 91-96, 2012.
[10] İ. Daştan, “Türkiye’de Sağlık Turizmi: Türkiye ve Özelinde İzmir’de
Sağlık Turizminin Mevcut Durum Analizi ve Strateji Önerileri”,
Araştırma sonucunda, termal otellerin web sayfalarının Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt
tamamında, işletme logosu, otel hakkında kısa bilgi, otelin 6(10), s. 143-163, 2014.
mülkiyet bilgisi, otele ulaşım bilgisi, dil seçeneği, fotoğraflı [11] L. Toprak, H. H. Elsaied and S. A. Mahmood, “Turizmin Yükselen
sunum ve foto galeri, otelin görüntüsü, hizmet verilen Trendi: Sağlık Turizmi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Örneği”,
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 13(50), s. 38-57, 2014.
bölümler ve işletmenin misyon, vizyon ve amaçları bilgilerinin [12] M. Akbolat ve N. G. Deniz, “Türkiye’de Medikal Turizmin Gelişimi
mevcut olduğu görülmüştür. Ayrıca termal oteller, promosyon Ve Bazı Ülkelerle Karşılaştırılması”, Uluslararası Global Turizm
bilgisi, işletmelerine ilişkin haberleri içeren basın bilgisi, Araştırmaları Dergisi, cilt 1(2), s.123-139, 2017.
akreditasyon bilgisi, online randevu, e-mail adresleri bilgisi, [13] T. L. Childers, C. L. Carr, J. Peck and S. Carson, “Hedonic and
Utilitarian Motivations for Online Retail Shopping Behavior”, Journal
insan kaynakları linki, sosyal paylaşım sitesi linki, yerel saat of Retailing, vol. 77(4), pp. 511-535, 2001
bilgisi, son güncelleme tarihi, site içi arama motoru ve fiyat [14] H. Liao, R. W. Proctor and G. Salvendy, “Content Preparation for
bilgilerine, web sayfası içeriklerinde yeteri kadar yer Cross-Cultural E-Commerce: A Review and A Model”, Behaviour&
vermişlerdir. Information Technology, vol. 27(1), pp. 43-61, 2008.
[15] M. M. Montoya-Weiss, G. B. Voss and D. Grewal, “Determinants of
Online Channel Use and Overall Satisfaction With a Relational,
Ancak termal otellerin web sayfaları içeriklerinin hiçbirinde Multichannel Service Provider”, Journal of Academy of Marketing
hemşire CV’leri, ziyaretçi sayısı ve web’de müzik yayını Science, vol. 31 (4), pp. 448-458, 2003.
bulunmamaktadır. Ayrıca termal otellerin web sayfaları [16] M. Fassnacht and I. Koese, “Quality of Electronic Services:
Conceptualizing and Testing A Hierarchical Model”, Journal of Service
içeriklerinin çoğunda, yayınlar bilgisi, hizmet veren doktor Research, vol. 9(1), pp.19-37, 2006.
CV leri, ziyaretçi yorumları, sanal tur ve hizmet veren [17] I. Wen, “Factors Affecting The Online Travel Buying Decision: A
doktorlar, canlı destek, site haritası, tanıtım filmi, faks Review”, International Journal of Contemporary Hospitality
numarası, sosyal sorumluluk projeleri, etkinlik takvimi, otel ile Management, vol. 21(6), pp. 752-765, 2009
[18] A. V. Hausman and J. S. Siekpe, “The Effect of Web Interface Features
anlaşmalı kurumlar, tıbbi danışma, iklim bilgileri ile otelin on Consumer Online Purchase Intentions”, Journal of Business
tarihçesi ve uzmanlık alanı bilgisi yoktur. Research, vol. 62, pp. 5-13, 2009.
[19] R. Law and B. Bai, “How Do The Preferences of Online Buyers and
Sonuç olarak, literatürde, medikal turistlerin karar verme Browsers Differ on The Design and Content of Travel Web Sites?”,
International Journal of Contemporary Hospitality Management, vol.
aşamasında web tabanlı bilgi sisteminin ve internetin önemli 20 (4), pp. 388-400, 2008.
bir dağıtım ve bilgi elde etme platformu olarak, turistlerin [20] V. McKinney, K. Yoon and F.M. Zahedi, “The Measurement of Web-
karar verme sürecinde etkili olduğunu vurgulayan çeşitli Customer Satisfaction: An Expectation and Disconfirmation
araştırmalar mevcuttur [34], [35], [36]- [37]. Ancak araştırma Approach”, Information Systems Research, vol. 13(3), pp. 296-316,
2002.
sonucunda, termal otellerin web sayfaları içeriklerinde eksik [21] K. Karamustafa, D. M. Biçkes ve Ş. Ulama, “Türkiye’deki Konaklama
olan bilgiler sebebiyle web sayfalarının tam anlamıyla etkin İşletmelerinin İnternet Web Sitelerini Değerlendirmeye Yönelik Bir
olarak kullanılamadığı ileri sürülebilir. Termal otellerin web Çalışma”, Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi
sayfası içeriklerinde, turistlerin öğrenmek isteyeceği Dergisi, cilt 19, s.51-92, 2002.
[22] U. Ateş ve M. Boz, “Konaklama İşletmelerinin Web Sitelerinin
unsurların daha fazla yer almasının sağlanması ve internetin Değerlendirilmesi: Çanakkale Örneği”, JEBPIR, cilt 1(1), s. 63-84,
çok daha etkili olarak kullanılması, termal otellerin 2015.
gelişmesine imkan sağlayacaktır.
127
[23] K. Karamustafa ve M. Öz, “Türkiye’de Konaklama İşletmelerinin Web

Sitelerinde Yer Verilen Faktörlerin Başarımı”, Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi İİBF Dergisi, cilt 5(2), s. 189‐218, 2010.
[24] E. H. Ekiz ve E. Babacan, “Otel Endüstrisinde İnternet Kullanımı:
Hong Kong ve KKTC Otel Endüstrilerinin Karşılaştırılması”, Anatolia:
Turizm Araştırmaları Dergisi, cilt 23 (1), s. 45-58, 2012.
[25] M. İ. Çubukçu, “Konaklama İşletmeleri Web Site İçeriklerinin
Değerlendirilmesi”, İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, cilt
(1), s. 39-59, 2010.
[26] G. Cengiz G. ve Ç. Akkuş, “Erzurum İli Turizm İşletmeleri Web
Kullanımı ve Web Sitelerinin Değerlendirilmesi”, İktisadi Ve İdari
Bilimler Dergisi, cilt 29(3), s. 441-457, 2015.
[27] M. Jeong, H. Oh and M. Gregoire, “Conceptualizing Web Site Quality
and Its Consequences in The Lodging Industry”, International Journal
of Hospitality Management, vol. 22(2), pp. 161-175, 2003.
[28] Y. Yi and T. Gong, “The Electronic Service Quality Model: The
Moderating Effect of Customer Self-Efficancy”, Psychology&
Marketing, vol 25(7), pp. 587-601, 2008.
[29] H. H. Kuan, G. W. Bock and V. Vathanophas, “Comparing The Effects
of Web Site Quality on Customer Initial Purchase and Continued
Purchase at E-Commerce Web Sites”, Behaviour and Information
Technology, vol. 27(1), pp. 3-16, 2008.
[30] R. Law and C. Cheung, “A Study of The Perceived Importance of The
Overall Website Quality of Different Classes of Hotels”, International
Journal of Hospitality Management, vol. 25(3), pp. 525-531, 2006.
[31] S. Schmidt, A. S. Cantallops and C. P. DosSantos, “The Characteristics
of Hotel Websites and Their Implications for Website Effectiveness”,
International Journal of Hospitality Management, vol 27(4), pp. 504-
516, 2008.
[32] J. Lee and A. M. Morrison, “A Comparative Study of Web Site
Performance”, Journal of Hospitality and Tourism Technology, vol.
1(1), pp. 50-67, 2010.
[33] M. Bayram ve A. Yaylı, “Otel Web Sitelerinin İçerik Analizi
Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,
cilt 8(27), s. 347-379, 2009.
[34] V. A. Crooks, P. Kingsbury, J. Snyder and R. Johnston, “What is known
about the patient's experience of medical tourism? A scoping review”.
BMC Health Services Research, vol. 10(1), pp. 1-12, 2010.
[35] V. C. Heung, D. Kucukusta and H. Song, “ A conceptual model of
medical tourism: Implications for future research”, Journal of Travel
and Tourism Marketing, vol. 27(3), pp. 236-251, 2010.
[36] D. Cormany and S. Baloglu, “Medical travel facilitator websites: An
exploratory study of web page contents and services offered to the
prospective medical tourist”, Tourism Management, vol. 32(4), pp.
709-716, 2011.
[37] W. N. Mohamad, A. Omar and M. S. Haron, “The moderating effect of
medical travel facilitators in medical tourism”, Procedia-Social and
Behavioral Sciences, vol. 65, pp. 358-363, 2012.
128
Volume 3 (2018), 129-134
Turizm Eğitimi Alan Önlisans Öğrencilerinin Sektöre Yönelik Meslek

Algıları: Pamukkale Üniversitesi Örneği
Ahmet Çetin1+, Seher Ceylan1 and Nuray Selma Özdipçiner3
1 Denizli Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye
2Turizm Fakültesi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye
*Corresponding author: ceylans@pau.edu.tr
+Speaker: ceylans@pau.edu.tr
Abstract – Turizm, günümüzün en önemli meslek alanlarından biri olmasına rağmen, turizm eğitimi alan öğrencilerin bu mesleğe
yönelik algıları farklılık göstermektedir. Literatür incelendiğinde öğrencilerin turizm sektörüne yönelik meslek algısı konusunda
birçok çalışmaya rastlanmaktadır. Öğrenim hayatı sonunda, turizm sektöründe çalışmayı hedefleyen üniversite öğrencilerinin,
mesleklerinin onlara sunduğu çalışma koşullarını, kendilerini geliştirme imkanlarını, kariyer olanaklarını nasıl algıladıkları ve
sektörü nasıl gördükleri bu mesleğin bir parçası olmak açısından önemlidir. Bu çalışmada turizm eğitimi alan önlisans
öğrencilerinin demografik verilerine göre, turizm sektörüne yönelik algılarında farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. Bu amaç
doğrultusunda, Pamukkale Üniversitesi Denizli Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulunda turizm eğitimi alan ön lisans
öğrencilerine yönelik bir anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda öğrencilerin demografik özellikleri ile
mesleğe yönelik algıları arasında farklılıklar tespit edilmiştir.
Keywords – Turizm, Meslek algısı, Ön lisans öğrencileri
I. GİRİŞ elde etmek anlamında önemli bir seçimdir. Turizm eğitimi

Turizm, günümüzde bütün ülkeler için son derece önemli bir alan öğrencilerin, turizmi bir meslek olarak nasıl gördükleri,
sektördür. Yüksek ölçüde gelir sağlayan ve istihdama turizmin çalışma koşulları konusundaki algıları ve sektöre
katkıda bulunan turizm faaliyetleri için her ülke fiziksel ve bakış açılarının değerlendirilmesi de bu bağlamda önemlidir.
teknolojik yatırımlarda bulunmaktadır. Bu sektörden azami
ölçüde kazanç elde etmek için kaliteli hizmet sunmak ve Turizm eğitimi alan öğrencilerin mesleğe bakış açıları
konuk memnuniyetini sağlamak gerekmektedir. konusuna ilişkin literatür incelendiğinde, araştırmaların
genel olarak, öğrencilerin turizm eğitimi almayı seçerken
Bu sebeple, sadece fiziksel anlamdaki turistik yatırımların bölüm ve meslekle ilgili tercih sebepleri ([1],[2],[3]-[4]),
değil, insan faktörüne yapılan yatırımların da aynı oranda eğitimlerinden memnun olup olmadıkları ([3]- [5]), mesleğe
geliştirilmesi gerekmektedir. Zira emek yoğun bir sektör ve turizm mesleğindeki geleceklerine yönelik bakış açıları
olan turizmin en önemli bileşenlerinden biri de hizmeti ([3]-[6]), turizm sektörüne yönelik genel olarak tutumları
üretip sunan eğitimli ve kalifiye işgücüdür. Kaliteli hizmet ([5],[7]-[8]), meslekten beklentileri ([9],[10]-[11]) ve
sunmanın ilk adımı vasıflı ve eğitimli işgücünü sektöre demografik faktörlere göre öğrencilerin mesleğe bakış
kazandırmaktır. Bu işgücünün yetiştirilmesi de etkili bir açılarının değişip değişmediği
turizm eğitimi ile mümkündür. ([3],[8],[12],[10],[11],[13],[4],[14]-[1]) konuları üzerinde
durulduğu görülmektedir.
Ülkemizde gerek ortaöğretim gerekse yükseköğretim
seviyelerinde turizm eğitimi verilmekte ve bu eğitimi alan Turizm sektörünün çok hızlı bir şekilde büyümesi, bu
bireylerin de turizm sektöründe hizmet vermesi sektörde ihtiyaç duyulan işgücünün miktarı ve kalitesi ile
beklenmektedir. Zira iyi yetişmiş ve eğitimli işgücü, ilgili sorunları gündeme getirmektedir. Birçok hizmetin
turizmde hizmet kalitesinin devamlılığında çok önemli rol doğrudan çalışanlar tarafından verildiği turizm
oynamaktadır. Sektörde özellikle kalifiye ara eleman endüstrisinde, rekabete dayalı avantaj öncelikle turizm
ihtiyacının var olduğu bilinmekle birlikte, turizmde deneyiminin ayrılmaz bir parçası olan çalışanlar aracılığıyla
çalışanların birçoğunun söz konusu eğitime sahip olmadığı sağlanır[2]. Literatüre göre, öğrencilerin, turizm sektöründe
da görülmektedir. Ne yazık ki yapılan araştırmalar, turizm çalışmak için onları motive eden iki temel unsurun, sosyal
eğitimi alan öğrencilerin önemli bir kısmının sektörde statü ve ücret olduğu ifade edilmektedir[9].
çalışmak istemediklerini veya turizmin dışındaki başka
alanlarda meslek edindiklerini göstermektedir. Ayrıca, genel olarak mesleğe olumlu bakan öğrencilerin elde
edilen statü, ücret paketi ve kariyer gelişimi için mevcut
Bireylerin meslek seçimleri, gerek ekonomik fayda fırsatları göz önüne aldıkları; olumsuz bakan öğrencilerin ise
sağlamak gerekse toplumda meslekleri aracılığıyla bir statü
129
Çetin vd.,Turizm Eğitimi Alan Önlisans Öğrencilerinin Sektöre Yönelik Meslek Algıları:PAÜ Örneği,ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
ağır çalışma koşulları ve iş ortamı nedeniyle olumsuz Meslek seçimi açısından bakıldığında, turizm meslek
algılara sahip olduğu kaydedilmiştir[7]. lisesinden mezun olan öğrencilerin bu mesleği daha çok
sevdikleri ve benimsedikleri, genel lise mezunlarının ise tam
Turizm eğitimi alan öğrencilerin sektöre yönelik tutumlarını tersi davranış gösterdikleri görülmektedir[8].
belirlemeyi amaçlayan araştırmalarda; turizm sektörünün
işgücü ihtiyacını, turizm eğitimi almamış kişileri istihdam Okuduğu bölümü isteyerek seçenlerin bu sektörde çalışmaya
ederek karşıladığı; turizm eğitimi alanların genellikle
yönelik eğilimleri daha pozitiftir[1]. Mesleki turizm
sektörü terk ettikleri ve başka sektörlerde çalışmak
deneyimi elde etmiş öğrencilerin büyük bölümünün
istedikleri tespit edilmiştir[5].
mesleğin geleceğine ilişkin olumlu tutum içinde oldukları,
turizm sektöründe çalışmayı eğlenceli ve zevkli buldukları
Söz konusu araştırmalarda, öğrencilerin bölümleri ve
mezuniyet sonrasında sektördeki iş imkanları ile ilgili bakış ifade edilebilir[6].
açılarında zamanla olumsuz yönde değişimler saptanmış,
öğrencilerin çoğunluğunun seçtiği bölümden pişman Ayrıca meslek lisesinden gelen öğrencilerin sektöre yönelik
oldukları ve sektöre karşı olumsuz tutum ve görüşlerinin bir farkındalığa sahip oldukları ve iyi bir ücret ile hızlı yük-
olduğu ifade edilmiştir. Turizm eğitimi almış mezunların selme imkânlarına yönelik algıların da bu farkındalıkla
sektördeki çalışma koşullarının zor olması, gelişim oluştuğu düşünülmektedir[6]. Öğrenciler sektörde
fırsatlarının sınırlı kalması, motivasyon yetersizliği ve iş çalışmanın kolay olduğuna katılmamakla birlikte, işlerinde
tatminsizliği gibi sebeplerle sektörü terk ettikleri çabuk yükselebileceklerine inanmaktadırlar[13].
saptanmıştır[5].
Demografik özellikler açısından bakıldığında ise, cinsiyet,
Turizm eğitimi almakta olan öğrencilerin, turizmin doğasını yaş, mezun oldukları lise türü, öğrenim görülen sınıf, staj
ve çalışma koşullarını ağır, ücret ve ek gelirleri ise düşük durumu ve eğitim alınan bölüm turizm öğrencilerinin bu
değişkenlere göre, meslek algılarının ve meslekten
buldukları tespit edilmiştir[11]. Bu olumsuz görüşün
sebepleri olarak, yükseköğretim kurumlarında sunulan beklentilerinin farklı olduğu görülmektedir([13],[8]-[12]).
turizm eğitiminin öğrencilerin beklentilerini karşılamadığı, Öğrencilerin turizm sektöründeki departmanlara yönelik
turizm işletmeciliği öğrencilerinin beklentilerinin sektörle olarak da orta düzeyde olumlu bir tutuma sahip oldukları ve
uyuşmadığı, çalışma koşullarının öğrencileri olumsuz tutum öğrencilerin tutumlarının bir takım demografik özelliklerine
içerisine sürüklediği ve bu yüzden öğrencilerin tatmin göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir[18].
düzeylerinin oldukça düşük olduğu ifade edilmiştir [5].
Cinsiyet açısından, turizm sektöründe bazı işlerin kadın işi
Bunların yanında, yapılan diğer araştırmalarda ise, turizm bazı işlerin erkek işi olarak düşünüldüğü algısı
eğitimi alan öğrencilerin çok büyük bir kısmının ilerde kendi görülmektedir[10]. Kız öğrencilerin insanlarla sürekli ile-
işini kurmak istedikleri tespit edilmiştir[15]. Öğrencilerin tişim kurabilecekleri bir alan olduğu için sektörü tercih
eğitimlerini, kendi işyerlerini kurmak için kullanma ettikleri, erkek öğrencilerin ise gelecekte bu sektörde kendi
eğiliminde oldukları ve kendi işyerlerine sahip olmayı işini kurabilme beklentisi içinde oldukları[13], kadınların
kariyerlerinin bir parçası olarak gördükleri söylenebilir [16]. erkeklere oranla turizm sektöründe çalışma eğilimlerine
Öğrencilerin turizm sektöründe çalışma ile ilgili beklentileri yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu[1] tespit edilmiştir.
açısından bakıldığında gençlerin statü olarak yönetici
pozisyonunda çalışmayı istedikleri ve çalışacakları işyerini Ayrıca öğrencilerin, erkeklerin en fazla çalışmak
seçerken önce kariyer ve maaş olanaklarına dikkat ettikleri isteyecekleri bölümün servis, kadınların en fazla çalışmak
tespit edilmiştir ([10]-[6]). Ayrıca sorunsuz bir ortamda isteyecekleri bölümün ise kat hizmetleri olacağını
çalışmayı ve yaptıkları işten tatmin olmayı düşündükleri[10], erkek öğrencilerin eğitimden duydukları
istemektedirler[13]. memnuniyetin, kız öğrencilere göre daha düşük düzeyde
olduğu ve erkek öğrencilerin gelecek kaygısının kız
Meslek seçimi insan hayatında oldukça önemli bir karardır. öğrencilere göre daha yüksek olduğu ortaya konulmuştur[3].
Meslek seçimi öncesinde, seçilecek meslekle ilgili iş
gerekleri, çalışma şartları, avantajlar, dezavantajlar ve kişilik Turizm sektöründeki iş ve kariyer olanaklarının
özellikleri ile ilgili araştırmalar yapılmalıdır. Turizm değerlendirilmesi açısından, lisans ve lise öğrencileri,
sektöründe istihdam edilecek bireylerin dışadönük, yumuşak önlisans öğrencilerine göre daha olumlu tavır
başlı, sorumlu ve duygusal olarak dengeli olmalarına özen göstermektedir[11]. Öğrencilerin eğitim seviyeleri ve
gösterilmesi gerekmektedir[17]. cinsiyetlerine göre sektörün çalışma koşullarını algılamaları
ve sektörde çalışma isteklerine ilişkin düşüncelerinde
Genel olarak araştırmalar, öğrencilerin turizm bölümünü farklılıklar bulunmuş ve öğrencilerin sektörde çalışma
bilinçsiz bir şekilde tercih ettiklerini, sadece bir üniversite isteklerini etkileyen en önemli unsurlar kişi-endüstri uyumu,
okuma düşüncesiyle geldiklerini, günün şartlarında geçerli terfi imkânları ve sektörde çalışmanın sağlayacağı sosyal
bir meslek olarak gördüklerinden dolayı seçtiklerini, üst statü olarak ortaya konulmuştur[11].
sınıflardaki öğrencilerin gelecek kaygısının arttığını ve
eğitimden duydukları memnuniyetin azaldığını
göstermektedir[3].
130
Turizm sektörünün öğrenciler tarafından algılanan olumsuz

özellikleri, öğrencilerin mezun olduktan sonra bu sektörde Tablo 1: Örneklemin Demografik Özellikleri ve Öğrenim
kariyer arayışına olan ilgisini azaltmaktadır. Oysa Durumları
mezunların turizm sektöründe istihdamı, özellikle sektörün Cinsiyet Frekans Yüzde (%)
geleceği ve yüzleştiği nitelikli çalışan eksikliği sorunu Kadın 165 43,2
bakımından oldukça önemlidir[9]. Erkek 217 56,8
Toplam 382 100,0
Sektörün, imajını iyileştirmesi ve öğrencilerin mezun Sınıf Frekans Yüzde (%)
olduktan sonra turizm endüstrisine girmelerini teşvik etmek 1 177 46,3
için özel beklentilerini karşılayan kariyer fırsatlarının 2 205 53,7
geliştirmesi gerekmektedir[2]. Toplam 382 100,0
Yaş Frekans Yüzde (%)
17-19 58 15,2
20-22 270 70,7
Bu çalışma ile Otel Lokanta ve İkram Hizmetleri ile Seyahat
23-25 41 10,7
Turizm ve Eğlence Hizmetleri bölümlerinde önlisans
düzeyinde öğrenim gören öğrencilerin turizm mesleğine 26-28 8 2,1
yönelik algı farklılıklarını ortaya çıkarmak 29 ve üstü 5 1,3
amaçlanmaktadır. Toplam 382 100,0
Bölüm Frekans Yüzde (%)
Bu amaç doğrultusunda Pamukkale Üniversitesi Sosyal Turizm Otel 204 53,4
Bilimler Meslek Yüksekokulunda ön lisans öğrenimi gören Turizm Seyahat 178 46,6
öğrencilere turizm mesleği ile ilgili bir araştırma yapılmıştır. Toplam 382 100
Veri toplama aracı olarak kullanılan anket, Karaman Pamukkale Üniversitesi Denizli Sosyal Bilimler MYO’da
[19]tarafından öğretmenlerin mesleki algılarını ölçmek için öğrenim gören öğrencilerin demografik verilerine
geliştirilen, Yılmaz vd.[20] tarafından, hemşirelerin ve bakıldığında katılımcıların çoğunluğunu erkekler
ebelerin mesleki algılarını ölçmek için uyarladıkları ve oluşturmaktadır. Katılımcılar içindeki erkek öğrencilerin
Yılmaz ve Tanrıverdi [21] tarafından aşçılar için uyarlanan oranı %56,8 kız öğrencilerin oranı da %43,2’dir. Örneklemin
anket sorularından seçilerek turizm öğrencileri için kaçıncı sınıfta olduklarına bakıldığında ise %46,3 birinci
uyarlanmıştır. sınıf, %53,7’inin ikinci sınıf olduğu görülmektedir.
Yaşlarına göre dağılımları incelendiğinde %70,7’sinin 20-22
Ölçek 46 ifadeden oluşturulmuş ve her ifade 5’li likert ölçeği yaş aralığında olduğu, %15,2’sinin 17-19, %10,7’sinin 23-
kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma 2017-2018 25, %2,1’nin 26-28 ve 1,3’ünün 29 ve üstü olduğu
öğretim yılı bahar döneminde söz konusu bölümlerin, derse anlaşılmıştır. Denizli Sosyal Bilimler MYO’da iki turizm
devam eden 1. ve 2. Sınıf öğrencilerine kolayda örneklem bölümü bulunmaktadır katılımcıların %53,4’ü Otel Lokanta
yöntemi ile uygulanmıştır. Elde edilen 420 anketten geçerli ve İkram Hizmetleri bölümünde, %46,6’sı ise Seyahat
olan 382 tanesi değerlendirmeye alınmıştır. Turizm ve Eğlence Hizmetleri bölümünde öğrenci olarak
eğitimlerine devam etmektedirler.
Turizm mesleğine yönelik algıyı ölçmekte kullanılan
ölçeklerin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmış, Turizm öğrencilerinin turizm mesleğine yönelik algı
geçerlilik çalışması için Karaman[19], Yılmaz vd.[20] ile farklılıkları açısından, katılımcıların ölçek ifadelerine ilişkin
Yılmaz ve Tanrıverdi’nin[21] kullandıkları ölçeklerden katılım durumlarını belirten ortalamalar ve standart
sapmaları Tablo 2’de verilmiştir. Değerlendirmeye alınan
uyarlanan ifadelerin yüzey geçerliliğine bakılmış ve
382 adet anket formunda öğrencilerin en yüksek katılım
geçerliliği yeterli kabul edilmiştir.
düzeyi 4,1597 ortalama ile “Turizmde farklı milletlerden
insanlarla tanışmak mutlu edici bir tecrübedir” ifadesinedir.
Ölçek için Cronbach Alpha katsayısı hesaplanmıştır. Ölçeğin
Öğrencilerin farklı kültürlerden ve milletlerden insanlarla
Cronbach Alpha katsayısı 0,916 olarak bulunmuştur. Bu
tanışmalarının onları mutlu ettiği ve turizm mesleğine
doğrultuda bu sonuç Hair vd. [22] tarafından önerilen 0,70 olumlu algıya katkı sağladığı görülmektedir.
değerini aştığı için ölçek güvenilir kabul edilmiştir.
III. SONUÇLAR Tablo 2: Turizm Mesleğine Yönelik Algı Farklılıkları

(n=382)
Çalışmanın bulgular kısmında öncelikle öğrencilerin
İfadeler ort ss
1.Turizm endüstrisinde çalışmak ilgi 3,7225 1,00470
demografik özellikleri eğitim durumu, sınıfları, normal veya
çekicidir
ikinci öğretim öğrencisi olma durumları incelenmektedir. 2.Turizm endüstrisinde çalışacak 3,4346 1,07448
Ayrıca araştırmaya katılan öğrencilere Turizm Bölümünü olmaktan mutluyum
isteyerek seçip seçmediği soruları sorulmuştur. Bu sorulara 3.Turizm itibarlı bir meslektir 3,5602 1,08692
verilen yanıtlar Tablo 1’de verilmiştir. 4.Daha fazla eğitim fırsatları sunan bir 3,5471 1,06809
meslektir
5.Çalışma arkadaşlarıyla iyi anlaşama 3,7382 1,01669
ortamı sağlamaktadır
131
6.Her yerde iş bulma imkânı 3,4215 1,13538 40.Turizmin mevsimsel olması 3,4555 1,12563
sunmaktadır kariyerim açısından sakınca
7.Yurt dışına çıkma fırsatı sunmaktadır 3,8141 1,07684 yaratmaktadır
8.Turizm endüstrisinde terfi olanakları 3,6990 0,90837 41.Turizm işletmeciliği eğitimi almam 3,4921 1,05427
memnun edicidir kariyer gelişimimde doğru bir karardır
9.Turizm, eğlenceli bir meslektir. 3,8508 1,07280 42.Entelektüel bir fırsat yaratan kariyer 3,4529 1,02802
10.Topluma fayda sağlayabileceğim bir 3,6492 1,03862 imkânı sağlamaktadır
meslektir 43.Turizm endüstrisinde kariyer yapma 3,1545 1,17931
11.Bu meslek, yeteneklerimi ve 3,8089 1,01827 imkânları azdır
kabiliyetlerimi kullanabilme imkânı 44.Turizmi bir kariyer yolu olarak 3,2723 1,10081
sağlar seçmemden dolayı çok mutluyum
12.Bu meslek bağımsız olmamı sağlar 3,4607 1,03851 45.Turizmden başka bir alanda 2,9058 1,26596
13.Yüksek nitelikli iş yapma donanımı çalışmayı düşünemem
3,4974 0,97676
mevcuttur 46.Başka bir meslek seçme imkânım 2,9188 1,32261
14.Sorumluluk veren bir meslektir. olsa, yine turizmi seçerdim.
3,8901 0,96035
15.Turizm endüstrisinde 3,4031 1,03978
kurumsallaşmamış bir yapı vardır Öğrencilerin en düşük düzeyde katılım gösterdiği (2,7670)
16.Turizm endüstrisinde kariyer yapmak 3,2513 1,15228 “Kendini geliştirme imkânları azdır” ifadesi de turizmde
diğer sektörlere kıyasla daha kolaydır çalışanların kendilerini geliştirme imkânlarının fazla olarak
17.Turizmde çalışmayla iyi para 3,7094 1,06575 görüldüğü ve turizm algısını olumlu yönde etkilediği
kazanılır. görülmektedir.
18.Turizmde farklı milletlerden 4,1597 0,91250
insanlarla tanışmak mutlu edici bir Ancak öğrencilerin çalışma alanı olarak turizmi seçmelerine
tecrübedir. ilişkin “Turizmden başka bir alanda çalışmayı düşünemem”
19.Turizmde cinsiyet ayrımcılığı yoktur 3,9267 1,13862 ve “Başka bir meslek seçme imkânım olsa, yine turizmi
20.Çalışanlara sunulan yemekhane, 3,1728 1,11374 seçerdim” ifadelerine katılım oranlarının düşük olması
yatakhane, banyo imkânları iyi öğrencilerin turizm alanında çalışmaya sıcak bakmadıkları
durumdadır
ve başka sektörlerde ortaya çıkabilecek fırsatlarda sektör
21.Turizm işletmeleri içerisinde daha 3,3639 0,95903
çok otokratik yöneticiler çalışmaktadır değiştirmeyi düşünecekleri anlamı çıkarılabilir.
22.Turizm işletmelerinde hakkaniyetli 3,3586 1,06220
terfi anlayışı düşüktür Turizm öğrencilerinin turizm mesleğine yönelik
23.Kendini geliştirme imkânları azdır 2,7670 1,22770 algılamalarındaki farklılıkları belirlemek amacıyla bağımsız
24.Eğitimsiz insanlar önemli 3,6440 3,64400 t-testi ve Anova testleri uygulanmıştır. Öğrencilerin
pozisyonlarda görev alabilmektedir cinsiyetlerine göre fark olup olmadığını anlamak için yapılan
25.Turizm işletmelerinin toplum 2,7958 1,13646 t-testi sonucunda ifadelerden sadece birinde anlamlı bir fark
nezdinde kötü imajı vardır olduğu ortaya çıkmıştır. Tablo 3’de belirtilen sonuçlara göre
26.Turizm endüstrisi kırılgan bir yapı 3,5079 0,88362 “Turizm endüstrisi kırılgan bir yapı göstermektedir”
göstermektedir ifadesine erkek öğrencilerin katılım oranı kız öğrencilere
27.Turizmde işgören hakları yeterli 3,4188 1,13288 göre daha yüksek çıkmıştır.
seviyede gelişememiştir
28.Turizm endüstrisinde sosyal güvence 3,1571 1,15080 Tablo 3: Cinsiyete göre mesleki algı durumu
eksiktir
İfade Cinsiyet N Ort. Std. t Sig(2
29.Turizm endüstrisinde teori ve pratik 3,5785 0,98964 Sapma tailed
farklılık göstermektedir )
30.Turizm ile ilgili yasal zeminde 3,4424 1,01979 Turizm Kadın 165 3,387 0,8452
boşluklar mevcuttur endüstrisi Erkek 217 3,599 0,9029
31.Turizm işletmelerinde işten keyfi 3,5209 1,14481 kırılgan 0,02
çıkarmalar olabilmektedir -2,327
Bir yapı 0
32.Çalışma koşulları aile yaşamını 3,4293 1,21840 göstermekted
olumsuz etkilemektedir ir
33.Turizm işletmelerinde iş yükü 3,7225 1,10426
oldukça fazladır Turizm öğrencilerinin bulundukları sınıfa göre mesleki
34.Turizmde çalışmak gelecek 3,3639 1,22573 algılamalarında ortaya çıkan farklılıklar Tablo 4’de
garantisini sağlamaz verilmiştir. Bu tabloya göre “Turizmde farklı milletlerden
35.Turizmde düzensiz ve uzun çalışma 3,7670 1,15727 insanlarla tanışmak mutlu edici bir tecrübedir” ifadesine her
saatleri vardır
36.Turizmde iş güvenliği riski çok
iki sınıf öğrencilerinin katılım oranları yüksek olmakla
3,2094 1,13087
yüksektir beraber birinci sınıf öğrencilerinin katılım oranları diğerine
37.Turizm çalışanları eğitilmiş iş 3,2251 1,06315 göre daha yüksek olmuştur.
gücüne yönelik önyargılı
davranmaktadır “Turizm çalışanları eğitilmiş iş gücüne yönelik önyargılı
38.Çalışanların eğitim seviyesi genelde 3,3508 1,17609 davranmaktadır”, “Çalışanların eğitim seviyesi genelde
düşüktür düşüktür” ve İnsanlar tatildeyken onlara hizmet etmek güzel
39.İnsanlar tatildeyken onlara hizmet 3,0366 1,19874 değildir” ifadelerine katılım durumları ikinci sınıfların
etmek güzel değildir birinci sınıflara göre ve genel ortalamaya göre daha
yüksektir. Bunun sebebi olarak ikinci sınıfların stajlarını
132
genellikle birinci sınıf bittikten sonra yapmaları ve sektöre sunan bir

ilişki deneyim edinmiş olmaları gösterilebilir. meslektir
Her yerde iş OLİH 204 3,676 1,1200
Tablo 4: Okudukları sınıfa göre öğrencilerin mesleki algı bulma imkânı STEH 178 3,129 1,0841 4,835 0,000
durumu sunmaktadır
Turizm OLİH 204 3,848 0,8774
İfade Sınıf N Ort. Std.Sap t Sig(2
ma tailed) endüstrisinde STEH 178 3,528 0,9155
Turizmde farklı 1 177 4,271 0,8291 terfi olanakları 3,484 0,001
milletlerden 2 205 4,063 0,9705 memnun
insanlarla edicidir
2,231 0,026 Sorumluluk OLİH 204 3,995 0,9750
tanışmak mutlu
edici bir veren bir STEH 178 3,769 0,9314 2,302 0,022
tecrübedir. meslektir.
Turizm 1 177 3,107 1,0306 -2,020 0,044 Turizm OLİH 204 3,593 0,8744
çalışanları 2 205 3,326 1,0826 endüstrisi STEH 178 3,410 0,8863
2,028 0,043
eğitilmiş iş kırılgan bir yapı
gücüne yönelik göstermektedir
önyargılı Çalışanların OLİH 204 3,470 1,2051
davranmaktadır eğitim seviyesi STEH 178 3,213 1,1296
2,141 0,033
Çalışanların 1 177 3,203 1,2029 -2,289 0,023 genelde
eğitim seviyesi 2 205 3,478 1,1400 düşüktür
genelde düşüktür
İnsanlar 1 177 2,898 1,2526 -2,105 0,036 IV. SONUÇ
tatildeyken onlara 2 205 3,156 1,1397
hizmet etmek Araştırma sonucunda, turizm öğrencilerinin turizm
güzel değildir mesleğine yönelik algı farklılıkları incelenmiş ve
öğrencilerin en yüksek düzeyde katılım gösterdiği ifadenin
Denizli Sosyal Bilimler MYO’da mevcut iki turizm bölümü “farklı kültürlerden ve milletlerden insanlarla tanışmalarının
arasında mesleki algı konusunda anlamlı bir farklılık olup onları mutlu ettiği ve turizm mesleğine olumlu algıya katkı
olmadığına ilişkin yapılan analiz sonuçları Tablo 5’de sağladığı”; en düşük düzeyde katılım gösterdiği “kendini
verilmiştir. Analiz sonuçların da Otel Lokanta İkram geliştirme imkânları azdır” ifadesi ters çevrilerek kodlanmış
Hizmetleri bölümü ile Seyahat Turizm ve Eğlence ve dolayısıyla turizm sektöründe kendi gelişim imkanlarını
Hizmetleri bölümleri arasında yedi ifadede farklılık olduğu olumlu gördükleri anlaşılmaktadır. Ancak öğrencilerin
görülmüştür. çalışma alanı olarak turizmi seçmelerine ilişkin “Turizmden
başka bir alanda çalışmayı düşünemem” ve “Başka bir
Tablo 5 incelendiğinde seyahat bölümü öğrencilerinin meslek seçme imkânım olsa, yine turizmi seçerdim”
sektörü daha ilgi çekici bulduğu görülmektedir. Bunun ifadelerine katılım oranlarının düşük olması öğrencilerin
sebebi seyahat sektörünün daha dinamik bir yapıda olması turizm alanında çalışmaya sıcak bakmadıkları ve başka
ve daha esnek çalışma şartlarına sahip olması nedeniyle sektörlerde ortaya çıkabilecek fırsatlarda sektör değiştirmeyi
olabilir. Sektörün sunduğu eğitim fırsatlarını otel bölümü düşünecekleri anlamına gelebilir.
öğrencilerinin daha fazla bulduğu ancak sektörde
çalışanların eğitim seviyelerinin de daha düşük olduğunu Cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık bulunan ifadenin
düşündükleri görülmektedir. İş fırsatlarının daha fazla ortaya koyduğu sonuç öğrencilerin sektöre yönelik
olduğu ve terfi imkânlarının memnun edici düzeyde olduğu algılarının istikrarsız ve kırılgan bir yapıda olduğu
yönündeki ifadelere, turizm ve otelcilik öğrencilerinin daha yönündedir. Genel olarak son yıllarda turizm sektöründe
yüksek düzeyde katılımının sebebi olarak, sektör içinde inişli çıkışlı dönemlerin yaşanması ve bunların medya
konaklama işletmelerinin ve yiyecek içecek işletmelerinin kanallarında olumsuz şekilde yer almasının öğrencilerin bu
daha ağırlıklı olması ve daha kurumsal bir yapıya sahip yönde bir algı geliştirmesine sebep olduğu ifade edilebilir.
olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Okudukları sınıf açısından öğrencilerin meslek algısı
incelendiğinde, birinci sınıfta okuyan öğrencilerin mesleğe
“Turizm endüstrisi kırılgan bir yapı göstermektedir” ilişkin algılarının ikinci sınıfta okuyan öğrencilere göre daha
ifadesine her iki grubunda yüksek katılım göstermesi olumlu olduğu görülmektedir. Bunun nedeni olarak Denizli
sektörün özellikle son yıllarda yaşamış olduğu krizlere Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulundaki öğrencilerin
bağlanabilir. birinci sınıf sonunda stajlarını yapmaları ve staj süresince
işyerleri, iş koşulları ve sosyal çevre konusunda bilgi
Tablo 5: Bölümlere göre öğrencilerin mesleki algı durumu edinmelerinin onların mesleğe bakışlarında belirli ölçüde
İfade Bölüm N Ort. Std.Sap t Sig(2
olumsuz etki ettiği söylenebilir.
m tailed)
Turizm OLİH 204 3,553 1,1150 Bölümlere göre öğrencilerin meslek algısı incelendiğinde,
endüstrisinde STEH 178 3,915 0,8224 0,000 seyahat ve turizm bölümü öğrencilerinin mesleği daha ilgi
-3,637
çalışmak ilgi çekici bulmalarının, seyahat işletmelerinin dinamik
çekicidir yapısından kaynaklı olduğu söylenebilir. Turizm ve otelcilik
Daha fazla OLİH 204 3,696 1,0101 bölümü öğrencilerinin iş fırsatları, eğitim imkanları, terfi
2,947 0,003
eğitim fırsatları STEH 178 3,376 1,1092 olanakları ve işe ait sorumlulukla ilgili ifadelere daha yüksek
133
katılım göstermesi, sektörde konaklama işletmelerinin daha [18] Ö. A. Tekin ve İ. Deniz, “Turizm Öğrencilerinin Yiyecek Ve İçecek
Departmanına Yönelik Tutumları: Üniversite Öğrencileri Üzerine
ağırlıklı olması ve daha kurumsal bir yapıya sahip olmaları
Bir İnceleme”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 14(55), s.178-
sebebiyle olduğu ifade edilebilir. Ancak turizm ve otelcilik 197, 2015.
öğrencileri, çalışanların eğitim seviyesinin genelde düşük [19] N. Karaman, “Öğretmenlerin Mesleklerini Algılama Biçimleri ve
olduğu ifadesine daha çok katılmaktadır. Gelecekten Beklentileri Nelerdir?” Yüksek Lisans Tezi, Trakya
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2008.
KAYNAKLAR [20] T. F. Yılmaz, T.H. Şen ve F. Demirkaya, “Hemşirelerin ve Ebelerin
Mesleklerini Algılama Biçimleri ve Gelecekten Beklentileri”, Sağlık
ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, cilt 1(3), s.130-139, 2014.
[1] H. Köşker ve K. Unur, “Turizm Lisans Öğrencilerinin Turizm [21] A. Yılmaz ve H. Tanrıverdi, “Aşçıların Meslek Uyumu ve Meslek
Sektöründe Çalışma Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma”, Seyahat ve Algısı Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma”, Karabük Üniversitesi
Otel İşletmeciliği Dergisi, cilt 14(2), s. 128-141, 2017. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt 7 (2), s.621- 639, 2017.
[2] A. Grobelna, “The Perception of Job-related Motivators When J.F. Jr. Hair, R.E.Anderson, R.L. Tahtam and W.C. Black,
Choosing a Career in the Tourism and Hospitality Industry-A “Multivariate Data Analysis with Readings. Prentice Hall Inc., New
Comparative Study Between Polish and Spanish Students”, Jersey, 1995.
International Journal of Management and Economics, vol 53(2), pp.
84-106, 2017.
[3] F. Baltacı, E. Üngüren, H. Avsallı ve O. N. Demirel, “Turizm Eğitimi
Alan Öğrencilerin Eğitim Memnuniyetlerinin Ve Geleceğe Yönelik
Bakış Açıların Belirlemesine Yönelik Bir Araştırma”, Uluslararası
Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, cilt 4(1), s. 17-25, 2012.
[4] H. Çimen, “Turizm Lisans Öğrencilerinin Mesleki Yönelimleri:
Akçakoca Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Örneği”,
Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, cilt 19 (2), s. 194-202, 2008.
[5] E. Üngüren ve R. Ehtiyar, “Türk Ve Alman Öğrencilerin Umutsuzluk
Düzeylerinin Karşılaştırılması Ve Umutsuzluk Düzeylerini Etkileyen
Faktörlerin Belirlenmesi: Turizm Eğitimi Alan Öğrenciler Üzerinde
Bir Araştırma”, Journal of Yasar University, cilt 4(14), s. 2093-2127,
2009.
[6] T. P. Üzümcü, Ö. Alyakut ve A. Günsel, “Turizm Eğitimi Alan
Öğrencilerin, Mesleğin Geleceğine İlişkin Bakış Açıları”, Balıkesir
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt 18(33), s.179-
199, 2015.
[7] W.G.S.R Wijesundara, “An Evaluation of Graduates’ Perception on
Employment in Tourism and Hospitality Industry”, Tourism, Leisure
and Global Change, vol. (2), pp. 172-182, 2015.
[8] A. Olcay ve Z. Çelik, “Turizm ve Otel İşletmeciliği Programında
Öğrenim Gören Öğrencilerin Otelcilik Mesleğine İlişkin Algıları”,
Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 9(2), s.279-301,
2010.
[9] M. A. T. Zubaidah, B. Norhafizah, M. W. Norhidayah, A. N.
Anderson, M. A. Najua, G. Norfadzliana, A. A. T. Siti, “Graduates’
Perception on the Factors Affecting Commitment to Pursue Career in
the Hospitality Industry” , Procedia Social and Behavioral Sciences,
vol. 224, pp. 416-420, 2016.
[10] M. Cömert, “Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Sektörde Çalışmak
İstedikleri Alanlar ve Sektördeki İstihdamda Cinsiyet Ayrımcılığıyla
İlgili Düşünceleri”, Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, cilt
(1), s.50-6, 2014
[11] T. Duman, M. Tepeci ve K. Unur, “Mersin’de Yükseköğretim ve
Orta Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi Almakta Olan Öğrencilerin
Sektörün Çalışma Koşullarını Algılamaları ve Sektörde Çalışma
İsteklerinin Karşılaştırmalı Analizi”, Anatolia: Turizm Araştırmaları
Dergisi, cilt 17(1), s. 51-69, 2006
[12] N. Avcı, “Turizm Eğitimi Alan Lisans Öğrencilerinin İş Değerleri:
Çeşme Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu Örneği”, Anatolia: Turizm
Araştırmaları Dergisi, cilt 22 (1), s. 7-18, 2011.
[13] M. Sarıışık, “Turizm Sektöründe Meslek Sahibi Olmaya Yönelten
Etkenler: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerine Yönelik Bir Çalışma”,
Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, cilt 18 (2), s.143-160, 2007.
[14] B. Zengin ve A. Kırmızı, “Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin
Uygulama Eğitiminde Karşılaştıkları Sorunları Ve Çözüm Önerileri:
Gazi Üniversitesi Örneği”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,
cilt 5(48), s. 564-582, 2017.
[15] S. A. Solmaz, Ö. Aksoy, S. Şengül ve M. Sarıışık, “Üniversite
Öğrencilerinin Girişimci Kişilik Özelliklerinin Belirlenmesi: Turizm
Lisans Ve Ön Lisans Öğrencileri Üzerine Bir Alan Araştırması”,
KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, cilt 16 (26), s.41-
55, 2014.
[16] İ. H. Çarıkçı ve S. E. Morçin, “Önlisans Turizm Öğrencilerinin
Kariyer Değerleri: Sarıkamış Örneği”, Elektronik Mesleki Gelişim
ve Araştırma Dergisi (EJOIR), cilt 2 (Özel Sayı), s. 67-81, 2014.
[17] Z. Aslan, Ş. Ünüvar ve A. Başoda, “Turizm Eğitimi Alan
Öğrencilerin Kişilik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Turizm
Sektörüne Uyumu Açısından Değerlendirilmesi”, Anatolia: Turizm
Araştırmaları Dergisi, cilt 23 (2), s. 203-219, 2012.
134
Volume 3 (2018), 135-137
Students’ Ideas about Anatomy 4D Program in Inquiry Based Learning

Classroom1
Aslı Yerlikaya1*, M. Handan Güneş 2
1 Mathematics and Science Education Department, Ondokuz Mayıs University, Turkey
2 Mathematics and Science Education Department, Ondokuz Mayıs University, Turkey
*Corresponding author and speaker: yerlikayasli@gmail.com
Abstract –Inquiry-based learning is important for students to understand scientific knowledge and the working systems of
scientists to develop their knowledge. For this, students should have some skills, and if they do not have, these skills need to be
gained. Some of these skills can be expressed as being responsible for their own learning, being able to make scientific inquiries,
and to establish healthy communication. The role of the student in the Turkish Science Education Curriculum is to investigate,
to be in charge of their own learning, to be a scientific literate by making scientific explanations and discussions. In fact, this
role is parallel with the student role in the inquiry based learning environment. The aim of this study, which was carried out with
a unit planned to be processed with an inquiry based learning approach that the students have structured their own learning, was
to determine the students' opinions about the Anatomy 4D program application. For this purpose, semi-structured interview was
conducted with 11 volunteer seventh graders, 6 of whom were girls and 5 of them were boys. The data obtained from the
interview were subjected to content analysis. As a result of these analyses, it was determined that the students opinions about
Anatomy 4D program applications were instructive, entertaining and permanent.
Keywords – Anatomy 4D, science education, inquiry based learning, qualitative method, students’ ideas
I. INTRODUCTION together in the mind with the activities [8]. And collaborative
Inquiry based learning is based on the ideas of Homer Lane group work can be done during the activities [9]. While using
(1875-1925), John Dewey (1980-1952) and Montessori (1870- the program, students work in groups while using Anatomy 4D
1952) [1]. Inquiry based learning is a state of curiosity, and if program. Because scientific inquiry is rarely an individual
the students questions (why and how questions are more activity, just like scientists do [10]. Groups used Anatomy 4D
asked) are ignored because they are silly or unnecessary, the program to practice concepts, which they learned. In the
curiosity disappears [2]. Therefore, it can be said that students human body systems unit, the systems where Anatomy 4D
learn by asking questions in inquiry based learning program is used: digestion system, excretory system and
environment. Besides students learns in inquiry based learning nervous system.
environment by actively participating the learning process, by In this study, it was aimed to determine the opinions of
social interaction, by establishing a relationship between the students about the Anatomy 4D program application which is
preliminary information and new information, by being used in an inquiry based learning environment.
strategic, by trying to be self-organizing and reflective, by
constructing preliminary information, by trying to understand
instead of trying to remember and by spending time to practice A. Research Model
[3], [4]. It is stand out that individual efforts of students are The qualitative method was employed in the current study.
important. This is important because individuals learn only The data was collected through semi-structured interviews
when they themselves construct the information [5]. [11] which was conducted with the students who was in the
Therefore, students should be held responsible for their own inquiry based science classroom environment. Semi-structured
learning, to learn how and what to learn [3] because learning interview is a qualitative data collection strategy. In this
is an active constructivist process [6]. Of course, students need strategy researcher asks predetermined questions but
to be curious about the topic that they will learn. So in order to additional questions can be asked [12].
make students active, it is necessary to consider the things they
are curious about and their interests. B. Sample
Inquiry based learning is the process of developing the The data were collected from seventh graders in 2017-2018.
understanding that students learn best with their physical and A semi-structured interview was conducted with 11 volunteer
mental activities [1]. That is why inquiry based learning is one seventh graders, 6 of whom were girls and 5 of them were
of the instructional practices of the constructivist approach [7]. boys.
Besides, it is also important to use activities in learning the
subject or concept. Because the theory and practice comes
1
This study is a part of first writers’ PhD thesis.
135
Yerlikaya and Güneş, Student Ideas about Anatomy 4D Program in Inquiry Based Learning Classroom, ISAS-2018, Samsun, Turkey
C. Analysis of the Data S2: “I think it's a very nice [app].”

The interviews was voice recorded. The data obtained from S3: “We had so much fun. We tried to take it with the papers.
the interview were subjected to content analysis [13]. While We tried it on ourselves. It was a fun event.”
content analysis was made, first the voice recording poured S4: “Seriouslyit is an unusual app. I like it. Do you even
into textual material on Microsoft Word program. Then coding have those papers? It's so beautiful, I never thought it would
textual material was made. While texting the interview, the be like this.”
students who were interviewed were given the codes as S1, S7: “I think it's a good app because it shows the human
S2…. In addition, after that codes turned into themes. In order body.”
to reflect the students’ ideas, some students' quotations were S8: “I think it is a very nice program.”
directly quoted. Finally, the frequencies and percentages of all S9: “I think it is a good app. In addition, it is better in terms
expressions under the themes are determined and given as a of learning. (…) It was both fun and we learned a lot of
table. Although there are 11 students interviewed, the total information. It was nice”
number of students in the table is 27. This is because a student S10: “It is a very nice [app].”
has an expression of several themes. S11: “The guy who did the program did very well. App is
very nice. The children of our age have learned well.”
D. Anatomy 4D Program Application Process The ideas of the students that they found the Anatomy 4D as
Inquiry based learning classroom environment was carried “Permanent” are:
out with 23 seventh grade students during 30 lesson hours in S1: “[At home] I used, yes.”
2017-2018. The lessons steps were designed as in Learning S2: “I do as I get bored.”
Designer [14]. Teacher created the groups and they firstly S3: “I will use.”
talked interesting facts about the concepts that they will learn S4: “If I have [Anatomy 4d work] paper, I can use it.”
in “read watch listen” step. After that step, the groups were S5: “So. If I do my homework, sometimes I look in my spare
made scientific conversations and researches about the time.”
concept in “collaborate” and “discuss” steps. After these they S7: “I will use it if I have [Anatomy 4d work paper] at home.
done the “investigate”, “practice” and “produce” steps. In Why not?”
“practice” step Anatomy 4D program was used by groups. S9: “Yes, [I will use it].”
Teacher gave “The Human Body [15]” worksheet to the S10: “Of course, if I had a spare time.”
students to work on it. The students applies the systems and S11: “If I had the opportunity, I would use it in my spare
system organs in assistance Anatomy 4D program. time.”
III. RESULTS IV. DISCUSSION

Student Ideas about Anatomy 4D findings is given in the The students found Anatomy 4D, which was used in inquiry
table below. based learning environment, to be “Permanent”, “Instructive”
and “Entertaining”. These findings are in parallel with the
Table 1. Student Ideas about Anatomy 4D
studies in the literature [16]. It can be said that the students
Theme Students Frequency Percent have a positive opinion about the use of the Anatomy 4D
Instructive Ö1, Ö2, Ö5, Ö6, Ö8, program. Considering that the motivation of the student in the
9 %33
Ö9, Ö10, Ö11 inquiry based approach comes from the pleasure of learning
Entertaining Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö7, and understanding something [10], it can be said that seeing
9 %33
Ö8, Ö9, Ö10, Ö11 the Anatomy 4D program as “Entertaining” by the students
Permanent Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, has a positive effect on the motivation of the students.
9 %33
Ö7, Ö9, Ö10, Ö11
Total 27 %100 V. CONCLUSION
This study shows the students’ opinions about Anatomy 4D
The ideas of the students that they found the Anatomy 4D as
“Instructive” are: program application which is used in an inquiry based learning
S1: “Very informative application.” environment. The students found Anatomy 4D to be
“Permanent”, “Instructive” and “Entertaining”. In addition,
S2: “(…) It is showing the organs. Good.”
this program is easily applicable on group activities.
S5: “It is showing the organs (…) informative.”
This study is not examines if it is really effects these areas.
S6: “Simple application that can be used especially in
So, further studies can be examine if Anatomy 4D program is
lessons.”
S8: “Except for learning, for example, drawing something, effective on permanence and instruction.
something that could be very useful.”
S9: “(…) it is better in terms of learning. We were just REFERENCES
pointing it out on our friend. It was both fun and we learned a
[1] W. Harlen, “Inquiry-based learning in science and mathematics,”
lot of information.” Rewiev Sci. Math. ICT Educ., vol. 7, no. 2, pp. 9–33, 2013.
S10: “The system shows all the organs in a 3D way.” [2] National Research Council (NRC), Inquiry and the national
S11: “We were holding the paper. Yes I remembered. We science education standards. Washington, D.C.: National
were holding a skeleton, and organs showed up. We've been Academies Press, 2000.
[3] S. Vosniadou, “How children learn,” SADAG, Bellegarde, 2003.
better learning where they're in our bodies.” [4] K. E. Johnson, “Middle school science inquiry: connecting
The ideas of the students that they found the Anatomy 4D as experiences and beliefs to practice,” (Doktora Tezi). University of
“Funny” are: Colorado, Denver., 2004.
S1: “I even got his home printout. I looked at the heart. Very [5] D. R. Baker and M. D. Piburn, Constructing Science in Middle and
Secondary School Classroom. Boston: Allyn and Bacon, 1997.
nice application.”
136
Yerlikaya and Güneş, Student Ideas about Anatomy 4D Program in Inquiry Based Learning Classroom, ISAS-2018, Samsun, Turkey
[6] H. Borko and R. T. Putnam, “Learning to teach,” in Handbook of

educational psychology, vol. 2, D. C. Berliner and R. C. Calfee,
Eds. Prentice Hall International, 1996, pp. 673–708.
[7] E. Çakar, “Fen ve teknoloji dersinde araştırmaya dayalı
öğrenmenin öğrencilerin erişilerine, kavram öğrenmelerine,
üstbiliş farkındalıklarına ve fen ve teknoloji dersine yönelik
tutumlarına etkisi,” (Doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir., 2013.
[8] I. Abrahams and R. Millar, “Does practical work really work? A
study of the effectiveness of practical work as a teaching and
learning method in school science,” Int. J. Sci. Educ., vol. 30, no.
14, pp. 1945–1969, 2008.
[9] A. C. Mueller, “A desire to inquire: Children experience science as
adventure,” (Doktora Tezi). The University of British Columbia,
Vancouver., 1998.
[10] K. Worth, M. Duque, and E. Saltiel, Desinging and implementing
inquiry-based science units for primary education. Montrouge: La
main à la pâte, 2009.
[11] N. Karasar, Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Pegem
Yayıncılık, 2010.
[12] L. M. Given, Ed., The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research
Methods. 2008.
[13] A. Yıldırım and H. Şimşek, Sosyal bilimlerde nitel araştırma
yöntemleri, 7th ed. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
[14] “Learning Designer,” UCL Institute of Education, 2013. [Online].
Available: https://www.ucl.ac.uk/learning-designer/index.php.
[15] “The Human Body,” Daqri, 2015. [Online]. Available:
http://getrealscience.org/tzhao/2015/11/28/a-magic-application-
anatomy-4d/.
[16] G. Alkan Dilbaz, “Araştırma temelli öğrenmenin tutum, akademik
başarı, problem çözme ve araştırma becerilerine etkisi,” (Yüksek
lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin., 2013.
137
Volume 3 (2018), 138-143
Türkiye İçin Yeşil Bina Sertifika Sistemi Gerekliliği

S. Bilge Erdede1*+, Sebahattin Bektaş2
1Tapu ve Kadastro 3. Bölge Müdürlüğü, İzmir, Türkiye
2 Harita
Mühendisliği Anabilim Dalı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Türkiye
*Corresponding author and +Speaker: bilgeerdede@gmail.com
Özet – Yeşil binalar, binaların çevre ve insan sağlığına etkilerini dikkate alan ileri teknoloji taşınmazlardır. Yeşil binalar,
yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak atık suların kullanılmasını sağlayan, gün ışığından faydalanan, etkin ısı yalıtımı
olan ve binanın ihtiyacı olan enerjiyi kendisinin ürettiği binalardır. Yeşil binalar insanların doğayla bütünleşmesini sağlarken,
içinde yaşayan insanların sağlığını korumak, çalışanların verimini artırmak, doğal kaynakları en verimli şekilde kullanmak ve
çevresel tahribatı minimum düzeye indirmek amacıyla inşa edilirler. Ülkemizde son dönemlerde "Enerji Verimliliği Kanunu",
"Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği" gibi bazı yasal düzenlemeler yapılmıştır. Binalar için "Enerji Kimlik Belgesi"
uygulaması başlamış olsa da henüz ulusal bir yeşil bina sertifika sistemi bulunmamaktadır. Dünya'da en çok kullanılan
sertifika sistemleri BREEAM ve LEED kullanılmakta, bu da çok gerçekçi sonuçlar vermemektedir. Bu çalışmada yeşil binalar
ile ilgili Türkiye'deki yasal durum, yapılan son çalışmalar ele alınmış ve ulusal bir sertifika sistemi gerekliliği ortaya
konmuştur.
Abstract – Green buildings, which are high-tech immovables that show regard to the effects of buildings on the environment
and human health, are those that provide waste water utilization using renewable energy sources, benefiting from day light,
having effective heat insulation, and producing self required energy. As well as green buildings provide the integration of
people with nature, they also are built with the aim of protecting the health of the people living in them, increasing the
productivity of the employees, using the natural resources efficiently and minimizing the environmental damage. Energy issue
is of great importance for energy dependent countries like Turkey. Some legislative regulations such as “Energy Efficiency
Law” and “Energy Performance Regulation of Buildings” have been made recently in our country. Although “Energy
Performance Certificate” for buildings has been put into practice, a national green building certification system is not available
yet. The most widely used certification systems in the world are BREEAM and LEED, which do not produce very realistic
results. In this study legal situation of green buildings in Turkey, recent studies conducted and a national certification system
requirements have been revealed.
Keywords – Sürdürülebilirlik, yeşil bina, yeşil bina sertifika sistemi, enerji verimliliği, LEED, BREEAM
I. SÜRDÜRÜLEBILIRLIK İlk kez 1972 yılında Stockholm'de yapılan İnsan

Dünyadaki nüfusun ve sanayileşmenin artması, Çevresi Konferansı sırasında kullanılan sürdürülebilirlik
teknolojinin ilerlemesi ve küreselleşmeden dolayı doğal kavramı, 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma
kaynaklar ve enerji ihtiyacı artmış, bu durum yenilenebilir Komisyonu tarafından yayımlanan Ortak Geleceğimiz
enerji kaynaklarına olan talebi artırmıştır. Bu kapsamda (Our Common Future) olarak bilinen ve Bruntland
gelecek kuşaklar için daha yaşanabilir ve sağlıklı bir Raporu olarak da adlandırılan raporla günümüzde de
dünya bırakabilmek amacı ile insanoğlu sürdürülebilirlik kullanılan tanımına kavuşmuştur. Bu tanıma göre
kavramına önem vermeye başlamıştır [1]. sürdürülebilirlik; “Bugünün gereksinim ve beklentilerini,
Sürdürülebilirlik, bölgesel kalkınmanın doğa dengesiyle gelecek kuşakların kendi gereksinimlerini karşılama
yapılması gerektiğini savunan, çevresel değerlerin ve olanaklarını tehlikeye atmaksızın karşılamaktır.” olarak
doğal kaynakların savurgan bir şekilde değil daha akılcı literatürdeki yerini almıştır.
metotlarla, bugünkü ve gelecek kuşakların hak ve Sürdürülebilirlik kavramının ortaya çıkması ve önem
faydaları da göz önünde bulundurularak kullanılması ve kazanmasından sonra 1992 yılında gerçekleştirilen Rio
aynı zamanda ekonomik gelişmenin sağlanmasını da Zirvesi ile “Sürdürülebilir Kalkınma” kavramı dünyanın
hedefleyen çevreci bir dünya görüşüdür [2], [3]. gündemine oturmuştur. Çevre ve Kalkınma Raporu'na
Sürdürülebilirlik yaşam kalitesini ve ekonomik verimliliği göre Sürdürülebilir Kalkınma; çevreye uygun ekonominin
artırırken, sosyal ve nesiller arası eşitliği sağlar. Çevre en temel koşuludur [6], [7]. Sürdürülebilir kalkınma temel
kalitesini korur ve artırır, afet esnekliği ve etki azaltma olarak güvenli, temiz bir çevrede yaşamayı sağlarken aynı
anlayışlarını birleştirir, karar üretme ve karar alma zamanda istikrarlı, insan sağlığına duyarlı, refah seviyesi
süreçlerinde katılımcı ve uzlaşmacı bir yaklaşım sergiler ve yaşam standartları yüksek olan çevreler oluşturmaya
[4], [5]. çalışmaktadır [8], [9].
Sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleşmesi, üçlü kar
hanesi olan ekonomik, ekolojik ve sosyal gelişmenin bir
138
Erdede ve Bektaş, Türkiye İçin Yeşil Bina Sertifika Sistemi Gerekliliği, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
araya gelmesi ile mümkündür. Üçlü kar hanesi Şekil 1.'de bina sertifika sistemleri nispeten daha yeni bir kavramdır.
gösterilmiştir [10], [11], [12]. Bina standartlarından farklı olarak [16]:
 Çalışanların tasarım, inşa, restorasyon ve işletme

yönetimini daha sürdürülebilir bir şekilde
yapmasına yardım etmek için doğrulanabilir bir
metod ve çerçeve oluşturur,
 Bir tasarım ya da işletmeyi performans hedefi
doğrultusunda belgelendirir,
 Bir binada kullanılmakta olan tasarım ve işletme
sonuçları ve stratejilerini belgelendirir.
Dünyada öne çıkan sertifika sistemleri; İngiltere'de

BREEAM ve Amerika'da LEED sürdürülebilir bina
Şekil 1. Üçlü kar hanesi sertifikalandırma sistemleri dışında, Kanada'da geliştirilen
ancak kendisini uluslararası bir sistem olarak adlandıran
İnsanoğlu çevreye geri dönüşü olmayan zararlar SBTOOL, Hong Kong'ta kullanılan HKBEAM ve
vermiştir. Bu zararların ve tahribatın en aza indirgenmesi CEPAS, Avustralya'da kullanılan GREEN STAR,
ve daha koruyucu bir bilinç yaratılması için ortaya çıkan Japonya'da kullanılan CASBEE gibi birçok yeşil bina
sürdürülebilir kalkınma kavramı, ozon tabakası, su sertifika sistemi bulunmaktadır [17].
kaynakları, biyoçeşitlilik, iklim ve yeryüzünün korunması Yeşil Bina Sertifika Sistemleri, gün geçtikçe daha da
gibi pek çok konuyu da içine alan kompleks bir önem kazanan ve dünya gündemindeki konulardan biridir.
kavramdır. Farklı ülkeler farklı sistemler oluşturarak ya da varolan
sistemleri kendi ülkesine uyarlamaya çalışarak sürece
II. YEŞIL BINA VE YEŞIL BINA SERTIFIKA SISTEMLERI dahil olmaya çalışmaktadır.
Tüm dünya genelinde doğal enerji kaynaklarının A. Türkiye'de Yeşil Bina Kavramının Gelişimi
azalması, ekolojik dengenin bozulması, küresel ısınma, Türkiye'deki sürdürülebilirlik kavramı da diğer
çevre kirliliği gibi sorunlar sonucunda ortaya çıkan ülkelerde olduğu gibi çevresel sorunlar ve enerji ihtiyacı
sürdürülebilirlik kavramı, gelecek nesillere daha sonucu ortaya çıkmış ve 2008 yılından itibaren somut
yaşanılabilir bir dünya bırakılması amacıyla çeşitli uygulamalar başlamıştır. Avrupa Birliği'ne katılım süreci,
alanlarda kendini göstermiş ve yeşil bina kavramının da sürdürülebilir gelişmenin sağlanması için önemli bir adım
hayat bulmasına neden olmuştur.Yeşil binalar, binaların olmuş, ancak sadece enerji odaklı düşünülmesi ve yasal
çevre ve insan sağlığına etkilerini dikkate alan ileri olarak bir kalıba sokulamaması süreci yavaşlatmıştır [18].
teknoloji taşınmazlardır. Yeşil binalar, yenilenebilir enerji Ülkemizde henüz yeşil binalar ile ilgili yasal bir
kaynaklarını kullanarak atık suların kullanılmasını düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle enerji
sağlayan, gün ışığından faydalanan, etkin ısı yalıtımı olan verimliliği ile ilgili düzenlemeler, yeşil bina sürecinde yol
ve binanın ihtiyacı olan enerjiyi kendisinin ürettiği gösterici olmaktadır. Enerji verimliliği; arzı güvence
binalardır. Yeşil binaların başarılı olması için, binanın eden, ulusal kaynaklara odaklı, düşük maliyetli, sera gazı
konumu (binanın yönelişi), tasarımı, malzeme seçimi, salınımı vb. problemlerle mücadeleyi esas alan ve çevre
inşası, operasyonu, bakımı, nakli ve yeniden kullanma dostu politikalarla ulusal stratejik hedefleri tanımlayan bir
kavramları daha dikkatle gerçekleştirilmelidir [13]. kavramdır. Sürdürülebilir kalkınmanın öneminin artması
Sürdürülebilir bina kavramının genelinden ile birlikte enerji verimliliği de değer kazanmıştır. Bu
özelleştirilmiş olan ve enerji etkin bina, yüksek açıdan; bütün aşamalarda verimliliğinin artırılması, israfın
performanslı bina kavramları ile de aynı anlamda önlenmesi, gereksiz enerji kullanımının her sektörde
kullanılan yeşil bina tanımı daha çok yapı etiketleme azaltılması ülkemizdeki enerji politikasının en önemli
metodu olarak kullanılmaktadır [14]. bileşeni haline gelmiştir.
Sürdürülebilir mimari, daha fazla ekolojik, doğal
kaynaklar ve enerji açısından tasarruflu binalardan Enerji Verimliliği Kanunu
oluşmaktadır. Binaların ekonomik, fonksiyonel ve teknik
özelliklerinin yanı sıra, estetiği, tasarım teknikleri ve Enerji Verimliliği Kanunu 18 Nisan 2007'de kabul
planlaması, konumu ve sosyo-kültürel ölçütleri de dikkate edilmiş ve enerjide israfın önüne geçilmesi, maliyetlerin
alınmalıdır. Bu durum kesin prensiplere göre yeşil bina azaltılması ve doğanın korunması maksadıyla enerji
yapımını imkansız hale getirir. Bazı inşaat projeleri bunu kaynaklarının verimliliğinin artırılması amaçlanmıştır. Bu
çözümlemek için ayrı ayrı binalara uygun tasarımlar kapsamda, enerjinin her seviyede enerji verimliliğinin
yaparak farklı yaklaşımlar ile spesifik anlayışlara ihtiyaç artırılması ve desteklenmesi, toplumda farkındalığın
duymuştur [15]. yaratılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarından
Yeşil bina sertifika sistemleri, bina çalışanları ve faydalanmasına yönelik uygulanacak usül ve esasları
kullanıcıların arazi kullanımı, ulaşım, enerji ve su kapsamaktadır [19].
verimliliği, iç mekan kalitesi ve diğer faktörler için Kanunun ana hedefi; 2020 yılına kadar ülkemizdeki
performans hedeflerinin karşılandığı tasarım ve bina enerji tüketimini %15 azaltmaktır. Bu maksatla
inşaatları yapımına bir çerçeve sağlamak için endüstride, yapılarda, ulaşımda ve enerji sektöründe
tasarlanmıştır. Bina standartları ile kıyaslandığında yeşil çeşitli tedbirler alınmış, aynı enerjiyle üretimin artması
139
sağlanmış, enerjide dışa bağımlılık azaltılmış ve doğanın

korunması sağlanmıştır [20].
Enerji Verimliliği Strateji Belgesi
Bu belgenin amacı; somut adımlarla sonuca ulaştıracak

bir politika belirlenerek kurum ve kuruluşların hangi
sorumlulukları yerine getireceğini belirlemek, toplumu
oluşturan her unsurun katılımıyla sosyal bir yaklaşım ve
koordinasyon içinde hareket edilmesini sağlamaktır. Asıl
maksat, Türkiye'nin 2023 yılına kadar gayri safi yurt içi
hasıla başına tüketilen enerji miktarını 2011 yılı değerine
göre en az %20 azaltmaktır [21].
Belgede belirtilen stratejik amaçlar şunlardır [21]:
 Enerji kullanımının ve kayıplarının azaltılması,

 Yeşil binaları yaygınlaştırarak binalardan
kaynaklı karbon salınımlarının azaltılması,
 Enerji performansı yüksek malzemelerin
kullanımının artırılması,
 Elektriğin her aşamadaki verimliliğini arttırarak
enerji kayıplarını ve zararlı çevre emisyonlarını
azaltmak,
 Ulusal çapta toplu taşıma kulanımının arttırılarak Şekil 2. Enerji kimlik belgesi [23]
karbondioksit salınımının ve yakıt kullanımının
azaltılması, Enerji kimlik belgesindeki bilgilere göre binanın enerji
 Kurum ve kuruluşlarda enerji performansının performansı ve sera gazı emisyonu sınıfını belirlemek için
arttırılması, Bakanlık sunucuları üzerinden internet tabanlı olarak
 Kurumsal yapıları, kapasiteleri ve işbirliklerini çalışmakta olan BEP-TR isimli bir program
güçlendirmek, ileri teknoloji kullanımını ve kullanılmaktadır.
bilinçlendirme etkinliklerini artırmak, kamu
dışında finansman ortamları oluşturmaktır.
Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği
Bu yönetmelikle, binalarda enerji ve enerji kaynaklarını

etkili ve verimli kullanma, israfı önlenme ve doğayı
korumaya ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektedir [22]. Şekil 3. Enerji kimlik belgesi alma süreci [23]
Binanın enerji kullanımını belirleyebilmek amacıyla iç ve
dış etkenlerin dahil edilebileceği hesaplama şekli AB'nin 2010/31/EU sayılı direktifinde olduğu gibi
gösterilirken, binaların sınıflandırılması ve sürdürülebilir Türkiye'de de Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği
kaynakların uygulanabilirliği, iklimlendirme sistemlerinin gereği Enerji Kimlik Belgesi uygulamasıyla sürdürülebilir
kontrolü, karbondioksit salınımının sınırlandırılması, enerji kaynaklarının kullanımının artırılması
binalarda enerji performans ölçütlerinin ve uygulama amaçlanmaktadır. Bu kapsamda binanın yenilenebilir
esaslarının belirlenmesi ve doğanın korunması konularını enerji kaynağı kullanım performansı gösterilmekte olup,
içerir [23]. Yönetmelik, Avrupa Birliği'nin (AB) oluşturulan veri tabanında binaların verilerine göre yıllık
2002/91/EC sayılı Binaların Enerji Performansı Direktifi yenilenebilir enerji kaynağı kullanımı belirlenecektir.
ve 18.04.2007 tarih ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği İhtiyaç duyulan teşviklerin sağlanmasıyla 2023 yılına
Kanunu baz alınarak hazırlanmıştır [22]. kadar minimum 10.000.000 konutla beraber ticari ve
Enerji Kimlik Belgesi, binanın minimum enerji hizmet binalarının tamamında, yönerge standartlarında ısı
gereksinimi ve tüketiminin sınıflandırması, yalıtım yalıtımı ve enerji verimliği sağlayan sistemlerin
özellikleri ve ısıtma ve/veya soğutma sistemlerinin verimi bulunması amaçlanmıştır [23].
ile alakalı bilgileri barındıran belgedir. Bakanlık
tarafından belirlenen hesaplama tekniğine göre hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği
belgenin geçerliliği düzenleme tarihinden itibaren 10
yıldır. Bu yönetmeliğin amacı; binalar ve yerleşmelerin doğal
kaynakları ve enerjiyi verimli kullanması ve bu sayede
çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak için
değerlendirme ve belgelendirme sistemlerinin
oluşturulması, bu süreçte rol alacak kişilerin görev, nitelik
ve sorumluluklarının belirlenmesine ilişkin usul ve
esasları düzenlemektir. Bakanlık tarafından yayınlanacak
olan değerlendirme kılavuzuyla, binalar ile yerleşmelerin
140
belgelendirilmesine ilişkin performans ölçütleri ve dezavantaj yaratabilir [24]. Türkiye’nin dünya üzerindeki
bunların ağırlık yüzdeleri tayin edilir. Yeşil sertifika konumu, iklimsel özellikleri, birbirinden farklı bölge
almak isteğe bağlıdır. Sertifika almak isteyen kişiler yeşil tipleri göz önünde bulundurulduğunda, ihtiyaçlara cevap
sertifika uzmanı aracılığıyla Bakanlıkça yetkilendirilen verebilen, sosyal, ekonomik, hukuki ve ekolojik nitelikte
değerlendirme kuruluşuna başvuru yapar. Değerlendirme ulusal bir sertifika geliştirilmesi kaçınılmazdır [17].
kuruluşu, yeşil sertifika değerlendirme puanlamasına gore Türkiye kendi sertifika sistemini oluşturmak için dünya
işlem tesis eder. Bina ve yerleşmelerin değerlendirilmesi üzerindeki popüler sistemleri incelemektedir. Ülkemizde
ve sertifikalandırılması işlemlerini YeS-TR’de henüz yasal olarak geçerli bir sertifika sistemi
gerçekleştirir [28]. bulunmamaktadır. Farklı meslek disiplinlerinden pek çok
Yeşil sertifika uzmanı; insanın katılımıyla ortak olarak oluşturulan iki farklı
sistem vardır. Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği
 Binanın veya yerleşmenin değerlendirme (ÇEDBİK), 2007 yılında yapı sektörünün sürdürülebilir
kılavuzunda belirtilen kriterlere göre plan, ilkeler ışığında gelişmesine katkı sağlamak amacıyla
proje ve inşa süreçlerinde bina veya yerleşme kurulmuştur. ÇEDBİK, LEED ve BREEAM sertifika
sahibi veya temsilcisine danışmanlık yapar. sistemlerini örnek alarak bir sertifika sistemi
 Bina veya yerleşme ile ilgili bilgi ve belgeleri hazırlamıştır [25]. Bir diğer sertifika sistemi olan
değerlendirme kuruluşuna sunar. Sürdürülebilir Enerji Etkin Binalar (SEEB-TR) ise,
 Bina veya yerleşme sahibi veya temsilcisi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ)
adına başvuru ile ilgili iş ve işlemleri takip bünyesinde çalışmalarına başlamıştır. Her iki sistem de
eder. ülkemizin yöresel koşullarına uygun olacak şekilde yeni
 Değerlendirme kuruluşuna sunacağı bilgi ve bir sertifika sistemi oluşturmuştur. Sistemlerin uyguladığı
belgelerin doğruluğundan sorumludur. kriterler ve sertifika düzeyleri Çizelge 1.'de gösterilmiştir
[17].
Yeşil sertifika uzmanları, değerlendirme kuruluşları
bünyesinde görev yapmaları halinde, yeşil sertifika Çizelge 1. Türkiye'deki sertifikasyon çalışmaları
değerlendirme uzmanı unvanını alırlar ve
değerlendirme kuruluşu tarafından YeS-
TR’ye tanımlanırlar. Yeşil sertifika değerlendirme
uzmanı, değerlendirme kuruluşunda görev aldığı sürece
yeşil sertifika uzmanı hizmeti veremez. Yeşil sertifika
değerlendirme uzmanı, bina veya yerleşme sahibi veya
temsilcisi adına başvuru yapan yeşil sertifika uzmanı
tarafından verilen dokümanları, değerlendirerek binanın
veya yerleşmenin yeşil bina veya yeşil yerleşme olma
koşullarını yerine getirip getirmediğine dair analizi ve
puanlamayı yapar. Yeşil sertifika değerlendirme
uzmanının değerlendirme yapacağı bina veya yerleşme
ile ilgili herhangi bir bağı olamaz [28].
Bu yönetmelikle birlikte Sürdürülebilir Yeşil Binalar
ile Sürdürülebilir Yerleşmelerin Belgelendirilmesine ÇEDBİK, çevresel problemlerin arttığı günümüzde,
Dair Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. olayı bütünüyle ele alan ve çevresel duyarlılıkla yapılan
bina ve yerleşimlerle daha sağlıklı yaşam ortamlarına
B. Türkiye'deki Sertifika Sistemi Çalışmaları kavuşulacağı inancıyla hareket etmektedir. ÇEDBİK
Şu an ülkemizde bulunan yeşil bina sayısı günden güne Tüzüğünde derneğin amacı; sürdürülebilir yeşil bir çevre
artmakta ve ulusal bir sertifika sistemimiz olmadığından oluşturmak için, çevre dostu malzemeler kullanan,
dünyada en çok kabul gören sertifika sistemleri LEED ve tasarımlarını bu doğrultuda yapan, ilgili kanun ve
BREEAM uygulanmaya çalışılmaktadır. Ancak bu yönetmeliklere uygun, çevre dostu yeşil bina kültürünün
sistemler dünya genelinde aynı kriterlerle oluşumunu, gelişimini ve yaygınlaşmasını teşvik eden ve
değerlendirildiğinden ve diğer ülkelerin özelliklerini bir yeşil bina sertifika sistemi oluşturarak, var olan bina
yansıtmadığından istenilen oranda başarılı olunamamıştır. ve yerleşimlerin dönüşümünü yapan ve yeni yapılacak
Ülkelerin gereklilikleri farklı olduğundan, kriterlere olan bina ve yerleşimlerin bu sertifika sistemi kriterleri
verilen puanların da bu gereklilikler dikkate alınarak doğrultusunda yapılmasını teşvik amacıyla kurulmuştur
düzenlenmesi gerekir. Örneğin, bazı ülkelerde enerji [29]. ÇEDBİK, ülkemize özel ulusal bir sertifika sistemi
korunumu öne çıkarken, bazısında su kaynaklarının oluşturma çalışmalarına devam etmektedir [26].
sürdürülebilirliğinin sağlanması önemsenebilir. LEED ve 2012 yılından itibaren başlayan ve her yıl tekrarlanan
BREEAM sistemlerinde referans gösterilen bazı Yeşil Binalar Zirvesi, ülkemizde de yeşil binalar ile ilgili
standartlar Türkiye'de uygulanabilir olmadığından, bu farkındalığın başladığının bir göstergesidir. İlk zirvede
konularda tecrübeli uygulayıcı bulmak zordur. Ayrıca özellikle kentsel dönüşüm ve sürdürülebilirlik konularına
değerlendirme yapılabilmesi için proje dokümanlarının yer verilmiş, yeşil binaların lüks olmaktan çıkıp bir
İngilizce'ye çevrilmesi gerekmektedir. Ülkemizdeki zorunluluk haline gelmeye başladığından bahsedilmiştir.
projelerin çizimleri ve teknik şartnameleri sadece Türkçe Zirve sonunda yayınlanan sonuç bildirgesi, kentsel
olarak hazırlandığından bu durum iş anlamında bir dönüşüm uygulamalarında ve özellikle gecekonduların
141
dönüştürülmesinde enerji verimliliği amacıyla yeşil bina yaptığı tasarruf sayesinde bu durumu amorti
projeleri olarak tasarlanması gerektiği, bu yapılardan edebilmektedir. Kentsel dönüşüm projeleriyle gecekondu
durumu iyi olanların iyileştirilerek de kullanılabileceği alanlarının toplu bir şekilde yıkılarak yenilenmesi, enerji
üzerinde durulmuştur. Yeşil binaların maliyetlerinin artık verimliliği açısından da daha iyi sonuçlar vermektedir. Bu
geleneksel bina maliyetlerine yaklaştığı hatta bazen sayede enerji tasarrufu sağlanırken yenilenebilir enerji
eşdeğer olduğu, ülke ekonomisi açısından yeşil binaların kullanımı da üst düzeyde olacaktır.
tarafından sağlanan tasarrufun önemli bir boyutta olduğu, Ülkemiz yedi farklı coğrafi bölgeden oluşmaktadır. Her
yeşil konut sertifikasının yasalarla desteklenmesi bölgenin kendine has iklim koşulları ve yaşam standartları
gerektiği vurgulanmıştır [27]. vardır. Bu bölgelerde yaşayan insanların farklı
2013 yılında ikincisi gerçekleştirilen 2. Uluslararası gereklilikleri, malzeme ve teknikleri, yöresel farklılıkları
Yeşil Binalar Zirvesi, yeşil dönüşüm temasını ele alarak ve ihtiyaçları vardır. Örneğin; Karadeniz bölgesinde yağış
çevresel, ekonomik ve sosyolojik problemlerin çözüm miktarı fazla olduğundan, yağmur suyu ile ilgili
noktasını bu dönüşümlere bağlamıştır. Bu zirvede, gelebilecek artıların projeye dahil edilmesi gerekebilir.
dönüşümde halk katılımının çok önemli olduğu, yeşil Akdeniz bölgesinin güneş enerjisi potansiyelinin diğer
binalarla elde edilecek tasarrufun daha da artırılması için bölgelere oranla daha yüksek olduğu düşünülürse, buraya
mevcut binalar üzerinden enerji verimliliğine ağırlık yapılacak olan binaların güneş enerjisi boyutunun farklı
verilmesi gerektiği vurgulanmıştır [27]. olması gerekebilir. Dolayısıyla oluşturulacak olan
2014 yılında yapılan 3. Uluslararası Yeşil Binalar sertifika sisteminde farklı bölgelerin de ekstra
Zirvesininde alınan kararlarda, sürdürülebilirlik, özelliklerinin sisteme dahil edilmesi daha gerçekçi
yaşanabilirlik ve benzeri kavramların hayata geçirilerek sonuçlar sağlayacaktır.
anlam kazanacağı, kentsel dönüşüm sürecinde temel
kavram ve ilkelerin bunlar olması gerektiği, KAYNAKLAR
sürdürülebilirlik kavramının ve yeşil dönüşümün [1] İ. Saka, “Sürdürülebilirlik açısından İstanbul’da bir ofis binasının
gerçekleşebilmesi için öncelikle insan davranışlarının Leed sertifikalandırma sistemi kapsamında değerlendirilmesi,”
Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri
değiştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır [27]. Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul, 2011.
2016 yılında dördüncüsü gerçekleştirilen Yeşil Binalar [2] R. Keleş, Kentbilim Terimleri Sözlüğü (2. baskı), İmge Kitabevi
Zirvesinde ana tema sürdürülebilir verimlilik ve bina Yayınları, Ankara, 1998.
yönetimi olmuştur. Zirvede, enerji verimliliğinin [3] S. Konuk, “Bir planlama yaklaşım biçimi olarak kültürel
sürdürülebilirlik Kumkapı örneği,” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
kaçınılmaz olduğu ve bu sayede elde edilecek tasarruf ve Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge
avantajlardan bahsedilerek, özellikle kamu ayağında Planlama Anabilim Dalı, İstanbul, 2009.
enerji verimliliği performansının uygulanmasının zorunlu [4] U. Akgül, “Sürdürülebilir Kalkınma: Uygulamalı Antropolojinin
olması gerektiği ele alınmıştır. Bina yönetiminin maliyet Eylem Alanı,” Antropoloji Dergisi, vol 24, 133-164, 2010.
[5] D. S. Mileti, Disasters by Design: A Reassessment of Natural
konusunu çok etkilediği ve enerji tasarrufu için binalarda Hazards in the United States, Joseph Henry Press, Washington
yapılması gereken işlemlerin neler olduğu anlatılarak D.C., 1999.
binanın yaşamı boyunca tüm sahiplerinin bina yönetimini [6] G. Atalık ve T. Baycan, “Sürdürülebilir Kalkınma/Kentleşme
benimsemesi ve sürdürülebilirliğin nesilden nesile İkilemlerine İlişkin Görüşler. Kent ve Çevre: Planlamaya
Ekolojik Yaklaşım,” 4-6 Kasım, Sempozyum Kitabı, İstanbul,
aktarılması gerektiği ortaya konmuştur. 1993.
[7] A. C. Kuşcu, “Sürdürülebilir mimarlık bağlamında geleneksel
III. SONUÇ VE ÖNERILER Konya evi üzerine bir inceleme”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız
Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim
Ülkemizde şu an binalar Enerji Verimliliği Kanununa
Dalı, İstanbul, 2006.
göre yapılmaktadır. Bu kanuna göre yapılacak binalarda [8] F. D. Gönel, Ekolojik Ayakizi, Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-
temel hedef, kullanılan enerjinin tüketimini azaltmaktır. Yayın Merkezi, İstanbul, 2007.
Şu an ülkemizdeki binaların enerji tüketiminin yaklaşık [9] B. Güvenç, “Sürdürülebilirlik bağlamında ekolojik tasarım
prensiplerinin mimaride uygulanabilirliğinin irdelenmesi”,
%35 olduğu ve bu binalardan salınan sera gazlarının da
Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri
%30'ları bulduğu bilinmektedir. Binalara verilen enerji Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul, 2008.
kimlik belgesi ile yenilenebilir enerji kaynaklarının [10] (2015a) Real Estate. [Online]. Available:
kullanımının artırılması, bu sayede çevreye verilen zararın https://www.zillow.com/rental-
manager/resources/?source=topnav&itc=postbutton_topnav
da azaltılması hedeflenmektedir. Ancak enerji kimlik
[11] E. P. Şimşek, “Sürdürülebilirlik bağlamında yeşil bina olma
belgesi tam anlamıyla ihtiyaçları karşılayamamaktadır. kriterleri: Kağıthane Ofispark Projesi Örneği”, Yüksek Lisans
Daha kapsamlı bir sertifika sistemi oluşturulması hem Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
ülke ekonomisi için hem de yeşil kentler oluşturmak için Gayrimenkul Geliştirme Anabilim Dalı, İstanbul, 2012.
[12] C. Aksu, Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre. Güney Ege
bir zorunluluk haline gelmiştir.
Kalkınma Ajansı, 2011.
Yeni yapılacak binaların yeşil bina olarak inşa edilmesi [13] J. Yudelson, The Green Building Revolution, Island Press,
için kişileri teşvik edecek vergi muafiyeti, harç muafiyeti, Washington, 2008.
vergi indirimi gibi yaklaşımlar uygulanabilir. Bu [14] T. Köteşli Aydın, “Yeşil bina sertifikasyonları kapsamında yerel
sistem gerekliliğinin değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi,
uygulamayla insanların daha konforlu ve sağlıklı
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
binalarda yaşamaları sağlanırken, gelecek nesillere de Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul, 2013.
daha yeşil ve yaşanılabilir bir dünya bırakmak [15] T. Ebert, N. Eßig and G. Hauser, Green Building Certification
hedeflenebilir. Toplumun bütün kesimleri Systems, Detail Green Books, Architektur-Dokumentation
GmbH&Co. KG, Munich, 2011.
bilgilendirilmeli ve bilinçlendirilmelidir.
[16] National Research Council of the National Academies, Energy-
Kentsel dönüşüm projelerinde yeşil bina projeleri Efficiency Standards and Green Building Certification Systems,
uygulanabilir. Yeşil binalar maliyet olarak geleneksel The National Academies Press, Washington, D.C., 2013.
binalardan %10-20 daha fazla olsa bile kısa zaman içinde
142
[17] S. B. Erdede ve S. Bektaş, 2014. “Ekolojik açıdan sürdürülebilir

taşınmaz geliştirme ve yeşil bina sertifika sistemleri,” Harita
Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(1):1-12, 2014.
[18] S. Şenol, “Gayrimenkul geliştirme sürecinde yeşil binaların
sürdürülebilirlik kriterleri açısından incelenmesi”, Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Gayrimenkul Geliştirme Anabilim Dalı, İstanbul, 2009.
[19] (2015b) Enerji Verimliliği Kanunu. [Online]. Available:
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/05/20070502-2.htm
[20] (2015c) Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği. [Online].
Available:
http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/f32f4847a3c7344_e
k.pdf
[21] (2015d) Enerji Verimliliği Strateji Belgesi. [Online]. Available:
[22] (2015e) Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği. [Online].
Available:
[23] (2015f) Bina Enerji Performansı. [Online]. Available:
www.bep.gov.tr
[24] B. Somalı ve E. Ilıcalı, “LEED ve BREEAM Uluslararası Yeşil
Bina Değerlendirme Sistemlerinin Değerlendirilmesi,” IX. Ulusal
Tesisat Mühendisliği Kongresi, 06-09 Mayıs, Bildiri Kitabı,
1081-1088, İzmir, Türkiye, 2009.
[25] (2016a). ÇEDBİK-Konut Sertifika Kılavuzu.
http://www.cedbik.org/imagess/file/CEDBIK-
KONUTSERTIFIKAKILAVUZU-Haziran-2016.PDF (Erişim
Tarihi: 25.07.2016)
[26] (2015g) Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği. [Online]. Available:
http://www.cedbik.org/yesil-bina-nedir_p1_tr_3_.aspx
[27] S. B. Erdede, B. Erdede ve S. Bektaş, “Kentsel Dönüşümde Yeşil
Binaların Uygulanabilirliği,” 5. Uzaktan Algılama-CBS
Sempozyumu, Sempozyum Kitabı, 14-17 Ekim, İstanbul,
Türkiye, 2014.
[28] (2018) Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği.
[Online].Available:
[29] (2016b) Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği Tüzüğü. [Online].
Available: http://www.cedbik.org/dernek-tuzugu_p1_tr_28_.aspx
143
Volume 3 (2018), 144-149
Alüminyum-Grafen Kompozit Yapılarda Çekme Dayanımının,

Aşınma Direncinin ve Mikroyapının İncelenmesi
Mahmut Can Şenel1*+, Mevlüt Gürbüz1 ve Erdem Koç1

1Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Samsun, Türkiye
*SorumluYazar: mahmutcan.senel@omu.edu.tr
+Sunucu: mahmutcan.senel@omu.edu.tr
Sunum Türü/Bildiri Türü: Sözlü/Tam Metin
Özet–Bu çalışmada, ağırlıkça %0.1, %0.3 ve %0.5 oranında grafen nanotabaka (GNT) takviyeli alüminyum (Al)
matrisli kompozitler toz metalurjisi metoduyla üretilmiştir. Üretilen kompozitlerin deneysel yoğunluğu, çekme dayanımı,
aşınma oranısırasıyla; Arşimet yoğunluk ölçüm kitiyle, üniversal test makinasıyla ve pin-on disk aşınma deney
tertibatıylagerçekleştirilmiştir. Kompozitlerin mikroyapısı, taramalı elektron mikroskobu ve x-ışını kırınımı cihazıyla
incelenmiştir. Testsonuçlarına göre; en iyi deneysel yoğunluk (2.52 g/cm3), çekme dayanımı (118.6 MPa) ve aşınma oranı
(12x10 -5 mm3/(Nm))Al-%0.1GNT kompozit yapıda elde edilmiştir. Bu katkı oranından sonra (ağırlıkça %0.1) ise grafenin
opaklanması sebebiyle kompozitin mekanik özellikleri ve aşınma direnci kötüleşmiştir.
Anahtar kelimeler–Toz metalurjisi, kompozit malzeme, alüminyum, grafen, mikroyapı
Abstract–In this study, graphene nanoplatelets (GNPs) reinforced aluminum (Al) matrix composites with various graphene
ratio (0.1, 0.3 and 0.5wt.% ) were fabricated by powder metallurgy method. Experimental density, tensile strength, wear rate of
the composites were performed by Archimedes’ density meter kit, universal test machine, and pin-on disc wear test unit. The
microstructure of composites was investigated by scanning electron microscope and x-ray diffractometer. Test results showed
that the best experimental density (2.52 g/cm3), tensile strength (118.6 MPa), and wear rate (12x10-5 mm3/(Nm)) were obtained
at Al-0.1%GNPs composites. After this graphene content (0.1wt.%), the mechanical properties and wear resistance of the
composites were deteriorated due to the agglomeration of graphene.
Keywords – Powder metallurgy, composite material, aluminum, graphene, microstructure
I. GİRİŞ saf Al, Al-%0.1GNT, Al-%1GNT kompozitleri üreterek

Dünyada yaşanan küreselleşme ve sanayileşme grafen katkısıyla sertliğin 111 HV’den 97 HV’ye düştüğünü
atılımlarıyla ileri teknoloji malzemelere duyulan ihtiyaçlar tespit etmişlerdir. En yüksek aşınma oranı ve en düşük
her geçen gün artmaktadır. Bu ileri teknoloji malzemeler sürtünme katsayısı Al-%1GNT kompozit yapıda elde
kompozit malzemeler olarak tanımlanmaktadır. Kompozit edilmiştir. GNT katkılı nanokompozitlerin üstün tribolojik
malzemeler, iki veya daha fazla malzemenin üstün özellikler gösteren iyi bir katı yağlayıcı olduğu ortaya
özelliklerinin tek bir malzemede toplanması amacıyla konulmuştur. Tian ve ark. [4] çalışmalarında, farklı grafen
oluşturulan yeni malzeme grubudur. Bu malzemeler; metal, katkı oranlarına (ağırlıkça %1, %3, %5) sahip grafen
seramik, polimer matrisli kompozitler şeklinde takviyeli Al7055 alaşım kompozitleri toz metalurjisi ve spark
sınıflandırılabilmektedir. Metal matrisli kompozitler, matris plazma sinterleme metoduyla üretmişlerdir. En iyi Vickers
malzeme olarak bir metal veya metal alaşımı (alüminyum, sertlik değeri (151 HV) ağırlıkça %1 grafen katkısında
magnezyum, titanyum, bakır vb.), takviye elemanı olaraksa ulaşılmıştır. Ağırlıkça %1’den daha fazla grafen katkı
seramik bir malzeme (silisyum nitrür, silisyum karbür, oranlarında ise grafenin topaklanması sebebiyle kompozitin
titanyum karbür, bor karbür vb.) içeren malzeme grubudur. sertliğinin ve dayanımının düştüğü belirlenmiştir. Ağırlıkça
Matris malzeme olarak kullanılan alüminyum, kolay %1 grafen katkısında akma dayanımında %34.9, basma
şekillendirilebilmesi ve hafif olması sebebiyle uzay, havacılık dayanımında %22.1 oranında iyileşmenin gerçekleştiği
ve uçak sanayi başta olmak üzere birçok alanda görülmüştür. Niteesh Kumar ve ark. [5] çalışmalarında,
kullanılmaktadır. Takviye elemanı olarak kullanılan grafen ağırlıkça %1GNT katkılı alüminyum matrisli kompozitleri
ise sahip olduğu iki boyutlu ve tabakalı yapısı sayesinde toz metalurjisi metodu ve ekstrüzyon işlemleriyle
üstün mekanik, tribolojik, termal ve elektriksel özelliklere üretmişlerdir. Saf alüminyuma göre; Al-GNT kompozit
sahiptir [1, 2]. yapının çekme dayanımında (272 MPa) %46 oranında artış
Grafen takviyeli alüminyum matrisli kompozitler üzerine tespit edilmiştir. %1 grafen takviyesiyle saf alüminyuma göre
literatürde çeşitli çalışmalar mevcuttur. Tabandeh-Khorshid Vickers sertliğinin 36 HV’den 72 HV’ye yükseldiği
ve ark. [3] yürüttükleri çalışmada, toz metalurjisi metoduyla belirlenmiştir. Liu vd. [6] yürüttükleri çalışmada, grafen oksit
ve grafen nanotabaka takviyeli alüminyum matrisli
144
Şenel vd., Alüminyum-Grafen Kompozit Yapılarda Çekme Dayanımının, Aşınma Direncinin ve
Mikroyapının İncelenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
kompozitleri toz metalurjisi metoduyla üretmişlerdir. Üretilen

kompozitlerin mekanik özelliklerini (yoğunluk, sertlik vb.)
karşılaştırmışlardır. Aynı koşullarda üretilen saf alüminyuma (a)
(Al) göre ağırlıkça %0.3 grafen oksit katkılı alüminyum
matris kompozitin sertliğinin %32, ağırlıkça %0.15 grafen
katkılı alüminyum matrisli kompozitin sertliğinin %43
Şiddet
oranında arttığı tespit edilmiştir. Zhai ve ark. [7]
çalışmalarında Ni3Al kompozitlere grafen nanotabaka (GNT)
katkısının kompozitin tribolojik performansı üzerine olan
etkisini incelemişlerdir. Ni3Al-GNT kompozitin aşınma Saf Al
oranının Ni3Al alaşımınkinden daha düşük olduğu
belirlenmiş olup 13 N yük, 0.2 m/s kayma hızında Ni3Al
alaşımın aşınma oranı 231.4x10 -6 Nm/mm3 iken; Ni3Al-GNT 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
kompozitin aşınma oranı 8.9x10 -6 Nm/mm3 olarak 2
belirlenmiştir. Yürütülen tüm çalışmalarda grafen takviyeli
alüminyum matrisli kompozitlerin mekanik özellikleri veya
tribolojik özellikleri incelenmiştir. Tüm bu çalışmalardan
(b)
farklı olarak yürütülen bu çalışmada ise, grafen takviyeli
alüminyum matrisli kompozitlerin hem mekanik hem de
tribolojik özellikleri incelenmiştir.
Şiddet
Bu çalışmada, saf alüminyum matrise ağırlıkça %0.1, 0.3,
0.5 oranında grafen takviyeli alüminyum matrisli kompozitler
toz metalurjisi metoduyla üretilmiştir. Üretilen kompozitlerin
deneysel yoğunluğu, çekme dayanımı, aşınma oranı ve GNT
mikroyapısı incelenmiştir.
II. MATERYAL VE METOT 20 30 40 50 60 70 80

A. Materyal 
Bu çalışmada, matris malzeme olarak alüminyum tozu Şekil 2. Saf Al (a) ve grafen tozuna (b) ait XRD örgü desenleri
(7-15 µm boyut aralığında ve %99 saflıkta), takviye elemanı
B. Metot
olarak grafen nanotabaka (GNT) tozu kullanılmış olup toz
metalurjisi yöntemiyle Al-GNT kompozitler üretilmiştir. Saf Grafen takviyeli alüminyum matrisli kompozitler toz
alüminyumun oda sıcaklığında ergime sıcaklığı 660.37 °C, metalurjisi metoduyla üretilmiştir. Kompozitlerin üretim
yoğunluğu 2.7 g/cm3, elastisite modülü 68.3 GPa ve çekme aşamaları; ultrasonik dağıtma, karıştırma, filtreleme,
dayanımı yaklaşık 80 MPa’dır [8]. Takviye elemanı olarak kurutma, eleme, şekillendirme ve sinterleme şeklindedir. İlk
ise grafen kullanılmış olup grafen 120-150 m2/g yüzey olarak grafen tozu etanol içerisinde bir saat sürecince
alanına ve 5–8 nm kalınlığa sahiptir. Bu çalışmada matris ultrasonik olarak dağıtılır. Aynı süreçte alüminyum tozu
malzeme olarak alüminyum tozu kullanılmıştır. Saf etanol içerisinde mekanik olarak karıştırılır. Mekanik olarak
alüminyum ve grafen tozuna ait taramalı elektron mikroskobu karıştırılan grafen-etanol çözeltisi damla damla Al-etanol
görüntüleri Şekil 1’de verilmiştir. SEM görüntülerinden çözeltisine eklenerek filtreleme işlemine tabi tutulur.
alüminyum tozlarının süngerimsi bir morfolojide olduğu, Filtrelenen Al-grafen karışımı, vakuma alınabilen etüvde bir
grafen tozlarının ise iki boyutlu ve plakamsı bir morfolojide gün boyunca kurutma işlemine tabi tutulur. Kurutulan
olduğu tespit edilmiştir. karışım, 600 MPa basınç altında tek eksenli preste
şekillendirilir. Şekillendirme sonucu oluşan ham alüminyum
ve kompozit parçalar 630 °C sıcaklıkta, 3 saat süresince
sinterleme işlemine tabi tutulur [9].
Sinterlenen kompozitlerin yoğunluk ölçümü, Ondokuz
Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Metalurji ve Malzeme
Mühendisliği Bölümü’ndeki Arşimet yoğunluk ölçüm kitiyle,
çekme dayanımı ise OMÜ Makina Mühendisliği
Bölümü’ndeki Mares marka universal test makinasıyla
gerçekleştirilmiştir. Test koşulları olarak çekme hızı 5
mm/dk, ön yük hızı 2 mm/dk ve ön yükleme 5 MPa olarak
Şekil 1. Saf alüminyum ve grafen tozlarına ait taramalı elektron mikroskobu alınmıştır Karakterizasyon çalışmaları OMÜ Karadeniz İleri
görüntüleri Teknoloji Araştırma Merkezi (KİTAM)’nde
gerçekleştirilmiştir. Kompozitlerin içyapı görüntüleri Jeol
Saf alüminyum ve grafen tozlarına ait X-ışını kırınımı örgü
JSM 7001F model taramalı elektron mikroskobuyla, faz
desenleri Şekil 2’de verilmiştir. Bu analizden, alüminyum
tozlarının 2θ=39°, 45°, 65°, 78° açılarında, grafen tozunun analizi ise Rigaku Smartlab model x-ışını kırınımı cihazıyla
gerçekleştirilmiştir.
ise 2θ=26.5°’de kırınıma uğradığı tespit edilmiştir. Kompozit
Aşınma testleri, OMÜ Makina Mühendisliği Bölümü’nde
üretiminde kullanılan tozların XRD analizi, sinterleme
yer alan GUNT TM260 Aşınma Deney Düzeneği yardımıyla
sonrası oluşabilecek fazların analizi açısından son derece
gerçekleştirilmiştir. Aşınma testleri P=10, 20, 30, 40 N yükler
önem arz etmektedir.
altında, n=200 dev/dk dönüş hızında yapılmış olup aşındırıcı
145
Şenel vd., Alüminyum-Grafen Kompozit Yapılarda Çekme Dayanımının, Aşınma Direncinin ve Mikroyapının
İncelenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
eleman olarak 50HRC sertliğine sahip AISI304 paslanmaz 2.64

çelik disk kullanılmıştır. Kompozit malzemelerde aşınma D
Deneysel Yoğunluk (g/cm3)

testleri gerçekleştirilirken aşınma miktarlarını karşılaştırmak 2.60 Ds
amacıyla bazı parametreler hesaplanmaktadır. Bu
parametreler sürtünme kuvveti, sürtünme katsayısı, kütle 2.56
kaybı, hacimsel aşınma, aşınma oranı ve aşınma direnci
şeklinde sıralanabilir. 2.52
Kütle kaybı (Δm) ile gösterilmiş olup malzemenin
aşınmadan önceki ağırlığından (mi) aşınmadan sonraki
2.48
ağırlığı (ms) çıkarılarak elde edilmektedir.
∆𝑚 = 𝑚𝑖 − 𝑚𝑠 (1) 2.44
Aşınma testlerinde, kütle kaybı belirlendikten sonra
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
hacimsel aşınma belirlenebilmektedir. Hacimsel aşınma
Grafen Takviye Oranı (% ağırlıkça)
(ΔV), kütle kaybının (Δm) malzemenin deneysel
yoğunluğuna (ρD) bölünmesiyle elde edilmektedir. Hacimsel Şekil 3. Ham ve sinterlenmiş numunelerde grafen katkı oranıyla deneysel
yoğunluğun değişimi
aşınma birimi (mm3) veya (cm3) olarak verilmektedir.
∆𝑉 = ∆𝑚/𝜌𝐷 (2) B. Çekme Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Saf Al, Al-%0.1GNT, Al-%0.3GNT, Al-%0.5GNT
Malzemelerde aşınmanın düşük olması her zaman istenen
kompozitlerin çekme test sonuçları Şekil 4'de verilmiştir.
bir durum olup aşınma miktarını tespit etmek amacıyla
Yürütülen testler neticesinde, saf Al’nin çekme dayanımı
aşınma oranından (W) faydalanılmaktadır. Aşınma oranı (W),
hacimsel aşınma (ΔV), uygulanan yük (P) ve kayma 91.7 MPa iken; Al-%0.1GNT kompozitin çekme dayanımı
mesafesine (L) bağlı olarak Eşitlik (3)’deki gibi 118.6 MPa olarak tespit edilmiştir. Alüminyuma grafen
hesaplanmaktadır. Aşınma oranı birimi (mm3/(Nm)) olarak katkısıyla çekme dayanımı %39.5 oranında artmıştır.
verilmektedir [10, 11]. Ağırlıkça %0.1 grafen katkısından sonra ise çekme dayanımı
105.2 MPa’a (Al-%0.5GNT) düşmüştür. Sonuç olarak,
𝑊 = ∆𝑉/(𝑃. 𝐿) (3)
alüminyum matrise ağırlıkça %0.1 oranına kadar grafen
Bu eşitlikte verilen L kayma mesafesi; aşındırıcı diskin katkısı, kompozitin mekanik özelliklerini iyileştirmiştir.
yarıçapı (r), diskin dönüş hızı (n) ve aşınma test süresi (t)
140
dikkate alınarak Eşitlik (4)’deki gibi hesaplanmaktadır. Saf Al
𝐿 = 2𝜋𝑟 × 𝑛 × 𝑡 (4) 120 Al-%0.1GNT
Çekme Dayanımı (MPa)
Al-%0.3GNT
Bu çalışmada, r aşındırıcı diskin yarıçapı (r) 20 mm, dönüş 100 Al-%0.5GNT
hızı (n) 200 d/dk, test süresi (t) 20 dk olarak alındığında
kayma mesafesi (L) yaklaşık 0.5 km olarak hesaplanmıştır. 80
III. ARAŞTIRMA SONUÇLARI 60
A. Yoğunluk Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirilmesi 40
Toz metalurjisi yöntemiyle üretilen Al-GNT kompozitlere 20

ait sinterleme öncesi ve sonrası deneysel yoğunluk değerleri
Arşimet yoğunluk ölçüm cihazından faydalanılarak 0
0 2 4 6 8 10 12 14 16
belirlenmiştir. Deneysel yoğunluk (ρD) formülü, Eşitlik (5)’de
% Şekil Değiştirme (%)
verilmiş olup burada mA kompozitlerin su içerisinde ölçülen
Şekil 4. Saf Al ve Al-GNT kompozitlerin çekme test sonuçları
asılı kütlesi (g), mK kompozitlerin kuru kütlesi (g) ve mD
kompozitlerin sıvı içerisinde suya doymuş kütlesidir (g).
C. Aşınma Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi
𝜌𝐷 = 𝑚𝐾 /(𝑚𝐷 − 𝑚𝐴 ) (5) Bu bölümde, saf Al, Al-%0.1GNT, Al-%0.3GNT,
Ham ve sinterlenmiş numunelerde grafen takviye oranıyla Al-%0.5GNT kompozit malzemeler için kuru şartlarda P=10,
alüminyum kompozitlerin yoğunluğundaki değişim 20, 30, 40 N yük altında aşınma test sonuçları analiz
Şekil 3’de verilmiştir. Ağırlıkça %0.1 grafen takviyesinde edilmiştir. Üretilen malzemeler ile paslanmaz çelik disk
ham kompozitin deneysel yoğunluğu (ρD) 2.48 g/cm3 iken; arasındaki kuru sürtünme katsayısı aşınma testleriyle
aynı takviye oranında sinterlenmiş kompozitin deneysel belirlenmiştir. Yürütülen testler neticesinde, her saniyede bir
yoğunluğu (ρDs) 2.56 g/cm3’e yükselmiştir. Ağırlıkça %0.1 veri olmak üzere 1200 sürtünme katsayısı verisi elde
grafen takviye oranına kadar yoğunluğun arttığı, %0.1 grafen edilmiştir. Sürtünme verilerine karşılık kayma mesafesi (L)
takviye oranından sonra grafenin topaklanma eğilimine yaklaşık 500 m (0.5 km) olarak hesaplanmıştır. Saf
girmesi sebebiyle deneysel yoğunluğun azaldığı tespit alüminyum-paslanmaz çelik disk arasındaki ortalama kuru
edilmiştir. Sinterlenmiş numunelerin yoğunluğunun, sürtünme katsayısı 0.53 iken; Al-%0.5GNT kompozit-
sinterlenmemiş numunelere göre daha yüksek olduğu tespit paslanmaz çelik arasındaki ortalama kuru sürtünme katsayısı
edilmiştir. 0.32’ye düşmüştür. Alüminyum matrise grafen katkısı
yapıldığında kuru sürtünme katsayısının düştüğü
belirlenmiştir (Şekil 5).
146
Şenel vd., Alüminyum-Grafen Kompozit Yapılarda Çekme Dayanımının, Aşınma Direncinin ve Mikroyapının İncelenmesi,
0.6
0.5
Sürtünme Katsayısı,
0.4
0.3
0.2
0.1 Saf Al
Al-%0.1GNT
Al-%0.3GNT
0 Al-%0.5GNT
0 100 200 300 400 500
Kayma Mesafesi, L (m)
Şekil 5. Saf Al ve Al-GNT kompozit yapılarda sürtünme katsayısı değişimi
(P=20 N)
Kuru şartlardaki aşınma testleri neticesinde saf Al ve
Al-GNT kompozit yapılardaki yük (P)-aşınma oranı (W) Şekil 7. Al-%0.1GNT toz karışımına ait SEM görüntüsü (a) ve element
değişimi Şekil 6’da verilmiştir. Aynı şartlardaki aşınma dağılım analizi (b, c, d)
testlerinde, yükün (P) artmasıyla aşınma oranı (W) artmıştır.
Saf alüminyum, Al-%0.1GNT, Al-%0.3GNT ve
En düşük aşınma oranı (1.2x10-4 mm3/(Nm)), P=10 N yük
Al-%0.5GNT kompozitlere ait kırık yüzey içyapı görüntüleri
altında Al-%0.1GNT kompozit yapıda gerçekleşmiştir. Bu
Şekil 8’de verilmiştir. Kırık yüzey içyapı görüntülerinden,
durum, matris içerisindeki grafenin ağırlıkça %0.1’den sonra
grafen partiküllerinin alüminyum tane sınırlarında yer aldığı
topaklanma eğilimine girmesinden kaynaklanmaktadır.
açıkça görülmektedir. Alüminyum matrise ağırlıkça %0.3 ve
Topaklanan grafen, homojen dağılmamakta ve daha fazla
%0.5 grafen katkısında, grafen partiküllerinin topaklandığı
aşınma oluşmasına sebep olmaktadır.
tespit edilmiştir. Üretilen Al-%0.3GNT ve Al-%0.5GNT
kompozitlerin sertliğinin ve çekme dayanımının düşmesi de
4,0x10
-4
P=10 N grafen partiküllerin topaklanmasından kaynaklanmaktadır.
Aşınma oranı, W (mm3/(Nm))
P=20 N
3,5x10
-4 P=30 N
P=40 N
-4
3,0x10
-4
2,5x10
-4
2,0x10
-4
1,5x10
-4
1,0x10
Saf Al Al-%0.1GNT Al-%0.3GNT Al-%0.5GNT
Şekil 6. Saf Al ve Al-GNT kompozit yapılarda aşınma oranı değişimi
Şekil 8. Saf Al (a), Al-%0.1GNT (b), Al-%0.3GNT (c), Al-%0.5GNT (d)

D. Karakterizasyon Çalışmalarının Değerlendirilmesi kompozitlere ait kırık yüzey içyapı görüntüleri
Toz partiküllerin ve kompozit malzemelerin Saf Al, Al-GNT kompozit yapıların kuru şartlarda P=40 N
karakterizasyon çalışmaları için taramalı elektron mikroskobu yük altındaki aşınma izleri Şekil 9’da verilmiştir. Abrasif
ve x-ışını kırınımı cihazı kullanılmıştır. Grafen partiküllerin aşınma izleri incelendiğinde, minimum deformasyonun
alüminyum matris içerisindeki dağılımı içinse; taramalı Al-%0.1GNT kompozit yapıda oluştuğu gözlenmiştir. En
elektron mikroskobu (SEM)-enerji dağıtımlı x-ışını (EDX) fazla deformasyon ise saf alüminyum malzemede
spektometresi kullanılmıştır. Al-%0.1GNT toz karışımında görülmüştür. Grafenin yağlayıcı özelliği sebebiyle grafen
alüminyum ve grafen partiküllerin dağılımı Şekil 7’de katkısıyla aşınma izlerinin azaldığı tespit edilmiş olup
verilmiştir. Burada, ultrasonik dağıtma ve karıştırma taramalı elektron mikroskobu aşınma izleri, aşınma testlerini
işlemlerinin etkisiyle grafen partiküllerin alüminyum
doğrular niteliktedir. Aynı malzemeler esas alınıp yük
içerisinde homojene yakın bir şekilde dağıldığı tespit arttırıldığında ise izlerin derinleştiği, diğer bir ifadeyle
edilmiştir. deformasyonun ve aşınmanın arttığı tespit edilmiştir.
147
 Çekme testi sonuçlarına göre; saf Al’nin çekme

dayanımı 91.7 MPa iken; Al-%0.1GNT kompozitin
çekme dayanımı 118.6 MPa olarak belirlenmiştir.
Alüminyuma ağırlıkça %0.1 oranında grafen katkısı
yapıldığında, çekme dayanımı %29.3 oranında artmıştır.
Ağırlıkça %0.1 grafen katkısından sonra çekme
dayanımı düşmüştür. Sonuç olarak, Al matrise grafen
katkısı kompozitin mekanik özelliklerini iyileştirmiştir.
 Kuru şartlarda yürütülen aşınma testleri neticesinde en
düşük aşınma oranı (P=10 N için 12x10 -5 mm3/(Nm))
Al-%0.1GNT kompozit yapıda elde edilmiştir.
 SEM analizinden, Al-%0.1GNT kompozit yapıda aşınan
yüzeylerde kanalların minimum derinlikte olduğu ve
artan yükle birlikte aşınan yüzey derinliğinin arttığı
tespit edilmiştir. Aşınma testlerinden elde edilen sonuç
Şekil 9. Saf Al (a), Al-%0.1GNT (b), Al-%0.3GNT (c), Al-%0.5GNT (d) (en iyi kompozisyon Al-%0.1GNT); yoğunluk ve sertlik
kompozitlerin aşınma izleri (x1000 büyütmeli, P=40N yük altında) ölçümü ile çekme test sonuçlarını doğrulamaktadır.
Üretilen kompozitlerde alüminyumun dışında Al4C3 gibi  SEM analizlerinden, matris içerisindeki grafen
bir arafaz oluşup oluşmadığını belirlemek amacıyla X-ışını partiküllerin varlığı ve homojen dağılımı doğrulanmış
kırınımı cihazı (XRD) kullanılmıştır. Saf Al ve grafen katkılı olup GNT’nin alüminyum tane sınırlarında olduğu
alüminyum esaslı kompozitlerin XRD örgü desenleri gözlemlenmiştir.
Şekil 10’da verilmiştir. XRD örgü desenine bakıldığında;
üretilen yapının tamamen alüminyum piklerine ait olduğu  XRD analizlerinden; Al-Si3N4-GNT kompozit yapılarda
sinterleme sonrası alüminyum ve karbon arasında
grafen kullanımı sebebiyle Al4C3 gibi istenmeyen ikincil
herhangi bir ikincil faz oluşumu (Al4C3) tespit
fazların oluşmadığı görülmektedir. Burada grafenin oldukça edilememiştir.
düşük miktarlarda kullanılması ve cihazın düşük hassasiyeti
sebebiyle grafen piki oluşumu görülmemektedir. TEŞEKKÜR
Bu çalışma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi
PYO.MUH.1904.16.002 numaralı proje ile desteklenmiş olup
Al-%0.5 GNT katkılarından dolayı Ondokuz Mayıs Üniversitesi’ne teşekkür
ederiz.
Al-%0.3 GNT KAYNAKLAR

[1] MC. Şenel, M. Gürbüz ve E. Koç, “Grafen takviyeli alüminyum
matrisli yeni nesil kompozitler,” Mühendis ve Makine Dergisi, cilt 56,
Şiddet
Al-%0.1 GNT sayı 669, s.36-47, 2015.

[2] MC. Şenel, M. Gürbüz, and E. Koç, “Fabrication and Characterization
of SiC and Si3N4 Aluminum Matrix Composites,” Universal Journal
of Materials Science, vol.5, no.4, p.95-101, 2017.
[3] Tabandeh-Khorshid, M.,Omrani, E., Menezes, P.L., Rohatgi, P.K.
Saf Al 2016b. Tribological performance of self-lubricating aluminum matrix
nanocomposites: role of graphene nanoplatelets. Engineering Science
and Technology an International Journal, 19, 463-469.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
[4] W. Tian, S. Li, B. Wang, X. Chen, J. Liu, and M. Yu, “Graphene-
Kırınım açısı (2) reinforced aluminum matrix composites prepared by spark plasma
sintering,” International Journal of Minerals, Metallurgy and
Şekil 10. Saf alüminyum ve grafen katkılı alüminyum esaslı kompozitlere ait Materials, vol.23, no.6, p.723-729, 2016.
XRD örgü deseni [5] SJ. Niteesh Kumar, R. Keshavamurthy, MR. Haseebuddin, and PG.
Koppad, “Mechanical properties of aluminium-graphene composite
IV. SONUÇLAR VE ÖNERİLER synthesized by powder metallurgy and hot extrusion,” Transactions
of the Indian Institute of Metals, vol.70, no.3, p.605–613, 2017.
Bu çalışmada, ağırlıkça %0.1, 0.3, 0.5 grafen takviyeli
[6] J. Liu, U. Khan, J. Coleman, B. Fernandez, P. Rodriguez, S. Naher,
alüminyum matrisli kompozitler toz metalurjisi metoduyla and D. Brabazon, “Graphene oxide and graphene nanosheet
üretilerek kompozitlerin mekanik özellikleri, aşınma direnci reinforced aluminium matrix composites-powder synthesis and
ve mikroyapısı incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar aşağıda prepared composite characteristics,” Materials and Design, no.94,
p.87–94, 2016.
özetlenmiştir:
[7] W. Zhai, X. Shi, M. Wang, Z. Xu, J. Yao, S. Song, Y. Wang, and Q.
Zhang, “Effect of graphene nanoplate addition on the tribological
 Kompozit yapılar içerisinde en iyi yoğunluk değerine
performance of Ni 3Al matrix composites,” Journal of Composite
(2.52 g/cm3) ağırlıkça %0.1 grafen takviyesinde Materials, vol.48, no.30, p.3727-3733, 2014.
ulaşılmıştır. Ağırlıkça %0.1’in üzerindeki grafen [8] İ. Şahin, “Alüminyum matrisli kompozit malzemelerin matkap ile
katkısında ise Al-GNT kompozitlerin yoğunluğunun delinmesi konusunda yapılan çalışmaların incelenmesi,” Mühendis ve
düştüğü belirlenmiştir. Bu durum, grafenin alüminyum Makina Dergisi, cilt55, sayı649, s.9-16, 2014.
[9] M. Gürbüz, MC. Şenel, and E. Koç, “The effect of sintering
matris içerisinde homojen bir şekilde dağılmamasından temperature, time and graphene addition on the mechanical properties
kaynaklanmaktadır. and microstructure of aluminum composites,” Journal of Composite
Materials, vol.52, no.4, p.553-563, 2018.
148
[10] AA. Cerit, NB. Karamış, F. Nair, and K. Yıldızlı, “Effect of

reinforcement particle size and volume fraction on wear behaviour of
metal matrix composites,” Tribology in Industry, vol.30, no.3-4,
p.31-36, 2008.
[11] MB. Karamış, AA. Cerit, B. Selçuk, and F. Nair, “The effect of
different ceramics size and volume fraction on wear behavior of Al
matrix composites (for automobile cam material),” Wear, no.289,
p.73-81, 2012.
149
Volume 3 (2018), 150-154
Grafen Takviyeli Alüminyum Matrisli Kompozitlerde

Sinterleme Sıcaklığının Kompozitlerin Yoğunluğuna, Gözenekliliğine,
Sertliğine ve Mikroyapısına Olan Etkisinin İncelenmesi
Mahmut Can Şenel1*+, Mevlüt Gürbüz ve Erdem Koç1
1Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Samsun, Türkiye
*SorumluYazar: mahmutcan.senel@omu.edu.tr
+Konuşmacı : mahmutcan.senel@omu.edu.tr
Sunum Türü/Bildiri Türü: Sözlü/Tam Metin
Özet–Bu çalışmada, saf alüminyum ve ağırlıkça %0.1, %0.3 ve %0.5 oranında grafen nanotabaka (GNT) katkılı
alüminyum
(Al) matrisli kompozitler farklı sinterleme sıcaklıklarında (TS=550, 600, 630 °C) toz metalurjisi metoduyla üretilmiştir.
Üretilen kompozitlerin deneysel yoğunluğu ve gözenekliliği Arşiment yoğunluk ölçüm kitiyle, Vickers sertliği mikro Vickers
sertlik ölçme cihazıyla ve mikroyapısı taramalı elektron mikroskobuyla analiz edilmiştir. Test sonuçlarına göre; en iyi
deneysel yoğunluk (2.52 g/cm3), gözeneklilik oranı (%6.7), Vickers sertliği (57±2 HV) TS=630 °C sinterleme sıcaklığında ve
Anahtar kelimeler–Alüminyum, grafen, yoğunluk, gözeneklilik, sertlik, mikroyapı
Abstract–In this study, pure aluminum and graphene nanoplatelets (GNPs) reinforced aluminum (Al) matrix composites with
various graphene ratio (0.1, 0.3 and 0.5wt.% ) and different sintering temperatures (T S=550, 600, 630 °C) were fabricated by
powder metallurgy method. Experimental density and porosity of the composites were performed by Archimedes’ density
meter kit. Also, Vickers hardness and microstructure of the composites were determined by micro Vickers hardness tester and
scanning electron microscope, respectively. Test results showed that the best experimental density (2.52 g/cm3) and porosity
(%6.7), and Vickers hardness (57±2 HV) were obtained at the sintering temperature (TS=630 °C) and Al-0.1%GNPs
composite.
Keywords – Aluminum, graphene, density, porosity, hardness, microstructure
I. GİRİŞ alaşımları, inşaat sanayi, otomotiv sanayi ile havacılık ve

Günümüzde artan sanayileşmeyle birlikte malzemelerden uzay sanayinde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır [3].
istenen mekanik, ısıl, elektriksel vb. özellikler giderek Takviye elemanı olarak kullanılan grafen, yaklaşık bir atom
artmaktadır. Bu talebin karşılanması için kompozit kalınlığında, elektrik, mekanik, termal ve optik özellikleri
malzemeler geliştirilmiştir. Kompozit malzemeler, iki ya da yeni keşfedilmiş bir karbon allotropudur. Karbon elementinin
daha fazla malzemenin üstün özelliklerini tek bir malzemede bal peteği örgülü yapıları olan grafen, iki boyutlu sp2 bağlı
toplamak amacıyla geliştirilen yeni bir malzeme grubudur karbon atomlarının hegzagonal latiste bir araya gelmesiyle
[1]. Kompozit malzemeler; polimer, seramik veya metal oluşmuş tek tabakalı yapılardır. İdeal tek tabakalı grafenin
matrisli kompozitler şeklinde sınıflandırılabilmektedir. Metal yaklaşık yüzey alanı 2600 m2/g, kalınlığı 1-2 nm, termal
matrisli kompozitler, metal veya metal alaşımından meydana iletkenliği 4840-5300 W/(m°K), teorik yoğunluğu 2.25 g/cm3
gelen bir matris eleman ile tanecik haldeki takviye elemanın ve elastisite modülü 1 TPa’dır [4, 5].
karışımından oluşmaktadır. Bu kompozit yapılarda, matris Grafen takviyeli alüminyum matrisli kompozitlerin
malzeme olarak alüminyum, bakır, demir, magnezyum, mekanik özelliklerinin iyileştirilmesine yönelik literatürde
titanyum ve alaşımları sıklıkla tercih edilmektedir. Tanecik çeşitli çalışmalar mevcuttur. Li ve ark. [6] çalışmasında, nano
takviye elemanı olarak ise; metal nitrürler (Si3N4, TaN, ZrN, yapılı Al-GNT kompozitlerin çekme dayanımını
TiN), metal karbürler (B4C, SiC, TaC, WC), metal oksitler araştırmışlardır. Ağırlıkça %1 oranına kadar yapılan GNT
(Al2O3, ZrO2, ThO2, SiO2), metal borürler (TaB2, ZrB2, TiB2, katkılarında çekme dayanımının arttığı, %1’in üzerindeki
WB) ve karbon esaslı malzemeler (grafen nanotabaka (GNT), GNT takviyesinde ise GNT’nin topaklanması sebebiyle,
karbon nanotüp vb.) kullanılmaktadır [2]. Bu çalışmada, Al-GNT kompozitin çekme dayanımının düştüğü
matris malzeme olarak alüminyum tozu ve takviye elemanı belirlenmiştir. Wang ve ark. [7] yürüttükleri çalışmada, toz
olarak grafen nanotabaka (GNT) tozu kullanılmıştır. metalurjisi metoduyla GNT katkılı alüminyum matrisli
Alüminyumun günümüzde yoğun bir şekilde kompozitleri üretmişlerdir. Saf alüminyuma, ağırlıkça %0.3
kullanılmasında, sahip olduğu yüksek korozyon direnci, iyi oranında grafen katkısıyla alüminyum kompozitin çekme
elektrik ve ısı iletkenliği ve kolay şekillendirilebilme gibi dayanımı %62 oranında artmıştır. Liu vd. [8] çalışmalarında,
özellikler oldukça etkilidir. Günümüzde alüminyum ve grafen oksit ve grafen takviyeli alüminyum matrisli
150
Şenel vd., Grafen Takviyeli Alüminyum Matrisli Kompozitlerde Sinterleme Sıcaklığının Kompozitlerin Yoğunluğuna, Gözenekliliğine,
Sertliğine ve Mikroyapısına Olan Etkisinin İncelenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
kompozitlerin mekanik özelliklerini (yoğunluk, sertlik vb.) Al Tozu Etanol Grafen Etanol
incelemişlerdir. Saf alüminyuma (Al) göre ağırlıkça %0.3 Tozu
grafen oksit katkılı aluminium esaslı kompozitin
sertliğinin %32, ağırlıkça %0.15 grafen katkılı alüminyum
esaslı kompozitin sertliğinin %43 oranında arttığı tespit Mekanik Karıştırma Ultrasonik Dağıtma
edilmiştir.
Bu çalışmada, saf alüminyum ve ağırlıkça %0.1, 0.3, 0.5
oranında grafen takviyeli alüminyum matrisli kompozitler toz Mekanik Olarak Karıştırma
metalurjisi metoduyla üretilmiştir. Üretilen kompozitlerde
sinterleme sıcaklığının; deneysel yoğunluğa, gözenekliliğe, Karışımın Filtrelenmesi
Vickers sertliğine ve mikroyapıya olan etkisi incelenmiştir.
Karışımın Kurutulması
II. MATERYAL VE METOT
A. Materyal Karışımın Elenmesi
Bu çalışmada matris malzeme olarak 7-15 µm boyut
aralığında ve %99 saflıkta alüminyum tozu kullanılmıştır. Saf Karışımının Şekillendirilmesi
alüminyum, oda sıcaklığında yüzey merkezli kübik yapıda
olup yoğunluğu 2.7 g/cm3, ergime sıcaklığı 660.37 °C, Kompozitin Sinterlenmesi
elastisite modülü 68.3 GPa, çekme dayanımı yaklaşık 80
MPa ve sertliği yaklaşık 28 HV’dir [9]. Takviye elemanı Mekanik Testler
olarak ise grafen tozu kullanılmıştır. Grafen tozu, 120-150 ve Karakterizasyon ve
Şekil 1. Al-GNT kompozit malzeme üretim şeması
m2/g yüzey alanına sahip olup 5–8 nm kalınlıkta, ve 5 µm
çapındadır [10]. III. ARAŞTIRMA SONUÇLARI
B. Metot A. Tozların Karakterizasyonu
Grafen nanotabaka (GNT) takviyeli alüminyum matrisli Bu çalışmada, saf alüminyum tozu matris malzeme, grafen
kompozitler toz metalurjisi metoduyla üretilmiş olup tozu ise takviye elemanı olarak kullanılmıştır. Alüminyum ve
kompozitlerin üretim aşamaları; ultrasonik dağıtma, mekanik grafen tozlarına ait taramalı elektron mikroskobu görüntüleri
karıştırma, öğütme, filtreleme, kurutma, eleme, presleme, Şekil 2’de verilmiştir. Şekilden, alüminyum tozlarının
sinterleme ve karakterizasyon şeklinde sıralanmaktadır süngerimsi bir morfolojide olduğu görülmüştür. Al tozlarının
(Şekil 1). İlk olarak alüminyum tozu etanol içerisinde ortalama tanecik boyutunun 10 µm olduğu tespit edilmiştir.
mekanik olarak karıştırılır. Aynı zamanda grafen tozları, Grafenin, x40000 büyütmeli görüntüsünden ise taneciklerin
etanol içerisinde 0.1 A şiddetinde ultrasonik olarak dağıtılır. tabakalı ve plakamsı bir yapıda olduğu görülmektedir.
Daha sonra, grafen-etanol çözeltisi, damla damla Al-etanol
çözeltisine eklenerek mekanik olarak karıştırılır. Karışım (a) (b)
içerisinden etanolü uzaklaştırmak için karışım filtrelenip
etüvde vakum altında 50°C sıcaklıkta bir gece boyunca
kurutma işlemine tabi tutulur. Kurutma sonrası karışım
200 µm’lik elekte elenerek 600 MPa basınç altında tek
eksenli preste şekillendirilir. Şekillendirilen ham numuneler,
630 °C sıcaklıkta ve 180 dk süresince vakuma alınabilen tüp
fırında sinterlenir. Sinterleme çalışmaları Protherm PTF
12/50/450 tüp fırında gerçekleştirilmiştir.
Üretilen kompozitlerin deneysel yoğunluk ölçümü Arşimet Şekil 2. Saf Al (a) ve grafene (b) ait taramalı elektron mikroskobu
yoğunluk ölçüm kitiyle ve sertlik ölçümü Vickers sertlik görüntüleri
ölçme cihazıyla gerçekleştirilmiştir. Vickers sertlik değeri, Kompozit malzeme üretiminde kullanılan tozlara ait faz
200 gf yük altında, 15 s süresince ve en az 5 adet sertlik analizi, x-ışını kırınımı cihazıyla gerçekleştirilmiştir. Grafen
verisinin ortalaması alınarak belirlenmiştir. Kompozitlerin tozuna ait kırınım açısının 2θ=26.5° ve saf alüminyum tozuna
morfoloji ve mikroyapı analizleri, Jeol JSM 7001F model ait kırınım açılarının 2θ=38°, 44°, 65°, 78° olduğu
taramalı elektron mikroskobuyla; tozların ve üretilen görülmüştür (Şekil 3). Tozların faz analizi, sinterleme sonrası
kompozitlerin faz analizi ise Rigaku Smartlab model x-ışını oluşabilecek ikincil fazların belirlenmesi amacıyla
kırınımı cihazıyla gerçekleştirilmiştir. gerçekleştirilmiştir.
151
Grafen takviyeli alüminyum esaslı kompozitlerde,

sinterleme süresi (tS=180 dk) sabit tutularak TS=550, 600,
630 °C sinterleme sıcaklıkları grafen katkı oranıyla
sinterleme öncesi ve sonrası, teorik/deneysel yoğunluğun ve
gözeneklilik oranının (%G) değişimi incelenmiştir. TS=550°C
ve tS=180 dk sinterleme koşullarında grafen katkı oranıyla
yoğunluk ve gözeneklilik oranındaki değişim Şekil 4’de
Şiddet
Grafen verilmiştir. Ağırlıkça %0.1 grafen takviyesinde kompozitin

deneysel ham yoğunluğu (ρD) 2.48 g/cm3 iken; sinterleme
sonrası deneysel yoğunluk (ρDs) 2.50 g/cm3’e yükselmiştir.
Sinterlenmiş numunelerin yoğunluklarının, ham numunelerin
yoğunluklarına göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Saf Al Özellikle ağırlıkça %0.1 grafen takviyesinde yoğunluk
değerlerinde, saf alüminyuma göre %4-6 oranında artış tespit
20 30 40 50 60 70 80 edilmiştir. Benzer şekilde aynı katkı oranında en düşük
2 gözeneklilik oranına (%7.8) ulaşılmıştır. Bu durum, kompozit
yapıdaki grafen taneciklerin gözenekleri doldurmasından
Şekil 3. Saf alüminyum ve grafen tozlarına ait XRD faz analizi
kaynaklanmaktadır.
B. Yoğunluk ve Gözeneklilik Ölçüm Sonuçları
2.6
Bu bölümde, üretilen saf alüminyum ve Al-GNT  s (sinterlenmiş) TS=550C
kompozitlerde; sinterleme sıcaklığının (500, 550, 600 °C) ve D Ds (sinterlenmiş) tS=180 dk
grafen katkı oranının (ağırlıkça %0.1, 0.3, 0.5),
%G=7.8
%G=8.1
%G=8.1
%G=8.1
teorik/deneysel yoğunluğa ve gözeneklilik oranına olan etkisi
%G=9.2
Yoğunluk (g/cm )
2.50
%G=9.2
2.5
3
2.49 2.49 2.49

incelenmiştir. 2.48 2.48 2.48 2.48
2.46 2.46
Üretilen silindirik kompozit malzemelerin teorik 2.45 2.45
yoğunlukları (𝜌𝑇 ) Eşitlik (1)’den faydalanılarak

2.4
belirlenmektedir. 2.4
%G=13.4
𝜌𝑇 = 𝑚/𝑉 (1)
%G=14
2.34
Bu eşitlikte, m numunenin kütlesi (g), V silindirik 2.32 2.32
numunenin hacmi (cm3) olup V=(πd2xL)/4 formülüyle ifade 2.3
edilebilmektedir. Kompozit numunelerin %teorik bağıl 0 0.1 0.3 0.5
(kısmî) yoğunluğu (%𝜌𝑇 ) ise; Grafen Katkı Oranı (% ağırlıkça)
%𝜌𝑇 = (𝜌𝑇 /𝜌𝐾 ) × 100 (2) Şekil 4. Ham ve sinterlenmiş numunelerde TS=550 °C, tS=180 dk için
grafen katkı oranıyla yoğunluğun ve gözenekliliğin değişimi
şeklindedir. Burada 𝜌𝐾 toz karışımının yoğunluğu olup
karıştırılan tozların ağırlıkça karışım oranlarına bağlı olarak Üretilen ham ve sinterlenmiş numunelerde T S=600 °C ve
değişmektedir. Örneğin ağırlıkça %0.1 oranında grafen tS=180 dk için grafen katkı oranıyla yoğunluk ve gözeneklilik
katkılı alüminyum matrisli kompozit üretildiğinde karışımın oranındaki (%G) değişim Şekil 5’de verilmiştir. Tüm grafen
teorik yoğunluğu (𝜌𝐾 ) aşağıdaki formül kullanılarak takviye oranlarında sinterlenmemiş numunelerin teorik ve
belirlenebilmektedir. deneysel yoğunluklarının birbirine eşit olduğu belirlenmiştir.
Ağırlıkça %0.1 grafen katkılı sinterlenmemiş ham
𝜌𝐾 = (0.999 × 𝜌𝐴𝑙 ) + (0.001 × 𝜌𝐺 ) (3) kompozitin deneysel yoğunluğu (ρD) 2.48 g/cm3 iken; aynı
Toz metalurjisiyle üretilen parçalarda en önemli katkı oranında sinterlenmiş kompozitin deneysel yoğunluğu
parametrelerden biri gözeneklilik oranı olup bu oran ile (ρDs) 2.52 g/cm3’e kadar yükselmiştir. Sinterlemenin etkisiyle
mekanik özellikler arasında doğrudan bir ilişki söz yoğunluğun arttığı, gözeneklilik oranının azaldığı tespit
konusudur. Kompozit malzemelerde gözeneklilik oranı edilmiştir. Belirtilen sinterleme koşullarında (T S=600 °C ve
(%G); tS=180 dk), en düşük gözeneklilik oranına (%7.8) ve en
yüksek deneysel yoğunluğa (2.52 g/cm3) Al-%0.1GNT
%𝐺 = (1 − 𝜌𝑇 /𝜌𝐾 ) × 100 (4) kompozit yapıda ulaşılmıştır.
Üretilen Al-GNT kompozitlerin deneysel yoğunluğu (𝜌𝐷 ),
Arşimet yoğunluk ölçüm cihazından faydalanılarak
belirlenmektedir. Deneysel yoğunluk (𝜌𝐷 ), Eşitlik (5)’de
verilmiş olup kompozitlerin su içerisinde ölçülen asılı kütlesi
(𝑚𝐴 ), kuru kütlesi (𝑚𝐾 ) ve sıvı içerisindeki suya doymuş
kütlesi (𝑚𝐷 ) belirlenerek hesaplanmaktadır [2].
𝜌𝐷 = 𝑚𝐾 /(𝑚𝐷 − 𝑚𝐴 ) (5)
152
2.6 65
 Ts (sinterlenmiş) TS=600 C TS=550 C
D Ds (sinterlenmiş) 60 57 2 TS=600 C
tS=180 dk
Vickers Sertlik Değeri (HV0.2)

TS=630 C
%G=7.8
55 52 2
%G=8.1
2.52
%G=8.4
%G=8.5
2.51 2.51 tS=180 dk
%G=8.8
%G=8.8
Yoğunluk (g/cm )
50
3
2.5 2.49
2.48 2.48
2.47 2.47 44 1
2.46 2.46 2.46 2.46 2.46
45
41 1
39 1
40
36 1.5
33 2 33 1.5
35 31 2
%G=13.0
2.4 32 1 30 2 31 1
30
%G=14
2.35
25
2.32 2.32
20
2.3 0 0.1 0.3 0.5
0 0.1 0.3 0.5 Grafen Katkı Oranı (% ağırlıkça)
Grafen Katkı Oranı (% ağırlıkça) Şekil 7. Farklı sinterleme sıcaklıkları için grafen katkı oranıyla ortalama
Şekil 5. Ham ve sinterlenmiş numunelerde TS=600 °C ve tS=180 dk için Vickers yüzey sertliğinin değişimi
grafen katkı oranıyla yoğunluğun ve gözenekliliğin değişimi
D. Üretilen Kompozitlerin Karakterizasyonu
Ham ve sinterlenmiş numunelerde TS=630 °C ve tS=180 dk TS=550, 600, 630 °C sinterleme sıcaklıklarında sinterlenen
için grafen takviye oranıyla alüminyum matrisli Al-%0.1GNT kompozitlere ait kırık yüzey içyapı görüntüleri
kompozitlerin yoğunluğundaki ve gözeneklilik oranındaki Şekil 8’de verilmiştir. Artan sinterleme sıcaklığıyla birlikte
değişim Şekil 6’da verilmiştir. Sinterlenmiş numunelerin kompozit yapının daha yoğun olduğu görülmüştür. Grafen
yoğunluğunun, sinterlenmemiş numunelere göre daha yüksek tanecikler alüminyum tane sınırlana yerleştiği tespit
olduğu tespit edilmiştir. En düşük gözeneklilik oranı (%6.7), edilmiştir. Ayrıca, taneler arası arayüz incelendiğinde; artan
%0.1 grafen takviyeli alüminyum matrisli kompozit yapıda sinterleme sıcaklığıyla birlikte taneler arası etkileşimin arttığı
elde edilmiştir. Sinterleme sıcaklığındaki artış, kompozitlerin görülmüştür.
yoğunluğunu artırırken gözeneklilik oranını düşürmüştür.
Toz metalurjisi yöntemiyle üretilen kompozit malzemelerde
düşük gözeneklilik oranı, yüksek mekanik özellikleri ifade (a) (b)
etmektedir. Alüminyum Alüminyum
2.7 Grafen Grafen

 Ts (sinterlenmiş) TS=630 C
D Ds (sinterlenmiş) tS=180 dk
2.6
%G=6.7
Yoğunluk (g/cm )
%G=7.3
2.56
%G=7.4
3
%G=8.1
2.53 2.53
%G=8.8
%G=8.4
2.52
2.50 2.50 2.50 2.50
2.5 2.49 2.49 (c)
%G=10
%G=10
2.48
2.46 2.47
Alüminyum Grafen
2.43 2.44 2.43
2.4
2.3
0 0.1 0.3 0.5
Grafen Katkı Oranı (% ağırlıkça) Şekil 8. TS=550 (a), 600 (b), 630°C (c) sıcaklıklarda sinterlenen
Şekil 6. Ham ve sinterlenmiş numunelerde TS=630 °C ve tS=180 dk için grafen Al-%0.1GNT kompozitlere ait kırık yüzey içyapı görüntüleri
katkı oranıyla yoğunluğun ve gözenekliliğin değişimi Üretilen kompozitlerin faz analizi x-ışını kırınımı cihazıyla
gerçekleştirilmiştir. Saf alüminyum ve Al-%0.5GNT
C. Sertlik Ölçüm Sonuçları kompozitlerin XRD örgü deseni incelendiğinde tüm piklerin
Farklı sinterleme sıcaklıkları (550, 600, 630°C) ve belirli alüminyuma ait olduğu belirlenmiştir (Şekil 9). XRD faz
bir sinterleme süresi (t S=180 dk) için grafen katkı oranıyla Al analizinde, grafene ait pik oluşumu (2θ=26.5°) veya ikincil
matrisli kompozitin Vickers sertliğindeki (HV0.2) değişim faz oluşumu (Al4C3) gözlenmemiştir. Burada grafenin
Şekil 7’de verilmiştir. En yüksek sertlik değerine TS=630 °C oldukça düşük miktarlarda kullanılması ve cihazın düşük
sinterleme sıcaklığında ve ağırlıkça %0.1 grafen katkısında
hassasiyeti sebebiyle grafen piki (2θ=26.5°) görülmemiştir.
ulaşılmıştır. TS=630 °C, üretilen grafen katkılı alüminyum
matrisli kompozitler için en uygun sinterleme sıcaklığı olarak
değerlendirilmiştir.
153
[4] W. Tian, S. Li, B. Wang, X. Chen, J. Liu, and M. Yu, “Graphene-

reinforced aluminum matrix composites prepared by spark plasma
sintering,” International Journal of Minerals, Metallurgy and
Materials, vol.23, no.6, p.723-729, 2016.
[5] SJ. Niteesh Kumar, R. Keshavamurthy, MR. Haseebuddin, and PG.
Koppad, “Mechanical properties of aluminium-graphene composite
synthesized by powder metallurgy and hot extrusion,” Transactions
Al-%0.5 GNT of the Indian Institute of Metals, vol.70, no.3, p.605–613, 2017.
Şiddet
[6] JL. Li, YC. Xiong, XD. Wang, SJ. Yan, C. Yang, WW. He, JZ. Chen,
and SQ. Wang, “Microstructure and tensile properties of bulk
nanostructured aluminum/graphene composites prepared via
cryomilling,” Materials Science&Engineering A, no.626, p.400-405,
2015.
[7] J. Wang, Z. Li, G. Fan, H. Pan, Z. Chen, and D. Zhang,
Saf Al “Reinforcement with Graphene Nanosheets in Aluminum Matrix
Composites,” Scripta Materialia, no.66, p.594–597, 2012.
[8] J. Liu, U. Khan, J. Coleman, B. Fernandez, P. Rodriguez, S. Naher,
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 and D. Brabazon, “Graphene oxide and graphene nanosheet
2) reinforced aluminium matrix composites-powder synthesis and
prepared composite characteristics,” Materials and Design, no.94,
Şekil 9. Saf alüminyum ve Al-%0.5GNT kompozite ait XRD örgü deseni p.87–94, 2016.
[9] Y. Şahin, Kompozit Malzemelere Giriş, Seçkin Yayınevi, Ankara,
IV. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 2006.
[10] M. Gürbüz, MC. Şenel, and E. Koç, “The effect of sintering
Bu çalışmada, saf alüminyum ve ağırlıkça %0.1, 0.3, 0.5 temperature, time and graphene addition on the mechanical properties
grafen katkılı alüminyum matrisli kompozitler toz metalurjisi and microstructure of aluminum composites,” Journal of Composite
yöntemiyle üretilmiş olup kompozitlerin yoğunluğu, Materials, vol.52, no.4, p.553-563, 2018.
gözenekliliği, sertliği ve mikroyapısı incelenmiştir. Elde
edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir:
 Yürütülen yoğunluk, gözeneklilik ve sertlik ölçüm
sonuçlarına göre; en iyi deneysel yoğunluk (2.52
g/cm3), gözeneklilik oranı (%6.7) ve Vickers sertliği
(57±2 HV) TS=630 °C sinterleme sıcaklığında ve
Ağırlıkça %0.1’in üzerindeki grafen takviyesinde
kompozitlerin yoğunluğunun düştüğü ve gözeneklilik
oranının arttığı belirlenmiştir. Bu durum, grafenin
alüminyum matris içerisinde homojen bir şekilde
dağılmamasından kaynaklanmaktadır.
 Taramalı elektron mikroskobuyla yürütülen mikroyapı
incelemelerinden, matris içerisindeki grafen taneciklerin
varlığı ve dağılımı doğrulanmış olup grafenin
alüminyum tane sınırlarında olduğu gözlemlenmiştir.
Taneler arası arayüz incelendiğinde; artan sinterleme
sıcaklığıyla birlikte taneler arası etkileşimin arttığı ve
gözenekliliğin azaldığı görülmüştür.
 X-ışını kırınımıyla yapılan faz analizlerinden; Al-GNT

kompozit yapılarda sinterleme sonrası alüminyum ve
karbon arasında herhangi bir ikincil faz oluşumu
(Al4C3) saptanmamıştır.
TEŞEKKÜR
Bu çalışma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi
PYO.MUH.1904.16.002 numaralı proje ile desteklenmiş olup
katkılarından dolayı Ondokuz Mayıs Üniversitesi’ne teşekkür
ederiz.
KAYNAKLAR
[1] MC. Şenel, M. Gürbüz ve E. Koç, “Grafen takviyeli alüminyum
matrisli yeni nesil kompozitler,” Mühendis ve Makine Dergisi, cilt 56,
sayı 669, s.36-47, 2015.
[2] MC. Şenel, M. Gürbüz, and E. Koç, “Fabrication and Characterization
of SiC and Si3N4 Aluminum Matrix Composites,” Universal Journal
of Materials Science, vol.5, no.4, p.95-101, 2017.
[3] Tabandeh-Khorshid, M.,Omrani, E., Menezes, P.L., Rohatgi, P.K.
2016b. Tribological performance of self-lubricating aluminum matrix
nanocomposites: role of graphene nanoplatelets. Engineering Science
and Technology an International Journal, 19, 463-469.
154
Volume 3 (2018), 155-162
Temel Tasarım Eğitiminde Yüzeyden Hacime Geçiş Çalışmalarının

Biçim Üretimi Bağlamında Değerlendirilmesi
Handan ÖZSIRKINTI KASAP1*, Anday TÜRKMEN2+
1Department of Interior Architecture and Environmental Design, Istanbul Gedik University, Turkey
*Corresponding author: handan.kasap@gedik.edu.tr
+Speaker: anday.turkmen@gedik.edu.tr
Özet – Bu araştırma İstanbul Gedik Üniversitesi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü’nde Temel Tasarım dersini alan yirmi
öğrenci üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın kuramsal zeminini oluşturan çalışmanın birinci kademesinde öğrencilerden,
sınırlandırılmış bir düzlem üzerinde, seçtikleri temel geometrik formları kullanarak yüzeysel biçim ilişkilerine yönelik kararlar
içeren iki boyutlu kompozisyonlar oluşturmaları istenmiştir. En az iki temel tasarım ilkesi barındırması beklenen çalışmanın son
aşamasında ise, geometrik formlar ile temsil edilen yüzeysel kurguların hacimsel ortamda nasıl değerlendirildiğine ilişkin tüm
süreçler maket çalışmaları ile tamamlanmıştır. Sonuç ürünleri üzerinden öğrencilerin tasarım reflekslerine ilişkin yaklaşımları
tespit edebilmek için yedi soruluk yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen verilerin içerik analizi yöntemi
ile frekansları tespit edilmiş ve bu frekans değerleri üretilen teknik anlatımlar ile tanımlı hale getirilmiştir. Ayrıca, araştırmanın
kuramsal kısıtlılıklarına yeni bir bakış açısı kazandırabilmek ve nesnel yorumlar elde edebilmek için kapsamlı literatür taraması
yapılmış ve temel tasarım ilkeleri ile biçim üretimine dair kabul gören uluslararası yaklaşımlar tanımlı hale getirilerek yüzeyden
hacime geçiş temrinlerinin temel tasarım dersinde temsil edilmesi fikri detaylandırılmıştır. Öğrencilerin yüzeyden hacime geçiş
kararları ile biçim üretimine yönelik yaklaşımları arasında temel tasarım ilkeleri ölçeğinde iletişim kuran bu araştırma ile mevcut
tasarım yazınına ve tasarım odaklı lisans programlarında aktarılan temel tasarım eğitimlerine yönelik izlencelerin geliştirilmesine
katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler – İç mimarlık, tasarım, tasarım eğitimi, tasarım ilkeleri, temel tasarım.
Evaluation of Transition from Surface to Spatial in Basic Design

Education in the Context of Form Production
Abstract – This research has been conducted on twenty students who are taking the Basic Design class in the Department of
Interior Architecture and Environmental Design in İstanbul Gedik University. In the first stage of the study which composes the
theoretical background of the research, students were asked to create two-dimensional compositions, on a limited level, that
contains decisions about the superficial shape relations by using the basic geometrical forms that they chose. In the last stage of
the study that is expected to have at least two basic design principles; all processes about how superficial fictions that are
represented with geometrical forms, evaluated in the spatial environment have been completed with model studies. To determine
approaches concerning the design reflexes of the students through result products, a semi-structured interview form with seven
questions has been used. Frequencies of the acquired data have been determined with content analysis technique and these
frequency values have been defined with the produced technical expressions. Also, to bring a new point of view to the theoretical
constraints of the research and to get objective commentary, a detailed literature scan has been done and by defining the well-
accepted international approaches about production of forms with basic design principles, idea of presenting the practicing of
transition from surface to spatial in the basic design class has been detailed. With this study which makes contact between
students transition decisions from surface to spatial and approaches for production of shape in the scale of basic design principles,
it has been aimed to contribute to the development of current design literature and programmes devoted to conveyed basic design
educations in design-oriented license programs.
Keywords – Basic design, design, design education, design principles, interior architecture.
155
Kasap ve Türkmen, Temel Tasarım Eğitiminde Yüzeyden Hacime Geçiş Çalışmalarının Biçim Üretimi Bağlamında Değerlendirilmesi
ISAS Winter 2018, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ Elde edilen tüm verilerin içerik analizi yöntemi ile frekansları
tespit edilmiş ve bu frekans değerleri üretilen teknik anlatımlar
Güzel Sanatlar, Güzel Sanatlar ve Mimarlık, Sanat ve Tasarım, ile tanımlı hale getirilmiştir. Ayrıca, araştırmanın kavramsal
Mimarlık ve Tasarım ölçeğinde çeşitlilik gösteren fakültelerin ve kuramsal kısıtlılıklarına yeni bir bakış açısı kazandırmak ve
bünyelerinde yer alan İç Mimarlık veya İç Mimarlık ve Çevre nesnel yorumlar üretebilmek için kapsamlı literatür taraması
Tasarımı bölümlerinin müfredatında yer alan Temel Tasarım yapılmış ve temel tasarım ilkeleri ile biçim kurgusuna yönelik
(Basic Design) dersi, öğrencilerin lise eğitimlerinin ardından kabul gören uluslararası yaklaşımları benimsetmek amacıyla
meslek sınırlarına ilk adım attıkları ve tasarım kelimesi ile ilk yüzeyden hacime geçiş temrinlerinin temel tasarım derslerinde
kez karşılaştıkları ders olma özelliğini taşımakta ve bu nedenle temsil edilmesi fikri detaylandırılmıştır.
de büyük bir önem arz etmektedir. Söz konusu bölümlerdeki
eğitim-öğretim programlarının müfredatlarında ekseriyetle ilk III. TEMEL TASARIM ÖLÇEĞİNDE BİÇİM ÜRETİMİ
iki yarıyılda konumlandırılmış olan ders, öğrencilerin temel
tasarım ilkelerine ilişkin bilgileri de öğrendikleri atölyelerdir. Tasarım sürecinin bir eylem ve araştırma olduğu tartışması ve
Bu bağlamda temel tasarım dersleri, öğrenciyi araştırmaya ve bu tartışmanın tasarım eğitimine yansımasına ilişkin eğilimler
farklı düşünmeye iten güçte uygulamalı bir ders niteliğindedir. stüdyo ortamında öğrenme süreçlerinin nasıl organize edildiği
Temel tasarım dersi kapsamında ele alınan genel başlıklar ise, ile doğrudan etkileşim içerisindedir. Biçim üretimine yönelik
öğrencilerin gelecekte alacakları tasarım stüdyoları dersleri yaklaşımları da doğrudan tetikleyen bu proses içerisinde yüzey
için yol gösterici özelliğine sahip olarak önem arz etmektedir. kararlarına ilişkin reflekslerin hacimsel tasarım yaklaşımları
için yüklendiği anlamın temel tasarım elemanlarına ve temel
Güzel sanatlar, tasarım ve mimarlık üst disiplinlerinde temel tasarım ilkerine doğrudan gönderme yapması gerekliliğinden
tasarım eğitimi gören öğrencinin, teoride almış olduğu bilgiyi bahsetmek gerekmektedir.
stüdyo ortamında diğer öğrenciler ve öğretim üye/elemanları
ile bireysel tartışmalar ve fikir paylaşımlarında bulunarak, elde Temel tasarım uygulamalarını referans alan reflekslerin, hem
edilen düşünceler ile birlikte uygulayarak ve deneyimleyerek olasılıklara ve beklenmedik durumlara açık olmasının getirdiği
pekiştiriyor olması beklenmektedir. Ayrıca dersin kapsamında belirsizliğin hem de kabul gören konvasiyonların, yazılı-yazılı
öğrencilerin, edindikleri bilgi, beceri ve yetkinlik düzeyleri ile olmayan standartlar ve ilkelerin getirdiği statik ve değişmezlik
birlikte problem çözmeye yönelik olarak matemetiksel çözüm halinin bir arada yer aldığı, birbirine karşıt koşullar ile örüntü
mantığını oluşturarak tasarım kavram ve kuramları ile birlikte kurulan bir zeminde olmaktadır. Temel tasarım eğitimi de bu
tasarlama becerilerinin geliştirilmesi sağlanmaktadır. yönüyle kaçınılmaz bir şekilde, eşzamanlı olarak karşıt bu iki
durumu içermektedir. Düşünsel ve operasyonel bir yönlenim
Temel tasarım stüdyolarında öğrencilere; nokta, çizgi, biçim olarak ele alınan temel tasarımın, stüdyo ortamlarında tecrübe
ve form gibi temel tasarım elemanları ile birlikte uyum, denge, edilmesine dair süreçlerin ve buna paralel olarak, alıştırma ve
hiyerarşi ve orantı gibi temel tasarım prensipleri aktarıldıktan projelerin nasıl kurgulandığını daha iyi anlamak ve kavramak
sonra çeşitli problem tanımları verilmektedir. Bu problemlere için, öncelikle, mimarlığın bazı temel konularına yaklaşımları
çözüm üretmek üzere ise, öğrencilerden öncelikle iki boyutlu netleştirmek gerekmektedir [1].
düzlem ölçeğinde teorik ve pratik tasarım refleksleri sunması
istenmektedir. Geliştirilen bu çalışmalar ile tasarım prensipleri Biçimin, geometrik özellikleri bakımından ne olduğu ve nasıl
kapsamında soyut anlatım biçimlerı geliştiren öğrencilerden göründüğü gibi konular üzerinden değil; kendisini üreten fikir
iki boyutlu düzlem üzerinde elde ettiği çözümlemeler yapması ve düşünceler çerçevesinde ele alınması gerekmektedir. Sözü
beklenmektedir. Elde edilen tüm çalışmalar stüdyo ortamında edilen tartışma sınırı içerisinde tipoloji üzerinden yürütülen bu
öğrencinin kendini ifade etmesini amaçlayan fikir alışverişleri süreç, indirgemeci bir tavır ile yetersiz ve sınırlayıcı kalmakta,
ile desteklenmekte ve geliştirilmektedir. Öğrencilerin yüzeysel ve tasarımın özgürlük alanını daraltarak biçimi benzediği leke
ölçekte gerçekleştirdiği iki boyutlu organizasyonun hacimsel üzerinden açıklamaktadır. Sınıf içi atölye performanslarından
ortamda temsil edilmesi süreci ile mekânsal etkisinin ortaya referans ile yapılan araştırma ve tartışma, biçime süreç olarak
çıkarılması ve algı düzeyinin artırılması hedeflenmektedir. yaklaşmakta ve onu üreten düşünce, tercihler, kararlar, araçlar
ve aksiyonları değerlendirerek tasarımın eylem alanı sınırlarını
II. MATERYAL VE YÖNTEM genişletmekte ve zenginleştirmektedir. Bu yönüyle genellikle,
plandan üretilen ve bir görsel temsil aracı haline gelen yüzey-
İstanbul Gedik Üniversitesi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı hacim ilişkileri, tasarım sürecini örgütleyen ve biçim ürününü
Bölümü’nde Temel Tasarım I dersini alan yirmi kişilik öğrenci oluşturan üretici bir tasarım güdüsüne dönüşmektedir [1]. Bu
grubu üzerinden gerçekleştirilen bu araştırmanın kuramsal yönüyle tasarım süreci ise; öğrenilmesi taklit ile başlayan ve
zeminini meydana getiren çalışmanın birinci kademesinde gelişerek kimliğini bulan bir deneyim olarak tanımlanmaktadır
öğrencilerden, sınırlandırılmış bir düzlem üzerinde, seçtikleri [3]. Dolayısıyla organik ve serbest biçimlerin esnekliğinden
temel geometrik formları (daire, kare vb.) kullanarak yüzeysel önce temel geometrik formların kimliğini kavrayabilmek ve
biçim ilişkilerine yönelik kurgusal kararlar içeren iki boyutlu bu bağlamda tanımlı biçimlerin sunabildiği temel referansları
kompozisyonlar oluşturmaları istenmiştir. En az iki adet temel deneyimlemek tasarım derslerinin öncelikli kaygılarından biri
tasarım ilkesi barındırması beklenen çalışmanın son evresinde olmaktadır. Temel Tasarım ders izlenceleri ile biçim üretimi
ise, geometrik formlar ile temsil edilen yüzeysel kurguların arasında iç mimarlık mesleği bağlamında iletişim kurabilmeyi
hacimsel ortamda nasıl değerlendirildiğine ilişkin tüm süreçler amaçlayan araştırmanın konusu olan dönemi içi çalışmaların
maket çalışmaları ile tamamlanmıştır. Üretilen sonuç maketler belirleyici tüm niteliği, öğrencilerin temel geometrik biçimleri
üzerinden öğrencilerin hacimsel tasarım reflekslerine ilişkin tanıma, kavrama, bilinçli bir şekilde kullanma ve birbirleriyle
yaklaşımlarını tespit edebilmek için yedi sorudan oluşan yarı geometrik sınırlarına müdahale edecek seviyelerde etkileşime
yapılandırılmış görüşme/değerlendirme formu kullanılmıştır. sokma becerisi tarafından anlamlandırılmaktadır.
156
Tasarım ölçeğinde tartışılan her biçim özel etkiler yardımıyla Temel geometrik formların yüzeysel ilişkilerini anlamlandıran
bir tür tekil çeşitlilik olarak algılanmakta ve nesneleri birbirleri ve birbirleriyle olan etkileşimlerini tanımlı hale getiren bu alt
ile olduğu kadar yakın çevreleri ile de ilişkilendiren bir nitelik kategoriler biçimin yeniden üretilmesi ve dönüştürülmesi için
olarak performans göstermektedir [1]. Bu bağlamda geometrik gereken motivasyonu da sağlamaktadır. Bu referansların yön
biçimler de birçok farklı kurgu ile iletişim kurabilmekte ve bu verdiği tüm biçimler ise; boyut, sınır ve izdüşümlerin değişim
iletişimin ürettiği yeni biçimler özgün kimliklerin oluşmasına gösterdiği platonik form çeşitleri olarak değerlendirilmektedir.
katkı sağlayabilmektedir [1]. Fakat, yeniden üretilen formların
çeşitlilik olarak açımlanabilmesi için bu geometrilerin işlevleri
üzerine odaklanmak gerekmektedir. Formların boşluk içindeki
konumlarına bağlı iletişimlerini detaylandıran Wong (1969)’a
göre, temel biçimlerin yüzeysel ilişkileri ve etkileşimleri sekiz
alt başlık altında değerlendirilmelidir [6]:
1. Kopma (Detachment): İki biçim fiziksel olarak birbirine çok Şekil 1. Temel geometrik form ilişkileri
yakın olmasına ve lekesel olarak birbirini etkilemesine rağmen
algısal olarak iki farklı birim olma özelliğini sürdürmekte ve Temel geometrik formlara ilişkin yüzeysel etkileşimlerin altlık
ayrı konumlarda yer almaktadır. İki biçim de özgün sınırlarını olarak kullanılması üç boyutlu yeni biçimlerin üretilmesine de
sürdürmektedir (Şekil 1a). imkân tanımaktadır (Şekil 2). Tasarım sürecine ilişkin sunulan
bu esneklik aynı zamanda temel dersini alan öğrencilerin bilgi,
2. Temas Etme (Touching): İki biçim birbirine lekesel anlamda beceri ve yetkinlik düzeylerinde etkili olmakta ve araştırmanın
etkileşime girebilecek kadar yakın konumlarda yer almaktadır. sınırlılığını oluşturan yüzeyden hacime geçiş yaklaşımlarında
Ancak bu biçimler sınırsal olarak birbirlerine dokunabilmesine gösterilen reflekslere yönelik somut referanslar sunmaktadır.
rağmen fiziksel alanlarına müdahale etmemekte ve söz konusu
formlar tüm niteliklerini sürdürmektedir (Şekil 1b).
3. Örtüşme (Overlapping): İki biçim birbiri ile fiziksel olarak

etkileşime girebilecek kadar yakın konumlarda bulunmaktadır.
Ancak benzer konturları paylaşan biçimlerden birincisi, ikinci
biçimi izdüşümsel olarak örtmekte ve aralarında alt-üst ilişkisi
kurmaktadır. Bu nedenle, birinci biçimi oluşturan sınırlar aynı
zamanda ikinci biçimin de fiziksel koşullarını yeniden tanımlı
hale getirmektedir (Şekil 1c).
4. İçe Girme (Penetration): Biçimler örtüşme kurgusu ile aynı

yaklaşıı içermektedir. Ancak bu yöntemde iki form da açıkça
görünmekte ve konturları paylaşan biçimlerin arasında alt-üst
Şekil 2. Temel geometrik form ilişkilerinden yeni biçim üretimi
ilişkisi bulunmamaktadır. Birinci biçimi oluşturan sınırlar ile
ikinci biçimin sınırlarının iç içe geçtiği ortak yüzey alanlarının Bir biçim, sınırlarından bir veya daha fazlasının değiştirilmesi
çıkarıldığı ve her iki formun da sınırlarının tamamen görünür ile başkalaşabilmekte ve formun kimliğine ilişkin revizyonun
kılındığı yeni bir biçim üretimi sağlanmaktadır (Şekil 1d). oranına bağlı olarak sözü edilen biçimin ilk halini koruması ya
da başka bir geometri ailesinin üyesi haline gelmesi mümkün
5. Birleşme (Union): Örtüşme yaklaşımı ile benzer kurguları olabilmektedir. Biçim arayışına ilişkin bu sürecin belirleyicisi
içermekte ve biçimlerden birincisi, ikinci formu lekesel olarak ise; temel forma yapılan geometrik müdahalenin sayısı ve olası
örtmektedir. Ancak, her iki biçim de sınırlarının bir bölümünü boyutları olarak ifade edilmektedir.
kaybetmekte ve kendini oluşturan sınırlardan daha büyük yeni
bir biçim üretmektedir (Şekil 1e). Bu sınırlılık ile yürütülen çalışma kapsamında, öğrencilerden
temel geometrik formlara ilişkin araştırmalarını bir algoritma
6. Eksilme (Subtraction): Görünen bir biçim ile transparan bir dahilinde gerçekleştirmeleri istenmiştir (Şekil 3). Talep edilen
form üst üste gelmekte ve alt-üst etkileşiminde kesişen kontur sınıf içi temrinlerin kuramsal çerçevesini oluşturabilmek için
alanları opak biçimin sınırlarından eksiltilmektedir. Pozitif bir ise; temel geometrik formların kavramsal yorumlarına yönelik
biçimin negatif biçim sınırları tarafından maskelenmesi olarak uluslararası ölçekte geçerliliğini sürdüren yaklaşımlar referans
da tanımlanmaktadır (Şekil 1f). alınmıştır. Tasarımda algı yaklaşımlarını tanımlı hale getirmek
için kullanılan gestalt psikoloji kuramına göre; zihnimiz görsel
7. Kesişme (Intersection): Örtüşme yaklaşımı ile aynı kurguyu çevreyi kavramak ve anlamlandırmak için elinden geldiğince
içermektedir. Fakat formların kendisi değil kesişim sonucunda basitleştirmekte ve ifadesi bulunmayan herhangi bir biçimsel
görünür kılınan sınırlar yeni ve daha küçük bir biçim meydana kompozisyonu en yalın biçime indirgemektedir. Söz konusu
getirmektedir. Ortaya çıkan bu yeni biçim, kendisini oluşturan biçim kavramı çeşitli anlamlara gönderme yapabilen muğlak
formları hatırlatmamaktadır (Şekil 1g). bir terim olarak karşımıza çıkmakta ancak çalışmada ele alınan
yönüyle bütüne birlik hissi veren ilkelere atıfta bulunmaktadır.
8. Denk Gelme (Coinciding): İki biçim fiziksel olarak birbirine Bu biçimlerin arasında ise en belirgin tanımlı şekiller kare,
denk gelmekte ve sınırları birbirini tamamen örtmektedir. Söz daire ve üçgen olarak aktarılmakta ve öğrencilerin bu asal form
konusu biçimler algısal ölçekte iki farklı birim olma özelliğini skalasından çalışmak istedikleri temel geometrileri çalışmanın
yitirmekte ve tek bir form olarak tanımlanmaktadır (Şekil 1h). problem tanımına uyarlamaları beklenmektedir [5].
157
Yürütülen çalışma kapsamında, öğrencilerin form arayışlarına Çalışmanın ilerleyen safhasında ise, asal iki formdan meydana
altlık oluşturmak ve tanımlı asal biçim sayısını artırmak için gelen bir kombinasyon kurgulayan öğrencilerin, tercih ettikleri
dikdörtgen formu da temel asal geometrik biçim olarak kabul bu geometrileri Wong’un sekiz başlık altında detaylandırdığı
edilmiş ve öğrencilerin yorumlayabileceği geometrik sınırlar etkileşim başlıklarından bir tanesini tercih ederek kurgulaması
esnetilerek parçadan ziyade bütünlüğü görebilme eğilimlerini beklenmiştir. Bu aşamada alınan kararların tamamı daha önce
geliştirmek amaçlanmıştır. Ayrıca bu temrinler ile öğrencilerin Şekil 3’de bahsedilen asal temel geometrik form temrinlerinde
geometrik formlara ait sınır ve olanakların iki boyut üzerinde üretilen sonuç ürünler ile denk düşmekte ve seçilen formların
keşfedilmesine olanak tanınmıştır. etkileşim başlıkları ile uyum içerisinde olduğu görülmektedir.
Bu bağlamda öğrencilerden sınıf içi temrinlerinde tercih ettiği

özgün biçimleri Wong’un tanımlamış olduğu kesişme, temas
etme, eksilme, içe girme, birleşme, kopma, örtüşme ve denk
gelme başlıkları ile eşleştirmeleri beklenmiş ve bu tercihlerini
seçtikleri temel geometrik biçim kombinasyonları ile bağlantı
kurarak sunması beklenmiştir (Tablo 2).
Tablo 2. Seçilen temel geometrik form etkileşimlerinin incelenmesi
Temel geometrik form etkileşimleri Frekans

Kesişme (Intersection) 4
Temas etme (Touching) 4
Eksilme (Subtraction) 3
İçe girme (Penetration) 3
Birleşme (Union) 2
Kopma (Detachment) 2
Örtüşme (Overlapping) 2
Şekil 3. Temel geometrik form temrinleri için örnek pafta düzeni Denk gelme (Coinciding) --
Yüzeyden hacime geçiş temrinlerinde kullanılabilecek temel Temel geometrik form etkileşimlerinin belirlenmesi ile devam
geometrik biçimlerin kimliğini kavrayabilmek ve bu biçimler eden çalışma doğrultusunda, kesişme, temas etme, eksilme ve
arasındaki yüzeysel etkileşimleri inceleyebilmek maksadıyla içe girme gibi formun sınırlarının ya da kimliğinin bir kısmının
temel geometrik formların birbirleriyle olan iletişimleri biçim sürdürüldüğü yaklaşımların tercih edildiği görülmekte; ancak
üretimi bağlamında temsil edilmiş ve yüzeyden hacime geçiş birleşme, kopma ve örtüşme gibi etkileşim yöntemlerinin form
çalışması için gereken biçimsel kurguya ait kararların alınması üretiminde keskin müdahalelere sahip olması bu yöntemlerin
sağlanmıştır. Çalışmanın ilerleyen safhası için öğrencilerden, tercih edilebilirliğini olumsuz olarak etkilemektedir. Seçilen
yüzeyden hacime geçiş temrinlerinde ihtiyaç duyacağı lekesel İki formun birbirini tamamen maskelediği ve aynılaştığı denk
kompozisyonda kullanmak üzere iki temel form (kare, daire, gelme yönteminin ise; formların iki bağımsız birim özelliğini
üçgen ve dikdörtgen) kombinasyonu oluşturmaları istenmiş ve kaybetmesi nedeniyle hiç tercih edilmediği görülmektedir.
form eşleştirmesi için aynı formun tercih edilmesi hususunda
esneklik sağlanmıştır (Tablo 1). Soyut düşünme ve ifade etme yetisini geliştirmeyi hedefleyen
Tablo 1. Seçilen temel geometrik form kombinasyonlarının incelenmesi bu çalışma tasarım, tasarlama süreci ve yaratıcılık gibi kavram
Temel geometrik form kombinasyonları Frekans
ve unsurların tanıtılmasının yanı sıra temel tasar elemanları ile
Kare + kare 9 temel tasar ilkelerini de benimsetmeyi amaçlamaktadır [7]. Bu
Üçgen + üçgen 7 bağlamda, yüzeysel kompozisyonlarda biçimsel organizasyon
Üçgen + kare 1 yaklaşımları ve kullanılan formlar arasındaki ilişkileri formüle
Daire + üçgen 1 edebilmek için geometrik temellere başvurulmaktadır. Benzer
Daire + daire 1 endişeleri taşıyan her tasarım refleksinde düzen oluşturabilme
Dikdörtgen + dikdörtgen 1 ve bütünün her parçasını ahenkli bir sistem meydana getirecek
şekilde organize edebilme kaygısını tanımlı tasarım ilkeleri ile
Asal temel geometrik formların seçilen başlıklar sınırlılığında gidermek mümkün kılınmaktadır. Geometrik formların altlık
satır ve sütun sistemi dikkate alınarak tanımlandığı bu yöntem olarak kullanıldığı tüm temel tasarım çalışmalarında doğal bir
vasıtasıyla öğrencilerin platonik özgün biçimler keşfetmesi ve çeşitlilik ve karmaşalık bulunmaktadır. Kullanılan biçimler ve
ürettikleri yeni formların kimliğini fark etmeleri sağlanmıştır. bu biçimlerin barındırdıkları işlevler, taşıdıkları niyet ve anlam
Ayrıca çalışmanın ilerleyen safhasında gereken iki temel form ile hitap ettikleri kapsam ya da bağlamın doğasında hiyerarşik
içeren kurgusal kombinasyonun tercihi için de alternatiflerin bir sistem taşımaktadır. Söz konusu yaklaşımlarda ifade edilen
üretilmesi mümkün kılınmıştır. Bu bağlamda, gerçekleştirilen doğal çeşitliliğin, karmaşalığın ve hiyerarşinin kabullenilmesi
çalışma kapsamında, öğrencilerin aynı formun tekrarına dayalı sürecinde de temel tasarım ilkelerine başvurulmaktadır.
refleksler gösterdiği ve kare+kare ve üçgen+üçgen gibi tekrar
içeren kombinasyon oluşturduğu görülmektedir. Dikdörtgenin Geometrik form çeşitliliği bulunmayan bir kurgu monotonluğa
diğer asal temel formlardan biri olan kare ile kolaylıkla temsil ve durağanlığa yol açmakta; düzene yer bırakmayan bir biçim
edilebiliyor olması ve bu esnekliğin çalışma kapsamında daha çeşitliliği ise genellikle kaos ile sonuçlanmaktadır. Şekil 4’de
fazla alternatif sunması öğrencilerin tercihlerine doğrudan yön değinilen düzenleme ilkeleri, tasarım kurgularının farklı biçim
vermiştir. Üçgen ve daire gibi asal temel formların ise, spesifik ve sınırlarının sistemli ve birleşik bütün içerisinde algısal ve
açılar barındırıyor olması yüzeyden hacime geçiş sınırlılığında kavramsal olarak varlıklarını bir arada sürdürmelerine imkân
tercih edilme sıklıklarını olumsuz yönde etkilemiştir. tanıyan görsel araçlar olarak görülmektedir [5].
158
Altı genel başlık altında tanımlı hale getirilen ve bu doğrultuda

analiz edilen temel tasarım ilkelerinin alt başlıklarına ilişkin
tercihlerin de teşhir edilmesi ile öğrencilerin yüzeyden hacime
geçiş temrinlerinde göstermiş olduğu tasarım reflekslerine dair
sayısal verilerin tanımlı hale getirilmiştir (Tablo 4).
Tablo 4. Yararlanılan alt temel tasarım ilkelerinin incelenmesi
Temel Tasarım İlkeleri Frekans

Tekrar 20
Ritim 13
Asimetri 11
Boyut (orantı) 9
Parçalar 8
Kümeler 7
Renk 7
Süreklilik 7
Oran 5
Simetri 5
Açık-koyu 3
Şekil 2
Kalınlık 1
Form 1
Boyut (vurgu) 1
Asal biçimler aynı zamanda geometrik unsurların oluşturduğu

kompozisyonu ve genel form örüntüsünü yönlendiren çevresel
özelliklere de ev sahipliği yapmaktadır. Bu bağlamda da tercih
edilen temel geometrik formların konumu, yönelimi ve görsel
süredurumu onu anlayıp tanıma ve anlamlandırma yetilerimizi
doğrudan etkilemektedir [5]. Asal biçimlerin organizasyonuna
yönelik yaklaşımları detaylandıran Ching (2014)’e göre, biçim
odaklı organizasyon tanımlamaları beş temel başlık üzerinden
değerlendirilmektedir (Şekil 5).
Şekil 4. Temel tasarım ilkeleri
Örgütlenmiş her sistemin vazgeçilmez bir nitelik olarak kabul

görmesini sağlayan temel tasarım ilkeleri altı üst başlıkta ifade
edilmiş ve bu üst başlıklar kendi içerisinde üç alt sekme ile ele
alınarak basit anlatımlarla tanımlı hale getirilmiştir (Şekil 4).
Bu doğrultuda da toplam altı adet temel tasarım ilkesi referans
olarak aktarılmış ve öğrencilerin bu ilkeleri çalışmalarında bir
sistem oluşturacak şekilde kullanması beklenmiştir (Tablo 3).
Tablo 3. Yararlanılan temel tasarım ilkelerinin incelenmesi
Temel Tasarım İlkeleri Frekans

Uyum/Harmoni 20
Proporsiyon/Orantı 17
Denge 16
Hiyerarşi 8
Hakimiyet/Vurgu 6
Benzerlik &Karşıtlık 5
Kurguladıkları kompozisyonları seçtikleri temel tasar ilkeleri

doğrultusunda sistemli hale getirmeleri beklenen öğrencilerin
ağırlıklı olarak ritim, tekrar, boyut, oran ve simetri gibi form
sürekliliğine referans olabilecek uyum/harmoni, proporsiyon/
orantı ve denge gibi üst temel tasarım ilkelerini tercih ettikleri
ve çalışmalarını bu yönde kurguladıkları görülmektedir. Şekil 5. Biçimsel organizasyon yaklaşımları [5]
159
Tablo 5. Seçilen biçimsel organizasyon yaklaşımlarının incelenmesi Biçimlerin yüzey yoğunluklarını ve tonal değerlerini tarifleyen
Biçimsel organizasyon yaklaşımları Frekans renk kavramı, bir biçimin çevresinden belirgin sınırlar ile ayırt
Çizgisel 7 edilmesini sağlayan niteliklerden biri olarak görülmekte ve söz
Kümeli 6 konusu bu nitelik aynı zamanda, biçimlerin görsel ağırlığına
Gridal 3 da referanslar sunmaktadır [5]. Bu bağlamda öğrencilerden
Işınsal 2 renk seçimleri yapmaları beklenmiş ve seçilen formun, tercih
Merkezi 2 edilen biçim kombinasyonunun, kombinasyonu anlamlı kılan
hacimsel yaklaşımların, hacimsel kurguyu maket çalışmasında
Biçimsel organizasyon yaklaşımları doğrultusunda geliştirilen temsil eden malzeme seçimlerinin söz konusu renk kurgusu ile
çalışmalar incelendiğinde yirmi öğrencinin yedi frekans ile en etkileşim içerisinde olması istenmiştir (Tablo 7).
fazla çizgisel organizasyon şeması tercih ettiği görülmektedir. Tablo 7. Seçilen renk kombinasyonlarının incelenmesi
Altı öğrenci ise kümeli organizasyon şemasını tercih ederken,
üç öğrencinin gridal oranizasyon şeması ile biçimsel yaklaşım Renk Kombinasyonları Frekans
çözümlemesi yaptığı görülmektedir. Işınsal ve merkezi şemayı Beyaz 17
ise yalnızca iki öğrencinin tercih ettiği görülmektedir. Siyah 17
Gri 8
Kırmızı 3
Zihinsel tasarım pratikleri ile yeni fikirler geliştiren öğrenciler,
Mavi 2
bu fikirler üzerinde bir çok çalışma yaparak onu özümsemiş ve
Sarı 2
maddeleştirmişlerdir. Bu bağlamda da yüzeyden hacime geçiş
çalışmasında malzeme ve renk ile ilgili tüm kararlar üç boyutlu
Biçimsel tüm yaklaşımlarını renkler ile temsil etmesi beklenen
olarak geliştirilmiştir. İç mimarlık eğitimi içerisinde malzeme
öğrencilerin on yedi frekans ile siyah ve beyaz renklerini tercih
seçimi; ortaya çıkan sonuç ürünün aktarılması, dayanıklılığı,
ettikleri görülmektedir. Siyah ve beyaz renkleri arasında geçiş
saydamlığı veya kapalılığı gibi birçok estetik ifadenin aktarımı
görevi üstlenen ve kullanılan keskin lekeleri yumuşatabilme
bakımından büyük önem arz etmektedir.
noktasında çalışmalara fayda sağlayan gri rengin sekiz frekans
değeri ile en çok tercih edilen 3. renk olduğu görülmektedir.
Malzemeler türlerine göre farklı kullanım olanakları sunmakta
Kırmızı, mavi ve sarı gibi renklerin ise yalnızca belirli yüzey
ve söz konusu bu nitelik malzemeyi temel tasarımın dayanak
alanlarını vurgulamak amacıyla tercih edildiği görülmektedir.
noktalarından biri haline getirmektedir. Ayrıca, malzemelere
Renk seçimlerine yönelik bütün kararların maket planlarında
yönelik tercihler, üretime dair süreçlerin temelini oluşturduğu
okunması ile hakimiyet-vurgu endişesi taşıyan çalışmaların
kadar insanlar ile biçimler arasındaki iletişimin kurulmasını da
daha tanımlı kılınması sağlanmıştır (Şekil 6).
sağlamaktadır. Bu çerçeveden değerlendirildiğinde malzeme
seçimi tasarım sürecinin önemli bir parçası haline gelmektedir.
Alışılmamış malzemelerin çok çeşitli yeni biçimlerin üzerinde
kullanılması ve tasarım ile malzemenin uyum içinde bir araya
getirilmesi tasarıma ilişkin süreci de daha anlamlı kılmaktadır
[4] Bu bağlamda, yüzeyden hacime geçiş temrinleri barındıran
çalışma kapsamında öğrencilerden, yüzeysel araştırmaların üç
boyutlu anlamda temsiliyetini oluşturan hacimsel tasarımlarını
malzemeyle somutlaştırmaları beklenmiştir (Tablo 5).
Tablo 6. Kullanılan malzemelerin incelenmesi
Malzeme yaklaşımları Frekans

Fotoblok 14
Maket kartonu 13
Asetat 12
Kağıt 10
Akrilik levha 5
Ahşap çubuk 2
Akrilik boya 2
Marker 2
Balsa 1
Eva 1
Ahşap levha 1
Metal çubuk 1
Metal hasır 1
Maket üretimi ile sonuçlanan çalışma doğrultusunda; fotoblok,

maket kartonu, asetat, kağıt ve akrilik levha gibi kolay işlenen
Şekil 6. Biçimsel organizasyon yaklaşımları [5]
mukavemetli malzemelerin tercih edildiği görülmekte; ancak
ahşap çubuk, akrilik boya, marker, balsa, eva, ahşap levha ve Öğrencilerin yüzeyden hacime geçiş temrinlerinde aldıkları
diğer metal malzemelerin mukavemetli olmasına rağmen zor kararlar ile biçim üretimine dair refleksleri arasında iletişim
biçimlendirilen yapılara sahip olması hacimsel kurguya geçiş kurmayı amaçlayan çalışmanın sonucunda elde edilen toplam
esnasında gösterilen tasarım yaklaşımlarını ifade etme süreci yirmi adet maket üretiminin form ve biçim ilişkisi analizleri
için tercih edilme olasılıklarını olumsuz etkilemiştir. Şekil 7 ve Şekil 8’de aktarılmıştır.
160
Şekil 7. Temel geometrik form seçimi ve yüzeysel biçim ilişkisi (1-10) Şekil 8. Temel geometrik form seçimi ve yüzeysel biçim ilişkisi (11-20)
161
VI. BULGULAR REFERANSLAR
Yüzeyden hacime geçiş temrinlerinde kullanılabilecek temel [1] Moussavi, F. (2011). Biçimin İşlevi. İstanbul: YEM Yayın.
[2] Gür, Berin. Praksis: Eylem Olarak Tasarım ve Eğitimi. Şengül Öymen
geometrik biçimlerin kimliğini kavrayabilmek ve bu biçimler
Gür (Ed.). Mimari Tasarım Eğitimine Çağdaş Önermeler içinde.
arasındaki yüzeysel etkileşimleri inceleyebilmek maksadıyla İstanbul: YEM Yayın, 2017, ss. 79-94.
gerçekleştirilen çalışmanın birinci aşamasında öğrencilerden, [3] Dikmen, Ç. B. (2011). Mimarlık Eğitiminde Stüdyo Çalışmalarının
yüzeyden hacime geçiş temrinlerinde ihtiyaç duyacağı lekesel Önemi: Temel Eğitim Stüdyoları. e-Journal of New World Sciences
Academy. 6.4, ss. 1509-1520.
kompozisyonda kullanmak üzere iki temel form (kare, daire,
[4] Hegger, M. ve H. Drexler (2016). Adım Adım Yapı Malzemeleri. V.
üçgen ve dikdörtgen) kombinasyonu oluşturmaları istenmiştir. Atmaca (çev.), 2. Baskı. İstanbul: YEM Yayın (özgün basım 2007).
Öğrencilerin aynı formun tekrarına dayalı refleksler gösterdiği [5] Ching, F. (2014). Mimarlık: Biçim, Mekân ve Düzen. S. Lökçe (çev.),
ve kare+kare ve üçgen+üçgen gibi tekrar içeren kombinasyon 6. Baskı. İstanbul: YEM Yayın (özgün basım 1996).
[6] Wong, W. (1972). Principles of Two-Dimensional Design. New York:
oluşturduğu görülmektedir. Temel asal form etkileşimlerinin
Van Nostrand Reinhold Company.
tanımı ile devam eden çalışma doğrultusunda, kesişme, temas [7] Kuloğlu, Nilgün. Mimarlık Eğitiminde İlk Yıl İkilemi: Soyut-Somut
etme, eksilme ve içe girme gibi formun kimliğinin bir kısmının Olgular. Şengül Öymen Gür (Ed.). Mimari Tasarım Eğitimine Çağdaş
sürdürüldüğü yaklaşımların tercih edildiği görülmektedir. Bu Önermeler içinde. İstanbul: YEM Yayın, 2017, ss. 79-94.
bağlamda, kurguladıkları kompozisyonları seçtikleri temel
tasar ilkeleri doğrultusunda sistemli hale getirmeleri beklenen
öğrencilerin ağırlıklı olarak ritim, tekrar, boyut, oran ve simetri
gibi form sürekliliğine referans olabilecek uyum/harmoni,
proporsiyon/ orantı ve denge gibi üst temel tasarım ilkelerini
tercih ettikleri ve çalışmalarını bu doğrultuda kurguladıkları
görülmektedir. Biçimsel organizasyon şemaları doğrultusunda
geliştirilmesi beklenen çalışmalar incelendiğinde ise toplam
katılımcı sayısını tarifleyen yirmi öğrencinin yedi frekans ile
en fazla çizgisel organizasyon şemasını seçtiği görülmektedir.
Bu bağlamda, yüzeyden hacime geçiş temrinlerini barındıran

çalışma kapsamında öğrencilerden, yüzeysel araştırmaların üç
boyutlu anlamda temsiliyetini oluşturan hacimsel tasarımlarını
malzemeyle somutlaştırmaları beklenen ve maket üretimi ile
sonuçlanan çalışma doğrultusunda; fotoblok, maket kartonu,
asetat, kağıt ve akrilik levha gibi kolay işlenen mukavemetli
malzemelerin tercih edildiği görülmüştür. Ayrıca öğrencilerin
renk seçimleri yapmaları beklenmiş ve seçilen formun, tercih
edilen biçim kombinasyonunun, kombinasyonu anlamlı kılan
hacimsel yaklaşımların, hacimsel kurguyu maket çalışmasında
temsil eden malzeme seçimlerinin söz konusu renk kurgusu ile
etkileşim içerisinde olması istenmiş ve öğrencilerin on yedi
frekans ile siyah ve beyaz renkleri seçtikleri görülmüştür.
IV. SONUÇLAR
Temel tasarım dersine ilişkin düşünsel reflekslerde soyut fikir

ve yorumları ifade etme yöntemleri birinci eğitim yılında tam
olarak anlamlandırılamadığı için ancak ilerleyen dönemlerde
karşılık bulabilmektedir. Buradaki asıl sorun, edinilen bilginin
somut olanı nasıl besleyeceği yönündeki endişeler bağlamında
yorumlanmaktadır. Bu bağlamda kurgulanan Temel Tasarım
eğitimi ile birlikte öğrenciler, tasarıma dair süreçler içerisinde
deneyimlenmesi gereken algılama, çözümleme, birleştirme ve
değerlendirme gibi farklı boyutları algılamaktadır. İç mimarlık
eğitiminin başlangıcı olduğu düşünülen ve ekseriyetle birinci
sınıf ders programlarında konumlandırılan temel tasarım dersi
kapsamında, İstanbul Gedik Üniversitesi İç Mimarlık ve Çevre
Tasarımı Bölümü’nde Temel Tasarım I dersine kayıtlı yirmi
kişilik öğrenci grubuna aktarılan temel tasar eleman ve ilkeleri
doğrultusunda; öğrencilerin yüzeyden hacime geçiş temrinleri
esnasında gösterdikleri refleksler ile biçim üretimine yönelik
yaklaşımlar arasında iletişim kurmayı amaçlayan araştırmanın
sonucunda mevcut tasarım yazınına ve tasarım odaklı lisans
programlarında aktarılan temel tasarım müfredatlarına dair
izlencelerin geliştirilmesine katkı sağlamak amaçlanmaktadır.
162
Volume 3 (2018), 163-166
Engine performance and exhaust gas temperature modeling in a diesel

engine with butanol-diesel fuel blends: Comparison of artificial neural
networks and regression analysis
Samet GÜRGEN1*+, İsmail ALTIN 2
1Naval Architecture and Marine Engineering, Iskenderun Technical University, Hatay, Turkey
2Naval Architecture and Marine Engineering, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
*
Corresponding author: sametgurgen66@gmail.com
+Speaker: sametgurgen66@gmail.com
Abstract –In this study, the effect of using a mixture of butanol and diesel fuel in a small diesel engine on engine performance
and exhaust emissions is modeled. A comparison has been made with artificial neural networks, which is an up-to-date method,
and multiple linear regression methods. Motor performance parameters, torque, effective power and brake specific fuel
consumption are used as dependent variables. In addition, the exhaust gas temperature, which is an important parameter in the
engines, is taken as another dependent variable. In this study, independent variables are selected as butanol-diesel fuel mixture
ratio and engine speed. In order to compare two different modeling techniques, the mean squared error and mean absolute percent
error are calculated. As a result of this study, artificial neural networks give better results than multiple linear regression
techniques for four different dependent variables.
Keywords – Diesel engine, butanol, engine performance, exhaust temperature, artificial neural network, multiple linear
regression
I. INTRODUCTION diesel fuel mixture ratio and engine speed are selected as input
Diesel engines are widely used for reliability, durability and parameters.
high fuel efficiency. However, diesel engines have high levels The remainder of this study is designed as follows. The
of smoke and nitrogen oxides emissions. In addition, prices of second section presents the materials and method, which
limited oil resources are increasing day by day. Therefore, include experimental study and two modelling, approach.
alternative fuel studies have become popular research issue. Section 3 discusses the modeling performance of two different
Butanol is considered a potential substitute to diesel fuel [1, 2]. techniques. A systematic comparison is conducted in terms of
Butanol having four different isomers, including n-butanol performance analysis. Finally, the results of this study are
(normal butanol), 2-butanol (secondary butanol), i-butanol summarized in Section 4.
(iso-butanol) and t-butanol (tert-butanol), has the same
formulas and the same amount of heat energy. However, they
have different molecular structures that affect their properties A. Experimental study
[1, 3]. Experimental study was carried out on a naturally aspirated,
Butanol cannot be directly used in diesel engines since it has four-stroke, air-cooled, single-cylinder, direct injection Hatz
a low cetane number. In general, it is used as an additive to 1B40 diesel engine in Internal Combustion Engines
diesel fuel. There are various way for using butanol in diesel Laboratory, Karadeniz Technical University. Table 1 gives the
engine, such as fumigation [4, 5], dual injection systems [6, 7], technical information about the test engine and a picture of the
and fuel blends [8, 9]. test system used in the experiments was shown in Fig. 1.
In recent years, ANN applications for many purposes have
been developed in internal combustion engines. For example; Table 1.Specifications of the Hatz 1B40 diesel engine
prediction of engine performance and exhaust emissions [10-
12], prediction of cyclic variability [13], prediction of fuel Motor type Air cooled, 4-stroke diesel engine
properties such as viscosity, cetane number [14-17] etc. Cylinder number 1
In the present study, the effect of using a various blend of Bore 88 mm
butanol and diesel fuel in a diesel engine on engine Stroke 76 mm
performance and exhaust gas temperature is modeled with
Connecting Rod Length 124 mm
artificial neural network and multiple linear regression
method. Engine torque (T), effective power (EP) and brake Engine Capacity 462 cm3
specific fuel consumption (BSFC) and exhaust gas Compression Ratio 20.5
temperature (EGT) are used output parameters, while butanol- Absolute Maximum Power 7.3 kW @ 3600 rpm
163
Gürgen and Altın, Engine performance and exhaust temperature modeling in a diesel engine with butanol-diesel fuel blends: Comparison of
artificial neural networks and regression analysis, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Figure 2. The simple structure of an ANN
Figure 1. Diesel engine test setup

The output is dependent variable for ANN model and is
The engine was analyzed for 10 different engine speeds calculated as follows,
(1000, 1200, 1400, 1600, 1800, 2000, 2200, 2400, 2600, and 𝑛
2800 rpm) and full load conditions. Diesel fuel and five 𝑂𝑢𝑡𝑝𝑢𝑡 = 𝑓(∑ 𝑥𝑖 ∗ 𝑤𝑖 + 𝑤𝑏 )
different n-butanol–diesel blends were utilized for modelling
𝑖=1
of engine performance and exhaust gas temperature. Blended where f is the activation function, wi is the weight value, x is
fuels were prepared as B3 [i.e., n-butanol (3 vol %) + diesel the input vector, and wb is the bias value.
fuel (97 vol %)], B6, B9, B12, and B15. These fuel blends do In general, the Levenberg-Marquardt (LM) algorithm is
not contain additives because no phase separation has taken preferred for most engineering problems. The LM algorithm
place. In this study, butanol supplied by Merck with a purity offers faster solutions because it takes into account the second
of 99.9% was used. The main properties of diesel fuel and n- derivative of real errors [20]. That’s why, LM was selected as
butanol were given in Table 2. learning algorithm for training stage with various hidden
neuron numbers. The ANN model topology was summarized
Table 2. The main properties of diesel fuel and n-butanol
in Table 3.
Properties Diesel Fuel n-Butanol
Chemical formula C14H24 C4H9OH Table 3. Model topology
Parameters Value
Molecular mass 192.346c 74.123c
[kg/kmol] Training algorithm Levenberg–Marquardt
Density [kg/m3] 834.5a 813.6a Performance function Mean square error
Lower heating 42,600b 33,600b Hidden layer activation Logistic sigmoid
value [kJ/kg] function
Output layer activation Linear transfer function
Cetane number 59.8 a 8.7 a function
Kinematic 2.938 a 2.268 a Number of hidden layer 1
viscosity, at 40 °C, Input layer node 2
[mm2/s]
Flashpoint [°C] 60.5 a 37.5 a Hidden layer nodes 5:15
Composition, c'=0.874 c'=0.648 Output layer node 1
mass [%] h'=0.126 h'=0.136 Maximum validation 50
o'=0.216 error epoch
a
Measured in laboratory, b Calculated from Mendeleyev formula,
c
Calculated from chemical formula
It is necessary to arrange the data after the determination of
the ANN topology. Existing data were divided into three parts:
B. Artificial neural network training, validation and test data. The division process was
performed randomly at a rate of 70%, 15% and 15%. Since the
Artificial neural network (ANN) is a computing model that
numerical values of the input and output parameters are quite
simulate biological neural networks and provide skills such as
different from each other, the data were normalized between
learning, remembering, decision-making and inference [18].
zero and one.
The ANN consists of many neurons and each connection
The ANN architecture consisting of two inputs and one
between the two neurons has a weight representing the
output was given in Figure 3.
memory of an ANN model [19].
The simple ANN consists of five main components: inputs,
weights, summation function, activation function, and output
as shown in Figure 2.
164
MAPE and MSE values for each output were presented in

detail in Table 4. This table shows that the MAPE value of the
training and validation dataset was less than 1% for four
outputs. When the test data sets were examined, it was seen
that the largest MAPE value was 1.57% for EGT. These error
values show that ANN models produce very close to
experimental results.
Table 4. MAPE and MSE values for ANN models

Output Data MAPE MSE
Training 0.007755 9.52E-06
T Validation 0.847154 0.056429
Figure 3. The architecture of the ANN models Test 1.401915 0.135642
Training 0.042328 3.762141
EP Validation 0.623643 1560.369
C. Multiple Linear Regression Test 1.505274 3084.399
In regression analysis, one dependent variable and one or Training 0.007211 7.95E-10
more independent variables are used to obtain a mathematical BSFC Validation 0.205754 3.41E-07
model. The simple linear regression contain an independent
variable, while multiple linear regression (MLR) contains Test 0.355996 1.02E-06
more than one independent variables. Training 0.100528 0.217256
In this study, MLR model has been established since there EGT Validation 0.660958 11.98191
are two independent variables. Independent variables are ratio Test 1.575828 54.43854
of butanol-diesel fuel blend and engine speed.
The MLR model is proposed as
Later, four different models were obtained by MLR technique
𝑦 = 𝑎𝑥1 + 𝑏𝑥2 + 𝑐 for the same outputs. The regression constants calculated for
T, EP, BSFC and EGT were given in Table 5.
Where, the left hand side of equation implies the predicted
Table 5. Constant value for regression models
value of engine performance parameter or exhaust
Dependent Constant
temperature. At the right hand side, 𝑥1 and 𝑥2 mean ratio of variable a b c
butanol-diesel fuel blend and engine speed, respectively. The
T -0.1512 0.00029 21.5280
constants a, b, and c are the regression parameters computed
EP -25.656 2.17317 203.594
by the method of least squares.
The statistical methods of mean squared error (MSE) and BSFC 0.000189 7.62E-07 0.225566
mean absolute percentage error (MAPE) values were used for EGT -3.2325 0.07726 249.638
comparisons. These values were determined by the following
equations; Finally, the models obtained by two different methods were
compared with each other. Table 6 shows the performance of
𝑛 ANN and MLR models.
1
𝑀𝑆𝐸 = ∑(𝑡𝑖 − 𝑜𝑖 )2
𝑛 Table 6. Performance comparison of ANN and MLR models
𝑖=1
MLR ANN
1 𝑡𝑖 − 𝑜𝑖 Output
MAPE MSE MAPE MSE
𝑀𝐴𝑃𝐸 = ∑ | | ∗ 100 (6)
𝑛 𝑜𝑖 T 2.925548 0.507695 0.342789 0.0288173
where 𝑡 is the target value, 𝑜 is the output, and 𝑛 is the BP 3.111784 21723.17 0.348967 699.34864
number of samples. BSFC 1.209956 1.29E-05 0.08931 2.039E-07
EGT 3.182483 185.0661 0.405887 10.115146
In this study, T, EP, BSFC and EGT were modelled by two It was observed that the MAPEs were observed to be in the
different methods and performance of these models were range of 1.2–3.18% for MLR models while 0.089–0.405% for
compared. Firstly, four different models were obtained for T, ANN models. In the modelling performed with both
EP, BSFC and EGT using ANN. To obtain the most techniques, it was determined that the output with the highest
appropriate network structure, a different number of hidden MAPE value was EGT. However, the lowest MAPE value was
neurons were tested. As a result, number of neurons in the obtained for BSFC in two techniques. Evaluation of MSE
hidden layer was obtained as 12, 14, 14 and 13 nodes for T, values alone can be misleading. If the numerical values of the
EP, BSFC and EGT respectively. output value are large, the MSE values will appear large in
parallel. When the models obtained with two techniques were
examined, the MSE values are parallel with each other.
165
Modeling with MLR is easier and shorter while modeling with [15] de Oliveira, F.M., et al., Predicting Cetane Index, Flash Point, and
Content Sulfur of Diesel–Biodiesel Blend Using an Artificial Neural
ANN has a more demanding and time-consuming process.
Network Model. Energy & Fuels, 2017. 31(4): p. 3913-3920.
However, it was clearly seen that ANN models were superior [16] Piloto-Rodríguez, R., et al., Prediction of the cetane number of
to MLR models. biodiesel using artificial neural networks and multiple linear regression.
Energy Conversion and Management, 2013. 65: p. 255-261.
IV. CONCLUSION [17] Meng, X., M. Jia, and T. Wang, Neural network prediction of biodiesel
kinematic viscosity at 313K. Fuel, 2014. 121: p. 133-140.
In this study, the modelling and generalization capabilities [18] Çelebi, K., et al., Experimental and artificial neural network approach
of ANN and MLR models were compared for engine of noise and vibration characteristic of an unmodified diesel engine
performance and exhaust gas temperature using butanol-diesel fuelled with conventional diesel, and biodiesel blends with natural gas
addition. Fuel, 2017. 197: p. 159-173.
fuel blends. The engine performance and exhaust gas [19] Yang, F., et al., Artificial neural network (ANN) based prediction and
temperature were selected as input variables. As dependent optimization of an organic Rankine cycle (ORC) for diesel engine
outlet variables, engine speed and ratio of butanol-diesel fuel waste heat recovery. Energy Conversion and Management, 2018. 164:
were selected. The MAPE varied between 1.2–3.18% for MLR p. 15-26.
[20] Kshirsagar, C.M. and R. Anand, Artificial neural network applied
models while 0.089–0.405% for ANN models. In the forecast on a parametric study of Calophyllum inophyllum methyl
modelling using experimental data, prediction of the ANN ester-diesel engine out responses. Applied energy, 2017. 189: p. 555-
models were superior to those of MLR models for all outputs. 567.
ACKNOWLEDGMENT
This work was supported by the Research Fund of
Karadeniz Technical University, Project number: FYL-2015-
5286.
REFERENCES
[1] Gurgen, S., B. Unver, and I. Altin, Experimental Investigation On
Cyclic Variability, Engine Performance, And Exhaust Emissions In A
Diesel Engine Using Alcohol-Diesel Fuel Blends. Thermal Science,
2017. 21(1B): p. 581-589.
[2] Şahin, Z. and O.N. Aksu, Experimental investigation of the effects of
using low ratio n-butanol/diesel fuel blends on engine performance and
exhaust emissions in a turbocharged DI diesel engine. Renewable
Energy, 2015. 77: p. 279-290.
[3] Kumar, S., et al., Advances in diesel–alcohol blends and their effects
on the performance and emissions of diesel engines. Renewable and
Sustainable Energy Reviews, 2013. 22: p. 46-72.
[4] Şahin, Z., O. Durgun, and O.N. Aksu, Experimental investigation of n-
butanol/diesel fuel blends and n-butanol fumigation–evaluation of
engine performance, exhaust emissions, heat release and flammability
analysis. Energy Conversion and Management, 2015. 103: p. 778-789.
[5] Abu-Qudais, M., O. Haddad, and M. Qudaisat, The effect of alcohol
fumigation on diesel engine performance and emissions. Energy
conversion and management, 2000. 41(4): p. 389-399.
[6] Liu, H., et al., Experimental and simulation investigation of the
combustion characteristics and emissions using n-butanol/biodiesel
dual-fuel injection on a diesel engine. Energy, 2014. 74: p. 741-752.
[7] Zhu, Y., Z. Chen, and J. Liu, Emission, efficiency, and influence in a
diesel n-butanol dual-injection engine. Energy conversion and
management, 2014. 87: p. 385-391.
[8] Doğan, O., The influence of n-butanol/diesel fuel blends utilization on
a small diesel engine performance and emissions. Fuel, 2011. 90(7): p.
2467-2472.
[9] Rakopoulos, D., et al., Combustion heat release analysis of ethanol or
n-butanol diesel fuel blends in heavy-duty DI diesel engine. Fuel, 2011.
90(5): p. 1855-1867.
[10] Roy, S., R. Banerjee, and P.K. Bose, Performance and exhaust
emissions prediction of a CRDI assisted single cylinder diesel engine
coupled with EGR using artificial neural network. Applied Energy,
2014. 119: p. 330-340.
[11] Çay, Y., et al., Prediction of engine performance for an alternative fuel
using artificial neural network. Applied Thermal Engineering, 2012.
37: p. 217-225.
[12] Parlak, A., et al., Application of artificial neural network to predict
specific fuel consumption and exhaust temperature for a Diesel engine.
Applied Thermal Engineering, 2006. 26(8-9): p. 824-828.
[13] Gürgen, S., B. Ünver, and İ. Altın, Prediction of cyclic variability in a
diesel engine fueled with n-butanol and diesel fuel blends using
artificial neural network. Renewable Energy, 2018. 117: p. 538-544.
[14] Gülüm, M., F.K. Onay, and A. Bilgin, Comparison of viscosity
prediction capabilities of regression models and artificial neural
networks. Energy, 2018. 161: p. 361-369.
166
ISAS 2018-Winter
2nd International Symposium on Innovative Approaches in Scientific
Studies
SETSCI Conference Indexing System, November 30 – December 2, 2018, Samsun, Turkey
Volume 3 (2018), 167-173
BAUHAUS OKULU VE IKEA MOBİLYA MAĞAZASI KAVRAMSAL İLİŞKİSİ

Rümeysa AŞAN1*
1
Department of Interior Architecture and Environmental Design, Istanbul Gedik University, Turkey
*
Corresponding author: rumeysa.asan@gedik.edu.tr
*
Speaker: rumeysa.asan@gedik.edu.tr
Özet – Bu çalışma Bauhaus Okulu ile IKEA Mobilya Mağazası’nın tasarım ve üretim anlayışı arasındaki kavramsal ilişkileri
incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, 1919’da Weimar Almanya’da kurulan, 20.yy’ın tasarım, sanat ve mimarlık
alanlarında öncül fikirlere ev sahipliği yapmış bir tasarım okulu olan Bauhaus ile miras bıraktığı ilkeler üzerinden şekillenen
kriterlerden beslendiği saptanan, 1943’te Almhult İsveç’te kurulan IKEA mobilya mağazasının üretim ve tasarım felsefesini
kıyaslamaktır. Çalışmada 20. yüzyıl’ın mimarlık ortamı ve Bauhaus’u oluşturan etmenler, Bauhaus’un kuruluşu ve tarihçesi,
Bauhaus eğitim anlayışı ve felsefesi, Bauhaus’ta verilen dersler ve ders içerikleri, bu derslerin hocaları ve kişilikleri, özel
olarak Bauhaus’ta en önemli isimlerden biri olan mimar Walter Gropius’un kişiliği ve eğitimciliği ile IKEA mobilya
mağazasının kuruluşu ve tasarım-üretim felsefesi anlatılmaktadır. IKEA ürünlerinin tasarım kriterleri, tasarım süreci, üretimi
ve pazarlanması gibi aşamalarda Bauhaus okulunun karakteristik özelliklerinin varolduğu görülmektedir. Çalışmada Bauhaus
okulunda hocalar tarafından tasarlanan ürünlerin, IKEA mobilya mağazasındaki ürünlerde form olarak tekrarlandığı örnekler
karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Çalışmada bu iki oluşumun felsefesinin benzerliklerinin tespit edilmesi, bu benzerliklerin
form/ malzeme özellikleri referans alınarak açıklanması ve bu alandaki mevcut yazına katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler – İç mimarlık, Tasarım, Mobilya, Bauhaus, İkea
Abstract – This study examines the conceptual relationships between the Bauhaus School and the Ikea Furniture Store. The
main aim of the study is to compare the Bauhaus school, which was founded in 1919 in Weimar Germany, was a design school
that hosted the early ideas in the fields of design, art and architecture, and the production philosophy and design philosophy of
Ikea furniture store, which was founded in Almhult Sweden, 1943. In the study, the architectural environment of the 20th
century and the factors that make up the Bauhaus, the foundation and history of the Bauhaus, the Bauhaus education concept
and philosophy, the lectures and course contents given in Bauhaus, the teachers and personalities of these courses, the most
important name in Bauhaus is Walter Gropius’s personality and education, and the establishment of Ikea furniture store and
design-production philosophy are explained. It is seen that the characteristics of Bauhaus school exist in the design criteria,
design process, production and marketing of the products of Ikea furniture store. In this study, the examples of the products
designed by the teachers at Bauhaus school were repeated as form in the products of Ikea furniture store. In this study, it is
aimed to determine the similarities of these two concepts’ philosophy, to explain these similarities with reference to the
form/material properties and to contribute to the current literature in this field.
Keywords – Interior architecture, Design, Furniture, Bauhaus, Ikea
I. GİRİŞ William Morris ile başlayan çerçevede ‘Arts and Crafts’

19.yy’da endüstrileşme ile tüm dünyada meydana gelen akımının aktüel bir gerçek olan makineyi kabul etmemesi bir
ekonomik ve toplumsal değişimler yepyeni bir düzene zemin bakımdan dönemin hızına ayak uyduramamasına sebep
hazırlamıştır. 19. yy’a damga vuran kopyecilik ve çeşitleri, olmuştur. Yeni bir üslup arama girişimi olan Art Nouveau da
ardından gelen tepkiler, 20. yy mimarlığını oluşturmuştur. tarihi göndermeleri reddederek tamamen özgün bir sanat
Modern mimariye götüren yol iki taraftan gelişmiştir. anlayışını destekler. Art Nouveau özellikle dekoratif alanda
Bunlardan rasyonel kolun başlangıcını Adolf Loos, irrasyonel yenilikler sunmuştur.
kolun başlangıcını Gaudi yapmıştır. Bu iki kol birlikte Bauhaus’u oluşturan tarihi süreçte öncü niteliğinde kuruluş
ilerlese de 20. yy’ın özellikle ilk 50 yılında tasarım, ‘form Alman Zanaatçılar Birliği yani Deutscher Werkbund’dur.
fonksiyonu izler’ düşüncesine bağlı olarak gelişmiştir. ‘Deutscher Werkbund’u her bakımdan Bauhaus’un gerçek
Rasyonel tasarım anlayışı geometrik form biçimleri, objektif anlamdaki öncüsü sayabiliriz. Werkbund, Arts and Crafts’ın
bakış açısı, genel geçerliği, evrenselliği ile geçmiş dönemin aksine endüstriyi ve makine endüstrisi için yeni formlar
mimarisi, sanatı ve zanaatindeki yanlış tutuma gelişen yaratmak gerektiğini kabul etmiştir. [3]
tepkilerle başlar ve gelişir.[1]
167
Aşan., BAUHAUS OKULU VE IKEA MOBİLYA MAĞAZASI KAVRAMSAL İLİŞKİSİ , ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Bauhaus’u hem başlangıcında hem devamında en fazla

etkileyen akım De Stijl’dir. De Stijl’in önemli isimlerinden
Theo van Doesburg Bauhaus’ta da etkin bir isimdir. De
Stijl’in asal geometrik formlara dayalı ve evrensel tasarım
anlayışı makine için üretimi gerektiren nötr formlara son
derece uygun bir çerçeve çizmektedir.[3]
Öte yandan değişen bu tasarım anlayışı, kendi kültüründe
halihazırda gösterişsizlik, yalınlık, rasyonellik barındıran
Şekil 2.3 Bauhaus merkezleri [12]
İsveç’te çok sağlam bir zemine oturmuştur. İsveçliler yaşam
biçimleri ve kültürel değerleri bakımından yaşadıkları doğal B. Bauhaus’un Eğitim Anlayışı ve Felsefesi
şartların da etkisiyle bu tasarım anlayışına ayak uydurmak Ludwig Mies Van der Rohe okul kapatıldıktan sonra şunları
gerekliliğini hissetmemiştir, kendileri zaten bunun söylemiştir: “Bauhaus bir fikirdi, ben ona inanıyorum ki
içindelerdir. Bauhaus’un bütün dünyada uyandırdığı geniş yankı, onun bir
İsveç insanı büyük egolardan, şatafatlı yaşam biçiminden, ve fikir olma gerçeğinde yatmaktadır. Böyle bir etkiye ve üne ne
gösterişten uzaktır. İsveç dilinde kullandıkları, Vikinglerden organizasyonla, ne de propaganda ile ulaşılabilir. Yalnız bir
kalma ‘Lagom’ sözcüğü, tam da İsveç insanını ve yaşayış fikrin bu kadar kuvveti vardır ki, böyle geniş yankılar
biçimini anlatmaktadır. Bu kelimenin bizdeki karşılığı uyandırabilsin” [7] Bauhaus bir fikirdir. Bauhaus felsefesine
‘ölçülü’, ‘meramında’ dır. İngilizler ise kelimeyi “neither too göre eğer bir ürün işlevine uygun tasarlanırsa güzellik, estetik
much nor too little” şeklinde açıklamaktadırlar. [5] paralellinde gelmektedir. Kurumdaki sanat anlayışı kitlelerin
sorununa çözüm getirmektir. Fonksiyonel mobilyalar üreten
1943’te Almhult İsveç’te kurulan IKEA mobilya mağazası bir fabrikadan, atölyeden öte Bauhaus modern bir hareketle
için ‘İsveçlilik’, yani dayanıklı, sağlam, gerçekçi olmak birlikte ressamlardan fotoğrafçılara, seramik sanatçısından
tasarım, üretim ve satış aşamalarının tamamında dayanılan mimarlara kadar entelektüel kimselerin birlikte bulunduğu
çıkış noktasını oluşturmaktadır. deneyimin bir sonucunu doğurmuştur. Dessau'daki Bauhaus
Vakfı'ndan Philipp Oswalt şöyle belirtmektedir; ‘Bugün bile
Tüm bunların ışığında, 1919’da Weimar Almanya’da modern olan her şey Bauhaus olmamasına rağmen, Bauhaus
kurulan, 20.yy’ın tasarım, sanat ve mimarlık alanlarında modernite ile eş anlamlı olarak kullanılıyor.’ Özellikle Meyer
öncül fikirlere ev sahipliği yapmış tasarım okulu olan döneminde okulun programında estetik tarafa çok az zaman
Bauhaus ile miras bıraktığı ilkeler üzerinden şekillenen ayrılmış, işlevsellik, maliyet ve endüstriyel üretim çalışmaları
kriterlerden beslendiği saptanan, 1943’te Almhult İsveç’te daha çok teşvik edilmiştir. Walter Gropius Bauhaus’u
kurulan IKEA mobilya mağazasının üretim ve tasarım insancıl prensipler üzerinde kurmuştur. Bu prensipte
felsefesini kıyaslanması gerekli görülmüştür. sanayileşmeye dayanan ahlaki bir kontrol mekanizması
mevcuttur. Tasarımlarda sanatı, zanaatı ve iş dünyasını bir
II. BAUHAUS KAVRAMI
araya getirir. Tüm tasarımlar bu felsefeden doğmaktadır.
A. Bauhaus’un Kuruluşu ve Tarihçesi Kurucu Gropius sanatçı ve zanaatkar arasındaki bariyeri
19. yy ortasından sonra yukarıdaki gelişmelerle birlikte kaldırmak istemiştir.
Bauhaus’un başlangıç yılı 1919 dur. Bauhaus Okulu, modern C. Bauhaus’ta Hocalar ve Dersler
mimarinin en önemli isimlerinden Alman mimar Walter
Gropius tarafından Almanya Weimar’da, Tatbiki Güzel Kurucu Walter Gropius başta olmak üzere değerli sanatçıların
Sanatlar Okulu ile Weimar Güzel Sanatlar Akademisi’nin ve mimarların eğitiminde öğrenciler modern mimarlığın en
birleştirilmesiyle kurulmuş bir dizayn enstitüsüdür. 1919- değerli kavramlarından Bauhaus’u yaşatmışlar ve mimarlığın
1925 yılları arasında Weimar’da, 1932’ye kadar Dessau’da, yanı sıra endüstri tasarımının, mobilya tasarımının, yüzünü
ve 1933 Nisan ayına kadar da Berlin’de faaliyette sonsuza dek değiştirmişlerdir.
bulunacaktır. [3]
Şekil 2.4 Desaau’daki Bauhaus binasında soldan sağa hocalar, Josef Albers,
Şekil 2.1 Henri Van de Valde’nin Şekil 2.2 Gropius tasarımı Bauhaus
Hinnerk Scheper, George Muche, Laszlo Moholy-Nagy, Herbert Bayer,
Tasarladığı Bauhaus’un Dessau Binası [9]
Joost Schmidt, Walter Gropius, Marcel Breuer (şapkasız), Wassily
Weimar’daki ilk binası[8]
Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Gunta Stolzl, ve Oskar
Okulun son müdürü olan Mies van der Rohe’nin apolitize Schlemmer.[11]
edilmiş bir okul olarak devam etme çabalarına karşın Bauhaus eğitim sistemi ‘yaparak’ bilgi edinmeye
Bauhaus, Hitler rejiminin baskısıyla 1933’te kapanır. dayanmaktadır. Müfredattaki temel tasarım dersi tüm öğretim
Komünistler, Liberaller ve Yahudiler tarafından tercih sisteminde öncü niteliğindedir. Ahşap işliği, dokuma işliği,
edildiği söylenir. Okul 1932’de Berlin’e taşındıktan bir yıl duvar tasarımı, gravür, fotoğraf, metal işliği, sahne tasarım,
sonra kapılarını kapatmıştır. Okulun önde gelen isimleri de seramik atölyeleri yürütülmektedir. Soyut sanatın babası
farklı ülkelere gitmişlerdir. Mies van der Rohe ABD’ye diyebileceğimiz Wassily Kandisky renk dersini yürütmekte,
taşınmıştır. Walter Gropius Harvard’a gitmiş ve Philip temel tasarım dersini Paul Klee yürütmektedir. Diğer önemli
Johnson’dan I.M. Pei’ye kadar mimarları etkilemiştir.[7]
168
isimlerden bazıları Marcel Breuer, De Stijl mensuplarından içinde mezun olduktan sonra kendi öğrencileri hocalık
Theo van Doesburg, tasarım alanında en önemli isimlerden yapmaya başlayacaktır. Öyle de olmuştur. Bu öğrencilerden
bir diğeri de Wilhelm Wagenfeld de Bauhaus’ta bulunur. sonradan hoca olabilen en başarılardan biri şüphesiz Marcel
Breuer’dir. [1]
Şekil 2.9 Walter Gropius [2]
Şekil 2.5 Wassily Kandisky[13] Şekil 2.6 Marcel Breuer [14]
Hocaların bir çoğu, kendileri tasarladıkları, tamamen

Bauhaus felsefesine uygun eşyalarla donatılarak yapılan
evlerde yaşamaktadırlar. Bu evlerin mobilyaları Bauhaus
atölyelerinde üretilmiştir.
Şekil 2.10 Alma Mahler, Walter Gropius ve kızları Manon Gropius[16]
III. IKEA MOBİLYA MAĞAZASI

A. IKEA’nın Kuruluşu ve Tarihçesi
IKEA’nın hikayesi, 1926 doğumlu kurucusu İsveçli Ingvar
Kamprad’ın beş yaşındayken yakın komşularına kibrit
satmasıyla başlamaktadır. Kamprad yedi yaşına geldiğinde
bisikletini kullanarak daha uzak çiftliklere ulaşır ve oralarda
Şekil 2.7 Wassily Kandisky’nin yemek odası takımı [13]
satış yapar. Kibritleri Stockholm'dan topluca ucuza
Tamamı geometrik formların birleşmesinden oluşan yemek alabileceğini ve onları çok düşük fiyatla satabileceğini ama
odası takımı Wassily Kandisky’nin kendi evindendir. yine de iyi bir kâr yapabileceğini anlar. Sonraları ürün
Kandisky’nin yemek odası takımı çember esas alınarak çeşitliliğini yirmisine varmadan çiçek tohumları, tebrik
oluşturulmuş, oturma yerleri gibi ahşap olan kısımlar beyaz kartları, yılbaşı ağacı süsleri, kurşun ve tükenmez kaleme
ve siyaha boyanmıştır. kadar çeşitlendirmiştir.
Böylece 1943 yılında IKEA, 17 yaşındaki Ingvar Kamprad
tarafından, babasının başarılı olduğu işler karşılığında verdiği
harçlıklarla kurulur.
IKEA ismi Ingvar Kamprad’ın adı ve soyadının baş harfleri I
ve K ile büyüdüğü köy ve çiftliğin adlarının baş harflerinden
oluşur. (Elmtaryd (E) ve Agunnaryd (A).)
IKEA ilk dönemlerinde; kurşun kalemler, cüzdanlar, resim
çerçeveleri, masa servis örtüleri, saatler ve naylon çorap gibi
uygun fiyata çeşitli ürünler satmaktadır.
Şekil 2.8 Wassily Kandisky Evi [15] 1948 yılına geldiğinde IKEA yakın çevredeki mobilyacılarla
D. Walter Gropius kişiliği ve eğitimciliği anlaşarak ürün yelpazesine mobilyayı da ekler. 1951 yılında
da ilk IKEA kataloğu yayınlanır. 1953’te ilk mobilya galerisi
Walter Gropius 1883 yılında Berlin’de doğmuştur. 1903- İsveç Älmhult'da açılır. 1956’da "Yassı kutu" içinde demonte
1905 yılları arasında Münih’te ve bilahere de Berlin’de mobilya tasarımı fikri gelişir. IKEA’nın tarihinde en önemli
mimarlık tahsil etmiş, 1907’de de Peter Behrens’in atölyesine atılımlardan biri tasarımcıların dahil olmaya başlamasıdır.
girmiştir. 3 yıl sonra kendisinin mimar ve endüstri dizayneri Ardından sırasıyla İsveç’te ilk büyük mağazayı, sonra
olarak serbest hayata atıldığını görmekteyiz.[4] Fransa’da ve Belçika’da, 1985’te de ABD’de Philadelphia'da
1902-1911’de besteci Gustav Mahler ile evli kalan Alma mağazalar açılmıştır. IKEA yıllar içerisinde tasarımlarıyla
Mahler ile 1915’te evlenmiş, 1920’de ayrılmışlardır.[1] ödüller kazanmıştır. [16]
Walter Gropius Bauhaus’la özdeşleştirilmiştir. Bauhaus,
kavram olarak Gropius’un kişiliğinden, dünya görüşünden ve B. IKEA’nın Tasarım ve Üretim Felsefesi
eserinden ayrılamayan bir müessese niteliğindedir. [4] IKEA iyi tasarımlı, kullanışlı ve kaliteli binlerce mobilya ve
Onun hedefi sanat ve zanaatı birleştirerek, işlevsel ve ev aksesuarını olabildiğince çok kişinin alabilmesi için düşük
bununla birlikte sanatsal ürünler yaratmaktı. fiyatlarla sunmaktadır. Sloganları ‘Evinizin her şeyi’ dir.
Walter Gropius’a göre tasarımcı o zamana dek yanlış Ürün gamı bir evin her odası için herkesin tarzına hitap eden
eğitilmiştir. Ona göre tasarımcı hem teorik hem de eşyalar ve çözümler sunmaktadır. Tam zamanlı ve yarı
uygulamalı bilgi ile donatılmalıdır. Bundan dolayı zamanlı çalışan tasarımcıların tüm ürünlerde ilk hedefi fiyatın
Bauhaus’ta iki tür hoca bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı düşük tutulması için çabalamaktır. Ürünlerin gereksiz
teorik bilgi vermekte, bir kısmı atölyede uygulama detaylardan arındırılarak sadece fonksiyona hitap etmesi için
vermektedir. Yine Gropius’a göre Bauhaus’ta ilk dört yıl çalışmaktadırlar.
uygulamacı, zanaatçı hocalara ihtiyaç vardır, çünkü dört yıl
169
IKEA’nın bugün bünyesinde 80 yarı zamanlı, 12 tam zamanlı Bugün Gropius koltukları, sandalyeleri belirli matematiksel
tasarımcı çalışmaktadır. Bu tasarımcılar farklı farklı ifadeler sayesinde tekrar üretime sokulabilmektedir. Yine
milletlerdendir. Ürünleri tasarımcıların isimleri ve Marianne Brandt’in tasarımları Alessi markası tarafından
fotoğraflarıyla satmaktadır. Üründe malzeme açısından yıllardır seri üretimle tekrarlanabilmektedir. Ancak bu
dürüst davranılmakta ve fonksiyon ön planda tutulmaktadır. üretimler IKEA’nın sahip olduğu kadar ekonomik bir
IKEA ürünleri dünyanın her yerinde her sosyo-ekonomik çerçevede gerçekleşememektedir.
düzeyde insana gündelik yaşamında rahatlıkla
kullanabileceği, fazlalıksız, fonksiyonel ürünler sunmaktadır.
Bu ürünleri kullanıcıya bir stil vadetmeden en düşük bütçe ile
sunmaya çalışmaktadır. Bulunduğu yerel kültüre uygun değil,
evrensel standart ve ihtiyaçlara uygun tasarım ve üretim
yapmaktadır. Genel yargı tasarım mobilya almanın büyük
bütçeler ayırmak gerektirdiği yönündedir ancak IKEA
tasarım ürünleri uygun fiyata kullanıcıya sunmaktadır.[16]
IV. BAUHAUS OKULU VE IKEA MOBİLYA MAĞAZASI Şekil 4.2 Marianne Brandt tasarımı Alessi marka küllük [18]
KAVRAMSAL İLİŞKİSİ
Bauhaus’ta geliştirilen bir takım fikirlerin ve total felsefenin, Bauhaus piyasa ekonomisi için çalışmamıştır. IKEA ise
IKEA mağazalarında ürün gamında kendini hissettirmesi, Bauhaus’un dengesini iş dünyasına uygun hale getirmiştir.
aralarında kurulabilecek ilişkinin irdelenmesini gerekli Kıyaslamada değinmek gereken noktalardan biri, IKEA için
kılmaktadır. ‘… Bauhaus o dönem içinde ve sonrasında öncelikli ön planda tutulan nokta form fonksiyonu takip eder
tasarımda bir marka mı oluşturmuştur? Bauhaus tasarıma değil, fiyatı takip eder demek olacaktır. IKEA’da bir ürünün
getirdiği yenilikçi anlayış sayesinde ait olduğu dönem içinde üretim aşamasında ilk hesaplanan, öngörülen değer o ürünün
bu durumu oldukça akılcı bir şekilde çözmüştür. Toplumun fiyatı olmaktadır. IKEA elitizme karşıdır, maliyete savaş
geneline yönelik tasarımlar, malzemede yenilikçi anlayış, açmaktadır. IKEA kataloglarında ‘En büyük fikrimiz, en
seçilen formlarda malzemeyle uyum ve geometri, aynı küçük fiyattır’ yazmaktadır. Öyle ki kurucusu Ingvar
zamanda geometriyi destekleyen ana renkler kullanarak Kamprad’ın kişilik olarak da çok tutumlu bir insan olduğu
bölgeselliği değil, evrenselliği tercih etmiştir.’ [15] bilinmektedir. Şirkete ilk çalışanlarını almaya başladığı andan
Bunlara ek olarak ‘mass production’, seri bant sistemi yani ömrünün sonuna dek bir sayfa kağıdın iki yüzünü de
kitlesel üretim, standartlaştırabilme fikirlerine uyan tasarım kullanmalarını öğütlediği söylenmektedir. Bir milyoner
anlayışı IKEA tarafından kullanılmaktadır. IKEA temelde olduğunda bile marketlerin indirimlerini takip ettiği, meyve
Bauhaus’un bıraktığı kalıcı değerler üzerine fikir üretip sebze pazarlarına akşam fiyatlar düştüğünde gittiği
adımlar atmasıyla başarılı olmuştur. konuşulmaktadır.
Bauhaus felsefesinde de IKEA’nın iş fikrinde de ortak amaç
Bauhaus’un kuruluş döneminde, tasarım dünyasının dünya
daha iyi yaşamaktır, daha iyi yaşamak için çözümler, öneriler
savaşlarına, yoksulluğa, alım gücünün dengesizliğine, sadece
sunmaktır.
zenginlerin alabileceği lüks ürünlerin yarattığı sınıfsal ayrıma
Lüksü değil, insanların ihtiyaçlarını karşılayan, işlevi
tepki gösterdiğini görmekteyiz. Bauhaus’un öne attığı bu fikir
optimumda veren ürünler veren tasarım yaklaşımı IKEA’nın
IKEA için ilham olmuştur ve global pazar için bir iş modeli
tasarımcılarının da Bauhaus hocalarının da ortak gayesi
oluşturmuştur. Walter Gropius mükemmellik standartalarını
olmuştur.
hedefledik, geçici yenilikler yaratmayı değil der ve tüm
Bauhaus herkes için tasarım derken objektif ve genel geçer
zamanlar için uygun kavramlar sunmaktadır Bauhaus.
formların peşine düşmüş, geometriye dayalı birleşimlerle seri
Aşağıda vereceğimiz örnekteki durumda Bauhaus’un ve
üretime uygun ürünler vermiştir. Ancak verebileceğimiz bir
IKEA’nın kitlesel üretime uygun, standart ve evrensel ürün
çok örnekte Bauhaus’un elitist tavrını görmek mümkündür.
iddiası bina bilgisi ve ergonomi bağlamında IKEA için
Bauhaus herkes için tasarım derken Gropius’un beyaz deri
özelleşmeyi gerektirmiştir. Çünkü bu kavramlara göre ‘fit’
koltuğunun ya da Marianne Brandt’in gümüş servis
yani uygun değilse pratik değildir. Amerika’da IKEA mutfak
takımlarının malzeme zenginliğin pek de herkese, her keseye
dolaplarının, yataklarının ve başka birtakım eşyanın ölçüsünü
uygun ürünler olmadıklarını kanıtlıyor. [1]
değiştirmek zorunda kalmıştır. Amerikalıların yemek
yedikleri tabaklar çok büyük olduğundan (yemeklerinin
porsiyonları büyüktür) İkea’nın mutfak üst dolaplarına
sığmamakta ve kısa sürede farkedilen bu durum üzerine
IKEA dolap ölçülerinde büyümeye gitmektedir. Keza aynı
durum yatak ve tabure boyutları için de yaşanmıştır.
Genelinin dünya ortalamasına göre uzun ve kilolu olduğu
Amerikalılar IKEA tabureleri ve yatakları için iri
kalmışlardır. Bunun üzerine IKEA yatak boyutlarında da
büyümeye gitmek durumunda kalmıştır.
Şekil 4.1 IKEA mağazasından ‘HERKES İÇİN TASARIM’ mottosu
170
V. İLİŞKİNİN ÖRNEKLER BAĞLAMINDA hareketler, uyumlu ve dengeli tartımlar ve mekanik makine

İNCELENMESİ gürültülerini çağrıştıran konuşmalar konmuştur’.[21]
IKEA’nın tasarım/üretim ilkeleri ile Bauhaus ekolü
arasındaki ilişkiyi açıklığa kavuşturmak için örneklere inmek
faydalı olacaktır. Bunlardan ilkinde verilebilecek örnek
IKEA’nın mağazalarında sunduğu ev/oda prototiplerinin ilk
kaynağının Bauhaus okulunda bulunmasıdır. Atölyede
ürettikleri ürünleri tanıtmak, kullanılabilirliğini ve bir araya
gelişlerini sergilemek amacıyla Almanya’da Horn’da Georg
Muche ve Adolf Meyer 1923’te örnek bir ev tasarlamışlardır.
Haus am Horn ismindeki bu evin tüm eşyaları Bauhaus Şekil 5.7 Bauhaus’tan Kurt Schmidt’in Mekanik Bale Kukla çalışması[21]
ürünleridir.
Şekil 5.8 IKEA GESTALTA ahşap kukla eskiz mankeni
Şekil 5.1 Haus am Horn’un Georg Muche tarafından çizilmiş

aksonometrik perspektifi ve günümüzdeki görünüşü [19]
Şekil 5.9 Bauhaus öğrencileri ahşap model üzerinden eskiz çalışırken[22]
Mobilya tasarımlarında da çok sayıda karşılaştırmaya gitmek

Şekil 5.2 Haus am Horn mutfağı [19] Şekil 5.3 IKEA mağazasından satın mümkündür.Krom borunun ilk kez Bauhaus’ta Marcel Breuer
almaya hazır mutfak örneği
tarafından kullanılmasıyla mobilya üretimine son derece
verimli yeni bir eleman girmiştir. Bu elemanın ilhamı
Bauhaus’un sahip olduğu geometrik forma dayalı harf
Breuer’in hayatına aldığı bir bisiklet ile girer. Breuer Dessau
karakterinin objektif olmasının yanı sıra Bauhaus’a
şehrine gelir ve Adler marka bir bisiklet satın alır. Bisiklette
aitleşmesinin yarattığı öznelliğinin, IKEA’nın yazı
kullanılan boruların bükülmesi ve krom kaplamasını çok
puntolarında da mevcut olduğunu görmekteyiz. Hem
beğenir, mobilyalarında kullanmak ister. Böylece mobilyada
markanın isminin yazılı olduğu büyük panolarında, hem de
bu malzeme ile ilk ürünlerini çalışmıştır.[1]
mağazalarında ürünlerin isimlerinin yazdığı etiketlerde aynı
Krom boru elemanın ekonomik, işlevsel, seri üretime uygun
puntoyu kullanmaktadır IKEA. Hatta toplum tarafından
ve pratik olması bugün de IKEA tarafından sıklıkla
öylesine öznelleşmiştir ki IKEA’nın yazı puntosu, isminin
kullanılmasını sağlamaktadır.
geçmediği afişlerde bile kendini hatırlatır.
Şekil 5.4 Bauhaus yazı karakteri [20]
Şekil 5.10 Adler marka bisiklet, Erken 20.yy [23]
Şekil 5.5 Bauhaus isim tabelası[11] Şekil 5.6 IKEA isim tabelası [16]
Tiyatro ve sahne tasarımı Bauhaus’ta önemli bir çalışma alanı

işgal etmektedir. ‘İnsan bedeni Bauhaus’ta daha önce ele
alınmayan bir biçimde ele alınmaktadır. Sanatçıların
yapıtlarını “insansızlaştırma” eğilimi, endüstri toplumunun
insanı etkisizleştirmesinin bir yansıması olarak
görülmektedir. Bauhaus’ta karton , çinko, alüminyum gibi
malzemelerle yapılan olağandışı maskelerin, soyutlanmış
kostümlerin ardına saklanan insan, renklerin ve biçimlerin Şekil 5.11 IKEA TOBIAS sandalye Şekil 5.12 Tubular Steel Sandalye
arasında bir ayrıntı olarak algılanır. Gösterilerin bir Marcel Breuer [15]
bölümünde kişiler yok edilmiş, bunların yerine biçimsel
171
Yine ilk olarak Bauhaus’la gelen fikirlerden biri iç içe geçen Yatak olabilir kanepeler de ilk olarak Bauhaus’ta görülen
sehpalar ve katlanabilen sandalyeler, üst üste yığılabilen tek tasarımlardandır. IKEA bu tasarımı günümüze yorumlayarak
tip ürünler fikridir. Böylece mekanlar çok amaçlı kullanıcıya sunmuştur.
kullanılabilmekte ve yerden tasarruf edilebilmektedir. Seri
üretimle birlikte gelen depolama sorunun çözümü bu
fikirdedir.
Şekil 5.22 Gropius’un evinde yatak olabilir kanepe [26]
Şekil 5.13 Marcel Breuer tasarımı Şekil 5.14 IKEA orta sehpa
orta sehpa [15]
Şekil 5.23 IKEA NYHAMN yatak olabilir kanepe
IKEA’nın çay süzgeci paslanmaz çelikten ve çok az maliyetle

imal edilmişken, Bauhaus’tan Rittweger ve Tümpel tasarımı
Şekil 5.15 Wilhelm Wagenfeld tasarımı Şekil 5.1 6 IKEA REKO süzgeç seti gümüşten imal edilmiştir. Her ikisinin de biçim
kül tablası “ seti [24] bardak takımı
özellikleri seri üretime uygundur.
Şekil 5.17 Bauhaus katlanan sandalye [25] Şekil 5.18 IKEA TERJE
katlanan sandalye
Marcel Breuer Bauhaus’ta kontrplağı ilk kullanan

tasarımcıdır. Marcel Breuer’in koltuğunun iskeleti kontrplak
malzemedir, IKEA ise birleştirilmiş katmanlı kavisli huş
latalar ile POANG model koltuğu üretmiştir. Breuer’in
Şekil 5.24 IKEA IDEALISK Şekil 5.25 Bauhaus Rittweger ve Tümpel
koltukları IKEA’nın bir çok modeline yön vermiştir. çay süzgeci tasarımı süzgeç seti[27]
Breuer koltuğunda baş koyma yerini asal geometrik bir form
olan silindiri çaptan keserek yastık biçiminde kullanmıştır. IKEA’nın VATTENTAT model çaydanlığı da Bauhaus’tan
IKEA’nın POANG model koltuğunda ise baş koyma Marianne Brandt’in tasarımı çaydanlığını anımsatmaktadır.
yastığının yumuşatılmış bir yarım silindir olarak IKEA’nın çaydanlığı paslanmaz çelikten üretilmiş olup, kulp
kullanıldığını görmekteyiz. ve ümzük kısmı melamindendir. Marianne Brandt’in takımı
ise gümüşten yapılmış ve tutma yerleri abanoz ağacıdır.
Şekil 5.19 Breuer Şekil 5.20 IKEA koltuk Şekil 5.21 Breuer
koltuk[28] koltuk [15]
Şekil 5.26 Marianne Brandt Şekil 5.27 IKEA
tasarımı çay seti [15] VATTENTAT çaydanlık
172
Bauhaus’un karakteristik aydınlatmaları sonrasında REFERENCES

aydınlatma için yeni bir tasarım anlayışı getirmiştir. IKEA [1] Özer, Filiz, 2018, Mimarlık Tarihi II Dersi Ders notları
tavan lambaları ve masa lambaları da alüminyum ya da [2] Antel, Ayla, 2018, 20.yy’da Görülen Rasyonalist Akımlar Dersi Ders
plastik malzemeyle üretilip tasarım bakımından bunlarla Notları
[3] Özer, Bülent, 1968, Bauhaus, Mimarlık Dergisi, Sayı 55, Sayfa 15-24
büyük benzerlik taşımaktadır. [4] Özer, Bülent, 1964, Walter Gropius ve Mimarın Eğitimi Meselesi,
Mimarlık Dergisi, Sayı 57, Sayfa 5-7
[5] http://arsiv.ntv.com.tr/news/178872.asp, Alındığı Tarih: 15.01.2018
Osman İkiz yazısı, NTV Stockholm
[6] Meşhur, Fırat, “Bauhaus 1919-1932: Modernitenin Huzursuzluğu
Bölüm II”, Grafik Tasarım Dergisi. Sayı.41, Bölüm II, Mart-Nisan
2011, s.23.
[7] Bingöl, Y., “Bauhaus ve Endüstriyel Gelişmenin Sanat Eğitimine
Etkileri”, Boyut Dergisi, Say 32, Mayıs, 1985, s.26.
[8] http://www.gustav-mahler.eu/index.php/moreformenu/personen/504-
gropius-walter-1883-1969 Alındığı Tarih: 12.08.2018
[9] https://www.werelderfgoedfotos.nl/en/photos/169-bauhaus-and-its-
sites-in-weimar.html Alındığı Tarih: 02.08.2018
[10] https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhaus-building.html
Şekil 5.28 Bauhaus tavan Şekil 5.29 IKEA tavan Alındığı Tarih: 02.08.2018
aydınlatması [15] aydınlatması [11] https://www.goethe.de/de/kul/des/dos/bau/21356319.html Alındığı
Tarih: 22.08.2018
[12] https://www.andrews.edu/~wkunze/german/german-
american/notable/B/bauhaus/bauhaus-e.html Alındığı Tarih:
10.08.2018
[13] https://frieze.com/article/kandinskys-bauhaus Alındığı Tarih:
22.08.2018
[14] https://www.bauhaus-dessau.de/marcel-breuer-architekt-und-
designer.html Alındığı Tarih: 02.08.2018
[15] Baktır, Özlem, 2006, Bauhaus Felsefesi ve Endüstriyel Tasarımdaki
İşlevsellik Boyutu
[16] https://www.ikea.com.tr/hakkimizda/tarihcemiz.aspx Alındığı Tarih:
Temmuz 2018
[17] https://www.alma-
mahler.at/engl/gallery/photo_archive_wrneustadt.html Alındığı Tarih:
Haziran 2018
Şekil 5. 30 IKEA FORSA lamba Şekil 5.31 Bauhaus Masa Lambası[15] [18] https://www.alessi.com/pt_en/designers/from-a-to-b/marianne-
brandt.html Alındığı Tarih: Haziran 2018
VI. SONUÇ [19] http://socks-studio.com/2016/05/31/a-prototypal-house-at-the-
20.yy da rasyonalizmin gelişimi ile yaşamın her alanına giriş bauhaus-the-haus-am-horn-by-georg-muche-1923/ Alındığı Tarih:
Haziran 2018
yapan yeni biçim üretimi, Bauhaus’ta verdiği ürünlerle [20] http://luc.devroye.org/myfonts-bauhaus---/ Alındığı Tarih: Haziran
somutlaşmış, tasarım tarihinde etkileri bugün de süren bir 2018
fikir hareketi olarak, kendinden sonra en ufak üründen [21] Candan, Ayşın.,Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, İstanbul Bilgi
mimariye kadar örnek olmuştur. Kazandırdığı bu Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003
[22] Droste, Magdalena ve Bauhaus Arşivi, 2006, Bauhaus, Taschen, Köln
örneklerdeki sıkı sıkıya bağlı form fonksiyon ilişkisi Bauhaus [23] https://uk.phaidon.com/agenda/design/articles/2016/june/09/how-
tasarımlarının karakteristik özelliğidir. Öte yandan bir İsveç marcel-breuer-and-his-bike-changed-the-chair/ Alındığı Tarih:
firması olan IKEA, rasyonalist tasarım anlayışının böylesine Haziran 2018
genel kabul gördüğü bu dönemde, 20.yy’ın ilk yarısında, [24] http://www.design-is-fine.org/post/113870533089/wilhelm-
wagenfeld-ashtray-set-1956-for-wmf Alındığı Tarih: Haziran 2018
1943 yılında, yukarıda bahsedildiği gibi arkasına aldığı [25] Hoban, S. ,2001, Miller’s : Collecting Modern Design, London
‘İsveçlilik’ ruhuyla kurulmuştur. [26] Brown, Kenneth, Bauhaus:Furniture Design
Tüm bu kavramsal açıklamalar ve örneklerden yapılan [27] Bayer, Herbert, ‘Bauhaus, 1919-1928’, MoMA
kıyaslamaların sonucunda IKEA’nın sahip olduğu farklı [28] Wilk, Christopher, Marcel Breuer, furniture and interiors,MoMA
stildeki(İskandinav, neo-…, modern gibi) ürünlerden büyük
bir kısmında, Bauhaus’un yarattığı form dünyasına ait olan
izleri görmek mümkün olmakta ve IKEA ürünlerinin tasarım
kriterleri, tasarım süreci, üretimi ve pazarlanması gibi
aşamalarında Bauhaus okulunun karakteristik özelliklerinin
varolduğu görülmektedir
173
Volume 3 (2018), 174-178
Madencilik Faaliyetlerinde İnsansız Hava Araçlarının (İHA) Kullanımı

Bilgehan Kekeç 1*,Niyazi Bilim 2,Sertaç Dündar 3, Dhikra Ghiloufi 4
1MadenMühendisliği Bölümü, Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye
2 Maden Mühendisliği Bölümü, Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye
*Corresponding author: kekec@selcuk.edu.tr
+Speaker: Bilgehan Kekeç
Özet – Teknoloji günümüzde her alanda kullanılmaktadır. İnsansız Hava Araçlarının da çeşitli sektörlerde (İHA) kullanımı gün
geçtikçe artmaktadır. İlk zamanlarda askeri amaçlar için kullanılan İHA teknolojisi, günümüzde jeodezi, tarım, meteroloji,
iletişim, acil durum yönetimi, trafik yönetimi, güvenlik, taşıma ve madencilik gibi alanlarda da kullanılmaya başlanmıştır. Son
yıllarda, dünyada madencilik faaliyetlerinde, maden üretim planlaması, patlatma verim analizleri, ekipman konumlarının tespiti,
cevher üretim ve stok hacimlerinin hassas hesaplanması, arazi aplikasyonu, ocaktaki değişimlerin izlenmesi ve şev
duraylılıklarının takip edilmesi gibi bir çok alanda kullanılabilmektedir. Madencilik sektöründe zaman kaybı ve gereksiz maliyet
karlılığı doğrudan etkileyen önemli parametrelerdir. Gereksiz zaman kaybını önlemek ve maliyet kontrolünü sağlayabilmek
adına İHA ile denetim etkili bir yöntem olabilmektedir. Madencilik alanında İHA’ların kullanımı sayesinde madenin havadan
izlenmesi ve yönetilmesi geleneksel yöntemlere nazaran önemli ölçüde zaman tasarrufu ve ölçüm hassasiyeti sağlamaktadır. Bu
çalışmanın amacı madencilik alanında İHA’ların kullanımının faydalarını anlatmak ve kullanımının yaygınlaşmasını
sağlamaktır.
Anahtar kelimeler – Madencilik, İnsansız hava araçları, Arazi ölçümleri
I. GİRİŞ uyumlu çalışma ve otomatik iş akışları gibi teknik

İnsansız Hava Araçlarına (İHA) yönelik talep ve çalışmalar özellikleriyle ([2],[3],[46]-[51]) yersel ve havadan algılama
tüm dünyada gün geçtikçe artmaktadır. İnsansız Hava Araçları (uydu ve hava fotoğrafçılığı, fotogrametri ve yersel lazer
(İHA) veya Uzaktan Kumandalı Uçaklar olarak da bilinen tarama sistemleri) üzerinde önemli avantajlara sahiptir.
drone’lar, ilk olarak askeri alanda kullanmak amacıyla yüksek Ayrıca, drone’lar yersel ve havadan algılama arasındaki ölçek
riskli askeri bölgelerdeki silah ve gözetleme araçları olarak boşluğunu aşabilmekte, alçak irtifalardan yatay, eğimli ve
geliştirilmiştir ([1]-[2]). Daha sonra, teknolojik ilerleme ile düşey yüzeyleri belgeleme esnekliği ile çoklu veri ve yüksek
İHA’lar için çeşitli disiplinlerde daha geniş bir kullanım çözünürlüklü görüntüler elde edilmesiyle örnekleme olasılığı
alanında olanak sağlamıştır ve 1970'lerde, bu aygıtlar bilim sağlamaktadır ([2],[52]-[53]).
adamları ve araştırmacılar tarafından ilgi görmeye başlamıştır Günümüzde, madencilik endüstrisinin dijital dönüşümünün
[3]. Günümüzde, bu teknolojinin hızla gelişmesiyle, sivil bir sonucu olarak, madencilik firmaları, madencilik
kullanıcılar için daha uygun fiyatlı ve yaygın olarak operasyonlarının incelenmesi ve planlanmasının güvenliğini,
kullanılabilir hale geldikçe, hava fotoğrafçılığı, haritalama ve hızını ve verimliliğini arttırmak için İHA teknolojileri
bilimsel veri toplama gibi sivil ve ticari amaçlar arasında da kullanmaktadır ([54]-[55]). Aslında, İHA'lar madencilik
geniş bir uygulama alanları oluşmuştur ([3],[4]-[5]). endüstrisinin çeşitli uğraştırıcı yönlerinde, bant konveyörleri
Günümüzde, drone’lar tarım [6], arkeoloji ([7],[8]-[9]), ve elektrik hava hatlarını denetleme [54], güncel madencilik
ormancılık ([10],[11],[12],[13]-[14]), vahşi yaşam veri tabanları, patlatma optimizasyonu, parçalanma dağılımı
araştırmaları ([15],[16],[17],[18]-[19]), habitat çalışmaları araştırmaları, stok hacim ölçümleri, maden atık havuzları
([20],[21],[22]-[23]), peyzaj planlaması [24], çevresel gözetleme ve kamyon ile ekipmanların takibinde önemli bir rol
gözetleme ([25],[26],[27],[28]-[29]), doğal afetler ([30]-[31]), oynamaktadır. Bundan başka, basamaklar ve şevlerin
trafik yönetimi [32], taşımacılık [33] enerji [34], jeoloji stabilitesini ve üretim miktarlarını takip etmek için, İHA’ lar
([35],[36]-[37]), hidroloji ([38-39]), inşaat mühendisliği dakik ve düzenli görüntüler ve maden ocaklarının
([40],[41],[42]-[43]), geomatik [44] ve madencilik fotogrametrik 3B modellerinin elde edilmesini sağlamaktadır
([45],[46],[47],[48],[49]-[50]) de dahil olmak üzere çeşitli [48].
disiplinlerde kullanılmaktadır. Üstelik bu teknoloji, yasadışı Birçok araştırmacı, İHA’ların madencilik endüstrisinin
avlanma, balıkçılık ve ağaç kesme ile yasadışı madencilik dijital dönüşümündeki önemini vurgulamıştır ([45],[46],[47],
faaliyetlerini keşfetme, sınırları izleme ve yasadışı gelen [48],[49],[50],[52],[52],[53],[55],[56],[57],[58],[59],[60]-
göçmenler ile yasadışı ticareti tespit etme gibi gözetim [61]). Pek çok çalışmada, hem açık ocakları ve çevredeki
uygulamalarında kullanılmaktadır ([1],[2]-[5]). bölgeleri haritalamak ve gözetlemek için hem de üçboyutlu
Drone'lar, esnek tasarım ve hafif ağırlığı, veri toplama modeller oluşturmak için, İHA’ lar etkili bir yaklaşım olarak
hızları, düşük işletme maliyetleri, uzun uçuş süresi, çevreye kabul edilmiştir.
174
Kekeç ve diğ., Madencilik Faaliyetlerinde İnsansız Hava Araçlarının (İHA) Kullanımı, ISAS 2018-Winter, Konya, Türkiye
Bu çalışmada, İHA’ların diğer kullanım alanlarının yanı sıra gerekmektedir. Yıllık üretim planlarının ölçekli bir şekilde
madencilik alanında da kullanılabilirliği incelenmiştir. haritalanması, tasarım planlarının haritalar üzerinde
Dünyada madencilik faaliyetlerinde kullanımı yaygınlaşmaya gösterilmesi, sürekli değişken olan ocak dizaynının
başlamış ancak ülkemizde yeni kullanılmaya başlayan haritalarının güncellenmesi klasik yöntemler ile zahmetli
İHA’ların madencilik sektöründeki kullanımın alanları ve zaman alıcı ve hassasiyeti düşük olabilmektedir. Ancak
beraberinde getirdiği avantajları vurgulanmıştır. insansız hava aracı kullanılarak yapılan uçuşlar neticesinde 10
hektarlık bir sahanın ölçümü 15 dakika gibi kısa bir sürede
II. İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI fotoğraflanabilmektedir. Elde dilen fotoğraflar bilgisayar
İnsansız Hava Araçları, manuel uçuş sağlayan veya önceden programına aktarılıp eşleştirildikten sonra eş yükselti eğrileri
belirlenen bir uçuş planı üzerinden otonom hareket eden ve çizilerek ocağın öncesinin ve sonrasının sürekli olarak takip
görevi tamamladıktan sonra kalkış noktasına geri dönen hava edilebilir olması sağlanmaktadır (Şekil 2).
araçlarıdır. Drone olarak da isimlendirilen İnsansız Hava
Araçları, uçuş kabiliyetlerine göre sabit kanatlı ve döner
kanatlı olarak sınıflandırılmaktadır (Şekil 1.). Büyük alanların
taranmasında genellikle sabit kanatlı İHA’lar daha küçük alan
taramalarında ise döner kanatlı İHA’lar kullanılmaktadır.
Şekil 2. Maden ocaklarının İHA ile modellenmesi

Jeolojik haritalar çok değişik amaçlara yönelik olarak
yapılan ve inşaat, maden ve jeoloji mühendislerinin
faydalandığı önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır. Bölge
Şekil 1. Döner kanatlı ve sabit kanatlı İHA jeolojisini tanımlamak amacıyla yapılan jeolojik haritalama;
bilgi, tecrübe ve zaman gerektiren bir iştir. Teknolojik
III. MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE İHA KULLANIM gelişmeler ile gün geçtikçe kullanımı yaygınlaşan insansız
ALANLARI hava araçları, üzerlerine monte edilen yüksek çözünürlüklü
İnsansız hava aracı ile havadan görüntüleme ve ölçüm kameralar sayesinde etüt yapılan bölge üzerinde yapılan
sistemleri sayesinde her türlü arazi şartlarında hem hassas hem uçuşlar ve alınan fotoğraflar ile yapılan analizler neticesinde
kısa zaman içerisinde maden işletmelerinde istenilen veriler jeolojik haritalar oluşturulabilmektedir (Şekil 3). Yeni
toplanabilmektedir. İHA’lar birkaç saat içinde istenilen
teknoloji İHA’lar, zemine daha yakın uçabildikleri için hava
verilere ulaşım imkanı sağlarken, geleneksel yöntemler ile
ölçümleri ve fotoğrafçılığı için çok geliştirilmiş veri
yapılan ölçümlerde bu verilere ulaşmak oldukça uzun süre
gerektirmektedir. Ayrıca İHA’lar tarafından oluşturulan çözünürlüğü sağlayabilmektedir. İHA’ların bu özellikleri
veriler kapsamlıdır ve birçok yönden analiz edilebilmektedir. sayesinde, maden mostralarının belirlenmesi ve işaretlenmesi
Günümüzde insansız hava araçları ile yapılan uçuşlar İHA’lar ile sağlanabilmekte ve muhtemel mostralar haritalar
sonrasında elde edilen verilerle yüksek hassasiyetli 3 boyutlu üzerinde yüksek hassasiyetle işaretlenerek analiz kolaylığı
arazi modelleri oluşturulabilmektedir. Madencilik alanında sağlamaktadır.
ise açık işletme maden haritalarının çıkarılması, Jeolojik
haritaların oluşturulması, uzaktan algılama metodu ile maden
tespiti, stok ve atık sahalarındaki yığınların hacminin
hesaplanması, üretim haritalarının yapılması ve değişimlerinin
kolayca belirlenmesi, patlatma öncesi ve sonrası durumların
analizi ve optimum patlatma veriminin belirlenmesi, cevher
üretimlerinin zamana bağlı olarak hesaplanması ve analizleri
gibi sektörün önemli parametrelerinin takibinde zaman ve
maddi tasarruf sağlayarak ulaşmamızı sağlamaktadır.
Madenlerde üretimi yönlendirmek ve ekonomik dengeleri
sağlayabilmek için sürekli kontrol gerekmektedir. Hazırlık
aşamaları, tasarım aşamaları, üretim aşamaları, stok hacimleri
denetlenmesi önemli işlemlerdendir. Tüm sahanın ve stok
hacimlerinin denetimi geleneksel yöntemlerle hem zaman alıcı
hem de oldukça zahmetlidir. Bu sebeple teknolojinin Şekil 3. İHA’lar ile belirlenmiş bölgenin jeolojik haritası
gelişimiyle birlikte elde edilen insansız hava araçları birçok
sektörde olduğu gibi madencilik işlerinde de kullanılabilir Madencilik sektöründe üretim, ocak tasarımı ve duraylılığı, iş
olmuştur. sağlığı ve güvenliği ve yıllık üretim planları gibi birçok
Açık işletme ya da diğer adıyla yer üstü madencilik nedenden dolayı süreklilik arz etmektedir. Üretim fazlalıkları
faaliyetlerinde yıllık üretimler, önceden planlanarak ve stok alanlarında muhafaza edilmekte ve gerek zenginleştirme
projelendirilerek rapor edilmektedir. Ayrıca ocak tasarımları işlemleri için gerekse pazara sunulmak amacıyla stok
uygun olmak zorundadır ve ocak içerisinde oluşturulacak yeni alanlarından işletmenin günlük kapasitesine göre tedarik
tasarımların sürekli güncel tutulması ve haritalanması
175
edilerek işleme tabi tutulmaktadır. Sahada üretimin, stok haritalarının öncesi ve sonrasının kıyaslanması ile mümkün
sahasının ve satışın kontrolü için sürekli stok hacimleri olabilmektedir (Şekil 6). Yine aynı şekilde baraj, yol inşaatı
ölçümleri yapılmaktadır. Özellikle taş ocakları gibi farklı tane gibi yarma ve dolgu gerektiren işlemlerde çalışma sahasının
boyutlarında satışa sunulan ürünlerin farlı alanlarda öncesi ve sonrası uçuşlardan elde edilen veriler ışığında
stoklanması ve bu stokların hacimlerinin ayrı ayrı ölçülerek hareket kabiliyeti artırılabilmektedir.
raporlanması klasik yöntemler ile hem zahmetli hem zaman
alıcı hem de düşük hassasiyette olabilmektedir. Bu zahmet ve
zaman kaybını önlemek amacıyla, İHA’lar ile stok
sahasında uçuşa hazırlanarak uçuş gerçekleştirilmekte ve
model oluşturulmaktadır (Şekil 4). İHA’lar üzerinde yer alan
çok bantlı kameralar sayesinde insan gözünün algılayamadığı
değişik dalga boyunda görüntüleri, yüksek çözünürlüklü
fotoğrafları ve 4 K videoları çekilerek çeşitli algoritma
hesaplamaları ile düzenlenerek eş yükselti eğrileri elde
edilmekte ve bu eğrilerden çok hassas stok yığın küme Şekil 6. İHA ile maden ocağı ve ocak yollarının kontrolü
hesaplamaları yapılmaktadır. Bu stok hacimlerinin
hesaplanması işlemi yüksek kalite ve hassasiyete sahip olduğu Madencilik faaliyetlerinde üretim yöntemlerinin en
gibi, düşük maliyet ve seri kontrol olanağı sağlamaktadır. ekonomik olanı delme patlatma yöntemleridir. İyi tasarlanmış
bir patern ile düşük maliyet ile istenilen tane boyutunda ve
kapasitede üretim yapılabilmektedir. Yapılan bir üretim
patlatmasından beklenen, istenilen tane boyutunda, en
optimum hacmin ana kayadan koparılmış olmasıdır.
Patlatmanın verimliliği özgül şarj parametresi ile
tanımlanabilir. Özgül şarj kg/m3 olarak tanımlanır. Yani 1 m3
kayayı ana kayadan koparabilmek için gerekli olan patlayıcı
miktarıdır. Kullanılan patlayıcı miktarı doğrudan maliyeti
Şekil 4. İHA ile yapılan uçuş neticesinde oluşturulan stok etkilediğinden tasarımın sürekli kontrol edilmesi
modelleri gerekmektedir. Ancak bu kontrol işlemi, sahadan çeşitli
parametrelerin toplanması ve sayısal hesaplamalar ile
Maden sahalarındaki kayaç birimleri heterojen yapı hesaplanabilmektedir. Sahadan verilerin toplanması ise zor ve
sergilemektedir. Aynı üretim sahasında mermer madenleri için zahmetli işlemlerdir.
bir yönde farklı renk, doku, desen hakimken diğer yönde farklı Günümüz teknolojisinde İHA’lar, patlatma öncesi ve
özellikler elde edilebilmektedir. Aynı şekilde metalik sonrası durumların analizi ve optimum patlatma veriminin
madenlerde ocağın farklı bölgelerinde farklı tenörde cevher belirlenmesini, cevher üretimlerinin zamana bağlı olarak
oluşumları izlenebilmektedir (Şekil 5). Maden sahasının hesaplanması ve analizleri gibi sektörün önemli
özelliğine göre renk, desen, doku tenör haritalarının parametrelerinin takibinde zaman ve maddi tasarruf
belirlenerek dijital haritalar şeklinde işlenmesi önem arz
sağlayarak ulaşmamızı sağlamaktadır. İHA’lar ile yapılan
etmektedir. Zira özellikle metalik maden yataklarında
uçuşlar sayesinde, çekilen fotoğraflar üzerinden milyonlarca
dönemsel olarak metal fiyatlarındaki değişimler ekonomik
tenör oranlarını da değiştirebilmektedir. Bu da, tenör haritaları bağlantı noktası üretilebilmektedir. Bu noktalar ile çok yüksek
önceden belirlenen ocaklarda, üretime yön vermeyi hassasiyetli katı modeller oluşturulabilmektedir (Şekil 7).
kolaylaştırmaktadır.
Şekil 5. Tenör dağılım modeli Şekil 7. Patlatma bölgesinin katı modeli
Üretimin sürekli takibi, hangi bölgede ne kadar üretim Oluşturulan 3B modelde öncesi/sonrası görüntüler
yapıldığının belirlenmesi İHA’lar ile oluşturulan maden üzerinden patlatmanın etkinliği belirlenebilmekte ve ayrıca
patlatmanın etkinliği eş yükselti eğrileri üzerinden kontrol
176
edilerek, hareket eden kütlenin hacim değeri saptanana [12] Iizuka, K., Watanabe, K., Kato, T., Putri, N.A., Silsigia, S., Kameoka,
T., Kozan, O., 2018, Visualizing the spatiotemporal trends of thermal
bilmektedir. Bu işlem ile kontrollü olarak bir hesaplama characteristics in a Peatland plantation forest in Indonesia: Pilot test
yapılabilmekte ve ilgili patlatma işleminde kullanılan patlayıcı using Unmanned Aerial Systems (UASs), Remote Sensing 10, 1345.
madde miktarının elde edilen hacme oranıyla özgül şarj [13] Lehmann, J.R.K., Nieberding, F., Prinz, T., Knoth, C., 2015, Analysis
of Unmanned Aerial System-Based CIR İmages in Forestry—A new
miktarı parametresine doğrudan ulaşılabilmektedir. perspective to monitor pest infestation levels, Forests 6, 594-612.
[14] Shin, P., Sankey, T., Moore, M.M., Thode, A.E., Evaluating Unmanned
Aerial Vehicle images for estimating forest canopy fuels in a ponderosa
IV. SONUÇLAR pine stand, Remote Sensing 10, 1266.
[15] Evans, L.J., Jones, T.H., Pang, K., Saimin, S., Goossens, B., 2016,
İHA’ların ülkemizde madencilik alanında kullanımına dair Spatial ecology of Estuarine Crocodile (Crocodylus porosus) nesting in
çalışmaları yok denecek kadar azdır. Madencilik sektöründe, a fragmented landscape, Sensors 16, 1527.
zamandan tasarruf ve ölçüm hassasiyeti, üretim ve ekipman [16] Bonnin, N., Van Andel, A.C., Kerby, J.T., Piel, A.K., Pintea, L., Wich,
S.A., 2018, Assessment of Chimpanzee nest detectability in Drone-
kontrolü, maden haritalarının oluşturulması çok önemli Acquired images, Drones 2, 17.
konulardır. Gelişen teknolojiye bağlı olarak madencilik [17] Collins, M.D., 2018, Using a drone to search for the Ivory-Billed
alanında büyük öneme sahip bu konuların takip sürekliliği Woodpecker (Campephilus principalis), Drones 2, 11.
üretim maliyetlerini doğrudan ekleyecektir. Madencilik [18] Rey, N., Volpi, M., Joost, S., Tuia, D., 2017, Detecting animals in
African Savanna with UAVs and the crowds, Remote Sensing of
alanında İHA’ların kullanımı sayesinde madenin havadan Environment 200, 341-351.
izlenmesi ve yönetilmesi geleneksel yöntemlere nazaran [19] Kellenberger, B., Marcos, D., Tuia, D., 2018, Detecting mammals in
önemli ölçüde zaman tasarrufu sağlamaktadır. Aynı zamanda, UAV images: Best practices to address a substantially imbalanced
ölçüm hassasiyeti de üst düzeydedir. dataset with deep learning, Remote Sensing of Environment 216, 139-
153.
İnsansız hava aracı ile havadan görüntüleme ve ölçüm [20] Palace, M., Herrick, C., DelGreco, J., Finnell, D., Garnello, A.J.,
sistemleri sayesinde her türlü arazi şartlarında hem hassas hem McCalley, C., McArthur, K., Sullivan,F., Varner, R.K., 2018,
de kısa zaman içerisinde maden işletmelerinde istenilen veriler Determining subarctic peatland vegetation using an Unmanned Aerial
toplanabilmektedir. İHA’lar birkaç saat alan verileri System (UAS), Remote Sensing 10, 1498.
[21] Alvarez-Taboada, F., Paredes, C., Julián-Pelaz, J., 2017, Mapping of
üretebilirken, geleneksel yöntemleri kullanan kişiler gün, hafta the Invasive Species Hakea sericea Using Unmanned Aerial Vehicle
veya iş yoğunluğuna göre aylara ihtiyaç duyarlar. İHA’ların (UAV) and WorldView-2 Imagery and an Object-Oriented Approach,
madencilikte kullanımlarının bu avantajlarının yanı sıra, İHA Remote Sensing 9, 913.
tarafından oluşturulan veriler kapsamlıdır, hassastır ve dijital [22] Van Iersel, W., Straatsma,M., Addink, E., Middelkoop, H., 2018,
Monitoring height and greenness of non-woody floodplain vegetation
aktarım olanağı da sağladığından birçok yönden analiz with UAV time series, ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote
edilebilmektedir. Sensing 141, 112–123.
[23] Gray, P.C. , Ridge, J.T., Poulin, S.K. , Seymour, A.C., Schwantes,
A.M., Swenson, J.J., Johnston, D.W., 2018, Integrating drone imagery
KAYNAKLAR into high resolution satellite remote sensing assessments of estuarine
environments, Remote Sensing 10, 1257.
[1] Vacca, A., Onishi, H., 2017, Drones: military weapons, surveillance or [24] Onitsuka, K., Ninomiya, K., Hoshino, S., 2018, Potential of 3D
mapping tools for environmental monitoring? The need for legal visualization for collaborative rural landscape planning with remote
framework is required, Transportation Research Procedia 25, 51–62. participants, Sustainability 10, 3059.
[2] Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Küresel Çevre Uyarı [25] Hammoud, B., Faour, G., Ayad, H., Ndagijimana, F., Jomaah, J., 2018,
Servisi (GEAS), 2013, A new eye in the sky: Eco-drones, Performance analysis of detector algorithms using Drone-Based Radar
Environmental Development 7, 155–164. Systems for oil spill detection, Proceedings 2, 370.
[3] Watts, A.C., Ambrosia, V.G., Hinkley, E.A., 2012, Unmanned Aircraft [26] Ferrara, C., Lega, M. , Fusco, G., Bishop, P., Endreny, T., 2017,
Systems in remote sensing and scientific research: Classification and Characterization of terrestrial discharges into coastal waters with
considerations of use, Remote Sensing 4, 1671-1692. thermal imagery from a hierarchical monitoring program, Water 9, 500.
[4] CielMap, 2012, Low-cost unmanned aircraft systems for development [27] Gonçalves, J.A., Henriques, R., 2015, UAV photogrammetry for
projects: a quiet revolution. Presentation, Sciences Po Paris. topographic monitoring of coastal areas, ISPRS Journal of
[5] Bernauw, K., 2016, Drones: The emerging era of unmanned civil Photogrammetry and Remote Sensing 104, 101–111.
aviation, Collected Papers of Zagreb Law Faculty 66(2-3), 223-248. [28] Duffy, J.P., Shutler, J.D., Witt, M.J., DeBell, L., Anderson, K., 2018,
[6] Näsi, R., Viljanen, N., Kaivosoja, J., Alhonoja, K., Hakala, Tracking fine-scale structural changes in coastal dune morphology
T.,Markelin, L., Honkavaara, E., 2018, Estimating Biomass and using kite aerial photography and uncertainty-assessed structure-from-
Nitrogen Amount of Barley and Grass Using UAV and aircraft based motion photogrammetry, Remote Sensing 10, 1494.
spectral and photogrammetric 3D features, Remote Sensing 10, 1082. [29] Hemmelder, S., Marra, W., Markies, H., De Jong, S.M., 2018,
[7] P.U., Pajas, J.A., Pérez-Cabello, F., Redón, J.V., Lebrón, B.E., 2018, Monitoring river morphology & bank erosion using UAV imagery – A
The potential of drones and sensors to enhance detection of case study of the river Buëch, Hautes-Alpes, France, Int J Appl Earth
archaeological cropmarks: A comparative study between multi-spectral Obs Geoinformation 73, 428-437.
and thermal imagery, Drones 2, 29. [30] Casado, M.R., Irvine, T., Johnson, S., Palma, M., Leinster, P., 2018,
[8] Calleja, J.F., Pagés, O.R, Díaz-Álvarez, N., Peón, J., Gutiérrez, N., The use of Unmanned Aerial Vehicles to estimate direct tangible losses
Martín-Hernández, E., Relea, A.C., Melendi, D.R., Álvarez, P.F., 2018, to residential properties from flood events: A case study of
Detection of buried archaeological remains with the combined use of Cockermouth following the Desmond storm, Remote Sensing 10, 1548.
satellite multispectral data and UAV data, Int J Appl Earth Obs [31] Cruz, H., Eckert, M., Meneses, J., Martínez, J.F., 2016, Efficient forest
Geoinformation 73, 555-573. fire detection index for application in Unmanned Aerial Systems
[9] Fernández-Lozano, J., Gutiérrez-Alonso, G., 2016, Improving (UASs), Sensors 16, 893.
archaeological prospection using localized UAVs assisted [32] Barmpounakis, E.N., Vlahogianni, E.I., Golias, J.C., 2016, Unmanned
photogrammetry: An example from the Roman Gold District of the Eria Aerial Aircraft Systems for transportation engineering: Current practice
River Valley (NW Spain), Journal of Archaeological Science: Reports and future challenges, International Journal of Transportation Science
5, 509-520. and Technology 5, 111-122.
[10] Bagaram, M.B. , Giuliarelli, D., Chirici, G. , Giannetti, F., Barbati, A., [33] Huh, J.H., 2018, PLC-Integrated sensing technology in mountain
2018, UAV remote sensing for biodiversity monitoring: Are forest regions for drone landing sites: Focusing on software technology,
canopy gaps good covariates?, Remote Sensing 10, 1397. Sensors 18, 2693.
[11] Dash, J.P., Pearse, G.D., Watt, M.S., 2018, UAV multispectral imagery [34] Alsafasfeh, M., Abdel-Qader, I., Bazuin, B., Alsafasfeh, Q., Su, W.,
can complement satellite data for monitoring forest health, Remote 2018, Unsupervised fault detection and analysis for large photovoltaic
Sensing 10, 1216. systems using drones and machine vision, Energies 11, 2252.
177
[35] Madjid, M.Y.A., Vandeginste, V., Hampson, G., Jordan, C.J., Booth, of Terrestrial and Drone-Borne Hyperspectral and Photogrammetric
A.D., 2018, Drones in carbonate geology: Opportunities and Sensing methods for exploration mapping and mining monitoring,
challenges, and application in diagenetic dolomite geobody mapping, Remote Sensing 10, 1366.
Marine and Petroleum Geology 91, 723-734. [58] Wang, Y.J, Tian, F., Huang,Y., Wang, J., Wei, C.J., 2015, Monitoring
[36] Bemis, S.P., Micklethwaite, S., Turner, D., James, M.R., Akciz, S., coal fires in Datong coalfield using multi-source remote sensing data,
Thiele, S.T., Bangash, H.A., 2014, Ground-based and UAV-Based Transactions of Nonferrous Metals Society in China 25, 3421−3428.
photogrammetry: A multi-scale, highresolution mapping tool for [59] Martin, P.G., Payton, O.D., Fardoulis, J.S., Richards, D.A., Scott, T.B.,
structural geology and paleoseismology, Journal of Structural Geology 2015, The use of unmanned aerial systems for the mapping of legacy
69, 163-178. uranium mines, Journal of Environmental Radioactivity 143, 135-140.
[37] Tziavou,O., Pytharouli, S., Souter, J., 2018, Unmanned Aerial Vehicle [60] Azhari, F., Kiely, S., Sennersten, C., Lindley, C., Matuszak, M.,
(UAV) based mapping in engineering geological surveys: Hogwood, S., 2017, A comparison of sensors for underground void
Considerations for optimum results, Engineering Geology 232, 12-21. mapping by unmanned aerial vehicles, Underground Mining
[38] Ridolfi, E., Manciola, P., 2018, Water level measurements from Technology, Australian Centre for Geomechanics, 2017, Perth.
drones: A pilot case study at a dam site, Water 10, 297. [61] Shahbazi, M., Sohn, G., Théau, J., Ménard, P., 2015, UAV-based point
[39] Wilkowski, W., Lisowski, M., Wyszyński, M., Wierzbicki, D., 2017, cloud generation for open-pit mine modelling, International
The use of unmanned aerial vehicles (drones) to determine the shoreline Conference on Unmanned Aerial Vehicles in Geomatics, 2015,
of natural watercourses, Journal of Water and Land Development 35, Toronto, 313-320.
259-264. [62] Altan,A., Bayraktar, K., Hacıoğlu, R., İnsansız Hava Aracı ile Maden
[40] Na, W.S., Baek, J., 2017, Impedance-Based Non-Destructive Testing Ocağının Eş Zamanlı Konum Belirleme ve Haritalandırılması, 24.
Method Combined with Unmanned Aerial Vehicle for Structural Sinyal İşleme ve İletişim Uygulamaları Kurultayı, Zonguldak, 16-19
Health Monitoring of Civil Infrastructures, Applied Sciences 7, 15. Mayıs 2016.
[41] Entrop, A.G., Vasenev, A., 2017, Infared drones in the construction [63] Yücel, M.A., Yücel, D.Ş, Turan, R.Y., İnsansiz hava araci (İHA)
industry : Designing a protocol for building thermography procedures, kullanilarak çan (çanakkale) ilçesinde bulunan asit maden göllerinin
Energy Procedia 132, 63-68. alansal değişiminin coğrafi bilgi sistemi (CBS) ortaminda incelenmesi,
[42] Molina, M. , Frau, P., Maravall, D., 2018, A collaborative approach for 67.Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 14-18 Nisan 2014.
surface inspection using aerial robots and computer vision, Sensors 18,
893.
[43] Ridolfi, E., Buffi, G., Venturi, S., Manciola, P., 2017, Accuracy
Analysis of a Dam Model from Drone Surveys, Sensors 17, 1777.
[44] Kršák, B., Blištan, P., Pauliková, A., Puškárová, P., Kovanic, L.,
Palková, J., Zeliznaková, V., 2016, Use of low-cost UAV
photogrammetry to analyze the accuracy of a digital elevation model in
a case study, Measurement 91, 276-287.
[45] Dunnington, L., Nakagawa, M., 2017, Fast and safe gas detection from
underground coal fire by drone fly over, Environmental Pollution 229,
139-145.
[46] Malpeli, K.C., Chirico, P.G., 2015, Testing a small UAS for mapping
artisanal diamond mining in Africa, Photogrammetric Engineering &
Remote Sensing 81 (4), 258-263.
[47] Jackisch, R., Lorenz, S., Zimmermann, R., Möckel, R., Gloaguen, R.,
Drone-borne hyperspectral monitoring of Acid Mine Drainage: An
example from the Sokolov lignite district, Remote Sensing 10, 385.
[48] Doshi, A.A., Postula, A.J., Fletcher, A., Singh, S.P.N., 2015,
Development of micro-UAV with integrated motion planning for open-
cut mining surveillance, Microprocessors and Microsystems 39, 829-
835.
[49] Bamford, T., Esmaeili, K., Schoellig, A.P., Aerial rock fragmentation
analysis in low-light condition using uav technology, Mineral
Endüstrisinde Bilgisayar ve Operasyon Araştırmalarının 38.
Uygulaması, Golden, ABD, Auğ. 2017.
[50] Freire, G.R., Cota, R.F., 2017, Capture of images in inaccessible areas
in an underground mine using an unmanned aerial
vehicle, Underground Mining Technology, Australian Centre for
Geomechanics, 2017, Perth.
[51] Fraser, B.T., Congalton, R.G., 2018, Issues in Unmanned Aerial
Systems (UAS) data collection of complex forest environments,
Remote Sensing 10, 908.
[52] Tong, X., Liu, X., Chen, P., Liu, S., Luan, K., Li, L., Liu, S., Liu, X.,
Xie, H., Jin, Y., Hong, Z., 2015, Integration of UAV-Based
Photogrammetry and Terrestrial Laser Scanning for the three-
dimensional mapping and monitoring of open-pit mine areas, Remote
Sensing 7, 6635-6662.
[53] Jakob, S., Zimmermann, R., Gloaguen, R., 2017, The Need for
Accurate Geometric and Radiometric Corrections of Drone-Borne
Hyperspectral Data for Mineral Exploration: MEPHySTo—A Toolbox
for Pre-Processing Drone-Borne Hyperspectral Data, Remote Sensing
9, 88.
[54] Sganzerla, C., Seixas, C., Conti, A., 2016, Disruptive innovation in
digital mining, Procedia Engineering 138, 64-71.
[55] Szentpeteri, K., Setiawan, T.R., Ismanto, A., 2016, Drones (UAVs)in
mining and Exploration. An application example: Pit Mapping and
Geological Modelling, Unconventional Exploration Target & new tools
in mineral and coal exploration, 2016, Bandung, West Java, 45-49.
[56] Beregovoi, D.V., Younes, J.A., Mustafin, M.G., 2017, Monitoring of
quarry slope deformations with the use of satellite positioning
technology and unmanned aerial vehicles, Procedia Engineering 189,
737-743.
[57] Kirsch, M. , Lorenz, S., Zimmermann, R., Tusa, L., Möckel, R., Hödl,
P., Booysen, R., Khodadadzadeh, M., Gloaguen, R., 2018, Integration
178
Volume 3 (2018), 179-181
Object Recognition System Based on Oriented FAST and Rotated BRIEF

Majeed A. Mohsin ABDULMAJEED1, Levent SEYFİ2*+
1,2Dept. of Electrical and Electronics Eng. /Konya Technical Universtiy, Konya, Turkey
*Corresponding author/+Speaker:leventseyfi@selcuk.edu.tr
Abstract – Over the last few years, object recognition systems take the researchers' attention. The revolution in the artificial
intelligence and computer vision systems and algorithms drives to numerous approaches. In this research, we are presenting an
object recognition system that used ORB (Oriented FAST and Rotated BRIEF) as a feature extraction method, the proposed
approach used as a robot system that performs objects detection and recognition tasks. We used ORB to detect preset features in
a given video frame obtained from the camera at real-time and then used Brute-force matcher to match a new video frame features
with the object image that we want the robot to track it and recognize it. The matched point must have a distance ratio of 0.65.
Keywords – Object recognition, ORB, BRIEF, FAST, RC Robot, Feature matching, Brute-force Computer Vision
I. INTRODUCTION points. We are using a features filtering method to reach a high

The Tasks of the object recognition in real-world performance and accuracy in detecting such object in any
applications possess complicated issues such as illumination, background scene.
rotation variant, scale variant, and collision areas. These II. MATERIALS AND METHOD
challenges require a features extraction techniques that can't be
affected by the clutter in the nearby environment. The In our paper, we propose an object recognition method that
challenging problem of the object recognition systems is due based on Oriented FAST and Rotated BRIEF algorithm
in a massive part to the lack of getting such image features besides to Brute-force matcher algorithm. The presented
successfully. Object recognition is a challenging computer system is an RC robot that can be automated or semi-
vision task because its an essential part of numerous automated. The robot transmits live video stream over the
applications such as image search, image auto-annotation, network, and it processes the video frames, it detects objects
scene perception, and real-time object tracking. by feature matching between the real-time video frame and the
Recently, many of approaches and advances introduced such reference object image that we want to track it. LattePanda was
as model-based, shape-based and appearance-based methods. preferred as a microprocessor in the developed system. It is a
The Techniques that based on a model method represent the computer-on-module powered by Intel atom processor, 4GB
object in the image as a set of various three-dimensional RAM and 64GB embedded memory. Figure 1 shows the
objects [1]-[3] such as cones and cubes. The Shape-based Lattepanda board.
techniques [3]-[8] trying to describe the object in the image by
its shape primitives like boundary fragments and contours. In
the opposite, the appearance-based techniques used only the
appearance which is captured by different views of the object
in the two-dimensional images. In this research paper,
Oriented FAST and Rotated BRIEF algorithm used as a feature
extracting method. The algorithm introduced by Ethan Rublee,
Vincent Rabaud, Kurt Konolige and Gary R. Bradski in their
paper in 2011, as they mentioned it is an excellent alternative
to SIFT and SURF in computational cost and matching
performance and substantially in the patents where ORB is a Fig. 1 LattePanda development Board
free and Open-source algorithm available as a part of OpenCV
computer vision library. ORB based on FAST (Features Zumo robot shield which is shown in Figure 2 was used for
Accelerated from Segment Test) key points detector and moving part of the developed robot. It consists of 4 motors and
BRIEF (binary robust independent elementary features) speed controller. The Lattepanda can control the speed of the
descriptor with some modifications to improve the motors using the commands that received from the Joystick.
performance. The implementation of the ORB algorithm with
the Brute force matching method used in our work. The system
detects interset key points from the camera video frames at the
real-time and matching the descriptor with given reference
object image descriptor using Brute-force the distance ratio
between detected keypoints must be 0.65 and skip all other key
179
Abdulmajeed and Seyfi, Object Recognition System Based on Oriented FAST and Rotated BRIEF, ISAS2018-Winter, Samsun, Turkey
Fig. 2 Zumo robot shield
A4Tech HD webcam which is shown in Figure 3 was used

as a camera module on the moving robot. The camera is
connected to the lattepanda via USB connection.
Fig. 6 Flowchart of the proposed system
A. Oriented FAST and Rotated BRIEF algorithm

ORB is a fast, robust local feature detector introduced by
Fig. 3 A4Tech webcam Ethan Rublee et al. in 2011, The author of the algorithm made
some modifications on the FAST keypoints detector algorithm
Lattepanda bluetooth keyboard which is shown in Figure 4 and BRIEF descriptor to enhance the performance with
was used to remotely control the robot using the arrows. When orientation and rotation. The FAST does not compute the
you click the arrows the robot will move to the selected orientation. The authors modify it to calculate the intensity
direction. centroid of the patch with a located corner at the center. The
direction of the vector from this corner point to centroid gives
the orientation. Moments are computed to enhance the rotation
invariance. Also, authors of ORB modify the BRIEF
descriptor algorithm to perform better with rotation by steering
Fig. 4 Lattepanda keyboard
the BRIEF according to key points orientation. Figure 7 Shows
the ORB matching performance.
Figure 5 shows the RC robot and the Controller. The
controller is Bluetooth powered and used to send a command
to the robot to move. Figure 6 presents the flowchart of the
proposed system. Firstly, the video frame obtained from the
camera to detect the features using ORB then matching its
features with reference object image using Brute-force
matcher and then applying the filtering method to find the best
matches. If the matches equal or greater than the threshold
value, the object will be recognized.
Fig. 7 ORB matching performance
B. Features matching
In our paper, we used the brute-force matcher which is
manageable. It uses the descriptor of one feature in the first set
and is matched with all other features in another set using some
distance estimation. Moreover, the adjacent one is returned.
After we extract the matches, we filter them to get the best
Fig. 5 The RC robot match possible by measuring the threshold which it is the
summation of matches distance divided by the length of them
and multiply them by the ratio. The ratio is 0.65. The best
matches that have a distance less than the threshold value.
III. RESULTS
We used an RC robot system with Lattepanda computer on
module and camera for real-time object tracking and
recognition the Robot is wifi powered which is transmit live
video to another Computer. Each video frame that obtained
from the camera, the algorithm extracts the key points on the
image and matching its descriptor with a reference object
image descriptor. The matches filtered using distance
threshold to get the better matches between the object image
180
Abdulmajeed and Seyfi, Object Recognition System Based on Oriented FAST and Rotated BRIEF, ISAS2018-Winter, Samsun, Turkey
and object in the scene of the camera. Figure 8 shows the

performance of our system.
Fig. 8 Sample object recognition
IV. DISCUSSION
The designed robot is subject to furtherly developing,
especially in terms of software. After automatically
recognition of an object or multiple objects is succeeded, it can
be used in a wide area of today’s world. In this context, this
project is aimed to be more developed in order to work for
multiple purposes.
V. CONCLUSION
Object recognition is a relevant computer science field, and
it targets many applications such as military, security and
facial recognition. Image features extraction methods play a
significant rule in the performance of such systems. In this
research paper, we presented a method based on Oriented
FAST and Rotated BRIEF Features and using brute-force
matcher with matches filtering method based on distance
threshold.
REFERENCES
[1] M. Bennamoun, and G. Mamic. Object recognition: fundamentals and
case studies. Springer Science & Business Media, 2002.
[2] P.J. Besl, and R.C. Jain, Three-dimensional object recognition, ACM
Computing Surveys (CSUR) 17.1 (1985): 75-145.
[3] I. Biederman, Recognition-by-components: A theory of human image
understanding. Psychological Review, 94(2):115-147, 1987.
[4] A. Opelt, A. Pinz, and A. Zisserman. A Boundary-Fragment Model for
Object Detection. In Proc. ECCV, volume 2, pp 575–588, May 2006.
[5] B. Wu, and R. Nevatia. Detection of multiple, partially occluded
humans in a single image by bayesian combination of edgelet part
detectors, Tenth IEEE International Conference on Computer Vision
(ICCV 2005), Vol. 1. 2005.
[6] A. Opelt, A. Pinz, A. Zisserman, Incremental Learning of Object
Detectors Using a Visual Shape Alphabet, Proceedings of the 2006
IEEE Computer Society Conference on Computer Vision and Pattern
Recognition (CVPR’06).
[7] S. Belongie, J. Malik, And J. Puzicha, 2001. Matching shapes, In
Proceedings of the IEEE International Conference on Computer Vision
(ICCV’01).
[8] S. Belongie, J. Malik, and J. Puzicha, Shape Matching and Object
Recognition Using Shape Contexts, IEEE Trans. Pattern Analysis and
Machine Intelligence, vol. 2, no. 4, pp. 509-522, Apr. 2002.
[9] E. Rublee, V. Rabaud, K. Konolige, G. Bradski, ORB: An efficient
alternative to SIFT or SURF, IEEE international conference on
Computer Vision (ICCV), 2011.
181
Volume 3 (2018), 182-187
Ulusal Bir Yeşil Bina Sertifika Sistemi İçin Arazi Yönetimi Kriter Önerisi
S. Bilge Erdede1*, Sebahattin Bektaş 2
1Tapu ve Kadastro 3. Bölge Müdürlüğü, İzmir, Türkiye
2 HaritaMühendisliği Anabilim Dalı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Türkiye
*Corresponding author and speaker: bilgeerdede@gmail.com
Özet – Yeşil bina sertifika sistemleri, sürdürülebilir binaları tanımlamak ve belli kriterlere göre sınıflandırmak için en geçerli
yöntemdir. Şu an ülkemizde bulunan yeşil bina sayısı günden güne artmakta ve ulusal bir sertifika sistemimiz olmadığından
dünyada en çok kabul gören sertifika sistemleri LEED ve BREEAM uygulanmaya çalışılmaktadır. Ülkemiz için ulusal bir
sertifika sistemi oluşturulması kaçınılmazdır. Bu çalışmada ülkemizde oluşturulacak olası bir ulusal yeşil bina sertifika
sisteminde özellikle harita mühendisleri açısından çok önemli bir yere sahip olan "Arazi Yönetimi" başlığı ele alınmış ve bu
başlık altındaki kriterler belirlenmiştir. Bu kriterlerin belirlenmesi için anket çalışması yapılmış ve sonuçları irdelenerek Arazi
Yönetimi başlığının alt kriterleri ve ağırlıkları hesaplanmıştır.
Abstract – Certification systems are the most valid method used to identify and classify sustainable buildings according to
certain criteria. The outstanding green building certification systems in the world, in addition to BREEAM in the United
Kingdom, and LEED in the United States, are SBTOOL, which has been developed in Canada but introduced as an
international system, HKBEAM and CEPAS, used in Hong Kong, GREEN STAR used in Australia, and CASBEE used in
Japan. Therefore, it is indispensable to establish a national certification system. In this study, green building certification
system to be established in our country was discussed under the title of “Land Management” which has been attached great
importance especially by survey engineers, and the criteria under this title were identified. A survey was conducted to
determine these criteria and the results were examined. The subcriteria of the title of land management were identified and
their weights were calculated.
Keywords – Yeşil bina, yeşil bina sertifika sistemi, arazi yönetimi, LEED, BREEAM
I. YEŞIL BINA NEDIR? belirlemiştir [3]. Yeşil binalar daha sağlıklı ve çevre
Yeşil binalar, doğaya, insanlara, çevreye, enerji ve dostu binalar yaratırken aynı zamanda ekonomik ve
doğal kaynaklara saygılı, doğal kaynakların en verimli sosyal yarar da sağlamaktadırlar.
şekilde kullanıldığı, kendi yaşam döngüsü içerisinde
II. YEŞIL BINA SERTIFIKA SISTEMLERI
çevreye zarar vermeyen, enerji tüketimini azaltarak
doğal kaynakları korumaya çalışan, binadaki ve Sertifika sistemleri, yeşil binaların sürdürülebilirlik
çevresindeki bütün canlıların sağlığını korumayı düzeyini ölçmek ve en yüksek sertifika düzeyinde en iyi
amaçlayan çevre dostu binalardır [1]. uygulama deneyimini sağlamak için geliştirilmiştir.
Yeşil binalar insanların doğayla bütünleşmesini Verilen kriterler ile sürdürülebilir binaların tasarımı,
sağlarken, içinde yaşayan insanların sağlığını korumak, yapımı ve işletilmesi sertifikalandırılmış olacaktır.
çalışanların verimini artırmak, doğal kaynakları en Kriterler ya enerji verimliliği gibi sadece sürdürülebilir
verimli şekilde kullanmak ve çevresel tahribatı bina yaklaşımını, ya da can alıcı noktadaki
minimum düzeye indirmek amacıyla inşa edilirler. performansını belirleyerek bütün binayı ele alan
Bütün bunları sağlamak için, güneş ve rüzgar enerjisi sürdürülebilir gelişme, insan ve çevre sağlığı, su
gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelirken, tasarrufu, malzeme seçimi, iç mekan kalitesi, sosyal
yapıların kendi enerjisini üretmesini, gün ışığından durum ve ekonomik kalite gibi yönleri içerir [4].
mümkün olduğunca faydalanmayı ve etkin bir ısı Sertifika sistemleri, sürdürülebilir binaları
yalıtımı sağlar. Doğru bir katı atık yönetim sistemi tanımlamak ve belli kriterlere göre sınıflandırmak için
oluşturur. Yerel malzeme kullanır ve çevreye uyumlu en geçerli yöntemdir. Binaların hangi açıdan yeşil bina
bir görünüm elde eder [2]. olduğunu belirler ve yeşil bina kavramının
Küresel ısınmanın nedenlerinden olan karbondioksit somutlaşmasını sağlar. Sertifika sistemleri, belirli
salınımının %40'ı, su kullanımının %12'si, atık değerlendirme standartları oluşturarak yeşil binayı
malzemelerin %65'i ve elektrik tüketiminin %71'i tanımlamak, binanın bütünü için bir tasarım yöntemi
binalar ve yerleşimlerden kaynaklıdır. Amerika'daki bir geliştirmek, yapı sektöründe çevresel liderlik tanıyarak
çalışma yeşil binaların enerji tüketiminde %24-50, yeşil rekabeti teşvik etmek ve yeşil binanın yararları ile
karbondioksit salınımında %33-39, su tüketiminde %40 ilgili tüketicileri bilinçlendirerek bina pazarını
ve atıklarda %70'e varan bir düşüş sağlanacağını dönüştürmeyi amaçlamaktadır [5].
182
Erdede, Bektaş, Ulusal Bir Yeşil Bina Sertifika Sistemi İçin Arazi Yönetimi Kriter Önerisi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Dünyada öne çıkan sertifika sistemleri; İngiltere'de

BREEAM ve Amerika'da LEED sürdürülebilir bina
sertifikalandırma sistemleri dışında, Kanada'da
geliştirilen ancak kendisini uluslararası bir sistem olarak
adlandıran SBTOOL, Hong Kong'ta kullanılan
HKBEAM ve CEPAS, Avustralya'da kullanılan
GREEN STAR, Japonya'da kullanılan CASBEE gibi
birçok yeşil bina sertifika sistemi bulunmaktadır [6]. Bu
sertifika sistemleri başlangıçta her ülkenin kendi yerel
standartlarına ve iklim verilerine göre hazırlansa da
LEED ve BREEAM sertifika sistemleri uluslararası
kimlik kazanarak, kendisine özgü sertifika sistemi
bulunmayan ülkeler bu sertifika sistemlerini kullanmaya Şekil 2. BREEAM sistemi değerlendirme kriterleri ve
başlamıştır [7]. Dünya'da yaygın olarak kullanılan oranları [11]
sertifika sistemleri Şekil 1'de gösterilmiştir.
Performansa dayalı olarak bu kriterlerin her birine
puan verilir. Her kategorideki puanların yüzdesi
hesaplanır. Elde edilen yüzdeler kategoriye ait ağırlık ile
çarpılır ve toplam kategori puanı belirlenir. Daha sonra
tüm kategorilerdeki puanlar toplanarak BREEAM puanı
belirlenir. Ardından bina geçer, iyi, çok iyi, mükemmel
ya da olağanüstü şeklinde sertifikalandırılır ve tasarım
ya da yapıya bir sertifika verilir [4].
B. LEED
USGBC tarafından 1998 yılında geliştirilen ve kar
amacı gütmeyen LEED sertifika sistemi, 1800'den fazla
üyeden oluşan ulusal ve uluslararası düzeyde bir
sertifika sistemidir. Sistem, yeşil binaların tasarımının
yönlendirilebilmesi için ölçülebilir bir nitelikte
Şekil 1. Dünyada yaygın olarak kullanılan sertifika standartlara bağlanmasını sağlamak, yapı tasarım
sistemleri [8] sürecini bir bütün olarak ele almak, yeşil binalar
konusunda daha iyi sonuçlar elde edebilmek için
A. BREEAM
rekabeti desteklemek, hem insanlar hem de yapı sektörü
1990'da İngiltere Yapı Araştırma Kurumu (Building için yeşil binalar ile ilgili farkındalığı arttırmak
Research Establishment-BRE) tarafından ortaya amaçlarını taşımaktadır [12].
çıkarılan ve yönetilen BREEAM, kriterlere dayalı LEED genel olarak altı kategoride değerlendirme
değerlendirme yapan ilk yeşil bina sertifika sistemidir. yaparak, belirli puanlar ile sertifika vermektedir. Bu
İlk nesil sertifikalar için model olarak kabul edilebilir. kategoriler ve oranları Şekil 3.'te gösterilmiştir [4].
Amerika'da ortaya çıkan LEED sistemi de BREEAM
sisteminden türetilmiştir [9]. Kurumun ana hedefi,
sürdürülebilir kalkınmanın en geniş kapsamlı bileşeni
olan çevresel kalkınmadır [10].
BREEAM, çeşitli yapı türlerini değerlendirmek için
ilk başladığı günden beri farklı yapı versiyonları
oluşturulmuştur. Sertifika programı, ofisler, endüstri
alanları, okullar, adliye binaları, cezaevleri, çok amaçlı
konutlar, hastaneler, özel konutlar ve mahalleler için
kullanılabilir. Sertifika versiyonları esasen, çevresel
etkileri benzer bir yelpazede göz önüne alır.
Değerlendirme kriterleri dokuz tane olup, bu kriterler ve
oranları Şekil 2.'de gösterilmiştir [4].
Şekil 3. LEED sistemi değerlendirme kriterleri ve
oranları [11]
Değerlendirme toplamda 100 puan üzerinden

yapılır. Ancak, Yenilik ve Tasarım ve Yerel Öncelik
kategorilerinden fazladan bir 10 puan kazanılabilir. Bu
kriterlere göre belirlenen puanlar ile Sertifikalı (40-49
puan), Gümüş (50-59 puan), Altın (60-79 puan) ve
Platin (80 puan ve üstü) şeklinde dört farklı sertifika
alınabilir.
183
C. Green Star ışıklandırma, iç mekan hava kalitesi, hizmet yeteneği,

Green Star, uluslararası kabul görmüş sürdürülebilir dayanıklılık, güvenilirlik, esneklik ve uyum konularını
bir değerlendirme sistemidir. 2003 yılında Avustralya içerir [17].
Yeşil Bina Konseyi (Green Building Council Australia- CASBEE sisteminde her bir kategori için puan
GBCA) tarafından ortaya çıkarılan Green Star, eğitim, verilir, daha sonra puanlar ağırlıklandırılır ve yapının
sağlık, sanayi, konut, ofis, iç mekan, alışveriş merkezi çevresel kalitesi (Q) ve yapının çevresel yükleri (L)
ve kamu için çeşitli kriterlere göre değerlendirme olarak iki bölüme ayrılır. Kalite (Q), iç mekan çevresi,
yapmaktadır [13]. Soğutma sistemleri ve güneşten servis kalitesi ve arsa sınırlarındaki binanın dış çevresini
korunmanın büyük önem taşıdığı sıcak iklimlerdeki içerir. Çevresel yükler (L) ise, enerji, kaynaklar ve
binaların ihtiyaçlarını karşılamak için geliştirilmiştir malzemeler ve arsa dışı çevresini içerir. Bina Çevre
[14]. Verimliliği (BEE), yapının çevresel kalitesinin (Q),
Green Star sertifika sistemi dokuz kategori altında yapının çevresel yükleri (L)'ye bölünmesi ile bulunur
değerlendirme yapmaktadır. Bu kategoriler ve oranları [15]. BEE ile ilgili bilgiler Şekil 5.'te gösterilmiştir.
Şekil 4.'te gösterilmiştir [13].
Şekil 5. Bina çevre verimliliği ile ilgili temel

Şekil 4. Green Star kategori oranları [15] kavramlar [18]
Yapıların bu kategorilere göre değerlendirme sonucu Q ve L hesaplandıktan sonra çevresel etkinlik değeri
aldığı puanlar, bölgesel farklılıklara göre belirlenen Şekil 6.'ya göre grafiksel olarak ifade edilerek yapının
ağırlık katsayıları ile çarpıldığı için, sistem sürdürülebilirlik düzeyi belirlenir.
Avustralya'daki farklı iklim bölgelerinde değerlendirme
yapılabilmesini ve daha reel sonuçlara ulaşılmasını
sağlamaktadır [11].
Bu kategorilerden kazanılan puanlar neticesinde 1 ile
6 yıldız arasında sınıflandırma yapılır. Yapının "Yeşil"
olarak değerlendirilebilmesi için en az 4 yıldız alması
gerekmektedir. Bu puanlar Çizelge 1'de gösterilmiştir.
Çizelge 1. Green Star sertifika puanları

Yıldız
Puanı Durumu
Sayısı
1 10-19 Düşük Şekil 6. BEE'ye göre sürdürülebilirlik düzeyi [16]
2 20-29 Ortalama
3 30-44 İyi CASBEE sertifika sisteminde beş farklı sertifika
45-59 Çok İyi verilmektedir. Sertifika düzeyleri Çizelge 2.'de
4
görülmektedir.
5 60-74 Avustralya'nın En İyisi
6 75-100 Dünya'nın En İyisi
Çizelge 2. CASBEE değerlendirme dereceleri [16]
D. CASBEE
Japonya Sürdürülebilir Yapı Konsorsiyumu (Japan
Sustainable Building Consortium-JSBC) ve Yeşil Bina
Konseyi (Japan Green Building Council-JaGBC)
işbirliği ile 2001'de geliştirilen CASBEE, binaların ve
yapılı çevrenin çevresel performansını derecelendirmek
ve değerlendirmek için oluşturulan bir araçtır. Japonya III. MATERYAL VE YÖNTEM
ve Asya ülkelerinin özelliklerini dikkate alarak Çalışmada arazi yönetimi kriterlerini ve alt kriterlerini
hazırlanmıştır. CASBEE üzerinde hiç bir kayıt sistemi belirlemek için BREEAM, LEED, SBTOOL ve
yoktur, sadece sertifika sistemidir [16]. ÇEDBİK sistemlerinin araziyle ilgili kısımları
CASBEE, enerji, kaynaklar ve malzemeler, hava incelenmiştir. Bu incelemeler ve yerel ihtiyaçlar
kirliliği, rüzgar hasarı, güneş ışığı obstrüksiyonu, ışık düşünülerek arazi yönetimi başlığının alt kriterleri "Bina
kirliliği, gürültü ve akustik, ısıl konfor, aydınlatma ve Özellikleri", "Arazinin Ekolojik Değer ve Özelliklerinin
184
Korunması", "Arazi Özellikleri", "Kentsel Donatılara ve IV. BULGULAR VE TARTIŞMA

Ulaşım Ağlarına Yakınlık" ve "Risklerin Belirlenmesi"
Arazi yönetimi başlığı altında belirlenen
olarak belirlenmiştir. Bu kriterlerin alt kriterleri
kriterlerin, alt kriterlerinin ağırlıklarının
belirlenerek her bir kriter için anket sorusu hazırlanmış,
belirlenebilmesinde kullanılmak üzere öncelikle anket
bu anket soruları yeşil bina sertifika sisteminin içinde
sorularına verilen cevapların önemsiz, az önemli, orta
yer alan disiplinlerdeki öğretim elemanlarına
düzeyde önemli, önemli ve çok önemli olmak üzere beş
gönderilerek, gelen cevaplar SPSS programına
farklı cevaba göre frekansları ve yüzdeleri
girilmiştir. SPSS ile öncelikle güvenirlik analizi
hesaplanmıştır.Sonraki adımda cevapların ortalamaları
yapılmış, böylece yapılan anketin ne kadar güvenli
ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Bu hesaplara göre
olduğu irdelenmiştir. Yapılan güvenirlik analizi
ana kriterler ve alt kriterler kendi içerisinde ağırlıklarına
Cronbach Alpha'dır. Bu analiz sonucunda Cronbach
göre sıralanmıştır. Bu kapsamda ortalamalar ve standart
Alpha sonucu 0.921 olarak elde edilmiştir. 0.9'un
sapmalar şu şekilde hesaplanmıştır:
üzerindeki değerler mükemmel olarak kabul
edilmektedir. Dolayısıyla yapılan anket mükemmel Ko =
N
(1)
derecede güvenilir çıkmıştır. Yapılan bu irdelemeden n
sonra kriterlerin alması gereken ağırlıklar sıralama,

puanlama ve ikili karşılaştırma yöntemlerine göre K o = Kriter ortalaması
belirlenmiştir.
N= Katılımcıların ilgili kritere verdiği puanların
Çizelge 3. Literatür çalışması sonucunda belirlenen toplamı
arazi yönetimi kriterleri n= Katılımcı sayısı
B- Bina Özellikleri
B1. Ekonomik Olması Standart sapma varyansın karekökü alınarak
B2. İşlevsel Olması hesaplanmaktadır.
B3. Kent Estetiğine Uygun Olması
B4. Çevre Dostu Olması ∑(Ni −Ko )2
B5. Geri Dönüşümlü Malzeme Kullanılması
S=√ (2)
n−1
B6. İnovatif Olması
B7. Enerji Verimli Olması
B8. Su Tasarruflu Olması
S= Standart sapma
B9. Atık Yönetimi Olması Ni = Katılımcının i. soruya verdiği puan
B10. Proje Tasarımı
B11. Yenilenebilir Enerji Kullanımı K o = Kriter ortalaması
B12. Malzeme Yönetimi Olması
B13. Sağlık ve Konfor Sağlaması n= Katılımcı sayısı
E- Arazinin Ekolojik Değer ve Özelliklerinin Korunması
E1. Arazinin Yeniden Kullanımı Hesaplanan ortalama, standart sapma, ağırlık ve
E2. Sulak Alan ve Sahil Bölgelerinin Korunması sıralamalar Çizelge 4.'te gösterilmiştir. Hesaplanan
E3. Biyoçeşitliliğin Korunması ağırlıklara göre ana kriterlerin sıralaması "Bina
E4. Yeraltı ve Yerüstü Suların Korunması Özellikleri", "Arazinin Ekolojik Değer ve Özelliklerinin
A- Arazi Özellikleri
A1. Arazi Kısıtları
Korunması", "Arazi Özellikleri", "Kentsel Donatılara ve
A2. Yenilenebilir Enerji Kaynağı Potansiyeli Ulaşım Ağlarına Yakınlık" ve "Risklerin Belirlenmesi"
A3. Ortam Hava Kalitesi olarak bulunmuştur. "Bina Özellikleri" ana kriterinin
A4. Pazar Değeri ağırlığı 4.4543, "Arazinin Ekolojik Değer ve
A5. Arazinin İmar Durumu Özelliklerinin Korunması" ana kriterinin ağırlığı 4.3851,
A6. Arazinin Topografyası
"Arazi Özellikleri" ana kriterinin ağırlığı 4.0589,
A7. Arazinin Jeolojik Yapısı
A8. Bölgenin İklim Şartları "Kentsel Donatılara ve Ulaşım Ağlarına Yakınlık" ana
A9. Bölgenin Kültürel Mirası kriterinin ağırlığı 3.3861 ve "Risklerin Belirlenmesi"
A10. Bölgenin Demografik Yapısı ana kriterinin ağırlığı da 3.5045 olarak hesaplanmıştır.
A11. Bölgenin Ekolojik Yapısı Alt kriterler de kendi içlerinde ağırlıklarına göre
A12. Güneş Enerjisi Potansiyeli sıralanmıştır.
A13. Rüzgar Enerjisi Potansiyeli
A14. Jeotermal Enerji Potansiyeli
K- Kentsel Donatılara ve Ulaşım Ağlarına Yakınlık Çizelge 4. Anket verilerinin ortalama, standart sapma,
K1. Kamusal Hizmet Alanlarına Yakınlık ağırlık ve önem sıralamaları
K2. Metro ve Hafif Raylı Sistemlere Yakınlık
K3. Dinlenme ve Rekreasyon Alanlarına Yakınlık
K4. Bisiklet Yolu ve Spor Alanlarına Yakınlık
K5. Ticari Tesislere ve Yaşam Merkezlerine Yakınlık
K6. Kültür ve Sanat Merkezlerine Yakınlık
K7. Sağlık ve Kişisel Bakım Tesislerine Yakınlık
R- Risklerin Belirlenmesi
R1. Doğal Afet Riski
R2. Beşeri Afet Riski
R3. Güvenlik
R4. Çöp Toplama Noktalarına Yakınlık
R5. Hayvan Barınaklarına Yakınlık
R6. Arıtma Tesislerine Yakınlık
185
IV. SONUÇLAR
Türkiye'de önem kazanmaya başlayan ve sayısı
gittikçe artan yeşil binaların niteliklerini belirlemek için
yerel bir sertifika sistemine olan ihtiyaç artmıştır. Bu
nedenle farklı çalışma grupları farklı sertifika sistemleri
hazırlamaktadır. Ancak henüz yasal bir geçerliliği
"Bina Özellikleri" kriterinin en önemli alt kriteri bulunan bir sertifika sistemi bulunmamaktadır.
"İşlevsel Olması" olarak bulunmuştur. Binanın proje Tez çalışması kapsamında Türkiye için ulusal bir
tasarımı, sağlık ve konfor sağlaması ve kent estetiğine sertifika sistemi oluşturulması durumunda bu sistemde
uygun olması da en önemli kriterler arasındadır. Bina yer alması gereken başlıklardan biri olan "Arazi
özelliklerinin en düşük değeri alan alt kriteri binanın Yönetimi" başlığı ele alınmış ve bu başlık altındaki
"İnovatif Olması" olmuştur. "Arazinin Ekolojik Değer kriterler ve ağırlıkları belirlenmiştir. Yapılan literatür
ve Özelliklerinin Korunması" kriterinin en önemli alt araştırmaları sonrası kriterler; "Bina Özellikleri",
kriteri "Yeraltı ve Yerüstü Sularının Korunması", en "Arazinin Ekolojik Değer ve Özelliklerinin Korunması",
düşük değeri alan alt kriteri ise "Arazinin Yeniden "Arazi Özellikleri", "Kentsel Donatılara ve Ulaşım
Kullanımı" olarak belirlenmiştir. "Arazi Özellikleri" Ağlarına Yakınlık" ve "Risklerin Belirlenmesi" olarak
kriterinin en önemli alt kriteri ise "Ortam Hava Kalitesi" belirlenmiştir. Oluşturulan anket çalışmasıyla bu
olarak belirlenmiştir. Güneş enerjisi potansiyeli ve kriterlerin alt kriterleri belirlenmiş ve bu alt kriterlerin
yenilenebilir enerji kaynağı potansiyeli de "Arazi ağırlıkları Sıralama, Puanlama ve İkili Karşılaştırma
Özellikleri" kriterinin önemli alt kriterlerindendir. Arazi yöntemleriyle bulunmuştur.
Özelliklerinin alt kriterlerinden en düşük değeri alan ise Yapılan anket sonuçlarına göre en önemli kriter “Bina
"Pazar Değeri" olmuştur. "Kentsel Donatılara ve Ulaşım Özellikleri” olurken en düşük puanı “Risklerin
Ağlarına Yakınlık" kriterinin en önemli alt kriteri Belirlenmesi” kriteri almıştır. Binanın işlevsel olması,
"Bisiklet Yolu ve Spor Alanlarına Yakınlık" olarak sağlık ve konfor sağlaması, kent estetiğine uygun ve
belirlenirken, en düşük puanı alan alt kriter ise "Kültür çevre dostu olması diğer kriterlere göre daha çok öne
ve Sanat Merkezlerine Yakınlık" olmuştur. "Risklerin çıkmıştır.
Belirlenmesi" kriterinin alt kriterlerinden en önemlisi Ülkemizde son dönemde oldukça artan yeşil binaları
"Doğal Afet Riski" olmuştur. En düşük puanı alan alt doğru olarak değerlendirmek için ulusal bir yeşil bina
kriter ise "Hayvan Barınaklarına Yakınlık" olarak sertifika sistemi oluşturulması, oluşturulan bu sistemin
belirlenmiştir. devletin kontrolü altında yürütülmesi en doğru yaklaşım
olacaktır.
Anket kriterlerinin ağırlıkları Sıralama, Puanlama ve
Yeşil bina sertifika sistemleri pek çok meslek
İkili Karşılaştırma Yöntemlerine göre hesaplanmıştır.
disiplinini içinde barındırmaktadır. Yeşil bina
Sıralama, puanlama ve ikili karşılaştırma yöntemlerine
projelerinde en önemli konulardan biri arazi yönetimi
göre bulunan ağırlıklar Çizelge 5.'te gösterilmiştir.
aşamasıdır. Arazi yönetimi harita mühendislerinin temel
Çizelge 5. Sıralama, puanlama ve ikili karşılaştırma uğraş alanlarından biridir. Yeşil bina sertifika
yöntemlerine göre bulunan ağırlıklar sistemlerinin arazi yönetimi kısımlarında, özellikle proje
için yer seçimi yapılmasında, projenin uygulanmasında,
tasarım ve yapım aşamasında harita mühendisleri
kesinlikle yer almalıdır.
KAYNAKLAR
[1] L. Jones, Environmentally Responsible Design: Green and
Sustainable Design For Interior Designers, John Wiley& Sons,
Inc., New Jersey, 2008.
[2] (2015a) Sürdürülebilir Yeşil Binalar Ders Notu. [Online].
Available:
http://www.yildiz.edu.tr/~okincay/dersnotu/YesilIBolBiNA.pdf
[3] (2015b) Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği. [Online].
Available: http://www.cedbik.org/yesil-bina-
nedir_p1_tr_3_.aspx
[4] M. Bauer, P. Mösle, and M. Schwarz, Green Building:
Guidebook for Sustainable Architecture, Springer, Springer-
Verlag Berlin Heidelberg, 2010.
[5] E. P. Şimşek, “Sürdürülebilirlik bağlamında yeşil bina olma
kriterleri: Kağıthane Ofispark Projesi Örneği”, Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Gayrimenkul Geliştirme Anabilim Dalı, İstanbul, 2012.
186
[6] S. B. Erdede ve S. Bektaş, 2014. “Ekolojik açıdan

sürdürülebilir taşınmaz geliştirme ve yeşil bina sertifika
sistemleri,” Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(1):1-12,
2014.
[7] İ. Saka, “Sürdürülebilirlik açısından İstanbul’da bir ofis
binasının Leed sertifikalandırma sistemi kapsamında
değerlendirilmesi,” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı,
İstanbul, 2011.
[8] D. Bengü, “Yapı üretim sürecinde LEED yeşil bina sertifika
sisteminin değerlendirilmesi, Türkiye'den örnekler,” Yüksek
Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Mimarlık Anabilim Dalı, 253, İstanbul, 2012.
[9] T. Ebert, N. Eßig and G. Hauser, Green Building Certification
Systems, Detail Green Books, Architektur-Dokumentation
GmbH&Co. KG, Munich, 2011.
[10] A. Sev, Sürdürülebilir Mimarlık (1. Baskı). Yem Yayın,
İstanbul, 2009.
[11] A. Sev ve N. Canbay, “Dünya Genelinde Uygulanan Yeşil Bina
Değerlendirme ve Sertifika Sistemleri”, Yapı Dergisi Yapıda
Ekoloji Eki: Ekolojik Mimarlıkta Somut Adımlar, 2009.
[12] T. Köteşli Aydın, “Yeşil bina sertifikasyonları kapsamında
yerel sistem gerekliliğinin değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans
Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul, 2013.
[13] (2015c) Green Building Council Australia. [Online]. Available:
https://www.gbca.org.au/green-star/green-star-overview
[14] Y. Roderick, D. McEwan, C. Wheatley and C. Alonso,
“Comparison of Energy Performance Assessment Between
LEED, BREEAM and Green Star,” Eleventh International
IBPSA Conference, Glasgow, Scotland, 2009.
[15] (2016) IFMA. [Online]. Available:
http://cdn.ifma.org/sfcdn/membership-documents/green-rating-
systems-htg-final.pdf
[16] (2015d) CASBEE. [Online]. Available:
http://www.ibec.or.jp/CASBEE/
[17] M. Türker, “Green building rating systems: an assessment for
Turkey and the case of Erzurum shopping center- the first
BREEAM certified building of Turkey,” Master Thesis,
Istanbul Technical University, Graduate School of Science
Engineering and Technology, İstanbul, 2010
[18] M. Anbarcı, Ö. Giran ve İ.H. Demir, “Uluslararası Yeşil Bina
Sertifika Sistemleri ile Türkiye'deki Bina Enerji Verimliliği
Uygulaması,” 6. İnşaat Yönetimi Kongresi, 25-26-27 Kasım,
Bildiri Kitabı, 158-176, Bursa, Türkiye, 2011.
187
Volume 3 (2018), 188-192
Krom Kaplama Yapılmış Poliamid Malzemelerin Sıcaklık Yükü Altındaki

Gerilme Dağılımlarının Sonlu Elemanlar Yöntemiyle İncelenmesi
Emre Esvet Müftüoğlu1 ve Bahattin Kanber1*+
1Makine Mühendisliği Bölümü/Mühendislik ve Doğa Bil. Fak., Bursa Teknik Üniversitesi, Bursa, Türkiye
*Corresponding author: bahattin.kanber@btu.edu.tr
+Speaker: bahattin.kanber@btu.edu.tr
Paper Type: Full Paper
Özet –Bu çalışmada plastik malzemeler üzerine yapılan metalik kaplamalar incelenmiştir. Metalik kaplamalarda katman
kalınlığıyla ilişkili olarak termal yük altında termal genleşme sebebiyle oluşan gerilme dağılımları araştırılmıştır. Çalışmada
silindir çubuk, kiriş ve açma kolu isimli modeller oluşturulmuştur. Oluşturulan modeller, ana malzeme poliamid olacak şekilde
üzerine sırasıyla bakır, nikel ve kromdan oluşan katmanlar ilave edilerek elde edilmiştir. Poliamid ana malzeme katı elamanlarla
modellenirken, kaplamalar için kabuk elemanlar kullanılmıştır. Her bir katmanın alt yüzeyle teması, ideal yapışık olarak
varsayılmıştır. Modeller SolidWorks yazılımı ile oluşturulup, termal yükün uygulandığı analizler, ANSYS Workbench yazılımı
ile yapılmıştır. Modellerde her bir katmanın (bakır, nikel ve krom) farklı kalınlık varyasyonları için farklı geometri ve analizler
oluşturulup katman kalınlıklarındaki değişimin katmanlar üzerindeki gerilmelere olan etkisi incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar
kullanılarak, sıcaklığın değişimine bağlı Von Mises gerilme grafikleri her bir model için verilmiştir. Sonuç olarak katman
kalınlığına bağlı değişen gerilme dağılımında etkisi en büyük olan katman her bir model için belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara
göre; kaplama kalınlığı arttıkça genel olarak gerilmelerin düştüğü, ancak geometride köşe veya eğri şeklinde şekiller varsa,
gerilme yığılmalarının bu bölgelerde daha fazla olduğu gözlenmiştir.
Anahtar Kelimeler – Sonlu elemanlar yöntemi, ANSYS, krom kaplama, poliamid, plastik.
I. GİRİŞ Her alanda olduğu gibi, elektro-kaplama teknolojileri alanında

Plastik malzeme üzerine elektro-kaplama yöntemiyle da ucu açık, gelişime ve yeniliğe açık yönlere sahip bir
metalik kaplama uygulamalarının geçmişi 1960’lı yıllara teknoloji olduğu belirtilmiştir.
dayanmaktadır. Bu yöntem, genel olarak; plastik malzemenin Literatürde yapılan araştırmalar sonucunda, elektro-kaplama
hafifliğini, kolay şekillendirilme ve kolay üretilebilirlik konusuyla ilgili gerçekleştirilmiş çalışmalarda genel olarak;
yeteneğini metalin dayanım ve görsel özellikleriyle elektro-kaplama prosesi, proseste kullanılan bileşenler,
birleştirmek amacıyla kullanılmaktadır. Elektro-kaplama kaplamanın korozyon direnci, elektro-kaplamaların görsel
teknolojisi, hala gelişmekte olan ve gelecek vadeden bir özellikleri, prosesin toksikolojisi, toksik olmayan elektrolit
teknoloji olarak görülmektedir. Geçmişten bu yana proses alternatiflerinin değerlendirilmesi, proseste kullanılan ağır
mantığı genel olarak aynı kalırken proseste kullanılan metallerin azaltılması, ortam şartlarının prosese etkisi gibi
adımlardan bazılarının ve yine proseste kullanılan konuların incelendiği görülmüştür.
malzemelerin bir kısmının zamanla değiştiği ve geliştiği Genel olarak elektro-kaplama prosesiyle ilgili çalışmalar
görülmektedir. Bu değişimde teknolojinin gelişimi, istek ve barındıran literatürde, elektro-kaplamalı ürünlerin yükleme
beklentilerin farklılaşması, kullanım, çevre ve sağlık şartları altındaki davranışı ya da kaplamayı oluşturan katman
gibi faktörler etkili olmuştur. kalınlığın sıcaklık yüküne maruz kalan ürünün dayanımına
Uygun şekilde kaplanmış olan ürünler, parçanın ağırlığında etkisi gibi konularla ilgili çalışmalarla karşılaşılmamıştır. Bu
hafifletici etkiye sahiptir. Kaliteli kaplamalar daha dayanıklı çalışma literatürdeki bu açığa katkı sağlamak ve benzer
parçaların daha ucuza üretilebilmesini sağlar. Krom elektro- konularla ilgili gelecekte yapılacak çalışmalara fikir vermesi
kaplama ile ürüne kazandırılan parlak krom görüntüsü amacıyla yapılmıştır.
çekicidir ve müşteri talebini olumlu yönde etkilemektedir. Çalışma dahilindeki analizler sonlu elemanlar yöntemiyle
Yapılan çalışmalarda, akademik ve uygulama alanlarınla sanal olarak gerçekleştirildiğinden, kaplama katmanları için
kaplama ile ilgili çalışmaların oldukça aktif olduğu pek çok farklı kalınlık kombinasyonu, yapılabilecek pratik
görülmüştür. Odaklanılan noktalardan bazılarının; çalışmalara oranla çok daha kısa sürede incelenmiştir.
•Kaplamada, iyi korozyon direncini korurken, altın ve II. PLASTİK KAPLAMA TEKNOLOJİLERİ
benzeri değerleri metallerin kullanım miktarının azaltılmaya
çalışılması, Günümüzde kaplama teknolojileri gelişmiş ve yüksek
•Proses dahilinde kullanılan toksik kimyasalların toksik verimli kaplama ürünleri elde etmek oldukça mümkün
olmayan alternatifleri ile değiştirilmesi, olmuştur fakat teknolojinin gelişimi sırasında endüstri pek çok
•Kullanılan ağır metallerin azaltılması, proses sebebiyle zorluk ile karşı karşıya gelmiş ve bu sorunları aşmak için çaba
oluşan atıkların azaltılması, yeni proses ve malzeme grupları sarf etmiştir. Bu süreçte aşılması en büyük zorluk yalıtkan
için çalışmaların yapılması gibi konular olduğu görülmüştür. plastik malzeme üzerine iletken metal malzemeden oluşan ilk
188
Müftüoğlu ve Kanber, Krom Kaplama Yapılmış Poliamid Malzemelerin Sıcaklık Yükü Altındaki Gerilme Dağılımlarının Sonlu Elemanlar
Yöntemiyle İncelenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
katmanın yerleştirilmesi olmuştur. Bu katman geleneksel Bu düzenekte kaplanacak parça katottur. Anot ise kaplama
elektro-depozisyonun gerçekleştiği katman olmakla birlikte bu malzemesi olup iki türde olabilir, kalıcı anot ya da zamanla
katmanın metal ile yapışma kabiliyeti plastik malzeme üzerine malzemesinden kaybeden anot [2].
verimli ve sağlam bir kaplama yapmanın kilit noktasıdır. Kaplama işleminin gerçekleşmesi için güç kaynağı ile
Teknolojinin gelişmeye başladığı zamanlarda bu iletken sisteme elektrik akımı verilir. Akım dolaşımı sebebiyle
katmanın plastik ile yapışma özelliği yeterince iyi değildi. kaplama ünitesi içerisindeki anot malzemeden parçacıklar
İletken katman olarak grafit ya da gümüş esaslı boyalar kopartarak katot parçaya yapışır, böylece kaplama katman
kullanılmaktaydı. Bu malzemelerden oluşan kaplamalar yüke ve/veya katmanları oluşur [3].
maruz kaldığında ya da kimyasal ile temas ettiğinde Metalik kaplama türleri tipik örneklerle birlikte kabaca
bozulmaya uğruyordu. 1960larda kromik asit bazlı anodik kaplama, mühendislik kaplamaları, bu çalışmada
kimyasalların geliştirilmesiyle plastik malzeme üzerinde daha kullanılan dekoratif kaplamalar ve diğer metalik kaplama
efektif aşınma sağlanmış ve böylelikle plastik malzemenin türleri olarak gruplandırılabilir.
metal ile yapışma özelliği muazzam şekilde gelişmiştir. Aynı Dekoratif kaplamalar genel olarak ana malzeme üzerine
zamanlarda krom ve nikel kaplamalarda da gelişmeler devam görsel olarak daha çekici olan ve bazı koruyucu özelliklere
etmekteydi. Bu iki paralel gelişmeyle birlikte plastik malzeme sahip olan bir katmanın eklenmesi şeklinde uygulanır. Bu
üzerine metalin daha iyi yapıştığı ekonomik ve büyük ölçekli kategoride kullanılan metaller bakır, nikel, krom, kalay ve
üretim sağlayabilen kaplama prosesleri ortaya çıkmıştır. çinkodur.
Günümüzde uygulanan kaplama prosesleri bu tekniklere Bu çalışmada, sırasıyla bakır, nikel ve krom katmanlardan
dayanmaktadır. oluşan dekoratif elektro-kaplama yöntemi uygulanmış
Proses incelendiğinde genel olarak plastikleri elektro poliamid malzeme ile modellenmiş geometriler
kaplamaya hazırlama aşamaları üçe ayrılmaktadır; değerlendirilmiştir.
•Plastiğin yüzeyini aşındırarak sonraki adımlarda Bakır katman iki önemli özelliği için tercih edilir.
kullanılacak kimyasallarla etkileşime geçecek hale getirmek, Bunlardan ilki aşındırılmış, mikro işlenmiş yüzeye iyi yapışma
•Aşınmış yüzeyi aktive edip iletken olmayan plastik kabiliyeti, ikincisi ise sünekliği sayesinde diğer kaplama
malzeme üzerinde katalizör alan oluşturarak nikel ya da katmanları ve plastik malzeme arasında tampon görevi görerek
bakırın elektriksiz kaplanmasına hazır hale getirmek, sıcaklık sebebiyle oluşan etkiyi absorbe etme özelliğidir [4].
•Elektriksiz kaplama yöntemiyle ince bir bakır ya da nikel Nikel katman, kaplamadaki korozyon direnci ve aşınma
katmanının plastik malzeme üzerinde oluşmasını sağlayarak direncini özelliğini sağlaması için kullanılmıştır [5].
daha sonra uygulanacak katmanlar için iletken bir taban Krom katman ise mükemmel sertlik ve matlaşma direncini
katman meydana getirmek olarak sıralanabilir. sağlayan katmandır [6].
İletken katman oluşturulduktan sonra malzeme daha Ayrıca yapılan araştırmalarda bakırdan oluşan bir alt
sonraki katmanların elektro kaplama yöntemiyle katman kullanıldığında nikelin korozyon direncinin arttığı
uygulanmasına hazırlanmış olur. Nikel çoğu kaplama görülmüştür [7].
modelinde uygulanmakta ve bakır katmanı da beraberinde Bu çalışmada uygulamada sıklıkla kullanılan ABS
gelmektedir. Nikel kullanımın ana sebepleri iyi korozyon (Akrilonitril-Butadien-Stiren) yerine PA (Poliamid, Naylon)
dayanımı ve parlak metalik görünümüdür. seçilmesinin sebebi; daha iyi çekme modülü ve daha iyi çekme
Plastik üzerine metal kaplama prosesinin kendine yer dayanımına sahip olmasıdır. ABS malzeme, metal kaplama
bulduğu en önemli uygulama alanlarının başında otomotiv çatlamaya başladığında çatlarken PA malzemede bu davranış
endüstrisi gelmektedir. Zararlı atık miktarı ve dolayısıyla yakıt gözlenmez. PA malzeme, metal kaplamanın dayandığı
tüketiminde tasarrufa gitme trendi sektörü araçların gerilmenin iki katı değerindeki gerilme yüklerine kadar
hafifletilmesi ile ilgili çalışmaya yönlendirmiştir. Bu noktada dayanabilir [8].
otomotiv endüstrisi plastiklerin hafif, dayanıklı ve kolay
üretilebilir olma özelliklerini göz önünde bulundurarak araç III. MATERYAL VE METOT
parçalarını metal yerine plastik malzemeyle üretme yoluna Sonlu elemanlar yöntemi, pek çok farklı analiz
girmiştir. Plastik malzemelerden üretilen parçaların metalin yönteminden biridir ve bu çalışmada da bu yöntem
görüntüsüne ve özelliklerine sahip olması için ise kaplama kullanılmıştır. Yöntem, aslında kısmi diferansiyel
yöntemlerinden faydalanılmaktadır. Bu yöntemle üretilen denklemlerin yaklaşık çözümlerini bulmak için kullanılan bir
radyatör ızgaraları, ayna çerçeveleri, aydınlatma muhafazaları, tekniktir. İnşaat, Havacılık ve Makine Mühendisliği
amblemler ve araç iç ve dış trim aksesuarlarında kullanılan alanlarındaki karmaşık yapısal analiz ve elastisite
yansımalı parlak yüzeyler araçlarda kullanılmaktadır [1]. problemlerini çözmek ihtiyacından doğmuştur. Yapısal
Elektro-kaplama yönteminde kilit nokta kaplama ünitesidir. simülasyonlarda sonlu elemanlar yöntemi, şekil değiştirme ve
Kaplama ünitesi, anot, katot ve akımın geçtiği banyo olan mukavemet görselleştirmelerinin oluşturulmasına yardımcı
elektrolitten oluşmaktadır. Endüstriyel uygulamalarda genel olur [9].
olarak ön işlemler ve son işlemler de uygulanır[2]. Ticari olarak kullanılmakta olan pek çok farklı sonlu
Şekil 1’de temel elektro-kaplama ünitesi şeması verilmiştir. elemanlar yöntemi paket programı mevcuttur. Bu tez
çalışmasında, ANSYS paket programı kullanılmıştır. ANSYS,
mühendislik çalışmalarında da en çok kullanılan
programlardan biri olup, yapısal, dinamik, ısı transferi,
akışkan dinamiği, akustik, elektromanyetik, modal gibi pek
çok farklı türde analiz yapabilme yeteneğine sahiptir. Ayrıca,
paket program içerisinde iki ve üç boyutta modellemeyi
sağlayan tasarım modelleme yazılımı da mevcuttur. Tez
Şekil 1. Temel elektro-kaplama ünitesi şeması. çalışmasında kullanılan modellerin tasarımlarının bir kısmında
189
bu yazılımdan yararlanılırken, ayrıca SOLIDWORKS büyüklüklerde uygulanmış olmasına rağmen, oluşan gerilme
modelleme programı da kullanılmıştır. değerleri geometriye bağlı olarak değişiklik göstermiştir.
Bu çalışma kapsamında, sonlu elemanlar yöntemi altında Malzeme maruz kaldığı termal yük kaynaklı gerilme ile şekil
Statik Yapısal (Static Structural) analiz tipi kullanılmıştır. değişimine uğramış ve sıcaklık negatif değerlerdeyken
özellikle plastik malzeme üzerinde büzüşme hali
IV. SONLU ELEMANLAR ÇÖZÜMLERİNDE gözlemlenirken sıcaklık pozitif değerlerde yükseldikçe bu etki
KULLANILAN PARAMETRELER tersine dönerek malzemenin genişleme davranışı olarak
Tüm analizler gerçekleştirilirken her bir malzeme için aynı gözlemlenmiştir. Ana malzeme olan poliamid ve katmanlarda
malzeme özelliği değerleri kullanılmış olup, bu değerlerden kullanılan bakır, krom ve nikelin termal genleşme özellikleri
oluşan mühendislik verileri tablosu Tablo 1’de verilmiştir. birbirinden farklıdır. Dolayısıyla, genişleme ve büzüşme
davranışı da her malzeme için farklı oranlarda gerçekleşmiştir.
Birbirine ideal yapışık olarak kabul edilen katmanlar ve ana
malzemedeki bu termal davranış farkı, gerilmelere sebep
olmaktadır. Katman kalınlığı ve geometri gibi fiziksel
özelliklerin değişmesi ile birlikte her bir malzeme üzerinde
Tablo 1. Analizlerde kullanılan mühendislik verileri. ortaya çıkan bu gerilme değeri, diğer katmanlar üzerinde
oluşan gerilmeleri de doğrudan etkilemektedir.
Çalışmada silindir çubuk, kiriş ve açma kolu isimli modeller Malzeme özelliklerinin farklı doğrulama yöntemleriyle
oluşturulmuştur. Poliamid ana malzeme katı elamanlarla doğrulandığı bu çalışmada, Von Mises gerilme değerlerinden
modellenirken, kaplamalar için kabuk elemanlar oluşan sonuçlar kullanılarak malzemenin akma davranışının
kullanılmıştır. değerlendirilmesi mümkün kılınmıştır. Bu sayede, gerilme
Plastik (Poliamid) malzeme ölçüleri sabit olup, her bir değeri ve bu değerin yoğunlaştığı bölgelerden hareketle
modelde katmanların kalınlıkları için 11 farklı kombinasyon numunelerin akma davranışı sergileyip sergilemeyeceği;
kullanılmıştır (Tablo 2). Katmanlar, 3 boyutlu katı olarak sergileyecekse bu davranışın hangi bölgelerde oluşabileceğini
modellenen ana malzeme üzerine öteleme yöntemi öngörmek mümkün olacaktır.
kullanılarak kabuk şeklinde oluşturulmuştur. Analiz sonuçları 7 adımlı olarak incelenmiş, Von Mises
Model üzerinde kalınlığa sahip olmayan kabuk yapılara gerilme değerleri göz önünde bulundurularak değerlendirme
ANSYS yazılımında oluşturulan sonlu elemanlar analiz yapılmıştır. Daha önce belirtildiği üzere, bu çalışmada
modeli içerisinde kabuk etkisi tanımlanarak kalınlık değerleri modellenen kaplama katmanları farklı kalınlık
verilmiştir. varyasyonlarına sahiptir. Silindir çubuk, kiriş ve tutma kolu
modelleri için bu değerler 11 farklı şekilde uygulanmıştır. Her
Katman kalınlıkları (mm) bir katman (Örn. Bakır) üç farklı kalınlıkta modellenmiş ve
Model No Bakır Nikel Krom benzer şekilde diğer katmanların kalınlıkları da her seferinde
1 0,0254 0,03302 0,001778 değiştirilerek uygulanmıştır. Her iki katmanın kalınlığı sabit
2 0,0127 0,03302 0,001778 tutulup üçüncü katman kalınlığının değişimi ve bu değişimin
3 0,0254 0,01524 0,001778
4 0,0127 0,01524 0,001778
tüm katmanlardaki gerilme durumuna etkisi grafiklerle
5 0,0254 0,03302 0,000508 verilmiştir.
6 0,0127 0,03302 0,000508 1 No.lu silindir çubuk model için sırasıyla -40 °C, 0 °C ve
7 0,0254 0,01524 0,000508 40 °C’lik termal yük altında krom katmanda oluşan Von Mises
8 0,0127 0,01524 0,000508
9 0,01905 0,01524 0,000508
gerilmeleri Şekil 2’de verilmiştir.
10 0,0127 0,02413 0,000508
11 0,0127 0,01524 0,001143
Tablo 2. Kaplama katman kalınlıkları.
V. TARTIŞMA
Üç modelde her bir katmanın (bakır, nikel ve krom) farklı Şekil 2. 1 No.’lu silindir çubuk modelde -40 °C, 0 °C ve 40 °C’lik termal
kalınlık varyasyonları için farklı geometri ve analizler yük altında krom katmanda oluşan Von Mises gerilmeleri.
oluşturulup, katman kalınlıklarındaki değişimin katmanlar Şekilden de görüldüğü üzere negatif yükleme şartları altında
üzerindeki gerilmelere olan etkisi incelenmiştir. büzüşme davranışı gösteren silindir çubuk modelde, pozitif
Malzemeler, belirli bir yüklemeye maruz kaldığında, termal yük uygulandıktan sonra ortaya çıkan gerilmelerle
malzemenin durum ya da fiziksel yapısında değişiklik birlikte fıçı etkisi oluşmuştur. Diğer modellerde de benzer etki
görülmesi beklenir. Bu; durağan bir haldeki malzemenin oluşmuştur. Bu etkiyle birlikte modelin silindirik yan yüzeyi
kuvvet etkisi altında belirli bir miktarda yer değiştirmesi ya da genişlemiş, geometri bombeli bir görünüm kazanmıştır.
fiziksel olarak şeklinin değişmesi, çekme ile uzaması, basma Sonuçlar üzerinden oluşturulan grafikler için bu etki göz
ile kısalması ve deforme olması gibi pek çok farklı şekilde önünde bulundurulmuş ve kritik nokta seçilmiştir.
gerçekleşebilir. Bu çalışmada numuneler üzerine termal yük Gerilme değerleri değerlendirilirken, bu noktadan alınan
uygulanmıştır. Termal yüke maruz kalan numunelerde gerilme veriler kullanılmıştır (Şekil 3). İlgili konum A noktası olarak
yükleri meydana gelmiştir. Numuneler üzerinde oluşan adlandırılırken, krom üzerinde bu nokta A1, nikel üzerinde A2
gerilme değerleri okunurken, Von Mises eşdeğer gerilme ve bakır üzerinde A3 olarak adlandırılmıştır. Tüm A noktaları
değerleri kullanılmıştır. çakışıktır ve silindir çubuk modelin değerlendirilmesi
Her model için farklı malzemelerden oluşan katmanlar ve yapılırken gerilme değerleri bu noktalardan ya da bu noktalara
poliamid ana malzeme üzerinde, termal yük aynı adım ve en yakın konumdaki düğüm noktalarından okunmuştur. Tüm
190
modeller için benzer şekilde tanımlama yapılmıştır (Kiriş oluşan gerilme değişimlerinin A noktasındaki değerleri Şekil
model için kritik nokta B(Şekil 4), tutamak model için ise 8’de verilmiştir.
kritik nokta C noktası olarak tanımlanmıştır(Şekil 6)).
Şekil 3. Silindir çubuk model üzerinde gerilmelerin okunduğu A noktası.

Şekil 8. 4, 8 ve 11 nolu silindir çubuk modellerde krom katman kalınlığı
değişimine bağlı olarak A noktasında tüm katmanlar üzerinde oluşan gerilme
durumu.
Her bir malzeme için (bakır, nikel ve/veya krom) bir
katmanın kalınlığı değişirken diğer katmanların kalınlıklarının
sabit tutulmasıyla oluşturulan modeller üzerinde yürütülen
analizlerle elde edilen grafiklerden de görülmektedir ki;
silindir çubuk model için en büyük eğim, nikel kalınlığının
Şekil 4. Kiriş model üzerinde gerilmelerin okunduğu B noktası. değişimini gösteren grafikte meydana gelmektedir.
Kiriş model için 7, 8 ve 9 No.’lu modellerde krom ve nikel
katman kalınlığı sabit tutulmuş, bakır katman için farklı
değerler uygulanmıştır. Şekil 9’da, bakır katman kalınlığının
değişimine bağlı olarak bakır, nikel ve krom katmanlar
üzerinde oluşan Von Mises gerilmelerinin B noktasındaki
değerleri verilmiştir.
Şekil 5. Tutamak model üzerinde gerilmelerin okunduğu C noktası.

Silindir model için 7, 8 ve 9 No.’lu modellerde krom ve nikel
üzerinde oluşan Von Mises gerilmelerinin A noktasındaki
Şekil 9. 7, 8 ve 9 nolu kiriş modellerde bakır katman kalınlığı değişimine
bağlı olarak B noktasında tüm katmanlar üzerinde oluşan gerilme durumu.
Kiriş model için 7, 8 ve 9 No.’lu modellerde krom ve nikel
üzerinde oluşan Von Mises gerilmelerinin B noktasındaki
Şekil 6. 7, 8 ve 9 nolu silindir çubuk modellerde bakır katman kalınlığı
durumu.
Nikel katman kalınlığı değişirken krom ve bakır katman
kalınlıklarının sabit tutulduğu 6, 8 ve 10 No.’lu modellerde
oluşan gerilme değişimlerinin A noktasındaki değerleri Şekil
Şekil 10. 7, 8 ve 9 nolu kiriş modellerde bakır katman kalınlığı

değişimine bağlı olarak B noktasında tüm katmanlar üzerinde oluşan gerilme
durumu.
Nikel katman kalınlığı değişirken krom ve bakır katman
oluşan gerilme değişimlerinin B noktasındaki değerleri Şekil
Şekil 7. 6, 8 ve 10 nolu silindir çubuk modellerde nikel katman kalınlığı
durumu.
Krom katman kalınlığı değişirken nikel ve bakır katman
191

oluşan gerilme değişimlerinin C noktasındaki değerleri Şekil
Şekil 11. 6, 8 ve 10 nolu kiriş modellerde nikel katman kalınlığı

durumu.
oluşan gerilme değişimlerinin B noktasındaki değerleri Şekil
Şekil 15. 4, 8 ve 11 nolu tutamak modellerde krom katman kalınlığı
12’de verilmiştir. değişimine bağlı olarak D noktasında tüm katmanlar üzerinde oluşan gerilme
durumu.
Grafiklerden de görülmektedir ki; tutamak model için en
büyük eğim, nikel ve ardından bakır kalınlığının değişimini
gösteren grafikte meydana gelmektedir.
VI. SONUÇLAR
Dekoratif kaplama yöntemiyle poliamid malzeme üzerine
bakır, nikel ve krom kaplanmış parçalar termal yük altında
incelenmiştir. Analizler sonucunda kalınlığına bağlı değişen
Şekil 12. 4, 8 ve 11 nolu kiriş modellerde krom katman kalınlığı gerilme dağılımında etkisi en büyük olan katman, her bir
durumu. model için nikel ve ardından bakır olarak belirlenmiştir. Elde
Grafiklerden de görülmektedir ki; kiriş model için en büyük edilen sonuçlara göre; kaplama kalınlığı arttıkça katmanlar
eğim, nikel ve ardından bakır kalınlığının değişimini gösteren üzerinde oluşan gerilmelerin genel olarak düştüğü, ancak
grafikte meydana gelmektedir. geometride köşe veya eğri şeklinde yapılar varsa, gerilme
Tutamak model için 7, 8 ve 9 No.’lu modellerde krom ve yığılmalarının bu bölgelerde daha fazla olduğu gözlenmiştir.
nikel katman kalınlığı sabit tutulmuş, bakır katman için farklı
REFERANSLAR
değerler uygulanmıştır. Şekil 13’de, bakır katman kalınlığının
değişimine bağlı olarak bakır, nikel ve krom katmanlar [1] T. Hart ve R. Parkinson, Electroplating on Plastics, Nickel
Development Institute, Canada: NiDI Nickel Development
üzerinde oluşan Von Mises gerilmelerinin C noktasındaki Institute, 1995.
değerleri verilmiştir. [2] H. H. Lou ve Y. Huang, “Electroplating” Encyclopedia of
Chemical Processing, 2006.
[3] C. Woodford (2009/2017) explainthatstuff’da Electroplating
açıklama sayfası [Online]. Erişim linki:
https://www.explainthatstuff.com/electroplating.html
[4] H. M. Smith, D. L. Snyder, R. Tremmel ve diğ., Quality Metal
Finishing Guide, Metal Finishing Suppliers Association
(MFSA), Wisconsin, Amerika, 1973.
[5] S. Olivera, “Plating on acrylonitrile–butadiene–styrene (ABS)
plastic: a review” Journal of Materials Science, Ocak 2016.
[6] Holzapfel Group. (2018) Holzapfel Group clever coating’de
Copper-nickel-chrome uygulama sayfası. [Online] Erişim linki:
Şekil 13. 7, 8 ve 9 nolu tutamak modellerde bakır katman kalınlığı https://holzapfel-
değişimine bağlı olarak C noktasında tüm katmanlar üzerinde oluşan gerilme group.com/en/applications/automotive/copper-nickel-
durumu. chrome.html
Nikel katman kalınlığı değişirken krom ve bakır katman [7] P. C. Crouch ve A. C. Hart, “The Corrosion Resistance of
Nickel-Chromium and Copper- Nickel-Chromium Coatings on
kalınlıklarının sabit tutulduğu 6, 8 ve 10 No.’lu modellerde Mild Steel Substrates” The International Journal of Surface
oluşan gerilme değişimlerinin C noktasındaki değerleri Şekil Engineering and Coatings, Ocak 2018.
14’de verilmiştir. [8] D. A. Thompson, “Durability of Decorative Electroplated
Plastics for Exterior Automotive Use-A Review” SAE
International, SAE Transactions, Vol. 88, Section 1: 790003–
790266 (1979), pp. 798-807, Ekim 2018.
[9] I. Kharagpur, NPTEL. (2012) NPTEL’de Introduction to Finite
Element Analysis (Web) ders sayfası. [Online]. Erişim linki:
https://nptel.ac.in/courses/105105041/
Şekil 14. 6, 8 ve 10 nolu tutamak modellerde nikel katman kalınlığı

değişimine bağlı olarak C noktasında tüm katmanlar üzerinde oluşan gerilme
durumu.
192
Volume 3 (2018), 193-195
The Hot-Injection Method for Synthesis of Nano- and Microparticles

Cagdas Allahverdi1*
1Computer and Software Engineering Department/Nanomaterial Production Laboratory, Toros University, Mersin, Turkey
*Corresponding author: cagdas.allahverdi@toros.edu.tr
+Speaker: cagdas.allahverdi@toros.edu.tr
Abstract – The hot-injection is one of the most used chemical synthesis methods to be able to produce nano- and/or micron
sized particles in a liquid medium. Synthesis of nanoparticles of group II-VI semiconductors such as ZnO, ZnSe, CdSe and IV
and V metals such as Pb, Sn, Bi has been achieved successfully with this method. The synthesis of CdSe and Bi particles
including both their nano-sized forms such as nanocrystals, nanoplates and nanowires and also the micron-sized forms
obtained via hot-injection is exhibited in this study. Transmission electron microscopy (TEM) images of these nanostructures
are supported by their energy dispersive X-ray (EDX) measurements. The X-ray powder diffraction (XRD) is used to
determine their composition. The crystal structure of the Bi microparticles is determined. The classical growth model of the
colloidal nanoparticles is given. Some superior aspects of this synthesis procedure relative to the others are shown and
discussed with the help of the experimental findings.
Keywords – Hot-injection, chemical synthesis, nanoparticles, microparticles, X-ray diffraction, electron microscopy
I. INTRODUCTION
The hot-injection method was first introduced to synthesize
cadmium chalcogenide (CdS, CdSe and CdTe) nanocrystals
and afterwards enormously expanded to the others [1]-[3]. In
this method, precursors of the particle to be synthesized are
fast injected into a hot solvent and allowed to decompose and
then combine in the medium and so the particle is created [4].
There are a lot of factors affecting the fundamental physical
properties of the particles during the synthesis. For instance,
synthesis temperature, synthesis time interval and also
capping ligands determine the size and size distribution of the
particles as well as their shapes [5]. The quality grades of the
reactants might affect the properties of the particles.
In this paper, hot-injection synthesis procedures of
cadmium selenide (CdSe) and bismuth (Bi) nano- and
microparticles are given and explained.
Fig. 1 The synthesis system of the nano- and microparticles.
II. EXPERIMENTAL
First, a trioctylphosphine and selenium complex (TOP-Se) III. RESULTS AND DISCUSSION
was prepared. Later, this complex was injected into a In Fig. 2, two TEM pictures belong to CdSe nanocrystals
sufficiently hot non-coordinating octadecene solvent and a Bi microparticle, respectively, are shown. These
including cadmium oxide and bismuth acetate along with particles are nucleated and growth according to the classical
stearic acid for the production of CdSe and Bi particles, nucleation and growth model. After the injection, a lot of
respectively. The simplified representation of the synthesis nuclei are formed in the non-coordinating solvent and later
system is shown in Fig. 1. All synthesis operations were growth towards to the particle around a constant temperature.
carried out under a controlled argon gas flow and the The synthesis reactions can be written for both particles as
temperature of the solvent was monitored and controlled well follows.
before and after the injection.
Transmission electron microscopy (TEM) images of the 𝐶𝑑(𝑆𝑡)2 + 𝑇𝑂𝑃𝑆𝑒 → 𝐶𝑑𝑆𝑒 𝑁𝐶𝑠
samples were taken by using an electron microscope JEOL (1)
𝐵𝑖(𝑆𝑡)3 + 𝑇𝑂𝑃𝑆𝑒 → 𝐵𝑖 𝑀𝑃𝑠
JEM-2100F operating at 200 kV. The powder form of the
samples was obtained with centrifugation and then drying where St, NCs, MPs mean stearate anion, nanocrystals and
under argon gas for X-ray powder diffraction (XRD) microparticles.
analysis. A Rigaku SmartLab X-ray diffractometer was used In Figure 2a, the nanocrystals have mainly spherical shape
to measure XRD patterns. and are well separated from each other. The nanocrystals
193
C. Allahverdi, The Hot-Injection Method for Synthesis of Nano- and Microparticles, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
being at the edges of the image were omitted to be able to The detailed XRD measurement data of these MPs are
evaluate an average size. The average size was calculated listed in Table 2. The XRD peaks of the synthesized Bi
over the leaving nanocrystals behind which are 63 particles sample match well with those of hexagonal Bi having PDF
by using image processing program ImageJ. The average card JCPDS 85-1330. The lattice constants of the hexagonal
diameter of the nanocrystals was found to be 3.2 nm. These sample (a and c) can be derived by putting the data in Table 2
nanocrystals are in the strong confinement regime because into Equations 2 and 3 [7].
their average radius is smaller than the exciton Bohr radius of
the bulk sample [6]. It means that the optical properties of 
𝑑ℎ𝑘𝑙 = 0.5 (2)
these nanocrystals strongly depend on their sizes. A size sin 
determination was made for one spherical Bi microparticle
seen in Figure 2b. It is about 639 nm. These calculated values 1 4 (ℎ2 + ℎ𝑘 + 𝑘 2 ) 𝑙 2
are listed in Table 1. 2 = + 2 (3)
𝑑ℎ𝑘𝑙 3 𝑎2 𝑐
where h, k, l are the miller indices of the plane, d is the

distance between adjacent planes,  is the wavelength of
incident X-rays onto the sample and  is the angle of
incidence relative to the planes. Here,  is 1.54059 Å, that is
copper K-α, for this experiment.
Table 2. XRD data of the synthesized Bi particles.
hkl 2θ (o) FWHM (o)

003 22.503 0.090
101 23.820 0.10
012 27.182 0.098
104 37.973 0.088
110 39.630 0.084
015 44.573 0.080
006 45.889 0.087
202 48.717 0.081
024 56.0316 0.064
Fig. 2 TEM photos of CdSe nanocrystals and a Bi microparticle. Scale bar is 107 59.347 0.079
10 nm for (a) and 100 nm for (b). 205 61.142 0.094
116 62.199 0.080
Table 1. Average sizes of the synthesized particles.
122 64.525 0.084
Synthesized 018 67.458 0.075
Average Diameter (nm) 214 70.803 0.086
Nanoparticle
CdSe Nanocrystals ~3.2 009 71.544 0.106
Bi Microparticle ~639 300 71.901 0.090
027 73.734 0.084
Characteristic X-ray energy peaks refer to Cd and Se 125 75.349 0.082
elements have been seen in the energy dispersive X-ray 033 76.412 0.084
(EDX) spectrum of CdSe NCs. In addition, elemental Bi has
been determined in that of Bi MPs (not given in the paper). The miller indices of the most intense two peaks are (012)
The XRD spectrum of the Bi MPs is shown in Figure 3. and (104) in Figure 3. The hexagonal lattice constants of the
Bi MPs are calculated as a=4.5424 Å and c=11.8587 Å if the
values of (012) and (104) are used in the above equations.
IV. CONCLUSION
CdSe and Bi particles were synthesized at nano- and
microscale by using the hot-injection method. Their
compositional and physical characterization was made by
using TEM, EDX and XRD. Construction of the
experimental setup of the hot injection is more easier and
cheaper relative to the other production methods of
nanoparticles such as physical vapour deposition and it can
be employed to obtain other metallic and semiconductor
particles.
ACKNOWLEDGMENT
This research was done under Toros University’s
Fig. 3 XRD spectrum of synthesized Bi MPs. Powder diffraction data of
hexagonal bismuth from the JCPDS are shown with vertical lines at the
Scientific Research Project 2015-01-01-01-BAP-MUHF.
bottom.
REFERENCES
194
C. Allahverdi, The Hot-Injection Method for Synthesis of Nano- and Microparticles, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
[1] C. B. Murray, D. J. Norris, and M. G. Bawendi, “Synthesis and

characterization of nearly monodisperse CdE (E = S, Se, Te)
semiconductor nanocrystallites”, J. Am. Chem. Soc., vol. 115, pp.
8706−8715, 1993.
[2] C. B. Murray, M. Nirmal, D. J. Norris, and M. G. Bawendi,
“Synthesis and structural characterization of II-VI semiconductor
nanocrystallites (quantum dots)”, Z. Phys. D: At., Mol. Clusters, vol.
26, pp. 231-233, 1993.
[3] C. de M. Donegá, P. Liljeroth, and D. Vanmaekelbergh,
“Physicochemical evaluation of the hot-injection method, a synthesis
route for monodisperse nanocrystals”, Small, vol. 1, pp. 1152−1162,
2005.
[4] L. Sinatra, J. Pan, and O. M. Bakr, “Methods of synthesizing
monodisperse colloidal quantum dots”, Material Matters, vol. 12, pp.
3-7, 2017.
[5] J. Chang and E. R. Waclawik, “Colloidal semiconductor nanocrystals:
controlled synthesis and surface chemistry in organic media”, RSC
Adv., vol. 4, pp. 23505–23527, 2014.
[6] S. V. Gaponenko, Optical Properties of Semiconductor Nanocrystals,
Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press, 1998.
[7] C. Suryanarayana and M. G. Norton, X-Ray Diffraction A Practical
Approach, New York, Springer Science & Business Media, 1998.
195
Volume 3 (2018), 196-201
Some results of the driving point impedance functions

Bülent Nafi ÖRNEK1*, Canan ORAL 2+ and Timur DÜZENLİ 2
1Department of Computer Engineering, Amasya University, Amasya, Turkey
2Department of Electrical and Electronics, Amasya University, Amasya, Turkey
* Corresponding author: nafi.ornek@amasya.edu.tr
+Speaker: canan.oral@amasya.edu.tr
Abstract – In this paper, a boundary version of the Schwarz lemma has been considered for driving point impedance functions
at s = 0 point of the imaginary axis. Accordingly, under Z (0) = 0 condition, the modulus of the derivative of the Z ( s )
Z ( p ) (a)
function has been considered from below. Here, Z (a) and coefficients of the Taylor expansion of the
p!
p
Z ( s ) = b + c p (s - a ) + ... function have been used in the obtained inequalities. The sharpness of these inequalities has also
been proved. It is also shown that simple LC tank circuits and higher order filters are synthesized using the unique DPI
functions obtained in each theorem.
Keywords – Schwarz lemma, Analytic function, Circuit.

s = 0 point on the imaginary axis is examined. That is, the
I. INTRODUCTION
derivative of the DPI function on the axis at the s = 0 point
Driving point impedance (DPI) functions are positive real on the imaginary axis, which is the boundary of the right-half
functions (PRF) which depend on the complex frequency plane, was investigated. Here, Z (0) = 0 for Driving point
parameter, s . A DPI function is physically realizable if it
satisfies the properties of positive real functions which are impedance (DPI) function is accepted as Z ¢(0) and the new
given below [1]: inequalities have been obtained. Z ( s ) functions from the
1-) Z ( s ) is analytic and single valued in s  0 nature of the problem have been found for the accuracy of the
inequalities obtained for Driving point impedance (DPI)
except possibly for poles on the axis of imaginaries, functions. To obtain these inequalities, the Schwarz lemma,
which is one of the important issues of complex analysis, and
2-) Z ( s) = Z ( s) the Schwarz lemma in the boundary of the unit disc, which is
the result of it, are used.
3-) Z ( s )  0 , in s  0
II. PRELIMINARY CONSIDERATIONS
In electrical engineering, derivative of positive real The most classical version of the Schwarz Lemma
functions are mainly used in network analysis and synthesis examines the behavior of a bounded, analytic function
[2, 3]. As one of the pioneer studies, Van Der Pol used the mapping the origin to the origin in the unit disc
D =  :  < 1 . It is possible to see its effectiveness in
derivative of DPI functions to relate electric and magnetic
energy [4]. Also, derivative of DPI functions are considered
in [5]. In this study, Krueger and Brown established some the proofs of many important theorems. The Schwarz
new properties for DPI functions by specifically considering Lemma, which has broad applications and is the direct
their derivatives. A gyrator based driving point impedance application of the maximum modulus principle, is given in
function is realized by Hazony in [6] by using again the the most basic form as follows ([10], p.329):
derivative of DPI function and a new boundary is obtained by
Reza for derivative of DPI functions noting they are also Let us consider a function f ( ) = c p  p  c p 1 p 1  ...
positive real functions [1]. Another boundary analysis made
by Thomas Huang is presented in [7] for RL and RC DPI an analytic in the unit disc D =  :  < 1 with
functions where the derivative is used to obtain the radius of
f ( D )  D . The Schwarz lemma asserts that
the region mapped by the DPI function.
f ( )   ,
p
In this study, a boundary behavior of the module of the
derivative of Driving point impedance (DPI) functions at the
196
Örnek, Oral and Düzenli., Some results of the Driving point impedans functions, ISAS-2018, Samsun, Turkey
for every D and We thus obtain the following lemma.
Lemma 1 Let
c p  1. p 1
Z (s) = b  c p (s  a)  c p 1 (s  a)
p
 ..., p  1 be a
f ( ) = 
p Positive Real Function. Then
Moreover, if the equality holds for any
  0, or c p = 1 then f is a rotation, that is, cp 

b
. (1.1)
a 2 p 1
p
f ( ) =  e ,  real.
p i
The inequality (1.1) is sharp, with equality for the function

Consider the function
 s  a  s  a .
p p
Z ( s)  b sa
f ( ) = , = , Z (s) = b
Z ( s)  b sa  s  a  s  a
p p
where Z (s) = b  c p (s  a) p  c p 1 (s  a) p 1  ..., p  1 It is an elementary consequence of Schwarz lemma that if
and a , b are a positve real numbers. These mappings are

f extends continuously to some boundary point 0 with
also used in classical circuit theory [8, 1]. 0 = 1 , and if f (0 ) = 1 and f ' (0 ) exists, then
Here, f ( ) is an analytic function in D , f (0) = 0 and f ' (0 )  1 , which is known as the Schwarz lemma on the
f ( ) < 1 for  < 1 . Consider the auxiliary function boundary. In [11], R. Osserman proposed the boundary
refinement of the classical Schwarz lemma as follows:
p 1 Let f :D D be an analytic function with

 1    2a   2a 
p
Z a b cp   c p 1   ... f ( ) = c p   c p 1

p p 1
 ... , p  1 . Assume that there is
1    1    1  
f ( ) =  = .
 1    2 a 
p
 2 a 
p 1
0  D 0 ,
Z a   b 2b c p   c p 1   ...
a so that f extends continuously to
 1    1    1  
f (0 ) = 1 and f ' (0 ) exists. Then
Then
p 1 1  cp
f ' (0 )  p 
p
 2a   2a  . (1.2)
f ( )
cp   c p 1    ... 1  cp
= 1   1  
p  2a 
p
 2a 
p 1
2b c p  
 p 1 
c  ... Thus, by the classical Schwarz lemma, it follows that
1   1  
f ' (0 )  p. (1.3)
and
0 = 1
 2a  Inequality (1.2) is sharp. That is, for in the
p
dp = cp . inequality (1.3), equality occurs for the function

2b
 
f   =  p ,    0,1 . Also, f ' (0 ) > p
Applying the Schwarz lemma for the function f ( ) , we 1  
obtain unless f ( ) =  p ei ,  real. Inequality (1.6) and its
generalizations have important applications in geometric
dp 1
theory of functions and they are still hot topics in the
mathematics literature [9, 12, 13].
and
III. MAIN RESULTS
b
c p  p p 1 . In this section, a boundary version of the Schwarz lemma
a 2 has been considered for driving point impedance functions at
s = 0 point of the imaginary axis. Accordingly, under
This result is sharp with the function
Z (0) = 0 condition, the modulus of the derivative of the
s  a  s  a . Z ( s ) function has been considered from below. Here, Z (a)
p p
Z (s) = b Z ( p ) (a)
s  a  s  a
p p
and coefficients of the Taylor expansion of the
p!
197
p
Z ( s ) = b + c p (s - a ) + ... function have been used in the
Z ' (s) = b
 p( s  a) p 1
 p( s  a) p 1  ( s  a) p  ( s  a) p 
 ( s  a)  ( s  a) p 
2
obtained inequalities. The sharpness of these inequalities has p
also been proved.
Theorem 1 Let
p 1
Z ( s) = b  c p ( s  a)  c p 1 ( s  a)
p
 ... , p  1 be a
b
 p( s  a) p 1
 p( s  a) p 1  ( s  a) p  ( s  a) p 
,
s=0
 ( s  a)  ( s  a) p 
positive real function that is also analytic at the point p 2
of the imaginary axis with Z (0) = 0 . Then
b
Z ' (0) 
a
p. (2.1)
'
Z (0) = b
 pa p 1
 p(a) p 1  a p  (a) p 
a  (a) p 
p 2
The results (2.1) is sharp for the function given by
 ( s  a) p  (s  a) p
b
 pa p 1
 p(a) p 1  a p  (a) p 
 b , p = 3,5,..., n ,
 ( s  a)  ( s  a) a  (a) p 
p p 2
p
Z (s) =  .
b ( s  a)  ( s  a) , p = 2,4,6,..., n
p p
 ( s  a) p  ( s  a) p and
4 p a
2 p 1
Proof. Let
Z ' (0) = b 2
.
a p  (a) p
 1  
Z a b
 1  
f ( ) = . Therefore, since p = 3,5,..., n , (2.1) is satisfied with
 1  
Z a b ( s  a) p  ( s  a) p
 1   equality. Similarly, for Z (s) = b ,
( s  a) p  ( s  a) p
with the simple calculations, we have
p = 2,4,6,..., n , (2.1) is satisfied with equality.
4ab  1  
Z'  a  For DPI impedances Cauer 1 realization is used. Let us
1     1  
2
f '
( ) = . consider the case where p = 3 in Theorem 1. For p = 3 the
2
  1    Z(s) function is given
 Z  a1    b
    𝑠 3 + 3𝑎2 𝑠
𝑍(𝑠) = 𝑏
3𝑎𝑠 2 + 𝑎3
Therefore, from 1.3 , we obtain And corresponding circuit is as shown in Fig.1.
ab Z ' (0) a '

p  f (1) ='
= Z (0)
Z (0)  b
2
b
and
b
Z ' (0)  p.
a
Figure 1. Corresponding circuit for p = 3 in Theorem 1 where 𝐿𝑜 =
3𝑏 8 3𝑏
Now, we shall show that the inequality (2.1) is sharp. Let 𝐻, 𝐶𝑜 =
𝑎
𝐹, 𝐿1 = 𝐻.
9𝑎𝑏 8𝑎
(s  a) p  (s  a) p The generalized circuit model of the impedance function

Z ( s) = b . obtained for a odd value of p = n is given
( s  a) p  ( s  a) p
𝑏𝑛 𝑠 𝑛 + 𝑏𝑛−2 𝑠 𝑛−2 + ⋯ + 𝑏1 𝑠
Then 𝑍(𝑠) = 𝑏
𝑠 𝑛−1 + 𝑎𝑛−3 𝑠 𝑛−3 + ⋯ + 𝑎0
and corresponding circuit is as shown in Fig.2
198
2 p 1 a p
where c = c p is an arbitrary number from [0,1]
b
(see, (1.1)).
Proof. Let f ( ) be the same as in the proof of Theorem 1.

Therefore, from (1.2) , we take
Figure 2. The generalized circuit model of the impedance function obtained
for odd p = n in Theorem 1.
1  ap ab Z ' (0) a '
Let us consider the case where p = 2 in Theorem 1. For p = 2 p  f (1) = '
= Z (0) ,
1  ap Z (0)  b
2
the Z(s) function is given b
2𝑎𝑠
𝑍(𝑠) = 𝑏
𝑠 2 + 𝑎2 f ( p ) ( )
where a p = .
p!
and corresponding circuit is as shown in Fig.3.
Since
p 1
 1    2a   2a 
p
Z  b cp   c p 1   ...
1    1    1  
f ( ) =  = ,
 1    2 az 
p
 2 a 
p 1
Z    b 2b c p   c p 1   ...
 1    1    1  
Figure 3. Corresponding circuit for p = 2 in Theorem 1 where 𝐿𝑜 =
2𝑏 1
𝐻, 𝐶𝑜 = 𝐹.
𝑎 2𝑎𝑏
p p 1
 2a   2a 
The generalized circuit model of the impedance function
f ( )
cp   c p 1    ...
obtained for a even value of p = n is given  1     1  
=
p  2a 
p
 2a 
p 1
2b c p  
 p 1 
c  ...
𝑏𝑛−1 𝑠 𝑛−1 + 𝑏𝑛−3 𝑠 𝑛−3 + ⋯ + 𝑏1 𝑠 1   1  
𝑍(𝑠) = 𝑏
𝑎𝑛 𝑠 𝑛 + 𝑎𝑛−2 𝑠 𝑛−2 + ⋯ + 𝑎0 and
2 p 1 a p
ap = cp ,
b
we obtain
2 p 1 a p
1 cp
b a
p p 1 p
 Z ' (0)
2 a b
1 cp
Figure 4. The generalized circuit model of the impedance function obtained b
for even p = n in Theorem 1.
and
Theorem 2 Let
Z ( s) = b  c p ( s  a) p  c p 1 ( s  a) p 1  ... , p  1 be a b 2b  2 p a p c p 
Z (0)   p 
'
.
positive real function that is also analytic at the point s=0 a 2b  2 p p
a c 
 p 
of the imaginary axis with Z (0) = 0 . Then
Now, we shall show that the inequality (2.2) is sharp. Let
b  2b   2a  c p 
p
Z (0) 
'
p . (2.2) ( s  a) p 1  c( s  a)( s  a) p  ( s  a) p 1  c( s  a) p ( s  a)
a    
p
2b 2 a c Z (s) = b .
 p  ( s  a) p 1  c( s  a)( s  a) p  ( s  a) p 1  c( s  a) p ( s  a)
The results (2.2) is sharp for the function given by From the equation given above, we have
 ( s  a) p 1  c( s  a)( s  a) p  ( s  a) p 1  c( s  a) p ( s  a)
 b , p = 3,5,..., n
Z ( s) = 
p 1 p p 1
 ( s  a)  c( s  a)( s  a)  ( s  a)  c( s  a) ( s  a)
p
, Z ' ( s ) = 4ab
s  a s  a
p p
a 2
 c 2 a 2  ps 2  pa 2  c 2 s 2  s 2  c 2 p 2  2cps 2  2cp 2  c 2 ps 2 
 s  a   s  a 
p 1 p 1
b ( s  a )  c ( s  a )( s  a ) p
 ( s  a )  c ( s  a ) p
( s  a ) a2  s2 p 1
 s  a
p 1
 c  s  a  s  a   c  s  a 
p p 2
 ( s  a) p 1  c( s  a)( s  a) p  ( s  a) p 1  c( s  a) p ( s  a) , p = 2, 4, 6,..., n

199
and and corresponding circuit is as shown in Fig.7.
 a   a   a 2  c 2a 2  pa 2  c 2 pa 2  2cpa 2  .
p p
Z ' (0) = 4ab

 
a 2  a  p 1   a  p 1  ca   a  p  c  a  p  a  2
2 p 1 a p
Since c= c p , for p = 3,5,..., n , (2.2) is
b
satisfied with equality.
Similarly, for p = 2,4,6,..., n, Figure 7. Corresponding circuit for p = 2 in Theorem 2.
The generalized circuit model of the impedance function

( s  a) p 1  c( s  a)( s  a) p  ( s  a) p 1  c( s  a) p ( s  a)
Z (s) = b , obtained for a even value of p = n is given
( s  a) p 1  c( s  a)( s  a) p  ( s  a) p 1  c( s  a) p ( s  a)
(2.2) is satisfied with equality. 𝑏𝑛+1 𝑠 𝑛+1 + 𝑏𝑛−1 𝑠 𝑛−1 + ⋯ + 𝑏1 𝑠

𝑍(𝑠) = 𝑏
𝑎𝑛 𝑠 𝑛 + 𝑎𝑛−2 𝑠 𝑛−2 + ⋯ + 𝑎0
Let us consider the case where p = 3 in Theorem 2. For p = 3
the Z(s) function is given And corresponding circuit is as shown in Fig.8.
(8𝑎 − 4𝑎𝑐)𝑠 3 + (8𝑎3 + 4𝑎3 𝑐)𝑠
𝑍(𝑠) = 𝑏
(2 − 2𝑐)𝑠 4 + 12𝑎2 𝑠 2 + (2𝑎4 + 2𝑐𝑎4 )
𝑏3 𝑠 3 + 𝑏1 𝑠
=𝑏
𝑎4 𝑠 4 + 𝑎2 𝑠 2 + 𝑎0

Figure 8. The generalized circuit model of the impedance function obtained
for even p = n in Theorem 2.
IV. CONCLUSION
In this study, boundary version of the Schwarz lemma has

been analysed to obtain novel driving point impedance
functions. Under Z(0)=0 condition, the modulus of the
derivative of Z(s) at s=0, that is |Z’(0)| has been considered
Figure 5. Corresponding circuit for p = 3 in Theorem 2. from below. In Theorems 1 and 2, it has been shown that
lower boundaries can be obtained for |Z’(0)|. The extremal
functions corresponding to these inequalities have also been
The generalized circuit model of the impedance function presented. These extremal functions are interpreted as driving
obtained for a odd value of p = n is given point impedance functions in aspect of electrical engineering
and dependence of these functions on the p parameter makes
it possible to design circuits with different number of
𝑏𝑛 𝑠 𝑛 + 𝑏𝑛−2 𝑠 𝑛−2 + ⋯ + 𝑏1 𝑠 inductors and capacitors. For each theorem, general circuit
𝑍(𝑠) = 𝑏 schematics for odd and even values of p parameter have been
𝑎𝑛+1 𝑠 𝑛+1 + 𝑎𝑛−1 𝑠 𝑛−1 + ⋯ + 𝑎0
obtained, respectively. Considering these circuits, it is
And corresponding circuit is as shown in Fig.6. possible to say that different filter structures can be proposed
using the presented theorem within this study.
ACKNOWLEDGMENT
This study is supported by Scientific Activities Support
Program of Amasya University (FMB-BAP 18-0338).
REFERENCES
[1] F. M. Reza, “A bound for the derivative of positive real functions,”
Figure 6. The generalized circuit model of the impedance function SIAM Review, vol. 4, no. 1, pp. 40–42, 1962.
obtained for odd p = n in Theorem 2. [2] G. Fernandez-Anaya, B. Aguirre, R. Suarez, and J. J. Flores-Godoy,
“On Operators on Positive Real Functions and Related Issues,” IEEE
Transactions on Circuits and Systems II: Express Briefs, vol 55, no.
Let us consider the case where p = 2 in Theorem 2. For p = 2 11, pp. 1203–1207, 2008.
[3] G. Fernandez-Anaya, J. C. Martinez-Garcia, V. Kucera, and D.
the Z(s) function is given Aguilar-George, “MIMO systems properties preservation under SPR
Substitutions,” IEEE Transactions on Circuits and Systems II:
(2−2𝑎𝑐)𝑠 3 +(6𝑎2 +2𝑎2 𝑐)𝑠 𝑏3 𝑠 3 +𝑏1 𝑠 Express Briefs, vol 51, no. 5, pp. 222–227, 2004.
𝑍(𝑠) = 𝑏 (6𝑎−2𝑎𝑐)𝑠2 = 𝑏
+(2𝑎3 +2𝑎3 𝑐) 𝑎2 𝑠 2 +𝑎0 [4] B. Van Der Pol, “A new theorem on electrical networks,” Physica,
vol. 4, no. 7, pp. 585–589, 1937.
200
[5] R. J. Krueger and D. P. Brown, “Positive real derivatives of driving

point functions,” Journal of the Franklin Institute, vol. 287, no. 1, pp.
51–60, 1969.
[6] D. Hazony, Elements of network synthesis, New York, NY, USA,
Reinhold, 1963.
[7] T. Huang, “Some mapping properties of RC and RL driving-point
impedance functions,” IEEE Transactions on Circuit Theory, vol. 12,
no. 2, pp. 257–259, 1965.
[8] P.I. Richards, "A special class of functions with positive real part in a
half-plane,"Duke Math. J., Vol. 14, No. 3, pp. 777-789, 1947.
[9] V. N. Dubinin, “The Schwarz inequality on the boundary for functions
regular in the disc,” J. Math. Sci., vol. 122, no. 6, pp. 3623–3629,
2004.
[10] G. M. Golusin, Geometric Theory of Functions of Complex Variable
[in Russian], 2nd edn., Moscow, 1966.
[11] R. Osserman, “A sharp Schwarz inequality on the boundary,” Proc.
Amer. Math. Soc., vol. 128, no. 12, pp. 3513–3517, 2000.
[12] T. A. Azeroğlu and B. N. Örnek, “A refined Schwarz inequality on the
boundary,” Complex Variables and Elliptic Equations, vol. 58, no. 4,
pp. 571–577, 2013.
[13] B. N. Örnek, “Sharpened forms of the Schwarz lemma on the
boundary,” Bull. Korean Math. Soc., vol. 50, no. 6, pp. 2053–2059,
2013.
[14] H. P. Boas, "Julius and Julia: Mastering the Art of the Schwarz
lemma,"American Mathematical Monthly, vol. 117, no. 9, pp. 770-
758, 2010.
201
Volume 3 (2018), 202-213
Bulut Bilişimde Felaket Kurtarma Tekniklerinin

İncelenmesi
Doç. Dr. Abdulkadir ÖZDEMİR1, Baki GÖKGÖZ2
1
Atatürk Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, Türkiye
2
Gümüşhane Üniversitesi, Bilgisayar Teknolojileri Bölümü, Torul Meslek Yüksekokulu, Gümüşhane, Türkiye
Özet-Günümüzde, bireysel ve kurumsal olarak çok büyük miktarda veri üretilmektedir.

Üretilen bu verilere ihtiyaç olduğu anda ulaşılabilmesi ve üzerinde işlemler yapılabilmesi için
bu verilerin çok iyi bir şekilde korunması gerekmektedir. Bu ise veri kaybına neden olabilecek
olası felaket senaryolarında veri kurtarma hizmetlerini zorunlu kılmaktadır. Bulut Bilişim
teknolojisi günümüz dünyasında yeni bir bilgi işlem platformu oluşturmuş durumdadır. Bulut
Bilişim’in doğası gereği ana bulut üzerinde çok miktarda özel veri saklanmaktadır. Bu nedenle,
veri kurtarma hizmetlerinin gerekliliği her geçen gün artmaktadır. Bununla birlikte verimli ve
etkili bir veri kurtarma tekniğinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Kurtarma tekniğinin
amacı, sunucu üzerindeki veriler kayba uğradığında veya kullanıcı sunucu üzerindeki verilere
ulaşamadığı durumlarda, kullanıcının başka bir yedekleme sunucusundan ilgili verilere
ulaşmasını sağlamaktır. Bu amaca ulaşmak için günümüze kadar birçok farklı veri kurtarma
tekniği önerilmiştir. Bu çalışmanın amacı, bulut bilişim alanında kullanılan güçlü veri
yedekleme ve kurtarma tekniklerini incelemektir.
Anahtar Kelimeler- Bulut Bilişim, felaket kurtarma teknikleri, veri güvenliği, yedekleme.
Examination of Disaster Recovery Techniques in Cloud

Computing
Abstract- Nowadays, very large quantities of data are produced both individually and
institutionally. These data must be preserved very well in order to be able to access and process
them as needed. This situation necessitates data recovery services in possible disaster scenarios
that could cause data loss. Cloud computing technology has created a new computing platform
in today's world. A lot of private data is produced on the main cloud, which is the nature of
Cloud Computing. These data can be vital information for individuals and institutions. For this
reason, the necessity of data recovery services is increasing day by day. However, there is a
need to develop an efficient and effective data recovery technique. The goal of the recovery
technique is to ensure that the user has access to the relevant data from another backup server
when the data on the server is corrupted and the user can not reach the data on the server. To
this end, many different data recovery techniques have been proposed to date. The purpose of
this study is to examine the powerful and useful data recovery techniques used in the field of
cloud computing. The purpose of this study is to examine the powerful data backup and
recovery techniques used in cloud computing.
Keywords- Cloud Computing, disaster recovery techniques, data security, backup.
202
1. GİRİŞ
Geçtiğimiz son bir kaç on yıl, bilgi işlemenin, internet üzerinden erişilebilen büyük
bilgisayar ve depolama sistemlerinde, merkezi olarak daha verimli bir şekilde yapılabileceği
fikrini pekiştirmiştir. Ağ oluşturma ve diğer alanlardaki ilerlemeler, iki yeni bilgi işlem
modelinin kabulünden sorumludur. Bu durum, 1990'ların başlarında grid computing(dağıtık
hesaplama) ve 2005'ten bu yana utility computing (yardımcı hesaplama) ve bulut bilişime yol
açmıştır [1].
Utility computing de, donanım ve yazılım kaynakları büyük veri merkezlerinde
yoğunlaşmaktadır. Kullanıcılar bilgi işlem, depolama ve iletişim kaynaklarını tüketirken ödeme
yapabilmektedirler [1]. Utility computing kullanımı genellikle bulut benzeri bir altyapı
gerektirir, ancak odak noktası, bilgi işlem hizmetlerini sağlayan iş modelidir. Bulut bilişim,
Amazon, Apple, Google, HP, IBM, Microsoft, Oracle ve diğerleri gibi büyük BT şirketlerinin
kullandığı utility computing benzeri bir yoldur [1].
Çok fazla çalışanı olan bir kuruluşta fiziksel donanımların kullanılarak cihazların veya
lisanslı yazılımların kullanımı ve bu yazılımların herhangi bir gecikme olmaksızın tüm
çalışanlara sunulması çok zor ve maliyetli bir iştir. Bu problemlerin üstesinden gelmek için
bulut bilişim geliştirilmiştir. Bulut Bilişim; ağ, sunucu, depolama, uygulama ve servisler gibi
düzenlenebilen bilgisayar kaynaklarına ait paylaşım havuzuna isteğe uygun olarak internet
tabanlı erişimi sağlayan bir teknolojidir[2]. Bulut bilişim, internet alt yapısı kullanılarak erişim
sağlanan yazılımsal ve donanımsal maliyeti düşüren, ölçeklenebilen, büyük miktarda veri
depolanabilen, sanallaştırılabilen ortak bir alan teknolojisidir [3]. Daha genel bir tanım ile bulut
bilişim, sistemlerin kaynak paylaşımı ile birbirine bağlı olduğu internet tabanlı bilgi işlem
sürecidir. Herhangi bir istemci internete bağlanabildiği her yerden buluttaki verilere ulaşabilir
veya verilerini bulut üzerinde depolayabilir.
2. FELAKET KURTARMA (DISASTER RECOVERY (DR)) NEDİR?

Herhangi bir kurum iş sürekliliğinin kesintiye uğramasını engellemek için kuruma ait
verileri korumak ve bilişim sistemlerinin sürekli çalışmasını sağlamak zorundadır. Ayrıca
altyapılarda meydana gelebilecek sorunlar kurumları telafisi olmayan felaketlere sürükleyebilir.
Bu sorunların engellenmesi için kurum verilerinin tek bir merkezde tutulmaması dışında iş
sürekliliğinin ana gereksinimlerinden bir tanesi de Felaket Kurtarma (Disaster Recovery)
yönetimidir.
203
Bir sistemin herhangi bir sebepten çökmesi durumunda veri kaybı olasılığı vardır ve
bazen bu durum finansal kayba neden olabilir. Bir sistemin insan hatası veya doğal afetler
nedeniyle çökmesi durumunda kurum için maliyeti yüksek servis kesintilerine sebep
olabilmektedir. Bu durum, iş sürekliliğinde bir felaket meydana getirebilir. Felaket olduğunda
şirket olası veri kayıplarını göz önünde bulundurup verileri kayıplardan korumalıdır. Bulut
hizmeti sağlayan Google, Amazon, Microsoft vb. şirketler bulut felaketi ve büyük miktarda veri
barındıran sunucularda veri kaybı konusunda deneyimlidirler. Bir felaket durumunda eğer
problem istemci tarafında ise veriler bulutta yedeklenecektir. Bu durumda istemci bazlı hizmet
aksaması olabilmektedir fakat veri kaybı yaşanmamaktadır. Ancak bulutta meydana
gelebilecek bir felaket durumunda veriler kaybolacaktır. Doğal afetler, ağ hatası, ağ saldırısı,
kötü amaçlı yazılımlar, sistem hataları ve benzeri durumlarda felaketler meydana
gelebilmektedir. Bu felaketlerin meydana gelmesi durumunda, veri kaybını önlemek için
geliştirilen bazı felaket kurtarma teknikleri bulunmaktadır. Genel olarak bir ağda veya bulut
servis sağlayıcılarda başarısızlığı önlemek için iki farklı felaket kurtarma modeli
kullanılmaktadır. Bunlar; geleneksel ve bulut tabanlı servis modelleridir. Geleneksel model,
özel altyapı veya dağıtılmış yaklaşım olarak kullanılabilmektedir. Hız ve maliyete bağlı olarak,
müşteriler uygun modeli seçebilmektedirler. Özel yaklaşımda, bir müşteriye bir altyapı atanır,
bu nedenle hem maliyet hem de veri kurtarma hızı yüksektir. Öte yandan, dağıtılmış modelde
daha fazla kullanıcıya bir altyapı atanır. Bu yaklaşım, hem maliyeti hem de veri kurtarma hızını
azaltır. Bulut tabanlı servis modelleri ise geleneksel felaket kurtarma ile karşılaştırıldığında
düşük maliyetli bir hizmettir. Ayrıca fiziksel veya sanal olarak çoğaltmada esnek bir yapıya
sahiptir. Bulut bilişimde sunucular arasında sürekli çoğaltma yapıldığından güvenlik, ağ
bağlantısı ve sunucu yük devretme dahil olmak üzere sanal kurtarma ortamları için önceden
oluşturulmuş seçenekler bulunmaktadır. Felaket kurtarma olarak buluttaki kritik sunucular ve
veri merkezi alt yapısı çoğaltılmaktadır [4].
3. VERİ KAYBI NEDENLERİ

Felaket, sistem ömründe beklenmeyen bir olaydır. Doğal (tsunami ve deprem gibi),
donanım/yazılım hataları (örneğin, 2011'de Amazon EC2'de barındırılan VM-VM'nin
başarısızlığı) ve hatta insan (insan hatası veya sabotaj) ile yapılabilir. Bu durum ciddi mali
kayıplara yol açabilir hatta insan hayatını riske atabilir [5]. Bu nedenle, büyük şirketlerdeki BT
bütçesinin %2 ile %4'ü, her yıl Felaket Kurtarma için harcanmaktadır[6]. Bulut tabanlı Felaket
Kurtarma çözümü, afetleri tolera etme, güvenilirlik ve kullanılabilirlik avantajları nedeniyle bu
teknolojiye artarak devam eden bir yönelim vardır. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde
204
(KOBİ'ler) daha yararlı olabilir, çünkü büyük şirketler gibi çok fazla veri kaynağına sahip
değillerdir.
Her yıl birçok işletme çeşitli nedenlerden dolayı veri kaybı yaşamaktadır. Bu durumda
herhangi bir felaket kurtarma yöntemi kullanmayan işletmelerin çoğunluğu bu verilerini
kurtaramamaktadır. 2009 yılında blackblaze.com tarafından yapılan bir çalışmada,
kullanıcıların %46'sının her yıl veri kaybına uğradığını ortaya çıkarmıştır [7]. Bu rakamı
oluşturan en yaygın beş veri kaybı faktörü aşağıda maddeler halinde verilmiştir [8].
a) Doğal Afetler
Dünyada sel, deprem, kasırga, kar fırtınası, elektrik kesintisi ya da yapı tahribatından
dolayı veri kaybına neden olabilecek doğal afetlerden etkilenmeyen çok az yer vardır. Ayrıca
işletmenin konumuna bakılmaksızın, yangın her zaman göz önünde bulundurulması gereken
bir risk türüdür. Bu nedenlerden dolayı bir Yedekleme ve Felaket Kurtarma çözümünde doğal
afet riskleri düşünülerek bunlara karşı gerekli önlemler alınmalıdır.
b) Kritik Görev Uygulama Hatası

Bulut üzerinde bulunan ve kritik görevi olan bir uygulama birkaç günlüğüne kullanılamaz
hale geldiğinde, bazı kuruluşlarda ani büyük bir hasara neden olabilir. Çözüm olarak bulutta
depolanan uygulamalar kullanılarak ani büyük hasar azaltılabilir.
c) Ağ Hatası
Bulut Bilişim sisteminde istemciler internet ile buluta bağlanırlar. Bulut’a bağlanılan ağın
çökmesi durumunda veriler kaybolacak ve bulut tabanlı çalışan uygulamalar da zarar
görecektir.
d) Ağ Saldırısı
Kullanıcıların buluta bağlandığı ağdan worms(kurt), trojen, trafik taşma saldırısı, ara
bellek taşma saldırısı vb. saldırılar gerçekleştirilebilir. Bu saldırılar sonucunda bir virüs
uygulamalara bulaştığında, felaketin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu durumda bulutta
virüsün bulaştığı yerde kullanılmayan uygulamalar bir izleme listesine yerleştirilerek, felaketin
oluşması engellenebilir.
e) Kötü Amaçlı Kod

Bilgisayar korsanlarının veya kötü amaçlı kodun verileri değiştirmesi engellenmesine
rağmen veri kaybı yaşanabilir.
f) Sistem Hatası
205
Bir buluta ait sistemin altyapısı başarısız olursa, o buluta bağlı tüm sistemler çökecektir.
Sistem hatası felaketinin ortaya çıkmasının temel nedeni insandır.
4. GELENEKSEL FELAKET KURTARMA

Geleneksel felaket kurtarma, altı gruba ayrılan dağıtım grubu tarafından geliştirildi [3].
Seviye 0: felaket kurtarma planı ve kaydedilmiş veri olmadığı anlamına gelir. Kurum dışı
veri yedeklemesi yoktur. Verileri kurtarmak için haftalar sürebilir ve başarısızdır.
Seviye 1: hotsite (sürekli çalışan yedekleme alanı) olmayan veri yedeklemesi, verilerin
hotsite tarafında değil, offsite (saha dışı yedekleme alanı) tarafında yedeklendiği anlamına gelir.
Yedek alınan verilere ulaşmak zaman alır. Kendi yedek sunucularına sahip olmamaları
nedeniyle, uygun sistemleri bulmak ve yapılandırmak için zaman kaybına neden olur.
Seviye 2: hotsite (sürekli çalışan yedekleme alanı) ile veri yedeklemesi, ana sistem
çalışırken bu sistemin orijinal kopyası sürekli olarak başka bir yerde oluşturulmasıdır. Sürekli
olarak çalışmakta olan bir yedekleme sitesi olarak tanımlanabilir. Sıcak Site çevrimiçidir ve
hemen erişilebilir durumdadır.
Seviye 3: fiziksel araçlar tarafından yedek almak yerine, yedek bir veri ağının hotsite
(sürekli çalışan yedekleme alanı) tarafından erişilebilir olması için bir elektronik kasa sağlar.
Sıcak alan yedekleme maliyeti düşük olduğundan ağa erişmek daha iyidir.
Seviye 4: kısa zaman aralıklarında alınan kopyalar, kuruluşun daha fazla verisini
koruduğu anlamına gelir. Bu kısa aralıklar ile alınan yedeklemelerde kuruluşa ait önemli veriler
korunur.
Seviye 5: işlem bütünlüğü, işlemlerin üretim sistemleri ve kurtarma siteleri arasında tutarlı
olduğu anlamına gelir. Yani, veri kaybı olmamalıdır.
Şekil-1 Geleneksel felaket kurtarma modeli şeması
206
5. GÜNÜMÜZDE FELAKET KURTARMANIN DURUMU
Günümüzde tipik bir Felaket Kurtarma servisi, uygulamalarını iki veri merkezi arasında
eş güdümlü olarak çoğaltarak çalışır. Herhangi bir olumsuzluk durumunda sistemin çökmemesi
için birincil veri merkezi kullanılamıyorsa, sistem yedekleme sitesini devreye alır ve en yakın
zamanda kopyalanan verileri kullanarak uygulamanın en yeni kopyasını etkinleştirir. Bu
durum, hizmet kesintilerini en aza indirirken, uygulamaların bir yedekleme sitesine geçmesine
izin vermektedir.
5.1. FELAKET KURTARMA GEREKSİNİMLERİ
Bu bölümde etkili bir Felaket Kurtarma servisi için temel gereksinimler ele alınmaktadır.
Bu gereksinimlerin bazıları, sistem kesintisi veya veri kaybının finansal maliyeti gibi ticari
kararlara dayanabilirken, diğerleri doğrudan uygulama performansına ve doğruluğuna bağlıdır.
Kurtarma Noktası Hedefi(Recovery Point Objective(RPO)): Bir Felaket Kurtarma
sisteminin RPO'su, herhangi bir arızadan önce en son yedeklemenin yapıldığı noktayı
göstermektedir. Diğer bir ifadeyle muhtemel bir felaket zamanında riske edilen data miktarını
temsil eden süre RPO olarak adlandırılır. RPO, arızanın meydana geldiği andan itibaren geriye
doğru (yani geçmişe doğru) ifade edilir ve saniye, dakika, saat veya gün olarak belirtilebilir.
RPO Felaket Kurtarma Planlamasında önemli bir noktadır
Kurtarma Süresi Hedefi (Recovery Time Objective (RTO): RTO, bir uygulamanın bir
hata meydana geldikten sonra çevrimiçi olarak geri gelmesi için ne kadar süre geçmesi
gerektiğini belirten dikey bir iş karardır. Bu, arızayı algılamak, yedekleme sitesinde (sanal veya
fiziksel) gerekli sunucuları hazırlamak, başarısız uygulamayı başlatmak ve özgün siteden yedek
siteye istekleri yeniden yönlendirmek için gereken süreyi içerir [9]. Diğer bir ifadeyle Kurtarma
Süresi Hedefi (RTO), çalışmakta olan bir sistemdeki kesintiyle ilgili kabul edilemez
sonuçlardan kaçınmak için, bir iş sürecinin bir felaketten sonra geri yüklenmesi gereken süre
ve hizmet seviyesidir.
6. AFET KURTARMA ZORLUKLARI
6.1. Bağımlılık
Bulut hizmetlerinin dezavantajlarından biri, müşterilerin sistemi ve verilerini kontrol

edememeleridir. Veri yedekleme, servis sağlayıcılarının kendi tesislerindeki sunucularda
bulunmaktadır. Bu durum, müşteriler için (kurumlar gibi) bulut servis sağlayıcılarına (CSP)
bağımlılık meydana getirmekte ve ayrıca felaket nedeniyle veri kaybı müşteriler için bir kaygı
207
nedeni olmaktadır. Bağımlılık [10], ayrıca güvenilir bir hizmet sağlayıcısı seçimi olan başka bir
sorun meydana getirir.
6.2. Fiyat
Felaket Kurtarma (Disaster Recovery) hizmeti olarak bulut bilişimi seçmenin temel
faktörlerinden birinin düşük fiyatı olduğu açıktır. Dolayısıyla, bulut servis sağlayıcıları her
zaman farklı maliyet türlerini en aza indirerek kurtarma mekanizmalarını sağlamak için daha
ucuz yollar aramaktadırlar. Felaket Kurtarma sistemlerinin yıllık maliyeti üç kategoriye
ayrılabilir [11]:
 Başlangıç maliyeti: İtfa edilmiş yıllık maliyet
 Devam eden maliyet: Depolama maliyeti, veri aktarma maliyeti ve işlem maliyeti
 Potansiyel felaketin maliyeti: Düzelen afetlerin maliyeti ve ayrıca kurtarılamayacak
felaketlerin maliyeti.
6.3. Hata Algılama
Başarısızlık tespiti süresi sistemin duruş sürelerini kuvvetle etkiler, bu nedenle hızlı ve
doğru bir Felaket Kurtarma için mümkün olan en kısa zamanda bir hatayı tespit etmek ve rapor
etmek çok önemlidir. Ayrıca, birden fazla yedek alma işlemi önemli bir sorundur. Ağ hatası ve
hizmet kesintisinin ayırt edilebilmesi zordur.
6.4. Güvenlik
Daha önce de belirtildiği gibi, Felaket Kurtarma doğa tarafından meydana getirilebilir
veya insan yapımı olabilir. Siber terör saldırısı, birçok sebepten dolayı gerçekleştirilebilen insan
yapımı felaketlerden biridir. Bu durumda, önemli verilerin korunması ve geri kazanımı, sistem
restorasyonunun yanında Felaket Kurtarma planlarında temel amaç olmalıdır.
6.5. Çoğaltma Gecikmesi
Felaket Kurtarma mekanizmaları yedekleme yapmak için çoğaltma tekniğine güvenir.

Güncel çoğaltma teknikleri iki kategoriye ayrılır: senkron ve asenkrondur. Ancak, her ikisi de
bazı avantajları ve dezavantajları vardır. Senkronize çoğaltma, çok iyi Kurtarma Noktası Hedefi
(RPO) ve Kurtarma Süresi Hedefi (RTO)'ni garanti eder, ancak pahalıdır ve büyük yük
yüzünden sistem performansını da etkileyebilir. Öte yandan, asenkron çoğaltma ile benimsenen
bir yedekleme modeli daha ucuzdur ve aynı zamanda sistem düşük yüke sahiptir, ancak Felaket
Kurtarma hizmetinin kalitesi düşecektir. Bu nedenle, maliyet, sistem performansı ve aynı
208
zamanda çoğaltma gecikmesi arasında işlem yapmak, bulut felaket çözümlerinde yadsınamaz
bir sorundur.
6.6. Veri Depolama
İş veritabanı depolaması, bulut hizmetleri tarafından çözülebilen işletmelerin

sorunlarından biridir. İşletmelerin artmasıyla birlikte işletmelerin bulut tabanlı depolarda büyük
miktarda veri depolaması gerekmektedir. Geleneksel veri depolama cihazları yerine, bulut
depolama hizmeti maliyetten tasarruf edebilir ve aynı zamanda daha esnektir. Bir bulut
depolama sisteminin mimarisi dört katman içerir: fiziksel depolama, altyapı yönetimi,
uygulama arayüzü ve erişim katmanıdır. Uygulamaları tatmin etmek ve verilerin güvenliğini
garanti altına almak için donanım dağıtımı yapılmalı ancak depolama merkezileştirilmelidir.
Bu nedenle, tek bir arıza noktasını ve veri kaybını depolamak, bulut servis sağlayıcılarında için
kritik zorluklardır [12].
7. FELAKET KURTARMA ÇÖZÜMLERİ
7.1. Yerel Yedekleme
Bağımlılık sorunu için bir çözüm önerilmiştir [10]. Verilerin kontrolünü yapmak ve hem
verilerin hem de uygulamaların eksiksiz yedeklenmesi için müşterilerin yanına bir Linux kutusu
yerleştirilebilir. Yerel depolama güvenli bir kanal üzerinden güncellenebilir. Bu teknikle, bulut
hizmeti sağlayıcıları arasındaki göç ve ayrıca kamuyla özel arasındaki ve özel sektörle kamu
arasında göç mümkündür. Bir felaket durumunda, yerel yedekleme servis sağlayıcının sunduğu
hizmetleri sağlayabilir.
7.2. Coğrafi Artıklık ve Yedekleme
Coğrafi artıklık geleneksel modelde kullanılabilir, ancak pahalı ve uygun değildir. İki
bulut bölgesinin birbirinin bir kopyası vardır [12]. Bir bölgede problem yaşanırsa başka bir
bölge açılır ve hizmetleri sağlar. Felaketleri tespit etmek için bölgeleri izleyen bir modül vardır.
Birincil bölge, ekstra kaynak istemek veya kullanılmayan kaynakları serbest bırakmak için aktif
bir yük dengeleyiciye sahiptir. İkinci bölge ayrıca pasif yük dengeleyicisine sahiptir. Başka bir
araştırma [13] çoklu yedekleme için en uygun konumları seçmek için bir yöntem önerilmiştir.
Uygulama sayısı ve hizmetlerin önceliğine göre yer sayısı belirlenir. Uzaklık ve bant genişliği,
bu yöntemdeki en iyi alanları seçmek için iki faktördür. Bununla birlikte, bu çalışma, ayna
209
alanlarının kapasitesi ve her lokasyonda barındırılabilecek düğüm kaynağı sayısı gibi bazı kritik
faktörleri göz ardı etmektedir.
7.3. Bireysel Bulut Depolama
Bu yaklaşım bulut veri depolama için önerilmiştir [13]. Depolama Ağı Endüstrisi Birliği
verilerine göre, iş veri depolaması için en az üç yedek konum gereklidir. Kullanıcıların verileri
üç farklı coğrafi konumda depolanmalıdır: Sunucular, Yerel yedekleme sunucusu ve uzaktan
yedekleme sunucusudur
7.4. Kaynak yönetimi
Heterojen bulutlar, hibrid depolama ve çeşitli diskler gibi birçok farklı donanım ve
yazılımı içerir. Bulut tabanlı işletmelerde, tüm iş verileri bulut depolama alanında depolanır.
Dolayısıyla, bu ortamlarda veri koruma, güvenlik ve kurtarma kritik öneme sahiptir.
Tehlikedeki veriler, birincil ana bilgisayarda işlenen ancak henüz yedek ana bilgisayarda
bulunmayan verilerdir. Yani, felaket durumunda, depolama bulutlarında veri kurtarma için
geliştirilmiş teknolojiyi kullanmak gerekir. Veri kurtarma için önerilen üç çözüm vardır [14]:
 Tehlikedeki verilerin kopyalanması için bir felaket durumunda en hızlı disk teknolojisini
kullanmak.
 Bozuk sayfa eşiğinin değiştirilmesi: Diskin temizlenmesi için beklenmesi gereken
RAM'deki bozuk sayfaların yüzdesi azaltılabilir [15].
 Riskli cihazların tahmini ve değiştirilmesi: Güç tüketimi, ısı dağılımı, karbon kredisi
kullanımı ve verilerin önemi (her bir diskte saklanan) gibi belirli bazı faktörler belirli bir
zaman diliminde hesaplanabilir. Bu faktörler ile öncelikli bir yedek listesi oluşturulmalıdır.
7.5. Pipelined Çoğaltma
Bu çoğaltma tekniği [16], hem asenkron replikasyonun performansını hem de

senkronizasyonun tutarlılığını elde etmeyi amaçlamaktadır. Eşitleme çoğaltmasında,
yedekleme, yedekleme yerinde tamamlanma tamamlanıncaya kadar devam edemez. Eşzamanlı
çoğaltmada, yerel depodaki verileri sakladıktan sonra süreç başlatılabilir.
7.6. Yukarı / Aşağı Ölçeklendirme
Bazen, yüksek öncelikli işlevlerin yerine getirilmesi para kaybını azaltabilir veya bir
felaket durumunda geliri artırabilir. Hizmetlerin önceliği, hizmet seviyesi anlaşması, gelir
miktarı ve acil ihtiyaçlar gibi bazı farklı özellikler tarafından tanımlanabilir. Bir alanda doğal
210
bir felaket meydana geldikten sonra, bulut servis sağlayıcıları yoğun hizmet talepleriyle karşı
karşıya kalmaktadırlar. Bu durumda servis sağlayıcılar mevcut kullanıcı hizmetlerini yönetmeli
ve yeni kullanıcı isteklerini de üstlenmelidir. Servis sağlayıcılar mevcut kullanıcıları memnun
etmeli ve mümkün olduğunca yeni müşterilere hizmet vermelidirler.
8. SONUÇ
Günümüzde bulut bilişim günlük yaşamda çok önemli hale geldi ve her şirket bulut
bilişime dayanmakla birlikte buluttaki felaketlerden haberdar değillerdir. Herhangi bir sorunla
karşılaştıklarında herhangi bir kurtarma mekanizmasını bilmiyorlar. Felaket meydana
geldiğinde, tüm şirketler büyük bir veri kaybıyla karşı karşıya kalmaktadır ve birçok kurtarma
mekanizmasının yürürlüğe girmesinden sonra da finansallaşmıştır. Bulut terminolojisi, PaaS,
IaaS ve SaaS hizmetlerini, bulut kullanıcılarına altyapı, yazılım ve platform açısından kendi
gereksinimlerine göre hizmet veren bir hizmettir. Böylece kullanıcı herhangi bir zorluk
çekmeden bulut kullanabilir. Felaket Kurtarma yöntemini bulutta uygulayarak, bir sistem hatası
veya doğal afetler yaşandığında veri kaybından kurtulmak mümkündür. Bu nedenle, iş
sürekliliğinde Felaket Kurtarma’yı uygulayarak veri kaybını ortadan kaldırabilir.
REFERANSLAR
211
1. Dan C. Marinescu, Cloud Computing Theory and Practice
2. Mell P. & Grance T. (2011). thenistdefinition of cloudcomputing, NIST Special
Publication 800-145
3. I. Foster, Y. Zhao, I. Raicu, S. Lu, “Cloudcomputingandgridcomputing 360-degree

compared”, Grid Computing Environments Workshop, Austin, 1-10, 2008
4. Mr. Akshay A. Gharat, Mr. Devendra E. Mhamunkar Disaster Recovery in Cloud

Computing International Journal of Advanced Research in Computer Engineering &
Technology (IJARCET) Volume 4 Issue 5, May 2015
5. Kashiwazaki, H. (2012). Practicaluses of cloudcomputingservices in a

Japaneseuniversity of theartsagainstaftermath of the 2011 Tohokuearthquake.
Proceedings of the ACM SIGUCCS 40th annualconference on Special interestgroup on
universityandcollegecomputingservices(pp. 49-52)
6. Prakash, S.,Mody, S., Wahab, A., Swaminathan S., &Ramani (2012).

Disasterrecoveryservices in thecloudforSMEs. IEEE International Conference on Cloud
Computing Technologies, Applications and Management (ICCCTAM) (pp. 139-144).
http://dx.doi.org/10.1109/ICCCTAM.2012.6488087
7. M.J. Shoer, The 5 Most Common Causes of Data Loss, Internet & Telephone Blog.
https://www.itllc.net/it/the-5-most-common-causes-of-data-loss/
8. Mr.A.Srinivas, Y.Seetha Ramayya, B.Venkatesh A Study on Cloud Computing

Disaster Recovery International Journal of Innovative Research in Computer and
Communication Engineering(Vol. 1, Issue 6, August 2013)
9. Kimberly Keeton, Dirk Beyer, Ernesto Brau, Arif Merchant, Cipriano Santos, and Alex
Zhang. On the road to recovery: restoring data after disasters. European Conference on
ComputerSystems, 40(4), 2006
10. Javaraiah, V. (2011). Back up for cloud and disaster recovery for consumers and SMBs.
IEEE 5th International Conference on Advanced Networks
andTelecommunicationSystems (ANTS) (pp. 1-3).
http://dx.doi.org/10.1109/ANTS.2011.6163671
11. Alhazmi, O. H., & Malaiya, Y. K. (2013). Evaluating disaster recovery plans using the
cloud. Reliability and Maintain ability Symposium (RAMS), IEEE
ProceedingsAnnual(pp. 1-6). http://dx.doi.org/10.1109/RAMS.2013.6517700
12. Pokharel, M., Lee, S., & Park, J. S. (2010). Disaster Recovery for System Architecture
using Cloud Computing. 10th IEEE/IPSJ International Symposium on Applications
andthe Internet (SAINT) (pp. 304-307).
13. Khan, J. I.,&Tahboub, O. Y. (2011). Peer-to-Peer Enterprise Data Backupover a Ren

Cloud. IEEE 8th International Conference on Information Technology: New
Generations (ITNG) (pp. 959-964). http://dx.doi.org/10.1109/ITNG.2011.164
14. Patil, S. R.,Shiraguppi, R. M., Jain, B. P., & Eda, S. (2012). MethodologyforUsage of
Emerging Disk toAmeliorateHybrid Storage Clouds. IEEE International Conference on
212
Cloud Computing in EmergingMarkets (CCEM) (pp.1-5).
http://dx.doi.org/10.1109/CCEM.2012.6354615
15. Rudolph, C. G. (1990). Business Continuation Planning/Disaster Recovery: a Marketing

Perspective. IEEE Communications Magazine, 28(6), 25-28.
16. Wood, T.,Cecchet, E., &Ramakrishnan, K. K. (2010). Disasterrecovery as a cloud

service: Economicbenefits&deploymentchallenges. 2nd USENIX Workshop on Hot
Topics in Cloud Computing (pp. 1-7).
213
Volume 3 (2018), 214-216
Etkileşimi Artırılmış Yeni Bir Kondisyon Bisikleti Tasarımı

Abdurrahman Tosun1, Levent Seyfi2*+
1,2Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü, Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye
*Corresponding author/+Speaker: leventseyfi@selcuk.edu.tr
Özet –Bu çalışmada spor salonunda veya evlerde kullanılan kondisyon bisikletlerinin sıkılmadan daha istekli bir biçimde
kullanılabilmesini sağlayabilmek amacıyla sanki dış ortamda bisiklet sürüyormuş gibi bir his oluşturabilmek amaçlanmıştır.
Kullanılacak bir LCD ekranda önceden hazırlanmış olan sokaklarda çekilmiş gezinti videoları bisiklet pedalının çevirme hızı ile
adaptif şekilde oynatılmaktadır. Yani gerçekten dışarıda bisiklet sürüyormuş gibi LCD ekrandaki video pedal durduğunda
durmakta, pedal hızlı çevrildiğinde de video daha hızlı oynatılabilmektedir.
Anahtar Kelimeler – Sağlık, Elektronik, Kondisyon bisikleti
I. GİRİŞ
Günümüz şehir hayatı stresinde spor yapmanın gerekliliği
açık bir gerçektir. Spor hem insanları zihinsel olarak günlük Bir ekran ve karşısındaki kondisyon bisikletinden oluşan
stresten uzaklaştıracak hem de sağlıklı yaşamın gereği olan sistemde kondisyon bisikletinin pedalından alınan devir
bedensel aktiviteleri gerçekleştirmeyi sağlayacaktır [1]. sinyalinin büyüklüğüne göre önceden kayıt edilmiş videonun
Gelişmiş ülkelerin de sağlıklı yaşam ve obeziteyle mücadele ekrandaki hızı değişmektedir. Böylece kondisyon bisikletiyle
için ayırdığı bütçeler de durumun ciddiyetini ortaya egzersiz yapan kişi ekrandaki videoyla uyum içerisinde birebir
koymaktadır [2]. Obezite tedavisinde de egzersizin önemi kendini videodaki doğal ortamda hissedecek, fiziksel olan
büyüktür [3]. Bunun için de günümüze kadar insanlar pek çok aktiviteyi zihinsel olarak da destekleyerek kendini tam olarak
spor aleti ve yöntemi geliştirmiştir. Bütün bu araç ve egzersize odaklayacaktır. Pedal vasıtasıyla ölçülen devir
yöntemler düzenli olarak uygulandığı takdirde sonuç verecek sinyali Arduino kartındaki programda işlenerek bilgisayara
potansiyele sahiptir. Fakat ortada olan bir gerçek var ki gönderilir. Bilgisayardaki Visual Studio C# ile yazılan
insanların çok azı düzenli olarak spor yapabilmektedir. Çünkü program bu gelen verinin değerine göre Media Player’ ın
sağlık için gerekli olduğunun güzel sonuçlar vereceğinin oynatma hızını kontrol eder.
bilinmesine rağmen sportif aktiviteler fiziki olarak yorucudur Şekil 1’de görülen bir IR bir alıcı ve vericiden oluşan
ve düzenli olarak devam etmek zihni güçlü bir şekilde TCRT5000 kızılötesi sensör önünden geçen cisimlere karşı
şartlandırmaya ve güçlü bir iradeye bağlıdır. dijital bir çıkış üretmektedir. TCRT5000 sensörü sayesinde
Kent insanı için doğa ile iç içe yaşamanın potansiyel pedalın devir sayısı ve dolayısıyla hızı algılanıp Arduino
faydaları insan psikolojisi üzerinde çalışanlar tarafından Mega’ nın Dijital İn 24 nolu pinine gönderilmektedir. Şekil 2’
araştırılmış ve olumlu etkileri olduğu görüşü yaygın olarak de görülen Arduino Mega 2560 R3 kartına yüklenen program
kabul görmüştür [4]. kodu ile pedalın bir tam devir süresi ölçülmekte ve önceden
Sonuç olarak doğal insan yaşamından uzaklaşan, egzersiz programa yüklenmiş olan hız aralığına atanmaktadır.
yapmayan, doğal yiyecek ve içeceklerle bağlarını koparan Programda gerekli hesaplamalar neticesinde belirlenen 10 adet
insanlar sağlıksız, obezite sorunuyla karşı karşıya, stresli dijital sinyalden birisine çevrilmektedir. Bu sinyal Arduino
bireyler haline gelmektedir. Mega R3 üzerinde bulunan şekil 3’ de görülen Atmega16u2
Egzersizler çoğu birey için büyük bir hevesle başlayıp USB-Seri dönüştürücüsü ile COM protokolü aracılığıyla
zamanla isteksizlik ve bıkkınlıkla terk edilmektedir. İnsanlara bilgisayara aktarılmaktadır.
tekrar doğayla iç içe, özündeki yaşam biçimine benzer
özelliklerde egzersizi bir yaşam biçimi haline getirmeliyiz. Bu
aşamada projedeki fikir ortaya çıkmaktadır. İnsanların
reddedemeyeceği doğa gezintisini bir kondisyon bisikletiyle
gerçekleştirme fikri hem insanın stres ve psikolojik sorunlarını
ortadan kaldıracak hem de egzersizlerini düzenli yaparak zinde
ve sağlıklı birer birey olmaları sağlanacaktır. Bu çalışmada
kondisyon bisikletini kullanan kişinin LCD ekranda doğal
ortamı seyretmesi amaçlanmıştır. Spor yapan kişinin pedalı Şekil 1 TCRT 5000 Sensör Kartı
çevirme hızına bağlı olarak ekrandaki görüntünün oynatma
hızı da adaptif olarak ayarlanmaktadır.
214
Tosun ve Seyfi., Etkileşimi Artırılmış Yeni Bir Kondisyon Bisikleti Tasarımı, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Şekil 2 Arduino Mega 2560 R3
Şekil 5 Projenin örnek simülasyon ile çalıştırılması

Şekil 3 Atmega16u2 USB-Seri dönüştürücü
Visual Studio C# programı COM protokolü aracılığıyla

Arduino Mega R3’ den gelen verileri programında kayıt altına
alarak uygun yerlere atar. C# ile kodları önceden hazırlanmış
bir Media Player’ da kontrol kodları düzenlenir. Arduino Mega
R3’ den gelen verilere göre Media Player kontrol komutlarına
sürekli olarak tepki verecek şekilde uygun kod düzenlemeleri
ve değişken atamaları yapılır. C# programının ilk çalıştırılması
esnasında istenilen video kullanıcı tarafından seçilebilir.
Egzersiz esnasında kişinin takibi açısından 10 hız
kademesinden hangisinde olduğu üst sekmede görülebilir.
Böylece yürütülen video proje amacına uygun biçimde Şekil 6 Yürütülen bir videonun ekran görüntüsü
egzersiz bisikletiyle koordineli olarak çalışmış olur. Prototip
olarak oluşturulan pedal üzerine monte edilmiş TCRT5000 ve
Arduino Mega R3 şekil4’ de görülmektedir. Prototip olarak
gerçekleştirilen projenin bir bütün olarak görünümü şekil 5’ de III. SONUÇLAR
verilmiştir. LCD ekranda oynatılan örnek videonun anlık Gerçekleştirilen projede kondisyon bisikletiyle spor yapan
görüntüsü şekil 6’ da görülmektedir. kişinin aynı anda önündeki LCD ekran ile doğal bir ortamda
Pedalın dönme hızına göre bu videonun oynatılma hızı bisiklet sürüyormuş gibi bir his oluşturması amaçlanmıştır.
artırıldığı gibi pedalın dönme hızı durduğunda da video Pedalın çevrilme hızıyla videonun oynatma hızı da kontrol
durdurulmaktadır. Böylece kişi sanki dışarıda bisiklet edildiğinden gerçeklik hissi en üst düzeyde oluşturulmuştur.
sürüyorcasına egzersiz yapabilmektedir. Bu çalışmada 2 TCRT5000 sensörü ile Arduino Mega R3 ile pedalın devir
dakikalık örnek videolar hazırlanmıştır. Fakat projenin sayısı hesaplanıp C# programına gönderilmektedir. C#’ da
ilerleyen aşamasında doğal güzelliği ile ön plana çıkan oluşturulan bir Media Player programında işlenen veriler
sokaklarda farklı farklı videolar çekilerek kullanıcının neticesinde videonun oynatma hızı belirlenmektedir. Kullanıcı
egzersize başlamadan önce bir menüden ortam seçimi istediği videoyu seçebilir ve oynatma sırasında yürütülen hızı
sağlanacaktır. üst sekmede gözlemleyebilir.
Büyük bir heyecanla başlanan egzersiz faaliyetleri sadece
bedensel hareketlerle yapıldığında insan beyninin kısıtlı bir
kısmını meşgul etmektedir. Bu durum egzersiz faaliyetlerinin
devamlı olamamasının en önemli etkenlerinden biridir.
Gerçekleştirilen proje sayesinde günlük yaşamın
zorunlulukları ile boğulan bireylerin modern bir çözümle
egzersiz faaliyetlerini azami verimle gerçekleştirmeleri
sağlandığı gibi özlem duyduğu doğal yaşamla görsel temas
kurularak zihinsel olarak da rahatlama sağlanacaktır. Bu
sayede yoğun şehir stresi altındaki insan hem egzersiz yapıp
sağlıklı bir birey olacak hem de insan doğasının gereği olan
doğaya özlem oynatılan videolarla giderilmiş olacaktır.
Şekil 4 Pedala TCRT5000 ve Arduino Mega R3 entegre hali

REFERENCES
[1] F. Koçak, V. Balcı, Doğada Yapılan Sportif Etkinliklerde Çevresel
Sürdürülebilirlik, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2),
213-222, 2010.
215
Tosun ve Seyfi., Etkileşimi Artırılmış Yeni Bir Kondisyon Bisikleti Tasarımı, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
[2] F.B. Beyaz, A.A. Koç, Obezitenin Ekonomisi: Güncel Durum,

Mücadele Politikaları ve Ekonomik Analizler,. EconAnadolu,
Eskişehir, Türkiye, 17-19 Haziran 2009.
[3] A.A. Tam, B. Çakır, Birinci Basamakta Obeziteye Yaklaşım, Ankara
Medical Journal, 12(1), 37-41, 2012.
[4] H. Özgüner Doğal Peyzajın İnsanların Psikolojik ve Fiziksel Sağlığı
Üzerine Etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi
Dergisi, Seri: A, Sayı: 2, 97-107, 2004.
216
ISAS 2018-Winter
Volume 3 (2018), 217-223
Konya’daki Bazı Yüksek Gerilim Hattı ve Trafo Binaları Yakınında

Yapılan Manyetik Alan Ölçümlerinin Değerlendirilmesi
Levent Seyfi 1*+, Bahadır Akbal2
1,2
Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü, Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye
*
Corresponding author/+Speaker: leventseyfi@selcuk.edu.tr
Özet – Bu çalışmada trafo merkezi ve yüksek gerilim hatları etrafında halkın maruz kaldığı manyetik alan seviyelerinin
belirlenmesi amacıyla Konya’da manyetik akı yoğunluğu değerleri ölçülmüştür. Ölçümler yüksek gerilim hattı ve trafo
merkezine farklı uzaklıklarda tekrarlanmıştır. Halka açık alanlarda gerçekleştirilen ölçümler ile halkın maruz kalabileceği
manyetik alan değerleri tespit edilmiştir. Elde edilen ölçüm değerleri uluslararası bir kuruluş olan ICNIRP (International
Commission on Non-Ionizing Radiation Protection) tarafından belirlenen ve Türkiye’de geçerli olan sınır değerler ile
karşılaştırılmıştır. Elde edilen ölçüm değerlerinden bazılarının sınır değerlerin üzerinde olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler – Yüksek Gerilim Hattı, Trafo Merkezi, Manyetik Alan, Ölçüm
I. GİRİŞ Bu çalışmada, Konya ilinde şehir merkezinde bulunan trafo

Günümüz elektrik, elektronik ve haberleşme merkezleri ve yüksek gerilim hatları çevresinde manyetik
teknolojilerinin gelişmesi neticesinde bilinçli veya bilinçsiz alan ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca elde edilen ölçüm
bir şekilde insanlar elektromanyetik alan radyasyonuna verilerinin insan sağlığını tehdit edecek seviyede olup
maruz kalmaktadır. Bu maruziyetten tamamen kaçınabilmek olmadığını ortaya koyabilmek amacıyla ulusal (Çevre ve
mümkün değildir fakat bu konuda toplumun bilinçlenmesi sağlık bakanlığı) ve uluslararası (ICNIRP) kuruluşlar
sağlanarak maruziyetin minimum seviyede tutulabilmesi için tarafından belirlenen sınır değerler ile ölçüm verileri
gerekli çaba sarfedilebilir [1]. Kontrol dahilinde olmadan karşılaştırılmıştır.
maruz kalınan radyasyon çeşitlerinden birisi 50 Hz frekanslı II. MATERYAL VE YÖNTEM
enerji iletim hatları ve trafo merkezlerinin etraflarında
oluşturdukları manyetik alanlardır. Bu manyetik alanların Bu çalışmada, manyetik alan değerleri ölçümlerinde,
insanların sağlığı üzerine etkileri yoğun bir şekilde Şekil.1’de gösterilen HIOKI 3470 manyetik alan ölçer
araştırılmaktadır [2]. Gerçekleştirilen araştırmalar neticesinde kullanılmıştır. Ölçüm cihazı, 250 ms periyotlarla, izotropik
50/60 Hz frekanslarındaki manyetik alanın 5 mT ile 50 mT manyetik alan sensörü sayesinde X, Y, Z eksenlerinde RMS
arasında, sinir sistemi ve görme duyusu üzerinde etkileri ölçüm yapabilmektedir. 10 Hz - 400 kHz frekans bandında
tespit edilmiştir; 50 mT ile 500 mT arasında, dokuları ölçümler gerçekleştirebilmektedir [8].
uyarımı gözlenmiştir ve sağlık açısından zararlı etkileri
olasıdır; 500 mT üzerinde kalp karıncığı fibrilasyonu
(ventriküler fibrilasyon) ve kalpte anormal atımların
bulunduğu ritim bozukluğu (ekstrasistol) gibi şiddetli etkiler
rapor edilmiştir [3], [4]. Bu konuda uzun dönem etkileri
ortaya koyabilmek adına yoğun çalışmalar devam etmektedir
[5], [6]. Yüksek gerilim hatları ve trafo merkezlerinin şehir
merkezlerinde yeşil alanlar, çocuk oyun parkları, meskûn
mahal ve kaldırımlar gibi konumlara yakın olması söz konusu
olabilmektedir. Bulunduğu konuma göre manyetik alana
maruz kalan insanların yaş grubu değişebilmektedir. Bu Şekil 1 HIOKI 3470 manyetik alan ölçer
anlamda en hassas durum çocukların bulunduğu oyun
parklarına yakın bölgelerde oluşan manyetik alan Ölçümler özellikle kamuya açık alanlarda
maruziyetleridir [7]. gerçekleştirilmiştir. Böylece maruz kaldığı manyetik alanın
İnsanların kamuya açık alanlarda maruz kaldığı manyetik farkında olmayan insanların da bulunabileceği yaşam
alanın varlığını duyusal olarak hissedebilmesi söz konusu alanlarındaki yüksek gerilim hattı ve trafo merkezleri
değildir. Yalnızca çok yüksek manyetik alan değerlerine etrafındaki değerler ortaya konmuştur.
maruz kalındığında kişinin hissedebilmesi söz konusu
olabilmektedir. Hissedilebilen manyetik alan seviyesi ise
kişiden kişiye değişkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle
maruz kalınan manyetik alanın oluşturacağı sağlık sıkıntıları
uzun vadede farkedilecektir [3].
217
Seyfi ve Akbal, Konya’daki Bazı Yüksek Gerilim Hattı ve Trafo Binaları Yakınında Yapılan Manyetik Alan Ölçümlerinin Değerlendirilmesi,
III. ÖLÇÜM SONUÇLARI
A. 154 kV Konya Yazır İletim Hattı Ölçümleri

Konya şehirlerarası otogarı yakınında bulunan TEİAŞ’a (9.
İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü) gelen 154 kV enerji
iletim hattı iletkenleri altında, yerden 1 metre yükseklikte,
iletim hattı ekseni boyunca ölçümler yapılmıştır. Ölçümlerin
direkten olan uzaklığa göre değerleri Tablo 1’de verilmiştir.
Şekil 2 (a)’da ölçüm yapılan hat görüntülenmiştir. Bu hattın
iki direk arası mesafesi 300 m olarak ölçülmüştür. Elde
edilen ölçüm verileri Şekil 2 (b)’de grafik üzerinde
gösterilmiştir.
Şekil 3 ölçüm yapılan iletim hattının fotoğrafı
Tablo 1. 154kV hattın altında ölçülen manyetik alan değerleri
Direkten Uzaklık (m) Ölçüm Değerleri (µT)

C. 31.5 ve 154kV Konya Yazır İletim Hatlarından
0 0.649
10 0.652 Uzaklaşarak Gerçekleştirilen Ölçümler
20 0.665 Konya TEİAŞ’a gelen 31.5kV enerji iletim hattı iletkenleri
30 0.671 altında, yerden 1 metre yükseklikte iletim hattına dikey
50 0.709 biçimde Şekil 4 (b)’de gösterildiği gibi uzaklaşılarak yapılan
100 0.796 ölçüm sonuçları Tablo 3 ‘de verilmiştir. Burada direkler arası
150 0.893
mesafe 172.93 m olarak ölçülmüştür. Ölçüm yapılan yerin
fotoğrafı Şekil 4(a)’da görülmektedir. Elde edilen ölçüm
değerlerinin uzaklıkla değişiminin grafiği Şekil 4 (c)’de
görülebilmektedir.
Tablo 3. 31.5 ve 154kV iletim hatlarının Şekil 4 (b)’de belirtilen yönlerde

yapılan manyetik alan ölçüm değerleri
31.5 kV hattına dikey uzaklık (m) (1 Ölçüm Değerleri

Yönünde) (µT)
Şekil 2 (a) Ölçüm yapılan iletim hattının fotoğrafı 15 0.742
30 0.473
Tam Orta Nokta (m) Ölçüm Değerleri
(2.Bölge) (µT)
15 0.961
154 kV hattına dikey uzaklık (m) (3 Ölçüm Değerleri
Yönünde) (µT)
15 0.930
30 0.560
40 0.345
Şekil 2 (b) Ölçüm değerlerinin uzaklığa bağlı değişimi
B. 31.5 kV Konya Yazır İletim Hattı Ölçümleri

Konya TEİAŞ’a gelen 31.5 kV enerji iletim hattı iletkenleri
Şekil 4 (a) Ölçüm yapılan yerin fotoğrafı
altında, yerden 1 metre yükseklikte elde edilen ölçüm
değerleri Tablo 2’de verilmiştir. İletim hattının ardışık
direkleri arasındaki mesafe 158 m olarak ölçülmüştür.
Ölçümü yapılan iletim hattının fotoğrafı Şekil 3’de 1 2 3
Tablo 2. 31.5kV hattın altında ölçülen manyetik alan değerleri
Uzaklık (m) Ölçüm Değerleri (µT) 31.5 kV 154 kV

0 0.782
Şekil 4 (b) 31.5 ve 154 kV hatlarının şematik gösterimi
20 1.045
75 1.146
218
Tablo 5 (a). 31.5kV hattın altında 0 metre yükseklikte ölçülen manyetik alan
değerleri
Direkten Uzaklık Ölçüm Değerleri

(m) (µT)
0 259.1
1 5.59
2 11.91
Tablo 5 (b). 31.5kV hattın altında 1 metre yükseklikte ölçülen manyetik alan
değerleri
Direkten Uzaklık Ölçüm Değerleri

Şekil 4 (c) 31.5 ve 154 kV hattın manyetik alan değerlerinin uzaklıkla (m) (µT)
değişimi 0 161.2
1 3.81
2 5.08
D. 154 kV Konya Meram Park İletim Hattı Ölçümleri
Konya Melikşah Aile Dinlenme ve Trafik Eğitim Parkı
boyunca geçen iletim hattının yerden 1 metre yükseklikte
elde edilen ölçüm değerleri Tablo 4’te verilmiştir. Ölçüm
yapılan yerde direkler arası mesafe 290 m olarak ölçülmüştür.
Şekil 5’de ölçüm yapılan iletim hattının fotoğrafı
Tablo 4. 154 kV hattın altında ölçülen manyetik alan değerleri
Direkten Uzaklık (m) Ölçülen Değer (µT)

0 0.401
20 0.480
Şekil 6 (a) Direğin Google Earth görünümü
50 0.532
75 0.607
Şekil 6 (b) Ölçüm yapılan direğin fotoğrafı
Şekil 5 Ölçüm yapılan iletim hattı
E. 31.5 kV Direk Yanı Ölçüm

Konya TEİAŞ’a gelen 31.5kV direkten yere iniş
noktasında yer yüzeyinde direğin etrafında alınan ölçümler
Tablo 5 (a)’da, 1 metre yükseklikte ölçülen değerler de Tablo
5 (b)’de verilmiştir. Şekil 6 (a)’da direğin Google Earth
Şekil 6 (c) Zeminde direğin dibinde yapılan ölçümün fotoğrafı
görünümü verilmiştir. Şekil 6 (b)’de ölçüm yapılan direğin
fotoğrafı görülmektedir. Zeminde direğin dibinde yapılan
ölçümün fotoğrafı Şekil 6(c)’de görülmektedir. Zeminde
gerçekleştirilen ölçümlerin konum gösterimi Şekil 6(d)’de, 1
m yükseklikte yapılan ölçümlerin konum gösterimi Şekil 6
(e)’de görülmektedir. Tablo 5 (a) ve (b)’de verilen değerler
dikkate alındığında her ikisinde de mesafe 1m’den 2m’ye
geçerken ölçüm değerinde artış olduğu gözlenmiştir. Bu
durumun yer altından geçen kabloların 2m mesafede yüzeye
Şekil 6 (d) Zeminde gerçekleştirilen ölçümlerin konum gösterimi
daha yakın döşenmiş olmasından kaynaklanabileceği
düşünülmektedir.
219
G. Konya Yazır 6TR Trafosu Ölçümü

Konya Yazır mahallesinde bulunan YAZIR-6TR trafosu
yerden 1 m yükseklikte, Şekil 8 (c)’de gösterildiği gibi 1
yönünde ve 2 yönünde ölçülen değerler sırasıyla Tablo 7 (a)
ve Tablo 7 (b)’de verilmiştir. Şekil 8 (a)‘da trafonun Google
Earth üzerinden elde edilen görüntüsü görülebilmektedir.
Şekil 8 (b)’de ölçüm yapılan trafonun fotoğrafı
Şekil 6 (e) 1 m yükseklikte yapılan ölçümlerin konum gösterimi görülebilmektedir. Elde edilen ölçümlerin konum çizimi
üzerindeki gösterimi Şekil 8 (c)’de görülebilmektedir. Şekil 8
(d)’de elde edilen ölçümlerin uzaklığa bağlı olarak değişimi
F. Konya Meram Park TR-I-11-01 Trafosu Ölçümleri
Konya Melikşah Aile Dinlenme ve Trafik Eğitim Parkı
TR-I-11-01 Trafosu için yerden 1 metre yükseklikte Tablo 7 (a). Yazır 6TR Trafosu 1 yönündeki ölçüm değerleri
gerçekleştirilen ölçüm değerleri Tablo 6’de verilmiştir. Trafo Binasına Uzaklık Ölçülen Değer
Şekil 7(a)’da; trafonun Google Earth aracılığıyla elde edilen (m) (µT)
görünümü görülebilmektedir. Şekil 7 (b)’de ölçüm yapılan 0 24.11
trafonun fotoğrafı görülmektedir. Elde edilen ölçüm 5 0.303
değerlerinin konuma göre değişimini gösteren çizim Şekil 7 10 0.138
(c)’de görülebilmektedir.
Tablo 7 (b). Yazır 6TR Trafosu 2 yönünde ölçüm değerleri
Trafo Binasına Ölçülen Değer
Tablo 6. TR-I-11-01 Trafosundan uzaklaşarak manyetik alan değişimi Uzaklık (m) (µT)
0 2.076
Trafo Binasına Ölçülen Değer (µT)
5 0.142
Uzaklık (m)
0 10.79
1 1.105
2 0.720
Şekil 8 (a) Trafonun Google Earth üzerinden elde edilen görüntüsü
Şekil 7 (a) Trafonun Google Earth görünümü
Şekil 8 (b) Ölçüm yapılan trafonun fotoğrafı
Şekil 7 (b) Ölçüm yapılan trafonun fotoğrafı
Şekil 7 (c) Elde edilen ölçüm değerlerinin konuma göre değişimi Şekil 8 (c) Elde edilen ölçümlerin konum çizimi üzerindeki gösterimi
220
Şekil 9 (c) Elde edilen ölçüm değerlerinin konumsal gösterimi

Şekil 8 (d) Elde edilen ölçümlerin uzaklığa bağlı olarak değişimi
IV. TARTIŞMA
H. 154 Otogar TEİAŞ Trafosu Ölçümleri
Bu çalışmada Konya ilinde farklı yerlerde 50Hz
Konya Otogar TEİAŞ Trafosu için yerden 1 metre frekansında çalışan yüksek gerilim hatları ve trafo binalarında
yükseklikte elde edilen ölçüm değerleri Tablo 8’de ölçümler yapılmıştır. Yerleşim birimleri içinden geçen hatlar
verilmiştir. Ölçümleri yapılan trafonun Google Earth için yapılan ölçümlere göre direkler arası sehim bölgelerinde
aracılığıyla elde edilen görünümü Şekil 9 (a)’da ölçülen manyetik alan değerleri direğe yakın bölgelere göre
görülebilmektedir. Trafonun fotoğrafı ise Şekil 9 (b)’de beklenildiği gibi daha yüksektir. Örneğin 154 kV hattın direk
görülebilmektedir. Elde edilen ölçüm değerlerinin uzaklıkla dibinde manyetik alan değeri 0.649 μT iken bu değer sehim
değişimi Şekil 9 (c)’de görülmektedir. bölgesinde 0.893 μT’ya yükselmektedir. Benzer durum
31.5kV hat için direk dibinde 0.782 μT iken sehim
Tablo 8. Otogar TEİAŞ trafosu manyetik alan değerleri
bölgesinde 1.146 μT olmaktadır. Yüksek gerilim hatları için
Trafo Binasına Ölçülen Değer (µT)
Uzaklık (m)
yapılan ölçümlerde elde edilen en yüksek manyetik alan
değeri Tablo 5 (a)’da verilen zeminde direk dibinde yapılan
0 0.710 ölçüm 259.1 μT’dır. Aynı noktada 1 m yükseklikte ise değer
15 0.706 azalarak 161.2 μT olmuştur.
Trafo binalarındaki ölçüm sonuçlarına bakıldığında en
yüksek manyetik alan değeri 24.11 μT olarak tespit
edilmiştir.
İyonlaştırıcı olmayan elektromanyetik alanların sağlık
açısından etkilerini dikkate alarak, bu konuda sınırlama ve
standart üreten en yetkili uluslararası kuruluş Uluslararası
İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyondan Korunma
Komisyonudur (ICNIRP, International Committe on Non-
Ionising Radiation Protection,) [5]. ICNIRP tarafından
belirlenen sınır değerler çalışanlar ve genel halk için olmak
üzere ikiye ayrılmaktadır. Genel halk için 1 Hz ile 300 GHz
frekans aralığında verilmiş olan sınır değerler Tablo 9’da
görülmektedir.
Şekil 9 (a) Ölçümleri yapılan trafonun Google Earth aracılığıyla elde
edilen görünümü Tablo 9. ICNIRP’nin belirlemiş olduğu 1Hz-300 GHz frekans bandındaki
halkın elektromanyetik alan maruziyet limit değerleri [9].
Frekans E-Alan H-Alan B-Alan Eşdeğer
Aralığı Şiddeti, Şiddeti, (µT) Düzlem
(V/m) (A/m) Dalga Güç
Yoğunluğu,
Seq(W/m2)
1 Hz’e kadar - 3.2x104 4x104 -

4 2 4 2
1-8 Hz 10 000 3.2x10 /f 4x10 /f -
8-25 Hz 10 000 4 000/f 5 000/f -

Şekil 9 (b) Trafonun fotoğrafı
0.025-0.8 kHz 250/f 4/f 5/f -
0.8-3 kHz 250/f 5 6.25 -
3- 150 kHz 87 5 6.25 -
0.15- 1 MHz 87 0.73/f 0.92/f -

0.5
1- 10 MHz 87/f 0.73/f 0.92/f -
10-400 MHz 28 0.073 0.092 2

0.5 0.5 0.5
400-2000 1.375 f 0.0037 f 0.0046 f f/200
MHz
221
2-300 GHz 61 0.16 0.2 10 Sağlık etkileri uzun yıllar sonra görülebilecek olan
elektromanyetik alanlar önemli bir halk sağlığı sorunu olarak
Ölçümlerin gerçekleştirildiği yüksek gerilim hatları ve trafo
kabul edilmelidir [12]. Elektrik enerjisinin üretimi, nakli ve
merkezleri için çalışma frekansı 50 Hz olduğundan Tablo
kullanımı nedeniyle oluşan elektromanyetik alanların yok
9’dan faydalanılarak aşağıdaki gibi sınır değer hesaplanabilir:
edilebilmesi söz konusu değildir [13]. Fakat bu konuda
50 Hz için sınır değer=5/f; f=0.05 (kHz) ise
önlemler alınmaz ise teknolojik gelişmelere de bağlı olarak
Sınır değer=5/0.05=100 μT olarak hesaplanır.
elektrik enerjisi kullanımının artması ile durumun farkında
Yani ICNIRP’ye göre halkın maruz kalabileceği manyetik
olmayan bilinçsiz halkın karşılaşmak zorunda kalacağı sağlık
akı yoğunluğu değeri asla 100 μT değerini geçmemelidir.
sıkıntılarının artacağı öngörülebilir.
Oysa yüksek gerilim hatları için yapılan ölçümlerde (Tablo 5
Yüksek gerilim ve trafo merkezlerinin yaşam alanı olan
(a))bir konumda zeminde (259.1 μT) ve 1 m yükseklikte
okul, kreş, hastane, park gibi yerlerden uzaklarda bulunması
(161.2μT) elde edilen ölçümler sınır değer 100 μT’nın
gerekmektedir. Yakın olan yerlerde ise düzenli olarak gerekli
oldukça üzerinde olmuştur.
ölçümler yapılmalı, sınır değerlerin aşılıp aşılmadığına
Türkiye’de ise İyonlaştırıcı olmayan radyasyonun olumsuz
bakılmalıdır. Elektromanyetik alanların zararları hakkında
etkilerinden çevre ve halkın sağlığının korunmasına yönelik
insanlar gerekli kurumlarca bilinçlendirilmelidir.
alınması gereken tedbirlere ilişkin yönetmelik 24 Temmuz
2010 tarihli Resmi gazetede yayımlanan madde 15’te
belirtilmiştir. Burada verilen sınır değerler Tablo 10’da V. SONUÇLAR
Bu çalışmada Konya ili sınırları içerisinde halkın yaşam
Tablo 10. Türkiye’de geçerli olan İyonlaştırıcı olmayan radyasyonun alanları içerisinde kalan bazı yüksek gerilim hatları ve trafo
olumsuz etkilerinden çevre ve halkın sağlığının korunmasına yönelik sınır binaları yakınındaki manyetik alan değerlerini
değerler [10] belirleyebilmek amacıyla ölçümler gerçekleştirilmiştir. Elde
Frekans Elektrik Manyetik Manyetik Eşdeğer edilen ölçüm değerleri uluslararası ve ulusal olarak ilan
Aralığı, f Alan Alan Akı Düzlem edilmiş sınır değerler ile kıyaslanmış ve sınır değer üzerinde
Şiddeti, Şiddeti, Yoğunluğu, Dalga Güç manyetik alan oluşturan noktalar belirlenmiştir. Sınır
E(V/m) H(A/m) B(µT) Yoğunluğu,
Seq(W/m2) değerlerin üzerinde manyetik alanın oluştuğu yerlerin halkın
erişimine kapatılması gerekliliği aşikardır. Bahsi geçen yer,
1 Hz’e kadar - 32 000 40 000 - yeşil alan içerisinde olduğu için çocukların bu yüksek
1 Hz-8 Hz 10 000 32 000/f 2
40 000/f 2
- manyetik alana maruz kalma ihtimali söz konusudur. Bu
konuda ilgili kurumların tedbir alması gerekmektedir.
8 Hz-25 Hz 10 000 4 000/f 5 000/f -
0.025 kHz-0.8 750/f 8/f 10/f - REFERENCES

kHz [1] M. Bertocco, M. Farias, C. Ofelli, A. Sona, A Measurement System
for the Evaluation of Environmental Electromagnetic Field,
0.8 kHz-3 kHz 250/f 5 6.25 -
Proceedings of the 19th IEEE Instrumentation and Measurement
3 kHz- 150 87 5 6.25 - Technology Conference, Anchorage, USA, 21-23 May 2002.
kHz [2] D. Akpinar, N. Özturk, Ş. Ozen, A. Aysel, Y. Piraye, The effect of
different strengths of electric fields on antioxidant status, lipid
0.15 MHz- 1 87 0.73/f 0.92/f - peroxidation, and visual evoked potentials. Electromagnetic Biology
MHz and Medicine, ISSN: 1536-8378 print / 1536- 8386 online, DOI:
10.3109/15368378.2012.692342, 31(4): 436– 448, 2012.
1 MHz- 10 87/f0.5 0.73/f 0.92/f - [3] Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi, Çok Alçak Frekanslı
MHz Manyetik Alanlar,
http://www.teias.gov.tr/eBulten/haberler/2009/RTE&EDF/Brochure_
10 MHz-400 28 0.073 0.092 2 Champs.pdf (17.06.2018).
MHz [4] F. Kiessling, P. Nefzger, U. Kaintzyk, J.F. Nolasco, Overhead Power
400 MHz- 1.375 f0.5 0.0037 f0.5 0.0046 f0.5 f/200 Lines: Planning, Design, Construction”, Springer, 2003.
2000 MHz [5] Ş. Özen, Evaluation and Measurement of Magnetic Field Exposure at
a Typical High Voltage Substation and Its Power Lines, Radiation
2 GHz-300 61 0.16 0.2 10 Protection Dosimetry, 128:2, pp. 198–205, 2008.
GHz [6] E. Önal, Elektromanyetik Alanların Canlı Organizmalara Etkilerinin
İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya,
Türkiye, 2005.
Çalışma frekansı 50 Hz için Tablo 10’den faydalanılarak [7] Ş. Özen, Yüksek Gerilim Trafo Merkezlerinde Manyetik Alan
Türkiye’de geçerli olan sınır değer aşağıdaki gibi Seviyeleri ve Mesleki Maruz Kalmanın Değerlendirilmesi, 12. Ulusal
hesaplanabilir: Elektrik Elektronik Bilgisayar Mühendisliği Sempozyumu, Eskişehir,
50 Hz için sınır değer=10/f; f=0.05 (kHz) ise Türkiye, 14-18 Kasım 2007.
[8] HIOKI E.E.Corporation. HIOKI Product Group Web Page-Home.
Sınır değer=10/0.05=200 μT olarak hesaplanır. https://www.hioki.com/en (17.06.2018).
Yani Çevre ve Sağlık Bakanlığının belirlediği sınırlara göre [9] ICNIRP–International Commission on Non-Ionizing Radiation
halkın maruz kalabileceği manyetik akı yoğunluğu değeri 200 Protection. ICNIRP Guidelines for Limiting Exposure to Time-
μT değerini geçmemelidir. Bulunan bu değer ICNIRP Varying Electric, Magnetic And Electromagnetic Fields (up To
300Ghz).
tarafından belirlenen sınır değerin tam 2 katına eşittir. Buna http://www.icnirp.org/cms/upload/publications/ICNIRPemfgdl.pdf
rağmen yine de yüksek gerilim hatları için elde edilen bir (17.06.2018).
ölçümde (259.1 μT) (Tablo 5 (a)) 200 μT sınır değerinin [10] Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü.
üzerinde gözlem yapılmıştır. “İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonun Olumsuz Etkilerinden Çevre Ve
Halkın Sağlığının Korunmasına Yönelik Alınması Gereken Tedbirlere
Yüksek gerilim iletim hatlarının insanların yaşam İlişkin Yönetmelik.
alanlarının içinden veya çok yakınından geçtiği bu noktalarda http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100724-3.htm
halk için güvenlik önlemi alınması gerekmektedir [11]. (17.06.2018).
222
[11] J.C. Del Pino Lopez, P.C. Romero, P. Dular, Parametric Analysis of
Magnetic Field Mitigation Shielding for Underground Power Cables,
Renewable Energy and Power Quality Journal, no.5, Pages 1-8, 2007.
[12] A. Türkkan, O. Çerezci, Z. Kartal, K. Pala. Elektromanyetik Alan ve
Sağlık Etkileri. Nilüfer Belediyesi, Bursa, Türkiye, 2012.
[13] Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi. İletim Hatları ve
Elektromanyetik Alan.
http://www.teias.gov.tr/eBulten/makaleler/2015/4.bölge%20elektro%
20man.alan/4.%20bölge%20Elektromanyetik%20Alan.pdf
(17.06.2018).
223
Volume 3 (2018), 224-227
YEDEKSİZ TAMİR EDİLEBİLİR TEK ÜNİTELİ BİR SİSTEME AİT GEÇİŞ

OLASILIĞI VE BEKLENEN GEÇİŞ SÜRESİNİN ANALİZİ
Nazila Rezaei1+, Abdullah Çelik 2 ve Vedat Sağlam 3
1İstatistik/Fenbilimleri Enstitüsü, Ondokuz Mayıs, Samsun, Türkiye
*sorumlu yazar: nazila.re@gmail.com
+sunucu: nazila.re@gmail.com
Özet – Bu çalışmada, yedeksiz tamir edilebilir tek üniteden oluşan bir sistem incelenmiştir. Ünite çalışmaya başlar fakat bir
süre sonra bozulur ve tamire gider. tamirden sonra tekrar sisteme geri döner ve çalışmaya başlar. Bu sistem için iki durum
mevcuttur. Birinci durum çalışma durumu ve ikincisi ise tamir-bakımdır. Durum uzayı 𝐸 = {0,1} olup, "0" durumu ünitenin
çalışmasını "1" durumu ise tamir-bakım durumunu gösterir. Ünitenin çalışma süresinin parametresi 𝜆 ve tamir-bakım süresinin
parametresi ise 𝜇 olup her ikisi de üstel dağılıma sahiptir. Buna göre sisteme ait Kolmogorov diferansiyel denklemleri elde
edilerek, lineer diferansiyel denklemler yöntemi ve Laplace dönüşümü yöntemi ile elde edilmiştir. Daha sonra geçiş olasılıkları
olan 𝜋𝑖𝑗 (𝑡) (𝑖, 𝑗 = 0,1)’ler ve bunların ortalamaları 𝜇𝑖𝑗 (𝑡)’ler de bulunur. Ayrıca bu olasılıklardan 𝜋10 (𝑡)’nın optimal değeri
(max 𝜋10 (𝑡)) ve 𝜇10 (𝑡)’ın optimal değeri (min 𝜇10 (𝑡)) elde edildi. Daha sonra bir örnek ile teorik sonuçlara ait sayısal
değerler bulunarak grafikler ile gösterildi.
Anahtar kelimeler – İki durumlu Markov süreci, Lineer diferansiyel denklem, İleriye doğru Kolmogorov denklemleri,
Optimizasyon.
1 1
I. GİRİŞ ortalamaların sırasıyla gün olarak = 90 ve = 5 ile üstel
𝜆 𝜇
Yedeksiz tamir edilebilir tek üniteli bir sisteme ilişkin bir dağılıma sahip olduğu belirlenmiştir. Bu bağlamda
çok çalışma yapılmıştır: R. E. Barlow ve L. C. Hunter ilgilenmiş olduğumuz 𝜋10 (𝑡) ve 𝜇10 (𝑡) nin çeşitli ve optimal
(1961) çalışma ve bozulma durumundan meydana gelen bir değerleri tablolar ve grafiklerle gösterildi.
elektronik üniteye ait çalışma ve tamir sürelerinin genel bir
dağılıma uymasının güvenilirlik analizini yapmışlardır. Bhat II. SİSTEMİN TANIMI
(1984) yedeksiz tamir edilebilir tek üniteli bir sisteme ait Burada yedeksiz tamir edilebilir tek üniteden oluşan bir
geçiş olasılığı ve ortalamasının denklemlerini vermiştir. R. sistem incelenmiştir. Ünite çalışmaya başlar fakat bir süre
Malhotra ve G. Taneja (2013) değişen talebe göre tek üniteli sonra bozulur ve tamire gider. Tamirden sonra tekrar sisteme
bir sistemin güvenilirlik ve kullanılabilirliğini araştırmıştır. geri döner ve çalışmaya başlar. Bu sistem için iki durum
M. S. Kadyan, Promila ve J. Kumar (2014) çalışmalarında mevcuttur. Birinci durum çalışma durumu ve ikincisi ise
başarısızlık ve onarım(tamir) süreleri, hava koşullarının tamir-bakımdır. Ünite bozuluncaya kadar geçen süre λ
değişme zamanı, muayene (yeniden inceleme)zamanı ve varış parametreli üstel dağılıma sahiptir bununla birlikte ünite
zamanı ile ilgili rasgele değişkenler için rasgele dağılımlar bozulduğunda (bakım-tamir) çalışma düzenine geri dönmesi
göz önüne alınarak, tek bir ünite sisteminin bazı önemli için gereken hizmet süresinin dağılımı da μ parametresi ile
güvenilirlik ölçümlerinin değerlendirilmesidir. A. Kumar ve üstel dağılıma sahiptir. Bu bağlamda ünitenin çalışması ve
M. Saini (2014) çalışmalarında, belirli bir 𝑡 zamanından bozulması sırasıyla “0” ve “1” durumlarından meydana gelen
sonra herhangi bir bozulma (başarısızlık) oluşmadan bakıma sürekli parametreli kesikli durum uzaylı bir Markov
giden tek üniteli bir sistem için güvenilirlik modeli zinciridir.
geliştirmişlerdir, bununla birlikte ünitenin bozulma süresi,
önleyici bakım süresi, değiştirme zamanı ve tamir süresi A. Sisteme Ait Diferansiyel Denklemlerin Elde Edilmesi
Weibull dağılım olarak alınmıştır. Burada durum uzayı 𝐸 = {0,1}’ dir. 𝜋𝑖𝑗 (𝑡) =
Bu çalışmada ise geçiş olasılıkları olan 𝜋𝑖𝑗 (𝑡), (𝑖, 𝑗 = 𝑃(𝑋(𝑡) = 𝑗|𝑋(0) = 𝑖); 𝑖, 𝑗 𝜖 𝐸 olarak veriliyor. Markov
0,1)’ler ve bunların beklenen süreleri 𝜇𝑖𝑗 (𝑡)’ler bulunuyor. matrisi veya geçiş olasılıkları matrisi de aşağıdaki gibi
Ayrıca bu olasılıklardan 𝜋10 (𝑡)’nın optimal değeri veriliyor.
max 𝜋10 (𝑡) ve 𝜇10 (𝑡)’nin optimal değeri min 𝜇10 (𝑡) elde 𝜋 (𝑡) 𝜋01 (𝑡)
edildi. Konuyla ilgili olarak bir kurumda kullanılan fotokopi 𝜋 = [ 00 ]
𝜋10 (𝑡) 𝜋11 (𝑡)
makinesinin çalışma ve servis (bakım-tamir) sürelerine ait
224
Rezaei ve ark.,Yedeksiz Tamir Edilebilir Tek Üniteli Bir Sisteme Ait Geçiş Olasılığı Ve Beklenen Geçiş Süresinin Analizi,ISAS, Samsun,
Türkiye
(0, 𝑡] ve (𝑡, 𝑡 + ℎ] zaman aralıklarında geçiş için olarak elde edilir.

Kolmogorov denklemleri kullanılarak,
D. İndikatör Süreci
𝜋𝑖0 (𝑡 + ℎ) = 𝜋𝑖0 (𝑡)[1 − λh + o(h)] + 𝜋𝑖1 (𝑡)[𝜇h + o(h)] (1)
𝜋𝑖1 (𝑡 + ℎ) = 𝜋𝑖0 (𝑡)[λh + o(h)] + 𝜋𝑖1 (𝑡)[1 − 𝜇h + o(h)] (2) Beklenen geçiş süresini bulmak için İndikatör süreci
özelliğinden yararlanarak elde edilir:
Bulunur. (1) ve (2) denklemleri düzenlenirse ve ℎ → 0
1, {𝑋(𝑡) = 𝑗|𝑋(0) = 𝑖}
için denklemler aşağıdadır: 𝐼𝑖𝑗 (𝑡) = { (16)
0, 𝑑𝑖ğ𝑒𝑟 𝑑𝑢𝑟𝑢𝑚𝑙𝑎𝑟
𝜋𝑖0 (𝑡 + ℎ) − 𝜋𝑖0 (𝑡) −λh𝜋𝑖0 (𝑡) + 𝜇h𝜋𝑖1 (𝑡) + o(h) 𝑃(𝐼𝑖𝑗 (𝑡) = 1) = 𝜋𝑖𝑗 (17)
lim = lim (3)
ℎ→0 ℎ ℎ→0 ℎ 𝐸[𝐼𝑖𝑗 (𝑡)] = 𝜋𝑖𝑗 (𝑡) (18)
𝑡 𝑡
𝜋𝑖1 (𝑡 + ℎ) − 𝜋𝑖1 (𝑡) λh𝜋𝑖0 (𝑡) − 𝜇h𝜋𝑖1 (𝑡) + o(h) 𝜇𝑖𝑗 (𝑡) = ∫ 𝐸[𝐼𝑖𝑗 (𝜏)] 𝑑𝜏 = ∫ 𝜋𝑖𝑗 (𝜏) 𝑑𝜏 (19)
lim = lim (4)
ℎ→0 ℎ ℎ→0 ℎ 0 0
𝑡 𝑡
𝜇 λ
Böylece bulunan diferansiyel denklemler 𝜇00 (𝑡) = ∫ 𝜋00 (𝜏) 𝑑𝜏 = ∫ [ + 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 ] 𝑑𝜏
0 0 λ+𝜇 λ+𝜇
′
𝜋𝑖0 (𝑡) = −λ𝜋𝑖0 (𝑡) + 𝜇𝜋𝑖1 (𝑡) (5) 𝜇𝑡 λ
𝜇00 (𝑡) = + [1 − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 ] (20)
′
λ + 𝜇 (λ + 𝜇)2
𝜋𝑖1 (𝑡) = λ𝜋𝑖0 (𝑡) − 𝜇𝜋𝑖1 (𝑡) (6) Böylece diğer durumlar için
𝜇𝑡 μ
Olarak bulunur. 𝜇10 (𝑡) = − [1 − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 ] (21)
λ + 𝜇 (λ + 𝜇)2
B. Diferansiyel Denklemlerin Çözümü λ𝑡 λ
𝜇01 (𝑡) = − [1 − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 ] (22)
Markov matrisinin i. satır toplamı. λ + 𝜇 (λ + 𝜇)2
𝜋𝑖0 (𝑡) + 𝜋𝑖1 (𝑡) = 1 , 𝑖 = 0,1 (7) λ𝑡 μ
𝜇11 (𝑡) = + [1 − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 ] (23)
Olduğundan 𝜋𝑖0 (𝑡) = 1 − 𝜋𝑖1 (𝑡) alınıp (5) eşitliğinde λ + 𝜇 (λ + 𝜇)2
yerine konursa, Olarak elde edilir. 𝑡 → ∞ alırınsa,
′
𝜋𝑖0 (𝑡) + (λ + 𝜇)𝜋𝑖0 (𝑡) = 𝜇 (8) 1 1 𝜇
lim 𝜇00 (𝑡) = lim 𝜇10 (𝑡) = = 𝜋0 (24)
(8) denklemi lineer diferansiyel denklemdir. Burada 𝑡→∞ 𝑡 𝑡→∞ 𝑡 λ+𝜇
1, 𝑖 = 0 1 1 λ
başlangıç değerleri 𝜋𝑖0 (0) = { * olduğundan lim 𝜇01 (𝑡) = lim 𝜇11 (𝑡) = = 𝜋1 (25)
0, 𝑖 = 1 𝑡→∞ 𝑡 𝑡→∞ 𝑡 λ+𝜇
𝑡
𝐴 = 𝑒 ∫0 (λ+𝜇)𝑑𝑥 = 𝑒 (λ+𝜇)𝑡 alınarak (8) denkleminin her iki
III. GEÇİŞ OLASILIĞI VE BEKLENEN GEÇİŞ SÜRESİNİN
tarafı 𝐴 ile çarpılıp integrali alınırsa,
𝜇 OPTİMİZASYON
𝑒 (λ+𝜇)𝑡 𝜋𝑖0 (𝑡) = 𝑒 (λ+𝜇)𝑡 + 𝑐𝑖 , 𝑖 = 0, 1 (9) A. Geçiş Olasılığının Optimizasyonu
λ+𝜇
bulunur. 𝑖 = 0, 1 durumları için 𝑐𝑖 ’ ler ve 𝜋𝑖0 (𝑡)’ler aşağıdaki
gibi elde edilir : Geçiş olasılıkları içinde 𝜋10 (𝑡) olasılığı ile ilgileniyoruz
λ çünkü ünitenin tamir- bakım durumundan çalışma durumuna
𝑐0 = için , hızlı geçmesi gerekir veya bu geçişin yüksek olasılıkla
λ+𝜇
𝜇 λ gerçekleşmesi istenir. Bu bağlamda aşağıdaki teoremler
𝜋00 (𝑡) = + 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 (10) veriliyor.
λ+𝜇 λ+𝜇
𝑐1 = −
𝜇
için, Teorem 1. Tamir-bakım durumundan çalışma durumuna
λ+𝜇 geçiş olasılığı olan 𝜋10 (𝑡) en yüksek değeri 𝑡 → ∞ iken alır.
𝜇 𝜇 Yani,
𝜋10 (𝑡) = − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 (11) 𝜇
λ+𝜇 λ+𝜇 𝑚𝑎𝑥𝜋10 (𝑡) = lim 𝜋10 (𝑡) = 𝜋10 (∞) = (26)
𝑡→∞ λ+𝜇
(7) eşitliğinden 𝜋𝑖0 (𝑡) = 1 − 𝜋𝑖1 (𝑡) alınarak benzer işlemler Olur.
yapılırsa, İspat. Tamir-bakım durumundan çalışma durumuna geçiş
λ λ olasılığı olan 𝜋10 (𝑡);
𝜋01 (𝑡) = − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 (12)
λ+𝜇 λ+𝜇 𝜇 𝜇
λ 𝜇 𝜋10 (𝑡) = − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 ,
𝜋11 (𝑡) = + 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 (13) λ+𝜇 λ+𝜇
λ+𝜇 λ+𝜇
Olarak elde edilir. Ayrıca bu sonuçlar Laplace ve ters 𝑑(𝜋10 (𝑡))
= 𝜇𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 (27)
Laplace yöntemiyle de bulunabilir. 𝑑𝑡
ve
C. Limit Olasılıkları 𝑑 2 (𝜋10 (𝑡))
= −𝜇(λ + 𝜇)𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 < 0 (28)
𝜋𝑖𝑗 (𝑡) geçiş olasılıklarının limit olasılıkları 𝑑𝑡 2
𝜇 olduğundan 𝜋10 (𝑡)’nin maksimum değeri vardır. Buna göre,
lim 𝜋00 (𝑡) = lim 𝜋10 (𝑡) = = 𝜋0 (14)
𝑡→∞ 𝑡→∞ λ+𝜇
ve 𝑑(𝜋10 (𝑡))
= 𝜇𝑒−(λ+𝜇)𝑡 = 0,
λ 𝑑𝑡
lim 𝜋01 (𝑡) = lim 𝜋11 (𝑡) = = 𝜋1 (15)
𝑡→∞ 𝑡→∞ λ+𝜇
𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 = 0 (29)
225
Türkiye
olur. (29) eşitliği de ancak 𝑡 → ∞ iken sağlanır. Yani (26) 35 0,947401 0,0525991 0,9467829 0,0532171
eşitliği, 45 0,9473724 0,0526276 0,9472975 0,0527025
𝜇 65 0.9473685 0.05263152 0.9473674 0.05263262
𝑚𝑎𝑥𝜋10 (𝑡) = lim 𝜋10 (𝑡) = 𝜋10 (∞) =
𝑡→∞ λ+𝜇 69 0.9473684 0.05263155 0.9473680 0.05263203
elde edilir. 75 0.9473684 0.05263157 0.9473683 0.05263170
79 0.9473684 0.05263158 0.9473684 0.05263163
B. Beklenen Geçiş Süresinin Optimizasyonu 85 0.9473684 0.05263158 0.9473684 0.05263159
90 0.9473684 0.05263158 0.9473684 0.05263158
Bu kısımda ünitenin tamir- bakım durumundan çalışma
durumuna beklenen geçiş süresinin kısa, yani en kısa sürede Tablo 2 . Beklenen geçiş süresinin değerleri
çalışma durumuna geçmesi gerekir. Bu bağlamda aşağıdaki t 𝝁𝟎𝟎 (𝒕) 𝝁𝟎𝟏 (𝒕) 𝝁𝟏𝟎 (𝒕) 𝝁𝟏𝟏 (𝒕)
Teorem 2 ile minimum beklenen geçiş süresi verilir: 0.01 0,00999445 5.551648e-7 9,992967e-6 0,00999007
Teorem 2. Tamir-bakım durumundan çalışma durumuna 0. 1 0,09994483 5,516666e-5 0,000992999 0,099007
beklenen geçiş süresi olan 𝜇10 (𝑡) minimum değeri 𝑡 = 0 iken 1 0,9948156 0,0051844 0,0933192 0,9066808
alır. Yani, 5 4,8993908 0,1006092 1,8109652 3,1890348
15 14,449327 0,550673 9,9121137 5,0878864
𝜇𝑡 μ
𝜇10 (𝑡) = − [1 − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 ] 25 23,932246 1,0677544 19,219579 5,7804208
λ + 𝜇 (λ + 𝜇)2 35 33,407048 1,5929519 28,673134 6,3268662
45 42,880868 2,11913220 38,144380 6,8556198
min(𝜇10 (𝑡)) = 0 65 61.8282546 3.171745426 57.0914176 7.9085823
İspat. 75 71.3019390 3.698060975 66.56509755 8.4349025
𝑑(μ10 (𝑡)) 𝜇 𝜇 79 75.0914127 3.908587272 70.35457089 8.6454291
= − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 (30) 85 80.7756233 4.224376735 76.03878124 8.9612188
𝑑𝑡 λ+𝜇 λ+𝜇
ve 90 85.5124654 4.487534627 80.77562329 9.2243767
𝑑 2 (μ10 (𝑡))
= 𝜇𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 > 0 (31)
𝑑𝑡 2
olduğundan 𝜇10 (𝑡) minimum değere sahiptir. Buna göre,
𝑑(μ10 (𝑡)) 𝜇 𝜇
= − 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 = 0
𝑑𝑡 λ+𝜇 λ+𝜇
𝜇 𝜇
= 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡
λ+𝜇 λ+𝜇
Şekil 1. π𝑖𝑗 (t)’lerin 𝑡’ye bağlı olasılık değerleri
1 = 𝑒 −(λ+𝜇)𝑡 (32)
(32) eşitliği 𝑡=0 için sağlanır. Yani,

min(𝜇10 (𝑡)) = 𝜇10 (𝑡)|𝑡=0 = 0 elde edilir.
Not: Burada ‘1’ den ‘0’ durumuna beklenen geçiş süresi 𝑡 >
0 olması gerektiğinden optimal beklenen geçiş süresi ancak
𝑡 → 0 iken geçerli olacak.
IV. NÜMERİK ÖRNEK

Bir kurumda kullanılan fotokopi makinesi ortalama 90 gün
çalıştıktan sonra servise (bakım-tamire) gider ve burada
ortalama 5 gün kalır. Bu fotokopi makinesinin çalışma süresi Şekil 2. 𝜋10 (𝑡)’nin 𝑡’ye bağlı olasılık değerleri
λ parametreli üstel dağılıma sahip ve servis (bakım-tamir)
süresi de yine 𝜇 parametreli üstel dağılıma sahiptir. Bu
1 1
bağlamda λ = ve 𝜇 = ’dür. 𝑡’nin muhtelif değerleri için
90 5
𝜋10 (𝑡) ve 𝜇10 (𝑡) aşağıdaki tablolarda hesaplanmıştır
Tablo 1 . Geçiş olasılıklarının değerleri
t 𝝅𝟎𝟎 (𝒕) 𝝅𝟎𝟏 (𝒕) 𝝅𝟏𝟎 (𝒕) 𝝅𝟏𝟏 (𝒕)

0 1 0 0 1
1 0,9899834 0,0100166 0,1802993 0,8197007
5 0,9656842 0,0343158 0,6176851 0,3823149
15 0,9495865 0,0504135 0,9074427 0,0925573
Şekil 3. 𝜇𝑖𝑗 (𝑡)’nin 𝑡’ye bağlı ortalama değerleri
25 0,947637 0,052363 0,9425333 0,0574667
226
Türkiye
[4] A. Kumar and M. Saini. “ Cost-benefit analysis of a single-unit

system with preventive maintenance and weibull distribution for
failure and repair activities, ” Journal of Applied Mathematics,
Statistics and Informatics, No. 2. 2014.
[5] R. Billlinton ve N. A. Ronald. “ Reliability evaluation of engineering
systems concept and techniques.” (Second edition)
[6] U. Narayan Bhat. “Elements of applied stochastic processes.”
(Second edition). John Wiley & Sons. New York. 1984.
Şekil 4. 𝜇10 (𝑡)’nin 𝑡’ye bağlı ortalama değerleri
Bu örnekte 𝑡 için 𝜋𝑖𝑗 (𝑡) ve 𝜇𝑖𝑗 (𝑡)’nin 90 günlük

olasılık ve ortalama değerleri dört duruma göre sırasıyla
Tablo 1’ ve Tablo 2’ de verilmiştir. Ayrıca 𝑡 için 𝜋𝑖𝑗 (𝑡)
nin dört durumunun grafiği Şekil1 de ve 𝜋10 (𝑡) Şekil
2’de, bununla birlikte 𝜇𝑖𝑗 (𝑡)’nin grafiği Şekil 3’te ve
𝜇10 (𝑡)’nin grafiği de Şekil 4’te verilmiştir. Bu Tablolar
ve grafiklerin oluşturulmasında R paket programı
kullanılmıştır.
IV. SONUÇ
Bu çalışmada tamir-bakım durumundan çalışma durumuna

geçişle ilgilendiğimizden 𝜋10 (𝑡) ve 𝜇10 (𝑡) fonksiyonları ve
bunların nümerik değerleri incelendi. Teorem 1’de
𝜋10 (𝑡)’nin optimal değeri olan max((𝜋10 )) = 0,9474’ tür.
Tablo 1 ve Şekil 2’de gösterildiği gibi 𝑡 arttıkça 𝜋10 (𝑡)
olasılığı da artmaktadır. 𝑡 → ∞ için 0.9474 olur. Şekil 2’den
𝜋10 (𝑡) olasılığının 𝑡 ≥ 40 için durağanlaştığı görülür. Ayrıca
Şekil 1’den (14) eşitliğinden çalışma durumundan çalışma
durumuna ve tamir-bakım durumundan çalışma durumuna
limit olasılıklarının eşit olduğu görülür.
𝜇10 (𝑡) ortalama sürenin minimum olması istenir: Tamir-
bakım durumundan çalışma durumuna ortalama geçişin en
kısa zamanda gerçekleşmesi bu sürenin optimal değeridir. Bu
bağlamda Teorem 2 ve ispatı 4. bölümde verildi. Yani,
𝜇10 (𝑡)’nin optimal değerinin min(𝜇10 (𝑡)) = 𝜇10 (𝑡)|𝑡=0 =
0 olduğu gösterildi. Ancak herhangi bir durumdan diğer bir
duruma geçmek için 𝑡 > 0 olmalı ve bu bağlamda optimal
süre olarak ta 𝑡 → 0 alınmalıdır. Süre arttıkça 𝜇𝑖𝑗 (𝑡)’lerin de
arttığı Tablo 2 ve Şekil 3’te gösterildi.
Tablo 2’ deki 𝑡 nin değerlerine göre 𝑡 ≠ 0 ve 𝑡 = 0.01

için en küçük değere sahip olur.Yani, 𝜇10 (0.01) =
9.992967𝑒 − 6 olduğu görülür.
KAYNAKLAR
[1] R. E. Barlow ve L.C. Hunter. “Reliability analysis of a one-unit
system, ” Operations Research, Vol. 9, No. 2 (Mar. - Apr., 1961), pp.
200-208. 1961.
[2] M. S. Kadyan, Promila ve J. Kumar. “Reliability modeling of a single-
unit system with arbitrary distributions subject to different weather
conditions,” Int J Syst Assur Eng Manag. 5(3):313–319. 2014.
[3] R. Malhotra ve G. Taneja. “ Reliability and availability analysis of a
single Unit system with varying demand, ” Mathematical Journal of
Interdisciplinary Sciences. Vol. 2, No. 1, pp. 77–88. 2013.
227
ISAS 2018-Winter
Volume 3 (2018), 228-231
Source Parameters for tsunami prone cities in Aegean Sea coastal areas of
Turkey
Ergin Ulutaş*
1
Department of Geophysical Engineering, Kocaeli University, Kocaeli, Turkey
*
Corresponding author: erginulutas@gmail.com
+
Speaker: erginulutas@gmail.com
Abstract – This study was focused on earthquake induced tsunamis to prepare source parameters for accurate estimations of
what would be the maximum heights and the shortest time of the arrival of the tsunami waves in Aegean Sea coastal areas of
Turkey. Since the earthquake parameters available right after an earthquake are preliminary and not enough, calculations using
preliminary parameters can lead to misleading results in tsunami wave modelling. For that reason, the geometries of the
tsunamigenic sources in Aegean Sea have been examined to put in the effect of fault geometry and depths of earthquakes into
the tsunami simulations. The accuracy of the fault geometry is directly dependent on the source parameters for the initial
conditions of the tsunamis. In order to calculate the possible initial heights of tsunamis for the gridded areas in Aegean Sea, it
was consider the source zones which are defined in accordance with the tectonic regime and where a single fault model can be
credible. Each of the seismic sources is characterized by a representative focal mechanism examined and compiled from the
previously published scientific literature. The results from the focal mechanism solutions show that the larger tsunamis would
be much more effective in the southwestern coastal areas of Turkey such as Datça, Bodrum, Marmaris, Aksaz, Fethiye in the
cases of low-angle thrust faults along the Hellenic arc system and South of Rhodes.
Keywords –Earthquake, Source parameters, focal mechanism, tsunami simulation, Aegen Sea.
I. INTRODUCTION Cyprus and southern Rhodes. They caused loss of life and
The Mediterrenean region is bordered by some of the active property in the residential areas [8].
subduction systems, notably Gibraltar, Calabrian and
Hellenic Arc, that occurs next to back-arc extensional basins
in the Calabrian-Tyrrhenian and Hellenic-Aegean systems
(Fig. 1). The complex morphology of the Mediterranean
region, characterized by deep basins and arcuate fault-and-
thrust belts, has originated from the long-lasting plate
convergence between Africa/Arabia and Eurasia [1]-[3]. In
western and central Mediterrenean, most of the earthquakes
are confided to narrow belts along the Gibraltar and
Calabrian Arcs. However, the earthquakes are confined to
broad belt in the eastern Mediterrenean Region along the
Hellenic Arc. Seismicity of the region reported by USGS–
NEIC during 1973–2012 for M> 3.0 and for M>6.0 are
shown in by small black circles in Fig.1 and Fig. 2 Fig. 2. Distribution of epicenters at the Mediterrenean Region for
magnitude greater than 3.0 (Data from [9])
respectively.
In south of Aegean Sea, the oceanic crust is being actively II. MATERIALS AND METHOD
subducted along the Hellenic and Cyprus trenches, and
presumably within the complexly deformed region It was firstly defined the geometrical parameters of
connecting these trenches [4],[5] . Hellenic and Cyprus arcs, seismogenetic regions based on the previously published
deep Rhodes and Finike basins, Anaximander and studies related to the focal mechanism solutions). [10] have
Erasthothenes Sea Mountains, Pliny and Strabo trenches, and applied the moment tensor summation technique proposed by
the Dead Sea Transform Fault are the best examples [11] to characterize seismogenetic areas at different spatial
reflecting the tectonic complexity of the region [6]. Within scales in Mediterranean region. Their results give a synoptic
this tectonic complexity of the region, south of Aegean Sea is view of the large-scale seismic deformation pattern and
one of the regions where many historical and pre-historical seismotectonically homogeneous boxes, on the basis of the
tsunamis have been recorded [7]. Numerous events indicate observed seismicity. However their results are constructed a
that the most devastating earthquakes which spawn tsunamis set of two possible orthogonal fault planes and slip vectors.
took place, such as southern and eastern Creete, southern For that reason, it is not possible to determine solely from a
228
Ulutaş, Source Parameters for tsunami prone cities in Aegean Sea coastal areas of, Turkey, ISAS2018-winter, Samsun, Turkey
focal mechanism which of the orthogonal fault planes is in

fact the fault plane. For that reason, principal stress
orientations and relative magnitudes from these mechanisms
were determined in order to decide which fault plane is the
main plane. The chosen main fault planes could be used for
possible tsunami waves if there are earthquakes in that
gridded regions mentioned also sourse zone in this study.
Fig. 2. Distribution of epicenters at the Mediterrenean Region for

magnitude greater than 6.0 (USGS-NEIC, 2012).
The source zones for all the Aegean Sea region consist of
totally 110 sources that are chosen to be small enough to
represent regions of relatively homogeneous earthquake
activity rates and faulting regimes. The methodology used for Fig. 3. The color coded strike intervals from North for every reprasantative
the calculation of tsunami wave heights from the gridded grid points.
sources are the determination of earthquake parameters such
as magnitude, depth, fault length, fault width, average slip,
strike, dip and slip angles. Then, the initial tsunami surface is
applied the same displacement as the vertical deformation of
the ocean bottom due to the above mentioned earthquake
parameters for every gridded sources. The ocean bottom
displacement, assumed to be responsible for the initial water
surface deformation giving rise to the tsunami, was computed
using the dislocation algorithm provided by [12]. The
assumed magnitude for every gridded source is Mw:7.5. This
is not credible for every source zone, however it is assumed
for a worst case value. Non-linear shallow water equations
[13] for tsunami propagations are solved with a finite
difference scheme, using a computational grid with different
cell sizes over GEBCO30 (General Bathymetric Chart of the
Ocean) bathymetry data.
III. RESULTS
The representative focal mechanisms assigned to every
source zones were uploaded on a GIS using the ArcGIS
platform of ESRI ([13]). The color coded parameters of
refresentative focal mechanisms such as strike, dip and rake
according to various interval ranges are shown in Fig 3, 4 ,5
according to various intervals.
Fig. 4. The color coded dip angle intervals for every reprasantative grid
points.
229
Table 1. The estimated maximum heights due to a scenario earthquake Mw:

8.0 with epicenter located at southeast of Crete.
Country Location Max Height (m)
Greece Ayia Marina 2.5

Greece Siteia 2.3
Greece Agios Nikolaos 1.1
Greece Karpathos Mesochori 0.4
Greece Heraklion 1.1
Greece Rhodos 1.3
Greece Kastelorizo Megisti 0.4
Turkey Dalaman 0.7
Greece Santorini Ormos Firon 0.3
Greece Simi 0.4
Turkey Fethiye 0.8
Turkey Aksaz 1
Turkey Marmaris 0.7
Greece Amorgos Katapola 0.4
Greece Kos 0.3
Fig. 5. The color coded rake angle intervals for every representative grid Turkey Antalya (m) 0.2
points.
Turkey Antalya 0.2
The earthquake scenarios for only the south of Rhodes and Turkey Mugla Bodrum (m) 1.1
South-West of Crete was considered in this study for only
Greece Ikaria Agios Kirikos 0.3
the Mw:7.5 and Mw:8.0 respectively. The physical model of
the earthquakes considered herein could be a similar Greece Marathokambos 0.5
repetition of the 1481 Rhodes and 1303 Crete earthquakes. Greece Mikonos Chora 0.3
The focal mechanism parameters of the earthquakes used for Turkey Aydin Didim 0.1
the tsunami simulations are feasible based on the proposed
Turkey Yenihisar 0.3
parameters in gridded source zones that coincide with the
earthquake locations. The estimated maximum heights due Greece Samos karlovasi 0.1
to a scenario earthquakes were given in Table 1 and Table 2. Greece Samos 0.1
It is calculated that the maximum heights could be 1.4, 1.2,
1.1 and 0.9 in the coasts of Marmaris, Fethiye, Dalaman,
Aksaz according to a scenario earthquake around Rhodes
with a magnitude of Mw:7.5, respectively. As for other IV. DISCUSSION
earthquake scenario around southeast of Crete with a
magnitude of Mw:8.0, it is calculated that the maximum The sources parameters proposed for tsunamigenic
heights could be 0.7, 0.8, 0.7 and 1.0 m in the coasts of earthquakes in Aegean Sea have indicated that the
Marmaris, Fethiye, Dalaman, Aksaz respectively. It is also importance of focal mechanism on local tsunami heights and
calculated the arrival times of tsunami waves as 5-10 possible largee run-up heights according to the shape of bays
minutes and 40-50 minutes according to the possible large in the region. The decision makers for preparing tsunami
earthquakes around Rhodes and southeast of Crete. evacuation zones in the region should undertake the results
of the study to reduce the possible effect of tsunamis in the
Table 1. The estimated maximum heights due to a scenario earthquake Mw:
future. The worst scenarios could be done further for the
7.5 with epicenter located at south of Rhodes. evacuation procedures by using the proposed parameters
calculated in this study.
Country Location Max Height (m)
Greece Rodos 2.8
V. CONCLUSION
Turkey Dalaman 1.1
Greece Megisti 0.7 The main conclusions of the study is to define the possible
Turkey Fethiye 1.2 tsunami hazards around the coastal areas of south-western
Turkey Aksaz 0.9 Aegean Sea in Turkey. While offshore Greek islands in
Turkey Marmaris 1.4
Aegean Sea usually protect some of the coasts of Turkey,
Greece Simi 0.3
Greece Mesochori 0.1 simulations suggests they may amplify tsunami waves
Turkey Antalya 0.1 reaching the mainland for some of the coastal areas.
Greece Kos 0.1 Unfortunately, it is still a challenge to determine the finite
Turkey Bodrum 0.2 fault models immediately after occurrence of the earthquake
providing multiple fault segments of variable depth, slip, rake
230
angle, rupture time and seismic moment. For that reason, it

could be used the proposed source parameters for tsunami
early warnings in Aegean Sea.
REFERENCES
[1] J. F. Dewey, W. C. Pitman, W. B. F. Ryan & J.Bonnin, "Plate

tectonics and the evolution of the Alpine system," Bull. Soc. Am.
Bull., 84, 3137– 3180. (1973).
[2] X. Le Pichon, F. Bergerat, M. J. Roulet, "Plate kinematics and
tectonics leading to the Alpine belt formation: a new analysis," Geol.
Soc. Am., Spec. Pap., 218, 111–131. (1988).
[3] J. F. Dewey, M. L. Helman, E. Turco, D. H.W. Hutton, S.D. Knott,
Kinematics of the Western Mediterranean. In: M.P. Coward, D.
Dietrich, and R.G. Park (eds ) Alpine Tectonics, Geological Society
Special Publication. vol.45, pp.265–283 1989.
[4] X. Le Pichon, J. Angelier, The Hellenic arc and trench system: a key
to the neotectonic evolution of the eastern mediterranean area,
Tectonophysics, vol.60, pp.1-42. (1979).
[5] B. C. Papazachos, Ch. A. Papaioannou, Lithospheric boundaries and
plate motions in the Cyprus area, Tectonophysics, vol.308, pp.193-
204. (1999).
[6] S. Yolsal-Cevikbilen, T. Taymaz, Earthquake source parameters
along the Hellenic subduction zone and numerical simulations of
historical tsunamis in the Eastern Mediterranean. ‘Tectonophysics’
vol.536–537, pp.61–100.
[7] E. Guidoboni, A. Comastri, Catalogue of Earthquakes and Tsunamis
in the Mediterranean area from the 11th to the 15th Century. INGV-
SGA, Bologna, p. 1037.2005a
[8] E. Ulutaş, Estimation of the maximum wave heights along the
Turkish coast line due to probable large earthquakes in the islands of
crete and rhodes, International Earthquake Sympossium, Kocaeli
2015, Kocaeli, 2015
[9] (2018) USGS-NEIC web site [Online]. Available:
https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/search/
[10] G. Vannucci, S. Pondrelli, A. Argnani, A. Morelli, P. Gasperini, E.
Boschi, An atlas of Mediterranean seismicity, Annals of Geophysics,
vol.47 (1), pp.247-334.
[11] V. V. Kostrov, Seismic moment and energy of earthquakes and
seismic flow of rocks, Izv. Acad. Sci. USSR, Phys. Solid Earth, vol.1,
pp.23-40.1974.
[12] Y. Okada, Surface deformation due to shear and tensile faults in a
half-space, Bulletin of the Seismological Society of America vol.75,
pp.1135–1154. 1985.
[13] C. Mader, Numerical Modeling of water waves, University of
California Press, Berkeley, California, p.206, 1988.
[14] ArcGIS desktop: Release 10. Redlands, CA: Environmental System
Research Institute, 2010
231
Volume 3 (2018), 232-235
3B Eklemeli Üretilmiş Farklı Hücresel Yapılı Sandviç Panellerin Sonlu

Elemanlar Yöntemiyle Eğilme Davranışının İncelenmesi
Necati Ercan1+, Bahattin Kanber1* and Doruk Erdem Yunus1
1Makine Mühendisliği Bölümü/Mühendislik ve Doğa Bil. Fak., Bursa Teknik Üniversitesi, Bursa, Türkiye
+
Speaker: necati.ercan@btu.edu.tr
Özet – Eklemeli üretimdeki son gelişmeler ile birlikte, geleneksel tekniklerle üretimi oldukça zor olan hücresel yapılar, daha
kolay bir şekilde üretilebilmektedir. Sandviç panellerde çekirdek olarak kullanılabilen hücresel malzemeler, düşük yoğunlukta
yüksek rijitlik, eğilme dayanımı ve enerji absorbe etme gibi yeteneklerinden dolayı sıkça tercih edilmektedirler. Bu çalışmada,
balpeteği, kübik, iskelet ıwp ve truss olmak üzere dört farklı hücre topolojisine sahip sandviç panel, solidworks ortamında
modellenmiştir. Balpeteği hücresel yapısına sahip sandviç panel, 3 boyutlu eklemeli üretim metodlarından eriyik yığma
yöntemiyle, polilaktik asit(PLA) malzemesi kullanılarak üretilmiştir. Üretilen numuneye, ASTMC393/C393M standardına
uygun olarak üç nokta eğme testi uygulanmıştır. Aynı numuneye uygun sınır şartları altında sonlu elemanlar analizi yapılmış ve
elde edilen sonuç, deneysel test sonucuyla kıyaslanmıştır. Deneysel sonuç ile sonlu elemanlar sonucunun birbiri ile uyumlu
olduğu görüldükten sonra, izafi yoğunluk sabit tutularak farklı hücre topolojilerine sahip sandviç panellerin modelleri
üretilmiştir. Üretilen modellerin, hücre topolojisine bağlı olarak eğilmeye karşı olan davranışları, sonlu elemanlar yöntemiyle
araştırılmıştır. Sonuç olarak bu çalışma ile aynı kütleye ve temel boyutlara sahip sandviç panellerden, kübik hücresel yapılı
çekirdeğe sahip sandviç panelin, en yüksek eğilme dayanımına sahip olduğu anlaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler – Sandviç Panel, Hücresel Yapılar, Eklemeli Üretim, ANSYS, Eğilme Davranışı
1. GİRİŞ edilmektedirler [9]. Tüm bu sahip oldukları özelliklerinden

Düşük ağırlığa sahip sandviç yapılar sahip oldukları, yüksek dolayı hücresel malzemeler, biyomedikal implantlar [10],
eğilme dayanımı, titreşim sönümleme, enerji emilimi, ısı filtreler [11], ısı değiştiriciler [12] ve düşük ağırlıklı diğer
yalıtımı gibi özelliklerinden dolayı, havacılık, otomotiv, yapılarda [13] tercih edilmekte ve kullanılmaktadır. Hücresel
biyomedikal, rüzgar türbini, denizcilik, inşaat gibi birçok malzemelerde boşluklar, periyodik olarak düzenli bir şekilde
endüstride yaygın bir şekilde kullanılmaktadır [1,2]. Tipik oluşturulduğunda, hücresel malzemeler kafes yapılı malzeme
sandviç yapıları, alt ve üst yüzeyde bulunan mukavemeti adını almaktadır. Tasarlanan hücresel malzemeler balpeteği
yüksek plakalar ile orta kısımda bulunan düşük ağırlığa sahip hücre yapısında olduğu gibi iki boyutlu yada kübik kafes hücre
çekirdek diye adlandırılan parçalardan oluşur. Yüzeydeki yapısındaki gibi üç boyutlu geometrilere sahip olabilir.
plakalar çoğunlukla eğme yüklerini taşırken çekirdek yapı Sandviç panellerde çekirdek olarak kullanılan birçok hücre
enine kesme yüklerini iletir [3]. Çekirdek bölümü sandviç topolojisi mevcuttur. Bir sandviç panelin mekanik özelliklerini
yapıya sağlamış olduğu kesme dayanımının yanısıra bükülme etkileyen parametreler; hücre topolojisi, geometri(hücre
ve burkulma direncini de arttırarak [4,5] yüzeydeki plakalarla boyutu), kullanılan malzeme, izafi yoğunluk, işleme sıcaklığı
küçük bir ağırlık artışı ile tutunmayı sağlar [6]. Sandviç şeklinde sıralanabilir.
paneled çekirdek yapısı farklı malzemelerden oluşabilir. Sandviç yapıların imalatında eklemeli üretimin kullanılması
Sandviç panellerin çekirdek kısmında kullanılan ilk çok çeşitli avantajlar sağlamıştır. Bu avantajların en önemlisi,
malzemeler köpükler olarak bilinmektedir [7]. Köpük hücresel çekirdeğin yapısını ve geometrik özelliklerini
malzemeleri rastgele sıralanmış gözenekli yapılara sahipken, değiştirerek, geniş bir ölçekte fonksiyonel özelliklerin
gelişmiş mekanik özelliklere sahip düzenli yapılar daha programlanabilmesine imkan sağlayabilmesidir[14]. Yakın
homojen özellikler gösterir. Son zamanlarda eklemeli üretimin zamana kadar karmaşık hücre geometrilerinin geleneksel
gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla daha homojen özelliklere sahip üretim teknikleriyle üretimi büyük bir zorluktu ve istenilen
hücresel malzemeler, sandviç yapılarda çekirdek olarak hücre boyutu küçüldükçe üretimdeki zorluklar artmaktaydı.
yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Eklemeli üretimdeki son gelişmeler ile birlikte istenilen hücre
Hücresel malzemeler, istenilen özelliği belirgin hale topolojileri, büyük bir doğrulukla ve çok küçük boyutlarda
getirmek için kasıtlı olarak boşluklara sahip malzemelerdir [8]. bilgisayar destekli tasarım programları kullanılarak üretilmeye
Hücresel malzemeler sahip oldukları yüksek dayanım/ağırlık başlandı.
oranı, ısı yalıtımı, ısı transfer kontrolü, gelişmiş enerji emme Bu çalışmada, Şekil 1’de gösterilen iki boyutlu balpeteği ve
kabiliyeti gibi özelliklerinden dolayı sıkça tercih truss [15] ile üç boyutlu kübik ve iskelet IWP [9] hücresel
232
Necati Ercan, Bahattin Kanber, Doruk Erdem Yunus, 3B Eklemeli Üretilmiş Farklı Hücresel Yapılı Sandviç Panellerin Sonlu Elemanlar
Yöntemiyle Eğilme Davranışının İncelenmesi, ISAS 2018-Winter, Bursa, Türkiye
yapıları SOLIDWORKS bilgisayar destekli yazılım programı 2.2 Numunelerin Hazırlanması

kullanılarak tasarlanmıştır. Tasarlanan sandviç panellerden, Üç nokta eğme ve çekme testleri için hazırlanacak numuneler
balpeteği hücresel yapısına sahip olan sandviç panel üç eriyik yığma modelleme(FDM) yöntemi ile üretilmiştir.
boyutlu eklemeli üretim yöntemlerinden eriyik yığma yöntemi Çekme ve eğme numuneleri Şekil 3’de gösterilmektedir..
(FDM) ile 220 ℃ işleme sıcaklığında polilaktik asit (PLA) Eriyik yığma modelleme bir ekstrüzyon işlemi olarak
malzemesi kullanılarak üretilmiştir. Üretilen belpeteği düşünülebilir. Filament diye adlandırılan termoplastik
hücresel yapısına sahip sandviç panele 3 nokta eğme testi malzeme, sıcaklığı ayarlanabilir bir nozzle vasıtasıyla eritilir.
yapılmıştır. Deneysel olarak elde edilen sonuçla sonlu Eritilen malzeme, uygun takım yolu boyunca katmanlar
elemanlar yönteminin sonuçlarının uyumu gözlenmiştir. halinde üst üste biriktirilerek nihai parça elde edilir. Bilgisayar
Mevcut çalışmada, bahsedilen dört farklı hücre tipi için, destekli tasarım programıyla tasarımı yapılan modelin, FDM
işletme sıcaklığı, izafi yoğunluk ve kullanılan malzeme sabit cihazının tanıyabileceği STL dosya formatına dönüştürülmesi
tutularak, hücre topolojisi değişiminin eğilme davranışına gerekir. STL dosya formatındaki model üç boyutlu dilimleme
etkileri incelenmiştir. programı olan CURA ile katmalara ayrılır. Bu çalışma için
hazırlanan numuneler, Ultimaker/3 Extended üç boyutlu
yazıcı ile üretilmiştir. Malzeme olarak FROSCH ticari
markasının üretmiş olduğu 2.85 mm polilaktik asit(PLA)
filament kullanılmıştır. Önerilen işleme sıcaklığı ürün
kataloğunda 190-230 ℃ olarak belirtilmiştir. 190, 210,
230 ℃’de üretilen numunelerden 230 ℃ sıcaklığında üretilen
numunenin elastite modülü ve kopma dayanımının en yüksek
olduğu tespit edilmiştir. En yüksek mekanik özelliklerin elde
edildiği 230 ℃ sıcaklığı işleme sıcaklığı olarak belirlenmiştir.
Ayrıca üretilen numuneler %100 doluluk oranına sahiptir ve
45 derecelik baklava deseni modeli ile üretilmiştir. Katman
kalınlığı 0.1mm, tabla sıcaklığı 60 ℃, işleme hızı 70 mm/s
Şekil 1. Birim hücre geometrileri olarak ayarlanmıştır. Cihazın tablasına yatay olarak
yerleştirilen numunelerin üretiminde destek malzemesine
2. MATERYAL VE YÖNTEM ihtiyaç duyulmamıştır. Yapılan tüm bu ayarlar neticesinde
2.1. Sandviç Panel Tasarımları çekme ve üç nokta eğme testi için numuneler üretilmiştir.
Bu çalışmada sandviç panelin çekirdek bölümünde balpeteği, Eğme testi için üretilen balpeteği hücresel yapısına sahip
kübik, truss, iskelet IWP olmak üzere dört farklı hücresel kafes sandviç panel numunesinin hücre çeper kalınlığı boyutu,
yapısı kullanılmıştır. Kullanılan farklı topolojilere sahip tasarım esnasında t=0.8 mm olarak belirlenmesine ragmen,
sandviç paneller Şekil 2’ de gösterilmektedir. Sandviç FDM yöntemiyle üretim esnasında bu hücre kalınlığının
panellerin tasarımları SOLİDWORKS bilgisayar destekli yaklaşık olarak t=0.9 mm olduğu gözlemlenmiştir. Diğer ana
tasarım programı kullanılarak yapılmıştır. Sandviç panellerin boyutlarda herhangi bir değişim görülmemiştir.
izafi yoğunlukları %40 olarak belirlenmiş olup tüm tasarımlar
bu değere bağlı kalınarak yapılmıştır. İzafi yoğunluk sandviç
panelin mevcut ağırlığının, hücresel malzemenin içi dolu
olması halindeki ağırlığına oranı olarak tanımlanabilir. Tüm
tasarımların boyutları eşittir ve 150×25×17,5 mm’dir. Ayrıca
tüm tasarımlarda yüzey levhalarının kalınlığı 1,25×2=2,5 mm
ve çekirdek bölümünün kalınlığı 15 mm’dir. Bu yapılardan
sadece iskelet ıwp yapısı açık hücre yapısına sahip olup diğer
yapılar kapalı hücre yapısındadır.
Şekil 3. Eriyik yığma modelleme yöntemiyle üretilmiş çekme ve eğme

numuneleri
2.3. Mekanik Testler

Sonlu elemanlar yönteminde kullanılacak olan PLA
malzemenin elastite modülü (E) ve poisson oranını belirlemek
için, çekme numuneleri ASTM D638 standardında belirtilen
boyutlarda üretilmiştir. Ayrıca üç nokta eğme testi için üretilen
numuneler de ASTM C393/C393M standardına uygun olarak
üretilmiştir. Çekme testi numunesinin boyutları standartta
belirtilen tip 1 numune boyutuna eşittir. Çekme testi
Shimadzu markalı 100 kN maksimum yükünde çalışan
Şekil 2. Farklı hücresel yapılı sandviç panel tasarımları cihazda gerçekleştirilmiştir. 230 ℃ işleme sıcaklığında
üretilen PLA malzemesinine uygulanan çekme hızı standatta
233
belirtildiği üzere 5 mm/dk olarak seçilmiştir. Bu değerler kalınlığının yaklaşık 0.9 mm’ ye çıktığı gözlemlenmiştir.
altında malzemenin çekme dayanımı 47 MPa, elastite modülü Çeper kalınlığı= 0.9 mm için ansys sonlu elemanlar analizi
2243 MPa olarak bulunmuştur. Çekme testinin sonuçları Şekil yapılmış ve elde edilen kuvvet- yerdeğiştirme eğrisinin üç
4’ de gerilme-uzama eğrisi üzerinde gösterilmiştir. nokta eğme testi sonuçlarıyla uyumlu olduğu gözlemlenmiştir.
Elde edilen bu uyum neticesinde diğer sandviç panellerin
analizlerinin sonlu elemanlar yöntemi ile yapılmasının uygun
olacağı sonucuna varılmıştır. Çeper kalınlığı 1 mm olan
balpeteği hücresel çekirdeğine sahip modelin, deneysel ve
sonlu elemanlar sonuçlarının uyumu Şekil 6’ da açıkça
görülmektedir.
Şekil 4. Pla malzemesinin çekme testine göre gerilme–şekil değiştirme eğrisi
Üç nokta eğme testi ise Shimadzu 1 kN test cihazında

yapılmıştır. Numune boyutları 150×25×17,5 mm’dir Span
mesafesi olarak 130 mm seçilmiştir, yani numune her iki
ucundan 15mm boşluk bırakılarak mesnetlenmiştir. Shimadzu
test cihazında standartta belirtildiği üzere 0,5 mm/dk hızında, Şekil 6. Balpeteği hücresel çekirdeğine sahip eğme numunesinin deneysel ve
1 N’luk ön yükleme ile üç nokta eğme testi yapılmıştır. Test sonlu elemanlar analizi sonuçları
sonucunda numunenin kırıldığı kuvvet değeri 755 N ve uzama
miktarı 3,15 mm olarak bulunmuştur. Üç nokta eğme test 3. BULGULAR
cihazı ve numuner Şekil 5’de gösterilmiştir. Balpeteği, kübik, iskelet ıwp ve truss olmak üzere dört farklı
hücresel yapı kullanılarak oluşturulmuş 150×25×17,5 mm
boyutlarındaki, aynı izafi yoğunluğa sahip(0,4) sandviç
panellere, Şekil 5’de gösterildiği üzere tam orta noktadan 750
N’ luk sabit yük uygulanmıştır. Uygulanan bu sabit yüke
karşılık aynı boyutlara ve aynı kütleye sahip yapılar farklı
deformasyonlara uğramıştır. Elde edilen sonlu elemanlar
analizi sonuçlarına göre sabit yük altında y eksenindeki
yerdeğiştirmeler Şekil 7’ de kuvvet-yerdeğiştirme grafiği
olarak verilmiştir. Şekil 8’ de ise Ansys’ den alınan çözümlerin
ekran görüntüleri verilmiştir.
Şekil 5. Üç nokta eğme test düzeneği
2.4 Sonlu Elemanlar

Bu çalışmada sonlu elemanlar analizi için ticari bir program
olan ANSYS 19.1 paket programı kullanılmıştır. Solidworks
te tasarlanan eğme numuneleri parasolid dosya formatında
Ansys programına aktarılmıştır. Uygulanacak model
engineering data bölümünden "İsotropic Elasticity" olarak
seçilmiştir. Polilaktik asit malzemesinin özellikleri test
sonuçlarından elde edilen değerlerden, elastite modülü 2243
MPa ve poisson oranı 0,35 olarak tanıtılır. Mesh işlemi
sonucunda modelimiz 13273 elemana ayrılmıştır. Static
structural bölümünde mesnetler gerçeğe uygun sekilde
konumlandırılır ve sınır şartları belirlenmiş olur. Y ekseninde
parçanın tam orta noktasından kuvvet, yayılı bir şekilde 100
adımda uygulanmıştır. Çözüm(solution) bölümünde, verilen
kuvvet neticesinde elde edilen yerdeğişimi miktarları
bulunmuştur. Dört farklı hücre topolojisine sahip model için
ayrı ayrı çözümleme yapılmış ve elde edilen sonuçlar
değerlendirilmiştir. 0.8 mm çeper kalınlığında tasarlanan
balpeteği hücresel sandviç yapısının FDM yöntemi ile üretimi Şekil 7. Sandviç panellerin ANSYS’ de elde edilen , kuvvet - yerdeğiştirme
esnasında çeper kalınlığının %10 oranında arttığı ve çeper grafiği
234
REFERENCES
[1] T.A. Schaedler,W.B. Carter, Architected cellular materials, Annu. Rev.

Mater. Res. 46 (2016) 187–210.
[2] L.A. Carlsson, G.A. Kardomateas, Structural and Failure Mechanics of
Sandwich Composites, Springer Science & Business Media, 2011.
[3] Schaedler TA, Carter WB. Architected cellular materials. Annu Rev
Mater Res 2016;46:187–210.
[4] Zenkert D, Nordisk I. The handbook of sandwich construction. Cradley
heath. West Midlands: Engineering Materials Advisory Services Ltd.
(EMAS); 1997.
[5] Gibson LJ, Ashby MF. Cellular solids: structure and properties.
Cambridge University Press; 1999.
[6] Allen HG. Analysis and design of structural sandwich panels: the
commonwealth and international library: structures and solid body
mechanics division. Elsevier; 2013.
[7] Triantafillou TC, Gibson LJ. Failure mode maps for foam core
sandwich beams. Mater Sci Eng 1987;95:37–53.
[8] L.J. Gibson, M.F. Ashby, Cellular Solids: Structure and Properties
Cambridge, University Press, 1999.
[9] A.K. Oraib, R. Rowshan K.A. Rashid, Topology-mechanical property
relationship of 3D printed strut, skeletal, and sheet based periodic
metallic cellular materials, Additive Manufacturing 19 (2018) 167–183
[10] D.K. Pattanayak, A. Fukuda, T. Matsushita, M. Takemoto, S.
Fujibayashi, K.Sasaki, N. Nishida, T. Nakamura, T. Kokubo, Bioactive
Ti metal analogous to human cancellous bone: fabrication by selective
laser melting and chemical treatments, Acta Biomater. 7 (2011) 1398–
1406.
[11] P. Jain, T. Pradeep, Potential of silver nanoparticle-coated polyurethane
foamas an antibacterial water filter, Biotechnol. Bioeng. 90 (2005) 59–
63.
[12] D.P. Haack, K.R. Butcher, T. Kim, T. Lu, Novel lightweight metal
foam heatexchangers, 2001 ASME Congress Proceedings (2001).
[13] A. Simone, L. Gibson, Effects of solid distribution on the stiffness and
strengthof metallic foams, Acta Mater. 46 (1998) 2139–2150.
[14] H.Y Sarvestani, A.H Akbarzadeh, N. Niknam, K. Hermenean,. 3D
printed architected polymeric sandwich panels: Energy absorption and
structural performance, Composite Structures 200 (2018) 886–909.
[15] L. Tiantian, W. Lifeng, Bending behavior of sandwich composite
structures with tunable 3D-printed core materials. Composite
Structures 175 (2017) 46–57.
Şekil 8. Ansys sonuçlarının görselleri
Şekil 8’ de görüldüğü üzere, 750’luk yükün yapının tam orta

noktasından uygulanması sonucunda; balpeteği 3.92mm, truss
3.61mm, iskelet ıwp 3.40mm, kübik 2.58mm y ekseninde yer
değiştirmişlerdir. Elde edilen sonuçlara göre en rijit yapılar
sırası ile kübik, iskelet ıwp, truss ve balpeteği olarak
sıralanmıştır.
4. SONUÇ
Yapılan bu çalışma ile farklı hücresel yapılarda çekirdeklere
sahip sandviç panellerin, eğilme yüklemesi altında y
eksenindeki yerdeğiştirmeleri Sonlu Elemanlar Analizi (SAE)
ile hesaplanmıştır. SAE ile elde edilen sonuçların deneysel
sonuçlarla yüksek doğrulukta uyum sağladığı görülmüştür.
Aynı kütleye sahip olmasına ragmen, farklı hücresel yapılı
sandviç panellerin eğilmeye karşı farklı tepkiler verdiği
gözlemlenmiştir. Yapılan çalışma neticesinde eğilmeye karşı
en dayanıklı yapının kübik, dayanımı en düşük yapının ise
balpeteği hücresel yapısı olduğu sonucuna varılmıştır.
235
Volume 3 (2018), 236-238
Impact Energy Consumption Capabilities of 3D Printed Specimens

Mümin BIYIKLIOĞLU , Bahattin KANBER
1+ 1*
1
Mechanical Engineering Department, Bursa Technical University, Bursa, Turkey
Corresponding author: bahattin.kanber@btu.edu.tr
*
Speaker: mumin.biyiklioglu@btu.edu.tr
+
Abstract – Additive manufacturing which is developed in the last half century is promising manufacturing technology. It uses
layer-wise production method for obtaining finished product. In recent years, thousand researches were made but there was still
gaps about impact studies. In this study, the effect of fill pattern, filament material and layer thicknesses were investigated on
the impact energy consumption capabilities of 3D printed samples via drop weight impact test. The specimens were produced
using Fused Deposition Modelling (FDM) Method with various fill patterns, different filament material types and different layer
thicknesses. PLA/ PHA, CPE, ABS and PC materials were used for the samples. 0.2, 0.15, 0.1 mm layer thickness were examined
for PLA/PHA material products. Concentric, Cubic, Cubic Subdivision, Linear, Triangle and Tetrahedral infill types are used.
The effect of room temperature was also investigated during printing of samples. For this aim, the printing area was scanned by
thermal camera. As a result of this work, it is concluded that linear fill pattern had a significant difference in energy consumption
by comparing other fill patterns. Infill rate and energy consumption capabilities of specimens were directly proportional for
linear and cubic subdivision infill type. It was observed that when thickness of layers is increased, the specimen strength was
also increased.
Keywords – Drop Weight Impact Test, FDM, Additive Manufacturing, Printing Properties, Energy Consumption
I. INTRODUCTION
Additive manufacturing has been developing since 1980’s.
There are several types of additive manufacturing such as SLS, Firstly, we developed specimen models for impact test
SLA, FDM. Metal, ceramic and plastic materials are used for using 3D CAD program. For samples, we use ISO EN 6603
production with these methods. FDM is more popular than standard. Only the difference is that height of specimens are
other additive manufacturing types, because it is more 10 mm (5 times higher than standard) because we want to see
accessible and end user friendly. FDM uses PLA, ABS, PC, effect of infill type. For shorter specimens, the effect of infill
CPE, TPU95 and many other special filaments for production type is not observed very well. Then, these specimen models
material. It has advantages of all other additive manufacturing are exported as .stl format and sent to CURA 3D printing
process. Main advantages of additive manufacturing are easily software. Models are sliced into the layers using CURA. Also
production of complex parts, less material waste, fast and the printing parameters (material type, infill type, layer height
single main processing. and infill rate) are determined by using CURA. For all type of
In last years, we saw huge increase of research about FDM. specimens, 3 different samples are printed. All samples are
Several researchers studying about mechanical properties of manufactured using Ultimaker 3D Extended printer. This
parts which produced by this technique. As an example, O.S printer uses FDM method for production.
Cornerio et. Al. use polypropylene as a production material for FDM method working principle is;
FDM[1], Rai Zou et. al. study isotropic and anisotropic 1- Filament come to nozzle via feed system.
elasticity and yield properties of ABS material which produced 2- Nozzle moves toward x-y axis and prints material
by FDM [2]. M. Domingo et. al. study mechanical properties which heated to near of melting temperature.
of PC product produced by FDM[3] and J.M. Chacon et. al. 3- After printing layer, build plate moves one layer
examine FDM production parameters for PLA material [4]. height down at z-axis
When we review literature, we noticed study about drop 4- Nozzle starts printing next layer and system repeats
tower impact test are too few. Tsouknidas et. al. study about itself until all layers printed.
bumper type specimens drop weight impact test which PLA All samples conducted to drop tower impact test using
type material, produced by FDM and examine effects of layer CEAST 9350 test machine in figure 1.
height, infill density and infill type [5]. In this paper, we study
sheet type materials impact resistance which produced by
FDM. We examine material type and effect of infill type, layer
height and infill density.
236
Bıyıklıoğlu et al., Impact Energy Consumption Capabilities of 3D Printed Specimens, ISAS, Samsun, Turkey
Fig. 3 Thermal scan of build plate while printing
III. RESULTS
According to obtained results, specimen which has 0,2 mm
layer thickness absorbed 136 J impact energy, for 0,15 mm
layer thickness this value is 8,6 J and for 0,1 mm layer
thickness 6,8 J.
Table 1. Max Absorbed Energy Values Of Different Infill Types
Max Absorbed
Infill Type
Energy
Fig.1 Drop tower impact test system CEAST 9350
Concentric 125,22 J
Cubic 138,76 J
Cubic Subdivision 136,73 J
The infill types used in this study are concentric, cubic, Tetrahedral 137,8 J
cubic subdivision, triangle, tetrahedral, linear. They are shown Triangle 139,3 J
in figure 2. Linear 3,55 J
As shown as table 1, the specimen which has a linear infill

type has lowest energy absorption capability. For material
types; ABS specimens absorbed 18.55 J, PLA/PHA specimens
absorbed 136 J, CPE specimen absorbed 48.46 J and PC
specimen absorbed 29,13 J energy. The specimen which has
80% infill rate absorbed 136,73 J energy, respectively this
value change to 27 J for 60% infill rate. For infill rate 40%,
max absorbed energy value is 6,33 J and for 20% infill rate,
value is 5,7 J. Also the specimen which producted from ABS
material with various infill rate in linear infill type tested and
Fig.2 The infill types used in this study. results are given table 2.
Table 2. Max absorbed energy values of different infill rates
PLA/ PHA, CPE, ABS and PC materials were used for the
specimens. 0.2, 0.15, 0.1 mm layer thickness were examined Infill rate Max absorbed energy
for PLA/PHA material specimens. Also infill rate examined 100 9.17
for 100%, 80%, 60%, 40% and 20% values. Total 66 specimen 80 7.51
60 4.46
tested. Unless indicated otherwise, layer thickness 0.2 mm,
40 3.2
infill type is cubic subdivision, infill rate is %80 and material
20 1.59
type is PLA/PHA. While printing we noticed warping the edge
of specimens. Build plate scanned by thermal camera and
noticed there is 5o C difference between yellow and orange
areas as shown as figure 3. So for solving problem, build plate IV. DISCUSSION
temperature increased 5oC.
When we examine results of different infill types, we noticed
there is not much difference in infill types except linear as
shown as figure 3.
237
Bıyıklıoğlu et al., Impact Energy Consumption Capabilities of 3D Printed Specimens, ISAS, Samsun, Turkey
160
temperature is around 20 ℃. All faults are removed by
Linear increasing the built plate temperature by 5 ℃.
140
It is observed that only linear fill pattern has an important
120 Triangle
effect in impact energy consumption. It has very low
100 consumption capability by compared all others. Cubic fill
ENERGY(J)
80 Cubic pattern consume 125 joul energy during drop impact test,
while all other pattern types consume around 137 joul.
60
Cubic Various filament materials are investigated for the same test.
40 Subdivision
It is shown that PLA/PHA has best performance for the
20 Tetrahedral energy consumption by comparing ABS, PC and CPE
0 filaments. ABS has the lowest energy consumption
0 2 4 6 capability.
-20 Concentric
TIME(MS) The effects of infill rates of specimens are also investigated.
It is found that when we increase the amount of infill rates,
Fig. 3 Effect of infill types the amount of consumed energy also increases during impact.
The reason of this much difference between linear and other
infill types is the other infill types scatter impact effect to more
wide area while linear infill can’t. So crack of other infill types
is wider than linear as shown as figure 5. REFERENCES
[1] O.S Cornerio et. al. / Materials & Design 83(2015)768-776
[2] R. Zou et. al. / Composites Part B 99(2016)506-513
[3] M. Domingo – Espin et. al. / Material & Design 83(2015)670-677
[4] J.S. Chacon / Materials and Design 124(2017)143-157
[5] A. Tsouknidas et. al. / Materials and Design 102(2016)41-44
Fig. 5 Tested specimens; a) linear b) triangle c) cubic d) cubic subdivision

e) tetrahedral f) concentric
Also we noticed better strength with increase the layer

thickness. The reason of this is increasing layer thickness it
causes decreases number of layer so it decrease the amount of
porosity between layers and increase rigidity. Also increasing
infill rate, cause more rigid materials and increase energy
absorbing capability of specimens.
V. CONCLUSION
The impact energy consumption rates of 3D printed samples

are investigated for various fill patterns, filament materials
and layer thicknesses. The tests are carried out by following
ISO EN 6603 standard.
All test specimens are produced in Ultimaker 3 extended FDM
machine. It is noticed that the environment temperature causes
temperature differences in manufactured specimens and it
causes warping faults especially for ABS filaments. Thermal
camera views show that there are 5 ℃ temperature differences
in the top surface of produced specimens when environment
238
Volume 3 (2018), 239-245
Mechanical Design and Finite Element Analysis of a Pneumatic Artificial

Muscle Powered Lower Limb Exoskeleton
Haldun Köktaş 1+, Bahattin KANBER 2*
1Mechatronics Engineering Department, Bursa Technical University, Bursa, Turkey
2Mechanical Engineering Department, Bursa Technical University, Bursa, Turkey
+Speaker: haldun.koktas@btu.edu.tr
Presentation/Paper Type: Oral/Full Paper
Abstract – Lower limb exoskeletons are wearable robotic devices which either augment human power or facilitate a walking
ability for those who lost it by injury or aging. They have been getting more and more attention in the scientific community
thanks to its increasing functionality and availability. Today, several devices are being utilized by people themselves or
rehabilitation centers. Except the fixed gait training systems, these devices are anthropomorphic mechanical structures which
actuated by electric motors, hydraulic or pneumatic cylinders. However, another actuation system so-called pneumatic artificial
muscle (PAM) promises great advantages over its antecedents. It's more compliant, lighter and more powerful. Due to it being a
newer system, one can encounter with it in a few devices and these are either fixed or poorly investigated. This study, along with
its mechanical design choices, gives a deeper insight on usage of PAMs in a lower limb exoskeleton. First, the mechanical system
is designed in SOLIDWORKS with the principles of gait biomechanics. A light-weight design is aimed and a crutch-free system
are planned by placing PAM both sides. In order to examine its strength, finite element analysis is conducted for posture in
ANSYS. It is concluded that the structure can carry both its own and wearers weight. Besides the strength analysis, this study
infers a proof-of-concept that finite element analysis can be used to determine muscle forces for different scenarios when they
are placed properly.
Keywords – Lower limb exoskeletons, pneumatic artificial muscle, PAM, finite element method, ANSYS
239
Volume X (2018), pp-pp
I. INTRODUCTION chunk, thigh and pelvis. As a result, they ended up with stable
walking with crutches.
As a most basic definition, exoskeletons are powered Topic of finite element analysis on exoskeletons were
bionic devices which can be wearable by the operator [1]. studied by several researchers such as Zhao et al. [7] who
They integrate with human body to make variety of tasks performed a design and analysis of a human lower extremity
performable which otherwise are impossible or too hard. The exoskeleton. Like BLEEX, it was tried to reduce the load that
possibility to make such type of devices opened a door for is felt by human to carry loads on rugged terrains. Each leg has
researchers into building exoskeletons such as rehabilitation four degree of freedoms. A harness was used as an attachment
robots or super-soldiers which provide additional power. between human and exoskeleton and is placed in front side of
Hardiman project of General Electric is accepted as the the back bracket. For the sake of simplicity in modeling, they
first attempt to build a valuable exoskeleton with the support assumed that the exoskeleton had three distinct phases as
of DARPA. It was a huge one arm master-slave hydraulic single support, double support and double support with one
system to amplify body power [2]. But the progress on redundancy.
exoskeleton studies were stopped for 20 years although works Low et al. [8] presented another platform that enhances and
of Prof. Vukobratovic in Serbia around 1970’s and some assists the human ability to carry loads using FEA. It was
similar works in MIT in 1980’s because of technological aimed to make an anthropomorphic, ergonomic, size
insufficiencies. When the rapid progress on the computer adaptable, lightweight and impact absorbing device with a
sciences had place in the scientific work, the studies were spring or cushioning. They utilized a control algorithm by
started again with the leadership of DARPA [3]. And studies using ZMP method. The structure consisted of the trunk, the
that started in 1960’s resulted as commercial products from pelvis, two shanks, two thighs and two feet. It has 3 active
companies such as Lockheed Martin, Cyberdyne, Honda, joints as trunk, hip and knee, thus 3 degree of freedom. There
ReWalk etc.… Similarly, many research prototypes, domestic were also passive joints to allow stability.
or international, were builded at a number of institutes. As discussed earlier, one of the biggest motivations to build
Mainly there are two types of exoskeleton such as lower power augmenting devices is to make soldiers capable of carry
limb and upper limb. Upper ones are primarily dedicated to heavier loads with less strain. In order to build such a system
carry loads with ease and they are used by persons who must Zhao et al. [9] carried out FEA on a soldier lower extremity
carry heavy loads like workers and soldiers. Lower limb exoskeleton. The structure has 3 joints as hip, knee and ankle
exoskeletons, on the other hand, are utilized for both and all of them has 3 degree of freedom to allow human leg
augmenting power and rehabilitation purposes. These movements in all directions. There is also one degree of
commonly consist of legs and back structures. freedom on the foot. Therefore, it has 7 degree of freedom in
total. There are adjusting rods to be compatible with different
Berkeley Lower Extremity Exoskeleton (BLEEX) is one of body sizes. In the analysis phase, only key parts such as thing,
the most widely known exoskeleton structures and is the first lower leg, connection seat, clamping ring etc. are taken into
field-operational robotic system that was designed in ac-count instead of whole body. As a result, they obtained that
University of California, Berkeley by Zoss et al. [4]. It mainly the structure that can withstand the maximum load they
consists of two anthropomorphic legs, back structure on which offered.
the payload and the power supply are placed. What they tried Riener et al. [10] proposed a structure which can support the
to accomplish was making a device that could be utilized by standing-up motion of complete paraplegic patients. It is called
soldiers, wildfire fighters, emergency personnel etc… Its main as Hybrid Assistive Leg (HAL) and the first commercial
goal was to make people carry heavy loads without feeling wearable rehabilitation exoskeleton. The suit has the ability to
strain by transferring the payload force to the ground. They estimate patient’s indentation to stand up by calculating his/her
composed a foot-shank-thigh-hip structure to have 7 degrees upper body motion. It executes the standing-up act based on
of freedom (DOF) where the hip, the knee and the ankle had this preliminary motion and consists of power unites,
3,1 and 3 does respectively to emulate human movement. They exoskeletal frames, sensors and a controller. Motion is divided
obtained natural walking dataset via the clinical gait analysis up to three phases such as sitting posture, standing-up and
and selected actuators and servo valves according to these standing posture and three types of experiments are conducted
datas. They managed to make BLEEX walk successfully while to verify the algorithm. They obtained a system which safely
carrying its own weight and payload. Although BLEEX was realize standing-up motion for a real paraplegic patient.
produced and tested physically it didn’t become a long-term in Another study which focuses on finite element analysis of a
industry [5]. lower extremity exoskeleton is carried out by Ding et al. [11]
MIND-WALKER is one of the widely known commercial which is also supported by Natural Science Foundation of
exoskeleton products which is designed by Wang et al. [6]. It China. They examined the static intensity and rigidity of the
is a powered assistant device that claims to help spinal cord structure by considering the weighting of the design. They
injury patients to walk. They designed a foot-shank-thigh- created two identical legs which have 6 degree of freedom in
pelvis-torso structure with a back support which has 10 DOFs total including ankle joint. One of the legs were analyzed in
such as 1 ankle, 1 knee, 1 hip and 4 for pelvis. The joints were the fact that two legs are identical. Small features like screws,
aligned with human joints except the hip. In order to make the chamfers, screw holes were ignored for simplification
structure safely wearable, they placed braces at the footplate, purposes according to Saint-Tenant principle. As a result, they
240
Köktaş and Kanber, Mechanical Design and Finite Element Analysis of a Pneumatic Artificial Muscle Powered Lower Limb Exoskeleton,
ISAS2018-winter, Samsun, Turkey
accomplished to reduce the weight by %10 while meeting the section IV, results are presented and the paper is sum up in
static intensity, rigidity and vibration characteristics. section V. Lastly, future works are suggested in section VI.
In human walking, force distribution along the body varies
during the gait cycle. A study which investigates this issue
during walking is the work of Pan et al. [12] They examined
the structural static characteristics of a lower limb by
considering five different gait positions. Like Ding et al.’s
study, they removed some features such as back frame, motor
and reducer transfer auxiliary support system in order to
simplify the finite element model. It is tested for a load of 1200
N. The design could satisfy the requirements for a person
weight of 100 kg.
In addition to the structural capacity of an exoskeleton, it
must be ergonomic, wearable and assist walking of a person.
Generally, size adjusting systems are being used to meet this
requirement. However, Liu et al. [13] proposed a different
solution by utilizing Chinese Adult Body Size datas as
structural parameters. They applied a load of 800 N while one
of the legs is off the ground and the ankle joint that contacts to
Fig. 2 Pneumatic Muscle Powered Lower Body Exoskeleton
the ground is fixed in all directions. As a result of FEA, it’s
concluded that while the key parts of the exoskeleton meet the
requirements stress value on joints exceeds the materials
strength. II. MECHANICAL DESIGN
All of the exoskeletal systems which are examined so far Mechanical design process starts from selection of the
uses electric motors, hydraulic or pneumatic cylinders as the overall architecture and finishes with the actuation selection
actuation systems. However, another actuation system so- which is pneumatic artificial muscle for the current study.
called pneumatic artificial muscle (PAM) which is proposed Determining the degrees of freedom, joint selection and the
by McKibben [14] in 1950’s promises great advantages over design choices for the limbs are introduced in this section.
its antecedents. It's more compliant, lighter, more powerful
and easy to manufacture. Due to it being a newer system it’s A. Architecture
not employed on exoskeleton systems unlike the other Structural architecture is the layout of joints and limbs to
systems. form a functioning leg and it’s generally classified into three
A Pneumatic artificial muscle is a contractible rubber main categories such as “Anthropomorphic”, “Non-
membrane. It contracts and enhances with pressurized air; Anthropomorphic” and “Pseudo-Anthropomorphic” [4]. One
thus, its length shortens to actuate motion [14] as can be seen architecture is called as anthropomorphic when its limbs and
in Fig 1. structure are nearly complete replicas of human body and
follows human movements kinematically. In this point of
view, proposed design is called as pseudo-anthropomorphic.
While its overall structure and kinematics resemble the human
movement, its kinematic is not a human replica. This issue is
brought up especially when the knee joint is studied and is
discussed its own topic.
B. Degrees of Freedom
The structure is composed of mainly three limbs: torso,
thigh and shank. Foot is fixed to shank and is not considered
as a distinct limb. Whole movement acts on the sagittal plane
and is realized by rotational joints.
Fig. 1 Pneumatic Artificial Muscle Design has 2 degree of freedom in each leg: 1 hip and 1
knee. Since the both legs are identical, it has 4 DOFs in total.
There are several researches that attempted to build a
C. Joint Design
pneumatic artificial muscle powered exoskeleton like
Caldwell et al. [15], Sawicki et al. [16] and Beyl et al. [17]. Human knee is not a pure rotational joint and its centre of
Yet, these systems are either fixed platform or aimed to be rotation changes during the motion [4]. This movement can be
used as an assistance device rather than providing a full sport approximated with a four or six-bar linkage [18] [19]. These
walking ability. mechanisms are especially used when there is a need to
This study proposes a lightweight, self-balancing and replicate human movement like prosthesis. However, this
compliant lower body exoskeleton as shown in Fig. 2. It is approach brings complexity in both design and control-wise.
powered by pneumatic artificial muscles and it carries both its In the proposed study; producing the most simple structure
own and wearers weight. possible is aimed to provide a walking ability for non-able
The paper is organized as follows. Section II explains the persons. Therefore, single-axis rotational joint is used for knee
mechanical design process and the most important design joint as seen on the Fig. 3.
choices. In section III, finite element analysis is introduced. In
241
Human hip joint, on the other hand, acts almost exactly like 7 (left). This alignment is considered to compensate the
a ball joint and it has degree of freedoms. However, only the kinematic difference between structure and human leg.
sagittal plane movement is necessary for a basic walking Shank has one rotational joint at upper end and is fixed
motion. Taking this into consideration, only this DOF is with foot at the bottom end. It’s only connected to the thigh
selected for simplicity purposes and realized as a rotational with two muscles and has the same unidirectional joint
joint as seen on Fig. 4. structure as shown in Fig. 7 (right).
If a full human movement is being tried to accomplish, Feet, unlike traditional exoskeletons, intersect each other
ankle is one of the most important joints as it consumes great as shown in Fig. 9. This is to balance the structure on the
amount of energy [4] and mainly depends on the stride length. single-support phase of gait. Single-support is one-leg support
Since the stride length for the proposed design is fairly small, phase of the gait cycle. Humans shifts their centre of gravity to
ankle is considered as a fixed joint as seen in Fig. 5. This maintain the balance. This shifting is done by ankle and hip
choice gives some advantages. Number of muscles required joints on the … plane. However, for the proposed design, it’s
reduces by 4 and so do the control complexity. tried to accomplish statically. This approach reduced the
actuator number by 4 and the design complexity.
Another mechanical part is the muscle holder. It is
designed as a separate part for modularity purposes as seen in
Fig. 10. Its task is only providing a place a muscle can hold on
like tendons in human muscle anatomy.
Fig. 3 Knee Joint
Fig. 6 Torso
Fig. 3 Knee Joint
Fig. 7 Thigh (left), Shank (right)
Fig. 5 Ankle
D. Torso, Thigh, Shank, Foot and Muscle Holder Design

Torso, in this design, is responsible for keeping the human
upper body steady. It is connected to the thigh both sides by
counter-acting pneumatic muscles. It’s shown in Fig. 6.
Thigh segment is the segment which has rotational joint on
both ends. It is connected to torso and shank by 4 pneumatic
muscles. What should be noticed is that joint at the bottom at
is not at the same direction with the upper one as seen in Fig.
Fig. 8 Feet
242
Table 3. Properties of Selected PAMs
Weight to Diame Nominal

Stroke Stiffness
Carry ter Length
(mm) (N/m)
(N) (mm) (mm)
Hip Flexor 270 20 384 96 15625
Knee
794 20 508,6 127,15 11797,1
Extensor
Fig. 9 PAM Holders III. FINITE ELEMENT ANALYSIS
E. Pneumatic Muscle Selection A. FEM Model

The structure has 4 pneumatic artificial muscles to achieve According to Saint-Tenant Principle and for the sake of
the walking motion for each leg. These are: hip flexor, hip simplicity, some features are removed. Besides being a simpler
extensor, knee flexor and knee extensor. model, this approach increases the simulation speed
The main parameter when the PAM is chosen is the dramatically. Removed features are screws, screw holes,
maximum force the artificial muscle can carry. Festo bearings and joint covers.
pneumatic muscle features, shown in Table 1., are utilized for Another important stage of creating the FEM model for this
determining and choosing the actuator parameters. study is deciding how to model pneumatic muscles. To make
it more realistic, a part is designed in SOLIDWORKS the way
Table 1. Properties of Festo Pneumatic Muscles
muscles take shape when it’s assembled in the real-world
Maximum Maximum situation. Property values shown in column 3 in Table 5 is used
Diameter (mm) Contraction/Nominal Force at 6 Bar for modelling a rubber tube of 20 mm outer and 16 mm inner
Length (N) diameter. With these principles, FEM model to be analysed
5 %20 140 can be seen in Fig. 11.
10 %25 480
20 %25 1500
40 %20 6000
According to the study of de Leva [20], body segment

weight ratios are shown in Table 2. Head, neck, upper arm,
forearm and hand are lumped as a torso since the structure
carries these segments as a whole.
Table 2. Body Segment Weight Percentages
Weights for
Body a 90 kg
Quantity Percentage
Segment male (kg)
(rounded)
Torso
1 60.28 55
(lumped)
Thigh 2 14.16 13
Shank +
2 5.7 6 Fig. 10 Finite Element Model
Foot
B. Constraints and Boundary Conditions
Hip flexor and extensor are responsible for carrying the
upper body of the person (torso). Similarly, knee flexor and As a constraint input, model is fixed by both feet to be able
extensor carry both torso and thigh. When the highest moment to observe whether the structure can support the load in
occurs across the joints (90 degrees between limbs), these standing position or not. This load consists of structures own
muscles carry all of the load that are produced by the limbs. and the operator’s weight. Structure weight is given as input
These moments vary with the angle between the limbs. For by enabling the standard earth gravity in the vertical direction.
safety purposes, the structure is considered to carry the Operators weight, on the other hand, is determined by
maximum force even when standing right. Thus, the diameters considering point of force like it’s worn by a human. This point
are chosen to withstand these loads according to Table 3. is ideally the hip joint. Yet, it is applied on a wider surface to
These parameters, along with nominal lengths, are shown in compensate any irregularities as shown in Fig. 11.
Table 3.
243
Fig. 11 Constraints and Boundary Conditions
C. Material Properties
Aluminium alloy is used as a main material across the body
such as back, thigh, shank, foot and PAM holders while the
pins at the joints are structural steels and are shown in Table 5.
Pneumatic artificial muscle material is generally rubber as Fig. 13 Equivalent Stress
pointed in the introduction. However, to eliminate non linear
effect; PAM material here is manually determined by the
property datasheet from Festo.
Table 5. Material Properties
Aluminium Structural
PAM
Alloy Steel
Density
2,77 7,85 2
(g/cm^3)
Young’s
Modulus 71000 200000 54,03
(MPa)
Poisson’s
0,33 0,3 0,3
Ratio
Fig. 14 Total Deformation across knee extensor (left)
Tensile Yield
Strength 280 250 - and hip flexor (right)
(MPa)
Tensile
Ultimate
310 460 -
Strength
(MPa)
IV. RESULTS
Fig. 15 Equivalent Stress across knee extensor (left) and hip flexor (right)
Table 6. Stress and deformation values for limbs and PAMs
Maximum
Total Deformation Force
Stress
(mm) (N)
(kPa)
Hip Flexor 46,95 7,7 14,75
Knee
77,09 3,6 24,21
Extensor
Torso 12224 14,25 -
Fig. 12 Total Deformation
Thigh 101170 6,49 -
Shank +
12336 0,81 -
Foot
244
V. DISCUSSION REFERENCES
As seen in Fig. 12, maximum deformation across the whole [1] Chen, B., Ma, H., Qin, L., Gao, F., Chan, K., Law, S., Qin, L., Liao,
W. (2016). Recent Developments and Challenges of Lower
structure is 14 mm. This is acceptable since the structure
Extremity Exoskeletons, Journal of Orthopedic Translation, 5, 26-
carries the whole human body and its relatively lightweight. 37
And this deformation occurs on the back end which means the [2] General Electric Company, (1969), HARDIMAN I ARM TEST
joints are safer deformation-wise. HARDIMAN I PROTOTYPE, PRO-JECT, New York
[3] Zhiqiang, L., Hanxing, X., Weilin, L., Zheng Y. (2014).
Tensile yield strength of the aluminium alloy used in this
Proceeding of Human Exoskeleton Technology and Discussions on
study is 280 MPa as shown in Table 5. Thus, maximum stress Future Research, Chinese Journal of Mechanical Engineering, 27
value must smaller across the whole body. The maximum (3), 437-44
equivalent (von-Mises) stress is 101 MPa as seen in Fig. 13 [4] Zoss, A. B., Kazerooni, H., Chu, A. (2006) Biomechanical design
of the Berkeley lower extremity exoskeleton (BLEEX),
which means the structure can withstand the load by staying
IEEE/ASME Transactions on Mechatronics, 11 (2), 128-138
on its linear. Fig.14 and Fig.15 shows the deformations and [5] Zhiqiang, L., Hanxing, X., Weilin, L., Zheng Y. (2014).
stresses occur on the pneumatic muscles. These stress values Proceeding of Human Exoskeleton Technology and Discussions on
give the required forces to hold the structure in a given Future Research, Chinese Journal of Mechanical Engineering, 27
(3), 437-44
structure. And these forces can be applied to a control problem.
[6] Wang, S., Wang, L., Meijneke, C., Asseldonk, E. V., Hoellinger,
That forces are obtained for this scenario are shown in column T., Cheron, G., . . . Kooij, H. V. (2015) Design and Control of the
3 in Table 6. MINDWALKER Exoskeleton. IEEE Transactions on Neural
As seen in column 2 in Table 6, hip flexor and knee extensor Systems and Rehabilitation Engineering, 23 (2), 277-286
[7] Zhao, Y., Xu, C., Luo, Y., & Wang, Y. (2008) Design, modeling
contract 7,7 and 3,6 mm respectively. When it’s compared to
and simulation of the human lower extremity exoskeleton, 2008
the stroke length, contractions are 0.08 and 0.0028 of the Chinese Control and Decision Conference, Chinese, 3335-3339
strokes for hip and knee muscles. This means that very small
contractions of the muscles are enough to hold the structure in [8] Low, K., Liu, X., Yu, H. (2005) Development of NTU wearable
exoskeleton system for assistive technologies, IEEE International
standing position.
Conference Mechatronics and Automation, 1099-1106
[9] Zhao, Y., Zhang, W., Ge, W., & Li, S. (2013). Finite Element
Simulation of Soldier Lower Extremity Exoskeleton. Journal of
VI. CONSCLUSION Multimedia, 8(6), 705-711
[10] Riener, R., Lünenburger, L., Colombo, G. (2006) Human-centered
In this study, an assistive lower body exoskeleton is robotics applied to gait training and assessment, The Journal of
designed and analysed. It is aimed to make a crutch-free, self- Rehabilitation Research and Development, 43 (5), 679
balancing structure to provide a walking ability for non-able [11] Ding, B., Qian, J., Shen, L., Zhang, Y. (2012). Finite element
persons. Unlike traditional devices, a relatively new actuation analysis and optimized design of exoskeleton for lower extremity
rehabilitation training, IEEE International Conference on Robotics
system called as pneumatic artificial muscles are used. First, and Biomimetics (ROBIO) (pp.1397-1402), Guangzhou China Dec
mechanical design is performed on SOLIDWORKS. Since the 11-14.
available devices on the market has a great price tag, the [12] Pan, L., He, C., Li, Q. (2015). Structural Static Characteristic
simplest, yet effective structure is the goal of the study to Analysis of Lower Limb Exoskeleton Based on Finite Element
Modeling, 3rd International Conference on Mechanical
create an accessible and functioning exoskeleton. Engineering and Intelligent Systems (pp.104-109), Yinchuan
To test its structural characteristics, a static analysis is China, Aug .15-16
conducted on ANSYS Finite Element Software. The testing [13] Liu, F., Cheng, W., He, L. (2012). Finite Element Analysis of
environment is designed so that the exoskeleton carries a 90 Portable Exoskeleton Based on Ergonomics Parameters Model,
Applied Mechanics and Materials, 215-216, 168-173
kg male in standing posture. [14] Tondu, B. (2012). Modelling of the McKibben artificial muscle: A
As a result, the structure shows success on virtually carrying review. Journal of Intelligent Material Systems and Structures,
the human model. The maximum stress is in the elastic range 23(3), 225-253.
and the total deformation is at an appropriate level. Besides, [15] Costa, N., & Caldwell, D. G. (2006, February). Control of a
biomimetic" soft-actuated" 10dof lower body exoskeleton. In
the forces that each artificial muscle must exert to support a Biomedical Robotics and Biomechatronics, 2006. BioRob 2006.
certain posture is obtainable. This information is especially The First IEEE/RAS-EMBS International Conference on (pp. 495-
important when a control algorithm is applied because the 501). IEEE.
force values obtained from the FEA can directly be applied. [16] Ferris, D. P., Gordon, K. E., Sawicki, G. S., & Peethambaran, A.
(2006). An improved powered ankle–foot orthosis using
What are pointed out so far can be drawn into a conclusion proportional myoelectric control. Gait & posture, 23(4), 425-428.
that a more compliant, cheaper and accessible walking lower [17] Beyl, P., Van Damme, M., Van Ham, R., Vanderborght, B., &
body exoskeleton can be realized by using pneumatic artificial Lefeber, D. (2014). Pleated pneumatic artificial muscle-based
muscles and utilizing finite element analysis which means that actuator system as a torque source for compliant lower limb
exoskeletons. IEEE/ASME Transactions on Mechatronics, 19(3),
more non-able bodies will be able to benefit from the wearable 1046-1056.
robot technologies. [18] Noh, J., Kwon, J., Yang, W., Oh, Y., & Bae, J. H. (2016). A 4-bar
What can be done to further this study are increasing the mechanism based for knee assist robotic exoskeleton using singular
range of motion to make a more versatile device, adding more configuration. In Industrial Electronics Society, 42nd Annual
Conference of the IEEE (pp. 674-680)
muscles to improve the strength and adding joints at hip and [19] Godoy, J. C., Campos, I. J., Pérez, L. M., & Muñoz, L. R. (2018).
ankle for both smoothing the walking motion and helping the Nonanthropomorphic exoskeleton with legs based on eight-bar
balance. linkages. International Journal of Advanced Robotic Systems,
15(1), 1-16
[20] De Leva, P. (1996). Adjustments to Zatsiorsky-Seluyanov's
segment inertia parameters. Journal of biomechanics, 29(9), 1223-
1230.
245
Volume 3 (2018), 246-251
Cyber Terrorism Risk at Ports and Organizational Management Process

in Application of Security Plan
Mehmet Sıtkı Saygılı1*+, Ahmet Naci Ünal 2
1Vocational School/Bahçeşehir University, İstanbul, Turkey
2Faculty of Engineering and Natural Sciences/Bahçeşehir University, İstanbul, Turkey
*Corresponding author: mehmet.saygili@vs.bau.edu.tr
+Speaker: mehmet.saygili@vs.bau.edu.tr
Abstract – About 90% of world trade in transportation of goods is conducted via maritime transportation. An important
operation area of maritime cargo transportation is ports. It is necessary to keep these ports secure where information and
communication technologies are utilized widely. In terms of security, one of the security parameters is cyber space. Utilization
of information and communication technologies at ports brings about various security flaws for cyber attacks. One of the risks
led by the deficits is terrorist actions carried out by cyber attacks. Today, risk of cyber terrorism has been increasing gradually
and companies which are aware of the threat work on necessary measures. In this study, cyber terrorism threat at ports is
analyzed; also measures to be taken for prevention or decrease of risks, and application process in port organization structure
are evaluated. In this study, literature review was conducted. Also, evaluations were conducted as a result of interviews with
information technologies and security specialists of ports.
Keywords – Maritime Transportation, Port Management, Cyber Terrorism, Security, Risk Management
I. INTRODUCTION in all other sectors, even though measures that were taken
Ports are international gates of a country that open up to the increased physical security [2].
world. Today, ports are centers that are integrated with other The present study considers possibility of terrorist actions
modes of transportation, have logistic services like carriage, at ports via cyber attacks. In the study, scope of cyber attacks
warehousing, custom, distribution and insurance as well as and terrorism is defined firstly and then possible cyber
loading and unloading; they have infrastructure to give terrorist attacks to ports are explored. Risk analysis for
services to different types of ships and cargo and they utilize prevention of attacks and basic framework of related cyber
information and communication technologies intensely. A security plan, and application of the plan within
cyber attack to a port led by use of information and organizational structure of the port.
communication technologies for terror cause problems in
II. CYBER ATTACKS AND CYBER TERRORISM
economy of a country, destruction in infra- and/or super-
structure, jeopardy in security, social chaos and negative Digital Information Warfare is a process of introducing
effect on society’s health. malicious computer software into a system of information
After terrorist attacks on September 11th 2001 in United (which can be either a very large information network or
States of America conducted by vehicles, International personal computers) for civil, military, political, economic or
Martime Organization (IMO) pioneered to take new measures personal purposes without the knowledge of the user. The
regarding security of ships and port facilities in order to attacker can be a security organization of any country, a
prevent all kinds of terrorist attacks at sea or from sea. In this terrorist organization, an international business or any other
way, the International Ship and Port Facility Security (ISPS) person. The field of activity of the digital information war is
Code was constructed. ISPS Code defines responsibilities of so wide and aims vary according to the damage to be given to
the contracting states, obligations of the companies, measures the user. Therefore, according to the type of attacker, the
regarding ship and port security and their scopes. Also, purpose of digital information warfare can be grouped into
International Safety Management (ISM) Code was introduced three sub-headings. These are weakening, deception and
for safe management of ships and prevention of sea pollution. disabling of the target information system. In order to achieve
ISM includes minimum standards that makes management of these objectives, individuals or organizations that apply the
a ship possible without endangering life, property and war of digital information generally follow the stages of
environmental safety. Both applications were added to the infiltration, expansion, waiting to become active and
1974 dated International Convention for the Safety of Life at becoming active [3]. In this context, the techniques used can
Sea (SOLAS) and have binding effects on contractor states be named as cyber attack.
[1]. Basic reason for measures is to increase security in The cyber attack is an attempt to eliminate the privacy,
maritime transportation. However, threat of cyber attacks integrity or accessibility of the information contained in
continues to be a problem in maritime sector, as it is the case cyberspace. There are many results ranging from propoganda
to spying and interfering with services in order to damage
246
Saygılı and Ünal, Cyber Terrorism Risk at Ports and Organizational Management Process in Application of Security Plan, ISAS2018-winter,
Samsun, Turkey
critical infrastructures (finance, production, communication, cyberspace. They are attacks or threats against computers,
energy etc.) [4], [5]. Cyberspace, where cyber attacks take networks, and information stored within them, or threats to
place is a complex environment that does not exist suppress or intimidate a government or public for political
physically, which arises from the interaction of people, and social purposes. Moreover, for an attack to be classified
software and the services on the Internet through as cyber terrorism, it must contain violence against people or
technological tools and their connected networks [6]. goods, or at least cause harm that evoke fear. Serious attacks
Cyberspace means more than internet. It includes all against critical infrastructures can be an act of cyber terrorism
software, hardware and shared data, which can be linked to when they adversely affect the social order if these structures
cyberspace. It is also a structure in which people and social fail to perform their functions. However, attacks that interrupt
interaction are involved. non-essential services or give intensely financial damage are
Cyber attacks that result from the human factor in not considered as cyber terrorism [19]. Although there are
cyberspace as shown in Figure 1 are conducted by foreign various differences in the scope of the definitions, the tools of
intelligence services, disaffected employees, investigative attack are the information and communication technologies
journalists, extremist organizations, hactivists, organized that have been increasing rapidly in people's daily life.
crime goups [7], terrorists [8] and rebels [9].
III. MARITIME TRANSPORT AND CYBER TERROR THREATS
Risk is the possibility that a different situation from
expected one may arise in the future. The difference may be
in favor of or against the company. However, the word risk is
often used to mean the possibility of negative damage [20].
When it occurs, terrorist threat is a risk with devastating
consequences.
The maritime transport integrates the global trade and
logistics network, and one of its main components is the ports
[21]. The ports are delicate areas that spread the threat of
terror over a wide area due to the size of their surface area,
intermodal transport connections, busy and crowded trade
centers. Also, because ports are critical infrastructures when
the secrecy, integrity or accessibility of the information in the
ports is impaired, it may cause loss of life, large-scale
Fig. 1 Resources of cyber attacks economic damage, national security deficits, or deterioration
Terrorist actions can also be realized through cyber attacks. of public order [22]. For this reason, it is necessary to take
"The term ‘terrorism’ means premeditated, politically protective measures in advance and eliminate the possibility
motivated violence perpetrated against non-combatant targets of occurrence of the threat or minimize it within acceptable
by sub-national groups or clandestine agents, usually limits.
intended to influence an audience [10]". Terrorism is also a The basic objectives for a terrorist attack in a port can be
kind of psychological warfare based on psychological summarized as follows in connection with Figure 2 [23].
manipulation. Terrorists aim to evoke fear and anxiety by A) Closing the harbor mouth to prevent entry from the sea
attacking the weak and vulnerable sides of their targets. to the port.
Terrorists use three main tools to increase their power. These B) Sinking or damaging a ship in the port.
are media, support networks and technology. Cyber terrorists C) Damaging the terminal and / or terminal equipment.
similarly use the same tools to enhance the impact of their D) Changing the contents of the load or damaging the load
goals [11]-[13]. Because cyber space turned into a battlefield in the terminal.
by terrorists, they no longer rely solely on military power; E) Damaging the railway connection in the port area.
their strategy and tactics have become increasingly F) Damaging the highway connection in the port area.
technology driven [14]. G) Damaging the international highway.
The concept of cyber terrorism is defined in various ways. H) Damaging inland waterway transport.
According to Barry Collin who is one of the first users of the I) Sabotaging the pipeline and stopping the flow.
concept, cyber terrorism consists of intersection of physical J) Armed attack on the facility from outside the port.
and virtual concepts which are separate from each other [15].
According to another definition, cyber terrorism in the strict
sense is defined as politically intended attacks targeting
information systems that are not part of war; whereas in a
broad sense, cyber terrorism refers to the use of all kinds of
information and communication technologies of terrorists
[16]. Cyber terrorism can also be defined as personally or
politically motivated actions aim to disrupt or harm the
balance of organizational or national interests through the use
of electronic tools for information systems, computer
programs or other communication transfer and storage tools
[17]. There is also a reference to Dorothy E. Denning's paper
for the definition of cyber terrorism [18]. According to this
definition, cyber terrorism is the intersection of terrorism and
247
Samsun, Turkey
be targeted. At the same time the other danger is the

possibility of attacking ports by using ships. The issue of
cyber attack and terrorism is an important security risk for
maritime transport considering all these events.
IV. RISK ANALYSIS AND CYBER SECURITY PLAN FOR CYBER

TERRORIST ATTACKS IN PORTS
The risk analysis can be carried out correctly in order to
prevent a cyber terror attack against a port. Security risk
analysis consists of three main components: risk
management, risk assessment and risk communication [31].
Risk management consists of establishing the basic principles
of risk policy, determining the position of risk management
within the organizational structure and determining the
planning, coordination, information and control processes in
order to support the senior management [32]. In the risk
Fig. 2 Targets for terrorist attacks in ports
assessment, the scope of cyber terrorism risk that can be
In general, a terrorist attack on a port targets, a portion of encountered in the port is identified and the types and
the cargo, transportation vehicles within the port and port consequences of the emergence are evaluated. Risk
environment. Cyber-attack elements can also be used in communication also focuses on how to share risk information
terrorist actions against these targets. among parties [33].
In international trade, in terms of security, it is difficult to Once the risk has been analyzed, it is necessary to create a
monitor cargos produced in different parts of the world and cyber security plan in order to prevent terrorist acts in ports
transported by sea. For example, a container transport from being carried out by cyber attacks. The plan determines
includes data transfer between different parties, such as the actions that will ensure the security of the systems used in
shipping company, departure port, destination port, road all kinds of services, transactions and data provided in
transport company, purchaser, customs authorities, mediators information technologies, prevent the realization of the risk
and banks [24]. For security purposes, it is necessary to or, if any, ensure that the effects are kept to a minimum and
monitor all cargo movements and share information between that the system will return to normal as soon as possible [34].
the parties. Because of the cyber attacks, the system As in Figure 3, while creating the cyber security plan, it is
information in the ports can be changed and weapons and / or necessary to create a network that works in coordination with
terrorists can be placed in containers. Chemical, biological, each other, covering the minimum security requirements
radiological and nuclear materials at the storage area in ports needed by port operation processes, ISPS security plan and
can be used for attacking [25]. Today, some terrorist groups ISM ship safety management.
use international communication tools to create international
networks and thus increase their technical skills.
Today, many ships are driven by computers that control
navigation, communication, fire prevention systems and
engines; this situation creates vulnerability to cyber attacks in
the maritime sector [26]. Automatic Identification System
(AIS), which is developed to provide automatic information
from ship to ship and from ship to shore authority, is used in
international transports with over 300 gross tons and above
vessels, and it is used on all passenger ships, regardless of the
size of the cargoes carrying over 500 gross tons and above
[27]. Researchers at Trend Micro have conducted an
experiment to measure the sensitivity of the system to cyber
attacks. By using a simple communication device, the
internet provider has been manipulated and the system has Fig. 3 Cyber security network in ports
been broken and the data changed. In this way details such as Port operation processes mainly cover quay, yard and
the position, route, load, flag and name of the ship could be hinterland operations. Berth operations include guidance,
changed and at the same time they were able to form a fake tugboat, ship loading and unloading operations; quay
ship in any position [28]. Transport vehicles are the target of operations include storage, documentation and handling of
terrorist attacks, but are also used as weapons [29]. The cargo, import, export and transit and hinterland operations
Global Positioning System (GPS), which provides location cover the off-port distribution of cargoes [35]. Operational
information through the interaction of satellites emitting activities are performed within the framework of safety and
regular signal emitters on the earth, is affected by signal security standards. With ISPS Code, it is aimed to detect and
disturbers. In a study, the GPS, which directs the autopilot, evaluate security threats and to take preventive measures
was deceived by device that cost $3000 and the devide against security threats affecting ships and port facilities used
maneuvered the ship outside the control of the seaman [30]. in international trade [36]. In order to meet ISM ship safety
The Vessel Traffic Services System (VTS), which is used to management requirements, safety and environmental
ensure safety in maritime traffic, may pose a danger by protection policy, risk analysis and preventive measures are
misleading ships as a result of cyber attacks. Here, ships can established. The authority and responsibility of the company,
248
Samsun, Turkey
the authorized personnel in the company, the responsibility of

the captain and the resources are determined.
The issues to be considered when creating a port cyber
security plan can be listed as follows [37].
 Making risk analysis of information communication
technologies,
 Using preventive safety measures in ports and ships to
reduce the risks in the IT systems to an acceptable
level,
 Determining internet access security policy for ship
operations,
 Determining the use policy of removable storage
devices such as USB external memory, external disk,
cd, dvd,
 Determining employees' wireless network connections
and access policy,
 Setting a policy for maintenance and updating of
information communication systems,
 Determining the limits of remote access authorization
Fig. 4 Example of a port organization chart
for system display and maintenance,
 Preparing a contingency plan for information Operation planning requires a systematic and
communication technologies and systems, comprehensive approach [41], [42]. The personnel in the port
 Determining cyber action management process like operation department follow up the business processes with
detecting, reporting, evaluation and decision, response, support from software programs. According to the
improvement, and lessons learned, information provided by the IT and security experts working
 Providing employees with awareness training on cyber in the ports, the ship file and work order are created for each
security risks and controls. ship in these software programs and stored on a server. The
The correct construction of the plan depends on the internal ship file is accessible to all parties involved in the operation
functioning of the port and its interaction with the external of the work orders. In such a case, a cyber attack can be made
environment. It also depends on the integration of ISPS and to the network, the data in the files that are open to share can
ISM regulations and the coverage of security measures be deleted or altered, etc. and it will cause erroneous work
specific to cyber attacks, and the main determinant is the orders to be sent to hand terminals. If the attack is noticed,
implementation of the cyber security plan. operations are paused until the system is fixed. However, in
cases where the attack is noticed but the system will take a
V. APPLICATION OF CYBER SECURITY PLAN IN PORT long time to recover, the operations are carried out manually
OPERATIONS by the employees. Communication between the center and
Ports are open systems. The systems that consist of various the field is provided by radio communication and every work
parts working together and in an environment, which interact order is done on paper. Switching to a manual operation as a
with and within themselves, are defined as open systems [38]. result of a cyber attack can make the port vulnerable to
At the same time, ports are organizations that have wide terrorist attacks. Especially at night, fog, rainfall and so on.
range of operations. An organization is a social structure with Terrorist operations in the port area may not be noticed
unique resources and characteristics that have certain during the operations performed in weather conditions.
purposes [39]. The organizational structure of a business is Due to all possible hazards, the cyber security network
usually divided on the basis of its functions [40]. The needs to be managed correctly in order to be functional. This
organizational structure of the ports is generally divided into management process is carried out by the safety and security
functional sections as in the example in Figure 4. department at the port. The port security department carries
Accordingly, the personnel or the unit responsible for port out its security-related business processes in coordination
security may be included in the safety and security with other parts of the port, third parties engaged in port and
department. public institutions, and organizations. First of all, safety
standards and plans are determined according to ISPS.
Possible threats are identified; countermeasures are taken;
infrastructure and superstructure elements as well as vehicles
and equipment in the harbor are secured. All loading and
unloading operations related to the ship are inspected.
Preventive measures are taken for software and hardware that
may create cyber security threats. The computers used for
this purpose are encrypted and / or anti-virus programs are
used. Stored and used data is backed up at regular intervals.
The database is backed up both on the server and on
machines that do not have an internet connection, or on disks
that are not sharable.
The security of the information infrastructure can be
ensured by applying ISO 27001 Information Security
249
Samsun, Turkey
Management System which is regulated by International https://www.millerinsurance.com/~/media/Files/Publications/Risk%2

0Insights%20for%20Ports%20and%20Terminal%20owners/M03413
Standards Organization (ISO). In addition, daily work
%20MTL%20Newsletter%200415%20v4.ashx
processes are carried out in a structure with protective [3] A. N. Ünal, Siber Güvenlik ve Elektronik Bileşenleri, İstanbul,
security measures. The port entries of the personnel are made Turkey: Nobel, 2015.
with the entry card defined for them and the entry of [4] D. C. Alexander, “Cyber threats against the north atlantic treaty
organization (NATO) and selected responses,” İGÜ Sosyal Bilimler
unauthorized persons is prevented. Safety and security
Dergisi, Vol 1, pp. 1-36, Oct. 2014.
training is provided to the employees of the port personnel [5] K. Geers, Strategic Cyber Security, Tallin, Estonia: CCD-COE, 2011.
and the third party enterprises in the port. Continuous and [6] Information technology - Security techniques - Guidelines for
accurate communication between all departments is vital. The cybersecurity, ISO/IEC 27032:2012(E), 2012.
[7] F. Wamala, “The ITU National Cyber Security Strategy Guide,”
content and operation of the plan are checked at specific
International Telecommunication Union, Geneva, 2012.
intervals and the content is updated if necessary. [8] S. Ruffle and T. Evan, “Cyber terrorism: assessment of the threat to
insurance,” Univ. of Cambridge, Cambridge, UK, 2017.
VI. CONCLUSION [9] D. Bieda and L. Halawi, “Cyberspace avenue for terrorism,” Issues in
Information Systems, vol. 16 (3), pp. 33-42, 2015.
Intensive use of cyber technologies in business processes [10] M. Convay, “Cyberterrorism: the story so far,” Journal of Information
also brings about new security problems. Terrorist forces in Warfare, vol. 2 (2), pp. 33-42, 2003.
particular also benefit from information and communication [11] G. Weimann, Terror on the Internet: The New Arena, the New
technologies. For this reason, the possibility of terrorist Challenges, Washington, DC: United States Institute of Peace
Press, 2006.
attacks against ports can be realized through cyber attacks. In [12] J. White, Terrorism: An Introduction, Pacific Grove,
order to prevent cyber attacks and related terrorist acts in CA: Brooks/Cole, 1991.
ports, firstly risk analysis is needed and a cyber security plan [13] S. Goodman, J. C. Kirk, M. H. Kirk, “Cyberspace as a medium for
specific to the functioning of the port is needed according to terrorists,” Technological Forecasting & Social Change, vol. 74 (2),
pp. 193-210, Feb. 2007.
results of the analysis. [14] M. Zerzri, “The Threat of Cyber Terrorism and Recommendations for
Considering the software-supported virtual environments Countermeasures,” Center for Applied Policy Research (CAP)
provided by today's technology, there is no inconvenience to Perspectives on Tunisia, No. 04-2017, 2017.
bring the "cyber" prefix in front of all of these security [15] B. Collin, “The future of cyberterrorism: the physical and virtual
worlds converge,” Crime & Justice International, vol. 13 (2), pp. 15-
initiatives. With this prefix, the concept of war, which could 18, Mach 1997.
only target soldiers and military facilities in the past, has [16] P.W. Brunst, A War on Terror? The European Stance on a New
spread to all units of society, and it is common to continue Threat, Changing Laws and Human Rights Implications: Terrorism
cyber activities even in peace conditions. and the Internet: New Threats Posed by Cyberterrorism and Terrorist
Use of the Internet, M. Wade and A. Maljevic, Ed., London, UK:
The sources of cyber threats consist of people with Springer, 2009.
software knowledge and people are targets again. These [17] K. C. Desouza and T. Hensgen, “Semiotic emergent framework to
threats try to affect individuals via attacks on social networks address the reality of cyberterrorism,” Technological Forecasting and
and personal web pages. Also, cyber threats target society Social Change, vol. 70 (4), pp. 385-396, May 2003.
[18] S. Gordon and R. Ford, “Cyberterrorism,” Computer & Security, vol.
with state structures that have smart infrastructure such as 21 (7), pp. 636-647, Nov. 2002.
corporate web pages, e-government, e-bank and e-health. [19] D. E. Denning, “Cyberterrorism,” Global Dialog, vol. 2 (4), pp. 29-
This effect covers all components of port security and at 37, Autumn 2000.
different levels. This situation, naturally; it concerns all [20] Ali Polat, Uluslararası Ticarette Risk Yönetimi, İstanbul, Türkiye:
İTO Yayınları, 2008.
structures of maritime transport in general and port security [21] M. Yorulmaz and S. Birgün, “Lojistik yetenekler üzerine literatür
in particular. araştırması ve deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerinin
Therefore, it is assessed that following are needed: belirlenmesi,” The Journal of Academic Social Science, vol. 4 (25),
 Structuring a strategy and action planning in a highly pp. 313-331, March 2016.
[22] UBAK. (2013) Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Ulusal
flexible manner with serious foresight studies. Siber Güvenlik Stratejisi ve 2013-2014 Eylem Planı. [Online].
 Establishing an organization to prevent cyber- Available:https://www.btk.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocum
threatening activities with a supranational organization ents%2FSayfalar%2FBTDNewFolder%2FSiber+G%C3%BCvenlik%
and defining responsibilities on a sub-component basis 2F2_1_Strateji+Eylem+Plan%C4%B1+2013-2014.pdf
[23] W. Price, “Reducing the risk of terror events at seaports,” Review of
very clearly. Policy Research, vol. 21 (3), pp. 329-349, 2004.
 Ensuring that the necessary legislations are structured [24] P. Burnson, “Defining threats finding solutions for cyber attacks,”
and updated on a national and international level in a Logistics Management, vol. 54 (7), pp. 46-50, June 2015.
manner that will not create any vacancy and that also [25] A. Ekşi, “KBRN terörizminde risk değerlendirmesi ve yönetimi,”
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol. 9 (42), pp. 1489-1498,
protects the rights and freedoms of the people. Feb. 2016.
 Designing all necessary software, primarily critical [26] P. T. Leach. (2015) Marine insurers worry about their ability to meet
software, using national resources and software obligations if catastrophe strikes a mega vessel. [Online]. Available:
discipline. https://jocdigital.uberflip.com
[27] IMO. (2002) Guidelines for the Onboard Operational Use of
 Designing various levels of trainings in order to
Shipborne Automatic Identification System. [Online]. Available:
increase cyber security awareness in both the https://www.navcen.uscg.gov/pdf/AIS/IMO_A_917(22)_AIS_OPS_G
institutional and individual levels and creating cyber uidelines.pdf
security awareness. [28] M. Dwyer, “Cybercrime - is it a threat to Australia's marine industry,”
Austmarine Magazine, vol. 37 (7), p. 22, June 2015.
[29] J. S. Szyliowicz, “International transportation security,” Review of
REFERENCES Policy Research, vol. 21 (3), pp. 351-368, May 2004.
[1] Z. Ş. Öğüz, “Güvenli yönetim sisteminin donatanın yükle ilgililere [30] D. Walsh, “Maritime Cyber Security: Shoal Water Ahead,” U.S.
karşı sorumsuz olduğu haller üzerindeki etkisi,” İstanbul Üniversitesi Naval Institute Proceedings Magazine, vol. 141 (7), p. 88, 2105.
Hukuk Fakültesi Mecmuası, vol. LXI, pp. 327-337, 2003. [31] M. G. Burns, Logistics and Transportation Security A Strategic
[2] S., Clarke. (2015) Risk Insights Ports and Terminals: The Growing Tactical and Operational Guide to Resilience, Boca Raton, FL: CRC
Threat of Cyber Risks. [Online]. Available: Press, 2016.
250
Samsun, Turkey
[32] Ş. Aydeniz, İşletmelerde Gelecek ve Opsiyon Sözleşmeleri ile Risk

Yönetimi, İstanbul, Turkey: Arıkan, 2008.
[33] J. Arvai and L. Rivers, Effective Risk Communication, New York,
NY: Routledge, 2014.
[34] UBAK. (2015) 2016-2019 Ulusal Siber Güvenlik Stratejisi. [Online].
Available:http://www.udhb.gov.tr/doc/siberg/2016-2019guvenlik.pdf
[35] J. Luo, Y. Wu and A. B. Mendes, “Modelling of integrated vehicle
scheduling and container storage problems in unloading process at an
automated container terminal,” Elsevier Computers and Industrial
Engineering, vol. 94, pp. 32-44, 2016.
[36] IMO, ISPS Code 2003 Edition, London, UK: IMO Publications, 2003.
[37] A. G. Bermejo. (2015) Maritime cyber security using ISPS and ISM
codes. [Online]. Available:http://www.he-alert.org/en/utilities/search
.cfm
[38] İ. Akat, G. Budak and G. Budak, İşletme Yönetimi, İzmir, Turkey:
Barış, 1999.
[39] T. Koçel, İşletme Yöneticiliği, 16th ed., İstanbul, Turkey: Beta, 2015.
[40] C. Çetin and L. Arslan, Temel İşletmecilik, 6th ed., İstanbul, Turkey:
Beta, 2016.
[41] H. Kişi, R. Fışkın, E. Uçan, C. Şakar, E. Çakır, A. Y. Kaya and T. A.
Gülcan, “Limanlarda operasyonel planlama: Türk limanlarının mevcut
durumu üzerine bir çalışma,” Journal of ETA Maritime Science, vol. 3
(1), pp. 37-46, 2015.
[42] B.J.Thomas, UNCTAD Monographs on Port Management, Cardiff,
Galler: United Nations, 1985.
251
Volume 3 (2018), 252-253
Effect of Powder Size on Titanium Mechanical Properties

Tuğba MUTUK1*, Mevlüt GÜRBÜZ2
1Department of Metallurgical and Materials Engineering, Ondokuz Mayıs University, Turkey,
2Department of Mechanical Engineering, Ondokuz Mayıs University, Turkey
*Corresponding author: tugba.isitan@omu.edu.tr

+Speaker: tugba.isitan@omu.edu.tr
Abstract – Titanium and its alloys are increasingly used in aerospace, automotive and biomedical industries because of their high
strength, excellent corrosion, wear resistance and a wide range of mechanical properties. Materials with superior properties are
needed in many industries and composite materials also meet this need because of their extraordinary properties. In the
production of composite materials with powder metallurgy, the powder size is very important. In this work, we investigated the
effect of titanium powder size on mechanical properties. In experimental studies steps are as follows: different size of titanium
powders (≤150µm, ≤43 µm, ≤30 µm) were compacted and then sintered at 11000C for 120 min. Compared the other size of
powder, the highest Vickers hardness (420 HV) and ultimate compressive strength (920 MPa) test results were obtained with
≤30 micron size of pure titanium.
Keywords – Titanium, powder metallurgy, hardness, compressive strength
I. INTRODUCTION a ball mill. Then, the mixed powders were shaped in a 10-mm
Nowadays Titanium and titanium alloys are recently being diameter stainless steel mold at 900 MPa. After shaping
used in many areas, due to high strength and high corrosion titanium samples were heated with tube furnace under vacuum
resistance. It is used not only in the aviation industry but also at 11000C for 120 min. Then the production of titanium
in the medical, energy, marine and biomaterial industries. Ti- samples mechanical tests were done. Then the obtained
based materials have a high biocompatibility and elastic titanium samples mechanical tests were performed.
modulus which is similar to the characteristics of bone. This
feature is very good for biomedical applications. Titanium and
titanium alloy are also use as a matrix materials in metal matrix
composite because of in the field of using [1-2].
Generally, titanium matrix composite can be produced with
various methods such as powder metallurgy (PM), melting,
and squeeze casting. PM is the most preferred method because
of it is applicable for the production of large-scale and
complex-shaped parts [3-4].
In the production of composite materials, the particle size is
very important in order to make the structure more dense and
have good mechanical properties. For this reason, titanium
particle size is very important in titanium matrix composite
production to develop mechanical properties [5].
In this work, investigated the effect of various powders size
(≤150µm, ≤43 µm, ≤30 µm) on titanium mechanical
properties. PM method was used and Vickers hardness and
compressive strength tests were performed for this purpose.

In this work, different particle sizes of Ti powder (particle
size of (≤150µm, ≤43 µm, ≤30 µm and density of 4.5 g/cm3)
were used as a matrix material with a purity of 99.8% [6].
Different size of Titanium powders were fabricated by PM as Fig.1.Schematic diagram of titanium fabrication by using PM method
given in Fig. 1. As seen in Fig. 1, firstly, each mixture was
blended in ethanol medium with ultrasonic mixer
approximately and then the mixed powders were ground with
252
Mutuk et al., Effect of Powder Size on Titanium Mechanical Properties, ISAS 2018, Samsun, Turkey

Micro vickers hardness tester (HV 1000B) was performed
under a load of 500 g (HV 0.5) and waiting time of 15 s. The The highest hardness (420HV) and also ultimate
measurement was done six times and averaged for each compressive strength (920MPa) results were obtained with
sintered sample at different parts on the surface of the polished P30. This is because, strong neckings are formed between
samples. From the mechanical tests after sintering at 1100oC powder particles during sintering and then the grains are
for 120min. Samples have been labeled in this study as formed. More grain boundaries are occured in small grain size
follows: the ≤30 µm powder size of titanium samples labeled (≤30 µm) materials than large size (≤150 µm). When the
as P30 and in the same manner, successively. (Table1). material is deformed, dislocations encounter more grain
boundaries. Therefore, it is necessary to apply more force to
Table 1. Codes of samples deform the material. In addition, when working with a small
size of powder (≤30 µm), a more dense structure is obtained
Titanium Powder Samples Code during pressing and sintering process in powder metallurgy
Size (µm)
method.
≤30 P30
≤43 P43
In the production of composite materials, P43 can be
≤150 P150 preferred as a matrix material. Because of its Vickers hardness
(349HV) and UCS test (826MPa) results were good. Since it
is a very small powder size of P30, it can tend to flake while
As shown in Fig. 2, the highest hardness (420HV) was the composite material is being produced.
obtained with P30. The hardness value of the P150 is reduced.
As shown in Fig. 3, the greatest ultimate compressive strength
result was obtained for P30 (920MPa) when compared to other V. CONCLUSION
size of titanium P43 and P150 (826MPa and 659 MPa).
Different particle size (P30, P43, P150) titanium powders
were successfully fabricated by PM method. Effect of powders
size on titanium mechanical properties were studied.
The greatest hardness (420 HV) and compressive strength
(920MPa) were performed at 11000C for 120 min. for the size
of ≤30 µm titanium. At the sintering process between
contacting parts, a neck is occured. Titanium particles
interface interaction decreased the pore size so we obtained a
more dense structure. This study shows how important the
powder size of the matrix material is in the production of
composite materials. In addition, further studies can show that
working with P30 can produce better results.
ACKNOWLEDGMENT
The authors are pleased to acknowledge the financial support

for this study from The Scientific and Technological Research
Fig.2.Vickers hardness test results of different powder size of titanium Council of Turkey (TUBITAK) (Project No: 217M154). Also,
we would like to thanks Ondokuz Mayis University, Scientific
Research Project Department under the grants
(PYO.MUH.1901.18.007).
REFERENCES
[1] M.Çingi, O. Meydanoğlu, M.Baydoğan, H.Çimenoğlu, E.S. Kayalı,
Ticari Saf Titanyumun Yorulma Davranışı, Prooceedings of 8th
International Fracture Conference, Nov. 2007.
[2] T. Threrujirapapong, K. Kondoh, H. Imai J. Umeda, B. Fugetsu,
Microstructures and Mechanical Properties of Powder Metallurgy
Pure Ti Composite Reinforced with Carbon Nanotubes, Transactions of
JWRI, 2008, vol. 37.
[3] G. O’Donnel, L. Looney. Production of aluminium matrix composite
component using conventional PM technology, Materials Science and
Engineering A-Structural Materials, Vol. 303, 292–301, 2001.
[4] M.C. Şenel, M. Gürbüz, E. Koç, Effect of Graphene Content on Tensile
Strength and Microstructure of Aluminum Matrix Composites,
Figue 3. Ultimate Compressive Strength (UCS) test results of titanium Universal Journal of Materials Science 6(3): 79-84, 2018.
powder [5] H.L.Bosman, “Influence of powder particle size distribution on press–
and–sinter titanium and Ti–6Al–4V preforms”M.S. thesis,
Stellenbosch University, March, 2016.
[6] M.Gürbüz, T.Mutuk, Effect of process parameters on hardness and
microstructure of graphene reinforced titanium composites, Journal of
Composite Materials,vol. 52, p. 543-551, 2018
253
Volume 3 (2018), 254-259
Odun Kökenli Levhalar ve Kullanım Alanları

Selahattin Bardak1*+ ve Timuçin Bardak 2
Endüstri Mühendisliği Bölümü/Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Sinop Üniversitesi, Sinop, Türkiye
2Mobilya ve Dekorasyon Programı/Malzeme ve Malzeme İşleme Teknolojileri Bölümü, Bartın Üniversitesi, Bartın, Türkiye
*Corresponding author: sbardak@sinop.edu.tr
+Speaker: sbardak@sinop.edu.tr
Özet – Günümüzde dünya nüfusunun hızla artması ve orman kaynaklarının azalması sonucu doğal ahşap malzeme kullanımı
oldukça azalmıştır. Ayrıca masif malzeme kullanımını ekonomik nedenlerde sınırlandırmaktadır. Doğal ahşap malzemelerin
yerine çeşitli odun kökenli levhalar kullanılmaya başlamıştır. Bu levhalardan yongalevha, liflevha ve kontrplak en çok
bilinenlerdir. Bu odun kökenli levhalar kendi içerisinde de sınıflandırılabilmektedir. Bu levhalar üretim yöntemlerine göre doğal
ahşap malzemeye yakın hatta daha üstün özellikler verebilmektedir. Bu levhaların kullanım alanları oldukça geniştir ve her
birinin kullanım alanı farklılık gösterebilmektedir. Hatta bu levhaların her birinin kullanım alanları kendi içerisinde çeşitlerine
göre de farklılık gösterebilmektedir. Bu levhaların üretim aşamaları ve fiziksel ve mekanik özellikleri de oldukça farklıdır. Bu
özelliklerdeki çeşitlilikler odun kökenli levhaların kullanım alanlarını belirleyebilmektedir. Aynı zamanda bu levhalar kulanım
yerlerine göre avantaj ve dezavantajlara sahiptir. Bu levhalar sahip oldukları özelliklere göre bazı yerlerde kullanımı uygun
olabilirken bazı yerlerde kullanımı uygun olmayabilir. Yapılan bu çalışmada odun kökenli levhaların tanımı, sınıflandırılması,
genel özellikleri, üretim aşamaları, kullanım alanları ve üretim miktarlarıyla ilgili bilgi verilmektedir.
Anahtar Kelimeler – Odun kökenli levhalar, yongalevha, liflevha, kontrplak, kullanım alanları
Wood Based Boards and Usage Areas
Abstract – Nowadays, the use of natural wood materials has decreased considerably as a result of the rapid increase in world
population and the decrease of forest resources. It also limits the use of solid materials for economic reasons. Instead of natural
wood materials, various wood-based boards have been used. Among these boards, particleboard, fiberboard and plywood are the
most well known. These wood-based boards can also be classified within themselves. According to the production methods,
these boards can give close or superior properties to natural wood. The application areas of these boards are quite wide and the
usage area of each boards may be different. In fact, the usage areas of each of these plates may vary according to their type. The
production stages and physical and mechanical properties of these boards are quite different. Varieties of these properties can
determine the usage areas of wood-based boards. At the same time, these boards have advantages and disadvantages compared
to their application areas. These plates may be suitable for use in some locations according to their properties, while some areas
may not be suitable for use. In this study, information about the definition, classification, general characteristics, production
stages, usage areas of wood-based boards and production quantities are given.
Keywords – Wood-based boards, particleboards, fiberboard, plywood, usage area
254
S. Bardak ve T. Bardak, Odun Kökenli Levhalar ve Kullanım Alanları, ISAS 2018- Winter, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ b. Etiket yongalı levhalar (Waferboard): Bu tip

Gelişen ve değişen dünya ve ülkemiz koşullarına paralel yongalevhalarda yonga kalınlıkları 0.5–0.7 mm, yonga
olarak; orman ürünlerine duyulan gereksinimin çoğalması ve uzunlukları 35-75 mm ve yonga genişlikleri 25-40 mm
ormanların aşırı kullanılması buna bağlı olarak azalan orman arasında değişmektedir. Bu tip genişlik, uzunluk ve
kaynakları ve artan hammadde fiyatları orman kaynaklarının kalınlıktaki yongalara Wafer denilmektedir. Bundan dolayı bu
daha rasyonel kullanılmasını gerektirmektedir [1]. yongalar kullanılarak üretilen yongalevhalara ise Waferboard
Orman ürünlerine olan ihtiyacı karşılayabilmek için kesilen denilmektedir.
her ağacın % 100'üne (gövde, dal ve kabuk) yakın kısmının c. Şerit yongalı levha (Flakeboard): Yonga kalınlık ve
değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu sebepten ötürü odunun uzunlukları etiket yongalı levhada kullanılan yongalar ile aynı,
masif olarak değerlendirilmesinin yanısıra yongalı, lifli ve fakat yonga genişlikleri 9-10 mm olmaktadır. Bunlardan
tabakalı ağaç malzeme üretim yöntemleri geliştirilerek daha az üretilen levhalar şerit yongalı levha olarak adlandırılmaktadır.
kusurlu malzeme üretilmekte ve çeşitli endüstri atıkları da d. Yönlendirilmiş yongalı levha (Oriented Structural Board,
böylece kullanılabilmektedir [1] OSB): Bu tip yongalevhalarda genel olarak yonga kalınlıkları
Odun kökenli levhaların özellikleri lif, yonga, kaplama vb. 0.4–0.8 mm, genişlikleri 6-25 mm ve uzunlukları ise 38-63
seviyesinde incelenir. Bu tür malzemelerin özellikleri üretim mm arasında değişmektedir. Yönlendirilmiş yongalı levha
prosesindeki işlemlere müdahale edilerek değiştirilebilir [2]. kullanım yerine göre gerektiren direnç değerlerinde
Odun kökenli levhaların mobilya endüstrisinde, inşaat üretilebilmektedirler. Masif oduna göre daha stabil olup
sektöründe, iç ve dış mekanlarda ve yalıtım malzemesi olarak çatlak, budak gibi kusurlar bulunmamamktadır. Bu
geniş bir kullanım alanı vardır. Bu ürünlerin özellikleri, yongalevhalar taşıdıkları üstün mekanik özellikleri sebebiyle
kullanılan hammadde ve hammadde de yapılan fiziksel kontrplak, kontrtabla ve masif ağaç malzemenin
değişiklikler, kullanılan tutkal miktarı ve cinsi, levha kullanıldıkları yerlerde kullanılabilmektedirler [6].
yoğunluğu, üretim prosesinde yapılan değişiklikler ve su ve 5. Yüzey kaplama malzemesi çeşidine göre yongalevhalar
yangın ve çeşitli çevresel etkilere karşı emprenye işlemi ile iki sınıfa ayrılmaktadır [7].
geliştirilebilmektedir [2]. a. Sıvı yüzey kaplama malzemeleri ile kaplanmış
yongalevhalar: Sıvı yüzey işlemlerinde desen baskı ve lake
II. YONGALEVHANIN TANIMI, SINIFLANDIRILMASI, boya kullanılmaktadır [8].
AVANTAJLARI, İŞ AKIŞI VE KULLANIM ALANLARI b. Katı yüzey kaplama malzemeleri ile kaplanmış
Odun veya odunlaşmış lignoselülozik bitkisel yongalevhalar: Yongalevha endüstrisinde kullanılan katı
hammaddelerden elde edilen yongaların bir tutkal ilavesi veya yüzey kaplama malzemeler melamin, polyester emdirilmiş
tutkalsız olarak yüksek sıcaklık ve basınç altında kağıtlar, diallayı phthalate, yüksek basınç (HPL) ve rulo-bobin
yapıştırılması ve biçimlendirilmesi sonucunda oluşan geniş laminatlan (CPL), polivinil klorür (PVC), ahşap kaplama
yüzeyli levhalara yongalevha denir [3]. levhaları, fenolik kraft kağıtları, lignin dolgulu laminatlar,
Yongalevhalar değişik kriterlere göre sınıflandırılmaktadır. polietilen kağıtlar, ısı transfer filmleri, folyolar, vulkanize
1. Yongalevhalar özgül ağırlıklarına göre üç kategoride lifler, PVA (polivinil asetat) + üre ve üre+ amonyum klorür
toplanmaktadır [4] : esaslı kağıtlardır [9].
a. Düşük özgül ağırlıktaki yongalevhalar: Özgül ağırlıkları 6. Yongalevhalar kullanım yerine göre iki gruba
0.590 gr/cm3'ten daha düşük olan yonlevhalardır. ayrılmaktadır [1].
b. Orta özgül ağırlıktaki yongalevhalar: Özgül ağırlıkları a. Kapalı mekânlarda kullanılanlar
0.590–0.800 gr/cm3 arasında değişen yongalevhalardır. b. Açık mekânlarda kullanılanlar
c. Yüksek özgül ağırlıktaki yongalevhalar: Özgül ağırlıkları 7. Yongalevhalar kullanılan bağlayıcı madde türüne göre
0.800 gr/cm3'ten daha fazla olan yonlevhalardır. sentetik reçineli ve çimentolu yongalevhalar olarak iki sınıfa
2- Yongalevhalar presleme yöntemlerine göre ikiye ayrılmaktadırlar. Anorganik yapıştırıcı ile üretilen
ayrılmaktadırlar [4] : yongalevhalarda hammadde olarak; ağaç yongası veya
a. Yatay yongalı levhalar: Bu tip levhalarda yongalar levha tarımsal bitkiler, çimento ve su ile birlikte az miktarda
yüzeyine paraleldir. Presleme sırasında basınç levha yüzeyine kimyasal katkı maddeleri (CaCO3, SiO2, AIO3 gibi)
dik yönde uygulanmaktadır. kullanılmaktadır. Sentetik reçineli yongalevha üretiminde ise;
b. Dik yongalı levhalar (Okal): Bu tip levhalarda ise üre, fenol formaldehit melamin ve izosiyanat tutkalları
presleme sırasında basınç levha yüzeyine paralel yönde kullanılmaktadır.
uygulanmaktadır. Yongaların yönü levha yüzeyine diktir. 8. Kalıplanmış Yongalevha üretim metoduna göre üçe
3. Tabaka sayılarına göre yongalevhaları üç gruba ayrılmaktadır[1].
ayrılmaktadır [5]: a. Termodin metodu
a. Tek tabakalı (Homojen) yongalevhalar b. Callipress metodu
b. Üç tabakalı yongalevhalar c. Werzalit metodu
c. Çok tabakalı yongalevhalar 9. TS EN 312’e göre yongalevhalar yedi kategoride
4. Yongalevhalar yonga geometresini (boyut ve şekil) göre incelenmektedir [10].
beş guruba ayrılmaktadır [5]: a. P1: Kuru şartlarda kullanılan genel amaçlı yongalevhalar
a. Normal yongalevhalar (Particleborad): Bu b. P2: Kuru şartlarda kullanılan iç mekan uygulamaları
yongalevhalarda genel olarak yonga kalınlıkları 0.25–0.40 (mobilya dahil ) için yongalevhalar
mm, genişlikleri 2-6 mm ve uzunlukları 10-25 mm olmaktadır.
255
S. Bardak ve T. Bardak, Odun Kökenli Levhalar ve Kullanım Alanları, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
c. P3: Nemli şartlarda kullanılan yük taşıyıcı olmayan

yongalevhalar
d. P4: Kuru şartlarda kullanılan yük taşıyıcı yongalevhalar
e. P5: Nemli şartlarda kullanılan yük taşıyıcı yongalevhalar
f. P6: Kuru şartlarda kullanılan ağır yük taşıyıcı
yongalevhalar
g. P7: Nemli şartlarda kullanılan ağır yük taşıyıcı levhalar
Yongalevhanın üretiminin sağladığı avantajlar:
1. Odun tamamıyla yongaya dönüştürülerek hiç fire Şekil 2. Yongalevhanın hastanede kullanım alanı örneği
vermeden istenilen boyutta levhalar üretilir.
Yongalevha laboratuvarlarda kolayca temizlenebilmesi ile
2. Masif odunun direncine eşdeğer kalitede levhalar
vazgeçilmez malzemelerinden biridir.
üretilebilir.
3. Çalışması azdır.
4. Geniş yüzeyli ve istenilen özgül ağırlıkta ve kalınlıkta
yongalevhalar üretilebilir.
5. Yongalar; yangın, böcek ve mantarlara karşı koruyucu
maddelerle emprenye edilebilir.
6. Kalıp içerisinde taslak oluşturmayla şekil verilmiş
yongalevha üretilebilir.
7. Yüzey ve kenarları kaplamak suretiyle üstün özellikler
elde edilebilir. Şekil 3. Laboratuvarda yongalevhanın kullanım alanı örneği
8. Yüzey işlemleri kolaydır.
9. İşlenebilme özellikleri yüksektir. Toplu taşıma araçlarında: Otobüs, tren, metro ve gemi gibi
10. Maliyeti düşüktür. hem yoğunluk yaşayan hem de su ve rutubete maruz kalan
Yongalevhanın genel bir iş akışı aşağıda verilmiştir. ortamlar için yongalevha estetik ve doğru çözümdür.
Odun- Kabuk Soyma- Kaba yongalama- İnce yongalama- Dış cephe uygulamalarında: Dış cephelerde yongalevha
Kurutma- Tutkallama- Serme- Soğuk Presleme- Sıcak güneş ışığından etkilenmemesi ile rahatlıkla kullanılabilir.
presleme- Soğutma- Zımparalama- Depolama- Ambalajlama
Yongalevhanın bazı kullanım alanları aşağıda verilmiştir.
Türkiye’de üretilen yongalevhaların % 73.5’i mobilya, %
11.2’si inşaat, % 13’ü dekorasyon ve % 0.2’si prefabrik ev
yapımında kullanılabilmektedir [11].
Şekil 4. Yongalevhanın dış cephede bazı kullanım alanları
Ayrıca yongalevhalar ambalaj sandığı üretimi, dam örtüleri,

inşaat için kalıp tahtası ve depo inşaatı yapımında
Ofis Mobilyaları Mutfak Mobilyaları
kullanılabilmektedir.
III. KONTRPLAKIN TANIMI, SINIFLANDIRILMASI, AVANTAJLARI,

İŞ AKIŞI VE KULLANIM ALANLARI
Belirli özelliklerdeki tomrukların özel makinelerde

Kapılar WC ve Soyunma kabin sistemleri
soyulması ile elde edilen ince soyma levhaların (plaka, papel)
tutkallanıp lifleri birbirine dik gelecek şekilde en az 3 tabaka
ya da daha çok tek sayıda üst üste konularak preslenmesiyle
elde edilen büyük boyutlu levha şeklindeki levhalara kontrplak
denilmektedir. Kontrplakların kalınlıkları 3-70 mm arasında
değişmekte olup, genellikle 130 x 220 cm veya 170 x 220 cm
Zeminlerde
Şekil 1. Yongalevhaların iç mekanlarda bazı kullanım alanları boyutlarında üretilmektedir. En çok üretilen kontrplak
kalınlıklar 3-30 mm arasındadır [2], [12]-[15].
Ameliyathanelerde ve Hastanelerde: Hasta yatakları servis Kontrplaklar değişik kriterlere göre sınıflandırılmaktadır
sehpaları, hasta dolapları, soyunma dolapları, duş kabinleri, [2].
asansörleri ve acil üniteleri ile ameliyathanelerin tavan ve 1. Yapıştırmada kullanılan tutkal tipine göre
duvar kaplamalarında yongalevhalar kullanılabilmektedir. a. Kapalı mekanlarda kullanılan kontrplak
b. Açıkta yerlerde kullanılan kontrplak
2. Yapılarına göre
a. Plakalı kontrplak
b. Göbekli kontrplak
c. Kompozit kontrplak
3. Koruyucu madde (emprenye) ile işlem görme durumuna
göre
256
a. Korunmuş kontrplak mekanik özelliklerden çok levha yüzeylerinin görünüm

b. Korunmamış kontrplak özellikleri daha önemli olmaktadır.
4. Kontrplak yüzeyine yapılan işleme göre 1. Dekoratif kontrplaklar; Bu tip kontrplakların yüzey
a. Zımparalanmış kontrplak tabakaları genellikle görünüm özellikleri güzel olan yapraklı
b. Zımparalanmamış kontrplak ağaç türlerinden üretilir. Bu tip kontrplakların kullanıldığı
c. Yüzeyi kaplanmış kontrplak alanlar: Duvar paneli, masa, döşeme, televizyon, kabini,
d. Özel işlem görmüş kontrplak sandalye, mutfak mobilyası, sandık, kutu, bazı müzik aletleri,
5. Kontrplakın tabakalarında kullanılan ağaç türüne göre kapı ve ince duvar kaplama malzemesi
a. Homojen kontrplak (Bütün tabakaları aynı ağaç türünden
üretilmiş)
b. Karışık kontrplak (Çeşitli tabakalarda farklı ağaç türü
kullanılmış)
6. Biçimlerine göre
a. Düz kontrplak
b. Şekillendirilmiş kontrplak
7. Kullanım amacına göre
a. Genel amaçlar için üretilmiş kontrplak
b. Özel amaçlar için üretilmiş kontrplak (yapı, kalıplık vb.)
Kontrplak kullanımının sağladığı avantajlar aşağıda Şekil 6. Dekoratif Kontrplakların kullanım alanları
verilmiştir [16].
1. Çok dayanıklı olması sebebi ile defalarca kullanılabilir. 2. Yapısal ve endüstriyel kontrplaklar; Yapısal ve
2. Kullanımı pratiktir. Makine ile kolayca kesilebilir, endüstriyel kontrplakların kullanımında levhaların direnç
hafiftir. Kalıp işçiliğinden tasarruf sağlar. değerleri çok önemli olup kullanım yerinin gereklerine uygun
3. İnce kullanımı nedeniyle malzeme metre küpünden bir tutkalla üretilmiş olması da önem taşımaktadır. Bu tip
tasarruf sağlar. kontrplaklarda yapraklı ağaçların yanı sıra geniş şekilde iğne
4. Emprenye işlemleri yapıldığı takdirde güneş ışığından, ne yapraklı ağaç türleri de kullanılabilmektedir. Bu tip
donma koşullarından ve sudan etkilenmez. kontrplakların kullanıldığı alanlar: Beton ve betonarme kalıp
5. Zaiyatı düşürür. tahtası, kutu, sandık, tezgah, raf, taban döşemesi, ahşap
6. Nakliye ve depolaması kolaydır. prefabrik konut yapımı, mağaza donanımı, bölme elemanı,
7. İş bittiğinde dahi başka yerlerde kullanılabilir. konteynır, trafik işaret, levhası, reklam panosu, depolama
8. Suya dayanıklı yapıştırıcı ile nemli, ıslak ortamlarda tankları, otobüs, gemi ve yat güvertelerinde, minibüs, kamyon,
kullanılabilir. İnşaat esnasında iklim koşullarından olumsuz tır vb. araçların taban döşemelerinde, soğutma vagonlarında
yönde etkilenmez. Suya bağlı ebat değişimleri sınırlı ve tahmin kullanılır. Bu kontrplakların yüzeyleri reçine emdirilmiş kağıt
edilebilir. esaslı malzemeler ya da plastik ve metal esaslı malzemelerle
9. Yüksek çivi, vida tutma kapasitesi ile kenara çok yakın kaplanmak suretiyle hem dekoratif ve daha dirençli hale
tutturulabilir ve kolayca sıyrılmaz. Kolay kesilip işlenebilir. getirmek mümkün olup kullanım alanı da genişletilebilir.
10. Mükemmel ısı ve elektrik yalıtımı sahip olması ile Yapılarda kullanılan kontrplaklar için tasarım değerleri
sağlıklı, hijyenik ortamlar oluşturur. Doğal ve hijyenik yapısı gerekirse, APA (The Engineered Wood Association)’nın
ile ortama zararlı emisyonlar yaymaz. Kontrplak Dizayn Rehberi’ne başvurulabilir. Bu rehber
Kontrplakın genel bir iş akışı aşağıdaki şekil 5’de yapılarda kullanılan kontrplaklar için gerekli olan yükleri vb .
verilmiştir. gösteren tabloları içermektedir [2], [13], [14], [17]-[19].
Şekil 7. Yapısal ve Endüstriyel kontrplakların bazı kullanım alanları
Şekil 5. Ana hatlarıyla kontrplak üretim teknolojisi [2, 12, 17]

IV. LİFLEVHANIN TANIMI, SINIFLANDIRILMASI, AVANTAJLARI,
Kontrtabla: Çıta veya soyma levha şeritlerinin yan yana İŞ AKIŞI VE KULLANIM ALANLARI
getirilmesiyle üretilen bir orta tabakanın, her iki yüzünün Bitkisel lif ve lif demetlerinin doğal yapışma ve keçeleşme
kaplama levha ile liflere dik yönde yapıştırılarak özelliklerinden faydalanılarak veya yapıştırıcı madde ilave
kaplanmasıyla üretilen malzemeye denir. edilerek oluşturulan levha taslağının kurutulması ya da
Kontrplaklar genel olarak kulanım alanına göre iki grupta preslenmesi sonucu oluşturulan üründür. Kısaca,
toplanabilir. lignoselülozik maddelerin liflendirilmesi ile oluşan lif ve lif
1. Dekoratif kontrplaklar demetlerinin yeniden şekillendirilmesi ile oluşan bir levhadır
2. Yapısal ve endüstriyel kontrplaklar [20].
Yapısal ve endüstriyel kontrplaklarda görünümden çok Liflevhalar aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir [20].
fiziksel ve mekanik özellikler önemli olmaktadır. Dekoratif 1. Hammaddeye ve lif üretim yöntemlerine göre:
kontrplaklar daha çok duvar paneli ve mobilya üretimi gibi a. Yapraklı liflevhalar
yerlerde kullanılmakta olup, bu kontrplaklarda fiziksel ve b. İğne yapraklı liflevhalar
c. Yıllık bitkilerle üretilen liflevhalar
257
d. Defibratör yöntemi ile üretilen liflevhalar

e.-Masonit yöntemi ile üretilenlLiflevhalar
2. Özgül ağırlıklarına göre liflevhalar üçe ayrılmaktadır.
a. Yumuşak liflevhalar: Özgül ağırlıkları en fazla 350
kg/m3 olan liflevhalardır
b. Orta Sert liflevhalar: Özgül ağırlıkları 350-800 kg/m3
arasında olan liflevhalardır.
c. Sert liflevhalar: Özgül ağırlıkları 800 kg/m3 den fazla
olan liflevhalardır.
3. Liflevhalar lif keçesi oluşturma yöntemine göre ikiye
Mobilya
ayrılmaktadır.
a. Sonsuz elek yöntemiyle üretilen liflevhalar
b. Yuvarlak elek yöntemi ile üretilen liflevhalar
4. Kullanım yerlerine göre liflevhalar ikiye ayrılmaktadır.
a. İzolasyon liflevhalar
b. İç ve dış ortamda kullanılan liflevhalar
Liflevhardan özellikle en çok üretilen liflevha çeşidi olan
orta yoğunluktaki liflevhanın sağladığı avantajlar aşağıda
verilmiştir [20]. Taban Döşemesi Resim Tuvalleri
1. Kalınlık yönünden daha homojen bir özgül ağırlık Şekil 9. Liflevhanın iç mekanlarda bazı kullanım alanları
dağılımına sahiptir. Homojen yapıdadır.
Ayrıca liflevhalar çatı katı inşaatı, betonarme tavanların
2. Levha yüzeyleri yüzey işlemleri için oldukça uygun olup
kaplanması, karoser imalatı ve dam örtülerinde de
işlem görmüş yüzeylerde zamanla pürüzlenme ve parlaklık
azalması olmamaktadır.
3. Levha kenarlarının kusursuz olması, kolayca işlenmesi, V. YONGALEVHA, KONTRPLAK VE LİFLEVHALARIN ÜRETİM
kaplanabilmesi, zımpara gerektirmemesi, cilalanması, baskı MİKTARLARI
yapılabilmesi ve kolay yapıştırılabilmesi Türkiye’de Kontrplak üretimi 2010 yılında 180.000 m3,
4. Fiziksel özellikleri oldukça yüksektir. 2011 yılında 200.000 m3 olmuştur. Üretimde ortalama % 11
5. Yongalevha ve odundan üretilen levhalara göre daha artış olduğu görülmektedir.
düşük kaliteli odundan üretilebilmektedir. Hammadde isteği Türkiye’de Yongalevha ve liflevha üretimine bakıldığında
sınırlı olmayıp çok değişik hammaddelerden ise; 2010 yılında 2.95 milyon m3 yongalevha, 2.5 milyon m3
üretilebilmektedir. lif levha, toplamda 5.45 milyon m3 ahşap yonga ve liflevha
6. Rutubete dayanıklıdır, şişmez, kolay kesilir, yarılıp üretilmiştir. 2011 yılında ise; 4,0 milyon m3 yonga levha, 3.5
parçalanmaz ve çivilenip vidalanabilir. milyon m3 lif levha, toplamda 7.5 milyon m3 ahşap yonga ve
7. Levha boyutları standartlara uygundur, çok güzel işlenip liflevha üretilmiştir. Yongalevha üretimindeki ortalama
oyma yapılabilir. Diğer levhalarla yapılamayan dekoratif artış % 35, liflevha üretimindeki ortalama artış ise % 40
mobilyalar bu levhalar kullanılarak yapılabilir. Kırlangıç civarındadır [24].
kuyruğu ve geçme birleştirmeler için uygundur. Yine yapılan incelemelerde Türkiye’de kontrplak
8. Sağlamlık her yönde aynı olduğundan doğal oduna oranla sektörünün tam kapasite çalışmadığı belirlenmiştir.
daha geniş mobilya dizaynı sağlamaktadır. Yongalevha ve liflevha sektörüne bakıldığında ise; kapasite
Liflevha üretimini genel iş akışı aşağıda verilmiştir. kullanım oranları yongalevha için % 80, liflevha için
ise %97’olduğu belirlenmiştir [24]
VI. SONUÇLAR
Yapılan bu çalışmada odun kökenli levhalar olarak da
bilinen yongalevha, kontrplak ve liflevhaların tanımları,
sınıflandırmaları, genel üretim iş akışları, kullanım alanları,
sağladığı avantajlar ve üretim miktarları hakkında bilgiler
verilmiştir.
Yapılan incelemede bu levhaların sahip oldukları özellikler
kullanım alanlarını etkilemektedir. Aynı zamanda levhaların
kendi içerisindeki sınıflandırmalarına göre de kullanım
alanları farklılık gösterebilmektedir.
Şekil 8. Liflevha üretimi iş akışı (kuru yöntem) [2], [18], [19], [21]-[23]
Ayrıca bu odun kökenli levhaların üretim miktarları ve
Liflevhaların kullanım yerlerinden bazıları aşağıda kapasite kullanım oranları talebe bağlı olarak farklılık
verilmiştir. gösterebilmektedir.
KAYNAKLAR
[1] S. Bardak, “Kokar ağaç (Ailanthus altissima (Mill.) Swingle) odununun
yongalevha endüstrisinde değerlendirilebilme imkânları,” Doktora tezi,
Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Türkiye, Mayıs, 2014.
[2] B. Güller, “Odun kompozitleri,” Süleyman Demirel Üniversitesi
Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, sayfa 135-160, 2001.
258
[3] Wood Particleboards-Definition and Classification, European

Committee for Standardization EN Std. 309, 1992.
[4] Y. Bozkurt ve Y. Göker, Yongalevha Endüstrisi Ders Kitabı, İ.Ü..
Orman Fakültesi Yayın No: 33111372, İstanbul, 1985.
[5] H. Kalaycıoğlu ve R. Özen, Yongalevha Endüstrisi Ders Notları, KTÜ
Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Trabzon,
2009.
[6] H. Kalaycıoğlu, OSB Levhaları (Yönlendirilmiş Yongalevhalar), KTÜ
Orman Fakültesi Bahar Yarıyılı Seminerleri, Seminer Seri No: 4, 120-
124, 1997.
[7] G. Nemli, “Yüzey Kaplama Malzemeleri ve Uygulama
Parametrelerinin Yongalevha Teknik Özellikleri Üzerine Etkileri,”
Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Türkiye, 2000.
[8] H. Soine, “modem furniture manufacture state of the furniture ındustry,
particleboards, laminating and coating with, solid and liquid materials,
cutting to size and trimming of boards finishing of edges, folding,
boring, packing, auxiliary equipment,” Holz als Roh-und Werkstoff,
vol. 31, pp. 145-156, 1973.
[9] Anonim, Adhesive Bonding of Wood, Us Department of Agriculture,
Forest Service, Technical Bulletin No: 1512, Washington, 1972.
[10] Yongalevhalar-Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, 312, 2005.
[11] G. Nemli, Sentetik Laminat Endüstrisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Orman Fakültesi Yayınları, Ders Teksirleri Serisi No: 71, Trabzon,
2003.
[12] A.Y. Bozkurt ve Y. Göker, Tabakalı Ağaç Malzeme Teknolojisi, İ.Ü.
Yayın No:3401, Orman Fak. Yayın No:378, İstanbul,1986
[13] Y. GÖKER, Kontrplak, Laminart Ağustos-Eylül 2000.
[14] FAO, Plywood and Other Wood –Based Panels, Volume I, II, III, IV,
V, Rome,1965.
[15] Kontrplaklar, TSE, 46, 1971.
[16] (2018)[Online].Avaliable:htpp://www.canyapiinsaat.com/urunler.php?
markaid=1&marka=PLYWOOD.
[17] J.G. Haygreen, and J.L. Bowyer, Forest Products and Wood Science,
Third Edition. Iowa State University Press, Ames, Iowa, USA, 1996.
[18] Forest Products Laboratory, Wood Handbook, Madison, WI: U.S.
Department of Agriculture, Forest Service, 1999
[19] T.M. Maloney, “The Family of Wood Composite Materials,” Forest
Products Journal, Vol 46, pp. 19-26, 1996.
[20] H. Eroğlu ve M. Usta, Liflevha Üretim Teknolojisi, KTÜ Yayınları,
2000.
[21] (2018) Yildiz Mdf A.Ş [Online]. Avaliable:htpp://
www.yildizmdf.com
[22] T.M. Maloney, Modern Particleboard and Dry-Process Fiberboard
Manufacturing, Miller Fremann Publ., Inc., California, USA., 1993.
[23] N. Ayrılmış, “MDF üretim teknolojisi, Laminart, Mobilya &
Dekorasyon & Sanat & Tasarım Dergisi, Sayı 3, 1999.
[24] TOBB Türkiye Orman Ürünleri Sektör Meclis Raporu, 2012.
259
Volume 3 (2018), 260-263
Üniversite Öğrencilerinin Mobilya Tasarımında Geometrik Form

Tercihlerinin Veri Analizi ile Değerlendirilmesi: Sinop Üniversitesi Örneği
Selahattin Bardak1*+ ve Timuçin Bardak 2,
1Endüsri MühendisliğiBölümü/Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Sinop Üniversitesi, Sinop, Türkiye
*Corresponding author: sbardak@sinop.edu.tr
Özet – Mobilya yüzyıllardır insanlığın kültürel zenginliğinin bir yansıması olmuştur. Aynı zamanda dünya ekonomisinde
mobilya endüstrisi önemli bir yere sahiptir. Fakat bu endüstride rekabet hızlı bir şekilde artmaktadır. Mobilya ürünü için estetik,
fonksiyonellik, dayanıklılık ve maliyet açısında çok farkı türleri vardır. Mobilya tercihleri yaşa, cinsiyete sosyal çevreye göre
değişebilmektedir. Tüketiciler genellikle ilk olarak mobilyanın estetik görünüşüne göre karar vermektedir. Bazı durumlarda
sadece görünüş nedeni ile bile mobilya ürünü red edilebilmektedir. Veri madenciliği bir çok alanda kullanılmakta ve önemli
değerler oluşturmaktadır. Veri bilimi üzerine yapılan bilimsel çalışmalar hızla artmaktadır. Veri analizi iş dünyasının da ilgisini
çekmektedir. Mobilya tasarımında geometrik formlar kritik bir rol oynar. Bu çalışmada Sinop üniversitesi öğrencilerinden anket
yolu ile veriler elde edilmiştir. Ankete öğrencilerin özellikleri (cinsiyet, yaş, memleket) ve mobilya tasarımda en çok kullanılan
geometrik form (kare, daire, üçgen ve türevler) tercihleri sorulmuştur. Daha sonra elde edilen veriler karar ağacı algoritmaları
kullanılarak anlamlı bilgiler elde edilmiştir. Çalışma sonucunda belirli bölümlerdeki üniversitesi öğrencilerinin mobilyada
geometrik form eğilimleri belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler – Mobilya, Form, Algoritma, Tasarım, Veri Madenciliği
Evaluation of Geometric Form Preferences in Furniture Design of

University Students by Data Analysis: Sinop University Case
Abstract –Furniture has been a reflection of the cultural richness of humanity for centuries. At the same time, the furniture
industry has an important place in the world economy. However, competition in this industry is increasing rapidly. For furniture,
there are many different types of aesthetics, functionality, durability and cost. Furniture preferences vary according to age, gender
and social environment. Consumers usually decide on the aesthetic appearance of furniture first. In some cases, the furniture
product can only be rejected because of its appearance. Data mining is used in many areas and creates important values. Scientific
studies on data science are increasing rapidly. Data analysis draws attention in the business world. Geometric forms play a critical
role in furniture design. In this study, data were obtained from the students of Sinop University by means of a questionnaire. The
characteristics of the students (gender, age, country) and geometric form (squares, circles, triangles and derivatives) which are
the most used in furniture design were asked in the survey. Then data obtained by using decision tree algorithms were obtained.
At the end of the study, the geometric form trends of the university students in certain departments were determined.
Keywords –Furniture, Form, Algorithm, Design, Data Mining
260
S. Bardak ve T. Bardak, Üniversite Öğrencilerinin Mobilya Tasarımında Geometrik Form Tercihlerinin Veri Analizi ile Değerlendirilmesi:
Sinop Üniversitesi Örneği, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ Tablo 1. Anket örneği

CİNSİYET YAŞ ÜST TABLA BÖLGE
Mobilya bireyin yaşam şeklini açıklamak için önemli bir FORMU
rol oynamaktadır. Mobilya tasarımı, kullanıcı davranış Kadın 18-25 Kare Akdeniz
modelini doğrudan göstermemek fakat dolaylı yoldan önemli Bölgesi
bilgiler vermektedir [1]. Küreselleşme tüm sektörleri derinden Erkek 26-35 Daire Doğu
etkilemiştir. Mobilya sektörü de en çok etkilenenler Anadolu
arasındadır. Günümüzde, tasarım ekonomik büyümenin temel 36-45 Dikdörtgen Ege Bölgesi
itici güçlerinden biri haline dönüşmüştür [2]. Mobilyalar
tasarlamak için profesyonel beceriler gereklidir [3]. Aynı 46 üzeri Türev Güney doğu
zamanda tüketicileri iyi anlamak ve ihtiyaç bilmek önemlidir. Anadolu
Bilgi teknolojisinin ortaya çıkışı, pazarlamanın nasıl İç Anadolu
yapıldığını ve şirketlerin müşterileri hakkındaki bilgileri nasıl Bölgesi
yönettiğini değiştirdi. Firmaların verileri kullanmaları rekabet Karadeniz
avantajı elde etmeleri için fırsatlar oluşturmuştur. [4]. Veri Bölgesi
bilimi bu noktada büyük faydalar sağlamaktadır. Veri Marmara
madenciliği teknikleri, birçok karmaşık görev için mobilya Bölgesi
endüstrisinde kullanılmaktadır. Veri madenciliği, büyük
miktarda veriden bilgi bulma sanatıdır [5]. Veri çalışmalarını Anket yolu ile toplanan veriler Rapidminer veri analiz
kolaylaştıran ve ileri düzey projelerin geliştirilebilmesi için programı ile analiz edilmiştir. Rapidminer yazılımı bilimsel
veri madenciliği araçları geliştirilmiştir. Her aracın kendine çalışmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır [7]-[9].
özgü avantajları ve dezavantajları vardır. Şekil 1’de dünyada
kullanılan popüler veri madenciliği araçları gösterilmiştir. Her Çalışmada kullanılan literatüre uygun olarak
ihtiyaca ve kullanıncaya uygun bir veri aracı sınıflandırılmış üst tabla biçimleri (Kare, Daire, Dikdörtgen,
bulunabilmektedir [6]. Türev) şekil 2’de gösterilmiştir [10].
Şekil 1. Dünyada kullanılan popüler veri madenciliği araçları (6).
Bu çalışmada veri madenciliği algoritmalarından biri olan

karar ağacı ile Sinop üniversitesi öğrencilerinin mobilya
tasarımındaki geometrik formlara karşı eğilimleri
belirlenmiştir. Şekil 2. Üst tabla şekilleri a) Kare b) Daire c) Dikdörtgen d) Türev (10).
Verilerin analizi için hazırlanan proses şekil 3’de

II. MATERYAL VE METOD gösterilmiştir.
Çalışmada Sinop ünivertesi öğrencilerinin mobilya üst tabla
formlarına karşı eğilimlerin belirlenmesi için anket
verilerinden faydalanılmıştır. Ankette üç farklı bölüm (Enerji
Sistemleri Mühendisliği, Nükleer Enerji Mühendisliği ve
İlahiyat) öğrencileri seçilmiştir. 149 öğrenciden veriler
toplanmıştır. Verileri toplamak için kullanılan anket Tablo
1’de gösterilmiştir.
261
S. Bardak ve T. Bardak, Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme Üzerine Eğilimlerin Belirlenmesi, ISAS 2018-Winter,
Samsun, Türkiye
Karar ağacının metin hali aşağıda gösterilmiştir:
yaş = 18-25
| bölge = Akdeniz
| | cinsiyet = erkek: türev {türev=2, dikdörtgen=0, daire=0,
kare=1}
| | cinsiyet = kadın: dikdörtgen {türev=4, dikdörtgen=6,
daire=0, kare=0}
| bölge = Doğu Anadolu
| | cinsiyet = erkek: türev {türev=6, dikdörtgen=2, daire=0,
kare=0}
| | cinsiyet = kadın: türev {türev=5, dikdörtgen=0, daire=0,
kare=0}
| bölge = ege
| | cinsiyet = erkek: dikdörtgen {türev=2, dikdörtgen=3,
daire=0, kare=0}
kare=0}
Şekil 3. Verilerin analizi için hazırlanan proses | bölge = Güneydoğu Anadolu: türev {türev=2,
dikdörtgen=0, daire=0, kare=0}
Çalışmada karar ağacı algoritması seçilmiştir. Anketten | bölge = Karadeniz
elde edilen verilerin modelde %80 eğitim %20 test amacı ile | | cinsiyet = erkek: türev {türev=8, dikdörtgen=6, daire=2,
kullanılmıştır. kare=0}
| | cinsiyet = kadın: türev {türev=10, dikdörtgen=4,
III. BULGULAR
daire=5, kare=0}
| bölge = Marmara
Karar ağaçları, bir öğrenme aşaması ve bir sınıflandırma | | cinsiyet = erkek: türev {türev=8, dikdörtgen=0, daire=2,
aşamasından oluşan iki aşamalı bir süreçtir. Bu iki süreç kare=0}
sonucunda bir ağaç oluşturulur ve veriler görselleştirilir [11]. | | cinsiyet = kadın: dikdörtgen {türev=2, dikdörtgen=3,
Bu sayede daha kolay anlaşılır bir şekle dönüşmüş olur. Şekil daire=0, kare=0}
4’de verilerin analizi sonucu oluşturulan karar ağacı | bölge = İç Anadolu
gösterilmiştir. | | cinsiyet = erkek: türev {türev=7, dikdörtgen=1, daire=0,
kare=0}
kare=2}
yaş = 26-35
| bölge = Akdeniz: türev {türev=2, dikdörtgen=0, daire=0,
kare=0}
| bölge = Doğu Anadolu: dikdörtgen {türev=0,
dikdörtgen=1, daire=0, kare=0}
| bölge = Karadeniz: dikdörtgen {türev=0, dikdörtgen=8,
daire=0, kare=0}
yaş = 36-45: türev {türev=1, dikdörtgen=0, daire=0, kare=0}
Karar ağacının ilk başlangıcı şu şekilde okunabilir:
Yaşı 18-25 arasında, yaşadığı bölge Akdeniz ve cinsiyeti

erkek ise üst tabla beğenisi genel olarak türevdir.
Karar ağaçları sayesinde karmaşık veri yığınlarından

anlamlı bilgiler elde edilebilmektedir. Çalışma sonucu model
yüzde % 70 oranında başarılı sonuçlar verilmiştir. Bu sonuçlar
kabul edilebilir düzeydedir.
IV. TARTIŞMA
Sonuçlar mobilyada üst tabla beğenisinde bölgeden
bölgeye büyük farklılıklar olduğu görülmüştür. Yine kadın ve
erkek açısından bakıldığı zaman bölgeden bölgeye çok
değiştiği belirlenmiştir. Bazı bölgelerde kadın ve erkekler
Şekil 4. Verilerin analizi sonucu oluşturulan karar ağacı benzer formaları beğenirken bazı bölgelerde farklı formları
beğenmektedir. Bu durum ülkemizin kültürel zenginliği ile
açıklanabilir.
262
S. Bardak ve T. Bardak, Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme Üzerine Eğilimlerin Belirlenmesi, ISAS 2018-Winter,
Samsun, Türkiye
V. SONUÇLAR
Müşteri isteklerini anlamak ve doğru müşteriye ulaşmak

günümüzde firmalar için hayati öneme sahiptir. Hammadde
olarak düşünülebilecek müşteri verilerinin anlamlı bir bilgiye
dönüşmesi bu amaçlara büyük katkılar sağlamaktadır. Bilim
dünyasında hem hemen tüm alanlarda veri bilimi üzerine farklı
bilimsel çalışmalar yapılmaktadır. Bu sayede veri
kümelerindeki daha önce keşfedilmemiş gizli kalmış bilgiler
açığa çıkmaktadır. Günümüzde artan veri miktarını ve değerini
düşündüğümüzde veri bilimi üzerine yapılacak çalışmaların
önemi anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Sinop üniversitesi
öğrencilerinin mobilya tasarımındaki beğenileri anlaşılmaya
çalışmıştır. Çalışmada kurulan model tatminkâr derecede
başarılı olmuştur. Fakat daha fazla genişletilmiş ve yeni
algoritmalar ile konu daha detaylı incelenmeye ihtiyaç vardır.
KAYNAKLAR
[1] M.H.A. Wahab, S. Ahmad, M. Masri, and A.B.A. Hamid, “Malay
Furniture: Design, function and meaning,” Procedia-Social and
Behavioral Sciences, vol. 202, pp. 285-293, 2015.
[2] S. Jacobs, B. Cambre, M. Huysentruyt, and A. Schramme, “Multiple
pathways to success in small creative businesses: The case of Belgian
furniture designers,” Journal of Business Research, vol. 69, pp. 5461-
5466, 2016.
[3] J. Zhou, and X. Chen, “Convertible furniture design,” Computers &
Graphics, vol. 70, pp. 165-175, 2018.
[4] M.J. Shaw, C. Subramaniam, G.W. Tan, and M.E. Welge, “Knowledge
management and data mining for marketing,” Decision Support
Systems, vol. 31, pp. 127-137, 2001.
[5] N.M. Rémy, T.T. Martial, and T.D. Clémentin, “The prediction of
good physicians for prospective diagnosis using data mining,”
Informatics in Medicine Unlocked, vol. 12, pp. 120-127, 2018.
[6] (2018).[Online].Avaliable:http://www.e2matrix.com/blog/2017/10/14/
data-mining-tools/
[7] P. Ristoski, C. Bizer and H. Paulheim, “Mining the web of linked data
with rapidminer,” Web Semantics: Science, Services and Agents on the
World Wide Web, vol. 35, pp. 142-151, 2015.
[8] A. Naik, and L. Samant, “Correlation review of classification algorithm
using data mining tool: WEKA, Rapidminer, Tanagra, Orange and
Knime,” Procedia Computer Science, vol. 85, pp. 662-668, 2016.
[9] A.K. Yadav, H. Malik, and S.S. Chandel, “Application of rapid miner
in ANN based prediction of solar radiation for assessment of solar
energy resource potential of 76 sites in Northwestern India,” Renewable
and Sustainable Energy Reviews, vol. 52, pp. 1093-1106, 2015.
[10] J. Smardzewski, J. (2015). Classification and Characteristics of
Furniture, In Furniture Design Springer, Cham, 2015.
[11] T. Lan, Y. Zhang, C. Jiang, G. Yang, and Z. Zhao, “Automatic
identification of Spread F using decision trees,” Journal of Atmospheric
and Solar-Terrestrial Physics, vol. 179, pp. 389-395, 2018.
263
Volume 3 (2018), 264-267
The Effect of BENTAR (Silicone Sprayer Sticker) on Ricania japonica
Temel Göktürk
Department of Forest Entomology and Protection, Faculty of Forestry, Artvin Coruh University, Artvin, Turkey
Corresponding author:temel.gokturk@gmail.com
Abstract – Ricania japonica (Melichar, 1898) (Homoptera: Ricaniidaee) is a harmful insect species. It is spreading in the Eastern
Black Sea coastline from Artvin- Kemalpaşa to Ordu - Perşembe. Since 2006, R.japonica has been continuing to suffer the loss
of all vegetables and fruits and even tea plants. There is no licensed insecticide against R.japonica and since organic tea is made
in its distribution area, chemical control is prohibited. This situation necessitated the development and implementation of new
methods of control. In this study; In 2018, the results were evaluated using BENTAR® Silicone Sprayer Sticker (Thiobacillius
thiooxidans, Thiobacillius ferrooxifans, Acetobacter spp., Lactobacillius spp., Silicic acid) in laboratory and field conditions.
Three different doses of BENTAR® (250 ml/100lt, 500 ml/100lt, 1000ml/100lt) were used in the trials against both nymphs and
adults. At the end of the 10th day of laboratory trials against nymphs; BENTAR ® 50% in 250 ml, 400 ml 58%, in 1000 ml 90%
and in the field trials, 31% of 250 ml, 38% of 500 ml, and 66% of 1000 ml deaths were observed. At the end of the 10th day of
laboratory trials against adults; BENTAR® 28% in 250 ml, 500 ml in 51%, 1000 ml in 81% and in the field trials, 250 ml of 27%
in 250 ml, 500 ml of 35% and 1000 ml of 60% deaths were observed. The most effective dose was 1000 ml dose application in
both laboratory and field trials. After the application, deaths were very low observed for the first 3 days, but the most death
occurred on the 6th and 8th days. At the end of the study, it was thought that BENTAR® preparation might be effective in the
control of R.japonica.
Keywords – BENTAR, Ricania japonica, Control, Effect
BENTAR Silikon Bazlı Yapıştırıcısının Ricania japonica Üzerindeki Etkisi

Özet -- Ricania japonica (Melichar, 1898) (Homoptera: Ricaniidaee) Doğu Karadeniz sahil şeridinde Artvin Kemalpaşa’dan
Ordu Perşembe’ye kadar yayılış gösteren zararlı bir türdür. Bölgede 2006 yılından beri tüm sebze ve meyveler hatta çay bitkisi
ile beslenerek zararına devam etmektedir. R.japonica’ya karşı ruhsatlı insektisitin yoktur ve yayılış alanınında organik çay
yapıldığından kimyasal mücadele yasaktır. Bu durum yeni mücadele yöntemlerinin geliştirilip uygulanması ihtiyacını
doğurmuştur. Bu kapsamda; 2018 yılında laboratuvarda ve arazi şartlarında BENTAR® silikon bazli yaycı yapıştırıcı
(Thiobacillius thiooxidans, Thiobacillius ferrooxifans, Acetobacter spp., Lactobacillius spp., silisik asit) preparatı uygulanarak
sonuçlar değerlendirilmiştir. Denemelerde hem nimf hem de erginlere karşı, BENTAR ®’ın 3 farklı dozu (250 ml/100lt, 500
ml/100lt, 1000ml/100lt) kullanılmıştır. Nimflere karşı yapılan laboratuvar denemelerinde 10. günün sonunda; BENTAR ®’ın 250
ml de % 50, 400 ml % 58, 1000 ml de % 90 ölümler gözlenirken, arazi denemelerinde 250 ml de %31, 500 ml de % 38, 1000 ml
de % 66 ölüm gözlemlenmiştir. Erginlere karşı yapılan laboratuvar denemelerinde 10. günün sonunda; BENTAR ®’ın 250 ml de
% 28, 500 ml % 51, 1000 ml de % 81 ölümler gözlenirken, arazi denemelerinde 250 ml de % 27, 500 ml de % 35, 1000 ml de
% 60 ölüm gözlemlenmiştir. En etkili doz, hem laboratuvar hem de arazi denemelerinde 1000ml’lik doz uygulaması
olmuştur. Uygulamada ilk 3 günü çok az ölüm gözlenirken, 6. ve 8. günlerde en fazla ölüm gerçekleşmiştir. Araştırma sonucunda
BENTAR® preparatının R.japonica’nın mücadelesinde etkili olabileceği kanısı oluşmuştur.
Anahtar Kelimeler: BENTAR, Ricania japonica, Mücadele
264
Volume X (2018), pp-pp
bireyleri, taze kivi sürgünleri, Japon şemsiyesi, tül kafesler, el

I. GİRİŞ pompası ve BENTAR® oluşturmuştur. Çalışmalar 2018
Ricania japonica (Melichar, 1898) (Homoptera: yılında böceğin biyolojisi dikkate alınarak Mayıs - Eylül
Ricaniidae) Ricaniidae familyasının önemli zararlı türlerinden tarihleri arasında yürütülmüştür. Çalışma hem laboratuvarda
biridir [1],[2]. Anavatanı Çin olmasına rağmen [3], Japonya, hem de açık alanda gerçekleştirilmiştir. Kullanım dozu, kafes
Kore, Ukrayna, Rusya, Gürcistan ve Türkiye böceğin yayılış sayısı, her bir kafese konulan nimf ve ergin sayısı bilgileri
gösterdiği ülkelerdendir [4],[5],[6],[7]. Türkiye’de ilk tespit Tablo 1’de verilmiştir. Laboratuvar ortamında 10 tekerrürlü
yapıldığı 2006 yılından günümüze kadar Artvin, Rize, yürütülen çalışmada da, üzerlerine tül geçirilen ve içlerinde
Trabzon, Ordu ve İstanbul illerinin sahil kesimlerinde fasulye bitkisi ekili olan saksılar kullanılmıştır. Bu saksılara
yayılışını sürdürmüştür [7],[8],[9]. R.japonica’nın Kore’de böceğin biyolojisi dikkate alınarak nimf popülasyonunun
yaptığı zarardan dolayı karantina listesine alındığı rapor yoğun olduğu Haziran ayının ilk yarısında 20’şer adet nimf
edilmiştir [10]. R.japonica, 2006 yılından bu yana Doğu konularak belirtilen dozlarda BENTAR® uygulanmıştır.
Karadeniz sahil şeridinde popülasyon artışı ve yayılış BENTAR®; içerisinde Thiobacillius thiooxidans,
göstererek tüm tarım alanlarının en önemli tarım zararlısı Thiobacillius ferrooxifans, Acetobacter spp., Lactobacillius
konumuna gelmiştir. Bölgede yılda 1 generasyona sahip olan spp. ve silisik asit bulunan silikon bazlı yayıcı yapıştırıcıdır.
R.japonica; kışı yumurta döneminde sürgün içerisinde BENTAR®, Obentar tarım kimya sanayi ve LTD şirketinden
geçirdikten sonra mayıs ayında nimf, temmuz ayında ergin temin edilmiştir. Obentar, SRC tarımsal danışmanlık şirketinin
olmaktadır [7]. ürettiği bakterileri, silisik asit ile karıştırarak BENTAR®’ı
Fasulye, mısır, lahana, biber, patlıcan, mısır, çalılar, süs üretmiştir.
bitkileri, asma, kivi, yabani böğürtlen, incir, kızılağaç, BENTAR®’ın uygulanmasını takip eden her 2 günde bir
karayemiş, mürver, çay ve birçok otsu bitkiler konukçusunu toplamda 5 kez saksılar kontrol edilerek canlı ve ölü nimfler
oluşturmaktadır [7],[8]. Popülasyon yoğunluğunun fazla sayılmıştır. Aynı uygulama erginler için popülasyonunun
olduğu alanlardaki bitkilerde, hem nimflerin hem de erginlerin yoğun olduğu Ağustos ayının ikinci yarısında uygulanmıştır.
bitki öz suyunu aşırı emmeleri sonucu kurumalara varan Her uygulamada 1 kafese kontrol amacıyla saf su uygulaması
zararlanmalar görülmektedir. R.japonica’nın bazı bitki gerçekleştirilmiştir.
patojenlerini taşıdığı da rapor edilmiştir [11],[12]. Sonbahar Ayrıca pozitif kontrol amacıyla NeemAzal® T/S
gelip havaların soğumasıyla evlere yönelen R.japonica uygulanmıştır. Tablo 1 de verilen dozlar nimf ve erginlerin
erginleri yerel halk üzerinde psikolojik etki de yapmaktadır. üzerine el pompası yardımıyla püskürtme yöntemi ile
Yabancı tür olarak alana gelen ve her geçen yıl yayılıp, uygulanmıştır. Arazi çalışmalarında ise taze kivi sürgünleri tül
popülasyon artışı sürdüren R.japonica’ya karşı bölgenin içerisine alınarak içerilerine 20 şer adet nimf konulmuş ve
organik çay üretim alanı olması nedeniyle kimyasal mücadele belirlenen dozlarda BENTAR® uygulanmıştır. Aynı işlem
uygulanamayıp, alternatif mücadele yollarını arama ihtiyacı erginler içinde yapılmıştır.
doğurmuştur. Entomopatojen bakteriler ve mantarların zararlı Hem laboratuvarda hem de arazide uygulanan BENTAR®
böceklere karşı kullanımıyla ilgili yapılmış birçok çalışma dozlarının nimf ve erginlerin ölümü üzerindeki etkisini tespit
mevcuttur [13],[14],[15]. Ancak, Ricania türlerine karşı etmek amacıyla verilere Tek Yönlü Varyans Analizi (Oneway
biyolojik insektisitlerin uygulanmasına yönelik araştırmalar ANOVA) uygulanmıştır. En etkili ilaç ve dozlarını tespit
oldukça sınırlıdır. Böceğin bölgede tespiti yapıldığı günden bu etmek amacıyla da Duncan testinden faydalanılmıştır.
yana, mücadeleye yönelik çoğu laboratuvar denemeleri olan İstatistik analizlerde SPSS 15.0 paket programı kullanılmıştır.
uygulamalar yapılmıştır. Güçlü ve ark. [16], Lecanicillium
muscarium patojeni ile denemeler, Eken ve ark.[11], Table.1: Örnekleme tablosu
entomopatojenlerin etkisine yönelik araştırmalar, Ak ve ark.
İlacın ticari adı ve Kafes Nimf Ergin
[8], Azadirachtin ve Spinosad biyopestisitlerinin uygulama kullanım dozu adeti adet/kafes adet/kafes
denemeleri, Ak ve ark. [17], Conidiobolus coronatus
BENTAR® 10 20 20
denemeleri, Göktürk ve ark. [9], entomopatojen bakteriler ve (250ml/100lt)
mantarların kullanılmasına yönelik çalışmalar yapılmışlardır. BENTAR® 10 20 20
Bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar ümit vadedici olsa da (500ml/100lt)
uygulamaya aktarılamamış ve zararlının bölgedeki BENTAR® 10 20 20
popülasyonunu düşürecek etkili bir mücadele yöntemi ortaya (1000ml/100lt)
konulamamıştır. NeemAzal® 10 20 20
Bu çalışma Artvin Arhavi’de 2018 yılı ilkbahar, yaz (1000ml/100lt)
aylarında nimf ve erginlerin yoğun olduğu dönemlerde,
Ricania japonica’nın mücadelesinde kullanılabilecek silikon
bazlı yayıcı yapıştırıcı BENTAR®’ın etkinliğini belirlemek III. BULGULAR
amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Uygulamalarda tüm dozlar belli oranlarda etkili olmuştur.
II. MATERYAL VE METHOT R.japonica’nın nimf ve erginlerine karşı uygulanan dozlar
arasında, hem nimf hem de erginler için farklılıklar olduğu
Bu çalışmanın materyalini, Artvin ili, Arhavi ilçesi tarım bulunmuştur (Tablo 2).
alanlarında zarar oluşturan Ricania japonica’nın nimf ve ergin
265
Göktürk, BENTAR Slikon Bazlı Yapıştırıcısının Ricania japonica üzerindeki etkisi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Artvin Türkiye
Tablo 2. Uygulanan ilaç ve dozların Ricania japonica’nın nimf ve erginleri

üzerindeki etkisini gösteren Tek Yönlü Varyans Analizi sonuçları
Gelişme Serbestlik derecesi F değeri Anlamlılık
Dönemi (SD) düzeyi (p)
Nimf 5 42.08 .001
Ergin 5 70.15 .001
R.japonica nimflerine yapılan BENTAR®

uygulamalarından elde edilen verilerin analiz sonuçlarında;
BENTAR®’ın uygulanan tüm dozlarının etkinliklerinin farklı
olduğu görülmüştür. Nimflere karşı yapılan laboratuvar
denemelerinde 10. günün sonunda Homojenlik grup testi
sonuçları verilerine göre; BENTAR®’ın 250 ml de % 50, 400
ml % 58, 1000 ml de % 90 ölümler gözlenirken, arazi
Şekil 2. BENTAR’ın farklı dozlarının R.japonica nimfleri üzerinde
denemelerinde 250 ml de %31, 500 ml de % 38, 1000 ml de %
laboratuvar koşullarındaki etkisi
66 ölüm gözlemlenmiştir. Erginlere karşı yapılan laboratuvar
denemelerinde 10. günün sonunda; BENTAR®’ın 250ml de %
28, 500 ml % 51, 1000 ml de % 81 ölümler gözlenirken, arazi
denemelerinde 250 ml de % 27, 500 ml de % 35, 1000 ml de
% 60 ölüm gözlemlenmiştir (Tablo 3, 4).
Tablo 3. Laboratuvarda uygulanan ilaç ve dozların R.japonica’nın nimf ve

erginleri üzerindeki etkisini gösteren Homojenlik grup testi (Duncan Testi,
p=0.05) sonuçları
İlacın Ticari Nimf Ergin
Adı ve Kullanım
Dozu Ortalama Standart Ortalama Standart
sapma sapma
BENTAR® 10.0d ±1.0 5.6d ±1.1 Şekil 3. BENTAR’ın farklı dozlarının R.japonica nimfleri üzerinde arazi
(250ml/100lt) koşullarındaki etkisi
BENTAR® 11.6c ±1.0 10.2c ±1.0
(500ml/100lt)
BENTAR® 18.1b ±0.9 16.2b ±0.7
(1000ml/100lt)
NeemAzal® 19.0a ±0.4 17.5a ±0.7
(1000ml/100lt)
Tablo 4. Arazi uygulanan ilaç ve dozların R.japonica’nın nimf ve erginleri

üzerindeki etkisini gösteren Homojenlik grup testi (Duncan Testi, p=0.05)
sonuçları
Nimf Ergin
İlacın Ticari Adı
ve Kullanım Dozu Standart Standart
Ortalama Ortalama
sapma sapma
BENTAR® 6.2d ±1.0 5.4d ±1.0
(250ml/100lt)
BENTAR® 7.6c ±1.1 7.0c ±1.1
(500ml/100lt)
BENTAR® 13.2b ±0.7 12.0b ±0.9 Şekil 4. BENTAR’ın farklı dozlarının R.japonica erginleri üzerinde
(1000ml/100lt) laboratuvar koşullarındaki etkisi
NeemAzal® 15.8a ±0.6 14.2a ±0.9
(1000ml/100lt)
BENTAR® ile yapılan bu çalışmada da hem laboratuvar

hem de arazi uygulamalarında nimflerde erginlerden daha
fazla ölüm olduğu gözlemlenmiştir. Laboratuvar
denemelerinde ortaya çıkan verilerin daha etkili olduğu
arazide ise etki oranının azaldığı görülmüştür. Uygulamalarda
pozitif kontrol olarak kullanılan NeemAzal® tüm denemelerde
yüksek oranda mortalite göstermiştir. NeemAzal®
(1000ml/100lt), laboratuvarda nimflerde %95, erginlerde
%87.5, arazi uygulamalarında nimflerde %79, erginlerde %71
mortaliteye neden olmuştur. NeemAzal®’dan sonra en etkili
doz, hem laboratuvar hem de arazi denemelerinde BENTAR® Şekil 4. BENTAR’ın farklı dozlarının R.japonica erginleri üzerinde arazi
koşullarındaki etkisi
1000ml/100lt lik doz uygulaması olmuştur. Uygulamada ilk 3
günü çok az ölüm gözlenirken, 6. ve 8. günlerde en fazla ölüm
gerçekleşmiştir (Şekil 2, 3, 4, 5).
266
Göktürk, BENTAR Slikon Bazlı Yapıştırıcısının Ricania japonica üzerindeki etkisi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Artvin Türkiye
IV. TARTIŞMA [4] S.J. Fang. (1989) “Flatidae of Taiwan (Homoptera: Fulgoroidea)”.
Taiwan Mus. Spec. Publ. Ser. 8: 117-152.
R.japonica bölgede en fazla keçisakalı (Spiraea sp.) ve kivi [5] J.M. Urban, J.R. Cryan. (2007) “Evolution of the planthoppers (Insecta:
bitkisi ile beslenmektedir. Karadeniz Bölgesi kivi üretiminin Hemiptera: Fulgoroidea)”. Mol Phylogenet Evol., 42(1): 556-572.
de önemli bir konumdadır (18), böceğin bölgedeki zararının [6] E. Demir. (2009) “Ricania Germar, 1818 species of Western Palaearctic
Region (Hemiptera: Fulgoromorpha: Ricaniidae)”. Munis Entomology
devam etmesi durumunda ürünün değeri her gecen gün & Zoology, 4(1): 271-275.
düşecektir. R.japonica, Asya’da çay zararlısı olarak [7] T. Göktürk, Y. Aksu. (2014) “Tarım ve orman alanlarında zarar yapan
bilinmektedir. Çay üretimi bakımından %2.8 lik bir alanla Ricania simulans (Walker, 1851) (Hemiptera: Ricaniidae)’un
dünyada 7. sırada yer almaktadır [19]. İleride çay alanlarında morfolojisi, biyolojisi ve zararı”. Türkiye II. Orman Entomolojisi ve
Patolojisi Sempozyumu (7-9 Nisan 2014), Antalya 279-281.
da zarar yapması durumunda çay kalite ve veriminin düşmesi [8] K. Ak, Ş. Güçlü, R. Sekban. (2013) “Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yeni
kaçınılmazdır. bir zararlı Ricania simulans (Walker, 1851) (Hemiptera: Ricaniidae)’a
Tarımsal böcek zararlılarına karşı kullanılan en etkili karşı azadirachtin ve spinosad etki maddeli biyopestisitlerin
yöntem kimyasal mücadele olarak bilinmektedir. Kimyasal etkinliklerinin belirlenmesi”. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 6 (1):
10-14.
ilaçların çevreye ve canlılara olan olumsuz etkileri dikkate [9] T. Gokturk, E. Tozlu, R. Kotan. (2018) “Prospects of
alındığında zararlı böcek kontrolünde alternatif mücadele Entomopathogenic Bacteria and Fungi for Biological Control of
yöntemlerinin araştırılıp bulunarak uygulanması önemlidir. Ricania simulans (Walker 1851) (Hemiptera: Ricaniidae)”. Pakistan J.
Doğu Karadeniz Bölgesinin Artvin-Rize ve Trabzon sahilinin Zool., vol. 50(1), pp 75-82.
[10] Anonim. (2002) “Importation of Grapes (Vitis spp.) from Korea into
büyük bir bölümünde organik çay tarımının yapılıyor olması the United States A Qualitative, Pathway-Initiated Pest Risk
kimyasal zirai ilaçların kullanımını sınırlandırmıştır. Buna Assessment”. Plant Protection and Quarantine Animal and Plant Health
ilaveten Türkiye’de Ricania japonica’nın mücadelesinde Inspection Service. United States Department of Agriculture
kullanılacak ruhsatlandırılmış herhangi bir insektisit [11] C. Eken, K. Ak, Ş. Güçlü, T. Genç, R. Sekban. (2013) “Ricania
simulans (Hemiptera: Ricaniidae)’ın fungal florası”. XI. Ulusal Ekoloji
bulunmamaktadır. Bölgede zararlı türün mücadelesine yönelik ve Çevre Kongresi (01-04 Ekim 2013, Samsun), p.208.
yapılan çok fazla araştırma bulunmamakla birlikte, yapılan [12] L.R. Nault, E.D. Ammar. (1989) “Leafhopper and planthopper
çalışmaların çoğu da laboratuvar ortamında transmission of plant viruses”. Annual Review of Entomology, 34: 503-
gerçekleştirilmiştir. Ak ve ark. [8], Ricania’ ya karşı yaptıkları 529.
[13] S.P. Wraight, M.A. Jackson, S.L. Kock, (2001) “Production,
Azadirachtin’in %30, Spinosad’ın %71,2-78,7 oranında etkili stabilization and formulation of fungal biocontrol agents”. In: Fungi as
olduğu belirtmektedir. Güçlü ve ark. [16], R.japonica biocontrol agents: Progress problems and potential (eds. T.M. Butt,
nimflerine karşı laboratuarda ve kivi bitkisinde tarla C.Jackson and N. Magan). CABI Publishing, pp. 253– 287.
koşullarında çay yaprakları üzerinde yaptıkları bir çalışmada, [14] S. Vestergaard, A. Cherry, S. Keller, M.S. Goettel. (2003) “Safety of
hyphomycete fungi as microbial control agents”. In: Environmental
Lecanicillium muscarium'in 6 izolatını test etmiş ve % 50.95- impacts of microbial insecticides (eds. H.M.T. Hokkanen and A.E.
74.76 mortalite bulmuştur. Ak ve ark. [17], bu türlere karşı Hajek). Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, pp. 35-62.
başka bir entomopatojen mantar olan Conidiobolus [15] G.G. Khachatourians, S.Q. Sohail. (2008) “Entomopathogenic fungi.
coronatus'u hem laboratuvar hem de saha koşullarında In: Biochemistry and molecular biology, human and animal
relationships”. (eds. A.A. Brakhage and P.F. Zipfel), 2nd Edition. The
uygulamış ve % 100 başarı elde etmişlerdir. Göktürk ve ark. Mycota VI, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg.
[9], R.japonica’ya karşı laboratuvar şartlarında 10 farklı [16] Ş. Güçlü, K. Ak, C. Eken, H. Akyol, R. Sekban, B. Beytut, R. Yıldırım.
bakteri uygulamış ve ölüm oranını nimflerde % 19.58-42.08, (2010) “Pathogenicity of Lecanicillium muscarium against Ricania
erginlerde % 6-18 arasında bulmuştur. Yapılan bu çalışmada simulans”. Bulletin of Insectology, 63 (2): 243-246.
[17] K. Ak, C. Eken, S. Guclu, T. Genc, R. Sekban. (2014) “Laboratory and
ise uygulamanın 10 gün sonrasında nimflerde laboratuvar field evaluation of the entomopathogenic fungus, Conidiobolus
denemelerinde görülen ölüm oranının %50-90, arazide %31- coronatus for controlling Ricania simulans (Walker, 1851) (Hemiptera:
66; erginlerde ise laboratuvar denemelerinde görülen ölüm Ricaniidae)”. Egyptian J. biol. Pest Contr., 24: 455-459.
oranının %28-81, arazide %27-60 olduğu görülmüştür. Bu [18] E. Kontaş. (2012) “Türkiye ve dünyada kivi üretimi”. Tarım Türk
Dergisi, 38: 90-92.
oran diğer uygulanan entomopatojenlerle karşılaştırıldığında [19] Z.Y. Ataseven. (2012) “Türkiye’de Çay Sektörü”. Tarımsal Ekonomi
birçoğunun üzerindedir. ve politika geliştirme enstitüsü, TEPGE Bakış. Sayı 14 ISSN: 1303–
8346
V. SONUÇ
Sonuç olarak, yapılan bu çalışma sonuçlarından elde edilen
verilere bakılarak BENTAR®’ın R.japonica’nın hem nimf
hem de erginine karşı öldürücü etkisi olduğu tespit edilmiştir.
BENTAR® silikon bazlı yapıştırıcısının uygulamaya
aktarılmadan daha geniş alanda denenmesi ve sonrasında
uygulamaya geçilmesinde yarar vardır. Araştırma sonucunda
BENTAR® preparatının R.japonica’nın mücadelesinde etkili
olabileceği kanısı oluşmuştur.
KAYNAKLAR
[1] C.P. Bu, M.C. Lariviere, A.P. Liang. (2010) “Parapiromis nom. nov., a
new name for Piromis Fennah (Hemiptera: Fulgoromorpha:
Ricaniidae), with descriptions of three new species”. Zootaxa 2400: 29-
40, 2010.
[2] V.M. Gnezdilov. (2009) “A new subfamily of the planthopper family
Ricaniidae Amyot et Serville (Homoptera, Fulgoroidea)”.
Entomological Review, 89 (9): 1082-1086.
[3] S.C. Tsaur. (2005) “Some Fulgoroids (Insecta: Hemiptera) collected on
Turtle Island, Taiwan”. Zoological Studies 44 (1): 1-4.
267
Volume 3 (2018), 268-272
Best Practices and Policies Regarding Forestry in Response to Climate

Change
Nuray Mısır1*, Mehmet Mısır1 and Cemile Çakır 2+
1Department of Forest Engineering, Faculty of Forestry, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
2Forestry and Forest Products Program ,Ondokuz Mayıs University, Vezirköprü, Turkey
*Corresponding author: nuray@ktu.edu.tr
+Speaker: cemile.cakir@omu.edu.tr
Presentation/Paper Type: Oral / Full paper
Abstract – Forest functions traditionally included wood production, protection and forest recreation. The twofold role of
forests as both sources and sinks of greenhouse gases makes their influence on the climate extremely significant. This fact has
led to climate change adaptation and mitigation being set as a current priority in forestry. European Union as well as whole
world focuses on the mitigation of climate change impact through increasing the size of the carbon pool in forests, which is a
worldwide recommended mitigation measure. Maintaining the carbon stock and enhancing carbon sequestration of forests in
Europe contributes to the implementation of the United Nations Framework Convention on Climate Change and the Kyoto
Protocol. Mitigation is achieved either through the creation of new forest areas or through sustainable forestry. Both
approaches provide carbon sequestration and storage in forest biomass and soils. Therefore, carbon stock needs to be
incorporated in sustainable forestry by supporting research and analysis on these topics. Sustainable forestry contributes to
climate change mitigation by preserving and expanding carbon stocks in the natural and planted forests. In view of this fact,
the paper aims to investigate alternative forestry practices in planted in order to identify the most efficient in terms of carbon
sequestration and storage in forests.
Keywords – Carbon stock, sequestration, planted, forestry practices and policy

I. INTRODUCTION identify the most efficient in terms of carbon sequestration
Carbon storage and fluxes in forests have been focused and storage in planted forests. Planted forests represent
because of the role of CO2 in global climate change. Planted approximately 30% of the forests in Turkey, covering 3 386
forests have a large potential to sequester carbon primarily 000 hectares according to FAO [4].
through reforestation, agroforestry and conservation of Recently European Union strengthened its climate change
existing forests and the high productivity of planted forests strategy by increasing the 20-20-20 targets to 40-27-27 till
may make them particularly responsive to growth the year 2030. The corresponding roadmap for a low carbon
enhancement from increasing atmospheric CO2 economy towards 2050 regards the development of
concentrations. Renewable Energy Sources (RES) and the storage of CO2 as
Over the period 1991–2015, planted forest, representing key elements for reducing GHG emission by 80% compared
7% of the total forest area, accounted for a global average to 1990 levels. The forest sector is a net primary source of
carbon sink that was comparable to the sink of natural forest, Renewable Energy Sources and also the greater carbon pool
driven by continuous increases in total area [1]. In Turkey, after the oceans. Therefore, appropriate adaptation of forest
planted forests increased by more than 50% after 2010 due to management is expected to play a strategic and twofold role
the implementation of the Afforestation and Erosion Control in the new low carbon economy: on one hand by contributing
Mobilization Action Plan (2008–2012) and due to the to the targets of 2050 as Renewable Energy Sources provider
Combating Erosion Action Plan (2013-2017) [2]. and on the other hand as a major carbon pool. Forest
Towards the same direction, the Intended Nationally conservation (or prevention of deforestation) has been
Determined Contribution (INDC) of the Republic of Turkey officially recognized in COP16 (2010) as one of the most
for the period 2021-2030, which aims to achieve the ultimate important options to the post-Kyoto climate policies for
objective of the UN Framework Convention on Climate combating climate change though stabilizing Greenhouse Gas
Change, proposes, amongst others, specific actions for (GHG) emissions [5].
increasing forest sink areas and a National Afforestation Moreover, decision 529/2013/EU, on accounting rules
Campaign. The contribution of those actions is mainly regarding GHG emissions and removals stipulates that all
achieved by new forest plantations. land use should be considered in a holistic manner and land
Sustainable forest management contributes to climate use, land-use change and forestry (LULUCF) should be
change mitigation by preserving and expanding carbon stocks addressed within the Union’s climate policy. Therefore,
in the forests (including above- and below-ground biomass Member States have to prepare and maintain accounts that
and soil) [3]. In view of this fact, the paper aims to accurately reflect all emissions and removals resulting from
investigate alternative management practices in order to forest management. Carbon stock changes need to be
estimated in an unbiased, transparent, and consistent manner
268
Mısır et al., Best Practices and Policies Regarding Forestry in Response to Climate Change, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
to allow for uncertainties to be determined and reduced over in the biomass and other conflicts e.g. regarding nature
time, as prescribed in the IPCC Good Practice Guidance for conservation [3].
LULUCF activities [6], [7]. According to Federici et al. [1], Regeneration methods and thinning treatments that retain a
enhanced country data to cover carbon stock gains and large proportion of mature trees are more efficient in
carbon stock losses separately, and disaggregated by forest maintaining carbon stores compared to more intensive
type (primary forest, other naturally regenerated forest, and removals, even in cases when off-site storage is considered
planted forest) would significantly improve the 2020 Forest [8]. Furthermore, the soil temperature may go up in open
Resources Assessment (FRA) made available by the Food spaces created after intensive thinnings which may lead to
and Agriculture Organization of the United Nations. increased decomposition of soil organic matter. However,
The incorporation of adaptation and mitigation aspects of moderate thinning in young stands does not seem to give a
climate change in sustainable forest management is necessary net flux of CO2 to the atmosphere [3]. Therefore, multi-aged
in order to fully utilize its potential. However, a broad range stands are proposed as an effective means to strengthen forest
of policy measures is still required to support this task (e.g. resilience against disturbances [13] – [15].
incentives for afforestation and reforestation, taxation, public Uneven-aged management creates overall more complex
procurement rules to promote the use of wood, national and stand structure (Stand Structural Diversity) and maintains a
regional legislation to enhance the use of timber in the steady flow of yields and aboveground carbon stocks [16].
construction sector, proper technical and biological forest Selection cuttings maintain late-successional forest
education) [3]. characteristics and species assemblages better than even-aged
The development of forest management strategies for stands at least at the stand scale and in the short term [14].
addressing climate change has become an increasingly Both even- and uneven-aged management options have the
important issue around the globe. Currently, management potential to improve production and carbon storage and are a
approaches are being proposed that intend to mitigate climate substantial improvement over no action [16].
change by enhancing forest carbon stores [8]. While There are still many uncertainties regarding the impacts of
sustainable management, planting and rehabilitation of climate change on forests, despite the significant body of
forests are efficient ways to conserve or even increase forest existing research. As a result, climate change may impact
carbon stocks, it should be noted that deforestation, forests in ways that are partly opposing and therefore can
degradation and poor forest management do reduce carbon require adaptation activities that are difficult to design and to
stocks [9]. plan [17]. Carbon sequestration should only be one of the
In this scope, mitigation activities include conserving goals that drive forest management decisions in relation to
forests with large stocks of biomass from deforestation and climate change. Optimal achievement of multiple benefits
degradation, avoiding significant carbon emissions to the across the landscape may require maintaining an assortment
atmosphere and sustainably managing forests in order to of management strategies to enhance ecosystem resilience
restore their carbon sequestration potential [10]. while improving production and carbon storage [16], [17].
Incorporating carbon sequestration and storage in forest The aim of the paper is to assess and validate forest
management raises a lot of questions regarding age, rotation management practices and measures to improve the carbon
period, stand structure and mixture, as well as management removal/sequestration balance. In this paper, a number of
practices. Different analyses of national or local forest forest management practices are outlined that are commonly
systems reveal that cessation of forest management in used towards increasing carbon storage in the forest sector.
productive forests would yield much lower mitigation effects
than those provided by the substitution effect of the currently II. MATERIALS AND METHOD
harvested wood [3]. Data were collected from sample trees and from sample
Carbon stocks can be maintained and increased through plots to determine amount of carbon stored in forests. Sample
the use of extended rotation periods. This recommendation is plots were collected from areas of rectangular plots in
supported by widely documented positive relationships plantations and circular plots in natural forests generally
between aboveground carbon stores and stand age [8], [11]. varied from 200 m2 and 1200 m2. Sample trees were selected
The net carbon balance in forests between 15 and 80 years of every diameter classes with an effort to equal allocation. For
age (including the soil), is usually positive and old-growth each diameter classes, effort was made to include every
forests seem to continue to accumulate carbon [12]. height classes.
However, young forests have high carbon sequestration rates Living trees biomass and carbon storage includes amount
which decline as they age. Mature forests eventually reach of carbon stored in biomasses all live vegetative biomass
equilibrium in which no or little further sequestration takes above the soil including stem, stump, branches, bark, seeds
place, leading to limited mitigation potential and carbon and foliage. The biomass contained in the trees is the primary
storage capacity in time [3]. Moreover, the resilience of source of carbon stocks.
forests to climate change impacts is often decreased with For each tree the diameter at breast height is measured at
increasing stand age and basal area [13]. 1.3 m above the soil surface, except where trunk irregularities
The critical question to consider is when should the carbon at that height occur (plank woods, tapping or other wounds)
stock of the living biomass, the forest floor carbon and the and necessitate measurement at a greater height [18].
soil carbon be replaced. Carbon pools and fluxes are strongly The above-ground biomass measurement includes all trees
determined by the applied rotation lengths, the thinning and shrubs within each plot that are greater than 2 cm
intensity, and the resulting age–class distribution of the diameter at breast height (dbh), and also their branches and
forests. While short rotation length increases the carbon foliage. The living tree biomass and carbon storage capacity
sequestration rate, it accounts for lower average carbon stock have been determined using the biomass and carbon storage
269
allometric models developed by researchers for tree and tree Mineral soil samples were taken with a cylindrical soil
components. In other words, whole tree biomass including sampler at two random points within each plot. There was no
stem, branches, foliage, bark and carbon storage capacity organic layer present a top the mineral soil. Soil samples
have been estimated from dbh using allometric biomass were taken one at each 10 cm of depth to a 1 m depth in each
equations. point. Bulk density for each soil depth was determined by
Since the diameter at breast height and total height of each weighing the whole sample and drying subsamples at 65 ± 3
tree in the sample plot are measured, they are used to fill in ° C. After determination of bulk density, soils were sieved
the corresponding places for diameter and height in the with a 2 mm sieve, and homogenized for further chemical
biomass and carbon storage models. Stem, branch, bark, analysis.
leaves, and tree biomass and the amount of carbon stored in
the tree biomass have been estimated. By correlating with the III. RESULTS
size of the sample area, stem, branch, bark, leaf, tree biomass Forests, which are the main component of the so-called
and the amount of carbon stored in these biomass have been ‘‘land sinks,’’ play a vital role in the global carbon cycle
found in the hectare. through the absorption of 2.9 ± 0.8 Pg of carbon (C) per year
General information (aspect, slope, elevation) and stand (in the period 2004–2013), thus mitigating climate change
characteristics have also been recorded during the samplings related to the increase of anthropogenic carbon dioxide
(structure, cover, etc.). The cover within the sample area of (CO2) in the atmosphere [19]. The total carbon stock in
the shrubs or herbaceous species has also been determined. Turkey’s forests was calculated as 2648.5 Tg C in 2015. The
After that, it has been cut from the soil ground with carbon stock in the living biomass was calculated as 786.6 Tg
motorized saws and scissors, and the leaves, shrubs and C. The 92.20% of carbon stock in the living biomass was
herbaceous layer has been weighed individually in the each attributed to productive forests, while the remaining 7.80% to
field. Each component has then been subjected to sub- degraded forests. Using the gain-loss method, Turkey’s
sampling and transported to laboratories for biomass forests have approximately absorbed 13.68 Tg C year-1 from
measurements and carbon analysis. In addition, all of the fine the atmosphere in 2004. The majority of that amount, 12.63
woody debris and coarse woody materials have been Tg C year-1, belonged to the productive forests, while the
collected and weighed from the sample plots; sub-samples remaining 1.05 Tg C year-1 portion belonged to the degraded
have been taken and brought to the laboratory for further forests [20].
analysis. Forest carbon storage is controlled by a number of factors.
The below-ground biomass have been estimated using the Initially, the climatic conditions in general and climate
root to shoot ratio, which is based on the relationship change. As Karjalainen et al. [21] have reported carbon
between biomass in shoot and roots for a tree of a given densities in northern and southern European forests are lower
species as well as for a given forest or plantation type or than those of central European forests, due to northern
direct measurements obtained by taking root samples in Europe’s cold climate and drought in southern Europe.
sample plots. Furthermore, natural disturbance (e.g., fire, pests, hurricanes),
Dead woody materials with a diameter of 1-10 cm have human management (i.e., what to do with harvest), and
been categorized as fine and those larger than 10 cm have policies on a national or global scale affect carbon
been categorized as coarse woody material and their biomass accumulation and storage.
have been determined. Each sample has been pulverized by To determine the accumulation of carbon in forests, there
grinding in a grinding mill and three sub-samples have been is a need to adapt the carbon management approach to forest
taken from this powder mixture. Their carbon content has management. The principal aim of carbon management is to
been determined with elemental analysis device. Thus, the increase the amount of carbon accumulated in the forest
amount of carbon stored in each sample has been found and ecosystems. Reduction of deforestation, forest fires, illegal
converted into tons per hectare. cuttings, and afforesting are the main measures for increasing
Litter is material that is too small to be considered lying the carbon accumulation. In particular, the degraded forests,
dead wood, dead leaves, twigs (diameter < 2 cm), making up half of forests, have to be rehabilitated. The
fruits/flowers, and barks is classed as litter. This includes carbon stocks may also be increased by taking various
branches, stumps, leaves and duff. silvicultural measures.
In order to determine the amount of litter on the forest In other words, forests become substantial carbon sinks
floor, the litter organic matter of 25 x 25 cm size in at least 4 depending on how they are managed. In Turkey, carbon
points which are not destroyed in sample areas and accumulated in the forests due to volume increment,
determined by random sampling has been collected up to however, is removed from the forests through the fuelwood
mineral soil and transported to laboratories. Thus, for each and industrial roundwood production – as the management
sample plot, the amount of litter (litter biomass) in the unit plans suggest. According to Tolunay [20], during 1990-2005,
area and the amount of carbon stored in the litter has been an average cutting amount of 7.26 million m3 /year was done
determined. Litter samples have been kept in a drying oven at for industrial roundwood production, while an average
65 ± 3 ° C for 48 hours and when they reach constant weight, amount of 6.86 million m3 /year was done for fuelwood
their dry weights have been measured (sensitivity 0.01 g). production. Additionally, a volume of 18.69 million m3 /year
Utilizing the biomass of this sample, several transformations is removed from the volume increment, which reached 36.28
have been found on the hectare of litter biomass. In addition, million m3 /year by logging in Turkey’s forest in 2004.
samples are grinded in a grinding mill and analyzed by On the other hand, conversion of coppices to high forest,
Elemental Analyzer to determine the amount of carbon rehabilitation of degraded forests, and an increase of
stored. plantations lead to an increase in carbon sequestration.
270
biomass appears to be an important problem because the

forest inventories are not generally designed to determine the
carbon budget, but are focused mostly on determining the
IV. DISCUSSION stem volume [33], [34].
In the long run, the carbon accumulated in the growing Changes in soil properties due to different forest
stock will be released through respiration, death, and the management and silvicultural methods also affect soil C
decay of litter and humus, and oxidation of wood products. pools and the carbon budget of the atmosphere [35], [36].
The delay between the accumulation and release represents
the sequestration, which is a temporary stock by definition. In However, the time over which the carbon is stored is
this respect, forests and wood products can provide only relatively short, especially if burned or converted into paper.
temporary carbon stocks compensating for the human Short-lived products like paper, wood chips, sawdust, and
induced carbon releases. These stocks can be, however, long hog fuel enter the waste stream quickly and decompose fairly
lasting ones and they can be affected by management. rapidly [37], [38].
Key issue to promote forest carbon storage is the recovery
of the ecological efficiency of forests, which in many cases V. CONCLUSION
have been overexploited for thousands of years [22]. In this The main conclusions of the study should be summarized
perspective, forest management policies should aim at: in a short Conclusions section.
(1) restoring forest stands degraded by past intensive IPCC provides the following default half-life values for the
logging [23]. most common forest products:
(2) promoting a gradual increase of forest growing stock (a) 2 years for paper;
and, possibly, the adoption of longer rotation cycles in (b) 25 years for wood panels;
old/healthy forests that are at low risk from pests or (c) 35 years for sawn wood.
environmental disturbances [24]; The carbon stored in short-lived products returns to the
(3) converting coppice forest into high forest stands, where atmosphere and re-enters the carbon cycle in just a few years,
technically and economically viable, thus bringing positive whereas investing in other products may secure its storage for
effects on above- and belowground biomass accumulation more than 30 years.
[25]. In order to increase the amount and time of carbon storage
Forest management practices for conserving and specific management practices need to be applied. A brief
sequestering carbon can be grouped into four major summary of these practices is presented below to investigate
categories [26]: ways that they can potentially be incorporated in the forest
1. the maintenance of existing carbon pools (slow management currently applied in the project area. The
deforestation and forest degradation) objective of the management is not only to increase carbon
storage but also to improve stand stability and adaptation
2. the expansion of existing carbon sinks and pools potential to climate change.
through forest management
A wide range of forest management practices to improve
carbon sequestration are available in the literature, however
3. the creation of new carbon sinks and pools by
the following practices are further outlined because stand
expanding tree and forest cover
density, rotation age and species mixture are considered the
most important for all country.
4. the substitution of fossil fuels and fossil fuel-based
product with renewable wood-based fuels and products. REFERENCES
In line with the above, as already proposed by the Climate [1] S. Federici, F.N. Tubiello, M. Salvatore, H. Jacobs and J.
Action Reserve [27] carbon stock may be enhanced by the Schmidhuber, “ New estimates of CO2 forest emissions and removals:
following sustainable forestry management activities: 1990-2015”. Forest Ecology and Management, 352, 89–98, 2015.
 increasing the overall age of the forest by extending [2] FAO, Global Forest Resources Assessment 2015, Turkey Country
Report. Rome, 2014.
the rotation period; [3] Standing Forestry Committee (SFC). (2010) Climate Change and
Forestry. Retrieved from
 increasing the forest productivity by thinning https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/fore/publi/wg3-
112010_en.pdf
diseased and suppressed trees,
[4] FAO (2015). Global Forest Watch data for Turkey. Monitoring forests
in real time. Available at:
 managing competing brush and short-lived forest http://www.globalforestwatch.org/country/TUR (Accessed: 11 March
species, and 2016).
[5] H. Ding, A. Chiabai, S. Silvestri, & P. A. L. D. Nunes, “Valuing
 maintaining stocks at a high level [28]. climate change impacts on European forest ecosystems,” Ecosystem
Furthermore, forest management involves decision-making Services, 18, 141–153, 2016.
that may have a significant impact on the level and time of [6] IPCC. (2003) Good Practice Guidance for Land Use, Land-Use
carbon sequestered either in forests or in the wood products Change and Forestry. Intergovernmental Panel on Climate Change,
Good Practice Guidelines on Land Use, Land Use Change and
generated from these forests [29, 30]. For example, forests Forestry.
with fast growing, short-rotation aged stands have a high rate [7] P. N. Beets, A. M., Brandon, C. J. Goulding,, M. Kimberley, O., T. S.
of carbon uptake [31], [32]. H. Paul, , & N. Searles, “ The inventory of carbon stock in New
Generally, the changes in biomass stock or annual volume Zealand’s post-1989 planted forest for reporting under the kyoto
protocol,” Forest Ecology and Management, 262(6), 1119–1130,
increment are used in determining the change in biomass 2011.
carbon stocks in forests. However, determining the forest
271
[8] A. W. D’Amaro, J. B. Bradford, S. Fraver, B. J. Palik, 2011. Forest wood supply modeling, “ Mitigation and Adaptation Strategies for
management for mitigation and adaptation to climate change: Insights Global Change, 12(7), 1253–1275, 2007.
from long-term silviculture experiments. Forest Ecology and [29] R. Matthews, The influence of carbon budget methodology on
Management. 262: 803–816. assessments of the impacts of forest management on the carbon
[9] UNFCCC (2016) Land Use, Land-Use Change and Forestry balance, In: Apps M, Price D (eds), Forest ecosystems, forest
(LULUCF). Retrieved December 8, 2017, from management and the global carbon cycle NATO ASI series. 2006,
http://unfccc.int/land_use_and_climate_change/lulucf/items/1084.php 140:233–243.
[10] H. Keith, B. G. Mackey, & D. B. Lindenmayer. Re-evaluation of [30] F. R. Meng , C.P.A. Bourque, S.P. Oldford, D.E. Swift, H.C. Smith,
forest biomass carbon stocks and lessons from the world’s most “Combining carbon sequestration objectives with timber management
carbon-dense forests. Proceedings of the National Academy of planning,” Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change.
Sciences,2009, 106 (28), 11635–11640. 8:371–403, 2003.
http://doi.org/10.1073/pnas.0901970106. [31] F. B. Metting, J.L. Smith, J.S. Amthor, R.C. Izaurralde,”Science
[11] H. Yavuz, N. Mısır, M. Mısır, A. Tüfekçioğlu, U. Karahalil, M. needs and new technology for increasing soil carbon sequestration,”
Küçük, “Development of mechanistic growth models and Climate Change. 51:11–34, 2006.
determination of biomass and carbon sequestration of pure and mixed [32] R. A. Ney , J.L. Schnoor, M.A. Mancuso, “ A methodology to
scots pine (Pinus sylvestris L.) in Blacksea Region,” Karadeniz estimate carbon storage and flux in forestland using existing forest and
Technical University, Trabzon, TUBITAK Project, Tehnical final soils databases,” Environmental Monitoring Assessment. 78:291–
report, 2010. 307, 2002.
[12] S. E. Luyssaert, A. Detlef Schulze, A. Börner, D. Knohl, b. E. [33] N. Van Camp, I. Vande Walle, J. Mertens, S. De Neve, R. Samson, N.
Hessenmöller, P. Law, P. Ciais and J. Grace, “Old-growth forests as Lust, R. Lemeur, P. Boeckx, P. Lootens, D. Beheydt, I. Mestdagh, S.
global carbon sinks,”, Nature. 455:213–215, 2008. Sleutel,H. Verbeeck, O.Van Cleemput, G. Hofman, L.
[13] R. D. Seidl, M. Thom, D. Kautz,M. Martin-Benito, G. Peltoniemi, G. Carlier.,”Inventory-based carbon stock of Flemish forests: a
J. Vacchiano, D. Wild, M. Ascoli, J. Petr, M. J. Honkaniemi, V. comparison of European biomass expansion factors,” Ann Forest Sci
Lexer, P. Trotsiuk, M. Mairota, M. Svoboda, T. Fabrika, A. Nagel 61: 677-682, 2004.
and C. P. O. Reyer,. “Forest disturbances under climate change,” [34] A. Jalkanen,R. Mäkipää, G. Ståhl, A. Lehtonen, H. Petersson,
Nature Climate Change 7:395-402., 2017. “Estimation of the biomass stock of trees in Sweden: comparison of
[14] T. O. Kuuluvainen , O. Tahvonen and T. Aakala, “Even-Aged and biomass equations and age-dependent biomass expansion factors,”
Uneven-Aged Forest Management in Boreal Fennoscandia: A Ann Forest Sci 62: 845-851, 2005.
Review,” Ambio. 41(7), 720–737, 2012. [35] GR. McPherson, TW Boutton, AJ. Midwood,”Stable carbon isotope
[15] V. Lafond, G., Lagarrigues, T., Cordonnier, B., & Courbaud,, , analysis of soil organic matter illustrates vegetation change at the
“Uneven-aged management options to promote forest resilience for grassland/woodland boundary in southeastern Arizona, USA,”
climate change adaptation: effects of group selection and harvesting Oecologia, 93(1):95−101, 1993.
intensity,” Annals of Forest Science, 71(2), 173–186, 2014. [36] V. Bayramzadeh, “Does tree species composition control the soil
[16] A. K. Sharma, S. Bohn, S. Jose and P. Dwivedi, “Even-Aged vs. carbon stocks of the Hyrcanian forest in the Northern Iran? (A case
Uneven-Aged Silviculture: Implications for Multifunctional study in Guilan province, Iran),” Journal of Forestry Research (2014)
Management of Southern Pine Ecosystems,” Forests. 7(4), 86, 2016. 25(1): 143−146, 2014.
[17] M. Lindner,J.B., Fitzgerald, N. E., Zimmermann, C. Reyer, S. [37] H.F. Hoen and B. Solberg, “Potential and economic efficiency of
Delzon, E. van der Maaten, M., Hanewinkel, “ Climate change and carbon sequestration in forest biomass through silviculture
European forests: What do we know, what are the uncertainties, and management,” Forest Science. 40:429–451, 1994.
what are the implications for forest management,” Journal of [38] J.S. Bhatti, G.C van Kooten, M.J. Apps, L.D. Laird, I.D. Campbell, C.
Environmental Management, 146, 69–83, 2014. Campbell, M.R. Turetsky, Z. Yu, E. Banfield, Carbon balance and
[18] K. Hairiah, S. Sitompul,M.. van Noordwijk and C. Palm (2001) climate change in boreal forests. Chapter 20. In: Barton P.J., C.
Methods for sampling carbon stocks above and below ground’, Messier, D.W. Smith, W.L. Adamowicz (eds). Towards sustainable
International Centre for Research in Agroforestry, Bogor, Indonesia, management of the Boreal forest. NRC Research Press, Ottawa,
ASB Lecture Note 4B, p. pp.25. Available at: Ontario, pp. 799–855, 2003.
http://www.asb.cgiar.org/PDFwebdocs/LectureNotes/ASB-LN-4B-
Hairiah-et-al-2001-Methods-sampling-carbon-stocks.pdf.
[19] C. Le Quéré, “Trends in the sources and sinks of carbon dioxide,”
Nature Geoscience 2:831–836, 2009.
[20] D. Tolunay “Total carbon stocks and carbon accumulation in living
tree biomass in forest ecosystems of Turkey,” Turk J Agric For 35
(2011) 265-279, 2011.
[21] T. Karjalainen A. Pussinen J. Liski, G.J. Nabuurs, T. Eggers, T.
Lapveteläinen, T. Kaipainen .”Scenario analysis of the impacts of
forest management and climate change on the European forest sector
carbon budget,” Forest Policy Econ 5:141-155, 2003.
[22] M. V. L. Chiriaco D. Perugini, E. Cimini , R. D’Amaro, G. Valentini,
P. Bovio. P. Corona, and A. Barbati. “Comparison of approaches for
reporting forest fire-related biomass loss and greenhouse gas
emissions in southern Europe, “ International Journal of Wildland
Fire 22:730–738, 2013.
[23] P. Corona., A. Ferrara, and O. La Marca, “Sustainable management of
forests for atmospheric CO2 depletion: the Italian case,” Journal of
Sustainable Forestry 3/4:81–91, 1997.
[24] S. Fares, G. Scarascia Mugnozza, P. Corona, and M. Palahi. “Five
steps for managing Europe’s forests,” Nature 519:407–409, 2015.
[25] O. Ciancio, P. Corona, A. Lamonaca, L. Portoghesi, and D.Travaglini.
“Conversion of clearcut beech coppices into high forests with
continuous cover: a case study in central Italy, Forest Ecology and
Management 3:235–240, 2006.
[26] R. K. Dixon, A.M. Solomon, S. Brown, R.A. Houghton, M.C. Trexier,
J. Wisniewski,.” Carbon pools and flux of global forest ecosystems,”
Science. 263 (5144):185-90, 1994.
[27] Climate Action Reserve (2012) Forest Project Protocol. Version 3.3.
Los Angeles. Available at http://www.climateactionreserve.org/
[28] C. P. A. Bourque, E. T. Neilson, C. Gruenwald, S. F. Perrin, J. C.
Hiltz, Y. A. Blin, D. E. Swift, “Optimizing carbon sequestration in
commercial forests by integrating carbon management objectives in
272
Volume 3 (2018), 273-276
Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme Üzerine

Eğilimlerin Belirlenmesi
Timuçin BARDAK1 ve Selahattin BARDAK 2*+
2Endüstri Mühendisliği Bölümü/Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Sinop Üniversitesi, Sinop, Türkiye
*Corresponding author: sbardak@bartin.edu.tr
Özet –Dünyadaki veri miktarı büyük bir hızla artmaktadır. Günümüzde veriler bilim insanları tarafından en değerli hammadde
olarak düşünülmektedir. Veri madenciliği çalışmaları gelişmiş ülkeler için kritik bir konudur. Bu nedenle her alanda veri
çalışmalarına büyük yatırımlar yapılmaktadır. Twitter ülkemizde oldukça popular ve büyük miktarda verinin saklandığı bir
sosyal medya ağıdır. Bu ağ kullanıcılarının belli başlıkları ne sıklıkta bahsettikleri farklı konulara olan ilgisini göstermektedir.
Twitter verilerinin analizi ile toplumların fikir değişimleri belirlenebilmektedir. Aynı zamanda firmalar sosyal medyaya
markalaşmak için giderek ilgi göstermektedir. Veriler tüketicilerin beklentilerini ve şikayetlerini anlamak için değerli bir
kaynaktır. Anketler ile veri toplamak ve gerçek düşüncelere ulaşmak genellikle zordur. Bu durumda sosyal medya ağlarındaki
kullanıcı verileri iyi bir alternatiftir. Bu çalışmada içinde ahşap kelimesi geçen tweetlerin coğrafi bölgelere göre dağılımı
belirlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda düzenli olarak tweetlerin paylaşıldığı koordinat verileri toplanmıştır. Çalışmada dünyada
yaygın olarak kullanılan Rapidminer yazılımından faydalanılmıştır. Rapidminer güçlü bir veri madenciliği ve analiz
platformudur. Çalışma sonucunda, twitter kullanıcılarının hangi coğrafik bölgelerde daha yoğun ahşap malzemeye ilgi
duyulduğu belirlenmiştir.
Keywords – Twitter, ahşap malzeme, trend, sosyal medya, coğrafi bölge
Determination of Trends in Wooden Materials by Using Twitter Data in

Turkey
Abstract – The amount of data in the world is increasing rapidly. Today, data are considered as the most valuable raw material
by scientists. Data mining is a critical issue for developed countries. Therefore, large investments are made in data studies in
every field. Twitter is a social media network that is very popular in our country and where large amounts of data are stored.
This shows how often network users are interested in different topics they talk about. With the analysis of twitter data, opinions
of communities can be determined. At the same time, companies are increasingly interested in social media for branding. The
data is a valuable resource for understanding consumers' expectations and complaints. It is often difficult to collect data with
surveys and to reach real ideas. In this case, user data on social media networks is a good alternative. In this study, the distribution
of the tweets mentioned in wood by geographical regions was determined. For this purpose, coordinates where tweets are shared
were collected on a regular basis. The study benefited from the widely used Rapidminer software in the world. Rapidminer is a
powerful data mining and analysis platform. As a result of the study, it was determined that twitter users were more interested
in the more dense wood materials in geographic regions.
Keywords – Twitter, wood material, trend, social media, geographical region
273
T. Bardak ve S. Bardak, Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme Üzerine Eğilimlerin Belirlenmesi, ISAS 2018-Winter,
Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ saklamak, veriyi dönüştürmek bunlardan bazılarıdır [7].

Günümüzde modern toplumunun ahşap sektörüne karşı Rapidminer görsel bir iş akışına sahiptir [8]. Şekil 2’de
küresel olarak artan bir ilgisi vardır. Ekonominin gelişmesi ve Rapidminer programında tweet verilerinin toplanması için
insanların yaşam standardının iyileşmesi ile ahşap üretimi kullanılan operatörler gösterilmiştir.
yapan firmalar hızla gelişmiştir [1]. Aynı zamanda insanlar
artık kişiye özel ürünleri daha fazla tercih etmektedir. Ahşap
malzemenin avantajlarından bir tanesi çok farklı renk ve
tekstüre sahip olmasıdır. Bu özelliği ile özgün ürünler
üretilebilmektedir. Ahşap ürünlerinin pazarlanması ve doğru
müşteri ile bulaşması için firmalar tarafından önemli
kaynaklar ayırmaktadır. Şekil 1’de farklı ahşap ürünler
gösterilmiştir.
Şekil 2. Rapidminer programında tweetler verilerinin toplanması için

kullanılan operatör
Rapidminer yazılımında amaca uygun olarak operatörler

Şekil 1. Farklı ahşap ürünler [2]. kullanılarak koordinatları belirlemek için proses
hazırlanmıştır. Şekil 3’de koordinatları belirlemek için
Bilgi ve İletişim Teknolojileri herkes için ekonomik büyüme oluşturulan proses gösterilmiştir. Veriler üç ay boyunca
ve daha iyi hizmet açısından büyük fırsatlar sunmaktadır [1]. düzenli bir şekilde toplanmıştır. Toplanan veriler sadece
Şirketler birçok sektörde rekabet avantajı elde etmek için ülkemizi kapsayacak şekilde ayarlanmıştır.
pazarlama verilerini toplamakta ve analiz etmektedir. Veri
tabanları müşteriler hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Bilim dünyasında veri bilimi üzerine yapılan çalışmalara
sürekli olarak artmaktadır [3]-[5].
Tüm sektörler endüstri 4.0 ile birlikte dijitalleşmeye

başlamıştır. Bu durum verileri değerli bir hammadde haline
dönüştürdü. Geçtiğimiz on yıl boyunca sosyal medya
kullanımı önemli ölçüde artmıştır. Sosyal medya siteleri,
insanlar arasında fikir birliği oluşturabilmektedir [6]. Twitter
bu sosyal ağlar içinde en yaygın kullanılanlardan biridir. Aynı
zamanda pazarlama alanında müşteri verilerini toplamak için
iyi bir kaynak olarak görülmektedir
Bu çalışmada içinde ahşap geçen tweetlerin yazıldığı

koordinatlar toplanmış ve ülkemizdeki bölgesel dağılım
belirlenmiştir. Bu sayede hangi bölgelerde ahşap malzemeye
olan eğilim daha fazla olduğu tespit edilmiştir.
Şekil 3. Koordinatları belirlemek için oluşturulan proses

II. MATERYAL VE METOD
Çalışmada tweetlerin toplanması ve koordinatların Prosesten elden edilen koordinatlar ile tweetlerin yazıldığı
belirlenmesi için Rapidminer yazılımı kullanılmıştır. bölgeler belirlenmiştir. Tablo 1’de Rapidminer yazılımında
RapidMiner, analiz süreçlerinin, operatörler olarak sorgulama sonucu elde edilen koordinatların bazıları
adlandırılan yapı taşları tarafından tasarlandığı bir veri gösterilmiştir.
madenciliği platformudur. Her operatör, veriler üzerinde
belirli bir işi gerçekleştirir, örneğin, verileri yüklemek ve
274
Samsun, Türkiye
Tablo 1. Rapidminer yazılımında sorgulama sonucu elde edilen koordinatlar
Rapidminer yazılımından elde edilen koordinatlar ile

içinde ahşap kelimesi geçen tweetlerin yazıldığı coğrafi
bölgeler belirlenmiştir.
III. BULGULAR Şekil 4. Coğrafi bölgelere göre yüzdesel tweet sayılarının dağılımı
Tablo 2’de coğrafi bölgelere göre yazılan tweet sayısı
gösterilmiştir. IV. TARTIŞMA
Sonuçlar detaylı incelendiğinde komşu coğrafi bölgelerin
Tablo 2. Coğrafi bölgelere göre yazılan tweet sayısı benzer özellikler gösterdiği belirlenmiştir. Aynı zamanda
gayri safi yurtiçi hasıla bölgelere göre dağılımı ahşaba olan
Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri Tweet Sayısı eğilim ile büyük benzerlik göstermiştir. Gayri safi yurtiçi
hasılanın en yüksek olduğu Marmara bölgesinde ahşap
malzemeye olan eğilimde en yüksek düzeydedir [9]. Bu durum
Akdeniz Bölgesi 22
bize gelir artıkça tüketicilerin kişiye özel ve insana sıcak
ürünleri daha fazla tercih ettiğini göstermektedir.
Doğu Anadolu 15
V. SONUÇLAR
Ege Bölgesi 70 Orman endüstrinde faaliyet gösteren firmalar ahşap
ürünündeki eğilimleri anlamak istemektedir. Milyonlarca
kullanıcısı ile sosyal medya ahşap malzemeye olan eğilimleri
Güney doğu Anadolu 16 gerçek zamanlı sunabilmektedir. Bu çalışmada içinde ahşap
geçen tweetlerin yazıldığı koordinatlar belirlenmiştir. Bu
İç Anadolu Bölgesi 40 sayede ülkemizde ahşaba olan eğilimin coğrafi açıdan sosyal
medyadaki verilere dayalı olarak karşılaştırılmıştır. Çalışma
sonucu en yüksek tweet sayısı Marmara bölgesinde olduğu
Karadeniz Bölgesi 34
belirlenmiştir. Yapılan çalışma üç aylık bir dönemim
fotoğrafını çekmiştir. Bu konuda duygu analizi, tweet
Marmara Bölgesi 88 tipolojisi ve tweet polaritesi gibi ek bilgilerinde dahil olduğu
Bir yıl ya da daha uzun süreli verilerin topladığı yeni
çalışmalara ihtiyaç vardır. Büyük miktarda verilerinden
Sonuçlar incelendiğinde en yüksek tweet sayısının Marmara anlamlı sonuçların çıkartılması hem ülkeler hemde şirketler
bölgesinde en düşük tweet sayısının ise doğu Anadolu için önemli sorundur. Bu nedenle ülkemizde veri bilimi
bölgesinde yazıldığı görülmüştür. Şekil 4’de tweet sayıları üzerine yapılacak yatırımlara büyük ihtiyaç vardır.
pasta grafik şeklinde yüzdesel olarak dağılımı gösterilmiştir.
KAYNAKLAR
[1] I. Tzoulis, Z. Andreopoulou, C. Koliouska, G. Tsekouropoulos, and V.
Samathrakis, V., “WooDB: a DBMS approach as a marketing tool for
wood entrepreneurship,” Procedia Technology, vol. 8, pp. 275-284,
2013.
[2] (2018)[Online]. Avaliable: http://hilandwoodproducts.com/
275
Samsun, Türkiye
[3] C. Orellana-Rodriguez, and M.T. Keane, “Attention to news and its

dissemination on twitter: A survey,” Computer Science Review, vol.
29, pp. 74-94, 2018.
[4] A. Zhang, M. Zheng, and B. Pang, “Structural diversity effect on
hashtag adoption in Twitter,” Physica A, vol.493, pp. 267-275, 2018.
[5] R. Sicilia, S.L. Giudice, Y. Pei, M. Pechenizkiy, P. Soda, “Twitter
rumour detection in the health domain,” Expert Systems with
Applications, Vol. 110, pp. 33-40, 2018.
[6] R. Sujay, J. Pujari, V.S. Bhat, and A. Dixit, “Timeline analysis of
twitter user,” Procedia Computer Science, vol. 132, pp. 157-166 , 2018.
[7] P. Ristoski, C. Bizer, and H. Paulheim, “Mining the web of linked data
with rapidminer,” Web Semantics: Science, Services and Agents on the
World Wide Web, vol. 35, pp. 142-151, 2015.
[8] (2018) [Online]. Avaliable: htpp: rapidminer.com/products/studio/
[9] Y. Kuştepeli ve U. Halaç, “Türkiye’de genel gelir dağılımının analizi
ve iyileştirilmesi,” DEÜ SBE Dergisi, Cilt 6, s. 143-160, 2004.
276
Volume 3 (2018), 277-281
Behavior of CLT Formwork Beams Retrofitting with CFRP Strip under

Static Loading
Abdullah TÜRER1*+, Taki Ünal DÖNMEZ 2, Abdulkadir ÇEVİK 3 and Özgür ANIL 4
1 Civil Engineering/Graduate School of Natural & Applied Sciences/Gaziantep University, Turkey
2 Civil Engineering/Graduate School of Natural & Applied Sciences/Gazi University, Turkey
3 Civil Engineering/Faculty of Engineering/Gaziantep University, Turkey
4 Civil Engineering/Faculty of Engineering/Gazi University, Turkey
*Corresponding author: aturer@ybu.edu.tr
+
Speaker: aturer@ybu.edu.tr
Abstract – Timber structures are used as building elements in ancient times due to the lightness and durability. Formwork
material of reinforced concrete structures are also made of wood. Although timber is widely used in industry, it has been
limited research in literature. Timber formwork beams can be deformed quickly because they are used repeatedly. In this study,
an experimental investigation on damaged timber formwork beams retrofitting with carbon fiber reinforced polymer (CFRP)
strips and CFRP fan type anchors is performed. The experiment carried out with 2 timber formwork beam without damage and
2 timber formwork beams with damage up to 85 percent of ultimate capacity. The damaged timber beams were tested to
evaluate the effectiveness of CFRP materials for flexural retrofitting. The experimental results show that the application of
CFRP strip is effective for retrofitting damaged beams. As a result, it was observed that the ultimate load carrying capacity of
85% damaged beams was almost completely restored to its original performance level.
Keywords – Timber Formwork Beams, CFRP, Retrofitting, Static Loading, Flexural Strength
I. INTRODUCTION contrary, an average increase of 25% is noticed for the U-

Wood material is biologically 'produced' in the growing wrap. it is concluded that the scheme 2 performs better for
tree to meet the needs of the tree itself. In this respect, it is a the flexural strengthening of an LVL beam [3]. A study over
high quality fiber composite, optimally designed to resist glue laminated timber beams show the general bending
loads acting on the tree, but also to provide transport of water responses of glue laminated beams were better than those of
and nutritional agents [1]. Timber beams are preferred for massive beams [4]. CFRP strips are also used for the repair of
years because they are easy to use, lightweight and durable old timber beams. Italian researchers investigated the flexural
construction elements. For this reason, researchers are behaviour of timber beams repaired with CFRP plates. They
interested in those materials. Although there are many studies used six new timber beams and six old timber beams
on the wood and timber, there is almost no work on the removed from the floor of an ancient historical building were
timber formwork beams. In this study, the behaviours of tested. The obtained results show that the repairing
timber formwork beams under static flexural loading will be intervention of damaged timber beams with CFRP plates is
examined experimentally. Also, it is planned to test again the very effective both for the new and the old beams, in that it
up to 85% of ultimate load capacity damaged timber allows to completely restore and to increase the flexural
formwork beams under the influence of static flexural strength of all the damaged tested beams [5]. In addition, a
loading retrofitting with carbon fiber reinforced polymer three-dimensional finite element analysis (FEA) model of the
(CFRP) strips and CFRP fan type anchors. effect of CFRP strips on wooden beams was formulated in
Although there is not a comprehensive study on composite Kim and Harries study. The strengthened beams show
laminated timber (CLT) formwork beams in the literature improved load-carrying capacity and energy absorption
review, some important studies about the study were briefly capacity when compared to un-strengthened counterparts. An
given. Khelifa and Celzard [2] did a numerical analysis of optimal CFRP reinforcement ratio is found beyond which no
flexural strengthening of timber beams reinforced with CFRP strength increase is achieved [6]. When past studies are
strips. They analysed strengthened beams using standard FE examined, it is seen how important the effect of CFRP usage
program. Also, they observed that the CFRP strips increased on flexural strength is.
the load carrying capacity. The results of the analyses were In this study, it is aimed to investigate the behaviour of
compared with experimental studies and it was found that the composite laminated timber (CLT) formwork beams under
proposed formulation can efficiently capture the global the effect of static flexural loads, which are used in reinforced
response with acceptable accuracy. Another application of concrete structure construction at high and medium height
CFRP is on laminated veneer lumber (LVL) beams. Studies specially produced for this purpose in wooden formwork
show that the increase in load carrying capacity compared to systems. Another objective is to contribute to the retrofitting
a control beam for the CFRP on the bottom is 10%. On the of damaged CLT beams which were used as structure
277
Türer A., Dönmez Ü., Çevik A., Anıl Ö., Behavior of CLT Formwork Beams Retrofitting with CFRP Strip under Static Loading, ISAS
Winter2018, Samsun, Turkey
elements in the past. From the literature review, it is observed Timber CLT formwork beam H20 top is a solid-web beam
that CFRP strips used for massive timber beams or laminated in accordance with EN 13377 with innovative polyurethane
timber beams. However, there is no study on composite end reinforcement for increased resistance to mechanical
timber beams (CLT), timber formwork beams in the stresses and strains. Wood for the flanges is spruce,
literature. Also, the uses of CFRP fan type anchors are very automatically machine-graded, and 100 % of the beam
few in the literature. For this reason, it was planned to flanges are tested by the tensile loading test method. The
conduct an experimental study to investigate the effects of surface is varnished with yellow varnish without wood
CFRP strips and CFRP fan type anchors on the flexural preservatives. For use in wall formwork and slab-formwork
behaviour of retrofitted CLT formwork beams. In order to systems, tunnel formwork, automatic climbing formwork,
investigate the flexural behaviour, CLT formwork beams etc. Also, the innovative polyurethane end reinforcement
were tested under three point bending loading up to failure leads to a significant reduction in damage to the beam ends
and investigated load-displacement behaviour, stiffness, [7]. Parts details of H20 top P CLT beam are shown in Figure
ductility ratios and energy dissipation capacities. 2.
II. MATERIALS AND METHOD The specimens used in the experiments are summarized in
H20 P CLT formwork beams produced by DOKA Table 2. The reference beams of both lengths are named R1
Company in Australia were used in this study. Two types of and R2. The beams which are damaged up to 85% of ultimate
beams were used in lengths of 1800 mm and 2450 mm. In the load capacity and retrofitted with CFRP strip and anchorage
planned experimental study, 2 reference test specimens were are named S3 and S4.
first tested and general load-displacement behaviors and
maximum bearing capacity of CLT formwork beams were
determined. Then, 2 CLT formwork beams with identical
features were loaded up to 85% of the specified maximum Polyurethane End
bearing capacity, resulting in heavy damage to the beams.
After, the damaged CLT formwork beams were retrofitted Timber Part
with CFRP strip and CFRP fan anchors. The retrofitted 2
CLT formwork beam was then loaded until it failed,
comments were made on the performance of the applied
retrofit technique and comparisons were made with the first
two non-damaged reference test results. The middle part of
the CLT formwork I beam shaped wooden beam consists of Web
cross-laminated timber (CLT) material and the upper and
lower parts are made of massive wood. The middle part also Fig. 2. DOKA H20 top P CLT Beam
called as web. It is special flat compressed particle board for
H20 P type beam. The cross section and dimensions of the Table 2. Properties of Test Specimens
CLT timber beam are given in Figure 1.
Explanation Length
Number
of
of Test
Beam
Specimen
(m)
R1 Reference 1.80
R2 Reference 2.45
Damaged Test Specimen (Up to 85% of
S3 1.80
the Capacity) retrofitting with CFRP
Damaged Test Specimen (Up to 85% of
S4 2.45
the Capacity) retrofitting with CFRP
One each experiment was carried out on reference and

retrofitting test specimens with lengths of 1.80 and 2.45 m. In
this experiment, three point bending load test type was
Fig. 1. Dimensions of H20 P CLT Beam and Cross-section applied. Static tests were carried out on the 322 Test Frame
model of the MTS brand at Gazi University Engineering
The values allowed in the DOKA's catalog are given in
faculty. MTS Load Unit details are shown in Figure 3. The
Table 1 below. It is understood that these values need to be
actual photograph before the static loading experiment is
updated as a result of our experiments.
given in Figure 4.
Table 1. Permissible Values of H20 P CLT Beam [7] Within the scope of experimental work, after testing the
reference test specimens, the ultimate load capacity values
H20 P Value
were determined, and the test specimens to be retrofitted
Perm. Q [kN] 11
were first damaged by loading up to 85% of their ultimate
Perm. M [kNm] 5
E.J [kNm2] 450
load carrying capacity. Then the retrofit technique given in
Perm. Span [m] 4 Figure 5 was then applied to the tension surface of CLT
formwork beams.
278
not found in the literature. The geometric dimensions of the

fan type CFRP anchor are given in Figure 7.
Fig. 7. Details of CFRP Fan type Anchorage
III. EXPERIMENTAL RESULTS

The Load-Displacement curves obtained from the tests
are shown in Figure 8 for the 1.80 m length CLT beams and
Figure 9 for the 2.45 m length CLT beams. Figures show that
the ultimate load carrying capacity of 85% damaged CLT
beams was almost completely restored to its original state.
The photographs of failure mechanism un-retrofitted
Fig. 3. MTS Load Unit Details
reference timber beams after the static loading test are given
in Figure 10 while the photographs of failure mechanism
retrofitted timber beams after the static loading test are given
in Figure 11.
30
25
20
Load (kN)
15
10
R1 (Reference)
5
S3 (Retrofiting)
0
0 10 20 30 40 50
Displacement (mm)
Fig. 4. Before the Static Loading
Fig. 8. Load-Displacement Curves of 1.80 m CLT Beams

Some preparations were made on the wooden beams
30
before starting the experiment. In addition, CFRP strip and
anchor application has been made. The application steps are
25
shown in Figure 6. The (a) picture shows the opening of the
holes for anchoring. In the photo (b), it is shown that the
CFRP strips are glued with epoxy on timber beam surface 20
and in the photo (c), it is shown that the finding the drill holes
Load (kN)
after the CFRP bonded. In photo (d) and (e), it is shown that 15
CFRP anchors are stuck and glued as fan type. After these
applications were made, the samples were left to dry. 10
Approximately 1 week later they were ready to do the
experiment. 5 R2 (Reference)
In the experimental study, CFRP fan-type anchors were S4 (Retrofitting)
applied at certain intervals on the strip in order to delay
0
debonding of the CFRP strips from the tension surface of the 0 10 20 30 40 50 60
CLT formwork beams. Although such anchors are a detail Displacement (mm)
used in reinforced concrete beams and masonry infilled RC
frames in retrofitting and strengthening applications, a study Fig. 9. Load-Displacement Curves of 2.45 m CLT Beams
in which such anchors were applied in wooden beams was
279
Fig. 5. Retrofitting Details of Test Specimens
Fig. 6. Application of CFRP Plates and Anchors (a) Drilled Timber Beams; (b) CFRP Bonding; (c) Finding the Drill Hole;
(d) CFRP Anchors; (e) Fan Type CFRP Application
of the point of failure to that of the point at which the
sudden change in the point of collapse. The point of
collapse is defined by the point at which the maximum
load value of the test specimens decrease by 15%. The
energy dissipation capacities of the test specimens are
calculated using the area under the load-displacement
relationships. The energy dissipation capacities are
obtained by calculating the area under the load-
Fig. 10. Failure mechanism of the un-retrofitted (reference) timber beams displacement graph section up to the point of failure of the
test specimens, and the point of failure is the point
determined for calculating the displacement ductility
ratios. Calculation of ultimate load capacities, initial
stiffnesses, displacement ductility ratios and energy
dissipation capacities are illustrated in Figure 12. All
results obtained from the experimental study are given in
Table 3.
P
Fig. 11. Failure mechanism of the retrofitted timber beams Pultimate

As a result of the tests, the load-displacement plots of
the test specimens are obtained and using these plots, the 0.85 x Pultimate
ultimate load values, displacement ductility ratios, energy
dissipation capacities and initial stiffness values are
calculated. The maximum strength of the beams tested in
Energy Dissipation Capacity
the experimental study is defined using the maximum load
value reached by the load-displacement graphs. The initial K initial
stiffness values are obtained by proportioning the load
value of the point of first significant change in the slope to ultimate failure 
the displacement value of same point. The displacement  failure
Ductility Ratio =
ultimate
ductility ratios of the test specimens are calculated using
load-displacement relationships. The displacement Fig. 12. Calculation approach of Ultimate Load Capacity, Initial
ductility ratios are calculated by the ratio of displacement Stiffness, Displacement Ductility Ratios and Energy Dissipation Capacity
280
Table 3. Experimental Results REFERENCES

Energy [1] S. Thelandersson and H. J. Larsen, Timber
Ultimate Displacement Initial Engineering. London, ENGLAND: Wiley, 2003.
Spec. Dissipation
Load Ductility Stiffness
No Capacity [2] M. Khelifa and A. Celzard, “Numerical analysis of
(kN) Ratio (kN/mm)
(kN-mm) flexural strengthening of timber beams reinforced
R1 27.6 1.00 2.30 834.21 with CFRP strips,” Compos. Struct., vol. 111, no.
R2 23.5 1.00 1.65 365.62 1, pp. 393–400, 2014.
S3 25.8 1.28 1.59 754.03 [3] M. Subhani, A. Globa, R. Al-Ameri, and J.
S4 22.6 1.19 1.29 808.87 Moloney, “Flexural strengthening of LVL beam
using CFRP,” Constr. Build. Mater., vol. 150, pp.
When the experimental results were analyzed, CFRP 480–489, 2017.
strips and CFRP fan-type anchors have shown that the [4] M. Uzel, A. Togay, Ö. Anil, and C. Söğütlü,
retrofit technique is successful in terms of maximum “Experimental investigation of flexural behavior of
carrying capacity of CLT formwork beams. When tested glulam beams reinforced with different bonding
for retrofitted beams which were heavily damaged by surface materials,” Constr. Build. Mater., vol. 158,
loading up to 85% of their ultimate load capacity, they pp. 149–163, 2018.
reached maximum values of only 7% and 4% lower than [5] A. D’Ambrisi, F. Focacci, and R. Luciano,
the undamaged beams of 1.80 m and 2.45 m, respectively. “Experimental investigation on flexural behavior
This result shows that after the retrofit of the heavily of timber beams repaired with CFRP plates,”
damaged beams by using this retrofit technique, they Compos. Struct., vol. 108, no. 1, pp. 720–728,
recovered their ultimate load carrying capacity values and 2014.
their performance increased significantly. When the [6] Y. J. Kim and K. A. Harries, “Modeling of timber
performance of the retrofit technique in terms of beams strengthened with various CFRP
displacement ductility ratios is examined, it is seen that the composites,” Eng. Struct., vol. 32, no. 10, pp.
recommended method gives an average ductility of 23.5% 3225–3234, 2010.
on CLT timber beams. While undamaged 1.80 and 2.45 m [7] Doka, “Timber formwork beams,” 2013.
long CLT timber beams reach sudden and brittle failure
without any ductility, the beams retrofitted with CFRP
strip and fan-type anchors displayed displacement ductility
ratios of 1.28 and 1.19, respectively.
It was calculated that there was a 37% decrease in the
initial stiffness of the damaged CLT beams. Due to the fact
that the load level of damaged beams is increased up to
85% of ultimate load capacities, a significant decrease in
their stiffness has been achieved, but the retrofit technique
has limited the initial stiffness values and a decrease in the
stiffness has been limited.
When the retrofitting technique applied in terms of
energy consumption is examined, it is seen that it is quite
successful. In the 1.80 m span, the damaged CLT beam
test specimen exhibited only 10% lower energy
consumption than the undamaged beam. However, in the
CLT beam test specimens with a 2.45 m span, the
damaged beam consumed more energy than the
undamaged beam exhibiting 121% greater energy. To
provide a significant increase in the energy consumption
capacity of the highly damaged CLT formwork beams is
an important indicator of the successful performance of the
retrofitting technique developed in the study.
IV. CONCLUSION
An experimental investigation on damaged CLT
formwork beams retrofitting with carbon fiber reinforced
polymer (CFRP) strip and CFRP fan type anchor has been
presented. Two new un-damaged CLT beams and two
damaged and then retrofitting with CFRP CLT beams
tested under three point bending loading. The obtained
results show that the application of CFRP strip and CFRP
fan type anchorage is effective for repairing damaged
beams. It also allows to completely restore and to increase
the ultimate load capacities of all the damaged beams.
281
Volume 3 (2018), 282-288
EğitimYapılarındaYenilikçi Sürdürülebilir Yaklaşımlar

Filiz Tavşan1, Zeynep Küçük Yanılmaz2, Irmak Taş3
1KaradenizTeknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Iç Mimarlık Bölümü, Trabzon, Türkiye
2KaradenizTeknikÜniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Iç Mimarlık Bölümü, Trabzon, Türkiye
3KaradenizTeknikÜniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Iç Mimarlık Bölümü, Trabzon, Türkiye
*Corresponding author: ftavsan@hotmail.com
+Speaker: zynpkucuk@gmail.com
Özet– Hızla gelişen teknoloji ve beraberinde getirdiği yeni ihtiyaçların artışı toplumsal bir tüketim kültürünün doğmasına
sebep olmuştur. Bu tüketim kültürü, doğal kaynakların büyük bir hızla azalmasında etkin rol oynamaktadır. Doğal kaynakların
korunması ve çevresel sorunlara çözüm olması amacıyla sürdürülebilir tasarım anlayışı gündeme gelmiştir. Çevresel bilincin
küçük yaşlardan itibaren kazandırılması gerekliliğinden hareketle eğitim yapılarının sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda
tasarlanması gerekli görülmektedir. Bu amaca yönelik çeşitli kaynaklarda sürdürülebilirlik ilkeleri ve bu ilkelerin uygulanma
stratejileri konu edilmiştir. Bu çalışmada ise son dönem yenilikçi sürdürülebilir tasarım yaklaşımlarının eğitim yapıları
özelinde irdelenmesi amaçlanmıştır. Dünya genelinde sürdürülebilirlik anlayışıyla inşa edilmiş olan, nitelikli anaokulu, ilkokul
ve lise yapıları; doğal aydınlatma, ısıtma-soğutma sistemleri, iç hava kalitesi, malzeme seçimi, doğa ile bütünleşik tasarım,
esnek eğitim mekanları, bina olanaklarının yakın çevre ile paylaşılması gibi temel başlıklar altında incelenmiştir. Çalışmadan
elde edilen verilere göre; yeni tasarım anlayışı ile inşa edilen eğitim yapılarının sürdürülebilirlik bilincini aşılayan bir öğrenme
merkezi ve aktif bir laboratuar olduğu saptanmıştır. Pasif sistemler aracılığıyla enerji tasarrufu sağlayan, doğal verileri
kullanarak kendi enerjisini üretebilen, kullanılan doğal malzemelerle insan sağlığına ve çevreye zarar vermeyen, sağlıklı ve
konforlu iç mekânlara sahip eğitim yapıları, öğrencilerin performansını artırırken aynı zamanda çevresel bir duyarlılık
kazanmalarına da yardımcı olmaktadır.
Anahtar Kelimeler-Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilir Eğitim Yapıları, Sürdürülebilirlik İlkeleri
Innovative Sustainable Approaches in Educational Structures

Abstract –The rapid development of technology and the increase of new needs brought a social consumption culture. This
consumption culture plays an effective role in the rapid decline of natural resources. In order to protect natural resources and to
solve environmental problems, sustainable design approach has come to the agenda. Inline with the necessity of acquiring
environmental awareness from a young age, it is considered necessary to design educational structures in line with the
principles of sustainability. Sustainability principles and strategies for implementing these principles are addressed in various
sources for this purpose. In this study, it is aimed to examine innovative sustainable design approaches in terms of educational
structures.. Qualified kindergarten, primary and high school buildings built around the world with a view to sustainability;
natural lighting, heating and cooling systems, indoor air quality, material selection, integrated design with nature, flexible
educational spaces, sharing of building facilities with the near environment are examined under the basic headings.
Accordingtothedataobtainedfromthestudy; It has been determined that education structures have a learning center and an active
laboratory that in stil sustainability awareness. Training structures that provide energy saving by using passive systems,
produce their own energy by using natural data, healthy and comfortable interiors that do not harm human health and
environment with the natural materials used, help the students to improve their performance while at the same time gaining an
environmental sensitivity.
Keywords –Sustainability, Sustainable Education Buildings, Sustainability Principles
I. GİRİŞ kentleşme, doğal kaynakların büyük bir hızla azalmasında

Hızla gelişen teknoloji ve beraberinde getirdiği yeni etkin rol oynamaktadır. Bu doğrultuda, doğal kaynakların
ihtiyaçların artışı toplumsal bir tüketim kültürünün korunması ve çoğunluğu kentsel kökenli olan çevre
doğmasına sebep olmuştur. Bununla birlikte artan kentleşme sorunlarına çözüm bulma arayışı ile bir takım çalışmalar
oranı da yapım faaliyetlerinin günden güne ivme yapılmaya başlanmıştır. Bu çalışmalar sırasında
kazanmasına yol açmıştır. Bu tüketim kültürü ve artan sürdürülebilirlik\yeşil mimarlık\ekolojik yaşam gibi çeşitli
kavramlar gündeme gelmiştir. Bu kavramlar, yaşanılan
282
Tavşan&Yanılmaz&Taş, Eğitim Yapılarında Yenilikçi Sürdürülebilir Yaklaşımlar, ISAS 2018 Winter, Samsun, Türkiye
kentlerin ve çevrenin sürdürülebilir bir döngüde var olması II. YÖNTEM

gerektiğini vurgulamaktadır. Araştırmada yöntem olarak mevcut durumun araştırılması
Sürdürülebilirlik kavramı, 1980’lerden itibaren sıkça dile ve tespit edilmesi amacıyla betimsel desen, literatür ve
getirilmeye başlamıştır. Sürdürülebilirlik kavramı ilk olarak kaynak tarama kullanılmıştır. Konuya ilişkin irdelenen eğitim
Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından 1982 yapıları, dünya genelinde sürdürülebilir tasarım anlayışıyla
yılında kabul edilen Dünya Doğa Şartı belgesinde yer inşa edilmiş nitelikli örnekler arasından seçilmiştir. Bu
almıştır. Sürdürülebilirlik kavramının küresel bağlamda ilk bağlamda; doğal aydınlatma, ısıtma-soğutma sistemleri, iç
defa ele alındığı resmi belge olan bu şarta göre, yeryüzündeki hava kalitesi, malzeme seçimi, doğa ile bütünleşik tasarım,
bütün canlı varlıklar, ekosistemlerin ve türlerin bütünlüğü esnek eğitim mekanları, bina olanaklarının yakın çevre ile
tehlikeye atılmadan optimum sürdürülebilirliği sağlanacak paylaşılması başlıkları altında uygulanan yenilikçi sistemler
oranda yönetilmelidirler. Sürdürülebilirliğin günümüzdeki eğitim yapıları özelinde ele alınmıştır.
anlamıyla yapılan ilk tanımı ise 1987 yılında Dünya Çevre ve
Kalkınma Komisyonu’nca hazırlanan Brundtland Raporu’nda III. EĞİTİM YAPILARINDA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
"Bugünün gereksinimlerini, gelecek nesillerin İLKELERİ
gereksinimlerini karşılama yetisinden yoksun bırakmadan Eğitim yapılarının sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda
karşılamak" şeklinde literatüre girmiştir[1]. tasarlanması, öğrencilerin içerisinde bulunduğu konfor
Sürdürülebilirlik kavramının mimariye ne şekilde koşullarını ve çalışma performanslarını maksimum düzeye
yansıdığı da çeşitli tanımlar üzerinden ele alınmıştır. Sev [2], çıkarmalarına imkân vermesi nedeniyle önem arz eder [6].
“Sürdürülebilir Mimarlık” adlı kitabında, sürdürülebilir Taylor’a göre öğrenme ortamlarının yaşanabilir özelliklere
mimarlığı “içinde bulunduğu koşullarda ve varlığının her sahip olması tasarım aşamasının en önemli basamağını
döneminde, gelecek nesilleri de dikkate alarak, yenilenebilir oluşturur, çünkü çocukların gelişme sürecindeki bedenleri dış
enerji kaynaklarının kullanımına öncelik veren, çevreye etkenlerden kolaylıkla etkilenebilir. Çocuklar, düşük hava
duyarlı, enerjiyi, suyu, malzemeyi ve bulunduğu alanı etkin kalitesi, yetersiz gün ışığı kullanımı veya gürültü gibi
şekilde kullanan, insanların sağlık ve konforunu koruyan çevresel etkilere karşı savunmasızdır [Akt:7]. Dolayısıyla
yapılar ortaya koyma faaliyetlerinin tümü” olarak eğitim ortamlarının, çocukları olumsuz dış etkenlere karşı
tanımlamıştır. Arsan’a [3] göre sürdürülebilir mimari, önceki koruyan, onlara savunma mekanizması oluşturma imkanı
mimari yaklaşımları da kapsayan bir üst başlık olup, küresel veren özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu bağlamda
çevre sorunları ve gelişme problemlerine çözüm olarak öğrencilerin çalışma performanslarını arttıran, sağlıklı ve
desteklenen, bütüncül, stratejik ve planlı bir yapılaşma konforlu mekânlarda eğitim görmelerini sağlayan
şeklidir. Tanımlardan da anlaşıldığı üzere mimarlıkta sürdürülebilir uygulamalar, okul mimarlığının birincil
sürdürülebilirlik, çevresel veriler ışığında kaynakların meselesi haline gelmektedir.
korunması, tasarruf ve yeniden kullanım gibi bir takım Eğitim yapılarının fiziksel ve yapısal olarak sürdürülebilir
stratejilerle yapı yapmayı önermektedir. özelliklere sahip olmasının öğrenciler üzerinde psikolojik
Son yıllarda pek çok yapı üzerinde yoğunlaşan getirileri de mevcuttur. Sürdürülebilir uygulamalar
sürdürülebilir uygulamalar, eğitim yapılarında da sıkça aracılığıyla fiziksel konfor koşullarına sahip olabildikleri gibi
kullanılmaya başlanmıştır. Zamanlarının çoğunu okulda konuya ilişkin önemli bir farkındalık da
geçiren öğrenciler için eğitim yapıları sağlık ve konfor kazanabilmektedirler. Sürdürülebilirlik bilincini kazanmaları
açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu doğrultuda, gelecek aldıkları eğitimin kalıcılığını arttırmaktadır.
nesillere daha sağlıklı ve yaşanılır mekânlar bırakma arzusu Eğitim yapılarında sürdürülebilirlik kriterleri birçok
eğitim yapılarının sürdürülebilir özelliklere sahip olmasını kaynakta farklı başlıklar altında incelenmektedir. Bu
zorunlu hale getirmektedir. Okulların termal konfor sağlayan; çalışmada sürdürülebilirlik kriterleri; doğal aydınlatma,
temiz hava, gün ışığı ve manzarayla ilişki kurulan; öğrenmeyi ısıtma-soğutma sistemleri, iç hava kalitesi, malzeme seçimi,
destekleyen akustik koşullara sahip; çevreyi bir öğrenme doğa ile bütünleşik tasarım, esnek eğitim mekanları, bina
kaynağı olarak kullanabilen bir yaklaşımla tasarlanması olanaklarının yakın çevre ile paylaşılması gibi temel başlıklar
gerekmektedir [4]. Bu yaklaşım hem canlı bir öğrenme altında incelenerek örnek eğitim yapılarında karşımıza çıkan
merkezi hem de sürdürülebilirlik bilincinin inşa edileceği yenilikçi yaklaşımlar irdelenmiştir.
yapılar tasarlanmasını mümkün kılmaktadır.
Dünya genelinde uygulanan sürdürülebilir okul A. Doğal Aydınlatma
uygulamaları, okulların daha iyi bir gelecek için yeniden
düzenlenmelerini gerekli görmektedir. Sürdürülebilirlik için Gün içerisinde zamanlarının çoğunu okulda geçiren
aktif katılım sadece okulda öğrenciler ve öğretmenler çocuklar için doğal aydınlatma, zihinsel etkinlik ve psikolojik
arasında değil, okul ve toplum arasında da meydana açıdan büyük önem taşımaktadır [4]. Gün ışığının iç mekana
gelmektedir [5]. Bu bağlamda, sürdürülebilirlik eğitiminin etkin şekilde alınmasının çeşitli yöntemleri vardır. Bunlardan
etkin ve kalıcı olması için toplumun da sürece dahil edilmesi ilki, okul binasının doğru konumlandırılmasıdır. Doğal
önem kazanmaktadır. aydınlatma; binanın yönelimi, arazisi, bulunduğu bölgenin
Konunun önemi dikkate alındığında sürdürülebilir eğitim iklim ve enlemine göre farklılıklar göstereceğinden tek tip
yapılarını ele alan bir çok araştırmaya rastlanmaktadır. okul yapıları doğal aydınlatma açısından verimli bir özellik
Literatüre veri kazandırmayı hedefleyen bu çalışmada ise, gösterememektedir[8]. Bu nedenle okulun inşa edileceği arazi
son dönem eğitim yapılarında, sürdürülebilir tasarım ilkeleri özellikleri belirlenerek bölgeye uygun tasarım yapılması
doğrultusunda ne tür yenilikçi yaklaşımlar getirildiğinin gerekmektedir.
tespit edilmesi amaçlanmıştır. Gün ışığından en üst düzeyde faydalanmanın diğer yolları
ise, geniş boyutlu pencereler, çatı pencereleri ve iç mekan
aydınlık düzeyini arttıran açık renkli malzemelerin tercih
283
edilmesidir. Gün ışığının parlama ve yansıma gibi olumsuz

etkilerini azaltmak ve kontrol sağlamak için de dış cephede
güneş kırıcı paneller, iç mekânda ışık rafları ve
gölgelendirme panelleri kullanılmaktadır.
Tek tip okul projelerinde görmeye alışkın olduğumuz
küçük boyutlu, kare ya da dikdörtgen formlu pencereler
yeterli gün ışığı ihtiyacını karşılayamamaktadır. Bu bağlamda
gün ışığından maksimum oranda faydalanmak amacıyla son
dönem eğitim yapılarında geniş cam yüzeyler ve şeffaf yapı
tasarımları gündeme gelmektedir. Bu şekilde hem iç mekana
bolca gün ışığının alınması hem de öğrencilerin dış mekanla
Şekil 2. Şam Fransız Okulu, Çatıda güneş bacaları
olan bağlarını koparmadan doğayla iç içe bir eğitim imkanı
uygulaması, Suriye (URL-2)
bulmaları sağlanmaktadır.
Suriye’de Fransız mimarlar Ateliers Lion tarafından
tasarlanan Fransız Okulu’nda (Şekil 2) enerji kullanımı
gerektirmeyen pasif ısıtma sistemi için güneş bacaları
kullanılmıştır. Camdan yapılan ve çatıya yerleştirilen güneş
bacaları, güneş ışınlarıyla içindeki havayı ısıtır. Kuzey
cephesine bakan pencerelerden içeri giren soğuk hava ile
oluşan hava akımı soğuk havanın binanın içine dağılarak
yapının serinlemesini sağlamaktadır.
Şekil 1. Şeffaf Cephe Tasarımı, The Hakusui Anaokulu,

Japonya, (URL 1)
Japonya’da bulunan Hakusui Anaokulu (Şekil 1)

örneğinde görüldüğü gibi geniş cam cephe tasarımı aydınlık Şekil 3. Kış Bahçeleri, Kingsmead Okulu, İngiltere (URL-3)
bir iç mekan algısı yaratmaktadır.
Bunun yanı sıra dersliklerde ısı kaybını önlemeye yönelik
B. Isıtma-Soğutma Sistemleri stratejiler geliştirildiği görülmektedir. İngiltere’de Kingsmead
Okulu’nda (Şekil 3), her sınıfta bir kış bahçesi
Her yapının karşılaması gereken bazı fiziksel bulunmaktadır. Bu kış bahçesi ile yapının ısı kaybı azaltılmış
gereksinmeler vardır (ısısal, görsel, işitsel vb). Bu ve aynı zamanda çocuklara bitkilendirme yapabilecekleri bir
gereksinmeler sağlanmadığı durumda mekânı kullanan ortam yaratılmıştır.
bireylerde bir takım rahatsızlıklar meydana gelir. Eğitim
yapılarında da en önemli konfor koşullarından biri termal C. İç Hava Kalitesi
konforun gerektiği gibi sağlanmasıdır. Aşırı sıcak ortamda
dikkat dağınıklığı, ilgi eksikliği gibi durumlar gözlenirken Okullarda iç hava kalitesini bozan çeşitli etkenler
aşırı soğuk ortamlarda ise dikkat ve enerjinin ısınmaya bulunmaktadır. Bunlar; kimyasal kirleticiler, toz parçacıkları
yöneldiği saptanmıştır [9]. Bu sebeple optimum ısıl konfor ve bakteri, mantar, virüs gibi biyolojik kirleticilerdir.
koşullarının sağlanması uygun bir eğitim ortamı için zorunlu Okullardaki yetersiz havalandırma, oksijen azlığı,
koşullardandır. karbondioksit ve nem oranlarının yüksekliği, kirliliğin sebep
Termal konforun sağlanmasına yönelik çeşitli olduğu aşırı tozlanma gibi faktörlerin de iç hava kalitesini
sürdürülebilir uygulamalar geliştirilmektedir. Yenilenebilir olumsuz yönde etkilediği görülmektedir [10]. Özellikle kent
etkin enerji kaynağı olarak güneş, rüzgar, hidroelektrik enerji
merkezinde bulunan okullar yoğun bir hava kirliliğine maruz
ve toprağın ısısından faydalanılan jeotermal enerji kaynakları
kalmaktadır.
tercih edilmektedir [4]. Bu sistemlere ek olarak, iklimsel
veriler ve yapı elemanlarının akılcı kullanımı ile ciddi oranda İç hava kalitesini sağlamaya yönelik uygulanan çözümler
tasarruf sağlanmaktadır. hem sürdürülebilir tasarım uygulamalarının hayata
Eğitim yapılarında pasif ısıtma ve soğutma sistemi olarak geçirilmesi hem de kullanıcı sağlığını gözetmesi açısından
son yıllarda sıkça kullanılan güneş bacaları uygulaması tercih edilmelidir. Tasarım aşamasında doğal havalandırma
karşımıza çıkmaktadır. Bu uygulamayla bacalardan giren en üst düzeye çıkarılmalıdır. Binanın yerleşimi, şekli,
hava, mevsimin uygun sıcaklığına göre ısıtılıp ya da kullanışlı pencereler, çift perde duvarlar, rüzgar bacaları gibi
soğutularak iç mekâna dağıtılmaktadır (Şekil 2). öğeler doğal havalandırmayı teşvik eden çözümlerdir [8].
284
Uygulanan bu yapısal sistemlerin yanı sıra yapı inşasında

kullanılan malzemelerin taşıdığı özellikler de önem
taşımaktadır. Yapı malzemesi olarak düşük VOC içerikli,
sağlıklı, nefes alabilen, sürdürülebilir özellikte malzemeler
kullanılmalıdır. Dünya genelinde sağlıklı yapı malzemeleri
için geliştirilen teknolojiler iç mekân hava kalitesini
artırmaya yönelik atılan önemli adımlardandır.
Şekil 5. Saga Anaokulu, Japonya ( URL-5)
Japonya’da bir anaokulunun içinde tasarlanan ahşap oyun

evinin inşasında (Şekil 5), hem yapı malzemesi olarak hem
de donatıların tamamında ahşap malzeme kullanılmıştır.
Şekil 4. TED Rönesans Koleji, Türkiye ( URL-4) Böylece öğrenciler için hem sağlıklı hem de ev ortamı
sıcaklığında bir mekân yaratılmıştır.
İstanbul’daki Ted Rönesans Koleji’nde (Şekil 4), dünyada
en çok bilinen sürdürülebilir malzeme sertifikalarından biri E. Doğa ile Bütünleşik Tasarım
olan Greenguard GOLD sertifikasına sahip malzemelerin
Günümüz koşullarında giderek artan yapılaşma,
kullanılması nedeniyle iç hava kalitesinin üst düzeyde
çocukların doğa ile olan bağlarını koparmaktadır. Tek tip
sağlandığı okul yapılarına örnek teşkil etmektedir.
proje eğitim yapılarında ise asfalt ve beton kaplı zeminler,
D. Malzeme Seçimi dikilen birkaç ağaçtan öteye geçemeyen peyzaj öğeleriyle bu
durum daha büyük olumsuzluklara yol açmaktadır.
Malzemelerin, kaynaktan çıkarılmasından işlenmesine ve Kapalı mekânlarda öğrenme algısı zayıflayabilmektedir.
sonraki kullanım sürecine kadar meydana getirdiği kirlilik, Bu durum, öğrenimin kapalı mekanların dışına taşarak
doğayı olumsuz yönde etkilemektedir. Sürdürülebilir alternatif çalışma alanları yaratılmasını gerekli hale
malzeme seçimi, yapıların doğal çevre üzerindeki olumsuz getirmektedir. Bu bağlamda sürdürülebilir tasarımın eğitim
etkilerini azaltmayı, sağlıklı ve konforlu bir iç mekân tasarımı mekanları için öngördüğü yenilikçi yaklaşımlardan biri doğa
yapmayı olanaklı hale getirmektedir. Malzeme seçiminde en ile bütünleşik bir tasarım anlayışıdır. Doğa, yapı ile farklı
önemli kriterlerden biri yerel ve doğal malzeme kullanmaktır. kotlarda ilişkilendirilerek tasarımın bir parçası haline
Yerel malzeme kullanımı çevreyle uyumlu bir tasarım getirilmelidir.
yapmayı mümkün kılmakta ve bu yolla malzemenin dış
mekandan iç mekana sürekliliği sağlanmaktadır.
Malzeme seçiminde bir diğer seçim kriteri geri
dönüştürülebilir malzeme kullanımıdır. Geri dönüştürülebilir
ve doğal malzemelerin zararlı toksik madde içermemesi
öğrencilerin sağlığı açısından son derece önemlidir. İç mekân
tasarımında ve donatılarda geri dönüşümlü, doğal
malzemelerin kullanımı ile sağlıklı, konforlu ortam koşulları
ve iç hava kalitesi sağlanmaktadır.
Eski tip eğitim yapılarında yoğun olarak plastik esaslı
malzemelerin kullanıldığı gözlenmektedir. Plastik esaslı
malzemelerin geri dönüştürülebilir ve doğal olmamasından
dolayı sürdürülebilirlik ilkeleri kapsamında kullanımı Şekil 6. Jean Moulin Lisesi, Fransa (URL-6)
önerilmemektedir. Bu bağlamda, doğal ve sıcak bir malzeme
Fransa’daki Jean Moulin Lisesi (Şekil 6) eğimli bir arazi
olması nedeniyle ahşap malzeme kullanımının yaygınlaştığı
üzerinde ve mevcut eğime uygun şekilde tasarlanarak yapı
görülmektedir. Benzer şekilde gelişen malzeme teknolojisi ile
kütlesi doğayla uyumlu bir doku kazanmıştır.
kendi kendini temizleyebilen, toksik madde içermeyen,
sağlıklı malzemelerin kullanımı da artmaktadır.
285
Şekil 9. Ørestad Lisesi, Danimarka (URL-8)

Şekil 7. Michael Okulu, [12] Danimarka’nın Kopenhag şehrindeki Ørestad Lisesi (Şekil
9), tek bir sınıftan oluşmuş gibi duvarsız bir şekilde
Bunun yanı sıra öğrencilerin doğada oyun oynayarak ve
tasarlanmıştır. Alanlar sadece delikli paravanlarla ve soyut
deneyimleyerek öğrenmelerini sağlayan yaklaşımlar
simgelerle ayrılmaktadır. Açık alanlar, daha rahat bir
geliştirilmiştir. Örneğin Michael Okulunda fen ve doğa
öğrenme ortamı yaratırken öğrencilerin kendi eğitimlerinde
dersleri bahçede kurulan cam jeodezik kubbeli derslik (şekil
aktif bir rol almalarını da teşvik etmektedir.
7) içinde işlenmektedir. Bu da çocuklara çevrelerini doğa ile
bire bir ilişki kurarak öğrenme şansı tanımaktadır [12]. G. Bina Olanaklarının Yakın Çevre ile Paylaşılması
Geçmişten günümüze değin okullar gündüz verdikleri

eğitim dışında günün diğer saatlerinde kullanılmayan, ıssız,
vandalizme açık binalar olarak karşımıza çıkmaktadır; fakat
bu durum günümüz çağdaş eğitim yaklaşımlarıyla
örtüşmemektedir. Yenilikçi sistemde sürdürülebilir eğitim
yapılarının bulundurması gereken temel özelliklerden biri de
binanın yalnızca öğrencilere değil bulunduğu çevreye de
hizmet etmesidir. Okullarda sağlanan olanakların bölge
Şekil 8. Nursery Fields Forever Okulu, İngiltere (URL-7) halkıyla paylaşılması hem bölgenin ve yörenin
sürdürülebilirliğini, hem de bu okullardaki eğitimin
Benzer şekilde Nursery Fields Forever Okulu (Şekil 8), sürdürülebilirliğini sağlamaktadır.
bahçesinde bulunan mini göl, serbestçe dolaşan hayvanlar ve Sürdürülebilir tasarım anlayışı, eğitim yapılarının aynı
bakımını çocukların üstlendiği çokça ekim alanları ile zamanda birer toplum merkezi olması gerektiğini savunur.
çocuklara doğayla iç içe bir eğitim imkanı sunmaktadır [12]. Bu bağlamda okulun yakın çevresindeki yerleşim alanları ile
Böylece öğrencilerin, teoride aldıkları eğitimi birebir bağlantısının kurulması, ulaşılabilir bir konumda
deneyimleyerek öğrenmesi ve bilgilerinin kalıcı olması olması, taşıt yollarından mümkün olduğunca yalıtılması,
sağlanmaktadır. özellikle gece kullanımları için yeterli aydınlatmanın
sağlanmış olması gerekmektedir. Okul binasının spor
F. Esnek Eğitim Mekanları tesisleri, açık-yarı açık alanları, kütüphane, toplantı salonu ve
derslik mekânlarının, gündüz eğitiminden arta kalan
Dünyada eğitim mekânları üzerine yapılan son dönem zamanlarda ve tatil günlerinde topluma açılması, tasarımın bu
çalışmalarında en çok üzerinde durulan konulardan biri ortak kullanımı öngörerek yapılması da eğitim yapısı-toplum
‘esnek eğitim mekanları’dır. Sürdürülebilir tasarım anlayışı etkileşimini büyük oranda etkilemektedir [11].
eğitim yapılarında yeni nesil esnek derslik modellerini
önermektedir. Bu bağlamda günümüz okul mimarisinin,
öğrencilerin kendi ilgi ve yeteneklerini keşfedebileceği,
yaratıcılıklarını geliştirebileceği, özgür kullanımlı
mekanlardan oluşması gerekmektedir.
Esnek mekanlar öğrencilerin özgürce keşfetmelerine
imkan verirken aynı zamanda esnek düşünebilmelerini de
sağlamaktadır. Sınırlandırılmış derslikler ve bu derslikler
arasında sıkışmış karanlık koridorlar öğrencilerin
yaratıcılıklarına katkı sağlamamaktadır. Yeni yaklaşımda,
derslikleri ve koridorları sınırlayan sabit bölücüler
kullanılmamaktadır. Şekil 10. Brandon İlkokulu, İngiltere (URL-9)
286
İngiltere’de bulunan ve Redbox Mimarlık tarafından etmesidir. Okullar ders saatleri dışında boş, kullanılmayan,
tasarlanan Brandon İlkokulu’nda (Şekil 10), yerel toplulukla ıssız mekânlar olarak bırakılmamaktadır. Eğitim yapılarının
tam bir ilişki kurulması ve hem okul günlerinde hem de ders öğrencilere sunduğu sürdürülebilir bina olanakları, bölge
saatleri dışında kullanılması için güvenli, erişilebilir bir halkının kullanımına açılarak sürdürülebilirlik eğitimine ve
toplanma olanağı sağlanmıştır. Okulun tüm bölge halkı için çevresel bilinçlenmeye halkın da katılımı sağlanmaktadır.
sürdürülebilir bir eğitim merkezi olması amaçlanmıştır.
Sonuç olarak, öğrencilerin fiziksel ve psikolojik
IV. DEĞERLENDİRME ve SONUÇ konforunu artırmak ve öğrenme becerilerini geliştirmek için
uygulanan sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda yenilikçi
Yapılan değerlendirmeler sonucunda; eğitim yapılarında bir takım yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu yaklaşımlar
yenilikçi sürdürülebilirlik yaklaşımlarının eğitimsel doğrultusunda tasarlanan sürdürülebilir eğitim yapılarının
performansı ve çevre bilincini artırmaya yönelik bir takım gelecek nesillere daha yaşanılır bir dünya bırakmak adına
kazanımları olduğu görülmektedir. Bu bağlamda uygulanacak çocuklara ve topluma önemli mesajlar verdiği ve onlara canlı
olan sürdürülebilirlik ilkelerinin kalıcılığı ve uygulanabilirliği bir öğrenme merkezi oluşturduğu saptanmıştır.
birçok disiplinin bir arada çalışması ile
gerçekleşebilmektedir. Bu sürecin verimli bir şekilde KAYNAKLAR
ilerlemesi için uygulanan stratejilerin yanı sıra toplumun
katılımına da ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durum sürekliliğin [1] Yazar. H. Kadir. (2006). Sürdürülebilir Kentsel Gelişme
sağlanması ve sürdürülebilirliğin bir yaşam felsefesi haline Çerçevesinde Orta Ölçekli Kentlere Dönük Kent Planlama
gelebilmesi için önemli bir adımdır. Yöntem Önerisi. Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,
Ankara.
Sürdürülebilirlik ilkelerinin eğitim yapılarına kazandırdığı
yenilikçi yaklaşımlar incelendiğinde; doğal aydınlatmanın [2] Sev, Ayşın. (2009). Sürdürülebilir Mimarlık. Yem
geniş cam yüzeyler ve şeffaf cepheler aracılığıyla sağlandığı Yayınları, İstanbul.
görülmektedir. Alışılagelmiş masif görünümlü okul binaları; [3] Arsan, Z.D. (2008). Türkiye’de Sürdürülebilir Mimari.
yerini geniş, şeffaf geometrik formlara bırakmıştır. Mimarlık Dergisi, 340, TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
İç mekan termal konforunu sağlamak amacıyla kullanılan [4] Şahin, B. E.,Dostoğlu, N. (2015). Okul binaları
aktif ve pasif sistemlerin yanı sıra öğrencilerin gözlemine tasarımında sürdürülebilirlik, Uludağ Üniversitesi
açık bir sistem olarak geliştirilen güneş bacaları Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 20 (1), 75-91.
kullanılmaktadır. Dersliklere eklenen kış bahçeleri tampon
bölge oluşturarak ısı kaybını önlemektedir. [5] Henderson, K., Tilbury, D. (2004). Whole-School
Approaches to Sustainability: An International Review of
Okullarda iç hava kalitesini sağlamak için dünya Sustainable School Programs.
genelinde geliştirilen malzeme teknolojilerinden
yararlanılmaktadır. Bu bağlamda sağlıklı malzeme [6] Tavşan, F., Yanılmaz, Z. (2018). Çevresel Tasarım
sertifikasına sahip malzemeler tercih edilmektedir. Kriterlerinin Sürdürülebilir Eğitim Yapıları İç Mekânlarına
Etkisi, Dicle Üniversitesi I. Uluslararası Mimarlık
Sürdürülebilir malzeme seçiminde, doğal ve yerel Sempozyumu, Diyarbakır
malzeme kullanımı önem kazanmaktadır. Gelişen teknolojiler
doğrultusunda akıllı malzeme kullanımının yaygınlaştığı [7] Karadayı, T., Yüksek, İ., Tunçbiz, İ. (2017). İlkokul
görülmektedir. Plastik esaslı malzemelerin kullanımı Binalarının Ekolojik Açıdan İyileştirilmesi: İstanbul Tuzla
azalırken ahşap gibi doğal malzemeler hem yapım sisteminde Tapduk Emre İlkokulu Örneği, Mehmet Akif Ersoy
hem de donatılarda yoğun olarak kullanılmaktadır. Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 8 (1), 22-
33.
Öğrencileri beton duvarlar arasına hapseden okul mimarisi
yerine doğa ile iç içe, mevcut topografyaya uyumlu okul [8] Demir, A. (2012). Yeşil Okul: Çevre, Sağlık Ve Eğitime
tasarımları önem kazanmıştır. Yapı kütlesi, bulunduğu Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
çevrenin doğal özelliklerini iç mekânda da barındırarak
[9] Kocabaş, İ., Bademcioğlu, M. (2016). Eğitim Binalarında
derslikleri doğanın birer parçası haline getirmektedir. Verilen
Sürdürülebilirlik, International Online Journal of
eğitim doğrultusunda yaratıcı bina tasarımları yapıldığı
Educational Sciences Dergisi, Cilt 8 (3), 180-192.
gözlenmiştir.
[10] Bulgurcu, H., İlten, N., Coşgun, A. (2005). Okullarda İç
Klasik eğitim yaklaşımında karşımıza çıkan dört duvar
Hava Kalitesi Problemleri Ve Çözümler, VII. Ulusal Tesisat
arasına sıkışmış derslikler yerine; esnek, duvarsız, sınırları
Mühendisliği Kongresi
olmayan eğitim mekânları tercih edilmektedir. Bu yaklaşımla
tasarlanan, herhangi bir somut bölücüyle ayrılmayan ya da [11] Kayıhan, S.,Tönük, S. (2011). Sürdürülebilirlik
dönüştürülebilir derslikler ve koridorlar tasarlandığı Bilincinin İnşa Edileceği Binalar Olma Yönü ile Temel
gözlenmiştir. Eğitim Okulları, Politeknik Dergisi, Cilt 14 (2), 163-171.
Eğitim yapılarının sürdürülebilirliğini sağlayan çağdaş
yaklaşımlardan biri de okulun bölge halkına da hizmet
287
[12] Özburak, Ç., Akkar, Y. (2017). Çağdaş Okul Öncesi

Yapılarda “Geleceğin Derslik Modelleri”, Iıı.Cyprus
Internatıonal Congress Of Educatıonal Reseach, North
Cyprus
İnternet Kaynakları
[URL-1] https://www.dezeen.com/2016/03/08/hakusui-
nursery-school-yamazaki-kentaro-design-workshop-sakura-
chiba-prefecture-japan-kindergarten-stepped/ Erişim Tarihi:
05.11.2018
[URL-2] http://www.carboun.com/sustainable-design/a-
damascus-school-revives-traditional-cooling-techniques/
Erişim Tarihi: 08.11.2018
[URL-3] https://www.white-design.com/architecture/all-
projects/kingsmead-primary-school/ Erişim Tarihi:
01.11.2018
[URL-4] http://www.arkitera.com/proje/2140/ted-ronesans-
koleji Erişim Tarihi: 05.11.2018
[URL-5] https://www.dezeen.com/2017/03/10/micro-house-
kindergarten-encourages-play-hibinosekkei-saga-japan/
[URL-6] https://www.archdaily.com/804930/jean-moulin-
high-school-duncan-lewis-scape-architecture Erişim Tarihi:
05.11.2018
[URL-7] https://www.archdaily.com/781867/nursery-fields-
forever-reconnects-early-childhood-education-with-
nature/56baa467e58ece292700006b-nursery-fields-forever-
reconnects-early-childhood-education-with-nature-image
[URL-8] https://www.egitimpedia.com/dunyanin-en-
yenilikci-okullari/ Erişim Tarihi: 08.11.2018
[URL-9] http://www.breeam.com/case-study-brandon-
primary-school Erişim Tarihi: 05.11.2018
288
Volume 3 (2018), 289-293
Flexible Design Approaches in Children's Furniture

Filiz Tavşan1*, H. Beril Bal 2+ and Merve Gerçek 3
1Interior
Architecure, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
2InteriorArchitecture, Avrasya University, Trabzon, Turkey
3Architecure, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
+Speaker: berilki@hotmail.com
Abstract – Childhood is a sensitive period in which human life is shaped and the environment in which the child interacts is of
great importance. Since the child has a constantly evolving and changing structure, its furniture needs to be changed in terms
of both function and size over time. For this reason, flexibility is an important criterion which can be defined as the use of
furniture for different actions in the design of children's furniture. In addition to allowing the furniture to be used for a longer
period of time, it is also important for the child to offer an environment in which he or she can explore. Themed furniture,
which is often found on the market today, is made up of themed furniture and classic furniture that reflects the fashion of the
sector. Therefore, in this study, flexibility in the design of children's furniture; sustainability approaches.
Within the scope of the study, 30 multi unit furniture for children aged 0-12 years were analyzed according to the flexible
design criteria in the literature. Sustainable design criteria have also been utilized in order to ensure sustainable use of furniture
while determining the flexibility criteria. Flexibility in children's furniture design; In order to ensure sustainability throughout
the product use, different aspects have been tried to be determined. It has been found that flexibility is achieved with density,
multifunctionality, portability and convertibility. With the new design concept designed in this way, it can be concluded that
the furniture can be used as a play tool because it can be used in different age periods of the child and can be used as a game
tool.
Keywords – Children, Children's Furniture, Flexibility, Flexibility in Children's Furniture, Sustainability in Children's
Furniture
Özet – Çocukluk dönemi insanın tüm yaşamının şekillendiği hassas bir dönemdir ve çocuğun gelişimi üzerinde, etkileşim
halinde olduğu çevrenin önemi büyüktür. Çocuk sürekli gelişen ve değişen yapıya sahip olduğu için mobilyasının da zaman
içinde gerek işlev gerek boyut açısından değişmesi gerekmektedir. Bu nedenle çocuk mobilyası tasarımında mobilyanın farklı
eylemler için kullanımı olarak tanımlanabilen esneklik önemli bir kriterdir. Mobilyanın esnek kullanıma imkan vermesi daha
uzun sure kullanılmasının yanı sıra çocuğa kendi keşfedebileceği bir çevre sunması açısından da önem taşımaktadır.
Günümüzde piyasada sıklıkla rastlanılan somut bir takım tasarım öğeleriyle donatılmış temalı mobilyalar ve sektörün modasını
yansıtan klasik mobilyaların küçük ölçekli halleri bulunmaktadır ve her iki tasarım biçiminin de çocuğun gelişimini
destekleyici herhangi bir öğe barındırmadığını söylemek mümkündür. Bu nedenle bu çalışmada çocuk mobilyası tasarımında
esneklik; sürdürülebilirlik yaklaşımlarına bağlı olarak ele alınmıştır. Çalışma kapsamında 0-12 yaş arası çocuklara hitap eden
30 adet grup mobilya literatürde yer alan esnek tasarım kriterlerine göre analiz edilmiştir. Esneklik kriterleri belirlenirken
mobilya kullanımının sürdürülebilir olarak sağlanması amacıyla sürdürülebilir tasarım kriterlerinden de faydalanılmıştır.
Çocuk mobilyası tasarımında esneklik; ürün kullanımı boyunca sürdürülebilirliğin sağlanması amacıyla farklı yönleriyle
belirlenmeye çalışılmıştır. Esnekliğin yoğunlukla çok işlevlilik, taşınabilirlik ve dönüştürülebilirlikle sağlandığı görülmüştür.
Bu şekilde tasarlanan yeni tasarım anlayışı ile mobilyaların çocuğun farklı yaş dönemlerinde kullanabileceği, kendi başına
değiştirebileceği için oyun aracı olarak da kullanabileceği, çocuğun gelişen ve değişen ihtiyaçlarına da karşılık verebileceği
sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar kelimeler – Çocuk, Çocuk Mobilyası, Esneklik, Çocuk Mobilyasında Esneklik, Çocuk Mobilyasında Sürdürülebilirlik
I. GIRIŞ şekilde organize edilmiş olması gerekmektedir [1]. Çocuk

Çocukluk dönemi insan yaşamının şekillendiği hassas bir gelişimi, doğumdan yetişkinliğe kadar olan dönemde fiziksel,
dönemdir ve çocuğun gelişimi üzerinde, etkileşim halinde bilişsel ve sosyal olmak üzere üç farklı alanda
olduğu çevrenin önemi büyüktür. Bu nedenle çocuk için gerçekleşmektedir [2]. Doğru tasarlanmış fiziksel çevre ve bu
tasarlanan fiziksel çevrenin iyi tasarlanmış ve sistematik bir çevreyi oluşturan öğeler çocuk gelişimine bu üç alanda da
katkı sağlayabilir. Uygun fiziksel çevre çocuğun kendisini
289
Tavşan et al., Flexible Design Approaches in Children's Furniture, ISAS 2018 – Winter, Samsun, Turkey
kantılamasına yardımcı olurken; özgür bir ortam sunarak fonksiyon için faydalanma imkânı sunmaktadır [10].
kendisini ifade etmesine imkan vemektedir. Ayrıca algı, Mobilyada ise esneklik mobilyanın farklı eylemler için
dikkat, kavram oluşturma, bellek ve hatırlama, akıl yürütme kullanımı olarak tanımlanabilmektedir [11]. Mobilyada
ve problem çözme ile yaratıcılık kavramlarının geliştirmesine esnekliği sağlamanın farklı yolları bulunmaktadır. Ökem
de fayda sağlamaktadır [3], [4]. Çocuğa, güven, cesaret, mobilyada esnekliğin, mobilyanın farklı eylemlere hizmet
aidiyet, özgürlük gibi değerler kazandırarak çocuğun etmesi, kullanılmayan bölümlerine farklı işlevler eklenmesi
kendisini keşfetmesinde ve kimliğini oluşturmasında da etkili ve eylem alanlarının üst üste bindirilmesiyle
olmaktadır [5]. Bu nedenle çocuk mobilyası tasarımı gitgide sağlanabileceğini ifade etmiştir [12]
önem kazanan bir unsur haline gelmektedir. Piyasadaki Uzun, mobilyada esnekliği beş farklı başlık altında ele
mevcut çocuk mobilyalarına bakıldığında son zamanlarda almaktadır.
dikkat çeken iki tasarım biçimi görülmektedir. Bunlardan biri  Mobilyanın değişen ihtiyaçları, kendisinde hiçbir
somut öğelerle donatılmış olan temalı mobilyalarken diğeri değişiklik yapılmadan karşılaması,
de modanın etkisiyle ortaya çıkan klasik stillerde tasarlanmış  Mobilya sistemini değiştirmeden mobilyanın birden
ebeveyn mobilyalarının küçültülmüş halleridir [6]. Bu fazla işleve hizmet etmesi
mobilyalar çocuğun gelişimini destekleyici herhangi bir öğe  Mobilya elemanlarının, eklenmesi, çıkarılması veya
barındırmamaktadır. Ayrıca bu tür mobilyaların, çocuğun elemanların ilişkilerinin değiştirilmesi
kendisini tanımasını ve yeteneklerinin farkına varmasını  Mobilyanın sistemini değiştirmeden, şartları
sağlamasında en etkili aktivite olan oyun unsurunu değiştirmesi
içermediğini, çocuğun yaratıcılığına katkıda bulunmadığını,  Mobilyanın kullanım tercihlerinin değişiklik
öğretici niteliklere sahip olmadığını da söylemek gösterdiği zamanlarda farklı bir amaç için
mümkündür. Özellikle konut mobilyalarında bazı yatma kullanılmasıdır [13]
elemanları dışında çocuğun farklı yaş dönemlerine uygun Mobilyanın konut içerisinde esnek kullanımı hafiflik,
özelliklere sahip mobilyaların olmadığı görülmektedir. sökülebilirlik, katlanabilirlik, depolanabilirlik, hareket
Çocukluk dönemi, vücudun hızlı büyüme gösterdiği bir yeteneği (mobilarite), boyutsal esneklik, işlevsel çeşitlilik,
dönemdir ve mobilyası, büyüyen çocuğun ihtiyaçlarına modülerlik ilkeleri ile sağlanabilmektedir [14], [15].
karşılık vermemektedir. Belirtilen problemlerden dolayı Hafif elemanlarla yapılan mobilyalar, ihtiyacın
mobilyası, çocuk için verimli olmamakta ve uzun ömürlü karşılanması sonunda yer değiştirebilme ya da tamamıyla
kullanım sağlamamaktadır. Bu nedenle atıl hale gelen mekandan kaldırılıp, depolanabilme özelliğini de kazanırlar
mobilya aile için ekonomik yük haline gelmesinin dışında [16]. Hafiflik ilkesinin yanı sıra boyut küçültme anlayışına
çevre için de atık olarak tehdit oluşturmaktadır. bağlı tasarlanmış mobilyanın konut içerisinde yer
Çocuk sürekli gelişen ve değişen yapıya sahip olduğu için değiştirmesine imkan vermektedir. Sökülebilirlik ve
mobilyasının da zaman içinde gerek işlev gerek boyut katlanabilirlik mobilyanın konut içerisinde depolanmasını
açısından değişmesi gerekmektedir ve çocuk mobilyası sağlarken mobilyanın nakliyesini de kolaylaştırmaktadır.
tasarımında mobilyanın farklı eylemler için kullanımı olarak Sökülebilirlik ve katlanabilirlik ilkelerine bağlı olarak
tanımlanabilen esneklik önemli bir kriterdir. Mobilyanın mobilya hacminin küçülmesi kullanılan ambalaj miktarını da
esnek olması daha uzun sure kullanılmasına imkan vererek azaltarak sürdürülebilirliğe katkı sağlamaktadır.
ürün kullanımının optimizasyonuna katkı sağlmaktadır. Depolanabilirlik mobilyanın kullanılmadığı zaman
Doğal çevreye olumsuz etkileri en aza indiren veya ortadan depolanması ya da nesnelerin mobilyanın içinde
kaldıran ve bu şekilde çevre kalitesini en üst düzeye çıkarmak depolanmasıyla sağlanırken, katlanabilirlik, sökülebilirlik
isteyen sürdürülebilir tasarım, günümüzde bir çok alanda ilkeleriyle de desteklenebilmektedir. [17].
kendisini gösteren bir bir tasarım felsefesidir [7]. Yeniden Boyutsal esneklik, mobilyaların boyutlarının ayarlanabilir
üretim, yeniden kullanım, ısı, enerji, katı atık, maliyet nitelikte olması açısından önem taşımaktadır. Aynı mekan
azaltılması, kolay montaj, geri dönüşüm gibi ortak özelikler içerisinde gerçekleşen farklı eylemlere cevap vermek zorunda
yanında, ürün hizmet ilişkisini göz önünde tutmakta olup olan mobilyalar kullanıcıların antropometrik ölçülerine
bireyin fiziksel ürün ihtiyacını en aza indirgemeyi uygunluk göstermelidir [18]. Çocukluk döneminin çocuğun
hedeflemektedir [8]. Sürdürülebilir bir ürün tasarlama ürün fiziksel özelliklerinin de hızla değiştiği bir dönem olması
ömrünün bütün aşamalarını göz önünde bulundurmayı nedeniyle çocuk mobilyasının boyutlarının adapte edilmesi /
gerektirir Bu aşamalardan birini oluşturan ürün kullanımı uyarlanabilmesi önem taşımaktadır. Mobilyada işlevsel
aşaması ürün yaşamının faydasını artırarak; ürünün ömrünün çeşitlilik, içerisinde belirli bir düzende yerleştirilmiş birden
uzatılmasını sağlamaktadır [9]. Uzun ve faydalı bir yaşam, fazla işlevin yer almasıyla ve komple bir amaca hizmet
ürünün atık olmasını ve yeni ürün alternatiflerinin etmesiyle sağlanabilmektedir.
üretilmesini engelleyerek çevresel etkiyi azaltmaktadır. Bu Modülerlik işlevsel açıdan ele alındığında tasarımın temel
yüzden mobilyanın esnek olması, çocuğun değişen ilkelerinden birini oluştururken farklı işlevler yapan birimler
özelliklerine ve gereksinimlerine uyum sağlamakta, çocuğun üreterek, bunları birleştirerek çeşitli işlevler ortaya
mobilyasını uzun süre verimli kullanmasına neden koymaktadır. Modüler tasarım bileşenler arasında etkileşimi
olmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada çocuk mobilyası minimize ederek bu bileşenlerin bağımsız olarak
tasarımında esneklik; sürdürülebilirlik yaklaşımlarına bağlı tasarlanmasını ve üretilmesini sağlamaktadır. Modülerlik için
olarak ele alınmıştır. tasarlanan her bileşen bir ya da birden fazla işlevi yerine
A. Mobilyada Esneklik getirmek üzere yapılır [19]. Mobilyada modülerlik, konut
içerisinde ortaya çıkan ihtiyaçları farklı oranlarda
Esneklik; yapı sistemini değiştirmeden aynı tasar ünitesinin karşılayacak şekilde oransal bölünmeler yaratarak, ortaya
farklı kullanıcı gereksinimlerine cevap verme yeteneğI olarak çıkarılan modülleri yan yana ve/veya üst üste getirerek,
tanımlanmaktadır. Kullanıcıya aynı hacimlerden birden fazla ihtiyacı tam olarak karşılama sistemi olarak tanımlanır [20].
290
Modüler mobilyalar; kullanıcının değişen veya çeşitlenen

ihtiyaçlarına cevap verebilmektedir. Çocuk mobilyasının
modüler olması, mobilya sistemini oluşturan elemanların
değiştirilebilir olmasını sağlamakta ve standart modüllerden
farklı düzenlemeler yapılmasına imkan vermektedir.
II. MATERYAL VE METOT My Tree Ohplay Olla

Çocuk mobilyası tasarımında esnekliğin sürdürülebilirlik
yaklaşımlarına bağlı olarak belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmada örneklem grubunun belirlenmesi için literatürde
yer alan sürdürülebilir çocuk mobilyaları incelenmiştir.
Mobilyalar araştırılırken esneklik ve esneklik ilkelerini
oluşturan kavramlardan faydalanılmıştır. Sürdürülebilir çocuk Oskar at Work Pkolino Desk Pkolino Play
mobilyaları arasından esneklik kriterlerini sağlayan
mobilyalar belirlenmiştir. Örneklem grubu farklı işleve sahip
mobilyalardan oluşan ve bir çok esneklik ilkesini barındıran
grup mobilyalardan seçilmiştir. Örneklem seçimi sırasında
mobilya hakkında yeterince veri bulunması ve mobilyanın
üretilmiş olması kriterleri de göz önünde bulundurulmuştur.
Ayrı işlevlere sahip birimlerin bir araya gelmesiyle oluşan Play Yet Puppy Stacking Throne
kompakt mobilyalar, masa ve oturma elemanı setleri ve
modüllerin kümülatif olarak birleştirilmesiyle farklı
alternatifte mobilyalar meydana getiren sistemlerden oluşan
30 adet mobilya örneklem grubunu oluşturmaktadır (Tablo
1).
Table 1. Örneklem grubunu oluşturan grup mobilyalar
Sumica Tetris The Moon Small
GRUP MOBİLYALAR
The Walrus Family Tunnel UpUp PlayTower
Anteater Boble Any Mal Set Archipel Mobilyalarda esneklik kriterlerinin belirlenmesi amacıyla
Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Avrasya Üniversitesi İç
Mimarlık Bölümü bünyesindeki toplam 30 kişilik
akademisyen gruba anket uygulanmıştır. Analiz çalışması
için anket sonucunda en sık tekrar edilen kavramlardan ve
literatürde yer alan esneklik kriterlerinde faydalanılmıştır.
Big Mama Cake Cfs Kids Set Buna bağlı olarak çocuk mobilyasında esneklik; modülerlik,
eklenbilir–çıkarılabilirlik, dönüştürülebilirlik, hafiflik,
mobilarite, uyarlanabilirlik, çok işlevlilik ve depolanabilirlik–
saklanabilirlik başlıkları altında ele alınmıştır.
Depolanabilirlik–saklanabilirlik ilkesi katlanabilirlik ve
istiflenebilirlik kriterleriyle tanımlanmıştır. Bu kriterlerden
dönüştürülebilirlik, mobilyanın sahip olduğu işlev veya
Donut Ecotots Elephant formun dönüşerek tamamen farklı bir hal alması; eklenebilir -
çıkarılabilirlik, mobilyanın değişen ihtiyaçları karşılaması
amacıyla farklı bir birim eklenmesi ya da birimin çıkarılması
yoluyla yeni işlev kazanması; hafiflik, hafif elemanlarla
yapılan mobilyaların, taşınarak yer değiştirmesi, mobilarite;
hafiflik ilkesiyle ya da tekerlek gibi bir mobilya bileşeninin
eklenmesiyle mobilyanın yer değiştirmesi olarak
Frida Gpsy Jungle
tanımlanabilir. Depolanabilirlik - saklanabilirlik özelliği,
mobilyanın kullanılmadığı zaman mekan içinde saklanması
ya da farklı bir mekanda depolanmasıdır. Mobilyaların
kullanılmadıkları zamanlarda hacimlerinin küçülmesini
sağlayan katlanabilirlik, iç içe geçmesini, yan yana ya da üst
Mavala Max In Box Mod U Me üste takılabilmesini sağlayan istiflenebilirlik depolanabilmeyi
sağlamaktadır [21]. Örneklem grubuna ait bilgilerden içerik
analizi, kullanım şeklini gösteren görsel ve videolardan da
görsel analiz yapılarak tablo oluşturulmuştur (Tablo 2).
291
Tablo 2. Esneklik kriterlerine gore mobilyaların analizi
çıkarılabilir
Eklenebilir/
Dönüştürülebilir
Hafiflik
Mobilarite
Uyarlanabilir
Çok işlevlilik
III. BULGULAR
Yapılan analiz çalışması sonucunda çocuk mobilyasında
esnekliğin bir çok yoldan sağlanabildiği belirlenmiştir. Ancak
yoğunluklu olarak çok işlevlilik, dönüştürülebilirlik, hafiflik
ve mobilarite ile esnekliğin sağlandığı tespit edilmiştir.
Katlanabilir
Ayrıca iç içe ve üst üste istiflemek yoğun olacak şekilde

depolamaya ve saklamaya imkan verdikleri görülmüştür.
Analiz edilen mobilyaların oturma, yatma, çalışma/etkinlik,
beslenme, depolama ve oyun işlevlerini yerine getirdikleri
görülmektedir. Çok işlevli mobilyların oturma, oyun ve
çalışma işlevlerini yerine getirdiği tespit edilmiştir. Esneklik
İstiflenebilir
kriterlerine göre yapılan analiz çalışmasına bağlı olarak ilke

ve ilkeye uygun olan mobilya örneği tabloda verilmiştir
(Tablo 3).
Tablo 3. Esneklik ilkesi ve mobilya örnekleri
İlke Mobilya Örneği
IV. TARTIŞMA
Modülerlik
Çocukluk dönemi, bireyin tüm yaşamının şekillenmesini

sağlayan hassas bir dönemdir. Bu nedenle çocuk mobilyası
tasarımı gün geçtikçe önemi artan bir tasarım problem haline
gelmektedir. Sürekli değişen ve gelişen bir yapıya sahip olan
çocuğun, mobilyasının da kensidine uyum sağlamasının
yollarından biri esnek tasarıma sahip olmasıdır. Esneklik,
çocuğun mobilyasını uzun sure sıkılmadan verimli bir şekilde
kullanmasını sağlarken çevresel etkisini de en aza
indirgemesine katkı sağlamaktadır. Mobilyanın çok işlevli
292
olması, örneğin sandalyenin altında depolama biriminin [4] N. Aral, G. Baran, S. Erdoğan, ve Ş. Pedük, Çocuk Gelişimi, Ankara
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü,
bulunması, mobilya yüzeylerinin oyun imkanı sunması da
İstanbul: Ya-Pa Yayın, 2011.
esnekliği sağlayarak çocuğun farklı ihtiyaçlarını [5] D. Çukur ve E. G. Delice, “Erken çocukluk döneminde görsel algı
karşılamasını ve mobilyayı daha uzun süre kullanmasını gelişimine uygun mekan tasarımı,” Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve
mümkün kılmaktadır. Çok işlevlilik mobilyada bulunan bir Araştırma Dergisi, 25- 36. 2011.
[6] F. Curaoğlu, “Büyüklerin küçülen dünyası olarak: Çocuk mobilya
özellik olabilirken dönüştürülebilirlik ve eklenebilirlik
tasarımları,” III.Ulusal Mobilya Kongresi, Nisan, Konya, Bildiriler
çıkarılabilirlik ilkeleriyle de farklı işlevlere sahip olabilir. Kitabı, 2015, 1130-1134.
Mobilyanın sistemini değiştirmeden, şartları değiştirme [7] J. F. Mclennan, The Philosophy of Sustainable Design: The Future of
yeteneği olarak tanımlanabilen dönüştürülebilirlik, Architecture, Kansas City: Ecotone Publishing Compony, 2004.
[8] B. Öç, “Sürdürülebilir tasarım: Ürün tasarımı ve üretimi temelinde
mobilyanın farklı bir işleve sahip olmasının yanı sıra boyutsal
malzemelerin geri dönüştürülmesi bilinci,” Yüksek Lisans Tezi,
esnekliği sağlamaktadır. Aynı zamanda çocuğun çevresini İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
yeniden yapılandırabilme ve oyun ihtiyacını karşılayabilmesi [9] U. Tischner ve M. Charter, Sustainable Solutions: Developing
açısından da mobilyanın dönüştürülebilir olması önem Products and Services for The Future. UK: Greenlife Publishing,
2001.
taşımaktadır.
[10] M. Tapan, Prefabrike Elemanlarla Yapımda Esneklik veya
Çocukluk döneminde hareket çocuk için çok önemli bir Değişkenlik, 1972.
aktivitedir. Sahip olduğu merak duygusuyla sürekli hareket [11] O. Uzun, “İşlevsellik ve esneklik kavramlarının salon iç mekanı ve
ederek çevresini keşfetmeye çalışır. Buna paralel olarak donatımı boyutunda analizi,” Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi,
Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2006.
mobilyasını da hareket ettirebilmesi mobilyanın hafifliğiyle
[12] H. S. Ökem, “Minimal konutlarda mobilya tasarımı üzerine bir
veya tekerlekli olmasıyla sağlanabilmektedir. inceleme: Yatak odası örneklemi” , Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri
Mobilyanın kullanılmadığı zaman depolanabilir olması Enstitüsü, İstanbul, 1998.
katlanmasıyla ya da istiflenebilmesiyle mümkündür. Bu [13] O. Uzun, “İşlevsellik ve esneklik kavramlarının salon iç mekanı ve
donatımı boyutunda analizi,” Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi,
durum mobilya hacminin küçülebilir olduğunu ve ürün
Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2006.
yaşam döngüsü içerisinde yer alan dağıtım aşamasında [14] T. Özdemir, “Konut yaşama mekanı mobilyalarının esnek kullanımı,”
kullanılan ambalaj miktarının da azaltıldığını göstermektedir. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Çocuğun kendisinin mobilyayı şekillendirebilmesinin yanı Adana, 1999.
[15] Z. Bayram, “İşlevsellik ve esneklik bağlamında konut iç mekan
sıra sürdürülebilirlik açısından önem taşımaktadır.
tasarımında mobilya kullanımı,” Yüksek Lisans Tezi, Maltepe
Boyutsal esnekliğin sağlanabilmesi mobilyanın Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2011.
boyutlarının çocuğun büyümesine bağlı olarak adapte [16] T. Özdemir, “Konut yaşama mekanı mobilyalarının esnek kullanımı,”
edilmesi/ uyarlanabilmesi ile mümkün olmaktadır. Bu da Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Adana, 1999.
çocuğun mobilyayı farklı yaş dönemlerinde kullanmasına
[17] Z. Bayram, “İşlevsellik ve esneklik bağlamında konut iç mekan
imkan vermektedir. tasarımında mobilya kullanımı,” Yüksek Lisans Tezi, Maltepe
Çocuk mobilyasında esneklik bir çok yoldan Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2011.
sağlanabilmekte olup çocuğun kendisini ifade etmesinde en [18] S. Üst, “Konutlarda iç mekan ile mobilya etkileşimi bağlamında
mobilyaya dair özelliklerin incelenmesi,” Sanat ve Tasarım Dergisi,
etkili  yollardan olan oyuna imkan vermesi açısından da son
Cilt 1, Sayı 15, 103-118, 2015.
derece önemlidir. Çocuğun yaratıcılığını geliştirecek şekilde [19] N. Bayazıt, Tasarımı Anlamak, İstanbul: İdeal Kültür Yay., 2008.
çevresinde değişiklik yapmasını mümkün kılmaktadır. [20] E. Burdurlu ve İ. Baykan, “Dar hacimli konutlar için mobilya
tasarımı”, Journal of Qafqaz, 215, 224. 2001.
V. SONUÇ [21] H. B. Bal, “Çocuk mobilyası tasarımında sürdürülebilirlik yaklaşımı,”
Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Çocuk mobilyası tasarımında esneklik, çocuğa Enstitüsü, Trabzon, 2017.
gelişimine katkı sağlayan bir çevre oluşturulmasını sağlarken,
çocuğun uzun süre verimli olarak kullanabileceği mobilyalara
sahip olmasını sağlamaktadır. Bu açıdan mobilyanın
kullanım ömrünü optimize ederek çevre için tehdit
oluşturmasına engel olmakta ve mobilyanın
sürdürülebilirliğine önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Bu
şekilde yeni tasarım anlayışı ile tasarlanan mobilyaları
çocuğun farklı yaş dönemlerinde kullanabileceği, kendi
başına değiştirebileceği için oyun aracı olarak da
kullanabileceği, çocuğun gelişen ve değişen ihtiyaçlarına da
karşılık verebileceğini söylemek mümkündür. Bu bağlamda
çalışmada ön plana çıkan esneklik yaklaşımlarının, çocuk
mobilyası tasarımı yapılırken dikkate alınması gerekliliği
ortaya çıkmaktadır. Çalışma sonucunda ortaya çıkan
kriterlerin tasarımcılara yeni tasarım kavramları oluşturması
açısından da ışık tutması öngörülmektedir.
KAYNAKLAR
[1] M. Ünal, “Çocuk gelişiminde oyun alanlarının yeri ve önemi,” İnönü
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol 10, 2, 99-109, 2009.
[2] İ. Öz, Çocuk Olmak: Çocuğun Gelişim Dönemleri, İstanbul: Kök
[3] Ş. Ö. Gür ve T. Zorlu, Çocuk Mekânları, İstanbul: Yapı-Endüstri
Merkezi Yayınları, YEM Yayın 75, 2002.
293
Volume 3 (2018), 294-300
Otel Tasarımında Yeni Bir Yaklaşım: Sürdürülebilirlik

Filiz Tavşan1*, Irmak Taş 2+, Zeynep Küçük Yanılmaz3
1İç Mimarlık/Fen Bilimleri Enstitüsü, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
2 İç Mimarlık/Fen Bilimleri Enstitüsü, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
3 İç Mimarlık/Fen Bilimleri Enstitüsü, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*Sorumlu yazar: ftavsan@hotmail.com
+Yazar & Konuşmacı: irmaktas92@gmail.com
Yazar: zynpkucuk@gmail.com
Sunum / Kağıt Türü: Tam Metin
Özet
Küresel ısınma ve çevre kirliliğinin etkileri gün geçtikçe daha çok hissedilmektedir. Çevre üzerindeki etkisi düşünülmeden
tasarlanan yapılar olumsuz etkileriyle bu sorunların başlıca sebeplerindendir. Oteller ise bu yapılar arasında hem çevreyle olan
ilişkisi hem de kullanıcı sayısı ve özellikleri açısından önlem gerektiren yapılardan biri olarak ön plandadır.
Kitle turizminin ivme kazandığı 60’lı yıllardan itibaren artan otel yapıları, çevrenin önemini anlama, kısıtlı kaynakların
verimli kullanımı konularında yetersiz kalmıştır. Bu durumun değişmesi gerekliliği yapılan araştırmalarla ortaya konulmuştur.
Araştırmalarda sıkça rastlanan çözüm önerisi sürdürülebilir otellerdir. Ancak sürdürülebilir tasarım kriterlerinin otel tasarımını
nasıl şekillendireceği ve sağlanacak faydalar için tek bir doğru yoktur. Çalışma kapsamında sürdürülebilir tasarım kriterleriyle
tasarımlanan otel örnekleri üzerinden bu faydalar araştırılmıştır.
Çalışmanın amacı, sürdürülebilir tasarım kriterleri; enerji ve su tasarrufu, aydınlatma, iç ortam hava kalitesi, malzeme ve
ekolojik etkinin; LEED ve BREEAM sertifikalı sürdürülebilir otel örnekleri üzerinden değerlendirilerek yapı formu, çatı,
cephe düzeni, iç mekan ve mobilya tasarımına etkilerinin incelenmesi ve bu tasarım yaklaşımının çevre üzerindeki etkisinin
saptanmasıdır. Tasarıma etki eden ilkeler, LEED ve BREEAM sertifika kriterleri ve literatür incelemesinde yapı tasarımını
doğrudan şekillendiren sürdürülebilir tasarım kriterleridir. Çalışmanın verileri literatür taraması yoluyla toplanmış ve betimsel
desenle analiz edilmiştir.
Çalışmanın örneklem grubu; literatürde yer alan, son on yılda uygulanmış, LEED ya da BREEAM sertifikalı 10 sürdürülebilir
otellerdir.
Çalışma sonucunda, sürdürülebilir tasarım kriterlerinin otel yapı tasarımını şekillendirdiği ve kitle turizminin ivme kazandığı
ilk zamanlardan itibaren çevre etkisi gözetilmeden tasarlanan otellerin aksine doğal ve ekonomik kaynaklar ve insan sağlığı
açısından fayda sağladığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilir Oteller, LEED, BREEAM, Yenilikçi Tasarım
A New Approach to Hotel Design: Sustainability

Abstract
Global warming and the effects of environmental pollution are felt more and more with each passing day. The structures that
are designed without considering the impact on the environment are the main reasons of these problems with their negative
effects. The hotels are in the foreground among these structures with their relationships with both the environment and the
number of users and their characteristics.
The hotel structures, which have increased after 1960's in which the mass tourism has gained momentum, remained
insufficient on the issues of understanding of the importance of the area and efficient use of limited resources. The necessity to
change this situation was put forth with the researches conducted. The common solution proposal found in the researches is the
sustainable hotels. However, there is no single accurate option for how sustainable design criteria will shape the hotel design
and the benefits to be gained. Within the scope of the study, these benefits were analyzed through hotel examples designed
with sustainable design criteria.
294
Tavşan vd., 126, ISAS2018-Winter, Samsun, Türkiye
The aim of the study is to evaluate the sustainable design criteria; energy and water saving, lighting, indoor air quality,
material and ecological impact through LEED and BREEAM certified examples of sustainable hotels and by examining the
effects of the building form, roof, front layout, interior and furniture design, to determine the impact of this design approach on
the environment. Policies that are affecting the design are LEED and BREEAM certificate criteria and sustainable design
criteria that are directly forming the structural design in the literature review. The data of the study has been collected through
literature scanning and has been analyzed by descriptive pattern.
The sample group of the study is 10 sustainable hotels that are LEED or BREEAM certified, which appear in the literature and
have been practiced in the last decade.
As a result of the study, it has been determined that the sustainable design criteria form the hotel's structural design and in
contrast to the hotels designed regardless of environmental effects after the earlier stages of mass tourism gaining momentum,
they gain favor in terms of natural and economical sources and human health.
Keywords: Sustainability, Sustainable Hotels, LEED, BREEAM, Innovative Design
I. GİRİŞ sürdürülebilirlik, sürdürülebilir turizmi eko turizm gibi bir alt

başlık olarak değil tüm faaliyetler ve yapılar açısından bir
60’lı yıllardan sonra sanayi devriminin de etkisiyle uzak
yaklaşım olarak ele almaktır ([2], [3]).
destinasyonlara ulaşılması özellikle de uçak yolculukları ucuz
ve pratik hale gelmiştir. Yine bu yıllarda gelir düzeyi ve boş
‘Sürdürülebilir Otel kavramı daha az enerji ve su tüketen,
zamanlardaki artış her gelir grubundan insan için konaklamalı
seyahat seçenekleri mümkün hale getirmiştir. Bunun CO2 emisyonları azaltılmış, küresel iklim değişikliğine
sonucunda büyük kitlelerin çevrenin imkanlarından pozitif etki sağlayan, çevre dostu yerel ve geri
yararlanması için doğa açısından önemli noktalarda (deniz dönüştürülebilir malzemeler ile inşa edilmiş ve yatırımcısının
kıyıları gibi) yapılan oteller artmıştır. Bu otellerde, kitle sosyal ve çevresel sorumluluğunu belgeleyen bir kavram
turizminin yılın belli dönemlerinde yoğunlaşmasından olarak ortaya çıkmaktadır’ [4].
kaynaklı olarak kullanıcı kapasitesi yüksek tutulmuştur. Kitle
turizminin yarattığı rekabet ortamında kullanıcı ilgisini canlı Günümüzde pek çok otel ise sadece kitle turizminin
tutma isteğiyse; yerellik, özgünlük ve sadelikten uzak kısa gerçekleşeceği alan olmaktan öteye geçememiştir. Bu
ömürlü, moda ve taklit kavramlarıyla ön plana çıkan oteller
durumda yoğun turist nüfusunu aynı kısa sezonda genellikle
tasarlanmıştır ([1], [2], [3]).
kıyı mekânı üzerinde inşa edilen tatil köyü, otel veya temalı
Başlangıçta sonuçları tahmin edilemese de günümüzde çevre otellerde konaklatma, yedirme-içirme, eğlendirme, gezdirme
kirliliği, küresel ısınma gibi sorunların çevre ve insan ve para harcatmaya dayanan kitle turizminin pazar politikası,
üzerinde yaratacağı olumsuz etkiler anlaşılmıştır. Bu
bu alanlar üzerinde taşıma kapasitelerini zorlayan ve bazen
bağlamda turizm yapılarının çevre üzerindeki etkilerine
bakıldığında; tüm turizm sektörü dünyadaki SEG ve CO2 aşan kullanımları ortaya çıkarmıştır. Tüketim ağırlıklı bu
emisyonlarının yaklaşık yüzde 5'ini üretmektedir. Dünya turistik süreç;
geneline bakıldığında yapılar temiz su kaynaklarının yüzde
17'sinin, orman ürünlerinin yüzde 25'inin ve enerji • Yapılaşma bakımından betonlaşmaya bağlı görsel kirlilik,
kaynaklarının yüzde 40'ının tüketiminden sorumludur.
Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, turizm yapıları da yüzde • Ekolojik çevreye dağılım, yoğunluk, kaynak kullanımı
20 gibi bir pay ile bu tüketime ortak olmaktadırlar. Turizm bakımından çevresel kirlilik,
yatırımlarının çevreyi minimum tehdit eder düzeye
gelebilmesi için CO2 ve SEG emisyonlarını bugünkü • Kirliliğe bağlı tür kayıpları ve ekolojik dengenin bozulması,
düzeyden yaklaşık yüzde 30-40 aşağı çekmeleri
gerekmektedir ([4], [5]). • Sosyo-kültürel farklılıklar ve beklentilerin uyuşmaması
bakımından kültürel bozulma olarak kendini göstermiştir
Çevre üzerindeki olumsuz etkinin azaltılması için ([6]).
araştırmacılar çalışmaktadır. Günümüzde bu alanda yapılan
çalışmalar artmıştır. Bu çalışmalarda ön plana çıkan kavram Görsel kirlilik sadece kütlesel beton yapılardan kaynaklı da
sürdürülebilirliktir. Çalışma kapsamında incelen oteller olmamaktadır. Oteller, yerellikten uzaklaşmış
turizm ve mimarlığın ortak unsurudur ve iki alana ait küreselleşmenin de etkisiyle dünyanın herhangi bir yerindeki
sürdürülebilirlik tanımları da çalışma açısından önemlidir. simgesel yapının taklidi bazen birebir tasarımı olmuştur. Ve
Mimar Norman Foster, sürdürülebilir mimarlığı en basit bu durum modanın değişkenliğini de beraberinde getirmiştir.
anlamda, olabildiğince az kaynakla çok iş gerçekleştirmektir Riewoldt’a göre konaklama tesislerinin ekonomik ömrünün
ve bir moda değil, yaşamda kalma meselesi olarak kısaltılmış, konaklama tesisi projeleri günümüzde 10-15
tanımlamaktadır ([2]). Kitle turizmi açısından ise yıllık dönemler üzerine planlanmaktadır ([1]).
295
Bu çalışma kapsamında görsel ve çevresel kirlilik ve kullanımı günümüzde mümkündür. Güneş, rüzgâr, su,
ekolojik dengenin bozulması sorunlarının sürdürülebilir otel biyoyakıt ve jeotermal enerjiler günümüzde tercih edilen
yaklaşımıyla çözümleneceği ön görülmektedir. Kültürel sürdürülebilir enerji çeşitleridir .([2], [17], [18]).
bozulma ve tasarım arasında bağ dolaylıdır, bu nedenle
çalışma kapsamında değerlendirilmemiştir.
Çalışmanın amacı, sürdürülebilir tasarım kriterleri; enerji ve

su tasarrufu, aydınlatma, iç ortam hava kalitesi, malzeme ve
ekolojik etkinin; LEED ve BREEAM sertifikalı
sürdürülebilir otel örnekleri üzerinden değerlendirilerek yapı
formu, çatı, cephe düzeni, iç mekan ve mobilya tasarımına
etkilerinin incelenmesi ve bu tasarım yaklaşımının çevre
üzerindeki etkisinin saptanmasıdır. Çevre hem yapı
tasarımının görsel etkisi hem de doğal kaynaklar anlamında
Şekil 1.Bardessona Otel’in çatısı güneş panellerinin yerleşimi işin düz olarak
ele alınmıştır. Tasarıma etki eden ilkeler, LEED ve tasarlanmıştır. [19]
BREEAM sertifika kriterleri ve literatür incelemesinde yapı
tasarımını doğrudan şekillendiren sürdürülebilir tasarım Enerji kaynakların sürdürülebilir seçilmesi kadar enerjinin
verimli kullanılması da önemlidir. Yapılarda ısıtma, soğutma
kriterleridir. Çalışmanın verileri literatür taraması yoluyla
ve aydınlatma için oldukça fazla enerji harcanmaktadır. Bu
toplanmış ve betimsel desenle analiz edilmiştir. durum mimari boyutun önemini ortaya çıkarmaktadır.
Binanın konumlandırılış şekli, cephe ve çatı tasarımı, pasif
Çalışmanın örneklem grubu; literatürde yer alan 25 otel güneş enerjili ısıtma sistemleri ve yalıtım gibi unsurların rolü
örneğinin yapım yılı, LEED ya da BREEAM sertifikalı olma büyüktür ([2], [17]). Serin çatı olarak adlandırılan beyaz veya
ve hakkında yeterli bilginin elde edilmesi kriterleriyle diğer açık tonlarda renkleriyle daha fazla güneş ışığını
değerlendirilerek 10 otel olarak belirlenmiştir. yansıtarak klima ihtiyacını, enerji tüketimini ve sera gazı
emisyonlarını azaltan çatılarla ilgili araştırmalar tek katlı bir
II. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ binada bu uygulamanın yıllık klima enerji kullanımını %15 ‘e
kadar azaltabileceğini göstermiştir ([20]). Yeşil çatı
Çalışmada literatür taraması yoluyla toplanan veriler uygulamaları da ısı adası etkisine karşı enerji tasarrufu için
betimsel desen ile analiz edilmiştir. Sürdürülebilir tasarım verimli bir yaklaşımdır. Yapay aydınlatma tasarımında akkor
kriterleri yapı tasarımıyla doğrudan ilişkili; enerji ve su lamba yerine floresan lamba tercihi hem kullanım ömrü hem
tasarrufu, aydınlatma, iç ortam hava kalitesi, malzeme ve de yaydığı ışık miktarı açısından verimlidir ([2]).
ekolojik etkidir. Bu kriterlerin örnek otellerin yapı formu,
çatı, cephe süzeni, iç mekan ve mobilya tasarımı üzerine
etkileri incelenmiştir. Çalışma sonucunda, sürdürülebilir
kriterlerle şekillendirilen otellerin görsel ve çevresel kirlilik,
ekolojik denge ve insan sağlığına etkileri değerlendirilmiştir.
Çalışmanın örneklem grubu; incelenen 25 örnekten,

sürdürülebilir uygulamalara teknolojinin olumlu etkisi ve
teknolojinin hızla gelişi sebebiyle son on yıllık dönemde
yapılmış ve LEED ya da BREEAM sertifika sistemlerinden Şekil 2. Mandarin Oriental Otel’in yeşil ve serin çatı uygulamaları ile güneş
biriyle tescillenmiş olan 10 tanesini kapsamaktadır. Örneklem panelleri için düz formlu tasarlanan çatısı [10]
grubu; LEED sertifikalı oteller; Bardessono Otel & Spa
(ABD)([7]), H2 Otel (ABD)([8]), Indigo Otel
(Finlandiya)([9]), Mandarin Oriental Otel (Türkiye)([10]),
Marriott Marquis Otel (ABD)([11]), Tambo Del Inka Otel
(Peru)([12]), Virgin Otel (ABD)([13]) ve BREEAM
sertifikalı; Nh Ribera Del Manzanares Otel (İspanya)([14]),
Royal Christiania Otel (Norveç)([15]), Spinoza Otel
(Hollanda)([16])’ dir.
III. BULGULAR
A. Enerji Tasarrufu
Şekil 3. Spinoza Otel’in doğal havalandırma ve aydınlatma amacıyla
tasarlanan cephesi [21]
Dünya genelinde turizmden kaynaklı CO2 ve SEG
salınımında turizm tesisleri %25 gibi ciddi bir yer tutmaktadır
([3]). Fosil yakıtların kullanımları sonucu hem açığa çıkan
gazlar ve hem de tükenebilir olmaları alternatif kaynaklara
yönelime neden olmuştur. Teknolojinin de yarattığı
imkânlarla sürdürülebilir enerji kaynaklarının yaygın
296
Şekil 4. Indigo Otel’in doğal havalandırma ve aydınlatma amacıyla

tasarlanan odası [22]
Enerji tasarrufu konusunda gelişen teknolojiden

yararlanılmalıdır. Doluluk/boşluk sensörleri, gölgeleme
aygıtları, kontrol panelleri, cam teknolojisi, otomatik
panjurlar tercih edilmelidir.
B. Su Tasarrufu
İnsanlar tarafından kullanılan suyun %80’i temizlenmeden

nehir ve denizlere dökülmektedir ([23]). Bu durum hem
tükenebilir bir kaynak olan içme sularının kirlenmesine hem
de arıtılarak yeniden kullanılabilecek bir kaynağın boşa
gitmesine neden olmaktadır. Bu sebeple sürdürülebilir otel,
daha az su tüketen bir tesis olmakla birlikte, zorunlu olarak Şekil 6. H2 Otel’in yağmur suyu toplama yaklaşımı yapı formunu ve çatısını
kullanılan su miktarını da etkin bir şekilde yönetebilme şekillendirmiştir. [26]
özelliğine de sahip olmalıdır ([3]). Konaklama binalarında
yüksek oranda lavabo ve duş kullanımı olması, gri su C. Aydınlatma
artırması yapılmasını avantajlı kılan bir noktadır. Bu tip
yapılarda yalnızca verimli vitrifiye armatürler ve rezervuarlar Aydınlatma tasarımı; doğal aydınlatma, yapay aydınlatma ve
seçilerek yaklaşık %30-%35 oranında su verimliliği ışık kirliliği olarak değerlendirilmektedir.
sağlanabilmekte, ayrıca gri su arıtmasının yapılarak
Doğal aydınlatma için cam oranı yüksek cepheler gölgeleme
rezervuarlarda kullanılması durumunda, iç mekan su
elemanlarıyla birlikte tasarlanarak kullanıcı konforu
tüketiminde %50'ye kadar su tasarrufu yapılabilmektedir
düşünülerek tasarlanmalıdır. Güneş ışığını mekâna daha iyi
([24]).
alabilmek, iç mekânda daha iyi yayılmasını sağlamak için
Gri su ayrıca doğrudan bahçe sulamasında da pencere açıklıklarında ışık geçirgenliği yüksek, saydam
kullanılabilmektedir. Ancak uzmanlar tarafından arıtılması camlar; pencere karşısındaki ve tavandaki yüzeylerin beyaz
tavsiye edilmektedir. Gri suyun kaynakları; duş, lavabo, renkli ışık yansıtıcılığı yüksek yüzeyler kullanılması gibi
çamaşır ve bulaşık makinelerinin suları oldukları için içerdiği uygulamalar eskiden beri yapılmaktadır. Bu uygulamaların
kimyasallar bitkilere zarar verebilmektedir. Bu durum yanında özellikle güneş ışığını iç mekâna daha iyi almak için
ekolojik olarak olumsuz sonuçlar yaratabilmektedir ([25]). gelişmiş teknolojiler kullanılarak uygulanan bir dizi sistemler
mevcuttur. Bunlardan bazıları ışık rafı, prizmatik paneller,
Şekil 5. Mandarin Oriental Otel’in peyzaj düzenlemesi iklime uygun az su

tüketen bitkilerle yapılmıştır. Peyzaj alanlarının sulanmasında deniz suyu ve
atık sular arıtılarak kullanılmaktadır. [10]
hologrofik optik elemanlar, özel camlar, gün ışığı tüpleridir
Yağmur sularının tutulması ve arıtılarak yeniden kullanımı ([17]).
da su tasarrufu için etkin bir yöntemdir. Yeşil çatılar ile
birlikte tasarlanarak kontrolü de sağlanabilmektedir. Şekil 7. H2 Otel’in doğal aydınlatma kontrolü için tercih ettiği gölgeme
elemanlarının iç mekan ve cephe tasarıma etkisi [27]
İç mekanlarda yapay aydınlatma tasarlanırken, aydınlatma

düzeyi, parıltı dağılımları, kamaşmanın önlenmesi, ışığın
297
yönlendirilmesi, gölgeleme ve ışık renklere dikkat edilmelidir

([17]).
Şekil 11. Marriott Marquis Otel’in avlulu tasarımı hava sirkülasyonu için
alan yaratmaktadır. [31]
E. Malzeme
Seçilen malzemeler; dayanıklı, sağlıklı, geri

dönüştürülmüş/dönüştürülebilir, yenilikçi ve yerel olmalıdır.
Yapa arazisinde mevcutta yapı bulunuyorsa, yapı elemanları
Şekil 8. Virgin Otel’de yapay aydınlatmalarında LED teknolojisiyle
kamaşmayı önleyen ve bölgesel bir tasarım uygulanmıştır.[28] geri dönüştürülerek ya da uygun olması durumunda mevcut
haliyle kullanılmalıdır. Bu şekilde malzemenin ulaşım ve
Işık kirliliği ise gereksiz ve yaydıkları ışık miktarı fazla üretim ve atık giderleri ortadan kalkmaktadır.
aydınlatma elemanlarıyla tasarlanan dış aydınlatmalar, çevre
kirliliğine neden olmaktadır.
Şekil 12. Bardessono Otel lobisinde kullanılan arazideki eski yapının

yeniden boyutlandırılmış tufa taşı ve sertifikalı ahşap malzeme [7]
Şekil 9. Tambo Del Inka Otel’in çevre faktörü düşünülerek tasarlanmış

aydınlatması [29]
Doğal ve yenilenebilir kaynaklardan elde edilmiş olan
malzemeler, üretim sürecinde yapay malzemelere kıyasla çok
D. İç Ortam Hava Kalitesi daha az işlem gerektirdiklerinden enerji etkinliği
sağlamaktadırlar. Yapılarda kullanılan ahşap, bambu, saz,
İç ortam hava kalitesi, sağlıklı ve doğal malzeme kullanımını saman, çavdar sapı, ayçiçeği sapı, mantar gibi bitkisel
ve doğru tasarıma bağlı olarak daimi temiz havayı kaynaklı malzemeler hızla yenilenebilir kaynaklardan elde
gerektirmektedir. edilen doğal malzemelerdir. Bu malzemeler hem daha az
enerji ve işçilikle işlenebilirler hem de yerel olarak temin
İç ortam hava kalitesi mekanik havalandırmadan önce doğal edilme olanakları fazladır ([2]).
havalandırma ile arttırıldığı kanıtlanmıştır. İç ortam havasının
dış ortamdan üç kat daha fazla kirli olduğu yapılan Plastik, boya gibi kimyasal malzemelerin içeriklerinde VOC
araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır. Enerjiden tasarruf ve ve fenol formaldehit gibi bileşikler bulunmamalıdır.
sağlıklı iç mekânlar yaratmak doğal havanın kontrollü bir
şekilde içeriye alınması ile gerçekleştirilebilmektedir ([2]). Tekstil ürünleri için yeşil sertifika programları mevcuttur
böylece malzemenin üretilişinden geri dönüşümüne kadar ki
süreç kontrol edilmektedir.
Şekil 10. Royal Christiania Hotel’in atriumu doğal havalandırmaya olanak

vermektedir. [30]
Şekil 13.Bardessono Otel’de kullanılan tüm yapıştırıcılar, yapışkanlar,
kaplamalar, boyalar, halılar ve kumaşlar iç hava kalitesini iyileştirmek için
düşük uçucu organik bileşikler (VOC) standartlarına uygundur. İç mekan
298
mobilyalarında kullanılan kumaşlar yeşil sertifikalıdır. Halı kaplaması ise oluşmaktadır. Ancak tüm sürdürülebilir oteller, doğal hava
yeşil etiket sertifikasına sahiptir. [7] akışına izin veren, iç ortam kalitesi yükselten tasarımlardır.
F. Ekolojik Etki Avlu, atrium, teras ya da bahçe gibi açık ya da yarı açık
mekanlarla birlikte tasarlanmışlardır. Yapıların arazi
Yapıların inşa edildikleri alanlarda çevre üzerinde en az etki üzerindeki konumu güneş, rüzgar ve peyzaj etkisi gözetilerek
oluşturacak şekilde tasarlanması gerekmektedir. Yapı planlanmıştır.
çevresinde bulunun doğal kaynaklar özellikle atıklardan
Otellerin çatıları ısı adası etkisini azaltmak için serin ya da
korunmalıdır.
yeşil çatı olarak tasarlanmıştır. Düz olan çatılarda güneş
Yapı içinde canlı bitkilerin tercih edilmesi ekolojik katkı panelleri, eğimli ya da kıvrımlı çatılarda ise yağmur suyu
sağlarken iç ortam hava kalitesini yükseltmektedir. toplama sistemleri bulunmaktadır.
Cephelerde, yenileme projesi olan oteller de dahil olmak

üzere cam yoğunluğu fazla, güneş ışığı toplayan ve görsel
konfor için gölgeleyen tasarımlar tercih edilmiştir.
İç mekanlar, doğal havalandırmaya ve aydınlatmaya olanak

sağlayan büyük açılır pencere sahiptir. İç mekanda
tasarımında açık renkli, yalın, ve esnek tasarımlar tercih
edilmiştir. Ortak iç mekanlarda canlı bitkiler kullanılarak
ekolojik etki kullanıcılara yansıtılmıştır. İç mekanda tercih
edilen mobilyalar, doğal malzemelerden tasarlanmış insan
sağlığı ve çevre açısından pozitif ürünlerdir.
Şekil 14. Spinoza Otel farklı yüzeylerdeki canlı bitki tasarımları [21]
Sürdürülebilir otellerle, kitle turizminin ivme kazandığı 60’lı
Yapı dışında gerçekleştirilen peyzaj düzenlemesi ise varsa yıllardan beri inşa edilen çevre faktörünün geri planda kaldığı
bozulmuş arazi ya da bitki örtüsünü restore etmelidir. Peyzaj otellerin temel farkı, kütlesel mimariden uzaklaşılıp doluluk-
düzenlemesinde yerel bitkiler tercih edilmelidir. boşluk oranlarıyla oynanmış, yerel ve kimlikli yapıların
tasarlanması ve bu tasarımlarla doğa üzerindeki olumsuz
Doğal kaynakların korunumu, karbon ayak izinin azaltılması etkinin azaltılmasıdır.
ve sürdürülebilirlik kriterlerinin çoğu ekolojinin korunumu
için imkanlar yaratmaktadır.
V. KAYNAKLAR
[1] S., Altun, M., İnceoğlu, Tatil Amaçlı Konaklama Tesislerinde Zamana
Bağlı Değişim , İTÜ dergisi/a, vol:5, pp:91-96, Sept. 2, 2006.
[2] P., Ercan, Sürdürülebilir Turizm Çerçevesinde Kitle Turizmi Ve Otel
Tasarımlarının İrdelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik
Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2014.
[3] M., Kozak Ed., Sürdürülebilir Turizm Kavramlar- Uygulamalar.
Ankara, Türkiye: Detay, 2014.
[4] N., Canbay, Turizm Sektöründe Yükselen Trend Yeşil Oteller. Yeşil
Bina Sürdürülebilir Yapı Teknolojileri, Sept.-Oct. 9, 2011.
[Online].http://www.yesilbinadergisi.com/yayin/703/turizm-
sektorunde-yukselen-trend-yesil oteller_21183.html#.W5r1zlUzaHs,
[5] B., Mckibben, Düünya. E., Anıl, Çev.. İstanbul, Türkiye: İş Bankası
Şekil 15. Tambo Del Inka Otel’in yapı tasarımı araziye göre Kültür, 2011.
şekillendirilmiştir. Peyzaj düzenlemesi de teraslı olarak araziye müdahalesiz [6] K. P., Ovalı, Kitle Turizmi ve Ekolojik Turizmin Kavram, Mimari ve
tasarlanmıştır.[29] Çevresel Etkiler Bakımından Karşılaştırılması, Megaron Dergisi,
vol:2, pp: 64-79, 2, 2007.
[7] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut: https://bardessono.com/about-
bardessono-yountville-california/environmental-initiatives/
[8] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut: https://h2hotel.com/green/
[9] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut: http://helsinki-
IV. SONUÇLAR boulevard.hotelindigo.com/en/news/hotel-indigo-helsinki-boulevard-
first-hotel-finland-be-awarded-gold-level-leed-certification
Çalışma sonucunda sürdürülebilir tasarım kriterleriyle [10] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut:
http://www.altensis.com/proje/mandarin-oriental-bodrum/
tasarlanan otellerinde enerji ve su tasarrufu, aydınlatma, iç [11] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut:
ortam hava kalitesi, malzeme ve ekolojik etki kriterlerini https://readymag.com/usgbc/hospitality/projects/
sağlamak amacıyla verilen kararların yapı formu, cephe, çatı, [12] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut:
iç mekan ve mobilya tasarımlarını doğrudan etkilediği https://www.businesswire.com/news/home/20110404005047/en/Tamb
o-del-Inka-Luxury-Collection-Resort-Spa
saptanmıştır. [13] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut:
https://readymag.com/usgbc/hospitality/projects/
Sürdürülebilir oteller, şehir içinde ya da dışında olmaları [14] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut: https://www.nh-hotels.com/
sebebiyle farklı form çözümlerine gitmişlerdir. Kırsal [15] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut: http://www.skanska-
alanlarda oteller kullanıcı kapasitelerine de bağlı olarak alçak sustainability-case-studies.com/index.php/latest-case-
studies/item/163-royal-christiania-hotel-norway
katlı ve çok sayı da kütlenin birleşimden oluşurken şehir
otelleri yüksek katlı ve az bazen de tek kütleden
299
[16] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut:

https://www.archdaily.com/880061/hyatt-regency-hotel-amsterdam-
van-dongen-koschuch
[17] S., Sipahi, Otel İç Mekânlarında Enerji Kullanımı Açısından
Sürdürülebilirlik: Antalya Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz
Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 2013.
[18] H., Erdener, S., Erkan, E., Eroğlu, N., Gür, E., Şengül, & N., Baç,
Sürdürülebilir Enerji ve Hidrojen. Ankara, Türkiye: ODTÜ, 2013.
https://www.watg.com/project/bardessono-yountville-california/
[20] L., Mastny, Ed., Dünyanın Durumu 2016 Bir Kent Sürdürülebilir
Olabilir mi?. D., Kutluay, Çev.. İstanbul, Türkiye: İş Bankası Kültür,
2016, vol. 33.
https://www.kamper.at/en/project/spinoza-hotel-amsterdam/
https://www.archdaily.com/639401/hotel-indigo-helsinki-arkkitehdit-
soini-and-horto
[23] A., K., Ateş. National Geographic Kids Mavi Gezegen Serisi:
Sürdürülebilirlik. İstanbul: BETA, 2017.
[24] E.Ç., Gökbaş. Sürdürülebilir Oteller. Tasarım, 272. 2017.
(2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut:
https://yesilmalzemeler.com.tr/News/makale-srdrlebilir-oteller-
tasarim-dergisi.html
[25] G.E., Üstün, A. Tırpancı, Gri Suyun Arıtımı Ve Yeniden Kullanımı.
Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, vol: 20, 2, 2015. doi:
10.17482/uujfe.79618
https://www.dbarchitect.com/project_detail/109/h2hotel.html
https://www.archdaily.com/125039/h2-hotel-david-baker-partners
https://www.rockwellgroup.com/projects/virgin-hotels
https://www.marriott.com/hotels/hotel-photos/cuztl-tambo-del-inka-a-
luxury-collection-resort-and-spa-valle-sagrado/
[30] (2018). [İnternet kaynağı]. Mevcut: http://www.hotel-
r.net/fr/christiania-h%C3%B4tel
[31] (2018). [İnternet kaynağı].
Mevcut:https://www.marriott.com/hotels/hotel-photos/wasco-
marriott-marquis-washington-dc/
300
Volume 3 (2018), 301-304
New Furniture Design Concept in Future Themed Science Fiction Films
Filiz Tavşan1*, Merve Gerçek 2+ and H. Beril Bal 3

1 İnteriorDesign ,Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
2Architecture, Karadeniz Technical University,, Trabzon, Turkey
3 İnterior Design, Avrasya University, Trabzon, Turkey
+Speaker: tanrinur@gmail.com
Abstract- Visually, the space, art branches of the body with the most self-finds, live. Cinema is also one of the most
comprehensive arts offering to the designers. Science fiction films, which are one of the most impressive film genres, are seen
as the most important tools in describing future scenarios on any subject. Science fiction is the creation of scenarios related to
near or far future by combining science and technology elements which are not possible under today's conditions. For future-
themed sci-fi movies, designers conduct research in terms of interior and furniture use of the future and reveal products in line
with future predictions. Most of the time, furniture is brought to the fore especially in order to support the time-space phenomenon
while the film is being shot. These products are sometimes designed in terms of present or past furniture styles, and sometimes
the way to reflect the future is highlighted by highlighting the future emphasis on technological and futuristic phenomena.
The aim of the study is to reveal the innovative design concept of furniture designs used in science fiction films. In this context,
the most recent seven themed sci-fi films of Hollywood cinema will be discussed and the preferred furniture will be studied
through film visuals. Design features of these furniture were determined.
Keywords - furniture, future, science fiction, interior design, design
Gelecek Temalı Bilim Kurgu Filmlerinde Yeni Mobilya Tasarım Anlayışı
Özet – Görsel anlamda incelendiğinde mekân, sanat dallarından en çok sinema ile kendine vücut bulur, yaşar. Sinema ayrıca
tasarımcılara deneyimleme alanı sunan en kapsamlı sanat dallarından biridir. En etkileyici film türlerinden biri olan bilimkurgu
filmleri ise herhangi bir konuda gelecek senaryolarını betimlemede en önemli araçlar olarak görülmektedir. Bilim kurgu yakın
ya da uzak gelecek ile ilgili senaryoların günümüz şartlarında mümkün olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını birleştirerek
kurgulanmasıdır. Gelecek temalı bilimkurgu filmler için tasarımcılar geleceğin iç mekân ve mobilya kullanımları açısından
araştırmalar yapmakta ve gelecek öngörüleri doğrultularında ürünler ortaya koymaktadır. Çoğu zaman mobilyalar film çekilirken
zaman-mekân olgusunu desteklemek amacıyla özellikle ön plana çıkartılmaktadır. Bu ürünler kimi zaman günümüz ya da geçmiş
dönem mobilya stilleri üzerinden tasarlanmakta kimi zamansa gelecek vurgusunu teknolojik ve futuristik olguları ön plana
çıkartarak geleceği yansıtma yolu tercih edilmektedir.
Çalışmanın amacı bilim kurgu filmlerinde kullanılan mobilya tasarımlarınındaki yenilikçi tasarım anlayışını ortaya koymaktır.
Bu kapsamda Hollywood sinemasının son dönemine ait gelecek temalı yedi bilimkurgu filmi ele alınarak, film görselleri
üzerinden tercih edilen mobilyalar incelenmiştir. Bahse konu mobilyaların tasarım özellikleri tespiti yapılmıştır.
Anahtar kelimeler – mobilya, gelecek, bilim kurgu, iç mimarlık, tasarım
I. GİRİŞ Geçmiş, şimdi ve gelecek insan tarafından belirli deneyim,

Sinemanın gelişimiyle beraber mekân ve mekân çeşitliliği algı ve öngörülerle yaşanır. Fakat geçmişimize sadece bir defa
gözle görünür şekilde ivme kazanmıştır. Bu bağlamda çoğu sahip oluruz. Bu bilinçle insan geçmişten aldığı birikimle
yönetmen de filmlerinde mekânı detaylı şekilde kurgulayıp, geleceğini oluşturabileceğini geçmişinin bugününü
senaryoyu destekleyecek şekilde tasarlayıp hatta bazen başrol etkilemesiyle deneyimlemiştir. Bu durum da geleceğe dair
oynatmaktadır. Film türleri içinde alternatif mekanlar üreten bilinmezlik dolayısıyla kaygı ve merak yaratmıştır. Gelişen
ve mekân zenginliği açısından oldukça ürün veren film türü ise insan beyni ise geleceğe dair duyulan bu tür hisleri sorgulama-
bilim kurgudur. Bu tür filmlere sahne olan mekânlar, çözümleme yöntemiyle fethetmek ister. [1]
çoğunlukla sinemanın başka hiçbir türünde rastlanabilen Fakat “geleceği fethetmemiz” mümkün değildir; yine de
mekânlara benzememektedir. Bu mekânları özel kılan bilim bilim kurgu tam ve doğru olarak işini yaptığında geleceği tam
kurgu tanımıdır. anlamıyla fethedemesek bile sorgulayıp ona çokça
301
Tavşan vd., New Furniture Design Concept in Future Themed Science Fiction Films, ISAS2018-winter, Samsun, Türkiye
yaklaşmaktadır [2] ( LeGuin, 1989). Merakla hayal eden insan

kafasındaki düşünceleri gerçeğe dönüştürme eğilimindedir. Bu Araştırma sonucu ulaşılabilen 150 film ele alınarak hesap
gerçekleştirme anın teknolojisine dayanarak kısıtlanmak yapılmıştır. 150 film örneklem grubu formülüne göre
durumunda olduğundan ileri teknolojiden daha zengin olarak hesaplanarak 59 filme indirgenmiştir. 59 film özgün adları ve
beslenip kurgulanması gerekmektedir. İşte tam bu noktada Türkiye’ de vizyona giriş tarihleri verilerek belirli kriterlere
bilim kurgunun gelecek ile olan bağıntısı ortaya çıkmaktadır. göre elemeye tabi tutulmuştur. Filmler izlenerek kriterler
Öte yandan sanatın yedinci dalı olarak adlandırılan sinema işaretlenmiştir. Bu çalışmada bilim kurgu filmlerinde
içinde barındırdığı mekân, zaman zenginliği ile bilim kurguya gelecekte kullanılması olası mobilyaların irdelemesi
aradığı gerçekleşme fırsatını sunmuştur. Bu sebeple bu iki yapıldığından gelecek bilimden ilham alan, yoğun iç mekân
türün buluşmaları çok zaman almamış Georges Melies’in Aya tasarımı ve İleri teknolojiye sahip olan filmler işaretlenmiş ve
Seyahat (1902) filminin seyirciye sunulmasıyla süreç 15 film seçili kalmıştır.
başlamıştır. Stanley Kubrick' in dönüm noktası niteliğindeki
2001: Bir Uzay Destanı (1968) filminden sonra, bilim kurgu Seçili 15 filmin iç mekânda geçen süreleri toplam sürelerine
film türü daha da dikkat çekici olmaya başlamıştır. Sinemanın oranla hesaplanmıştır. Bu hesaplama ile film
ulaşmak istediği hedef kitlesine hızlı ve kolay ulaşımı, kısa süresinin %50’sinden fazlası iç mekânda geçen 7 film
sürede yoğun ileti aktarımına olanak sağlaması, teknolojinin belirlenmiştir. ( Tablo.1)
sunduğu teknikleri kullanabilmesi, bunun için maddi
olanaklara sahip olması ve var olmayanı kurgulayabilme Tablo 1. Kriterleri sağlayan 15 filmin iç mekânda geçen
özellikleriyle sinema tasarım alanına bir zemin süreleri
oluşturmaktadır. [3] Bu zeminde tasarlanan mekânlar, objeler,
özellikle mobilyalar ve yüzeylerle birlikte doku, ışık gibi
sinemasal yardımcılarla izleyiciye zaman algısını vermeye
çalışılmaktadır.
İç mimaride mekânsal gereksinimlerden biri de mobilyadır
ve dolayısıyla mobilya zaman fark etmeksizin mekânı
kurgulanırken kullanılan en önemli araç ve amaç olarak
karşımıza çıkmaktadır. Bu olgu gelecek temalı bilim kurgu
filmleri için tasarlanan/seçilen mekânlar için de geçerlidir.
Gelecek temalı bilim kurgu filmleri İç mekân tasarımı
konusunda oldukça geniş bir çalışma alanı sunmakta ve iç
mimarlar tarafından gelecek üzerine bir öngörü yöntemi olarak
kullanabileceği açıktır.
Araştırma kapsamında gelecek temalı bilim kurgu
filmlerinde mobilya tasarımları incelenmiş ve bu doğrultuda
son dönem Hollywood bilim kurgu filmlerinden 7 tanesi
seçilmiştir. Bu çalışma ile son dönem gelecek temalı Filmler aşağıdaki sıraya (kronolojik) göre düzenlenmiştir:
bilimkurgu filmlerinde kullanılan mobilyaların yenilikçi
mobilya tasarım anlayışına etkilerini belirleyebilmek adına 1. İsyan
filmlerde kullanılan mobilya tasarım kriterlerini tespit ederek 2. Yıldız Savaşları: Bölüm III-Sith’in İntikamı
hayali gelecekte kullanılan mobilyaların tasarım özelliklerini 3. Ada
ortaya koymak hedeflenmiştir. 4. Æon Flux
5. Tron Efsanesi
II. MATERYELLER VE METHOD
6. Gerçeğe Çağrı
Çalışmanın amacına uygun olarak örneklem grubu filmleri 7. Açlık Oyunları: Ateşi Yakalamak
belirlenmiş ve bu filmler içinden belirli kriterlere uygun olacak
şekilde filmlerin seçimi yapılmıştır. Örneklem seçimi ise;
sırasıyla güvenilirlik formülü, basit tesadüfî örnekleme ve
bağımsız değişkene göre belirleme yöntemlerine göre
belirlenmiştir. Veriler; tespit ve analiz yöntemine göre
irdelenmiştir. Çalışmada mobilyalar inceleneceğinden
filmlerde yüksek çözünürlük ve görüntü kalitesi aranmıştır.
Son dönem bilim kurgu filmleri seçilmesinin bir diğer amacı
bu şekilde daha sağlıklı verilere ulaşmak olmuştur.
A. Örneklem Grubu Filmlerinin Seçimi

Bilim kurgu filmlerinin belirlenmesinde etkili olan kriterler
yıl, ülke ve tür olarak seçilmiştir. Bu kriterler filmlerin;
 2003 ile 2013 yılları arası Türkiye’de vizyona Şekil. 1 İsyan Filminden Bir Görsel
girmiş olmaları,
 Amerikan yapımı/ortak yapımı olmaları,
 Belirli yıllar arası gişe hâsılatı listelerinde en
fazla sayıda yer alan türden olmaları şeklinde
sıralanabilir. [4]
302
Tablo.2. Bilim kurgu filmlerinde kullanılan mobilyaların

‘Tasarım Özellikleri’ne göre irdelenmesi
Şekil. 2 Æon Flux Filminden Bir Görsel
III. BULGULAR
Çalışma kapsamında incelenen 7 bilim kurgu filminde tespit

edilen mobilyalar; görsel, işlevsel, teknik, anlamsal tasarım
özellikleri açısından incelenmiş ve irdelemesi yapılmıştır.
Görsel özellikler; yüzey karakteristiği, malzeme ve form
özellikleri olarak 3’e ayrılmıştır. Yüzey karakteristiği renk ve
doku başlıları altında incelenmiştir. Renk; sıcak ve soğuk
olarak 2’ye, doku ise parlak, mat, yarı mat olarak 3’e
ayrılmıştır. Mobilyalarda kullanılan malzemeler metal, ahşap,
plastik, cam ve tekstil olarak 5’e ayrılmıştır. Mobilyaların
formları rasyonel ve organik başlıkları altında incelenmiştir.
İşlevsel özellikler; ergonomik, ikincil işleve sahiplik,
modülerlik, dönüşebilirlik özellikleri şeklinde 4’ e ayrılmıştır.
Teknik özelliklerden biri olan ileri teknoloji ise mobilyaların
gömülü teknoloji içerme ya da interaktif yüzeye sahip olma
özellikleri üzerinden incelenmiştir. Anlamsal özelliklerinden
ise statü göstergesi olarak kullanım tespiti yapılmıştır.
( Tablo.2)
İncelenen bilim kurgu filmlerinde kullanılan mobilyaların

görsel tasarım özelliklerinden, yüzey karakteristiği özelliği
irdelendiğinde; genelde renklerin soğuk, dokuların ise yarı mat
kullanıldığı görülmektedir. Mobilyaların üretiminde malzeme
Şekil. 3 Tron Efsanesi Filminden Bir Görsel olarak ahşap kullanımı yoğunluktadır. Genellikle bilim kurgu
filmleri için seçilen ya da tasarlanan mobilyalar rasyonel
formlara sahiptir.
İşlevsel özelliklerine göre incelenen bilim kurgu

filmlerindeki mobilyalar ergonomi, ikincil işleve sahip olma,
modülerlik ve dönüşebilirlik özellikleri açısından
irdelenmiştir. Bu irdeleme ile genelde mobilyaların
ergonomilerine dikkat edildiği ve çoğunun ikincil işleve
hizmet edecek şekilde tasarlandığı tespit edilmiştir.
Bilim kurgu filmlerinde kullanılan mobilyalar teknik
özelliklerinin altında konuyla alakalı olarak ileri teknoloji
başlığıyla incelenmiştir. Mobilyalarda var olan gömülü
teknolojiler ve interaktif yüzeyler irdelenmiş ve genelde
Şekil. 4 Yıldız Savaşları: Bölüm III-Sith’in İntikamı Filminden Bir mobilyalarda ikincil bir işlev de sağlayan gömülü teknolojiler
Görsel
sayesinde gelecek teknolojisi algısı oluşması sağlanmıştır. [5]
303
Şekil. 5 Ada Filminden Bir Görsel
Tasarım özelliklerinden anlamsal boyutta statü göstergesinin

kullanımı irdelenmiş ve yeterli sayıda statü göstergesi olarak
kullanılan mobilya tespit edilememiştir.
IV. TARTIŞMA
İç mimarlık ve sinema mekânsal ortak yönleri başta olmak
üzere tasarım, senaryo, psikolojik, sosyolojik etmenler de
dâhil olmak üzere birçok ortak paydada buluşmaktadır.
Teknik, anlamsal, fiziksel özellikleri gibi ortak paydaları
üzerinden her iki disiplin de büyük kitlelere ulaşmaktadır. Set
tasarımları ve bu setlerde çalışan tasarımcılar arasındaki ilişki,
iç mekân tasarımları ve iç mimarlar arasındaki ilişkiye
benzemektedir. Mekânı süsleyen ışık, aksesuar gibi öğelerden
biri de her iki disiplinde de kullanılan mobilyalardır. Özünde
tasarım yatan bu iki disiplinin birbirleriyle olan etkileşimleri
ile ortaya çıkan iç mekân ve mobilya ön görüleri geleceğe dair
fikir verici niteliklere sahip olmaktadır. Filmlerde kullanılan
mobilyaların tasarımsal özellikleri filmin kurgusuna bağlı
olarak oluşturulan iç mekân set tasarımlarıyla uyumlu olacak
şekildedir. Bilim kurgu filmlerinde kullanılan mobilyalar
tasarım özelliklerinden görsel özelliklerine göre
incelendiğinde genelde ahşap malzemeden yapılmış olduğu
görülmüştür. Genellikle mobilyalar soğuk renklerde, yarı mat
dokularda ve rasyonel formlarda tasarlanmışlardır. Ergonomik
ve ikincil işleve sahip mobilyalar bu filmlerde yoğunlukla
tercih edilmişlerdir. Mobilyalarda genelde gömülü teknolojiler
gibi ileri teknoloji kullanımları sayesinde gelecek algısı
oluşturulmuştur. Bilim kurgu filmlerinde mobilya tasarımları
genellikle statü göstergesi amacıyla kullanılmamıştır.
V. SONUÇ
Bilim kurgu tasarımcılara geleceği ön görebilme imkanı
verirken bir yandan da deneyimleme olanağı sunar. Dolayısyla
bilim kurgu filmlerinde kullanılan tasarımlar geleceğin bir
nevi canlandırması niteliğinde olmaktadır. Varolan bilgi
birikimi ve gelecek öngörüleri birleştiğinde ortaya çıkan
mobilya tasarımları yenilikçi olarak doğar. Sonuç olarak yeni
mobilya tasarım anlayışını gelecek temalı bilim kurgu filmleri
üzerinden okumak tasarımcılar açısından faydalı ve pratik
olacaktır.
KAYNAKLAR
[1] Heilbroner, R.,1996. Gelecek Vizyonları, Cep Kitapları A.Ş., Kurtiş
Matbaası, No. 11, İstanbul, 19, 28 s.
[2] Le Guin, U., K., 1989, Science Fiction and the Future, Dancing at the
Edge of the World: Thoughts on Words, Women, Places. New York:
Grove Press, 1989.
[3] Kolker, R., 2009. Film, Biçim, Kültür, De Ki Basım Yayım,Ankara
[4] Redfern ,N., 2012. Genre trends at the US box office, 1991 to 2010,
European Journal of American Culture, 31, 2
[5] Gerçek, M., 2014. Bilim Kurgu, Gelecek ve Mobilya, Yayımlanmış
yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
304
Volume 3 (2018), 305-309
RESTRUCTURING OF β -ADMISSIBLE MAPPINGS IN G-METRIC SPACES

AND FIXED POINT THEOREMS
NURCAN BILGILI GUNGOR
Abstract. In 2012 Karapınar and Samet introduced the notion of α ψ contractive mappings
-
and proved some well-known fixed point theorems. On the other hand in 2006 Mustafa and
Sims gave the definition of G-metric space which is the generalization of metric space. In 2013
Algamdi and Karapınar combined these two notions as G β ψ contractive mappings. They
- -
presented and proved related fixed point theorems. In this paper β-admissible mappings in
G-metric spaces are restricted and some fixed point theorems are given. Our main results will
give a new perspective to previous works in G-metrics. Indeed, as a result of a special selection
of the given mappings, we obtained the main results of Algamdi and Karapınar as a conclusion.
1. Introduction and Preliminaries

P∞
We denote by Ψ the set of nondecreasing functions ψ : [0, ∞) → [0, ∞) such that n=1 ψ n (t) <
∞ for all t > 0, where ψ n is the nth iterate of ψ.
In this case, the following lemma can be given.

Lemma 1.1. If ψ ∈ Ψ, then ψ(t) < t for all t > 0.
Definition 1.1. ([1]) Let (X, G) is a G-metric space, T is a self- mapping on X and β :
X ×X ×X → [0, ∞) is a function. We say that T is β-admissible mapping if for all x, y, z ∈ X,
we have
β(x, y, z) ≥ 1 ⇒ β(T x, T y, T z) ≥ 1. (1)
Example 1.1. Let X = [0, ∞) and T : X → X. Define β(x, y, z) : X × X × X → [0, ∞) by

2 ln x if x 6= 0,
Tx = (2)
e otherwise .
and
e if x ≥ y ≥ z,
β(x, y, z) = (3)
0 otherwise .
Then T is β-admissible.
2. Main Results
Firstly, we modify the concept of β-admissible mapping.
Definition 2.1. Let T be a self-mapping on a G-metric space (X, G) and let β, η : X ×X ×X →
[0, ∞) be two functions. We say that T is a β-admissible mapping with respect to η if
x, y ∈ X, β(x, y, z) ≥ η(x, y, z) ⇒ β(T x, T y, T z) ≥ η(T x, T y, T z). (4)
2000 Mathematics Subject Classification. 47H10, 54H25.

Key words and phrases. fixed point, α − ψ contractive mapping, β-admissible mapping, G-metric spaces,
G − β − ψ contractive mapping.
305
BILGILI GUNGOR
Note that if we take η(x, y, z) = 1, then this definition reduces to Definition 1.1. Also, if we
take β(x, y, z) = 1, then we say that T is an η-subadmissible mapping.
Our first result is the following.

Theorem 2.1. Let (X, G) be a G-complete metric space and let T be a β-admissible mapping
with respect to η. Assume that
x, y ∈ X, β(x, y, y) ≥ η(x, y, y) ⇒ G(T x, T y, T y) ≤ ψ(M (x, y, y)), (5)
where ψ ∈ Ψ and
M (x, y, y) = max{G(x, y, y), G(x, T x, T x), G(y, T y, T y), G(x, y, T x),
1
2
G(y, T y, T x), 12 [G(x, T y, T y) + G(y, T x, T x)], (6)
1
3
[G(x, T y, T y) + G(y, T y, T y) + G(y, T x, T x)]}.
Also, suppose that the following assertions hold:
(i) there exists x0 ∈ X such that β(x0 , T x0 , T x0 ) ≥ η(x0 , T x0 , T x0 );
(ii) either T is continuous or for any sequence {xn } in X with β(xn , xn+1 , xn+1 ) ≥ η(xn , xn+1 , xn+1 )
for all n ∈ N ∪ {0} and xn is a G-convergent to x ∈ X, we have β(xn , x, x) ≥ η(xn , x, x) for all
n ∈ N ∪ {0}.
Then T has a fixed point.
Proof. Let x0 ∈ X be such that β(x0 , T x0 , T x0 ) ≥ η(x0 , T x0 , T x0 ). Define a sequence {xn } in
X by xn = T n x0 = T xn−1 for all n ∈ N. If xn+1 = xn for some n ∈ N, then x = xn is a fixed
point for T and the result is proved. Hence, we suppose that xn+1 6= xn for all n ∈ N. Since T
is a β-admissible mapping with respect to η and β(x0 , T x0 , T x0 ) ≥ η(x0 , T x0 , T x0 ), we deduce
that β(x1 , x2 , x2 ) = β(T x0 , T 2 x0 , T 2 x0 ) ≥ η(T x0 , T 2 x0 , T 2 x0 ) = η(x1 , x2 , x2 ).Continuing this
process, we get β(xn , xn+1 , xn+1 ) ≥ η(xn , xn+1 , xn+1 ) for all n ∈ N ∪ {0}. Now, by (5) with
x = xn−1 , y = xn , z = xn ,we get
G(T xn−1 , T xn , T xn ) ≤ ψ(M (xn−1 , xn , xn )) (7)
where
M (xn−1 , xn , xn ) = max{G(xn−1 , xn , xn ), G(xn−1 , T xn−1 , T xn−1 ), G(xn , T xn , T xn ), G(xn−1 , xn , T xn−1 ),
1
2
G(xn , T xn , T xn−1 ), 12 [G(xn−1 , T xn , T xn ) + G(xn , T xn−1 , T xn−1 )],
1
3
[G(xn−1 , T xn , T xn ) + G(xn , T xn , T xn ) + G(xn , T xn−1 , T xn−1 )]}
= max{G(xn−1 , xn , xn ), G(xn−1 , xn , xn ), G(xn , xn+1 , xn+1 ), G(xn−1 , xn , xn ),
1
2
G(xn , xn+1 , xn ), 12 [G(xn−1 , xn+1 , xn+1 ) + G(xn , xn , xn )],
1
3
[G(xn−1 , xn+1 , xn+1 ) + G(xn , xn+1 , xn+1 ) + G(xn , xn , xn )]}
= max{G(xn−1 , xn , xn ), G(xn , xn+1 , xn+1 )},
(8)
which implies
G(xn , xn+1 , xn+1 ) ≤ ψ(max{G(xn−1 , xn , xn ), G(xn , xn+1 , xn+1 )}). (9)
Now, if max{G(xn−1 , xn , xn ), G(xn , xn+1 , xn+1 )} = G(xn , xn+1 , xn+1 ) for some n ∈ N, then
G(xn , xn+1 , xn+1 ) ≤ ψ(max{G(xn−1 , xn , xn ), G(xn , xn+1 , xn+1 )})
= ψ(G(xn , xn+1 , xn+1 )) (10)
< G(xn , xn+1 , xn+1 ),
which is a contradiction. Hence, for all n ∈ N, we have
G(xn , xn+1 , xn+1 ) ≤ ψ(G(xn−1 , xn , xn )). (11)
By induction, we have
G(xn , xn+1 , xn+1 ) ≤ ψ n (G(x0 , x1 , x1 )). (12)
306
RESTRUCTURING OF β-ADMISSIBLE MAPPINGS IN G-METRIC SPACES AND FIXED POINT THEOREMS
In this case, there are ε > 0 and N ∈ N such that

X
ψ n (G(xn , xn+1 , xn+1 )) < ε for all n ∈ N. (13)
n≥N
Let m, n ∈ N. Then, by the rectangular inequality, we get

m−1
X X
G(xn , xm , xm ) ≤ G(xk , xk+1 , xk+1 ) ≤ ψ n (G(xn , xn+1 , xn+1 )) < ε. (14)
k=n n≥N
Consequently, limm,n→∞ G(xn , xm , xm ) = 0. Hence {xn } is a G-Cauchy sequence. Since X

is G-complete, there is z ∈ X such that xn → z as n → ∞. Now, if we suppose that T is
continuous, then we have
T z = lim T xn = lim xn+1 = z. (15)
n→∞ n→∞
So, z is a fixed point of T . On the other hand, since
β(xn , xn+1 , xn+1 ) ≥ η(xn , xn+1 , xn+1 ) (16)
for all n ∈ N ∪ {0} and xn → z as n → ∞, we get
β(xn , z, z) ≥ η(xn , z, z) (17)
for all n ∈ N ∪ {0}. Then from (5) we have
G(xn+1 , T z, T z) ≤ ψ(M (xn , z, z)), (18)
where
M (xn , z, z) = max{G(xn , z, z), G(xn , T xn , T xn ), G(z, T z, T z), G(xn , z, T xn ), 12 G(z, T z, T xn ),
1
2
[G(xn , T z, T z) + G(z, T xn , T xn )],
1
3
[G(xn , T z, T z) + G(z, T z, T z) + G(z, T xn , T xn )]}.
(19)
If we choose M (xn , z, z) > 0, then
G(xn+1 , T z, T z) ≤ ψ(M (xn , z, z)) < M (xn , z, z). (20)
By taking limit as n → ∞ in the above inequality, we have
G(z, T z, T z) = lim G(xn+1 , T z, T z) < lim M (xn , z, z) = G(z, T z, T z) (21)
n→∞ n→∞
which implies G(z, T z, T z) = 0, i.e. z = T z.

By taking η(x, y, z) = 1 in Theorem 2.1, we have the following Corollary.
Corollary 2.1. Let (X, G) be a G-complete metric space and let T be a β-admissible mapping.
Assume that
x, y ∈ X, β(x, y, y) ≥ 1 ⇒ G(T x, T y, T y) ≤ ψ(M (x, y, y)), (22)
where ψ ∈ Ψ and
1
2
1
3
(i) there exists x0 ∈ X such that β(x0 , T x0 , T x0 ) ≥ 1;
(ii) either T is continuous or for any sequence {xn } in X with β(xn , xn+1 , xn+1 ) ≥ 1 for all
n ∈ N ∪ {0} and xn is a G-convergent to x ∈ X, we have β(xn , x, x) ≥ 1 for all n ∈ N ∪ {0}.
By taking β(x, y, z) = 1 in Theorem 2.1, we have the following Corollary.
307
BILGILI GUNGOR
Corollary 2.2. Let (X, G) be a G-complete metric space and let T be an η-subadmissible
mapping. Assume that
x, y ∈ X, η(x, y, y) ≤ 1 ⇒ G(T x, T y, T y) ≤ ψ(M (x, y, y)), (24)
where ψ ∈ Ψ and
1
2
1
3
(i) there exists x0 ∈ X such that η(x0 , T x0 , T x0 ) ≤ 1;
(ii) either T is continuous or for any sequence {xn } in X with η(xn , xn+1 , xn+1 ) ≤ 1 for all
n ∈ N ∪ {0} and xn is a G-convergent to x ∈ X, we have η(xn , x, x) ≤ 1 for all n ∈ N ∪ {0}.
Clearly, Corollary 2.1 implies the following results.
Corollary 2.3. (Corollary 27 of [2]) Let (X, G) be a G-complete metric space and let T be a
β-admissible mapping. Assume that for ψ ∈ Ψ,
β(x, y, y)G(T x, T y, T y) ≤ ψ(G(x, y, y)), (26)
holds for all x, y ∈ X. Also, suppose that the following assertions hold:
Corollary 2.4. (Theorem 25 and Theorem 30 of [2]) Let (X, G) be a G-complete metric space
and let T be a β-admissible mapping. Assume that for ψ ∈ Ψ,
x, y ∈ X, β(x, y, y)G(T x, T y, T y) ≤ ψ(M (x, y, y)), (27)
where
M (x, y, y) = max{G(x, y, y), G(x, T x, T x), G(y, T y, T y),
G(x,T y,T y)+G(y,T y,T y)+G(y,T x,T x) (28)
3
}.
Example 2.1. Let X = [0, ∞) be endowed with the G-metric
G(x, y, z) = |x − y| + |y − z| + |z − x| for all x, y, z ∈ X. (29)
Define T : X → X by
x

if x ∈ [0, 1],
3(x+1)
Tx = (30)
3x if x ∈ (1, ∞).
Define also β : X × X × X → [0, ∞) and ψ : [0, ∞) → [0, ∞) by

3 if x, y, z ∈ [0, 1],
β(x, y, z) = (31)
0 otherwise
and
1
ψ(t) = t. (32)
3
308
RESTRUCTURING OF β-ADMISSIBLE MAPPINGS IN G-METRIC SPACES AND FIXED POINT THEOREMS
We prove that Corollary 2.1 can be applied to T . But Corollary 27 of [2] can not be applied
to T .
Clearly, (X, G) is a G-complete metric space. We show that T is a β-admissible mapping. Let
x, y ∈ X, if β(x, y, y) ≥ 1, then x, y ∈ [0, 1]. On the other hand, for all x ∈ [0, 1] we have
T x ≤ 1. It follows that β(T x, T y, T y) ≥ 1. Hence, the assertion holds. In reason of the above
arguments, β(0, T 0, T 0) ≥ 1. Now, if {xn } is a sequence in X such that β(xn , xn+1 , xn+1 ) ≥ 1
for all n ∈ N ∪ {0} and xn → x as n → ∞, then {xn } ⊆ [0, 1] and hence x ∈ [0, 1]. This implies
that β(xn , x, x) ≥ 1 for all n ∈ N.
Let β(x, y, y) ≥ 1. Then x, y ∈ [0, 1]. We get
G(T x, T y, T y) = |T x − T y| + |T y − T y| + |T y − T x|
|y−x| |y−y| |x−y|
= 3(1+x)(1+y) + 3(1+y)(1+y) + 3(1+x)(1+y)
≤ |y−x|+|y−y|+|x−z|
3 (33)
= 13 G(x, y, y)
≤ 13 M (x, y, y)
= ψ(M (x, y, y)).
That is,
β(x, y, y) ≥ 1 ⇒ G(T x, T y, T y) ≤ ψ(M (x, y, y)). (34)
All of the conditions of Corollary 2.1 hold. Hence, T has a fixed point. Let x = 0 and y = 1,
then
2
β(0, 1, 1)G(T 0, T 1, T 1) = 1 > = ψ(G(0, 1, 1)). (35)
3
That is, Corollary 27 of [2] can not be applied to T .
References
[1] Alghamdi, M. and Karapınar, E., G-β-ψ Contractive-Type Mappings in G-Metric Spaces, Fixed Point
Theory and Applications 2013, 2013:123.
[2] Alghamdi, M. and Karapınar, E., G-β-ψ Contractive-Type Mappings and Related Fixed Point Theorems,
Journal of Inequalities and Applications 2013, 2013:151.
[3] Karapınar, E. and Samet, B., Generalized α − ψ Contractive Type Mappings and Related Fixed Point
Theorems with Applications, Abstract and Applied Analysis 2012, Vol.2012, Hindawi.
[4] Mustafa, Z. and Sims, B., A new approach to generalized metric spaces, Journal of Nonlinear and Convex
Analysis 2006, 7(2),289-297.
[5] Salimi, P., Latif, A. and Hussain, N., Modified --contractive mappings with applications. Fixed Point
Theory and Applications, 2013, 2013(1), 151.
Nurcan Bilgili Gungor,

Amasya University,
Department of Mathematics, Faculty of Science and Arts, 05100, Amasya, Turkey
E-mail address: bilgilinurcan@gmail.com, nurcan.bilgili@amasya.edu.tr
309
Volume 3 (2018), 310-312
FIXED POINTS FOR WEAKLY CONTRACTIVE MAPS ON N-NORMED

SPACES
Abstract. In 1964 Gahler introduced the theory of 2-normed spaces and then 1989 n-normed
spaces was first defined by Misiak. Then some researcher found new results on n-inner product
spaces and n-metric spaces. In 2001 Gunawan and Mashadi studied converges and completeness
in n-normed spaces and they gave a fixed point theorems for some n-Banach spaces. And in
2014 Kır and Kızıltunc defined phi-contraction map in n-Normed Spaces and proved fixed point
theorems which satisfy phi-contraction. On the other hand,in 1997 Alber and Guerre-Delabriere
defined weakly contractive maps and gave theorems in uniformly smooth and uniformly convex
Banach spaces. Then in 2001 Rhoades extended some theorems of their work to arbitrary
Banach spaces for weakly contractions. In this paper the notion of weakly contractive maps
on n-Normed spaces are presented. Also some fixed point theorems for weak contractive maps
are proved. Thus, we will provide a source for new studies related to weak contractions in
n-normed spaces.

We will give some definitions and results in n-normed spaces.
Definition 1.1. ([3]) Let n ∈ N and E be a real vector space of dimension d ≥ n. A real valued
function ||., ..., .|| on E n satisfying the following
n1)||x1 , ..., xn || = 0 if and only if x1 , ..., xn are linearly dependent ;
n2)||x1 , ..., xn | is invariant under permutation;
(1)
n3)||x1 , ..., xn−1 , cxn || = |c|||x1 , ..., xn−1 , xn || for all c ∈ R;
n4)||x1 , ..., xn−1 , y + z|| ≤ ||x1 , ..., xn−1 , y|| + ||x1 , ..., xn−1 , z||,
is called n-norm on E and the pair (E, ||., ..., .||) is called n-normed space.
Definition 1.2. ([3]) A sequence {xn } in a n-normed space (E, ||., ..., .||) is said to be a Cauchy
sequence if limm,n→∞ ||xn − xm , x2 , ..., xn || = 0 for all x2 , ..., xn ∈ E.
Definition 1.3. ([3]) A sequence {xn } in a n-normed space (E, ||., ..., .||) is said to be convergent
if there is a point x in E such that limn→∞ ||xn − x, x2 , ..., xn || = 0 for all x2 , ..., xn ∈ E. If
{xn } converges to x then, we write xn → x as n → ∞.
Definition 1.4. ([3]) A linear n-normed space is said to be complete if every Cauchy sequence
is convergent to an element of E. A complete n-normed space E is called n-Banach space.
Definition 1.5. ([4]) Let (E, ||., ..., .||) be a linear n-normed space, B be a nonempty subset of
E and e ∈ B then B is said to be e-bounded if there exist some M > 0 such that ||e, ..., xn || ≤ M
for all x2 , ..., xn ∈ B. If for all e ∈ B, B is e-bounded then B is called a bounded set.
2. Main Results
Firstly, since each normed space produces a metric space and metric spaces are first countable
topologic spaces the following definition can be given.
2000 Mathematics Subject Classification. 47H10, 310

54H25.
Key words and phrases. fixed point, N-norm, contraction, weak contraction, Banach space.
BILGILI GUNGOR
Definition 2.1. Let (E, ||., ..., .||) be a linear n-normed space, K be a subset of E then the
closure of K is K = {x ∈ E : there is a sequence xn of K such that xn → x}. We say, K is
closed if K = K.
Definition 2.2. Let (E, ||., ..., .||) be a n-Banach space, K a closed convex subset of E. T :
K → K is called weakly contractive if for all x, y, x2 , x3 , ..., xn ∈ K,
||T x − T y, x2 , ..., xn || ≤ ||x − y, x2 , ..., xn || − ψ(||x − y, x2 , ..., xn ||) (2)
where ψ : [0, ∞) → [0, ∞) is continuous and nondecreasing mapping such that ψ(0) = 0,
ψ(t) > 0 for all t > 0 and limn→∞ ψ(t) = ∞. If K is bounded, then the infinity condition is not
necessary.
Lemma 2.1. Every weakly contractive map is continuous.
Proof. Let (E, ||., ..., .||) be a n-Banach space, K a closed convex subset of E and T : K → K is
weakly contractive map. Since each normed space produces a metric space and metric spaces
are first countable topologic spaces, it is enough to show that T is sequentially continuous. So,
assume that {an } is a sequence in K and {an } → a ∈ K that means ||an − a, x2 , ..., xn || → 0
as n → ∞, then
||T an − T a, x2 , ..., xn || ≤ ||an − a, x2 , ..., xn || − ψ(||an − a, x2 , ..., xn ||)
(3)
≤ ||an − a, x2 , ..., xn || → 0(n → ∞).
Hence, {T an } → T a ∈ K (since K is a closed subset of E).

Theorem 2.1. Let (E, ||., ..., .||) be a n-Banach space and K be a closed and bounded subspace
of E. Assume that selfmap T : K → K is a weakly contractive mapping. Then, T has a unique
fixed point in K.
Proof. Let b0 ∈ K and define bm+1 = T bm for all m ∈ N. Since selfmap T : K → K is a weakly
contractive mapping, using (2);
||bm+1 − bm+2 , x2 , ..., xn || = ||T bm − T bm+1 , x2 , ..., xn ||
≤ ||bm − bm+1 , x2 , ..., xn || − ψ(||bm − bm+1 , x2 , ..., xn ||) (4)
≤ ||bm − bm+1 , x2 , ..., xn ||.
Therefore {||bm −bm+1 , x2 , ..., xn ||} is nonnegative nonincreasing sequence, and hence has a limit
a ≥ 0. Assume that a > 0. Since ψ is nondecreasing, ψ(||bm − bm+1 , x2 , ..., xn ||) ≥ ψ(a) > 0
and then from (4),
||bm+1 − bm+2 , x2 , ..., xn || ≤ ||bm − bm+1 , x2 , ..., xn || − ψ(a). (5)
Thus, ||bm+N − bm+N +1 , x2 , ..., xn || ≤ ||bm − bm+1 , x2 , ..., xn || − N ψ(a), this is a contradiction
for N large enough. And so, a = 0. Now, using this fact, we shall show {bm } is a Cauchy
sequence. Assume that ε > 0 is arbitrary. Then, we shall choose N (ε) is such that ||bN −
bN +1 , x2 , ..., xn || ≤ min{ 2ε , ψ( 2ε )} for N large enough. Hence, it is enough to show that if
||x − bN , x2 , ..., xn || ≤ ε then ||T x − bN , x2 , ..., xn || ≤ ε for this arbitrary ε > 0 and N (ε) is such
that ||bN − bN +1 , x2 , ..., xn || ≤ min{ 2ε , ψ( 2ε )}. Indeed,
Case 1: If ||x − bN , x2 , ..., xn || ≤ 2ε , then
||T x − bN , x2 , ..., xn || ≤ ||T x − T bN , x2 , ..., xn || + ||T bN − bN , x2 , ..., xn ||
≤ ||x − bN , x2 , ..., xn || − ψ(||x − bN , x2 , ..., xn ||) + ||bN +1 − bN , x2 , ..., xn ||
≤ 2ε + 2ε = ε. 311
(6)
FIXED POINTS FOR WEAKLY CONTRACTIVE MAPS ON N-NORMED SPACES
ε
Case 2: If 2
< ||x − bN , x2 , ..., xn || ≤ ε, then ψ( 2ε ) ≤ ψ(||x − bN , x2 , ..., xn ||) and
||T x − bN , x2 , ..., xn || ≤ ||T x − T bN , x2 , ..., xn || + ||T bN − bN , x2 , ..., xn ||
≤ ||x − bN , x2 , ..., xn || − ψ(||x − bN , x2 , ..., xn ||) + ||bN +1 − bN , x2 , ..., xn ||
≤ ||x − bN , x2 , ..., xn || − ψ( 2ε ) + ψ( 2ε )
≤ ε.
(7)
Thus, for all ε > 0 there exists N = N (ε) ∈ N such that ||bm − bN , x2 , ..., xn || ≤ ε , for all
m > N . Thus, {bm } is a Cauchy sequence in K. Since K is a closed and bounded subset of
n-Banach space E, {bm } converges to b in K. Also the continuity of T , we obtain
T b = lim T bm = lim bm+1 = b. (8)
m→∞ m→∞
Therefore T has a fixed point in K. Now the uniqueness of fixed point shall be proved. As-
sume that a∗ ∈ K is the another fixed point of T . Using the definition of weakly contractiveness
of T and the property of ψ ( that is ψ(t) > 0 for t > 0),
|a−a∗ , x2 , ..., xn || = |T a−T a∗ , x2 , ..., xn || ≤ |a−a∗ , x2 , ..., xn ||−ψ(|a−a∗ , x2 , ..., xn ||) < |a−a∗ , x2 , ..., xn ||
(9)
∗ ∗
This implies |a − a , x2 , ..., xn || = 0 and thus we get a = a in K. So, the fixed point is
unique.
Corollary 2.1. Let (E, ||., ..., .||) be a n-Banach space and K be a closed and bounded subspace
of E. Assume that there exists k ∈ [0, 1) to provide the selfmap T : K → K is satisfying the
following inequality,
||T x − T y, x2 , ..., xn || ≤ k||x − y, x2 , ..., xn || (10)
for all x, y, x2 , x3 , ..., xn ∈ K,. Then, T has a unique fixed point in K.
Proof. If we choose ψ : [0, ∞) → [0, ∞), ψ(x) = (1 − k)x for using k ∈ [0, 1), then ψ is
continuous and nondecreasing mapping such that ψ(0) = 0, ψ(t) > 0 for all t > 0. Thus, the
all hypothesis of Theorem 2.1 are satisfied and so T has a unique fixed point in K.
References
[1] Alber, Y. I.and Guerre-Delabriere, S., Principle of weakly contractive maps in Hilbert spaces. In New
Results in Operator Theory and Its Applications, 1997 (pp. 7-22). Birkhuser, Basel.
[2] Ghler, S., Lineare 2-normierte Rume. Mathematische Nachrichten,1964 28(1-2), 1-43.
[3] Gunawan, H.and Mashadi, M., On n-normed spaces. International Journal of Mathematics and Mathe-
matical Sciences, 27(10),2001, 631-639.
[4] Kır, M. and Kızıltunc, H., On fixed point theorems for contraction mappings in n-normed spaces. Appl.
Math. Inf. Lett, 2,2014, 59-64.
[5] Misiak, A., n-inner product spaces. Mathematische Nachrichten, 140(1), 1989, 299-319.
[6] Rhoades, B. E., Some theorems on weakly contractive maps. Nonlinear Analysis, 4(47), 2001, 2683-2693.

1)Amasya University,
Department of Mathematics, Faculty of Science and Arts, 05100, Ipekkoy, Amasya, Turkey
312
Volume 3 (2018), 313-316
GENERALIZATIONS OF FIXED POINT THEOREMS FOR MULTIVALUED

MAPS VIA Q-FUNCTIONS
Abstract. In 1996 Kada, Suzuki and Takahashi defined the w-distance mappings on metric
spaces and they proved fixed point theorems for w-distances. In 2008 Homidan, Ansari and Yao
gave the Q-functions on quasi-metric space and they generalized the main results of Kada et
al., since every w-distance is a Q-function. In 2011 Marin, Romaguera and Tirado introduced
the generalization of Q-functions to T0 quasipseudometric spaces and they gave a new fixed
point theorem for T0 quasipseudometric spaces by using Bianchini-Grandolfi gauge functions.
In this paper the generalization of fixed point theorems for multivalued maps via Q-functions
on complete T0 quasipseudometric spaces are investigated. Also, the conclusions related to
previous theorems in this field are given.

In this paper the set of positive integer numbers and the set of nonnegative integer numbers
will be denoted the latter N+ and N , respectively.
By a T0 quasipseudometric on a set X, we mean a function d : X × X → [0, ∞) such that

for all a, b, c ∈ X,
(T0 qpm1) d(a, b) = d(b, a) = 0 ⇔ a = b,
(T0 qpm2) d(a, c) ≤ d(a, b) + d(b, c).
A T0 quasipseudometric d on X that satisfies the condition

0
(T0 qpm1 ) d(a, b) = 0 ⇔ a = b
instead of (T0 qpm1)d(a, b) = d(b, a) = 0 ⇔ a = b,, then it is called a quasimetric on X.
In the sequel we will use T0 qpm instead of T0 quasipseudometric. If d is a T0 qpm on X,

then (X, d) is called quasipseudometric space and if d is a quasimetric on X, then (X, d) is
called quasimetric space.
Given a T0 qpm d on a set X, the function d−1 defined by d−1 (a, b) = d(b, a), is also a T0 qpm
on X, called the conjugate of d, and the function ds defined by ds (x, y) = max{d(a, b), d−1 (b, a)}
is a metric on X, called the supremum metric associated to d.
Thus, every T0 qpm d on X induces, in a natural way, three topologies denoted by τd , τd−1
and τds , respectively, and defined as follows.
(τi ) τd is the T0 topology on X which has a base the family of τd − open balls {Bd (a, ε) : a ∈
X, ε > 0}, where Bd (a, ε) = {b ∈ X : d(a, b) < ε}, for all a ∈ X and ε > 0.
(τii ) τd−1 is the T0 topology on X which has a base the family of τd−1 − open balls {Bd−1 (a, ε) :
a ∈ X, ε > 0}, where Bd−1 (a, ε) = {b ∈ X : d−1 (a, b) < ε}, for all a ∈ X and ε > 0.
(τiii ) τds is the topology on X induced by the metric ds .
2000 Mathematics Subject Classification. 47H10, 54H25.

Key words and phrases. fixed point, w-distance, 313
Q-function, quasi-metric space , quasipseudometric space,
T0 quasipseudometric space, multivalued maps.
BILGILI GUNGOR
Note that if d is quasimetric on X, then d−1 is also a quasimetric, and τd and τd−1 are T1
topologies on X.
Note also that a sequence (an )n∈N in a T0 qpm space (X, d) is τd − convergent (respectively,
τd−1 − convergent ) to a ∈ X if and only if limn→∞ d(a, an ) = 0 (respectively, limn→∞ d(an , a) =
0).
A T0 qpm space (X, d) is said to be complete if every Cauvhy sequence is τd−1 − convergent,
where a sequence (an )n∈N is called Cauchy if for each ε > 0 there exists nε ∈ N+ such that
d(an , am ) < ε whenever m ≥ n ≥ nε .
In this case, we say that d is a complete T0 qpm on X.

Definition 1.1. A Q− function on a T0 qpm space (X, d) is a function Q : X × X → [0, ∞)
satisfying the following conditions:
(Q1)Q(a, c) ≤ Q(a, b) + Q(b, c), for all a, b, c ∈ X,
(Q2) if a ∈ X, M > 0, and (bn )n∈N is a sequence in X that τd−1 − converges to a point b ∈ X
and satisfies Q(a, bn ) ≤ M, for all n ∈ N, then Q(a, b) ≤ M,
(Q3) for each ε > 0 there exists δ > 0 such that Q(a, b) ≤ δ and Q(a, c) ≤ δ imply d(b, c) ≤ ε.
Lemma 1.1. Let Q be a Q − f unction on a T0 qpm space (X, d). Then, for each ε > 0, there
exists δ > 0 such that Q(a, b) ≤ δ and Q(a, c) ≤ δ imply ds (b, c) ≤ ε.
Definition 1.2. A partial metric on a set X is a function p : X × X → [0, ∞) such that, for
all a, b, c ∈ X :
(P 1)a = b ⇔ p(a, a) = p(a, b) = p(b, b),
(P 2)p(a, a) ≤ p(a, b),
(P 3)p(a, b) = p(b, a),
(P 4)p(a, c) ≤ p(a, b) + p(b, c) − p(b, b).
Given a T0 qpm space (X, d), we denote by 2X the collection of all nonempty subsets of X,
by Cld−1 (X) the collection of all nonempty τd−1 − closed subsets of X, and by Clds (X) the
collection of all nonempty τds − closed subsets of X.
2. Main Results
Now, we are ready to give and prove our main results.
Theorem 2.1. Let (X, d) be a complete T0 qpm space, Q a Q− function on X, and T : X →
Clds (X) a multivalued map such that for each a, b ∈ X and u ∈ T (a), there is v ∈ T (b)
satisfying
Q(u, v) ≤ φ(max{Q(a, b), Q(a, u), Q(b, v)}), (1)

where φ : [0, ∞) → [0, ∞) is a Bianchini-Grandolfi gauge function.Then, there exists c ∈ X
such that c ∈ T (c) and Q(c, c) = 0.
Proof. Fix a0 ∈ X and a1 ∈ T (x0 ). If a1 = a0 then we have nothing to prove. By hypothesis,
there exists a2 ∈ T (a1 ) such that
Q(a1 , a2 ) ≤ φ(max{Q(a0 , a1 ), Q(a1 , a2 )}). (2)
314
If a2 = a1 then proof is completed. So we assume that a2 6= a1 .
GENERALIZATIONS OF FIXED POINT THEOREMS FOR MULTIVALUED MAPS VIA Q-FUNCTIONS
If max{Q(a0 , a1 ), Q(a1 , a2 )} = Q(a1 , a2 ) then Q(a1 , a2 ) ≤ φ(Q(a1 , a2 ) < Q(a1 , a2 ). This is a

contradiction. So max{Q(a0 , a1 ), Q(a1 , a2 )} = Q(a0 , a1 ) and Q(a1 , a2 ) ≤ φ(Q(a0 , a1 ). Similarly
we continuing this process, there exists a3 ∈ T (a2 ) such that
Q(a2 , a3 ) ≤ φ(max{Q(a1 , a2 ), Q(a2 , a3 )}). (3)
If a3 = a2 then proof is completed. So we assume that a3 6= a2 .
If max{Q(a1 , x2 ), Q(a3 , a2 )} = Q(a2 , a3 ) then Q(a2 , a3 ) ≤ φ(Q(a2 , a3 ) < Q(a2 , a3 ). This is a
contradiction. So max{Q(a1 , a2 ), Q(a2 , a3 )} = Q(a1 , a2 ) and Q(a2 , a3 ) ≤ φ(Q(a1 , a2 ). From φ
is a Bianchini-Grandolfi gauge function Q(a2 , a3 ) ≤ φ(Q(a1 , a2 ) ≤ φ2 (Q(a0 , a1 )). Following this
process, we get a sequence (an )n∈w with an ∈ T (an−1 ) and Q(an , an+1 ) ≤ φ(Q(an−1 , an )), for all
n ∈ N+ . Therefore
Q(an , an+1 ) ≤ φn (Q(a0 , a1 )), (4)
for all n ∈ N+ . Then, choose ε > 0. Let δ = δ(ε) ∈ (0, ε) is satisfy condition (Q3 ). We will get
that there is nδ ∈ N such that Q(an , am ) < δ whenever m > n ≥ nδ . Indeed, if Q(a0 , a1 ) = 0,
then φ(Q(a0 , a1 ) = 0 and thus Q(an , an+1 ) = 0, P∞ for all n ∈ N+ , then by condition (Q1 ),
Q(an , am ) = 0 whenever m > n. If Q(a0 , a1 ) > 0, n=0 φn (Q(a0 , a1 )) < ∞, so there is nδ ∈ N+
such that
X∞
φn (Q(a0 , a1 )) < δ. (5)
n=nδ
Then, for m > n > nδ , we obtain
Q(an , am ) ≤ Q(an , an+1 ) + Q(an+1 , an+2 ) + ... + Q(am1 , am )
n n+1
≤φP(Q(a 0 , a1 )) + φ (Q(a0 , a1 )) + ... + φm−1 (Q(a0 , a1 )) (6)
∞ j
≤ j=nδ φ (Q(a0 , a1 )) < δ.
In particular, Q(anδ , an ) ≤ δ and Q(anδ , am ) ≤ δ whenever n, m > nδ , thus, by Lemma 1.1 ,
ds (an , am ) ≤ ε whenever n, m > nδ . So (an )n∈w is a Cauchy sequence in (X, ds ), and then it
is simple to see (an )n∈w is a Cauchy sequence in (X, d). Since (X, d) is complete there exists
c ∈ X such that limn→∞ d(an , c) = 0. Next, we obtain that c ∈ T (c). First we prove that
limn→∞ Q(an , c) = 0. Indeed, ε > 0 is given. Fix n ≥ nδ . Since Q(an , am ) ≤ δ whenever m > n,
we get from condition (Q2 ) that Q(an , c) ≤ δ < ε whenever n ≥ nδ . Then we choose for each
n ∈ N+ take bn ∈ T (c) such that
Q(an , bn ) ≤ φ(max{Q(an−1 , c), Q(an−1 , an ), Q(c, bn )}). (7)
In the sequel, the way similar to the previous part of the proof is used, limn Q(an , bn ) = 0 is
obtained and by Lemma 1.1,
lim ds (c, bn ) = 0. (8)
n→∞
So, c ∈ Cl (T (c)) = T (c). It remains to prove that Q(c, c) = 0. Because of c ∈ T (c), we can
ds
get a sequence (cn )n∈N in X such that c1 ∈ T (c), cn+1 ∈ T (cn ) and
Q(c, cn ) ≤ φ(max{Q(c, cn−1 ), Q(c, c), Q(cn−1 , cn )}), ∀n ∈ N+ . (9)
Then, for the all cases we obtain limn→∞ Q(c, cn ) = 0. So, by using Lemma 1.1, (cn )n∈N is a
Cauchy sequence in (X, d)( in fact, it is a Cauchy sequence in (X, ds ) ). Let u ∈ X such that
limn→∞ d(cn , u) = 0. Given ε > 0, there is nε ∈ N such that Q(c, cn ) < ε, for all n ≥ nε . By
using condition (Q2 ), we deduce that Q(c, u) ≤ ε, then Q(c, u) = 0. Since limn→∞ Q(an , c) = 0,
it follows from condition (Q1 ) that limn→∞ Q(an , u) = 0. Therefore, ds (c, u) ≤ ε ≤ ε, for all
ε > 0, from condition (Q3 ). And we get that c = u, thus Q(c, c) = 0.
Corollary 2.1. (Theorem 3.3 in [4]) Let (X, d) be a complete T0 qpm space, Q a Q− function
on X, and T : X → Clds (X) a multivalued map
315 such that for each a, b ∈ X and u ∈ T (a), there
is v ∈ T (b) satisfying
BILGILI GUNGOR
Q(u, v) ≤ φ(Q(a, b)), (10)

where φ : [0, ∞) → [0, ∞) is a Bianchini-Grandolfi gauge function.Then, there exists c ∈ X
Corollary 2.2. (Corollary 3.5 in [4] ) Let (X, p) be a partial metric space such that the induced
weightable T0 qpm space dp is complete and T : X → Clds (X) a multivalued map such that for
each a, b ∈ X and u ∈ T (a), there is v ∈ T (b) satisfying
p(u, v) ≤ φ(p(a, b)), (11)
where φ : [0, ∞) → [0, ∞) is a Bianchini-Grandolfi gauge function. Then, there exists c ∈ X
References
[1] Al-Homidan, S., Ansari, Q. H. and Yao, J. C., Some generalizations of Ekeland-type variational principle
with applications to equilibrium problems and fixed point theory. Nonlinear Analysis: Theory, Methods
and Applications, 69(1), 2008, 126-139.
[2] Kada, O., Suzuki, T. and Takahashi, W., Nonconvex minimization theorems and fixed point theorems in
complete metric spaces. Mathematica japonicae, 44(2), 1996, 381-391.
[3] Latif, A. and Al-Mezel, S. A., Fixed point results in quasimetric spaces. Fixed Point Theory and Appli-
cations, 2011(1), 2011, 178306.
[4] Marn, J., Romaguera, S. and Tirado, P., Q-Functions on Quasimetric Spaces and Fixed Points for Mul-
tivalued Maps. Fixed Point Theory and Applications, 2011(1), 2011, 603861.

Amasya University,
Department of Mathematics, Faculty of Science and Arts, 05100, Amasya, Turkey
316
Volume 3 (2018), 317-321
Diyet Posası ve Kanser

Nural ERZURUM ALİM1*, Kerim Kaan GÖKÜSTÜN 2
1Department of Nutrition and Dietetics, Ankara Yıldırım Beyazıt University, Ankara, Turkey
2 Department of Nutrition and Dietetics, Ankara Yıldırım Beyazıt University, Ankara, Turkey
*Corresponding author: nalim@ybu.edu.tr
+Speaker: nalim@ybu.edu.tr
Özet – Kanser küresel olarak ölümlere neden olan ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Bu sağlık sorununun nedenleri genetik (%5)
ve çevresel etmenler (%95) olarak iki gruba ayrılmaktadır. Çevresel etmenler arasında ise beslenme alışkanlıklarının kanser
oluşumunda önemli bir rolü vardır. Vitamin, mineral ve diyet posasından zengin meyve, sebze ve tam tahıllı ürünlerin
tüketiminin kanser oluşumunu önleyebileceği bildirilmiştir. Bu derlemede diyet posasının kanser üzerine etkilerinin incelenmesi
amaçlanmıştır. Diyet posası çözünür ve çözünmez posa bileşikleri olarak kategorize edilebilmektedir. Çözünür posa bileşikleri
kısa zincirli yağ asitlerinin oluşumunu sağlamakta, glutatyan-S-transferaz (GST) enzim aktivitelerini arttırmakta, siklooksijenaj-
2 (COX-2) ve nükleer faktör kappa beta (Nf-Kβ) aktivitelerini azaltmakta, gut ilişkili lenfoid doku (GALT) yanıtını
düzenlemektedir. Çözünmez posa bileşikleri ise kanserojen moleküllerin emilimini azaltarak, tümör hücrelerinin gelişimini
inhibe ederek kansere karşı koruyucu olabilmektedir. Sonuç olarak diyet posasının çeşitli mekanizmalar aracılığı ile kanser
gelişimini önleyebilmektedir. Ancak altta yatan mekanizma tam olarak açıklanamamıştır. Bu nedenden dolayı posa ile kanser
arasındaki ilişkinin daha iyi anlaşılabilmesi ve altta yatan mekanizmanın net bir şekilde belirlenebilmesi için daha çok çalışma
yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler – Kanser, çözünür posa, çözünmez posa, GALT, Nf-Kβ
Abstract – Cancer is a serious public health problem that causes global deaths. The causes of this health problem are divided
into two groups as genetic (5%) and environmental factors (95%). Among environmental factors, nutritional habits have an
important role in cancer development. It has been reported that consumption of fruits, vegetables and whole-grain products rich
in vitamins, minerals and dietary fiber can prevent cancer development. In this review, we aimed to investigate the effects of
dietary fiber on cancer. The dietary fiber may be categorized as soluble and insoluble fiber compounds. Soluble fiber compounds
provide the production of short chain fatty acids, increase the activities of glutathian-S-transferase (GST) enzyme, reduce the
activities of cyclooxygenase-2 (COX-2) and nuclear factor kappa beta (Nf-Kβ), and regulate the gut-associated lymphoid tissue
(GALT) response. Insoluble fiber compounds are to be protective against cancer by reducing the absorption of carcinogenic
molecules and suppressing tumor cell formation. As a result, dietary fiber may prevent the development of cancer through various
mechanisms. However, the underlying mechanism is not fully explained. For this reason, more studies should be done to better
understand the relationship between fiber and cancer and to clearly determine the underlying mechanism.
Keywords – Cancer, soluble fiber, insoluble fiber, GALT, Nf-Kβ
I- GİRİŞ riskini arttıran önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır

Kanser dünya çapında önemli bir halk sağlığı sorunudur. [3].
Dünyadaki ölüm sebepleri arasında ikinci olduğu Diyet posası ince barsakta sindirime ve emilime dirençli,
bildirilmektedir. Kanser nedeniyle 2018 yılında yaklaşık 10 kolonda tamamen ya da kısmen fermente olabilen bitkilerin
milyon insanın hayatını kaybedeceği tahmin edilmektedir [1]. yenebilen bölümleridir. Sindirilemeyen bazı polisakkaritler,
Dünya genelinde en sık gelişen kanser türleri erkeklerde dirençli oligosakkaritler, lignin ve dirençli nişasta diyet posası
akciğer, prostat, kolorektal, mide ve karaciğer; kadınlarda ise olarak bilinmektedir [4]. Diyet posası çözünür ve çözünmez
meme, kolorektal, akciğer, serviks ve tiroid kanseridir [2]. posa olarak iki gruba ayrılmaktadır. Çözünür posayı pektin,
Kanser oluşumunda birçok etmenin neden olduğu gum, musilaj, dirençli nişasta, inulin, fruktooligosakkaritler;
düşünülmektedir. Bu etmenler genetik ve çevresel olarak ikiye çözünmez posayı selüloz, hemiselüloz ve lignin gibi bileşikler
ayrılmaktadır. Kanser oluşumunda çevresel etmenlerin (%95) oluşturmaktadır [5]-[8]. Genel olarak diyet posası kaynakları
genetik etmenlerden (%5) daha fazla rolü olduğu [9]:
düşünülmektedir. Yanlış beslenme alışkanlıkları çevresel 1- Çözünür posa: Yulaf, arpa, kurubaklagiller, bezelye,
etmenler arasında yer alıp kanser oluşum riskinin %30-35’ini elma, portakal, havuç gibi meyve ve sebzeler, psyllium
oluşturmaktadır. Özellikle meyve, sebze ve tam tahılların ve tohumu
bu besinlerde bulunan vitamin, mineral ve diyet posası gibi 2- Çözünmez posa: Tam taneli tahıllar, buğday kepeği,
bileşiklerin yeterli ve dengeli bir şekilde alınmaması kanser yenebilir tohumlar, meyve kabukları ve karnabahar, yeşil
fasulye, patates gibi sebzelerdir.
317
Alim ve Göküstün, Diyet Posası ve Kanser, ISAS2018-winter, Samsun, Turkey
Posanın fizyolojik olarak birçok yararlı etkilerinin olduğu triptofanaz gibi fekal bakteriyel enzim aktivitelerini azaltarak,
belirlenmiştir. Posa intestinal geçiş zamanını uzatmakta ve serbest radikalleri temizleyerek, hücresel β-katenin, siklin D1
dışkı hacmini arttırmakta, total ve LDL kolesterol, post- ve c-myc düzeylerinin artışını baskılayarak kolon kanserine
prandiyal glikoz ve insulin düzeylerini düşürmektedir [4], karşı koruyucu olabileceği bildirilmektedir [19], [20].
[10]. Ayrıca yapılan çalışmalarda çeşitli mekanizmalar Guar gum, guar fasulyesinde (Cyamopsis tetragonoloba)
aracılığı ile kansere karşı koruyucu olabileceği bildirilmiştir bulunan çözünür posa bileşiğidir. Guar gum fonksiyonel
[11],[12]. Bu çalışmanın amacı çözünür ve çözünmez diyet konstipasyonu önleyerek kolorektal kanser oluşum riskini
posasının kanser üzerine etkilerini değerlendirmektir. azaltmaktadır. Ayrıca glutatyon-S-transferaz enzim
aktivitelerini arttırmakta, anti-inflamatuar ve antioksidan etki
II- MATERYAL VE METOD göstermektedir [21].
Bu derleme çalışmada PubMed, Science Direct ve Google Pektinin tümör hücrelerinin baskılanmasında önemli bir
Akademik gibi very tabanlarından ‘diyet posası’, ‘cancer’, rolünün olmasına ve guar gumun kanser üzerinde olumlu
‘dietary fiber and cancer’, ‘soluble fiber and cancer’, ‘dietary etkilerine rağmen bu posa türlerinin hücre proliferasyonunu
pectin and cancer’, ‘dietary gum and cancer’, ‘resistant starch uyarabileceği düşünülmektedir. Ancak hücre proliferasyonu
and cancer’, ‘dietary inulin and cancer’, ‘dietary ve kanser oluşumu arasındaki ilişkinin sürekli olmadığı
fructooligosaccarides and cancer’, ‘insoluble fiber and bildirilmiştir [11].
cancer’, ‘dietary cellulose and cancer’, ‘ dietary hemicellulose Dirençli nişasta insanlar tarafından sindirilemeyen bir
and cancer’ ve ‘lignan and cancer’ anahtar kelimeleri ile nişasta türüdür. Diyet posası olarak nitelendirilir. Tip I, II, III,
literatür taraması yapılmış ve diyet posasının kanser üzerine ve IV olarak dört alt fraksiyona sahiptir. Tip I tamamen veya
etkileri incelenmiştir. kısmen öğütülmüş tahıllarda, tohum ve kurubaklagillerde; tip
II çiğ patates, yeşil muzda; tip III pişmiş ve soğutulmuş
III- DİYET POSASI VE KANSER patates, ekmekte; tip IV ise kimyasal olarak modifiye edilmiş
Diyet posası kaynaklarının tüketimi ile obezite, diyabet, olup ekmek, kek gibi işlenmiş ürünlerde bulunmaktadır.
kardiyovasküler hastalıklar ve kanser gibi sağlık sorunları Dirençli nişasta kolon kanser göstergelerine karşı olumlu
üzerinde olumlu etkilerinin olabileceği bildirilmektedir. Gıda etkilerinin olduğu ve kolon kanseri riskini azaltabileceği
ve İlaç Dairesi (FDA) meyve, sebze, tam tahıllı ürünler gibi belirtilmektedir [22], [23]. Kolon adenoması alınmış bireyler
posa kaynaklarının tüketiminin kanser oluşum riskini ile yapılan bir çalışmada dirençli nişastanın (28 g/gün) feçes
azaltabileceğini rapor etmiştir. Bu kanserler arasında safra asit konsantrasyonlarını ve sekonder safra asit oranlarını
kolorektal, ince barsak, ağız, larinks ve göğüs kanseri yer azalttığı rapor edilmiştir [24]. Ayrıca dirençli nişastanın ince
almaktadır [13]. barsak mikroflorası tarafından fermente olabildiği, bunun
Diyet posası ile bu kanser türleri arasındaki ilişkiyi sonucu olarak bütirat gibi kısa zincirli yağ asitlerinin
açıklayan bazı mekanizmalar öne sürülmekte ancak bu oluşumunun arttığı ve özellikle bütirat aracılığı ile kolon
mekanizmaların net olmadığı düşünülmektedir. Öne sürülen kanserine karşı koruyucu olabileceği gösterilmiştir [23]. Buna
bazı mekanizmalar [13]: rağmen dirençli nişastanın kısa zincirli yağ asitleri üretimi
a) Kolonda anti-karsinojenik kısa zincirli yağ asit üzerine etkilerinin yetersiz olduğu çalışmalar bildirilmiştir
konsantrasyonlarını arttırmaktadır. [24], [25]. Bu nedenle dirençli nişastanın kolon kanserine karşı
b) Dışkı ağırlığını ve viskozitesini arttırarak mukoza koruyucu etkilerinin belirlenmesine yönelik daha fazla
hücreleri ile kanserojen moleküllerin temasını azaltmaktadır çalışmaya ihtiyaç vardır.
c) Diyet posası karsinojenleri ve safra asitlerini bağlayarak İnülin ve inülin türü fruktanlar hindiba, muz, soğan, buğday
dışkı yoluyla atmını sağlamaktadır. ve sarımsakta bulunan glikoz ve fruktoz ünitelerinden oluşan
d) Diyet posası tüketiminin artmasıyla birlikte antioksidan karbonhidratlardır [26], [27]. Bu karbonhidratların sıçan ve
vitamin ve minerallerin serum düzeyi artmaktadır. farelerde kolon karsinogenezini baskılayabileceği
e) İntestinal sistemde östrojen hormonunun emilimini düşünülmektedir [26]. Sıçanlarla yapılan bir çalışmada
inhibe ederek östrojen atımını arttırmaktadır. inülinin dışkıdaki koliform bakteri sayısını azalttığı, laktobasil
sayısını arttırdığı; kolon dokusunda ise siklooksijenaj-2
A. Çözünür Posa ve Kanser (COX-2) ve nükleer faktör kappa beta (Nf-Kβ) aktivitelerini
Çözünür posa birçok kanserin oluşum riskini azaltmaktadır. azalttığı bildirilmiştir [28]. Sıçanlarda yapılan başka bir
Yapılan çalışmalarda çözünür posanın göğüs kanseri çalışmada inülinin doza bağımlı olarak preneoblastik aberran
riskini %14, gastrik kanser riskini %59, pankreas kanser kript odaklarını %25, %51 ve %65 oranlarında azalttığı
riskini %60 oranında azalttığı bildirilmiştir [12], [14], [15]. belirlenmiştir [29].
Ancak bazı çalışmalarda çözünür posanın kanser oluşum İnülin ve inülin türü fruktanların göğüs kanseri ve tümör
riskinin azalmasına yönelik etkilerinin sınırlı olduğu rapor gelişimi üzerine etkileri araştırılmıştır [30]. Sprague-Dawley
edilmiştir [16], [17]. türü sıçanlarla yapılan bir çalışmada %15 oranında
Pektin genellikle meyve (turunçgil) ve sebzelerde bulunan oligofruktoz takviyesinin meme tümör sayısını azalttığı
galaktoüronik asit polimerleridir [9], [13], [18]. Bu bildirilmiştir [31].
polimerlerin özellikle kolon kanseri üzerinde olumlu Fruktooligosakkaritler hindiba, karahindiba, sarımsak
etkilerinin olduğu bildirilmektedir. Pektin tümör gelişimini (kurutulmuş), pırasa, soğan ve enginar gibi besinlerde bulunan
inhibe etmekte, transformasyon ilişkili mikro/RNA sindirilemeyen oligosakkaritlerdir, [32]. Bu oligosakkaritler
onkogenlerini düzenlemekte ve immün yanıtı uyararak birçok mekanizma aracılığıyla kanser riskini
antikarsinojenik etki göstermektedir. Ayrıca kolonda fermente azaltabilmektedir. Bornet ve ark.’nın yürüttüğü bir çalışmada
edilerek kolon kriptlerinde apoptotik proteinlerin olgunlaşmamış kolon tümör hücrelerinin rejeksiyonunda
regülasyonunda rol alan bütirat gibi kısa zincirli yağ asitlerinin önemli bir rolü olan gut ile ilişkili lenfoid doku (GALT)
oluşumunu sağlayarak, β-glukuronidaz, β-glukosidaz ve yanıtını düzenlediği, kolon bütirat konsantrasyonlarını
318
arttırdığı ve kolon tümör gelişimini baskıladığı bildirilmiştir vaka-kontrol çalışmada yüksek enterolakton düzeylerinin
[33]. serum göğüs kanseri riskini %62 oranında azalttığı
belirlenmiştir. Bu çalışmada enterolakton düzeylerinin diyet
B. Çözünmez Posa ve Kanser ile lignin alımından değil intestinal floranın çeşitliliği ve
Kanser gelişim riskini azaltan önemli bir diğer etmenin ise sayısından kaynaklandığı bildirilmiştir [51]. Ancak yapılan
çözünmez posa tüketimi olduğu belirtilmektedir [34]. başka bir çalışmada serum enterolakton düzeylerinin göğüs
Çözünmez posa kaynakları ise tam tahıllar, meyve ve kanseri riskinin düşüşüyle ilişkili olmadığı rapor edilmiştir
sebzelerdir [9]. Yapılan bir çalışmada günlük 14,7 g tahıl [54]. SDG ve metabolitlerinin kanser üzerine etkilerini
posası alımı ile 1,5 g tahıl posası alımı karşılaştırıldığında inceleyen daha fazla çalışma yapılmalıdır.
gastrik kardia adenokarsinoma görülme riskinin %70 oranında
azaldığı belirlenmiştir [35]. Yapılan başka bir çalışmada IV- SONUÇ VE ÖNERİLER
yüksek tahıl posası alımı ile düşük tahıl posası alımları Diyet posası ince barsak enzimleri tarafından
karşılaştırıldığında gastrik kanser riskinin %31 oranında sindirilemeyen bitki dokularıdır. Çözünür ve çözünmez posa
azaldığı rapor edilmiştir [36]. Kunzmann ve ark.’nın yürüttüğü olarak iki kategoride gruplandırılmaktadır. Diyet posasının 9-
bir çalışmada ise meyve ve sebze posası tüketiminin distal 13 yaş grubundaki erkek ve kız çocuklarda sırasıyla 31 g/gün
kolon ve rektal adenoma insidansını sırasıyla %28 ve %17 ve 26 g/gün; 14-18 yaş grubundaki erkek ve kız çocuklarda
oranlarında azalttığı bildirilmiştir [37]. Sun ve ark.’nın sırasıyla 38 g/gün ve 26 g/gün; 19-50 yaş grubundaki erkek ve
yürüttüğü bir çalışmada çözünmez posa ve meyve posası kadınlarda sırasıyla 38 g/gün ve 25 g/gün; 50 yaş ve üstü erkek
tüketiminin özafagus kanser riskini sırasıyla %63 ve %27 ve kadınlarda sırasıyla 30 g/gün ve 21 g/gün tüketilmesi
oranlarında azalttığı kaydedilmiştir [38]. Descasaux ve önerilmektedir [55]. Türkiye Beslenme Rehberi’ne (TÜBER)
ark.’nın yürüttüğü bir çalışmada çözünmez posa alımının göre ise 7-10 yaş grubundaki bireylerin 16 g/gün 11-14 yaş
prostat kanser riskini %54 oranında azalttığı kaydedilmiştir grubundaki bireylerin 19 g/gün, 15-17 yaş grubundaki
[34]. Ancak yapılan bazı çalışmalardan elde edilen sonuçların bireylerin 21 g/gün, yetişkin bireylerin 25 g/gün posa
çelişkili olduğu görülmektedir [16], [39]. tüketmesi gerekmektedir [56].
Selüloz glikoz monomerlerinden oluşan yeşil bitki ve Diyet posasının diyabet,, obezite, kardiyovasküler
sebzelerin hücre duvarlarında bulunan bir bileşiktir [13]. Bu hastalıklar ve kanser gibi sağlık sorunları gelişim riskini
bileşik fekal transit zamanını kısaltarak kanserojen azaltabileceği düşünülmektedir [57]-[60]. Diyet posası safra
moleküllerin emilimini azaltmakta; kalsiyum, magnezyum ve asitlerini bağlayarak, fermentasyon sonucu kısa zincirli yağ
demir gibi bazı minerallerin emilimini arttırmakta ve safra asiti üretimini arttırarak, barsak geçiş zamanını kısaltarak
asitlerinin verebileceği DNA hasarını inhibe etmekte ve kolon birçok kanserin oluşum riskini azaltmaktadır. Ancak altta
kanserine karşı koruyucu etkilerinin olduğu bildirilmektedir yatan mekanizmanın tam olarak belirlenemediği
[40], [41] bildirilmektedir [13]. Bu nedenle diyet posası ile kanser
Hemiselüloz selüloz gibi bitkilerin hücre duvarlarında arasındaki ilişkinin daha iyi anlaşılabilmesi ve altta yatan
bulunan bir polisakkarittir. Sebze, meyve, kurubaklagil mekanizmanın belirlenebilmesi için daha çok çalışma
posasının yaklaşık üçte birini oluşturur [42]. En iyi kaynağı yapılmalıdır.
tahıl taneleri ve tam tahıllardır [43]. Tahıl taneleri ve tam
tahılların ise göğüs, prostat, kolon ve mide kanseri gibi bazı
kanserlerin önlenmesinde önemli bir rolünün olduğu KAYNAKLAR
bildirilmektedir [44].
[1] (2018) WHO website. [online]. Available:
Lignin tahılların dış tabakasında ve kereviz gibi odunsu http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer
bitkilerin yapısında bulunan bir grup difenolik bileşiktir [45], [2] F. Bray, J. Ferlay, I. Soerjomataram, R.L Siegel, L.A. Torre, and
[46]. Secoisolariciresinol diglycoside (SDG) buğday kepeği ve A. Jemal, ''Global Cancer Statistics 2018: GLOBOCAN Estimates
keten tohumu gibi besinlerde bulunan lignin bileşiğidir [45], of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185
Countries,'' A Cancer Journal for Clinicians., Vol. 0, pp. 1-31,
[47]. Lignin genellikle göz ardı edildiği için bu bileşiğin 2018.
insanlar üzerindeki etkilerini araştıran çalışmaların sayısı [3] R.B. Ruiz, and P.S. Hernández, ''Diet and cancer: risk factors and
yetersizdir [46]. Ancak hem insanlar hem de deney epidemiological evidence,'' Maturitas., Vol. 77, pp. 202-208, Mar.
hayvanlarıyla yapılan çalışmalar SDG ve SDG metabolitlerine 2014.
[4] AAAC Report, ''The Definition of Dietary Fiber 1,'' Vol. 46, pp.
odaklanmaktadır [48]-[51]. SDG intestinal bakteriler 112-126, Mar. 2001.
sayesinde enterodiol ve enterolakton metabolitlerine [5] A. Baysal, Beslenme, Ankara: Hatiboğlu Yayımcılık p. 363-371,
dönüşmektedir [45]. Enterodiol ve enterolakton antioksidan 2012.
ve serbest radikal temizleyici olarak rol almakta, insan kolon [6] K. S. Kalyani Nair, S. Kharb, and D. Thompkinson, ''Inulin dietary
fiber with functional and health attributes—a review,'' Food
tümör hücre gelişimini inhibe etmekte, hormon reseptörlerini Reviews International., vol. 26, pp.189-203, Mar. 2010.
modüle ederek göğüs, uterus ve prostat kanser gelişimini [7] J. Slavin, ''Fiber and prebiotics: mechanisms and health benefits,''
önlemektedir [45], [52], [53]. Nutrients., Vol. 5, pp. 1417-1435, Jan. 2013.
Yapılan bir çalışmada farelere 50, 100 ve 200 mg/kg SDG [8] J.L. Slavin, V. Savarino, A. Paredes-Diaz, and G. Fotopoulos, ''A
review of the role of soluble fiber in health with specific reference
verilmiş, tümör sayısı ortalamalarının 200mg/kg SDG verilen to wheat dextrin,'' Journal of International Medical Research.,
farelerde kontrol grubuna göre daha düşük bulunmuştur [49]. Vol. 37, pp. 1-17, Feb. 2009.
Tan ve ark.’nın yaptığı bir çalışmada sıçanlara normal [9] G. Samur, and S.M. Mercanlıgil, Diyet posasi ve beslenme. The
diyetlerine ek olarak %10’luk keten tohumu veya %10’luk Ministry of Health of Turkey, The General Directorate of Primary
Health Care, 2008.
keten tohumu takviyesine denk olan 200mg/kg SDG [10] G.O. Phillips, ''Dietary fibre: A chemical category or a health
verilmiştir. Emzirme sırasında SDG ve %10’luk keten tohumu ingredient?,'' Bioactive Carbohydrates and Dietary Fibre., Vol. 1,
verilen sıçanlarda meme dokularındaki terminal uç pp. 3-9, Jan. 2013.
tomurcuklarının azaldığı rapor edilmiştir [50]. Yapılan bir
319
[11] L.R. Jacobs, ''Relationship between dietary fiber and cancer: reduction of colon cancer risk,'' Bioscience and microflora., Vol.
metabolic, physiologic, and cellular mechanisms,'' Proceedings of 21, pp. 55-62, 2002.
the Society for Experimental Biology and Medicine., Vol. 183, pp. [34] M. Deschasaux, C. Pouchieu, M. His, S. Hercberg, P. Latino-
299-310, Dec. 1986. Martel, and M. Touvier, ''Dietary Total and Insoluble Fiber Intakes
[12] M.S. Farvid, A.H. Eliassen, E. Cho, X. Liao, W.Y. Chen and W.C. Are Inversely Associated with Prostate Cancer Risk–3,'' The
Willet, ''Dietary fiber intake in young adults and breast cancer Journal of nutrition., Vol. 144, pp. 504-510, Feb. 2014.
risk,'' Pediatrics., Vol. 137, p. e20151226, Mar. 2016. [35] P. Terry, J. Lagergren, W. Ye, A. Wolk, and O. Nyren, ''Inverse
[13] J.M. Lattimer, and M.D. Haub, ''Effects of dietary fiber and its association between intake of cereal fiber and risk of gastric cardia
components on metabolic health,'' Nutrients., Vol. 2, pp. 1266- cancer,'' Gastroenterology., Vol. 120, pp. 387-391, Feb. 2001.
1289, Nov. 2010. [36] M.A. Mendez, G. Pera, A. Agudo, H. Bas Bueno‐de‐Mesquita,
[14] Z. Zhang, G. Xu, N. Ma, J. Yang, and X. Liu, ''Dietary fiber intake D. Palli, H. Boeing, et al., ''Cereal fiber intake may reduce risk of
reduces risk for gastric cancer: a meta-analysis,'' gastric adenocarcinomas: The EPIC‐EURGAST study,''
Gastroenterology., Vol. 145, pp. 113-120, Jul. 2013. International journal of cancer., Vol. 121, pp. 1618-1623, Jun.
[15] E. Bidoli, C. Pelucchi, A. Zucchetto, E. Negri, L. Dal Maso, J. 2007.
Polesel, et al., ''Fiber intake and pancreatic cancer risk: a case– [37] A.T. Kunzmann, H.G. Coleman, WY. Huang, C.M. Kitahara,
control study,'' Annals of oncology., Vol. 23, pp. 264-268, Apr. M.M. Cantwell, and S.I. Berndt, ''Dietary fiber intake and risk of
2011. colorectal cancer and incident and recurrent adenoma in the
[16] K. Uchida, S. Kono, G. Yin, K. Toyomura, J. Nagano, T. Mizoue, Prostate, Lung, Colorectal, and Ovarian Cancer Screening Trial,
et al., ''Dietary fiber, source foods and colorectal cancer risk: the 2,'' The American journal of clinical nutrition., Vol. 102, pp. 881-
Fukuoka Colorectal Cancer Study,'' Scandinavian journal of 890, Aug. 2015.
gastroenterology., Vol. 45, pp. 1223-1231, May. 2010. [38] L. Sun, Z. Zhang, J. Xu, G. Xu, and X. Liu ''Dietary fiber intake
[17] T.K. Asano, and R.S. McLeod, ''Dietary fibre for the prevention of reduces risk for Barrett's esophagus and esophageal cancer,''
colorectal adenomas and carcinomas,'' Cochrane database of Critical reviews in food science and nutrition., Vol. 57, pp. 2749-
systematic reviews., Jan. 2002. 2757, Oct. 2015.
[18] R.K.P. Purushothaman, F. van der Klis, A. E. Frissen, J. van [39] Q. Li, T.R. Holford, Y. Zhang, P. Boyle, S.T. Mayne, M. Dai, et
Haveren, A. Mayoral, A. van der Bent, et al., ''Base-free selective al., ''Dietary fiber intake and risk of breast cancer by menopausal
oxidation of pectin derived galacturonic acid to galactaric acid and estrogen receptor status,'' European journal of nutrition., Vol.
using supported gold catalysts,''. Green Chemistry., May. 2018. 52, pp. 217-223, Feb. 2013.
[19] W. Zhang , P. Xu, and H. Zhang, ''Pectin in cancer therapy: a [40] B.Tungland, and D. Meyer, ''Nondigestible oligo‐and
review,'' Trends in Food Science & Technology., Vol. 44, pp. 258- polysaccharides (Dietary Fiber): their physiology and role in
271, Aug. 2015. human health and food,'' Comprehensive reviews in food science
[20] S. Umar, A. P. Morris, F. Kourouma, and J. H. Sellin, ''Dietary and food safety., Vol. 1, pp. 90-109, Nov. 2006.
pectin and calcium inhibit colonic proliferation in vivo by differing [41] P.Y. Cheah, and H. Bernstein, ''Colon cancer and dietary fiber:
mechanisms,'' Cell proliferation., Vol. 36, pp. 361-375, Nov. 2003. Cellulose inhibits the DNA‐damaging ability of bile acids,''
[21] N. Thombare, U. Jha, S. Mishra, and M.Z. Siddiqui, ''Guar gum as Journal of Nutrition and Cancer., Vol. 13, 1990.
a promising starting material for diverse applications: A review,'' [42] D. Mudgil, and S. Barak, ''Composition, properties and health
International journal of biological macromolecules., Vol. 88, pp. benefits of indigestible carbohydrate polymers as dietary fiber: a
361-372, Jul. 2016. review,'' International journal of biological macromolecules., Vol.
[22] A.P. Nugent, ''Health properties of resistant starch,'' Nutrition 61, pp. 1-6, Oct. 2013.
Bulletin., Vol. 30, pp. 27-54, Feb. 2005. [43] D. Dhingra, M. Michael, H. Rajput, and R.T. Patil ''Dietary fibre
[23] M.G. Sajilata, R.S. Singhal, and P.R. Kulkarni, ''Resistant starch– in foods: a review,'' Journal of food science and technology., Vol.
a review,'' Comprehensive reviews in food science and food safety., 49, pp.255-266, Jun. 2012.
Vol. 5, pp. 1-17, Nov. 2006. [44] J.L. Slavin, ''Mechanisms for the impact of whole grain foods on
[24] M.J.A.L. Grubben, C.C.M. van den Braak, M. Essenberg, M. cancer risk,'' Journal of the American College of Nutrition., Vol.
Olthof, A. Tangerman, M.B. Katan, et al., ''Effect of resistant 19, pp. 300-307, Feb. 2000.
starch on potential biomarkers for colonic cancer risk in patients [45] H. Qu, R.L. Madl, D.J. Takemoto, R.C. Baybutt, and W. Wang
with colonic adenomas,'' Digestive diseases and sciences., Vol. 46, ''Lignans are involved in the antitumor activity of wheat bran in
pp. 750-756, Apr. 2001. colon cancer SW480 cells,'' The Journal of nutrition., Vol. 135, pp.
[25] M.L. Heijnen, J. M van Amelsvoort, P. Deurenberg, and A. C 598-602, Mar. 2005.
Beynen, ''Limited effect of consumption of uncooked (RS2) or [46] S. Fuller, E. Beck, H. Salman, and L. Tapsell ''New horizons for
retrograded (RS3) resistant starch on putative risk factors for colon the study of dietary fiber and health: a review,'' Plant foods for
cancer in healthy men,'' The American journal of clinical nutrition., human nutrition., Vol. 71, pp. 1-12, Mar. 2016.
Vol. 67, pp. 322-331, Feb. 1998. 67(2): p. 322-331. [47] J.L. Adolphe, S.J. Whiting, B. H. J. Juurlink, and L.U. Thorpe,
[26] M.B. Roberfroid, ''Introducing inulin-type fructans,'' British ''Health effects with consumption of the flax lignan
Journal of Nutrition., Vol. 93, pp.13-25, Mar. 2005. secoisolariciresinol diglucoside,'' British Journal of Nutrition.,
[27] J.L. Causey, J.M. Feirtag, D.D. Gallaher, B.C. Tungland, and J.L. Vol. 103, pp. 929-938, Apr. 2010.
Slavin, ''Effects of dietary inulin on serum lipids, blood glucose [48] F. Boccardo, G. Lunardi, P. Guglielmini, M. Parodi, R. Murialdo,
and the gastrointestinal environment in hypercholesterolemic G. Schettini, et al., F., ''Serum enterolactone levels and the risk of
men,''. Nutrition Research., Vol. 20, pp. 191-201, Feb. 2000. breast cancer in women with palpable cysts,'' European journal of
[28] E. Hijova , V. Szabadosova , L. Strojny, and A. Bomba ''Changes cancer., Vol. 40, pp. 84-89, Jan. 2004.
chemopreventive markers in colorectal cancer development after [49] D .Li, J.A. Yee, L.U. Thompson, and L. Yan, ''Dietary
inulin supplementation,'' Bratislavske lekarske listy., Vol. 115, pp. supplementation with secoisolariciresinol diglycoside (SDG)
75-79, Jan. 2014. reduces experimental metastasis of melanoma cells in mice,''
[29] M. Verghese, D. R. Rao, C. B. Chawan, and L. Shackelford, Cancer letters., Vol. 142, pp. 91-96, Jul. 1999.
''Dietary inulin suppresses azoxymethane-induced preneoplastic [50] K.P. Tan, J. Chen, W.E. Wand, and L.U. Thompson, ''Mammary
aberrant crypt foci in mature Fisher 344 rats,'' The Journal of gland morphogenesis is enhanced by exposure to flaxseed or its
nutrition., Vol. 132, pp. 2804-2808, Sep. 2002. major lignan during suckling in rats,'' Experimental Biology and
[30] N. Kaur, and A.K. Gupta, ''Applications of inulin and oligofructose Medicine., Vol. 229, pp. 147-157, Feb. 2004.
in health and nutrition,'' Journal of biosciences., Vol. 27, pp. 703- [51] P. Pietinen, K. Stumpf, S. Männistö, V. Kataja, M. Uusitupa, and
714, Sep. 2002. H. Adlercreutz ''Serum enterolactone and risk of breast cancer: a
[31] H.S.Taper, and M. Roberfroid, ''Influence of inulin and case-control study in eastern Finland,'' Cancer Epidemiology and
oligofructose on breast cancer and tumor growth,'' The Journal of Prevention Biomarkers., Vol. 10, pp. 339-344, Apr. 2001. 10(4):
nutrition., Vol. 129, pp. 1488-1419, Jul. 1999. p. 339-344.
[32] N. Yabancı, ''İnülin ve oligofruktozların insan sağlığı ve [52] L.-Q. Wang, ''Mammalian phytoestrogens: enterodiol and
beslenmesi üzerine etkileri,'' Akademik Gıda., Vol. 8, pp. 49-54, enterolactone,'' Journal of Chromatography B., Vol. 777, pp. 289-
2010. 309, Sep. 2002.
[33] F.R. Bornet, K. Meflah, and J. Menanteau, ''Enhancement of gut [53] H. Liu, J. Liu, S. Wang, Z. Zeng, T. Li, Y. Liu, et al.,
immune functions by short-chain fructooligosaccharides and ''Enterolactone has stronger effects than enterodiol on ovarian
cancer,'' Journal of ovarian research., Vol. 10, pp. 49, Jul. 2017.
320
[54] A. Kilkkinen, J. Virtamo, E. Vartiainen, R. Sankila, M.J.

Virtanen, H. Adlercreutz, et al., ''Serum enterolactone
concentration is not associated with breast cancer risk in a nested
case‐control study,'' International journal of cancer., Vol. 108, pp.
277-280, Oct. 2003.
[55] (2016) Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, National
Academies website [online]. Avaible:
http://www.nationalacademies.org/hmd/~/media/Files/Activity%2
0Files/Nutrition/DRI-
Tables/5Summary%20TableTables%2014.pdf?la=en
[56] Ed. G. Pekcan, N. Şanlıer, and M. Baş, Türkiye Beslenme Rehberi
2015 (TÜBER), 2016: Ankara.
[57] B. Yao, H. Fang, W. Xu, Y. Yan, H. Xu, Y. Liu, et al., ''Dietary
fiber intake and risk of type 2 diabetes: a dose–response analysis
of prospective studies,'' Springer., Vol. 29, pp. 79-88, Feb. 2014,.
[58] S. Ötles, and S. Ozgoz, ''Health effects of dietary fiber,'' Acta
scientiarum polonorum technologia alimentaria., Vol. 13, pp. 191-
202, 2014.
[59] P. Mirmiran, Z. Bahadoran, S.K. Moghadam, A.Z. Vakili, and F.
Azizi, ''A prospective study of different types of dietary fiber and
risk of cardiovascular disease: tehran lipid and glucose study,''
Nutrients., Vol. 8, pp. 686, Aug. 2016.
[60] Q. Ben, Y. Sun, R. Chai, A. Qian, B. Xu, and Y. Yuan, ''Dietary
fiber intake reduces risk for colorectal adenoma: a meta-analysis,''
Gastroenterology., Vol. 146, pp. 689-699, Mar. 2014.
321
Volume 3 (2018), 322-323
Alfa Sipermetrinin Gökkuşağı Alabalığı Solungaç Dokusunda Antioksidan

Enzim Aktivitesi Üzerine Etkisi
Veysel Parlak 1, Muhammed Atamanalp*1, Gonca Alak 1 ve Arzu Uçar 1
1Su ürünleri fakültesi, Atatürk Universitesi, Erzurum, Türkiye

*Corresponding author: mataman@atauni.edu.tr
+Speaker: veysel.parlak@atauni.edu.tr
Özet – Alfa-sipermetrinin toksik etkilerinin araştırıldığı çalışmada, gökkuşağı alabalıkları pestisitin 3 farklı konsantrasyonuna
maruz bırakılmıştır. 96 saatlik akut uygulama süresinde balıklardan 0, 24, 48 ve 96 saatlerde solungaç dokusu örneklenmiştir.
Solungaç dokusunda antioksidan enzim aktivitesi ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlarda SOD, CAT, GPx ve MDA
seviyelerinde çok önemli ölçüde artış belirlenmiştir (P>0,1). Sonuçlar doğrultusunda, canlıda birincil savunma mekanizması
olan antioksidanların, pestisitin toksik etkisine karşı direnç gösterdiğini ifade edebiliriz.
Anahtar kelimeler – Alfa sipermetrin, Gökkuşağı Alabalığı, SOD, CAT, GPx ve MDA
I. GİRİŞ
C. Antioksidan enzim aktivitesi ölçümleri
Dünya genelinde ve ülkemizde pestisitler tarım alanlarında Süperoksit dismutaz (SOD) aktivitesi Ref. [1]‘e göre,
ürün kalitesini arttırmak için yoğun bir şekilde katalaz (CAT) aktivitesi Ref. [2] metoduna göre, Glutatyon
kullanılmaktadır. Ancak bu kimyasallar yağışlar ve yer altı peroksidaz (GPx) Ref. [3] metoduna göre ve Lipid
sularına karışarak sucul ortamlara taşınmakta ve buradaki peroksidasyonun (MDA) Ref. [4]’e göre ölçülmüştür.
canlıları olumsuz olarak etkilemektedir. Sucul ortamlarda
biyoindikatör olarak kullanılan balıkların bu kimyasallara III. SONUÇLAR
verdiği tepkilerin belirlenmesi, çevresel kirliliğin tespit Akut uygulama sonucunda gökkuşağı alabalığı solungaç
edilmesinde önem arz etmektedir. Çevresel kirleticiler canlıya dokusunda ölçülen antioksidan seviyeleri tablo 1’de
temas ettiği zaman, canlıda meydana gelen oksidatif stresi verilmiştir. Uygulama sonucunda doza ve zamana bağlı olarak
uzaklaştırmak için antioksidanlar devreye girer ve hücresel SOD, CAT, GPx ve MDA seviyelerinde artış belirlenmiştir.
hasarı engellemeye çalışır. Süperoksit dismutaz (SOD),
Katalaz (CAT) ve Glutatyon peroksidaz (GPx) reaktif oksijen Tablo 1. Alfa sipermetrine maruz kalan gökkuşağı alabalığı
türlerinin oluşumunu engellemekle görevli olan antioksidan solungaç dokusuna ait antioksidan seviyeleri.
enzimlerdir. Bu çalışmada alfa sipermetrinin gökkuşağı
alabalıkları üzerinde oluşturduğu oksidatif strese karşı
antioksidanların verdiği tepkinin ortaya konulması
amaçlanmıştır
II. MATERYAL VE METOD

A. Kimyasalın uygulanması
Ticari firmadan temin edilen alfa sipermetrinin uygulaması
Atatürk üniversitesi su ürünleri fakültesi toksikoloji
laboratuvarında geçekleştirilmiştir. Uygulamada 450 litre
hacminde 4 adet fiberglas tank (1 kontrol grubu 3 uygulama
grubu) içerisine her birine 15 adet 170±5 gr gökkuşağı
alabalığı yerleştirilmiştir. Alfa sipermetrin konsantrasyonu SOD enzim aktivitesinin alfa sipermetrin uygulanan gruplarda
LC50 nin altındaki dozlara göre belirlenmiştir (2 (μg/litre) 2,5 solungaç dokusunda A1’de 0,310±0,012 EU/mg protein olan
(μg/litre) 3 (μg/litre)). Alfa sipermetrinin 3 farklı değer A2‘de 0,427±0,031 EU/mg proteine yükselirken A3’te
konsantrasyonu 96 saat süresince günlük olarak uygulanmıştır. ise 0,370±0,010 EU/mg proteine düşmüştür. Solungaç
dokusunda gruplar arasındaki bu farklılık istatistiksel açıdan
B. Doku örneklemesi çok önemli bulunmuştur (p<0,01). CAT enzim aktivitesi
Uygulamanın başlangıç 24, 48 ve 96 saatlerinde tanklardaki bakımından solungaç dokusunda A1’de 2,667±0,252 EU/mg
balıklar rastgele seçilerek solungaç dokusu örneklenmiştir. protein olan değer A2’de 2,500±0,361 EU/mg proteine düşüş
Sıvı azotta dondurulan doku örnekleri laboratuvar çalışmasına gösterirken A3’te ise 3,367±0,379 EU/mg proteine
kadar -80°C de muhafaza edilmiştir. yükselmiştir. Solungaç dokusunda gruplar arasındaki bu
farklılık istatistiksel açıdan çok önemli bulunmuştur (p<0,01).
322
Parlak et al., Alfa Sipermetrinin Gökkuşağı Alabalığı Solungaç Dokusunda Antioksidan Enzim Aktivitesi Üzerine Etkisi
, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
GPx aktivitesi solungaç dokusunda A1’de 0,487±0,065 bu gruplarda CAT ve GPx enzim aktivitelerinde gözlenen
EU/mg protein olan değer A2‘de 0,637±0,050 EU/mg proteine artışın da lipid peroksidasyonundaki bu artışı kompanse
artış gösterirken A3’te ise 0,333±0,060 EU/mg proteine edecek yönde olduğunu düşündürmektedir Ref. [14].
azalmıştır. Solungaç dokusunda gruplar arasındaki bu farklılık Çalışma sonucunda elde edilen verilere dayanarak doğal su
istatistiksel açıdan çok önemli bulunmuştur (p<0,01). MDA ortamlarındaki kirliliğin düzenli olarak izlenmesi, canlılar
seviyesi solungaç dokusunda A1’de 1,123±0,076 nmol/mg üzerindeki etkilerinin belirlenerek bu çalışmalarla bir veri
protein olan değer A2‘de 1,250±0,075 nmol/mg protein ve tabanı oluşturulması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Yapılan tüm
A3’te ise 1,833±0,090 nmol/mg protein olarak artış çalışmalar doğrultusunda gerekli önlemlerin alınarak
göstermiştir. Solungaç dokusunda gruplar arasındaki bu yetiştiricilik açısından zararlı olan kirleticilerin etki
farklılık istatistiksel açıdan çok önemli bulunmuştur (p<0,01). seviyelerinin belirlenmesi zorunlu hale gelmiştir.
REFERANSLAR
IV. TARTIŞMA [1] Y, Sun, L.W, Oberley, Y, Li, 1998. A simple method for clinical assay
of superoxide dismutase Clin. Chem. 34, 497-500.
Çalışmamızda SOD enzim aktivitesinde ilk saatlerde ve bazı
[2] H. Aebi, S.R. Wyss, B. Scherz, F. Skvaril, 1974. Heterogeneity of
konsantrasyonlarda azalmalar olsa da genel olarak bir artış söz Erythrocyte Catalase .2. Isolation and Characterization of Normal and
konusudur. SOD serbest radikallere ilk tepki mekanizması Variant Erythrocyte Catalase and Their Subunits. Eur J Biochem 48,
olup, meydana gelen artışın alfa sipermetrin uygulamasının 137-145.
[3] E. Beutler, 1984. Red Cell Metabolism: A Manual of Biochemical
sebep olduğu süperoksit radikallerini ortamdan uzaklaştırmak
Methods. Grune and Starton, NewYork 1984.
için olduğu düşünülmektedir. Azalma olan durumlarda ise [4] J.M. Gutterıdge, 1995. Lipid peroxidation and antioxidants as
pestisite karşı oluşan adaptasyonun bir sonucu ya da enzimin biomarkers of tissue damage. Clin Chem. Dec; 41(12 Pt 2):1819-28.
bazal aktivitesiyle serbest radikal oluşumunu inhibe etmesinin [5] O. Song, 2004. Oxidative Stress: A Theoretical Model or Biological
Reality. C. R. Biologies., 327, 649-662.
etkisinin olduğu düşünülmektedir Ref. [5]. Söz konusu
[6] F. Peıxoto, D. Alves-Fernandes, D. Santos, A. Fontaínhasfernandes,
parametre ile ilgili olarak mevcut çalışmadan elde edilen 2006. Toxicological Effects of Oxyfluorfen on Oxidative Stress
bulgular yapılan bazı çalışmalarla paralellik göstermiştir Ref. Enzymes in Tilapia Oreochromis Niloticus. Pesticide Biochemistry and
[6]. Süperoksid dismutaz ve katalaz toksisiteye karşı Physiology, 85: 91-96.
[7] S. Pandey, S. Parvez, I. Sayeed, R. Haque, B. Bın-hafeez, S. Raısuddın,
savunmanın ilk ve en önemli basamağındadır. H2O2’nin
2003. Biomarkers of oxidative stress: a comparative study of river
detoksifikasyonunda görev alan CAT gibi enzimatik Yamuna fish Wallago atto. The Sience of the Total Environment, 309:
antioksidanların kanda, kemik iliğinde, mukoz membranlarda, 105-115.
böbrek ve karaciğerde diğer dokulara oranla daha fazla [8] I. Sayeed, S. Parvez, S. Pandey, B. R. Bin-Hafeez, Haque, S. Raisuddin,
2003. Oxidative stress biomarkers of exposure to deltamethrin in
bulunduğu ve daha yüksek aktivite gösterdiği bilinmektedir
freshwater fish, Channa punctatus Bloch. Ecotoxicology and
Ref. [7]. Elde edilen sonuçlara benzer olarak Ref. [8]’da yeşil Environmental Safety 56: 295–301.
yılanbaş (Channa punctatus) balığının karaciğerinde pestisit [9] P.R. Palaniappan, and V. Vijayasundaram, FTIR study of arsenic
uygulamalarının CAT aktivitesini artırdığını kaydetmişlerdir. induced biochemical changes on the liver tissues of fresh water
fingerlings Labeo Rohita, Romanian J. Biophys., 18, 135–144, 2008.
Çalışmamızda CAT enzim aktivitesinin solungaç dokusunda
[10] J.F. Zhang, H. Lıub, Y.Y. Sun, X.R. Wang, J.C. Wu, Y.Q. Xue, 2005.
genel olarak yüksek çıkmasını bu enzimin, alfa sipermetrinin Responses of the antioxidant defenses of the Goldfish Carassius
etkisi ile hücresel düzeyde artış gösteren H2O2’nin su ve auratus, exposed to 2,4-dichlorophenol. Environmental Toxicology and
oksijene indirgeme özelliğinden dolayı olduğu Pharmacology. 19: 185–190.
[11] E. Yılmaz, 2015. Balık Hematolojisi ve Yeme Eklenen Bazı Tıbbi
düşünülmektedir. Konsantrasyon ve süreye bağlı olarak bazı
Bitkilerin Balıkların Kan Parametrelerine Etkisi Üzerine Bir Derleme
değerlerde ise CAT aktivitesinde düşüşler gözlenmiştir. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi (CFD),
H2O2’nin yüksek olduğu ve adaptasyonun sağlanamadığı Ciltl 36, No. 2 (2015) ISSN: 1300-1949 Cumhuriyet University Faculty
durumlarda bu değişikliklerin olabileceği düşünülmektedir. of Science Science Journal (CSJ), Vol. 36, No. 2 (2015) ISSN: 1300-
1949.
Ayrıca CAT aktivitesinde meydana gelen azalışların
[12] J.P. Kehrer, 1993. Free Radicals as Mediators of Tissue Injury and
sebebinin, serbest radikallerin protein sentezini Disease. Critical Reviews in Toxicology, 23( I ):21.
baskılamasından dolayı olduğu düşünülebilir Ref. [9]. GPx’de [13] H. Rehman, M. Ali, F. Atıf, M. Kaur, K. Bhatia, S. Raisuddin, 2006.
gözlenen artışların, GSH’ın, aktive olan GSH sentez The Modulatory Effect of Deltamethrin on Antioxidants in Mice.
Clinica Chimica Acta, 369: 61-65.
mekanizmaları ile yerine konmasına bağlı olabileceği ya da
[14] E. Kaya, 2005. Klorprifos ve deltamethrin’in kan ve beyin lipid
diğer detoksifikasyon mekanizmaları ile ilişkili olabileceğini peroksidasyon ve antioksidan enzim aktivitelerine etkileri. Yüksek
düşündürmektedir Ref. [10]. Muamele grupları arasında Lisans Tezi Kimya Anabilim Dalı, Isparta.
gözlemlenen GPx aktivitelerinde meydana gelen azalmaların
ise O2’nin artışına bağlı olarak geliştiği düşünülmektedir Ref.
[11]. Çalışmamızda uygulama sonucunda lipit peroksidasyon
seviyesinde (MDA), konsantrasyona ve süreye bağlı olarak
artışlar olduğu belirlenmiştir. Pestisitler oksidatif stresi
arttırarak serbest radikal üretimine ve LPO’ya yol
açmaktadırlar Ref. [12]. Pestisitlerin etkisinde ROS’un
yükseldiğini ve bunun oksidatif strese yol açarak antioksidan
enzimleri azalttığını bunun da LPO oluşumunu artırarak
membran yapısını bozduğunu artan MDA miktarıyla
açıklayabiliriz. Piretroit insektisitlerden deltamethrin farelere
oral yolla 15 gün süreyle verilmiş, çalışma sonunda solungaç
dokusunda lipit peroksidayonunu arttığı bildirilmiştir Ref.
[13]. Pestisit uygulanan gruplarda MDA düzeylerinin anlamlı
ölçüde artış gösterdiği dikkati çekmektedir. Bununla birlikte,
323
Volume 3 (2018), 324-327
The Investigation of Microstructure and Mechanical Properties of

Austenitic Stainless Steel Joints Obtained by Different Welding Methods
and Different Welding Parameters
Mert Ali Bayrak1, Volkan Onar2* and Arzum Işıtan2+
1Automotive Engineeringt/Institute of Science, Pamukkale University, Denizli, Turkey
2Mechanical and Manufacturing Engineering/Faculty of Technology, Pamukkale University, Denizli, Turkey
*Corresponding author: vonar@pau.edu.tr
+Speaker: aisitan@pau.edu.tr
Abstract – In this study, two different welding methods as TIG and TIG Pulse are used for joining 304 series stainless steel
sheets having 2 mm thickness. In preparation of welded specimens were used three different welding currents ranging from 70
A to 110 A by rise of 20 A.. The microstructure differences of the weld joints obtained by using two different welding methods
and three different welding currents were investigated. Tensile specimens prepared according to standards were exposed to
tensile testing at as speed of 20 mm/s. Fracture surfaces obtained from tensile test of welded specimens were examined and
their mechanical properties were compared.
Keywords – TIG Welding, TIG Pulse Welding, Austenitic Stainless Steel
I. INTRODUCTION 2) Resulting of hot cracks on weld area because of

Stainless steels are called iron-based alloys containing at rapid cooling
least 10.5% Chromium surfaces of stainless steels have a 3) Formation of sigma phase because by increased
chromium oxide layer. This layer is providing high corrosion heat time [7-12].
resistance and prevents the oxide from entering and
proceeding in the steel. There are five different types of In this study, the effect of the welding method and the
stainless steel alloys according to the alloying elements welding currents on the joining of two different welding
contained. There are five different types of stainless steel methods and three different welding current densities were
alloys according to the alloying elements contained and these investigated.
are given below.
1. Austenitic Stainless Steel II. MATERIALS AND METHOD

2. Martensitic Stainless Steel
3. Dual - phase Stainless Steel 304 series austenitic stainless steel sheets have 2 mm
4. Precipitation Hardening Strengthens Stainless thickness were used during all experiments and were welded
Steel by TIG and TIG Pulse welding methods in butt welding
5. Ferritic Stainless Steel [1,2]. position. Three different welding current density were
selected such as 70 A, 90 A and 110 A for both methods. The
Austenitic stainless steels have wonderful formability and welded plates obtained are shown in FIG.1
high corrosion resistance, is also the most well-known type of
stainless steel. These steels are the most commonly used
types of steel and the most widely used because they show
superior features in terms of cheapness, aesthetics,
weldability and formability than the others steel types.
Thanks to these properties are used in many different areas
such as built-in kitchen, automotive, mine vehicles, railings,
sheep industry etc. [3-4].
The most widely method used to joining the stainless steels is

gas metal arc welding method. However, there are some
problems caused by the heat effect during welding of Figure 1. Welded plates
stainless steels [5-11].
1) Sedimentation of chromium carbide (CrC)
because of high heat input
324
Bayrak et al., The Investigation of Microstructure and Mechanical Properties of Austenitic Stainless Steel Joints Obtained by Different
Welding Methods and Different Welding Parameters, ISAS 2018, Samsun, Turkey
Tensile test specimens were cut using a water jet according to

the standards such as 20x200x2. Measurements of tensile test
specimens as schematic are shown FIG 2. The chemical
composition and mechanical properties of the 304 L III. RESULTS AND DISCUSSION
austenitic stainless steel was shown at Table 1 and Table 2
respectively 1. Tensile Test Results
Tensile strength, yield strength and elongation values was

measured at results of tensile test of three different welded
specimens in butt welding position at two different welding
methods. The arithmetic average of the obtained values was
compared with the welding wire and the main material. The
tensile strengths (Rm) and yield strengths (Re) of the welded
joints obtained by the TIG method and TIG pulse method are
Fig. 2. Measurements of tensile test specimens given in table 5 and table 6, respectively. The graphs of the
obtained values are shown in Figure 3 and Figure 4.,
respectively.
Table 1. The chemical composition of the 304 L austenitic stainless steel Table 5. The tensile strengths and yield strengths of the welded joints
obtained three different welding currents in TIG method
%C %Mn %P %S %Si %Cr %Ni
0.08 %2.0 0.04 0.03 1 18-20 8-10
Welding Current Rm Re
max max max max max
70 661 327
90 560 289
110 396 252
Table 2. The mechanical properties of the 304 L austenitic stainless steel
Tensile Strength (MPa) 515 - 720 MPa

Yield Strength,(%0,2)(MPa) 205 MPa (min) Table 6. The tensile strengths and yield strengths of the welded joints
201(max) obtained three different welding currents in TIG Pulse method
Brinel (HB)
Rockwell(HRB) 92 (max)
Elongation (%) 40 Welding Current Rm Re
70 350 254
90 377 263
308 L welding wire was used as additional material for 110 415 274
joining stainless steel during welding in all experiments. The
chemical composition and mechanical properties of 308 L
welding wire were shown at Table 4 and Table 5
respectively.
Table 3. Chemical composition of 308 L welding wire Yield Strength (Re)
%C %Mn %Si %Cr %Ni
350
< 0.03 1,0 -2,5 0,30- 0,65 19,50 -22,00 9-11
300
250
Table 4. Mechanical properties of 308 L welding wire
200
Yield Strength (N/mm2) 380
Tensile Strength (MPa) 570 150
Impact strength ( J ) 100 100
Elongation (%) 40
50
Test specimens obtained as shown in FIG. 2 were exposed 0
to test at as speed of 20 mm/s by a 30 tons capacity tensile 0 1 2 3
test machine.
TIG 70A TIG 90A
Three micro-structure and microhardness samples were
prepared for each parameter by metallographic methods such TIG 110 A TIG P 70A
as grinding, polishing, and etching processes. Microstructure TIG P 90A TIG P 110 A
images were obtained with a metal microscope and
were analysed. Micro hardness measurements were made for
each parameter from 3 different points at heat effected zones
of welded joints. Figure 4. Yield Strengths of welded specimens
325
Tensile Strength (Rm)
700
650
600
550
500
450
400
350
300
250
0 1 2 3 4 Figure 6. Microstructure image obtained in 90 A welding current
TIG 70A TIG 90A

TIG 110A TIG P 70A
TIG P 90A TIG P 110A
Figure. 4. Yield Strengths of welded specimens
2. Results of Microstructure
Metallographic processes have been applied to examine the

microstructure properties of welded joints obtained with 3
different welding currents and two different welding
methods. these operations are grinding (#180, #240, #320, Figure 7. Microstructure image obtained in 90 A welding current
#400, #600, #800, #1000, #1200), polishing (6µ and 3µ) and
etching (%3 Nital- 15s). In the selected welding currents (70A, 90A and 110A) in TIG
Pulse welding method, while the welding current intensity
In the selected welding currents (70A, 90A and 110A), while increased, the dendritic grain size increased in
the welding current intensity increased, the dendritic grain microstructures. this increase is not as high as in the TIG
size increased in microstructures. it was observed that the method. The growth of the dendritic structure is directly
grains were directed from the transition zone towards the proportional to the increase in heat input. The microstructure
welding centre. The microstructure pictures (70 A, 90 A and pictures (70 A, 90 A and 110 A in TIG P method) are shown
110 A) are shown in Fig 5, Fig 6 and Fig. 6, respectively. in Fig 8, Fig 9 and Fig. 10, respectively.
Figure 5. Microstructure image obtained in 70 A welding current Figure 8. Microstructure image obtained in 70 A welding current in TIG P
method
326
3. It has been observed that mechanical properties

are increased with changing the welding
parameters. It has been determined that decrease
of heat input will have a positive effect on the
mechanical properties.
4. It has been thought that CrC precipitation may be

prevented with decreased of heat input.
5. It has been that CrC compound formed has a

negative effect on the mechanical properties of
welded joints in the welding of stainless steel
according to literature.
REFERENCES
[1] C. Odabaş, Paslanmaz Çelikler, As-Kaynak,
Figure 9. Microstructure image obtained in 90 A welding current in TIG P www.askaynak.com.tr/contents/34/20110704120329_paslanmazcelikl
method er.pdf .
[2] Paslanmaz Çelik Çeşitleri, Ekip Mühendislik,
http://www.ekipmuhendislik.com.tr/paslanmaz-celik-cesitleri.html.
[3] J. Yan, M. Gao, X. Zeng, “Study on microstructure and mechanical
properties of 304 stainless steel joints by TIG , laser and laser-TIG
hybrid welding”, Optics and Lasers in Engineering, 48,512-517, 2010.
[4] R. Nakhaei, A. Khodabandeh, H. Najafi, “Effect of Active on Weld
Shape and Microstructure of Advanced A-TIG-Welded Stainless
Steel”, Acta Metall.Sin. (Engl. Lett.), 29(3), 295-300 , 2016.
[5] S. Kumar, A.S. Shahi, “Effect of heat input on the microstructure and
mechanical properties of gas tungsten arc welded AISI 304 stainless
steel joints”, Materials and Design , 32 , 3617-3623 , 2011.
[6] K. Pal, S.K. Pal, “Effect of Pulse Parameters on Weld Quality in
Pulsed Gas Metal Arc Welding: A Review”, ASM International , 20 ,
918-931 , 2011.
[7] G. Lothongkum, P. Chaumbai, P. Bhandhubanyong, “TIG pulse
welding of 304L austenitic stainless steel in flat, vertical and
overhead positions”, Journal of Materials Processing Technology , 89-
90 , 410-414 , 1999.
[8] C. Meric, O. Karabas, Y. Babayev, K. Demirkıran, “An investigation
of the weld region of AISI 304, AISI 316L and AISI 431 stainless
Figure 10. Microstructure image obtained in 110 A welding current in TIG P steels joined by GTAW”, Journal of Qafqaz University-Mechanical
method and Industrial Engineering, Volume1, Issue 1, 73-81 , 2013. (2002)
The IEEE website. [Online]. Available: http://www.ieee.org/
[9] U. Eşme, M. Bayramoğlu, N. Geren, H. Serin, “TIG Kaynağında
Kaynak Dayanımının Taguchi Metoduyla Optimizasyonu”,
It has been observed that when the heat input increases, the TİMAK- Tasarım İmalat Analiz Kongresi , Balıkesir , 2006.
tensile strength decreases in TIG welding method but when [10] T. Shinoda, Y. Ueno, I. Masumoto, “Effect of Pulsed Welding
the heat input increases, the tensile strength increases in TIG Current on Solidification Cracking in Austenitic Stainless Steel
Welds”, Transactions of the Japan Welding Society , Vol. 21 , No.
P welding method. 1 ,1990.
[11] Y. Miao, X. Xu, B. Wu, D. Han, Y. Zeng, T. Wang, “Effects of
bypass current on arc characteristics and metal transfer behaviour
IV. CONCLUSION during MIG-TIG double sided arc welding”, Journal of Materials
Processing Technology , 224 , 40-48 , 2015
[12] B. Iscan, V. Onar, A. Işıtan, “Investigation of the Mechanical
In this study, TIG and TIG Pulsed welding process were Properties of AISI 304 Austenitic Stainless Steel Joints Produced by
used as joining of 304 series stainless steels. Three different TIG and MIG Welding Methods using 308L Filler Wire, Vol. 6, 4-12,
current intensity (70 A, 90 A and 110 A) were selected as the 2017.
welding current intensity. Microstructural analysed and
mechanical properties were determined.
As a result of this study,
1. Maximum tensile strength values as 661 MPa at

70 A, value as 560 MPa at 90 A, value as 396
MPa at 110 A were obtained in TIG welding
method.
2. Maximum tensile strength values as 415 MPa at

70 A, value as 377 MPa at 90 A, value as 350
MPa at 110 A were obtained in TIG
P welding method.
327
Volume 3 (2018), 328-337
OYUKSUZ TÜP LİNEER JENERATÖRLERİN TEMEL

PARMETRELERİNİN ETKİSİ VE PROTOTİP ÜRETİMİ
Haluk GÜNEŞ1*+, Mehmet Akif KUNT1, Serdal ARSLAN2

1Dumlupınar Üniversitesi Tavşanlı Meslek Yüksek Okulu Motorlu Taşıtlar ve Ulaştırma Teknolojileri Bölümü Otomotiv
Programı, KÜTAHYA
2 Harran Üniversitesi, Birecik Meslek Yüksekokulu, Elektrik Programı, ŞANLIURFA
*Corresponding author: Haluk Güneş
+Speaker: Haluk Güneş
Özet- Taşıtların elektrik ihtiyacı taşıtın cinsine göre her geçen gün artarak devam etmektedir. Bu ihtiyacı
karşılamak taşıtlarda bulunan geleneksel elektrik üretim ve depolama yöntemi dışında egzoz ısının geri kazanımı,
güneş enerjisi uygulamaları yanı sıra süspansiyon sisteminden meydana gelen salınımlarda kullanılabilir. Bu
çalışmada elektrikli, hibrit veya içten yanmalı motorlara sahip araçların süspansiyon sisteminden elektrik üretmek
için lineer jeneratör içeren oyuksuz tüp pasif süspansiyon sistemi tasarımı gerçekleştirilmiştir. Tasarım için sonlu
elemanlar yöntemi kullanılmış. Sonuç olarak tasarımın iki boyutlu ve üç boyutlu analizleri grafiksel olarak
verilmiştir. Bundan sonraki aşamada prototipin üretilmesi ve bir araca monte edilerek deneylerinin yapılması
planlanmaktadır.
Anahtar kelimeler- Lineer Jeneratör, Atık enerji, Lineer Alternatör, Pasif Süspansiyon
Abstract- The electricity demand of the vehicles is increasing day by day according to the type of the vehicle. In
addition to the traditional electricity production and storage method in vehicles, exhaust heat recovery can be used
in solar energy applications as well as in the oscillations of the suspension system. In this study, a hollow tube
passive suspension system design with linear generator was used to generate electricity from the suspension system
of vehicles with electric, hybrid or internal combustion engines. Finite element method is used for design. As a
result, two-dimensional and three-dimensional analysis of the design is given graphically. In the next step, it is
planned to produce prototypes and to assemble them in a vehicle.
Keywords- Linear Generator, Waste energy, Linear Alternator, Passive Suspension
328
Güneş vd., OYUKSUZ TÜP LİNEER JENERATÖRLERİN TEMEL PARMETRELERİNİN ETKİSİ VE PROTOTİP ÜRETİMİ,
1. GİRİŞ
Günümüzde elektrikli/hibrit araç teknolojileri fosil yakıtlı araçlara göre sağladığı avantajlardan
(km/yakıt, çevre dostu vb.) dolayı tercih edilmektedir. Ancak hibrit/elektrikli araçların menzil
sürelerinin sınırlı olması nedeniyle akü ve ek enerji üreten teknolojilerinin araştırılması önem
kazanmıştır. Bu ek enerji üreten donanımlardan biri süspansiyon sistemlerine entegre edilen lineer
jeneratörlerdir.
Bilindiği gibi yol kaynaklı yüksek frekanslı titreşimlerin minimize edilmesi önemlidir. Araçta meydana
gelebilecek gerek gürültü, gerekse yorulma gibi dayanım unsurlarının iyileştirilmesi süspansiyon sistemi
ile sağlanabilmektedir. Süspansiyon sisteminin ana elemanlarını oluşturan yaylar statik ağırlıkları
taşırken damperler de bozucu etkilerin oluşturduğu enerjiyi soğurur. Bunun yanı sıra lineer jeneratörler
yol kaynaklı titreşimlerden elektrik enerjisi üretilmeye olanak sağlayan makinalardır. Ayrıca lineer
jeneratörler motor olarak kullanılarak süspansiyon sisteminde yarı aktif, aktif ve hibrit olarak
adlandırılan sistemlere dönüştürülebilir. Bununla beraber hidrolik/pinömatik damper, MR
(Manyetoreolojik sıvı) damper, Eddy akımlı damper, elektromanyetik tip damper tasarımları halen
araştırılmaktadır. Yarı aktif ve aktif sistemler genel olarak; yol profiline göre mekanik sistemden gelen
geri besleme sinyalleri kontrol edilerek sönümleme karakteristikleri değiştirilebilmektedir.
Lineer jeneratörün diğer uygulamalardan (Arsimet wave swing, harvesting system, free piston engine,
strling engine, etc. ) farklı olarak süspansiyon sistemlerinde kullanılması boyutsal sınırlılıklar
(Maxdia<15cm, Maxlength<60cm and stroke=16cm)[1] meydana getirmektedir. Yerleştirilecek alanın
ve manevra alanının kısıtlığı, hız ve kuvvet parametreleri jeneratörün gücünü doğrudan etkilemektedir.
Ayrıca 7kg daha hafif sönümleyici tercih edilmelidir[2]. Yerel yolda 48 km/s hızla, tek süspansiyon
0.052 m/s hızda P  cv göre tahmini harcanan güç 13.5W ve hız arttıkça açığa çıkan güçte
2
artmaktadır[3]. Süspansiyon sisteminden kazanılan enerji yaklaşık olarak araç yakıtından %2-9
verimlilik sağlamaktadır[4]. Zuo ve ark.[11] teorik ve uygulama çalışmasında elektromanyetik damper
çalışması yapmışlardır. Bu çalışmaya göre 0.25m/s-0.5m/s etkin hızlarda tek damperden kazanılacak
güç 2W-8W aralığındadır.
Tüpsel yapılı jeneratörler net radyal kuvvetlerinin sıfır olması, son sargı etkisinin görülmemesi, boyut
faktörü gibi nedenlerden dolayı tercih edilirler. Geleneksel jeneratörler gibi doğrusal jeneratörler
indüksiyon, kalıcı mıknatıslı, anahtarlamalı relüktans, vb. sınıflandırma yapılabilmektedir. Kalıcı
mıknatıslı jeneratörler yüksek kuvvet yoğunluğu ile karakterize edilirler. Akı anahtarlamalı ve yarı
Halbach tüp tipi jeneratör süspansiyon sistemi için karşılaştırıldığında akı anahtarlamanın daha düşük
performans ve maliyetli olduğu görülmüştür[5]. Ayrıca hareketli parça, yapılarına göre ve yapılışlarına
göre lineer makinalar sınıflandırılmaktadır[6]. Hareketli parça; çelik, mıknatıs veya sargı olabilir.
Yapılarına göre kısa ve uzun stroklu olabilirken manyetik akının yönü enine veya boyuna şeklindedir.
Yapılışlarına göre ise hava nüveli veya demir nüveli olarak incelenmektedir.
Hava nüveli doğrusal jeneratörler titreşim sistemi için Flux 2D ile incelenmiş, uygulama sonuçları ile
karşılaştırılmıştır[7]. Araçlar için yassı tip dört statorlu yapı süspansiyon sistemi için araştırılmıştır[8].
Bunu yanısıra seçilecek lineer jeneratör topolojisi, ideal bir ön düzen geometrisinde ve süspansiyon
sisteminde bulunması gereken özelliklere (az yer kaplamalı, hafif olmalı ve yol darbesini iyi
sönümlemeli, vb.) uymalıdır[9]. Lineer jeneratörler kullanım yerine göre hız, frekans, kuvvet
değişimesinin yanısıra lineer jenaratör topolojiside değişmektedir[10].
Bu çalışmada; oyuksuz yapıdaki hava ve çelik nüveli tüp tipi lineer jeneratörün temel parametrelerinin
değişimi incelenmiştir. Bu değişimler hava aralığı manyetik akı yoğunluna etkisi incelenerek protorip
üretimi yapılmıştır. Prototip tasarım ile sonlu elemanlar sonucu çıkan gerilim verileri karşılaştırılmıştır.
329
2. ELEKTROMANYETİK PASİF SOK EMİCİ TASARIMI
Tüpsel yapının diğer yapılara(yassı, çokgen, demir hareketli vb.) nazaran sunduğu
avantajlardan(asimetrik kuvvetlerin olmaması, vuruntu kuvvetinin sıfır veya çok küçük olması, vb.)
dolayı pasif, yarı aktif ve aktif şok emici uygulamalarında genellikle tüp tipi lineer jeneratör tercih edilir.
Ayrıca aktif veya yarı aktif uygulamalarda kuvvet karakteristiği önemli olduğu için oyuklu tüp tipi lineer
jeneratörler seçilmektedir. Şekil 1’de pasif süspansiyon sisteminin bileşenleri verilmiştir:
Şekil 1. Lineer jeneratör ve pasif süspansiyon sistemi
Şekil 1’de verilen oyuksuz tüp tipi jeneratörden primer(backyoke) çıkartılarak hava nüveli tüp tipi
jeneratör elde edilebilir. Ancak hava nüveli jeneratörlerde manyetik akı yoğunluğu ve jeneratör ağırlığı
düşük olduğu için daha çok taşınabilir veya eğlence ekipmanlarında kullanılır.
3. SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ
CAD yazılımlarda yeni ve güçlü algoritma tekniklerinin gelişmesiyle, mevcut analitik hesaplama
yöntemlerine nazaran hızlı ve net sonuçlar alınmaktadır. Sonlu elemanlar yöntemi elektromanyetik
problemlerin çözümünde yaygın olarak tercih edilmektedir. Bazı paket program üreticileri(Ansys,
Comsol, CST, Infolytica, Magsoft, vb.), sonlu elemanlar yöntemini ticari yazılımlar ile sunmaktadır.
Yapılan benzetimlerde ne kadar küçük tedrahedron ağ yapısına bölünür ise elde edilen sonuç gerçekçi
olmaktadır. Ağ sayısının artması sonlu eleman sayısını artırmakta ve her bir sonlu eleman için yazılacak
denklem sayısının da artması anlamına gelmektedir. Ağ yapısının sık yapıda olması hesaplamaların
doğruluğunu ve çözüm süresini artırmaktadır. Geometride bulunan dar açılar ve sivri köşeler çözümü
zorlaştırmakta ve aynı zamanda elde edilen sonuçları olumsuz yönde etkilemektedir. Sonlu elemanlar
çözümünün hatası en küçük iç açının sinüsüyle ters orantılıdır. Bu yüzden tüm elemanlar eş kenarlı
olmalıdır[18-19].
Kalıcı hal teorisinde (manyetostatic) kapalı bir devrede yüklerin hareketi, elektrik akımın zamanla
değişimi sabit olacak şekilde sınırlandırılırsa meydana gelen manyetik alan zamanla sabittir. Bilindiği
gibi statik manyetik analiz; eddy akımları, geçici hal gibi zamana bağlı etkileri dikkate almaz. Manyetik
akı yoğunluğu, manyetik akı ve manyetik alanda depolanan enerjinin belirlenmesi ile ilgilenir. Statik
manyetik analizde hem doyuma gidebilen hem de doyuma gitmeyen manyetik maddeler modellenebilir.
Ayrıca sürekli mıknatıslar kalıcı hal teorisine uymaktadır. FEM çözücüsü 2D ve 3D statik manyetik
analiz gerçekleştirebilmektedir. Maxwell kanunlarının zamanla ilişkili kısımları sıfır olarak kabul edilir.
İki boyutlu analizde vektör potansiyel hesaplanarak enerji hesaplanmaktadır.
330
Kapalı bir yüzeye giren manyetik akı, kapalı yüzeyi terk eden akıya eşittir.
.B  0 (1)
Diverjansı sıfır olan bir vektör başka bir vektör biriminin rotasyoneli olarak ifade edilir:
B   A (2)
Burada A manyetik vektör potansiyeli (Wb/m) olarak ifade edilir. Manyetik vekör potansiyeli
hesaplanarak manyetik akı yoğunluğu hesaplanır. Manyetik alan yoğunluğu ile manyetik alan şiddeti
(H) arasındaki Eşitlik 3’te verilmiştir. Bu eşitlik ile manyetik akı yoğunluğu hesaplanır.
B  H (3)
  o  r (4)
Burada o boşluğun geçirgenliğidir ve 4  10-7 H/m’ ye eşittir ve  r bağıl geçirgenliktir. Manyetik alan
şiddeti  geçirgenlikten bağımsızdır.
Manyetik alan şiddetinin sabit ve değişmediği bölgelerde akım yoğunluğu sıfır olmaktadır. Amper
kanunun nokta biçimi Eşitlik 5’de verilmiştir.
 H  J (5)
Statik manyetik alanlarda depo edilen enerji doğrusal ve doğrusal olmayan malzemeler olarak ikiye
ayrılabilir. Şekil 2’de B-H eğrisinin üzerinde kalan alan enerjiyi, altında kalan alanda koenerji alanıdır.
Şekil 2. BH eğrileri, (a) Doğrusal malzeme, (b) Doğrusal olmayan malzeme
Doğrusal malzemede geçirgenlik sabittir ve enerji koenerjiye eşittir. Doğrusal olmayan malzemede
geçirgenlik B-H egrisine göre değişir. Manyetik koenerji Eşitlik 6 ile bulunabilir:
1
2 v
Wc  BHdv (6)
331
Geçici Hal Teorisi (Transient) , Ansoft-Maxwell 3D transient çözücüsü T-Ω formülizasyonunu kullanır.
Transient çözümde kullanılan Maxwell eşitlikleri aşağıdaki gibidir:
 H  J (7)
  H  E (8)
Burada, iletkenlik (  ) ile elektrik alan (E) arasındaki bağıntı akım yoğunluğunu (J) göstermektedir.
Akım yoğunluğu ile elektrik alan arasındaki ilişki homojen izotropik maddeler için geçerli olmaktadır.
Akım yoğunluğu ile manyetik alan şiddeti (H) arasındaki ilişki ise Amper kanunundan ileri gelmektedir.
Zamanla değişen sistemlerde manyetik alan şiddetinin rotasyoneli manyetik akı yoğunluğunun değişimi
olarak ifade edilir:
B
 H  (9)
t
Eşitlik 8, 9 ve Eşitlik 10 arasındaki ilişki, zamanla değişen manyetik alanın, elektriksel alan meydana
getireceğini ifade etmektedir. Bu iki eşitlik kullanılarak Eşitlik 10 ifade edilebilir:
1 B
  H  0 (10)
 t
Vektör alanlar birinci dereceden kenar elemanları ve skaler alanlar ikinci dereceden düğüm
bilinmeyenleri tarafından temsil edilmektedir. Yüzey olarak tanımlanan iletkenden geçen akım iki
şekilde tanımlanabilmektedir: Sipir sayısı, bir sipirden geçen akım verilir veya toplam akım yüzeyden
geçecek şekilde tek sipir olarak tanıtabilir. İlk tanımlama eddy etkilerini ihmal etmektedir.
Transformatörün sargı parametrelerinin (direnç, kapasitans, endüktans) tanımlanmasına imkan
tanımaktadır. Gerilim uygulandığı anda akım bilinmemesinden dolayı yüzey tanımlı akım için gerilim
düşümü; Eşitlik 11’de akımın i’ inci iletken düğümü için hesaplanabilir[12]:
VRi   J
Rc ( i )
oi ( E  v  B )dR (11)
Burada J 0i akım yoğunluğu 1A net döngü i akımına karşılık gelir ve dış döngü i yok olur, VRi
gerilim
düşümü olarak verilmiştir. İndüklenen e gerilimi her Rc(i) değeri için hesaplanabilir:
e   H i .BdR
i (12)
Rci
3.1. Temel Değişkenlerin Etkisinin İncelenmesi

Bu çalışmada iki tip jeneratör tasarımı incelenmiştir(Şekil 2). Birincisi hava nüveli oyuksuz lineer
jeneratör ikincisi ise demir nüveli oyuksuz lineer jeneratördür.
332
Şekil 2. Rz düzlemindetüp tipi lineer jeneratörün görünüşü, demir nüveli oyuksuz lineer jeneratör(sol), hava nüveli
oyuksuz lineer jeneratör(sağ)
Tablo 1. Genel Boyutlandırma Parametreleri
Boyutlandırma Parametreleri Kısaltma Değişkenler Değeri

Kutup Adım Oranı Alfa Değişken 0.3-0.7
Mıknatıs İç Çap(m) Rc Değişken 0-0.014
Mıknatıs Yüksekliği(m) Mh Değişken 0.015-0.001
Kutup Mıknatıs Genişliği(m) Mw Değişken 0.005-0.035
Boyunduruk Genişliği(m) Hc Değişken 0.002-0.005
Oyuk Sayısı/Bobin Genişliği(m) N/Cw Sabit 12/0.015
N/Cw 15/0.009
N/Cw 21/0.0055
Bobin Yüksekliği(m) Ch Sabit 0.005
Hava Aralığı(m) g Sabit 0.002
Eşitlik 13’de Kutup adım oranı Alfa olarak verilmiştir:

Mw
Alfa  (13)
Top
Kutup adımı strok boyu olarak alınırsa anma frekansı için hız değeri Eşitlik 14 ile hesaplanmaktadır:
v  2 fTop (14)
Şekil 2’de görüldüğü gibi bobinlerin orta noktasından bir hat tanımlanmıştır. Bu hat boyunca manyetik
akı yoğunluğu değişimi incelenmiştir. Bobin genişliği ve yüksekliği sabit tutulmuştur. Ancak 12 bobin,
15 bobin ve 21 bobin için analizler gerçekleştirilmiştir. Pirmer boyu ile manyetik akı yoğunluğu
değişiminden etkilenmediği görümüştür.
333
Şekil 3. Hava aralığındaki maksimum akı yoğunlunluğunun değişimi(demir nüveli oyuksuz lineer jeneratör)
334
Şekil 4. Hava aralığındaki etkin akı yoğunlunluğunun değişimi(demir nüveli oyuksuz lineer jeneratör)
Demir nüveli tasarımı için mıknatıs genişliği 15mm-25mm aralığında kutup adım oranı (alfa) 0.5-0.7
aralığında seçilmelidir. Demir nüvenin kalınlığı manyetik akı yoğunluğunun değişimini çok
etkilememektedir. Ancak demir kalınlığı malzemenin doyumu dikkate alınarak 3mm yukarısı seçilebilir.
Taşıyıcı iç çapı arttıkça veya mıknatıs yüksekliği azaldıkça manyetik akı yoğunluğu azalmaktadır. İç
yarı çapın sıfır olması disk şeklindeki mıknatıs kullanımı demektir. Bu yapı için taşıyıcının mıknatısı
kaplayacak şekilde düzenlenmesini gerektirmektedir.
Şekil 5. Hava aralığındaki maksimum akı yoğunlunluğunun değişimi(hava nüveli oyuksuz lineer jeneratör)
335
Şekil 6. Hava aralığındaki etkin akı yoğunlunluğunun değişimi(hava nüveli oyuksuz lineer jeneratör)
Hava nüveli tasarımı için demir nüveli tasarıma benzer sonuçlar bulunmuştur. Demir nüve yerine
manyetik akı hava üzerinden devresini tamamladığı için manyetik akı yoğunluğu azalmıştır.
4. SONUÇLAR
Bu tasarımlar ile pasif süspansiyon sistemi için uygun lineer jeneratör tasarımı ve uygulması
gerçekleştirilmiştir. Primer boyu ile manyetik akı yoğunluğu değişiminden etkilenmediği görülmüştür.
Taşıyıcı iç çapı arttıkça veya mıknatıs yüksekliği azaldıkça manyetik akı yoğunluğu azalmaktadır. İç
yarı çapın sıfır olması disk şeklindeki mıknatıs kullanımı demektir. Bu yapı için taşıyıcının mıknatısı
kaplayacak şekilde düzenlenmesini gerektirmektedir.
TEŞEKKÜR
Yazarlar “2014-17-Daimi Mıknatıslı Lineer Jeneratörlerin Tasarımı ve Otomobil Süspansiyon Sistemlerinde

Kullanımı” adlı proje çalışması için Dumlupınar Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’ne katkılarından
dolayı teşekkür etmektedir.
KAYNAKLAR
1. Martins I., Esteves J., Marques G. D., da Silva F. P., Permanent-magnets linear actuators applicability in
automobile active suspensions, IEEE Transactions on Vehicular Technology, 55(1), January 2006.
2. Ebrahimi B 2009 Development of Hybrid Electromagnetic Dampers for Vehicle Suspension Systems
Dissertation University of Waterloo
3. Li, Z., Zuo, L., Luhrs, G., Lin, L., & Qin, Y. X. (2013). Electromagnetic energy-harvesting shock
absorbers: design, modeling, and road tests.Vehicular Technology, IEEE Transactions on, 62(3), 1065-
1074.
4. Li, P., Zuo, L., Lu, J., & Xu, L. (2014, October). Electromagnetic regenerative suspension system for
ground vehicles. In Systems, Man and Cybernetics (SMC), 2014 IEEE International Conference on (pp.
2513-2518). IEEE.
5. Wang, J., Wang, W., Atallah, K., & Howe, D. (2008, September). Comparative studies of linear
permanent magnet motor topologies for active vehicle suspension. In Vehicle Power and Propulsion
Conference, 2008. VPPC'08. IEEE (pp. 1-6). IEEE.
6. Arslan, S., “Overview Of Generating Electricity From Wave Energy Systems And Investigation Of
Generator Topologies Used In Archimedes Wave Swing Systems”, International Conference on Natural
Science and Engineering (ICNASE’16) March 19-20, 2016, Kilis
7. Li, H., & Pillay, P. (2011). A methodology to design linear generators for energy conversion of ambient
vibrations. Industry Applications, IEEE Transactions on, 47(6), 2445-2452.
8. Ohashi, S. (2010, October). Basic characteristics of the linear synchronous generator using mechanical
vibration of the automobile. InElectrical Machines and Systems (ICEMS), 2010 International Conference
on (pp. 1550-1554). IEEE.
9. Putgül Y., Altıparmak D., “Vehicle Suspension System Types and Their Effects on Front Axle
336
10. Geometry”, Journal of Polytechnic, 2016; 19 (2) : 195-202

11. Arslan, S., “Design and Implementation of a Educational Set for Electricity Generation Using Linear
Motion”, 5th International Vocational Schools Symposıum (Umyos), 18-20 May, 2016 Kosava
12. L. Zuo, B. Scully, J. Shestani, Y. Zhou, “Design and characterization of an electromagnetic energy
harvester for vehicle suspensions”, Smart Materials Structure, 19 (2010)
13. Ansoft Corporation, “Maxwell 3D technical notes”, 200-1045 (2002).
14. Asadi, E., Ribeiro, R., Khamesee, M. B., & Khajepour, A. (2015). A new adaptive hybrid electromagnetic
damper: modelling, optimization, and experiment. Smart Materials and Structures, 24(7), 075003.
337
Volume 3 (2018), 338-341
Endüstri 4.0 ve Liderlik

Muhammet Yüksel1*, Kurtuluş Yılmaz Genç2+
1Dış Ticaret/Terme Meslek Yüksek Okulu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye
2İşletme/İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Giresun Üniversitesi, Giresun, Türkiye
*:Sorumlu Yazar: muhammet.yuksel@hotmail.com
+Speaker: kyilmazgenc@gmail.com
Sunum Tipi: Sözlü
Özet - Dünya ekonomik, endüstri ve politik açıdan sürekli bir değişim ve gelişim içerisindedir. Bu değişim ve gelişimin birçok
etkeni olmakla birlikte, özellikle endüstriyel alanda yaşanan ve diğer alanları da kapsayan değişim ve ilerlemeler dünyanın çok
farklı bir noktaya gelmesinin asıl etkenleri arasında sayılabilmektedir. Endüstriyel anlamda ilk defa Sanayi Devrimi ile ortaya
çıkan yenilikler günümüzde dördüncü aşamaya gelerek Endüstri 4.0 kavramını ortaya çıkarmıştır. Endüstri 4.0, sadece
teknolojik ya da sanayi üretimindeki ilerlemelerle değil, aynı zamanda sosyal alanlarla kurmuş olduğu bağ ile de
açıklanabilmektedir. Endüstri 4.0 kavramının ortaya çıkmasında yenilikçi fikirleri olan ve bu fikirleri hayata geçiren girişimci
özelliğe sahip liderler oldukça etkili olmuştur. Bu kapsamda, bu çalışmada endüstri 4.0 ve liderlik kavramı incelenerek bu iki
kavram arasındaki ilişki kuramsal temelde açıklanmaktadır. Temel bulgu, liderlik, endüstri 4.0 oluşumunda önemli rol aldığı
gibi, başarılı ve gelecek vaat eden bir liderliğin meydana gelmesinde de endüstri 4.0 önemli rol almaktadır.
Anahtar Kelimeler - Endüstri 4.0, Liderlik, Yönetim, Yenilik, Sanayi
Industry 4.0 and Leadership

Abstract - The world is in a constant change and development in economic, industrial and political terms. Although there are
many factors of this change and development, changes and developments, especially in the industrial field and covering other
areas, can be considered as one of the main factors that make the world come to a different point. Innovations that emerged
with the Industrial Revolution for the first time in the industrial sense have come to the fourth stage and have revealed the
concept of Industry 4.0. Industry 4.0 can be explained not only by advances in technological or industrial production, but also
by the link with social areas. Leaders with entrepreneurial characteristics who have innovative ideas and have implemented
these ideas have been very effective in the emergence of the concept of Industry 4.0. In this context, the concept of industry 4.0
and leadership is examined in this study and the relationship between these two concepts is explained theoretically. The basic
finding is, leadership plays an important role in the formation of industry 4.0 and industry 4.0 plays an important role in the
formation of a successful and promising leadership.
Keywords – Industry 4.0, Leadership, Management, Innovation, Industry.
Bu çalışmada, Endüstri 4.0 ve liderlik ilişkisi ele

alınmaktadır. Çalışmada ilk olarak “liderlik” kavramı
tanımlanmış, ardından “Endüstri 4.0” hakkında ayrıntılı bilgi
1. GİRİŞ verilmiştir. Bu iki kavramın ilişkisinin ortaya konduğu
“sonuç” kısmı ile eser sonlandırılmıştır.
Endüstri 4.0, yeni sanayi devriminin adıdır. Siber-fiziksel
sistemlere dayalı üretimin devreye girişi bu yeni devrimi 2. LİDERLİK
diğerlerinden ayıran temel özelliktir. Birinci Sanayi
Devrimi’ni, 18. yüzyılın sonunda, su ve buhar enerjili Etki gücüne dayalı olarak, takipçileri ortak amaçlara
mekanik üretim tesislerinin kullanılması yansıtır. İkinci yönlendirme olarak tanımlanabilecek liderlik, değişimin
Sanayi Devrimi, işbölümüne dayalı, elektrik enerjili kitlesel temel unsurudur. Doğuştan gelen kişisel özelliklerin,
üretimin devreye girmesi ile simgelenir. Üçüncü Sanayi takipçilerin ihtiyaçlarıyla örtüştüğü kavram, bir süreç içinde
Devrimi ise, imalatın otomasyonunu ileri safhalara taşımayı ortaya çıkar ve etkileşim ile şekillenir. Liderler, takipçileri
başaran elektronik ve bilgi teknolojilerinin uygulamaya dönüştürecek güce sahip olan insanlardır.
aktarılması ile başlamıştır [1]. Son üç yüzyılda gerçekleşen Liderliğin üç temel bileşeni vardır: bağlam, özgörüş ve
bu süreç, değişimi başlatan ve ufuk açan liderliğin etkililiğini hareket [2]. Bağlam kitleyi yansıtır; özgörüş, bir amacı işaret
de ortaya koyar. İşyerinde ve devlet yönetiminde daha çok eder; hareket ise insanları değişime yönlendirir. Kitlenin
refah, daha çok zenginlik amaçlarına yönlendiren liderlik, ortak amaçlara yönlendirilmesinde etki gücü belirleyicidir.
giderek artan bilgi birikimine dayalı yaratıcılığın güçlenmesi Ufuk açıcı (vizyoner) liderlikte, bilgi temel güçtür. Bu
ve her alanda sürekli yenilik ortaya konulması konusunda noktada takipçilerin ya da kitlenin de bilgi düzeyi önem
takipçileri etkilemiştir. kazanır. Çift yönlü bir süreci içeren kavram, etkileşimi işaret
338
Yüksel ve Genç, Endüstri 4.0 ve Liderlik, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
eder. Sanayi devrimleri, bilgiye dayalı liderliğin sonuçlarıdır. üretime geçiş olarak meydana gelen ve elektriğin icadı ile bu
Bilgi birikimi değişimi hızlandırmakta, üstün amaçların kaynağın faydalı bir şekilde kullanılmasının önünü açan
tasarımını kolaylaştırmakta, yönetsel ufku genişletmektedir. İkinci Endüstri Devrimi (Endüstri 2.0) ve sonrası ise üretim
Kişisel özelliklerine dayalı olarak kendiliğinden ortaya sistemlerinin yönetim şekliyle yapılması durumundan çıkarak
çıkan ya da atanmış liderlerin örnek olma, uzmanlık, yasal, dijital sistemlerin sanayide yer aldığı Üçüncü Endüstri
ödüllendirme ya da zorlayıcı güçlerinden [3] birini kullanarak Devrimi (Endüstri 3.0)’ ile devam etmiştir [9].
takipçilerini ortak amaçlara yönlendirebilmeleri onların
endüstri devrimlerindeki paylarını da ortaya koymaktadır.
Ancak, üstün yaratıcılık gücüne dayanan Endüstri 4.0,
özellikle katılımcılığı, esnekliği, uygun ortam oluşturmayı,
desteklemeyi, engelleri kaldırmayı, bireysel gereksinimleri
dikkate almayı, liyakati ve etik davranışı öne çıkarmayı,
bilgiyi sürekli olarak artırmayı, bilimi uygulamaya aktarmayı
esas alan bir liderlik biçimi gerektirir.
Değerli, kendine özgü becerileri ve yetenekleri olan,
taklit edilemeyen, doğru şekilde örgütlenmiş ve yönetilen
insan kaynağı [4] Endüstri 4.0 döneminde de rekabet
üstünlüğünün asıl kaynağı [5] durumunda olacaktır. Böyle bir
insan kaynağının oluşturulması ve sürekli hale getirilmesi
doğrudan liderlikle ilişkilidir.
3. ENDÜSTRİ 4.0 Şekil. 1. Endüstri 4.0 Aşamaları
Dünya ekonomik, siyasal, teknolojik olmak üzere birçok Son zamanlarda üretim sürecinin tamamlanmasında çok
alanda sürekli ve hızlı bir şekilde değişim geçirmektedir. Bu fazla teknolojiden yararlanılmaktadır. Teknoloji dünyasında
değişimi tetikleyen birçok etken olmakla birlikte, bu etkenler yaşanan son gelişmeler Endüstri 4.0 kavramının oluşmasını
değişimin yaşandığı zamana ve yere göre farklılık etkilemektedir. Endüstri 4.0’ın ortaya çıkması ve teknolojik
göstermektedir. Özellikle endüstri alanında yaşanan değişim ilerlemeler ve gelişmeler ile birlikte, özellikle üretim
ve gelişim diğer alanlardaki değişim ve gelişimi en çok endüstrisinde büyüyen ihtiyaçlar için çok çeşitli çözümler
etkileyen faktörlerden biridir. Endüstri sektöründe öncü olan sağlandığı görülmektedir [10]. Endüstri 4.0, birlikte
devletler özellikle bu değişim ve gelişime yön vermiş olup, çalışabilirlik, sanallaştırma, yerinden yönetim, gerçek
halen bu alanlarda öncü olmaya devam etmektedir. zamanlı yetenek, platform odaklı hizmetler, modülerlik,
Endüstri 4.0 kavramı ilk olarak 2011 yılında yine nesnelerin interneti, siber fiziksel sistemler, 3 D yazıcılar,
endüstri alanında kendini kanıtlamış bir ülke olan, akıllı fabrikalar, akıllı robotlar, büyük veri, bulut bilişim
Almanya’nın Hannover kentinde düzenlenen bir fuarda sistemi, simülasyon, sanal gerçeklik, yatay ve dikey
kullanılmıştır [6]. Alman hükümeti tarafından ve entegrasyon, siber güvenlik gibi bir çok yenilikçi
Almanya’nın sanayisinin gelişimi için 200 Milyon Euro ile yaklaşımları içerin bir olgudur [11].
desteklenen bir projede ve Hennig ve Bosch şirketinin Endüstri 4.0 kavramı sadece bugünün değil aynı
yöneticisi Siegfried Dias ile Kagermann başkanlığında ve zamanda geleceğin üretim yöntemlerinde yapılan ve
birçok uzman tarafından çalışmalarla üretimde bir devrim yapılacak yeniliklerin ve uygulamaların bir dışa yansımasıdır.
yaşandığı ve bilişim çağının modern bir hal alarak üretim Çünkü, bu değişim ve gelişim belli bir birikimin sonucunda
teknolojisini bir üst seviyeye taşınmakta olduğu fuarda ifade oluşmakta ve sürekli olarak da oluşmaya devam etmektedir.
edilmiştir [7]. Benzer şekilde Almanya’nın yanı sıra endüstri Endüstri 4.0 fabrikalardan tuğlaları kaldırıp, zaman ve yer
alanında öncü olan devletlerde böyle bir arayış içine girmiş fark etmeksizin tamamen akıllı sistemlerle her an değişim ve
olup, Endüstri 4.0 kavramına benzer stratejiler ve beklentilere hazır bir şekilde üretimin yapıldığı, aynı
adlandırmalar yapılmıştır. Avrupa düzeyinde, buna karşılık zamanda bilgilerinde bulut sistemleri ve büyük veri
bulan kavram, “Geleceğin Fabrikaları”, ABD’de “Endüstriyel yöntemleri ile tutulup, geleceğe hazırlandığı bir sistemdir.
İnternet” ve Çin’de “Internet +” dır [8].
Endüstri 4.0 kavramı adından da anlaşılacağı gibi 4. Endüstri 4.0 ve Liderlik Arasındaki
sanayinin gelişim süreciyle alakalı bir durumdur. Endüstrinin İlişki
diğer bir ifade ile sanayinin, belli aşamalar geçirmesi Dünya hiç durmadan birçok alanda gelişim gösterirken,
neticesinde günümüzdeki hale geldiği bilinmektir. Sanayinin insan ilişkilerinin her geçen zamana göre daha olumsuz
gelişerek günümüzdeki hali almasında çok fazla önem arz etkilendiği düşünülmektedir. Tüm değişimler ve gelişimler
eden bir gelişim ve değişim konusu, Endüstri 4.0 kavramının aslında insanlığın kendi eli ile olmaktadır. Tarihte kimi
ortaya çıkmasındaki aşamalarından her birisidir. Endüstri insanlar günümüze kadar bile adından söz ettirebilirken
kavramı günümüz seviyesine yani 4.0 noktasına gelene kadar kimileri ise ona verilen görevleri yerine getirerek tarih
3 önemli devrim yaşamış olup, bu aşamalar ilk olarak 18. sahnesinden çekilmiştir. Ancak her dönemde insanlar
yüzyılda buhar gücünün fark edilmesiyle birlikte, buhar birbirlerine karşı üstünlük mücadelesine de girmiştir. Bu
makineleri icat edilmiş, bu makinelerin kullanılması ile üstünlük mücadelesi kimi zaman siyasi alanda, kimi zaman
başlayan ve üretimin sistematik olarak çoğalması anlamına askeri alanda, kimi zaman ise ekonomik alanda kendisini
gelen Birinci Sanayi Devrimi (Endüstri 1.0) ile başlamış, göstermiştir. Bu mücadele uğraşlarında başarının etken
özellikle 20. yüzyılın başında üretimin çoğalmasından seri
339
rollerinden biri de edilen mücadele önderlerinin liderlik 1980’li yıllardan sonra değişim eskiye oranla çok daha
başarısına da bağlıdır. hızlı olmuştur. Bu değişim liderlik anlayışlarını da
Bireyler açısından güçlü olmanın ya da gücü elinde değiştirmiş. Daha karizmatik, daha insancıl ve daha etkili
bulundurmanın gerekliliği insanların yaşadıkları sıradan olmakla birlikte daha işbirlikçi ve paylaşımcı liderlik ortaya
yaşamlarının içerisinde her anlamda öne çıkan ve insanlık çıkarmıştır. Teknolojik, siyasal ve ekonomiksel değişimler
için etkili olan bir olgudur. Çünkü tarihin her döneminde güç insanlarında eğilimlerini etkileyerek, duygularını, değerlerini,
insanların her zaman ilgisini çeken bir konu olmuş ve etiklerini, standart ya da uzun dönemli beklentilerinin
insanların gücü elinde bulundurma istekleri hiçbir zaman farklılaşmasına sebep olmuştur [15] . Bu duruma sebep olan
bitmemiştir [12]. Bireylerdeki bu istek sürekli olarak onları en önemli etkenlerden biri de dünyanın ülkesel sınırlarının
birbirleri ile mücadele içine çekmiştir. Bu güç mücadeleleri kalkarak küreselleşmesidir. Dünyanın küreselleşmesinin yanı
ya da savaşları toplumları gruplaşmaya itmiş ve toplumları sıra, hızı ve karmaşasında insanlar daha fazla kişisel
birbirinden farklı kılmıştır. Bu farklılık onların beklentilere girmiştir. Eski dönemlerde sadece aç kalmamak
yönlendirilmesine sebep olmuş ve toplumları idare eden ve hayatta kalmak üzerine kulu bir dünya beklentisi varken
liderlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Kimi zaman bu günümüzde endüstri 4.0 kavramı ve pazarlama 4.0 kavramları
liderler kutsal kitaplar aracılığı ile Peygamberlere verilirken, ile birlikte beklentiler kişiselleşmiş çok daha fazla tatminkar
kimi zaman krallık ya da hanedanlık aracılığı ile bazı istekler ortaya çıkmıştır.
kimselere verilmiştir. Günümüzde bilgi, önde gelen örgütsel girdilerden biri
Günümüzde ise artık Peygamberler devri kapanmış, olmakla birlikte çok kolay ve ucuz bir şekilde elde edilen bir
birçok krallık ve hanedanlık da yok olmuştur. Günümüz çağı hal almıştır. Tüm örgütsel stratejiler, kuruluş amacını belirten
bireylerin hayatına çok fazla etkeni olan bilgi ve teknoloji misyonlar, gelecek hedefleri belirten vizyonlar bilgi temelli
çağı olmakla birlikte her geçen gün değişen ve gelişen ve bu ürünlere ve hizmetlere yoğunlaşmış ve yoğunlaşmaya devam
değişim ve hızın durdurulamadığı bir çağdır. Aynı zamanda etmektedir. Bu yoğunlaşmaya bağlı olarak bilginin en etkili
bu değişim ve gelişimler bireylerin kendilerini takip eden bir şekilde geliştirilmesi, kullanılması, paylaşılması ve
liderlerin özelliklerini etkilemiştir. Önceleri otokratik ve yayılması konusunda yeni örgütsel değerler oluşturulmakta
egemensel bir liderlik anlayışı söz konusu iken özellikle olup, bu da ancak endüstri 4.0 devrimin anlaşılması ve bu
endüstri 4.0 aşamalarının birincisi sayılabilen birinci sanayi devrimi anlayan liderler sayesinde olabilecektir [16].
devrimi (Buhar Gücü Keşfi) ile başlayan daha bilimsel bir Günümüzde üretimsel süreçlerde, tekniklerde ve çıktılarda
liderlik anlayışına geçilmiştir. Günümüzde ise liderlik tanımı düşünsel temelli gelişmeler hızlanmış ve bilginin önemi daha
çok değişikliğe uğrayarak, çağdaş yönetim yaklaşımları ile net bir şekilde anlaşılmıştır. Ancak bu gelişmelerde önemli
birlikte şeffaflaşarak daha demokratik ve katılımcı bir hal olan, örgütlerin bilgi süreçlerindeki kalite, yeni bilgiyi üretme
almıştır. yönetimi ve en önemlisi bilgilerin liderler tarafından etkin
4. Endüstri devrimiyle birlikte şimdiye kadar hiç olarak kullanılıp kullanılmadığını tespit etmektir.
olmadığı şekilde eskiden kalma hiyerarşi ve liderlik Daha çok yazılımsal teknolojide ileride olan ülkelerin
kavramları değişmektedir. Artık günümüz hız ve gerisinde kaldığı düşünülen ve bunun için yeni kaynaklar
karmaşasının getirdiği zorlukların yanı sıra kendilerine ayıran ama ağır sanayide dünyanın önde gelen ülkelerden biri
verilen çok fazla sorumluluğun üstesinden herhangi bir olan Almanya’nın Endüstri 4.0 kavramını ortaya atması ve
bireyin tek başına gelmesi neredeyse imkânsız hale gelmiştir. birçok ülkede buna benzer kavramların ortaya çıkmasına
IBM’in 1500 CEO (Chief Executive Officer) ile yaptığı rağmen, Almanya da daha çok üretim süreci ve bilginin elde
küresel araştırmada, CEO’ların yarısından fazlası, kendilerine tutularak şimdiye ve geleceğe Endüstri 4.0 devrimi ile birlikte
verilen görev ve sorumlulukları tek başlarına yeni üretim süreçlerinde yön vermesi amaçlanmıştır. Endüstri
yönetebileceğine inanmıyor. Bu durum şunu göstermektedir 4.0 devriminin oluşumu ve bu kavramın ortaya çıkmasıyla
ki; Endüstri 4.0’ın doğması ile birlikte artan hız, karmaşıklık birlikte üzerinde durulan asıl meselelerdeki insani yanlar
ve giriftlik, otokratik ve bireyselci liderliği bünyesinde geride bırakılarak, değişimler ve yenilikler hep teknik açıdan
barındıramıyor ve daha kolektif aynı zamanda işbirlikçi değerlendirilmiştir. Fakat burada bazı zorlukların yaşanacağı
liderliğe geçişi neredeyse zorunlu kılıyor [13]. da öngörülmesine rağmen, genellikle teknik açıdan
Endüstri 4.0’ın, 2011 yılında ilk olarak konuşulması ve düşünenler için bu durum pek de önemsenmemiştir. Çünkü
mevcut durumda tüm sanayi şirketleri için yeni gerçek Endüstri 4.0’ da asıl amaç akıllı robotlar, daha hızlı ve iyi bir
olması, hazırlıksız yakalanan sanayi kuruluşlarının da yeni iş üretim olduğu için insani duygular ikinci planda kamıştır.
modellerini bunun üzerine yapılandırmayı gerekli kılmıştır. Endüstri 4.0 terimi, ürünlerin yaşam döngüsünün ve
Üretimin kesintisiz sürekliliği, her an daha iyiye gitme üretim sürecinin tüm değer zinciri üzerinde yeni bir
düşüncesi ve küresel ölçekte rekabetçiliği sağlama sürecinde organizasyon seviyesi ve kontrol seviyesi olarak tanımlanan
Endüstri 4.0 devrimi sanayi sektörünü farklı bir boyuta dördüncü sanayi devrimi anlamına gelir; bu, giderek artan
taşımıştır. Bu değişim yine farklı düşünebilen insanların bireyselleştirilmiş müşteri gereksinimlerine yönelik bir
geçmişten gelen birikintileri kullanarak daha iyiye gitme sistemdir [17]. Bu süreç çok iyi yönetilmelidir. Çünkü
mücadelesiyle gerçekleşmiştir. Stratejik planların hayata insanlık sanayide devrimler yaparak sürekli ilerlemeyi
geçirilmesinde ve yeni bir dünya düzenindeki değişim düşündükçe, belki de kendi yaşamsal ihtiyaçlarını bile
sürecinin yönetilmesinde özellikle liderlik alanında gerekli karşılayamayacak duruma gelebilir. Örneğin, binlerce insanın
taze enerjiyi ve kısa sürede değişebilecek ortamı işsiz kalması, gelir ve gider dengesindeki bozulmalar gibi. Bu
yakalayabilmeyi, dünyayı yakından izleyen, işi ile ilgili sebeple Endüstri 4.0 devrimini yapacak ve geleceğe daha iyi
stratejik vizyonu ve hayalleri olan, rekabeti bir savaş olarak entegre sağlamak isteyecek kuruluşların liderleri bu süreci
gören değil doğru analiz edebilen, inovasyona inanan çok etkin bir şekilde yürütmesi gerekmektedir. Asıl amaç daha iyi
fonksiyonlu kişilerle ve liderlerle endüstri 4.0 devrimi sonuçlar elde etmek olsa da, yapılacak her türlü çalışmada,
kuruluşlarda ancak hayata dönüşebilecektir [14]. çalışmanın bir ucu insanlık için önemli olan değerlere de etki
340
etmesi sağlanmalıdır. Bu durumda hangi alanlarda olursa [3] P. G. Northouse, “Leadership, Theory and Practise”,
olsun tüm kuruluşlarda liderlere önemli görevler SAGE Publications, California, 2016.
düşmektedir. [4] J. B. Barney, Patrick M. Wright, “On Becoming a
Strategic Partner: The Role of Human Resources in
5. Sonuç Gaining Competitive Advantage”, Human Resource
Management, c. 37, s. 1, 1998, ss. 31-46.
Bu çalışmada Endüstri 4.0 ve liderlik ilişkisi ele [5] J. B. Barney, “Firm Resources and Sustained Competitive
alınmıştır. Temel bulgu, etki gücüne dayalı olarak liderliğin, Advantages”. Journal of Management, c. 17, s. 1, 1991,
daha ileri tekniklerin tasarım, gelişim ve uygulanmasında ss. 99-120.
temel güdüleyicilerden biri olacağıdır. İnsanlık, bedensel ve [6] R. Drath and A. Horch, “Industrie 4.0: Hit or Hype?”,
zihinsel gelişimine dayalı olarak hep daha iyisini, daha IEEE Industrial Electronics Magazine, June 2014, ss.
üstününü istemektedir. Bu durum insan zekâsının gelişiminin 57-58.
ortaya çıkardığı bir ihtiyaç durumundadır. Bu gereksinimin [7] E. Bulut ve T. Akçacı, “Endüstri 4.0 ve İnovasyon
tatmin edilmesinde liderlik önemli bir işleve sahiptir. Yaratıcı Göstergeleri Kapsamında Türkiye Analizi”, Adaleti
bireylerin teşvik edilmesi, yaratıcılığın hayat bulabileceği Savunanlar Stratejik Araştırma Merkezi Uluslararası
uygun ortamların, içsel çevrenin sağlanması, rol modeli olma, Hakemli Dergi, c.4, sy.12, 2017, ss. 55-57.
ödüllendirme, örgütsel esneklik, yetki ve sorumluluk devri, [8] A. Yıldız, “Endüstri 4.0 ve Akıllı Fabrikalar”, Sakarya
yatay ilişkilerin güçlendirilmesi, katılımcılık, tatmin edici Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, c. 22, sy. 2,
ücret gibi etkenlerin bütünleştirilmesi, insanların, çalışanların 2018, ss. 546-556.
daha yaratıcı, daha yenilikçi olmalarında belirleyici olacaktır. [9] L.U. Yang, “Industry 4.0: A Survey On Technologies,
Bütün bu unsurlar, üstün liderlikle uyumlaştırılabilir ve ortak Applications And Open Research İssues”, Journal of
amaca ya da amaçlara yönlendirilebilir. Bu yöndeki başarı Industrial Information Integration, c.6, June 2017, ss.1-
liderliğin etkililik düzeyini de ortaya koyacaktır. 10.
Endüstri 4.0 olarak adlandırılan günümüz teknolojik [10] L. D. Xu, E. L. Xu and L. Li, “Industry 4.0: State of The
devriminin kurumsal yapı ile bütünleştirilip daha da ileri Art and Future Trends”, International Journal of
taşınmasında işyeri içerisindeki liderliğin ya da örgütsel Production Research, vol. 56, no.8, 2018, ss. 2941-2962.
liderliğin yanı sıra siyasal liderlik de önemli bir role sahiptir. [11] A. Soylu, “Endüstri 4.0 ve Girişimcilikte Yeni
Üretimde daha üstün tekniklerin tasarımını sağlayacak Yaklaşımlar”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler
yaratıcı bireylerin yetiştirilebilmesi için, eğitim sisteminin Enstitüsü Dergisi, sy.32, 2018, ss. 43-57.
anaokulundan üniversiteye kadar uygun politikalar ile [12] Ö. D. Yılmaz, “Örgütlerde Güç, Politik Davranış ve
yönlendirilmesi bir zorunluluktur. Bireylerin, küçük İzlenim Yönetimi: Turizm İşletmelerinden Örnek
yaşlardan itibaren, yaratıcılıklarını geliştirebilecekleri, Olaylar”, Detay Yayıncılık, Ankara, 2012.
kendine güven ve sorumluluk duygusunu üst düzeye [13] A. B. Tüzmen. (2017) Endüstri 4.0 İle Dönüşen Liderlik.
çıkarabilecekleri, katılımcı, öğrenci odaklı ve yaşayarak [Online]. Erişim: https://hbrturkiye.com/dergi/endustri-
öğrenmeyi esas alan bir eğitim sisteminin kurulması siyasal 4-0-ile-donusen-liderlik
liderliğe dayalıdır. Diğer taraftan, siyasal liderlik, üretim alt [14] T. Saka, “Dönüşümü Planlamak ve Yönetmek”, İstanbul
yapısının oluşturulmasındaki tercihler ve özel sektörün Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, c. 46, 2017, ss.9-
yönlendirilmesi, ilgili ekonomik yapının oluşturulması 10.
açısından da önemlidir. [15] P. G. Northouse, “Leadership, Theory and Practise”,
Endüstri 4.0, dört sanayi devrimi içerisinde, bilginin en SAGE Publications, California, 2016.
üst birikime ulaştığı dönemdeki üretim sisteminin adıdır. [16] H. B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz, “Yönetimde Yeni
Bilginin aktarımı, döneme uygun çözümlerin benimsetilmesi, Yaklaşımlar”, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, 2017.
yaratıcılığın teşviki, ortak örgütsel ya da toplumsal amaçlara [17] S. Vaidya, P. Ambad and S. Bhosle, “Industry 4.0 – A
yöneltme, birer değişim yöneticisi olan liderlerin takipçilerini Glimpse”, Procedia Manufacturing Journal, vol. 20,
ortak ideallere yönlendirebilmelerinin temel boyutlarıdır. 2018, ss. 233-238.
Endüstri 4.0 ve ötesi, özellikle liderlerin birer vizyoner olarak
varlıklarıyla doğrudan ilişkilidir. Toplumların gelişmesi ve
insanlığın daha üst düzeyde bir refah düzeyine ulaşması,
ortak hayallerin gerçekleşmesi, ufuk açıcı liderlerle birlikte
olacaktır.
Sonraki çalışmalarda, liderlik ile teknolojik gelişme
düzeyi arasındaki ilişki doğrudan alandan veri toplanarak
incelenmelidir. Hangi liderlik tarzlarının teknolojik gelişmeyi
daha çok desteklediği alan araştırmaları ile ortaya
konulmalıdır.
KAYNAKÇA
[1] S. Kılıç ve R. M. Alkan, “Dördüncü Sanayi Devrimi

Endüstri 4.0 ve Türkiye Değerlendirmeleri”, Girişimcilik
İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, c. 2, s.
3,2018, ss. 29-49.
[2] D. H. Levitt, “Women and leadership. A developmental
paradox”. Adultspan Journal, 9(2), ss. 66-75 (Fall 2010).
341
Volume 3 (2018), 342-345
Liderlik ve İnovasyon
1
Kurtuluş Yılmaz Genç *, Muhammet Yüksel 2+
1 İşletme/İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Giresun Üniversitesi, Giresun, Türkiye
2 Dış Ticaret/Terme Meslek Yüksek Okulu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye
*:Sorumlu Yazar: kyilmazgenc@gmail.com
+Speaker: muhammet.yuksel@hotmail.com
Sunum Tipi: Sözlü
Özet – Liderler, belli bir hedef için insanları bir araya getirebilen ve bu insanların hedeflerine ulaşabilmesi için neler yapması
gerektiği ile ilgili yeterli bilgiyi taşıyan kişiler olarak adlandırılabilir. Birçok çalışmada liderliğin, insanlara doğuştan geldiği ve
sonradan kazanılmayan bir yetenek olduğu belirtilmektedir. Diğer tarafta ise liderlik çok çalışanlarda ve kendisini özellikle
alanı ile ilgili yeterli düzeye çıkarabilen kişilerde de var olabileceği savunulmaktadır. Günümüz iş hayatında takım
çalışmasının önemsenmesiyle birlikte, çalışma grubundaki her kişi alanı ve yeteneği kapsamında liderlik görevleri almakta
olup, liderlerin görevleri çerçevesinde diğer takım üyelerinin sorunlarının çözülmesi ve onlara yol göstermesi gibi konularda
sorumluluk aldığı görülmektedir. Liderlikte başarılı olmanın şartlarından bir tanesi de liderlerde olması gereken inovasyon
yapabilme kabiliyetidir. İnovasyon ülkemizde her ne kadar yenilik ve yenileşim gibi anlamlara gelse de katma değer oluşturan
her şeye inovasyon denilebilmektedir. Liderliğin genel amacı yol göstermek olup, bunu doğru ve çözümselci yaklaşımla
başarmanın şekli inovasyon ile oluşabilmektedir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada inovasyon ve liderlik tanımları ile
aralarındaki ilişki kavramsal olarak incelenecektir.
Anahtar Kelimeler – Liderlik, İnovasyon, Yönetim, Yenilik, Girişimcilik
Leadership and Innovation

Abstract - Leaders can be called people who can bring people together for a specific goal and have enough information about
what these people should do to achieve their goals. In many studies, leadership is stated to be a congenital talent to people and
a talent that is not subsequently acquired. On the other hand, it is argued that leadership can exist in many employees and also
in people who can raise themselves to a sufficient level especially in the field. With the importance of teamwork in today's
business life, each person in the working group takes leadership roles within the scope of his / her field and ability, and it is
seen that leaders take responsibility for solving the problems of other team members and guiding them within the framework of
their duties. One of the conditions for being successful in leadership is the ability to make innovation in the leaders. Although
innovation in our country has the meaning of innovation and innovation, everything that creates added value can be called
innovation. The general aim of leadership is to guide and the way of achieving this with the correct and analytical approach
can be created with innovation. For this purpose, the relationship between innovation and leadership definitions will be studied
conceptually.
Keywords –Leadership, Innovation, Management, İmprovement, Entrepreneurship
inovasyon konusu ayrıntılı olarak açıklanacak, sonra bu iki

1. GİRİŞ kavram arasındaki ilişki yorumlanacaktır. Çalışma, bir genel
İnovasyon, icattan basit farklılaştırmalara kadar oldukça değerlendirme ile sona erecektir.
geniş bir yelpazede ortaya çıkan dönüşümleri ifade eder. Bu
kavram, rekabet üstünlüğüne ulaşmanın ve bunu sürdürmenin 2. LİDERLİK
temel koşuludur. İnovasyon örgütsel yapıda dönüşümü
gerektirdiği gibi, bu dönüşümün bir sonucu da olabilir. Liderlik, etki gücüne dayalı olarak takipçileri ortak
Değişim, liderliğin temel bileşenlerindendir. Bu çerçevede, amaçlara ya da belirli bir vizyona yönlendirmektir. Bir süreç
değişimi başlatmak ve doğru şekilde yönetmek, gerekli olan şeklinde ortaya çıkan liderlik, takipçilerle lider arasındaki
dönüşümü gerçekleştirebilmek ancak çalışanları güdüleyici etkileşimi de yansıtır. Kavram, rol modeli olmayı, güvene
bir vizyon ile sağlanabilir. Bu unsurlar, bir değişim ajanı dayalı bir ilişkiyi ve üstün amaçlara ulaşmak için güdülemeyi
olarak liderliğin gereğidir. Böylece, örgüt ve üyeler, içerir.
çalışanlar sürekli gelişme anlayışı içerisinde hareket Doğuştan gelen özelliklerin çevre ile şekillendiği
edecekler, yaptıkları işten duydukları tatminin düzeyi ve liderlik, durumsal, koşulsal, dönüşümcü, otantik özellikler
örgütsel bağlılıkları artacaktır. gösterebilir ya da hizmet liderliğine evrilebilir.
Liderlik ile inovasyon arasındaki ilişkiyi ele alan bu Farklı koşullar farklı liderlik tarzları gerektirir. Yine,
çalışmada, öncelikle liderlik kavramı tanımlanacak, ardından liderler duruma uygun tarzlar belirleyebilmeli, durumun
342
Genç and Yüksel, Leadership and Innovation, ISAS 2018, Winter, Samsun, Turkey
gerekleri çerçevesinde hareket edebilmelidir. Bu çerçevede, geçilmesi, buna paralel olarak pazarlama 4.0, 5.0 ve 6.0
takipçilerini hem yönlendirmeli hem de onları kavramlarının oluşması tüm örgütlerin üretimden,
desteklemelidirler. Örgütlerde yaratıcılığı ve yenilikçiliği öne pazarlamaya her alanda bakış açılarının farklılaşmasına
çıkaran bu yöndeki davranışları destekleyen liderler, rekabet neden olmaktadır.
üstünlüğüne ulaşabilme ve bunu sürdürme konusunda İnovasyon son birkaç on yıldır var olan bir olgu olup,
işletmelerinin başarılı olmasında büyük pay sahibi özellikle yönetim alanında bu olgunun üzerine inovasyon
olacaklardır. anlamında çalışmalar yapılmaktadır. Ancak inovasyon
İnovasyon, dönüşümcü liderliği gerektirir. Paydaşları aslında sadece yönetim bilimi üzerinde gerçekleşen bir
için ilham kaynağı olabilen, onların ihtiyaçlarını anlayabilen, kavram değil, aynı zamanda ekonomi, coğrafya, sosyoloji ve
vizyon belirleyebilen, yüksek standartlara ulaşmak için psikoloji gibi disiplinsel bilimlerde de varlığını
personelini güçlendiren, birer rol modeli ve değişim ajanı göstermektedir [9]. Birçok disiplinel bilimlerde var olan
olarak liderler, yaratıcılığı ve yeniliği tetikleyebilir [1]. inovasyon kavramı ile ilgili olarak çalışmalarda en fazla
Dönüşümcü liderler, karizmatik, ilham vererek üzerinde durulan dört inovasyon çeşidi bulunmaktadır.
güdüleyebilen, entelektüel olarak teşvik eden, bireye değer Bunlar hizmet/ürün inovasyonu, süreç inovasyonu, pazarlama
veren, duruma uygun ödüller veren, istisnalarla yönetimi inovasyonu ve organizasyonel (örgüt) inovasyondur [10].
gerçekleştiren ve çalışanların önünü açan kişilerdir [2]. Bu Aslında inovasyon dünyada her alanda kendini gösteren bir
özelliklere sahip liderler, işyerinde inovasyonun olgudur. Öyle ki, katma değer oluşturan tüm değişimler
gerçekleşmesini olanaklı kılabilir. inovasyondur. İnovasyonun kökünde değişim söz konusu
İnovasyon için yaratıcı çalışanlar gereklidir. Çalışanların olmakla birlikte, günümüzde dünyamız her alanda değişim
yaratıcı olabilmeleri için uygun ortamın sağlanması, değerli, yaşamakta ve bu değişimin hızı da durdurulamamaktadır. Bu
kendine özgü beceri ve yetenekleri olan, taklit edilemeyen [3] durumda, değişimin var olduğu ve bu değişimin herhangi bir
insan kaynağının güdülenmesi ve doğru şekilde şeye katkı sağlaması inovasyonun o şeyde oluştuğunu
örgütlenmesinde [4] liderliğin rolü önemlidir. Bu yöndeki göstermektedir. Keith ve Theodore (1984) inovasyonu bir
olumlu sonuçlar etkili liderliğin göstergesidir. buluşla başlayan, bu buluşun ilerletilmesi ile devam eden ve
Yaratıcılık ya da kendini gerçekleştirme, fizyolojik, pazara yeni bir ürün, süreç ya da hizmet olarak girmesiyle
güvenlik, sosyal ve saygı görme ihtiyaçları karşılanmış sonuçlanan bir süreç olarak tanımlamaktadır [11].
insanların bir özelliği olarak ortaya çıkacaktır [5]. Bir atanmış Peter F. Drucker, inovasyonu bir değişim olarak görmüş
ya da kendiliğinden ortaya çıkmış liderin çalışanlarının temel ve inovasyonun oluşumun yedi madde şeklinde sıralamış
gereksinimlerini karşılayarak onları kendini gerçekleştirme olup, bunlardan dördü içsel yani örgüt veya endüstri içindeki
ya da yaratıcılık için güdülemesi gerekir. değişmelerle ilgili, diğer üçü ise dışsal yani örgüt veya
endüstri dışı değişimlerle ilgili olduğunu belirtmiştir [12].
3. İNOVASYON İçsel kaynaklar;
Günümüzde inovasyon kavramı kendisini her alanda • Beklenmeyen gelişmeler,
gösterebilen bir olgudur. Örgütler değişen dünyanın şartlarına • Uyumsuzluklar,
göre hareket etmekte ve organizasyonlarında inovasyon • Süreç gereksinimleri,
faaliyetleri yürütmektedir. İnovasyon daha çok yenilik • Pazar ve sektör yapısındaki değişiklikler olarak
anlamında kullanılsa da kavramsal olarak katma değer veren sıralamak mümkündür.
her şeye inovasyon denilmektedir. Genel anlamda inovasyon Dışsal kaynaklar ise;
sözcüğü, yeni hizmetler veya ürünler tasarlamak, yeni üretim • Demografik yapıdaki değişiklikler,
ve sunum yöntemleri kullanmak anlamına gelmekte olup, • Algılama değişiklikleri,
daha önce hiç yapılmayanı yapmak ve yeni bir şeyler bularak • Yeni bilgidir.
bilginin kullanılması süreci olarak da adlandırılabilir [6]. İnovasyon kavramı iç ve dış anlamda, gerek çevresel
İnovasyon, kurumsal performanslarda artırım sağlamak gerekse genel olaylardan etkilenen ve doğan bir kavramdır.
isteyen, gerek özel gerekse kamu sektöründe her geçen gün Hangi alanda olursa olsun hayatını devam ettirmek isteyen
daha çok amaçlanan bir konu olmaktadır. Bu amaçla, tüm tüm örgütler bazen istemeden de olsa inovasyonu ve
organizasyonlar bilgiyi geliştirmek için son on yıldır finansal, inovasyon uygulamalarını zorunlu olarak yapması
insan kaynakları ve daha birçok alanda çalışmalarda gerekmektedir.
bulunmaktadır [7]. Literatürde inovasyon kavramı ile ilişkili olduğu tespit
Örgütler rakiplerine üstünlük sağlamak için yenilikçi ve edilen birçok tanımlar bulunmakla birlikte, bu tanımlar genel
inovasyonel yaklaşımı yakından takip etmelidir. Çünkü artık anlamda şunu göstermektedir ki; inovasyonun yeni bir keşif,
örgütlerin en büyük rakipleri kendileridir. Eğer örgütler değişim, teknoloji, katma değer ürün, araştırma-geliştirme ve
sürekli olarak yenilenmeyi gerçekleştiremezlerse değişen ve girişimcilik gibi kavramlarla içi içe olduğudur. Bu kavramlar
gelişen dünyada rakiplerine göre geride kalabilirler. inovasyonla ilgili tanımlamalar ve çalışmalar yapılırken,
Günümüz rekabet ortamında, Japonya, Hollanda, İsveç ve dikkat edilmesi gereken kavramlar olarak da bilinmektedir.
Singapur gibi yüksek rekabet gücüne sahip ülkelere
baktığımızda bu rekabet üstünlüğünün ucuz emeğe değil,
beyin gücüne ve yaratıcılığa yani inovasyona bağlı olduğunu
görülmektedir [8]. 4. LİDELİK VE İNOVASYON KAVRAMLARI
Yükte hafif pahada ağır yani katma değeri yüksek ARASINDAKİ İLİŞKİ
ürünlerin üretilmesi ve pazarlanması yeni ekonomik düzende
her geçen gün öneminin biraz daha anlaşıldığı konudur. Bilgi teknolojileri ve iletişim ağlarının her alanda
Özellikle bilgi teknolojinin oluşması ve gelişmesi, diğer bir kullanır olması ve bu teknolojilerin ve iletişim ağlarının
ifade ile sanayide endüstri 4.0, 5.0 hatta 6.0 devrine sürekli olarak kendini yenilemesi, örgütler arasında daha
343
rekabetçi ortamın oluşmasına neden olmuştur. Değişim ve  Çalışanları bıktırmamalı, aksine onları
gelişim, varlıklarını devam ettirmek isteyen tüm örgütlerin heveslendirmeli,
dikkate alması gereken önemli bir önceliktir. Örgütlerde ya  Teknolojiyi izlemeli,
da herhangi bir amaç için bir araya gelmiş gruplarda tüm bu  Her alanda olmakla birlikte özellikle kendi alnındaki
yeniliklerin farkına vararak, değişim ve gelişimi yakalamakta son gelişmeleri bilmeli ve yakından takip etmeli,
en önemli görev liderlere düşmektedir. Liderlik, tarih  Organizasyonunu ya da kendini takip edenleri
boyunca faklı stillerde de olsa varlığı her alanda devam eden inovasyonun işe yaradığına ikna etmeli.
bir olgudur.
Liderlerin örgütlerinde sağlayacakları inovasyonlar
Liderlik en çok da son yüzyılda değişime uğramış olup, sayesinde müşteri istek ve ihtiyaçları doğrultusunda, yeni
1900 yıllarda baskın ve güç sahibi insanlara lider denirken, ürün ve fikirler ortaya koyarak, yeni pazarlara yeni
1930’larda çok daha baskıcı ve bireyselci olan liderlik hizmetlerle girerek, teknolojik gelişmelere ayak
kavramı, grupların tutumlarını etkileyebilen bir anlamda uydurulabilen, çevrenin korunmasında gerekli hassasiyeti
kullanılmıştır. 1940’larda grup yaklaşımı ön plana çıkmış, gösteren yani diğer örgütlere göre kendisini farklılaştıran
grup yönelimleri liderlerin ikna konularını belirlemiştir. örgütler, rakiplerine karşı rekabet edebilme gücünü elde
1950’lerde grup teorisi devam ederek, liderlik, amaçların edebilecektir [14].
paylaşılması ile ilişkilendirilmiş, 1960’larda dünya için
çalkantılı bir dönem olmasına rağmen, liderlik tanımı için Bugüne kadar yapılan çalışmalarda ve gelinen noktada
amaçların paylaşılması ile anlamlandırılmış, 1970’lerde örgütlerin başarısı almış oldukları riskler ile yapmış oldukları
liderlik, daha büyük grupların ya da örgütlerin ortak amaçları katma değerli yeniliklere yani inovasyonlarla doğru
etrafında birleştirme olarak görülmüş, 1980’lerde liderliğe orantılıdır. Eğer Mercedes 1990 yılında piyasaya sürmüş
farklı bir bakış açısı doğmuş, liderliğin doğası keşfedilmeye olduğu otomobil modelini o yıl çok fazla sattığı için
çalışılmıştır. 21. Yüzyıla gelindiğinde ise liderlik ve yönetim inovasyon yapıp yenilemeseydi, bugün belki de en iyi
birbirinden ayrılmış, otantik liderlik, manevi liderlik, otomobil markaları arasında olmayacaktı. Yine Microsoft
hizmetçi liderlik ve uyarlanabilir liderlik olarak çeşitlenmiştir yazılımlarını her geçen gün inovasyon sağlayarak
[13]. güncellemeseydi, belki de bugün dünyanın en iyi yazılım
şirketleri arasına giremeyecekti. Nokia cep telefonu markası
21. yüzyıla gelindiğinde liderlik ve yöneticilik dünyada gerçekleşen iletişim araçlarındaki yenilikleri
kavramları birbirinden ayrılmış olup, yönetim kavramı zamanında ve yeteri kadar takip etmediği için bir zamanlar
liderlikten farklı olarak son zamanlarda bilim dalı olarak dünyanın en iyileri arasındayken bugün o gün ki konumunda
görülmeye bile başlanmıştır. Öyle ki liderlik sonradan değildir. Aynı şekilde marketler, lokantalar, oteller, alış veriş
kazanılan bir meziyet olmaktan çok doğuştan gelen bir takım merkezleri ve daha birçok alanda inovasyon yapılmadığı ya
özelliklerin fiiliyata geçmesi olarak belirlenebilirken, da yapılacak inovasyonlar doğru yönetilmediği takdirde
yönetimin ya da yöneticilik özelliklerinin gerekli eğitim örgütler rakipleri karşısında geride kalabileceği gibi yok
alınıp, gerekli tecrübeler edinildikten sonra da kazanılacağı olacağı bir sürece de sürüklenebilir.
anlaşılmaktadır. Liderler ise yöneticilerden farklı olarak
kendilerini takip edenleri misyon ve vizyonuyla etkisi altına İnovasyon faaliyetlerinde önemli olan inovasyon
alarak onları ortak bir amaca yönlendirmektedir. Bu da sürecinin doğru yönetilmesidir. Bu ancak liderlerin bakış
liderlerin kendini takip edenlere ancak yeni bir şeyler açılarının kalitesine bağlıdır. Liderlerin, inovasyon algılarının
söylemesiyle mümkün olabilmektedir. farklı olmasının, inovasyon sürecini yönetme tarzlarını
etkileyeceği söylenebilir. Eğer risk almaktan korkan veya
Birçok lider türü olmasına rağmen sürekli olarak inovasyonu risk almak olarak algılayan bir yönetici,
ilerleyen ve devam edebilen örgütlerde ortak konu liderlerin örgütlerin gerçekleşmesi gereken inovatif faaliyetleri
türünün ne olduğu değil, yapılacak ya da yapılması gereken gerçekleştirme konusunda geç kalacak ve bu durum inovatif
yeniliklere açık olup olmadığı ya da liderlerin yönettiği örgüt faaliyetlerin zamanında ve etkili bir şekilde
ya da kendilerini takip edenlere katma değer yaratan unsurlar gerçekleşmemesine neden olacaktır [15].
sunup sunamadığı ile ilgilidir.
İnovasyon yeni fikirler üzerine kurlu faaliyetler
İnovasyonel düşünen liderler neler yapmalı? bütünüdür [16]. Yeni fikirler sadece liderden değil, aynı
zamanda tüm insanlarda oluşabilir. Burada önemli olan yeni
 İnsanların fikirlerinin önem vermeli,
fikirlerin ne kadarının gerçekleşebildiğidir. Kişilerde bulunan
 Ast üst ilişkisinden daha çok, şeffaf olmalı ve ekip
girişimcilik, vizyon ve misyon sahibi olmak, risk almak ve
çalışmasına önem vermeli,
iyi iletişim kurmak gibi özellikler, bulunduğu ortamda o
 Yeni bilgiye ve katma değerli fikirlere yatırım
kişinin lider olmasında ve yeni fikirlerin hayata
yapmalı,
geçirilmesinde oldukça önemlidir. Bu tür kişiler korkak ya da
 Doğru inovasyon modelini seçebilmeli, risk alarak çekingen davrananlara oranla daha cesur davranarak aslında
yenilikten korkmamalı, kendilerinden akıllı olan insanlara liderlik
 İçinde bulunduğu örgütü ya da grupları yeniden yapabilmektedirler. Birçok önemli örgütlerin kuruluşlarına
şekillendirmeli (Reorganizasyon) liderlik etmiş örgüt sahiplerinin kişilikleri ve hayatları
 Doğru insanı doğru yerlerde görevlendirebilmeli, incelendiğinde en önemli özelliklerinin yeniliklere açık ve
344
risk almaktan korkmayan bireyler olduğu görülmektedir. Bu [8] Ç. Kavak, “Bilgi Ekonomisinde İnovasyon Kavramı ve
sebeple örgütlerde inovasyon faaliyetlerinin hayata Temel Göstergeleri”, 09 – XI Akademik Bilişim
geçirilmesi ve bu faaliyetlere önem verilmesi örgütlere Konferansı Bildirileri Kitabı, Şanlıurfa Üniversitesi,
liderlik eden kişilere bağlıdır. Şubat 2009, ss. 617-628.
[9] J. Tiddy, “Innovation Management in Context:
Environment, Organization and Performance”,
International Journal of Management Reviews, c. 3, s. 3,
5. SONUÇ ss. 169-183, 2001.
[10] M. Ödemiş, E. Düzgün. ve A. Düzgün, “Turizm
Bu çalışmada liderlikle inovasyon arasındaki ilişki ele Destinasyonlarının Rekabet Gücünü Artırmasında
alınmıştır. Çalışmanın temel bulgusu, inovasyon için, İnovasyonun Yeri” Uluslararası Bilimsel Araştırmalar
durumun gereklerini yerine getiren, girişimciliği teşvik eden, Dergisi, c.2, s.4, ss. 22-29, 2017.
iç girişimciliği özendiren, risk alabilen, fırsatları [11] E. L. Keith ve G.J. Theodore, “Characterization of
değerlendirebilen, çevre odaklı, uygun ortam sağlayan, esnek, Innovations Introduced on the U.S: Market in 1982”, The
katılımcı, yetki ve sorumluluk devreden bir liderlik Futures Group, U.S: Small Business Administration,
anlayışının gerekli olduğudur. Contract No. SBA-6050-0A-82, March, 1984.
İnovasyon ya da yenilik için yaratıcılık gerekir. [12] P. F. Drucker, “The Discipline of Innovation”, Harvard
Yaratıcılık için de yatay ilişkilerin temel olduğu, karar alma Business Review, s. 80, ss. 95-104, 2002.
[13] P. G. Northouse, “Leadership, Theory and Practise”,
süreçlerine alt kademelerin de katılımının sağlandığı ya da
SAGE Publications, California, 2016.
astların doğrudan kendi kararlarını alabilmelerine olanak [14] M. Türk ve E. Kara, “Genç Lider Yöneticilerin
sağlayan, sorunlara çözümlerin doğrudan alt birimler İnovasyon Anlayışı: Turizm Sektörü Üzerine Bir Alan
tarafından sağlandığı, âdem-i merkeziyetçi, esnek bir çalışma Araştırması”, c. 8, s. 8, ss. 110-124, 2018.
ortamı ya da örgütsel yapı gereklidir. Böyle bir yapı, özellikle [15] Y. E. Taşgit ve B. Torun, “Yöneticilerin İnovasyon
demokratik, katılımcı, dolayısıyla durumsal ve dönüşümcü Algısı, İnovasyon Sürecini Yönetme Tarzı ve
liderlik tarzlarını gerekli kılar. İşletmelerin İnovasyon Performansı Arasındaki İlişkiler:
Atanmış ya da kendiliğinden ortaya çıkan liderler, KOBİ’ler Üzerinde Bir Araştırma”, Yönetim Bilimleri
yenilikçilik konusunda rol modeli olabilmeli, yenilikçiliği Dergisi, c. 11, s. 28, ss. 121-156, 2016.
farklı ödüllendirme yöntemleri ile ödüllendirmeli, [16] R. Adams, J. Bessant and R. Phelps, “Innovation
çalışanlarını güdüleyebilmelidir. Management Measurement: A Review”, British Journal
Sonraki çalışmalarda, liderlik ve inovasyon arasındaki Of Management, c. 8, s. 1, ss. 21-47, 2006.
ilişki, özellikle alan araştırmalarına dayalı olarak
incelenmelidir. Hangi alandaki inovasyon için ne tür liderlik
tarzlarının ya da liderliğin hangi boyutlarının önemli olduğu
uygulamadan veri toplanarak değerlendirilmelidir.
KAYNAKÇA
[1] T. S. Nanjundeswaraswamy, D. R. “Swamy, Leadership

Styles, Advances in Management”, Vol. 7, 2, February
(2014), ss. 57-62.
[2] P. G. Northouse, “Leadership, Theory and Practise”,
SAGE Publications, California, 2016.
[3] J. B. Barney, “Firm Resources and Sustained Competitive
Advantages”. Journal of Management, c. 17, s. 1, 1991,
ss. 99-120.
[4] J. B. Barney, Patrick M. Wright, “On Becoming a
Strategic Partner: The Role of Human Resources in
Gaining Competitive Advantage”, Human Resource
Management, c. 37, s. 1, 1998, ss. 31-46.
[5] A. H. Maslow, “Motivation and Personality”, New
York, Harper.
[6] E. Örücü, R. Kılıç ve A. Savaş, “Kobi’lerde İnovasyon
Stratejileri ve İnovasyon Yapmayı Etkileyen Faktörler:
Bir Uygulama”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, c.12, sy.1,
2011, ss. 58-73.
[7] S. Hamidi ve N. Benabdeljlıl, “Managerial and
Technological Innovations: Any Relationship?”, Social
and Behavioral Sciences Journal, c. 185, ss.286-292,
2015.
345
Volume 3 (2018), 346-352
Otel Yapılarında Kullanılan Toplantı ve Konferans Salonlarının

Erişilebilirlik Bağlamında Değerlendirilmesi
Anday TÜRKMEN1*
*Corresponding author: anday.turkmen@gedik.edu.tr
Özet – Eğitim, sağlık ve bilim gibi pek çok alanda bağlayıcı rol üstlenerek toplantı ve konferans sektörünün büyümesini sağlayan
uluslararası ticaret ve küreselleşme kavramı, konaklama hizmetlerinin erişilebilirliğinin artırılması ile kongre turizmini dünyanın
hızla gelişen alanlarından biri haline getirmiştir. Ayrıca seyahat olanaklarının hızla artması ve engelli bireylerin kongre turizmi
faaliyetlerinde önemli bir niş pazar haline gelmesi ile birlikte, konferans çevrelerine ilişkin erişim olanaklarının iyileştirilmesi
gerekliliği de güncel tasarım yaklaşımlarında yerini almıştır. Bu bağlamda, engellilerin insani haklardan ve temel özgürlüklerden
eşit bir şekilde yararlanmasını desteklemek üzere oluşturulan uluslararası konvansiyonların otel yapılarında kullanılan konferans
salonları için hedefine ulaşmasına katkı sağlanması kaygısını referans alan araştırma kapsamında, çalışma konusunun kuramsal
sınırlılıklarını ortadan kaldırabilmek maksadıyla literatür taraması yapılmış ve yanıt bulamayan tasarım pratikleri tespit edilerek
çalışmanın bibliyografik künyesi oluşturulmuştur. Aynı kuramsal anlayış doğrultusunda, otel yapılarının fonksiyon kurgusunda
büyük önem arz eden konferans salonlarının mekânsal kurgusundaki çözümsüzlüklerin kullanıcıların sirkülasyon kabiliyetini
doğrudan kısıtladığı gerçeği referans alınmış ve kongre turizmi sektöründe hizmet üreten her çevrenin görsel, işitsel ve fiziksel
açıdan erişilebilir kılınmasına yönelik tasarım eğilimlerinin benimsetilmesi amaçlanmıştır. Erişilebilirlik kavramı ile konferans
salonları arasında engellilik ölçeğinde iletişim kuran araştırma sonucunda, ergonomik yaklaşımlar ile üretilen düzgüsel tasarım
pratiklerinin tümü teknik anlatımlarla tanımlı hale getirilmiş ve mekân tüketiminin demokratikleştirilmesine konferans salonları
ölçeğinde katkı sağlanmıştır.
Anahtar Kelimeler – Engelli, Erişilebilirlik, Evrensel Tasarım, Konferans Salonu, Otel.
Evaluation of Meeting and Conference Halls Used in Hotel

Buildings in the Context of Accessibility
Abstract – International trade and globalization concept that generate the grow of meeting and conference sector by taking a
bounding role in many areas such as education, health and science, with the improvements in the accessibility of accommodation
services, congress tourism has become one of the worlds fastest growing areas. Also, with the fast increase of travel opportunities
and with the disabled individuals becoming an important niche market in the congress tourism activities, necessity of enhancing
the accessibility opportunities concerning the conference environment has taken its place in the current design approaches. In
this context, in the scope of the research that takes the concern of contributing to international conventions as reference, which
are created for disabled individuals to equally benefit from human rights and fundamental freedoms, to reach its aim for
conference halls that are used in hotel structures, for the purpose of putting away the conceptual boundedness of the study subject;
a literature scan has been done and by determining the unanswered design practices, bibliographic tag of the study has been
created. In the direction of the same conceptual understanding, reality of direct limitation to circulation ability of users by
insolubilities in spatial fiction of conference halls, which is crucial for the function fiction of hotel structures has taken as
reference and it has been aimed to infuse design tendencies towards making every environment which serves in congress tourism
accessible in terms of visual, audial and physical. In the wake of the study that makes contact between the accessibility concept
and conference halls in disability scale, all the normative design practices produced with ergonomic approaches has defined with
technical expressions and has been contributed to democratization of space usage in the conference halls scale.
Keywords – Accessibility, conference hall, disabled, hotel, universal design.
Yazar Notu: Bu çalışma, Dr. Öğr. Üyesi Emel İşleyen danışmanlığında, Anday Türkmen’in 2018 yılında Marmara Üniversitesi
Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlık Anasanat Dalı’nda tamamladığı “Otel Ortak Alanlarının Engelli Kullanıcılara Yönelik
Kurgulanması” başlıklı yüksek lisans tez çalışması esas alınarak hazırlanmıştır.
346
Türkmen, Otel Yapılarında Kullanılan Toplantı ve Konferans Salonlarının Erişilebilirlik Bağlamında Değerlendirilmesi
I. GİRİŞ III. ENGELLİLİK KAVRAMI
Her birey zaman içerisinde kendi gerçekleşim düzeyine bağlı Engellilik kavramının kuramsal çerçevesine Moral, Medikal
olarak gelişim göstermekte ve bu süreç içerisinde de kendini ve Sosyal olmak üzere üç model ile açıklama getirilmekte ve
saran fiziksel çevre ile doğrudan iletişim kurmaktadır. Ancak konuya ilişkin çalışmaların tamamı söz konusu yaklaşımların
yaşamlarını birtakım kısıtlılıklar ile sürdürmek zorunda kalan sınırlarında değerlendirilmektedir [2]. Kavramın etik kuramını
engelli bireylerin temel ihtiyaçlarına dahi yeterli ölçüde yanıt oluşturan Moral Model tanımına göre engellilik, doğrudan
üretememesi kendini gerçekleştirme eşiği için gereken temel günahkârlık ve kötülüğe bağlı ortaya çıkmaktadır. Engelliliğin
mekanizmaların oluşturulmasını imkânsız hale getirmektedir. asıl nedeni ise, insanların kötülük yapması ya da kötü şekilde
Sahip oldukları çeşitli kısıtlılıklara rağmen sosyal, kültürel, yaşaması değil; doğrudan kötü bir ruhun bedenen görünmesi
ekonomik ve psikolojik olarak ihtiyaç duyulan motivasyonu olarak kabul edilmesidir. Engelli olma durumundan bireyin
tesis etmeye çalışan engelli bireyler ise, insan eliyle üretilen kendisini sorumlu tutan ve bireylerin ya da ailelerinin yanlış
çevrelerle doğrudan iletişim halinde olmak zorundadır. Ancak davranışları nedeniyle engelliliğin meydana geldiği görüşünü
fiziksel ortamların organizasyonel olarak birbirine bağlandığı benimseyen model; engelliliğin etik ya da ahlaki çöküntüden
günümüz tasarım anlayışında bu çevrelerden herhangi birinin kaynaklandığı ve engelliliğe bağlı fiziksel ya da psikolojik
erişilebilirlikten yoksun bırakılması, diğer çevrelerde sunulan yoksunlukların insanın içindeki şeytanın dışa vurumu olduğu
imkânları da kullanılabilir olmaktan yoksun kılmaktadır. Bu savını desteklemiş ve engelli bireylerin yaşamını dini ya da
çerçevede değerlendirildiğinde; kullanıcıların engelsiz şekilde geleneksel yöntemler ile düzenleme yolunu tercih etmiştir [3].
yapı çekirdeğine ve yapının sunduğu hizmetlere erişebilmesi Günümüz şartlarında mevcut perspektifle değerlendirildiğinde
gerekliliği engellilerin çok yönlü turizm faaliyetlerine katılım toplum psikolojisinden tamamen yoksun görünen model, ilk
sağlayabilmesi fikri ile desteklenmeli ve engellilerin toplumsal olarak ruhun kötülük barındırıyor olması durumunun olumsuz
yaşama dahil olabilmek için gereksinim duyduğu motivasyon sonuçlar doğurduğuna inanan Neolitik insan topluluklarında
sürecini tamamlaması amaçlanmalıdır. ortaya çıkmış ve engelliliğin tanımlandırılması sürecinde Orta
Çağ’ın son dönemlerine kadar egemen görüş olarak kalmayı
Engellilerin temel haklardan ve özgürlüklerden eşit bir şekilde başarmıştır [2].
yararlanmasını sağlamak üzere oluşturulan Birleşmiş Milletler
Engelli Hakları konvansiyonlarının otel yapıları için hedefine Tüm engellilik kategorilerini, hastalık ve benzeri nedenlerden
ulaşmasına katkı sağlanması ve engelli bireylerin hayatın her kaynaklanan fizyolojik bozukluklar sonucu olarak tanımlayan
kademesine engelsiz bir şekilde katılabilmesi en temel insani Medikal Model’in temel fikrinde ise, tüm engellilerin otomatik
haklar arasında değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, biçimsel olarak kısıtlı olduğu varsayımı yatmaktadır [2]. Başka bir ifade
kaygılarla genel kullanıcı profili için kurgulanan otel yapıları, ile medikal model engelliliği ekseriyetle bireyin yetersizliğine
engelli bireyleri sosyal hayattan soyutlamakta; konaklama ve ve patolojisine dayalı olarak anlamlandırmaktadır. 19. yüzyılın
dolayısıyla seyahat olanaklarından mahrum bırakmaktadır [1]. ortalarında tıp ve rehabilitasyon alanlarındaki gelişmeler ile
Ancak, Eğitim, sağlık ve bilim gibi pek çok alanda bağlayıcı açığa çıkan ve engelliliğin sebebiyet verdiği sorunları bireysel
rol üstlenerek toplantı ve konferans sektörlerinin büyümesine ölçekte değerlendirerek toplumsal faktörleri görmezden gelen
katkı sağlayan uluslararası ticaret ve küreselleşme kavramları, medikal model, engelliliğe ilişkin tanı, tedavi, bakım ve izleme
konaklama hizmetlerinin erişilebilirliğinin artması ile kongre programlarının güçlendirilmesi hususunda engelli bireylerin
turizmini dünyanın sürat ile gelişmekte olan alanlarından biri yaşam kalitelerini yükseltmiş ancak sorunun kaynağı olarak
haline getirmiştir. Ayrıca seyahat olanaklarının hızla artması patolojiye odaklanması engelli bireylerin sistemli bir şekilde
ve engelli bireylerin kongre turizmi faaliyetlerinde önemli bir toplumdan soyutlanmasına zemin hazırlamıştır.
niş pazar haline gelmesi ile, toplantı ve konferans çevrelerine
ilişkin erişim olanaklarının iyileştirilmesi gerekliliği de güncel Engellilik yakın zamanlara kadar Medikal Model gereğince
tasarım yaklaşımlarında yerini almıştır. yorumlandığından çeşitli tıbbi durumlarla ilişkilendirilmiştir.
Bu yüzden bireyin yalnızca kendi problemi olduğu sanılan
II. MATERYAL VE YÖNTEM engelliliğin, bireyin işlevlerini gerçekleştirememesinin bir
sonucu olduğu düşünülmüştür [4]. Bu hâkim yaklaşıma karşı
Otel yapılarında kullanılan toplantı ve konferans salonlarının ortaya çıkan engellilik çalışmaları alternatif bakış açılarının
başta tekerlekli sandalye kullanıcıları olmak üzere, tüm engel oluşumuna katkılar sağlamıştır. Zamanla medikal modelin
grupları için görsel, işitsel ve fiziksel kademelerde erişilebilir yerini, bireyin işlevsel durumuyla fiziksel, kültürel ve sosyal
kılınması amacıyla yürütülen çalışmada araştırma konusunun çevresinin etkileşimini de ele alan Sosyal Model almıştır [5].
kuramsal kısıtlılıklarına yeni yorumlar kazandırmak amacıyla 9 Aralık 1975 tarihinde BM Engelli Hakları Beyannamesinin
literatür taraması gerçekleştirilmiştir. İncelenen çalışmalarda kabul edilmesi sonucunda ortaya çıkan Sosyal Model’in temel
kullanılan yöntemler, ölçekler, bulgular, çıkarılan sonuçlar ve iddiası ise, engelliliğin toplumsal olarak kurgulandığı ve çeşitli
önerilerle konuya ilişkin problemin sınırlılıkları saptanmış ve bozukluklarla yaşayan insanlara dayatıldığı fikridir. Bireyin
çalışmalarda yetersiz görülen noktalar tespit edilerek araştırma fiziksel veya zihinsel bozukluğunun değil, toplum bilincinin
konusunun bibliyografik künyesi oluşturulmuştur. Ayrıca otel erkli bir bedene sahip olmayı temel bir düzgü olarak referans
yapılarında kullanılan toplantı ve konferans alanlarının engelli almasının engelleyici etkilerinin kişileri engelli kıldığı [2] ve
bireyler için erişilebilir kılınmasına dair güncel yaklaşımların yeti yitiminin bireysel değil, sosyal ölçekte bir sorun olduğu
tümü ulusal ya da uluslararası seviyede geçerliliğini sürdüren fikri benimsenmiştir. Engellilik bir duyu eksikliği veya fiziksel
standartlarla ya da devlet eliyle üretilen yasal düzenlemelerle ya da zihinsel bir bozukluktan ziyade, bu farklılığın algılanma
değerlendirilmiş ve erişilebilirlik bağlamında önerilen tasarım yolu ve insan zihnindeki kurgusal inşasıdır. Yapı bozukluğu
arayışları antropometrik veriler doğrultusunda üretilen teknik her şeyden bağımsız olan salt bir gerçekliktir. Ancak engellilik
anlatımlarla tanımlı hale getirilmiştir. toplumsal ölçekte bir anlayışın inşasıdır [6].
347
IV. ERİŞİLEBİLİRLİK V. TOPLANTI VE KONFERANS SALONLARI
Engelli bireylerin rutin yaşantılarını başka insanlara bağımlı Eğitim, sağlık, siyaset ve bilim gibi pek çok alanda bağlayıcı
olmadan sürdürebilmeleri ve sosyal imkânlardan diğer tüm rol üstlenen toplantı ya da konferans sektörünün büyümesini
insanlar ile eşit oranda faydalanabilmelerinin temel koşulu, sağlayan uluslararası ticaret ve küreselleşme olgusu, aynı
fiziksel çevrenin erişim sorunlarının ortadan kaldırılmasıdır zamanda sunulan konaklama hizmetlerinin erişilebilirliğinin
[7]. Bu noktada, insan haklarının ayrımcılık kadar sorunlu, artırılması ile kongre turizmini dünyanın gelişen pazarlarından
hatta ayrımcılığı da kapsayabilen alanlarından biri olarak son biri haline getirmiştir. Kongre turizmindeki gelişmeler toplantı
dönemlerde uluslararası örgütlerin çalışmalarında haklı bir yer ya da konferans salonu gibi tamamlayıcı ek hizmetler üreten
edinen Erişilebilirlik (accessibility), insan eliyle üretilen ve kongre otellerinin niteliğini doğrudan etkilemektedir. 2011’de
doğal fiziksel koşullar başta olmak üzere, ekonomik, sosyal ve 27976 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Turizm Tesislerin
kültürel çevreye ulaşabilme, verilen hizmetlerden yararlanma Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin 19.
ve katkıda bulunma olanaklarına sahip olmayı ifade etmekte maddesinde; Türkiye’de faaliyet gösteren dört yıldız ve üzeri
ve engelliliğe ilişkin her temel hakkın kullanımında önemli bir kapasitedeki otellerin toplantı salonu bulundurma zorunluluğu
unsur olarak karşımıza çıkmaktadır [8]. Tasarlanan tüm ürün, ifade edilmektedir [10].
mekân ve fiziksel çevre kurgularının özünde her zaman insan
çeşitliliği ve uyum kavramlarının temelindeki çelişkileri yer Turizm faaliyetlerine eşit katılım sağlama konusunda çevresel
almaktadır. Bu noktada hem tasarımcılar hem de kullanıcılar ve davranışsal kısıtlamalar ile karşılaşan engelli bireyler başta
açısından değerlendirildiğinde, tasarlamak kavramının tüketici olmak üzere tüm kullanıcılar için; kongre turizmi ölçeğinde
taleplerini karşılamaya yönelik uyum sürecinde, kullanıcıların hizmet üreten her bir mekânsal birime görsel, işitsel ve fiziksel
çeşitliliği ve kişisel zevkler ya da tercihler göz ardı edilmekte erişilebilirliğin sağlanması toplantı ve konferans salonlarının
ve fabrikasyon, hazır ve çabuk üretime yönelik ortalama kabul kurgusundaki temel hedef olmalıdır.
edilecek ürünlerin ve mekânların ağırlıkta olduğu bir tasarım Tablo 1. Engelliler için ayrılması gereken minimum koltuk sayısı [11]
anlayışı hâkim olmaktadır [9]. Tasarım odaklı olarak kullanıcı
çeşitliliğini sağlamak, farklılıkları gözetmek ve tüm bunlara Oturma Tekerlekli Sandalye Koridor Üzerinden
yönelik özel uygun çözümler getirmek gibi yaklaşımlar, birçok Kapasitesi Bekleme Alanı Erişilebilir Koltuk
tasarımcı için hem masraflı hem de uygulanabilir olmaktan 4-25 arası 1 1
26-50 arası 2 1
uzak olarak kabul görmektedir. Bu durumda da, ortalama bir
51-100 arası 4 1
insan profiline uygun tasarım yapmak üzere eğitim gören, iyi
101-200 arası 4 2
programlanmış mekân temsiliyetini üretim, pazarlama ya da 201-300 arası 4 3
satış gibi ticari kavramlar üzerinde kurgulayan tasarımcıların 301-400 arası 6 4
benimsediği tasarım algısının toplumun belirli kesimlerine 401-500 arası 6 5
yönelik ayrımcılık fikrini beslediği unutulmamalıdır [9]. 501-600 arası 7 6
601-700 arası 8 7
Farklı gereksinimleri bulunan bireylerin evlerinden çıkarak, 701-800 arası 9 8
başkalarına ihtiyaç duymaksızın çeşitli yapı stoklarına ya da 801-900 arası 10 9
fiziki imkânlara ulaşabilmeleri ve bireysel ölçekte toplumsal
yaşama tam katılım sağlayabilmeleri için yapılı fiziki çevrede Tek kişilik tekerlekli sandalye bekleme alanına önden ya da
ihtiyaç duyulan gerekli tüm tedbirlerin alınmasını ifade eden arkadan yanaşılabildiği durumlarda, tekerlekli sandalye alanı
erişilebilirlik kavramının ilk olarak ortaya çıkışı, Timothy J. için minimum genişlik 91,5 cm, minimum derinlik ise 122 cm
tarafından Nugent Ilinois Üniversitesi’nde 1959-1961 tarihleri olmalıdır [11] (Şekil 1).
arasında yürütülen çalışmalara karşılık gelmektedir. Rehabilite
eğitimine deneysel yaklaşımlar içeren bu çalışma, Amerikan
Ulusal Standartlar Enstitüsü’nün (The American National
Standards Institute-ANSI) 1961 yılında “Specifications for
Making Buildings and Facilities Accessible to, and Usable by,
the Physically Handicapped-Bina ve Tesisleri Fiziksel Engelli
Bireyler için Kullanılabilir ve Erişilebilir Yapma Şartnamesi”
adıyla yayımladığı ilk ulusal ölçekte standardın da kavramsal
Şekil 1. Önden ve arkadan yaklaşılabilen tek kişilik bekleme alanı
ve kuramsal temelini oluşturmuştur. İnsan haklarının büyük
bir kısmının toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel yaşama Tek kişilik tekerlekli sandalye bekleme alanına sadece yandan
katılımla kullanılabilmesi, erişilebilirliği katılımın ön koşulu yanaşıldığı durumlarda ise, manevra yapılabilmesi için gerekli
olmanın ötesinde bağımsız temel bir hak olarak kabul edilmesi serbest hareket alanının tahsis edilebilmesi adına minimum
görüşünü tartışmaya açmıştır. derinlik 152,5 cm olmalıdır [11] (Şekil 2).
Erişilebilirliğe dair düzenlemelerin ihtiyaçlara yanıt üretmesi

için yapılı fiziksel çevredeki insan popülasyonunu iyi tanımak
ve antropometrik verileri doğru analiz etmek gerekmektedir.
Ayrıca erişilebilirlik kavramın niteliğinin anlaşılabilmesi ve
doğru tanımlanabilmesi sürece dair kararların iyileştirilmesi
noktasında kolaylık sağlamaktadır. Bu nedenle erişilebilirlik
kavramının köken bilimsel açıdan irdelenmesi ve ithaf edildiği
kelimenin çözümlenmesi anlaşılabilirliği artırmaktadır. Şekil 2. Yan cepheden yaklaşılabilen tek kişilik bekleme alanı
348
Sadece yandan ulaşım sağlanan tekli bekleme alanlarına kıyas tekerlekli sandalyeye hizalı durumdaki oturma elemanlarının
ile önden ve arkadan yanaşabilme imkânı sunduğu için engelli taban yüzeyleri tekerlekli sandalye alanı ile benzer yükseklikte
bireylerin çoklu katılımı konusunda esneklik sağlayan ikili kurgulanmalıdır (Şekil 7). Oturma birimlerinin seviyelenmesi
bekleme alanındaki bir tekerlekli sandalye sınırının genişliği hususunda gerekli hassasiyetin gösterilmemesi durumunda ise,
en az 84 cm, derinliği ise 122 cm olmalıdır [11] (Şekil 3). tekerlekli sandalye kullanıcıları ile diğer bekleme birimlerini
kullanan ziyaretçilerin farklı kotlarda konumlanması engelli
bireyin göz seviyesini kaybetmesine ve iletişim kurabilmesini
güçleştirerek ortamdan uzaklaşmasına sebep olabilmektedir.
Şekil 3. Önden ve arkadan yaklaşılabilen iki kişilik bekleme alanı

Şekil 7. Engelli alanına bitişik oturma elemanı hizası
Çift kişilik tekerlekli sandalye bekleme alanına yalnızca yan Tekerlekli sandalye alanları, toplantı salonu içerisinde erişim
cephelerden yanaşıldığı durumlarda ise, manevra için gerekli
sağlayan güzergâhlar ile örtüşmemeli ve herhangi bir bekleme
serbest hareket alanı tahsis edilebilmesi maksadıyla bekleme alanının erişim güzergâhı olarak kurgulanmamalıdır. Fiziksel
alanının derinliği en az 152,5 cm olmalıdır [11] (Şekil 4). olarak bunun mümkün olmadığı durumlarda ise, söz konusu
erişim güzergâhının koridor genişliğinden daha fazla olduğu
noktalar değerlendirilmelidir (Şekil 8).
Şekil 4. Yan cepheden yaklaşılabilen iki kişilik bekleme alanı
Tekerlekli sandalye kullanıcısı için ayrılan bekleme alanının

yanında refakatçi için en az bir tane oturma elemanı bulunmalı
ve bu oturma elemanının teknik donatıları yakın çevresindeki
diğer oturma birimleriyle benzer olmalıdır [11] (Şekil 5).
Şekil 5. Tekerlekli sandalye alanına bitişik oturma elemanı Şekil 8. Tekerlekli sandalye alanı ile erişim güzergâhı ilişkisi
Dar programlı konferans ve toplantı salonlarında katlanabilen Tekerlekli sandalye kullanıcıları için düzenlenen bekleme ve
ya da çıkarılabilen modüler koltuk sistemleri tercih edilmeli ve dinleme alanlarının konferans salonu içerisindeki konumunun
gerektiğinde tekerlekli sandalyeli ziyaretçiler için gereken alan belirlenmesinde ve dağılım kurgusunda bekleme alanına kolay
sağlanabilmelidir [11] (Şekil 6). erişim, toplam alan içerisinde eşit dağılım ve nitelikli görüş
açısı imkânı sağlayabilme hedefi temel tasarım arayışlarından
biri olmalı ve tekerlekli sandalye alanlarının konferans salonu
içerisinde kümelenmesi önlenmelidir (Şekil 9).
Şekil 6. Yana katlanabilen koltuk sistemleri
Tekerlekli sandalyeden koltuğa geçmek isteyen ziyaretçiler ile

baston, koltuk değneği ya da yürüteç gibi yardımcı gereçler
vasıtasıyla yürüyebilen engelli bireyler için koridor üzerinden
erişilebilir oturma birimleri kurgulanmalı; oturma birimlerinin
engelli ziyaretçiler tarafından kullanımını pratik hale getirmek
Şekil 9. Konferans salonundaki erişilebilir alanların dağılımı
amacıyla kolçağı katlanabilen tasarımlar tercihlenmelidir [11].
Tekerlekli sandalye kullanıcıları, kendileri için tahsis edilen Tekerlekli sandalyeli ziyaretçilerin kullanımı için düzenlenen
alanlara bitişik diğer oturma elemanlarındaki ziyaretçiler ile bekleme alanlarının tasarım kurgusunda hem yatayda hem de
omuz hizasını sağlayabilecek nitelikte konumlandırılmalı ve düşeyde görüş açısının niteliği dikkate alınmalıdır. Performans
349
alanına olan mesafe, bekleme alanlarının konumu, koltuklar Dinleyici konumunda konferans ya da toplantı salonlarından
arası açıklıklar ve zemin eğimi gibi faktörler görüş hattının hizmet alabilen tekerlekli sandalye kullanıcılarının konuşmacı
kalitesi için belirleyici olmaktadır. Oturma pozisyonundaki bir olarak da katılım sağlayabileceği olasılığı değerlendirilmeli;
yetişkin bireyin ortalama göz seviyesi yüksekliği, tekerlekli performansın aktarılacağı sahneye rampa ya da asansör gibi
sandalye kullanıcılarının görüş hattı için referans olarak kabul düşey sirkülasyon elemanları ile ulaşım sağlabilmelidir. Sesli
edilebilir ancak bu ölçü yalnızca izleyicilerin sunum boyunca iletişimin toplantı ya da konferans salonu gibi ortak kullanım
oturma pozisyonunu sürdürdüğü belirli koşullarda referans alanlarının ayrılmaz bir parçası olduğu unutulmamalı ve söz
olarak alınmalıdır (Şekil 10). konusu alanlara sabit oturma elemanlarının yanı sıra yardımcı
dinleme sistemi adı verilen teknik altyapılar kurgulanmalıdır
[3]. İşitme cihazı kullanımının arka plan gürültüsü ve eko gibi
etkilerle yetersiz kaldığı ortak kullanım alanlarında dinleme
kalitesini artırmak için kullanılan yardımcı dinleme sistemleri,
İndüksiyon Döngüsü, Kızılötesi ve FM Radyo sistemi olmak
üzere üç ana başlık altında incelenmektedir (Tablo 2).
Tablo 2. Konferans salonu yardımcı dinleme sistemi tercihi [11]
Salon Ses-Amplifikasyon Sabit Oturma Elemanı

Kapasitesi Sistemi Sağlandı mı? Sağlandı mı?
Şekil 10. Oturma pozisyonunda göz seviyesi yüksekliği kurgusu
Hayır Evet ya da hayır
50’den az Evet Hayır
İzleyicilerin sunum sırasında ayakta durabileceği daha serbest Evet Evet
konferans salonlarında ise, tekerlekli sandalye kullanıcılarının 50 veya Evet ya da hayır Evet
oturma yüksekliği, ayakta duran bir yetişkinin ortalama kafa daha fazla Evet ya da hayır Hayır
kurtarma seviyesi üzerinden kurgulanmalıdır (Şekil 11).
Yardımcı dinleme sistemlerine ihtiyaç duyulduğu durumlarda,
söz konusu sistemlerin bulunduğunu ve kullanılabilir durumda
olduğunu kullanıcılara aktarabilmek için muhtelif noktalarda
uluslararası ölçekte kabul gören yardımcı dinleme sistemlerine
ait semboller kullanılmalıdır (Şekil 13).
Şekil 13. Uluslararası yardımcı dinleme sistemi sembolleri
İndüksiyon Döngü Sistemi; genellikle bir mikrofon aracılığıyla

aktarılan ses kaynaklarının amplifikatör ile elektromanyetik
sinyallere dönüştürülmesini ve değişen bu sinyallerin berrak
bir ses enerjisine çevrilerek telecoil mekanizmasına (T bobini)
sahip işitme cihazına aktarımını sağlamaktadır [11] (Şekil 14).
Tablo 3. İndüksiyon Döngü sisteminin özellikleri [11]
Sekmeler Değerlendirme
Kablo sistemleri, bilgisayarlar, transformatör,
Parazit
floresan aydınlatma, çelik konstrüksiyon
Şekil 11. Ayakta durma pozisyonunda göz seviyesi yüksekliği kurgusu
Yayılma Evet
Tekerlekli sandalye bekleme alanlarının, erişim güzergâhının Gizlilik Düşük
hemen yanında konumlandırıldığı durumlarda ise, kalabalığın Ses kalitesi İyi ancak pürüzlü olabilir
engelliler için ayrılan alana taşmasını önleyebilmek amacıyla Dinleyicilerin kullanım alanı döngünün kapsamı
seperatörler kurgulanmalıdır (Şekil 12). Kullanım ile sınırlıdır. Sinyal alım kalitesinin iyileştirilmesi
için oturma pozisyonunun ayarlanması gerekebilir
Telecoil özellikli İşitme cihazlarına sahip
Alıcılar dinleyiciler için alıcıya ihtiyaç yoktur. Alıcılar
tüm döngü sistemleriyle uyumludur
Bakım Düşük
Entegrasyon Mümkün
Kurulum Geniş alanlarda kablo kurulumu karmaşık olabilir
Ses kaynağı ile dinleyici arasındaki iletişimi bozan çevresel

faktörleri ortadan kaldıran ve konvansiyonel ses sistemleri ile
kolayca entegre olan İndüksiyon Döngü sistemleri, konferans
salonunun tamamını ya da bir bölümünü çevreleyen taşınabilir
Şekil 12. Tekerlekli sandalye alanı sirkülasyon seperatörü donanımlar ile kullanılabilmekte veya salonların arzu edilen
350
yüzeylerine kalıcı olarak montajlanabilmektedir. Amplifikatör

yardımıyla oluşturulan elektromanyetik sinyaller yapının sınırı
içerisindeki diğer indüksiyon döngü sistemlerinde parazitleme
oluşturabilmekte ve bu durum gerçekleştirilen diğer yayınların
niteliğini olumsuz etkileyebilmektedir. Söz konusu indüksiyon
döngü sisteminin aktif olarak kullanıldığı salonlardaki mevcut
kablo düzenekleri, transfarmatörler, bilgisayar donanımları ve
floresan lambalı aydınlatmalar da sisteminin sağladığı yayınlar
için parazitlenme oluşturabilecek faktörler arasındadır. Şekil 15. Kızılötesi dinleme sisteminin çalışma prensibi
FM Radyo Sistemler; ses kaynağının, kısa mesafeli bir radyo

vericisi ile radyo sinyaline dönüştürülmesini ve dinleyicinin
boynuna takılan aynı kanala ayarlanmış küçük bir FM radyoya
gönderilmesini sağlamaktadır [11]. Mikrofonlara aktarılan ses
kaynağı, radyo dalgaları ile çok benzerlik gösteren bir yöntem
vasıtasıyla frekans modülasyonu (FM) dalgaları olarak alıcıya
cihaza aktarılmaktadır. İşitme cihazı olmaksızın kulaklık veya
boyun aparatı ile kullanılabilen alıcı cihaz, işitme cihazı ile bir
Şekil 14. İndüksiyon döngü dinleme sisteminin çalışma prensibi arada kullanıldığında daha temiz ve anlaşılır bir ses kaynağı
Kızılötesi Sistemler; dağıtım sistemine veya mikrofona bağlı sunmaktadır (Şekil 16).
bir vericiden, dinleyicinin giydiği özel taşınabilir alıcılara bilgi
taşımak için görünmez (kızılötesi) ışık kaynakları kullanan Mevcut ses düzeneğine kolaylıkla entegre edilebilen sistem,
kablosuz sistem alternatiflerinden biri olarak sunulmaktadır. kızılötesi sistemlerdeki görüş hattı kısıtlılığından bağımsız
Ses kaynağının, dinleyicinin kulaklığına bağlı durumdaki olarak kullanılabilmekte; sinyal aralığı genellikle anten boyutu
alıcıya iletilmesi sebebiyle işitme cihazı kullananlar da dahil ve vericinin mevcut güç kapasitesi tarafındn belirlenmektedir.
olmak üzere her dinleyiciye bir alıcı ve bir bağlayıcı tedarik Bunların yanı sıra güneş ışığının aktarılan sinyal ile etkileşime
edilmelidir [11] (Şekil 15). girmemesi, FM sistemlerini açık hava etkinlikleri için en ideal
yardımcı dinleme sistemi haline getirmektedir. Dinleyicilerin
Kızılötesi tüm sistemlerin sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için bir frekans alıcısına sahip olmasını gerektiren FM sistemleri,
kaynak ile alıcı arasında kesintisiz bir aktarım hattının tahsis döngü ve kızılötesi gibi diğer kablosuz sistemlere kıyasla daha
edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle sistem tercihinde toplantı serbest dolaşım imkânı ve kullanım kolaylığı sunmakta; ancak
ya da konferans salonunun içerisinde konumlanan kolon gibi aktarılan sinyallerin bitişik ya da yakındaki salonlara sızması
mimari ögelerin konfigürasyonu önemle dikkate alınmalıdır. gibi çalışma sorunları sebebiyle gizlilik gerektiren konferans
FM sistemlerine göre daha iyi frekans tepkisi veren kızılötesi etkinliklerinde tercih edilmemektedir.
sistemlerin Akkor flamanlı ya da Floresan lambalar vasıtasıyla Tablo 5. FM radyo sisteminin özellikleri [11]
aydınlatma sağlanan mekânlarda parazitlenme yapabileceği
Sekmeler Değerlendirme
unutulmamalı ve sistemin bu türdeki aydınlatma elemanlarıyla Parazit Diğer FM sinyal kaynakları
birlikte kullanımından kaçınılmalıdır. Yayılma Evet
Tablo 4. Kızılötesi sisteminin özellikleri [11] Gizlilik Düşük
Ses kalitesi İyi ancak sinyal kesilmesi olabilir
Sekmeler Değerlendirme Dinleyicilerin hareket esnekliği vardır. Alıcılar
Gün ışığı, akkor flamanlı ve floresan aydınlatma, Kullanım
Parazit kullanıcılar tarafından ayarlanmalıdır
diğer kızılötesi sinyal kaynakları Her etkinlik öncesinde ayarlanmış bir frekans
Yayılma Hayır Alıcılar
kullanılmalıdır
Gizlilik Yüksek Bakım Yüksek
Ses kalitesi İyi Entegrasyon Kolay
Dinleyicilerin kullanım alanı verici ve alıcı
Kullanım Kurulum Basit
arasındaki bağlantı hattı ile sınırlıdır
Yapı bünyesindeki konferans salonlarının tümü
Alıcılar için kanal uyumu sağlar. Kablosuz sistemler için Bazı FM radyo sistemleri, kullanılan sistemin kalitesine bağlı
en geniş frekans yanıtını verir olarak sinyal geçişine ve fiziksel çevreye bağlı olarak radyo
Bakım Düşük dalga girişimine maruz kalabilmektedir. Bu nedenle frekans
Entegrasyon Kolay yönetimi, FM altyapısı ile kurgulanan bir konferans etkinliği
Geniş alanlarda yayıcıların kurulumu karmaşık boyunca titizlikle takip edilmesi gereken öncelikli konulardan
Kurulum
olabilir biri olmalıdır.
Aktarım için kullanılan infrared sinyaller transparan olmayan

malzemelerden geçemeyeceği için kızılötesi sistemler gizlilik
sağlayabilen tek kablosuz alternatif olarak kabul edilmektedir.
Konuşmacı, konuşmanın gerçekleştiği salon içerisinde yeni bir
alıcıya ihtiyaç duymadan rahatlıkla dolaşım sağlayabilmekte
ve bu konuşma, sistemin çok kanallı teknik alt yapı olanakları
sayesinde birden fazla dilde eşzamanlı olarak simultane çeviri
yöntemleri ile dinleyiciye aktarılabilmektedir. Şekil 16. FM radyo dinleme sisteminin çalışma prensibi
351
VI. BULGULAR bu standartların devlet eliyle koruma altına alınmasını gerekli

kılmaktadır. Ancak muğlak, dinamik, tartışmalı ve belirsiz bir
Engellilerin tüm insani haklardan ve temel özgürlüklerden eşit kavram olarak karşımıza çıkan engelliliğin tanımlanabilmesi
bir şekilde yararlanabilmesini desteklemek üzere oluşturulan konusunda dahi fikir birliğinin tesis edilememesi, engeli olan
uluslararası konvansiyonların otel yapı stoklarında kullanılan bireylerin fiziksel yaşam koşullarına yönelik geliştirilen devlet
toplantı ve konferans salonları için hedefine ulaşmasına katkı politikalarını niteliksizleştirmekte ve devlet eliyle üretilen tüm
sağlanması büyük önem arz etmektedir. Ancak güncel tasarım standartların kapsamını ve niteliğini de belirsizleştirmektedir.
paradigmalarının çekirdeği niteliğindeki biçimsel kaygılar ile Engellilik kavramının getirdiği kısıtlar doğrultusunda tasarım
üretilen otel yapı stokları; engelli bireyleri sosyal hiyerarşinin olgusu ile otel yapılarında kullanılan toplantı ve konferans
önemli bir alt kademesi haline gelen seyahat hizmetlerinden salonları arasında erişilebilirlik bağlamında iletişim kurmayı
soyutlamakta ve konaklama ihtiyacı olan turizm faaliyetlerinin amaçlayan bu araştırmanın birincil endişesi; otel yapılarının
önemli bir kısmından mahrum bırakmaktadır. Bu net sınırlılık, mekânsal organizasyonuna ve hacimsel kurgusuna yönelik
özgün planlama süreçleri ve mekânsal organizasyon sürecine yaklaşımların eksik yorumlanması olarak kabul edilmektedir.
referans olan tasarım yaklaşımları gerektirmektedir. Özellikle Söz konusu problemin arka planında ise, yapılı çevreye ilişkin
geniş programlı otel yapılarının fonksiyon şemasında büyük erişilebilirlik sorunları için ihtiyaç duyulan kuramsal ilkelerin
önem arz eden toplantı ve konferans salonlarının mekânsal kifayetsizliği ya da sistemsizliği bulunmaktadır. Bu bağlamda
kurgusundaki herhangi bir belirsizlik ya da çözümsüzlük olma araştırmanın asıl amacı, otel yapılarında toplantı ve konferans
durumu, görme kısıtlılığı olan ziyaretçiler başta olmak üzere, salonlarının erişilebilir kılınmasına dair güncel standartlardan
tekerlekli sandalye, koltuk değneği, yürüteç ya da baston gibi beslenen düzgüsel tasarım yaklaşımları ile tüm kullanıcılar
yardımcı gereçler vasıtasıyla yürüyebilen engelli ziyaretçilerin tarafından erişilebilir çevreler sunabilmektir. Ayrıca, otel yapı
sirkülasyon kabiliyetini doğrudan sınırlandırmaktadır. Ayrıca stoklarının mekânsal kurgusuna ilişkin bilgiler geliştirmek ve
söz konusu tasarım kaygısı ile, artan rekabet koşullarına bağlı üretilen bu bilgileri diğer otel yapıları için kullanılabilir kılmak
olarak ön plana çıkan müşteri memnuniyetinin süreklilik arz çalışmanın ikincil amacını tanımlamaktadır.
edecek hale getirilmesi ve tasarım yaklaşımlarını besleyebilen
kaygıların sürdürülebilir kılınması gerekmektedir. VIII. SONUÇLAR
VII. TARTIŞMA Türkiye’de engellilik kavramına ilişkin dizgesiz birçok bilgi

sentezlenmiş ve ulusal ya da uluslararası ölçekte geçerliliğini
Engelli bireylerin rutin yaşantılarını başka insanlara bağımlı sürdüren güncel tasarım paradigmalarının otel yapılarındaki
olmadan sürdürebilmesi ve sosyal imkânlardan diğer insanlar toplantı ve konferans salonları ile bağı kurularak erişilebilirlik
ile eşit oranda fayda sağlamasının temel koşulu, yapılı çevreye kavramına sistematik ve disiplinler arası bir bakış getirilmiştir.
ilişkin erişim olanaklarının iyileştirilmesi olarak görülmekte Ayrıca yapılı fiziki çevrelerin bütünlüğüne müdahale etmeden
ve bu değerlendirme turizm faaliyetlerinde sürdürülebilirliğin de erişilebilir çevrelerin üretilebileceğine yönelik referanslar
sağlanabilmesi için tüm bireylerin talep ettikleri konaklama oluşturularak mekân tüketiminin demokratik hale getirilmesi
hizmetlerine sorunsuz olarak erişebilmesini gerektirmektedir. noktasında literatüre katkı sağlanmıştır.
Bu bağlamda, yaşamını bir engel türü ile sürdürmek zorunda
kalan bireylerin konaklama deneyimlerinin iyileştirilmesini ve REFERANSLAR
doğuştan edindikleri temel özgürlükleri kısıtlayan mekânsal
koşulların ortadan kaldırılabilmesini sağlamak gerekmektedir. [1] Türkmen, A. ve E. İşleyen “Otel Ortak Alanlarında Kullanılan Engelli
Tuvaletlerinin Erişilebilirlik Açısından İrdelenmesi”, II. European
Ayrıca, yapılı fiziki çevrelerin inşasına paydaş olarak katılım Conference on Science, Art & Culture 2018 (ECSAC). ISBN: 978-605-
sağlayan yerel yönetim mekanizmalarının ve ilgili sivil toplum 288-553-6. Ankara: Gece Kitaplığı 19-22 Nisan 2018, ss. 531-540.
kuruluşlarının, erişilebilirliğe dair ihtiyaç duyulan standartları [2] Mackelprang, R. W. ve Salsgiver, R. O. (2016). Disability: A Diversity
üretmesi ve engellilik kavramının konaklama olgusu içinde Model Approach in Human Service Practice. Third Edition. New York:
Oxford University Press.
önemli bir yer edinmesine imkân tanıması beklenmektedir. [3] Özmete, E. (2012). Haklar Temelinde Engellilik Modelleri ve Sosyal
Hizmet. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
Aynı engelliliğe sahip bireyler, içinde bulundukları şartlara ve [4] Mont, D. (2007). Measuring Disability Prevalence. World Bank.
ortama bağlı olarak farklı seviyelerde kısıtlılık yaşayabilmekte [5] Hughes, B. ve Paterson, K. (1997). The Social Model of Disability and
the Disappearing body: Towards a Sociology of Impairment, Disability
ve topluma katılımın önündeki tüm çevresel engeller ülkeler & Society. 12.3, 325-340.
arasında dikkate değer ölçüde farklılık gösterebilmektedir. Bu [6] Ekenci, M. T. (2015). 2012 Türkiye Sağlık Araştırması’nın Engelliliğe
çerçevede, engellilik kavramı ile mekân kurguları arasındaki İlişkin Yaygınlık Ölçümü Açısından İncelenmesi, Sosyal Politika
korelasyonun ortaya konabilmesi ve ihtiyaca yönelik hacimsel Çalışma Dergisi. 35.2, 95-112.
[7] Yücesoy, E., Aysel, N. R. ve Gülmez, G. F. (2007). Kent Dostu Fiziksel
çözüm önerilerinin sunulabilmesi için hizmetin arz edileceği Çevre: Fiziksel Çevrenin Erişilebilirliği Konusunda İstanbul’da Alan
engel gruplarının ihtiyaçlarının tanımlanması ve bu tanımların Çalışması. Uluslararası Katılımlı II. Kent ve Sağlık Sempozyumu.
cinsiyete, yaşa ya da gelir durumuna göre ayrıştırılması ile Bursa: 94-95.
engelli bireylerin dahil olduğu alt gruplara ilişkin örüntülerin [8] Çağlar, S. (2012). Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de
Erişebilirlikleri. AÜ Hukuk Fakültesi Dergisi. 61.2, 541-598.
elde edilmesi büyük önem arz etmekte ve nüfusun işlevsellik [9] Muğan, G. (2015). Alışveriş Merkezi-AVM Tasarımlarında Erişilebilir,
düzeylerini izlemenin yanı sıra engellilere yönelik çözümler Kullanılabilir ve Yaşanabilir Tasarım Yaklaşımları. Mimarlar Odası
sunmayı amaç edinen ortamları tasarlamak ya da uygulamak Ankara Şubesi Dosya 36: Mekânlarda Erişilebilirlik, Kullanılabilirlik
engelliliğe ilişkin verileri yorumlayabilme gerekliliğinin diğer ve Yaşanabilirlik. 3, 43-53.
[10] T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (21.06.2005). Turizm Tesislerinin
hedefini oluşturmaktadır. Bu bağlamda, çevresel kısıtlılıkların Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik. Resmi Gazete,
engellilik üzerindeki etkin rolünün fark edilmesi ile başlayan 25852, www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005 (Erişim: 20 Şubat 2018).
süreç; toplumsal ölçekte engelli bireylerin yaşam kalitesini [11] ADAAG Manual (2004). A Guide to the Americans with Disabilities
artırabilmek için gereken standartların üretilmesini ve üretilen Act Accessibility Guidelines. United States Access Board. Oregon.
352
Volume 3 (2018), 353-356
Improving Hyperspectral Image Classification with Watershed

Segmentation-Based Texture Features
Cigdem Serifoglu Yilmaz1, Volkan Yilmaz1*+ and Oguz Gungor1
1Department of Geomatics, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
*Corresponding author: volkanyilmaz.jdz@gmail.com
+Speaker: volkanyilmaz.jdz@gmail.com
Abstract – Hyperspectral images offer a good separability among land cover classes, owing to their advantages to provide spectral
bands with narrow wavelength intervals. It is also possible to further increase classification accuracy of hyperspectral images by
integrating some auxiliary data to classification process. The aim of this study was to increase the classification accuracy of
AVIRIS (Airborne Visible Infrared Imaging Spectrometer) and ROSIS (Reflective Optics System Imaging Spectrometer)
hyperspectral data by integrating the Watershed Segmentation (WS)-based texture features to the SVM (Support Vector
Machines) and RF (Random Forest) classification process. Since the used hyperspectral images contained a high number of
bands, the PCA (Principal Component Analysis) technique was used to reduce the dimensionality of texture features and avoid
redundant texture characteristics. It was found that the used procedure increased the RF classification accuracy of the AVIRIS
and ROSIS data by 13.89% and 23.93%, respectively. It was also concluded that the SVM classification accuracy of the AVIRIS
and ROSIS data was increased by 18.89% and 30.42%, respectively.
Keywords – image classification, texture extraction, watershed segmentation, hyperspectral imagery
I. INTRODUCTION A. Image Classification

Hyperspectral sensors provide useful information about the The SVM algorithm, developed by Vapnik [20], was
features on the earth surface, owing to their ability to store the originally developed to distinguish two linearly-separable
electromagnetic energy as multiple image bands (up to classes [21]. It aims at finding the optimum hyperplane
hundreds) with narrow wavelength intervals. This, of course, maximizing the margin between classes [22]. If classes are
facilitates to distinguish between land cover classes. [1]-[8] are linearly-separable, then the SVM algorithm places the
just some of the studies in which hyperspectral images were optimum hyperplane in the middle of the two parallel planes
used for land cover mapping. Image classification is one of the maximizing the margin between classes [20]. However,
most commonly-used land cover mapping techniques. classes cannot be separated linearly in most real-world
Image classification, which has always been one of the applications. In such cases, the SVM algorithm uses a
hottest topics of digital image processing applications, refers nonlinear function to project the data onto a higher-
to the task of grouping image pixels into homogenous dimensional space on which the classes can be separated easier
partitions with respect to their color characteristics. Image [22]. Many real-world applications require the separation of
classification is not only used for land cover mapping [9], but more than two classes, which motivated researchers to develop
also for applications such as point cloud filtering [10], multi-class approaches for this problem such as the One-
diagnosing genetic syndrome [11], marine habitat mapping Against-One [23], One-Against-All [24] and hierarchical tree-
[12], mobile web browsing [13], fecal and ingesta based strategies [25]. Further information about the SVM
identification [14], automatic color correction [15], object classifier can be found in [20], [22], [25] and [26].
recognition [16], mobile robot navigation [17] etc. The RF classification algorithm employs classifiers (trees)
Since image classification plays a significant role in the generated from vectors that are sampled randomly and
extraction of useful information from the surface of the earth, independently. Classifiers are generated from the training sets
researchers have put so much effort either into developing new in input vectors. Each tree gives a vote for the most popular
classification approaches or into improving the existing ones class and input vector is classified [27]. The RF algorithm
with extra procedures. Recently, classifiers like Minimum defines the class with the most votes. A RF is generated with
Distance and Parallelpiped can be considered below the state- respect to some bagging and random subspace techniques.
of-the-art, compared to advanced algorithms like the RF, Bagging is used to increase the RF classification accuracy
SVM, Artificial Neural Network etc. It is even possible to [28]. Let 𝑁 be the size of the training set, the bagging
further increase the performance of the classification technique generates new 𝑛-dimensional (𝑛 < 𝑁) data sets.
algorithms by incorporating texture feature information into Considering the data includes 𝑀 features, 𝑚 (𝑚 < 𝑀) features
classification process [18], [19]. The aim of this study was to are selected randomly for each tree node in order to calculate
improve the performances of the SVM and RF classification the best separability within that node. Once the RF is
algorithms on hyperspectral images by integrating the texture generated, each sample is assigned to the class that received
features extracted from WS-based image segments. the most votes from the trees [22].
353
Serifoglu Yilmaz et al., Improving Hyperspectral Image Classification with Watershed Segmentation-Based Texture Features, ISAS 2018-
Winter, Samsun, Turkey
B. Watershed Segmentation The second test data ‘Pavia University’, which was acquired
The WS, developed for image segmentation by Digabel and by the ROSIS sensor over Pavia, northern Italy, includes 103
Lantuéjoul [29] and improved in [30], is a morphological- spectral bands of dimension 610×340. The data has a spatial
based algorithm that considers every image as a topographical resolution of 1.3 m. The reference data includes nine classes
relief [31]. The WS is applied to the image gradient. The aim of asphalt, meadows, gravel, trees, painted metal sheets, bare
of the WS is to find segments of high intensity gradients soil, bitumen, self-blocking bricks and shadows. All classes
dividing neighbouring local minima (basins) [32]. were considered in this study. The Indian Pines and Pavia
Consider a topographical relief is immersed into a lake. As University datasets are shown in Figure 1.
the relief goes down, the catchment basins will tend to fill up
with water starting from the local minima of the relief. The WS
algorithm builds infinitely tall dams (watershed lines) where
the water in catchment basins starts to merge. All watershed
lines generated on the relief gives the WS result [31]. The WS
algorithm tends to lead to oversegmentation due to the fact that
it is very sensitive to small magnitude variations in images
[33]. Oversegmentation problem is tackled by using region
merging techniques [34], employing markers [35] or
examining the evolution of the catchment basins in Gaussian
scale-space [33], [36].
C. Texture Feature Computation

The range, mean, variance and entropy texture features were
computed in this study to increase the classification Indian Pines Pavia University
performances of the SVM and RF classifiers. These features
were given in [37] as; Fig. 1 Test sites
B. Methodology
𝑅𝑎𝑛𝑔𝑒 (𝑅) = 𝑔𝑚𝑎𝑥 − 𝑔𝑚𝑖𝑛 (1) As a first step, the WS algorithm was applied on both data
sets. Afterwards, the range, mean, variance and entropy texture
𝑁𝑔 −1
features were calculated from the image segments. This
𝑀𝑒𝑎𝑛 (𝑀) = ∑ 𝑖 𝑃(𝑖 ) (2) process led to four texture features for each spectral band,
𝑖=0 which resulted in a total of 804 and 412 texture bands for the
Indian Pines and Pavia University data, respectively. Since
𝑁𝑔 −1
there were an excessive number of texture bands, a feature
𝑉𝑎𝑟𝑖𝑎𝑛𝑐𝑒 (𝑉) = ∑ (𝑖 − 𝑀 )2 𝑃 (𝑖 ) (3) reduction method was needed to reduce the texture data by
𝑖=0 eliminating redundant texture information. Hence, the PCA
was applied on the range, mean, variance and entropy texture
𝑁𝑔 −1 feature groups separately to find the optimum texture
𝐸𝑛𝑡𝑟𝑜𝑝𝑦 (𝐸) = − ∑ 𝑃 (𝑖 ) ∗ ln 𝑃(𝑖 ) (4) characteristics representing the whole texture features. A
number of combinations of the PCA-derived texture features
𝑖=0
were combined with the original hyperspectral data sets to
where, 𝑔𝑚𝑎𝑥 and 𝑔𝑚𝑖𝑛 stand for the maximum and minimum increase the classification accuracies of the SVM and RF
values in sliding kernel, respectively. 𝑁𝑔 defines the number classifiers as much as possible. The RF algorithm used 100
trees to classify the imageries. The gamma and penalty
of distinct grey levels within the quantized image and 𝑃 (𝑖 )
parameters of the SVM algorithm were set to 1 and 100,
denotes the probability of each pixel value [37], [38].
respectively. Also, radial basis function was used as the kernel
II. APPLICATION type of the SVM classification algorithm.
A. Test Sites and Data III. RESULTS
The first test data ‘Indian Pines’ [39], which has 220 Table 1 shows the classification accuracies of the images
spectral bands of dimension 145×145, was gathered by the obtained by combining the original hyperspectral images (HS)
AVIRIS sensor over the north-western Indiana in 1992. The and combinations of the PCA-derived texture features. As seen
data has a spatial resolution of 20 m. Two-thirds of the scene in Table 1, integrating the PCA-derived texture features into
includes agricultural products, whereas one-third of the scene the SVM and RF procedures increased the classification
consists of forest and other vegetation. The ground truth data performances in almost all cases.
includes sixteen classes [40]. In this study, seven classes with Table 1 shows that combining the 3 PCs of the range, mean,
smaller number of samples were ignored. Nine classes of corn- variance and entropy texture bands (HS + 12 Texture PCs)
no till, corn-min till, grass-pasture, grass-trees, hay-windowed, with the original HS imagery increased the RF classification
soybean-no till, soybean-min till, soybean-clean and woods accuracy of the Indian Pines and Pavia University data from
were considered in the study. Prior to processing, the water 64.65% to 69.40% and from 78.66% to 97.48%, respectively.
absorption bands, which were in the ranges of 104-108 and Same procedure slightly decreased the SVM classification
150-163, were removed to avoid their negative influences on accuracy of the Indian Pines data (from 63.64% to 63.51%),
classification results.
354
and increased the SVM accuracy of the Pavia University from Fig. 2 Classification results for the Indian Pines dataset
74.89% to 94.20%.
Table 1 also reveals the fact that classification performances
of the RF and SVM algorithms tended to increase as did the
number of PCs. However, integrating more than 40 PCs for
each texture feature group caused significant decreases in the
classification accuracy, which was why classification
accuracies of the images with up to 40 PCs for each texture
feature group were given in Table 1.
As seen in Table 1, for the Indian Pines data set, the best RF
and SVM classification performances were achieved by
integrating 30 (HS + 120 Texture PCs) and 35 (HS + 140
Texture PCs) texture PCs for each texture feature group,
respectively. On the other hand, for Pavia University data set, HS (RF) HS + 12 Texture PCs (RF)
the best RF and SVM classification performances were
obtained by integrating 35 (HS + 140 Texture PCs) and 40 (HS
+ 160 Texture PCs) texture PCs for each texture feature group,
respectively.
Table 1. RF and SVM classification accuracies computed for the data sets
RF (%) SVM (%)
Data set Indian Pavia Indian Pavia
Pines Uni. Pines Uni.
HS 64.65 78.66 63.64 74.89
HS + 12 Texture PCs 69.40 97.48 63.51 94.20
HS + 20 Texture PCs 70.98 97.23 66.58 95.05
HS + 40 Texture PCs 70.79 97.14 65.63 97.14 HS (SVM) HS + 160 Texture PCs (SVM)
HS + 60 Texture PCs 71.99 96.96 65.12 97.38
HS + 80 Texture PCs 70.72 96.38 71.92 97.59 Fig. 3 Classification results for the Pavia University dataset
HS + 100 Texture PCs 73.06 96.70 73.60 97.64
HS + 120 Texture PCs 73.63 96.93 74.71 97.60 IV. CONCLUSION
HS + 140 Texture PCs 73.47 97.33 75.66 97.64 This study aimed at improving the hyperspectral image
HS + 160 Texture PCs 71.26 96.15 73.57 97.67 classification performances of the RF and SVM classifiers by
integrating the WS-based texture features into the
Figures 2 and 3 present the classification results of the classification procedures. Experiments revealed that the RF
original HS images and of the datasets provided the greatest classification accuracy of the Indian Pines and Pavia
classification accuracy increase. University data was increased by 13.89% and 23.93%,
respectively. On the other hand, the SVM classification
accuracy of the Indian Pines and Pavia University data was
increased by 18.89% and 30.42%, respectively. Integrating
different combinations of the texture PCs into the
classification procedures may further improve the
classification accuracies.
ACKNOWLEDGMENT
We would like to thank Prof. Paola Gamba from the
Telecommunications and Remote Sensing Laboratory, Pavia
University (Italy) for providing the Pavia University data and
Prof. David Landgrebe from Purdue University (USA) for
HS (RF) HS + 120 Texture PCs (RF)
providing the Indian Pines data.
REFERENCES
[1] F. Tsai, and W. D. Philpot, “A derivative-aided hyperspectral image
analysis system for land-cover classification,” IEEE T. Geosci. Remote
Sens., vol. 40, no. 2, pp. 416-425, 2002.
[2] A. Hirano, M. Madden, and R. Welch, “Hyperspectral image data for
mapping wetland vegetation,” Wetlands, vol. 23 no. 2, pp. 436-448,
2003.
[3] J. F. Knight, R. S. Lunetta, J. Ediriwickrema, and S. Khorram,
“Regional scale land cover characterization using MODIS-NDVI 250
m multi-temporal imagery: A phenology-based approach,” GISci.
Remote Sens., vol. 43, no. 1, pp. 1-23, 2006.
[4] B. Xu, and P. Gong, “Land-use/land-cover classification with
multispectral and hyperspectral EO-1 data,” Photogramm. Eng. Remote
Sens., vol. 73, no. 8, pp. 955-965, 2007.
HS (SVM) HS + 140 Texture PCs (SVM) [5] J. C. W. Chan, and D. Paelinckx, “Evaluation of Random Forest and
Adaboost tree-based ensemble classification and spectral band
355
selection for ecotope mapping using airborne hyperspectral imagery,” [29] H. Digabel, and C. Lantuéjoul, “Iterative algorithms,” in: Proc. 2nd
Remote Sens. Environ., vol. 112, no. 6, pp. 2999-3011, 2008. European Symposium on Quantitavive Analysis of Microstructures in
[6] R. Duca, and F. Del Frate, “Hyperspectral and multiangle CHRIS– Material Sciences, Biology and Medecine, pp. 39-49, 1977.
PROBA images for the generation of land cover maps,” IEEE T. [30] H. Li, A. Elmoataz, J. M. Fadili, and S. Ruan, “An improved image
Geosci. Remote Sens, vol. 46, no. 10, pp. 2857-2866, 2008. segmentation approach based on level set and mathematical
[7] G. P. Petropoulos, K. Arvanitis, and N. “Sigrimis, Hyperion morphology,” in: 3rd International Symposium on Multispectral Image
hyperspectral imagery analysis combined with machine learning Processing and Pattern Recognition, vol. 5286, pp. 851-855, 2003.
classifiers for land use/cover mapping,” Expert Syst. Appl., vol. 39, no. [31] M. S. H. Khiyal, A. Khan, and A. Bibi, “Modified Watershed
3, pp. 3800-3809, 2012. Algorithm for Segmentation of 2D Images,” Issues in Informing
[8] G. P. Petropoulos, C. Kalaitzidis, and K. P. Vadrevu, “Support vector Science & Information Technology, 2009.
machines and object-based classification for obtaining land-use/cover [32] N. Salman, Image segmentation based on watershed and edge detection
cartography from Hyperion hyperspectral imagery,” Comput. techniques, Int. Arab. J. Inf. Techn., vol. 3, no. 2, pp. 104-110, 2006.
Geosci., vol. 41, pp. 99-107, 2012. [33] K. Karantzalos, and D. Argialas, “Improving edge detection and
[9] I. Kanellopoulos, G. G. Wilkinson, and J. Megier, “Integration of neural watershed segmentation with anisotropic diffusion and morphological
network and statistical image classification for land cover mapping,” levellings,” Int. J. Remote Sens., vol. 27, no. 24, pp. 5427-5434, 2006.
In: Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS'93), 1993, [34] K. Haris, S. N. Efstratiadis, N. Maglaveras, and A. K. Katsaggelos,
pp. 511-513. “Hybrid image segmentation using watersheds and fast region
[10] V. Yilmaz, B. Konakoglu, C. Serifoglu, O. Gungor, and E. Gökalp, merging,” IEEE T. Image Process., vol. 7, no. 12, pp. 1684-1699, 1998.
“Image classification-based ground filtering of point clouds extracted [35] F. Meyer, and P. Maragos, “Multiscale morphological segmentations
from UAV-based aerial photos,” Geocarto Int., vol. 33, no. 3, pp. 310- based on watershed, flooding, and eikonal PDE,” in: International
320, 2018. Conference on Scale-Space Theories in Computer Vision, 1999, pp.
[11] A. David, and B. Lerner, “Support vector machine-based image 351-362.
classification for genetic syndrome diagnosis,” Pattern Recognit. [36] J. M. Gauch, Image segmentation and analysis via multiscale gradient
Lett., vol. 26, no. 8, pp. 1029-1038, 2005. watershed hierarchies, IEEE T. Image Process., vol. 8, no. 1, pp. 69-79,
[12] M. Lauer, and S. Aswani, “Integrating indigenous ecological 1999.
knowledge and multi-spectral image classification for marine habitat [37] H. Anys, A. Bannari, D. C. He, and D. Morin, “Texture analysis for the
mapping in Oceania,” Ocean Coast. Manage., vol. 51, no. 6, pp. 495- mapping of urban areas using airborne MEIS-II images,” in: Proc. 1st
504, 2008. International Airborne Remote Sensing Conference and Exhibition,
[13] T. Maekawa, T. Hara, and S. Nishio, “Image classification for mobile 1994, vol. 3, pp. 231-245.
web browsing,” in: Proc. 15th International Conference on World Wide [38] Harris Geospatial Solutions, online help documentary.
Web, 2006, pp. 43-52. [39] M. F. Baumgardner, L. L. Biehl, and D. A. Landgrebe, “220 band aviris
[14] B. Park, W. R. Windham, K. C. Lawrence, and D. P. Smith, hyperspectral image data set: June 12, 1992 indian pine test site
“Hyperspectral image classification for fecal and ingesta identification 3,” Purdue University Research Repository, 2015.
by spectral angle mapper,” in: ASAE Annual Meeting, American Society [40] (2018) Datasets for Classification. [Online]. Available:
of Agricultural and Biological Engineers, 2004. http://lesun.weebly.com/hyperspectral-data-set.html
[15] C. Fredembach, M. Schröder, and S. Süsstrunk, “Region-based image
classification for automatic color correction,” in: Color and Imaging
Conference, 2003, no. 1, pp. 59-65.
[16] J. Böhm, and C. Brenner, “Curvature-based range image classification
for object recognition,” in: Intelligent Robots and Computer Vision
XIX: Algorithms, Techniques, and Active Vision, 2000, vol. 4197, pp.
211-221.
[17] Q. Zhou, K. Yuan, H. Wang, and H. Hu, “Fpga-based colour image
classification for mobile robot navigation,” in: IEEE International
Conference on Industrial Technology, 2005, pp. 921-925.
[18] C. D. Lloyd, S. Berberoglu, P. J. Curran, and P. M. Atkinson, “A
comparison of texture measures for the per-field classification of
Mediterranean land cover,” Int. J. Remote Sens., vol. 25, no. 19, pp.
3943-3965, 2004.
[19] C. Serifoglu Yilmaz, E. Tunc Gormuş, and O. Gungor, “Texture Based
Classification of Hyperspectral Images with Support Vector Machines
Classifier” in: International Symposium on GIS Applications in
Geography & Geosciences (ISGGG), 2017.
[20] V. N. Vapnik, The Nature of Statistical Learning Theory, 1995.
[21] Y. C. Ouyang, H. M. Chen, J. W. Chai, C. C. Chen, C. C. C. Chen, S.
K. Poon, C. W. Yang, and S. K. Lee, “Independent component analysis
for magnetic resonance image analysis,” EURASIP J. Adv. Signal
Process., 2008.
[22] A. Tso, and P. M. Mather, Classification Methods for Remotely Sensed
Data, 2009.
[23] S. Knerr, L. Personnaz, and G. Dreyfus, “Single-layer learning
revisited: a stepwise procedure for building and training a neural
network,” in: Neurocomputing, 1990, pp. 41-50.
[24] Y. Liu, and Y. F. Zheng, “One-against-all multi-class SVM
classification using reliability measures,” Neural Netw., vol. 2, pp. 849-
854, 2005.
[25] F. Melgani, and L. Bruzzone, “Classification of hyperspectral remote
sensing images with support vector machines,” IEEE T. Geosci.
Remote Sens., vol. 42, no. 8, pp. 1778-1790, 2004.
[26] M. Pal, “Ensemble of support vector machines for land cover
classification,” Int. J. Remote Sens., vol. 29, no. 10, pp. 3043-3049,
2008.
[27] L. Breiman, “Random forests,” Machine Learning, vol. 45, no. 1, pp.
5-32, 2001.
[28] L. Breiman, “Bagging predictors,” Machine Learning, vol. 24, no. 2,
pp. 123-140, 1996.
356
Volume 3 (2018), 357-361
Korunan Alanların İklim Değişimi Üzerine Etkisinin Belirlenmesi

(Vezirsuyu Tabiat Parkı Örneği)
Cemile Çakır1*+, Mehmet Mısır2 and Nuray Mısır 2
1 Ormancılık ve Orman Ürünleri Programı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye
2 Orman Mühendisliği Bölümü,Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*Sorumlu Yazar: cemile.cakir@omu.edu.tr

+Sunumu Yapan: cemile.cakir@omu.edu.tr
Sunum/Bildiri Şekli: Sözlü / Tam Metin
Özet– Dünya nüfusundaki hızlı artış ve endüstriyel faaliyetler ile insan aktiviteleri sonucunda doğal kaynaklar üzerindeki baskı
her geçen gün artmaktadır. İhtiyaçların karşılanması amacıyla doğadan düzensiz, aşırı ve ekolojik süreçleri dikkate almaksızın
faydalanılması geri dönüşü olmayan tahribatlara neden olmaktadır. Yapılan faaliyetler sonucunda doğal dengenin bozulması ve
ekosistemlerin hızla yok olmasıyla birlikte korunan alanlar daha fazla önemsenmeye başlanmıştır. Uluslararası Doğa Koruma
Birliği (IUCN), korunan alanları “doğayla birlikte ekosistem hizmetlerinin ve kültürel değerlerin uzun dönem korunmasını
sağlamak için yasa veya diğer etkili araçlarca tanımlanmış, ayrılmış ve yönetilen coğrafi alandır’ şeklinde tanımlamaktadır.
Korunan alanlar doğal ve kültürel kaynakların, biyolojik çeşitliliğin korunduğu, sürdürülebilir kalkınmanın en başarılı
örneklerinin uygulandığı, insanların rahatça dinlenip stres attığı yerler olmasının yanı sıra günümüzün en büyük çevresel
problemlerinden olan küresel ısınmanın etkilerini azaltmaya ve etkilerine uyum göstermeye yardım eden alanlardır. Küresel
ısınma, atmosferin doğal yapısında bulunan karbondioksit miktarının hızla artmasıyla iklimde oluşan değişimlerdir. Karasal
ekosistemlerde depolanan karbonun %15’i korunan alanlar tarafından tutulmaktadır. Korunan alanlar tarafından tutulan karbon
miktarı bu alanların küresel ısınmayla mücadelede oldukça etkili olduğunu göstermekte ve bu alanlarda tutulan karbon
miktarının belirlenmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Bu çalışmada önemli bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliklerine sahip, doğal manzara bütünlüğü içinde insanların dinlenme ve
eğlenmelerine imkan sağlayan Vezirsuyu tabiat parkının karbon depolama yolu ile iklim değişimi üzerine etkisi ortaya
konmaya çalışılmıştır Karbon depolama miktarının belirlenmesinde ağaç türleri için geliştirilen modeller ve güncellenen
katsayılar kullanılmıştır. İki farklı yöntemle alandaki karbon depolama miktarı belirlenmiş ve sonuçlar karşılaştırılarak ortaya
koyulmuştur.
Anahtar Kelimeler – Ormanlar, Küresel Isınma, Korunan Alan, Karbon, Biyokütle
I. GIRIŞ sonucunda iklimde oluşan bir değişikliktir” şeklinde

Dünya nüfusundaki artış, kentleşme ve sanayileşmeyle tanımlanmaktadır [2].
birlikte insanların ihtiyaçlarıda çeşitlenerek artmaktadır. Dünyada ikim değişikliğinin etkisinin hissedilmeye
Ihtiyaçların karşılanması amacıyla doğal kaynaklardan aşırı başlanması uluslararası düzeyde çözümler aranmasını zorunlu
ve düzensiz faydalanılmaktadır. Sonuçta toprak, su kılmış ve 1992 yılında Rio’da gerçekleştirilen, Birleşmiş
kaynaklarının tahribatı, erozyon, sel, çığ gibi felaketler, Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı bu girişimlerin
biyolojik çeşitliliğin azalması, türlerin doğadan kaybolması, başlangıç noktası olmuştur. Söz konusu kongrede
yaban hayatının zarar görmesi, orman ekosistemlerinin benimsenen “Orman Prensipleri” kapsamında; ekolojik
bozulması ve yok olması gibi geri dönüşümü olmayan sistemler, biyolojik çeşitlilik, peyzaj ve yaban hayatı vb.
tahribatlar oluşmaktadır. Özellikle enerji ihtiyacının değerlerin korunması için korunan alanların gerekliliğine
karşılanması amacıyla, sanayi devrimi ile başlayan ve giderek vurgu yapılmıştır [3]. Korunan alanların iklim değişikliği ile
artan bir hızla kullanılmaya başlayan yoğun fosil yakıt mücadelede ki rolü azaltım ve uyum olmak üzere iki şekilde
kullanımı, atık malzemeler, ulaştırma, tarımsal etkinlikler, karşımıza çıkmaktadır.
arazi kullanım değişikliği ve ormanlardan düzensiz 1. Bitkiler ve toprakta halihazırda mevcut olan karbonun
faydalanılması gibi faaliyetler beraberinde atmosferde kaybını önlemesi ve atmosferde daha fazla
yoğunluğu gittikçe artan sera gazları birikimine neden karbondioksitin doğal ekosistemlerde tutulmasını
olmuştur. Yoğun sera gazı birikimi ise beraberinde sağlamasıyla azaltım fonksiyonunu yerine getirirken,
insanoğlunun bilinen tarihi boyunca karşılaştığı en ciddi, en 2. Ekositem bütünlüğünün sürdürülmesi, yerel iklimin
karmaşık ve en büyük ölçekli tehdidi yani küresel iklim düzenlenmesi, fırtınalar, kuraklıklar ve deniz
değişikliğini getirmiştir [1]. Küresel iklim değişikliği, seviyesinin yükselmesi gibi aşırı doğa olaylarının
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nde riskleri ve etkilerinin azaltılmasının yanı sıra
(BMİDÇS) “karşılaştırılabilir zaman dilimlerinde gözlenen insanların su kaynakları, balıkçılık, hastalıklar ve
doğal iklim değişikliklerine ek olarak, doğrudan veya dolaylı tarımsal üretimde iklim değişikliğinin sebep olduğu
olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan faaliyetleri değişikliklerle mücadele etmesine yardımcı olacak
önemli ekosistem hizmetlerinin sürdürülmesine
357
Çakır vd., Korunan Alanların İklim Değişimi Üzerine Etkisinin Belirlenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
yaptığı katkılar ile de uyum fonksiyonunu yerine Tüik’in ulusal sera gazları envanterine göre Türkiye
getirmektedir [4], [11] ormanlarında 1990 yılında 7,65 milyon ton olan yıllık net
Korunan alanlar, karasal ekosistemlerde depolanan karbon birikimi, 2013 yılında 13,94 milyon tona
karbonun yüzde 15’ini tutmakta ve afetleri azaltma, temiz su yükselmiştir. 2013 yılındaki net birikimin 4,20 milyon tonu
tedariki, gıda ve insan sağlığını koruma gibi ekosistem başka arazi kullanımlarından dönüştürülen alanlardaki
hizmetleri sağlamaktadır. Ayrıca bu alanlar, arazi kullanım ağaçlarda, topraklarda ve ölü örtü de gerçekleşmiştir. 2013
planlaması ve ulusal koruma ve kalkınma politikaları ile yılı itibarıyla 58,70 milyon ton CO2-eşd sera gazı
yakından ilişkili olup, biyolojik çeşitliliğin korunması atmosferden uzaklaştırılmıştır. Bu değerin % 87’si ormanlar
yanında kaynak niteliklerine uygun olarak sosyo-ekonomik tarafından sağlanmıştır. Ormanlarda yıllık olarak biriktirilen
gereksinmelerin karşılanması işleviyle sürdürülebilirliğin net karbon miktarı Türkiye’nin tüm sera gazı emisyonlarının
sağlanması açısından da yaşamsal öneme sahiptir [5], [6], [7]. %11,1’ine karşılık gelmektedir [1].
Korunan alanlar çevresel ve ekolojik işlevleri yanında İklim değişikliği ile mücadele sözleşmesine imza atan ülkeler
sosyal ve ekonomik işlevleri açısından da çok önemli rol düzenli olarak İklim Değişikliği Ulusal Bildirimleri ve her yıl
oynamaktadır. Bugün dünyanın birçok bölgesinde geleneksel Ulusal Sera Gazı Envanterleri hazırlamakla yükümlüdür.
olarak yöre halkları korunan alanlarla iç içe yaşamlarını Ülkemiz de, bu yükümlülüğü üstlenmiştir. Kyoto Protokolü
sürdürmektedir. Bu kesimler korunan alanların toprak ve kararları gereğince, ilk yükümlülük döneminde (2008-2012)
suyu koruma, iklim üzerinde olumlu etkiler yapma, şifalı sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım yükümlülüğü
bitkiler içerme gibi işlevlerinden doğrudan yararlandığı gibi, almamasına rağmen 2010 yılından itibaren Ulusal Bildirimler
ekoturizm gibi etkinliklerden de ekonomik olarak ve Sera Gazı Envanterleri hazırlanmaya başlanmış ve bu
yararlanmaktadır [7]. faaliyetler kapsamında ormanlarımızdaki yıllık karbon stok
Bu anlayış ile birlikte modern korunan alan yaklaşımı, 19. değişimini belirleme amacıyla çalışmalar yapılmaktadır.
yüzyılda Avusturalya, Kanada, Yeni Zelanda, Güney Afrika Orman alanlarında depolanan toplam karbon miktarı
ve ABD’de gelişmiştir. Ancak 20. yüzyılda özellikle Avrupa hesaplamaları, IPCC’nin geliştirdiği Arazi Kullanımı, Arazi
ve tüm dünyaya yayılmıştır. Bunun sonucu olarak korunan Kullanım Değişiklikleri ve Ormancılık için İyi Uygulamalar
alan sayısında önemli bir artış görülmüştür [8], [9]. (GPG-LULUCF) kılavuzuna göre ormanlarda depolanan
Dünyada korunan alanlar, bugünkü anlamda olmasa bile karbon miktarı ve bunun yıllık değişimleri 3 ana grup
yaklaşık 2000 yıl kadar önce meyve ağaçlarının korunması, içerisinde 5 başlık altında yapılmaktadır.(Şekil 1).
tarım alanları ve otlakların ağaçlandırılmasının yanında
Toprak Üstü
kartal, doğan, atmaca gibi kuşların korunması şeklinde Canlı
Biyokütle
karşımıza çıkmaktadır. Bir alanın sahip olduğu peyzaj Toprak Altı
güzellikleri, florası ve faunası için koruma altına alınma fikri
Karbon Ölü Organik
ise Hollanda da doğmuştur. Ancak yasal önlemlerin alınması Havuzları Madde Ölü Örtü
ve sistemli koruma çalışmalarının yapılması 19. Yüzyılı
bulmuştur[21]. Korunan alanlar Amerika Birleşik Toprak Ölü Odun
Devletlerinde yer alan Yellow Stone Milli Parkının ilk milli
park olarak ilan edilmesinden sonra farklı statü ve anlayışa Şekil 1. Orman ekosistemlerindeki karbon havuzları
sahip olmuştur. Ülkemizde korunan alan kavramının Ülkemiz ormanlarında depolanan karbonun belirlenmesi
anlaşılması ise 1950’li yılları bulmuş ve ancak bu tarihten amacıyla birçok çalışma gerçekleştirilmiş ve karbon miktarı
sonra yasal düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır. Ülkemizde hesaplamalarında kullanılan yöntemler farklı bakış açılarıyla
"Korunan Alan" adı altında statü kazandırılmış sahalar; 2873 ele alınmıştır. Karbon miktarının hesaplanmasında en yaygın
Sayılı Milli Parklar Kanunu ile 4915 Sayılı Kara Avcılığı kullanılan yöntem, biyokütlede biriken karbon değerinden
Kanunu kapsamında ilan edilerek koruma altına alınmış tüm orman alanındaki karbon birikiminin hesaplanmasıdır.
sahalardır[10]. Bu hesaplamalar katsayılar kullanılarak yapılmaktadır. IPCC
Ülkemizde var olan korunan alanlar her geçen gün hem tarafından hazırlanan rehberlerdeki çeşitli katsayılar, orman
sayısal hemde alansal olarak artmaktadır. Orman Genel envanterinde hacim olarak belirlenen ağaç serveti ve artım
Müdürlüğü sorumluluğunda 43 adet Milli Park, 229 adet değerlerini önce bitkisel kütleye daha sonra ise, bu bitkisel
Tabiat Parkı, 111 adet Tabiat Anıtı, 30 adet Tabiatı Koruma kütledeki karbon miktarına dönüştürmektedir.
Alanı ve 81 adet Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ilan edilmiş Ayrıca ağaç türü bazında çalışmalarda yapılmıştır. Bu
olup, toplamda 2.191.516 ha alan kaplamaktadır [10]. Bu çalışmalarda her ağaç bileşeni için biyokütle ve karbon
alanların yanında 2872 sayılı çevre kanunu ve 6831 sayılı modelleri geliştirilmiştir. Bu modeller, örnek ağaçlarda
orman kanunu kapsamınca koruma altına alınmış Muhafaza yapılan ölçümlere göre tüm ağaç ve ağaç bileşenlerinin
Ormanları, Gen Koruma Ormanları, Tohum Meşcereleri, biyokütleleri ile karbon miktarlarını, göğüs çapı ve boy gibi
Kent ormanları, Ramsar alanları gibi koruma statüsüne sahip kolay ölçülebilen parametreler ile tahmin etmektedir
çok sayıda korunan alanda bulunmaktadır. Bunların yanında hava fotoğrafı, uydu görüntüsü ve lidar
Korunan alanlar 2014 yılı verilerine göre dünyadaki karasal gibi uzaktan algılama verileri yardımıyla da biyokütle ve
alanların % 14’ünü, deniz alanlarının % 3.41’ini olmak üzere karbon depolama miktarları belirlenmeye çalışılmıştır.
toplam % 17.41’ini kapsamaktadır[12]. Bu da Afrika Bu çalışmada önemli bitki örtüsü ve yaban hayatı
kıtasından daha büyük bir alan demektir. Dolayısıyla bu özelliklerine sahip, doğal manzara bütünlüğü içinde
alanların mevcut değerlerinin korunması ve geliştirilmesi için insanların dinlenme ve eğlenmelerine imkan sağlayan
doğru planlaması ve yönetimi hayati bir rol oynamaktadır. Vezirsuyu tabiat parkı ormanlık alanlarının karbon depolama
Ülkemizin karasal korunan alan büyüklüğü ise 7.135.345 ha yolu ile iklim değişimi üzerine etkisi ortaya konmaya
olarak tespit edilmiştir. Bu alanın ülke yüzölçümüne oranı ise çalışılmıştır Karbon depolama miktarının belirlenmesinde
% 9,11' dir.
358
ağaç türleri için geliştirilen modeller ve güncellenen Çzb1 14.86

katsayılar kullanılmıştır. İki farklı yöntemle alandaki karbon Çza 10.12
depolama miktarları belirlenmiş ve sonuçlar karşılaştırmalı BÇz 21.40
ortaya koyulmuştur OT 8.50
Su 29.80
Araştırma alanı olarak seçilen, Vezirsuyu Tabiat Parkı,
Amasya Orman Bölge Müdürlüğünün, Vezirköprü Orman
İşletme Müdürlüğü'ne bağlı Narlısaray Orman İşletme Şefliği
(OİŞ) sınırları içerisinde yer almaktadır. Vezirköprü Orman
İşletme Müdürlüğünün 12 şefliğinden biri olan Narlısaray
OİŞ sınırları içerisinde yer alan, Vezirsuyu tabiat parkı,
Kızılırmağın sularının tutulduğu Altınkaya Baraj Gölü
kenarındaki Çaputlu Mevkii’nde, 35°17'25"-35°19'50" doğu Şekil 3. Meşcere Haritası
boylamları ile 41°12'48"-41°14'07" kuzey enlemleri arasında Çalışmada Vezirsuyu tabiat parkı ormanlık alanlarında
Sinop F34-c1nolu paftada yer almakta olup 288 hektar depolanan karbon miktarının hesaplanması amaçlanmıştır. Bu
büyüklüğe sahiptir (Şekil 2). bağlamda iki farklı hesaplama yöntemi kullanılmış ve bu
Vezirsuyu Tabiat Parkı, başlangıçtaki 35 hektarlık alanıyla yöntemler arasındaki farklılık belirlenmeye çalışılmıştır.
öncelikle Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Birinci yöntem olarak karbon depolama miktarının
Parklar Genel Müdürlüğü’nün 12.07.2007 tarihli belirlenmesi için Asan’a atfen FRA 2010 kılavuzunda
B.18.0.DMP.0.04.01.510.03.55.B.04.217/870 sayılı yazısı ile belirlenen katsayılar kullanılmıştır. Alanda bulunan meşcere
B Tipi Mesire Yeri olarak tescil edilmiştir. Daha sonra tipleri, ibreli-yapraklı ve verimli-bozuk kategorilerine
mevcut alanın B Tipi mesire Yeri Statüsü iptal edilerek ayrılmış ve meşcere tiplerine ait servet değerleri bu
Orman ve Su İşleri Bakanlığı makamının 11/07/2011 tarihli kategorilere göre Fırın Kurusu Ağırlıklar (FKA) ve Biyokütle
ve 903 sayılı Olur’ları ile 2873 saylı Milli Parklar Çevirme Faktörleri (BÇF) ile çarpılarak biyokütle değerleri
Kanununun 3. Maddesine gore Tabiat Parkı olarak ilan hesaplanmıştır. Biyokütle değerleri, karbon dönüşüm
edilmiştir. Ardından mevcut alanın ziyaretçilerin katsayıları ile çarpılarak Vezirsuyu Tabiat Parkı ormanlık
rekreasyonel ihtiyaçlarını karşılayamaması, statü özelliklerini alanlarının karbon depolama miktarı belirlenmiştir. FRA
tam olarak kazanabilmesi, flora ve fauna ile alan bütünlüğü 2010 kılavuzuna göre, karbon depolama miktarı belirlenirken
sağlaması maksadıyla ve taşıdığı yüksek peyzaj değerleri kullanılan katsayılar Tablo 2’de verilmiştir.
nedeniyle Orman ve Su İşleri Bakanlığı Makamının Tablo 2. Karbon depolama miktarı belirlenirken kullanılan katsayılar ve
10/08/2017 tarihli ve 716 sayılı Olur’ları ile sınır değişikliği hesaplama yöntemi (FRA 2010)
yapılarak mevcut alan 288 hektara çıkarılmıştır
Hesaplama yöntemi ve
Karbon Ağaç Katsayılar
Havuzu Türü Verimli Bozuk
Orman Orman
Toprak Üstü İbreli DGHx0,496x1,22 DGHx0,496x1,22
Biyokütle (TÜB) Yapraklı DGHx0,638x1,24 DGHx0,638x1,24
Toprak Altı İbreli TÜB x 0,29 TÜB x 0,40
Biyokütle (TAB) Yapraklı TÜB x 0,24 TÜB x 0,46
Şekil.2 Vezirsuyu Tabiat Parkının Coğrafi Konumu Toprak Üstü İbreli TÜB x 0,51 TÜB x 0,51
Vezirsuyu Tabiat Parkı çevresi sularla kaplı bir yarımada Karbon (TÜK) Yapraklı TÜB x 0,48 TÜB x 0,48
Toprak Altı İbreli TABx0,51 TABx0,51
özelliğinde olup Vezirköprü ilçesinin kuzeybatısında,
Karbon (TAK) Yapraklı TABx0,48 TABx0,48
yaklaşık 190-300m rakımları arasında konumlanmaktadır. Ölü Odunda İbreli TÜKx0,01 TÜKx0,01
Altınkaya Baraj Gölü bitişiğinde bulunduğundan ülkemizde, Karbon (ÖAK) Yapraklı TÜKx0,01 TÜKx0,01
ormanın yeşili ve suyun mavisinin buluştuğu, eşsiz peyzaj Ölü Örtüde İbreli A1 x 22 A3 x 6
özelliklerine sahip nadir yerlerdendir. Karbon (ÖÖK) Yapraklı A2 x13 A4 x 2
Alanın baskın ağaç türü, kızılçam olmakla birlikte yer yer Topraktaki
(A1+A2) x 34 (A3+A4) x 34
Karbon
sahil çamı ile karışım yaptığı yerler görülmektedir. Bununla Toplam Karbon TÜK+TAK+ÖAK+ÖÖK+ Toprak karbonu
beraber bu vejetasyon yapısına zaman zaman tüylü meşe, A1: İbreli ve verimli orman alanı, A2: Yapraklı ve verimli orman alanı,
gürgen veya maki elemanlarıda katılmaktadır. A3: İbreli ve bozuk orman alanı, A4: Yapraklı ve bozuk orman alanı
Çalışmada Narlısaray OİŞ' nin amenajman planından elde İkinci yöntem olarak, daha net sonuçlar elde edebilmek
edilen verilerinden faydalanılmıştır. Amenajman planına göre amacıyla farklı ağaç türleri için geliştirilen biyokütle
çalışma alanında bulunan ormanlık ve açık alanlara ilişkin modelleri kullanılmıştır. Bu modellerle her bir ağaç türünde
bilgiler Tablo 1’de, bu meşcerlerin alana dağılımını gösteren gövde, dal, ibre ve kabuk gibi ağaç bileşenlerindeki biyokütle
meşcere haritası Şekil 3’de yer almaktadır. ve karbon miktarları hesaplanmaktadır. Çalışmada Kızılçam
toprak üstü biyokütle miktarının (TÜB, kg) belirlenmesi
Tablo 1. Ormanlık ve Açık Alanlar
amacıyla Durkaya tarafından geliştirilmiş olan (1) nolu
Meşcere Tipi Alanı (ha) denklem kullanılmıştır.
Çzb3 16.78 lnTÜB = −1,92352 + 2,243357lnd (1) [13]
Çzbc2 22.77 Örnek alanlar yardımıyla meşcere tiplerinin hektardaki
Çzbc3 143.77 biyokütle miktarı hesaplanmıştır. Meşcere tipinin toplam
Çzc3 19.64 toprak üstü biyokütlesi meşcere tipinin toplam alanı ile
359
çarpılarak o meşcere tipi için çalışma alanındaki toplam bazında değil de sadece ibreli-yapraklı ve verimli-bozuk
toprak üstü biyokütle değerine ulaşılmıştır. Toprak üstü olarak ayrılmış ve genel katsayılar kullanılmıştır. İkinci
biyokütle değerleri iğne yapraklılar için 0,29 katsayısı ile yöntemde ise ağaç bazında geliştirilen modeller ile hesaplama
çarpılarak toprak altı biyokütleye ulaşılmıştır. Karbon yapılmış ve daha sağlıklı sonuçlar elde edilmiştir.
miktarlarının belirlenmesinde ise FRA yöntemindeki Vezirsuyu tabiat parkı, bulunduğu konum itibariyle mavi
basamaklar takip edilmiştir. ve yeşilin kucaklaştığı, eşsiz manzara bütünlüğü içerisinde
yöre halkının eğlenmesine ve dinlenmesine imkan sağlayan,
III. SONUÇLAR çok çeşitli bitki ve hayvan türlerini bünyesinde
Çalışma alanı 288 ha alan kaplamaktadır. Bu alanın 217,82 barındırmasının yanı sıra ormanlık alanlarında depoladığı
ha'ı verimli orman, 21,4 ha'ı ise bozuk alandır. Çalışmanın karbon miktarı ile de iklim değişikliğiyle mücadele
yöntem kısmında açıklanan FRA 2010 yöntemine göre edilmesine katkılar sağlamaktadır.
yapılan hesaplamanın sonuçları Tablo 3’te verilmiştir. Yapılan hesaplamalara göre Vezirsuyu tabiat parkı
Tabloya göre çalışma alanında toplam karbon miktarı ormanlık alanlarının 20.287,3 ton karbon depoladığı
17.877,1 tondur. Toplam karbonun % 27,1'i biyokütlede belirlenmiştir, buda bu ormanlık alanların 74.454,4 ton CO2’ i
bulunurken, % 45,5'i orman toprağında bulunmaktadır. bünyelerinde depolayarak atmosferden uzaklaştırdığı
anlamına gelmektedir.
Tablo 3 FRA 2010’a göre karbon birikimi
Karbon Ağaç Karbon REFERENCES
Havuzu Türü Miktarı [1] Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Türkiye İklim Değişikliği 6. Ulusal
Toprak Üstü Karbon (TÜK) İbreli 3.704,6 Bildirimi, AFS Medya, Ankara, 2016.
Toprak Altı Karbon (TAK) İbreli 1.081,6 [2] UN, United Nations Framework Convention on Climate Change,
Ölü Odunda Karbon (ÖOK) İbreli 37,1 United Nations, Fccc/Informal/84, Ge. 05-62220, 1992
[3] Durusoy, İ., Türker, MF., Öztürk, A., Türkiye Orman Kaynakları
Ölü Örtüde Karbon (ÖÖK) İbreli 4.920,4
Yönetiminde korunan Alanların Yeri: Ulusal Planlar ve
Topraktaki Karbon 8.133,5 UluslararasıSüreçler Kapsamında Değerlendirmeler, Korunan
Toplam Karbon 17.877,1 Alanlar Sempozyumu, Isparta, 2005.
[4] Dudley, N., S. Stolton, A. Belokurov, L. Krueger, N. Lopoukhine, K.
İkinci yönteme göre elde edilen sonuçlar Tablo 4’de MacKinnon, T. Sandwith ve N.Sekhran Natural Solutions: Protected
areas helping people cope with climate change, IUCNWCPA,TNC,
verilmiştir. Buna göre çalışma alanının toplam karbon miktarı UNDP, WCS, World Bank and WWF, Gland,Switzerland,
20.287,3 ton olarak hesaplanmıştır. Toprak üstü ve toprak altı Washington DC and New York, USA, 2010
biyokütledeki karbon miktarı 8.027,2 ton ile toplam [5] Kuvan, Y., Korunan Alan Yönetiminin Genel Esasları ile Ülkemizdeki
karbonun %39,6’sını oluştururken, toprak karbonu ise ve Bolu Yöresindeki Korunan Alanların Bir Değerlendirmesi. İ. Ü.
Orman Fakültesi B Serisi, Vol: 48, sayı 1-2-3, s:65-75, İstanbul, 2001
%36,5’ini oluşturmaktadır. [6] Akesen, A., Kırsal Kalkınma Ekoturizm Agroturizm İlişkileri ve
Tablo 4. İkinci yönteme göre karbon birikimi Türkiye Potansiyeli, Türkiye IV. Organik Tarım Sempozyumu, 28
Haziran-1 Temmuz 2010, Erzurum.
Karbon Ağaç Karbon [7] Yıldırım, HT., Yudakul Erol, S., Korunan Alanlar, Ekolojik İşlevleri
Havuzu Türü Miktarı ve Geleceğe Yönelik Tahminler, Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi,
2012
Toprak Üstü Karbon (TÜK) İbreli 6.222,6
[8] Geray, U., Akesen, A., Av ve Yaban Hayatı Kaynaklarının
Toprak Altı Karbon (TAK) İbreli 1.804,6 Sürdürülebilir Yönetimi, Orman Bakanlığı Milli Parklar, Av- Yaban
Ölü Odunda Karbon (ÖOK) İbreli 62,2 Hayatı Genel Müdürlüğü, Eğitim Yayınları:1, Ankara, 2001.
Ölü Örtüde Karbon (ÖÖK) İbreli 4.792 [9] Kuvan, Y., Doğa Koruma Ders Notları, (Basılmamış), 2011.
Topraktaki Karbon 7.405,9 [10] URL 1. http://www.milliparklar.gov.tr/resmiistatistikleryeni#
Toplam Karbon 20.287,3 [11] Stolton, S, Korunan Alanlar ve İklim Değişikliği, Türkiye Ulusal
Stratejisi, Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi
Projesi, Ankara, 2011
[12] Deguignet, M., Juffe-Bignoli, D., Harrison, J., MacSharry, B.,
IV. TARTIŞMA Burgess, N., Kingston N. United Nations List of Protected Areas,
UNEP-WCMC: Cambridge, UK, 2014.
Çalışmada Vezirsuyu tabiat parkı ormanlık alanlarında
[13] Durkaya, A., Durkaya, B., Ünsal, A., Predicting the Above-ground
depolanan karbon miktarı iki farklı yöntemle ortaya Biomass of Calabrian Pine (Pinus BrutiaTen) Stands in Turkey,
konulmaya çalışılmıştır. İki yöntem sonucu elde edilen African Journal of Biotechnology Vo8 (11), pp 2483-2488, 2009
bulgular kıyaslandığında biyokütledeki karbon ile toplam [14] Asan, Ü., 2011. Türkiye ormanlarındaki yıllık karbon stok değişimi
trendinin irdelenmesi ve 2023 yılındaki durumun kestirilmesi, I.
karbon birikimi miktarlarında önemli farklılık söz konusudur.
Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, Kahramanmaraş, 26-
FRA katsayıları kullanılarak yapılan birinci yöntemde toplam 28 Ekim 2011.
karbon miktarı 17.877,1 ton olarak hesaplanmıştır. Ağaç [15] IPCC,. Good practice guidance for land use, land-use change and
bazında geliştirilen biyokütle modelleri kullanılarak yapılan forestry, 2003
[16] IPCC, Guidelines for national greenhouse gas inventories, prepared
ikinci yöntemde ise toplam karbon miktarı 20.287,3 ton by the National Greenhouse Gas Inventories Programme, 2006
olarak hesaplanmıştır. Ağaç bazında geliştirilen biyokütle [17] Tolunay, D., Total carbon stocks and carbon accumulation in living
modelleri kullanılarak hesaplamaların yapıldığı ikinci tree biomass in forest ecosystems of Turkey, Turkısh Journal of
yöntemde, toplam biyokütledeki karbon miktarı, ilk yönteme Agrıculture And Forestry, 35:265-279, 2011
[18] Tolunay, D., Türkiye’de artım ve ağaç servetinden bitkisel kütle ve
göre yaklaşık % 67,7 daha fazla, orman toprağındaki karbon
karbon miktarlarının hesaplamasında kullanılabilecek katsayılar,
ise yaklaşık %10 daha az bulunmuştur. Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50. yılı Uluslararası Sempozyumu,
Katsayılar ile yapılan hesaplamalar sonucunda hesaplanan pp:240-251,26-28 , Antalya, 2011.
karbon miktarının ikinci yönteme göre % 13,5 daha az [19] TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu, Sera gazı emisyon envanteri,
2016.http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21582
olduğu belirlenmiştir. [20] Mısır, N.,Yıldırım, S., Mısır M., Türkiye Ormanlarının Karbon
Yöntemler arasındaki farklılığın en temel sebebi birinci Depolama Kapasitesi, IV Ulusal Ormancılık Kongresi,Cilt: 1, ss: 381-
yöntemde katsayıların kullanılmış olmasıdır, veriler tür 392, Antalya, 2017.
360
[21] Yücel, M., Babuş, D., Doğa Korumanın Tarihçesi ve Türkiyedeki

Gelişmeler, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Dergisi, Sayı: 11,
Sayfa 151-175, Adana, 2005.
361
Volume 3 (2018), 362-365
Kızılırmak Havzası Drenaj Ağının ve Alt Havza Sınırlarının Uzaktan

Algılama ve CBS İle Otomatik Çıkarımı
Azize Uyar1*+, Derya Öztürk1
1Harita Mühendisliği Bölümü, Mühendislik Fakültesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye
*Sorumlu yazar: azize.uyar@omu.edu.tr
+Sunucu: azize.uyar@omu.edu.tr
Sunum/Metin: Sözlü Sunum / Tam Metin
Özet – Su kaynaklarının doğru kullanımı ve etkin yönetimi için gerekli olan işlem ve analizlerin güvenilir ve hızlı bir şekilde
gerçekleştirilmesi entegre havza yönetimi açısından oldukça önemlidir. Bu kapsamda, öncelikle akarsu drenaj ağının
oluşturulması ve havza ve alt havza sınırlarının belirlenmesi havza modelleme ve yönetim çalışmalarının önemli bir kısmını
oluşturmaktadır. Klasik yöntemlerde havza ve alt havza sınırları basılı veya sayısal eşyükseklik eğrili haritalardan manuel olarak
belirlenir. Akarsu drenaj ağı ise yersel ölçmelerle veya eğer basılı haritalar mevcutsa bunların sayısallaştırılmasıyla elde
edilmektedir. Klasik yöntemlerle oldukça zaman alıcı ve yüksek maliyetli olan bu işlemler günümüzde uzaktan algılama ve
Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojileri ile hızlı, ekonomik ve yüksek doğrulukla elde edilebilmektedir. Uzaktan algılama
çeşitli çözünürlük düzeylerindeki uydu görüntüleriyle mekânsal veriler sağlarken, CBS verilerin düzenlenmesi, sorgulanması ve
analizinde önemli kolaylıklar getirmektedir. Bu çalışmada sayısal yükseklik modelinden (SYM) akarsu drenaj ağının ve havza
ve alt havza sınırlarının CBS ortamında otomatik olarak belirlenmesi için gerekli metodoloji bir iş akışı şeklinde modellenmiş,
Türkiye’nin yüzölçümü yönünden ikinci büyük havzası olan ve Türkiye topraklarının yaklaşık % 11'ini kapsayan Kızılırmak
Havzasının akarsu drenaj ağı ve alt havza sınırları ASTER uydusunun SYM verileri kullanılarak CBS ortamında otomatik olarak
üretilmiştir.
Anahtar Kelimeler – Kızılırmak Havzası, SYM, ASTER, drenaj ağı, alt havza, CBS, uzaktan algılama
Automatic Extraction of River Drainage Network and Sub-basin

Boundaries of Kızılırmak Basin Using Remote Sensing and GIS
Abstract – Reliable and fast implementation of the processes and analyzes required for the proper use and effective management
of water resources is very important for integrated basin management. In this context, the determination of river drainage network
and the boundaries of the basin and sub-basins constitute an important part of basin modeling and management studies. In
traditional methods, the basin and sub-basin boundaries are determined manually from printed or digital contour maps. The river
drainage network is obtained by land surveying or by digitizing them if printed maps are available. These processes, which are
time-consuming and costly in traditional methods, can be achieved with fast, economical and high accuracy using with remote
sensing and Geographical Information Systems (GIS) technologies. While remote sensing provides spatial data with satellite
imagery at various levels of resolution, GIS provides important facilities for organizing, querying and analyzing data. In this
study, a methodology was modeled as a workflow for automatic extraction of river drainage network and the boundaries of basin
and sub-basin from the digital elevation model (DEM) in GIS environment. In addition, the drainage network and sub-basin
boundaries of Kızılırmak Basin, which is the second biggest basin in Turkey and covers approximately 11 % of Turkey, were
extracted automatically by using DEM data of ASTER satellite in GIS environment.
Keywords – Kızılırmak Basin, DEM, ASTER, drainage network, sub-basin, GIS, remote sensing
I. GİRİŞ yöntemlerle havza ve alt havza sınırlarının belirlenmesi işlemi,

Sınırlı su kaynağı bulunan dünyamızda su kaynaklarının arazinin yüzey şekillerini ifade eden basılı veya sayısal
doğru ve etkin kullanımı önem arz etmektedir. Bu sebeple eşyükseklik eğrili haritalardan manuel olarak yapılmaktadır.
entegre havza yönetiminin temel amaçlarından biri olan su Akarsu drenaj ağının belirlenmesi ise yersel ölçmeler veya
kaynaklarının korunması için, gerekli olan tüm veri toplama, basılı haritaların sayısallaştırılması ile gerçekleştirilmektedir.
işlem ve analizlerin güvenilir ve hızlı bir şekilde Ancak bu klasik yaklaşımlar çok uzun süreç ve maliyet
gerçekleştirilmesi gerekmektedir [1]. Entegre havza gerektirmektedir. Özellikle çalışma alanının boyutu büyük
yönetiminde havza ve alt havza sınırlarının belirlenmesi ve olduğunda işlem süreci daha da zor olmaktadır [1], [2], [3].
akarsu drenaj ağının oluşturulması; havzaya ilişkin birçok Günümüzde uzaktan algılama mekânsal veri edinimi,
işlem, analiz ve planlama çalışması için temel adımdır. Klasik Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ise mekânsal veri analizi
362
Uyar ve Öztürk, Kızılırmak Havzası Drenaj Ağının ve Alt Havza Sınırlarının Uzaktan Algılama ve CBS İle Otomatik Çıkarımı,
ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
konusunda önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Bu kapsamda

çeşitli uzaktan algılama verilerinden sayısal yükseklik modeli
(SYM) oluşturulmakta, SYM’den CBS ortamında çeşitli
mekânsal analizlerle akarsu drenaj ağı ve havza ve alt havza
sınırları otomatik olarak hızlı, ekonomik ve yüksek doğrulukla
çıkartılabilmektedir [4], [5].
Bu çalışma kapsamında; SYM’den akarsu drenaj ağı ve
havza ve alt havza sınırlarının otomatik çıkarımı için gerekli
işlem adımları modellenmiş, ASTER (Advanced Spaceborne
Thermal Emission and Reflection Radiometer) uydusunun
SYM verileri ile Kızılırmak Havzasının akarsu drenaj ağı ve
alt havza sınırları CBS ortamında otomatik olarak üretilmiştir.

A. Çalışma Alanı
Türkiye’nin en büyük ikinci havzası olan Kızılırmak
Havzası (Şekil 1) yaklaşık 78600 km2’lik alana sahip olup
Türkiye’nin yaklaşık %11’ini kapsamaktadır [6], [7].
Şekil 3. SYM’den drenaj ağı ve havza ve alt havza sınırlarının otomatik

çıkarımı için iş akış şeması
Modele göre ilk işlem görüntü mozaiğinin oluşturulmasıdır.

Çalışma alanına birden fazla görüntü girdiğinde görüntüler
mozaiklenir. Mozaikleme işlemi kesiksiz bir veri yaratmak
için uydu görüntülerinin ortak alanlarına göre birleştirilme
işlemidir [10]. Çalışma alanı tek görüntü verisinden
oluşuyorsa bu adım atlanır. Mozaikleme işleminden sonra
Şekil 1. Kızılırmak Havzası SYM verileri iyileştirilir. Tüm işlemler SYM verisi üzerinden
yürütülmekte olup, verinin doğruluğu ve güvenirliği çok
B. Veri ve Metodoloji
önemlidir. Bu nedenle SYM verilerinde bulunabilecek
Çalışma amacı doğrultusunda veri olarak ASTER SYM hataların giderilmesi gerekmektedir. SYM’nin iyileştirilmesi
kullanılmıştır. ASTER SYM, stereo ASTER uydu verilerinden ile çukur ve tepe hataları giderilir (Şekil 4) [11], [12].
elde edilmiş bir veri setidir. Piksel boyutu 30 m’dir [8].
Çalışma alanı olan Kızılırmak Havzasını içeren ASTER SYM
verileri USGS (United States Geological Survey) sitesinden
[9] ücretsiz olarak indirilmiştir. Çalışma alanının ASTER
SYM verisine ait bir kesit Şekil 2’de gösterilmektedir.
Şekil 4. SYM’nin iyileştirilmesi - Çukur ve tepe hatasının giderilmesi [13]
Drenaj ağının belirlenmesi için ihtiyaç duyulan akış

yönünün belirlenmesinde D8, Rho8, D8, MFD gibi birçok
algoritma geliştirilmiştir. Bunlardan D8 algoritmasının kolay
uygulanabilir ve hızlı olması nedeniyle kullanımı oldukça
yaygındır. D8 algoritması, herhangi bir hücredeki akışın
eğimin en fazla olduğu ve kendisinden düşük yükseklik
değerine sahip komşusu yönünde olduğunu kabul eden tek akış
yönlü bir algoritmadır [5], [14]. D8 algoritmasının işleme
prensibi Şekil 5’de gösterildiği gibidir.
Akış yönü belirlendikten sonra her hücrenin membasından
Şekil 2. ASTER SYM topladığı akışı gösteren akış toplamı hesaplanır. Daha sonra
akış toplamı ve minimum kullanıcı tanımlı minimum havza
ArcGIS 10.2 yazılımı ile CBS ortamında SYM’den drenaj alanı değeri (Bu eşik değer hücre sayısı ya da km2 biriminde
ağı ve havza ve alt havza sınırlarının otomatik çıkarımı için drenaj alanıdır) kullanılarak akarsu tanımlaması işlemi
Şekil 3’te gösterilen iş akışı modellenmiştir. gerçekleştirilir. Akarsu tanımlama işlemi sonucunda
akarsuların 1 diğer alanların 0 değerini aldığı grid veri elde
edilir. Akarsu segmentasyonu ise akış yönü ve akarsu
tanımlama sonuçlarını kullanarak, akarsuyu bölümlendirip
hücre içindeki toplam akımın hücreye nereden geldiğini
363
belirleme işlemidir. Bunu izleyen işlem adımında ise havza ve

alt havza sınırları grid formunda belirlenir. Bu işlemle her
hücrenin hangi havzaya ait olduğunu gösteren bir değer
taşıdığı (grid kodu) bir grid veri oluşturulur. Tüm bu
işlemlerden sonra gerek havza ve alt havza sınırları gerekse
akarsular grid formdan vektör forma dönüştürülür [3], [16],
[17].
Bu çalışma kapsamında Kızılırmak Havzasına ait 28 adet
ASTER SYM verisi mozaiklenmiş ve Şekil 3’te belirtilen
metodoloji doğrultusunda havzanın akarsu drenaj ağı ve havza
ve alt havza sınırları belirlenmiştir.
Şekil 7. Kızılırmak Havzası akış toplamı - Seçili alanın yakınlaştırılmış

görüntüsü
Kızılırmak Havzasında akış toplamından sonra akarsu

tanımlaması ve bunun ardından akarsu segmentasyonu işlemi
gerçekleştirilmiştir. Akarsu segmentasyonu sonucunun bir
kesiti Şekil 8’de gösterilmiştir.
Şekil 5. D8 Algoritması [15]

Şekil 8. Kızılırmak Havzası akarsu segmentasyonu - Seçili alanın
yakınlaştırılmış görüntüsü
III. BULGULAR VE TARTIŞMA

Kızılırmak Havzasının mozaiklenen ve iyileştirilen Kızılırmak Havzasında akarsu segmentasyon işleminin
SYM’den belirlenen akış yönü haritasının bir kesiti Şekil 6’da ardından drenaj ağı vektör forma dönüştürülmüştür. Vektör
gösterilmektedir. formdaki akarsu drenaj ağına ait bir kesit Şekil 9’da
gösterilmektedir.
Şekil 6. Kızılırmak Havzası akış yönü - Seçili alanın yakınlaştırılmış

görüntüsü Şekil 9. Kızılırmak Havzası akarsu drenaj ağı - Seçili alanın yakınlaştırılmış
görüntüsü
Kızılırmak Havzasında akış yönüne göre belirlenen akış

toplamı haritasının bir kesiti Şekil 7’de gösterilmektedir. Kızılırmak Havzasında akarsu segmentasyon işleminin
ardından belirlenen alt havza sınırları Şekil 10’da
gösterilmektedir. Şekil 10’da üst kısımda Kızılırmak
364
Havzasının vektör formdaki alt havza sınırları, alt kısımda Ulusal Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Birliği (TUFUAB), 27-29
Nisan 2017, Afyonkarahisar.
seçili alanın grid formdaki alt havza sınırları görülmektedir. [3] M. C. Bağdatlı, B. Öztürk, “Havza Morfolojik Özelliklerinin
Belirlenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) Etkin Rolü”,
Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 18, 11-19, 2014.
[4] Ş. T. Akkaya Aslan, K. S. Gündoğdu, A. O. Demir, “Sayısal Yükseklik
Modelinden Yararlanılarak Bazı Havza Karakteristiklerinin
Belirlenmesi: Bursa Karacabey İnkaya Göleti Havzası Örneği” Uludağ
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18, 167-180, 2004.
[5] D. Öztürk, F. Kılıç, “Drenaj Ağının Çıkarımı ve Topoğrafik Nemlilik
İndeksinin Belirlenmesinde D8 ve D-Inf Algoritmalarının
Karşılaştırmalı Analizi”, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi,
11-13 Kasım 2013, Ankara.
[6] M. Ataol, M. M. Kale, “Kızılırmak Deltası’nda 2000 - 2015 Yılları
Arasında Gözlenen Kıyı Erozyonu” 4. Uluslararası Coğrafya
Sempozyumu (Geomed2016), 23-26 Mayıs 2016, Antalya.
[7] TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü, Havza Koruma Eylem Planlarının
hazırlanması-Kızılırmak Havzası, 2011.
[8] ASTER[Online].Avaliable:http://www.nik.com.tr/content_sistem_uyd
u.asp?id=28
[9] Earth Explorer [Online].Avaliable: https://earthexplorer.usgs.gov/
[10] M. Karaköse, H. Yetiş, T. Müezzinoğlu, “Optimizasyon Tabanlı
Adaptif Görüntü Mozaikleme Algoritması”, Bilişim Teknolojileri
Dergisi, 10, 389-400, 2017.
[11] B. Erdede, D. Öztürk, “Kızılırmak Havzasının Taşkın Potansiyelinin
Çizgisel, Alansal ve Rölyef Morfometrik İndisler Kullanılarak
Değerlendirilmesi”, 6. Uzaktan Algılama-CBS Sempozyumu (UZAL-
CBS 2016), 5-7 Ekim 2016, Adana.
[12] D. Öztürk, “CBS Tabanlı Çok Ölçütlü Karar Analizi Yöntemleri İle Sel
ve Taşkın Duyarlılığının Belirlenmesi: Güney Marmara Havzası
Örneği”, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Şekil 10. Kızılırmak Havzasının alt havzaları Enstitüsü, İstanbul, 2009.
[13] How Fill Works [Online].
Available:http://edndoc.esri.com/arcobjects/9.2/NET/shared/geoproce
Şekil 11’de alt havza sınırları ile çakıştırılmış drenaj ağı ssing/spatial_analyst_tools/how_fill_works.htm
görüntüsü gösterilmektedir. [14] D. G. Tarboton, “A New Method For the Determination of Flow
Directions and Upslope Areas in Grid Digital Elevation Models”,
Water Resources Research, 33(2), 309–320, 1997.
[15] Threshold Runoff [Online].
Available:http://www.nws.noaa.gov/oh/hrl/gis/data.html
[16] Erozyon Modelinin Geliştirilmesi & Havza Veritabanının
Oluşturulması [Online].
Available:https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/3543/mod_reso
urce/content/0/2nciHaftaTurkiyeHavzaVeriTabani.pdf
[17] A. A. Karadağ, “Kovada Gölü Alt Havza Sınırlarının Belirlenmesi”
Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 8(1), 58-76, 2012.
Şekil 11. Kızılırmak Havzasının alt havza sınırları ve drenaj ağı - Seçili
alanın yakınlaştırılmış görüntüsü
IV. SONUÇ
Akarsu drenaj ağının ve havza ve alt havza sınırlarının
klasik yöntemlerle belirlenmesi zaman alıcı ve yüksek
maliyetlidir. Günümüzde ise uzaktan algılama verilerinden
SYM elde edilerek, CBS ortamında gerçekleştirilen çeşitli
mekânsal analizlerle akarsu drenaj ağı ve havza ve alt havza
sınırları otomatik olarak çıkartılabilmektedir. Bu çalışmada
SYM’den otomatik akarsu drenaj ağı ve havza ve alt havza
sınırlarının çıkarımı işlemi için gerekli metodoloji bir model
şeklinde sunulmuş, Kızılırmak Havzasında örnek bir
uygulama gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda entegre
havza yönetimi ve çevresel birçok çalışmada ihtiyaç duyulan
akarsu drenaj ağı ve havza ve alt havza bilgilerinin daha kısa
sürede, ekonomik ve yüksek doğrulukla elde edilebileceği
görülmüştür.
KAYNAKLAR
[1] B. T. Meriç, “Su Kaynakları Yönetimi ve Türkiye” Jeoloji
Mühendisliği Dergisi, 28, 27-38, 2004.
[2] C. Gezgin, B. Bilgilioğlu, S. S. Bilgilioğlu, O. Orhan, A. T. Torun, S.
Ekercin, “In-SAR Tekniği ve Standart Topografik Haritalar
Kullanılarak Üretilen SYM Doğruluklarının Araştırılması”, Türkiye
365
Volume 3 (2018), 366-370
DIN 1.2738 PLASTİK KALIP ÇELİĞİNİN TORNALANMASINDA

KESME PARAMETRELERİNİN YÜZEY KALİTESİNE ETKİSİNİN
DENEYSEL VE İSTATİSTİKSEL OLARAK İNCELENMESİ
Engin NAS1*
1Düzce Üniversitesi, Dr. Engin PAK Cumayeri MYO, Makine ve Metal Teknolojileri Bölümü, Düzce / TÜRKİYE
*Sorumlu Yazar: enginnas@duzce.edu.tr
+Konuşmacı: enginnas@duzce.edu.tr
Sunum/Makale türü: Sözel / Tam metin
Özet – Bu çalışmada, DIN 1.2738 çeliği CVD kaplı karbür kesici takımlarla kuru kesme şartlarında tornalama deneylerine tabi
tutulmuştur. Kesme parametreleri; üç farklı kesme hızı (150, 200, 250 m/dak), üç farklı ilerleme hızı (0,1, 0,15, 0,20 mm/dev)
ve sabit kesme derinliği (1 mm) olarak seçilmiştir. Deneyler Taguchi L9 dikey dizilimine göre tasarlanmış ve deney sonuçlarının
değerlendirilmesinde sinyal/gürültü (S/N) oranları kullanılarak etki parametreleri incelenmiştir. Kesme parametrelerinin yüzey
kalitesi üzerindeki etkisini belirlemek için % 95 güven düzeyinde ANOVA analizleri gerçekleştirilmiştir. ANOVA sonuçları
incelendiğinde, güvenilirlik katsayısı (R2) % 96,58 olarak bulunmuştur. İlerleme hızı %89,92’lik oranla yüzey pürüzlülüğü
üzerindeki en etkili parametre olurken, kesme hızının etki oranı % 6,66 olarak elde edilmiştir.
Anahtar Kelimeler – ANOVA, DIN 1.2738, Taguchi analizi, Yüzey pürüzlülüğü
EFFECTS OF EXPERIMENTAL AND STATISTICAL THE EFFECT

OF THE CUTTING PARAMETERS ON SURFACE QUALITY IN THE
TURNING OF DIN 1.2738 PLASTIC MOLD STEEL
Engin NAS1*
Düzce University, Dr. Engin PAK Cumayeri Vocational School, Düzce / TURKEY
Corresponding author: enginnas@duzce.edu.tr
+Speaker: enginnas@duzce.edu.tr
Abstract – In this study, DIN 1.2738 steel was subjected to turning tests under dry cutting conditions with CVD coated carbide
cutting tools. The cutting parameters were selected as three different cutting speeds (150, 200, 250 m/min), three different feed
rates (0.1, 0.15, 0.20 mm/rev) and constant depth of cut (1 mm). The experiments were designed according to the Taguchi L9
orthogonal array and the effect parameters were evaluated using signal-to-noise (S/N) ratios. ANOVA analyzes were performed
at 95% confidence level to determine the effect of cutting parameters on surface quality. When the ANOVA results were
examined, the correlation coefficient (R2) was found to be 96.58%. The most effective parameter on the surface roughness was
the feed rate of 89.92%, while the rate of the cutting speed was 6.66%.
Keywords – ANOVA, DIN 1.2738, Taguchi analyses, Surface roughness
366
E.Nas., Paper Title, Conf Short Name, City, Country
I.GİRİŞ
Kalıp imalatında malzeme seçiminin önemi büyük olup
kalıp çeliklerinin seçilmesinde, kimyasal etkileşmeye
dayanıklılık, yüzey sertleştirilmesi ve işlenebilirlik
özelliklerinin de dikkate alınması gerekmektedir [1-2].
DIN 1.2738 malzeme tüm kesiti boyunca aynı sertliğin elde
edilebildiği, ayna parlaklığı özelliği ve işlenebilirliği nedeni ile
plastik kalıplarında geniş kullanım alanı bulmuştur. Nitrasyon Şekil 1. Deneysel parça.
ve krom kaplama için uygundur. Desenleme için uygundur.
400 mm kalınlığa kadar olan plastik kalıpların yapımında B. Deney Tezgahı
televizyon panellerinin kalıplarında, arabaların tampon İşlenebilirlik deneyleri için LT-20 C CLASSIC Model CNC
kalıplarında, müzik aletlerinin panel kalıplarında, büyük Torna Tezgahı kullanılmıştır. Kullanılan tezgahın resim
gövdeli parçaların kalıplarında, metal enjeksiyon kalıplarının görüntüsü Şekil 2’ de gösterilmektedir.
hamillerinde kullanılır [3]. DIN 1.2738 (P20+Ni) 30-35 HRC
aralığında fabrikasyon sertliğine sahiptir [1-2].
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte endüstride birçok yenilik
meydana gelmiştir. Bu yeniliklerden biri de bir ürünü
oluşturmak için optimum parametreleri belirlemektir. İmalat
sektöründe ürünün işlenmesi esnasında kullanılan
parametrelerin etki değerlerinin belirlenmesi için
optimizasyon yöntemleri geliştirilmiştir [4].
Taguchi deney tasarım metodu, en az sayıda deney ve az
maliyetle işleme performansını arttırarak optimizasyon
problemlerinin çözümünde başarılı bir yöntem olarak ortaya
çıkmaktadır. Taguchi, geliştirdiği dikey dizinler sayesinde
deney sayılarını önemli ölçüde azaltarak, zaman ve maliyet
kaybının artmasını engellemiştir.
Şekil 2. Deneysel çalışmada kullanılan CNC Torna tezgahı.
Taguchi metodunun avantajı, sonucu önceden tahmin
edebilmesidir. Taguchi metodu, çözümün sadece en az sayıda C. Yüzey Pürüzlülük Ölçümleri
deneyle elde edilmesini sağlamakla kalmaz, yüksek kalitede
Her bir deney parametresinin gerçekleştirilmesinden sonra
proses ve ürün geliştirilmesini de her açıdan destekler.
talaş kaldırılan yüzeylerin yüzey kalitesini ölçmek için Şekil
Prosesin veya ürünün üretim şartlarına ve kontrol edilemeyen
3’de verilen Mutitoyo Surftest SJ-210 taşınabilir yüzey
faktörlere karşı minimum hassasiyeti gösterir. Gerekli
pürüzlülük cihazı kullanılmıştır. Her bir deneyden sonra üçer
toleransların en düşük maliyetle sağlanması ve Taguchi kayıp
yüzey pürüzlülüğü ölçülmüş ve bu üç değerin ortalaması
fonksiyonu sayesinde ürünün toplumda yol açtığı kaybı en az
alınarak ortalama yüzey pürüzlülüğü (Ra) değerleri
seviyeye indirerek, yeni bir kalite maliyeti anlayışı geliştirir
belirlenmiştir.
[5-8].
II.MATERYAL METHOD
A. Malzeme
Deneysel çalışmada kullanılan DIN 1.2738 çeliğinin
fiziksel ve kimyasal özellikleri Tablo 1 ve Tablo 2’ de
gösterilmektedir [1].
Tablo 1. Malzemenin Kimyasal Bileşimi (%)
Sıcaklık
Fiziksel özellikleri
20° 400° 600°
Elastik Modülü (kN/mm2) 210 196 177
Termal Genleşme Katsayısı(10-6/K) - 12,7 14,3 Şekil 3. Deneysel çalışmada kullanılan yüzey pürüzlülük ölçüm cihazı
Isıl İletkenlik (W/mK) 32,0 31,1 30,0
D. Kesici Takım
Tablo 2. Malzemenin kimyasal bileşimi (%)
Deneylere kullanılan kesici takım literatür çalışmalarından
ve Teagutec kesici takım firması ile görüşülerek malzemeye
C Si Mn P S Cr Mo Ni
uygun olarak seçilmiştir. İşlenebilirlik deneyleri CVD kaplı
SNMG 120408 kodlu kesici takım ile kuru kesme şartlarında
0,35 0,20 0,30 1,80 1,15 0,90 gerçekleştirilmiştir. Deneylerde kullanılan kesici takım Şekil
0,03 0,03
0,45 0,40 0,60 2,10 1,25 1,20 4’ de gösterilmektedir.
Deneysel çalışmada kullanılan DIN 1.2738 kalıp çeliğinin
ölçüleri 500 mm X Ø30 mm olarak belirlenmiştir.
Malzemelerin ölçüleri Şekil 1’ de şematik olarak
gösterilmektedir.
367
150 200 250
Ortalama Yüzey Pürüzlülüğü (µm)

1.8
1.6
1.4
1.2
Şekil 4. Deneysel çalışmada kullanılan kesici takım 1
E. Deneysel Tasarım ve Optimizasyon 0.8
Deney parametreleri Taguchi L9 dikey dizilimine göre 0.6
tasarlanmış olup üç farklı kesme hızı, üç farklı ilerleme hızı, 0.4

sabit kesme derinliği (1 mm) ve kuru kesme şartlarında 0.1 0.15 0.2
gerçekleştirilmiştir. Deney parametreleri Tablo 3’ de deney İlerleme Hızı (mm/dev)

tasarımları Tablo 4’ de gösterilmektedir.
Tablo 3. Deneysel çalışmada kullanılan parametreler Şekil 5. Sabit kesme hızlarında ilerleme hızına bağlı olarak yüzey pürüzlülük
değerleri
Parametreler Sembol Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3
Kesme Hızı
A 150 200 250
Grafik incelendiğinde kesme hızının artması ile ortalama
(m/dak) yüzey pürüzlülük değerlerinin azaldığı ve ilerleme hızının
İlerleme Hızı artması ile ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin arttığı
B 0,1 0,15 0,20
(mm/dev) görülmektedir. Artan kesme hızıyla yüzey pürüzlülüğü
değerlerinin azaldığı ancak kesme hızının daha fazla
Tablo 4. Taguchi L9 deney tasarımları artırılmasıyla yüzey pürüzlülüğü değerlerinin de arttığı
gözlenmiştir. Benzer gözlemler Çiftçi ve Tekaslan ve
Deney No Faktör A Faktör B arkadaşları tarafından da rapor edilmiştir. Yazarlar, bu durumu
1 1 1 kesici takımda oluşan yan yüzey ve çentik aşınmalarına
2 1 2 atfetmişlerdir [9- 11].
3 1 3 A. Sinyal Gürültü Oranları
4 2 1 S/N oranındaki S sinyal faktörünü, N ise gürültü faktörünü
5 2 2 ifade etmektedir. Sinyal faktörü sistemden alınan gerçek
değeri, gürültü faktörü ise deney tasarımına katılamayan fakat
6 2 3 deney sonucuna etki eden faktörleri ifade etmektedir. S/N
7 3 1 oranlarının hesaplanmasında; karakteristik tipine bağlı
8 3 2 nominal en iyi, en büyük en iyi, en küçük en iyi yöntemleri
kullanılır. Ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin minimum
9 3 3
çıkması istenen yerlerde “en küçük en iyi” amaç fonksiyonu
Eşitlik (1)’de verilmiştir [12].
III. DENEY SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ VE S 1
ANALİZLERİ = −10 log n ∑ni=1 𝑦𝑖2 (1)
N
Taguchi L9 dikey dizilime göre hazırlanan deney
parametrelerinin işlenebilirlik deneylerinin sonucunda ölçülen Kontrol faktörlerinin (kesme hızı ve ilerleme hızı) optimum
yüzey pürüzlülüğü değerleri Tablo 5’ de gösterilmektedir. seviyeleri ve performans karakteristiği (yüzey pürüzlülüğü)
üzerinde bu faktörler arasından en etkili olanının
Tablo 5. Faktör ve seviyelerine göre gerçekleştirilen deneylerin ortalama belirlenmesinde Taguchi metoduyla oluşturulan S/N yanıt
yüzey pürüzlülük değerleri
tablosu (Tablo 6) kullanılmaktadır. Bu tablodaki en büyük S/N
değerleri, o kontrol faktörüne ait optimum seviyeyi
Deney Kesme Hızı İlerleme Hızı Ortalama Yüzey
No (m/dak) (mm/dev) Pürüzlülüğü (µm)
göstermektedir [13-15].
Tablo 6. Sinyal Gürültü oranı yanıt tablosu
1 150 0,10 0,63
2 150 0,15 1,45 Kesme İlerleme
Seviye
3 150 0,20 1,91 Hızı Hızı
4 200 0,10 0,60 1 -1,6116 4,4955
5 200 0,15 1,29 2 -0,3737 -2,3888
6 200 0,20 1,47 3 0,1082 -3,9838
7 250 0,10 0,56 Delta 1.7198 8,4793
8 250 0,15 1,22
Rank 2 1
9 250 0,20 1,41
Anlamlılık yanıt tablosu ortalama yüzey pürüzlülük

İlerleme hızına bağlı yüzey pürüzlülüğü değişimini
değerleri ile tahmini ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin
gösteren grafik Şekil 5’te sunulmuştur.
368
grafiğinin oluşturulmasında kullanılmaktadır. Anlamlılık için görülmektedir. Kesme hızının ise yüzey pürüzlülüğü
yanıt tablosu Tablo 7’ de gösterilmektedir. üzerinde % 6,66 oranda bir etkiye sahip olduğu belirlenmiştir.
C. Regresyon Analizi
Tablo 7. Anlamlılık için yanıt tablosu.
Regresyon modeli, neden sonuç ilişkisinin olduğu tahmin
Kesme İlerleme edilen değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenmesini
Level
Hızı Hızı amaçlayan bir modeldir. Bu bağlamda, Regresyon modelinin
1 1,3300 0,5967 uygulanmasında; bağımsız faktörler ile bağımlı faktörler
2 1,1200 1,3200 arasında kuramsal ilişkinin olduğunun tahmini veya model
3 1,0633 1,5967 kurucu tarafından bilinmesi hayli önemlidir. Güven düzeyi %
Delta 0,2667 1,0000 90,31 olarak hesaplanmıştır. Bu modele göre malzemeden
Rank 2 1 talaş kaldırmadan zaman ve enerji tüketimi kaybı
S/N oranı ana etkiler grafiği Şekil 6’ da gösterilmektedir. gerçekleşmeden kesme hızı ve ilerleme hızı arttırılarak
Grafikte dikeyde olan en büyük nokta o parametre için en ideal formülde yerine konulursa deney gerçekleştirmeden ortalama
değeri göstermektedir [16]. yüzey pürüzlülük değerleri hesaplanabilir. Tablo 9’ da
regresyon analizi ve matematiksel model gösterilmektedir.
Tablo 9. Regresyon analizi
R-sq R-sq
S R-sq PRESS
(adj) (pred)
0,169520 90,31% 87,08% 0,398597 77,60%
Yüzey
= 0,204 – 0,00267 Kesme Hızı + 10 İlerleme Hızı
Pürüzlülüğü
IV.SONUÇ VE TARTIŞMA
Bu çalışmada plastik hacim kalıpçılığı yapımında oldukça
yaygın kullanılan DIN 1.2738 kalıp çeliği kullanılmıştır.
İşleme maliyetini en aza indirmek için istatiksel yöntemlerden
Taguchi L9 deney tasarımına göre yapılan tornalama deneyleri
sonucunda elde edilen yüzey pürüzlülük değerleri kendi
aralarında deneysel ve istatiksel olarak incelenmiştir.
Şekil 6. S/N oranları için ana etkiler grafiği Yapılan çalışmanın sonucunda;
Ana etkiler grafiği incelendiğinde bu deney için ideal  Kesme hızının artması ile ortalama yüzey pürüzlülük
parametreler kesme hızı için 250 m/dak (A3) ve ilerleme hızı değerlerinin azaldığı ve ilerleme hızının artması ile
için ise 0,10 mm/dev (B1) olarak belirlenmiştir. ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin arttığı,
 Ana etkiler grafiği incelendiğinde bu deney için ideal
B.Varyans Analizi (ANOVA) parametreler kesme hızı için 250 m/dak ve ilerleme hızı
Varyans analizi, deneysel çalışmada kullanılan kontrol için ise 0,10 mm/dev olarak oluştuğu,
faktörlerinin birbirleri ile etkileşimlerini belirlemek için  Varyans analizine göre yüzey pürüzlülüğü üzerine en fazla
kullanılan istatiksel bir metottur [17, 18]. Bu çalışmada deney etki eden parametrenin% 89,91 oranla ilerleme hızı olduğu,
parametrelerinin yüzey pürüzlülüğü üzerindeki etkileşimleri  Regresyon ile oluşturulan modelin güvenirlik düzeyinin %
ANOVA ile incelenmiştir. Yüzey pürüzlülüğü için ANOVA 90,31 olarak hesaplandığı belirlenmiştir.
sonuçları Tablo 8’ de gösterilmektedir.
V.TEŞEKKÜR
Tablo 8. Yüzey pürüzlülüğü için ANOVA sonuçları
Bu çalışma, Düzce Üniversitesi BAP-2018.22.01.885
%
F P
numaralı Bilimsel Araştırma Projesiyle desteklenmiştir.
Kaynak DF Katkı SS MS
Değer Değeri
Oranı
VI.KAYNAKLAR
Kesme
2 6,66 0,11842 0,05921 3,89 0,115 [1] M. Süzgünol ve Y. Kayır, “DIN 1.2311 ve 1.2738 kalıp çeliklerinin
Hızı işlenebilirliği,” 3. Ulusal Talaşlı İmalat Sempozyumu, ss.132-142,
İlerleme 2012.
2 89,92 1,59976 0,79988 52,53 0,001
Hızı [2] F. Kara, “Optimization of surface roughness ın finish milling of AISI
Error 4 3,42 0,06091 0,01523 P20+S plastic-mold steel,” Materials and technology vol. 52(2) pp.
195–200, 2018.
Total 8 100,00 1,77909 [3] http://www.saglammetal.com/tr/urun-detay/takim-celikleri/plastik-
kalip-celikleri/12738-mcmn-celik
DF:Serbestlik derecesi, SS:Kareler Toplamı, MS:Kareler ortalaması [4] N. Masmiati, A. Ahmed ve D. Sarhan, “Optimizing cutting parameters
in ınclined end milling for minimum surface residual stress – taguchi
Burada, her bir değişkenin önem seviyesini gösteren F approach,” Measurement vol. 60, pp. 267–275, 2015.
değerleri ve yüzde etki oranları (Percentage Contribution [5] G. Taguchi, S. Chowdhury ve Y. Wu, Taguchi's Quality Engineering
Ratio-PCR) görülmektedir. Kontrol faktörlerinin etkisi F Handbook, John Wiley & Sons, Inc., New Jersey, USA, 2005.
değerlerinin karşılaştırılmasıyla belirlenir. F değeri en büyük [6] E. Nas ve H. Gökkaya, “Experimental and statistical study on
machinability of the composite materials with metal matrix
olan faktör, sonuca en fazla etki eden faktördür [19]. Tablo 8 Al/B4C/Graphite,” Metallurgical and Materials Transactions A, vol.48,
incelendiğinde, yüzey pürüzlülüğüne en fazla etki eden pp. 5059-5067, 2017.
parametrenin % 89.92 oranla ilerleme hızı olduğu
369
[7] M. Günay and E. Yücel, “Application of taguchi method for

determining optimum surface roughness in turning of high-alloy white
cast iron,” Measurement vol.46 (2), pp. 913-919, 2013.
[8] E. Nas, K. Argun ve E. Zurnacı, “AISI 1.2738 çeliğinin elektro-erozyon

tezgahında grafit elektrot ile işlenmesinde işleme parametrelerinin
yüzey pürüzlülüğü üzerine etkisinin incelenmesi,” Düzce Üniversitesi
Bilim ve Teknoloji Dergisi, c.6, ss. 574-581, 2018.
[9] N. A. Özbek, A. Çiçek, M. Gülesin, O. Özbek, “AISI 304 ve AISI 316
östenitik paslanmaz çeliklerin işlenebilirliğinin değerlendirilmesi”
Journal of Polytechnic, c.20 (1), ss. 43-49,2017.
[10] İ. Çiftçi, “Östenitik paslanmaz çeliklerin işlenmesinde kesici takım
kaplamasının ve kesme hızının kesme kuvvetleri ve yüzey
pürüzlülüğüne etkisi,” Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık
Fakültesi Dergisi, c. 20(2), ss. 205-209, 2005.
[11] Ö. Tekaslan, N. Gerger, U. Şeker, “AISI 304 Östenitik paslanmaz
çeliklerde kesme parametrelerine bağlı olarak yüzey pürüzlülüklerinin
araştırılması,” BAÜ FBE Dergisi, c. 10(2), ss.3-12, 2008.
[12] E. Şirin, Ş. Şirin, Y. Turgut ve İ. Korkut, “Optimization of surface
roughness using the taguchi method in milling of AISI D2 cold work
tool steel,” Duzce University Science and Technology Review, vol. 3,
pp. 132-144, 2015.
[13] K. Aslantaş, E. Ekici ve A. Çiçek, “Optimization of process parameters
for micro milling of Ti-6Al-4V alloy using Taguchi-based gray
relational analysis,” Measurement 128:419–427, 2018
[14] O. Erkan, M. Demetgül, B.Işik and İ. N. Tansel, “Selection of optimal
machining conditions for the composite materials by using Taguchi and
GONNs,” Measurement. Vol. 48, pp. 306-313, 2014.
[15] O. Özbek and N. Altan Özbek, “Application of Taguchi method in the
optimization of cutting parameters for surface roughness in turning of
hardened AISI 4140 steel,”‖J AdvTechnol Sci.,vol. 5(3), pp. 41-48,
2016.
[16] F. Kara, “Taguchi optimization of surface roughness and flank wear
during the turning of DIN 1.2344 tool steel,” Mater Test.,vol. 59(10),
pp. 903-908, 2017.
[17] E. Nas, H. Gökkaya, S. Akıncıoğlu and G. Akıncıoğlu, “Surface
roughness optimization of edm process of hastelloy c22 super alloy,”
1st International Conference of Advanced Materials and Manufacturing
Technologies,” Karabük, 2017.
[18] T. Kıvak, “Optimization Of Surface Roughness and Flank Wear Using
The Taguchi Method In Milling Of Hadfield Steel With PVD and CVD
Coated Inserts,” Measurement, vol. 50, pp. 19–28, 2014.
[19] E. Nas and B. Öztürk, “Optimization of surface roughness via the
Taguchi method and investigation of energy consumption when milling
spheroidal graphite cast iron materials,”Mater Test.,vol60(5), pp. 519-
525.2018.
370
Volume 3 (2018), 371-377
DIN 1.2344 SICAK İŞ TAKIM ÇELİĞİNİN ELEKTRO EROZYON

TEZGÂHINDA İŞLENMESİNDE EN UYGUN PARAMETRELERİN
TAGUCHİ METODU İLE BELİRLENMESİ
Engin NAS1*, Fuat KARA2 ve Onur ÖZBEK3
1Düzce Üniversitesi, Dr. Engin PAK Cumayeri M.Y.O, Makine ve Metal Teknolojileri Bölümü, Düzce / TÜRKİYE
2Düzce Üniversitesi, Makine ve İmalat Mühendisliği Bölümü, Düzce / TÜRKİYE
3Düzce Üniversitesi, Gümüşova Meslek Yüksekokulu, Düzce / TURKİYE
Sorumlu Yazar: enginnas@duzce.edu.tr

Özet – DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliği; özel olarak içyapısı temizlenmiş, sünekliği ve tokluğu arttırılmış homojen
mikroyapıya sahip, iyi ısıl kararlılığığa sahip olan yüksek ısıl şoklara dayanımlı bir çeliktir. Bu çelikler, ekstrüzyon kalıpları,
dövme kalıpları, enjeksiyon kalıpları ve aşınmanın yüksek olduğu plastik kalıpların yapımı gibi yaygın kullanım alanına
sahiptir. Bu çalışmada, DIN 1.2344 çeliğinin farklı parametrelerde elektro erozyon tezgahında (EDM) bakır elektrot ile
işlenmesi sonucu elde edilen yüzey pürüzlülüğü (Ra) değerleri deneysel ve istatistiki olarak incelenmiştir. EDM parametreleri
Taguchi L18 deneysel tasarım yöntemi kullanılarak iki farklı akım (10, 20 Amper), üç farklı vurum süresi (100, 200, 300 µs) ve
üç farklı bekleme süresi (10, 20, 30 µs) olarak belirlenmiştir. Deneysel sonuçlara varyans analizi uygulanarak Ra değerleri
üzerindeki en etkili işleme parametreleri belirlenmiştir. Bununla birlikte, Taguchi analizi ile en düşük Ra değerlerini veren
EDM parametreleri tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler – DIN 1.2344, EDM, Taguchi analizi, Varyans analizi, Yüzey pürüzlülüğü
DETERMINATION BY USING TAGUCHI METHOD OF THE BEST

PARAMETERS IN CUTTING OF DIN 1.2344 HOT WORK TOOL
STEEL IN ELECTRICAL DISCHARGE MACHINING
Engin NAS1*, Fuat KARA2 ve Onur ÖZBEK3

1Düzce University, Dr. Engin PAK Cumayeri Vocational School, Düzce / TURKEY
2
Düzce University, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, Düzce / TURKEY
3Düzce University, Gümüşova Vocational School, Düzce / TURKEY
*Corresponding author: enginnas@duzce.edu.tr
+Speaker: enginnas@duzce.edu.tr
Abstract – DIN 1.2344 hot work tool steel; It is a steel with high thermal shocks having good thermal stability and having a
homogenous microstructure with increased internal structure, ductility and toughness. These steels have a wide range of use,
such as extrusion dies, forging dies, injection molds and the construction of plastic molds with high abrasion. In this study,
surface roughness (Ra) values obtained in machining of DIN 1.2344 steel with copper electrode in Electrical Discharge
Machining (EDM) machine in different parameters were examined experimentally and statistically. The EDM parameters were
determined using the Taguchi L18 experimental design method as two different discharge current (10, 20 Ampere), three
different pulse durations (100, 200, 300 µs) and three different waiting-period (10, 20, 30 µs). The most effective processing
parameters on the Ra values were determined by applying the variance analysis to the experimental results. However, EDM
parameters were determined with the lowest Ra values by Taguchi analysis.
Keywords – DIN 1.2344, Electro Discharge Machine, Taguchi analyses, Variance analysis, Surface roughnes
371
Nas et al., Paper Title, Conf Short Name, City, Country
Bu çalışmada ise AISI H13 sıcak iş takım çeliği

I.GİRİŞ bakır elektrot ile elektro erozyon tezgâhında farklı
Elektro erozyon ile işleme (EEİ), geometrik işleme parametrelerinde işlenmiştir. İşleme
olarak karmaşık ve sert malzemelerin işlenmesinde parametrelerinin talaş kaldırılan yüzeyde oluşan
kullanılan alışılmamış bir imal usulüdür. Her ne yüzey pürüzlülüğü değerleri üzerine etkileri
kadar elektro erozyon yöntemi, enerji olarak deneysel ve istatistiksel olarak incelenmiştir.
elektrik enerjisinden yararlansa da malzeme
kaldırılması işlemi ısıl enerjiyle II. MATERYAL METOT
gerçekleştirildiğinden, termal işleme yöntemleri A.Malzeme ve Elektrot
kategorisindedir. İşlenecek malzeme sertliğinin, Bu çalışmada, elektro erozyon işleme yöntemi ile
tokluğunun ve mukavemetinin EEİ de işleme işlenebilirlik deneylerinde DIN 1.2344 (AISI H13)
performansına etkisi yoktur, buna karşın işlenecek çeliği kullanılmıştır. Deney malzemesinin kimyasal
malzemenin erime sıcaklığı ve ısıl iletkenliği bileşimi Tablo 1’ de verilmiştir. Deneylerde
etkilidir [1-3]. Elektro erozyon tezgâhında, kullanılan malzeme ölçüleri 40 mm çapında 20 mm
kontrollü elektrik arklarıyla talaş kaldırılır. Her bir kalınlığında silindirik olarak temin edilmiştir (Şekil
ark iş parçası üzerinde küçük bir krater meydana 1).
getirir. Arkın sürekli dolaşmasıyla şablonun şekli
karşı tarafa geçirilir. Klasik tezgâhların aksine bu Tablo 1. AISI H13 sıcak iş takım çeliğinin kimyasal bileşimi (%)
teknikle sertleştirilmiş parçalar ve sert maden uçlar C Mn Cr Mo V W Si Ni
kolaylıkla işlenebilir [4,5]. 0,39 0,4 5,3 1,3 0,9 - 1,0 -
Elektrot malzemesi olarak 8,9 gr/cm3 yoğunluğa
EEİ yöntemi imalatta yaygın olarak sahip elektrolitik bakır kullanılmıştır (Şekil 1).
kullanılıyorsa da düşük iş parçası işleme hızı (İİH) Deneylerin gerçekleştirilmesinde kullanılan elektrot
ve kratersi yüzey yapısı bu yöntemin kullanımını malzemesinin ölçüleri 35 mm çapında 150 mm
bazı uygulamalar için kısıtlamaktadır. EEİ ile elde boyunda olan malzemenin uç kısmından 40 mm
edilen yüzeyler mikroskop altında incelendiğinde, uzunluğunda 15 mm çapına indirilmiştir, haraketli
elektriksel boşalımların oluşturduğu kraterlerin üst kafa kısmına bağlanması için ise diğer uç kısmının
üste binmesiyle oluşan yüzeyin genellikle pürüzlü ölçüleri 27 mm çapında 35 mm uzunluğunda
olduğu görülür [6, 7]. tornalanmıştır.
Ø27
Ø35 Ø15
EEİ günümüz teknolojisinde kalıp imalatında
hızla kullanımı artan bir metal işleme yöntemidir.
Yüksek mukavemetli, karmaşık geometrili ve sert
malzemelerin işlenebilmesi EEİ yöntemini modern 40 mm
imalat yöntemleri arasında seçkin bir noktaya 35 mm
getirmiştir [8]. Günümüzde EEİ yöntemi ile üretilen Şekil 1. Deneysel çalışmada kullanılan bakır elektrot
malzemesi.
pres kalıpları, enjeksiyon kalıpları, dövme kalıpları,
ekstrüzyon kalıpları, cıvata başı dövme kalıpları, B. Elektro Erozyon Tezgâhı
toz sıkıştırma kalıpları bu yöntemin kullanıldığı Deneyler, King marka ZNC – K-3200 dalma
genel örneklerdendir [9, 10]. Kalıpçılık sektöründe erozyon tezgâhı kullanılarak oda sıcaklığında
en çok kullanılan çeliklerinin başında AISI H13 gerçekleştirilmiştir. Tezgâhın kontrol ünitesi Şekil 2
sıcak iş takım çeliği gelmektedir. AISI H13 de işleme sırası ve işlenen malzemenin görüntüsü
(DIN/ISO 1.2344) çeliği, yüksek sıcak sertlik, Şekil 3’ de gösterilmektedir. Her bir deneyin
yüksek sıcak mukavemet, yüksek meneviş direnci, gerçekleştirilmesi sonrasında elektrot malzemesinin
yüksek tokluk, iyi işlenebilirlik, ısıl işlemde işlem görmüş yüzeyinin temizlenmesi üniversal
mükemmel boyutsal kararlılık özelliklerine sahiptir. torna tezgâhı yardımı ile gerçekleştirilmiştir.
Bu malzeme istenilen yüzey pürüzlülüğünün elde
edilmesi için işleme şartlarına uygunluk
göstermektedir. Bu nedenle başta alüminyum ve
alaşımlarının şekillendirilmesi olmak üzere her tür
sıcak şekillendirme kalıbı ve aparatında
kullanılmaktadır. Uygulandığı farklı kalıp türlerine
göre sertlikleri değişmektedir. Sertlikleri
ekstrüzyon kalıplarında 43-52 HRC, dökme
kalıplamada 44-50 HRC, dövme kalıplamada ise
40-55 HRC’dir. Ayrıca, sıcak kütük kesme Şekil 2. Tezgâh kontrol ünitesi.
bıçakları ve kalın kesitli soğuk kesmelerde
kullanılan sıcak iş takım çelikleridir [11, 12].
372
Elektrot edilmiştir. Deneylerden sonra elde edilen

Hareketli Kafa
İşlenmiş Numune yüzeylerin her birinden başta, ortada ve sonda
olmak üzere alınan üç ölçüm değerinin aritmetik
Dielektrik sıvı ortalamasıyla tayin edilmiştir.
D. Deney Parametreleri
Deneyler, iki farklı akımda, üç farklı darbe
Şekil 3. Dalma erozyon tezgâhında işleme görüntüsü
vurum süresi ve üç farklı bekleme süresi
kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Deneysel
C. Yüzey Pürüzlülük Cihazı
çalışmada kullanılan parametreler Full faktöriyel
Yüzey pürüzlülük değerlenin ölçülmesinde Mahr tasarım yöntemi ile oluşturulmuş ve deney
Marsurf PS 10 Portatif yüzey pürüzlülüğü cihazı dizilimleri ise Taguchi L18 dikey dizilim yöntemi
kullanılmıştır. Ortalama yüzey pürüzlülük değerleri kullanılarak oluşturulmuştur. Faktörler ve seviyeleri
(Ra), ISO 4287 standardına göre, deneyler sonucu Tablo 2’ de, deney dizilimleri ise Tablo 3’ de
elde edilen yüzeylerdeki pürüzlülük sapmalarının gösterilmektedir.
aritmetik ortalamasının alınması sonucu elde
Tablo 2. Deney faktörleri ve seviyeleri
Faktörler Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3
Akım (A) 10 20 -
Vurum Süresi (Ton, µs) 100 200 300
Bekleme Süresi (Toff, µs) 10 20 30
Tablo 3. Deney sıralarına göre gerçekleştirilecek faktörler.
Faktörler Faktörler
Deney A B C Deney A B C
No Vurum Bekleme No Vurum Bekleme
Akım Akım
Süresi Süresi Süresi Süresi
1. 1 1 1 10. 2 1 1
2. 1 1 2 11. 2 1 2
3. 1 1 3 12. 2 1 3
4. 1 2 1 13. 2 2 1
5. 1 2 2 14. 2 2 2
6. 1 2 3 15. 2 2 3
7. 1 3 1 16. 2 3 1
8. 1 3 2 17. 2 3 2
9. 1 3 3 18. 2 3 3
II. BULGULAR
gerçekleştirilen deneylerden elde edilen ortalama
A. Ortalama Yüzey Pürüzlülüğü yüzey pürüzlülük değerleri Tablo 4’ de verilmiştir.
Elektro erozyon işlemi yöntemi ile DIN 1.2344
malzeme üzerinden farklı işleme parametreleri ile
Tablo 4. Deneylerde elde edilen ortalama yüzey pürüzlülük değerleri (Ra).

Deney Akım Ton Toff Ra Deney Akım Ton Toff Ra
No (A) (µs) (µs) (µm) No (A) (µs) (µs) (µm)
1 10 100 10 10,10 10 20 100 10 9,29
2 10 100 20 8,69 11 20 100 20 9,97
3 10 100 30 8,40 12 20 100 30 9,56
4 10 200 10 10,31 13 20 200 10 13,13
5 10 200 20 9,59 14 20 200 20 12,41
6 10 200 30 9,23 15 20 200 30 12,83
7 10 300 10 10,71 16 20 300 10 15,24
8 10 300 20 10,48 17 20 300 20 15,78
9 10 300 30 10,20 18 20 300 30 13,47
373
Tablo 4 incelendiğinde en düşük ortalama yüzey pürüzlülüğü değişim grafikler Şekil 4’te verilmiştir.
pürüzlülük değerinin üç numaralı deneyde 10 A Şekil 4’ deki grafikler incelendiğinde; 10 A akıma
akım, 100 µs vurum süresi ve 30 µs bekleme kıyasla 20 A akımda daha yüksek Ra değerleri
süresinde oluştuğu görülmektedir. En yüksek ölçülmüştür. Bununla birlikte artan vurum süresi ile
ortalama yüzey pürüzlülük değeri ise 20 A akımda birlikte Ra değerleri de artmıştır. Bu artış 20 A
300 µs vurum süresi ve 20 µs bekleme süresinde akımda çok daha fazla olmuştur.
oluşmuştur. Vurum sürelerine bağlı yüzey
10 Amper 20 Amper
10 Toff (µs) 20 Toff (µs) 30 Toff (µs) 10 Toff (µs) 20 Toff (µs) 30 Toff (µs)
16 16
Yüzey Pürüzlülüğü (µm)

15 15
14 14
13 13
12 12
11 11
10 10
9 9
8 8
100 200 300 100 200 300
Ton (µs) Ton (µs)
Şekil 4. Vurum süresine bağlı ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin değişimi.
Bekleme sürelerine bağlı yüzey pürüzlülüğü değişim grafiği Şekil 5’ de görülmektedir.
10 Amper 20 Amper
100 Ton (µs) 200 Ton (µs) 300 Ton (µs) 100 Ton (µs) 200 Ton (µs) 300 Ton (µs)
11 17
16
10.5
15
10 14
13
9.5
12
9 11
10
8.5
9
8 8
10 20 30 10 20 30
Toff (µs) Toff (µs)
Şekil 5. Bekleme süresine bağlı ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin değişimi.
Şekil 5 incelendiğinde ise; 10 A akımda bekleme vermektedir. Taguchi, bu faktörlere karşı kontrol
süresi arttıkça ortalama yüzey pürüzlülük faktörlerinin seviyelerinin performans
değerlerinin azaldığı görülmektedir. En düşük Ra karakteristiğini ölçmek için amaç fonksiyonu
değerleri 100 µs vurum süresinde oluşmuştur. değerlerini sinyal/gürültü (S/N) oranına dönüştürür.
S/N oranı, istenilmeyen rastgele gürültü değeri için
B. Sinyal – gürültü analizi (S/N) istenilen sinyal oranı olarak tanımlanmakta olup,
deneysel verilerin kalite karakteristiklerini
Taguchi yöntemi kontrol edilemeyen faktörlerin göstermektedir [13-15]. S/N oranlarının
meydana getirdiği değişkenlerin denetimine izin hesaplanmasında; karakteristik tipine bağlı nominal
374
en iyi, en büyük en iyi, en küçük en iyi yöntemleri Kontrol faktörlerine ait optimum seviyelerin
kullanılır. Ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin belirlenmesinde Taguchi yöntemiyle oluşturulan
minimum çıkması istenen yerlerde “en küçük en S/N yanıt tablosu kullanılmaktadır. Bu tablodaki en
iyi” amaç fonksiyonu Eşitlik (1)’de verilmiştir [16]. büyük S/N değerleri, o kontrol faktörüne ait ideal
En küçük en iyi; seviyeyi göstermektedir [17]. Tablo 4
incelendiğinde yüzey pürüzlülüğüne en fazla etki
S 1
= −10log (n ∑ni=1 yi2 ) (1) eden parametreler etki sırasına göre; Ton, Akım ve
N Toff olarak belirlenmiştir.
Kontrol faktörlerinin (Akım, Ton, Toff) yüzey
pürüzlülüğü üzerine etkileri Tablo 4’da verilmiştir.
Tablo 4. Yüzey pürüzlülüğü için Sinyal/Gürültü oranları ve anlamlılık yanıt tablosu
Sinyal Gürültü Anlamlılık
Seviye Akım (A) Ton (µs) Toff (µs) Seviye Akım (A) Ton (µs) Toff (µs)
1 -19,75 -19,38 -21,06 1 9,746 9,335 11,463
2 -21,73 -20,94 -20,77 2 12,409 11,250 11,153
3 -21,90 -20,39 3 12,647 10,615
Delta 1,98 2,51 0,67 Delta 2,663 3,312 0,848
Sıralama 2 1 3 Sıralama 2 1 3
Şekil 6. Ortalama yüzey pürüzlülüğü için ana etkiler grafiği.
Deneysel çalışmada kullanılan her bir faktör için parametrelerin Akım için Seviye 1, Vurum süresi
ana etkiler grafiği Şekil 6’ de verilmektedir. Grafik için Seviye 1 ve Bekleme süresi için Seviye 3
incelendiğinde dikeyde en üst noktada olan seviye olduğu tespit edilmiştir. Yani optimum parametreler
yüzey pürüzlük değeri için en ideal parametredir. 10 A akım, 100 µs vurum süresi ve 30 µs bekleme
En iyi yüzey pürüzlülüğü için en ideal süresidir.
C. ANOVA pürüzlülüğüne en fazla etki eden parametrenin %
Yüzey pürüzlülüğü için ANOVA sonuçları Tablo 5’ 40,33 oran ile vurum süresinin (Ton) olduğu ve bu
de gösterilmektedir. Tablo 5 incelendiğinde yüzey parametreden sonra en etkili parametrenin %38,81
oran ile akım (Amper) olduğu görülmektedir.
Bekleme süresi (Toff) %2,69 ile en az etkiye sahip
parametredir.
375
Tablo 5. ANOVA tablosu

Kaynak DF Seq SS Katkı Adj SS Adj MS F-Value P-Value
Akım (A) 1 31,920 38,81% 31,920 31,920 25,62 0,000
Ton (µs) 2 33,170 40,33% 33,170 16,585 13,31 0,001
Toff (µs) 2 2,211 2,69% 2,211 1,106 0,89 0,437
Error 12 14,948 18,17% 14,948 1,246
Total 17 82,250 100,00%
çeşitli değişkenlerin modellenmesi ve analizi için

D. Regresyon Analizi gerçekleştirilir [18, 19]. Yapılan deneysel
Regresyon modeli, neden sonuç ilişkisinin olduğu çalışmada yüzey pürüzlülüğün oluşmasında etkin
tahmin edilen değişkenler arasındaki ilişkinin faktörler arasındaki etkileşimden faydalanarak
belirlenmesini amaçlayan bir modeldir. Bir başka birinci derece lineer regresyon modeli Eşitlik 2’de
deyiş ile bir bağımlı değişken ile bir veya daha gösterilmektedir[17].
fazla bağımsız değişken arasındaki ilişkiye sahip
Ra (µm) = 4,62 + 0,01656 Ton (µs) – 0,0424 Toff (µs) + 0,2663 Akım (A) (2)
III. SONUÇLAR V. KAYNAKLAR

Bu çalışmada; DIN 1.2344 malzemesi üzerinde 1. E. Avlar, “Experimental investigation on
dalma erozyon tezgahında iki farklı akım (10, 20A), technological feasibility study of spherical tool
üç farklı vurum süresi (100, 200, 300 µs) ve üç electrodes in edm rough machining: Machining
farklı bekleme süresinde (10, 20, 30 µs) talaş
of rectangular pockets,” Master Thesis, Selçuk
kaldırma işlemi gerçekleştirilmiştir. Talaş kaldırma
işlemi sonrasında malzeme yüzeyinde oluşan yüzey Üniversitesi, Graduate School of Natural and
pürüzlülüğü değerleri deneysel ve istatistiksel Applied Sciences, KONYA, 2006
olarak incelenmiş olup sonuçlar maddeler halinde 2. S. Kalpakjian, Manufacturing Engineering and
yazılmıştır.
Technology, Mass, Addison-Wesley. 1995.
 Akım şiddetinin artması ile yüzey
3. J. Lee et.al. Modern Manufacturing. Mechanical
pürüzlülüğü değerlerinde de artış olmuştur.
Engineering Handbook, CRC pres. LLC, 1999.
 Her iki akım şiddetinde de, artan vurum
süresi ile birlikte yüzey pürüzlülüğü 4. İ. Coşkun and M. F. Işık,“Turning by Electro
değerleri de artmıştır. En düşük yüzey Discharge,” Journal of Polytechnic, vol. 11 (4),
pürüzlülüğü değerleri vurum süresinin en
pp.285-291, 2008.
küçük değeri olan 100 µs’de elde
edilmiştir. 5. J. Doval-Gandoy, R. Pasandin and B.
 Düşük akımda (10 A) artan bekleme süresi Fernandez, “Sharpened of saw blades by
ile yüzey pürüzlülüğü değerleri azalmıştır. electrical discharge Machining,” Industrial
 S/N yanıt tablosu incelendiğinde ortalama Electronics Society, IECON 2005. 32nd Annual
yüzey pürüzlülüğü için en ideal
Conference Of IEEE, pp. 5, 2005.
parametreler; Akım için Seviye 1 (10 A),
6. O. Erdem, C. Çoğun, L. Urtekin, H. B. Özerkan
vurum süresi (Ton) için Seviye 1 (100 µs)
ve bekleme süresi (Toff) için ise Seviye 3 ve İ. Uslan,“Toz katkılı ve ısıtılmış dielektriğin
(30 µs) olarak belirlenmiştir. elektro erozyon ile işlemede (EEİ) delik delme
 ANOVA sonuçlarına göre, yüzey performansı üzerine etkisi,” Journal of the
pürüzlülüğü üzerinde en etkili parametre Faculty of Engineering and Architecture of Gazi
% 40,33 oran ile vurum süresidir. Bu University vol.31(3) pp.531-544, 2016.
parametreden sonra en etkili parametre 7. H. Kumar, “Development of mirror like surface
%38,81 oran ile akımdır. Bekleme süresi characteristics using nano powder mixed
ise % 2,69 oran ile en düşük etkiye electric discharge machining (NPMEDM),”
sahiptir. International Journal Advanced Manufacturing
Technol, vol. 76, pp. 105-113, 2015.
8. C. Çoğun, B. Kocabaş ve A. Özgedik, “Elektro
IV.TEŞEKKÜR
erozyon ile işlemede (EEİ) işparçası yüzey
Bu çalışma, Düzce Üniversitesi BAP- pürüzlülük profilinin deneysel ve teorik olarak
2018.22.01.885 numaralı Bilimsel Araştırma
incelenmesi,” Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der.
Projesiyle desteklenmiştir.
Vol.19(1), pp. 97-106, 2004.
376
9. E. Nas, K. Argun and E. Zurnacı, “Invesigation milling of hadfield steel with PVD and CVD
of effect on surface roughness of parameters at coated inserts,” Measurement vol. 50, pp. 19–
machining with graphide electrode in EDM of 28, 2014.
AISI 1.2738 Steel,” Journal of Science and 16. S.L. Chen, B.H. Yan and F.Y. Huang,
Technology, Vol.6, pp. 574-581, 2018. “Influence of kerosene and distilled water as
10. J. A. McGeough, “Advanced methods of dielectrics on the electric discharge machining
characteristics of Ti–6Al–4V,” Journal of
machining,” Charpman and Hall Ltd., England,
Materials Processing Technology vol. 87(1-3),
pp. 128-147, 1988. pp. 107-111, 1999.
11. M, Zeyveli ve H. Demir, "AISI H13 sıcak iş 17. M. Günay and E. Yücel, “Application of taguchi
takım çeliğinin işlenmesinde yüzey method for determining optimum surface
pürüzlülüğünün deneysel incelenmesi," Erciyes roughness in turning of high-alloy white cast
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi vol. iron,” Measurement vol.46 (2), pp. 913-919,
25 (1-2), pp. 251 – 261, 2009. 2013.
12. R. Shivpuri and S., S. Lee, Report, ERCNSM- 18. E. Nas and H. Gökkaya, "Experimental and
88-05, Ohio State University; 1988. statistical study on machinability of the
composite materials with metal matrix
13. G. Taguchi, S. Chowdhury and Y. Wu, Al/B4C/Graphite," Metallurgical and Materials
Taguchi's Quality Engineering Handbook, John Transactions A, vol. 48, pp. 5059-5067, 2017.
Wiley & Sonsuernas, Inc., New Jersey, USA,
2005. 19. E. Nas and B. Öztürk, “Optimization of surface
14. F. Kara, “Optimization of surface roughness in roughness via the Taguchi method and
finish milling of AISI P20+S plastic-mold investigation of energy consumption when
steel,” Materials and Technology vol.52 (2), pp. milling spheroidal graphite cast iron
195–200, 2018. materials,”Mater Test.,vol. 60(5), pp. 519-
525.2018.
15. T. Kıvak, “Optimization of surface roughness
and flank wear using the taguchi method in
377
Volume 3 (2018), 378-385
HARDOX 400 ÇELİĞİNİN FARKLI İŞLEME PARAMETRELERİNDE

ELEKTRO EROZYON TEZGÂHINDA BAKIR ELEKTROT İLE
İŞLENEBİLİRLİĞİNİN DENEYSEL VE İSTATİKSEL OLARAK
ARAŞTIRILMASI
Engin NAS1*, Fuat KARA2 ve Nursel ALTAN ÖZBEK1
1Düzce Üniversitesi, Dr. Engin PAK Cumayeri M.Y.O, Makine ve Metal Teknolojileri Bölümü, Düzce / TÜRKİYE
2Düzce Üniversitesi, Makine ve İmalat Mühendisliği Bölümü, Düzce / TÜRKİYE
*Sorumlu Yazar: enginnas@duzce.edu.tr
Özet – Hardox çelikler mükemmel aşınma direncine sahip, ultra yüksek mukavemetli, kayma ve darbe aşınmasına karşı dayanıklı
martensitik çeliklerdir. Madencilik ve inşaat mühendisliği endüstrisinde ağır makineler ana uygulama alanıdır. Bu çalışmada,
Hardox 400 çeliğinin farklı işleme parametrelerinde elektro erozyon tezgâhında bakır elektrot ile işlenebilirliği araştırılarak
yüzey pürüzlülük değerleri için en etkili parametreler deneysel ve istatiksel olarak incelenmiştir. Deneylerde kullanılacak
parametreler Taguchi L18 deneysel tasarım yöntemi kullanılarak iki farklı akım (10, 20 Amper), üç farklı vurum süresi (100,
200, 300 µs) üç farklı bekleme süresi (10, 20, 30 µs) olarak belirlenmiştir. Deneylerden elde edilen sonuçlar kendi aralarında
analiz edilerek yüzey pürüzlülük değerleri için en ideal parametreler belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler – Hardox 400, Elektro Erozyon İşleme, Taguchi analizi, Yüzey pürüzlülüğü
EXPERIMENTAL AND STATISTICAL INVESTIGATION OF THE

MACHINABILITY OF WITH COPPER ELECTRODE ON
ELECTRICAL DISCHARGE MACHINING OF HARDOX 400 STEEL
IN DIFFERENT PROCESSING PARAMETERS
1Düzce University, Dr. Engin PAK Cumayeri Vocational School, Düzce / TURKEY
2Düzce University, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, Düzce / TURKEY
*Corresponding author: enginnas@duzce.edu.tr
+
Speaker: enginnas@duzce.edu.tr
Abstract – Hardox steel has excellent corrosion resistance, ultra-high strength, sliding and impact wear resistant martensitic
steels. Heavy machinery in the mining and civil engineering industry is the main application area. In this study, the machinability
of the Hardox 400 steel by using copper electrode in different processing parameters of (Electrical Discharge Machining) EDM
machine was investigated and the most effective parameters for surface roughness values were investigated experimentally and
statistically. The parameters to be used in the experiments were determined as three different waiting-period (10, 20, 30 µs),
three different pulse durations (100, 200, 300 µs) and two different discharge current (10, 20 Ampere) using the Taguchi L18
experimental design method. The results obtained from the experiments were analyzed among each other and the optimum
parameters were determined for the surface roughness values.
Keywords – Hardox 400, Electro Discharge Machining, Taguchi analyses, Surface roughness
378
I.GİRİŞ
Çelik malzemeler, farklı amaçlarla çok farklı mikroyapı, mekanik ve iletkenlik özelliklerini farklı
kullanım alanlarına sahip metalik malzemelerin ısıl işlem uygulayarak değiştirmiş ve bu değişimlerin
başında gelmektedir. Bu nedenlerle farklı Tel Elektriksel Deşarj İşleme (WEDM) ile
beklentilere sahip çeliklerin üretimi gerekmektedir. işlenebilirliği üzerindeki etkisini deneysel ve
Bu malzemeler alaşım elementi ilavesi ve ısıl işlem istatiksel (L18 Taguchi deney tasarımı) olarak
yoluyla bu farklı beklentileri karşılayabilecek hale incelemiştir. Deney parametrelerini 6 farklı ısıl işlem
getirilebilmektedirler [1, 2]. Malzeme seçiminde en görmüş malzeme, akım, vurum süresi, tel ilerlemesi
önemli parametrelerden birisi sertliktir ve sert ve tel gerginliği olarak belirlemiştir. Çıktı
malzemelerin aşınma dirençlerinin de daha yüksek parametreleri olarak ise farklı ısıl işlem sonrasında
olduğu bilinmektedir. Farklı uygulamalarda WEDM ile işlenmesi sonrasında Kesme genişliği
karşılaşılan aşınma problemlerine karşı bazı (kerf), Yüzey pürüzlülüğü (Ra), Malzeme kaldırma
kuruluşlar tarafından aşınmaya dayanıklı yeni oranı (MRR) değerleri incelenmiştir. Kumar ve
malzemeler geliştirilmektedir [3, 4]. Hardox serisi arkadaşları [14] yaptıkları çalışmada Hardox 400 ve
çelikler de bu tür malzemelerden biri olup, özellikle Hardox 500 malzemelerinin WEDM tezgâhında
abrasif aşınma direnci oldukça yüksektir [5]. işlenebilirliğini Taguchi yöntemi ile araştırmışlardır.
Deneylerde farklı tepe akımı, vurum süresi, bekleme
Hardox tipi çelikler, yüksek dayanımlı çeliklere süresi ve tel ilerleme hızı kullanmışlar ve çıktı
göre aşınmaya karşı beş kat dirençli, iyi parametreleri üzerindeki en etkili parametreleri
kaynaklanabilirlik, iyi bükülebilirlik, yüksek tokluk, belirmişlerdir.
üzerine gelen yükleri sönümleyebilen ve iyi mekanik
özelliklere sahip alaşımlı bir malzemedir. Kullanım Bu çalışmada aşınmaya karşı dirençli Hardox 400
alanlarına göre temperleme ihtiyacı olabilmektedir. malzemesinin dalma elektro erozyon tezgâhında
Genel olarak kullanım alanları damperli kamyon farklı işleme (Ton, Toff, Akım) parametrelerinin
kasaları, ön yükleme işi yapan ekskavatör kepçe yüzey pürüzlülüğü üzerine etkisi deneysel ve
ağızları, kırıcılar ve yük taşıma işlemlerinin istatiksel olarak araştırılmıştır.
gerçekleştiği alanlarda kullanılır [6, 7, 8].
II. MATERYAL METOT
Elektro erozyon ile işleme, geometrik olarak A.Malzeme ve Elektrot
karmaşık ve sert malzemelerin işlenmesinde
kullanılan alışılmamış bir imal usulüdür. Her ne Elektro erozyon işleme yöntemi ile işlenebilirlik
kadar elektro erozyon yöntemi, enerji olarak elektrik deneylerinin gerçekleştirilmesinde kullanılacak olan
enerjisinden yararlansa da malzeme kaldırılması malzeme aşınmaya karşı dirençli Hardox 400
işlemi ısıl enerjiyle gerçekleştirildiğinden, termal malzemesidir. Deneylerde kullanılacak malzeme
işleme yöntemleri kategorisindedir. İşlenecek 70X170X10 mm ölçülerinde plaka (Şekil 1) olarak
malzeme sertliğinin, tokluğunun ve mukavemetinin temin edilmiştir. Hardox 400 malzemesinin fiziksel
EDM de işleme performansına etkisi yoktur, buna özellikleri Tablo 1’ de ve kimyasal bileşimi Tablo 2’
karşın işlenecek malzemenin erime sıcaklığı ve ısıl de gösterilmektedir.
iletkenliği etkilidir [9, 10, 11].
Kalavat ve Bhuyan [12] yaptıkları çalışmada

Hardox 400 ve Hardox 500 malzemelerinin tel
erozyonda kesme işlemini gerçekleştirmişlerdir.
Elektrot malzemesi olarak 0,25 mm çapında pirinç
tel, kesme parametreleri olarak farklı akım (11, 12
A) , vurum süresi (115, 117, 120, 124, 125, 127,
130), bekleme süresi (48, 50, 52, 54, 55, 57, 60) ve
tel ilerleme hızı olarak seçilmiştir. Yapılan
çalışmanın sonucunda malzeme aşınma oranının,
vurum süresinin artması ile arttığı, bekleme
süresinin ve kıvılcım aralığı voltajının artması ile Şekil 1. Deneysel çalışmada kullanılan Hardox
azaldığı belirlenmiştir. Daha hızlı aşınmanın 400 malzemesinin ölçüleri
nedenini ise daha hızlı kesmeye yol açan tepe akımı
ve vurum süresi ile deşarj enerjisinin artması olarak
yorumlamışlardır. Ayrıca, bekleme süresinin
azalması ile boşalım akım sayısı daha fazla oluştuğu
ve daha yüksek bir kesme oranının artması ile
malzeme aşınma oranın arttırdığını belirlemişlerdir.
Altuğ [13] yaptığı çalışmada, Hardox 400 çeliğinin
379
Tablo 1. Hardox 400 malzemesinin fiziksel

özellikleri ve kimyasal bileşimi
Sertlik Akma Çekme
Kalınlık Uzama
(HBW) Dayanımı Dayanım
(mm) (%)
min-max (MPa) ı (MPa)
3-130 370-430 1000 1250 10
Elektrot malzemesi olarak ise 8,9 gr/cm3

yoğunluğa sahip elektrolitik bakır kullanılmıştır.
Deneylerin gerçekleştirilmesinde kullanılan elektrot Şekil 2. Deneysel çalışmada kullanılan bakır
malzemesinin ölçüleri Şekil 2’ de gösterilmektedir. elektrot ölçüleri.
Tablo 2. Hardox 400 malzemesinin kimyasal bileşimi (%)

Plaka kalınlığı (mm) C Si Mn P S Cr Ni Mo B
3-8 0,15 0,70 1,60 0,025 0,010 0,30 0,25 0,25 0,004
8-20 0,15 0,70 1,60 0,025 0,010 0,50 0,25 0,25 0,004
B. Elektro Erozyon Tezgahı

Deneyler, King marka ZNC – K-3200 dalma edilmiştir. Deneylerden sonra elde edilen yüzeylerin
erozyon tezgâhı kullanılarak oda sıcaklığında her birinden başta, ortada ve sonda olmak üzere
gerçekleştirilmiştir (Şekil 3). Her bir deneyin alınan üç ölçüm değerinin aritmetik ortalamasıyla
gerçekleştirilmesi sonrasında elektrot malzemesinin tayin edilmiştir.
işlem görmüş yüzeyinin temizlenmesi için üniversal
torna tezgâhı yardımı ile yüzey üzerinden talaş D. Deney Parametreleri
kaldırılmış ve bir sonraki deney için yüzeyin Literatür araştırmalarından elde edilen veriler göz
hazırlanması sağlanarak her deney sonrasında bu önünde bulundurularak deney parametreleri; farklı
işlem tekrar edilmiştir. akım, darbe vurum süresi ve bekleme süreleri olarak
belirlenmiştir. Deneysel çalışmada kullanılan
C. Yüzey Pürüzlülük Cihazı parametreler Tam faktöriyel tasarım yöntemi ile
Yüzey pürüzlülük değerlenin ölçülmesinde Mahr oluşturulmuş ve deney dizilimleri ise Taguchi L18
Marsurf PS 10 Portatif yüzey pürüzlülüğü cihazı dikey dizilim yöntemi kullanılarak oluşturulmuştur.
kullanılmıştır. Ortalama yüzey pürüzlülük değerleri Faktörler ve seviyeleri Tablo 3’ de, deney dizilimleri
Ra, ISO 4287 standardına göre, deneyler sonucu elde ise Tablo 4’ de gösterilmektedir. Deneylerde, sıvı
edilen yüzeylerdeki pürüzlülük sapmalarının basıncı sabit ve talaş derinliği 1 mm’dir.
aritmetik ortalamasının alınması sonucu elde
Tablo 3. Deney faktörleri ve seviyeleri

Faktörler Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3
Akım (A) 10 20 -
Vurum Süresi (Ton, µs) 100 200 300
Bekleme Süresi (Toff, µs) 10 20 30
Şekil 3. Elektro erozyon işleme görüntüsü
380
Tablo 4. Deney sıralarına göre gerçekleştirilecek faktörler.

Faktörler Faktörler
A B C A B C
Deney Vurum Bekleme Deney Vurum Bekleme
Akım Akım
No Süresi Süresi No Süresi Süresi
(A) (µs) (µs) (A) (µs) (µs)
1. 1 1 1 10. 2 1 1
2. 1 1 2 11. 2 1 2
3. 1 1 3 12. 2 1 3
4. 1 2 1 13. 2 2 1
5. 1 2 2 14. 2 2 2
6. 1 2 3 15. 2 2 3
7. 1 3 1 16. 2 3 1
8. 1 3 2 17. 2 3 2
9. 1 3 3 18. 2 3 3
III. BULGULAR
A. Ortalama Yüzey Pürüzlülüğü gerçekleştirilen deneylerden elde edilen ortalama
yüzey pürüzlülük değerleri Tablo 5’ de verilmiştir.
Elektro erozyon işlemi yöntemi ile Hardox 400
malzeme üzerinden farklı işleme parametreleri ile
Tablo 5. Ortalama yüzey pürüzlülük değerleri.

Deney Akım Ton Toff Ra Deney Akım Ton Toff Ra
No (A) (µs) (µs) (µm) No (A) (µs) (µs) (µm)
1 10 100 10 8,74 10 20 100 10 8,27
2 10 100 20 9,13 11 20 100 20 9,04
3 10 100 30 7,45 12 20 100 30 9,82
4 10 200 10 9,88 13 20 200 10 10,56
5 10 200 20 8,98 14 20 200 20 11,26
6 10 200 30 8,84 15 20 200 30 11,15
7 10 300 10 10,91 16 20 300 10 10,81
8 10 300 20 8,66 17 20 300 20 11,73
9 10 300 30 9,39 18 20 300 30 11,93
Tablo 5 incelendiğinde en düşük ortalama yüzey parçasının yüzey kalitesini olumsuz yönde
pürüzlülük değerinin üç numaralı deneyde 10 A etkilemesi olduğu düşünülmektedir [15-19].
akım, 100 µs vurum süresi ve 30 µs bekleme Her iki akımda da gerçekleştirilen deneylerden
süresinde oluştuğu, en yüksek ortalama yüzey elde edilen veriler; vurum sürelerine bağlı olarak
pürüzlülük değerinin ise 20 A akımda 300 µs vurum Şekil 4’ de, bekleme sürelerine bağlı olarak ise Şekil
süresi ve 30 µs bekleme süresinde oluştuğu tespit 5’ de gösterilmektedir. Şekil 4 incelendiğinde, 10 A
edilmiştir. Akımın artması ile ortalama yüzey akımda 100 ve 300 µs bekleme sürelerinde vurum
pürüzlülük değeri de artmıştır. Bu durum, akımın sürelerinin artması ile ortalama yüzey pürüzlülük
artmasından dolayı elektro erozyon ile işleme değerlerinde artış olduğu, 200 bekleme süresinde ise
esnasında meydana gelen yüksek enerji nedeniyle ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinde azalma
numunenin ısınarak bir kısmının buharlaşması, bir olduğu görülmektedir. 20 A akımda ise bütün
kısmının da işleme esnasında oluşan kıvılcımlar ve bekleme sürelerinde vurum süresinin artması ile
ısıdan dolayı numunenin yüzeyinde mikro çatlaklar, ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinde artış olduğu
kraterler ve eriyen parçaların numune yüzeyine görülmektedir.
yapışmasıyla küçük kürecikler oluşturarak iş
381
10 Amper 20 Amper
10 Toff (µs) 20 Toff (µs) 30 Toff (µs) 10 Toff (µs) 20 Toff (µs) 30 Toff (µs)
Ortalama Yüzey pürüzlülük Değeri (µm)

11.5 13
11
12
10.5
10 11
9.5
10
9
8.5 9
8
8
7.5
7 7
100 200 300 100 200 300
Ton (µs) Ton (µs)
Şekil 4. Vurum süresine bağlı ortalama yüzey pürüzlülük değerleri.
10 Amper 20 Amper
100 Ton (µs) 200 Ton (µs) 300 Ton (µs) 100 Ton (µs) 200 Ton (µs) 300 Ton (µs)
11.5 13
11
12
10.5
10 11
9.5
10
9
8.5 9
8
8
7.5
7 7
10 20 30 10 20 30
Toff (µs) Toff (µs)
Şekil 5. Bekleme süresine bağlı ortalama yüzey pürüzlülük değerleri.
Şekil 5 incelendiğinde, 10 A 20 µs bekleme en iyi, en büyük en iyi, en küçük en iyi yöntemleri

süresinde bütün vurum sürelerinde ortalama yüzey kullanılır. Ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinin
pürüzlülük değerlerinin bir birine yakın değerlerde minimum çıkması istenen yerlerde “en küçük en iyi”
oluştuğu, en düşük değerin 100 µs vurum süresi ve amaç fonksiyonu Eşitlik (1)’de verilmiştir [22].
30 µs bekleme süresinde oluştuğu görülmektedir. 20
A akımda ise bütün vurma sürelerinde bekleme En küçük en iyi;
süresinin artması ile ortalama yüzey pürüzlülük
değerinin arttığı görülmektedir. S 1
= −10log ( ∑ni=1 yi2 ) (1)
N n
B. Sinyal – gürültü analizi (S/N)
Taguchi yöntemi kontrol edilemeyen faktörlerin Kontrol faktörlerinin (Akım, Ton, Toff) yüzey
meydana getirdiği değişkenlerin denetimine izin pürüzlülüğü üzerine etkileri Tablo 4’de verilmiştir.
vermektedir. Taguchi, bu faktörlere karşı kontrol Kontrol faktörlerine ait optimum seviyelerin
faktörlerinin seviyelerinin performans belirlenmesinde Taguchi yöntemiyle oluşturulan
karakteristiğini ölçmek için amaç fonksiyonu S/N yanıt tablosu kullanılmaktadır. Bu tablodaki en
değerlerini sinyal/gürültü (S/N) oranına dönüştürür. büyük S/N değerleri, o kontrol faktörüne ait ideal
S/N oranı, istenilmeyen rastgele gürültü değeri için seviyeyi göstermektedir [23, 24]. Tablo 4
istenilen sinyal oranı olarak tanımlanmakta olup, incelendiğinde yüzey pürüzlülüğüne en fazla etki
deneysel verilerin kalite karakteristiklerini eden parametreler etki sırasına göre, Ton, Akım ve
göstermektedir [17, 20, 21]. S/N oranlarının Toff olarak belirlenmiştir.
hesaplanmasında; karakteristik tipine bağlı nominal
382
Tablo 4. Sinyal/Gürültü oranları ve anlamlılık yanıt tablosu

Sinyal Gürültü Anlamlılık
Level Akım (A) Ton (µs) Toff (µs) Level Akım (A) Ton (µs) Toff (µs)
1 -19,15 -18,80 -19,83 1 9,109 8,742 9,862
2 -20,37 -20,06 -19,76 2 10,508 10,112 9,800
3 -20,43 -19,69 3 10,572 9,763
Delta 1,23 1,63 0,14 Delta 1,399 1,830 0,098
Rank 2 1 3 Rank 2 1 3
Tablo 4’de görülen sinyal gürültü oranları grafik en ideal parametreler; Akım için Seviye 1 (10 A),
olarak Şekil 6’ da gösterilmektedir. Grafikte her bir vurum süresi (Ton) için Seviye 1 (100 µs) ve
faktör için dikeyde en üst noktada olan seviye yüzey bekleme süresi (Toff) için ise Seviye 3 (30 µs) olarak
pürüzlük değeri için en ideal parametredir. Yapılan belirlenmiştir.
deneysel çalışmada ortalama yüzey pürüzlülüğü için
Şekil 6. Ortalama yüzey pürüzlülüğü için ana etkiler grafiği.

C. ANOVA
Deney parametrelerinin yüzey pürüzlülüğü görülmektedir. Bu parametreden sonra en fazla etki
üzerine etki seviyeleri ANOVA ile belirlenmiştir. eden parametre %31,31 oran ile akımdır. Bekleme
Yüzey pürüzlülüğü için ANOVA sonuçları Tablo süresi ise %0,11 oran ile yüzey pürüzlülüğü üzerinde
5’de verilmiştir. Tablo 5 incelendiğinde, yüzey etkisizdir.
pürüzlülüğüne en fazla etki eden parametrenin %
38,66 oran ile vurum süresi (Ton) olduğu
Tablo 5. ANOVA sonuçları
Kaynak DF Seq SS Katkı oranı Adj SS Adj MS F-Değer P-Değer
Akım (A) 1 8,8060 %31,31 8,8060 8,80601 12,56 0,004
Ton (µs) 2 10,8748 %38,66 10,8748 5,43740 7,75 0,007
Toff (µs) 2 0,0296 %0,11 0,0296 0,01482 0,02 0,979
Hata 12 8,4160 %29,92 8,4160 0,70133
Toplam 17 28,1264 %100,00
Model Özeti
R-sq %70,08
D. Regresyon Analizi
Regresyon modeli, neden sonuç ilişkisinin olduğu başka deyiş ile bir bağımlı değişken ile bir veya daha
tahmin edilen değişkenler arasındaki ilişkinin fazla bağımsız değişken arasındaki ilişkiye sahip
belirlenmesini amaçlayan bir modeldir [25, 26]. Bir çeşitli değişkenlerin modellenmesi ve analizi için
383
gerçekleştirilir [27-29]. Yapılan deneysel çalışmada lineer regresyon modeli Eşitlik 2’de
yüzey pürüzlülüğünün oluşmasında etkin faktörler gösterilmektedir.
arasındaki etkileşimden faydalanarak birinci derece
Ra (µm)=5,978 + 0,00915 Ton (µs) - 0,00049 Toff (µs) + 0,1399 Akım (A) (2)
Elde edilen yüzey pürüzlülük değerleri ile Tahmini ortalama yüzey pürüzlülük değerlerinde R2
istatiksel olarak tahmini yüzey pürüzlülük güven düzeyi % 94,73 olarak belirlenmiştir.
değerlerinin sonuçları Şekil 7’ da gösterilmektedir.
Şekil 7. Deneysel ve tahmini yüzey pürüzlülük değerlerinin analizi ile oluşturulan sonuçların grafik
gösterimi.( CI-Güven aralığı, PI- Tahmini aralık).
III. SONUÇLAR IV.TEŞEKKÜR
Bu çalışmada; aşınmaya karşı dirençli Hardox 400 Bu çalışma, Düzce Üniversitesi BAP-
malzemesinin dalma erozyon tezgâhında farklı 2018.22.01.885 numaralı Bilimsel Araştırma
işleme parametrelerinde talaş kaldırma işlemi Projesiyle desteklenmiştir.
gerçekleştirilmiştir. Talaş kaldırma işlemi
sonrasında malzeme yüzeyinde oluşan yüzey V. KAYNAKLAR
pürüzlülüğü değerleri deneysel ve istatiksel olarak 1. M. Özdemir, H. Gökmeşe, H. Dilipak, V. Yılmaz
incelenmiş olup elde edilen sonuçlar aşağıdaki and H. Gürün, “Effect on the micro-structural
gibidir: and the behavior against formability of wear
 En düşük ortalama yüzey pürüzlülük değeri resistant sheet material,” 2nd International Iron
üç numaralı deneyde 10 amper akım, 100 µs vurum and Steel Symposium (IISS’15), pp. 740-746,
süresi ve 300 µs bekleme süresinde 7,45 µm, en 2015.
yüksek ortalama yüzey pürüzlülük değeri ise 20 2. Y. Ozcatalbas and F.Ercan, “The effects of heat
amper akımda 300 µs vurum süresi ve 30 µs bekleme treatment on the machinability of mild steels,”
süresinde 11,93 µm olarak oluşmuştur. Journal of Materials Processing Technology
vol.136, pp. 227–238, 2003.
 Akım şiddetinin artması ile ortalama yüzey 3. M. A. Erden, S. Gündüz, U. Çalıgülü and M.
pürüzlülük değerleri de artmıştır. Boz, “Investıgation of hardness and
 Sinyal/Gürültü yanıt tablosu incelendiğinde microstructure properties of non alloyed and
ortalama yüzey pürüzlülüğü için en ideal hardox steel combined with submerged arc
parametreler Akım için Seviye 1 (10 A), Vurum welding method,” Journal of the Faculty of
süresi (Ton) için Seviye 1 (100 µs) ve bekleme süresi Engineering and Architecture of Gazi University
(Toff) için ise Seviye 3 (30 µs)’dür. vol.33 (1), pp. 221-226, 2018.
4. C. Köse and R. Kaçar, “Effect of welding speed
 ANOVA sonuçlarına göre; yüzey on the mechanical properties and microstructure
pürüzlülüğüne en etkili parametre % 38,66 oran ile of laser welded AISI 316L Stainless Steel,”
Vurum süresi (Ton)’dır. %31,31 oran ile Akım en Journal of the Faculty of Engineering and
fazla etki eden ikinci parametredir. Bekleme süresi Architecture of Gazi University vol. 30(2), pp.
(Toff) ise, yüzey pürüzlülüğü üzerinde etkisizdir. 225-235, 2015.
5. R. Yılmaz, M. Gedikli and Z Barlas, “Hardox
400 çeliğinin sert dolgu kaynağinda paso
384
sayisinin sertliğe, aşınmaya ve mikroyapıya 18. İ Coşkun and M. F. Işık,“Turning by Electro

etkisi,” Teknoloji vol. 8(1), pp. 57-64, 2005. Discharge” Journal of Polytechnic, vol. 11 (4),
6. D. K. Naik and K.P. Maity, “An optimization and pp.285-291, 2008.
experimental analysis of plasma arc cutting of 19. B. Sen, N. Kiyawat, P.K. Singh, S. Mitra, J.H.
Hardox-400 using Taguchi based desirability Yrmd and P. Purkait, “Developments in electric
analysis,” Materials Today: Proceedings vol. 5, power supply configurations for electrical
pp. 13157–13165, 2018. discharge-machining (EDM),” Proceedings of
7. R. Yılmaz, M. Türkmen and F. Fıçıcı, “Hardoks the IEEE, vol.12, pp. 659-664, 2003.
500 çeliğinin abrasif aşınma davranışının 20. G. Taguchi, S. Chowdhury and Y. Wu, Taguchi's
incelenmesi,” International Iron and Steel Quality Engineering Handbook, John Wiley &
Symposium, Karabuk-Turkey, pp. 522-530, Sons, Inc., New Jersey, USA, 2005.
2012. 21. T. Kıvak, “Optimization of surface roughness
8. H. Buglacki and M.Smajdor, “Mechanical and flank wear using the taguchi method in
properties of abrasion-resistant Hardox 400 Steel milling of hadfield steel with PVD and CVD
and their welded joints,” Advances in Materials coated inserts,” Measurement vol. 50, pp. 19–28,
Science vol. 4(2), pp. 64-71, 2003. 2014.
9. E. Avlar, “Experimental investigation on 22. S.L. Chen, B.H. Yan and F.Y. Huang, “Influence
technological feasibility study of spherical tool of kerosene and distilled water as dielectrics on
electrodes in edm rough machining: Machining the electric discharge machining characteristics
of rectangular pockets” Master Thesis, Selçuk of Ti–6Al–4V,” Journal of Materials Processing
Üniversitesi, Graduate School of Natural and Technology vol. 87(1-3), pp. 107-111, 1999.
Applied Sciences, KONYA, 2006 23. M. Günay and E. Yücel, “Application of taguchi
10. S. Kalpakjian, Manufacturing Engineering and method for determining optimum surface
Technology, Mass, Addison-Wesley. 1995. roughness in turning of high-alloy white cast
11. J. Lee et.al. Modern Manufacturing. Mechanical iron,” Measurement vol.46 (2), pp. 913-919,
Engineering Handbook, CRC pres. LLC, 1999. 2013.
12. V. Kalavathi and R. K. Bhuyan, “Optimization of 24. E. Şirin, Ş. Şirin, Y. Turgut and İ. Korkut,
process parameters in wedm process on two “Optimization of surface roughness using the
workpieces of materials Hardox-400 and hardox- taguchi method in milling of AISI D2 cold work
500,” International Journal of Mechanical and tool steel,” Duzce University Science and
Production Engineering Research and Technology Review, vol. 3, pp. 132-144, 2015.
Development (IJMPERD) vol. 8 (4), pp. 71-82, 25. M. Ay ve A. Turhan, “Tornalama işleminde
2018. kesme parametrelerinin ve iş parçası
13. M. Altuğ “Investigation of Hardox 400 Steel uzunluğunun yüzey pürüzlülüğüne etkilerinin
exposed to heat treatment processes in WEDM”, incelenmesi” Makine Teknolojileri Elektronik
Journal of Polytechnic, *(*): *, (*). pp.1-9. 2018 Dergisi, c. 7, s. 3, ss. 55-67, 2010.
14. J. A. Kumar, V. S. L. Ravuri, M. V. K. Reddy, 26. E. Nas, K. Argun and E. Zurnacı, “Experimental
“Optimization of process parameters using wedm and statistical investigation of effects of
process”, International Journal of Current machining parameters on surface roughness at
Engineering and Scientific Research (IJCESR), machining with graphite and copper electrode in
vol. 4 (5), pp. 44-48, 2017. electro discharge machining Of AISI 1.2738
15. Kumar, V. Kumar, and J. Kumar, "Investigation Steel” Düzce University Journal of Science and
of microstructure and element migration for Technology, vol. 6, pp. 1082-1093, 2018.
rough cut surface of pure titanium after WEDM," 27. E. Nas and H. Gökkaya, "Experimental and
IJMMP vol. 8 (4-5), pp. 343-356, 2013. statistical study on machinability of the
16. E. Nas, S.Akıncıoğlu, H. Gökkaya and G. composite materials with metal matrix
Akıncıoğlu, “The effect of deep cryogenic Al/B4C/Graphite," Metallurgical and Materials
treatment on the roughness of hastelloy C22 Transactions A, vol. 48, pp. 5059-5067, 2017.
super alloy in electrical discharge machining,” 28. M. H. Cetin, B. Özçelik, E. Kuram and E.
1st International Conference of Advanced Demirbaş, "Evaluation of vegetable based
Materials and Manufacturing Technologies, cutting fluids with extreme pressure and cutting
Karabük, 2017. parameters in turning of AISI 304L by Taguchi
17. E. Nas, H. Gökkaya, S. Akıncıoğlu and G. method," Journal of Cleaner Production, vol. 19
Akıncıoğlu, “Surface roughness optimization of (17), pp. 2049-2056, 2011.
edm process of hastelloy C22 super alloy. 1st 29. E. Nas and B. Öztürk, “Optimization of surface
International Conference of Advanced Materials roughness via the Taguchi method and
and Manufacturing Technologies,” Karabük, investigation of energy consumption when
2017. milling spheroidal graphite cast iron
materials,”Mater Test.,vol. 60(5), pp. 519-
525.2018.
385
Volume 3 (2018), 386-389
Türkiye Orman Alanlarının 2000-2017 Periyodunda Mekânsal-Zamansal

Değişim Analizi
İpek Yılmaz1*+, Derya Öztürk1
1,Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Samsun, Türkiye
*Sorumlu yazar: ipek.yilmaz@omu.edu.tr
+Konuşmacı: ipek.yilmaz@omu.edu.tr
Sunum / Bildiri Türü: Sözlü / Tam Metin
Özet– Günümüzde dünya nüfusunun hızlı artış oranına bağlı olarak doğal kaynakların hızla ve bilinçsizce tüketilmesi önemli
çevre sorunlarına neden olmaktadır. Bu nedenle doğal kaynakların mevcut durumunun belirlenmesi ve zamansal değişimlerin
takibi doğal kaynak yönetimi açısından zorunlu hale gelmiştir. Bir ekosistem bileşeni olan ormanlar; ekonomik, ekolojik ve
sosyokültürel açıdan büyük bir öneme sahip olup insanlığa sayısız fayda sunmaktadır. 1992 yılında Rio’da gerçekleştirilen
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansında (BMÇKK) ele alınan “sürdürülebilir orman yönetimi” kavramı ile
geleceğe yönelik karar alma ve planlamada ormanların küresel, bölgesel ve yerel ölçeklerdeki kayıplarının izlenmesi kritik bir
önem taşımaktadır. Oldukça zengin biyoçeşitliliğe sahip olan Türkiye orman ekosisteminin de sürdürülebilir planlaması, yerel
açıdan olduğu kadar küresel açıdan da önem arz etmektedir. Bu kapsamda, orman alanlarının mekânsal-zamansal
değişimlerinin belirlenmesi, sürdürülebilir orman yönetimi için öncelikli olarak gerçekleştirilmesi gereken işlemler arasında
yer alır. Bu çalışmada Türkiye’de orman alanlarının 2000-2017 periyodunda zamansal değişimi iller bazında araştırılmıştır.
Çalışmada Landsat uydu görüntülerinin analizine dayalı olarak üretilen Global Forest Change verileri kullanılmış, Coğrafi
Bilgi sistemleri (CBS) ortamında mekânsal değişimler belirlenmiştir.
Anahtar kelimeler– orman, sürdürülebilirlik, doğal kaynak yönetimi, mekânsal-zamansal değişim, CBS
Spatio-Temporal Change Analysis of Forest Areas in Turkey for the

Period of 2000-2017
Abstract – The rapid and unconscious consumption of natural resources, due to the rapid increase in the world population
today, causes significant environmental problems. For this reason, the determination of the current state of natural resources
and the monitoring of temporal changes have become indispensable for natural resource management. As an ecosystem
component, forests have a great importance in terms of economic, ecological and sociocultural aspects and provide numerous
benefits to humanity. With the concept of “sustainable forest management” discussed at the United Nations Conference on
Environment and Development (UNCED) in Rio in 1992, it is critical to monitor the loss of forests at global, regional and local
levels for future-oriented decision making and planning. Sustainable planning of the forest ecosystem of Turkey, which has a
very rich biodiversity, is of great importance not only locally but also globally. In this context, the determination of spatio-
temporal changes in forest areas is one of the most important procedures to be carried out for sustainable forest management.
In this study, the temporal changes in forest areas in Turkey for the period 2000-2017 were investigated on the basis of
provinces. In the analysis, Global Forest Change data which are produced based on the analysis of Landsat satellite images was
used and spatial changes were determined in the Geographic Information Systems (GIS) environment.
Keywords – forest, sustainability, natural resource management, spatio-temporal change, GIS
I. GİRİŞ (BMÇKK) “sürdürülebilir orman yönetimi” kavramı ortaya

Geçmişten günümüze ormanlar tüm dünyada olduğu gibi çıkmış ve bu kavram gün geçtikçe önem kazanmıştır [4], [5],
Türkiye’de de ekonomik, ekolojik ve sosyokültürel açıdan [6], [7], [8]. Sürdürülebilir orman yönetimi ile temelde orman
önemli bir yer teşkil eden doğal kaynaklar arasında yer alanlarının ve kaynaklarının ekonomik, ekolojik ve
almaktadır [1], [2], [3]. Gerek hammadde sağlaması, gerek sosyokültürel olarak diğer ekosistemlere de zarar vermeyecek
erozyonu önlemesi, gerekse jeokimyasal döngülerde önemli şekilde bugün ve gelecekte devamlılığının sağlanması
bir rol oynaması gibi birçok süreçte aktif olarak bulunan amaçlanmaktadır [9], [10], [11], [12]. Bu nedenle
orman alanları; yangınlar, küresel iklim değişikliği, hızlı sürdürülebilir orman yönetimi, ormanlarla ilgili geçmiş
nüfus artışıyla birlikte artan sanayileşme ve kentleşme gibi verilerin sağlanmasını ve geleceğe yönelik çeşitli senaryolar
sebeplerle tahribata uğramaktadır. Bu tahribatların önüne çerçevesinde kararların alınmasını zorunlu kılmaktadır [12].
geçilebilmesi amacıyla 1992 yılında Rio’da gerçekleştirilen Bu kapsamda orman alanlarının izlenmesi ve değişimlerin
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansında
386
Yılmaz ve Öztürk, Türkiye Orman Alanlarının 2000-2017 Periyodunda Mekânsal-Zamansal Değişim Analizi, ISAS 2018-Winter, Samsun,
Turkey
belirlenmesi sürdürülebilir orman yönetiminde en temel sahipken, 2017 yılında bu alan 9811878 ha’a gerilemiş,
işlemler arasında yer alır. dolayısıyla 2000-2017 periyodunda Türkiye’de toplam
Bu çalışmada Türkiye’deki orman alanlarının 2000-2017 303094 ha orman alanı kaybolmuştur. Bu alan tüm Türkiye
periyodunda mekânsal-zamansal değişiminin iller bazında orman alanlarının %3’üne karşılık gelmektedir.
incelenmesi amaçlanmıştır. Tablo 1. Türkiye orman alanlarında 2000-2017 periyodunda meydana gelen
değişimler
Çalışmada Türkiye (Şekil 1) ormanları iller bazında 2000-2017
Orman Alanları (ha)
İl Periyodunda Değişim
incelenmiştir. Analizlerde Global Forest Change verileri
kullanılmıştır. Landsat uydu görüntülerinin analizine dayalı 2000 2017 (ha) (%)
olarak üretilen bu veriler, 10º lik gridlerden oluşmaktadır. Adana 155237 142906 -12331 -7,9
Türkiye 6 adet grid içerisinde kalmaktadır. Adıyaman 2223 2285 62 2,8
Afyon 60220 59834 -386 -0,6
Ağrı 974 985 12 1,2
Aksaray 1339 1249 -90 -6,7
Amasya 87261 86722 -540 -0,6
Ankara 121344 120916 -428 -0,4
Antalya 323335 299078 -24257 -7,5
Ardahan 28703 29635 932 3,2
Artvin 325179 323098 -2081 -0,6
Aydın 123621 113562 -10059 -8,1
Şekil 1. Çalışma alanı Balıkesir 445879 427206 -18673 -4,2

Bartın 147227 146037 -1190 -0,8
Orman alanlarındaki mekânsal-zamansal değişimlerin
belirlenmesi amacıyla 2000 yılına ait bitki örtüsü alanlarının Batman 783 751 -31 -4,0
mekânsal dağılımı ile 2000-2017 periyodunda bitki örtüsünde Bayburt 3850 3819 -31 -0,8
meydana gelen kazanım ve kayıpların mekânsal dağılımları Bilecik 110759 106384 -4375 -3,9
temin edilmiştir. 2000 yılı verilerine 2000-2017 periyodunda Bingöl 25502 25257 -245 -1,0
değişen alanların entegre edilmesiyle 2017 yılına ait bitki
Bitlis 19431 19236 -195 -1,0
örtüsü verisi oluşturulmuştur. Bu çalışmada bitki örtüsü
yoğunluğu %30’dan fazla olan alanlar orman alanları olarak Bolu 409897 408206 -1691 -0,4
kabul edilmiş, %30 eşik değerine göre 2000 ve 2017 yılı Burdur 85262 78916 -6345 -7,4
orman alanları elde edilmiştir. Türkiye geneli için hazırlanan Bursa 378411 365999 -12412 -3,3
verilerden 81 ilin sınırları kullanılarak iller bazında 2000 ve
Çanakkale 339294 331650 -7645 -2,3
2017 yılı orman alanları oluşturulmuştur. Verilerin
hazırlanması ve mekânsal-zamansal değişimlerin Çankırı 90321 90109 -213 -0,2
değerlendirilmesi işlemleri ArcGIS 10.3 yazılımı ile CBS Çorum 138215 137480 -735 -0,5
ortamında gerçekleştirilmiştir. Denizli 138888 130459 -8429 -6,1
III. BULGULAR VE TARTIŞMA Diyarbakır 10117 10053 -64 -0,6
Türkiye’nin 81 ili için 2000 yılına ait orman alanları, 2017 Düzce 190818 188448 -2371 -1,2
yılına ait orman alanları, 2000-2017 periyodunda meydana Edirne 63805 62543 -1261 -2,0
gelen değişimler ve bu değişimlerin yüzdeleri Tablo 1’de Elazığ 2562 2532 -29 -1,1
gösterilmiştir. 2000-2017 periyodunda meydana gelen Erzincan 24665 24569 -97 -0,4
değişimler incelendiğinde; en fazla orman kaybının 26969 ha
Erzurum 77153 77290 136 0,2
ile İzmir’de, en fazla orman kazanımının ise 932 ha ile
Ardahan’da meydana geldiği görülmüştür. İzmir’de meydana Eskişehir 108663 106744 -1919 -1,8
gelen kayıp İzmir’in 2000 yılı toplam orman Gaziantep 4444 4561 117 2,6
alanının %10,1’ini, Ardahan’da meydana gelen kazanım ise Giresun 301233 299741 -1492 -0,5
Ardahan’ın 2000 yılı toplam orman alanının %3,2’sini
Gümüşhane 103504 102698 -806 -0,8
oluşturmaktadır. Değişimler illerin 2000 yılı alanları
üzerinden yüzdesel olarak ifade edildiğinde ise Mersin’in Hakkari 2404 2401 -3 -0,1
orman alanlarında meydana gelen %12,3’lük bir kayıpla Hatay 126152 119446 -6706 -5,3
kendi orman alanlarının yüzdesel olarak en fazlasını Iğdır 769 758 -11 -1,5
kaybeden il olduğu, Kırıkkale’nin orman alanlarında
Isparta 52874 50926 -1949 -3,7
meydana gelen %6,6’lık bir kazanımla kendi orman
alanlarının yüzdesel olarak en fazlasını kazanan il olduğu İstanbul 227456 204107 -23349 -10,3
tespit edilmiştir. Tablo 1. Türkiye orman alanlarında 2000-2017 periyodunda meydana gelen
Tablo 1 incelendiğinde 81 ilin 71’inde orman alanları değişimler (devamı)
azalırken, 10 ilde orman alanlarında artış görülmüştür.
Türkiye 2000 yılında toplam 10114972 ha orman alanına
387
Turkey
2000-2017 yüzölçümü üzerinden değişim yüzdeleri ise Şekil 3’te yer

Orman Alanları (ha)
İl Periyodunda Değişim almaktadır.
2000 2017 (ha) (%)
İzmir 267524 240555 -26969 -10,1
Kahramanmaraş 80970 78728 -2241 -2,8
Karabük 228149 225636 -2513 -1,1
Karaman 9524 9161 -363 -3,8
Kars 25838 26222 384 1,5
Kastamonu 692703 687651 -5052 -0,7
Kayseri 13929 13694 -235 -1,7
Kırıkkale 1421 1515 93 6,6
Kırklareli 197433 189404 -8029 -4,1
Kırşehir 2359 2238 -121 -5,1
Şekil 2. Orman alanlarında 2000-2017 periyodunda meydana gelen
Kilis 395 398 3 0,7 yüzölçümü değişimleri
Kocaeli 149226 139806 -9420 -6,3
Konya 54216 54463 247 0,5
Kütahya 272739 263896 -8843 -3,2
Malatya 4137 4009 -128 -3,1
Manisa 176381 156749 -19632 -11,1
Mardin 1425 1258 -167 -11,7
Mersin 96360 84509 -11851 -12,3
Muğla 377769 355152 -22617 -6,0
Muş 9228 9259 31 0,3
Nevşehir 298 282 -16 -5,2
Niğde 4087 4031 -56 -1,4
Ordu 369489 369071 -417 -0,1 Şekil 3. 2000-2017 periyodunda iller bazında orman alanları değişim
Osmaniye 78615 74917 -3698 -4,7 yüzdeleri
Rize 240856 239720 -1137 -0,5
IV. SONUÇ
Sakarya 240076 234022 -6054 -2,5
Orman alanlarının takibi ve değişimlerinin
Samsun 359441 356911 -2530 -0,7 değerlendirilmesi sürdürülebilir orman yönetimi açısından
Siirt 4075 3981 -94 -2,3 kritik bir noktadır. Bu çalışma kapsamında Türkiye’de orman
Sinop 255480 250897 -4583 -1,8 alanlarında 2000-2017 periyodunda meydana gelen
değişimler iller bazında belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda
Sivas 69393 69096 -297 -0,4
71 ilde orman alanlarında kayıpların, 10 ilde ise kazanımların
Şanlıurfa 3247 3181 -65 -2,0 olduğu görülmüştür. Tüm Türkiye bazında ise toplam 303094
Şırnak 5817 5762 -55 -0,9 hektarlık bir orman kaybının olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Tekirdağ 68450 64712 -3738 -5,5 Sonuçlar, Türkiye’de orman alanlarında önemli kayıpların
Tokat 220929 219769 -1160 -0,5 olduğunu, dolayısıyla kayıpların sebeplerinin araştırılması,
bu kayıpların önüne geçilmesi ve orman alanlarının daha
Trabzon 259165 257245 -1920 -0,7 efektif değerlendirilmesi açısından çeşitli önlemler
Tunceli 48621 48508 -114 -0,2 alınmasının gerekliliğini ortaya koymuştur.
Uşak 46998 44285 -2713 -5,8
KAYNAKLAR
Van 2032 2013 -20 -1,0
[1] D. Tolunay, Ormanlar ve İklim Değişikliği, İstanbul, Türkiye, 2013.
Yalova 46394 43728 -2666 -5,7 [2] Ü. Birben, G. Şentürk, “Ormancılık Hukukunun Türkiye Ormancılığı
Yozgat 76361 74095 -2266 -3,0 ve Orman Mühendisi Eğitimindeki Önemi”, III. Ulusal Ormancılık
Kongresi, 20-22 Mart 2008, Ankara.
Zonguldak 193646 192751 -895 -0,5 [3] A. Mızraklı, E. Güzenge, Ş. A. Yalçın, “Ormanların Su Kaynakları
Türkiye -303094 Potansiyeli Üzerine Etkileri, Bu Alanların Belirlenmesi, Korunması ve
10114972 9811878 Dim Planlama Örneği”, TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, 20-22
Toplamı (-%3)
Mart 2008, 49-59, Ankara.
[4] İ. Durusoy, “Türkiye Ormancılığı İçin Sürdürülebilir Orman Yönetimi
Ölçütlerinin Belirlenmesi”, Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi,
Değişimlerin mekânsal olarak görselleştirilmesi amacıyla 8(1), 41-49, Haziran 2012.
[5] OGM “Ulusal Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri
CBS ortamında haritalar üretilmiştir. 2000-2017 periyodunda Çalıştayı”, Teknik Rapor, 2018.
Türkiye orman alanlarında gerçekleşen yüzölçümü [6] A. Akyol, A. Tolunay, “Türkiye’de Sürdürülebilir Orman Kaynakları
değişimleri Şekil 2’de gösterilmektedir. 2000 yılı orman Yönetimi, İlkeleri, Göstergeleri ve Uygulamaları”, Süleyman Demirel
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(2), 221-234, 2006.
388
Turkey
[7] A. Akyol, “Sürdürülebilir Orman Yönetimi Ölçüt ve Göstergeleri

Açısından Ülkemizdeki Mevcut Durum”, II. Ormancılıkta Sosyo-
ekonomik Sorunlar Kongresi, 19-21 Şubat 2009, 36-46, Isparta.
[8] A. R. Brohi, İ. Doran ve N. Gürlevik, Bitki Beslenme, 2012.
[9] OGM, Türkiye Orman Varlığı, 2015.
[10] OGM, Ormanlarımız ve Faydaları, Erişim:
https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Yayinlar/Orman%C4%B1n%20F
aydalar%C4%B1.pdf
[11] OGM, Türkiye Ulusal Ormancılık Programı, 2004.
[12] T. Otrakçıer, “Kavram Notu Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve
Göstergeler”, 2006.
389
ISAS 2018-Winter
Studies
Volume 3 (2018), 390-398
Beslenme Şeklinin Zaman İçindeki Tarihsel Yolculuğu

Eda Selimoğlu1, Yener Bektaş2, Vahdet Özkocak3, Timur Gültekin4
1
Ankara Üniversitesi Beypazarı Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı
2
Nevşehir Hacıbektaş Veli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Nevşehir, Türkiye
3
Hitit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fiziki Antropoloji ABD, Çorum, Türkiye
4
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Bölümü, Ankara, Türkiye
Corresponding author: eselimoglu@ankara.edu.tr
+Speaker: vahdetozkocak@hitit.edu.tr
Öz
Tüm dünyada insanların beslenme rejiminin geçmişten günümüze oldukça fazla değiştiğini
görmekteyiz. İnsanlar toplayıcılıktan, avcı toplayıcı, tarım ve yerleşik hayata geçmeyle birlikte beslenme
yapımız ve tükettiğimiz besin öğelerinde değişimler olduğunu görmekteyiz. Günümüzde batı tarzı beslenme
biçiminin tüm dünyada yaygınlaştığını görmekteyiz. Sağlık alanındaki gelişmeler ve beraberinde daha iyi bir
bakım ile yaşam beklentimizin artması insanların daha farklı hastalıklarla karşı karşıya kalmasına yol
açmaktadır. Beslenme yapımız ile bazı hastalıklar arasındaki ilişkilerin net bir şekilde ortaya konması insanları
daha sağlıklı bir diyet yolculuğuna itmektedir. Şuanda sofralarımızda eksikliğini kabullenemediğimiz bazı
besinlerin mutfak kültürümüze girişinin çok da eski olmadığını bilmekteyiz. Hiç kuşkusuz sanayi devrimi ve
beraberinde getirdiği beslenme teknolojileri insan topluluklarının beslenme yapısını ve alışkanlıklarını
değiştirmiştir. Bu beslenme yapımızdaki değişimlere bağlı olarak vücut boyutlarımızda da değişimler meydana
gelmiştir. Bu değişimlerin birçoğu hiç kuşkusuz değişen beslenme biçimimizle çok yakın bir ilişki gösterir.
Acaba bu yeni teknolojiler ve beraberinde yeni yaşam tarzı insanların sağlıklı bir şekilde hayatta kalmalarını ne
ölçüde etkilemiştir. Günümüzde sağlıklı yaşam için, binlerce diyet programının olduğunu ve hatta bunlara her
gün yenilerinin eklendiğini de görmekteyiz. Bunlara; bazıları protein ağırlıklı, bazıları karbonhidrat ağırlıklı ve
bazıları da her şeyden olabildiğince az tüketerek beslenebileceğimiz tarzda bize sunulan diyet programları olarak
çeşitli teknolojik kaynaklar yardımı ile ulaşabilmekteyiz. İnsanoğlu dünya coğrafyasında çok farklı bir beslenme
rejimi gösterir. Fakat dünya nüfusundaki artış gelecekte sınırlı olan besin kaynaklarımızdan dolayı büyük bir
problem olarak karşımızda durmaktadır. Hatta ne yazık ki günümüzde aşırı beslenmeden dolayı hastalanıp
hayatını kaybedenlerin sayısının yetersiz beslenenlerin sayısından daha fazla olduğunu belirtmek gerekir.
1
Ankara Üniversitesi Beypazarı Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı
email: eselimoglu@ankara.edu.tr
2
Nevşehir Hacıbektaş Veli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi
3
Hitit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fiziki Antropoloji ABD, email: vahdetozkocak@hitit.edu.tr
4
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Bölümü. 06100 Sıhhiye/ Ankara, Ankara
Üniversitesi Beypazarı Meslek Yüksekokulu Müdürü. email:tgultekin@ankara.edu.tr
390
Dünyamızda en yaygın olarak görülen şişmanlık, tip-II diyabet, gut, göğüs kanseri, hipertansiyon, bazı kanser
türleri, yiyecek alerjisi. vb birçok hastalık beslenme alışkanlıklarımızla ilintilidir. Acaba geçmişten günümüze
insanın beslenme rejiminde göstermiş olduğu farklılık ve değişimleri analiz ederek geleceğe yönelik önlemler
alabilir ve bu hastalıkların önüne geçebilir miyiz? Bu çalışma, (1) yaşam şeklimizin ve beslenme diyetimizin
evrimsel süreç içerisinde nasıl bir değişim gösterdiğini ve bu değişimlere insan organizmasının verdiği tepkileri,
(2) günümüzdeki değişimleri de göz önünde bulundurarak insan için en iyi beslenme tarzının ne olması
gerektiğini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Beslenme, Beslenme Şekli, Beslenme Tarihi
Abstract
The Historical Journey of Nutritional Formation in Time
We see that the nutritional regime of people all over the world has changed considerably from past to
present. We see that there are changes in the nutritional structure and the nutrients we consume from people
gathering, hunter-gatherer, agriculture and settled life. Nowadays, we see that the western style of nutrition is
becoming widespread all over the world. With the developments in the field of health and better care with the
increase in our life expectancy, people are exposed to different diseases. A clear demonstration of the
relationship between our diet and some diseases leads people to a healthier diet. We know that the introduction
of some foods that we cannot accept because of our kitchen culture is not very old. Undoubtedly, the industrial
revolution and the nutritional technologies that it brings have changed the nutritional structure and habits of
human communities. Changes in our body structure have occurred due to changes in this nutritional structure.
Many of these changes undoubtedly show a very close relationship with our changing diet. These new
technologies and their new lifestyle have influenced the healthy survival of people. Today, we see that there are
thousands of diet programs for healthy life and even new ones are added to them every day. To these; Some of
them are protein-weighted, some of which are carbohydrate-weighted and some of them can be fed by
consuming as little as possible. Man shows a very different diet in the world geography. However, the increase
in the world population is a big problem due to our limited food resources in the future. Unfortunately, it is
worth noting that the number of people who have become ill due to overfeeding is more than the number of
malnourished. The most common obesity in our world, type-II diabetes, gout, breast cancer, hypertension, some
types of cancer, food allergy. etc. Many diseases are related to our eating habits. Can we analyze the differences
and changes that people show in the nutrition regime from the past to the present and can we take measures for
the future and prevent these diseases? This study was carried out in order to show how (1) the way of life and
nutrition changed in evolutionary process and the reactions of human organism to these changes, (2) taking into
account the changes in the present day and what should be the best nutrition for human.
Keywords: Nutrition, Nutrition Type, History of Nutrition
I. GİRİŞ
Beslenme insanoğlunun en temel ihtiyaçlarından birisidir (Aksoy ve Üner, 2016). İnsanoğlu geçmişten
günümüze gelinceye kadar beslenme rejiminde birçok farklı aşamalardan geçmiştir. Bu aşamalar günümüzdeki
391
beslenme rejimimizi oluşturmuştur (Akın ve ark., 2014). Beslenme antropolojisi geçmişten günümüze insan
toplulukları arasındaki beslenme farklılıkları ve geçmişten günümüze değişen beslenme yapımızı araştıran bir
alandır.
İnsanlık tarihine baktığımızda insanların günümüzden yaklaşık 2.6 milyon yıl önce toplayıcı; daha sonra
avcı toplayıcı ve günümüzden yaklaşık 10 bin yıl önce ise tarıma başladığını görmekteyiz. Paleolitik dönemde
günümüze kadar mutfak kültürümüz değişerek günümüzdeki modern beslenme anlayışı ortaya çıkmıştır.
Paleolitik dönemde insanlar yemek pişirirken besinleri bir araya getirmeden tüketiyorlardı. Fakat bugünkü
beslenme anlayışımızın geçmişteki deneyimlerimizin bir birikimi olarak ortaya çıktığını da unutmamak gerekir
(Boudan 2006). Aynı zamanda her toplumun beslenme alışkanlığına, damak zevkine, tarihi ve kültürel yapısına,
tarımsal üretimine göre mutfak kültürü de şekillenmektedir (Uzel 2018: 38).
II. EVRİMSEL SÜREÇTE BESİNLERİN SERÜVENİ
İnsanın evrimsel kökeni ile ilgili çok sayıda araştırma yapılmış olmasına rağmen, halen cevabı aranan
sorular bulunmaktadır. Konuyla ilgili olarak beslenmenin ilişkisi de bunlardan birisidir diyebiliriz. Evrim
sürecinde insan, yaşadığı çevredeki imkânlar dâhilinde deneme yanılma yöntemiyle birçok usul belirlemiştir.
Beslenme ihtiyacını karşılamak için yenilebilir her şeyi değerlendirmiştir. İçinde bulunulan çevredeki besinsel
imkânlar biyolojik yönden insan evrimi üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir diyebiliriz (Zeyrek 2011: 8).
İnsanlık tarihinin eski dönemlerine baktığımızda Paleolitik Dönem’de insanlar varlıklarını devam
ettirebilmek için, doğa koşullarına bağlı bir şekilde yaşamaktaydılar. Vahşi bitki ve sürüleri de izleyerek besin
ihtiyaçlarını karşılıyorlardı. Besin kaynakları azaldığında ise yiyecek sayı ve çeşitlerini azaltarak veya kalitesi
daha düşük yiyeceklere yöneliyorlardı. İklim değişikliklerinin de etkisiyle örneğin buzullardan boşalan alanlar,
yeni bitki ve hayvan türleri doldurmuştur. Bu sayede insanların hem besin kaynaklarının türü ve miktarı artmış
hem de su avcılığı gibi yeni beslenme teknolojileri edinilmiştir. Bu gelişmelerin Neolitik Dönem’in
başlamasında etkili olduğu düşünülmektedir. Beslenme alışkanlıkları ve kullanılan aletler gibi konularda
farklılaşma yaşanılan dönem olarak ifade edilebilir. Toplayıcı bir toplumdan artık besin üreticiliği, tarım ve
hayvancılık dönemine geçilmiştir. Bu sayede daha çok insan beslenebilmiş, diğer yandan da iş bölümü ve
statüler belirmeye başlamıştır (Güngör 1998: 368-369).
İnsanoğlunun bu dönemlerde başka tercihinin olmaması onları bu şekilde bir yeme biçimine uyum
sağlamasına sebep olmuştur. Ayrıca leşlerle beslenmek, ateş olmadığı için eti çiğ olarak tüketmek de dönemin
özelliklerindendir. Ateşin bulunması ve etin pişirilerek tüketilmeye başlanması insanlar için yerleşik düzene
geçmek açısından etkili olan faktörler arasında değerlendirilebilir (Düzgün ve Özkaya, 2015).
Paleolitik zamanda insanların eti çiğ olarak ya da ateşte pişirerek tüketmesi durumu söz konusu iken
yerleşik yaşamın getirdiği çanak ve çömlekteki gelişim insanların yiyeceklerini bunların içinde pişirmesi fikrini
üretmelerine fırsat tanımıştır. Bundan yola çıkarak temelleri Anadolu’da atılan besinlerin işlenmesi, fırınlanması,
saklanması gibi teknolojik gelişimler sonrasında dünyanın diğer bölgelerine de yayılmaya başlamıştır. Tarihte
392
Türk, Çin ve Fransız mutfağının üç büyük mutfak olduğu bilinmektedir (Sürücüoğlu ve Özçelik, 2007). Ayrıca
besinlerin fazla gelmesi insanlarda güneşte kurutarak ve tuzlayarak saklama yöntemlerinin geliştirilmesine,
buğday ve arpanın işlenerek çeşitli bulamaç usulü yiyecekler yapılmasına, arpadan bira, buğdaydan boza, süt ve
süt ürünlerinden ise yoğurt, peynir gibi çeşitli fermante ürünler yapılmasına öncülük etmiştir (Tolga ve Yatkın,
2017).
Avcılık ve toplayıcılıkla yiyecek toplama sürecinden, çiftçiliğin yaygınlaşması ile artık üretime
geçilmesi sonucunda gerek toplumsal sınıf gerekse pişirme şekilleri anlamında farklılıklar gözlenmiştir.
Erkeklerin görevi vahşi hayvanları öldürmek, kadınların ise sebzelerin toplanmasıydı. Kadınlar aynı zamanda
ekinlerin büyümesine katkı sağlayarak dönemin çanak çömlek imkânlarıyla pişirme yöntemleri geliştiriyorlardı
(Goody 2013: 270).
Hayvanların evcilleştirilmesinden sonra evcil hayvan eti, vahşi hayvan etine oranla sofralarda daha
çok yer buldu. Bunun yanında dengeli ve sağlıklı beslenme için sütten elde edilen tereyağı, peynir ve yoğurt gibi
gıdalar da tüketilmeye başlandı (Özbek 2007).
Arkeolojik kazı bulgularına göre çiftçiler, avcı-toplayıcılara oranla daha sağlıksız olduğu saptanmıştır.
Özellikle diş minesi rahatsızlıklarına daha fazla yakalanmaktaydılar. Bunun yanında tarım ile birlikte daha az
dengeli beslenme alışkanlıkları edinildiği bilinmektedir. Bu nedenledir ki çiftçilerin boyları, avcı-toplayıcılara
göre daha kısadır. İskelet kalıntıları ile bu iddiayı doğrulamak mümkündür. Kemik kalıntıları aynı zamanda
çiftçilerin yetersiz beslenmeden kaynaklı çeşitli hastalıklarla daha çok uğraştıkları konusunda fikir vermektedir
(Standage 2016:34-35).
Tarihöncesi dönemlere bakıldığında avcı-toplayıcı insanların tatlıya ayrı bir önem verdiği görülebilir.
O dönemlerde ulaşılabilir karbonhidrat kaynakları oldukça sınırlıydı ve şeker içeriği yüksek olan besinler çok
azdı. Günümüzde insanlar kilo alma gibi bir amaç edinmiş olmasa da, avcı-toplayıcılar kendilerine enerji
avantajı veren şekere ihtiyaç duyarlardı (Outram 2007:47).
Sahip olunan kültürel özelliklerin, birçok hastalığın dağılımında etkili olduğunu söyleyebiliriz. Bu
anlamda beslenme alışkanlıkları, değerler, inançlar, kullanılan teknoloji kişi ve toplum sağlığı açısından oldukça
önemli bir yerdedir (Maden 1990: 363).
Beslenme biçimi ve sağlık arasında kabul edilebilir bir ilişki vardır. Fakat bu ilişkiyi algılama biçimi
olumlu ya da olumsuz anlamda toplumdan topluma değişiklik gösterebilir. Bir takım besinlerin sağlık üzerindeki
olumlu etkilerinden söz edilebilir. Yani bir takım hastalıklara karşı bireyler üzerinde koruyucu etkisi olduğu
yönündeki inanış oldukça yaygındır. Bunun yanında yetersiz besin tüketiminin kilo kaybına hatta ölüme yol
açabilecek denli etkili olduğu düşüncesi de kabul görmektedir ( Beardsworth ve Keil 2011:211-212).
Yüzyıllar önce mutfağın kültürel bir faktör olduğundan söz edilmiş, hatta medeniyet denilen şeyin
büyük bir çoğunluğunun yemek sanatına borçlu olduğu iddia edilmiştir. Medeni olma yolundaki ilk adım
hayvanların kesilmesiyle başlamış, tuzun ve baharatların kullanılmaya başlanmasıyla gelişim göstermiştir.
Sonrasındaki süreçte de daha zahmetli karışımlarla yiyeceğin serüveni devam etmiştir (Rigotti 2012:39).
Günümüzde geçim sağlayabilmek için para kazanmak zorunda olma durumu da toplumlarda beslenme
değişimlerine sebep olmuştur. Paket ürünlerin ve makineleşmiş sektörde hızlı bir şekilde üretime girmiş
gıdaların tüketilmesi işçi, öğrenci, çalışan kesimlerde pratik beslenme yöntemlerine gidilmesine sebep olmuştur.
Bu da kapital düzende beslenmeye yeterince zaman ayrılmamasına sebep olmuştur. Ortaya çıkan sanayileşme,
393
kentleşme ve küreselleşeme ile tüketimi artmış hızlı yemek sistemi (fastfood) Türk Kültürüne ve mutfağına ait
yöresel beslenme tarzını unutturmaya başlamıştır (Tuncel, 2000).
III. BEDENSEL TEPKİLER VE İDEAL BESLENME TARZI İÇİN ÖNERİLER

Beslenme şeklimizin düşünme yapımız, davranışlarımız ve belki de en önemlisi sağlığımız için oldukça
önemli olduğunu düşünürsek, vücudumuzun ihtiyaç duyduğu enerji ve besin öğelerini yeterli ölçüde sağlamamız
gereklidir. Bu sayede hastalıklara yakalanma riski de azaltılmış olacaktır. Söz konusu besin gruplarını dört
başlıkta toplayabiliriz: et, süt, tahıl ve sebze-meyve grubu olarak sıralanabilir (Öksüz ve diğerleri, 2018: 44).
Besin grupları içinde proteinlerin bağışıklık gelişiminde önemli ölçüde etkili olduğu bilinmektedir (Burgu ve
Bozan 1988:537). Mete (2018) ‘ in yaptığı bir çalışmada elde ettiği bulgular ışığında Koah hastalarına kaslarının
daha güçlü olması için protein miktarının fazla olduğu özel bir diyet programı önerilmektedir. Özellikle yaşı
ilerlemiş insanlarda günlük protein alma miktarı, yapılan araştırma sonuçlarına göre güvenli düzeyde 1,25 gr
olarak saptanmıştır (Durmuş ve diğerleri 2005: 41).
Geleneksel gıdaların üretimi ve tüketimi ile sağlıklı beslenme sağlanabilir. Bunun için toplumun
bilinçlendirilmesi adına her türlü çalışmayı ortaya koymak yerinde olacaktır. Özellikle genç nüfusun sağlıklı
beslenme konusunda farkındalık yaratacak çalışmalar ile politikalar geliştirmek gereklidir (Kocatepe ve Tırıl
2015: 61).
Yapılan araştırmalarda beslenme alışkanlıkları ve hızının, obezite hastalığının ortaya çıkmasında etkili
olduğu düşünülmektedir. Bu anlamda farkındalık yaratmak ve yüksek risk taşıyan insanlarda, hastalığın ortaya
çıkmaması adına önlem alınarak müdahale edilmesi önerilmektedir (Çayır ve diğerleri 2011: 18). Yine
çalışmalar göstermiştir ki, konuyla ilgili daha fazla araştırmaya ihtiyaç olmakla birlikte, kanser hastalığının
oluşma riski üzerinde beslenme şeklinin belirgin bir rol oynadığı söylenebilir (Çevik ve Pirinçci 2017: 5).
Beslenme alışkanlıklarının tetiklediği ya da bir takım besinlerin tüketilmediğinde rahatsızlığı azalttığı

hastalıklardan nörolojik bir bozukluk olan migren rahatsızlığının bireylerin sosyal yaşantısı üzerinde etkili
olduğu yapılan araştırmalarda gözler önüne sunulmaktadır (Özturan ve diğerleri 2016: 49).
İnsan yaşamının ilk iki yılı yaşama sağlıklı bir başlangıç için oldukça önemlidir. Bu dönemdeki
sağlıklı beslenme fırsatı kaçırılmaması gereklidir. Her toplumun imkânlar dâhilinde ürettiği besinler farklı
olduğundan tek bir diyet reçetesinden söz etmek oldukça zordur. Ülkeler bu anlamda yerel olarak yetiştirdiği
besinlerden bir araya gelen bileşimleri temel alan öneriler geliştirebilirse kendi toplumu adına faydalı olabilir. Bu
süreçte annelerin de bilinçlendirilmesi gerekmektedir (Gür 2006: 188). Konuyla ilgili yapılan başka bir çalışma
göstermiştir ki, anne sütü ile beslenen bebekler, mama ile beslenenlere oranla boy ve kilo olarak ilk 12 ay içinde
daha yavaş büyüme eğilimindedir. Bebeklerin genellikle 3. aydan sonra gelişimlerinin yavaş olması, hem anne
hem de hekimler tarafından sütün yeterli gelmediği kanısıyla ek gıda veya mamalara geçişi hızlandırmaktadır.
Aslında çok gerekmedikçe bu tür yollara başvurulmamalıdır (Özkaya ve diğerleri 2010: 344).
Hangi besinlerin tüketilip tüketilmediği, bir nevi beslenme alışkanlıklarını oluşturmaktadır. O nedenle
özellikle çocukluk dönemindeki tercihler, yaşam boyu önemli etkilere sahiptir. Öğünler sırasındaki besin seçimi
394
gibi konularda çocuklar bilinçlendirilmelidir. Bu sayede ileriki yaşlarda ortaya çıkabilecek sağlık ile ilgili riskler
de azaltılmış olacaktır (Kabaran ve Mercanlıgil 2013: 122).
Konuyu ülkeler bazında ele alırsak, toplumun beslenme durumunu iyileştirmek ve geliştirmek adına
hazırlanan beslenme politikalarından söz edebiliriz. Dünya geneline bakıldığında, değişen yaşam tarzları ve
beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak birçok hastalık ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede geliştirilen beslenme
politikaları hazırlanırken, cinsiyet ve grup farklılıklarına dikkat edilmesi ile daha yararlı sonuçlar elde edilecektir
(Alp ve Ergün 2013: 83). Brezilya ve Tayland’da gıda ve beslenme politikasına büyük bir önem verilmektedir.
Bunun için yüksek düzeyde hükümet komitesi kurulmuştur. Bu iki ülkede yerel yiyecek üretiminin
desteklenmesi için dikkate değer çalışmalar yapılmaktadır (Aksoy 2016: 183-184).
İnsanın kaliteli ve sağlıklı bir yaşam sürmesi için, çevresel faktörlerin en önemlilerinden biri olan
beslenmenin de doğru bir şekilde yapılandırılması gereklidir. Aksi takdirde insan vücudunda sıkıntılar ve buna
bağlı olarak da hastalıklar oluşmaya başlar. Bu noktada önemli olan besinlerin üretiminden depolanmasına dek
tüm süreçte, sağlıklı yöntemler kullanılmasıdır. Sonraki aşamada ise yemekleri hazırlama ve tüketme şekli de
yine beslenme konusunda önemlidir. İnsan sağlığına uygun bir şekilde bu süreç yönetilebilirse, kaliteli bir
yaşamdan söz edilebilir (Akın 2014: 40-41).
Sağlıklı beslenebilmemiz için besinlerin yetiştirildiği andan önümüze geldiği ana kadarki geçirdiği
işlemler çok önemlidir. Çok fazla ısı ve işlem görmüş besinler hem besin değerini yitirir hem de sağlığa daha
zararlı hale gelebilmektedir (Akın ve ark., 2014). Bu nedenle evlerde yoğurt, reçel, peynir, ekmek gibi gıdaların
sağlıklı bir biçimde üretimi konusunda ve gerekli uygun koşullarda bakteri üremesi gerçekleşmeden besinler
nasıl muhafaza edilmeli bu konularda halka gıda üretimi eğitimleri verilmelidir (Kocatepe ve Tırıl, 2015).
Bir toplum yeterli ve dengeli beslendiği takdirde o toplumun refah seviyesi ve sosyo-ekonomik
etkenleri de o derece refah seviyesine ulaşır. Yeterli ve dengeli beslenme çocuklarda büyüme ve gelişme
değerlerinin olumlu yönde etkilenmesini sağlar. Sağlığa zararı olan gıdalardan kaçınarak ve çeşitli besinlerden
tüketerek sağlıklı ve dengeli bir biçimde beslenme yapabiliriz (Bozhüyük ve ark, 2012).
İklimsel değişiklikler gıdaların güvenirliğini de giderek azaltmaktadır. Çevrenin korunması, gıdaların

daha güvenilir bir hale getirilmesi ve buna bağlı olarak da halk sağlığı için tarımın daha rasyonel bir şekilde
yapılmasını zorunlu kılmaktadır. İnsan sağlığı, beslenme, iklim değişiklikleri gibi konularda akılcı çözümler
üretmek yerinde olacaktır. Bu anlamdaki bir başarı için şu faaliyetlere ihtiyaç vardır (Simopoulos ve diğerleri
2012: 135) :
1. Tıp ile ilgili bilimler, beslenme ve bilimsel tarım gerçekleştirdikleri çalışmalarda bağımsız
olmalıdırlar.
2. Tarımın yapılandırılması yeniden gözden geçirilmelidir.
3. Diyet yöntemleri hazırlanırken, iklimi de göz önüne alarak beslenme bilimine dayanmalıdır.
4. Sağlığın tarım ile ilgili durumu yeniden gözden geçirilmelidir.
5. Fiziksel aktivite gerektiren faaliyetlere yönelik destekleyici çalışmalar yapılmalıdır.
395
6. Besin kaynakları ve hassas kentleşme anlamında çevre ile olan etkileşim olması gerektiği şekilde
belirlenmelidir.
7. Taze sebze ve meyve elde etmede şehir çevreleri desteklenerek gıda çölü azaltılmaya çalışılmalıdır.
Bir toplumun beslenme eğitimi demek, aynı zamanda sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlıkları
kazandırmak ve yanlış beslenme davranışlarını ortadan kaldırmak demektir. Bu amaç doğrultusunda, örgün
eğitim sürecinin her aşamasında, beslenme eğitimine önem verilmesi gerekmektedir. Konuyla ilgili tüm yeni
gelişmeler hizmet içi eğitimlerle desteklenmelidir (Alpural 2009: 123).
Beslenme insan sağlığını etkileyen en önemli etmenlerdendir. Sağlıklı beslenme adına uzmanların
önerilerinden biri de vejetaryen diyetlerdir. Fakat bu noktada önemli olan bu diyetlerin çok iyi planlanmış olması
gerekliliğidir. Bu sayede büyüme süreci boyunca olumlu katkıları olduğu gibi, kanser, diyabet, tansiyon ve kalp
damar hastalıkları gibi pek çok konuda da iyi yönde etkide bulunduğu belirlenmiştir (Özcan ve Baysal 2016:
112). Vejetaryen diyet ile ilgili tam bir öngörüde bulunabilmek için daha çok araştırma verisine ihtiyaç olduğu
da bir gerçektir (Beardsworth ve Keil 2011: 400).
Sağlık üzerinde yiyeceklerin ne şekilde bir etkisinin olduğunu ortaya koyabilmek için, yiyeceğin
içindeki hem etken maddenin hem de bileşiminin saptanması gereklidir. Bu sayede yiyeceklerin hastalıklar
üzerindeki iyileştirici etkisi de ortaya konmuş olacaktır (Şener 1978: 135).
Yapılan araştırmalarda yağ asitlerinin sağlık ve beslenme konusu üzerinde olumlu ya da olumsuz etkisi
gözlenmiştir. Yağ tüketiminin yeterli ve dengeli bir şekilde yapılması ve yağ asitlerinin yine aynı düzeyde
olması gerektiği gibi tüketilmesi gerekmektedir. Omega 3 ve omega 6 yağ asitlerinin birbiri ile dengeli bir
biçimde tüketilmesi beslenme açısından olumlu bir etkiye sahiptir (Çakmakçı ve Kahyaoğlu 2012:110).
IV. SONUÇ
İnsanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi ve yaşadığı ortamda hayatta kalabilmesi için tarih öncesi
çağlardan beridir bir mücadele vermiştir. Beslenme bu mücadele içinde en önemli yere sahiptir. Başlarda hayvan
leşleri yiyen ve avcı toplayıcı yaşama sahip olan insanoğlunun hayatı alet kullanımı, ateşin bulunması ve yerleşik
hayata geçme ile tamamen değişmiştir. Çiğ gıdalar tüketen insan toplumları yavaş yavaş besinleri işleyerek
çeşitli yöresel kültürler haline getirmiş ve bu kültürler beslenme anlamında toplumların ayırt edici özellikleri
haline gelmiştir. Yerleşik yaşamın getirdiği bitki ehlileştirme, tarım ve hayvancılık onlara bulundukları bölgede
yaşarlarken besinlerini saklamak ve işlemek için çanak, çömlek, fırın gibi dönemlerine uygun teknolojik aletleri
de geliştirmelerini sağlamıştır. Bu da sanayi devrimi ile gelişmeye devam eden bir özellik olarak günümüze
kadar gelmiştir. Özellikle Sanayi Devrimi ile yaygınlaşan, geleneksel kültürümüzden uzaklaşmış olarak işlenmiş
ve genetiği değiştirilmiş besinler, ticari amaçlarla ve hızlı tüketim konseptinin hakim olduğu fastfood tarzı ve
paketlenmiş yiyecekler insan sağlığını ciddi anlamda riske atmıştır. Bununla beraber günümüzde sayısı gittikçe
artan obezite, kalp ve damar hastalıkları, hormon bozuklukları gibi çağımız hastalıkları çok fazla artmıştır.
Tüm bunlardan yola çıkarak beslenme bozukluklarının ortadan kalkması ve toplumsal olarak sağlıklı
bireyler olabilmemiz için rafine edilmiş, çok fazla ısı ve işlem görmüş, genetiği değiştirilmiş gıdalardan uzak
durarak bir beslenme rejimi izlememiz gerekmektedir. Özellikle sağlıklı beslenebilmek için ev yapımı tarzında
hayvansal, süt ve yumurta kaynaklı proteinli gıdalar ile yeterli sebze, meyve ve baklagillerden almak gereklidir.
396
Son günlerde geleneksel beslenme tarzına dönüşün olması ve sağlıklı beslenme bizi Batı tarzı beslenmenin
etkisinden kurtararak ileriki nesillerde daha sağlıklı bireyler olmamız konusunda bize yardımcı olabilir.
KAYNAKLAR
[1] Akın, Galip. (2014). Geleneksel Mutfak Kültürünün Beslenme Açısından Önemi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014,
5(3), 32-43
[2] Akın, G., Özkoçak, V., Gültekin, T., (2014), Geçmişten Günümüze Geleneksel Anadolu Mutfak Kültürünün Gelişimi, Ankara
Üniversitesi, Dil ve Tarih–Coğrafya Fakültesi, s.33-51
[3] Aksoy, Meral. (2016). Sağlıklı Tarım, Sağlıklı Beslenme, Sağlıklı İnsan Konulu Bellagio Toplantı Raporunun Değerlendirmesi,
Beslenme ve Diyet Dergisi, 44(2):178-186
[4] Aksoy, M., Üner, E. H., (2016). Rafine Mutfağın Doğuşu ve Rafine Mutfağı Şekillendiren Yenilikçi Mutfak Akımlarının Yiyecek
İçecek İşletmelerine Etkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/6:1-17
[5] Alp, Aslı., Ergün, Can. (2013). Gelişmiş Bazı Ülkelerin Beslenme Politikalarının Değerlendirilmesi, Beslenme ve Diyet Dergisi
2013:41(1):83-90
[6] Alpural, Nazan Suna. (2009). Sağlıklı Beslenme Kavramı ve Eğitmenlerin Algısı Üzerine Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi Anabilim Dalı Aile Ekonomisi ve Beslenme Bilim Dalı Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Ankara
[7] Beardsworth, Alan., Keil, Teresa. (2011). Yemek Sosyolojisi, Ankara: Phoenix Yayınevi
Boudan Christian. (2006). Mutfak Savaşları, Ayrıntı Yayınları, s. 11-26.
[8] Bozhüyük, A., Özcan, S., Kurdak, H., Akpınar, E., Saatçı, E., Bozdemir N., (2012). Sağlıklı Yaşam Biçimi ve Aile Hekimliği, Turkısh
Journal of Family Medicine and Primary Care (TJFMPC), 6/1:13-21.
[9] Burgu, Ayşe., Bozan, Hatice. (1988). Beslenme ve Helmint Hastalıkları, Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 35 (2-3):
529-539
[10] Çakmakçı, Songül., Deren Tahmas, Kahyaoğlu. (2012). Yağ Asitlerinin Sağlık ve Beslenme Üzerine Etkilerine Genel Bir Bakış,
Akademik Gıda 10(1) ss: 103-113
[11] Çayır, Aliye., Atak, Nazlı., Köse, Serdal Kenan. Beslenme ve Diyet Kliniğine Başvuranlarda Obezite Durumu ve Etkili Faktörlerin
Belirlenmesi. (2011). Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2011, 64(1), ss:13-19
[12] Çevik, Burçin Aygün., Pirinçci, Edibe. (2017). Beslenme ve Kanser, Fırat Tıp Dergisi, 22(1), ss:1-7
[13] Durmuş, Dilek., Cantürk, Ferhan., Topal, Turgut. (2005). Yaşlanma ile Kastaki Değişimler, Beslenme ve Egzersiz, Türk Geriatri
Dergisi, 8 (1): 37-43
[14] Düzgün, E., Özkaya, F. D., (2015). Mezopotamya’dan Günümüze Mutfak Kültürü, Journal of Tourism and Gastronomy Studies,
3/1:41-47
[15] Goody, Jack. (2013). Yemek, Mutfak ve Sınıf, Karşılaştırmalı Sosyoloji Çalışması, İstanbul: Pinhan Yayıncılık
[16] Güngör, Arzu. (1998). Neolitik Dönemde Beslenmenin İnsan Morfolojisine Yansımaları, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, Cilt:38,
Sayı:1.2, ss:367-379
[17] Gür, Emel. (2006). Tamamlayıcı Beslenme, Türk Pediatri Arşivi, 41: 181- 188
[18] Kabaran, Seray., Mercanlıgil, Seyit M. (2013). Çocukların Beslenme Alışkanlıklarının, Besin Seçimlerinin ve Obezite Durumlarının
Değerlendirilmesi, Beslenme ve Diyet Dergisi, 41(2):115-123
[19] Kocatepe, Demet., Tırıl, Alpay. (2015). Sağlıklı Beslenme ve Geleneksel Gıdalar, Journal of Tourism and Gastronomy Studies 3/1,
ss:55-63
[20] Maden, Ahmet. (1990). Geleneksel Sağlık-Hastalık Sisteminin Özellikleri, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, Cilt:33, Sayı:1.2,
ss:361-364
[21] Mete, Burak. (2018). Koah’da Hastalık Evresi, Solunum Fonksiyon Testleri, Antropometrik Ölçümler ve Beslenme İle İlişkisi, İnönü
Üniversitesi, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Malatya
[22] Outram, Alan K. (2007). Avcı Toplayıcı İnsanlar ve İlk Çiftçiler, Tarihöncesinde Damak Tadının Evrimi, Yemek Damak Tadının
Tarihi, Hazırlayan: Paul Freedman, İstanbul: Oğlak Yayıncılık, ss:35-61
[23] Özbek, Metin. (2007). Dünden bugüne İnsan, İstanbul:İmge Kitapevi
[24] Özcan, Tülay., Baysal, Serap. (2016). Vejetaryen Beslenme ve Sağlık Üzerine Etkileri, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,
2016, Cilt 30, Sayı 2, 101-116
[25] Öksüz, Abdullah., Alkan, Şenay Burçin., Taşkın, Havvanur., Ayrancı, Meryem. (2018). Yaşam Boyu Sağlıklı ve Dengeli Beslenme
İçin Balık Tüketiminin Önemi, Food and Health, 4(1): 43-62
[26] Özkaya, Emin., Sazak, Soner., Güzelçicek, Ahmet., Samancı, Nedim. (2010). Farklı Beslenme Modellerinin Hayatın İlk 12 Ayındaki
Fiziksel Büyüme Üzerine Etkileri, Dicle Tıp Dergisi ,Cilt / Vol 37, No 4, 339-345
[27] Özturan, Ayçıl., Şanlıer, Nevin., Coşkun, Özlem. (2016). Migren ve Beslenme İlişkisi, Türk Nöroloji Dergisi,Sayı: 22, ss:44-50
[28] Rigotti, Francesca. (2012). Mutfaktaki Felsefe (Çev:Cenk Çokuslu), İstanbul: Çiya Yayınları
[29] Simopoulos, Artemis P. ., Faergeman, Ole ., Bourne, Peter G. (2012). Sağlıklı Tarım, Sağlıklı Beslenme ve Sağlıklı İnsan İçin Eylem
Planı, Çev: Meral Aksoy, Akademik Gıda 10(1), ss: 133-135
[30] Standage, Tom (2016). İnsanlığın Yeme Tarihi, Çev:Gencer Çakır, İstanbul: Maya Kitap
[31] Sürücüoğlu, M. S., Özçelik, A. Ö., (2007). Türk Mutfak ve Beslenme Kültürünün Tarihsel Gelişimi, Ankara Üniversitesi, Ev
Ekonomisi, Yüksekokulu Beslenme Bilimleri Bölümü s. 1289-1308.
[32] Şener, Yasemin. (1978). Yiyeceklerin Sağlıkla İlişkisi Konusunda Halkın İnanç ve Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma, Hacettepe
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Programı Uzmanlığı Tezi, Ankara
[33] Tolga, Ö., Yatkın, Ö., (2017). Antik Dönemdeki Damak Tadının Günümüz Yansıması, Journal of Tourism and Gastronomy Studies,
5/2:103-116
397
[34] Tuncel, M., (2000). Fast-Food (Hızlı Yemek) Sisteminin Türk Mutfağına Uyarlanması ve Bir Uygulama (Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
[35] Uzel, Ruhan Aşkın. (2018). Geleneksel Mutfak Kültürü ve Tarımsal Ürün Çeşitliliğinin, Üniversite Öğrencileri Beslenme Durumu
Üzerine Etkisi, Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 55 (1): 37-44
[36] Zeyrek, Ali Nadir. (2011). Eski Roma Uygarlığında Beslenme Kültürü, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji
Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep
398
Volume 3 (2018), 399-404
Innovation and Technological Advancements in High Rise Buildings

“In search of enabling the most flexible space in Architecture”
Murat Polat*, Assit. Prof
1Faculty of Design and Architecture, Fatih Sultan Mehmet University, İstanbul, Turkey
*Corresponding author: mpolat@fsm.edu.tr
Speaker: mpolat@fsm.edu.tr
Abstract – Since the design of the first high rise building, the “Home Insurance Building” erected in Chicago in 1884-1885
only with 11 floors, new technologies encourage the designers to build taller and slender buildings penetrating through the sky.
In the history, high rise buildings are the results of the complex interaction of innovations in structural and mechanical
systems, as well as artificial lighting, curtain wall systems, and etc. The high rise building typology developed with the office
function mainly in New York and Chicago in 19th century. As people will be living in more dense cities in the near future,
high rise is mainly accepted as achieving more sustainable cities.
Structural system plays a significant role in determining the overall form and efficiency of a high rise building. The building
typology in the globe in the last two decade, the most significant trend related to high rise constructions are iconic and
competitive within each other. These new forms are the results of the technological developments and innovative structural
systems, such as diagrid systems, mega frames, light concrete systems, high-strength concrete tubes, core and outrigger
structures, butressed core, etc. Considering the wind load, lateral load earthquake and gravity high rise buildings’ slenderness
ratio is related with its structural efficiency. The success of designers is related mainly facing these issues by optimizing these
facts wihin the design itself. The developments in technologies enrich the opportunities for the architects and structural
designers to create flexible spaces with slender buildings of the future.
The developments in material and technologies in structural design the foot prints of the high rise buildings are using less
space in cities and allow the architects to use more free spaces apart from floor plans filled with thick columns and shear walls.
This paper focuses mainly on how the developments take place in recent projects in the world. Residential high rise examples
from United States such as 432 Park Avenue designed by architect Rafael Vinoly and 111West 57 Street (Steinway Tower) by
Shop Architects and Herzog De Meuron’s 56 Leonard Street buildings will be evaluated in detail in terms of the new
technologies such as structural systems and engineering services.
Keywords – High Rise, Technology, Flexibility, Architectural Design, Innovation
I. INTRODUCTION the near future, high rise is mainly accepted as achieving

This paper focuses on mainly about the technological more sustainable cities.
advancements in high rise building regarding the structural
and architectural design. The developments in high rise Structural system plays a significant role in determining the
design in terms of engineering and the effects to create the overall form and efficiency of a high rise building [1]. The
most flexible and the effective space in high rise buildings. building typology in the world recently, the most significant
design trend related to high rise constructions are iconic and
Since the design of the first high rise building, the “Home competitive within each other. These new forms are the
Insurance Building” erected in Chicago in 1884-1885 only results of the technological developments and innovative
with 11 floors, new technologies encourage the designers to structural systems, such as diagrid systems, mega frames,
build taller and slender buildings penetrating through the sky. light concrete systems, high-strength concrete tubes, core and
In the history, high rise buildings are the results of the outrigger structures, butressed core, etc. Considering the
complex interaction of innovations in structural and wind load, lateral load earthquake and gravity high rise
mechanical systems, as well as artificial lighting, curtain wall buildings’ slenderness ratio is related with its structural
systems, and etc. The high rise building typology developed efficiency. The success of designers is related mainly facing
with the office function mainly in New York and Chicago in these issues by optimizing these facts within the design itself.
19th century. As people will be living in more dense cities in The developments in technologies enrich the opportunities
399
Polat., Innovation and Technological Advancements in High Rise Buildings
“In search of enabling the most flexible space in Architecture”, ISAS Winter 2018, İstanbul, Turkey
for the architects and structural designers to create flexible

spaces with slender buildings of the future. Technological Developments in High Rise Buildings
Developments in structural systems such as diagrid, outrigger

II. MATERIALS AND METHOD structures mega frames, light concrete systems and high
The developments in material and technologies in strength concrete tubes, core and outrigger structures,
structural design the foot prints of the high rise buildings are buttressed cores are the new systems that provides more
using less space in cities and allow the architects to use more flexibility to architects in their design. Out of box
free spaces apart from floor plans filled with thick columns aerodynamic forms and tilted, twisting forms are the results
and shear walls. This paper evaluates mainly on how the of the digital era. The advances in concrete construction
developments take place in recent projects in USA. technology, such as self-climbing robotic formworks,
Residential high rise examples from United States such as reusable forms, prefabricated reinforcement cages, and state-
432 Park Avenue designed by architect Rafael Vinoly, of-the-art concrete pumping systems for ultra heights,
111West 57 Street (Steinway Tower) by Shop Architects and allowed the speed of concrete construction to compete with
Herzog De Meuron’s 56 Leonard Street buildings are steel. In addition Very High Strength Concrete (VHSC), Self-
evaluated in detail in terms of the new technologies such as Consolidating or Self-Compacting Concrete (SCC),
structural systems and engineering services. Lightweight concrete, and other concrete mixtures led the
The evaluations of these three buildings were examined concrete to be the only alternative structural material for ultra
according to their sizes, their structural engineering approach high rise buildings,
and architectural concepts. Inventions in elevator systems, smart materials and
nanotechnology the electro mechanical systems provides
Brief Background of the High Rise Buildings comfortable and flexible working and living spaces.
Throughout the history, high rise buildings are the result of Façade solutions among the high rise building are the use of
the complex interaction of many events and innovations in double skins, occasionally triple skins, adaptable or
structural and mechanical systems, as well as artificial responsive facades, but most significants are the facades with
lighting, curtain wall systems, and etc The high rise building operable windows or openings, which enable Natural
typology has developed mainly with the office function in Ventilation (NV). Another recent approach in façade
19th century in New York and Chicago. The first examples technologies is the responsive skins. This new generation of
were constructed by load-bearing masonry walls, which high-performance envelopes have contributed to the
makes them very heavy, so they necessiated stronger emergence of sophisticated assemblies combining real-time
foundations piled into the stiff bedrock. The invention of environmental response, advanced materials, dynamic
steam powered drilling and digging machines in the 1830s automation with embedded microprocessors, wireless sensors
allows to construct these foundations. [7]. Also the early and actuators, and design-for-manufacture techniques [2].
high rise building developments were based on economics;
increasing rentable area by stacking office spaces vertically, 432 Park Avenue
and introducing as much natural light as possible was the
prior task. In order to achieve this task, new technologies Design architect behind 432 Park Avenue is Rafael Viñoly,
were developed upon the conventional load-bearing masonry who envisioned the building on the basis of the square, a
walls that had relatively small openings. The result was the purist geometric form. With its identical width and length of
28,5 m and a total height of 427,5 m the slenderness ratio of
iron/steel frame structure, which minimized the depth and the building is 1:15. (see figure 5)
width of the structural members at building perimeters.
Economically favorable, mass-produced rolled steel became The architectural concept, the aspect ratio of the building, and
available after 1856 through Henry Bessemer’s invention [2]. its specified structural performance resulted in interesting
challenges which required the pioneering of several structural
The invention of the elevator in late 19th century, the engineering solutions. The design incorporates energy
firefighting systems and ventilation systems were the main efficiency and renewable technology approaches which have
made the building LEED certified.
developments who supported to raise the height till mid of
the 20th century to make the life in those buildings more
comfortable Before the mid of the 20th century the height The main architectural attributes of 432 Park Avenue are
limit passed over 300 meters with the Chrysler Building of symmetry and simplicity. The regular 4,72 m to 4,72 m by
1930 and Empire State Building of 1931, in New methods grid defined by exposed structural members is perfectly
rather than technological developments. matched by large squared glass windows, which allow for
amazing views of Manhattan. The orthogonality of structural
After the World War II, the era of mass production came and members further conveys a sense of strength and stability to a
the International Style emerged by the architects educated in slender structure. The compact footprint of the project, in
Europe and influenced by Bauhaus. . Mies van der Rohe’s combination with its extraordinary height, has permanently
860-880 Lake Shore Drive apartments (Chicago, 1951) and changed the paradigm of economical design of high-rise
Seagram Building (New York, 1958) were the significant buildings. [3].
examples of this new approach. The International style
continued until the late 1960s, the time of the construction of The structural concept consisted of a dual tube-in- tube
collapsed World Trade Center twin towers (New York, system formed by an exoskeleton of perimeter moment
1969).
400
frames integrated by spandrel beams and columns, which the apartments at all, to allow residents to lay out their living
were interconnected to the interior spaces as they wish, or to combine apartments horizontally or
Shear wall core by outriggers placed at key elevations. ftis vertically.
configuration allowed for unobstructed open spaces at The greatest cantilevers are at the top of the building. The
practically every floor (Figure 3-4). uppermost 10 floors each comprise just one apartment,
known as ‘sky villas’. “It won’t feel as if each occupant is
The open drums in certain levels allow the wind load to flow living in a high-rise building but in a house in the country,”
through these openings and with the support of the tunned says the designer.
mass damper at the top performs the best comfort for the
residents in the building.
With these structural engineering solution the architects uses
the opportunity to use the unobstructed space in terms of
spatial design.
The main structural engineering challenges of 432 Park were
111 West 57 Street
not only triggered by the aesthetics of Rafael Viñoly’s vision
but also by the financial considerations of such a unique and 111 West 57 street is one of a new residential tower that are
ambitious project. Nevertheless, the structural approach pushing that ratio to previously higher levels. The designers
developed for the project was able to address the argue that far from being a new typology for New York,
requirements of the client while providing the most cost- super-slender is a return to its classic era of skyscrapers.
effective solution and maintaining a balance between “Pre-war, before air-conditioning, buildings tended to be
aesthetics and functionality. thinner to get people closer to light and air. In these new
buildings, because they’re residential, light and air again
56 Leonard Street becomes an issue and we have an opportunity to look back to
historic buildings and what makes those so special.”
Inspired from the famous jenga game (see fig 7) the architect
Herzog De Meuron defines the architectural idea like as
follows : “The project is conceived as a stack of individual Designers approached 111 West 57th Street with the
houses, where each house is unique and identifiable within ambition of creating a classic Manhattan skyscraper. In fact,
the overall stack” . The architect mentions that the towers are while the building’s super-slender form may look startlingly
solely artifacts that the residents might be uncomfortable new, it is itself a heritage project. As well as the construction
living in such heights. Quoting from the designers of the tower, the scheme involves the complete restoration of
expalanations architect is saying that typical residential the 1923 Steinway building, an Art Deco landmark for the
towers, while successful in aggregating the living unit, often city.
fail to improve upon the living environment. The
multiplication of units within simple extruded shapes As a slender building such as 111 West 57th Street it is
produces repetitive and anonymous structures with no extra mandatory to have a stiff and strong structure to endure wind
benefits or architectural qualities despite the incredible and seismic forces. Structural designers have achieved the
densities they achieve. For those who live in these structures, necessary strength with two shear walls running the height of
this experience of sameness and repetition can be relatively the east and west elevations of the building. This leaves the
unpleasant. 56 Leonard Street acts against this anonymity others completely clear, so that residents can comfortably live
and repetitiveness, emanating from so many towers of the uninterrupted vistas of Central Park to the north and Midtown
recent past. Its ambition is to achieve, despite its size, a and downtown Manhattan to the south. There is also a tuned
character that is individual and personal, perhaps even mass damper at the top of the building, concealed by the
intimate. lightweight steel structure that completes its delicate tapering
form.
The structural solution to allow this kind of architectural
concept is to use a very strong concrete structure, concealed
to allow a completely glazed exterior with views from almost
every angle. The central core is linked to the external
columns by outriggers at the mechanical levels 32 and 46. At
the top is the ‘swimming pool’ – a slosh damper filled with
130,000 litres of water to temper the building’s movement in
the wind.
Supporting the cantilevers was one of the biggest
conundrums for structural team. For the smaller ones, the
thickness of the concrete floor slabs provides sufficient
support. For the larger ones above 4,72 m there are additional
beams, and for the very largest, a Vierendeel truss – a
perpendicular column that engages two floors, without
obstructing layouts or views. Throughout the structure, there
are many ‘walking columns’, where loads are transferred
from one location to another as they progress down the
building (Fig 9). There are no dividing shear walls in
401
Fig. 1 432 Park Avenue, 111 West 57th Street High Rise Buildings shaping
the silhouette of upper Manhattan
Fig. 5 Slenderness And small footprint of 432 Park Avenue
Fig. 2 Slenderness Ratio Comparison for high rise buildings
Fig. 3 Outrigger Structural System of 432 Park Avenue Fig. 6 Structural System Allows Architect to use
unobstructed free space
Fig. 4 Open Drum and Tunned Mass Damper Diagram
402
Fig. 7 56 Leonard Street By Herzog De Meuron inspired

From Jenga Game
Fig. 11 111 West 57 Street will be the most slender

residential building after its completion
Fig. 8 Strong Concrete Use For Cantilevers of 56 Leonard
Fig. 12 The perfect gridal façade of Vinoly’s 432 Park

Avenue
Fig. 9 Diagram for walking columns carrying the loads to

shear walls and to the foundation III. RESULTS
Regarding these three high rise buildings which have
carried the slenderness ratio to a higher level all three
designers worked closely with structural engineers using high
quality strong concrete technology, outrigger systems,
dealing not against the wind load instead accepting it passing
through the buildings as in 432 Park Avenue.
Considering their foot prints in comparison with the former
ones they use small traces in the city ground. All
electromechanical systems have been used as energy saving
and the buildings are energy efficient.
IV. DISCUSSION
The foot prints of the high rise buildings and the
slenderness ratios in the near future are going to be developed
further with technological improvements and interventions.
Fig. 10 The Entrance and the Street Connection The discussion will follow the line if these high rise buildings
of the future will be used by individuals for residential
403
functions further or will they be left unused to their destiny.

The structural developments will ensure the architectural
designers won’t be considering the loads as an issue as today.
Will these high rise buildings create the natural environment
that the individuals live comfortably.
V. CONCLUSION
As mentioned previously the technology allows the designers
to build 1000 m or taller buildings. Regarding the skyscraper
building list for the upcoming high rise building it is seen that
this will be realized soon. However, designers shall not
forget that these ultra high buildings will be used by
individuals and will accommodate people. Ironically it is
related that the future of these buildings are combined with
real estate market charts which will define their future. The
question is if these buildings are going to be occupied by
their users.
REFERENCES
[1] Wood, A., Salib, R. Natural Ventilation in High-Rise Office Buildings,
Council on Tall Buildings and Urban Habitat, New York: Routledge;
2013
[2] A . Sev , M. E. Cırpı “ Innovative Technologies and Future Trends in
Tall Building Design and Construction” ISITES2014, pp 1113-1122
[3] Marcus S.,Mena H.,Yalnız F.,Shırley C., “432 Park” in Structure
Magazine, 2018, paper 32-33.
[4] Marcus S.,Mena H.,Yalnız F.,F. ASCE, “56 Leonard” in Structure
Magazine, 2016, paper 28-30.
[5] (2018) The Skyscrapers website. (online). Available:
http://www.skyscrapercenter.com/buildings?list=tallest100-residential
[6] (2018) The Skyscrapers website. (online). Available:
http://www.skyscrapercenter.com/buildings?list=tallest100-proposed
[7] Bal C., ““Yüksek Bina Yapım Sistemlerinin Tasarım Kısıtlamaları
Üzerine Bir Araştırma” İTU , Unpublıshed Thesis, Turkey, Feb. 2003.
[8] Zacks S., “A Tower Like A Toy” in Abitare Magazine, 2018, paper
48-51.
[9] Ali, M.M., Armstrong, P.J. The Architecture of Tall Buildings;
Council on Tall Buildings and Urban Habitat (CTBUH) Monograph,
McGraw-Hill: New York;1995.
404
Volume 3 (2018), 405-411
MATRAH AŞINDIRMA VE KAR AKTARIMI YOLUYLA VERGİ GELİRLERİNİN AZALTILMASI

VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ YOLUYLA ALINAN ÖNLEMLER
Erdal YILMAZ1, Cevdet KIZIL2, Tunay ASLAN3

1
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Turizm Fakültesi
2
İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi
3
Siirt Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Sermaye hareketleri önündeki engellerin önemli ölçüde kalkmasıyla birlikte çok uluslu şirketler de yaygınlaşmış
ve ulusal şirketlerle rekabet ederek ekonomik hayatın önemli unsurları haline gelmişlerdir. Özellikle çok uluslu
şirketler, elde ettikleri kârlar üzerinden daha düşük vergi ödemek için çeşitli yöntemler geliştirmişlerdir. Bu
şirketler; ülkelerin vergi mevzuatlarının ve önceliklerinin farklı olması, yatırımları ülkelerine çekmek için
birbirleri ile rekabet içinde olması, şirket yapılarının ve işlemlerin karmaşık olması gibi durumlardan faydalanarak,
kârlarını vergi oranlarının düşük olduğu ülkelere aktararak ya düşük vergi ödemekte ya da hiç vergi
ödememektedirler. Bu durum birçok ülke için önemli vergi kayıplarına neden olmaktadır. Şirketler tarafından
yapılan bu vergi planlamaları karşısında uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve böylece vergi kayıplarının
azaltılması amacıyla 2013 yılında Saint Petersburg’daki G20 Liderler zirvesinde “Matrahın Aşındırılması ve Kar
Kaydırma (Base Erosion and Profit Shifting-BEPS)” eylem planı kabul edilmiştir. Bu eylem planı 15 eylemden
oluşmakta ve iki yıl içerisinde ülkelerin vergi mevzuatlarını uyumlaştırması ile vergi kayıplarının önüne geçilmesi
amaçlanmıştır. Bu çalışmada çok uluslu şirketlerin hangi yöntemlerle matrah aşındırma yoluna gittikleri ve ortaya
çıkan vergi kayıplarını önlemek için ne tür önlemler alındığı tartışılmıştır.
REDUCTION OF TAX REVENUES WITH BASE EROSION AND PROFIT SHIFTING ALONG WITH
MEASURES TAKEN VIA INTERNATIONAL COOPERATION
The multionational corporations have become widespread with the elemination of barriers on capital movements
and they are now significant elements of economic life, which compete with national corporations. Multinational
corporations have especially developed various methods to pay lower taxes on their profits. These corporations
take advantage of specific issues such as different tax regulations and priorities among countries, existing rivalry
of countries to attract investment and complex firm structures as well as transactions. This lets the mentioned
multinationals to pay low or no taxes by shifting their profits to countries, which collect low taxes. That situation
causes serious tax losses for many countries. The Base Erosion and Profit Shifting (BEPS) Action Plan was
accepted in G20 Leaders Summit held at Saint Petersburgh in 2013 to improve international cooperation and thus
decreasing tax losses as a reaction against tax plans of multinations. The emphasized action plan is composed of
15 actions and aims to eliminate tax losses of countries by harmonizing tax regulations in two years. This study
discusses the base erosion methods of multinations and counter measures to avoid observed tax losses.
1. Giriş
Bir ülkede yerleşik (mukim) kişilerin yurtdışındaki kazançlarının hem yurt içinde hem de yurt dışında
vergilendirilmesi çifte vergilendirme olarak adlandırılmaktadır. Bu sorunu ortadan kaldırmak amacıyla ülkeler
arasında çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları yapılmaktadır. Çok uluslu şirketlerin yaygınlaşması ile birlikte
çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarındaki boşluklardan faydalanarak ve başka yollarla vergi matrahların
aşındırılması veya kârın aktarılması yoluyla vergiden kaçınma ve vergi kaçırma girişimleri de artmış ve bu
girişimler ülkelerin vergi gelirlerinde önemli kayıplara yol açmıştır. Ancak ülkelerin mevzuatları tek başlarına bu
vergi kayıplarını önlemeye yetmediğinden, uluslararası işbirliği ile matrah aşındırma ve kâr aktarımına karşı eylem
planı geliştirilmiştir.
Matrah aşındırma ve kâr aktarımı kavramlarını açıklamadan önce vergi kaçakçılığı ve vergiden kaçınma
kavramlarını açıklamakta fayda vardır. Vergid
1
Doç.Dr., Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Turizm Fakültesi, Turizm İşletmeciliği Bölümü, E-Posta:
eyilmaz@omu.edu.tr, ORCID: 0000-0003-0196-2386
2
Doç.Dr., SMMM, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, İşletme Bölümü, E-Posta:
cevdetkizil@yahoo.com, ORCID: 0000-0003-0196-2386
3
Dr. Öğretim Üyesi, SMMM, Siirt Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, E-Posta:
tunay_aslan@hotmail.com
405
Yılmaz vd.,MATRAH AŞINDIRMA VE KAR AKTARIMI YOLUYLA VERGİ GELİRLERİNİN AZALTILMASI VE
ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ YOLUYLA ALINAN ÖNLEMLER, ISAS 2018-Winter, Samsun ,Türkiye
en kaçınma, mükellefin vergi mevzuatındaki boşluklardan faydalanarak ödeyeceği vergiyi azaltma veya hiç
ödememe girişimi olarak adlandırılabilir. Bu kaçınma ulusal düzeyde olabileceği gibi uluslararası düzeyde de
olabilmektedir. Uluslararası düzeydeki vergiden kaçınma olanaklarının büyük bir çoğunluğu, farklı ülkelerin vergi
sistemleri arasındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır (Miller ve Pope, 2016: 171). Vergi kaçakçılığı ise,
mükellefin yasal yolların dışındaki yollarla vergiyi ödememe girişimi olarak nitelendirilebilir. Bir kişi ya da
kuruluşun kasıtlı olarak gerçek vergi yükümlülüğünü yerine getirmekten kaçındığı yasadışı bir uygulamadır.
Genellikle mükellefler vergisel yükümlülüklerini azaltmak ya da bundan tamamıyla kurtulmak için gerçek
durumlarını kasıtlı olarak vergi idarelerine yanlış veya eksik bildirmekte ya da hiç bildirimde bulunmamaktadırlar
(Sharma ve Dang, 2011: 41).
Vergilendirmeye esas olan kazancın belirlenmesinde temel alınan bölüme matrah adı verilir. Matrah, vergi
oranının uygulandığı değer olarak da ifade edilebilir. Dolayısıyla matrah ne kadar yüksek olursa mükelleflerin
ödeyeceği vergiler de o kadar yüksek olur. Mükelleflerin ödeyecekleri vergileri azaltmak için vergi matrahını
düşürmeye yönelik her türlü girişimi matrah aşındırma olarak ifade edilebilir. Matrah aşındırma, yasal olmayan
yollarla vergi ödemekten kaçınma girişimleri (vergi kaçakçılığı) ile olabileceği gibi, vergi mevzuatlarındaki
boşluklardan faydalanarak düşük vergi verme girişimleri (vergiden kaçınma) olarak da ortaya çıkabilir.
Bu çalışmada çok uluslu şirketlerin hangi yöntemlerle matrah aşındırma yoluna gittikleri ve ortaya çıkan vergi
kayıplarını önlemek için ne tür önlemler alındığı tartışılmıştır.
2. BEPS Nedir?
Günümüzde ekonomik hayatı önemli ölçüde kontrol eden çok uluslu şirketlerin çeşitli yöntemlerle gelir elde
ettikleri ülkelerde vergi ödemelerinden kaçınmaya çalıştıkları bilinmektedir. Buna karşılık ülke yönetimleri, artan
kamu harcamalarını finanse edebilmek amacıyla mümkün olduğu kadar fazla vergi tahsil etmeye ve vergi
kayıplarını önlemeye çalışmaktadır. Çok uluslu şirketlerin matrah aşındırma ve kâr aktarımı yoluyla vergiden
kaçınmalarını engellemek amacıyla OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) tarafından geliştirilen ve
15 adet eylem planından oluşan proje BEPS (Base Erosion and Profit Shifting- Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımı)
projesi olarak adlandırılmaktadır.
19 Ülke ve Avrupa Birliği’nden oluşan ve G20 olarak adlandırılan oluşum, uluslararası alanda ortaya çıkan
vergilendirme sorunlarına çözüm bulmak amacıyla BEPS’i öncelikleri arasına almış ve BEPS eylem planını
onaylamıştır. G20 ülkeleri ayrıca, planın onaylanması ile birlikte ülkelerin kanunlarını BEPS’i önlemek amacıyla
ülkelerin mevzuatlarını güncellemeleri ve çok uluslu şirketlerin kârlarını vergi oranlarının düşük olduğu ülkelere
kaydırmalarını engelleyecek yasal düzenlemelerin yapılması çağrısında bulunmuştur.
BEPS eylem planlarının temel çıkış noktası basittir: Kârları ortaya çıkaran ekonomik faaliyetler hangi ülkelerde
gerçekleştiriliyorsa ve değerler hangi ülkede yaratılıyorsa vergilendirmenin de o ülkede yapılması gerekir. Ancak
özellikle teknolojik gelişmelerin ortaya çıkardığı yeni ekonomi ile birlikte ekonomik faaliyetlerin ve yaratılan
değerin ortaya çıktığı ülkeyi tespit etmenin ve vergilendirmenin zorluğu ortada olduğundan, bu alanda ülkeler
arasındaki kapsayıcı işbirliğinin zarureti ortaya çıkmaktadır.
G20’nin önemli siyasi desteğini sağlayan OECD, uluslararası vergi işbirliğini geliştirmeye, mevcut uluslararası
vergi kurallarındaki uyumsuzluklardan kaynaklanan boşlukları önlemeye yönelik önemli bir proje geliştirmiş oldu.
BEPS’in temel felsefesini de tüm dünyaya, farklı uluslararası vergi mevzuatları arasında var olan boşluklardan
kaynaklanan çifte vergilendirmeme durumunu ortadan kaldırmak ve işlemlerin özü ile vergilendirme arasındaki
ilişkiyi dengelemek ve vergilendirmede şeffaflığı arttırmak olarak tanıtmıştır (Kara ve Öz, 2016:174).
3. Çok Uluslu Şirketlerin Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımı Yöntemleri

Çok uluslu şirketler, ülkelerin vergi gelirlerini matrah aşındırma ve kâr aktarımı yoluyla azaltmanın bir çok yolunu
denemektedirler. Aşağıda ana başlıklar halinde hangi yollarla matrah aşındırma ve kâr aktarımı yoluna gittikleri
açıklanmıştır.
3.1. Transfer Fiyatlandırması ile Örtülü Kazanç Dağıtımı

Şirketlerin esas amaçlarının kâr elde etmek olduğu ve elde ettikleri kârların bir kısmını ortaklarına kâr payı olarak
ortaklarına dağıttıkları bilinmektedir. Ortaklara dağıtılan kâr payları Gelir Vergisi kesintisine tabidir. Ancak bazı
şirketler, kazançlarını kâr payı olarak değil, transfer fiyatlandırması yoluyla aktararak vergiden kaçınmaktadır.
Transfer fiyatlandırması, ilişkili kişiler arasında yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanan fiyat
olarak tanımlanmaktadır. Örtülü kazanç dağıtımı ise, kurumda elde edilen kazancın vergilendirilmeden kurum
dışına çıkarılması olarak ifade edilmektedir (GİB, 2010:2). Böylece transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç
dağıtımı, ilişkili taraflar arasındaki mal ve/veya hizmet alım satımlarında fiyatın emsallerinden farklı tespit
edilmesi suretiyle vergi matrahının aşındırılması ve kurum kazançlarının vergilendirilmeden ortaklara aktarılması
406
olarak ifade edilebilir. Transfer fiyatlandırması aynı şirkete bağlı bölümler arasında yapılabildiği gibi, şirketler
grubu içerisindeki şirketler arasında da söz konusu olabilir.
OECD’nin 13 numaralı BEPS Eylem Planı “Transfer Fiyatlandırmasında Belgelendirme ve Ülke Bazlı
Raporlama” olarak adlandırılmaktadır. Buna göre, her bir grup şirketinin geliri, kârı, ödediği vergileri, tescil
edilmiş sermayesi, geçmiş yıl kârları, çalışan sayısı, maddî duran varlıkları ve ana faaliyet bilgileri standart olarak
belirlenen tablolar vasıtasıyla vergi idaresine bildirilmelidir. Böylece sağlanan bilgilerle şeffaflığın artırılmasıyla
BEPS sorununun çözülmesine önemli ölçüde katkı sağlanacağı ifade edilmektedir.
3.2. Vergi Cennetleri Yoluyla Vergiden Kaçınma

OECD tarafından vergi cennetleri;
1. Mukim olmayanlar için vergi oranlarının çok düşük veya sıfır olduğu,
2. Etkin bir gizlilikle diğer ülkelerle etkili bilgi alış verişinin olmadığı,
3. Yasal ve idari düzenlemeler ve işlemlerde şeffaflığın bulunmadığı,
4. Önemli bir üretim faaliyeti olmadığı halde vergisel amaçlarla bulunulduğu,
ülke veya bölgeler olarak tarif edilmektedir. (OECD, 1998; Karakurt, 2016, Alıcı,2016:3).
Vergi cenneti olarak adlandırılan bir yeri diğer ülke veya bölgelerden ayırt eden başlıca dört özellik vardır. Bu
özelliklerden birincisi; mükelleflere yüksek seviyede vergi avantajı sağlamasıdır. Bu avantajı da, diğer ülkelerde
bulunan vergi kalemlerini kendi mevzuatlarına dahil etmemek, dahil ettiyse de bu vergileri pratikte uygulamamak,
uyguluyorsa da bu vergileri çok düşük oranlarda tutmak şeklinde sağlamaktadır. İkinci özellik, vergi cennetlerinin
diğer ülkelerle bilgi paylaşımı ve işbirliğinde çok istekli olmaması ve hatta çoğu zaman direnmesidir Üçüncü
olarak, vergi cennetleri olarak ifade edilen bölgelerde mevzuat katı olmadığı gibi şeffaf da değildir. Son olarak,
vergi cennetlerinde gerçek anlamda bir üretim faaliyetinin olmamasıdır. Fazla sayıda çok uluslu şirketin
iştiraklerinin sadece adresleri (üretim faaliyetleri değil) vergi cennetlerinde yer almaktadır (Alıcı, 2016:4).
Vergi cennetleri yoluyla ortaya çıkan vergi kayıplarını önlemek amacıyla 2013 yılının Eylül ayında G20, OECD
tarafından hazırlanan bilgi değişimi ile ilgili küresel model teklifini kabul etmiştir. Bu model ile birlikte devletlere
vergi cennetlerine aktarılan fonları takip edip araştırma imkanı verilmektedir.2016 yılı itibariyle, 100’den fazla
ülke otomatik bilgi değişimi yapma taahhüdünde bulunmuştur.(OECD, 2016). AB, 1 Ocak 2017’den itibaren
finansal hesap bilgilerinin otomatik değişimine başlayacağı taahhüdünde bulunmuştur.
3.3. E-Ticaretin Vergilendirilmesi

İnternet teknolojisinin gelişmesi ile birlikte dijital ekonominin hacmi de çok önemli gelişme göstermiştir. Dijital
ekonomi iş modellerini ve iş yapma yöntemlerini önemli ölçüde değişikliğe uğratmıştır. Dijital ekonomi hacminde
ortaya çıkan çok büyük artış çeşitli nedenlerle ülkelerin vergi gelirlerine aynı oranda yansımamıştır. OECD
tarafından yayınlanan raporda belirtildiği gibi, dijital ekonominin vergilendirilmesi için ülkelerin elinde çok sınırlı
sayıda enstrüman bulunmakta ve dijital ekonominin vergilendirilmesine ilişkin bilgi birikimi ve yasal
düzenlemeler pek çok ülkede bulunmamaktadır (Biçer ve Erginay, 2015:57). Dijital ekonomi aynı zamanda reel
ekonominin bir parçasıdır. Bu nedenle sadece dijital ekonomiye yönelik bir vergi rejimi mümkün olamamakta,
vergi rejiminin bir bütün olarak tüm ekonomiyi kapsaması gerekmektedir. Elektronik ticaret yoluyla elde edilen
kazançların vergilendirilmesinde sınırların kesin olarak belirlenememesi nedeniyle önemli ölçüde vergi kayıpları
söz konusu olabilmektedir. Özellikle daimi işyeri sınırlarının tespitinde kesin kuralların bulunmaması nedeniyle
ortaya çıkan vergi kayıplarını önlemek amacıyla OECD Model Vergi Anlaşmasında değişikliğe gidilmesi yoluna
gidilmiştir. Ayrıca yeni ekonominin iş modellerinde işletmelerin başka ülkelerde fiziki olarak hiçbir varlık
göstermeden çok büyük oranda ekonomik aktivitede bulunabilmektedirler. Bu durum işletmelere büyük avantaj
sağlamasına rağmen, ekonomik aktivitelerin vergilendirmesini de bir o kadar güçleştirmektedir.
Vergiyi doğran olayın doğru tespit edilmesinin vergilendirme açısından önemi büyüktür. Çünkü devletin vergi
alacağı vergiyi doğuran olayla başlamaktadır (Tosuner ve Arıkan, 2015:76). Devletlerin dijital ekonomiden vergi
alabilmesi her şeyden önce devletler arasında güçlü bir işbirliğinin varlığını gerektirir. Bu işbirliği sağlanamadığı
takdirde dijital ekonomiden vergi alınması güçleşecek ve bu durum işletmeler arasında eşitsizliğe ve haksız
rekabete yol açacaktır.
BEPS eylem planında dijital ekonomi ile ilgili olarak aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur: (Tosun, 216:89)
- Dijital ekonomi konusu BEPS raporunun diğer konuları ile bir bütündür. Bu yüzden dijital ekonomi planı
ve diğer konular birbirleriyle örtüşecek şekilde tamamlanmalıdır.
- Transfer fiyatlandırması rehberinde ilgili değişiklikler yapılmalıdır.
- Denetim altında tutulan yabancı işletmenin kar oranına ilişkin norm ve kriterlerde dijital iktisadi modelin
vergiye tabi tutulmasında belirebilecek problemleri giderici revizyonların hayata geçirilmesi gerekir.
-
3.4. Tercihli Vergi Rejimleri
Vergi oranlarının çok düşük olduğu veya vergi oranları yüksek görünmekle birlikte çeşitli yöntemlerle matrahın
düşük gösterilmesi yoluyla hesaplanan v
407
erginin çok düşük olduğu durumlarda tercihli vergi rejimlerinden bahsedilebilir. Tercihli vergi rejimlerini vergi
cennetlerinden ayıran en önemli unsur gerçek bir ekonomik faaliyetin yürütülüp yürütülmediğidir. Eğer gerçek bir
ekonomik faaliyet yürütülürken vergi farklılıklarına duyarlı sermaye yatırımları söz konusu oluyorsa tercihli vergi
rejimlerinden bahsedilir. Ancak gerçek bir ekonomik faaliyet yürütülmeyip her şeyin kağıt üstünde gösterilip
vergiden kaçınılan durumlarda vergi cennetinden söz edilebilir.
Genel olarak tercihli vergi rejimlerinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: (OECD, 1998)
- Çeşitli muafiyet ve istisnalarla vergi oranının çok düşük veya sıfır olarak tespit edilmesi
- Vergi uygulamalarında şeffaflığın bulunmaması
- Gerçek anlamda tam bir bilgilendirmenin yapılmaması
- Rejim içinde serbest vergi bölgelerinin oluşturulması
-
4. BEPS Eylem Planı ile Vergi Kayıpları İçin Geliştirilen Eylem Planları
BEPS eylem planı ile birlikte bir takvime bağlı olarak gerçekleştirilecek hedefler ve bu hedeflere ulaşabilmek için
öngörülen çalışmalar aşağıda tablo halinde sunulmuştur.
Tablo 1. BEPS Eylem Planı ve Öngörülen Çalışmalar

EYLEM ÖNGÖRÜLEN ÇALIŞMA
Dijital ekonomiden kaynaklanan sorunlar ve bu

1. Eylem: Dijital ekonomiye ilişkin vergisel sorunları doğrudan ve dolaylı vergileme açısından
sorunları tespit etme bütünsel bir yaklaşım ile çözümlemek için alınacak
önlemleri belirten bir rapor hazırlamak
2. Eylem: Ülke mevzuatları arasındaki farklılıklar OECD Model Vergi Anlaşmasında değişiklikler yapmak,
üzerine kurulu hibrid düzenlemelerin etkilerini Muafiyet ya da ödeyicinin vergi matrahından indirilebilir
ortadan kaldırma giderlerinin tanınmamasını önleyen ulusal kanun
hükümlerinin oluşturulması, alıcı tarafından gelir içinde
gösterilemeyen ödemelerin indirimini önleyen ulusal
kanun hükümlerinin oluşturulması, muafiyet ya da
ödeyicinin vergi matrahından indirilebilir giderlerinin
tanınmamasını önleyen ulusal kanun hükümlerinin
oluşturulması
3. Eylem: Kontrol edilen yabancı kurum kazancı Yerel mevzuatın hazırlanmasında ilgili ülkelere
rejimlerini güçlendirme tavsiyelerde bulunmak. Bu doğrultuda, BEPS konusunda
endişeleri artıran diğer bir husus, faiz ve diğer finansal
ödemelerin önemli bir kısmının indirim konusun
yapılabilmesidir. Faiz giderinin indirilebilmesi hem ülke
içine hem de ülke dışına doğru olan yatırımlarda çifte
vergilendirmemeye sebebiyet verebilmektedir
4. Eylem: Faiz ödemelerinin gider olarak indirimi ve Aşırı faiz indirimi sağlamak ya da muafiyet, ertelenmiş
diğer mali ödemeler sonucu oluşan matrah kaybını gelir ve diğer mali ödemeleri finanse etmek için ilişkili
sınırlandırma taraf ve üçüncü taraf borcunun kullanılması şeklinde,
faiz giderlerinden yararlanarak matrah aşınmasını
önleyici kuralların tasarımı konusunda tavsiyeler
geliştirilmelidir. Yerel mevzuatın hazırlanmasında ilgili
ülkelere tavsiyelerde bulunmak.
OECD Transfer Fiyatlandırması Rehberinde
değişiklikler yapmak
5. Eylem: Şeffaflık ve ticari ve finansal işlemlerde OECD üye ülkelerinin mevcut rejimlerinin gözden
özün önceliği ilkesini dikkate alarak zararlı vergi geçirilmesini tamamlamak. OECD üyesi olmayan
uygulamaları ile daha etkin mücadele etme ülkelerin katılımını artıran stratejiler geliştirmek (2.
Aşama) (1. Aşama)
Mevcut kriterleri gözden geçirmek. Mevcut kurallar pek
çok durumda iyi işlemekle birlikte, bu kuralların ikiden
fazla ülke arasında gerçekleşen ve tamamen global değer
zinciri ile ilgili işlemlerden kaynaklanan matrah
aşındırma ve kar aktarımını önlemek için yeniden
uyarlanması gerekmektedir (3. Aşama)
408
6. Eylem: Anlaşmaların kötüye kullanımının Daimi işyeri kavramının tanımı suiistimalleri önleyecek
engellenmesi şekilde güncellenmelidir. Birçok ülkede daimi işyeri
kavramına ilişkin anlaşma kurallarının yorumu, yabancı
girişimlere ait malların, bu girişimcilerin başka bir
ülkede faaliyet gösteren yerel birimlerine vergiye tabi
satış kazancı bırakmadan transfer edilmesini mümkün
kılan satış sözleşmelerinin yapılmasına olanak
tanımaktadır.
Yerel mevzuatın hazırlanmasında ilgili ülkelere
tavsiyelerde bulunmak
7. Eylem: Daimi işyeri (permanentestablishment)
statüsünden yapay olarak kaçınılmasını engelleme Bu eylem kapsamında önem arz eden konu, transfer
fiyatlandırması ve emsallerine uygunluk ilkesinin
uygulanmasıdır.
8. Eylem: Transfer fiyatlandırması kurallarının, gayri OECD Transfer Fiyatlandırması Rehberinde ve
maddi varlıklar yoluyla yaratılan değer ile uyumlu muhtemelen OECD Model Vergi Anlaşmasında
sonuçlar vermesini sağlama değişiklikler yapmak (1. Aşama)
Gayri maddi varlıkların grup üyeleri arasında hareket
etmesi suretiyle matrah aşındırma ve kar aktarımını
önleyecek kurallar geliştirilmelidir.
9. Eylem: Transfer fiyatlandırması kurallarının, risk
ve sermaye transferi yoluyla yaratılan değer ile Bu eylem kapsamında, grup üyeleri arasında risk
uyumlu sonuçlar vermesini sağlama unsurunun transfer edilmesi ya da fazla sermayenin
tahsisi yoluyla oluşan matrah aşındırma ve kar
aktarımının önlenmesine yönelik kuralların
geliştirilmesi amaçlanmaktadır
10. Eylem: Transfer fiyatlandırması kurallarının, BEPS’in önlenmesi, şeffaflığın farklı düzeylerde
diğer yüksek riskli işlemler yoluyla yaratılan değer sağlanmasını gerekli kılmaktadır. Şeffaflık konusu ile
ile uyumlu sonuçlar vermesini sağlama ilgili olarak Vergisel Amaçlar İçin Şeffaflık ve Bilgi
Değişimi Global Forumu kapsamında ilerlemeler
sağlanmıştır. Ancak konunun daha global ve bütüncül
bir yaklaşım ile ele alınması önem arz etmektedir.
BEPS ile ilgili veri toplama yöntemleri geliştirilmelidir.
Mükellefler, vergi planlama stratejileri ile ilgili önemli
bilgileri kamuya açıklamalı ve transfer fiyatlandırması
belgelendirme koşulları daha az külfetli ve hedef odaklı
olmalıdır
11. Eylem: Matrahın aşındırılması ve karın Bu eylem, BEPS’in ekonomik etki ve ölçek
aktarılma- sına ilişkin verilerin toplanması ve analizi göstergelerine ilişkin öneriler geliştirmeyi ve BEPS ile
ile bunları tespit etmek için gerekli yöntemleri ifade edilen tüm eylemlere yönelik ekonomik etki ve
belirleme etkinlik analizlerinin yapılması ve değerlendirilmesine
yönelik araçlar sağlamayı amaçlamaktadır
12. Eylem: Mükelleflere agresif vergi planlamaları

hakkında bildirimde bulunma zorunluluğu getirme Bu eylem, mükelleflerin BEPS’e yol açan agresif vergi
planlama işlemleri ya da düzenlemelerinin yine bu
mükellefler tarafından vergi idarelerine zorunlu olarak
bildirilmesi yönünde kuralların tasarlanmasını
amaçlamaktadır.
13. Eylem: Transfer Fiyatlandırma Bu eylem, işletmelerin uyum maliyetlerini göz önünde
Dokümantasyonunun Yeniden İncelenmesi bulundurmak suretiyle, vergi idaresinin şeffaflığını
artırmak için transfer fiyatlandırması
belgelendirmeleriyle ilgili kuralların geliştirilmesini
amaçlamaktadır. Bu doğrultuda geliştirilecek kurallar,
çok uluslu şirketlerin ilgili hükümetlere belirli bir
şablona göre gelir, ekonomik faaliyet ve ülkeler arasında
ödenen vergilerin global tahsisi ile ilgili ihtiyaç duyulan
tüm bilgileri vermelerini gerektirecektir.
409
14. Eylem: Vergisel uyuşmazlıkların çözümünde

kullanılan mekanizmaları (Karşılıklı anlaşma usulü Bu eylem, ülkelerin Karşılıklı Anlaşma Usulü (MAP)
ve tahkime başvurma) daha etkin hale getirme kapsamında, çoğu anlaşmadaki arbitraj hükümlerinin
eksikliği de dahil olmak üzere, vergi anlaşmalarıyla ilgili
ihtilafların çözümüne yönelik engelleri ortadan kaldırma
amacını taşımaktadır. BEPS Eylem Planı
çalışmalarından kaynaklanan önlemlerin uygulanması
için yenilikçi yollar üzerinde düşünülmesi
gerekmektedir.
Bu eylem ile BEPS çalışmaları doğrultusunda
15. Eylem: Çok taraflı bir enstrüman geliştirme geliştirilecek önlem ve kuralları uygulamak
maksadıyla, çok taraflı bir araç geliştirmeye yönelik
vergi ve uluslararası vergi kanunu konularının ülkeler
tarafından incelenmesi ve ikili vergi anlaşmalarının
iyileştirilmesi amaçlanmaktadır.
Çok taraflı bir enstrüman geliştirmek (2. Aşa- ma)
Kaynak: (Saraçoğlu, 2015:81-82), (OECD2013), (Birinci ve Eser, 2017:453-457)

BEPS eylem planlarıyla üç temel hedefe ulaşılmaya çalışılmaktadır. Bunlar (Owens, 2015: 8);
 Vergi matrahının ülkeler arasında daha adil bir şekilde paylaşılması,
 Özellikle vergi cennetlerini kullanan çok uluslu şirketlerin neden olduğu uyumsuzluğun etkisini ortadan
kaldırma,
 OECD’nin son 50 yıldır üzerinde çalıştığı bu konuda kuralları güncellemektir.
Tablo 2. BEPS Eylem Planının Üç Temel Ayağı

Uyum Özün Önceliği Şeffaflık
Hibrit Uyuşmazlıklar Vergi anlaşmaları kullanılarak BEPS ölçümünün takip edilmesi
vergiden kaçınmanın önlenmesi
Kontrol edilen yabancı kurum Yapay işyeri uygulamalarından Zorunlu beyan kuralları
kazancı kurallarının kaçınma
güçlendirilmesi
Faiz indirimlerinin Transfer fiyatlarının yaratılan Transfer fiyatlandırma
sınırlandırılması değer, risk ve sermaye ile uyumlu
olması
Zararlı vergi uygulamalarıyla Ülke bazında raporlama
mücadele
Uyuşmazlıkların çözümü
Kaynak: Diclehan, 2016:152
Tablo 2’de açıkça belirtildiği üzere BEPS eylem planı esas olarak; ülkeler arasındaki mevzuat farklılıklarını
mümkün olduğu kadar uyumlaştırmak, işlemlerin biçimsel yönünde ziyade özünü dikkate almak ve gerekli
bilgileri açık ve şeffaf bir şekilde yer aldığı ülke bazında raporların yapılması ilkeleri üzerine kurulmuştur.
5. Sonuç
Globalleşme ile birlikte etki alanını son derece artıran çok uluslu şirketler aynı zamanda farklı ülkelerde elde
ettikleri gelirler üzerinden ödeyecekleri vergileri de düşürmek için birçok yola başvurmaktadırlar. Bazı ülkeler de
Sermaye ihtiyacı ve başka nedenlerle çok uluslu şirketlerin bu arzularını gerçekleştirmesine yardımcı olacak
mevzuat düzenlemelerine gitmektedirler. Yabancı sermayeyi kendi ülkelerine çekmek için vergi oranlarını
düşürmeleri veya bazı gelirlerden hiç vergi almama yoluna gitmeleri ile birlikte birçok ülkenin vergi gelirlerinde
önemli miktarda azalma meydana gelmektedir. Ayrıca 2008 yılında başlayan küresel ekonomik kriz ile birlikte
ülkelerin kaynak ihtiyaçları artmış ve bu ihtiyacın bir kısmını vergi kayıplarının önlenmesi yoluyla karşılanmaya
çalışılmıştır. Küreselleşmenin ve ekonomik krizin vergi sistemleri üzerinde yarattığı matrah azaltıcı etkilerini
önlemek amacıyla G20 ve OECD ortak bir inisiyatif geliştirmişlerdir. OECD vergi gelirlerindeki azalmanın önüne
geçmek amacıyla uzun süren çalışmalar sonucunda bir eylem planı hazırlamış ve hazırlanan bu plan G20 liderler
zirvesinde kabul edilmiştir. Bu plan ile birlikte; ülkelerarası işbirliği ile mevzuatların güncellenmesiyle
farklılıklarının azaltılması, kavramların yeniden tanımlanması, belge sunma yükümlülüklerinin yerine getirilmesi,
şeffaflığın sağlanması gibi tavsiyelerde bulunulmuştur. Her ne kadar bu eylem planı tavsiye niteliğinde olsa da,
eylem planına uymayan ülkelerin dolaylı olarak baskı altına alınacağı açıktır. BEPS eylem planı esas olarak
gelişmiş ülkeler tarafından geliştirilmiş ve bütün ülkelere uymaları yönünde tavsiyelerde bulunulan bir plandır.
Planın başarıyla uygulanması halinde katılım sağlayan tüm ülkelerin vergi gelirlerini artırmaları yönünde
410
faydalanmaları mümkündür. Planın başarılı olması için yapılacak çalışmalarda, gelişmekte olan ülkelerin görüşleri
ve sivil toplum ve iş dünyasının da çıkarları dikkate alınmalı, bunun için uygun yöntemlerin hayata geçirilmesi
gerekir.
KAYNAKÇA
Alıcı, A. 2016, Vergi Cennetleri Tarih mi Oluyor? SPK Araştırma Raporu, 2016.
Biçer, R. Ve Erginay M., “OECD Matrahın Aşındırılması ve Kârın Aktarılması Eylem Planı ve Türkiye’ye
Etkileri”, Vergi Sorunları Dergisi, S.236, pp.54-68
Birinci N., Eser L, 2017. Vergi Kayıp ve Kaçaklarıyla Mücadelede BEPS Eylem Planı ve Değerlendirilmesi,
Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Eylül 2017, Cilt:3, Sayı:3, ss.447-459.
Diclehan, Başak (2016), “Matrah Aşındırma Yoluyla Kar Aktarımı ve Türkiye Uygulamaları”,
https://home.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/ 2016/06/tr-sorumlu-vergicilik-basak-diclehan.pdf, 10.10.2018
Miller, Helen and Thomas Pope, (2016), “Corporate Tax Avoidance: Tackling Base Erosion and Profit Shifting”,
Institute for Fiscal Studies, p.169-200.
OECD (1998), Harmful tax competition: an emerging global issue, OECD Publishing, 80 p.
http://www.oecd.org/tax/transparency/44430243.pdf
OECD (2013), “Action Plan on Base Erosion and Profit Shifting”, OECD Publishing,
http://dx.doi.org/10.1787/9789264202719-en, 11.07.2018
OECD (2016), OECD work on taxation, 2016-17, OECD Publishing, 44 p. https://www.oecd.org/tax/centre-for-
tax-policy-and-administration-brochure.pdf
Owens, Jeffrey (2015), “Tax Transparency and BEPS”, http://epub.wu.ac.at/5096/1/36%2
D162%2D1%2DPB.pdf, 5-14, 15.07.2018
Sharma, Priyesh and Siddharth Dang, (2011), “Myth and Reality of the Imbricating Concepts of Tax Avoidance
and Evasion”, Journal of Accounting and Taxation, Volume:3, Issue: 3, p.40-46.
Stiglitz, J., (2013), A tax system stacked against the 99 percent, The New York Times, April 14, 2013,
http://opinionator.blogs.nytimes.com/2013/04/14/a-tax-system-stacked-against-the-99-percent/ (Erişim Tarihi:
15.09.2018)
Tosun, Gamze. (2016), Zararlı Vergi Rekabeti Kapsamında Vergi Matrahı Aşındırması Ve Sınır Ötesi Kar
Aktarımı Uygulamalarının Değerlendirilmesi. Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi.
Tosuner, M., Arıkan Z., (2005). Vergi Usul Hukuku, İzmir, 2005.
411
Volume 3 (2018), 412-415
DENETİM FAALİYETLERİNDE GÜNCEL YAKLAŞIM: DENETİM VE BİLGİ

TEKNOLOJİLERİNİN ENTEGRASYONU
Cevdet KIZIL1, Erdal YILMAZ2, Tunay ASLAN3
1İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi

2Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Turizm Fakültesi
3Siirt Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Özet- Denetim, yönetimin amaçları doğrultusunda planlanan ve yapılması beklenen işlemlerin yapılma sürecinin kontrol
edilmesi, yapılmış olan faaliyetlerin ne ölçüde hatasız, etkili ve verimli gerçekleştiğini; yapılmadığı takdirde nedeninin
belirlenmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Denetim dış denetim (bağımsız denetim) ve iç denetim olarak ikiye ayrılmaktadır.
Mali tabloların güvenilirliğini tarafsız olarak belirleyen ve raporlaştıran işlem bağımsız denetim (dış denetim) olarak
adlandırılmaktadır. Bunun yanında iç denetim ise, amaç ve içerik itibariyle diğer denetim türlerinden farklıdır. Örgüt ile ilgili
ve örgütün iç yapısı hakkında yapılan bütün denetimler iç denetimin konusudur. İç denetim sadece bir örgütün mali işleriyle
ilişkisi değildir ve örgütte var olan olayların finansal boyutlarını kapsamaz. Günümüzde, teknolojinin ulaştığı son nokta ile
artık geleneksel denetim işletmeler için beklenen fayda ve katma değeri yaratamamaktadır. Denetim faaliyetlerinde güncel
yaklaşım, denetim ve bilgi teknolojilerinin entegrasyonudur. Bir kurumda iç kontrol sistemi ve mekanizmasının etkin çalışması
oluşacak denetim riskini azaltmaktadır. Aynı şekilde bir kurumda iç kontrol sistemi ve mekanizması zayıf olduğu ölçüde de
denetim riski o derece artmaktadır. Denetim faaliyetleri kapsamında denetim ve bilgi teknolojilerinin entegrasyonu ise,
bütünleşik bir denetim sağladığından modern işletmecilik açısından günümüzde bir gereklilik halini almıştır.
Anahtar Kelimeler- Muhasebe, Denetim, Finans, Teknoloji, Bilgi Teknolojileri

Jel Sınıflandırması: M40, M41, M42
CONTEMPORARY APPROACH IN AUDITING OPERATIONS: INTEGRATION OF

AUDITING AND INFORMATION TECHNOLOGIES
Abstract- Auditing is controlling the completion process of planned and expected tasks set by the business management,
observing their error rates, effectiveness and efficiency and if these tasks are not completed, determining the related reasons
behind failures. Auditing is analyzed under two main categories, which are external auditing (independent auditing) and internal
auditing. External auditing (independent auditing) is related with determining and reporting the reliability level of financial
statements objectively. However, internal auditing is different from other auditing types by aim and content. All auditing
operations run about the business and its internal structure are subject to internal auditing. Internal auditing is not only related
to financial issues of the business and it does not only cover the financial events of an organization. Today, traditional auditing
can not create the desired benefit and value-added for businesses, when the recent level of technology is considered. The
contemporary approach in auditing operations is the integreation of auditing and information technologies. An efficient internal
controls system and mechanism in an organization lowers the auditing risk. On the other hand, a weak internal controls system
and mechanism in an organization highers the auditing risk. Since the integration of auditing and information technologies in
the context of auditing process ensures a complete auditing, it has become a necessity in terms of modern management.
Keywords- Accounting, Auditing, Finance, Technology, Information Technologies

Jel Classification: M40, M41, M42
1 Doç.Dr., SMMM, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, İşletme Bölümü, E-Posta: cevdetkizil@yahoo.com, ORCID:
0000-0003-0196-2386
2 Doç.Dr., Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Turizm Fakültesi, Turizm İşletmeciliği Bölümü, E-Posta: eyilmaz@omu.edu.tr, ORCID:
0000-0003-0196-2386
3 Dr. Öğretim Üyesi, SMMM, Siirt Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, E-Posta: tunay_aslan@hotmail.com
412
Kızıl vd., DENETİM FAALİYETLERİNDE GÜNCEL YAKLAŞIM: DENETİM VE BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN
ENTEGRASYONU, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
1. BİLGİ TEKNOLOJİSİ
Gelişen ekonomik koşullar, günümüz işletmelerinin faaliyet gösterdikleri çevrelerin oldukça karmaşık hale gelmesine ve
işletmelerin bilgi değerlendirme ve işleme kapasitelerinin zorlanmasına neden olmuştur. Bu değişim neticesinde, örgütlerin
çoğalan bilgi ihtiyacını karşılamak üzere bilgi teknolojisinin dönüşüm birimi olarak görev aldığı donanımlarla desteklenen
bilgi sistemleri işletmelerde hızla yer almaya başlamıştır. Bu teknolojinin temel çıktısı bilgi olduğuna göre, öncelikle bu
kavramın kısaca açıklanmasında yarar vardır.
1.1 Bilgi Kavramı

Bilgi kavramı, 15. yüzyıldan beri tartışılmakla beraber, gerçek anlamsal oluşumu 20. yüzyılın başlarında 1911 de Frederic
Taylor’ un ve 1918 de Carl Pearson’ın çalışmaları ile şekillenmiştir (Bakopoulus, 1985).
Voich, Mottice ve Shrode, bilgiyi verilerin dönüşümünü sağlayan sürecin bir çıktısı olarak tanımlamaktadır. Yazarlara
göre veri, gözlemler, deneyler, faaliyetler ve geçmiş olayların incelenmesi sonucu ortaya çıkan bilgi potansiyelidir. Bu veriler
ancak bir takım işlemlerden geçirildikten sonra bilgi haline gelir. Diğer bir değişle, bu dönüşüm süreci sonucunda tek başına
belli bir anlam taşımayan veriler bir anlam taşır hale dönüştürülmektedir. Dolayısıyla, veriyi ham bilgi olarak tanımlamak
doğru olacaktır (Voich, Mottice ve Shrode, 1975).
Robey ve Galbraith ise örgütsel anlamda bilgiyi, belirsizliğin zıt anlamlısı olarak tanımlamaktadırlar. Bu tanımlamanın
altındaki sebep, bilginin bir görevi yerine getirmesi sırasında, kararlara ilişkin faktörlerdeki belirsizliği azaltması ve karar
sürecini etkilemesidir. Bilginin bu noktada iki temel özelliğine dikkat çekilmektedir. Bunlardan ilki, bilgilerin ana kaynağı
niteliğine sahip verilerin salt olarak bir anlam ifade etmemesidir. Bu verilerin bilgi haline gelebilmesi için işlenmesi
gerekmektedir. İkincisi ise, oluşturulan bilginin, kararlara yönelik unsurlardaki belirsizliği azaltması ve belli bir davranış
değişikliğine neden olması olarak ifade edilmektedir (Robey, 1982; Galbraith, 1977).
1.2 Teknoloji Kavramı

Teknoloji kavramının, 1950’de önem kazanmaya başlamasıyla birlikte çeşitli teknoloji tanımlarının yapıldığı
görülmektedir. Örneğin Woodward, teknolojiyi üretim yönetim süreçleri olarak tanımlarken (Woodward, 1965), Perrow
teknoloji bireyin mekanik araç ve gereçlerin yardımıyla ya da yardımı olmaksızın herhangi bir nesnede bir takım değişiklikler
yapması olarak görmektedir (Perrow, 1970). Kısaca, teknoloji girdilerin çıktılara dönüştürülmesinde kullanılan teknikler ve
süreçlerdir. Bu girdiler materyal veya bilgi şeklinde olabilir.
Sunulan bilgi ve teknoloji tanımlarına dayanılarak bilgi teknolojisi, elde edilen verilerin bilgiye dönüştürülmesi sürecinde
yararlanılan yöntemler ve süreçler olarak ifade edilebilir. Bakopoulos (1975), bilgi teknolojisini verilerin işlenmesi,
derlenmesi ve iletilmesi amacıyla kullanılan teknik donanımlar ve yazılımlar olarak tanımlamaktadır (Bakopoulos, 1975).
Khandwalla, bilgi teknolojisinin bilgisel girdilerin bilgisel çıktılara dönüşmesinde kullanılan mekanik araçlar olduğunu
belirtmektedir (Khandwalla, 1977). Kroenke ise, bilgi teknolojisi için temel amacın, örgütün bilgiyi işleme yeterliliğini
arttırarak, karar verme aşamasının gerçekçiliğini yükseltmek olduğunu belirtmektedir (Kroenke, 1989). Pfeffer ise benzer
biçimde bilgi teknolojisini, örgütün denetim ve yönetiminde olası değişikliklere yol göstermek üzere, kişilerin bilgi işleme
kapasitelerini geliştiren bir teknoloji olarak tanımlamaktadır (Pfeffer, 1978).
2. DENETİM
Aydın, denetlemeyi, yönetimin amaçları doğrultusunda planlanan ve yapılması beklenen işlemlerin yapılma sürecinin
kontrol edilmesi, yapılmış olan faaliyetlerin ne ölçüde hatasız, etkili ve verimli gerçekleştiğini; yapılmadığı takdirde nedeninin
belirlenmesi şeklinde tanımlamaktadır (Aydın, 2001). Denetleme, yönetme faktörünün tamamlayıcısı olma işlevini
görmektedir. İstenilen bir durum ya da görevi, talep edilen şekle uygun olarak, gerçekleştirmeye yardımcı olmaktadır.
Denetleme aracılığı ile yapılmasında sakınca olan ve hata görülen işlemler engellenebilmektedir. Bunun yanı sıra, denetleme,
beklenen amaçların planlanan doğrultuda gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Ek olarak, denetleme, işlerin kabul edilen biçime,
verilen görev ve talimatlara, belirlenen aşamalara uygun olarak yürütülmesinde önemli bir katkı oluşturmaktadır. Denetlemenin
amacı, düzeltme noktasında hataları ortaya çıkarmak ve meydana gelen hataların tekrar sürece intikal etmesini engellemektedir.
Denetleme, belirlenen düzeltme önlemlerinin dikkate alınmasını zorunlu hale getirmektedir (Eryılmaz, 2000).
Düzeltici bir fonksiyon olan denetimin temel amacı işletmenin planlarının gerçekleşmesidir. Kontrol sistemi planı
etkilediği gibi, plan da denetimi etkiler. Kontrolün gerçekleşebilmesi için önceden belirlenmiş bir hedefin, düzenlemenin ve
bu düzenleme doğrultusunda ilke edinilmiş bir politikanın olması gerekmektedir. Bu aşamalardan sonra, belirlenen hedef, plan
ve politikaya göre faaliyetin sonuçları alınır, faaliyetin sonuçlarını almak aynı zamanda meydana gelen iş başarısını
gözlemlemektir. Var olan iş başarısı ile faaliyetin öncesinde hedeflenen düzenlemeler karşılaştırılır ve sonuca göre alınması
uygun görülen önlemler alınır (Özalp, 2010).
Saruhan ve Yıldız, kontrol mekanizmasının ilkelerini aşağıdaki gibi sıralamaktadır: (Saruhan ve Yıldız, 2009)
• Kontrol bir hedefe ve belirlenen planlara dayanmalıdır. Burada kontrol edilen unsur, işletme amaçlarını gerçekleştirmek için
yapılan planlara ne kadar uyulup uyulmadığıdır.
• Kontrol mekanizmaları, işletmeye ve kontrol edilen faaliyetlerin ihtiyaçlarına bağlı olarak geliştirilmiştir.
• Kontrol yöntemleri esnek olmalıdır.
• Kontrol, tarafsız, uygun maliyetli, kapsayıcı olmalı ve amaca hizmet etmelidir.
• Kontrol sürecinin sonucunda düzeltici önlemler alınmalıdır. Hatalar ve hataların nedeni tespit edilmelidir.
413
2.1 Dış Denetim (Bağımsız Denetim)

Mali tabloların güvenilirliğini tarafsız olarak belirleyen ve raporlaştıran işlem bağımsız denetim (independent audit) olarak
adlandırılmaktadır (Erdoğan, 2002). Bağımsız denetim, bir işletmenin maliyet tablolarının önceden belirlenmiş kriterlere uygun
olarak düzenlenmesinde, bu tablolarda yer verilen bilgilerin güvenilirliğinde, muhasebe ile ilgili bilgilere yer veren belgelerin
kayıtlara ve kayıtlardaki bilgilerin finansal tablolara doğru yansıtılmasında ve bu aşamalardaki aksaklıkların tespit edilmesinde
önem arz eden denetim türüdür (Acar ve Senal, 2011).
Bağımsız denetim; sadece bir işlem veya faaliyet içeren bir aşama değil, birbirini takip eden işlemler zincirinden oluşmaktadır.
Bu birbiri ardına sıralanan işlemler finansal tabloların güvenilirlik derecesini arttırmada etkilidir (Acar ve Senal, 2011).
Bağımsız denetim faaliyeti sonucunda elde edilen raporlar, işletmenin mali durumunu net ve objektif bir şekilde ortaya
koymaktadır. Böylelikle işletmenin mali durumu şeffaf bir şekilde yansıtılmakta, kamunun aydınlatılması ve hesap verebilirlik
ilkeleri bağımsız denetim mekanizmasının olumlu yansımaları olarak ortaya çıkmaktadır. İlgililer de doğru kararlar almakta;
piyasalarda güven ve istikrar sağlanmaktadır (Ulusoy, 2005).
2.2 İç Denetim
İç denetim, amaç ve içerik itibariyle diğer denetim türlerinden farklıdır. Örgüt ile ilgili ve örgütün iç yapısı hakkında
yapılan bütün denetimler iç denetimin konusudur. İç denetim sadece bir örgütün mali işleriyle ilişkili değildir ve örgütte var
olan olayların finansal boyutlarını kapsamaz (Özer, 1997). Bu nedenle iç denetim, örgütün mali işlerinin yanı sıra yönetimsel
boyutlarını da içermektedir. İdari olarak gerçekleştirilen denetim, faaliyetlerin etkinlik derecesini ve yönetim politikalarının
işlevselliğine odaklanan organizasyon planı, yöntem ve süreçler hakkındadır. Mali denetim ise, var olan şeylerin korunmasında
ve muhasebe kayıtlarının güvenilirliğinin sağlanmasında uygulanacak yöntem ve prosedürlerle ilgili saptanan organizasyon
planını içerir. Mali denetim, kayıt tutma ve raporlama işlemlerinin, faaliyet ve görevlerden ayrı olarak yürütülmesini ve bu
görevlere ilişkin yetki ve sorumlulukların belirlenmesini gerektirir (Committe on Auditing Procedure, 1973). Özel işletmelerde
iç denetim, işletmenin sahip olduğu şeylerin korunmasında, muhasebe verilerinin doğruluk ve düzeninin sağlanmasında, firma
faaliyetlerinde etkinliğin arttırılmasında yöntem ve önlem belirleyen bir niteliğe sahiptir (Committe on Auditing Procedure,
1973).
İç denetimin amacı, bağlı bulunduğu kuruluşun ilkelerine en etkin şekilde, zamanında ve var olan hukuk düzenine uygun
bir biçimde ulaşmaktır. Kuruluş tarafından belirlenen, amaçlara ulaşma noktasında uygulanan yöntemlerin, yapılan faaliyet ve
işlemlerin uygunluğunu, bunların ortalama düzeyde verimliliği, etkinliği ve maliyet ile hizmet kalitesini karşılamadaki
yeterliliğini araştırma ve denetleme, uygun olmayan noktalar varsa tespit etme, düzeltme yöntemlerini belirtmenin yanı sıra,
eğitim ve haberleşme gibi merkez ve taşra arasında köprü kurma, merkezdeki planlama ve düzenleme çalışmalarına katkı
sağlama olarak örneklendirilebilecek hizmetlerin en uygun tarzda yürümesine yardımcı olmaktır (Gündüz, 1974).
3. BİLGİ TEKNOLOJİSİ DENETİMİ

Günümüzde pek çok kurum, işlem ve faaliyetlerini bilgisayar gibi sanal düzenek içeren ortamlarda takip etmektedir.
Ancak, sanal olarak adlandırılan düzeneklerde oluşturulan ve bu ortamlar aracılığı ile işletilen bilgiler her zaman riskli
durumdadır ve denetlenmeleri gerekmektedir. Bilgi teknolojileri veya bilişim sistemleri denetiminin görevi, kurumlarda bilgi
üreten sistemin ve üretilen bilgilerin güvenilirliği ile denetim noktasında gereken bilgilerin yeterliliğinin incelenmesidir. Bu
denetim türü, aynı zamanda kayıt edilen ve depolanan verilerin sürekliliğini ve doğruluğunu değerlendirmeyi de görev
edinmektedir (Aslan, 2010).
Yararlanılan bilgi teknolojileri, bir kurumun belirlenen hedeflere ulaşmasında, kurumun faaliyetlerini ne düzeyde
destekleyebildiğinin ve bilgi teknolojilerinden kaynaklanabilecek risklerin iç kontrol mekanizmalarıyla ne ölçüde kontrol altına
alınabildiğinin anlaşılması hususunda önemlidir. Bu türden değerlendirmelerin yapılması, bilgi teknolojisi iç kontrol ortamının
denetlenmesi ile gerçekleşecektir. Özellikle düzenleyicilerden vatandaşa kadar uzanan oldukça geniş paydaş aralığına sahip
olan kamu kurumlarında, bilgi teknolojilerinin iç kontrollere yüklediği sorumluluk artmakta ve bu mekanizmaların etkinliği
konusundaki hassasiyet yükseliş göstermektedir. Bu durum bilgi teknolojileri denetimine olan ihtiyacı arttırmaktadır. Bir
kurumda iç kontrol sistemi ve mekanizmasının etkin çalışması, oluşacak denetim riskini azaltmaktadır. Aynı şekilde bir
kurumda iç kontrol sistemi mekanizması zayıf olduğu ölçüde de denetim riski o derece artmaktadır (İç Denetim Koordinasyon
Kurulu, 2014).
Bilgi teknolojisi denetimlerinin niteliği, zamanlaması ve içeriği, kuruluş tarafından belirlenen denetim hedefine göre
değişmektedir. Denetim hedefi, mali süreçleri etkileyen bilgi teknolojileri kontrollerinin denetlenmesi, belirli bir konudaki
mevzuata uygunluğun saptanması, bilgi güvenliğinde ortaya çıkabilecek aksaklıkların belirlenmesi, kurumda var olan bilgi
sistemleri performansının değerlendirilmesi ya da diğer özel hususların değerlendirilmesinde varlığını göstermektedir.
Bahsedilen hedefler doğrultusunda bilgi teknolojileri denetimleri tek başına gerçekleştirilebileceği gibi diğer denetim alanları
ile koordine edilebilir ve “bütünleşik denetim” çerçevesinde yürütülebilir (İç Denetim Koordinasyon Kurulu, 2014).
KAYNAKÇA
Acar, D., Senal, S. (2011). Bağımsız Denetim Kalitesinin Arttırılmasında Kamu Gözetim Kurulu’nun Rolü: Bağımsız Denetim
Firmaları Üzerine Bir Araştırma. Muhasebe ve Denetime Bakış, 35, s.33-34.
Arbak, Y. (1993). Örgütlerde Bilgi Teknolojisi Kullanımının Analitik Bir Yaklaşımla İncelenmesi. İzmir.
Aslan, B. (2010). Bir Yönetim Fonksiyonu Olarak İç Denetim. Sayıştay Dergisi, 77, s.77.
414
Aydın, A. H. (2001). Yönetimin fonksiyonları. S. Güney (Yay. Haz.). Yönetim ve organizasyon içinde. Ankara: Nobel, s.76.
Bakopoulus, J. Y. (1985). Toward a More Precise Concept of Information Technology. Indianapolis.
Committe on Auditing Procedure. (1973). Statement On Auditing Standarts. New York:AICPA, s.14.
Erdoğan, M. (2002). Muhasebe Denetim ve Bağımsız Denetimin Gerekliliği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7, s.59.
Eryılmaz, B. (2000). Kamu Yönetimi. İstanbul:Erkam Matbaacılık, s.301.
Galbraith, J. R. (1977). Organization Design. Mass: Addison Wewley.
Galbraith, J.R. (1973). Designing Complex Organizations. Addison - Wesley: Reading, MA
Gündüz, M. N. (1974). Kalkınma için sistemci denetim. Ankara: Kardeş Matbaası, s.63.
İç Denetim Koordinasyon Kurulu. (2014). Kamu Bilgi Teknolojileri Denetimi Rehberi. İç Denetim Koordinasyon Kurulu
Resmi Web Sitesi.
http://www.idkk.gov.tr/SiteDokumanlari/Mevzuat/Ucuncul%20Duzey%20Mevzuat/KamuBTDenetimiRehberi/Kam
uBTDenetimiRehberi.pdf
Khandwalla, P. (1977). Design of Organizations. New York: Harcourt Brace Javanovich Inc.
Köse, Ö. (2007). Türkiye’de ve Dünyada Yüksek Denetim. Ankara:145. Yıl Yayınları.
Kroenke, D. (1989). Management Information Systems. New York: McGraw-Hill.
Özalp, İ. (2010). İşletme yönetimi. Nisan Kitabevi Yayınları, s.292.
Özer, M. (1997). Tek Düzen Muhasebe Sistemi Sermaye Piyasası Mevzuatı ve 3568 Sayılı Kanun Kapsamında Denetim-I.
Perrow, C. (1970). Organizational Analysis: A Sociological View. Wadsworth Publications Co.
Pfeffer, J. (1978). Organizational Design. Illinois: Harlan Davidson.
Robey, D. (1982). Designing Organizations: A Macro Perspective Homewood. Illinois: Richard D. Irwin.
Saruhan, Ş. C., Yıldız, M. L. (2009). Çağdaş Yönetim Bilimi. İstanbul: Beta Basım Yayım, s.271.
Turan, A. H. (2009). Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerde Bilişim Teknolojileri, Örgütsel Rekabetçi Stratejikleri ve
Başarım İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23,ss.108-109.
Turgut Göksu. (2012). Yönetimin Fonksiyonları. Prof. Dr. Turgut Göksu Resmi Web Sitesi.
http://www.turgutgoksu.com/FileUpload/ks7441/File/yonetiminfonksiyonlari12.pdf
Ulusoy, Y. (2006). Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Bağımsız Dış Denetimin Fonksiyonları ve Denetçi Bağımsızlığı. Dokuz
Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7, s.278.
Voich, D., Mottice, J. H., Shrode, A. W. (1957). Information Systems for Operations and Management. Chio: South-Western
Pub, s.3.
Woodward, J. (1965). Industrial Organization: Theory and Practice. Oxford University Press.
415
ISAS 2018-Winter
Studies
Volume 3 (2018), 416-424
Engelliler için Erişilebilirlik Kavramının Kentsel Ergonomi

Neslihan YILDIZ1*
*Corresponding author: neslihan.yildiz@gedik.edu.tr
Özet – Ülkemizde değişen kentleşme olgusunun beraberinde getirdiği sorunların aşılabilmesi için hem yerel hem de ulusal
yönetim mekanizmaları yoğun çaba harcamıştır. Oluşturulan ve uygulanan yönetmelikler ile standartlar; kullanıcı
gereksinimlerini karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Hareket durumları ve gerekli ölçüleri dikkate alınarak belirlenmiş “ortalama
insan” verileri tasarım ölçütü olarak kabul edilemez. Zira aynı toplum içerisinde, yaşamlarını fiziksel çevrede bulunan engeller
sebebiyle istenilen düzeyde devam ettiremeyen farklı fiziksel özelliklere sahip kişiler; yaşlılar, çocuklar ve fiziksel engelli kişiler
de bulunmaktadır.
Kentsel alanların yeniden örgütlenmesi sürecinde, erişilebilirlik kavramı tasarımcıların öncelikleri arasında yer edinmiş ve
fiziksel çevrelerin herkes tarafından erişilebilen ve tam katılım sağlanabilen kent ergonomilerini referans alarak üretilmesi
gerekliliği benimsenmiştir. Bu bağlamda, mevcut kent yapısı ile yapı stoğu arasında iletişim kurarak fiziksel kademelenme
sistemi oluşturan ve kamusal alanın bir parçası olarak değerlendirilen kent meydanları, otoparklar, yaya geçitleri, kaldırımlar,
rampalar, kent mobilyaları vb. kentsel öğelerin ve kentin fiziksel dokusunu tanımlayan diğer tüm yapısal ögelerin erişilebilir
nitelikte olması büyük önem taşımaktadır.
İçerisinde varlığını sürdüren bireylerin temel gereksinimlerine cevap verebildiği ölçüde anlam kazanan kentsel alanların, kentin
sunduğu fiziksel imkânlardan yararlanan herkesin yaşam koşullarına uygun hale getirilmesi hususunda gereken motivasyonu
sağlamak amacıyla gerçekleştirilen araştırmanın sonucunda, ulusal ölçekte geçerliliğini sürdüren yaklaşımlar yasal
düzenlemelerle sentezlenmiş ve engelli bireyler tarafından erişilebilir kent kurgularına yönelik ergonomik gereksinimlerin tespiti
sağlanmıştır. Ayrıca erişilebilir kenti oluşturan unsurların tasarım sürecini ilgilendiren kararlar, ihtiyaç duyulan kullanıcı odaklı
gereklilikler ve uygulama pratikleri içeren çözümler teknik anlatımlarla tanımlı hale getirilmiş ve kentin sunduğu imkânların
engelli bireyler için erişilebilir kılınmasına yönelik ergonomik yaklaşımlar aktarılmıştır.
Anahtar Kelimeler – Engelli, engellilik, ergonomi, kent ergonomisi, erişilebilirlik.
Evaluation of Accessibility Concept for the Handicapped

in the Context of Urban Ergonomics
Abstract – Both local and national administration mechanisms scrabbled to overcome the problems that are carried with the
urbanization fact which is changing in our country. The regulations and standards that are created and implemented are
insufficient to meet the needs of the user. “Average person” data which are designated considering movement abilities and
necessary scales, cannot be accepted as design criterion. Yet, in the same society there are individuals who cannot maintain their
life at the intended level because of the obstacles that are exist in the physical environment, individuals who have different
physical characteristics; elders, children and physically disabled.
In the process of reorganization of urban areas, concept of accessibility has found itself a place among the priorities of designers
and necessity of producing physical environments by taking the city ergonomics as a reference that are accessible by everybody
and everybody can fully participate has been adopted. In this context, city squares, parking lots, crosswalks, sidewalks, ramps,
urban furniture etc. which creates the physical echelonment system by making contact between existing urban structure and
structure stock and which are evaluates as a part of the public space; it is matter for all other structural elements to be accessible
that defines the urban elements and the physical fabric of the city.
Urban areas which have a meaning if they satisfy the fundamental needs of individuals who continue their existence in it, at the
end of the research that is done to provide the necessary motivation regarding to render urban areas to living conditions of all
who uses the physical opportunities that urban offers; approaches that are hold good in national scale has been synthesized with
legal regulations and ergonomic needs for accessible city fictions by disabled individuals has been determined. Also, the
decisions concerning the elements that creates the accessible city, user centered necessities and the solutions that include
application practices has been defined with technical expressions and ergonomic approaches devoted to make the opportunities
that city offers accessible for disabled individuals have been conveyed.
Keywords – Accessibility, disability, disabled, ergonomics, urban ergonomics.
416
Yıldız, Engelliler İçin Erişilebilirlik Kavramının Kentsel Ergonomi Bağlamında Değerlendirilmesi, ISAS Winter 2018, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ kullanımına uygun tasarlanmaması durumunda fiziksel

Kentlerde yaşanabilirlik, kentte yaşayan tüm gruplara eşit kısıtlılık meydana gelmekte ve bireylerin yaşam kalitelerinde
ve adil hizmet vermekle sağlanabilmektedir. Toplumu düşme görülmektedir. Verimlilik sağlanması adına bireyin
oluşturan tüm bireylerin eşit derecede kullanım hakkının içinde yaşadığı kentsel alanda ve kentsel donanımda insanın
olduğu ve herkesin erişimine açık olan alanlar “kamusal alan” antropometrik ölçüleri ve ergonomik özellikleri göz önünde
lardır [1]. Kamusal alanlar, sokaklar, caddeler, bağlantı yolları, bulundurulmalıdır.
geçiş güzergâhları, parklar ve kamusal olarak erişime açık olan Erişilebilirlik ise; bireylerin toplumsal hayata
tüm alanlar olarak tanımlanabilir. Habermas’a göre (1995); katılabilmeleri için fiziksel çevrede tüm antropometrik
kamusal alanın en önemli özelliği tüm bireylere açık olmasıdır. ölçülerin ve ergonomik özelliklerin sağlanmasını gerektirir.
Kamusal alanların tasarımında öncelikli olarak kentte Bireylerin günlük hayatta kendilerine yeterli olmalarının,
yaşayanların kullanım gereksinimleri karşılanmalıdır ve ikinci bir kişiye bağlı olmadan ve diğer kentlilerle eşit ve
böylece konfor ve güvenlikleri de artacaktır. Tüm bunların birlikte yaşam sürdürebilmelerinin temel şartı, fiziksel
gerçekleştirilmesi ise kamusal alanda bulunan kent öğelerinin çevrenin erişim sorunlarının giderilmesidir. Engelli bireylerin
ergonomik özelliklerinin sağlanmasına bağlıdır. gündelik hayatta kendi kendilerine yetmeleri, başka bireylere
Hızla değişen ve gelişen kentlerde yaşayan tüm yaş bağlı olmadan, diğer kentlilerle eşit ve birlikte yaşam
gruplarının ve engelli, engelsiz tüm bireylerin kentsel öğelere sürdürebilmeleri ancak fiziksel çevredeki erişilebilirlik
erişilebilirliklerinin sağlanması; sosyal yaşama katılabilmeleri problemlerinin ortadan kaldırılmasıyla sağlanabilecektir.
ve bu mekânları kullanabilmeleri açısından büyük önem arz Erişilebilirlik gerek iç mekân gerekse de dış mekân tasarımı
etmektedir. Fakat ne yazık ki oluşturulan kentsel koşullar ve bağlamında önemli bir kavram olup, gün geçtikçe tüm engelli
gerçekleştirilen tasarımlar toplumdaki tüm bireylere fırsat bireyleri kapsayarak daha da önemli bir kavram haline
eşitliği sunmamaktadır. Toplumun azımsanmayacak bir gelmektedir.
kesimini oluşturan engelli bireyler günlük hayatta Kentlerdeki engelli nüfusu, kentlerin gelişmişliği ile doğru
karşılaştıkları kısıtlılıklar ve kentsel mekândaki eksiklikler orantılıdır. Kent ne kadar gelişmişse o kadar engelli nüfusu da
nedeniyle daha da kısıtlanmakta ve toplumsal yaşamın o kentte yaşamayı tercih etmektedir. Dolayısıyla demografik
gerisinde kalmaktadırlar. Halbuki eşit ve adil olmak ve sosyal yapıyla örtüşen bir kentsel çevre oluşturma gereksinimi
açıdan sürdürülebilirlik sağlamak adına erişilebilirliğin doğmaktadır. Kentsel çevre standart iş görebilen bireylere göre
herkesi içine alması gerekmektedir [3]. Erişilebilirlik kavramı, engellileri daha fazla etkilemektedir ve son yıllarda engelli
kentsel alanların toplumdaki bireyleri ayrıştırıcı olmasının bireylerin kentsel çevrelere ulaşılabilirliklerinin nasıl
aksine bütünleştirici olmasını savunan bir tasarım anlayışıdır. artırılabileceği ve bu konuda kentsel girişimlerden nasıl destek
Özel bir tasarım ya da tasarımı uyarlama ihtiyacı söz konusu alınabileceği tartışma konusu olmuştur. İçinde bulunduğumuz
olmadan mimari engeller kaldırılarak, fiziksel çevre toplumda engelli bireylerin nüfusu arttıkça, gereksinimlere
geliştirilmeli ve iyileştirilmelidir. Bu noktada mimari ve teknik bağlı olarak ergonomik tasarım öğelerine (ürün, mekân, destek
engellerin ortadan kaldırılması için tasarımcının kararıyla, sistemleri) ilgi de artmaktadır [6]. Buna bağlı olarak da
ilgili bakanlıkların, yerel yönetimlerin, meslek odalarının ve engellilerin günlük yaşamlarını rahat, güvenli, bağımsız bir
akademisyenlerin denetimi doğrultusunda çözüm yoluna şekilde devam ettirebilmelerini sağlayan ve gereksinimlerini
gidilebilir. karşılayan bir kentsel çevreye sahip olma ihtiyacı gün geçtikçe
Engellilerin bu değişen ve gelişen kentlerde erişilebilir, önem kazanmaktadır.
yaşanabilir ve kullanılabilir alanlara sahip olma ve kentsel Kentsel planlamada engelli bireyler göz önünde
işlevlere erişme noktasında büyük desteğe ihtiyaçları vardır. bulundurulmadığı takdirde, yaşadıkları zorluklar sebebiyle
Bu bildiri de özellikle engelsiz bir kent oluşturabilme adına bireyler, kentle de bütünleşemez hale gelmektedirler. Günlük
“Engelliler için Erişilebilirlik Kavramının ve Kentsel rutin ihtiyaçlarını yerine getiremeyen tek bir engellinin
Ergonomi” konusunun incelenmesi amacıyla yazılmıştır. varolduğu durumda kent erişilebilir olmaktan çıkmaktadır [7].
Buradan hareketle kentler, engelsiz mekân standartları göz
II. ERGONOMI, ERIŞILEBILIRLIK VE KENT önüne alınarak oluşturulursa engellileri dikkate alan yapı ve
Ergonomi; yunancadan gelen ergo (iş) ve nomos (bilim) hizmetler ortaya konduğunda standart iş görebilen bireyler de
kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir. Temel bunlardan faydalanabilecek dolayısıyla da problemler ortadan
anlamda insanla çalışma çevresi arasındaki ilişkilerin (iş-güç, kalkacak, erişilebilir, rahat yaşam sürdürülebilecek konforlu
kullanılan araçlar ve işçilerin içinde bulunduğu çevre…) kentsel çevreler oluşturulacaktır. Kentsel çevrenin herkes için
bilimsel olarak incelenmesi anlamına gelmektedir [4]. Yani erişilebilir kılınması amacıyla yasal çerçevede bir takım
insan kullanımına uygun tasarım ve çalışma ve yaşam düzenlemeler yapılarak belirli standartlar oluşturulmuştur.
koşullarının insana göre tasarlanmasını önemseyen tasarım III. KENT ERIŞILEBILIRLIĞI VE YASAL ÇERÇEVE
yöntemidir. Uluslararası Ergonomi Cemiyetine (IEA) göre
ergonomi; “insanlar ve sistemin diğer ögeleri arasındaki Genel olarak erişilebilirlik kavramı, içinde bulunulan
etkileşimi kavramakla ilgilenen bilimsel bir disiplin ve insanın mekânda gerek fiziksel gerekse de sosyal faaliyetlerin
refahı ile tüm sistemin performansını artırmak için tasarımda gerçekleştirilebilmesi için duyulan ihtiyaçların tümüne
kuram, ilke, veri ve yöntemlere başvuran bir uzmanlık ulaşabilmeyi hedefler. “Özel Alan” ve “Kamusal Alan” olarak
alanıdır” [5]. nitelendirilen yaşam alanlarının tümüne erişilebilirliğin
Kentsel açıdan ergonomi; kentsel alanın bir parçası olan sağlanması gerekmektedir. Fakat bu durum yalnızca engelli
bireyin kentsel alanda bulunduğu süreçte sistemle olan bireyleri değil tüm bireyleri kapsamaktadır [8].
adaptasyonunu ve kentsel çevrede konforlu bir şekilde Kentleri engelli bireyler için engelsiz ve erişilebilir kılmak
yaşayabilmesi için yaşam standartlarının arttırılmasını kapsar. adına bir çok düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemelerden
Kent meydanları, otoparklar, yaya geçitleri, kaldırımlar, bir kısmı uluslararası ölçekte, bir kısmı da ulusal ölçekte yer
rampalar, kent mobilyaları vb. kentsel öğelerin bireylerin
417
almaktadır. Fakat sözkonusu çalışma Türkiye üzerinden ve kent donatıları başlıkları üzerinden değerlendirmeler
yürütüleceği için çalışma ulusal çerçevede ele alınacaktır. yapılmıştır.
Türkiye’de konuyla ilgili düzenlemeler oldukça geniş Otoparklar: Yol kenarlarında parklanmaya izin verilen
yelpazede ele alınmıştır. 3194 Sayılı İmar Kanunu’na 1997’de yollarda engelliler için de yeterli sayıda park alanları
eklenen Ek.1 maddesine göre “Fiziksel çevrenin engelliler için düşünülmelidir [10]. Otopark Yönetmeliği’nin 4. maddesine
ulaşılabilir ve yaşanılabilir kılınması için, imar planları ile göre; umumi bina ve bölge otoparkları ile genel otoparklarda
kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda, Türk birden az olmamak koşuluyla, engelliler için tüm tesisteki park
Standartları Enstitüsü’nün ilgili standardına uyulması yeri sayısının %5’i kadar otopark yeri ayrılması
zorunludur” hükmü yer almaktadır. Fiziksel çevrenin gerekmektedir.
ulaşılabilir, yaşanabilir ve kullanılabilir kılınması için kamusal TS 12576’ya göre:
binalara (ortak kullanıma açık resmi ve özel tüm yapılar)  Genel olarak otoparklarda engellilerin park
erişim, sokak, cadde ve meydanlar, parklar, rekreasyon edebileceğini belirten, görülebilen ve kolay okunabilen
alanları v.b. açık alanlara erişim, konutlar, toplu taşımacılık ve engelli levhası ve park içinde engellinin park edeceği
trafik düzenlemeleri konularında yerel yönetimler yasal yere kadar yön gösteren engelli levhası bulunmalıdır.
sorumlu ve yetkili olarak çözüm getirmek zorundadır” ifadesi  Otoparkta kullanılan yol işaretleri geceleri
yer almaktadır [9]. Kentsel alanda, engelli bireylerin fiziksel ışıklandırılmalıdır.
ve sosyal faaliyetlerini gerçekleştirebilmeleri adına Türk  Otoparkın giriş ve çıkışları, yol ile aynı seviyede olmalı
Standartları Enstitüsü’nce hazırlanan, bina içi, bina yakın veya eğimi en fazla %8 olan rampa bulunmalı, zemin ise
çevresi ve açık alanları kapsayan belirli standartlar kaymayı önleyen ve giriş çıkışı belirleyen farklı
oluşturulmuştur. Bu standartlar TS 9111, TS 12576, TS 12460, malzemelerle kaplanmalıdır.
TS 23599, TS 12574, TS 12575 vd.’den oluşmaktadır ve bu  Açık otoparkların giriş ve çıkışlarında, araç trafiğini
standartların açılımları aşağıdaki gibidir: aksatmayacak ve görülebilir yerlere engellilerin de
TS 9111: Özürlü İnsanların İkamet Edeceği Binaların algılayacağı şehir, mahal, acil durum gibi bilgi panoları
Düzenlenmesi Kuralları, yerleştirilmelidir.
TS 12576: Şehir İçi Yollar - Kaldırım ve Yaya Geçitlerinde  Taşıt yolu üzerinde yaya kaldırımı kenarında araçların
Ulaşılabilirlik İçin Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin park etmelerine izin verilmiş ise, park yerinde engelliler
Tasarım Kuralları, için de yeterli sayıda elverişli park ve inme/binme
TS 12460: Şehir İçi Yollar- Raylı Taşıma Sistemleri Bölüm yerleri ayrılmalıdır (Şekil 1).
5: Özürlüve Yaşlılar İçin Tesislerde Tasarım Kuralları,  Kaldırım rampası yapılmalı ve bordür taşı yüksekliği 3
TS 23599: Görme Özürlü veya Az Gören Kişilerin cm. olmalıdır [11].
Bağımsız ve Güvenli Dolaşımına Yardımcı Olması Amacıyla
Hissedilebilir Yürüme Yüzeyi İşaretleri İçin Mamul Şartlarını
ve Bu İşaretlerin Uygulama (montaj) Önerilerini Kapsayan
Kuralları,
TS 12574: Şehir İçi Yollar- Raylı Taşıma Sistemleri-Bölüm
10: İstasyon İçi İşaret ve Grafik Tasarım Kuralları,
TS 12575: Şehir İçi Yollar-Raylı Taşıma Sistemleri-Bölüm
14: İstasyon Platformu Oturma Elemanları,
TS 12576: Şehir içi yollar-Kaldırım ve yaya geçitlerinde
ulaşılabilirlik için yapısal önlemler ve işaretlemelerin tasarım
kuralları.
Bu standartlar;
 Kaldırımların genişliği,
 Kaldırım yüzeyleri,
 Rampaların genişliği ve eğimi,
 Merdivenler, tırabzanlar,
 Trafik ışıkları,
 Hissedilebilir hassas yüzeyler,
 Yaya geçitleri vb.’nin
kamusal alanların engelli kullanımına uygun olmasını
sağlamak için gerekli bir takım özellikleri kapsamaktadır.
Şekil 1. Taşıt yolu kenarındaki park yerleri ile ilgili gerekli ölçüler [11]
Yukarıda bahsedilen standartların çok geniş bir alana sahip
olması nedeniyle, bu çalışmada standartlarla ilgili yalnızca
kısa bilgiler verilmiştir.
IV. ENGELLILER IÇIN ULAŞILABILIRLIK KAVRAMININ KENTSEL

ERGONOMI BAĞLAMINDA DEĞERLENDIRILMESI
Çalışmanın bu kısmında; yasal zorunluluklar kapsamında
yapılacak olan planlamalarda, uygulama planlarında uyulması
hedeflenen standartlar kentsel ergonomi bağlamında
açıklanmış ve Türkiye’den bir takım örnekler incelenerek,
otoparklar, yaya yolları ve kaldırımlar, rampalar, yaya geçitleri
418
yol seviyesinin altındaki tesisatın rögar kapakları çıkıntı

oluşturmamalı, anî kot farklılıkları olmamalı; sürekli
veya aynı seviyede zemin oluşturulmalıdır [10]. Ayrıca
yaya kaldırımında yol güzergâhının görme engelliler
tarafından baston ile kolaylıkla algılanması sağlanmalı,
bunun için duyumsanabilir (hissedilebilir) yüzeylerden
oluşan kılavuz izlerden faydalanılmalıdır.
 Kılavuz izin rengi yaya kaldırım rengi ile zıt olmalıdır
[11].
Şekil 2. Açık otoparkta engellipark alanı [11]
Şekil 4. Yaya kaldırımı kaplamasının üzerindeki kılavuz iz [11]
 Kılavuz izde kullanılan malzemenin yüksekliği

tekerlekli sandalye kullananlar için engel teşkil
etmeyecek şekilde olmalıdır.
 Yaya geçidinde, bordür taşı yükseklikleri ±0 veya +3 cm
olmalı, bordür taşları düzgün, iyi pahlanmış olmalı ve
pahların eğimleri aynı olmalıdır.
 Yaya kaldırımında bordür taşı üst seviyesi taşıt yolu
kaplamasından en fazla 15 cm. yükseklikte, en az 3 cm.
yükseklikte olmalıdır (Şekil 5) [10].
Şekil 3. Taşıt yolu kenarındaki park yerleri ile ilgili gerekli ölçüler [11] Şekil 5. Bordür taşı yükseklikleri [11]
Yaya Yolları ve Kaldırımlar: Yaya yolları ve kaldırımlar; dış  Yaya kaldırımında boyuna ve enine yönde gerekli
mekânda farklı yapılar ve alanlar arası geçişi sağlar. Yaya eğimler oluşturulup, bordür taşı ile taşıt yolunun
yolları ve kaldırımların tasarım ve uygulama safhasında tüm birleştiği yerde, yapılacak su oluğu ve rögarlarla yeterli
kullanıcılar, özellikle görme ve ortopedik engelliler gibi drenaj sağlanarak, yüzeysel sular uzaklaştırılmalıdır
hareket kısıtlılığı olan engelliler için, erişilebilirliğin [10]. Bu yapılırken de kavşak ve yaya geçitlerinde su
sağlanması adına, güvenli, temiz, engelsiz, düzgün ve yeterli oluğu yaya ve engelliler için bir engel teşkil etmeyecek
genişlikte ulaşım imkânı sunulması hedeflenmiştir. Açık ve yüzeysel sular oluk içinde göllenme yapmayacak
alanlar ve rekreasyon alanlarının kapsadığı yaya yollarında, şekilde tasarlanmalıdır [11].
kaldırımlarda, rampalarda, meydanlarda ve yaya geçitlerinde
aynı tasarım ilkeleri göz önünde bulundurulmalıdır [11].
 Yaya kaldırımlarının genişliği kullanma yoğunluğu ile
doğru orantılı bir şekilde, yol sınıfına ve grubuna göre
boyutlandırılmalıdır.
 Yaya kaldırım genişliği tasarlanırken özellikle tekerlekli
sandalye kullanıcılarının manevra alanları göz önünde
bulundurulmalı ve kaldırım genişliği buna göre
tasarlanmalıdır.
 Yaya kaldırımlarında özellikle tekerlekli sandalye
kullanıcılarının rahat geçiş sağlayabilmeleri için
Şekil 6. Yaya kaldırımı ve taşıt yolunda drenaj örneği [11]
kaldırım kesitinin eğimi %2’nin altında olmalıdır.
 Yaya kaldırımının kaplaması, kaymayı önleyici ve  Yaya kaldırımının genişliğiyle ilintili olarak, taşıt yolu
dolaşımı kolaylaştırıcı olmalı, yollardaki basamak vb. ile kaldırım kenarına dikilecek, ağaçlar, elektrik, trafik
419
işaretleri direkleri ile süs bitkileri, çiçeklik/ saksılar, uzunlukları 10 m.’ye kadar olan rampaların en fazla
yaya korkulukları vb. öğeler bordür taşı dahil, yaya eğimi %8 olmalıdır. 10 m.’den daha uzun rampalarda ise
kaldırımı boyunca en az 75 cm. en çok 1,2 m. en fazla eğim %6 olmalıdır [10].
genişliğinde bir şerit içinde bir hizada düzgün olarak  Görme engelliler için rampaların başında ve sonunda 1,5
yerleştirilmelidir (Şekil 7). m. uzunluğunda düz ve farklı dokuda bir alan
 Yaya kaldırımının kullanım sınırında kot farkı olması bulunmalıdır [10].
durumunda kaldırım ile bahçe arasına muhakkak  Rampaların yüzey kaplamaları sert, kaymaz ve çok az
korkuluk yapılmalıdır [10]. Yaya kaldırımında ağaç gibi pürüzlü özellikte malzemeden oluşturulmalıdır.
sirkülasyonu bozucu unsurların çevresi; uyarıcı Yüzeydeki pürüzlülük yükseklikleri de 2 cm.’den
duyumsanabilir yüzey ögeleri ile çevrelenmelidir [11]. yüksek olmamalıdır [10].
 Dış mekânlarda bulunan küpeşteler, emniyet
bakımından rampa başlangıç ve bitiminde 45 cm. daha
devam etmelidir. 20 cm.’den fazla bir kot farkını
geçerken rampanın bir veya iki tarafına küpeşte
yapılmalıdır.
 Tekerlekli sandalye kullanan engelliler için rampaların
korumasız taraflarına en az 5 cm. yüksekliğinde koruma
bordürü yapılmalıdır.
 Yaya yolundaki rampalarda dinlenme alanları ve oturma
bankları düşünülmelidir (Şekil 10) [10].
Şekil 7. Yaya kaldırımında ağaçlandırma [11]
Rampalar: Rampalar tasarlanırken temel hedef, tekerlekli

sandalye kullanıcıları, bebek arabalılar, görme engelliler
açısından yükseklik farkını aşarken ergonomik açıdan gerekli
koşulları sağlamak olmalıdır. Engellilerin yaya kaldırımında
bulunan yükseklik farklılıklarını aşmaları için uygun eğimler
verilmelidir [10].
TS 12576’ya göre:
 Rampalar tekerlekli iki sandalyenin iki yönlü geçişini
sağlayacak şekilde minimum net genişlik 1,8 m.
olmalıdır. Şekil 10. Rampalarda dinlenme ve oturma [11]
 10 m.’den uzun rampalarda veya bir rampadan ikinci bir
 Yaya geçitlerinin olduğu yerlerde, kaldırımlara
rampaya geçişin olduğu durumlarda en az 2,5 m.’lik düz yapılacak rampa çeşitleri Şekil 11’de verilen örneklere
dinlenme alanları oluşturulmalıdır (Şekil 8). uygun şekilde tasarlanmalıdır [10].
Şekil 8. Rampada eğim ve dinlenme alanı [11]

Şekil 11. Yaya geçitlerinde rampa örnekleri [12]
 Rampa sahanlıkta yön değiştiriyorsa, tekerlekli
sandalyeli engellinin manevrası için gerekli sahanlık Yaya geçitleri: Yaya geçitleri ile ilgili olarak TS 12576’ya
alanı en az 1,5 m. x 1,5 m. olarak oluşturulmalıdır (Şekil göre genel prensipler aşağıdaki gibidir:
9).  Engellilerin, taşıt yolu ve kavşak geçişlerinde gelişi
güzel konan çiçeklik ve çiçek saksıları, mantarlar,
sembol, ilân panoları, direkler (elektrik, aydınlatma,
trafik vb.) hareket kabiliyetini azaltacağından bu gibi
engeller yaya geçitlerine yerleştirilmemelidir.
 Yaya geçitleri üstten ve iyi bir şekilde aydınlatılmalı, bu
aydınlatmanın yol aydınlatmasından ayırt edilebilmesi
için farklı ve daha aydınlık düzenlenmelidir.
 Yaya geçitleri, yer işareti (zebra çizgileri) ile belirgin bir
şekilde yapılmalıdır (Şekil 12).
Şekil 9. Sahanlıkta rampanın yön değiştirmesi [11]
 Eğimler, tekerlekli sandalye kullanıcıları ve bastonlu

kişilerin rahat ve güvenli geçişini sağlayacak şekilde
oluşturulmalıdır. Döşeme seviyesinden 2 cm.’den daha
fazla bir kot farkı varsa rampa düşünülmelidir. Rampa
420
 Yürüme doğrultusundaki her engel; zıt renkler veya

doku farklılıkları kullanılarak işaretlenmelidir.
 Şehir mobilyalarının kenarları yuvarlatılmış olmalıdır.
 Baş kurtarma mesafesi 2,2 m.’den yüksek yapılmalıdır
(Şekil 14)
 Yüzey kaplamalarında doku farklılığı oluşturularak
donatıların konumları özellikle görme engelliler için
tanımlanmalıdır.
 Kent mobilyalarının rengi seçilirken algılanmalarının
Şekil 12. Yaya geçitlerinde rampa örnekleri [12]
kolay olması için çevresi ile zıtlık oluşturacak renkler
tercih edilmelidir.
 Kavşaklardaki yaya kaldırımları genişletilerek yayaların  Halka açık olarak yapılmış olan açık veya kapalı telefon
ve engellilerin rahat hareket etme imkânı sağlanmalı ve kabinlerinden en az biri engellilere uygun olarak
köşe başlarına görüşe engel olacak ilân veya bilgi düzenlenmelidir (Şekil 15)
panoları konulmamalıdır (Şekil 13) [10].  Şehir merkezinde halka açık telefon kulübelerinin
bulunduğu yerlerde yaya trafiğine engel olmayacak
yerlere engelli ve yaşlılar için dinlenme bankları
konmalıdır.
 Engellilere ayrılan açık veya kapalı telefon kabini yaya
trafiğini aksatmayacak, kolayca görülebilir ve
ulaşılabilecek yerde olmalıdır.
 Telefon kabininde, görme engellilerin kullanabileceği
özellikte kabartma harf veya rakamlı telefon aparatı
bulunmalıdır.
 Telefonlardan biri tekerlekli sandalye kullananlar,
diğeri işitme yetersizliği bulunanlar için olmalıdır.
 Telefon kabininin önünde, önden yaklaşma ve paralel
yaklaşmayı sağlamak için 1,2 m. x 85 cm.’lik bir alan
Şekil 13. Kavşaklarda yaya kaldırımı düzenlemesi [11] bırakılmalıdır.
 Bozuk para atma/kart takma yeri 90 cm. ve 1,2 m.
Kent donatıları: Kent donatıları oturma bankları, aydınlatma
lambaları, telefon kulübeleri, çöp kutuları, bitki kasaları, arasında erişilebilir bir yükseklikte olmalıdır.
otobüs durakları ve işaret / bilgilendirme levhalarını  Telefonun kablosu en az 75 cm. uzunlukta olmalıdır.
kapsamaktadır. Kent donatılarının tasarımı ve  Halka açık telefonların yerleri işaretlerle belirtilmelidir.
düzenlenmesinde uyulması istenen genel kurallar TS 12576’da
şu şekilde belirtilmiştir: Kent mobilyalarından; telefon
kabinleri, satış büfeleri, bilet satış, gazete, tütün, çiçek satış
kulübeleri, dondurmacılar ile yangın musluğu, çöp ve posta
kutuları, oturma bankları vb. mobilyalar yaya yolunda hareket
yönünde engel teşkil etmeyecek şekilde yerleştirilmeli ve
işaretlendirilmelidir (Şekil 14).
Şekil 14. Yaya yolunda baş kurtarma yüksekliği [11]
 Yaya yoluna çıkıntı yapan lokanta, pastane vb.

dükkânların güneşlikleri, şemsiyelikleri, oturma alanları
ile yapıtlar ve sanat eserleri engellilerin hareket Şekil 15. Açık ve kapalı telefona ait ölçüler [11]
kısıtlılığına sebep olmamalıdır.  Çöp kutuları yaya hareketine engel olmayacak şekilde
 Görme engelliler için dokunulur ve zıt renkli işaretler yaya kaldırımı kenarında bordür taşına en az 40 cm.
yapılması gerekiyorsa bunların yükseklikleri 70 uzaklığında ve en az 90 cm., en çok 1,2 m. yüksekliğe
cm.’den az yapılmamalıdır. monte edilmelidir (TS 12576) (Şekil 16).
 2,2 m. ve daha alçak olan merdiven altları kapatılmalıdır
(Şekil 14).
421
[16]
Şekil 16. Çöp kutusu [11]
Şekil 17. Çöp kutusu [11] [17]
Yollar
Tablo 1. Kent öğelerinin erişilebilirliği
[18]
[13]
Otoparklar
[19]
[14]
Rampalar
Kaldırımlar
[20]
[15]
422
Rampalar: Oluşturulan kaldırım rampaları genişlik ve

eğim bakımından hem tekerlekli sandalye kullanan bedensel
engelli bireyler hemde görme engelli bireyler açısından
uygunsuzdur. Diğer bir örnekte ise kaldırımdan yaya geçitine
inişte hiçbir şekilde rampa düşünülmemiştir. Dolayısıyla
engelli bireylerin hiçbir şekilde erişimi söz konusu değildir.
Yaya Geçitleri: Yaya geçitlerinin yüksek bir bordür
taşıyla kesintiye uğradıkları, sürekliliğin sağlanamadığı
gözlenmektedir ve bu durum engelli bireyler için tehlike arz
etmektedir. Ayrıca yaya geçitlerinde klavuz çizgileri
[21]
bulunmadığı için görme engelli bireyler için de erişilebilir
Yaya değildir.
Geçitleri Kent Donatıları: Otobüs durakları önünde bir rampa
düşünülmemiş ve durakta bekleme alanının yetersiz olduğu
gözlenmiştir. Ayrıca görme engelliler için oluşturulan klavuz
çizgileri otobüs durakları nedeniyle kesintiye uğramaktadır ve
bu sebeple engelli bireylerin erişimine uygun değildir.
V. SONUÇ
Fiziksel çevre günlük yaşantımızın tamamına tesir eden en
önemli faktördür ve bu fiziksel çevrenin içinde kalan kentsel
alanlar ideal fiziksel özelliklere sahip olmaktan çok uzaktır. Bu
nedenle ülkemizde yaşayan, standart iş görebilen bireylerin
[22] yanı sıra engelli bireyler de kentsel donatı alanlarında rahat
hareket edememekte birçoğu da varolan kentsel ve mimari
engeller dolayısıyla evlerinde yaşamlarını sürdürmeyi tercih
etmekte, sosyal hayata entegre olamamaktadırlar.
Gelişmiş ülkelerin genelinde engelli bireylerin topluma
kazandırılması, toplumda aktif rol almalarının sağlanması ve
yaşam kalitelerinin artırılması amacıyla pek çok düzenleme
söz konusudur. Ülkemizde ise yaşam alanlarının tasarımı
noktasında TSE (Türk Standartları Enstitüsü) devreye
girmektedir. Bu standartlar tüm alanlar için oluşturulmamış
olmakla birlikte eksik ya da belirlenmemiş tasarım kriterleri de
[23] mevcuttur.
Kent Türkiye’ye bakıldığında engellilerin toplam nüfus içindeki
Donatıları oranının oldukça yüksek olması da sözkonusu düzenlemeleri
kaçınılmaz kılmaktadır.
Erişilebilirlik sadece çeşitli engel gruplarından kullanıcılara
yönelik değil, tüm kentli nüfusun kentliler olarak kenti
kullanma haklarının önemli bir parçası olarak düşünülmelidir.
Dolayısıyla tüm bireyleri kapsayan çözümler üretmek ve bu
çözümlerin sürekliliğini sağlamak gerekmektedir. Sürekliliği
sağlamak için de tasarım sürecinin başlangıcından itibaren
çözüm geliştirilmelidir.
[24] Bu çerçevede evrensel ya da kapsayıcı kentsel tasarım
önemli bir referans noktası olmakla beraber, evrensel
/kapsayıcı tasarımın gerektirdiği kurumsal altyapı da
Otoparklar: Engelli kullanıcılar için özel ayrılmış olan sağlanmalıdır.
otopark alanine, standart iş görebilen bireylerin araçlarının Değerlendirmeler sonucu, erişilebilir kentlerin oluşumuna
işgal ettiği, ayrıca engelli bireyin kaldırımdan rampa yardımı katkı sağlanması noktasında engelli bireyler açısından “engel”
ile yola erişim sağlayacağı noktada araçların park halinde teşkil etmeyecek mekânsal planlamalar ve donatı öğeleri
olduğu, bu sebeple de bireyin erişimini engellediği oluşturulması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
gözlenmektedir.
Kaldırımlar: Kaldırımlar, görme engelliler için klavuz KAYNAKLAR
çizgilerle donatılmıştır fakat bu klavuz çizgiler gerek [1] Çelikyay, S., Karayılmazlar, A. S. (2016). Bartın Kent Merkezindeki
kentlilerden kaynaklı sebeplerden gerekse de kentsel öğeler Kamusal Alanların Kentsel Ergonomi ve Kent Kimliği Açısından
sebebiyle bir yerde kesintiye uğramaktadır ve engelli İncelenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 18(2): 224-238.
[2] Habermas, J. (1995). Kamusal Alan: Ansiklopedik Bir Makale. (N.
bireylerin erişimini kısıtlamaktadır. Erol, Çev.) Baskı Yeri: Birikim Yayınevi.
Yollar: Görme engelliler için klavuz çizgileriyle [3] Evcil, A. N., Yalçın Usal, S. S. (2013). Engelliler ve Kent Ergonomisi:
donatılmış olan yürüme yollarının ortasında bulunan engeller Kadıköy ve Üsküdar Meydanları Örnekleri. K. Ergün, D. Gönen, O.
sebebiyle kesintiye uğrayan klavuz çizgileri güzergahı engelli Kon (Eds.), 19. Ulusal Ergonomi Kongresi Bildiriler Kitabı (239-249).
Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü &
bireylerin erişimine izin vermemektedir. Türk Ergonomi Derneği.
423
[4] Önder, H. H., Gül, M., Ergüldürenler, G. (2013). Eğitim Ortamında

Ergonomi Kullanılması ve Örnek İdeal Sınıf Çalışması. Süleyman
Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(Büro
Yönetimi Özel Sayısı): 41-55.
[5] IEA (International Ergonomics Association), 2016.
[6] Kalınkara, V. (2017). Yaşlanan Kentler: Kentsel Alanda Aktif
Yaşlanmayı Destekleyecek Kapsayıcı Tasarım ve Ergonomi. Toplum
ve Demokrasi Dergisi, 11(24): 229-248.
[7] Çakır Sümer, G. (2015). “Engelsiz Şehir” Kavramı Açısından Malatya.
Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(1): 139-157.
[8] Akın, G., Önal, S. (2016). Kentsel Alanların Tasarımında Ergonomik
Sorunlar. AÜDTCF, Antropoloji Dergisi, 31: 51-60.
[9] Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2014.
[10] TS 12576, Şehir içi yollar - Kaldırım ve yaya geçitlerinde ulaşılabilirlik
için yapısal önlemler ve işaretlemelerin tasarım kuralları.
[11] WDU, USTAD, Universal Standards for Persons with Disabilities,
Engelliler için Evrensel Standartlar Klavuzu.
[12] ADA, (American Disabilities Act), 1994.
[13] https://www.trthaber.com/haber/gundem/avmlerde-engelli-otoparkini-
isgal-edenlere-kotu-haber-311510.html
[14] https://www.ntv.com.tr/saglik/engelli-rampasina-park-eden-araca-
ceza,fs26VnJFok64qU-J_EthLA
[15] http://www.manavgathaber.com/manavgat-ta-engelli-vatandaslar-
dusunulmuyor/2048/
[16] http://www.hurriyet.com.tr/engelliler-yolu-engellerle-dolu-37186700
[17] https://www.birgun.net/haber-detay/direkler-arasina-engelli-yolu-
dosediler-91058.html
[18] http://fotoanaliz.hurriyet.com.tr/galeridetay/67669/4369/1/baskentin-
engelli-kaldirimlari
[19] http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ayse-arman/ayse-yle-semra-
engelli-istanbul-ozurlu-26705105
[20] https://www.timeturk.com/bedensel-engellilerden-engelli-dostu-esnaf-
projesi/haber-277902
[21] https://www.anadolugazete.com.tr/yurdum-insanindan-sasirtan-
manzaralar-17840h.htm
[22] https://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fvoiceoft
heisland.com%2Fwp-content%2Fuploads%2F2017%2F12%2F5-
3.jpg&imgrefurl=https%3A%2F%2Fwww.voiceoftheisland.com%2Fe
ngelli-vatandaslara-engelli-yaya-
gecidi%2F65179%2F&docid=74wH_HKkZ8j8HM&tbnid=0wl0svDb
_nKoEM%3A&vet=10ahUKEwi8yZaMx9zeAhVpoYsKHZxKAU4Q
Mwh0KCkwKQ..i&w=450&h=600&bih=762&biw=1600&q=engelli
%20yaya%20ge%C3%A7itleri&ved=0ahUKEwi8yZaMx9zeAhVpoY
sKHZxKAU4QMwh0KCkwKQ&iact=mrc&uact=8
[23] https://www.haberler.com/gorme-engelliler-icin-yapilan-sari-serit-
yoluna-8140949-haberi/
[24] http://www.caddegazetesi.com/haber-beylikduzu-belediyesi-ne-atm-
tepkisi-4331.html
424
Volume 3 (2018), 425-428
Water Quality Assessment of Karaidemir Dam Lake (Tekirdağ, Turkey):

In terms of Agricultural Irrigation and Drinking Water Supply
Cem Tokatlı1*+
1Department of Laboratory Technology /İpsala Vocational School, Trakya University, Edirne, TURKEY
*Corresponding author: tokatlicem@gmail.com
+Speaker: tokatlicem@gmail.com
Abstract – Tekirdağ Province is located in the Thrace part of Marmara Region and the region can be declared as an agriculture
and industry city. Karaidemir Dam Lake, which is being used for agricultural irrigation and drinking water supply and flood
protection, is located in the Tekirdağ Province of Turkey. In this study, water quality of Karaidemir Dam Lake was evaluated
in terms of agricultural irrigation and drinking water supply. For this purpose, water samples were collected from 3 stations
selected on the reservoir in spring season of 2018 and total of 16 physical, chemical and biological water quality parameters
were measured. According to detected data, Karaidemir Dam Lake has moderate salty water (C2) in terms of total
concentration of soluble salts and the water of reservoir can be used for irrigation except stenohaline plants. Karaidemir Dam
Lake has I. – II. Class water quality in terms of temperature, dissolved oxygen, oxygen saturation, pH, TDS, nitrate, sulphate,
fluorine, EC and phosphate parameters; and III. – IV. Class water quality in terms of BOD, FC and nitrite parameters in
general. It was also determined that any investigated parameters except turbidity have not exceeded the drinking water limits..
Keywords – Agricultural water supply, Drinking water supply, Karaidemir Dam Lake, Water quality, Tekirdağ
I. INTRODUCTION Regulations Water Quality Classes and drinking water limits

Contamination of freshwater resources of the world is a specified by Turkish Standards.
matter of serious global concern. As it is known that lentic II. MATERIALS AND METHOD
ecosystems like lakes and reservoirs are among the most
vulnerable freshwater bodies to contamination due to their A. Study Area and Collection of Samples
roles in carrying off point pollution sources like municipal Karaidemir Dam Lake and selected stations on the
and industrial wastewater and non-point pollution sources reservoir are given in Figure 1. Water samples were collected
like run-off from agricultural areas in their drainage basins in spring season of 2018, when the precipitation and surface
[1]. It is required to assess a large number of physicochemical runoff have increased significantly in the region, and one
water quality data for an effective contamination control. water sample was taken from each selected stations on the
Water quality assessment is also useful and necessary for an dam lake.
effective management of freshwater resources [2]. Permanent
monitoring of freshwater ecosystems is known as one of the B. Physicochemical and Microbiological Analysis
most effective and cheap protection methods [3, 4]. Because Temperature, dissolved oxygen, oxygen saturation, pH,
it is easier to protect an unpolluted aquatic habitat than clean EC, TDS and salinity parameters were determined by using
or rehabilitate a polluted freshwater ecosystem. “Hach Lange HQ40D Multiparameter” device during the
The Ergene River is the most important river basin of the field studies; turbidity parameter was determined by using
Thrace Region and it is known to be exposed to a great “Hach Lange 2100Q Portable Turbiditymeter” device during
industrial pressure [5]. Karaidemir Dam Lake, which is the field studies; nitrate, nitrite, phosphate, sulphate, fluorine
located on the southern section of Ergene River Basin, is one and COD parameters were determined by using “Hach Lange
of the most important reservoirs of Tekirdağ Province and it DR3900 Spectrophotometer” device during the laboratory
was constructed between the dates of 1975 – 1983 by DSİ on studies; BOD parameter was determined by using “Hach
the Poğaça Stream to provide irrigation and drinking water Lange BOD Trak II” device during the laboratory studies.
and flood protection. The volume of the Karaidemir Dam Microbiological analysis was carried out using membrane
Lake at normal water elevation is 120 hm3 and the lake area filtration technique. All water samples were filtered with
at the normal water level is 16 km2 [6]. But as many membrane filtration technique and the membrane filter was
freshwater ecosystems, this reservoir is being effected from placed in coliform chromogenic m-FC Agar. All growth
agricultural and domestic pressure. mediums were left to incubate for 24 hours at 44.5 ± 0.2 0C
The aim of this study was to evaluate the water quality of and counted by automatic colony counter.
Karaidemir Dam Lake by determining some limnologic
parameters and evaluate the data in terms of agricultural
irrigation and drinking water supply according to Turkish
425
Tokatlı, Water Quality Assessment of Karaidemir Dam Lake (Tekirdağ, Turkey): In terms of Agricultural Irrigation and Drinking Water
Supply, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Fig. 1. Ergene River Basin, Karaidemir Dam Lake and selected stations

The detected water quality parameters of temperature, In a study performed in dam lakes of Edirne Province in
dissolved oxygen (DO), oxygen saturation (%O2), pH, Ergene River Basin, water quality of Sultanköy (İpsala
electrical conductivity (EC), total dissolved solids (TDS), District), Altınyazı (Uzunköprü District), Süloğlu (Süloğlu
salinity, turbidity, nitrate (NO3), nitrite (NO2), phosphate District), and Kadıköy (Keşan District) Dam Lakes were
(PO4), sulfate (SO4), fluorine (F), biological oxygen demand investigated. According to the results of this study, as similar
(BOD), chemical oxygen demand (COD) and fecal coliform to the present study, the investigated reservoirs were found to
(FC) in Karaidemir Dam Lake and some national – be as highly contaminated by nitrite parameter in general
international limit values are given in Table 1. [13].
According to the Water Pollution Control Regulation In addition to the quite high organic content, the water of
criteria in Turkey [7, 8], Karaidemir Dam Lake has I. Class Karaidemir Dam Lake was also detected as slightly salty.
water quality in terms of temperature, dissolved oxygen, Electrical conductivity is a measure of ability of water to pass
oxygen saturation, pH, TDS, nitrate, sulphate and fluorine an electrical current and it is affected by the presence of
parameters; II. Class water quality in terms of EC, phosphate dissolved solids. Discharges to water may change the EC
[9] (KDD1 is I. Class) and COD parameters; III. Class water levels. Sewage water and especially irrigation practices are
quality in terms of BOD (KDD1 is II. Class) and FC known as significantly effective factors on this parameter [14,
parameters. It was also determined that KDD1 has III. Class, 15]. According to detected data, Karaidemir Dam Lake has
KDD2 and KDD3 have IV. Class water quality in terms of moderate salty water (C2) in terms of total concentration of
nitrite parameter. It was also determined that any investigated soluble salts (electrical conductivity parameter) and the water
parameters except turbidity parameter in any stations did not of the reservoir can be used for irrigation except stenohaline
exceed the drinking water limits [10 – 12]. plants.
426
Tokatlı, Water Quality Assessment of Karaidemir Dam Lake (Tekirdağ, Turkey): In terms of Agricultural Irrigation and Drinking Water Supply, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Table 1. Results of detected parameters and some limit values
Limit Values Parameters

a b
andthe Results of Temp. DO EC TDS Salinity Tur NO3 NO2 PO4 SO4 F COD BOD FC
%O2 pH
Present Study (C0) (mg/L) (mS/cm) (mg/L) (%0) (NTU) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (cfu/100mL)
I.
25 8 90 6.5-8.5 400 500 - - 5 0.002 0.02 200 1 25 4 10
Class
*Turkish
II.
Regulations 25 6 70 6.5-8.5 1000 1500 - - 10 0.01 0.16 200 1.5 50 8 200
Class
Water Quality
III.
Classes 30 3 40 6.0-9.0 3000 5000 - - 20 0.05 0.65 400 2 70 20 2000
Class
[8]
IV. Out of
>30 <3 <40 >3000 >5000 - - >20 >0.05 >0.65 >400 >2 >70 >20 >2000
Class 6.0-9.0
TS266
- - - 6.5-9.5 2500 - - 5 50 0.5 - 250 1.5 - - -
[10]
Drinking
EC
Water - - - 6.5-9.5 2500 - - - 50 0.5 - 250 1.5 - - -
[11]
Standards
WHO
- - - - - - - - 50 0.2 - - 1.5 - - -
[12]
21.6 11.6 133 7.71 611 297 0.455 0.037 0.013 108.0 0.316 38.2 7.6 368
KDD1 I. Class I. Class I. Class I. Class II. Class I. Class 0.30 5.08 I. Class III. Class I. Class I. Class I. Class II. Class II. Class III. Class
Karaidemir 17.7 11.1 117 8.24 594 288 1.970 0.073 0.051 100.0 0.288 26.3 9.0 266
Dam KDD2 I. Class I. Class I. Class I. Class II. Class I. Class 0.29 4.90 I. Class IV. Class II. Class I. Class I. Class II. Class III. Class III. Class
Lake
19.9 12.7 136 8.31 563 273 2.030 0.076 0.066 98.9 0.273 36.8 9.1 212
KDD3 I. Class I. Class I. Class I. Class II. Class I. Class 0.27 6.95 I. Class IV. Class II. Class I. Class I. Class II. Class III. Class III. Class
a
Turkish Regulations. 2004 [7]; bUslu and Türkman. 1987 [9]; *III. – IV. Class water qualities are given in bold; TS266 – Turkish Standards Instıtute; EC – European Communities; WHO – World Health Organization
427
Tokatlı, Water Quality Assessment of Karaidemir Dam Lake (Tekirdağ, Turkey): In terms of Agricultural Irrigation and Drinking Water
Supply, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
V. CONCLUSION
In this study, water quality of Karaidemir Dam Lake REFERENCES
located in the Tekirdağ Province was evaluated by [1] C. Tokatlı, E. Köse, N. Arslan, A. Çiçek, Ö. Emiroğlu, H. Dayıoğlu,
“Ecosystem Quality Assessment of an Aquatic Habitat in a Globally
investigating some psychochemical and microbiological Important Boron Reserve: Emet Stream Basin (Turkey)”. International
water quality parameters. According to data observed, Journal of Environment and Pollution, 59 (2/3/4): 116-141, 2016.
organic contents in water of almost all the stations were [2] W. Dixon, B. Chiswell, “Review of aquatic monitoring program
detected in quite high levels. The reservoir has moderate salty design”. Water Research, 30: 1935–1948, 1996.
[3] C. Tokatlı, A. Çiçek, E. Köse, “Groundwater Quality of Türkmen
water (C2) in terms of total concentration of soluble salts and Mountain (Turkey)”. Polish Journal of Environmental Studies, 22 (4):
the water of reservoir is suitable for irrigation except 1197-1208, 2013.
stenohaline plants. It was also determined that any [4] A. Çiçek, R. Bakış, A. Uğurluoğlu, E. Köse, C. Tokatlı, “The Effects
investigated parameters except turbidity have not exceeded of Large Borate Deposits on Groundwater Quality”. Polish Journal of
Environmental Studies, 22 (4): 1031-1037, 2013.
the drinking water limits. [5] C. Tokatlı, Y. Baştatlı, “Trace and Toxic Element Levels in River
As a result of this study, it can be concluded that Sediments”. Polish Journal of Environmental Studies, 25 (4): 1715-
Karaidemir Dam Lake is being affected from agricultural 1720, 2016.
activities, it has especially III. – IV. Class water quality in [6] http://www2.dsi.gov.tr/
[7] Turkish Regulations, “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği”,
terms of nitrite parameter. In order to provide the 31 Aralık Cuma tarihli Resmi Gazete. Sayı: 25687, 2004.
sustainability of this reservoir, organic contents originated http://suyonetimiormansu.gov.tr.
from agricultural and domestic applications have to be [8] Turkish Regulations, “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği”,
reduced. 30 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete. Sayı: 28483, 2012.
http://suyonetimiormansu.gov.tr.
[9] O. Uslu, A. Türkman, “Su Kirliliği ve Kontrolü”, T.C. Başbakanlık
ACKNOWLEDGMENT Çevre Genel Müdürlüğü Yayınları, Eğitim Dizisi I, Ankara, 1987.
The author would like to thank for the financial and [10] TS 266, “Sular-İnsani tüketim amaçlı sular”, Türk Standartları
technical supports supplied by Trakya University, Turkey. Enstitüsü. ICS 13.060.20, 2005.
[11] EC (European Communities), “European Communities (drinking
This investigation has been supported by the project water) (no. 2)”, Regulatıons 2007, S.I. No. 278 of 2007, 2007.
numbered as 2017/211 accepted by Trakya University, [12] WHO (World Health Organization), “Guidelines for Drinking-water
Commission of Scientific Research Projects. Quality”, World Health Organization Library Cataloguing-in-
Publication Data. NLM classification: WA 675, 2011.
[13] C. Tokatlı, Y. Baştatlı, B. Elipek, “Water Quality Assessment of Dam
Lakes Located in Edirne Province (Turkey)”. Sigma Journal of
Engineering and Natural Sciences, 35 (4): 743-750, 2017.
[14] R. G. Wetzel, "Limnology: Lake and River Ecosystems". Elsevier
Academic Press, 1006 pages, 2001.
[15] S. E. Manahan, “Water Chemistry: Green Science and Technology of
Nature's Most Renewable Resource”, Taylor & Francis Group, CRC
Press, 398 pages, 2011.
428
Volume 3 (2018), 429-431
Water Quality Monitoring of Meriç and Tunca Rivers (Edirne, Turkey) in

Rainy Season
Cem Tokatlı1*+
Abstract – Meriç River is the longest river ecosystem of the Balkans and most lotic ecosystem in Thrace Region of Turkey.
Tunca River is one of the most important tributary of Meriç River. Therefore it is significantly effective on the water quality of
Meriç River. In this study, water quality of Meriç and Tunca Rivers in rainy season of 2018 was monitored and the pressure of
Tunca River on the system was evaluated. Water samples were collected from 2 stations before the rivers mixing during the
autumn season of 2018. Total of 13 water quality parameters (1. Dissolved Oxygen; 2. Oxygen Saturation; 3. pH; 4. EC; 5.
TDS; 6. Salinity; 7. Turbidity; 8. Nitrate; 9. Nitrite; 10. Ammonium; 11. Phosphate; 12. Sulfate; 13. BOD) were measured.
According to detected data, pollution levels of the investigated rivers as follows; Tunca River > Meriç River in general. It was
also determined that Tunca River negatively affects and reduces the water quality of Meriç River.
Keywords – Meriç River, Tunca River, Water quality, Monitoring, Organic pollution
I. INTRODUCTION
Lotic ecosystems are among the most vulnerable water
bodies to pollution due to their role in carrying off the
municipal and industrial wastewater and run-off from
agricultural lands in their vast drainage basins. Therefore it is
required to evaluate a large number of water quality data for
an effective quality control and a useful water resource
management [1, 2].
Meriç River has a length of 480 km and the catchment area
of the river is more than 56,000 km2. It covers an area of
32,700 km2 in Bulgaria, 14,600 km2 in Turkey and 8,700
km2 in Greece. Tunca River is a lotic ecosystem in Bulgaria
and Turkey and one of the most important tributary of Meriç
River, emptying into it on Turkish territory near Edirne City
[3 – 5].
The aim of this study was to monitor the water quality of
Meriç and Tunca Rivers and to determine the pressure of
Tunca River on the system.

A. Study Area and Collection of Samples
Water samples were collected during the autumn (rainy)
season of 2018 for 3 times (first, second and third weeks of
October) from 2 stations selected on the rivers before they
mixing. Coordinate informations are given in Table 1 and
map of study area is given in Figure 1.
Table 1. Location properties of selected stations
Station Coordinates
Locality Explanation
Number North South
S1 Upsetream of
41.662 26.551
Edirne Meriç River Fig. 1. Map of study area
S2 Province Downstream of
41.668 26.554
Tunca River
B. Water Quality Analysis
429
Tokatlı, Water Quality Monitoring of Meriç and Tunca Rivers (Edirne, Turkey) in Rainy Season, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Dissolved oxygen, oxygen saturation, pH, electrical Results of investigated total of 13 water quality parameters
conductivity (EC), total dissolved solids (TDS) and salinity on the upstream of Meriç River (S1) and the downstream of
parameters were determined by using “Hach Lange HQ40D Tunca River (S2) are given in Table 2. Also the limit values
Multiparameter” device during the field studies; turbidity of Water Pollution Control Regulation criteria in Turkey and
parameter was determined by using “Hach Lange 2100Q some national (Turkish Standards Institute – TS) and
Portable Turbiditymeter” device during the field studies; international (European Union – EU and World Health
nitrat (NO3), nitrite (NO2), ammonium (NH4), phosphate Organization – WHO) drinking water quality and fish health
(PO4) and sulphate (SO4) parameters were determined by standards are given in the same table (Table 2).
using “Hach Lange DR3900 Spectrophotometer” device According to results of this study, in all field studies,
during the laboratory studies; biological oxygen demand almost all the investigated parameters detected in Tunca
(BOD) parameter was determined by using “Hach Lange River were significantly higher than detected in Meriç River
BOD Trak II” device during the laboratory studies. in general.
III. RESULTS
Table 2. Results of detected parameters and some limit values
Parameters
Limits and
DO OS EC TDS Sal Tur NO3 NO2 NH4 *PO4 SO4 BOD
Results pH
(mg/L) (%) (mS/cm) (mg/L) (%0) (NTU) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (mg/L) (mg/L)
I.
8 90 6.5-8.5 400 500 - - 5 0.002 0.2 0.02 200 4
Class
Water Quality
Classes [6]
II.
6 70 6.5-8.5 1000 1500 - - 10 0.01 1 0.16 200 8
Class
III.
3 40 6.0-9.0 3000 5000 - - 20 0.05 2 0.65 400 20
Class
IV. Out of
<3 <40 >3000 >5000 - - >20 >0.05 >2 >0.65 >400 >20
Class 6.0-9.0
TS266
Fish Health Drinking Water
- - 6.5-9.5 2500 - - 5 50 0.5 0.5 - 250 -

[7]
Limits
EC
- - 6.5-9.5 2500 - - - 50 0.5 0.3 - 250 -
[8]
WHO
- - - - - - - 50 0.2 - - - -
[9]
Limits [10]
EC/C
4 - 6-9 - - - - - 0.03 0.2 - - 6
Cyprinid
EC/S
6 - 6-9 - - - - - 0.01 0.04 - - 3
Salmon
8.35 96.9 8.75 286 142 0.94 0.020 0.027 0.106 39.5 3.9
S1 0.14 7.23
I. Class I. Class I. Class I. Class I. Class I. Class III. Class I. Class II. Class I. Class I. Class
(Meriç)
1. week
8.03 95.2 7.97 665 329 2.11 0.056 0.191 0.279 74.8 3.1
S2 0.33 36.7
I. Class I. Class I. Class II. Class I. Class I. Class IV. Class I. Class III. Class I. Class I. Class
(Tunca)
8.48 94.9 8.34 278 142 0.99 0.015 0.026 0.125 37.7 2.3
Present Study
S1 0.14 13.7
(Meriç)
2. week
8.50 93.8 8.47 630 335 2.08 0.032 0.096 0.255 72.1 2.5
S2 0.33 16.1
I. Class I. Class I. Class II. Class I. Class I. Class III. Class I. Class III. Class I. Class I. Class
(Tunca)
8.16 92.3 8.07 275 141 0.79 0.018 0.015 0.063 32.9 2.5
S1 0.14 4.05
(Meriç)
3. week
8.09 90.2 7.94 704 377 2.26 0.048 0.152 0.283 87.6 2.7
S2 0.38 36.8
I. Class I. Class I. Class II. Class I. Class I. Class III. Class I. Class III. Class I. Class I. Class
(Tunca)
*: According to another water quality classification specified by Uslu and Türkman [11]; TS266 – Turkish Standards Instıtute, EC – European Communities,
WHO – World Health Organization; DO – Dissolved oxygen, OS – Oxygen saturation, Sal – Salinity, Tur – Turbidity
Nitrite is known as an intermediate product in the

IV. DISCUSSION biological oxidation process reaching from ammonium to
According to the Water Pollution Control Regulation nitrate. It can reach to high concentrations in especially
criteria in Turkey [7], Meriç and Tunca Rivers has I. Class organically contaminated water. Also organic and inorganic
water quality in terms of dissolved oxygen, oxygen fertilizers, municipal and industrial wastewater discharges are
saturation, pH, TDS, nitrate, ammonium, sulphate and BOD the most important factors on increasing the amount of
parameters; Meriç River has I. Class and Tunca River has II. phosphate in water [12, 13]. The main reason of the recorded
Class water quality in terms of EC parameter; and Meriç high values of nitrite and quite high levels phosphate in water
River has III. Class and Tunca River has III. – IV. Class of Meriç and Tunca Rivers are thought to be the runoff from
water quality in terms of nitrite parameter. According to agricultural lands and the sewage discharges from residential
another water quality classification specified by Uslu and areas.
Türkman [8], Meriç River has II. Class and Tunca River has
III. Class water quality in term of phosphate parameter.
V. CONCLUSION
430
Tokatlı, Water Quality Monitoring of Meriç and Tunca Rivers (Edirne, Turkey) in Rainy Season, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
In this study, water qualities of Meriç and Tunca Rivers REFERENCES

were monitored in rainy season by investigating some [1] K. P. Sıngh, A. Malık, S. Sınha, “Water Quality Assessment And
limnologic parameters including dissolved oxygen, oxygen Apportionment Of Pollution Sources Of Gomti River (India) Using
saturation; pH; electrical conductivity (EC), total dissolved Multivariate Statistical Techniques—A Case Study”, Anal Chim Acta,
538; 355–374, 2005.
solids (TDS), salinity, turbidity, nitrate – nitrogenous, nitrite [2] E. Köse, C. Tokatlı, A. Çiçek, “Monitoring Stream Water Quality: A
– nitrogenous, ammonium – nitrogenous, phosphate, sulfate Statistical Evaluation”, Polish Journal of Environmental Studies, 23
and biological oxygen demand (BOD). (5): 1637-1647, 2014.
According to detected data, the pressure of Tunca River on [3] C. Tokatlı, “Bıo – Ecologıcal And Statıstıcal Rısk Assessment Of
Toxıc Metals In Sedıments Of A Worldwıde Important Wetland: Gala
the Meriç River was presented and the pollution levels of the Lake Natıonal Park (Turkey)”, Archives of Environmental Protection,
investigated rivers were recorded as; Tunca River > Meriç 43 (1): 34-47, 2017.
River in general. According to data observed, nitrite and [4] C. Tokatlı, Y. Baştatlı, “Trace And Toxic Element Levels İn River
phosphate concentrations in water of Meriç and Tunca Sediments”, Polish Journal of Environmental Studies, 25 (4): 1715-
1720, 2016.
Riveris were detected in high levels and exceed the critical [5] C. Tokatlı, “Assessment Of The Water Quality İn The Meriç River:
limit values. As An Element Of The Ecosystem İn The Thrace Region Of Turkey”,
The detected data clearly reveals that agricultural runoff Polish Journal of Environmental Studies. 24 (5): 2205-2211, 2015.
caused from intensive fertilizer applications and municipal [6] Turkish Regulations, “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği”,
15 Nisan 2015 tarihli Resmi Gazete, Sayı: 29327, 2015.
sewage water caused from settlement areas are the main http://suyonetimiormansu.gov.tr.
pollution sources for the system. [7] TS 266, “Sular-İnsani tüketim amaçlı sular”, Türk Standartları
Enstitüsü, ICS 13.060.20, 2005.
ACKNOWLEDGMENT [8] EC (European Communities), “European Communities (drinking
water) (no. 2)”, Regulatıons 2007, S.I. No. 278 of 2007, 2007.
The author would like to thank for the financial and [9] WHO (World Health Organization), “Guidelines for Drinking-water
technical supports supplied by Trakya University, Turkey. Quality”, World Health Organization Library Cataloguing-in-
This investigation has been supported by the project Publication Data, NLM classification: WA 675, 2011.
[10] EC (European Communities), “EC of the European Parliament and of
numbered as 2017/211 accepted by Trakya University,
the council of 6 September 2006 on the quality of fresh waters
Commission of Scientific Research Projects. needing protection or improvement in order to support fish life”,
Directive 2006/44, 2006.
[11] O. Uslu, A. Türkman, “Su Kirliliği ve Kontrolü”, T.C. Başbakanlık
Çevre Genel Müdürlüğü Yayınları, Eğitim Dizisi I, Ankara, 1987.
[12] R. G. Wetzel, “Limnology: Lake and River Ecosystems”, Elsevier
Academic Press, 1006 pages, 2001.
[13] S. E. Manahan, “Water Chemistry: Green Science and Technology of
Nature's Most Renewable Resource”, Taylor & Francis Group, CRC
431
Volume3 (2018), 432-436
Innovative Trend Analysis of Annual Precipitation in Southeastern

Anatolia Region, Turkey
Baris Yilmaz1*+, Umut Okkan2
1 Manisa Vocational School of Technical Sciences, Manisa Celal Bayar University, Manisa, Turkey
2Department of Civil Engineering, Balıkesir University, Balıkesir, Turkey
*Corresponding author: baris.yilmaz@cbu.edu.tr
+Speaker: baris.yilmaz@cbu.edu.tr
Abstract – Trend analysis of precipitation play a significant role in the efficient water resources management, especially in arid
and semi-arid regions. In this study, 48 years-long (1970-2017) annual precipitation data monitored at nine selected stations
(Mardin, Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Siirt, Şırnak, Gaziantep, Kilis and Şanlıurfa) in the Southeastern Anatolia Region,
Turkey were investigated by using the Innovative Şen Metod (ISM) and Mann-Kendall trend test (MK). The ISM has non-
parametric basis without any restrictive assumption, moreover, its application is rather simple when compared with the other
trend identification methods. Since the significance test is a crucial factor to identify the possible trends scientifically, the
results were statistical tested at the 5% significance level in MK and in accordance with the proposed approach presented by
Şen. The result revealed that the trend of annual precipitation was decreasing only in Mardin (Z = -2.12) with respect to both
MK test. This result also approved by the ISM. Considering the other eight provinces, the ISM describe no trend at Batman,
Diyarbakır and Kilis, increasing trend at Gaziantep, Adıyaman and Şırnak, and decreasing trend at Siirt and Şanlıurfa. It is
concluded that the innovative method (ISM) has potential to present the monotonic and non-monotonic trends in graphical
format, and a valuable method that avoids the assumptions such as independent structure of the time series, type of probability
distribution function and length of the data.
Keywords – Innovative trend analysis, Mann-Kendall test, Precipitation, Southeastern Anatolia Region, Turkey
I. INTRODUCTION proposed the Innovative Şen Metod (ISM), which has found
In recent decades, a great concern is how to manage the wide application in hydrology [2, 15, 16]. The ISM does not
water resources due to the climate change impacts, which require any assumptions, and it base on the comparison of the
characterized generally by increasing air temperatures and the two ascendingly ordered halves from the original time series
changing pattern in precipitation. Therefore, investigations of [13].
the characteristics of variations in regional temperature and In this study, 48 years-long (1970-2017) annual
precipitation are particularly important for identifying and precipitation data monitored at nine selected stations
understanding the impacts of climate change on the (Mardin, Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Siirt, Şırnak,
hydrologic cycle [1]. To this end, trend analyses, which Gaziantep, Kilis and Şanlıurfa) in the Southeastern Anatolia
provide scientific information for better modeling, prediction, Region, Turkey were investigated by using the ISM and the
and control mechanism of the phenomenon concerned, are results were compared with MK test results.
the essential efforts [2].
There are numerous trend analyses applied to hydro-
climate data in the literature [3-7], however they principally Study Area and Data
base on nonparametric tests, as the Mann–Kendall (MK) In The Southeastern Anatolia Region (SAR) covers 9
analysis [8-9], the Spearman’s rho test [10] and the Sen trend provinces (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis,
slope calculation methodology [11]. These objective Mardin, Siirt, Şanlıurfa and Şırnak) located on the Euphrates-
approaches necessitate a set of assumption validity in the Tigris Basin and upper Mesopotamia plains.
historical records (e.g. independent serial correlation The SAR provinces constitute approximately 10.7 % of
structure, probability distribution functions, seasonality) [2], Turkey’s total population (80.8 million, in 2018), and covers
and did not specify if low or high precipitation contributed to 9.7 of country’s surface area, 780.6 x 10 3 km2 [17]. In
the detected trends [12]. On the other hand, almost all the general, the summer season in the region is very hot and
hydro-climate records have significant serial correlations at under the influence of dry and warm tropical air mass while
least on short memory basis [13], and efficient, effective, and the winter is warm and rainy. The average annual rainfall
optimum management of water resources requires varies between 400 mm and 700 mm, and the mean annual
identification of trends not only monotonically over a given temperature is about 18 ºC, due to the high summer
time period but also whether the low, medium, and high temperatures that approach 40 ºC in daytime. The SAR holds
values have separate trends [14]. For this reason, Şen [14] 20 % of the economically irrigable area of Turkey, while
432
Yilmaz et al., Innovative Trend Analysis of Annual Precipitation in Southeastern Anatolia Region, Turkey, ISAS 2018-Winter, Samsun,
Turkey
accounts for 28 % of total water potential. In the fertile lands, 2√2

𝜎𝑠2 = 𝜎 (1 − 𝜌𝑦̅̅̅̅̅̅̅
2 𝑦1
) (5)
𝑛√𝑛
the agriculture is the main activity, so the drought has vital
importance on socio-economic development. 𝐶𝐿(1−𝛼) = 0 ± 𝑠𝑐𝑟𝑖 𝜎𝑠 (6)
Mann-Kendall Trend Test
In the equations, the notations imply as below, where, 𝑦̅1
The Mann-Kendall (MK) test is a non-parametric test that and 𝑦̅2 : arithmetic averages of the first and the second halves
does not require the data to be normally distributed and has of the data, ρ: correlation between the first and the second
low sensitivity to outliers in the time series. The MK analysis halves of the data, s: slope value, n: number of data, σ:
also shows upward and downward trends with statistical standard deviation of all data, σs: slope standard deviation,
significance. The strength of the trend depends on the and scri: Z critical values in one-way hypothesis at (1-) %
magnitude, sample size and variations of data series. The confidence level. Critical upper and lower limits calculated
non-parametric approach is used in many earth system by Eq.6 are used to make for hypothesis test. If slope value, s,
studies for monotonic trend detection in a given time series is outside of the lower and upper confidence limits, thus, the
data. Since the MK test is a well-known method, the detailed alternative hypothesis, (Ha), is approved, and it can be said
calculation steps are not given here, however, it can be found that there is a trend (Yes) in time series. The type of trend
in several papers [18-20]. depend in accordance with the slope (s) sign. Slope value (s)
can be positive or negative. This means that there is an
Innovative Şen Method (ISM) increasing (+) or a decreasing (-) trend in time series [13].
In the ISM, the time series is divided into two equal parts,
III. RESULTS
which are separately sorted in ascending order. Then, the first
and the second half of the time series are located on the x- In Table 1, all the necessary calculations of the ISM and
axis and on the y-axis, respectively, of a Cartesian coordinate the Mann-Kendall significance test results are presented. The
system. If the data are collected on the 1:1 ideal line (45° results of the ISM applied to the nine meteorological stations
line), there is no trend in the time series (Fig.1). If data are in the Southeastern Anatolia Region are given in Fig 2.
located on the upper triangular area of the ideal line, an In Mardin, it is obvious that there is a distinctive
increasing trend in the time series exists. If data pile up in the decreasing trend in annual precipitations (Fig.1.) The
lower triangular area of the 1:1 line, there is a decreasing significant decreasing trend is also approved by the MK test
trend in the time series. It is also possible to have time series score (z = -2,12). It appears to be a single monotonic trend, in
in which there are scatter of points on both sides of 1∶1 line. other words, the total precipitation in Mardin follow a
These cases correspond to non-monotonic trends where decreasing trend in all clusters of low, medium and high
within the same time series there are increasing and precipitation values.
decreasing trends at different scales even hidden ones. [14]. The increasing trend in Adıyaman is significant in
Moreover, low, medium and high values of a parameter can accordance with the ISM (Table 1). However, MK test
be graphically evaluated with this method [21,22]. The revealed that the precipitation series are trendless. In
possible trend types are given in Fig.1. Şen [13] has also particular for the higher values than average, there is an
proposed a statistical significant test to the method. Steps of increasing trend in recent years. In 1996 and 2012, the
this method are given by the following formulas Eq. (1-6). recorded total precipitation values are 1132 mm and 1171
mm, respectively. Additionally, for the second half of the
analysed period (1994-2017) the average annual precipitation
is 706 mm, that is approx. 10% higher than average of 1970-
1993. That can be an explanation of the increasing trend
decision in ISM. While the ISM compare the two halves of
the duration, the MK test use the whole time series for trend
detection. That is why there are different results between the
trend tests.
Similar to Adıyaman, the same conclusion is valid also for
Gaziantep, where there is a general increment in the high
values of precipitation in recent years, which covers the
extreme precipitation totals of 996 and 873 mm for 1996 and
2012, respectively.
In Şırnak, the precipitation time series show an increasing
trend behaviour in low precipitation values; however, there is
Fig.1. Illustration of trend types in the ISM [21] decreases in the high precipitation domain.
2
The annual precipitation records at Batman, Diyarbakır
𝐸(𝑠) = [𝐸(𝑦̅2 ) − 𝐸(𝑦̅1 ) (1) and Kilis exhibit trend-free behaviour. The decision “no
𝑛
4
trend” is accepted with both in the ISM and MK test results.
𝜎𝑠2 = [𝐸(𝑦̅2 2 ) − 2𝐸(𝑦̅2 𝑦̅1 ) + 𝐸(𝑦̅1 )] (2) In Figure 2, for the relevant provinces, it also is possible to
𝑛2
see that most of the scatter points gather very close to 1:1
𝐸(𝑦̅2 𝑦̅1 )−𝐸(𝑦̅2 ) 𝐸(𝑦̅1 )
𝜌̅̅̅̅̅̅̅
𝑦2 𝑦1 = (3) line.
𝜎(𝑦
̅ 2 ) 𝜎(𝑦
̅1)
For Siirt, it is possible to consider a non-monotonic
8 𝜎2 decreasing trend due to the decrements in high precipitation
𝜎𝑠2 = (1 − 𝜌̅̅̅̅̅̅̅
𝑦2 𝑦1 ) (4) values in addition to the increase in low precipitation totals.
𝑛2 𝑛
433
Turkey
Another non-monotonic decreasing trend is seen in Şanlıurfa has been experienced an extreme drought in 2017,
precipitation series of Şanlıurfa. However, here, a decreasing with a total annual precipitation amount of 200 mm, which is
trend is dominant on the medium (average) values. Although approximately 50% less than the long-term average (420
the outputs of the ISM reflect a decreasing trend, due to the mm).
computed Z score (z=-1,18) in the MK test, one cannot reject
the null hypothesis H0. Moreover, it should be noted that
Table 1. Results of Innovative Şen Metod and Mann-Kendall trend test
Stations Mardin Adıyaman Batman Diyarbakır Siirt Şırnak Gaziantep Kilis Şanlıurfa
Average annual precip. (mm) 638 682 470 475 676 697 557 481 431
Slope, s -4.96 2.03 -0.20 -0.26 -1.05 0.93 2.20 -0.24 -0.90
Standard deviation,  201.47 180.18 108.28 108.63 153.39 159.99 139.08 130.69 126.24
Correlation, 𝜌̅̅̅̅̅̅̅
𝑦2 𝑦1 0.927 0.941 0.905 0.914 0.941 0.897 0.936 0.931 0.900
Slope standard deviation, 𝜎𝑠 0.462 0.371 0.284 0.271 0.317 0.438 0.299 0.292 0.339
Significance level, α (One-way) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05
Lower CL (95%) -0.760 -0.611 -0.467 -0.444 -0.521 -0.719 -0.492 -0.480 -0.558
Upper CL (95%) 0.760 0.611 0.467 0.444 0.521 0.719 0.492 0.480 0.558
Accepted hypothesis (ISM) Ha Ha H0 H0 Ha Ha Ha H0 Ha
Type of trend (ISM) Decreasing Increasing No trend No trend Decreasing Increasing Increasing No trend Decreasing
Calculated ± Z value -2.12 0.54 0.04 0.10 0.26 0.58 0.29 -1.47 -1.18
Z critical value (α = 0.05) ± 1.96 ± 1.96 ± 1.96 ± 1.96 ± 1.96 ± 1.96 ± 1.96 ± 1.96 ± 1.96
Type of trend (MK) Decreasing No trend No trend No trend No trend No trend No trend No trend No trend
1200 1200
Mardin Batman
1000 1000
Trend line Trend line
800 Centroid; 800

697,8; 578,7 Centroid;
1994-2017
1994-2017
472,6; 467,9
600 600
400 400
200 200
0 0
0 200 400 600 800 1000 1200 0 200 400 600 800 1000 1200
1970-1993 1970-1993
(a) (b)
1200 1200
Adıyaman Diyarbakır
1000 1000
Centroid; Trend line Trend line
657,6; 706,2
800 800
Centroid;
1994-2017
1994-2017
478,4; 472,2
600 600
400 400
200 200
0 0
0 200 400 600 800 1000 1200 0 200 400 600 800 1000 1200
1970-1993 1970-1993
(c) (d)
434
Turkey
1200 1200
Siirt Kilis
1000 1000
Trend line Trend line
Centroid;
800 688,6; 663,3 800
Centroid;
483,6; 477,9
1994-2017
1994-2017
600 600
400 400
200 200
0 0
0 200 400 600 800 1000 1200 0 200 400 600 800 1000 1200
1970-1993 1970-1993
(e) (f)
1200 1200
Şırnak Şanlıurfa
Trend line
1000 1000
Centroid; Trend line
686,0; 708,3
800 800
Centroid;
1994-2017
1994-2017
441,8; 420,3
600 600
400 400
200 200
0 0
0 200 400 600 800 1000 1200 0 200 400 600 800 1000 1200
1970-1993 1970-1993
(g) (h)
1200
IV. CONCLUSION
Gaziantep
In this study, the innovative Şen method (ISM) and the
1000
Trend line classical Mann-Kendall trend test were applied to the annual
precipitation series of nine provinces located in the
800 Centroid; Souteastern Anatolia Region of Turkey. The trend analyses
530,2; 582,9 revealed different results for five of nine provinces in the
1994-2017
region, and the same results were obtained for the other four
600
provinces. Mardin was determined as the most vulnerable
province in the region, due to the significant decreasing trend
400 in precipitation series. In accordance with the results of the
ISM, it is striking that there has been an increasing trend in
precipitation in Gaziantep and Adıyaman. Both methods
200
indicate that Batman, Diyarbakır and Kilis have trendless
series in annual total precipitation.
0 Trend analysis is one of the most significant elements in
0 200 400 600 800 1000 1200 any climate change study and provides a foresight for
1970-1993 meteorological, hydrological, and climatological variables
(i)
from past observations to future changes. The well-known
Fig. 2. Results of ISM for annual precipitation during 1970–2017 trend test, Mann-Kendal (MK) trend test, which is misleading
in the presence of data autocorrelation, requires few basic
assumptions, which may not be valid in natural hydro-
climatological time series. However, the ISM does not
require assumption, and it is based on the comparison of the
435
Turkey
two ascendingly ordered halves from the original time series.

It also make it possible to identify significant sub-trends of
low, medium and high values. Moreover, due to its
simplicity, it may be considered as a first step in the detailed
climate change researches, for getting a general idea about
the study area.
REFERENCES
[1] L. Wang, Y. Chen, Y. Niu, G. Salazar, W. Gon, “Analysis of
atmospheric turbidity in clear skies at Wuhan, Central China”. J.
Earth Sci, 28 (4), 729–738, 2017.
[2] A.M. Mohorji, Z. Şen, M. Almazroui,“ Trend Analyses Revision and
Global Monthly Temperature Innovative Multi-Duration Analysis”.
Earth Syst Environ, 1 (9), 2017.
[3] H.B. Abarghouei, M.A.A. Zarch, M.T. Dastorani, M.F. Zarch, “The
survey of climatic drought trend in Iran”. Stoch Env Res Risk A, 25(6),
851–863, 2011.
[4] H. Tao, K. Fredric, C.Men, J. Zhao, “Trends in extreme temperature
indices in the Poyang Lake Basin, China”. Stoch Env Res Risk A,
28(6), 1543–1553, 2014.
[5] C. Onyutha, “Identification of sub-trends from hydro-meteorological
series”. Stoch Env Res Risk A, 30 (1), 189-205, 2015.
[6] G. Zhao, E. Li, X. Mu, Z. Wen, S. Rayburg, P. Tian, “Changing
trends and regime shift of streamflow in the Yellow River basin”.
Stoch Env Res Risk A, 29(5), 1331–1343, 2015.
[7] A. Kalra, T.C. Piechota, R. Davies, G.A. Tootle, “Changes in U.S.
streamflow and western U.S. snowpack”. J Hydrol Eng, 13, 156–163,
2008.
[8] H.B. Mann, “Nonparametric tests against trend”, Econometrica, 13,
245–259, 1945.
[9] M.G. Kendall, “Rank correlation methods”, Oxford Univ Press, New
York, 1975.
[10] S. Yue, P. Pilon, G. Cavadia, “Corrigendum to ‘Power of the Mann-
Kendall and Spearman’s Rho tests for detecting monotonic trends in
hydrological series”. J. Hydrol, 259(1–4), 254–271, 2002.
[11] P.K. Sen, “Estimates of the regression coefficient based on Kendall’s
tau”. J Am Stat Assoc, 63, 1379–1389, 1978.
[12] T. Caloiero, R. Coscarelli, E. Ferrari, “Analysis of Monthly Rainfall
Trend in Calabria (Southern Italy) through the Application of
Statistical and Graphical Techniques”. Proceedings, 2, 629, 2018.
[13] Z. Şen, “Innovative trend significance test and applications”. Theor
Appl Climatol, 127 (3-4), 939-947, 2017.
[14] Z. Şen, “Innovative Trend Analysis Methodology”. Journal of
Hydrologic Engineering, 17 (9), 1042-1046, 2012.
[15] T. Haktanir, H. Citakoglu, “Trend, independence, stationarity, and
homogeneity tests on maximum rainfall series of standard durations
recorded in Turkey”. J Hydrol Eng, 19, 501–509, 2014.
[16] A. Öztopal, Z. Şen, “Innovative Trend Methodology Applications to
Precipitation Records in Turkey”. Water Resour Manage, 31 (3), 727-
737, 2017.
[17] GAP (Southeastern Anatolia Project Regional Development
Administration) (2018): Latest stage in GAP. – Retrieved from:
http://www.gap.gov.tr/gap-ta-son-durum-sayfa-32.html#
[18] M. Gedefaw, D. Yan, H. Wang, T. Qin, A. Girma, A. Abiyu, D.
Batsuren, “Innovative Trend Analysis of Annual and Seasonal
Rainfall Variability in Amhara Regional State, Ethiopia”. Atmosphere,
9, 326, 2018.
[19] Y. Chen, Y. Guan, G. Shao, D. Zhang, “Investigating Trends in
Streamflow and Precipitation in Huangfuchuan Basin withWavelet
Analysis and the Mann-Kendall Test”. Water, 8, 77, 2016.
[20] Ü.G. Bacanlı, “Trend analysis of precipitation and drought in the
Aegean region, Turkey”. Meteorological Applications, 24, 239-249,
2017.
[21] İ. Dabanlı, Z. Şen, M.Ö Yeleğen, E. Şişman, B. Selek, Y.S. Güçlü,
“Trend Assessment by the Innovative-Şen Method”. Water Resour
Manage, 30 (5), 5193-5203, 2016.
[22] M. Ay, S. Özyıldırım, “Trend Analysis of Monthly Total Rainfall and
Monthly Mean Air Temperature Variables of Yozgat in Turkey”.
Çukurova University Journal of the Faculty of Engineering and
Architecture, 32 (2), 65-75, 2017.
436
Volume 3 (2018), 437-439
Modelling Flood Routing Using Hybrid Heuristic Algorithm

Umut Okkan1, Baris Yilmaz2*+
1Department of Civil Engineering, Balıkesir University, Balıkesir, Turkey
2Manisa Vocational School of Technical Sciences, Manisa Celal Bayar University, Manisa, Turkey
*Corresponding author: baris.yilmaz@cbu.edu.tr
+Speaker: baris.yilmaz@cbu.edu.tr
Abstract –In the analysis of the flood routing problem, it is necessary to determine the change of the flood wave moving
through the channel according to time and location, and in this context, nonlinear 3-parameter Muskingum model (NL-MUSK)
is widely used. The parameters of the NL-MUSK model should be estimated precisely to hold the appropriate solutions. In
general, this important process is solved by the use of heuristic methods, one of which is the Particle Swarm Optimization
(PSO).This study aims to improve searching the local solution capability among the possible global solutions revealed by the
particle swarm optimization (PSO) in a NL-MUSK flood rooting problem. To this end, the hybrid use of the PSO with the
Levenberg-Marquardt (LM) algorithm, based on Jacobian matrix, was used. The developed algorithm (PSO-LM) was applied
to the flood data observed in 1960 on the River Wye, U.K. The hybrid PSO-LM algorithm was operated under a wide solution
space and the same global solution was obtained from each random experiment. The PSO-LM, which stands out with its stable
aspect, has also achieved rapid convergence compared to the PSO, in other words, it has accelerated the access of the model to
the optimum result with less iteration. In this respect, it is concluded that PSO-LM can be adapted effectively to different
hydrological modeling studies.
Keywords –Nonlinear Muskingum model, Hybrid heuristic methods, Parameter estimation, Levenberg-Marquardt algorithm
I. INTRODUCTION This version contains an additional power parameter m to

In the water resources engineering, flood routing is a promote the statistical relation between accumulated storage
required procedure to predict the variation in a flood wave and weighted flow.
characteristics for natural rivers or channels. Although the In literature, there are numerous studies considering the
employed methods in flood routing display diversity, parameter estimation of the NL-MUSK, in which the
Muskingum model among them is definitely more practical unknown parameters are a, x and m, respectively. Since the
since it allows estimating the outflow as a function of the classical techniques (e.g., derivative Newton methods,
inflow without needing any topographical input pertaining to simplex algorithms) can fall into local minima traps, the
river channel [1]. recent works have been focused on the population based
The Muskingum model, which was developed by heuristic algorithms to get global minimum. The literature
McCarthy [2], is based on two equations that demonstrate the summary about this issue was comprehensively handled by
continuity equation (Eq.1) and storage equation (Eq.2) as Karahan et al. [4] and Moghaddam et al. [5]. According to
follows: investigations, it was detected that usages of heuristic
dSt methods in NL-MUSK modeling did not guarantee the same
 St  I t  Qt (1) solution under different runs. Therefore, some researchers
dt have tried out the hybrid optimization techniques that
combine the global searching abilities of heuristic algorithms
St  a  xI t  (1  x)Qt  (2) with local fine-tuning properties of the non-heuristics such as
Quasi-Newton [4] and Nelder-Mead simplex [6].
In the above equations, St, It and Qt are storage, inflow and Even if all these efforts increase the possibility of getting
outflow magnitude, respectively at time t. a is storage-time global solution, these combinations made the algorithmic
constant and x is a weighting factor [1]. In Eq.(1), ΔSt is the structure intensive in terms of the multiple control variables.
assumed as time rate of change of storage volume. Therein, in this study, we only focus on the particle swarm
Since the first developed Muskingum method assumes that optimization (PSO) algorithm, which is one of the most
the storage volume has a linear relation with the weighted practical methods among the other heuristics. Besides its
value of inflow and outflow, and that cannot be feasible for inherent capability, the Levenberg-Marquardt (LM)
all cases, Gill [3] suggested a three-parameter nonlinear algorithm is also embedded into it in order to improve the
Muskingum model (NL-MUSK), in which modified storage local searching abilities and enforce stabilities during
function was defined as Eq.(3). generations. The content of the proposed hybrid approach
St  a  xIt  (1  x)Qt 
m
PSO-LM, and the details about NL-MUSK and application
(3) are given below.
437
Okkan and Yilmaz, Modelling Flood Routing Using Hybrid Heuristic Algorithm, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
II. METHOD methods have been revealed, while the shortcomings of them
have been disabled.
Routing in NL-MUSK
III. RESULTS
In the NL-MUSK, the initial storage (S0) is primarily
calculated by using Eq.(3). At t=0, the outflow can be To examine the credibility of the suggested hybrid PSO-
assumed to be equal to the inflow. Then, the time rate of LM technique and to compare it with the PSO, an example of
change of storage volume ΔSt is computed. Thus, the amount the 1960 flood event in the River Wye at U.K.was tested in
of storage in the next step can be determined. Finally, the this study. Because the 69.75 km stretch of the River Wye
next modeled outflow (Qt+1) is calculated by using Eq.(3). In from Erwood to Belmont has no tributaries and minimal
the parameter optimization step, the objective (fitness) lateral flow, it is an illustrative case to test flood routing
function to be minimized within the employed algorithms is applications [4]. The related data can be extracted from
the sum of the squared errors between computed and Karahan et al. [4]. The inflow and outflow hydrographs with
measured outflows (SSE). In case infeasible parameters give regard to occurred event are given in Fig.1.
negative outflows and storages, a penalty function is also
used. The detailed computing steps of NL-MUSK and River Wye December 1960 flood event
1200
penalty function usage are given by Karahan et al. [4]. Inflow (m3/s)
1000 Outflow (m3/s)
Proposed Hybrid PSO-LM Algorithm
800
The PSO, which is typically based upon the social behavior 600
of swarm of birds, is a population-based heuristic algorithm
that was proposed by Kennedy and Eberhart [7]. The PSO 400
procedure starts with a random distribution of swarm of birds 200

into the food area. A matrix composed of Np particles and d
parameters can be written in matrix form as follows: 0
0 12 24 36 48 60 72 84 96 108 120 132 144 156 168 180 192
Time (hour)
x1,1 … x1,d
Fig. 1 River Wye 1960 flood hydrographs used in the study
⃗ =[ ⋮
X ⋱ ⋮ ] j=1,2,…,d ; i=1,2,...,Np (4)
xNp,1 … xNp,d The employed algorithms were coded in the MATLAB
environment. The ranges of the parameters were selected as
x=0.01-0.5, a=0.01-5.0, and m=0.01-5.0. Although such
To find out the locations of the food sources, particles
algorithms were run with huge number of iterations in the
interact with two different terms. The first of these terms,
literature, a feasible number of generation were used in this
pbest, represents the best location information that any particle
study similar to Niazkar and Afzali[8], and itermax was set to
has ever reached, while the second term, gbest, denotes the
500. In addition, the population size Np was taken as 20.
best position obtained from all the particles in the population.
Due to stochastic features of algorithms, 100 independent
In the algorithm, there is also a vector v which gives the
runs were operated to detect the performances. After
iterative velocity variation of the particles (Eq.5). Then, with
operating hybrid approach depending on the strategy stated in
Eq.(6), the particles are allowed to move to their new
the previous section, the variations concerning fitness values
position.
obtained for each run were plotted during 500 iterations (Fig
vi , j (t  1)  W * vi , j (t )  r1 c1 *( pbesti , j (t )  xi , j (t )) 2).As seen in Fig. 2, there are some runs in the PSO that do
 r2 c2 *( gbest j (t )  xi , j (t )) (5) not produce stable results. Otherwise, it can be clearly seen
that the PSO-LM simulations rapidly converge to the global
xi , j (t  1)  xi , j (t )  vi , j (t  1) (6) result during iterations. To support this graphical detection,
the fitness performances of the algorithms at the last iteration
Here, W is the inertia weight which linearly changes from were examined in detail. The fitness values stored for each
0.9 to 0.4. On the other hand, c1 and c2 are positive run were extracted and then some descriptive statistics (mean,
acceleration coefficients controlling pbest and gbest standard deviation) were obtained.
components, while r1 and r2 refer to random numbers that are The SSE statistics given in Table 1 indicate that the PSO
uniformly distributed between 0 and 1. The above operations can get trapped in a local minimum. In contrast to the PSO,
are repeated between t=0 and the maximum number of PSO-LM has reached almost the same SSE fitness value in
iterations (itermax). all of the simulations because the standard deviation of
In the study, the gbest component of the PSO was exposed fitness values was calculated as 1.93E-08. Thus, after
to the LM algorithm to improve the local search behaviour of utilizing the global search capability and practical structure of
the process. LM algorithm is operated with the Jacobian the PSO, each solution vector obtained from its iterative
matrix (J) which is composed of first order partial derivatives mechanism was subjected to the LM process alternately.
according to the related parameters. After a finite difference Moreover, an efficient search was performed without being
approach is evaluated for calculation of J matrix, in each affected by the local minima. When it is compared with the
iteration step, the parameter updating process is efficiently other studies in point of iteration settings, e.g. Yuan et al. [9],
operated through this hybrid approach termed as PSO-LM. the proposed PSO-LM is absolutely applicable. However, it
This modification directly increases the convergence should be noted that the selection of the iteration number is
performance. So, the advantageous aspects of the two not only a difficult task but also problem specific.
438
Okkan and Yilmaz, Modelling Flood Routing Using Hybrid Heuristic Algorithm, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
1200
Observed Outflow
PSO
PSO PSO&LM
1000
Predicted Outflow
Outflows (m3 /s)

800
600
400
200
0
0 18 36 54 72 90 108 126 144 162 180 198
Time (hour)
Fig.3. Comparison of the observed and predicted outflow hydrographs
IV. CONCLUSION
PSO&LM
PSO-LM In the literature about parameter calibration of the NL-
MUSK, researchers may discover a number of applications
varying from the derivative-based algorithms to heuristics.
Although heuristics are evaluated as more popular in terms of
their global search capabilities, in many cases, with the
heuristic algorithms that require more control parameters than
the number of parameters in the NL-MUSK, the performed
applications have begun to move away from practicality. In
this regard, this study introduces a practical hybrid approach
that is constituted with the PSO and the LM algorithms
together. To examine the reliability of this suggested
technique, River Wye data was used. The comparisons
between the PSO and PSO-LM revealed that the hybrid
algorithm satisfied both the stability in each random
Fig. 2 The change in the fitness values through iterations under PSO and
PSO-LM approaches simulation and the fast convergence for the generations.
According to the statistical measures derived from the
In this study, the success of the NL-MUSK model was also implementation, it was concluded that both observed and
investigated by the additional measures. When referencing predicted outflows were properly matched. Additionally, it is
Niazkar and Afzali [8], DPO criterion, which is expressed as thought that the PSO-LM algorithm can be applied to various
the absolute value of the deviation in peak of observed and modelling studies in water resources engineering.
routed outflows, can be used for magnitude of peak
consideration. REFERENCES
Table 1. SSE statistics of the algorithms for Np=20 and itermax=500 [1] Y.K. Tung,“River flood routing by nonlinear Muskingum method”. J
HydraulEng111(12), 1447-1460, 1985.
DescriptiveStatistics PSO PSO-LM [2] G.T. McCarthy,“The unit hydrograph and flood routing”. Providence,
Mean 59822.43 37944.14 R.I., Army Engineer District, 1938.
[3] M.A. Gill,“Flood routing by Muskingum method”. J Hydrol 36(3-4),
Standard deviation 52878.38 1.93E-08 353-363, 1978.
[4] H. Karahan, G. Gurarslan, Z.W. Geem.“Parameter estimation of the
The coefficient E, which is a modification of the nonlinear Muskingum flood-routing model using a hybrid harmony
determination coefficient, was also evaluated. The ultimate search algorithm”,J HydrolEng 18(3), 352-360, 2013.
[5] A. Moghaddam, J. Behmanesh, A. Farsijani,“Parameters estimation
parameter estimations obtained from PSO-LM and the for the new four-parameter nonlinear Muskingum model using the
measures were given in Table 2. particle swarm optimization”. Water Resour Manage 30,2143-2160,
2016.
Table 2. The calibrated parameters of PSO-LM and the related statistics
[6] A. Ouyang, K. Li, T.K.Truong, A. Sallam, HMS. Edwin, “Hybrid
Calibrated Parameters Statistical Measures particle swarm optimization for parameter estimation of Muskingum
model”. Neural Comput&Applic 25,1785-1799, 2014.
x a m SSE (m6/s2) E DPO (m3/s) [7] J. Kennedy, R. Eberhart,“Particle swarm optimization. Proceedings of
0.40924 0.07924 1.58148 37944.1446 0.9771 97.808 IEEE International Conference on Neural Networks, 4,1942-
1948,1995.
[8] M. Niazkar, SH. Afzali, “Assessment of modified honeybee mating
On account of the fact that the performance limits E>0.75 optimization for parameter estimation of nonlinear Muskingum
and RSR<0.5 have been met in accordance with Moriasi et al. models”. J HydrolEng 20(4), 04014055, 2015.
[9] X. Yuan, X. Wu, H. Tian, Y. Yuan, RM. Adnan,“Parameter
[10], these computed measures point out a high-performance identification of nonlinear Muskingum model with backtracking
model class. As shown in Fig 3, it can be turned out again search algorithm”. Water Resour Manage, 30(8), 2767-2783, 2016.
that both observed and predicted outflows are soundly [10] D.N. Moriasi, J.G. Arnold, MWV. Liew, RL. Bingner, RD.
matched. Additionally, the DPO criteria, which are evaluated Harmel,TL. Veith,“Model evaluation guidelines for systematic
quantification of accuracy in watershed simulations”. Transactions of
in the peak value estimation of the outflow hydrograph, also the ASABE 50(3), 885-900, 2007.
appear to be acceptable.
439
Volume 3 (2018), 440-442
Use of Geographic Information System (GIS) to Evaluate the Nitrogenous

Compounds in Groundwater of Ergene River Basin (TURKEY)
Cem Tokatlı1*+
Abstract – In this study water samples were collected from 30 villages located in the Ergene River Basin in summer season of
2018. Nitrate (NO3) and nitrite (NO2) concentrations of water samples were determined and the results were assessed
according to national and international quality criteria. Geographic Information System (GIS) was also used in order to make a
visual explanation by presenting distribution maps of investigated parameters. According to data observed, nitrate levels were
determined as 0.12 – 10.1 ppm, and nitrite levels were determined as 0.005 – 0.110 ppm in groundwater samples. Although the
investigated nitrogenous compounds in groundwater of villages located in the Ergene River Basin did not exceeded the limit
values for drinking, it was determined that the villages located in the Ergene River Basin has I. – II. Class groundwater quality
in terms of nitrate and II. – III. Class groundwater quality in terms of nitrite parameter in general.
Keywords – Ergene River Basin, Nitrogenous compounds, GIS, Drinking water, Water quality
I. INTRODUCTION
Intensive agricultural activities due mainly to rapid growth Table 1. Location properties of villages
of population cause significant environmental pollutions on Coordinates
Locality
especially soil and water quality. Lack of environmental North South
awareness in society is also one of the most significant Muratlı 41.17275 27.49570
factors on environmental problems. It is known that Sarılar 41.14440 27.66180
Çorlu 41.15593 27.81326
assessment of water quality is a significant requirement for an Velimeşe 41.24793 27.88046
effective contamination control and water management [1 – Çerkezköy 41.28212 28.00176
3]. Saray 41.44099 27.92175
The Ergene River is the most important river basin of the Karlı 41.36929 27.86502
Thrace Region and it is known to be exposed to a significant Marmaracık 41.20692 27.75227
Vakıflar 41.26342 27.64992
agricultural and industrial pressure [4 – 6]. Karamusul 41.30349 27.44734
The aim of this study was to; Müsellim 41.34041 27.37037
- determine the nitrogenous compounds (NO3 and Düğüncübaşı 41.33248 27.27715
NO2) in groundwater of Ergene River Basin, Lüleburgaz 41.40263 27.36572
- evaluate the data according to Turkish Regulations Babaeski 41.43123 27.09134
Water Quality Classes and drinking water limits specified by Alpullu 41.37195 27.14307
Karakavak 41.32615 27.07046
Turkish Standards and Kadriye 41.34883 26.99870
- use of Geographic Information System (GIS) in Çerkezmüsellim 41.27186 27.02568
order to make a visual explanation of investigated data. Hayrabolu 41.21345 27.10629
Pehlivanköy 41.34710 26.92391
II. MATERIALS AND METHOD Danişment 41.30453 26.90137
Çöpköy 41.21846 26.82429
A. Study Area and Collection of Samples Bayramlı 41.30688 26.82262
Uzunköprü 41.26693 26.68699
In this study, groundwater samples were collected in Salarlı 41.22682 26.62626
summer season of 2018 from 30 stations from the drill Kurtbey 41.14380 26.57977
fountains of the villages located in the Ergene River Basin. Yenicegörece 41.13088 26.46713
Groundwater with a volume of three wells was purged before Meriç 41.19106 26.41824
sampling. Water samples were then collected at the outflow Adasarhanlı 41.08398 26.35818
İpsala 40.92896 26.39274
of drill pump in polyethylene bottles. Coordinate information
and locations of selected stations are given in Table 1.
440
Tokatlı, Use of Geographic Information System (GIS) to Evaluate the Nitrogenous Compounds in Groundwater of Ergene River Basin
(TURKEY), ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
B. Physicochemical Analysis and GIS Maps III. RESULTS

Nitrate and nitrite parameters were determined by using Nitrate and nitrite concentrations of investigated villages
“Hach Lange DR3900 Spectrophotometer” device during the located in the Ergene River Basin are given Fig. 1.
laboratory studies. The distribution maps (GIS Maps) of Geographic Information System (GIS) based distribution
parameters were made by using the “MapInfo” package maps of nitrate and nitrite concentrations determined in
program. groundwater of Ergene River Basin are given in Fig. 2 and 3.
0.120 Nitrat Nitrit 12.000
0.100 10.000
0.080 8.000
0.060 6.000
0.040 4.000
0.020 2.000
0.000 0.000
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
S8
S9
S10
S11
S12
S13
S14
S15
S16
S17
S18
S19
S20
S21
S22
S23
S24
S25
S26
S27
S28
S29
S30
Fig. 1. Nitrate (NO3) distributions
Fig. 2. Nitrate (NO3) distributions
Fig. 3. Nitrite (NO2) distributions
441
Tokatlı, Use of Geographic Information System (GIS) to Evaluate the Nitrogenous Compounds in Groundwater of Ergene River Basin
(TURKEY), ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
ACKNOWLEDGMENT
IV. DISCUSSION
The author would like to thank for the financial and
According to the criteria of Turkish Regulations identified technical supports supplied by Trakya University, Turkey.
for Turkey (Water Pollution Control Regulation in Turkey), This investigation has been supported by the project
86.6% of groundwater have I. Class water quality, 10% of numbered as 2017/211 accepted by Trakya University,
groundwater have II. Class water quality and 3.3% of Commission of Scientific Research Projects.
groundwater have III. Class water quality in terms of nitrate
parameter in the region; and 53.3% of groundwater have II. REFERENCES
Class water quality, 40% of groundwater have III. Class [1] A. Çiçek, R. Bakış, A. Uğurluoğlu, E. Köse, C. Tokatlı, “The Effects
water quality and 6.6% of groundwater have III. Class water of Large Borate Deposits on Groundwater Quality” Polish Journal of
quality in terms of nitrite parameter in the region in general Environmental Studies, 22 (4): 1031-1037, 2013.
[2] E. Köse, C. Tokatlı, A. Çiçek, “Monitoring Stream Water Quality: A
[7]. Statistical Evaluation”, Polish Journal of Environmental Studies, 23
It is known that fertilizers used in agricultural activities (5): 1637-1647, 2014.
increase the level of nitrogen compounds in water and soil [3] C. Tokatlı, E. Köse, A. Çiçek, “Assessment of the Effects of Large
especially in rural areas [8, 9]. The main sources of nitrogen Borate Deposits on Surface Water Quality by Multi Statistical
Approaches: A Case Study of The Seydisuyu Stream (Turkey)”,
compounds in groundwater is nitrogen rich fertilizers in Polish Journal of Environmental Studies, 23 (5): 1741-1751, 2014.
general and they are known to be used intensively all around [4] C. Tokatlı, “Assessment of the Water Quality in The Meriç River: As
the Ergene River Basin [10, 11]. an Element of the Ecosystem in the Thrace Region of Turkey”, Polish
Journal of Environmental Studies. 24 (5): 2205-2211, 2015.
V. CONCLUSION [5] C. Tokatlı, “Bio – Ecological and Statistical Risk Assessment of
Toxic Metals in Sediments of a Worldwide Important Wetland: Gala
In the present study, nitrite and nitrate concentrations in Lake National Park (Turkey)”, Archives of Environmental Protection,
groundwater of the Ergene River Basin were investigated. 43 (1): 34-47, 2017.
[6] C. Tokatlı, Y. Baştatlı, “Trace And Toxic Element Levels İn River
Also Geographic Information System (GIS) was applied to
Sediments”, Polish Journal of Environmental Studies, 25 (4): 1715-
detected data in order to evaluate the results properly. 1720, 2016.
According to detected data, nitrogenous compounds in [7] Turkish Regulations, “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği”,
groundwater resources of the Ergene River Basin were 15 Nisan 2015 tarihli Resmi Gazete, Sayı: 29327, 2015.
http://suyonetimiormansu.gov.tr.
detected in quite high levels. The region has I. – II. Class
[8] R. G. Wetzel, “Limnology: Lake and River Ecosystems”, Elsevier
groundwater quality in terms of nitrate and II. – III. Class Academic Press, 1006 pages, 2001.
water quality in terms of nitrite parameter in general. [9] S. E. Manahan, “Water Chemistry: Green Science and Technology of
In conclusion, agricultural applications have significant Nature's Most Renewable Resource”, Taylor & Francis Group, CRC
place on the economic structure of the region. The water
[10] J. R. Self, R. M. Waskom, “Nitrates in Drinking Water”, Colorado
leached through from these agricultural fields are State University Extension. 7/95. Revised 11/13, 2013.
contaminated by fertilizers. These pollution factors reach to [11] C. Tokatlı, “Drinking Water Quality of a Rice Land in Turkey by a
the groundwater resources of the system by filtering from the Statistical and GIS Perspective: İpsala District”, Polish Journal of
Environmental Studies, 23 (6): 2247-2258, 2014.
soil.
442
Volume 3 (2018), 443-446
Usage of Numerical Analysis Programs in Geotechnical Engineering

Applications
Zülal Akbay Arama1*+
1Istanbul University-Cerrahpasa, Engineering Faculty, Civil Engineering Department, Istanbul, Turkey
*Corresponding author: zakbay@istanbul.edu.tr
+Speaker: zakbay@istanbul.edu.tr
Abstract – Recently, it is inevitable to use numerical analysis methods for several geotechnical engineering problems solution
due to the complexity of behavior characteristics of soil medium. In this study, numerical analysis methods that are used to obtain
numerical analysis programs for modelling and designing geotechnical engineering projects are investigated and shortly
explained. The factors that are effecting the numerical analysis solution are summarized and advantages, limitations and
applicability conditions according to the geotechnical structures are evaluated with a holistic view.
Keywords – Geotechnical engineering, geotechnical design, design programs, numerical analysis, numerical modeling.
I. INTRODUCTION Terzaghi at 1920s. Terzaghi (1924) demonstrates that soil is

Civil engineering is one of the founding engineering differentiated from other structural materials by its non-
disciplines that have emerged to meet human's sheltering homogenous and anisotropic structure. Therefore the solution
requirements. Therefore it has been an aspect of life since the of problems related to soil have to solve with distinctive
beginning of human existence. The application of physical and principles which is reflecting the real behavior [1].
scientific principles throughout their development history The problems that are encountered in the solution process of
creates the basic characteristic computation techniques for soil behavior can generally classified as stability problems,
civil engineering structures. As a professional engineering stress-strain problems and ground water effects. These
discipline, civil engineering deals with design, construction problems and effects are arising due to the loading or reloading
and maintenance of physical and natural environment, conditions of subsoil which can act static or dynamic,
involving constructions like roads, dams, bridges, airports, symmetrically or eccentric, single or distributed and etc.
pipelines, railways, support systems, buildings, canals, Action and reaction effects are generated according to the
skyscrapers and divided into several sub-disciplines such as forces that are transferred from superstructure to the
structural, geotechnical, hydrological and son on. These sub- foundation to ensure or to damage the systems structural
disciplines are united in a single fact that can be summarized stability. These action and reaction effects have delivered a
as “All civil engineering structures must be placed in the common behavior between superstructure and substructure
earth’s crust”. and this mutual effect is named soil-structure interaction. The
Earth’s crust is constituted of soil and/or rock. Beside this behavior of the soil layers laying under the superstructure
some of the structures such as embankment, cofferdam, dam, depending on the loads transferred from the ground surface is
railway, highway and airport fills are consisted of soils and important to select the type and material of load bearing
also the constructions like foundations, excavations and foundation. Shallow or deep foundation systems can be
slopes, fills and embankments, retaining structures and selected according to the levels of static and dynamic loads
underground structures behavior are mainly depended on the transferred from the upper system. Retaining structures are
characteristics of soil. The problems that are existed because used due to the lateral resistance and stability of soil masses
of soil and rock materials are the main interest of geotechnical beside the excavation areas or slopes. The design of retaining
engineering discipline. Geotechnical engineering utilizes the structures can be done with the knowledge of lateral earth
principles of soil mechanics, rock mechanics, strength of forces. In such cases the basic design consideration is to make
materials and hydraulics for investigating subsurface materials the system geometry and material properties simple as it can
and their physical and mechanical properties. The main be. After all appealing the closed form solutions or using
problems of interest for geotechnical engineers can be defined empirical relations is applied to achieve design. But closed
that the determination of foundation soil bearing capacity, form solutions or empirical relations don’t consider boundary
estimation of deformation behavior, evaluation of natural or conditions, material constitution behavior and permanency all
man-made slopes stability, assessment of the risks by together. Because of these reasons, a requirement to use
construction area conditions, prescription of earthworks and numerical analysis methods is borne for geotechnical
the foundation type of structures, monitoring site conditions engineering. Numerical analysis is a branch of mathematics
and so on. that is used to solve the problems which have continuous
The knowledge about the development process of variables. The increasing complexity and growing usage of
geotechnical engineering begins with the studies of Karl von geotechnical systems make it necessary to perform numerical
443
Akbay Arama, Usage of Numerical Analysis Programs in Geotechnical Engineering Applications, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
analysis in the design of geotechnical structures. Traditional equilibrium but the equilibrium does not include internal
methods of analysis that are mentioned above such as closed stresses in the soil. In addition to these, in some cases it is
form solutions, limit equilibrium and etc. cannot derive all the possible to make simplifications and assumptions to provide
design requirements more particularly related to the effects of statically determination.
in-situ stress conditions, new constructions on existing The first studies about limit equilibrium method usage is
structures, sudden increase of water level or water level done by Coulomb (1776). The subject is retaining structures
changes due to the excavation or tunneling, effects of and equilibrium equations are written to determine earth
changeable environment, dynamic effects of earthquake or pressures. By the means of this approach friction rule and the
machine foundations and so on. For evaluating a successful failure behavior of granular materials are discovered by
geotechnical design, appropriate material constitutive models, Coulomb failure criteria. This state constitutes a reformer
boundary conditions, drainage conditions and construction perspective for physics and assumed to be the first analytical
program have to be applied by numerical analysis. These are model for geotechnical engineering discipline. After, Rankine
the common phenomenons of civil engineering problems that (1857) reveals a new theory about earth pressures and make it
are encountered in the numerical analysis process but there easy to calculate lateral earth pressures acting on retaining
isn’t an actual unique implementation and application method structures [1]. Coulomb and Rankine theories are important
to design same problem in the same way. For a specific and significant tools of determining earth pressures. Thereafter
selected case, different answers to problems and various the studies of earth pressure evaluation become varied by
design conditions are evaluated with different solutions done experimental research, model tests or theoretical approaches.
with numerical analysis software’s. These experiences and applications show that limit
In this study, the numerical analyses methods that are used equilibrium method generally lead to good estimations for the
to design geotechnical engineering projects are described failure loads of geotechnical structures [2].
briefly. Advantages, limitations and applicability conditions The method of limit equilibrium is applied for foundations,
according to the geotechnical structures are evaluated with a walls, slopes and any combination of these structures. Also the
holistic view. It is thought that this study will enlighten limit equilibrium method can easily adapt to cases that
researchers about numerical analysis usage for geotechnical foundation soil stratified or inclined. In stratified foundation
problems. profiles, all layers have different geotechnical characteristics.
In inclined ground formations the boundaries are irregularly
II. NUMERICAL ANALYSIS METHODS shaped. For these cases the calculations to determine the forces
The most preferred numerical analysis methods that are acting on slices and finding the critical mechanism involves
used to design geotechnical projects can be classified as limit lots of steps to solve. Hence it is needed to solve the problems
equilibrium method, finite element method, finite difference by machine computation techniques. There exist a number of
method, discrete-distinct element method. Information about geotechnical computational numerical analysis software such
aforementioned numerical methods are given below and their as Limitstate: GEO, GEOSLOPE, Rocscience: SLİDE,
applications due to the geotechnical problems are told with a Soilvision: SVSlope, GSlope, Stable WV, user defined lots of
short information. After the significant design requirements commercial software’s and etc. These programs make it easy
are discussed. to solve complicated equilibrium equations and not time
consuming like hand computation.
A. Limit Equilibrium Method (LEM) Besides all these, although sudden loading conditions can
Limit equilibrium method is most widely used method to be defined by limit state method, the strength increase due to
derive stability of geotechnical structures for decades. In the the loading magnitude and time cannot taken into
limit equilibrium method an arbitrary failure mechanism that consideration for clayey soils. Construction sequence cannot
is consisting of various arrangement of slip planes are used been modelled because of sudden loading modeling concept of
without exceeding the appropriate failure criterion. Each of the method. Because of these constraints it is a current trend to use
arbitrary selected component and all the complete mechanism limit equilibrium theory with the combination of stress-strain
have to be in statically equilibrium. Ultimate collapse load is based design procedures.
evaluated by the examination of other arbitrarily selected
different mechanisms. Collapse load determined by these B. Finite Element Method (FEM)
different mechanisms are compared and the limit value of Finite element method is the most preferred method of
these loads is selected as the ultimate capacity. This condition solution in geotechnical engineering designs in actual studies
makes the evaluated load value an upper bound for the and developed by application oriented engineers who are
mechanism [2]. As discussed with the lower bound method of interested solving complicated problems of geotechnics [4].
plasticity it can be said that limit equilibrium does not consider Finite element method make it possible to solve complicated
a real collapse mechanism solution and prescind initial internal problems that are hard to evaluate the solution by using
stresses in the soil. The actual solution of collapse loads have conventional deterministic methods or closed form solutions.
to be between the upper bound and lower bound of loads [3]. In words of one syllable, it can be summarized that continuum
But limit equilibrium solutions are equal to upper bound values material and/or media assumption, the use of differential
that means if the soil reaches these load value, failure will equations for expressing problems and dividing the problem
occur. The determinations are done by using the usual media into small elements constitutes the basic characteristics
equations of statics that consists resolving forces due to the of the method. The elements are intersected at nodes and the
horizontal and vertical directions and taking moments of differential equations are written for each of these elements
forces acting on the boundaries of selected system components firstly. Nodal equations then integrated to whole system and
and for the whole mechanism. By the way in the limit system equations are evaluated.
equilibrium method, the system and components are all in
444
On phenomenological basis, finite element method can be difference method uses a discretization procedure that is based
defined as a method that consists of six processes (wordpress). on the replacement of continuous derivatives in equations by
The processes can be summarized as; i. Discretization, ii. finite small increments. By this way the differential equation
Approximate function selection, iii. Interpolation model converted to a difference equation. Accuracy of analysis with
selection, iv. Combination of element equations for forming the use of finite difference method can be assessed with regard
global equations, v. Primer and seconder quantity to stability and convergence. The consistency of difference
computation, vi. Stress-strain behavior evaluation [4]. equations automatically implies convergence stability.
The first step discretization contains the division of a Stability and convergence are equivalent for a wide area of
continuum media into an equivalent system of smaller consistent equations.
continua that is called “finite elements”. These finite elements FLAC (Fast Lagrangian Analysis of Continua) is the most
are separated by nodal lines and intersected at nodal points. known commercial program that uses finite difference logic in
The features as displacement, fluid potential forms primary calculations. The program is designed to accommodate several
unknowns of problems. The second unknown of problem kinds of geotechnical engineering projects that needed
include stresses from displacements, quantity of flow from continuum analysis. FLAC can model the complex projects of
fluid potentials and etc. The significant property of the method geotechnical engineering with several phases such as non-liear
is the separation of each element and calculation of differential material behavior, large strains, unstable systems, complex
equations by its own function. Each finite element represents boundaries and can take into consideration the whole effects
its constitutive properties and all stiffness and strength of upper structural system and all the cases that can be thought.
properties are formulated individually. But inductive Finite difference analysis have been generally used in the
methodology is used to obtain the equations for global matrix solution of piles loaded laterally and horizontally, beams on
to generate whole structure with the use of compatibility elastic foundations, analysis of consolidation behavior, wave
constraints. Appropriate function selection is done on the basis propagation process, seepage analysis and so on.
of the unknown quantity with assuming an intuitional pattern. However, for heterogeneous geotechnical engineering
This pattern generally is selected in polynomial form with problems that are involving discontinuities and/or irregular
regard to nodal displacements or some generalized surfaces, the requirement of particular formulations are arise
displacements. Problems type and degree of accuracy that may not be needed in finite element solutions. That’s the
designates the order of polynomial. Higher degree of factor why finite element analysis gain an advantage over
polynomial gives higher accuracy. Two methods are generally finite difference method.
used to define properties of a finite element called variation
and residual methods respectively. Residual method is more D. Discrete and Distinct Element Method (DEM)
general and suitable to solve both linear and nonlinear Distinct element method is developed by Peter Cundall
problems of engineering [4]. (1971) to describe the mechanical behaviour of discontinuous
There exist lots of geotechnical engineering design bodies [6]. The method is firstly applied to analyse rock
software’s working with finite element method like PLAXIS, mechanics problems and after adapted to soil materials [7].
ABAQUS, MIDAS (SoilWorks), CRISP2D, DIANA Limited programs are available to solve problems by distinct
(DIsplacementANAlyser), ANSYS and etc. It is able to element method such as UDEC (Universal Distinct Element
perform analysis of complex problems including stratified or Code), 3DEC (Three-Dimensional Distinct Element Code)
inclined foundation soil profile, dynamic or thermal load and PFC.
effects, multiple steps such as excavation, consolidation, UDEC is used as a two dimensional software for simulating
loading, creep and son on. According to the ever-developing the the quasi-static or dynamic response to loading. The
technology it becomes easy and fast to adapt different material analysis are done for the media that is containing multiple,
properties with the use of different constitutive behavior intersecting joint structures. The medium is discontinuous and
models and it becomes possible to evaluate time depended represented like an assemblage of discrete blocks and the
stress-strain behavior. But these easily evaluated results have discontinuities are processed as boundary conditions between
to be checked and interpreted with a detailed view of expertise these blocks. It is expected that large displacement generation
and have to be verified with experimental tests or laboratory actualised throughout the discontinuities and the block can
investigations. rotate. Rigid or deformable blocks can be defined by the
Consequently finite element analysis with the combination program UDEC. Deformable blocks are constituted of a
of computer techniques presents a powerful opportunity to continuum mesh of finite difference zones. The relative
engineers for finding approximate solutions for the movement of discontinuities are directed by linear or nonlinear
complicated real world problems and takes less time to force-displacement relations for both the normal and shear
evaluate maximum observation but it is very important to directions [8].
model system geometry condition, boundary situation, PFC is used to simplify the construction process, the
material constitutive behavior, linear or nonlinearity, drainage solution and analysis of a particle simulation. The program is
conditions, interactive behavior characteristics, material designed provides user to model mechanical systems that can
properties with respect to user addictions. be represented as an assembly of particles [9].
Discrete element method is an option to model continuous
C. Finite Difference Method (FDM) media by representing the material as an assemblage of
Finite difference technique is a computer based design independent elements like units, grains or particles. These
method of differential equations which is dividing the main elements are interacted with one other. Discontinuities
problem into small sub-time steps and estimates the stress- represent the boundaries of each element and through the run
strains of the consecutive sub-time step according to the the of the model, the reorganization of discontinuities actualised.
present time step using finite difference formulation [5]. Finite
445
Non deformable elements constitute discrete systems. Due to the program usage is depended on user’s knowledge of
this point, the method is suitable for granular materials [10]. interpretation of data rather than running software process and
However various materials such as rocks don’t behave like obtaining excessive output.
granular materials, discrete element method also applied to
evaluate mechanical behaviour with the assumption of the REFERENCES
material can be approximated like assemblies of discrete [1] M. M. Berilgen, Geoteknikte Sayısal Analizler-Yöntemler, Esaslar ve
elements bonded each other by cohesion forces or the effects Sınırlamalar, Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği 15. Ulusal
Kongresi, 16-17 October 2014, METU, Ankara.
of cementation. [2] J. H. Atkinson, Foundations and Slopes: An Introduction to
The discrete element method can only be applied to a Applications of Critical State Soil Mechanics, Mc Graw-Hill Book
computer program if it allows finite displacement and rotations Company, 1981.
of discrete bodies and new contacts should be automatically [3] W. F. Chen, Limit Analysis and Soil Plasticity, Elsevier Scientific
Publishing Company, New York, 1975.
occur during the calculation process. Without allowing finite [4] (2018) Finite Element Method –Numerical Methods in Geotechnical
displacements and rotations, the system cannot generate Engineering (1), website. [Online]. Available:
mechanisms throughout the discontinuous medium. If the https://geosynthetic.wordpress.com/2015/10/17/finite-element-
presence of second condition is absent, the model limits small method-numerical-methods-in-geotechnical-engineering-3
[5] (2018) Finite Element Method –Numerical Methods in Geotechnical
numbers of bodies. District element method is proposed to Engineering (2), website. [Online]. Available:
apply to the particular discrete element idea which uses https://geosynthetic.wordpress.com/2015/10/16/numerical-methods-
deformable contacts and an explicit [11]. in-geotechnical-engineering-2-finite-difference-method/
[6] P. A. Cundall, A Computer Model for Simulating Progressive Large
III. CONCLUSION Scale Movements in Blcky Rock Systems, ISRM Sym., Nancy, France,
1971.
Recently, it is inevitable to use numerical analysis methods [7] P. A. Cundall and O. D. L. Strack, A Discrete Numerical Model for
for several geotechnical engineering problems solution due to Granular Assemblies, Geotechnique, Vol. 29 (1), pp. 47-65, 1979.
[8] (2018) Itasca website. [Online]. Available:
the complexity of behaviour characteristics of soil medium. In https://www.itascacg.com/software/udec
this study, numerical analysis methods that are used to obtain [9] (2018) Itasca website. [Online]. Available:
numerical analysis programs for modelling and designing https://www.itascacg.com/software/pfc
geotechnical engineering projects are investigated and shortly [10] V. D. Frederic, V. Richefeu, S. A. Magnier, Advances in Discrete
Element Method Applied to Soil, Rock, and Concrete Mechanics, EJGE,
explained. The factors that are effecting the numerical analysis Bouquet 2008.
solution can be summarized as the type of analysis method, [11] S. Lobo- Guerreno and L. E. Vallejo, DEM as an Educational Tool in
model geometry and boundary conditions, material Geotechnical Engineering, GeoCongress, 2006.
constitutive model, nonlinear solution technique, drained and [12] Special Session Organised under Auspices of ISSMGE TC103
Numerical Methods in Geomechanics, Emerging Trends in Numerical
undrained modelling, interacted behaviour of structural Methods for Geotechnical Engineering, China Europan Conference on
systems, material properties and the user routines. Having all Geotechnical Enginerring, 13-16 August 2018, Vienna, Austria.
these in mind, numerical modelling techniques and software’s [13] H. Kılıç, Geoteknik Mühendisliğinde Sayısal Analiz Notları, TMMOB
supply many advantages to solve problems which are stated İnşaat Mühendisleri Odası Geoteknik Meslekiçi Eğitim Kursu, 3
December 2017, İstanbul.
below. With the use of numerical analysis programs,
 It is possible to model complicated geometrical
conditions,
 Material behaviour can be represented by proper
constitutive models,
 Loading conditions and boundary limits can be
modelled,
 Non-linear behaviour can be addressed,
 All drainage conditions can be taken into account
with respect to time,
 Interacted system behaviour taken into account,
 Construction process is adaptable,
 Water effects can be modelled,
 Relative movements and penetration can be
modelled,
 Ideal optimistic solution can be obtained,
 It is possible to solve different problems at the same
time (integrated problems),
 Parametrical analysis can be done and optimal
design can be evaluated.
 It is also possible to do back analysis to complete
the lacks of design
 Fast design and maximum observation
It can be seen that appropriate use of numerical analysis for
geotechnical engineering problems, programs provides users
lots of conveniences [12], [13]. But also users and designers
have to keep in mind that there are some limitations and
uncertainties of all kinds of numerical analysis programs and
446
Volume 3 (2018), 447-449
Kömürün Ülkemiz İçin Önemi ve Enerji Stratejileri

Niyazi Bilim1*+
1Maden Mühendisliği, Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye
*Sorumlu Yazar ve konuşmacı: bilim@selcuk.edu.tr
Özet – Dünyada ve ülkemizde ekonominin, nüfusun ve gelişmişlik seviyesinin artmasıyla birlikte üretimin temel girdisi olan
enerji ihtiyacı da hızla artmaktadır. Ülkemiz gereksinim duyduğu enerji ihtiyacının tümünü kendi öz kaynakları ile
sağlayamamaktadır. Dolayısıyla, enerjinin bir kısmını dışarıdan ithal etmek zorunda kalmaktadır. Bu zorunluluk ülkenin ithalat
kalemi içinde çok önemli bir rol oynamasına sebep olmaktadır. Bu çalışmada; kömürün ülkemiz enerji üretiminde çok önemli
bir yer tuttuğu vurgulanmıştır. Türkiye ve dünyadan enerji istatistikleri verilerek, kömürün elektrik enerjisi üretiminde hala
dünyanın vazgeçilmez bir enerji türü olduğu belirtilmiştir. Ülkemizin kömür rezervleri, üretim miktarları ve ülkemizde üretilen
elektrik enerjisinin kaynak türlerine göre dağılımı istatistik olarak sunulmuştur. Sonuçta, enerji üretiminde ülkemiz için kısa
vadede kömürün önemi belirtilmiştir.
Anahtar Kelimeler – Kömür, Enerji, Termik Santral, Enerji Politikaları, Enerji İstatistikleri
I. GİRİŞ Bu çalışmada, Dünya ve ülkemiz için kömür üretiminin

Enerji, ülkelerin ekonomik kalkınması ve sosyal refahı için önemi ve enerji sektöründe kullanımının önemi
önemli bir faktördür. Dünya’daki tüm ülkeler için olduğu gibi, vurgulanmıştır. Kömürün dünyadaki durumu konusunda da
ülkemiz içinde enerji çok önemli bir konudur. Enerjide dışa değerlendirilerek, yakın gelecekte ülkemiz için durumu analiz
bağımlı olan bir ülke, enerji politikalarını oluştururken özgür edilmiştir.
bir şekilde oluşturma konusunda da sıkıntılar yaşamaktadır. II. DÜNYA VE TÜRKİYE İÇİN KÖMÜR ÜRETİMİNİN ÖNEMİ
Gıda, enerji ve maden üretiminde mümkün olduğunca dışa
bağımlı olmamak ülkelerin ana hedeflerinden birisi olmalıdır. Kömür, fosil yakıtların en boludur. Dünya şu anda enerji
Bu amaç doğrultusunda; ülkemiz enerji, maden ve tarım üretimi, demir-çelik üretimi, çimento üretimi ve sıvı yakıt gibi
endüstrisine büyük önem verdiği ve politikalarını bu çeşitli sektörler tarafından kullanılan 7.800 milyon ton kömür
çerçevede oluşturduğu taktirde, dünyadaki gelişmiş ilk on ülke tüketmektedir. Kömürün büyük bir kısmı kömür kullanan
arasına girebilecek potansiyele sahiptir [1]. termik santrallerde ve demir-çelik üretiminde
Enerji türleri içinde elektrik enerjisi günümüz dünyası için kullanılmaktadır. Kömürün enerji üretiminde rolü kısa vadede
vazgeçilmez bir enerji türü olmuştur. Dolayısıyla dünyadaki devam edecektir. Kömür şu anda dünya elektriğinin
tüm ülkeler elektrik enerjisi tüketimlerini karşılamak için türlü yaklaşık % 40'ını karşılamakta ve önümüzdeki 30 yıl içinde
çalışmalar yapmaktadırlar. Günümüzde elektrik enerjisi farklı stratejik bir payı olmaya devam edeceği tahmin edilmektedir.
kaynak türlerinden üretilmektedir. Dünyada elektrik enerjisi Kömürün dünyadaki birçok ülkede bulunuyor olması en
üretiminde yakıt olarak birinci sırada olarak kömür önemli avantajlarından birisidir [3].
kullanılmaktadır. Dünyada yaygın bir yeri olan kömür, enerji Dünya çapında tahmini 1,1 trilyon tonluk kanıtlanmış
hammaddeleri içerisinde önemli bir yere sahip ve geniş bir kömür rezervi bulunmaktadır. Bu rezerv günümüz üretim
tüketim alanına sahiptir. Günümüzde gelişmiş ve gelişmekte oranlarında 150 yıl kadar yeterli olduğu anlamına gelmektedir.
olan ülkelerin en önemli ihtiyacı enerjinin karşılanmasında Bunun aksine, kanıtlanmış petrol ve doğal gaz rezervleri
kömür hala önemini devam ettirmektedir. mevcut üretim seviyelerinde yaklaşık 50 ve 52 yıl yetecek
Enerjide kısa vadede dışa bağımlılığın önlenmesi için de durumdadır [4].
kömürün enerji sektöründe daha aktif rol alması Kömür rezervleri dünya çapında hemen hemen her ülkede
gerekmektedir. Ülkemizin enerjideki dışa bağımlılığın mevcuttur olup kullanılabilir rezerve sahip 70 ülke
azaltılmasında önemli bir rolü olan kömür ülkemiz için olduğu bulunmaktadır. Kömür rezervleri birçok ülkede bulunmasına
kadar dünya için de önemli bir enerji kaynağıdır. rağmen dünya kömür rezervlerinin %70’i dört ülkede
Türkiye, önemli enerji kaynaklarından olan petrol ve doğal toplanmıştır. En fazla rezerve % 24,2 payla A.B.D sahiptir.
gaz açısından yeterli rezervlere sahip olmamasına karşın Bunu % 15,5 payla Rusya, %14 ile Avustralya, % 13,4 ile Çin
kömür rezervleri açısından iyi durumda olduğu söylenebilir. izlemektedir (Şekil 1).
Özellikle de linyit rezervleri açısından hatırı sayılır
miktarlarda rezerve sahiptir. Türkiye 15,4 milyar ton kömür
rezervine sahip olup, bunun 14,1 milyarı linyittir. Bu
miktarlarla Türkiye dünya kömür rezervinin yüzde 1,4’sine
sahip olmaktadır [2].
447
Bilim, Kömürün Ülkemiz İçin Önemi ve Enerji Stratejileri, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
jeotermal gibi kaynaklar kullanılmaktadır. Bu kaynaklar

içerisinde en çok kullanılan fosil yakıtlardır (kömür, doğal gaz,
petrol), bunları nükleer ve yenilenebilir kaynaklar (su, rüzgâr,
güneş, biyokütle vb.) takip etmektedir. Dünya’daki kaynaklara
göre elektrik enerjisi üretim oranları Şekil 3’de sunulmuştur.
Dünyada elektrik enerjisi üretim sistemlerine bakıldığında en
başta kömürden elektrik enerjinin üretildiği görülmektedir
(Şekil 3). Ayrıca dünyanın çelik üretiminin yaklaşık % 70’inde
kömür kullanılmaktadır [9]. Uluslararası enerji ajansı [4] 2017
yılı verilerine göre dünya elektrik enerjisi üretiminin % 39,3’ü
kömür santrallerinden sağlanmaktadır. Kömürü doğal gaz ve
hidroelektrik santralleri takip etmektedir (Şekil 3). Nükleer
enerji ve yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaşmış
olmasına rağmen, kömür günümüzde enerji sektörü
Şekil 1. 2017 yılı dünya kömür rezervleri [5]. vazgeçilmezliğini devam ettirmektedir. Tahminler 50-100 yıl
Ülkemizin kömür rezervleri dünyadaki bazı ülkelere kıyasla arasında bu etkinliğini devam ettireceği yönündedir.
düşük görünse de Avrupa kıtası baz alındığında yeterli
seviyelerde olduğu söylenebilir. Ülkemiz kömür rezervinin
belirlenmiş (görünür rezerv) rezervden çok fazla olduğu
tahmin edilmektedir.
Türkiye dünya linyit rezervlerinin ise % 4,2’sine sahip olup,
bu oranla dünyadaki en fazla linyit rezervine sahip 4. ülke
konumundadır [6]. Ayrıca Türkiye, linyit rezervinde olduğu
gibi kömür üretiminde de önemli bir yere sahip olup, dünyanın
5. Linyit kömürü üreticisi konumundadır [7]. Toplam kömür
üretimimizin yüzde 96’sını linyit, yüzde 4’ünü ise taşkömürü
oluşturmaktadır [8].
Türkiye'nin hem taş kömürü hem de linyit yatakları
bulunmaktadır. Taşkömürü çoğunlukla ülkenin batı kesiminde
Zonguldak havzasında yer almaktadır. Ülkemizin bütününde
linyit yatakları yaygın ve bol miktarda bulunmaktadır.
Ülkemiz hem ekonomik hem de nüfus açısından hızla
büyümektedir. Buna paralel olarak, enerji ve demir-çelik
üretimi, ısıtma, çimento üretimi gibi diğer sektörlere olan talep
artmaktadır. Bu sektörlerin hepsinde kömüre gereksinim
duyulmaktadır.
Ülkemizdeki kömür rezervine kıyasla üretim oranları
düşüktür. Dünyadaki ülkeler içerisinde % 0,6’lık bir üretim Şekil 3. Dünyada 2017 yılında elektrik enerjisinin üretilen kaynak
payına sahiptir (Şekil 2). Dolayısıyla, ülke kömür rezervleri türlerine göre dağılımı [10].
göz önüne alındığında daha fazla bir üretim rakamına Türkiye’deki ana elektrik enerjisi üretim kaynakları; doğal
ulaşılması gerekliliği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, gaz, su gücü (hidroelektrik), kömür, rüzgâr, güneş, bioyakıt,
kısa vadede dünya kömür üretimi içerisinde % 2’lik paya fuel oil ve jeotermaldir. Ülkemizdeki elektrik enerjisinin
ulaşılabilmesi için gerekli çalışmaların yapılması kaynaklara göre üretim miktarları Şekil 4’de görülmektedir.
gerekmektedir. Dünyada en fazla kömür üreten ilk üç ülke Doğal gaz ve ithal kömür kaynakları, ithal edilen enerji
sırasıyla % 46,4’lük pay ile Çin % 9,9’luk pay ile A.B.D ve % kaynaklarıdır. 2015 yılı elektrik enerjisi üretiminin,
7,9’luk pay ile Avustralya takip etmektedir (Şekil 2). kaynaklara göre dağılımı incelendiğinde; üretim
kaynaklarının; % 58’inin dışa bağımlı olunan kaynaklardan
doğal gaz, fuel oil, ithal kömür gibi fosil kökenli kaynaklardan
oluştuğunu görülmektedir [11]. Fakat 2018 yılı Nisan ayı
istatistikleri [12] değerlendirildiğinde ithal kaynaklardan
üretim miktarı % 44 seviyesine gerilemiştir (Şekil 4). Son üç
yıl içerisinde % 14’lük bir yerli üretime geçisin sağlanmış
olması çok güzel bir gelişmedir. Enerjide yerli kaynak
kullanımına geçiş süreci yavaşlamadan aynı hızla devam
ettirildiği taktirde elektrik enerjisi üretiminde dışa
bağımlılığımız çok düşük seviyelere gelecektir. Ülkemizde
kısa vadede (20-30 yıl) kömür ve hidroelektrik enerjisinden
elektrik üretiminin sağlanması uzun vadede elektrik
enerjimizin büyük bir kısmının yenilenebilir enerji
kaynaklarından sağlanabilmesi için gerekli çalışmaların
Şekil 2. 2017 yılı dünya kömür üretimi [5] yapılması gerekmektedir.
Günümüzde, dünyada elektrik enerjisi üretiminde
genellikle kömür, doğal gaz, petrol, nükleer, su, güneş, rüzgâr,
448
Bilim, Kömürün Ülkemiz İçin Önemi ve Enerji Stratejileri, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
risk sermayesini yatırmadan yeni rezervlerin bulunması

mümkün değildir. Bu nedenle ülkemiz acilen maden, özellikle
de kömür aramalarına ağırlık vermeli ve yeni rezerv
alanlarının keşfedilmesi sağlanmalıdır.
Kısa vadede (ortalama 20 yıl) elektrik enerji açığımızı hızlı
bir şekilde kapatacak olan öz kaynaklarımızla ile enerjimizi
üretmek için politikalar geliştirilmeli ve hayata geçirilmelidir.
KAYNAKLAR
[1] N. Bilim, “Türkiye’nin Elektrik Enerjisi Üretimindeki Dışa
Bağımlılığın Azaltılması İçin Uygulanması Gereken Politikalar”,
Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi, Cilt: 4,
Sayı: 2, s. 145-154, 2016..
[2] (2014) Enerji Bakanlığı website. [Online]. Available:
http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Komur.
[3] World Energy Council website. [Online]. Available:
https://www.worldenergy.org/data/resources/resource/coal/
[4] World Coal Association website. [Online]. Available:
https://www.worldcoal.org/coal/where-coal-found#ql_0.
[5] BP Statiscal Review of World Energy, June 2018, 67th Editon, 54p.
Şekil 4. Türkiye’de 2018 yılında kaynak türlerine göre elektrik enerjisi [6] World Energy Council. 2013. World Energy Resources 2013 Survey.
üretim oranı [5]. World Energy Council
[7] (2014) World Coal Association website. [Online]. Available:
III. SONUÇ VE ÖNERİLER http://www.worldcoal.org/resources/coal-statistics/
Türkiye zengin linyit rezervlerine sahip olmasına rağmen, [8] Migem 2013. Maden İşleri Genel Müdürlüğü (2003-2013)..
[9] World Coal Association. Coal Facts 2015.
kendi öz kaynağı olan kömürlerden elektrik üretiminden yeteri [10] Electrıcity Information: Overview (2017 edition)..
kadar faydalanamamaktadır. Türkiye’de gelişmişlik [11] E. Karakış, “Aylık Enerji İstatistikleri Raporu, Eylül 2015”, Enerji
seviyesiyle paralel olarak, enerji ihtiyacı da giderek İşleri Genel Müdürlüğü (EİGM), Tek. Rap., 2015.
artmaktadır. Bu ihtiyacın karşılanması amacıyla, ülkemizde [12] E. Akgül, “Enerji İşleri Genel Müdürlüğü. Aylık Enerji İstatistikleri
Raporu-4”, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü (EİGM),Tek. Rap., 2018..
süratle yeni üretim santrallerinin kurulmasının bir zorunluluk
olduğu açıkça görülmektedir.
Kısa vadede dışa bağımlı olunan bu kaynaklardan elde
edilen elektrik enerjisinin üretimdeki paylarının azaltılarak
kendi öz kaynaklarımız olan linyit, hidroelektrik ve
yenilenebilir enerji kaynaklarının üretimdeki paylarının
artırılması büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, kendi öz
kaynaklarımızdan elektrik üretmek için yapılacak çalışmalara,
araştırmalara ve verilecek desteklere de hız verilmelidir.
Kömürle çalışan termik santraller ülkelerin gelişmelerinde
önemli katkıları üstlenirler. Diğer enerji türlerine kıyasla
kömürden enerji üretimi birçok iş alanlarının oluşmasına
dolayısıyla istihdam sorunlarına çözüm olur. Çünkü kömürün
yerkabuğundan çıkarılması, işlenmesi, nakliyesi, santrallerde
kullanımı ve oluşan külün değerlendirilmesi aşamalarında
birçok sektör oluşur. İstihdam sorunlarına çözümün yanında
ülkemiz için oluşturacağı olumlu etkenlerin bazıları şunlardır;
•Enerji ithalatına harcanan bütçenin azaltılması (dolayısıyla
ülkemiz için cari açığın azaltılması)
•İstihdam potansiyeli oluşturulması (işsizliğin azalmasına)
•Yerli sanayilerin gelişmesi ve enerji güvenilirliğinin
sağlanmasıdır.
Günümüzde gelişmiş ülkelerin birçoğu elektrik enerjisi
üretiminde kömürü enerji üretiminde ilk sıralarda kullanıyor
olmaları, diğer enerji türlerine göre önemli üstünlüklerinin
devam ettiğinin göstergesidir. Bu nedenle, birçok ülkede
birincil enerji kaynağı kömürün ülkemizde de kullanımı teşvik
edilmeli ve desteklenmelidir. Elektrik enerjisi üretimimizin %
16’sıi ithal kömür ile çalışan santrallerden elde edilmektedir.
Yeni kurulacak olan termik santraller içerisinde ülkemizde
büyük bir rezerve sahip olduğumuz linyit kömürü ile çalışan
santrallerin kurulmasına ağırlık verilmesi gerekmektedir.
Ayrıca kömür arama çalışmalarının ve bu konuya ayrılan
bütçenin artırılması, temiz kömür teknolojileri çalışmalarının
desteklenmesi de çok büyük önem arz etmektedir. Maden
arama çalışmaları sadece kömür için değil bütün madenlerimiz
için önemli bir konudur. Maden aramalarına yeterli ve gerekli
449
Volume 3 (2018), 450-453
Erken Cumhuriyet Dönemi Sembollerinden Samsun Gazi Parkı’nın

Değerlendirilmesi
Tuğçe Yılmaz1, Ceren Katipoğlu Özmen2
1 Mimarlık Bölümü / Mimarlık Yüksek Lisans Programı, Çankaya Üniversitesi, Ankara, Türkiye
2 Mimarlık Bölümü / Mimarlık Fakültesi, Dr. Öğr. Üyesi, Çankaya Üniversitesi, Ankara, Türkiye
Özet – Türkiye mimarlık tarihinde önemli bir yeri olan cumhuriyet dönemi mimarlığı, yeni bir devletin inşasını temsil etmenin
yanı sıra, Türkiye Cumhuriyetindeki sosyal yaşamın değişimini de göstermektedir. Yönetim biçimi olarak Cumhuriyet’in kabul
edilmesiyle birlikte pek çok alanda reformlar yapılmış, yeni mekân gereksinimlerinin karşılanması için kent ve yapı ölçeğinde
planlamalar hızlanmıştır. Şehir planlamalarında seküler kamusal mekân oluşturma gereksinimi, ülke genelinde her yerleşim yeri
için planlanmış parkların gelişmesini sağlamıştır. Parklar, toplumun dinlenme, eğlenme, egzersiz yapma gibi ortak ihtiyaçlarını
gidermenin yanı sıra cumhuriyet sonrası sosyal yaşamın sembollerinden biri olmuştur. Osmanlı Devleti’nin son yıllarında çok
az sayıda bulunan halka açık yeşil alanlar, cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra yepyeni bir ideolojik anlam kazanarak, ülkenin
her yerinde yapılmaya başlanmış ve kent yaşamının vazgeçilmez parçasından biri olmuştur. Parklar, yeşil alana sahip olmanın
yanı sıra, içinde anıt, havuz gibi öğeler bulundurabilen hatta spor salonu, gazino binası gibi yapı öğelerine sahip olabilen kamusal
mekânlar olarak da karşımıza çıkmaktadır. Cumhuriyet dönemi parkları, barındırdıkları ideolojik anlamla birlikte, birçok şehirde
aynı dönemlerde tasarlanmış olmaları, halkın ihtiyaçlarını ve dönemin kent planlamalarını ve mimarisini yansıtmaları açısından
önemlidir. Köklü bir tarihe sahip olan birçok millete ev sahipliği yapmış olan Samsun şehri, Atatürk’ün yola çıkarak bağımsızlık
mücadelesini başlattığı şehir olmasından dolayı cumhuriyetin sembollerinden biridir. Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılmış olan
Samsun Gazi Parkı, mevcut konumunu koruyarak, değişimler gözlense de günümüze kadar gelmiştir. Bu bildiride, Gazi Parkı’nın
yapım yılına, konumuna, eski kullanımına, yapıldığı çevre ile ilişkisine, içinde bulunan peyzaj ve yapı öğelerine, günümüzdeki
kullanım durumuna yer verilecek ve değerlendirilmesi yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Samsun Gazi Parkı, Samsun Atatürk Parkı, Erken Cumhuriyet Dönemi, Kent Parkları
I. GİRİŞ kitabında, cumhuriyet yıllarında belediye uygulamaları

araştırıldığında 1923 yılında 29 adet olan park sayısının 1945
Kamusal mekân oluşumlarından biri olan parklar, insanların yılında 536’ya ulaştığı söylenmektedir. [1]. Bu çalışmanın
toplandığı, dinlendiği, vakit geçirdiği, sosyalleştiği, spor sonuçları cumhuriyet döneminde ülke genelinde çok sayıda
yaptığı bünyesinde yeşil alan barındıran mekânlar olarak park yapıldığını ve kamusal mekân olarak parkların kent
bilinmektedir. Günümüzde insanların şehir içindeki sosyal planlamasında önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir.
yaşamı açısından önemli bir yeri olan parklar, yapıldıkları Bu dönemde yapılan kent parkları araştırıldığında aralarındaki
yerin ve dönemin ideolojik fikirlerini de yansıttığı için benzerlikler dikkat çekicidir. İlk olarak, farklı şehirlerde aynı
mimarlık alanında tartışılması gereken önemli konulardan biri dönemlerde yapılan parklara Atatürk, Gazi, Anıt, Ata
olarak görülmüştür. Türkiye’de Erken Cumhuriyet dönemi isimlerinin verildiği gözlenmiştir. Bir diğer özellik olarak
mimarlığı olarak anılan dönem, eski bir devletin yıkılışını ve parklar yapılırken su öğesinin sıkça kullanıldığı dikkat
yeni bir devletin kurulduğu zaman aralığını kapsamaktadır. Bu çekmektedir. Kent tarihiyle ve planlarıyla incelendiğinde, kent
süreçte, Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte yapılan inkılaplar, parklarının merkezde konumlandırıldığı, hükumet konağı,
‘yeni bir devletin inşası’ ile ülke genelinde yoğun imar halkevi binası gibi kamusal yapılarla ilişki kurduğu, şehirlerde
faaliyetlerinin yaşandığı bir dönemi işaret etmektedir. Bu inşa yapılan istasyon binalarıyla aks bağlantısının olduğu, parkların
faaliyetleri içinde kentlerin planlanması ve kamusal mekân kentin önemli düğüm noktalarından biri olarak kurgulandığı
oluşumlarından biri olarak yer alan parklar, sosyal yaşamı sonucuna ulaşılmıştır. Cumhuriyet döneminde yapılan
değiştiren, yeni ve sağlıklı bir cumhuriyetin kurulduğunu parkların içerisinde, anıt heykellerin yapılması dönemin
gösteren sembolik öğelerinden biri olarak okunabilmektedir. ideolojisini yansıtmasının yanı sıra, halkın sosyalleşebildiği
Cumhuriyetin ilk yıllarında, savaştan çıkmış ve harap olmuş kamusal mekân olmasından öteye geçerek resmi günlerde
şehirler cumhuriyet ideolojisiyle yeniden planlanırken, toplanılan bir meydan olma özelliği de taşımaktadır.
belediyecilik kavramı önem kazanmış, küçük ve büyük ölçekte Cumhuriyet döneminde ülke genelinde çok sayıda yapılan
önemli kentleşme çalışmaları gözlenmiştir. Altyapı, yol, imar parklar, eski kullanımları, çevresiyle kurduğu ilişki, peyzaj
planları, park çalışmaları gibi çeşitli imar faaliyetlerini öğeleri ve dönemin kamusal mekân anlayışını yansıtması
gösteren belediyeler mimarlık ve kent planlamasında önemli açısından önemli araştırma konularından biri olmuştur. Bu
bir yere sahip olmuştur. İlhan Tekeli ve İlber Ortaylı’nın dönemde yapılan parkları incelemek ve geçirdikleri dönüşümü
birlikte yazmış olduğu Türkiye’de belediyeciliğin evrimi gözlemlemek günümüzde park kavramının nasıl olduğuna
veya nasıl olması gerektiğine dair cevaplar taşımaktadır. Bu
450
Yılmaz, Katipoğlu Özmen, Erken Cumhuriyet Dönemi Sembollerinden Samsun Gazi Parkı’nın Değerlendirilmesi, ISAS 2018-Winter
bildiride, cumhuriyetin sembollerinden biri olan Samsun çalışmalar incelendiğinde, görsel kaynaklar değerlendirilerek
şehrinde yapılan Gazi Parkı yapım yılı ve plancısı, eski parkın yapım süreci hakkında çeşitli çıkarımlar yapılmıştır.
kullanımı, yapıldığı yılda çevresi ile kurduğu ilişki, peyzaj Embiya Sancak, Samsun Mimarlar Odası tarafından
öğeleri, içinde bulunan anıt ya da yapılar ve günümüzde düzenlenmiş seminerde Samsun kent tarihi hakkında bilgiler
kullanım durumu alt başlıklarıyla değerlendirilecektir. sunarken, eski fotoğraflara dayanarak parkın 1920lerde yılında
yapılmış olduğunu iddia etmiştir [3]. Samsun’un dönüşüm
II. ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE SAMSUN VE GAZİ süreci açısından önemli bir yere sahip olan park hakkında
PARKI görsel kaynaklardan yola çıkarak 1920’lerde yapılmış
Osmanlı İmparatorluğunun önemli ticaret merkezlerinden olduğuna referans veren bir diğer kaynak Baki Sarısakal
biri olan Samsun şehri, Türkiye Cumhuriyeti devletinde tarafından gösterilmiştir [4]. Merve Yazıcı tezinde, 1900’lerde
Mustafa Kemal Atatürk’ün kurtuluş mücadelesini başlattığı kentin dönüşüm sürecini ele alırken Gazi Park’a da yer vermiş,
şehir olarak sembol şehirlerden biri olmuştur. Kent yapım yılı olarak net bir tarih göstermese de 1935 yılında
planlamaları için ilk çalışmalar 1936’da başlatılmış 1941’de çekilmiş görselleri kullanmıştır [2]. Bozdoğan kitabında
raporlar sunulmuş ve 1950’lerde uygulamalar yapılmıştır [2]. 1930larda Anadolu’nun birçok yerinde Gazi ve Atatürk
İmar planlamasından önce Cumhuriyetin ilk yıllarında isimlerini taşıyan parklar yapıldığını öne sürmüş görsel olarak
Samsun’da önemli kamusal mekânların oluştuğu gözlenmiştir. Samsun Gazi Park’ının fotoğrafına yer vermiştir [5].
1920’lerde yapılan Gazi Parkı’nın oluşturulması, Hükumet Parkın yapıldığı zamana yönelik herhangi bir plancı ya da
Caddesinin genişletilmesi, Samsun Gar Parkı ve Tütün tasarımcı bilgisi bulunamamıştır. Sancak seminerde, parkın
fabrikası inşaası cumhuriyetin ilk yıllarında Samsun’da tasarımcısının olmadığını iddia etmiş, 1979’a kadar peyzaj
yapılan çalışmalara örnek olarak gösterilebilir. Cumhuriyetin tasarımının yapılmadığını, uzun yıllar boyunca eğitimli
ilk yıllarında Samsun’da yapılmış olan ilk kamusal mekân bahçıvanlar tarafından bakımının sağlandığını açıklamıştır.
dönüşümlerinden biri olarak karşımıza çıkan Gazi Parkı bu Bahçıvanların parkın bakımından sorumlu olduğuna dair
çalışmanın araştırma konusu olarak seçilmiştir. Kent bulunan bir diğer bilgi ise Arkitekt dergisinde yer almaktadır.
merkezinde yer alan Gazi Parkı, çevresiyle kurduğu ilişki, Mimar Şevki, Memleket Köşeleri: Görüşler ve temenniler
halka yeni bir sosyal yaşam imkânı sunan kamusal mekân makalesinde Samsun ile ilgili fikirlerini sunarken Onur Anıtı
olması, içinde bulundurduğu Onur Anıtı ile kentin önüne yapılan peyzaj düzenlemesinden bahçıvanların sorumlu
sembollerinden biri olarak kabul edilmesi, resmi günlerde olduğunu vurgulamış, belediye fen heyetinde mimar
tören alanı olarak kullanılması açısından önemli bir yere bulunmadığına değinmiştir [6].
sahiptir. Gazi Parkı hakkında araştırılma yapıldığında, yapım
yılı ve parkın müellifi hakkında bilgi bulunamasa da önemli
bir gravür bulunmuştur (Resim 1). Gazi Parkının bulunduğu IV. PARKIN YERİ, ÇEVRESİ İLE İ LİŞKİSİ VE ESKİ KULLANIMI
alanın eski ve yapıldıktan sonraki hali bulunan gravürde,
eskiden mezarlık alanı olarak kullanılan bakımsız ve düzensiz Gazi Parkının yeri incelendiğinde, çevresinde tütün
olarak gösterilen bu alan parkın yapılması ve çevresinin ticaretinin yapıldığı Gazi iskelesi ve iskelenin yanına yapılan
düzenlenmesiyle birlikte bakımlı ve Yeni Samsun olarak tasvir yüksek katlı tütün deposu binası dikkat çekmektedir. Parkın
edilmiştir. Yeni Samsun’un simgesi olarak bu parkın seçilmesi sahille ilişkisi bulunmakla birlikte iskeleye yakın
dönemin ideolojisinin bu park üzerinden yansıtıldığının bir konumlandığı gözlenmiştir. Park tütün ticareti için şehre gelen
işareti olarak okunabilir. insanları selamlayan bir mekân olarak gösterilebilir. Hükumet
Konağının yapılmasıyla birlikte Kazım Paşa- Hükümet
caddesi açılmış, Hükumet Konağı’nın yanına mezarlıktan
dönüştürülen Gazi Parkı yapılmıştır. Park Hükumet Konağıyla
doğrudan bir ilişki kurmuştur. Çevresinde, oteller,
kahvehaneler ticaret ve eğlence mekânları yapılmış ayrıca
İstiklal Mektebi gibi eğitim yapısı bulunmaktadır [2]. Park
alanı, Kazım Paşa-Hükumet Caddesinin ortasında yer
almaktadır. Caddenin bir kısmı ticaretin yoğun olduğu
Bedesten alanına, diğer kısmı ise İstasyon alanına
uzanmaktadır. Park’ın bulunduğu aks eski kent merkeziyle
yeni istasyon binası ve Gar Parkıyla ilişki kurarak bir bağlantı
noktası olarak düşünülebilir.
Fotoğraflar ve eski haritalar incelendiğinde eski
kullanımına yönelik çıkarımlar yapmak mümkün olmuştur.
1860 yılındaki fotoğraflar incelendiğinde, park arazisinin
Cenup Tabya mahalli ve mezarlık olarak gösterilen alan olarak
görmek mümkündür (Resim 2) [3]. 1869 yılında Samsun’da
Resim 1- Samsun Gazi Parkı Gravürü [3] gerçekleşen büyük yangın sonrasında Mösya Brio ve Hirsan
Efendinin planlama çalışmaları yapıldığı iddia edilmiştir.
1870lerdeki fotoğraflar incelendiğinde, park arazisinde Topçu
III. PARKIN YAPIM YILI VE PLANCISI Kışlasının bulunduğu gözlenmiştir. 1905 yılında Fransız bir
mimar tarafından çizilen Samsun haritasında, Hükumet
Parkın yapım yılına ait net bilgiler bulunmamakla birlikte o Konağı, hapishane ve Topçu kışlasının bulunduğu, Topçu
döneme ait fotoğraflardan 1930 yılına kadar parkın yapılmış Kışlasının yanında mezarlık alanının olduğu sonucuna
olduğu gözlenmiştir. Park hakkında daha önce yapılmış olan ulaşılmıştır (Resim 3) [2]. 1906 yılındaki fotoğraflarda
451
mezarlık alanının olduğu bölgede Kılıç Ali Paşa çeşmesi ile

türbesinin de yer aldığı fark edilmiştir (Resim 4). [3].
1920’lerde Topçu Kışlasının kaldırıldığı ve yanında bulunan
mezarlık alanının parka dönüşümü gerçekleştirilmiştir.
Resim 4- Samsun Gazi Parkı ve Onur Anıtı [4]
1931-1932 yılları arasında Samsun Halkı tarafından

heykeltıraş Heinrich Krippel’e Atatürk Heykeli yaptırılmıştır.
Avusturyalı bir heykeltıraş olan Henrich Krippel, 1925 yılında
uluslararası bir yarışmada Mustafa Kemal Atatürk’ün
Resim 2- 1870'lerde Topçu Kışlası ve Osmanlı Tabyası [3] heykellerini yapmak için seçilmiştir. Türkiye’de İstanbul ve
Ankara dışında başka şehirlerde de eserleri vardır [7]. Mustafa
Kemal Atatürk’ün bağımsızlık mücadelesini başlattığı şehir
olarak manevi bir değere sahip olan Samsun şehrinde, Gazi
Parkı’nda Onur Anıtı yaptırılmıştır. Samsun şehrinde Onur
Anıtı’nın yapılma süreci, Vali Kazım Paşa tarafından heykelin
yerleştirileceği kaidenin temelinin yapımıyla 1927 yılında
başlamıştır. Kaidenin yapımı tamamlandıktan sonra, Henrich
Krippel tarafından bronzdan yapılan Atatürk heykeli
Samsun’da montelenme işlemi yapılacak şekilde parçalar
halinde 1931 yılında Viyana’dan gemiyle Samsun’a
getirilmiştir. 1932 yılında heykelin yerleştirme işlemleri
tamamlanmış büyük bir törenle halka sunulmuştur [4].
Resim 2- 1905 Samsun Haritası [2] Atatürk’ün askeri üniformasıyla şaha kalkmış bir atın üstünde
olarak yapılmış olan heykel, Atatürk’ün Samsun’a gelişini
tasvir etmektedir.
Heykel, su havuzu ve kullanım alanı büyüklüğü olarak bir

değişim gözlenmese de peyzaj ve kullanım açısından
değişiklikler gözlenmiştir. Günümüzde park içerisinde bir kafe
bulunmaktadır. Yeşil doku azalmış, çocuk parkı eklenmiştir.
VI. SONUÇ
Cumhuriyet dönemi mimarlığında, kent parkları dönemin

ideolojisini yansıtması açısından, halka yeni bir sosyal yaşam
alanı sunan kamusal mekân olarak önemli bir yere sahiptir.
Resim 3- 1906 Kılış Ali Paşa Çeşmesi ve mezarlık alanı [3] Samsun Gazi Parkı, cumhuriyetin ilk yıllarında kentte
yapılmış olan ilk kamusal mekânlardan biridir. Yapıldığı
dönemde cumhuriyetin sembollerinden biri olarak kentin
V. PARKIN YAPILDIĞI YILA AİT PEYZAJ ÖĞELERİ VE YAPILAR merkezinde bulunan park, yıllar içinde çeşitli değişmeler
gözlense de günümüzde mevcut durumunu korumaktadır.
Günümüzde Park alanın çevresinde, Bölge İdare Mahkemesi
Park yapılmadan önce mezarlık olarak kullanılan alanda
ve Valilik Binası, Samsun Müzesi, oteller kahvehaneler,
bulunan Selvi ağaçları korunmuş, görsel kaynaklar
Cumhuriyet Meydanı, Banka binaları bulunmaktadır. Sahile
incelendiğinde yeşil doku olarak çimen alanların ve Selvi
dolgu yapılmasıyla birlikte parkın denizle olan ilişkisi
ağaçlarının olduğu tespit edilmiştir. Bank, aydınlatma
kesilmiştir.
elemanları gibi park donatılarının kullanıldığı gözlenmiştir.
Önceden mevcut olan su kuyusu havuza dönüştürülmüş, 1932 VII. ÖNERİLER
yılında anıt heykel yaptırılmıştır (Resim 5) [3].
Samsun Gazi Parkı, kent tarihi ve cumhuriyet dönemi
mimarlığı açısından önemli bir yere sahiptir. Günümüzde
mevcut kullanımı korumasına rağmen, park alanının
düzenleme şekli ve çevresindeki yapılarla kurduğu ilişki
452
bakımından yapılma amacı bakımından günümüzde bunu

koruyamadığı gözlenmiştir. Park alanının kent parkı
statüsünde tekrar düzenlemeye ihtiyaç duyduğu sonucuna
ulaşılmıştır. Yapıldığı dönemde çevresiyle güçlü bir ilişki
kuran ve kentin simgelerinden biri olan Gazi Parkı,
günümüzde etrafında önemli kamusal mekânlar
bulundurmasına rağmen bu ilişkiyi kuramamaktadır.
Kaynakça
[1] İ. Tekeli ve İ. Ortaylı, Türkiye'de Belediyeciliğin Evrimi, cilt 1, E.

Türkcan, Dü., Ankara: Türk İdareciler Derneği, 1978, p. 89.
[2] M. Yazıcı, Resolvıng The Hıstorıc Urban Tıssue By Tracing The

Changes As A Basis For Its Conservation: Samsun From 20th Century
Untıll Today, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Mimarlık Anabilim
Dalı Restorasyon Bölümü, ODTÜ, Ankara, 2013.
[3] E. Sancak, Samsun Mimarlar Odası Semineri, Samsun, Merkez:

Samsun Mimarlar Odası, 2018.
[4] B. Sarısakal, «http://www.bakisarisakal.com,» 1 Haziran 2018.

[Çevrimiçi]. Available: http://www.bakisarisakal.com.
[5] S. Bozdoğan, Modernizm ve Ulusun İnşası- Erken Cumhuriyet

Türkiye'sinde Mimari Kültür, İstanbul: Metis Yayınları, 2002, p. 94.
[6] M. Şevki, «Memleket Köşeleri: Görüşler ve temenniler,» Arkitekt, pp.

172-174, 1934.
[7] G. Institut,
«http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/arc/kri/trindex.htm,» 1 Haziran
2018. [Çevrimiçi]. Available:
http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/arc/kri/trindex.htm.
453
Volume 3 (2018), 454-459
YENİ REJENERE SELÜLOZİK LİFİNDEN OLUŞAN ÖRME

KUMAŞLARIN YIKAMA SONRASI KULLANIM
DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ
Sibel Şardağ1*+
1Tekstil Mühendisliği Bölümü /Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa, Turkey
*Corresponding author: sibels@uludag.edu.tr
+Speaker: sibels@uludag.edu.tr
Abstract – Tencel lifi sürdürülebilir hasat edilmiş okaliptüs ağaçlarından organik çözücü kullanılarak elde edilmekte ve sahip
olduğu yüksek mukavemet ve konfor özellikleri sebebiyle günümüzde tekstil ürünlerinde kullanımı gittikçe artmaktadır. Tencel
ile ilgili çalışmalar incelendiğinde çalışmaların çoğunun Tencel lif üretimi ve Tencel lifi kullanılarak elde edilen kumaşların
terbiye işlemleri ile ilgili olduğu görülmüştür. Bu çalışmada ise diğer çalışmalardan farklı olarak %100 Tencel, % 100 karde
pamuk, % 100 penye pamuk ve farklı karışım oranlarında Tencel-pamuk ipliklerden oluşan örme kumaşların yıkama sonrası
boyutsal özelliklerinde meydana gelen değişimin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda öncelikle aynı büküm değerlerine,
aynı lineer yoğunluğa ve farklı karışım oranlarına sahip ipliklerden örme kumaş numuneleri oluşturulmuş ve oluşturulan bu
kumaşların yıkama öncesi ve sonrası patlama mukavemeti, boyutsal stabilite ve may dönmesi özellikleri standartlara uygun bir
şekilde test edilmiştir. Gerçekleştirilen testler sonrasında elde edilen tüm sonuçlar SPSS istatistik programında değerlendirilmiş
ve iplik karışımlarında kullanılan Tencel lif oranının artmasıyla kumaşların patlama mukavemet değerlerinin arttığı, yıkama
sonrasında boyutsal değişim oranlarının ve may dönmesi değerleri belirgin bir şekilde azaldığı tespit edilmiştir.
Keywords – Tencel, Lyocell, İplik, Kumaş, Patlama Mukavemeti, Boyutsal Stabilite
I. GİRİŞ çekilmesi gerekmektedir [2]. Tablo 1’de rejenere selülozik

lif türleri gösterilmektedir.
A. Rejenere Selülozik Lifler
Tablo 1. Rejenere selülozik lif türleri [3]
Artan dünya nüfusuyla birlikte tekstil hammaddelerine
olan ihtiyaç da artmaktadır. Tekstil hammaddeleri doğal, 1. Nesil 2. Nesil 3. Nesil
rejenere ve sentetik liflerden elde edilmekte olup Rejenere Rejenere Rejenere
günümüzde doğal lifler bu ihtiyacı karşılamakta yetersiz Selülozik Selülozik Selülozik Lifler
kalmaktadır. Bu ihtiyaç doğrultusunda araştırmacılar insan Lifler Lifler
ve çevre sağlığı açısından en uygun olan ve doğal liflere en Viskoz lifleri HWM lifleri Lyocell lifler
çok benzeyen lifleri yapay yollarla çok miktarda elde (Kesikli yada (High Wet (Tencel, Lenzing
etmek için çalışmakta olup bu tür lifler doğal kaynaklı filament) Modül) Lyocell,
polimerlerden veya sentetik polimerlerden elde Asetat lifleri Polinozik lifler Newcell)
edilebilmektedir. Doğal polimerlerden elde edilen liflere Bakır ipeği HT lifler (High
“rejenere lifler” sentetik polimerlerden elde edilenlere ise Tenacity)
sentetik lifler denilmekte ve doğal polimerlerden elde
edilen lifler sentetik polimerlerden elde edilen liflere göre Ticari olarak ilk rejenere selülozik lif 1885 yılında
yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesi sebebiyle sağlık üretilmiş ve bunu 1901 yılında ticari olarak üretilmeye
ve çevre açısından daha ekolojik özelliklere sahiptir. başlanan Cupro izlemiştir. Güncelliğini ve önemini halen
Ayrıca rejenere lifler kullanılamayacak hale geldiklerinde koruyan bir rejenere selülozik lif de viskoz olup pamuğa
ise çürüyerek ekolojik çevirime katılmaktadır [1]. göre düşük kopma mukavemeti dezavantajına sahiptir.
Islak halde iken mukavemeti daha da azalmaktadır. Bu
Saf selülozdan oluşan pamuk gibi doğal liflerin yanı sıra en yüzden kuru ve yaş halde daha yüksek kopma
yaygın kullanılan selüloz kaynağı % 40-50 civarında mukavemetine sahip modifiye selülozik lif olan modal ve
selüloz içeren ağaçlardır. Ağaçlardan elde edilen lif doğal polinozik lifler geliştirilmiştir.
halde tekstil amaçlı eğirme işlemi için çok kısa olup
tekstilde kullanılabilmesi için önce uygun bir çözücü ile Klasik rejenere selülozik liflerin üretimi, selülozun karbon
çözülmesi ve sonraki aşamada rejenere edilerek düzelerden sülfür ile reaksiyonu sonucunda selüloz ksantata, bunun da
sodyum hidroksitte çözünmesi ile viskoz çözeltisi denilen
454
Şardağ., Yeni Rejenere Selülozik Lifinden Oluşan Örme Kumaşların Yıkama Sonrası Kullanım Davranışlarının İncelenmesi,
ISAS 2018-Winter Samsun, Türkiye
şekle dönüşümüne dayanmaktadır. Viskoz çözeltisinin teknik tekstil ürünleri gibi pek çok alanda kullanımı
sülfirik asit ve diğer tuzları içeren koagülasyon banyosuna yaygınlaşmaktadır.
püskürtülmesi selülozun rejenere olmasına neden olur [1,
3]. Tencel lifi ve bu liften elde edilen iplik ve kumaşlarla ilgili
Avrupa ülkelerinin sülfür atıklarının çevreye verdiği literatür araştırması yapıldığında ise Tencel ipliklerinden
zarardan dolayı viskoz üretimi ile ilgili kanuni tedbirlere elde edilen kumaşların kullanım performansları ile ilgili
yönelmeleri sebebiyle son yıllarda viskoz prosesine çalışma sayısının oldukça az olduğu görülmüş ve bu
alternatif olacak çeşitli organik çözücüler kullanılarak çalışmada yıkama sonrasında farklı oranlarda Tencel ve
rejenerasyonun gerçekleştirildiği prosesler pamuk lifi içeren örme kumaşların çekme, dönme ve
gerçekleştirilmektedir. Bu tip proseslerle rejenere edilmiş patlama mukavemeti gibi kullanım sırasında performansı
selülozik liflere verilen genel isim ise “Lyocell”dir. “LYO: belirleyen davranışları incelenmiştir.
Lyein (Latince çözünen), Cell: Selüloz” kelimelerinin kısa
birleşiminden dolayı Lyocell (CLY) lifleri ismini ve II. MATERYAL VE METOD
sembolünü almıştır [1, 2, 3]. Çeşitli çözücülerin içinde N- A. Materyal
Metil-Morfolin-N-oksid’in (NMMO) çözücü olarak
kullanıldığı “prosese ise Tencel” elyaf prosesi adı Bu çalışmada, Ne 20 lineer yoğunluğa ve sabit 600 tur/m
verilmekte ve Lenzing firması lyocell kesikli lifleri için büküm değerine sahip, aynı üretim hattında özel olarak
Tencel ticari ismini kullanmaktadır (en yaygın kullanımı üretilmiş % 100 penye, % 100 karde pamuk ve farklı
1,4-1,7 dtex) [4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11]. karışım oranlarında Tencel-pamuk ipliklerden elde edilen
örme kumaşlar kullanılmıştır. Kullanılan ipliklerin büküm
B. Tencel Lifi ve Özellikleri ve karışım oranları Tablo 2’de verilmiştir. Kullanılan
pamuk lifine ait HVI değerleri ise Tablo 3’ de verilmiştir
Tencel lifinin elde etme sürecinde çözücü, asit içermediği [17].
ve doğanın önemli bir mekanizması ve yeryüzündeki
Tablo 2. Kullanılan iplik özellikleri [17]
yaşamın temel taşı olan fotosentezden faydalandığı için
dermatolojik ve toksikoloji açıdan zararsız ve çevre dostu İplik Karışım Oranları
bir rejenere selülozik lif olduğu düşünülmektedir (Şekil 1) %100 Penye pamuk
[5, 6, 7, 9, 12, 13, 14, 15].
%100 Karde pamuk
%25 Tencel , %75 pamuk
% 50 Tencel , % 50 pamuk
%75 Tencel , %25 pamuk
%100 Tencel
Tablo 3. Kullanılan pamuk lifinin özellikleri

(HVI Değerleri) [17]
Özellik Değerler
İplik eğirme indeksi (scı) 138
Üst yarı Ortalama Uzunluğu (LEN) 29,08
Üniformite indeksi (unf) 83,3
Kısa lif indeksi (sfı) 7,9
Mukavemet (STR) 31,6 g/tex
Şekil 1. Tencel lifinin yaşam döngüsü [15] Uzama (ELG) 6,7
Renk derecesi (c- grade) 31-41
Tencel lifi çoğunlukla sürdürülebilir hasat edilmiş Parlaklık (RD) 76
okaliptüs ve meşe ağaçlarından üretilmektedir [10, 12, 13, Sarılık (+b) 8,1
14, 16]. Tencel’in üretimi, odun hamurunun aminoksit Çeper sayısı (tr cnt) 37
çözeltisi içinde çözünmesinden sonra çekilerek lif eldesi Çeper alanı (tr area) % 0,4
esasına dayanmaktadır. Elde edilişindeki en önemli özellik Neps Sayısı (NEP CNT/g) 190
kullanılan organik çözücünün yaklaşık %99’unun geri
kazanılması; koagülasyon banyosunda asit ve baz gibi
hiçbir maddeye gerek duyulmayıp sadece su
kullanılmasıdır. B. Metot
Tencel ekolojik bir lif olmakla birlikte bu liften elde edilen Tablo 2’ de özellikleri verilen ipliklerden makine inceliği
kumaşların yüksek mukavemetli, yumuşak, dökümlü, 20 olan numune örme makinasında örme kumaşlar
parlak, nefes alabilen, antibakteriyel, yüksek buruşma oluşturulmuştur. Örme kumaşlara ait özellikler Tablo 4 ve
direnci, gibi pek çok olumlu özelliklere sahip olduğu iddia Tablo 5’ de verilmiştir.
edilmekte ve günümüzde spor giysilerinde, iç giysilerde,
ev tekstilinde, çorap üretimlerinde, döşemelik kumaşlar ve
455
Tablo 4. Farklı oranlarda Tencel pamuk lifi içeren örme Tablo 6. Karışımda Tencel oranının örme kumaşların
kumaşların gramaj değerleri boyutsal özelliklerine etkisine ait SNK test sonuçları
Yıkama Hammadde Boyutsal Değişim (%)

Ham
Hammadde karışım oranı sonrası
(gr/m²)
(gr/m²) % 100 Karde Pamuk 12,9(1)
% 100 Penye Pamuk 6,6(2)
%100 Karde pamuk 155,34 206,2 % 100 Tencel 5,4(3)
%100 Penye pamuk 144,06 183,54 Karışım Oranı Boyutsal Değişim (%)
%75 Pamuk %25 Tencel 142,5 179,74 % 75 Pamuk -% 25 Tencel 13,5(1)
%50 Pamuk %50 Tencel 138,92 176,26
% 50 Pamuk-% 50 Tencel 9,9(2)
%75 Tencel %25 Pamuk 136,08 175,68
%100 Tencel 126,12 168,70 %25 Pamuk-% 75 Tencel 6,75(3)
% 100 Tencel 5,4(4)
Tablo 5. Farklı oranlarda Tencel pamuk lifi içeren örme Parantez içindeki 1,2 ve 3 değerleri karışım oranının örme kumaşların boyutsal
özelliklerine etkisini göstermektedir. (1 en yüksek değeri, 4 ise en düşük değeri ifade
kumaşların sıklık değerleri eder).
Yıkama 20
Ham kumaşların 16.5
sonrası sıklık
Hammadde karışım sıklık değerleri
değerleri
oranı 10
9.3
Çubuk/ Çubuk/ Sıra 7 6.25 5.8
Sıra/cm 5
cm cm /cm
%100 Karde pamuk 12 15 13 17 0
%100 Penye pamuk 12 14 12 16 Uzunluk (%) Genişlik (%)
%75 Pamuk %25 % 100 Karde Pamuk % 100 Penye Pamuk
12 13 12 14 % 100 Tencel
Tencel
%50 Pamuk %50
12 14 12 15 Şekil 2. Yıkama sonrası % 100 karde, % 100 penye ve %
Tencel
100 Tencel örme kumaşlarda meydana gelen boyutsal
%75 Tencel %25
12 14 13 16 değişim (%)
Pamuk
%100 Tencel 12 12 13 14
20
14.5
Oluşturulan bu kumaşlar TS EN ISO 6330‘ a göre, 12.5
10 9.79
50°C’de, ECE marka 20 gram non-fosfat deterjanla 10 6 5
7.5
5.8
yıkanmış ve tüm test edilecek numuneler standart atmosfer
koşullarında (20 ºC±2 sıcaklık ve %65 ± 2 nem) 24 saat 0
kondüsyonlanmıştır [18]. Boy (%) En (%)
Örülen kumaşların, yıkama sonrası boyut değişimi testi TS %75 Pamuk %25 Tencel %50 Pamuk %50 Tencel
EN ISO 5077 standardına [19] göre her bir kumaştan 3 defa
%75 Tencel %25 Pamuk %100 Tencel
tekrarlanacak şekilde, may dönmesi özellikleri ISO 16322-
1 (2005) [20] standardına göre her bir kumaştan 10 ölçüm
alınacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Kumaşların patlatma Şekil 3. Yıkama sonrası farklı oranlarda Tencel- pamuk
mukavemeti ise TS 393 EN ISO 13938-1 [21]standardına lifi içeren örme kumaşlarda meydana gelen boyutsal
göre deney alanı 50cm² alınarak gerçekleştirilmiştir. değişim (%)
B. Örme Kumaşların Yıkama Sonrasında May Dönme

III. SONUÇ Özelliklerinde Meydana Gelen Değişimlerin
İncelenmesi
A. Örme Kumaşların Yıkama Sonrasında Boyutsal
Özelliklerinde Meydana Gelen Değişimlerin Tablo 7. Karışımda Tencel oranının örme kumaşların may
İncelenmesi dönme özelliklerine etkisine ait SNK test sonuçları
Hammadde May Dönme Derecesi(˚)

% 100 Karde Pamuk 29,5 (1)
% 100 Penye Pamuk 20,75(2)
% 100 Tencel 13,85(3)
Karışım Oranı May Dönme Derecesi (˚)
% 75 Pamuk-%25 Tencel 19,7 (1)
% 50 Pamuk-% 50 Tencel 17,8 (2)
% 25 Pamuk-% 75 Tencel 16,55 (3)
% 100 Tencel 13,85 (4)
456
Parantez içindeki 1,2 ve 3 değerleri karışım oranının örme kumaşların boyutsal Tablo 8. Karışımda Tencel oranının örme kumaşların
özelliklerine etkisini göstermektedir. (1 en yüksek değeri, 4 ise en düşük değeri ifade
eder). patlama mukavemetine etkisine ait SNK test sonuçları
39.9
40 Hammadde Patlama Mukavemeti
(kPa)
31.7
% 100 Karde Pamuk 173,15 (3)
30 100 % Karde % 100 Penye Pamuk 188,2 (2)
21.6 pamuk % 100 Tencel 235,55(1)
20 100 % Penye Karışım Oranı Patlama Mukavemti (kPa)
Pamuk % 75 Pamuk-%25 Tencel 192,4 (4)
10 % 50 Pamuk-% 50 Tencel 201,8 (3)
100 % Tencel %25 Pamuk-% 75 Tencel 228,5 (2)
% 100 Tencel 235,55 (1)
0
0
Şekil 4. Yıkama sonrası % 100 karde, % 100
penyeve % 100 Tencel örme kumaşların may dönme -5 -3.5
açısında meydana gelen değişim (%)
-10 -8.25
-10.54
-15
60
49.37 %100 Karde pamuk %100 Penye pamuk
%100 Tencel
40 34.2
25.17
21.6 Şekil 6. Yıkama sonrası % 100 karde, % 100 penye
20 ve % 100 Tencel örme kumaşların patlama
mukavemetinde meydana gelen değişim (%)
0
0
75 % Pamuk - 25 % Tencel
50 % Pamuk - 50 % Tencel
25 % Pamuk -75 % Tencel -5 -3.5
100 % Tencel -5.86 -5.41
-6.21
-10
Şekil 5. Yıkama sonrası farklı oranlarda Tencel- pamuk
lifi içeren örme kumaşların may dönme açısında meydana %75 Pamuk %25 Tencel %50 Pamuk %50 Tencel
gelen değişim (%) %75 Tencel %25 Pamuk %100 Tencel
Tablo 6 ve 7 de verilen SNK test sonuçları incelendiğinde

karışım oranının ve hammadde tipinin örme kumaşların Şekil 7. Yıkama sonrası farklı oranlarda Tencel- pamuk
yıkama sonrası boyutsal özelliklerine ve may dönme lif içeren örme kumaşların patlama mukavemetinde
derecesine etkisinin istatiksel olarak önemli olduğu ve meydana gelen değişim (%)
karışımda Tencel oranı arttıkça yıkama sonrası boyut
değişimlerinin ve may dönme derecelerinin azaldığı Karışım oranının ve hammadde tipinin ham ve mamul
görülmüştür (Şekil 3 ve Şekil 5). örme kumaşların patlama mukavemetine etkisi istatiksel
olarak önemli olup karışımda tencel oranı arttıkça patlama
Aynı lineer yoğunlukta ve sabit bükümde üretilen % 100 mukavemeti değerlerinin arttığı Tablo 8’ de görülmüştür.
karde, % 100 penye pamuk ve % 100 Tencel iplikleri ile % 100 karde, penye pamuk ve % 100 Tencel iplikleri ile
sabit üretim parametrelerinde oluşturulan örme kumaşların oluşturulan örme kumaşların patlama mukavemet değerleri
yıkama sonrası boyutsal özelliklerinde ve may dönme kıyaslandığında ise % 100 Tencel iplik ile oluşturulan
derecelerinde meydana gelen değişim kıyaslandığında % kumaşların patlama mukavemet değerlerinin daha yüksek
100 Tencel lifi içeren kumaşların boyutsal açıdan daha olduğu (Tablo 8) yıkama sonrası örme kumaşların
stabil oldukları tespit edilmiştir (Şekil 2 ve Şekil 4). patlama mukavemetinde meydana gelen değişimi
incelediğimizde ise karışımda tencel oranının artışı ile
C. Örme Kumaşların Yıkama Sonrasında Patlama mukavemet de meydana gelen düşüşün azaldığı
Mukavemetinde Meydana Gelen Değişimlerin görülmüştür (Şekil 6, Şekil7).
İncelenmesi
457
IV. TARTIŞMA Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul, 4-
11, 2009.
[3] H.B. Yıldırım, “ Tencel kumaşların tutum özelliklerinin dikiş
Bu çalışma kapsamında tüm hammadde ve üretim büzgüleri oluşumu açısından incelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi,
parametreleri sabit tutularak (lif özellikleri, lineer MÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Eğitimi Anabilim Dalı,
İstanbul, 3-19, 2005.
yoğunluk, büküm, iplik makine üretim parametreleri, örme [4] K. Kasahara, H. Sasaki, N. Donkai, T. Yoshihara and T. Takagishi,
makinası ayarları, makine inceliği) sadece iplikte Tencel “ Modification of tencel with treatment of ferric sodium tartrate
ve pamuk liflerinin oranları değiştirilmiştir. Pamuk lifi complex solution I. effect of treatment condition”, Cellulose, 8:
dünyada en çok tüketilen ve talep edilen liflerden birisi 23–28, 2001.
[5] J. X. Y. Debbie, “ Tensile drawing behavior of rotor spun yarn”,
olup tencel lifi, fiziksel özellikler açısından pamuğa The Hong Kong Polytechnıc Unıversıty, Institute of Textiles and
alternatif liflerden birisi olarak düşünülmektedir. Clothing, 2003.
Dolayısıyla bu çalışmada tencel iplik içeren örme [6] A. W. Kaimouz, R. H. Wardman, and R.M. Christie, “The inkjet
kumaşların yıkama sonrası kullanım özelliklerinde pamuk printing process for lyocell and cotton fibres. Part 1: The
significance of pre-treatment chemicals and their relationship with
lifine göre avantajlarını ve dezavantajlarını tespit colour strength, absorbed dye fixation and ink penetration “, Dyes
edebilmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda and Pigments, 84: 79–87, 2010.
öncelikle % 100 penye , % 100 karde pamuk iplikleri ile [7] J. Männer, D. Ivanoff, R.J. Morley and S. Jary, “Tencel® -
% 100 tencel ipliğinden elde edilen kumaşların yıkama newcellulose fıbers for carpets”, Lenzinger Berichte, 89: 60-71,
2011.
sonrası dönme derecesi, boyutsal stabilite ve patlama [8] A.A. Badr, A. El-Nahrawy and A. Hassanin, “ Comfort and
mukavemeti incelenmiş ve % 100 tencel ipliğinden oluşan protection properties of tencel/cotton blends”, Beltwide Cotton
kumaşların gerek dönme ve boyutsal stabilite gerekse Conferences, New Orleans, LA, 6-8 Ocak, 1009 – 1020, 2014.
patlama mukavemeti açısından pamuk ipliklerine göre [9] G. Owen, “ Innovation in the man-made fibres industry: corporate
strategy and national institutions”, Paper prepared for seminar at
daha iyi sonuçlar verdiği görülmüştür. SPRU, 21 Ekim, 1-18, 2012.
Çalışmanın sonraki kısmında 4 farklı oranda tencel ve [10] P.W. Mbe, “Lyocell: the production process and market
pamuk lifi içeren tencel-pamuk karışımı ipliklerden elde development: Regenerated cellulosic fibres”, Ed.: Calvin Wooding,
edilen örme kumaşların yıkama sonrası dönme derecesi, pp: 62-87, 2010.
[11] R. N. Ibbett, D. Domvoglou and D. A. S Phillips, “ The hydrolysis
boyutsal stabilite ve patlama mukavemet özellikleri and recrystallisation of lyocell andcomparative cellulosic fibres in
incelenmiş ve karışımda tencel oranının artmasıyla tüm solutions of mineral acid” Cellulose, 15: 241–254, 2008.
özelliklerin olumlu yönde geliştiği görülmüştür. Bunun [12] S. Leimer, M.A. Moore, and E. Goldsmith, “ Effects of laundering
sebebi ise Tencel (Lyocell) lifinin pamuk lifine göre yaş ve and exposure to light on environmentally-improved fabrics”.
Journal of Testing and Evaluation (JTEVA), 25(5): 497-502, 1997.
kuru mukavemet değerlerinin yüksek olmasıdır. Tencel lifi [13] P. L Nostro, L. Fratoni, F. Ridi, and P. Baglioni, “ Surface treatments
yüksek polimerizasyon derecesine ve % 90’na varan on tencel fabric: grafting with β-Cyclodextrin” Journal of Applied
oranlarda kristalinite derecesine sahip olup kuru ve yaş Polymer Science, 88: 706–715, 2003.
mukavemeti pamuk lifine göre oldukça yüksektir. [14] C. W. Lou, C. W. Lin, Y.S. Chen, C.H. Yao, Z.S. Lin, C.Y. Chao,
and J.H. Lin, “ Properties evaluation of tencel/cotton nonwoven
Dolayısıyla bu liften oluşan kumaşların mukavemetlerinin fabric coated with chitosan for wound dressing”, Textile Research
yüksek olması ve yaş prosesler sonrasında boyutsal Journal, 78(3): 248-254, 2008.
değişim özelliklerinin düşük olması beklenmektedir [1, 2, [15] K. Singha, “ Importance of the phase diagram in lyocell fiber
3, 5, 15, 16, 22, 23, 24, 25, 26]. Yaptığımız bu çalışmada spinning”, International Journal of Materials Engineering, 2(3):
10-16, 2012.
bu sonucu doğrulamaktadır. [16] U. Syed, “ The influence of woven fabric structures on the
continuous dyeing of lyocell fabrics with reactive dyes”, Doctorate
V. SONUÇ Thesis, Heriot-Watt University, School of Textiles and Design,
Yapılan bu çalışma sonucunda, Scottish Border Campus, Galashiels, 1-40, 2010.
[17] T. Bilir, “İplik kompozisyonundaki tencel oranının iplik ve kumaş
özelliklerine etkilerinin incelenmesi”, Yüksek lisans tezi, UÜ Fen
 % 100 tencel kumaşların % 100 pamuk kumaşlara göre Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı, Bursa,
daha yüksek patlama mukavemetine sahip oldukları ve 2016.
yıkama sonrası mukavemet kayıplarının ise % 100 [18] Tekstil-Tekstil deneyleri için-Ev tipi çamaşır makinesi ile yıkama
ve kurutma işlemleri,TS EN ISO 6330, 2012.
pamuk kumaşlara göre daha az olduğu, [19] Tekstil- Yıkama ve kurutmada boyut değişmesinin tayini, TS EN
 % 100 tencel kumaşların yıkama sonrası boyutsal ISO 5077, 2008.
değişimleri ve dönme derecelerinin % 100 pamuk [20] Textiles-Determination of spirality after laundering-Part 1:
Percentage of wale spirality change in knitted garments, ISO
kumaşlara göre daha düşük olduğu,
16322-1, 2005.
 Dört farklı oranda tencel ve pamuk lifi içeren örme [21] Tekstil-Kumaşların patlama özellikleri-Bölüm 1: Patlama
kumaşların patlama mukavemeti değerleri mukavemetinin ve patlama gerilnesinin tayini için hidrolik metot,
kıyaslandığında karışımda tencel oranının artmasıyla TS 393 EN ISO 13938-1, 1999.
[22] T. Kreze and S. Malej, “ Structural characteristics of new and
yıkama sonrası mukavemet kayıplarının azaldığı, convetional regenerated cellulosic fibers”, Textile Research
 Karışımda tencel oranının artmasıyla boyutsal Journals, 73(8): 675-684, 2003.
stabilitenin arttığı ve dönme derecesinin azaldığı tespit [23] S.M. Smole, Z. Persin, T. Kreze, K.S. Kleinschek, V. Ribitsch and
edilmiştir. S. Neumayer, “ X-Ray study of pretreated regenerated cellulose
fibres”, Mat Res Innovat, 7: 275-282, 2003.
[24] Y. Umur, “Selülozik esaslı liflerde fibrilleşmenin kopma yükü ve
KAYNAKLAR uzama oranı üzerine etkisi”, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-
[1] E. Alp, “ Tencel kumaşlarda farklı parametrelerde dikiş büzgülerinin Mimarlık Fakültesi Dergisi, 15(1): 121-133, 2010.
incelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, MÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, [25] C.M. Mak, C.W.M. Yuen, S.K.A. and Ku, C.W. Kan, “Changes in
Tekstil Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul, 4-10, 2010. surface morphology of tencel fabric during the fibrillation
[2] N. Onur, “Tencel kumaşlarda dikiş parametrelerinin dikiş process”, The Journal of The Textile Institute, 97(3): 241-246,
mukavemetine etkilerinin incelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, MÜ 2005.
458
[26] (2015) F.M. Haemmerle, Product improvements by blending cotton

with tencel. Experience tencel goes Bursa. Available: http : //
experiencetencelbursa.lenzing.com/fileadmin/template/pdf/2_fran
z_haemmerle.pdf.
459
Volume 3 (2018), 460-466
Halk Sağlığı Hemşirelerinin Lgbt Bireylerin Sağlıklı Yaşam

Sürdürmelerindeki Rolü
Mehmet KORKMAZ*+, İlknur AYDIN AVCI
*Corresponding Author: Mehmet Korkmaz
+Speaker: Mehmet Korkmaz
Özet- Lgbt bireylerin diğer bireylerden farklı olan bir sağlık gereksinimleri yoktur. Sağlık hizmetlerinden etkin şekilde
yararlanan LGBT bireyler olmasına rağmen birçoğu cinsel yönelimi ya da cinsiyet kimliği yüzünden yaşadığı stigma, sosyal
izolasyon, şiddet ve ayrımcılık nedeniyle tedavilerini ertelemekte ya da tedavi arayışına girmemektedirler. Lgbt bireyler
ayrımcılığa maruz kaldıklarında stress, anksiyete ve depresyon gibi mental problemler ortaya çıkmaktadır. Lgbt bireylerin
ruhsal sağlık sorunları prevelansı diğer bireylerden oldukça yüksektir. Sosyal yaşamlarında lgbt bireyler fiziksel ve sözel
şiddete maruz kalmaktadırlar. Lgbt bireyler cinsel yönelimleri nedeniyle maruz kaldıkları ayrımcılık ve suçlamalardan dolayı
hemşirelerden edinebilecekleri sağlıkları ile ilgili bilgileri iyilik hallerini kaybetmek pahasına edinmekten kendilerini
alıkoymaktadırlar.
Koruyucu sağlık hizmetlerinde önemli rol oynayan halk sağlığı hemşireleri lgbt bireylerin temel sağlık sorunları
hakkında yeterli bilgi düzeyine sahip olmalı ve lgbt bireylere hemşirelik rollerine uygun olarak yaklaşımda bulunmalı ve
bireylerin sağlık risklerini değerlendirmeli tanılamalı ve bu risklerin değerlendirme sonuçlarına göre girişimlerde bulunmalı.
Koruyucu sağlık hizmetlerinin önemli bir bölümünü kapsayan kanser taramaları ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların
aşılanması konusunda lgbt bireylere daha hassas ve genellemelerden uzak yaklaşımda bulunulmalı. Bu bireyler erken tanı
farkındalığı, taramalar ve koruyucu sağlık hizmetlerini için cesaretlendirilmeli ve teşvik edilmelidir.
Anahtar Kelimeler- Lgbt Birey, Halk Sağlığı Hemşireliği
Giriş
Belirleyicileri cinsiyet kromozomları, gonadlar, iç ve dış üreme organları olan bireyin doğduğu andaki biyolojik
yapısına göre, kadın, erkek ya da interseks olarak sınıflandırılmasında yol açan biyolojik cinsiyet ve bireye öğretilen
biyolojik cinsiyetine bağlı olarak ondan beklenen tutum davranış ve duyguları ifade eden toplumsal cinsiyet olmak üzere iki
farklı cinsiyet tanımı bulunmaktadır (APA 2012; DSÖ 2017b).
Bireylerin sağlık hizmetlerini kullanımlarında, sağlık hizmetlerine erişimleri için gerekli fırsatlara sahip olmalarında
ve kaynaklara ulaşmalarında karşılaştıkları engellerin nedeni kadın olmaları ya da erkek olmaları değil toplumda bireylerin
cinsiyetlerinden kaynaklanan sağlığı olumsuz etkileyecek ayrımcılığın ve eşitsizliklerin mevcut olmasıdır (DSÖ, 2017a).
Toplumsal cinsiyet normları, rolleri ve ilişkileri bireylerin zihinsel, fiziksel ve sosyal sağlığını ve iyilik halini etkiler.
Bireyler, belirlenmiş toplumsal cinsiyet normlarına, ilişkilere veya rollere uymadıkları takdirde genellikle toplum tarafından
damgalanmakta, ayrımcı uygulamalara maruz kalmakta ve sosyal dışlanma ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Bütün bunlar
bireylerin sağlıklarını olumsuz yönde etkilemektedir. Cinsiyetten kaynaklanan eşitsizlik, bireylerin kaliteli sağlık
hizmetlerine ulaşmasında engelle neden olur. Kadınların ve erkeklerin yaşamları boyunca önlenebilir morbidite ve mortalite
oranlarının artmasına yol açar (DSÖ, 2017).
Bir bireyin başka bir bireye karşı duyduğu cinsel ve romantik çekim cinsel yönelim (Sexual Orientation) olarak
tanımlanmaktadır (APA 2012). Tanımlanmış üç cinsel yönelim eşcinsellik, heteroseksüellik ve biseksüelliktir. Bir kişinin
cinsel yönelimi büyük ölçüde onun genetik, hormonal, bilişsel ve çevresel faktörlerin kombinasyonu sonucunda oluşmaktadır
(Yüksel 2010; Duyan, 2016; Kaosgl Derneği, 2017). Kişinin kendi cinsiyetinden birine yönelmesi eşcinsellik
(homoseksüellik), kişinin karşı cinsiyetten birine yönelmesi heteroseksüellik, kişinin her iki cinsiyete de yönelmesi
biseksüelliktir. Eşcinsel yönelimli bireyler “gey” ya da “lezbiyen” olarak da adlandırılırlar. Eşcinsel kavramı erkek
eşcinseller için kullanılmakla birlikte günlük hayatta daha çok erkek eşcinselleri ifade ettiğinden erkek eşcinseller için “gey”,
kadın eşcinseller için “lezbiyen” isimleri de kullanılır. Bireylerin, cinsel, duygusal ve erotik olarak karşı cinsten kişilere
460
Korkmaz ve Aydın Avcı, Halk Sağlığı Hemşirelerinin Lgbt Bireylerin Sağlıklı Yaşam Sürdürmelerindeki Rolü, ISAS 2018-Winter, Samsun
Türkiye
yönelmiş olma hali olan heteroseksüellik kendiliğinden ve zorunlu olarak, toplumda egemen varoluştur aksi belirtilmediği
durumlarda herkes heteroseksüel kabul edilir (Kaosgl Derneği, 2017). Farklı cinsel yönelimleri olan bireyleri tanımlamak
için "lezbiyen", "gey", "biseksüel" ve "transgender" kelimelerinin baş harflerinden oluşan LGBT (ya da GLBT)
kullanılmaktadır. Bazen LGBTT (lezbiyen, gey, biseksüel, transseksüel veya travesti) şeklinde de yazılmaktadır (Yakıt E,
Coşkun A, 2016 ; Kaosgl Derneği, 2017).
Lgbt bireylerle ilgili Amerika, Kanada, İngiltere, Avusturalya ve Norveçte yapılan çalışmalara göre ABD’de
yaşayan erişkinlerin tahmini olarak %5,6’sının LGBT ve % 0,3’ünün transcinsiyet bireyler olduğu, bu sayıların yaklaşık 9
milyon LGBT Amerikalıyı ifade ettiği bulunmuştur. Kendini LGB olarak tanımlayan birey sayısının %1,2 ile en düşük
Norveçte, %5,6 ile en yüksek ABD’de olduğu saptanmıştır, bu oran Kanada’da %1,9 Avustralya’da %2,1 İngiltere’de %1,5
olduğu bulunmuştur (Gates ve ark., 2011). Türkiye'deki Lgbt birey sayısıyla ilgili net ve güvenilir bir bilgi
bulunmamaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK)’nun temel istatistiklere ait nüfus ve demografi verilerinde bireylerin
sadece biyolojik cinsiyetlerine göre kodlanmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK)'u tarafından yapılan istatistiklere cinsel
yönelim ya da cinsiyet kimliği eklenmemiştir (Council of Europe, 2011).
Lgbt bireylerin diğer bireylerden farklı olan bir sağlık gereksinimleri yoktur. Sağlık hizmetlerinden etkin şekilde
yararlanan LGBT bireyler olmasına rağmen birçoğu cinsel yönelimleri nedeniyle yaşadığı stigma, sosyal izolasyon, şiddet ve
ayrımcılık nedeniyle tedavilerini ertelemekte ya da tedavi arayışına girmemektedirler (IOM, 2011; Amerikan Hemşireler
Birliği, 2017). Lgbt bireyler cinsel yönelimleri nedeniyle sosyal yaşamlarında fiziksel ve sözel şiddete, ayrımcılık ve sağlık
hizmetlerine erişimde engellere maruz kalmaktadır Kurumsal ve bakım vericilerin lgbt bireylere yönelik ayrımcılık
yapmaları bu bireylerin sağlık bakımlarını ertelemeye ya da uygun bakım almayı talep etmemeline neden olmaktadır. Bunun
yanısıra lgbt bireyler ayrımcılığa maruz kaldıklarında stress, anksiyete ve depresyon gibi mental problemler ortaya
çıkmaktadır. Bu nedenle Lgbt bireylerin ruhsal sağlık sorunları prevelansı diğer bireylerden oldukça yüksektir. (Amerikan
Hemşireler Birliği, 2017; Türk Psikiyatri Derneği 2017). Lgbt bireylerin karşılaştıkları çoğu sağlık sorunlarının ayrımcılık
sonucu gelişen kronik stresten kaynaklandığı düşünülmektedir (Meyer 2012).
Lgbt bireyler cinsel yönelimleri nedeniyle maruz kaldıkları ayrımcılık ve suçlamalardan dolayı iyilik hallerini
kaybetmek pahasına hemşirelerden edinebilecekleri sağlıkları ile ilgili bilgileri edinmemektedirler (Dente 2013). Gonzales ve
Hennıng-Smıth (2017) çalışmalarında lgbt bireylerin sağlık hizmetlerini kullanmada bir çok engele karşılaştıklarını
bulmuşlardır. Bu engeller sağlık profesyonellerinin ayrımcı tutumları ve lgbt bireylerle ilişki sağlık sorunları hakkında yeteri
düzeyde bilgili olmamaları ya da bu sorunların farkında olmamalarıdır. Ayrıca lgbt bireylerin sağlık sigortalarının olmaması
işsizlik ve lgbt bireylerle ilgili oluşturulan politikalar diğer engellerdir. Karakaya'nın (2017) Türkiye Lgbt bireylerin
yaşadıkları sağlık sorunlarını ve sağlık hizmetlerinden yararlanma durumlarını belirlemek için yapmış olduğu çalışmada lgbt
bireylerin sağlık hizmetlerini kullanırken ayrımcılığa ve homofobiye maruz kaldıklarını ve bu nedenle sağlık kontrolleri ve
sağlık hizmetlerini kullanım konusunda iyi düzeyde olmadıklarını bulmuştur.
Lgbt bireyler sağlık riskleri açısından değerlendirildiğinde sağlık riskleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır;
Sağlık bakım hizmeti sunucularından kaynaklanan sorunlar;

Sağlık profesyonellerin lgbt bireylere yönelik yaklaşım ve tutumları, lgbt bireylerde güvensizlik oluşturmaktadır.
Sağlık profesyonellerinin tutumu nedeniyle lgbt bireyler sağlık hizmetlerinden yararlanmamaktadır ve tedavilerini
ertelemektedirler (Yılmaz ve Göçmen, 2015; Gonzales ve Hennıng-Smıth, 2017). Olumsuz deneyim yaşantısından korkma
durumu, LGBT bireylerin ihtiyacı olduğu sağlık hizmetlerine başvurmalarını engellemektedir. Sağlık profesyonellerinin
olumsuz davranışları, ayrımcı tutumları, lgbt bireylerle ilişkili sağlık sorunları hakkında yeteri düzeyde bilgi sahibi
olmamaları ya da bu sorunların farkında olmamaları,sağlık hizmetlerinden yararlanmayı etkilemektedir (Gonzales ve
Hennıng-Smıth, 2017).
Lane ve ark. (2008) gey bireylerin sağlık profesyonelleri ile deneyimlerini araştırdıkları çalışmada 32 gey bireyin
tamamının sağlık profesyoneli ile olumsuz bir deneyim yaşadığını ya da bu duruma şahit olduğunu bulmuşlardır. Mc Cann
ve arkadaşlarının (2013) lgbt bireylerle yaptıkları çalışmada Lgbt bireylerin %47'sinin sözel şiddete, %19'unun ise Lgbt
kimliklerinden dolayı fiziksel şiddete maruz kaldığını bulmuşlardır. İrlanda‟da 153 trans birey ile yapılan bir çalışmada
intiharı düşünen transseksüel bireylerin %78‟inin sağlık bakım hizmetlerinde olumsuz deneyim yaşadıkları belirtilmiştir (Mc
Neil ve ark. 2013). Toplumda bazı gruplar birden fazla dezavantajlı durumda olabilirler hem cinsel yönelimlerinden
hemde ırklarından dolayı bireyler ayrımcılığa maruz kalabilirler Amerika'da yaşayan özelliklede afro-amerikan, latin ve
asyalı lgbt bireyler hem ırklarından dolayı hemde cinsel yönelimlerinden dolayı bireyler hem toplum hemde sağlık
profesyonelleri tarafından stigmaya maruz kalmaktadırlar. Bu bireylerin sahip olduğu stress diğer lgbt bireylerden daha
fazladır ve ruhsal sağlık sorunları açısında iki kat daha risk altındadırlar (Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
461
Türkiye
Ruh sağlığı ile ilgili sorunlar;

Lgbt bireyler cinsel yönelimlerinden dolayı ayrımcılığa, suçlama ve kınamaya, sosyal izolasyona ve şiddette maruz
kaldıkları için bu olumsuz durumlar bireylerde travmaya neden olmakta ve buna bağlı olarak lgbt bireylerde travma sonrası
stres bozukluğu, anksiyete bozukluğu, depresyon, düşük benlik saygısı ve intihar eğilimi ve davranışları görülmektedir. Bu
ruhsal sorunlar lgbt bireylerde, heteroseksüellerden daha yüksek oranda rastlanmaktadır. Suç deneyimi, şiddet, suistimale
uğrama ve sosyal izolasyon intihar davranışına yol açan faktörlerdir lgbt bireylerin intihar girişiminde bulunma riskleri 2-3
kat daha yüksektir (IOM 2011; Xavier 2013; Amerikan Hemşireler Birliği 2017; DSÖ 2017c) ). Yılmaz ve Göçmen 'in
(2015) yaptıkları çalışmada lgbt bireylerin hayatları boyunca en az bir kez intiharı düşündüğü bulmuşlardır. Jackman ve
arkadaşlarının (2016) yaptıkları çalışma sonuçlarına göre lgbt bireyler kendilerine zarar verme davranışı açısından genel
popülasyona oranla daha fazla risk altındadırlar. Mc Cann ve arkadaşlarının (2013) çalışmasına katılan lgbt bireylerin %11'i
hayatına son vermek istediğini ve bir kişide geçmiş yıllarda intihar girişiminde bulunduğunu belirtmiştir. Kültürel nomlar ve
dini inanışlar lgbtli bireylerin sağlığını etkilemektedir. Kültürlerin ve dini inanışların bir parçası olmayan homoseksüellik
lgbt bireylerin kültürel dışlanmasına ve sosyal destekten yoksun kalmalarına neden olmaktadır bunun sonucunda ruhsal
sorunlar ortaya çıkmaktadır (Aıds Action, 2001).
Ekonomik olarak yetersizi olma;

Lgbt bireyler gerek toplumlardaki olumsuz tutumlar gerekse politika yapıcıların lgbt bireyleri yok sayan politik
uygulamaları nedeniyle işsizlik buna bağlı olarak ekonomik olarak yeterli imkana sahip olamama ve sağlık sigortasına
yaptıramama gibi durumlarla karşı karşı kalmaktadırlar. Lgbt bireylerin ekonomik olarak ihtiyaçlarını karşılayacak kadar
maddi gelire sahip olmama ve evsiz kalma riski vardır (IOM 2011; Gonzales G ve Hennıng-Smıth, 2017).
Madde Kullanımı;
Lgbt bireyler ayrımcılık ve olumsuz tutumlarla karşılaştıklarında bu durumla baş etmek için sağlıklı yollardan
destek bulamadıklarında baş etme yöntemi olarak tütün, alkol ve maade kullanımına başvurmaktadırlar. Bu nedenle lgbt
popülasyonunda tütün, alkol ve madde kullanım oranı yüksektir. Lgbt bireylerde madde kullanımı diğer bireylere
kıyaslandığında oldukça yüksektir. (IOM 2011; Xavier 2013; Amerikan Hemşireler Birliği 2017). Gey, Biseksüel ve trans
erkekler diğer erkeklerden %50 daha çok sigara kullanırken Lezbiyen, Biseksüel ve trans kadınlar diğer kadınlardan %200
daha çok sigara kullanmaktadır (Amerikan Hemşireler Birliği 2017). Mc Cann ve arkadaşları (2013) yaptıkları bir çalışmada
araşmaya katılan lgbt bireylerin %83‟ü alkol kullandığı, %14'ünün fazla alkol tükettiği için endişelendiklerini ve bazı
katılımcıların ruh sağlığı sorunlarını alkol tüketimine bağladığını bulmuşlardır.
Obezite;
Lgbt bireyler yaşadıkları ruh sağılığı sorunlarından dolayı beslenme alışkanlıkları değişmekte ve bu bireyler aşırı
kilo alma ve obez olmaya daha yatkındırlar (IOM 2011; Amerikan Hemşireler Birliği 2017). Lgbt bireyler obesite olma
konusunda risk altındadırlar.
Partner Şiddeti;
Şiddet daha çok heteroseksüel bireyle özdeşleştirilen bir kavram olmasına karşın bilinenin aksine lgbt bireyler de
partner şiddetine maruz kalmaktadırlar Partnerlerden her ikisinde ruh sağlığı ile ilgili sorunlarının olması lgbt bireylerin
partner şiddeti riskine sahip olma durumu daha yüksektir (Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Korucu sağlık hizmetlerini ihmal etme;

Son yıllarda yapılan bazı çalışmalar homoseksüel kadınların, heteroseksüel olanlara göre PAP (Papanicolaou) smear
ya da mammografi gibi kanser tarama hizmetlerinden daha az yararlandıkları, geylerin de koruyucu sağlık hizmetlerinden
heteroseksüel erkeklere göre daha az yararlandıkları göstermektedir (Amerikan Hemşireler Birliği, 2017). Lgbt bireyler için
en anlamlı tıbbi risk rutin sağlık taramalarından kaçınmaktır (Harrison , 1996). Özellikle trans bireyler gerek maddi sıkıntılar
gerek ayrımcılığa uğramaktan kaçınma gibi nedenlerle sağlık kuruluşlarına başvurmamakta, ihtiyaç duydukları sağlık
hizmetlerini tanıdık eczane vb. kimselerden karşılamaktadırlar (Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim
Çalışmaları Derneği, 2017). Lgbtli bireyler alkol, tütün ve madde kullanımı ve beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak
ortaya çıkan obesite nedeniyle kalp hastalıkları açısından risk altındadır ve düzenli olarak kalp sağlığı kontrolü
yaptırmalıdırlar (Hatzenbuehler, 2013).
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar;

HIV/AIDS gibi cinsel yolla bulaşı olan enfeksiyonlara karşı bazı gruplar daha savunmasız ve daha yüksek risk
altındadırlar. Bunların arasında yer alan lgbt bireyler de HIV ve cinsel yolla bulaşan hastalık açısından yüksek risk altındadır
(IOM 2011; Amerikan Hemşireler Birliği 2017). Özellikle lgbt bireylerin sağlık hizmetine, kontrollere ve eğitime daha fazla
ihtiyacı vardır (Balseven Odabaşı, 2009; (İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı) İKGV, 2011). Lgbt ve diğer güvenli cinsel
462
Türkiye
deneyimden yoksun bireyler, bu virüsle ilgili kaygıları ve çekinceleri olduğundan test yaptırmada ihmalkar
davranmaktadırlar.
Hemşireler lgbt bireylerin sağlık sorunlarını ve mevcut sağlık risklerini iyi bilmeli ve bu konuda bilgi düzeyini
arttırmalıdır. Bireylerin sahip oldukları riskleri belirlemeli ve tanımlamalıdır. Eğer hemşire lgbt bireylerin bakımı konusunda
kendisini yeterli görmüyorsa lgbt bireylere bakım konusunda bilgisinin olduğunu düşündüğü meslektaşlarına lgbt bireyi
yönlendirmelidir (Coleman,2012; Amerikan Hemşireler Birliği).
Tedavi edici, güvenli bir klinik ortam yaratmak, lgbt bireyler için çok önemlidir (Graham ve ark. 2011). Lgbtli
bireylerin kendilerini rahat hissedebileceği çevre oluşturulmalı lgbtli bireylerin cinsel yönelimlerinin ifade edebileceği cinsel
etkinliklerini paylaşabileceği bir etkileşim sağlanmalı bu çevre lgbtli bireylere verilen bakımın etkinliğini artırmaktadır. Lgbt
bireylerin kendilerinin rahat hissedebilecekleri çevre oluşturmak adına hemşire şu girişimlerde bulunabilir;
 bireyin kaldığı odadaki banyo ve tuvalet işaretlerini unisex olarak değiştirme

 bireyin kaldığı odaya aksesuar olarak lgbt bayrağını içeren objeler ve sticker (çıkartma)lar koyma
 lgbt derneklerinin ve sosyal organizasyonların posterlerinin asma
 odaya lgbt bireylerin sağlık sorunlar (kanserler, güvenli cinsel ilişki, hormon terapisi, ruh sağlığı sorunları,
madde kullanımı ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar) ile ilgili broşür koyma
Hastanelerde tuvaletler erkek ya da kadın tuvaleti olduğu gibi lgbt bireylerin kendilerini güvenli ve rahat
hissedebileceği cinsiyetsiz tuvaletler oluşturulabilir (Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Hemşireler yargılamadan empati kurarak yaklaşılmalı lgbt bireylere ve onların cinsel yönelimlerinin ifade
edebileceği cinsel etkinliklerini paylaşabileceği bir etkileşim ortamı sağlamalı. Lgbt bireyler daha önce başka bir hemşire ya
da sağlık profesyoneli tarafından olumsuz tutumla karşılanmış olabilir ve hemşirelerle iletişime geçerken bu travmatik olay
nedeniyle lgbt bireyler farklı tepki verebilir bu yüzden hemşireler daha hassas olmalı bakım verirken. Hemşireler lgbt
bireylerin sosyal destek düzeylerini iletişim esnasında belirlemeli, ve bireylerin aile, arkadaş ve iş çevresindeki ilişkilerini
değerlendirmelidir. Lgbt bireyler ruh sağlığı sorunları bakımından risk altındadır ruh sağlığı sorunları olan bireyler aynı
zamanda alkol ve madde kullanıma eğilimindedirler ve bu durum bağımlılığa kadar ilerlemektedir. Hemşireler bireylere
tedavi olabilecekleri imkanlar konusunda danışmanlık sunmalıdırlar (Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Hemşireler lgbtli bireylerin uygun bakıma erişmelerini kolaylaştırmalıdırlar. Tedavi öncesinde lgbt bireylerin
aydınlatılmış onamı alınmalı ve bakımın sürekliliğini sağlamalıdır. Hemşireler lgbt bireylerin hikayelerinin alırken normal
formlarda belirtilen soruları değil onlara özel soruları sormalıdır. Hemşireler bireylerin geçmiş, ve şuan ki cinsel aktiviteleri
hakkında tahminlerde ya da önyargıda bulunmamalıdır. Aynı zamanda bireylerin gelecekte de aynı cinsel aktivitelerinin
olacağı düşünmemelidir. Örneğin; lezbiyen bir bireyin hep kadın partneri olduğunu varsaymak daha önce erkekle cinsel
ilişkiye girmediğini düşünmek ya da hamile kalmadığını ve çocuğunun olmadığını düşünmek bakımı olumsuz yönde
etkileyecektir ve hemşirelerin lezbiyenleri cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda değerlendirmemesine ve bu sorunun
görülmemesine neden olacaktır. Hemşireler lgbt bireye bakım verirken bu bireylerin cinsel aktifliği konusunda çok boyutlu
düşünmelidir. Hasta odaklı bakım verilmediğinde hastanın sağlığı ile ilgili bazı detaylar gözden kaçırılabilir. Aynı zamanda
hemşireler cinsel olarak aktif lgbt bireyleri cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından değerlendirmelidir (Amerikan
Hemşireler Birliği 2017).
Hemşireler lgbt bireylerin önemli temel sağlık sorunları ile ilgili genel olarak yeterli bilgiye sahip olmalı.
Hemşirelik eğitimi bu konuyu kapsamalı ve hastanede çalışan hemşireler ve diğer sağlık çalışanları meslek içi eğitim
yöntemiyle bu konu hakkında eğitim almalı ve bu eğitimler belirli zaman aralığıyla tekrar etmelidir. Hemşirelerin bilmesi
gereken bazı temel konular şunlardır; ayrımcılığın bireylerin sağlığına etkisi, depresyon ve ruh sağlığı problemleri, madde
kullanımı, güvenli cinsel ilişki, partner şiddeti, cinsel yolla bulaşan hastalıklardır (Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Hemşireler savunucu rollerinin kullanarak lgbt bireyleri ailelerini de içine alan yaşadıkları toplumda (okul, işyeri ve
diğer sosyal alanlar) savunmaya ve desteklemeye hazır olmalı lgbt bireylerin maruz kaldığı ayrımcılıkları ve suçlamaları
azaltmak için mücadele etmelidirler. Hemşireler çalıştıkları ortamdaki ekip arkadaşlarının dini inançlarından dolayı lgbt
bireylere yönelik kınama şeklinde davranışta bulunmasını engellemeli ve lgbt bireylere yönelik ayrımcılık yapan hastanede
çalışan bireyleri izlemeli ve lgbt bireylerin savunuculuğunu yapmalıdır (Dente, 2013; Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Lgbt bireylerin sağlık hizmetlerinde yaşadıkları sorunlar genellikle kendileri dışında bir sebeple ilişkilidir ve bu sorunların
giderilmesi de bahsi geçen sebeplerin ortadan kaldırılması ile olur. Bu nedenle hemşireler lgbt bireyler ile ilgili çeşitli dernek
ve kuruluşlarla iletişime geçerek bu bireylerin savunuculuğunu üstlenmelidir (Coleman 2012).
463
Türkiye
Hemşireler lgbt bireylerin birincil basamak sağlık hizmetlerine başvurma düzeylerinin yetersiz olduğunun, rutin
sağlık kontrollerini yaptırmadıklarının ve koruyucu kanser hizmetlerini iyi derecede kullanmadıklarının farkında olmalıdır.
Hemşireler meme, rahim, prostat, anüs kanseri gibi rutin kontrollerle erken tanı ve tedavinin yapılabileceği hastalıklarla ilgili
lgbt bireylere eğim vermeli taramalar ve birinci basamak sağlık hizmetlerini kullanım konusunda bireyleri cesaretlendirmeli
ve teşvik etmelidir (IOM 2011; Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Bilinçsiz ve kontrolsüz hormon kullanımı da trans bireylerin yaşamını tehdit altına sokmaktadır. Bir çok lgbt birey
sağlık hizmetine başvurmak yerine, arkadaşlarından duydukları veya internetten edinilen bilgiler ile hormon kullanmaktadır.
Hemşireler HIV danışmanlığı, hormon kullanımı, jinekolojik bakım gibi alanlarda bilgi sahibi olmalı ve bireylere rehberlik
etmelidir.
Şiddet genellikle heteroseksüellikle ilişkilendirilen bir kavram olmasından dolayı genellikle eşcinsel bireylerin
şiddete maruz kalmadıkları düşünülmektedir. Hemşireler genellemelerden kaçınarak lgbt bireylerin partner şiddetine maruz
kalmadığını düşünmemelidir. Lgbt bireylere buna yönelik sorularda sormalıdır (Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Hemşireler lgbt bireylerin cinsel yönelimlerine saygı duymalı ve bu yönelimin patolojik olduğu düşüncesine sahip
olmamalıdırlar ve böyle bir düşüncesi olan hemşireler bu düşünceyi bireylere açıklamamalıdırlar.Bakıma gereksinimi olan
lgbt bireylere bakım verirken bireylerin cinsel kimliklerini onaylacı tutum sergilemeli ve Cinsel Kimlik Disfori Sendromunu
(cinsel yönelimlerinden dolayı toplumsal cinsiyetten kaynaklanan rahatsızlık durumu) etkisini azaltmaya yönelik bakım
vermeli (Coleman 2012). Hemşireler lgbt bireylerin Cinsel Kimlik Disfori sorunları için tedavi seçeneklerinin yararları ve
riskleri ile ilgili bilgi sahibi olmalı. Hemşireler lgbtli bireylerin Cinsel Kimlik Disforisinden kurtulma ve cinsel kimliklerini
ifade etme gibi özel ihtiyaçlarına yönelik tedavilerle bireylerin genel durumları arasındaki karşılaştırmayı iyi bir şekilde
yapmalıdır (Amerikan Hemşireler Birliği 2017).
Hemşirelik müfredatında lgbt bireylere yaklaşım ve bakım ile ilgili yeterli içerik bulunmamaktadır bu durum lgbt
bireylerin sağlık hizmetlerini kullanımını etkilemektedir. Dezavantajlı grup olan lgbt bireylere bakım veren halk sağlığı
hemşireleri bu konudaki bilgi eksikliklerini araştırmalar yaparak ve gerekli kaynaklardan bilgilere ulaşarak yapmalıdır.
(Dünya Sağlık Örgütü, 2010; IOM 2011).
Dünya Liderleri önümüzdeki 15 yıl içinde Aşırı yoksulluğu sona erdirmek. Eşitsizlik ve adaletsizlik ile mücadele.
İklim değişikliğini düzeltme. gibi 3 önemli sorunu ortadan kaldırmak için 17 Küresel Hedef üzerinde uzlaşmıştır. Hemşireler
u hedeflerin gerçekleştirilmesinde önemli role sahiptirler. Lgbt bireylere bakım veren hemşireler bakımlarını küresel hedefler
dikkate alarak planlamalı ve değerlendirmelidir. Cinsel yönelimlerinden dolayı ayrımcılığa maruz kalan lgbt bireylerin sağlık
hizmetlerini kullanımlarını artırılması Sağlıklı yaşamların güvence altına alınması ve her yaşta esenliğin desteklenmesini
içeren 3. küresel hedef olan SAĞLIKLI BİREYLER hedefine ulaşmada, lgbt bireylerin cinsel kimliklerini ifade
edebilecekleri ortamların oluşturulması ve hemşireler tarafından buna uygun bakımın verilmesi Toplumsal cinsiyet eşitliğinin
sağlanması ve tüm kadınların ve kız çocuklarının güçlenmesini kapsayan 5. küresel hedef olan TOPLUMSAL
CİNSİYET EŞİTLİĞİ hedefine ulaşmada ve ruhsal sağlık sorunları yaşayan ekonomik sıkıntılara ve şiddete maruz kalan lgbt
bireylerin mevcut eşitsizliklerini gidermede hemşirelerin savunucu ve danışmanlık rolünü kullanması Ülkeler içinde ve
arasında eşitsizliklerin azaltılmasını içeren 10. küresel hedef olan EŞİTSİZLİKLERİN AZALTILMASI küresel
hedefine ulaşmada önemli rol oynayacaktır(Birleşmiş Milletler Gelişim Programı (UNDP), Küresel Hedefler, 2017 ).
Sonuç
Toplumun diğer bireylerden farklı olan herhangi bir sağlık gereksinimleri olmayan lgbt bireylerin cinsel
yönelimlerinden kaynaklanan sağlık bakım hizmeti sunucularının ön yargıları, ekonomik olarak yetersizi olma, madde
kullanımı, obezite, ruh sağlığı ile ilgili sorunlar, partner şiddeti, korucu sağlık hizmetlerini ihmal etme ve cinsel yolla
bulaşan hastalıklar gibi bir çok sağlık riskleri mevcuttur. Hemşireler lgbt bireylerin hikayelerini alırken normal formlarda
belirtilen soruları değil onlara özel soruları sormalı bireylerin daha önce başka bir hemşire ile olumsuz deneyimlerinin
olabileceğini düşünerek hassas davranmalı, lgbt bireylerin sahip oldukları riskleri belirlemeli ve tanımlamalı, lgbt bireylerin
kendilerini rahat hissedebileceği çevre oluşturulmalı, lgbt bireye bakım verirken bu bireylerin cinsel aktifliği konusunda çok
boyutlu düşünmeli hasta odaklı bakım vermeli, alkol ve madde bağımlılığı olan lgbt bireylere hemşireler tedavi olabilecekleri
imkanlar konusunda danışmanlık sunmalı, savunucu rollerinin kullanarak lgbt bireyleri yaşadıkları toplumda savunmaya ve
desteklemeye hazır olmalı, lgbt bireylerin maruz kaldığı ayrımcılıkları ve suçlamaları azaltmak için mücadele etmeli, lgbt
464
Türkiye
bireylere eğim vermeli taramalar ve birinci basamak sağlık hizmetlerini kullanım konusunda bireyleri cesaretlendirmeli ve
teşvik etmeli, bireyleri yargılamadan empati kurarak yaklaşılma ve onların uygun bakıma erişmelerini kolaylaştırmalıdırlar.
Kaynaklar
AIDS Action. What Works in HIV Prevention for Gay Men, 2001. Available online at http://www.aidsaction.org/.
American Psychological Association, Practice Guidelines for LGB Clients (2012).
http://www.apa.org/pi/lgbt/resources/gui delines.aspx. Erişim Tarihi (12.11.2017).
Amerikan Hemşireler Birliği, LGBT Individuals & communities. Lgbt'li Hastaların Bakımı İçin Rehber,
ttp://www.nursingworld.org/MainMenuCategories/ThePracticeofProfessionalNursing/Improving-Your-Practice/Diversity-
Awareness/LGBT. Erişim Tarihi (12.11.2017).
Balseven Odabaşı A. (2009) Ankara İli Genelevlerinde Çalışan Kadınların Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkları,
Mesleksel Riskleri, Uğradıkları Şiddet ve İstismar Bağlamında Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
Coleman E, W. Bockting M, M. Botzer P, ve ark. Standards of Care for the Health of Transsexual, Transgender, and
Gender-Nonconforming People, Family Medicine and Community Health (TMED), 2012;13(4):167.
Council of Europe, LGBT Studies https://www.coe.int/t/commissioner/Source/LGBT/LGBTStudy2011_Turkish.p df
(Erişim Tarihi:25.11.2017).
Dente C. Cultural Considerations When Working With Patients With A Sexual Orientation That Differs From One's
Own, Matusiak GK. Delivering Culturally Competent Nursing Care, Springer Publishing Company, New York; 2013:164-
169.
Duyan, V. Cinsel Gelişim Kuramları, Ersanlı ve Kumcağız, Cinsel Sağlık Eğitimi. Pegem Akademi Yayınları.
Ankara, 2016;73.
Dünya Sağlık Örgütü (2010). Developing sexual health programmes (WHO/RHR/HRP/10.22). Geneva, Switzerland:
WHO Press.
Dünya Sağlık Örgütü a, Cinsel Sağlık Ve Üreme Sağlığı,
http://www.who.int/reproductivehealth/topics/sexual_health/sh_definitions/en/. Erişim Tarihi: 16.11.2017.
Dünya Sağlık Örgütü b, Gender. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs403/en/. Erişim Tarihi: 16.11.2017.
Dünya Sağlık Örgütü c, İntihar nedenlerİ, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs398/en/. (Erişim Tarihi:
16.11.2017).
Gates GJ, Scholar WD. How manypeoplearelesbian, gay, bisexualandtransgender? The Williams Institute, UCLA
School of Law, 2011 (http://williamsinstitute.law.ucla.edu/wp-content/uploads/Gates-How-Many-PeopleLGBT-Apr-
2011.pdf) (Erişim Tarihi: 10.12.2017).
Gonzales G, Hennıng-Smıth C. Barriers To Care Among Transgender And Gender Nonconforming Adults, The
Milbank Quarterly, 2017:95( 4):726–748.
Graham, R.,Berkowitz, B., Blum, R., Bockting, W., Bradford, J., de Vries, B. ve Makadon, H. The health of lesbian,
gay, bisexual, and transgender people: Building a foundation for better understanding. Washington, DC: Institute of
Medicine; 2011.
Harrison AE, Silenzio VMB. Comprehensive care of lesbian and gay patients
and families. Prim Care 1996;23:31–47.
Hatzenbuehler, M. L., McLaughlin, K. A., & Slopen, N. (2013). Sexual Orientation Disparities in Cardiovascular
Biomarkers Among Young Adults. American Journal of Preventive Medicine, 44(6), 612–621.
http://doi.org/10.1016/j.amepre.2013.01.027.
Jackman, K.,Honig, J. ve Bockting, W. Nonsuicidal self injury among lesbian, gay, bisexual and transgender
populations: an integrative review. Journal of clinical nursing. 2016.
Institute of Medicine (IOM) Report on the health of lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) individuals.
Washington DC: National Institutes of Health. 2011.
İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı. (2011). Seks İşçileri ve Yasaları Türkiye’de yasaların Seks İşçilerine Etkileri ve
Öneriler. İstanbul.
Karakaya, S. (2017). Lgbt bireylerin sağlık bakım deneyimleri ile ilgili görüşleri: niteliksel çalışma. (Yayımlanmamış
yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi /Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
465
Türkiye
Lane, T.,Mogale, T., Struthers, H., McIntyre, J. ve Kegeles, S. M. (2008). “Theyseeyou as a differentthing”:
theexperiences of men whohavesexwith men withhealthcareworkers in SouthAfricantownshipcommunities.
Sexuallytransmittedinfections, 84(6), 430-433.
Kaosgl Derneği, Lgbt Hakları İnsan Haklarıdır,
http://www.kaosgldernegi.org/resim/kutuphane/dl/lgbt_haklari_insan_haklaridir_saglik.pdf(Erişim Tarihi: 20.11.2017).
Mc Neil, J.,Bailey, L., Ellis, S. ve Regan, M. Speaking from the margins: trans mental health and well being in
Ireland. Dublin: Transgender Equality Network Ireland. 2013.
Mc Cann, E., Sharek, D., Higgins, A., Sheerin, F. ve Glacken, M. Lesbian, gay, bisexual and transgender older people
in Ireland: Mental health issues. Aging & mental health, 17(3), 358-365, 2013.
Meyer, D. (2012). An intersectional analysis of lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) people‟s evaluations
of anti-queer violence. Gender&Society, 26(6), 849873.
Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği,
http://www.spod.org.tr/turkce/eskisite/wpcontent/uploads/2012/12/Trans_Anket_Kitab%C4%B1_Grafikli.pdf (Erişim Tarihi:
25.11.2017).
Türk Psikiyatri Derneği,
http://www.psikiyatri.org.tr/uploadFiles/publicationsFile/file/1972011171129A9RA284_yeni.pdf (Erişim Tarihi:
25.11.2017) .
United Nation Development Programme, Global Goals (Küresel Hedefler)
http://www.undp.org/content/undp/en/home/sustainable-development-goals.html (Erişim Tarihi: 25.11.2017).
Xavier, J., Bradford, J., Hendricks, M., Safford, L., McKee, R., Martin, E. ve Honnold, J. A. (2013).
Transgenderhealthcareaccess in Virginia: A qualitativestudy. International Journal of Transgenderism, 14(1), 3-17.
Yakıt, E , Coşkun, A . (2016). LGBT Bireylere Yönelik HIV İle İlgili Güvenli Olmayan Cinsel Davranışların
Belirlenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi- Journal of the Human andSocialScienceResearches, 5 (5),
1400-1418. DOI: 10.15869/itobiad.53947.
Yılmaz, V. ve Göçmen, İ. (2015). Türkiye‟de lezbiyen, gey, biseksüel ve trans bireylerin sosyal ve ekonomik
sorunları araştırmasının özet sonuçları [Summary results of the social and economic problems of lesbian, gay, bisexual and
transsexual (LGBT) individuals in Turkey research]. Cilt IV, (6), 94-101.
Yüksel S. (2010). Escinsellik, Sosyal Dıslanma ve Ruh Sağlığı Sorunlarına Yaklasım. Anti-Homofobi Kitabı/2. Kaos
GL Yayınları. Ed. Erol E, Öztop N. Ayrıntı Basımevi, Ostim Ankara, p.79-83, 2010.
466
Volume 3 (2018), 467-471
İSLAM’DA SEYAHAT
Mustafa UÇAR1*+, Ayhan YÜKSEL2
1Biruni Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Sağlık Kurumları İşletmeciliği Öğretim Üyesi, mustafaucar@biruni.edu.tr
2İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi, Uluslararası Finans ve Katılım Bankacılığı Anabilim Dalı, ayhan.yuksel@std.izu.edu.tr
*Corresponding author: mustafaucar@biruni.edu.tr
+Speaker: mustafaucar@biruni.edu.tr
Özet- Seyahat etmenin ülkelerin ekonomilerine yapmış olduğu önemli katkılar dikkate alındığında, İslam dininin bu konu hakkında
görüşlerini incelemek önem arz etmektedir. Dinimizde seyahat konusu hem Kuran’ı Kerim’de yer alan ayetler ve Peygamber
Efendimizin hadislerinde sabit olacak şekilde teşvik edilmiştir. İnsanın doğası gereği hareketli bir yapı olarak atfedileceğinden,
yolculuk etmesinin ve sonrasında görecekleri neticesinde tefekkür etmesinin önemi vurgulanmaktadır.
Konumuz olan “İslam’da Seyahat” incelenirken seyahat ve turizm ifadelerinin tanımlarının yapılmasına müteakip, Kuran
ve Sünnette seyahat yaklaşımı ele alınacaktır. Ayrıca, seyahat etmenin faydaları ve yolculara sağlanan kolaylıklar incelenmiştir.
Sonuç bölümünde, seyahat etmeninin olumlu yönleri belirtilirken, olumsuz olarak dikkat edilmesi gereken hususları
vurgulanmaya çalışıldı. Ayrıca, turizm faaliyetlerinin İslami gözle geliştirilmesi için önerileri sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler- Seyahat, İslam, Yolculuk, Turizm, Kültür
Abstract- Considering the significant contributions made by traveling to countries' economies, it is important to examine the views
of Islamic religion on this issue. In our religion, travel has been encouraged both in the Qur'anic verses and in the hadiths of our
Prophet. Since the nature of man is to be attributed as a moving structure, it is emphasized that it is important for him to travel and
to contemplate afterwards what he will see.
While our topic, "Travel in Islam" is examined, the approach to travel in the Qur'an and the Sunnah will be followed, after the
definitions of travel and tourism expressions are made. In addition, the benefits of traveling and the facilities provided to passengers
are examined.
In the conclusion section, while emphasizing the positive aspects of travel, it was emphasized that the negative aspects should be
considered. In addition, a proposal for the visual development of Islamic tourism was presented.
Keywords- Travel, Islam, Journey, Tourism, Culture
GİRİŞ
İnsanoğlu varoluşundan itibaren değişik amaçlarla seyahat etmiştir. Hz. Âdem ile Hz. Havva’nın Cennetten yeryüzüne inmesi ile
başlayan seyahat, farklı seyahat yolları ve araçlarına sahip olduğumuz bu günlere kadar içtimai hayatın bir parçası olarak insan ve
toplumun yaşantısının önemli bir parçası olmuştur. Geçmişte seyahat olgusu daha çok yakın çevreleri tanımak, savaş ve istila gibi
olayların bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde ise “gezerek öğrenme” ya da “serbest zaman” kavramı olarak
algılanmaktadır.
Kâinatın tek hâkimi ve yaratıcısı olan Allah (c. c.) tüm evreni yaratılanların en hayırlısı olarak nitelendirebileceğimiz
insanın kullanımına sunmuştur. Son olarak gönderilen ilahi kitap Kuran’ı Kerim’de inananlara seyahat etmeyi ve yeryüzünü
gezmeyi tavsiye eden birçok farklı ayet yer almaktadır. Özellikle yapılacak olan seyahatlerde yaratıcının eserlerini ve daha önce
yaşamış kavimlerin yaşantılarını dikkate alarak ibret alınması gerektiği vurgulanmaktadır.
“İslam’da Seyahat (Turizm)” hususunu incelerken dinimizin bu konu ile alakalı olarak yaklaşımlarını, tavsiyelerini ve
sınırlamalarını ele almaya çalışacağız. Ayrıca, ilave olarak seyahatin faydalarını, yolculara sağlanan kolaylıkları, seyahatte dikkat
edilmesi gereken kuralları ve seyahatin insana kazandıracağı hususlar üzerinde duracağız. Allah(c. c.) bütün gönderdiği ilahi
dinlerde Yahudilik, İsevilik, Müslümanlık gibi farklı adlarla ifade edilse de aslında İslam dinin tektir. Allah (c. c.) insanlığı doğru
yolda kalmaları ve kötülükten sakınmaları hususunda uyarmak için göndermiş olduğu peygamberlerden tek din olan İslam’ı
kavimlerine ve daha geniş anlamada insanoğluna anlatması istemiştir. Hatem’ul Enbiya olan peygamberimiz Hz. Muhammed
Mustafa (s. a. v.) hayatı boyunca sahabelerine ve tüm insanlığa sadece dini konular ile alakalı olarak söylemler ve eylemler
gerçekleştirmemiş olup , insanoğlunun yaşamını düzene sokacak şekilde iktisadi , ilmi , siyasi , ahlaki ..vb. tüm insan hayat ını
yakından ilgilendiren konularda günümüze ışık tutacak söylem ve eylemlerde bulunmuştur. Hayatımızın bir parçası olan seyahat
hususunu da bu çerçeve de düşünmek gerekir.
“SEYAHAT” KAVRAMI
Sözlükte "suyun yeryüzünde sürekli akması " anlamındaki seyh kökünden türeyen seyahat (siyaha) "yürüme, gitme;
insanların arasını bozmak için ortalıkta dolaşma; kendini ibadete
467 verip ruhban hayatı yaşamak için yeryüzünde gezip dolaşma"
şeklinde açıklanmakta, suyun yeryüzünde akması gibi yolculuk edene de yeryüzünde gezip dolaştığı için saih veya seyyah
İSLAM’DA SEYAHAT
denildiği belirtilmektedir.1 Burada dikkate değer olan husus; nasıl akan su toprağı ihya edip, birbirinden farklı meyve, sebze gibi
insanoğlunun yaşantısının devamını sağlıyorsa, Seyyahın irşat ve imar amacıyla dünya üzerinde yapacağı tüm geziler kendisinin
ve etkileşim içerisinde bulunduğu topluma da faydası yadsınamaz bir gerçektir. Yine "yürüme, gitme, yolculuk" gibi manalara
gelen seyir ve sefer kelimeleri de seyahate yakın anlamlarda kullanılmaktadır.
Günümüzde ise seyahat etmenin karşılığı olarak kullanılan “turizm” kelimesi ise kaynaklarda şöyle ifade edilmektedir.
Turizm ya da gezim, dinlenmek, eğlenmek, görmek ve tanımak gibi amaçlarla yapılan geziler ve bir ülkeye veya bir bölgeye
gezmen (turist) çekmek için alınan ekonomik, kültürel, teknik önlemlerin, yapılan çalışmaların tümüdür. Turistik gezi, insanların
sadece bir yerden bir yere gitmesi değil kültürel, ekonomik ve toplumsal olarak da iletişim içinde olmalarıdır. 2
Seyahat veya Turizm kavramı insanoğlunun merak ve öğrenme ihtiyacından ötürü ortaya çıkan bir hareket olarak ifade
edilebilir. Hareket, aslen eşyaya ve insana hâkim olan bir vasıftır. Çevremizde yer alan tüm kâinata özge olan eşya ve şeylerin
özünde dinamik bir değişim söz konusudur. Yaratılanların en hayırlısı olarak nitelendirilen insanoğlunun en küçük yapı taşı olan
hücrelerin hareketinden, tüm diğer organların sürekli bir hareket halinde olarak ifade edebileceğimiz çalışma mekanizmasını bu
kapsamda değerlendirmek seyahat kavramının ne kadar önemli bir husus olduğunu anlatmak için yeterli olacaktır.
Kâinat kitabının bir özeti sayılan Kur’an-ı Kerim’de seyahat kavramı farklı ayetlere konu olacak şekilde geçmektedir.
Dinimizce meşru ve faydalı olan tüm seyahat faaliyetleri tavsiye edilmekle beraber yapılması teşvik edilmiştir.
“ Sizden önce [nice] hayat tarzları gelip geçti. Öyleyse, yeryüzünde dolaşın ve hakikati yalanlayanların sonunun ne
olduğunu görün ”3
“De ki: "Yeryüzünde dolaşın ve hakikati yalanlayanların sonlarının ne olduğunu görün! "4
“ Biz, [o toplumun çöküşünden önce,] kutsadığımız şehirler ile onlar arasına birbirlerinin görüş mesafesinde bulunan
[birçok] kasaba yerleştirdik ve böylece [onlar için] seyahati kolaylaştırdık [ve adeta] "Bu [topraklarda] hem geceleri hem de
gündüzleri güven içinde seyahat edin!" [dedik] ”5
SEYAHATIN ETMENİN FAYDALARI

Seyahatin kişiye sağladığı faydalar ile alakalı olarak aşağıdaki gibi sistematik bir sınıflandırma yapılması uygun
düşecektir.6
 Geçmişten ders ve ibret almak,
 Bilgi ve görgü artırmak
 Görülen yer sonrasında araştırma yapmak ve tefekkür etmek
 İlim, Bilgi ve Kültür alışverişi yapmak
 Ticari ve Ekonomik olarak gelişme
 Sıhhat ve Sağlık Kazanmak
 Dini inançların güçlenmesini sağlamak
 Akraba ve Eş Dost Ziyaret ile İlişkilerin Güçlendirilmesi
Yapılan her seyahat sonrasında dünya üzerinde yaşamış kendinden önceki toplulukların yapmış olduğu mimari eserlerin
görülmesi, ayrıca elde edilecek olan diğer medeniyetlere ait ahlaki, iktisadi, siyasi ve benzeri tüm bilgiler neticesinde seyyah
kendisinden önce yaşamış toplumlara ilişkin olarak ibret ve bilgi almış olur. Bunun neticesinde kişisel görgü ve bilgi birikimini
artırmış olacaktır. Bununla beraber kendi tefekkür dünyasının da zenginleşmesine yardımcı olacaktır.
Yine Hz Peygamber ilim için seyahat yapmamızı emrediyor. Ayrıca üç büyük mescidi, yani Mescid-i Haramı (Kabe), Mescid-
i Nebevi (Medine’deki peygamberimizin camisini) ve Mescid-i Aksa’yı (Kudüs’teki kutsal camiyi) özellikle ziyaret etmemizi
tavsiye ediyor. Peygamberimiz değerli ilim adamlarını, Salih kişileri de ziyaret etmemizi tavsiye ediyor. Yeryüzünün bütünü
Allah’a aittir. Öyle ise gezip görmek ve bilgi sahibi olmak gerekmektedir.7
Son olarak; akraba ile alakalı olarak dinimizin göstermiş olduğu hassasiyet dikkate alındığında bu kapsamda yapılacak olan
bir seyahatin bu ilişkileri artırarak, kişiye güzel bir hasene olarak görülen bir eylemi gerçekleştirmesine olanak sağlayacaktır.
KURAN’DA SEYAHAT
Kuran’ı Kerim’de birbirine yakın ifadelerle ”gezip/dolaşma emri/isteği” on üç ayette geçmektedir. İlgili ayetlerin hemen
hepsinde “gezip dolaşmanın” karşılığı olarak “seyr” kelimesi kullanılmıştır. Ancak burada bahis konusu olan seyahat olayı ile
ifade edilmek istenilen, inananların geçmiş kavimlerin yaşamlarından örnek alarak ve tefekkür ederek ibret alması yönünde
nasihatlerde bulunmaktır. Özellikle ayetlerde geçen ifadelerde dikkate değer olan vurgu, önceden yaşamış olan topluluklardan
Allah’ın ayetlerini yalanlayanların, bozguncuların, kendilerine gönderilen peygamberlere zulüm yapan kavimlerin sonlarının ne
olduğunu anlamaları ve ibret alarak kendi hayatlarını emir olunduğu gibi yaşamaları ile ilgili ifadeler mevcuttur. Yaratıcının
sınırsız gücünün varlığı ile alakalı olarak da inananların imanı noktada gelişmeleri için uyarılar vardır.
Aşağıda sıralayacağımız bazı ayetlerde açık şekilde gözükeceği üzere, Kuran’ı Kerim’de seyahat ile ilişkilendireceğimiz
birçok ifade yer almaktadır. Bu noktadan hareketle seyahat fiilini insan hayatının vazgeçilmez bir parçası olarak görmek
gerekmektedir. Özellikle günümüzde teknolojinin artmasıyla beraber seyahat hayatın devamında ve insanın ömründe ciddi bir
1 Ragıb el- İsfahani. el-Müfredat, Lisanü'l- 'Arab, "syh " md.; İbnü I·Esir, II, 432; Şevkani, II, 465
2 https://tr.wikipedia.org/wiki/Turizm
3 Ali İmran 137
4 Enam 11
5 Sebe 18
6 İnanç Turizmi Kapsamında Dinlerde Seyahat Tezi, İ.Hakkı Kaynak – Mete Sezgin
7 İslam’da Seyahat Etmek , Yusuf Samar , http://www.bizhaberciyiz.com/konuk_yazi.php?id=3
468
İSLAM’DA SEYAHAT
zaman ve yer kaplamaktadır. Ayetlerde bir başka öne çıkan unsur ise güvenlik içinde seyahat edebilmenin ne büyük nimet
olduğuna ilişkindir.
De ki: "Yeryüzünü dolaşın ve Allah'ın [insanı] nasıl [harikulade bir şekilde] yoktan var ettiğini görün! Allah işte bu
şekilde ikinci hayatınızı da var edecektir; çünkü Allah her şeye kâdirdir!" 8
De ki: "Yeryüzünde dolaşın da [böyle diyerek] günaha gömülüp gitmiş olanların sonunu görün!" 9
Onlar hiç yeryüzünde dolaşıp kendilerinden daha güçlü önceki [hakikat inkârcı]larının uğradıkları akıbeti görmezler mi?
Ve [görmezler mi] göklerde ve yerdeki hiçbir şey Allah'ın [iradesine] karşı gelemez, çünkü O, her şeyi bilendir ve gücünde
sınırsızdır.10
Ve kim Allah için kötülük diyarını terk ederse, yeryüzünde çok tenha yollar ve bereketli hayatlar bulacaktır. Kim de
Şeytan'dan Allah'a ve Peygamber’ine göç etmek uğruna evini terk eder ve sonra onu ölüm alırsa, onun mükâfatı da Allah
katındadır; çünkü Allah gerçekten çok bağışlayıcıdır, rahmet kaynağıdır. 11
Yukarıda konuyu özetlemesi için örnek verdiğimiz tüm ayetlerde gözükeceği üzere, Allah (c. c.) mukaddes kitabımız
Kuranı Kerim’de seyahati yani gezmeyi emir derecesinde teşvik etmektedir. Ancak seyahat etmek ile alakalı olarak dikkat edilmesi
gereken en önemli husus seyahatin amacının halis olması noktasındadır. Kısaca söylemek gerekirse yolculuk, bir yoldan çıkma
aracı değil; hak yolu bulma aracı olmalıdır. 12
SÜNETTE SEYAHAT
Peygamber efendimizin yaşadığı dönemden öncede Mekke şehri önemli bir ticaret merkezi olarak kullanılmaktaydı. Yılın
belirli zamanlarında Mekke şehrine ticaret amacı ile birçok kervan gelip geçmekteydi. Yani peygamber efendimizin dünyaya
geldiği şehir olan Mekke için ticaret dolayısıyla seyahat kavramı önem arz ediyordu. Peygamber efendimizde çok küçük yaşta
annesi ile birlikte Medine’ye, dedesinin himayesinde iken Taif’e, amcası Ebu Talib ile birlikte iki sefer Suriye’ye, Hz. Hatice ile
evlendikten sonra, onun memuru olarak bir yahut iki sefer Yemen’e, en az bir sefer Doğu Arabistan’a; büyük ihtimalle
Habeşistan’a seyahat etmiştir.13
Âlemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (s. a. v.) ilahi görevle şereflendirildikten sonra da değişik sebeplerle
seyahatler gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda özellikle İslam dininin nevş-ü nema bulması noktasında çok önemli yeri olan, dünyada
daha eşi ve benzeri bulunmayan Site Devletine ev sahipliği yapan Medine’ye yapmış olduğu hicret olayı mihenk taşı olarak
sayılabilir. Peygamber Efendimizin hayatında katıldığı savaşlar ve dini vecibelerin yerine getirilmesi için yapmış olduğu hac ve
umre yolculukları nübüvvet sonrası gerçekleştirmiş olduğu seyahatlerdir.
Hz. Peygamber şu sözleri ile ümmetini seyahate yönlendirmiştir.

“Seyahat edin sıhhat bulun. Savaşa çıkın, ganimete erin”14
“Seyahat edin selamete erin, kazanın, rızıklanın”15

“Ümmetimin seyahati Allah yolunda cihaddır.”16
Peygamber Efendimizin seyahat etmenin yani bir yerden başka bir yere hareket etmeyi insanın sağlığına katkısına dikkat
çekerek, özellikle günümüzün en büyük problemlerinden biri olarak görülen obezite gibi hastalıkların önüne geçmede hareket
etmenin ne kadar önemli olduğunu çalar öncesinden haber vermiştir. Sadece sıhhat bulmanın yanında kazancın bereketlenmesinde
de hareket halinde olmanın ne kadar önemli olduğunu belirtmektedir.
Hz. Peygamber çeşitli hadislerinde ilim tahsili için seyahate çıkmanın önemini ifade etmiştir. Bir hadiste, “İlim elde etmek
amacıyla evinden çıkan kimse evine dönünceye kadar geçirdiği bütün zamanını Allah yolunda harcamış sayılır” 17; diğer bir
hadiste, “İlim elde etmek için yola çıkanlara Allah cennetin yollarından birini bulmayı kolaylaştırır” 18buyurulmuştur. Yukarıda
geçen iki hadisten de anlaşılacağı üzere özellikle ilim öğrenmek için yapılan her türlü yolculuk teşvik edilmiştir. Zaten ilk emri
“Oku” olan bir dinin, ilim yolculuklarına böyle farklı bir önem arz etmemesi beklenemezdi.
8 Ankebut 20
9 Neml 69
10 Fatir 44
11
Nisa 100
12 İslam’da Turizm
13 Bkn. Hamidullah Muhammed, Hz. Peygamberin İslam Öncesi Seyahatleri, A.Ü. İslami İlimler Fak. Dergisi,1980, 6,327-342
14 Ahmet,II,380.
15 Bkn. Acluni, Keşfü’l-Hafa , Kahire , ty , I , 539; Munavi, Feyz-ul Kadir ,IV, 81-82
16 Ebu Davud , Cihad 6
17 İbn Mâce, “Cihâd”, 13; Tirmizî,
18 Müsned, II, 252, 325, 407; Buhârî,
469
İSLAM’DA SEYAHAT
Peygamberimiz hayatın tüm alanlarında ümmetine örnek olacak davranışlar ve söylemler de bulunduğu gibi, seyahat
hususunda da ümmetine güzel örnekler ve tavsiyeler bırakmıştır.
İSLAM’DA YOLCULARA SAĞLANAN KOLAYLIKLAR

Yolculuk her ne kadar dinimizde teşvik edilmiş olsa dahi, muhteviyatının insanı zorlayıcı olması dolayısıyla yolcuya
verilen birçok kolaylıklar söz konusudur. Yukarıda ele aldığımız birçok faydasının yanında, kişinin yurdunu veya alışmış olduğu
düzeni terk etme olarak da görülebilecek olan yoluculuklarda kişiye yüklemiş olduğu zorlukları göz ardı etmemek gerekir.
Yolculuğun zorluklarına ilişkin olarak Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur;
“Yolculuk azaptan bir parçadır. Sizi yemekten, içmekten, rahat içerisinde uyumaktan alı koyar. Bu yüzden sizden biri hacetini
giderir gidermez hemen evine dönsün”19
Her ne kadar günümüzde teknolojinin gelişmesiyle beraber hayatımızda kullanmaya alışık olduğumuz yeni nesil taşıma
araçlarıyla eskiye nazaran daha kolay ve kısa sürede yolculuklar yapıyor olsak dahi, bütün bu kolaylıklar seyahatin meşakkatinin
azalmasına sebep olmamaktadır. Dinimiz kolaylık dini olarak adlandırıldığından bu hususta da bizlere yolculuk esnasında daha
rahat edebilmemiz için bazı muafiyetler getirmiştir. Bu kolaylıkların bazılarını aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
 Yolcular 4 rekât farz namazlarını, 2 rekât olarak kılarlar.
 Cuma ve Bayram namazlarını kılmak zorunda değillerdir.
 Yolcular sünnet ve nafile namaz kılmakta serbesttirler.
 Bazı mezhepler yolculara namazlarını cem etme salahiyeti tanımıştır.
 Kendi memleketlerinde zengin olsalar dahi, ekonomik güçlükle karşılaşan yolculara zekât verilebilir.
İnsanın varoluş sebebine ilişkin kendisine verilen hissetme, düşünme, ünsiyet ve irade yetenekleri dikkate alındığında,
özellikle düşünme ve ünsiyet yeteneklerinden ötürü atacağı tüm adımlar seyahat konusunu teşkil edecektir. Kişi yapacağı
seyahatlerde hem kendisinden önce yaşayan toplumların hayatlarından örnekler alarak hayatını düzene koyması hasebiyle, hem
de yapacağı seyahatler neticesinde ünsiyet yeteneğinin bir tezahürü olarak diğer toplumlardan elde edeceği paylaşımlar, seyahatin
amacına ilişkin dinimizce tavsiye edilmesinin ne kadar doğru olduğuna bir delalettir.
Ancak seyahat hususunu dikkate alırken özellikle küreselleşen dünyamızda sınırlar kalkarken, seyahatin en önemli
hususlarından biri olan güvenlik boyutu üzerinde durulması gerekmektedir. Çünkü kişiye sağlanan özgürlüklerden en
önemliliklerinden biride seyahat özgürlüğüdür. Bacasız ekonomi olarak nitelendirilen turizm faaliyetlerinin, güvenlik koşulları
sağlandığından yani seyahat eden insanlar kendilerini güvende hissetmeye devam ettiği sürece ülkenin ekonomisine yapacağı
olumlu katkı yadsınamaz.
Dinimiz seyahat faaliyetlerini desteklemekle beraber, insanın çekeceği zorluklara rağmen kulluk görevinden tamamen
soyutlanmasını kabul etmez. Buradan hareketle özellikle günümüzde yolculuk esnasında farz olan ibadetlerin daha rahat
yapılabilmesi için gerekli altyapı hizmetlerinin kusursuz sunulması gerekmektedir. Maalesef halen ülkemizde bu tür hassasiyet
çok fazla dikkate alınmamaktadır. Bu konuda Müslümanları turizm faaliyetlerinden uzak durmak yerine daha çok gayret sarf
ederek istenilen seviyeye ulaşılmasında önemli görevler beklemektedir.
Seyahat faaliyetlerinin dinimizce tavsiye ve teşvik edilmesi yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Son
gönderilen ilahi kitap olarak Kuran Kerim’in seyahat ile alakalı olarak birçok vurgusu mevcuttur. Yaratılanların seyahat ederken
dikkat etmesi gereken tüm hususlar incelikleri ile aktarılmıştır. Ancak en önemli detay olarak karşımıza çıkan uyarı, inanların
gezerek geçmiş örneklerden nasihat alarak, kendi yaşamlarını dizayn etmelerini önemle belirtmiştir.
KAYNAKÇA
Akgül, Muhittin; Kur’an iklimine Seyahat, Işık Yayınları, İstanbul, 2008
Akpınar, Ali; İslam’da seyahat(turizm), Sivas, 1996
Akpınar, Ali; ‘Kur’an aydınlığında seyahat’, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 1998
El-Huşt, Muhammed Osman; İslam’da seyahat adabı, Çev. Yasin Kahyaoğlu, 2002, Şanlıurfa
Erol, Reşat; Kur’an ve Turizm, Lisans Tezi, E.Ü.İ.İ.B. Fak, İzmir, 1977
Hamidullah, Muhammed; İslam Peygamberi, İrfan Yay., İstanbul, 1972.
İbn Hişam, es-Siretü’n-Nebeviyye; I, 322-331; İbn Sa’d, et-Tabakâtu’l-Kübrâ, III, 55-417.
Kaynak, İ.Hakkı; – Sezgin, Mete; İnanç Turizmi Kapsamında Dinlerde Seyahat Tezi, Niğde Uni.
Söylemez, Mehmet Mahfuz; İslam Coğrafyasında Seyahat Notları, İstanbul, 2016
Touati, Houari; Ortaçağda İslam ve Seyahat, Çev. Ali Berktay , YKY 2016, İstanbul
Yılmaz,Muzaffer; Kitab-ı Mukaddes , Kuran-ı Kerim ve Turizm , Yüksek Lisans Tezi , İ.Ü.S.B.E. , İstanbul 1998
http://www.bizhaberciyiz.com/konuk_yazi.php?id=3
http://www.hzmuhammedinhayati.gen.tr/hicret-nedir.html
19 Buhari , Umme 19, Cihad, 136, Etime 30; Müslim, İmaret 179; Malik,
470 İsti’zan 39
İSLAM’DA SEYAHAT
http://www.diyanetdergisi.com/diyanet-dergisi-26/konu-446.html
http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=370008
http://www.yoldakiizler.com/2013/07/kuranda-seyahat-ayetleri.html
https://tr.wikipedia.org/wiki/Turizm
https://sorularlaislamiyet.com/nisa-suresi-97-ayette-hicret-etmeyenlerin-cehenneme-atilacagi-ifadesini-nasil-anlamaliyiz
http://www.siyerinebi.com/tr/unalkilic/medineyehicretinherkesefarzkilinmasivehikmetleri
471
ISAS 2018-Winter
Studies
Volume 3 (2018), 472-475
Trabzon Kent Parkları Üzerine Genel Bir İnceleme

Banu Çiçek KURDOĞLU1, Sultan Sevinç KURT KONAKOĞLU 2* ve Elif AKTÜRK 3
1
Peyzaj Mimarlığı, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
2
Kentsel Tasarım ve Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Amasya Üniversitesi, Amasya, Türkiye
3
Peyzaj Mimarlığı/Fen Bilimleri Enstitüsü, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*
Sorumlu yazar: sultansevinckurt@gmail.com
*
Konuşmacı: sultansevinckurt@gmail.com
Sunum Türü: Sözlü/Tam Metin
Özet – Kent parkları, kent insanının kentin yoğun ve stresli ortamından uzaklaĢıp fizyolojik ya da psikolojik
yönden
rahatlamasına ve farklı etkinlikleri yapmasına imkan sağlayan belirli kriterlere sahip yeĢil alanlardır. Bu çalıĢmanın amacı;
Trabzon kent merkezinde yer alan Meydan Parkı, Zağnos Vadisi, Atapark ve Fatih Parkı‟nın bir kent parkı tasarım kriterlerini
sağlayıp sağlamadığını incelemektir. ÇalıĢma kapsamında Meydan Parkı, Zağnos Vadisi, Atapark ve Fatih Parkı‟nın kent parkı
olma niteliği „eriĢebilirlik‟, „engelli olanaklılığı‟, „kullanıcı çeĢitliliği‟, „yeĢil alan niteliği‟, „etkinlik çeĢitliliği‟, „mevsimsellik-
etkinlik devamlılığı‟, „sosyalleĢme‟, „donatı kalitesi‟ ve „güvenlik‟ kriterleri bağlamında değerlendirilmiĢtir. ÇalıĢmada her bir
park için fotoğraf ve kent parkı tasarım kriterleri tanımlarından oluĢan anket çalıĢması 65 kiĢiye uygulanmıĢtır. ÇalıĢmada elde
edilen verilere SPSS 16.0 istatistik programında betimleyici istatistikler, normallik testi, Korelasyon analizi yapılmıĢtır. Bu
yöntemle; her bir parkın mevcut durumdaki eriĢilebilirliği, engelliler için olanaklılığı, kullanıcı çeĢitliliği, yeĢil alan niteliği,
etkinlik çeĢitliliği, dört mevsim kullanılma olanaklılığı, sosyalleĢme olanaklılığı, donatı kalitesi ve güvenirliliği ortaya
konulmuĢtur. GerçekleĢtirilen anket çalıĢmasının sonucunda; Meydan Parkı‟nın en eriĢilebilir (4,08), engelli kullanımına en
olanaklı (3,34), kullanıcı çeĢitliliği (3,82) ve etkinlik çeĢitliliği bakımından en fazla olanı (2,86), dört mevsim kullanımına en
olanaklı (3,11), sosyalleĢmeye en imkânlı (3,03) ve en güvenli (3,17) park olduğu tespit edilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler – Kent Parkları, Kent Parkı Tasarım Kriterleri, Trabzon

I. GĠRĠġ bireylerin tek baĢına ya da grup olarak etkinlikler
Günümüzde hızla geliĢen teknoloji, çarpık kentleĢme düzenlenmesine fırsat sağlayan, bitki materyalleri ile bir
hareketleri, yoğun iĢ temposu insanların doğadan ve yeĢilden bütünlük arz eden, eğitici, kaynaĢtırıcı özellikleri taĢıyan ve
gün geçtikçe uzaklaĢmasına neden olmaktadır. Bu durum; planlı olarak tasarlanmıĢ yeĢil alanlardır [2]. Kent parkları
insanların fiziksel, sosyal, biyolojik yönden sorunlar kullanıcılara farklı etkinlikler için fırsat sunmasının yanında
yaĢamasını da beraberinde getirmektedir. Ġnsanlar fizyolojik içinde barındırdıkları bitki çeĢitliliği ile kentin
ya da psikolojik olarak gereksinim duydukları yeĢil alan biyoçeĢitliliğini artırarak kent ekosisteminin devamlılığını
ihtiyacını, rekreasyon ihtiyaçlarını, kent içinde tasarlanmıĢ sağlar ve kent için bir yeĢil alan olanaklılığı sunmaktadır.
kent parklarıyla gidermektedir. Kent parkları; bireylerin Kent parkları, yeĢil alanları, bitkileri, ağaç ve su gibi
kentin yoğun ve stresli ortamından uzaklaĢtırılıp pasif ve bileĢenleriyle kent içinde olması gereken yaĢam kalitesine
rekreasyon olanaklarının bulunduğu, her yaĢ grubunun yer birçok katkı sağlamaktadır. Bir park ziyareti stresi azaltarak
aldığı, ölçü olarak minimum 40 hektar olmakla beraber fazla sakinlik verebildiği gibi, aynı zamanda dinlenme olanağı
yol kat etmeden ortalama 30 ile 60 dakikalık yürüme yaratarak, kent sakinlerinin kendilerini yenilenmiĢ
mesafesinde ve kentlere yaklaĢık 2-4 km mesafede olup toplu hissetmesini sağlayabilmektedir [3]. KiĢilerin yaĢam
taĢıt araçları ile ulaĢımı mümkün olan, içerisinde yürüyüĢ ve kalitelerini yükseltmek, çevrelerinden memnun olmalarını
koĢu yolları, gölet veya spor alanları, piknik alanları, spor sağlamak, yeni yaĢam mekânlarının oluĢturulması
kompleksleri, amfi tiyatro, restoran, oturma grupları, çocuk hedeflerinde kullanılan temel bir kavram olarak karĢımıza
oyun aletleri bulunan ve bireylerin tek baĢına ya da grup çıkmakta ve aynı zamanda da modern hayatın sorunlarını
olarak etkinlikler düzenlenmesine fırsat sağlayan, bitki ifade etmektedir [4].
materyalleri ile bir bütünlük arz edeni, eğitici, kaynaĢtırıcı Kent parklarında olması gereken genel kriterler; etkinlik ve
özellikleri taĢıyan düzenli ve planlı olarak tasarlanmıĢ yeĢil kullanıma uygunluğu, ulaĢılabilirlik, engelliler için
alanlardır [1]. eriĢebilirlik, konfor ve imaj, yeĢil alan niteliği, alanın güvenli
Kent parkları; bireylerin kentin yoğun ve stresli olması, alandaki donatı kalitesi ve yeterliliği, alanı kullanan
ortamından uzaklaĢtırılıp pasif ve rekreasyon olanaklarının kiĢilerin sosyalleĢmelerini sağlaması, alandaki etkinlik
bulunduğu, her yaĢ grubunun yer aldığı, minimum 40 hektar mekânlarının dört mevsim kullanım sürekliliğinin
büyüklüğünde olan, ortalama 30 ile 60 dakikalık yürüme sağlanması, sosyal ve beğeni kriterleri Ģeklindedir.
mesafesinde ve toplu taĢıma araçları ile ulaĢımı mümkün Bu çalıĢmanın amacı; Trabzon kent merkezinde yer alan
olan, içerisinde yürüyüĢ yolları, gölet veya spor alanları, Meydan Parkı, Zağnos Vadisi, Atapark ve Fatih Parkı‟nın bir
piknik alanları, spor kompleksleri, amfi tiyatro, seyir kulesi, kent parkı tasarım kriterlerini sağlayıp sağlamadığını
restoran, oturma grupları, çocuk oyun aletleri bulunan ve incelemektir. ÇalıĢma kapsamında; Meydan Parkı, Zağnos
472
Kurdoğlu vd., Trabzon Kent Parkları Üzerine Genel Bir İnceleme, ISAS 2018-Winter, Samsun,Türkiye
Vadisi, Atapark ve Fatih Parkı‟nın kent parkı olma niteliği sosyalleĢme olanaklılığı, donatı kalitesi ve güvenirliliği
„eriĢebilirlik‟, „engelli olanaklılığı‟, „kullanıcı çeĢitliliği‟, ortaya konulmuĢtur.
„yeĢil alan niteliği‟, „etkinlik çeĢitliliği‟, „mevsimsellik-
etkinlik devamlılığı‟, „sosyalleĢme‟, „donatı kalitesi‟ ve A. Meydan Parkı
„güvenlik‟ kriterleri bağlamında değerlendirilmiĢtir. Trabzon kent merkezinde GazipaĢa yokuĢu ile eski
Trabzon kentinde çalıĢma alanı dıĢında yer alan benzer belediye binası arasında yer almaktadır. Meydan Parkı‟nın
nitelikte ve büyüklükte baĢka parklar da bulunmaktadır, dört tarafı da caddelerle çevrilidir. Meydan Parkı‟na Uzun
ancak bu alanlar kent merkezinden uzakta olduğu için yoğun Sokak, MaraĢ Caddesi ve Kunduracılar Caddesi‟nden ulaĢım
olarak kullanılmadıkları, yılın belli zamanlarında kullanıldığı sağlanmaktadır. Kentin geçiĢ noktası durumunda olmakla
göz önünde bulundurularak çalıĢma sadece kent birlikte parkın çevresinde ve içerisinde yer alan yeme-içme
merkezindeki dört parkla (Meydan Parkı, Zağnos Vadisi, mekânları ile kent insanının tercih ettiği bir konumdadır.
Atapark ve Fatih Parkı) sınırlandırılmıĢtır. Meydan Parkı mevcut konumu ile resmi törenlere ev sahipliği
yapmakta ve dinlenme, oturma, dinlenme, yeme-içme, sohbet
II. MATERYAL VE METOT etme, sosyalleĢme, eğlenme amaçlı rekreatif etkinlikleri
ÇalıĢma alanı olarak; tarihi ve kültürel değerlere sahip gerçekleĢtirmesine hizmet etmektedir. Parkın içerisinde
Trabzon kent merkezinde yer alan, insanların yoğun olarak yeme-içme mekânları, Atatürk heykeli, su havuzları, oturma
kullandığı Meydan Parkı, Zağnos Vadisi, Atapark ve Fatih birimleri, örtü elemanları, simgesel objeler, çöp kutuları,
Parkı seçilmiĢtir. Trabzon kenti, Karadeniz Bölgesi‟nin Doğu oturma basamakları ve merdivenler yer almaktadır. Parkta
Karadeniz Bölümü‟nde yer almaktadır [ġekil 1]. Bu alanların yer alan donatıların çoğu ahĢap malzemelerden oluĢmaktadır.
seçilmesinin temel nedeni ise; kent insanı tarafından yoğun Parkın düz ve kolay eriĢilebilir olması açısından gençlerin
olarak kullanılması, ulaĢımının kolay olması, sosyalleĢme kullanımının yanı sıra yaĢlılar ve engelliler için de ulaĢım
imkânı ve etkinlik çeĢitliliği sunması, kente hayat veren yeĢil rahatlıkla sağlanmaktadır. Parkın yakın çevresindeki yoğun
alanlara sahip olmasıdır. yapılaĢmadan dolayı otopark sorunu bulunmaktadır [ġekil 2].
ġekil 1. ÇalıĢma alanı
ÇalıĢmada her bir park için fotoğraf ve kent parkı tasarım ġekil 2. Meydan Parkı‟ndan görünümler
kriterleri tanımlarından oluĢan bir anket çalıĢması
uygulanmıĢtır. Anket çalıĢması, katılımcıların demografik B. Zağnos Vadisi
özellikleriyle birlikte toplam 12 sorudan oluĢmaktadır. Trabzon kentinde Ortahisar tarihi kalesinin batısında yer
Katılımcıların tamamı rastgele yöntemle seçilmiĢtir. Anket almakta olup alan Gülbahar Hatun, Erdoğdu ve Bahçecik
çalıĢması, Trabzon kent merkezinde yaĢayan ve bu parkları mahallelerinin de bir kısmını kapsamaktadır. Yeni haliyle
kullanan yerel halkla yüz yüze görüĢme tekniği uygulanarak plansız yapılaĢmadan ayrılarak ekolojik bir alan özelliğini
yapılmıĢtır. Katılımcılardan soruları 5‟li likert ölçeği sağlamaktadır. Zağnos Vadisi‟nde kültürel ve rekreaktif
kullanılarak değerlendirmeleri istenmiĢtir. Toplamda 65 amaçlı kullanımlar için amfi, oturma alanları, su havuzları,
bireyin katılımıyla anket çalıĢması gerçekleĢmiĢtir. oturma birimleri, ağaçlar, çiçekler, piknik alanları
AraĢtırmada elde edilen veriler SPSS 16.0 istatistik programı bulunmaktadır [ġekil 3]. Alanda gerçekleĢtirilen çeĢitli
ile analiz edilmiĢtir. ÇalıĢmada betimleyici istatistikler, festivaller ile sosyalleĢme sağlanmaya çalıĢılmaktadır. Kent
normallik testi, Korelasyon analizi yapılmıĢtır. Bu yöntemle; içindeki bu alanlar yeniden tasarlanma ve yapılanma
her bir parkın mevcut durumdaki eriĢilebilirliği, engelliler süreciyle beraber tarihin önemli izlerini taĢımasıyla göz
için olanaklılığı, kullanıcı çeĢitliliği, yeĢil alan niteliği, önünde tutulmuĢ ve bu haliyle kentte yeni bir kimlik
etkinlik çeĢitliliği, dört mevsim kullanılma olanaklılığı, kazandırılmıĢtır. Alana yaya, özel otomobil ve toplu taĢıma
araçları ile ulaĢım sağlanmaktadır. Vadide merdiven basamak
sayısının fazla olması nedeniyle yaĢlılar ve engelliler
473
tarafından pek tercih edilmemektedir. Alan içerisinde

engelliler için bazı yerlerde rampalar planlanmıĢken bazı
kısımlarda planlama yapılmamıĢtır. Engelliler için bir otopark
alanı da bulunmamaktadır. Zağnos Vadisi yeĢil dokusu ve
bitkileriyle birlikte kent merkezinin kalabalıklığından
bunalanlar için yürüyüĢ ve gezinti yollarıyla olumlu etki
sağlamaktadır.
ġekil 4. Atapark‟tan görünümler
D. Fatih Parkı
Trabzon kent merkezinde yer almaktadır. Fatih Parkı‟na
ulaĢım yaya, özel otomobil ve toplu taĢıma araçları ile
sağlanmaktadır. Parkın içerisinde su havuzu, yeme-içme
mekânları, oturma birimleri, parkın çevresinde ise; ilköğretim
okulu, karakol, toplu taĢıma durakları bulunmaktadır [ġekil
5]. Parkta merdiven basamak sayısının fazla olması nedeniyle
yaĢlılar ve engelliler tarafından pek tercih edilmemektedir.
Park içerisinde yer alan rampalar yetersizdir. Fatih
Parkı‟ndaki aydınlatma elemanları yetersizdir.
ġekil 3. Zağnos Vadisi‟nden görünümler
C. Atapark
Trabzon kentinde Ortahisar Mahallesi‟nde yer almaktadır.
Atapark‟a ulaĢım yaya, özel otomobil ve toplu taĢıma araçları
ile sağlanmaktadır. Atapark‟ta su havuzu, yeme-içme
mekânları, oturma birimleri, oyun alanı, kütüphane, heykel,
tarihi top bulunmaktadır [ġekil 4]. Atapark‟ın çevresinde ise
devlet tiyatrosu, alıĢveriĢ merkezi, Osmanlı döneminden
kalma tarihi yapılar ile Gülbahar Hatun Cami yer almaktadır.
Parkın içerisinde herhangi bir otopark alanı
bulunmamaktadır; fakat çevresinde yer alan alıĢveriĢ
merkezinin açık ve kapalı otoparkı bu amaçla
ġekil 5. Zağnos Vadisi‟nden görünümler
Her bir parkın değerlendirilmesinde kullanılan anket

çalıĢması [ġekil 6]‟da yer almaktadır.
ġekil 6. Her bir parkın değerlendirilmesinde kullanılan anket çalıĢması

örneği
474
III. BULGULAR Tablo 3‟ün devamı

Mevsimsellik-
Ankete katılan katılımcıların %58,5‟i „Bayan‟, %41,5‟i
Etkinlik 0,850 1,014 0,969 0,861
„Erkek‟tir. %12,3‟ü „16-25‟, %38,5‟i „26-35‟, %26,2‟si „36- Devamlılığı
55‟, %21,5‟i „56-65‟, %1,5‟inin de „65 ve üstü‟ yaĢ SosyalleĢme 0,951 0,949 0,820 0,899
aralığındadır. %12,3‟ü „Ev Hanımı‟, %9,2‟si Donatı
„Öğrenci‟, %10,8‟i „Öğrenci‟, %12,3‟ü „Memur‟, %1,5‟i 0,766 0,771 0,805 0,754
Kalitesi
„Serbest Meslek‟, %20,0‟si „Özel Sektör‟, %15,4‟ü Güvenlik 0,894 0,820 0,936 0,911
„Emekli‟, %18,5‟i „Diğer (doktor, çiftçi, ressam)‟ meslek
grubuna sahip olduğu görülmektedir [Tablo 1]. Veriler normal dağılım gösterdiği için her bir park
Tablo 1. Ankete katılan bireylerin sosyo-demografik yapısı belirlenen kriterler bağlamında Pearson korelasyon
katsayısına göre değerlendirilmiĢtir. Bu bağlamda; Meydan
Cinsiyet Durumu Yüzde (%) Parkı için eriĢebilirlik, engelliler olanaklılığı, etkinlik
Bayan 58,5
çeĢitliliği, mevsimsellik-etkinlik devamlılığı ve sosyalleĢme
Erkek 41,5
kriterleri arasında, Zağnos Vadisi için eriĢebilirlik, engelliler
Yaş Durumu Yüzde (%)
16-25 12,3
olanaklılığı, etkinlik çeĢitliliği, sosyalleĢme, donatı kalitesi ve
26-35 38,5 güvenlik kriterleri arasında, Atapark için eriĢebilirlik,
36-55 26,2 engelliler için, kullanıcı çeĢitliliği, yeĢil alan niteliği, etkinlik
65 ve üstü 1,5 çeĢitliliği, mevsimsellik, sosyalleĢme ve güvenlik kriterleri
Meslek Durumu Yüzde (%) arasında, Fatih Parkı için de bütün kriterler arasında p<0,01
Ev Hanımı 12,3 önem düzeyinde pozitif yönde anlamlı bir iliĢki
Öğrenci 20,0 bulunmaktadır.
Memur 12,3
Serbest Meslek 1,5 IV. SONUÇ
Özel Sektör 20,0 Yapılan anket çalıĢması sonucunda; Meydan Parkı‟nın en
Emekli 15,4 eriĢilebilir (4,08), engelli kullanımına en olanaklı (3,34),
Diğer (doktor, çiftçi, ressam) 18,5 kullanıcı çeĢitliliği (3,82) ve etkinlik çeĢitliliği bakımından en
fazla olanı (2,86), dört mevsim kullanımına en olanaklı
Her bir park için SPSS 16.0 programında Frekans (Yüzde) (3,11), sosyalleĢmeye en imkânlı (3,03) ve en güvenli (3,17)
Analizi yapılarak kriterlerin yüzde değerleri bulunmuĢtur park olduğu tespit edilmiĢtir. Zağnos Vadisi‟nin ise; en fazla
[Tablo 2]-[Tablo 3]. yeĢil alan niteliğine (4,26) ve en iyi donatı kalitesine sahip
Tablo 2. Her bir park için kriterlerin aldığı ortalama değerler olduğu (3,55) görülmektedir. Ayrıca, Zağnos Vadisi‟nin
eriĢebilir, güvenli ve engelli kullanımına olanaklı olmadığı,
Meydan Zağnos Fatih
Kriterler Atapark Atapark‟ın yeĢil alan niteliği açısından zayıf, Fatih Parkı‟nın
Parkı Vadisi Parkı
da, kullanıcı ve etkinlik çeĢitliliği sunmadığı, dört mevsim
EriĢebilirlik 4,08 3,06 3,91 3,48
Engelli kullanımına uygun olmadığı, sosyalleĢmeye imkân
Olanaklılığı
3,34 2,22 3,08 2,26 tanımadığı, donatı kalitesine sahip olmadığı sonucuna
Kullanıcı ulaĢılmıĢtır.
3,82 2,72 3,20 2,55
ÇeĢitliliği
YeĢil Alan KAYNAKLAR
2,92 4,26 2,88 3,12 B. Özdemir, Konya Ġlinde Bulunan Bazı Kent Parklarının Kullanıcı
Niteliği [1]
Etkinlik Tercihleri Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk
2,86 2,80 2,58 2,06 Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimrlığı ABD, Konya,
ÇeĢitliliği
2013.
Mevsimsellik- [2] B. Özdemir, Kent Parklarının Kentsel YaĢam Kalitesine Katkıları,
Etkinlik 3,11 2,31 2,75 2,09 Yüksek Lisans Semineri, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
Devamlılığı Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Konya, 2012.
SosyalleĢme 3,03 2,60 2,88 2,14 [3] A. Chiesura, “The Role of Urban Parks for The Sustainable City,”
Donatı Landscape and Urban Planning, vol. 68, pp. 129-138, 2004.
3,23 3,55 3,09 2,20 [4] M. Budruk, S. A. W. Stains, “Place Attachment And Recreation
Kalitesi
Experience Preference: A Further Exploration of the Relationship, ”
Güvenlik 3,17 1,88 2,75 2,11
Journal Of Outdoor Recreation and Tourism, vol. 1-2, pp. 51-61,
2013.
Tablo 3. Her bir park için kriterlerin aldığı standart sapma değerleri
Meydan Zağnos Fatih

Kriterler Atapark
Parkı Vadisi Parkı
EriĢebilirlik 0,989 0,864 0,824 0,868
Engelli
0,940 0,800 0,853 0,796
Olanaklılığı
Kullanıcı
0,808 0,960 0,754 0,848
ÇeĢitliliği
YeĢil Alan
0,941 0,834 0,801 0,740
Niteliği
Etkinlik
0,864 0,870 0,788 0,846
ÇeĢitliliği
475
Volume 3 (2018), 476-481
Correlation between point load index and uniaxial compression strength

for claystone from Caycuma formation Kocaeli, Turkey
Zülal Akbay Arama1*, Melek Yaramış 2+
1 Istanbul University-Cerrahpasa, Engineering Faculty, Civil Engineering Department, Istanbul, Turkey
2TTS Engineering and Architecture Inc., Istanbul, Turkey
*Corresponding author: zakbay@istanbul.edu.tr

+Speaker: zakbay@istanbul.edu.tr
Abstract – Evaluation of rock engineering properties is a significant phenomenon for mining, civil and geotechnical engineering
disciplines. Uniaxial compressive strength is one of the most important engineering parameters and it is used to characterize
rocks from the strength point of view. The procedure to determine the uniaxial compression strength is standardized by
International Society of Rock Mechanics Commission on Testing Methods (ISRM) and American Society for Testing and
Materials (ASTM). The indirect method proposed by the societies are generally preferred to evaluate the uniaxial compressive
strength utilizing the point load test because of simplicity and inexpensiveness of application. Numerous correlations are offered
in the literature those are integrating uniaxial compression strength to the point load strength index. These equations’ variability
range is very large depending on the rock type and geological conditions. Because of these fundamental changes of equations it
becomes important to select the proper index for the determination of rock strength. This paper involves point load tests of clay
stones which are a member of Caycuma formation of Kocaeli province for evaluating the uniaxial compression strength. 208
point load tests and 30 uniaxial compression tests are used to identify Caycuma formations’ characteristics throughout fifty
meters depth. As a consequence, an appropriate particular index value for calculating Caycuma clay stones’ uniaxial compression
strength is achieved with the correlations subjected to the point load tests.
Keywords – Rock, point load test, uniaxial compression strength, correlation.
I. INTRODUCTION [4]. The testing equipment is not complex and sample

Uniaxial compressive strength is an incontrovertibly preparation process is less than other methods. It is easy to
important geotechnical property that is mostly preferred in carry out the test in the field or laboratory conditions. Point
rock engineering problems for classification. This value of load test consists of a procedure that is beginning with the
strength represents the maximum limit of the actual rock compressing the rock sample between two conical steel platens
masses and dependent on its size, cracks and fissures [1]. In a till failure takes place. ISRM standardized types of point load
general point of view uniaxial compressive strength parameter tests which are limited axial, diametric and block or lump
is thought like a rough index that is given a first approximation types. The axial and diametric types are carried out on rock
for the range of subjects that probably encountered various core samples. Axial tests is conducted on the core that is
engineering issues containing excavation, pillar design and parallel to the longitudinal axis and the result of the test gives
roof support [2]. The procedure to determine the uniaxial the most appropriate value to correlate with the uniaxial
compression strength is standardized by International Society strength value [3]. Lots of correlations are available in the
of Rock Mechanics Commission on Testing Methods (ISRM) literature to obtain a specific formulation for calculating this
and American Society for Testing and Materials (ASTM). The index value [5, 6]. But the need of variable index ranges or
details of the test is very simple but it is also expensive and values is an apparent truth that is subjected to different
time consuming in application. The specimens that are going behavior characteristics of rocks all around the universe.
to be used in the tests have to be prepared carefully and the The main objective of this study is to evaluate the most
assurance of obtaining parallel planes at the bottom and top of appropriate index-to-strength conversion factor value for
the sample have to be supplied. This procedure is very difficult determining uniaxial compressive strength of Caycuma
to perform for all rock based problems so that index-to- formations clay stone based rock. For this purpose 208 point
strength conversion factors are mostly preferred to achieve load tests and 30 uniaxial compression tests are used to make
uniaxial compressive strength values [3]. Uniaxial strength regression analysis with curve fitting option and to identify
value is depended on the type of rock, strength of medium and Caycuma formations’ characteristics throughout fifty meters
geological conditions variability. Therefore it is the most depth.
important phenomenon to choose the appropriate testing II. MATERIALS AND METHOD
method for evaluating strength index value according to the
rock properties. The aim of this study is to calculate appropriate index-to-
Point load test and the use of point load index value (Is(50)) is strength conversion factor value to determine uniaxial
one of the most preferred methods to predict strength of rocks compression strength of clay stone which takes place in
476
Akbay Arama and Yaramış, Correlation between point load index and uniaxial compression strength for clay stone from Caycuma formation
Kocaeli, Turkey, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Kocaeli province as being a member of Caycuma formation. It usually in a linear form with a standard formulation as
is a known fact that to possess an extensive knowledge about “σc=k.Is(50)”. σc represents the uniaxial compressive strength
the application site is necessary. Therefore a brief description value of chosen rock (UCS) and k represents a linear
of Caycuma formation is given below. After, the point load correlation factor. Some of the correlations that are purposed
and uniaxial compression tests application and equipment in the literature are given in Table 1.
details are given and literature investigations and Table 1. Purposed correlation equations of different studies
standardization limits are summarized. Consequently the
process of determining uniaxial compression strength for a Rock type Reference Correlation equation
specific site with regression analysis is given with detailed All type of
[15] UCS=15.3 Is(50)+16.3
description. rocks
All type of
[16] UCS=20.7 Is(50)+29.6
A. Characteristics of Caycuma Formation rocks
Various rock
Caycuma formations general geology consists of volcanic types
[10] UCS=23.7 Is(50)
intercalated sandstone, siltstone, claystone and shale Sandstones [9] UCS=23.9 Is(50)
intercalations. The formation takes its general characteristics Sedimentary
from the district of Caycuma in the province of Zonguldak and [17] UCS=29 Is(50)
rocks
also the unit can be observed around Bartın province. The Sedimentary
[18] UCS=20 Is(50)
lower and middle parts of the formation involves grayish, rocks
green colored, thin to medium layered, shale with carbonate All type of
[19] UCS=18.7 Is(50)-13.2
and rarely green and purple limestones. The tuffite rocks
intercalations are observed towards the upper parts of the unit. All type of
[12] UCS=14 Is(50)
At the top of the formation there are abundant fossil rocks
intercalations with Nummulites. The Caycuma formation is All type of
[5] UCS=(20~25) Is(50)
rocks
transitional with the Akveren formation at the base. However,
Limestone UCS=26.5 Is(50)
this transition can be determined as very difficult lithological.
Sandstone [20] UCS=24.8 Is(50)
The upper contact is covered by young units and its thickness Shale UCS=12.6 Is(50)
is about 350 meters. The age of the Caycuma formation is All type of
Lower-Middle Eocene [7]. [21] UCS=23 Is(50)+13
rocks
Granites [22] UCS=16 Is(50)
B. Point Load Test Application Details and Literature
Power
Review UCS=25.67 Is(50)0.57
Relation
[25]
Point load test is the most preferred rock classification Linear
UCS=9.30 Is(50)+20.04
experiment in terms of simplicity compared to other tests and Relation
also known as the Franklin test [8]. It has been reported as an Quartzite [25] UCS=23.4 Is(50)
indirect measure of the uniaxial compressive strength of all Sandstone [25] UCS=19 Is(50)+12.7
types of rocks ([1-6], [8-13]) and it can provide similar data All type of
[25] UCS=12.5 Is(50)
with a lower cost [3]. The method of application consists of rocks
compression of a selected rock sample between conical steel Sandstone/Li
UCS=24 Is(50)
mestone [25]
platens until collapse of the rock occurs. The testing apparatus
Shale UCS=12.6 Is(50)
has a rigid frame, two load platens, a ram with pressure gauge Shale UCS=21.8 Is(50)
and a distance measuring equipment. Point load test has two Siltstone UCS=20.2 Is(50)
main advantages. The first advantage is the portability of press [3]
Sandstone UCS=20.6 Is(50)
mechanism that allows users to practice in the laboratory or in- Limestone UCS=21.9 Is(50)
situ conditions. The second conspicuous advantage is the Other rock
requirement level on the samples that is going to be tested. The UCS=8.41 Is(50)+9.51
types
[23]
experiment only needs minimum geometric dimensions from Coal measure
UCS=23.62 Is(50)-2.69
rocks and the boundaries of the sizes are given in the literature rocks
[8]. The sample size used in the experiments carried out in this Strong rocks UCS=24.4 Is(50)
study for the clay stone from Caycuma formation was taken [25] UCS=3.86 Is(50)2 + 5.65
Weak rocks
from the weathered rock in dimensions of smaller than 10 mm. Is(50)
The samples have irregular dimensional shapes. 208 point load Power relation UCS=7.3 Is(50)1.71
[24]
tests are conducted to make regression analysis and to identify Linear relation UCS=23 Is(50)
Various rock
Caycuma clay stones strength characteristics. [25] UCS=9.08 Is(50)+39.32
types
Point load test is used for the determination of uniaxial shear Various rock
strength and for that purpose the value of point load resistance [25] UCS=10.91 Is(50)+27.41
types
index (Is(50)) is normalized for cylindrical specimens with 50 Gypsum [25] UCS=5.575 Is(50)+21.92
mm in diameter. In addition to this index to strength
conversion factors are required for the evaluation of uniaxial The factors that are used in the calculation of the uniaxial
compression strength. Lots of studies are done to determine compression strength value are often associated with this type
this conversion factors for different types and characteristics of rock in Table 1. Therefore, it is very important to determine
of rocks. But there are significant differences between the the types of rocks and also to classify them according to their
proposed values of correlations done between point load test strength values. In the literature, there is a wide range of
and uniaxial compression strength. The correlations are
477
classification charts and systems that is proposed for the test cost redundancy makes it indispensable to use a reasonable
characterization of rock strength depending on the value of approximation to obtain strength value of rocks.
uniaxial compressive strength. The most favored example of
the aforementioned classification systems is presented in D. Evaluation of the Correlation between Point Load Index
Table 2. and Uniaxial Compression Strength for the Clay Stone of
Caycuma Formation
Table 2. Classification of rocks according to the uniaxial compressive
strength [5] 208 point load and 30 uniaxial compression tests are
experienced to apply regression analysis for obtaining a
Classification UCS (σc) (MPa) reasonable approximation between point load and uniaxial
Soil σc<0.25 strength values. The specimens are taken from different depths
Extremely low strength σc=0.25-1.0
between 0 to 50 meters from ground surface. The rocks that
Very low strength σc=1.0-5.0
are processed to tests are characteristic clay stones of Caycuma
Low strength σc=5.0-25.0
Medium strength σc=25.0-50.0
formation of Kocaeli province.
High strength σc=50.0-100.0 The relationship between point load value and uniaxial
Very high strength σc=100.0-250.0 compressive strength necessitates univariate analysis. Curve
Extremely high strength σc>250.0 fitting method can be applied for this kind of analysis by two
methods: i) using Matlab graphics, ii) using commands related
In addition to this, rock samples are classified in terms of to curve fitting. Usage of Matlab is not the concern of this
their resistance to point load. These resistance to point loading study. Curve fitting commands with regard to Microsoft Excel
is also the identification parameter for geomechanic is going to be used to run regression analysis. For performing
characteristics of rock. Examples of this classification type is regression analysis in Excel two options can be used. If the
given in Table 3. analysis is univariate chart method can be used but for
evaluating general linear equation, regression analysis have to
Table 3. Classification of rocks according to the point load resistance (Carol,
2008; Garnica et. Al, 1997, garrido et al, 2010)
be called from data analysis package. The first option of
analysis is chosen (chart method) and firstly all the data
Classification acquired from tests are drawn as a whole in Figure 1.
Is(50) (MPa) [ref, garnica] [ref, carol]
<0.03 Extremely low Very low
0.03-0.1 Very low Very low
0.1-0.3 Low Low
0.3-1.0 Moderate Medium
1.0-3.0 High High
3.0-10.0 Very high Very high
>10.0 Extremely high Extremely high
C. Uniaxial Compression Test and Literature Review

Uniaxial compression test is the direct way of achieving
UCS value and used to investigate the mechanical properties Figure 1. The change of point load value and uniaxial compressive strength
of intact rocks. The method requires rock samples in the form depending on depth
of specimens of regular geometry. The test is expensive and
It can be seen that the values of point load value and uniaxial
required to prepare the specimens carefully that the top and the
compressive strength is not into a common trend. This
bottom have to be perfectly parallel and smooth. The rock
situation requires the two experiments to be expressed in terms
specimens that are taken from drill cores have to be a certain
of each other. The individual representation of each test is
length and diameter. The recommended height/diameter ratio
of the specimens have to be between 2 or 3. A suitable machine given in Figure 2 and Figure 3 respectively.
should be used to apply and measure the axial load that is
conducted to the specimen. Steel platens are used as a form of
discs and placed at the top and bottom planes of the specimen.
One of the platens should incorporate a spherical seat and the
seat has to be placed on the top plane of the specimen. The
specimen, platens and seat have to be accurately centred with
respect to each other. Axial loading is applied up to the failure
of the specimen or a prescribed level of deformation is sought
and measured during loading. The number of the tests can be
selected subjected to practical considerations but minimum
five experiments are suggested. The uniaxial strength value of
the specimen can be found by an easy equation that is the ratio
of maximum load that is carried by the specimen during test Figure 2. Point load test results depending on depth
sequence to cross sectional area of the specimen [5]. The
difficulties of sample preparation and uniaxial compression
478
Figure 3. Uniaxial compression strength value depending on depth Figure 6. Classification of rocks with respect to point load test results
As shown in Figure 2 and Figure 3, the test results vary This study is focused on the investigation of characteristics
within a wide range of values. Therefore, the strength values of low and medium strengthen clay stone with the use of
obtained from the experiments are named according to the determined limits above.
classification systems given in Table 2 and Table 3. Figure 4
is achieved by the use of given index boundaries of point load
test from Table 3. Figure 5 is achieved by the use of given
boundaries of uniaxial compression strength values from
Table 2. Point load test results are scanned between 0-3 MPa.
When the results of the experiments were classified, it was
seen that a wide range of values has medium and low strength.
Due to this reason, the point load values that are used to
perform regression analysis are constricted between 1-0 MPa
values and the illustration is changed for this situation and
given in Figure 6.
Figure 7. Regression analysis of low strengthen clay stones with curve fitting
method
Figure 4. Classification of rocks with respect to point load test results
Uniaxial compression test results are constricted between

25-0 MPa values. Subjected to the Table 2, clay stone can be
defined with medium and low strength ranges.
Figure 8. Regression analysis of medium strengthen clay stones with curve
fitting method
With the aid of drawn point distribution curves, trend line

adding option of Excel is applied to low and medium
strengthen clay stones test values respectively. For low
strengthen clay stones the multiplier of the point load index
value is attempted between 10-25 values and selected as 12 for
evaluating real-like approximation (Figure 7). For medium
strengthen clay stones the multiplier of the point load index
value is attempted between 10-25 values and selected as 16 for
evaluating real-like approximation (Figure 8).
III. RESULTS
Figure 5. Classification of rocks with respect to uniaxial compression In this study the point load conversion factor is selected 12
strength for low strengthen clay stones and 16 for medium strengthen
clay stones of Caycuma formation. The variability of point
load test was not bigger than that of uniaxial compression test.
479
The tendency of the point load conversion factor is decreasing [1] A. L. Fayed, Correlation Between Uniaxial Compressive Strength and
Point Load Index for Simsima Limestone of Qatar Peninsula,
from medium to low strengthen materials for this case. International Conference on Advances in Structural and Geotechnical
Engineering, Egypt, 6-9 April 2015.
IV. DISCUSSION [2] E. Hoek, Rock Mechanics Laboratory Testing in the Context of a
Evaluation of compression strength values of rock masses Consulting Engineering Organization, International Journal of Rock
Mechanics, Mining Science and Geomechanics, Abstract 14, pp. 93-
by indirect ways is always becomes the main problem of 101, 1977.
classification of intact rocks. In this study uniaxial [3] J. Rusnak and C. Mark, Using the Point Load Test to Determine the
compression strength value is acquired by point load index Uniaxial Compressive Strength of Coal Measure Rock, 2004.
values with applying curve fitting option of Microsoft Excel. [4] M. Akram and M. Z. A. Bakar, Correlation Between Uniaxial
Compressive Strength and Point Load Index for Salt-Range Rocks,
There are lots of studies in the literature which are searching Pakistan Journal of Engineering and Applied Sciences, Vol 1(1), pp. 1-
for an appropriate linear formulation for obtaining uniaxial 7, 2007.
compression strength value. Various equations are given from [5] ISRM, International Society of Rock Mechanics Commission on
the literature in Table 1 according to the type of rocks. It can Testing Methods, Suggested Method for Determining Point Load
Strength, International Journal of Rock Mechanics, Mining Science
be seen from the table that there are no formulations for clay and Geomechanics, Abstract 22, pp. 51-60, 1985.
stones. Because of this reason engineers can be used any of the [6] Annual Book of ASTM Standards 4.08, Standard Test Method for
formulation which is arranged for all types of rocks. In this part Unconfined Compressive Strength of Intact Rock Core Specimens, Soil
of study discussions are made for the evaluation formulas of and Rock, Building Stones, ASTM, Philadelphia, Pennsylvania, 1984.
[7] A. Ateş, E. Totiç, B. Yeşil, Kutlubeyyazıcılar Kampüs Alanının (Bartın
clay stones with low strength. Some of the equations are Üniversitesi) Yerleşime Uygunluk Açıdan Değerlenririlmesi, Düzce
selected from Table 1 and calculations are done for the clay Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, Vol. 3, pp. 373-397, 2015.
stones of Caycuma formation. The equations taken from the [8] M. Galvan, J. Preciado, J. Seron, Correlation Between the Point Load
sources [5], [10], [12], [15], [25] is used to make discussions Index, Is(50), and the Resistance to Unconfined Compression in
Limestone from the Comunidad Valenciana, Spain, Acta Geotechnica
and Figure 8 is obtained. Figure 8 represents the precipitous Slovenica, 2, 2014.
difference between the values of calculated strength values and [9] Z. T. Bieniawski, Point Load Test in Geotechnical Practice,
shows the risks of designs which are envisaged by arbitrary Engineering Geology, 9(1), 1-11, 1975.
chosen equations. There is a difference between strength [10] E. Broch and J. A. Franklin, Point Load Strength Test, International
Journal of Rock Mechanics and Mining Sciences, 9(6), 669-697, 1972.
values up to 10 times and it means that projects are designed [11] N. Brook, Size Correction for Point-Load Testing, International Journal
with 10 times insecure with respect to strength of rock. of Rock Mechanics and Mining Sciences and Geomechnanical
Accordingly this situation generates a puzzling search subject Abstract, 11, 231-235, 1980.
and requires special attention. [12] I. R. Forster, The Influence of Core Sample Geometry on the Axial Point
Load Test, International Journal of Rock Mechanics and Mining
Sciences and Geomechanical Abstract, 20(6), 291-295, 1983.
[13] D. K. Ghosh and M. Srivastava, Point-Load Strength: An Index for
Classification of Rock Material, Bulletin of the International
Association of Engineering Geology, 44, 27-33, 1991.
[14] G. Guidicini, C.M. Nieble, A.T. Cornides, Analysis of Point Load Test
as a Method for Preliminary Geotechnical Classification of Rocks,
Bulletin of the International Association of Engineering Geology, 1973.
[15] D. V. D’Andrea, R. L. Fisher and D. E. Fogelson, Prediction of
compression strength from other rock properties, Colorado Sch. Mines
Quart., 59, (4B), 623–640, 1964.
[16] D. Deer and R. D. Miller, Engineering classification and index
properties for intact rock, Univ. of Illinois, Tech. Rept. No. AFWL-
TR-65-116, 1966.
[17] F. P. Hassani, B. N. Whittaker and M. J. Scoble, Application of the
Point Load Index Test to Strength Determination of Rock, Proposals for
a New Size Correlation Chart. Proceeding of the 21st U.S. Symp. on
Rock Mech., Rolla, MO., 1980.
[18] J. R. L. Read, P. N. Thornten and W. M. Regan, A rational approach to
the point load test, Proceedings of the 3rd Australian– New Zealand
geomechanics conference 2, 35–39, Wellington, Institution of
Engineers., 1980.
[19] T. N. Singh, A. Kainthola and A. Venkatesh, Correlation between point
Figure 8. Comparison of the proposed equations
load index and uniaxial compressive strength for different rock types,
Rock Mechan. Rock Eng., 45, (2), 259–264., 2012.
V. CONCLUSION [20] A. B. Hawkins, Aspects of rock strength, Bull. Eng. Geol. Environ., 57,
Consequently point load test is an effective indirect (1), 17–30., 1998.
[21] J. S. Cargill and A. Shakoor, Evaluation of empirical methods for
experience for determining strength characteristics of rocks measuring the uniaxial compressive strength, Int. J. Rock Mech. Min.
and widely accepted in geotechnical parameter evaluations. Sci., 27, (6), 495–503, 1990.
But special attention have to be given for the use of proposed [22] D. K. Ghosh, D. K. and M. Srivastava, Point – load strength: an index
equations for converting point load index values to the strength for classification of rock material, Bull. Int. Assoc. Eng. Geol., 44, (1),
27–33, 1991.
value of rocks. Not only the type of rock effects the values of [23] S. Kahraman, Evaluation of simple methods for assessing the uniaxial
strength but also the location of the formation changes compressive strength of rock, Int. J. Rock Mech. Min. Sci., 38, (7), 981–
differentiate strength characteristics. Therefore all the tests 994, 2001.
have to be evaluated in defiance of the environmental [24] G. Tsiambaos and N. Sabatakakis, Considerations on strength of intact
sedimentary rocks, Eng. Geol., 72, (3–4), 261–273., 2004.
conditions and the values should be checked with in-situ tests. [25] M. E. Garrido, C. Hidalgo, J. I. Preciado, Practicas de laboratorio
geotechnia y cimientos, I. Departmento de Ingenieria del Terreno,
REFERENCES Universidad Politecnica de Valencia, 2010.
480
481
Volume 3 (2018), 482-486
Tek Fazlı Şebeke Kalkışlı Sabit Mıknatıslı Senkron Motor Tasarımı

Enver Anıl GÜLÇİN1*+, Mehmet AKAR1
1Department of Mechatronics Engineering, Gaziosmanpaşa University, Tokat, Turkey
*Corresponding author: enveranilgulcin@hotmail.com
+Speaker: enveranilgulcin@hotmail.com
Özet – Tek Fazlı Şebeke Kalkışlı Sabit Mıknatıslı Senkron motorlar (TF-ŞKSM) günümüz endüstrisinde kullanılan standart
indüksiyon motorlarına göre özellikle küçük boyutlarda daha yüksek verimlilik sunabilmektedirler. Verimliliğin artması çevre
üzerindeki olumsuz etkilerin azalmasına ve elektrik maliyetlerinin düşmesine neden olur. Bu çalışmada, TF-ŞKSM’ler için
yapılan yeni bir tasarımın geliştirilebilmesi amacıyla gerçekleştirilen modelleme ve Ansoft Maxwell programı yardımıyla
yapılan çalışmanın aşamaları açıklanmıştır. Motor kalkışını bir indüksiyon motor gibi yaptıktan sonra sürekli hal çalışmasında
senkron hızda senkron motor olarak çalışır. Tasarlanan motorun statoru ve sargıları tek fazlı standart indüksiyon motor
değerlerine sahiptir. Sonlu Elemanlar Yöntemi (SEY) analizi sonucunda elde edilen verim değeri aynı güçteki indüksiyon motora
göre yaklaşık %8 daha iyi çıkmıştır. Pompa, fan ve kompresörlerde kullanılan indüksiyon motorları bu gibi uygulamalarda
önemli bir yer tutmaktadırlar. Fakat bilinmelidir ki bu alanlarda göstermiş oldukları verimlilik değerleri düşüktür. Bunları TF-
ŞKSM ile değiştirmek rekabeti arttıracak ayrıca işletme maliyetinde de önemli bir kazanç sunacaktır. Bu çalışma, elektrik
makinelerinin tasarımındaki yenilikleri sunmakta ve motor verimliliğini artırmaktadır.
Anahtar Kelimeler– Elektrik motorları, Sabit mıknatıslı senkron motor, Sonlu Elemanlar Analizi, Tek fazlı motor, Motor
tasarımı.
Single Phase Line Start Permanent Magnet Synchronous Motor Design

Abstract – Single Phase Line Start Permanent Magnet Synchronous motors (SP-LSSM) can offer higher efficiency especially
in small dimensions compared to standard induction motors used in today's industry. Increasing productivity leads negative
impacts over environment to go down and reduce electricity costs. In this study, the stages of the modeling carried out to develop
a new design SP-LSSM and the study with the help of Ansoft Maxwell program have been explained. Motor operates as a
synchronous motor at synchronous speed in steady state operation after making the motor start as induction motors. The stator
and windings of the designed motor have single-phase standard induction motor values. The yield value obtained as a result of
Finite Element Method (FEM) analysis is about 8% better than the same power induction motor. Induction motors used in pumps,
fans and compressors have an important place in such applications. But it should be recognized that the productivity values they
show in these areas are low. Replacing these with SP-LSSM will increase competition and provide a significant gain in operating
cost. This study presents innovations in the design of electrical machines and provides an enhancing effect on motor efficiency.
Keywords – Electric motors, Permanent magnet synchronous motors, Finite Element Method, Single phase motor, Motor design.
Yapı olarak tek fazlı indüksiyon motorlara benzeyen TF-

I. GİRİŞ ŞKSM’lerin rotorlarına eklenen sabit mıknatıs, bu motorları
Tek fazlı indüksiyon motorlar, sunmuş oldukları birçok tek fazlı indüksiyon motorlardan ayırmaktadır. Tek fazdan
avantajdan dolayı uygulama alanlarında çok sık tercih beslenen ve sabit frekansta çalışan TF-ŞKSM’ler, yapı olarak
edilirler. Sağlam ve ucuz olmaları bu motorların sık benzedikleri tek fazlı indüksiyon motorlara oranla daha iyi
kullanılmasının en temel nedenlerindendir. Ayrıca üç fazlı performans sunmaktadırlar [3]. Motorun stator yapısı standart
motorlardan daha düşük gerilim değerlerinde kullanılıyor tek fazlı indüksiyon motorun stator yapısıyla aynıdır. Stator
olması da bu motorları avantajlı duruma getirmektedir. Bu yapısı içerisinde bulunan bir fazlı sargı, ana ve yardımcı
özelliklerine rağmen tek fazlı motorlarda oluşturulan manyetik sargıdan oluşmaktadır [4]. Bu motorlarda ayrıca yardımcı
alanın üç fazlı sistemlere oranla daha zor meydana getirilmesi sargıya seri bağlanan kondansatör devre elemanı bulunur.
dezavantaj olarak görülmektedir [1]. Bu motorlar üç fazlı güç Kondansatör ve yardımcı sargının yer aldığı devrenin
kaynaklarının mevcut olmadığı alanlarda 50 Hz – 60 Hz empedans değeri azalırken, akım değeri ise büyümektedir.
frekans değerlerinde, 110 V ~ 220 V kullanılabilen konut ve Böylelikle de moment değerinde artış olmaktadır. Moment
ticari yerlerde, özellikle de buzdolabı, kompresör ve klima değerinin artışı ile birlikte motorun yol alabilmesi
cihazlarında yaygın olarak kullanılırlar. Bu motorların sağlanmaktadır [5]. Motor kalkışını tamamlarken devreye seri
verimlilikleri motor türüne, gücüne ve tasarımına bağlı olarak bağlı merkez kaç anahtarı açılarak kondansatör ve yardımcı
%40-65’lik verimlilik oranına kadar değişiklik sargıyı devre dışı bırakır. Böylelikle motor ana sargı üzerinden
göstermektedirler [2]. senkron hızla maksimum verimle çalışması sağlanır [6].
482
Gülçin ve Akar, Tek Fazlı Şebeke Kalkışlı Sabit Mıknatıslı Senkron Motor Tasarımı, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
II. METERYAL VE METOT

Motorun tasarımı yapılırken bütün parametreler dikkate ÜST OLUK
STATOR
alınmalı ve motor bir bütün olarak adım adım ilerlenmelidir. MIKNATIS

TF-ŞKSM’nin tasarımı ANSYS Elektromagnetics Suite 17.2 ALT OLUK
ROTOR
programı yardımıyla gerçekleşmiştir [7]. Tasarlanan motorun
çözümlenmesinin oldukça güç olduğu bilindiği için SEY
kullanılarak bilgisayar ortamında analizleri
gerçekleştirilmiştir. Analiz sürelerinin uzaması nedeniyle
motorun yarım modeli oluşturulmuştur. Motora ait faz Şekil. 2 TF-ŞKSM geometrisi
gerilimleri, tork, hız ve akım gibi parametreler incelenmiş ve
bu parametreleri etkileyen geometri değişkenleri de Tasarımı yapılan motorun ana boyutlarının oluşturulmasın
değiştirilerek optimum modeli oluşturmak hedeflenmiştir. da öncelikle tek fazlı standart indüksiyon motorlar referans
Tasarımı yapılan motorun rotor yapısında bulunan mıknatıs alınmıştır. Motorun stator yapısı boyutları tek fazlı standart
ile motor verimini artırmak amaçlanırken, senkron hızda indüksiyon motorların yapısı ile aynıdır. Stator, paketlenmiş
gerekli torku sağlamak ve motorun kalkış esnasında sac laminasyonlardan, stator oluklarından ve bu oluklara
mıknatıslar tarafından üretilen frenleme torkunu da azaltmak sarılmış sargı bobinlerinden oluşmaktadır. Stator sac paketleri,
hedeflenmektedir. Bu doğrultuda kafes momenti ve frenleme fiziksel olarak stator sargılarını korurlar ve sac paketleri uygun
momentleri ile birlikte motorun mil momenti Şekil 1’de bir şekilde kesilmesiyle stator oluklarını meydana getirirler
gösterilmiştir. Frenleme momenti negatif yönlüdür ve motora [9]. Şekil 3’de TF-ŞKSM’ye ait geometri değişkenleri ve
frenleme etkisi yaparak moment değerini azaltıcı etkide Tablo 1’de değişken değerleri yer almaktadır [7].
bulunur. Ayrıca frenleme momenti kafes momentini azaltıcı
etki yaparak motor mil momentini oluşturmaktadır. Motorun Ø Ds
kalkış süresinde frenleme momenti fazladır ve motor senkron

hıza yaklaştıkça frenleme momenti azalmaktadır. Motor kalkış Ø D0
ananında ihtiyaç duyduğu moment frenleme momentinin
hmk
negatif yönlü etkisinden dolayı fazladır. Motor sürekli hal
çalışmasında frenleme momentinin etkisi çok azdır. Tasarım
yapılırken mıknatıs tarafından üretilen manyetik akı, motora
iyi kalkış sağlamak için düşük, senkron hızda gerekli momenti
sağlamak için yüksek olabilecek şekilde tasarlamak
gerekmektedir [8].
Şekil. 3 TF-ŞKSM geometri değişkenleri

Tablo 1. TF-ŞKSM geometri değerleri
Ad Sembol Değer Birim

Stator dış çapı Ds 120.193 mm
Stator iç çapı Di 61.011 mm
Rotor dış çapı D0 59 mm
Rotor iç çapı Dr 24.9 mm
Sac paket uzunluğu Ls 46 mm
Mıknatıs kalınlığı hkm 2 mm
Hava aralığı g 1 mm
Şekil. 1 TF-ŞKSM tork-hız grafiği
A. TF-ŞKSM Tasarımının Geliştirilmesi Stator oluk tasarımı sırasında öncelikle stator çapı ve stator
Tasarımı gerçekleştirilen 97 W güç değerine sahip, iki iç çapı değerlerine uygun oluk tasarımı geçekleştirmek
kutuplu TF-ŞKSM’nin geometri yapısı Şekil 2’de gerekir. Statorda oluşan akı oluklardan geçerek manyetik
gösterilmiştir. Motorun stator yapısı tek fazlı standart devresini tamamlar. Stator oluk tasarımı yapılırken oluk
indüksiyon motorlar ile aynıdır. Motor sargıları ana sargı ve sayısının bir tam sayı ve dengeli bir sarımın yerleştirilebileceği
yardımcı sargıdan oluşmaktadır. Motorda ayrıca yer alan bir sayıda olmalıdır. Uygun bir rotor-stator oluk seçimi
kalkış kondansatörü yardımcı sargıyı devre dışı bırakırken makinanın performansında en ciddi harmoniklerin etkisinin
motorun kalkış yapmasını da sağlamaktadır. Rotor yapısında azaltılmasına ve hafifletilmesine yardım eder [9]. Motorun
ise mıknatıslar ve tasarlanan iki farklı rotor oluk tipi yer stator oluk geometri değişkenleri Şekil 4’de ve stator oluğu
almaktadır. Tasarlanan rotor olukları motorun daha iyi kalkış geometri değerleri Tablo 2’de verilmiştir [7].
yapmasını ve senkron hızda daha verimli çalışmasının
sağlamaktadır. Motor 30 rotor oluğu ve 24 stator oluğuna
sahiptir [7].
483
elektriksel iletkenliğinin yüksek olması ve mekanik

özelliklerinin verimli olması da yaygın olarak kullanılmasına
neden olmuştur. Rotorun kısa devre kafesinde ise alüminyum
malzemesi kullanılmıştır. Bakır’a oranla daha ucuz olan
alüminyumun erime sıcaklığı da bakıra oranla daha düşüktür.
Özellikle elektrik makinalarında kafes sargılarının üretiminde
sık sık tercih edilmektedirler [9]. Motorun stator ve rotor
yapılarında kullanılan malzeme M19G24 olarak bilinen AISI
Amerikan standartlarına göre isimlendirilmiş çelik
malzemesidir. Çeliğin, silikon ve alüminyum malzemeleriyle
alaşımı sonucunda elde edilerek elektrik direnci arttırılır,
Şekil. 4 Stator oluğu geometri değişkenleri
malzemede oluşan kayıplar azaltılırken malzemenin
Tablo 2. Stator oluğu geometri değerleri iletkenliği de arttırılmış olunur. M19G24 çeliği % 0.5-3.25
Sembol Değer Birim oranında silikon, % 5 oranına kadar alüminyum ve % 0.005
Hs0 0.79 mm oranında karbon içermektedir. Elektrik motorlarının
Hs2 10.2 mm laminasyon yapılarında sıklıkla tercih edilirler [10].
Bs0 1.62 mm Tasarımında kullanılan malzemelerin isimleri ve kütle
Bs1 4.2 mm iletkenliği özellikleri Tablo 4‘de verilmiştir.
Bs2 7.52 mm Tablo 4. Motor parçalarına ait malzeme özellikleri
Motor da rotor tasarımı yapılırken öncelikle rotor oluk tipleri Kütle iletkenliği
Motor parçası Malzeme özelliği
belirlenmiş ve gövdeye mıknatıslar yerleştirilmiştir. Rotor (Siemens/M)
Stator sargısı Bakır 58 000 000
gövdesine yerleştirilen sabit mıknatıslar motorun analizi,
Stator M19G24 1 960 000
performansı ve tasarımı açısından önem taşımaktadırlar.
Kısa devre kafesi Alüminyum 36 000 000
Mıknatısın üretmiş olduğu akının hava aralığına geçişi Rotor M19G24 1 960 000
motorun verimine etki etmektedir. Rotor oluklarının en önemli
görevi ise motorun dinamik çalışma sırasında akım taşıyarak B. TF-ŞKSM Analiz ve Sonuçlar
motorun dönmesini sağlamaktır. Tasarımı yapılan motorda iki Modelin stator, rotor, mıknatıs gibi parçaların nihai geometri
farklı rotor oluğu kullanılmıştır [7]. Tasarımda alt ve üst oluk değerleri ve malzeme özellikleri programa tanıtılarak tasarım
olarak adlandırılan rotor olukları Şekil 5’de geometri oluşturulmuştur [7]. Tasarımı yapılan motorun analiz
değişkenleri ve Tablo 3’de geometri değerleri ile tanıtılmıştır. çalışmasına geçilmeden önce bilinmesi gereken etiket
değerleri Tablo 5’de verilmiştir.
Tablo 5. Motor etiket değerleri
Motor parametresi Değeri Birim

Motor çıkış gücü 97 W
Giriş gerilimi 220 V
Anma hızı 3000 rpm
Frekans 50 Hz
Kutup sayısı 2
Motorun analiz çalışması yapılmadan önce model küçük ağ

elemanlarına bölünür. Yani modele mesh uygulanır. Burada
önemli olan modelin daha iyi parçalara bölünerek analiz
Şekil. 5 Rotor oluğu geometri değişkenleri sonuçlarının doğruluğunu arttırmaktır. Şekil 6‘da tasarımı
yapılan modelin üçgen ağlara bölünmüş şekli görülmektedir.
Tablo 3. Rotor oluğu geometri değerleri
Değer
Sembol Birim
Tip A Tip B
Hs0 0.2675 0.2 mm
Hs1 1.525 10.2 mm
Hs2 4 - mm
Bs0 - 0.0001 mm
Bs1 3.15 4 mm
Bs2 2.14 4 mm
Şekil. 6 Modelin mesh görünümü
Tasarımı yapılan motorda NdFeB olarak bilinen yüksek
TF-ŞKSM’nin ana ve yardımcı sargı üzerindeki akım grafiği
enerjili mıknatıs kullanımı tercih edilmiştir. NdFeB sınıfının
Şekil 7’de gösterilmiştir. Motor kalkışta yüksek akım
bir cinsi olan N40SH mıknatıs motora uygun bir şekilde
çekmekte, senkron hıza yaklaştıkça akım değeri düşmektedir.
yerleştirilmiştir. Stator sargılarında ise kullanılan malzeme
Bu durumun sebebi motorun kalkış anında ihtiyaç duyduğu
bakırdır. Özellikle stator sargılarında tercih edilen bakır
tork değerinin maksimum olmasıdır. Merkez kaç anahtarı
malzemesi kolay işlenebilir olması, haddelenebilir özelliği ve
yaklaşık 83 ms sonra yardımcı sargıyı devre dışı bırakır ve
yumuşak metal olması kullanılabilirliğini arttırmıştır. Ayrıca
motor ana sargı üzerinden çalışmasına devam etmektedir[7].
484
Şekil. 7 Ana ve yardımcı sargı akım grafiği
Şekil 8’de TF-ŞKSM’nin tork grafiği gösterilmiştir.

Motorun kalkış anında ihtiyaç duyduğu tork değeri yüksektir Şekil. 10 Manyetik akı yoğunluğu değişimi
ve bu değer 7.75 Nm, motor senkron hızda çalışırken ortalama
Şekil 11’de manyetik analizi yapılan motorun manyetik
tork değeri 0,33 Nm’dir [7].
vektörel potansiyeline ilişkin akı çizgileri gösterilmektedir.
Şekil. 8 TF-ŞKSM tork grafiği
Motorun hız grafiği Şekil 9’da gösterilmiştir. Motor kalkış

yaparken asenkron motor gibi, kalkışını tamamladıktan sonra
senkron motor olarak çalışmaktadır. Motor yaklaşık 300 ms Şekil. 11 Manyetik vektörel potansiyel değişimi
gibi sürede nominal hızı olan 3000 rpm’e ulaşmıştır [7]. Şekil 12‘de Motorun giriş gücü (Pin), çıkış gücü (Pmil),
meydana gelen toplam kayıplar ve elde edilen verim grafiği
gösterilmiştir. Motorun giriş gücü 130.42 W, motorda
meydana gelen toplam kayıplar 36.11 W, motorun çıkış gücü
95.81 W olarak elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda
motor verimi % 72.77 değerine ulaşmıştır [7].
Şekil. 9 TF-ŞKSM hız grafiği
Tasarımı gerçekleştirilen motorun, kutup sayısına bağlı güç

değerlerinde değişiklik gösterebilmektirler. Motorun çalışma
hızı yine kutup sayısına bağlı olarak farklılık göstermektedir.
Tek fazlı indüksiyon motorların verim tablolarına
baktığımızda küçük güçlerdeki motorların verimleri %50-65 Şekil. 12 TF-ŞKSM data bilgileri grafiği
aralığında değişim gösterdiği gözlemlenmiştir. Motor
III. SONUÇ
ebatlarına bakıldığında ise küçük güçteki motorlar için
uzunluk olarak yaklaşık 20-30 cm aralığında, genişlik 11-16 Pompa, fan, buzdolabı ve kompresörler gibi uygulamalarda
cm aralığında ve yükseklik 18-21 cm aralığında motorun indüksiyon motorların yerine kullanılabilecek olan TF-
bağlantı şekillerine göre ana boyutları değişmektedir [7]. ŞKSM’ler verim ve enerji maliyetinde önemli bir kazanç
Motorun manyetik analizi için Ansoft Maxwell programı sunacaktır. Tasarımı ve analizi gerçekleştirilen motorun verim
kullanılarak oluşturulan ½ kesitli modelin manyetik akı değeri aynı güçteki standart tek fazlı indüksiyon motorlara
yoğunluğu dağılımı Şekil 10’da gösterilmiştir. göre yaklaşık %8 daha iyi sonuç elde edilmiştir.
485
REFERENCES
[1] T. Fırdolaş, “Çift kondansatörlü tek fazlı asenkron motorun
anahtarlanma kapasite kontrolü,” Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi,
Elektrik Elektronik Ana Bilim Dalı, Elazığ, 2007.
[2] M. Jannati, “A review on variable speed control techniques for efficient
control of single-phase induction motors: evolution, classification,
comparison,” Renewable and Sustainable Energy Reviews, 1306-1319,
2017.
[3] H. M. Zubayer, “Design analysis of line-start interior permanent
magnet synchronous motor,” Master thesis, Faculty of Engineering and
Applied Science Memorial University of Newfoundland, Canada,
2011.
[4] A. Fırat, “Tek fazlı şebeke kalkışlı sürekli mıknatıslı senkron motor,”
Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Elektrik Mühendisliği
Bölümü, İstanbul, 2006.
[5] S. Tuncer, “Tek fazlı asenkron Motorların vektör denetimi,” Yüksek
lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 2015.
[6] T. Ding, “Study and optimization of line-start permanent magnet
motors,” Ph. D. thesis, Faculte Des Sciences Et Technologies, Nancy
University, 2011.
[7] E. A. Gülçin, “Tek fazlı şebeke kalkışlı sabit mıknatıslı senkron motor
tasarımı,” Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Tokat, 2018.
[8] A. Chama, A. J. Sorgdrager, and R. Wang, “Analytical synchronization
analysis of line-start permanent magnet synchronous motors,” Progress
In Electromagnetics Research M, Vol. 48, 183-192, 2016.
[9] O. Gürdal, “Elektrik Makinalarının Tasarımı,” Nobel akademik
yayıncılık, 518s, Bursa, 2015.
[10] J. C. Akiror, “Model for core loss prediction at high frequency and high
flux density,” Master thesis, The Department of Electrical and
Computer Engineering, Concordia University, Canada, 2012.
486
Volume 3 (2018), 487-490
Takım Elbise Ceket Üretiminde İş Akışı ve Standart Birim Sürenin

Belirlenmesi
Can ÜNAL1*
1Tekstil Mühendisliği Bölümü, Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ, Türkiye
*Sorumlu yazar: cunal@nku.edu.tr
+Konuşmacı: cunal@nku.edu.tr
Sunum / Bildiri Tipi: Sözlü / Tam metin
Özet – Bu çalışmada takım elbise üretimi yapılan bir firmada klasik ceket üretimi için üretim akışı oluşturulmuş, daha sonra bu
bantta zaman etüdü uygulaması yapılmış ve bu uygulama ile standart süreleri belirlenmiştir. Çalışma kapsamında, her
departmana ait farklı tipteki işlemler ayrı ayrı bölümler olarak ele alınmıştır. Üretimin her bir bölümünde, akış sırası dikkate
alınarak iş öğelerinin süreleri dijital kronometre ile ölçülmüştür. Elde edilen veriler REFA (Reichsausschuss für Artbeitsstudium)
formlarına kaydedilmiştir. Aynı zamanda, gözlemcinin değerlendirmesine bağlı olarak çalışmanın etkin çalışma hızı, standart
randımana göre değerlendirilmiştir. Her bir operasyon için 15 adet gözlem yapılmış, gözlem adetlerinin geçerliliği istatistiksel
olarak kontrol edilmiştir. Gözlemler sonunda, elde edilen sürelerin temel zamanları hesaplanmıştır. Daha sonra, her operasyon
için temel zamanın üstüne eklenecek olan toleranslar belirlenmiştir. Bu toleranslar temel süreye eklenerek, operasyonların
standart birim zamanı hesaplanmıştır. Belirlenen standart birim süreler sayesinde işletmeye aynı modelden gelen siparişlerin
tamamlanma süresini ve çalışan sayına bağlı olarak değişen üretim verimliliğini tahminlemek mümkün olmuştur. Ayrıca farklı
operasyonda çalışacak kişi sayısını belirlemek için hat dengeleme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler – Zaman etüdü, konfeksiyon üretimi, verimlilik, takım elbise, standart birim zaman
I. GİRİŞ bandında uygulanan zaman etüdü çalışmasına ve sonuçlarına

Hazır giyim sanayi, Türkiye’nin kalkınmasında önemli bir yer verilmiş, alınan zaman değerleri istatistiksel olarak analiz
yeri olan ve sektörler arasında ihracatı ile ülkeye kazandırdığı edilmiştir. Ayrıca bir ceket modeli için hat dengelemenin ne
net döviz girdisiyle, istihdam oranıyla ilk sıralarda yer şekilde yapılacağı gösterilmiştir.
almaktadır. Ocak-Haziran 2018 döneminde Türkiye’nin II. MATERYAL VE METOT
hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı 2017 yılının aynı
dönemine göre %7,7 artış ile 8,8 milyar dolar olmuştur. 2018 Zaman Etüdü Uygulama Adımları
yılı hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında önce çıkan ürünler Bir zaman etüdü çalışmasının yapılması genellikle
içinde üçüncü sırada %8,1’lik pay ile erkek dokuma takım aşağıdaki sekiz adımdan oluşur;
elbise, ceket ve benzeri ürünler gelmektedir [1]. 1- İşin yapılışını etkilemesi mümkün olan iş, operasyon ve
İşletmelerin rekabet gücünü arttıran en önemli performans çevre koşulları hakkındaki tüm bilgilerin elde edilmesi
ölçütlerinden biri verimliliktir. Basit olarak çıktı/girdi oranı ve kaydedilmesi.
olarak tanımlanan verimlilik, üretim miktarının arttırılması 2- Yöntemin tam bir tanımını yapma ve işlemi
veya kullanılan üretim faktörlerinin azaltılması ile elementlere ayırma.
yükseltilebilmektedir. Verimlilik artışı ile işletmeler En etkili yöntemin ve hareketlerin kullanıldığından
maliyetlerinin düşmesini ve işletme kârlılığının artmasını emin olmak için, işin detaylı olarak incelenmesi ve
sağlamaktadır. İşletmeler bu amaçla verimliliği arttırmak gerekli gözlem sayısının belirlenmesi.
üzere çeşitli yaklaşımlar ve teknikler kullanmaktadırlar [2]. İhtiyaç duyulan gözlem sayısını hesaplamak için
İş etüdü tekniği verimliliği arttırma tekniklerden biridir. İş istatistiksel yöntem kullanılmaktadır. İstatistiksel
etüdü, üretim faktörlerinin kullanım etkinliğini yükseltmekte yöntemde, önce birkaç ön gözlem (n’) yapılmalıdır.
ve özellikle emeğin verimliliğini artırmada yaygın şekilde Daha sonra %95 güven aralığı ve ± %5 hata payı için
kullanılmaktadır. Ayrıca zaman etüdü tekniğinin maliyetinin aşağıdaki formül çözümlenmelidir [12];
oldukça düşük olmasına karşın ciddi verimlilik artışları 2
sağlayabiliyor olması, bu tekniği özellikle küçük boyutlu 40√(𝑛′ ∗∑ 𝑥 2 −(∑ 𝑥)2 )
işletmeler için gerekli ve faydalı kılmaktadır [3]. Zaman etüdü 𝑛=[ ∑𝑥
]
çalışması 1880 yılında geliştirilmiştir. Frederick Taylor, bir işi
ölçmek için kronometreyi ilk kullanan kişidir [4]. O zamandan n = Saptanmak istenen örnek büyüklüğü
beri pek çok araştırmacı, farklı sektörlerde farklı amaçlar için n’ = Ön etütle alınan gözlem (okuma) sayısı
zaman etüdü tekniklerini kullanmıştır [5-11]. ∑ = Değerlerin toplamı
Bu çalışmada, bir konfeksiyon işletmesindeki takım elbise x =Okumaların değeri
ceket üretiminde iş akışı ve standart birim sürenin belirlenmesi
için öncelikle ürüne ait iş akışı oluşturulmuştur. Üretim
487
Ünal, Takım Elbise Ceket Üretiminde İş Akışı ve Standart Birim Sürenin Belirlenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
3- Bir kronometre ile operasyonun her bir elementinin III. BULGULAR

süresini kaydetmek. Bu bölümde zaman etüdü uygulamasından elde edilen
4- Aynı zamanda, standart randımana karşılık gelen sonuçlar yer almaktadır. Üretimin her bir bölümünde akış
oranda, çalışmanın etkin hızını değerlendirmek. sırası dikkate alınarak iş öğelerinin süreleri dijital kronometre
5- Temel zamanları hesaplamak ile ölçülmüştür. Her bir operasyon için 15 adet gözlem
Temel zaman=Gözlemlenen zaman * randıman derecesi yapılmış, gözlem adetlerinin geçerliliği istatistiksel olarak
6- Operasyon için temel zamanın üzerine eklenecek kontrol edilmiştir. Gözlemler sonunda elde edilen sürelerin
toleransların belirlenmesi ortalama temel zamanları bulunmuştur. Daha sonra bu temel
7- Operasyon için ‘standart zaman’ın belirlenmesi [13]. zamanlara payların oluşturduğu tolerans eklenmiştir. Toleransı
Standart Zaman = Temel zaman + Toleranslar oluşturan bu paylardan kişisel ihtiyaç payı için standart kabul
edilen yüzdeler; erkekler için temel zamanın %5’i, kadınlar
Uygulanan Hat Dengeleme Metodolojisi için %7’si alınmıştır. Temel yorgunluk payı için standart kabul
Günlük 600 adetlik üretim ve 540 dakikalık çalışma süresi edilen yüzdelik değer hem erkek hem kadında aynı olup %4
için oluşturulan örnekle, gerçekleştirilen basit hat dengeleme olarak alınmıştır. Sabit ve değişken payların hesaplanmasında
metodu açıklanmaktadır. Öncelikle her operasyon için gerekli ise Tablo 2 kullanılmıştır. Beklenmeyen payların hesaba dahil
kişi sayıları hesaplanmaktadır. Bu hesaplama için operasyona edilebilmesi için makine tiplerine bağlı olarak iplik
ait standart zaman, günlük hedeflenen üretim miktarı ve değişimleri, iplik kopmaları, makine bozulmaları gibi
günlük çalışma süresi gerekmektedir. durumlar gözlemlenmiş, bunların ortaya çıkış sıklıkları ve
Gerekli kişi sayısı şu formülle hesaplanmaktadır: süreleri ayrı ayrı incelenmiştir (Tablo 3).
Gerekli kişi sayısı = (std.zaman (dk)*üretim adedi) / Günlük
Tablo 2. Dinlenme Payları [12]
çalışma süresi(dk)
Operasyonlara ait kişi sayıları 1’i aşmıyor ise o operasyonu
yapan operatörün boş zamanı mevcut demektir ve bu boş
zamanın, operasyonun gerçekleştiği makine türüne bağlı
kalarak çalışanların başka operasyonlara atanması ve böylece
boş zamanın yok edilmesi hedeflenmektedir. Tablo 1’deki
çalışma sonucunda elde edilen bir örnekle açıklamak
gerekirse, 1 nolu işçi 1, 3 ve 16 numaralı operasyon için
görevlendirilmiş bulunmaktadır. Burada dikkat edilmesi
gereken nokta, ilgili operasyon için gerekli kişi sayısının 1’e
yakın olmasıdır. Çünkü 1’i aştığı durumlarda, çalışan ya fazla
mesai yapacak ya da ilgili operasyona bir kişi daha atanacaktır.
1’den düşük olduğu durumlarda ise yukarıda da belirtildiği
üzere çalışanın boş süresi kalacaktır. Kalan bu boş süreler ise
bant verimliliğinin düşük olmasına sebep olacaktır.
Tablo 1. Hat dengeleme örneği
Tablo 3. Beklenmeyen Paylar
Makine Tipi Beklenmeyen Paylar (%)

Otomat 0,7
Punto 0,2
Düz Dikiş 2,1
Zikzak 0,7
Overlok 0,7
Zincir 0,7
Punterez 0,6
Strobel 2,2
İlik 1,4
Fonksiyonel Düz Dikiş 0,6
Nokta 1,2
Düğme 0,6
Apartura 0,3
Düğme Dikiş 6,0
Düğme Sarma 8,0
Üretim Akışları
Ceket bandında üretilen her model için genel bir üretim akışı
oluşturulmuştur. Her model için çıkarılan genel üretim akışı
Şekil 1’de gösterilmektedir.
488
Hat dengeleme çalışmasından elde edilen sonuçlar normal

kıl tela, alt yaka, keçeli kulaklı yaka (2 parçalı), astarlı tek
yırtmaçlı arka beden bölümleri için (600 adet, 540 dakikalık
günlük üretimi koşullarında) Tablo 5’de gösterilmektedir.
Tablo 4. Kıl Tela Hazırlık Bölümüne Ait Zaman Sonuçları
Şekil 1. Tüm modeller için ceket üretiminin genel akış şeması
Elde Edilen Zaman Sonuçları

Yapılan gözlemler sonucunda elde edilen sonuçlar REFA
formlarına kaydedilmiştir. Çalışma kapsamında, her
departmana ait farklı tipteki işlemler ayrı ayrı bölümler olarak
ele alınmıştır. Ancak yer kısıdı nedeniyle, sadece belirli
departmanlara ait sonuçlara burada yer verilmiştir. Bandı
oluşturan her bölümün iş öğeleri için yapılan 15 adet gözlem
sonucunda elde edilen temel zaman, eklenen paylar ve
bunların sonucunda hesaplanan standart zaman değerleri Tablo 5. Seçilmiş operasyonlar için hat dengeleme sonuçları
belirtilmiştir. Tüm operasyonlar için yapılan 15 adet
gözlem %95 ve %90 güven aralığını sağladığından ek
gözlemlere gerek kalmamıştır.
Tüm departmanlar için yer alan kısaltmaların açıklaması şu
şekildedir,
KİP: Kişisel İhtiyaç Payı
TYP: Temel Yorgunluk Payı
DP: Dinlenme Payı
BP: Beklenmeyen Paylar
GP: Gerekli Pay
Örneğin, Hazırlık bölümünde normal kıl tela, normal kıl tela
fasülye işlemli, italyan kıl tela, klasik yaka (tek parçalı), klasik
yaka (iki parçalı), yaka altı kumaş yaka, yaka altı keçeli kulaklı
yaka (tek parçalı) ve yaka altı keçeli kulaklı yaka (iki parçalı)
işlemlerinin yapıldığı gözlemlenmiştir.
Kıl tela hazırlık bölümüyle ilgili akış şemaları Şekil 2’de,
bölüme ait sonuçlar ise Tablo 4’de verilmektedir.
Tablo 4. Kıl tela hazırlık bölümüne ait akış şemaları
IV. TARTIŞMA VE DEĞERLENDİRME

Bu çalışmada da takım elbise üretimi yapılan bir
konfeksiyon firmasında zaman etüdü çalışmaları yapılarak,
ceket üretim bandında üretilen bir model için standart
zamanlar belirlenmiştir. Standart zaman belirlenmesinde
gözlemcinin konusunda uzman olması oldukça önemlidir.
Çünkü standart sürenin belirlenmesi esas olarak verim
derecesinin tahmin edilmesine bağlıdır. Her ne kadar çalışma
3 aylık bir sürede gerçekleşmiş olsa da gerçekçi verilerin elde
edilmesi için sürekli gözlem yapılmasında fayda vardır.
Çalışma sürecince işletmenin talepleri de göz önüne alınarak
Bir Model İçin Hat Dengeleme Uygulaması ceket üretiminin tüm süreci boyunca etüt çalışmaları yapılmış
İşletmedeki tüm operasyonların standart süreleri içi bir veri ve ilgili sonuçlar bulgular bölümünde sunulmuştur. Çalışma
tabanı oluşturulduktan sonra, işletmede en sık üretilen bir kapsamında ele alınan modelin mevcut standart zamanlardan
takım elbise modeli için basit bir hat dengeleme çalışması hangilerini içerdiği belirlenmiş ve ilgili zamanlara bağlı olarak
gerçekleştirilmiştir. Ele alınan modelin üretim operasyonları; hat dengelemesi gerçekleştirilmiştir.
normal kıl tela, alt yaka, keçeli kulaklı yaka (2 parçalı), astarlı Yapılan hat dengeleme çalışması temel düzeyde,
tek yırtmaçlı arka beden, ön beden hazırlık, ön-arka beden çalışanların boş zamanlarını uygun operasyonlara atanmasına
birleşim, iç astar, kol hazırlama, son işlemler ve ütü ve en az kişiyle en yüksek verimlilik elde etmeye
departmanlarına ait operasyonlardan oluşmaktadır. dayanmaktadır. Bu kapsamda gerçekleştirilen dengeleme
489
sonuçları, modelin içerdiği operasyonlara bağlı olarak Tablo yoktur. Operasyonlara ait zamanlar birbirlerinden
6’da verilmektedir. farklılaştıkça, işletme içerisindeki departmanlar arası stok,
Tablo 6. Seçilmiş modelin operasyonları ve gerekli kişi sayıları artış gösterecektir.
• Takım elbise üretimi, modele bağlı olarak cekette yaklaşık
150-170, pantolonda ise 90-100 farklı operasyon içermektedir.
Gerekli Operasyonun 1 Adetin
Model Üretimindeki Bu kadar çok sayıda operasyon içeren bir ürünün üretiminde
Kişi Standart Üretim Süresi
Operasyonlar
Sayısı Süresi (sn) (sn) hat dengeleme yaparken, düz bir hat üzerinde tüm
operasyonların birbiriyle ilişkisi ve öncelik sıraları baz
Normal Kıl Tela 2 90,6 45,30 alınarak hareket edilmelidir. Ancak çalışma yapılan işletme
Alt Yaka Keçeli çok katlı bir yapıda olduğu için, fiziksel olarak baştan sona
Kulaklı Yaka(2 5 215,5 43,10 kesintisiz ilerleyen bir üretim hattını incelemek mümkün
parçalı) olmamıştır. Bu sebeple ele alınan model için uygulanan
Arka Beden 1 47,5 47,50 çalışma, 9 farklı departman inceleniyormuş gibi
Ön Beden Hazırlık ve
gerçekleştirilmiştir. Her ne kadar yapılan dengelemede,
Ön-Arka Beden 24 1142,8 47,62
Birleşim departmanlar içindeki öncel operasyonlar ve ilişkiler göz
Astar Bölümü 19 857,6 45,14 önüne alınsa da modelin tüm üretim adımlarını birleştirilerek
Montaj Bölümü 16 706,3 44,14 yapılacak bir dengeleme daha verimli sonuçlar alınmasına
Kol Hazırlık 12 571,1 47,59 neden olacaktır.
Son İşlemler 21 997,8 47,51 • Çalışmada uygulanan hat dengeleme yöntemi oldukça basit
Ütü 18 855,4 47,52 ve sezgisel bir yönteme dayanan atamalardan oluşmuştur.
Bir ceketin çıkış süresi 5484,6 Gelecek çalışmalarda farklı hat dengeleme algoritmalarının
takım elbise üretiminde ne tip sonuçlar vereceğinin
Tablo 6’da görüldüğü üzere, her operasyonun ihtiyaç incelenmesi, daha verimli bir üretim bandı kurulmasına neden
gösterdiği kişi sayısı, içerdiği süreçlere bağlı olarak olabilir.
birbirinden farklılık göstermektedir. Çalışma yapılan firmanın
temel amacı bir ceketin çıkış süresi belirlemek olduğundan, TEŞEKKÜR
yapılması gereken operasyonlara ait standart sürelerin, ilgili Çalışmanın uygulanması sırasında, veri toplama
işlemleri gerçekleştirmek için gerekli olan kişi sayısına aşamasında sağladığı destek için Ezgi SÜRENSOY’a
bölünmesidir. Ele alınan modele ait tüm operasyonlar için bu teşekkürü bir borç bilirim.
işlem tekrarlandığında, modele ait tüm operasyonların süresi
5484,6 sn, 118 kişilik üretim hattında çevrim süresi 47,62 sn KAYNAKLAR
olarak bulunmuştur. Departman bazlı bir çevrim süresi, hat [1] (2018) İTKİP Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi, Hazırgiyim
ve Konfeksiyon Sektörü 2018 Haziran Aylık İhracat Bilgi Notu
dengeleme sistematiği açısından doğru bir yaklaşım olmasa da [Online]. Avaliable: https://www.ihkib.org.tr/.
genel bir fikir vermesi açısından faydalıdır. [2] Z. A. Demirbaş, “Verimlilik artırma tekniği olarak metot etüdünün bir
hazır giyim işletmesinde uygulanmasının işletme performansına
V. SONUÇ etkileri” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İzmir. 2010.
Rekabetin kıyasıya yaşandığı günümüz koşullarında, hiçbir [3] A. Temiroğlu, “Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörünün Gelişiminin
şirket ya da örgütün verimli çalışmadan varlığını sürdürmesi İzlenmesi ve Yönlendirilmesi” Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi,
mümkün değildir. İşletme bazındaki düşük verimlilik, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. 2007.
işletmenin kendisine verdiği zarar kadar, ulusal ekonomiye de [4] F. R. Meyers and J. R. Stewart, Motion and Time Study for Lean
Manufacturing, 3rd ed, New Jersey, Pearson Education, Inc, 2002.
zarar vermektedir. Düşük verimlilik maliyetlere, o da artan [5] M. Abbey, W. Chaboyer, M. Mitchell, “Understanding the work of
fiyatlara yol açmaktadır. Artan fiyatlar satışların düşmesine bu intensive care nurses: A time and motion study”, Aust. Crit. Care., 25
durum da atıl kapasiteye sebep olmaktadır. Atıl kapasiteyle (1):13-22. 2012.
çalışmak, sermayenin yetersizleşmesi sorunu oluşturacak ve [6] L. C. Pigage, J. L. Tucker, “Motion and time study,” Univ. Illinois Bull,
51(73):1-60, 1954.
düşük verimliliği besleyecektir. Düşük verimliliğin sebep [7] N. D. Hashim, “Time study implementation in manufacturing,” Work
olacağı bu olumsuzluklardan sakınmak için geliştirilmiş pek Meas. Tech., (4):98-120. 2010.
çok yöntem mevcuttur. [8] H. Bircan, G İskender, “İş Ölçümü Tekniklerinden Zaman Etüdü
Ancak herhangi bir yöntemin uygulanabilmesi için öncelikle Üzerine Bir Uygulama.” CÜ İktisadi ve İdari Bilim. Derg. 6(2):199-
219. 2005.
mevcut durumun belirlenmesi gerekmektedir. Mevcut [9] M. Lopetegui, P.Y. Yen, A. Lai, J. Jeffries, P. Embi, P. Payne. “Time
durumun belirlenmesi için ilk hesaplanması gereken ürünün motion studies in healthcare: What are we talking about?” J. Biomed.
standart zamanıdır. Eğer işletme içindeki tüm faaliyetlerin Inform., 49:292-299. 2004.
zamanları belirlenebilirse, verimlilik kayıplarının da nereden [10] P. Magu, K. Khanna, P. Seetharaman, “Path Process Chart - A
technique for conducting time and motion study.” Procedia Manuf.
kaynaklandığı kolayca ortaya çıkarılabilir. Bu çalışma ile söz 3(Ahfe):6475-6482. 2015.
konusu problemin uygulamalı bir araştırması [11] K. S. Al-Saleh, “Productivity improvement of a motor vehicle
gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar dışında, aşağıdaki inspection station using motion and time study techniques.” J. King
hususları belirtmek gelecek çalışmalar için önemlidir: Saud Univ. - Eng. Sci. 23(1):33-41.2011.
[12] M. Kurt, M. Dağdeviren, 2003. İş Etüdü, Gazi Kitapevi, Ankara, 79-
• Uygulamanın yapıldığı işletmede modellere ait 99. 2003.
operasyonlar fiziksel olarak birbirinden ayrılmış kısımlarda [13] G. Kanawaty, Introduction to Work Study, 4th ed, Geneva, International
üretilmektedir. Bu durum her operasyona ait çıkış süresinin Labour Office, 1992.
birbirinden farklı çıkmasına sebep olmaktadır. Ele alınan
modelde bu zamanlar (en büyüğü 47,62, en küçüğü 43,10
olmak üzere) birbirlerine oldukça yakın çıkmışlardır. Ancak
farklı modellerde böyle bir sonuç elde edileceği garantisi
490
Volume 3 (2018), 491-496
Denim Pantolon Üretiminde Ölçü Değişimlerinin İncelenmesi

Can ÜNAL1*+
+Sunucu: cunal@nku.edu.tr
Özet – Bu çalışmada, denim pantolon üretiminde sıklıkla karşılaşılan ölçü probleminin analizi yapılmıştır. Öncelikle, işletmenin
iş akışı çıkarılmış, ürünün izlediği yollar analiz edilmiştir. Altı farklı modelin ayrıntılı olarak ele alındığı çalışmada, kalıphanenin
ölçüm değişim tahminlerinde ne derece sapma olduğu ve bu sapmanın kullanılan hammadde oranıyla ilişkisi kontrol edilmiştir.
3000’den fazla üründen alınan ölçülere bağlı olarak gerçekleştirilen istatistiksel değerlendirme yardımıyla, beden ölçüsünün
değişimine bağlı olarak bel ve basen farklılığın ne şekilde olduğu konusunda bir inceleme gerçekleştirilmiştir. Beden ölçüsünün
hem bel hem basen farklılığı açısından, düşük seviyede de (bel farklılığı için 0,08, basen farklılığı için 0,177) olsa korelasyon
etkisi olduğu tespit edilmiştir. Aynı şekilde kumaşta kullanılan elastan oranının, bel ve basen farklılığına korelasyon etkisinin
zayıf derecede olduğu belirlenmiştir. Eldeki örneklem büyüklüğü göz önüne alınarak, kalıp departmanı için bazı tavsiyelerde
bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler – Ölçü değişimi, istatistiksel analiz, korelasyon, denim pantolon, iş akışı
I. GİRİŞ yönelik üretim yapabilmişlerdir. 2015 yılına kadar olan denim

İlk olarak Christopher Colombus’un gemisinin yelkeni giysi ihracat rakamları Şekil 2’de verilmektedir.
olarak kullanılmaya başlanan denim günümüzde çanta,
ayakkabı gibi farklı alanlarda da kullanılmıştır. Denim
kelimesi Fransa’nın Nimes (de-nimes) şehrinden doğmuş ve
şayak (kaba dokunmuş dayanaklı bir kumaş) anlamına
gelmektedir. Levi Strauss 1850 yılında altın arayıcıları için
çadır bezinden yapmış olduğu iş pantolonundan yola çıkarak,
sonraları denim kumaşından Cenovalı denizcilerin giyim Şekil 2. Türkiye’nin denim giysi ihracatı (İTKİB 2016)
tarzına yakın pantolonu üretmesi ile ortaya çıkan ve adını bu
kentten alan Jeans, dünyada en çok üretilen giysi türüdür [1]. Ülkemizde ve dünyada denim kumaş üretimi ve pantolonu
Denimin en önemli özelliği çözgü ipliğinin indigo üzerine yapılmış olan farklı çalışmalar mevcuttur.
boyarmadde ile boyanmış, atkı ipliklerinin ise boyanmamış Araştırmalar genellikle, yıkama aşamasını [3], yıkama sonrası
yani beyaz olmasıdır. Kumaşın yüzeyinde hem örgü gereği yırtılma ve kopma mukavemeti değişimlerini [1, 4, 5], dikiş
hem de sıklık açısından çözgü ipliklerinin yoğun olmasından performanslarını [6-9], hata sınıflandırmasını [10], elastan
dolayı, kumaş görünümüne çözgü ipliğinin rengi hâkimdir oranının elastikiyeti ve kalıcı uzamaya etkisini [11], giysi
(Şekil 1). kalıbının yıkama sonrası ölçü değişimlerine etkisini [12],
yıkama ve kumaş farklılığının ölçüye etkilerini [13], kalite
problemlerini [14], hedef alarak gerçekleştirilmiştir,
Bu çalışmada denim pantolon üretim problemlerinden biri
olan boyutsal değişim ele alınmaktadır. Belirli bir süre
içerisinde kalite kontrol departmanından alınan ölçüm verileri
incelenmiş, beden ve model bazında istatistiksel analizler
yapılmıştır.

Şekil 1. Denim kumaş görünümü
Denim kumaşlarda bulunması gereken özellikler şunlardır: Bu bölümde uygulaması yapılan materyal, metot ve
a) Yıkamada boyut değişmesi (çekme) atkı ve çözgü uygulamanın yapıldığı firmanın iş akışı tanıtılmıştır. Ayrıca
yönlerinde en çok %2 olmalıdır. denim pantolon ürünlerinin özellikleri, ölçü kontrol
b) Kumaş enleri kenar dokusu hariç olarak ölçülmelidir. yöntemleri, bu amaç doğrultusunda hazırlanan form ve
c) Renk haslıkları (yıkama ve su haslığı) en az 4, sürtünme kullanılan istatistiki yöntemler hakkında bilgi verilmektedir.
haslığı en çok 3, bunun dışındakiler ise 5 olmalıdır [2].
Ülkemizde talep edilen kapasiteye ve kalite standartlarına
uyum sağlayabilen sanayiciler, hiç zorlanmadan ihracata
491
Ünal, Denim Pantolon Üretiminde Ölçü Değişimlerinin İncelenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Denim Pantolon Üretim Akışı yapıldıktan sonra üzerine önceden hazırlanmış pastal resmi
Çalışmanın yapıldığı işletmede denim pantolon için yerleştirilir.
oluşturulan genel üretim akışı Şekil 3’te ki gibidir. Departman Kesimhane: Kesimhaneye gelen kumaşlar ışıklı masalardan
bazında yapılan işlemler aşağıda açıklanmıştır. geçirilerek kontrol edilir. Kumaş düz bir zemine serilir.
Modele ait kalıpların bütün parçalarının etrafına çizgi taşı ile
çizilir. Ya da bilgisayarlı sistemlerde kalıplar otomatik olarak
Numune akışı
Ürün dikimi çizilir. Daha sonra çizili olan kalıplara göre dik bıçak
makinasıyla kesim işlemi gerçekleştirilir.
Kumaş depoya girdi
Dikimhane: Kesimde düzenlenmiş parçaların montajı
Ürün yıkama yapılır. Bu ayrıştırılan parçalar bir beden oluşturacak şekilde
birleştirilir.
RPT sipariş mi?
Yıpratma: Ham parça mamullerin çeşitli bölgelerine
Final İşlemleri
(pantolon paçaları, cep kenarları, patlet üzerleri vb. bölgeler;
hayır
ceket yakaları, manşet uçları vb. bölgeler.) zımpara taşının
Kumaş numunesi
alınıyor
yüksek rotasyona (500–1500 rpm) sahip makineler vasıtasıyla
Ütü
sürtülerek, mamul üzerinde çeşitli çentik, delik vb.
görünümlerin elde edilmesi işlemidir.
Numune kumaş
yıkanıyor evet
Yıkama: hemen her türlü hazır giyim mamulü için
Kalite Kontrol
uygulanabilen çok farklı, değişik görünüm ve tuşelerin elde
edilebildiği bir uygulamadır.
Kuru işlemler: Zımpara, Kumlama (Sand blasting),
Deneme kazanı
sonuçları
Ürün ölçüm
sonuçları
Eskitme, Yıpratma, Kılçıklama, Lazer, Reçine (Kaplama) vb.
evet işlemlerdir.
Numune için Kalıp
ölçüm aralıkları
veriliyor
Yaş işlemler: Ön yıkama (Haşıl sökme), Taş/Enzim yıkama,
Robot işlemi
Ağartma, Tint, Yumuşatma vb. işlemlerdir.
Kurutma: Denim giysiye, istenen kullanılmış görüntüyü
vermek için yapılan ve giysiye mekanik olarak uygulanan
Numune kalıbı
oluşturuluyor hayır
Ölçüler uygun
mu?
hayır
Ürün ölçüleri
salmış mı?
evet Kuru yıkama
işlemlerdir.
Numune kesim ve
hayır
Ön kontrol: Kurutmadan çıkmış olan ürünlerin ön
dikim evet
kontrolünün gerçekleştirildiği bölümdür
Ürün paketleme
Ütü: Kontrolden gelen ipliği temizlenmiş olan ürünlerin
ütüleme işleminin yapıldığı alandır.
Kalite kontrol ve ölçü kontrolü: Kesim öncesi kumaşlar
Numune yıkama
kontrol edilerek hatalar tespit edilmektedir. Kumaşta yapılan

Numune sonuçları
Kolileme
ölçü kontrolü sırasında çekme olursa ürün robota, salma olursa
kuru yıkamaya gönderilerek ölçü değişimleri kontrol altına
alınmaya çalışılır.
Ölçümler ok mi? Sevkiyat
Ürün paketleme ve koli hazırlama: Barkod ve etiketleri
takılmış olan ürünlerin bedenlere göre kolilenmesi işlemidir.
Bu çalışmada, farklı model ve hammaddeye sahip denim
Şekil 3. Denim giysi üretim aşamaları
pantolonlar incelenmiştir. Çalışma boyunca incelenen tüm
Depo bölümü: Bütün işlemleri bitmiş olan ham kumaş modeller, model numarası ile birbirlerinden ayrılmışlardır.
depoya gelir. Burada bu kumaşın blanket çalışması ve çekme Tablo 1’de modeller hakkında elde edilen bilgiler
testleri yapılır. Yapılmış olan bu çekme testleri ve blanket verilmektedir. Çalışma süresinde ele alınan tüm kumaşlar 3/1
sonuçlarına göre kalıphaneye verilen bilgiler doğrultusunda dimi örgü tipinde dokunmuşlardır. Çalışma boyunca her
kalıpları çıkartılır. Bu kalıplarda kumaş toplarının çekmeleri modelden alınan örneklem sayısı da ayrıca belirtilmektedir.
göz önünde bulundurularak kalıplar çıkartılır.
Serim bölümü: Serilecek kumaşın kalınlığı ve kesim Pantolon Ölçüm Yerleri
makinesinin kesim yüksekliği kumaş kat sayısını beliler. Denim pantolon olarak dikilmiş numuneler üzerinde ölçüm
Serim uzunluğu pastal resmi uzunluğuna bağlıdır. Serim yerleri tespit edilmiştir. Çalışmanın bütünü boyunca aynı
uzunluğu ve serilecek kumaşın kat sayısı belirlendikten sonra ölçüm yerleri (Kemer (waist), iç boy (inseam), basen (seat))
elle ya da serme makinesi ile serimi yapılır. kullanılmış ve değerleri kayıt edilmiştir.
Kesimhane hazırlık: Kumaştan belli ölçülerde bir parça Bütün numunelerden pantolon dikildikten sonra ve yıkama
alınır. Bu parça dikilecek üründe uygulanması planlanan sonrası belirtilen ölçüm yerlerinden değerler alınmıştır.
yıkama çeşidine tabi tutulur. Yıkamadan önceki ve yıkamadan Yıkama sonrasında bu değerler baz alınarak ölçümleri yapılan
sonraki ölçüler karşılaştırılır. Eğer yıkama, kurutma ve pantolonların yıkama sonrası çekme, salma gibi değişimlere
ütüleme sonrasında ölçülerde değişiklik olmuş ise, yani çekme uğrayıp uğramadığı tespit edilmiştir.
ya da salma olmuş ise bu fark kalıp ve pastal resmi
hazırlanırken dikkate alınır. Jean kumaşlar fabrikadan açık top
sarılı olarak gelir. Kumaş kontrol masalarından geçirilerek
defosunun olup olmadığına bakılır. Daha sonra serim
masalarına açık serim yapılır. İstenen katta kumaş serimi
492
Tablo 1. Çalışmada kullanılan kumaş ve model özellikleri

Örnek
Model No Hammadde Model Resmi
sayısı
(Model %100
338
1) Pamuk
%99
(Model
Pamuk %1 907
2)
Elastan
Şekil 4. Form örneği
Hazırlanmış olan kontrol formundan anlaşılacağı üzere,
sütunlarda ürünlerde oluşabilen çekmeye ya da salmaya bağlı
olarak çıkabilecek değerler yazılmakta, bu şekilde kontrol
edilen ürünlerdeki ölçüm hataları, ilgili bedene göre kontrol
formunda işaretleme yapılmaktadır.
%99 Kullanılan İstatistiki Yöntemler
(Model
Pamuk %2 541
3) Çalışmada elde edilen bulgular Minitab 17 programında
Elastan
elde edilmiştir. Program çıktısından elde edilen bazı istatistiki
kavramların formülleri aşağıda verilmektedir.
a +a +a +⋯+a𝑛
Ortalama; 𝑥̅ = 1 2 n3
(𝑃1 −𝑂)2 +(𝑃2 −𝑂)2 +⋯+(𝑃𝑛−𝑂)2
Standart Sapma; s = √ 𝑛−1
(Model %100 Korelasyon katsayısı; (‘x’ ve ‘y’ gibi) değişkenler
496
4) Pamuk
arasındaki ilişkiyi göstermek için kullanılan bir değerdir.
Değişken, aşağıdaki formülle hesaplandığında ‘-1’ ile ‘+1’
arasında bir değer alır. Negatif değerler negatif ilişkiyi, pozitif
değerler ise pozitif ilişki olduğunu gösterir. Değerler ‘1’ veya
‘-1’ olduğunda mükemmel bir ilişki vardır. Değerler 0’a
%99 yaklaştıklarında değişkenlerin aralarındaki ilişki de azalır.
(Model
Pamuk %1 568
5) ∑(𝑥𝑦)−(∑ 𝑥)(∑ 𝑦)/𝑛
Elastan r=
√(∑ 𝑥 2 −(∑ 𝑥)2 /𝑛)(∑ 𝑦 2 −(∑ 𝑦)2 /𝑛)
III. BULGULAR
- Yukarıda verilmiş olan kontrol formundaki veriler daha
sonra Excel’le aktarılarak yapılması gereken işlemler
belirlenmiştir. Eksi ‘-’ değerler robota (R), artı ‘+’ değerler ise
kurutmaya (K) gönderilmektedir. Hiçbir çekme ya da salma ile
karşılaşılmayan ürün (ok) var ise bu ürün işlem akışı
(Model %100 değişmeyecek şekilde paketlemeye gönderilmektedir.
98
6) Pamuk Çalışmanın başında ürünlere ait sipariş numarasına bağlı
olarak her ürünün geçirdiği aşamaların ortaya çıkarılması
planlanmıştır. Ancak işletme tarafından bu bilgilere
ulaşılamayacağı belirtildiği için, eldeki veriler kullanılarak
temel tanımlayıcı istatistiki bulgulara yer verilmiştir.
Çalışmaya ait verilere sadece bir kişi tarafından toplandığı
Denim pantolon üretiminde ölçü probleminin tespiti için, veri sayısının azlığı nedeniyle boy ölçümüne ait veriler,
Denim üretimi yapılan firmada yıkama kodlarına göre incelenmeye değer bulunmamıştır. Bu duruma bağlı olarak
yapılan ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi kemer, boy ve sadece bel ve basen değişiklikleri ele alınmıştır.
basen üzerinden yapılmaktadır. Kritik ‘-’ ve ‘+’ ölçüler, inch Tüm modeller incelendiğinde, Tablo 2’de verildiği üzere,
olarak değerlendirilmiştir. Kritik ölçü; denim pantolon modellere ait ortalamalar ile bel ve basen farklılığının ne
üretiminde kabul edilebilir tolerans ‘-½’ ve ‘+½’dir. yönde olduğunu gösterilmektedir.
Çalışmada kalite kontrolcülerin kullanması amacıyla, örnek
bir form hazırlanmıştır (Şekil 4).
493
Tablo 2. Tüm modellere ait veriler Değişken Beden No N Ortalama Standart Sapma
Değişken PO No N Ortalama Standart Sapma 28 48 0,083 0,808
29 11 0 0
Model1 338 -0,2959 0,4571
30 102 -0,1324 0,5481
Model2 907 -0,3175 0,6572 31 80 -0,2062 0,5363
Model3 541 0,1811 0,3855 Bel Farklılığı 32 190 -0,3289 0,6669
Bel Farklılığı
Model4 496 -0,3851 0,4999 33 200 -0,4825 0,588
34 122 -0,4508 0,5037
Model5 568 -0,5783 0,7024
36 106 -0,2547 0,8708
Model6 98 1,0816 0,4853
38 48 -0,4375 0,689
Değişken PO No N Ortalama Standart Sapma Değişken Beden No N Ortalama Standart Sapma
Model1 338 0 0 28 48 -0,0208 0,6098
Model2 918 -0,2249 0,4994 29 12 0 0,603
30 102 -0,1765 0,4402
Model3 541 0,3623 0,4811
Basen Farklılığı 31 80 -0,2875 0,4341
Model4 496 -0,6295 0,5654 Basen Farklılığı 32 190 -0,3947 0,5265
Model5 568 -0,6708 0,8006 33 210 -0,0929 0,5156
Model6 98 0,9643 0,4077 34 122 -0,2787 0,4502
36 106 -0,2264 0,4205
38 48 -0,25 0,4376
Çalışmanın devamında her model için ayrıntılı olarak beden
bazında elde edilen veriler sunulmaktadır. Tablo 5. Beden bazında Model 3’e ait veriler
Değişken Beden No N Ortalama Standart Sapma
Model 1’in Bulguları 28 3 0 0

29 54 0,3148 0,4688
Bu modele ait bel ve basen ölçü değişimleri Tablo 3’de 30 69 0,1594 0,3687
verilmektedir. Tablo 3’de görüldüğü üzere beden büyüklüğü 31 54 0,1852 0,3921
arttıkça, bel farklılığında (korelasyon değeri=-0,34, p Bel Farklılığı 32 83 0,2289 0,4227
değeri=0,000) azalma gözlemlenmiştir. Basen farklılığında ise 33 92 0,1196 0,3262
bir değişikliğe rastlanılmamıştır. 34 108 0,1111 0,3157

36 43 0,2326 0,4275
38 35 0,2286 0,426
Tablo 3. Beden bazında Model 1’e ait veriler
28 3 0 0
24 41 -0,0488 0,2181 29 54 0,4444 0,5016
25 71 -0,2817 0,453 30 69 0,4493 0,5011
26 81 -0,2099 0,4098 31 54 0,463 0,5033
32 83 0,4096 0,4948
Bel Farklılığı 27 82 -0,3171 0,4682
Basen Farklılığı 33 92 0,2065 0,407
28 23 -0,2609 0,449 34 108 0,2685 0,4453
29 10 -0,6 0,516 36 43 0,4186 0,4992
30 30 -0,7667 0,4302 38 35 0,4571 0,5054

24 41 0 0 Model 4’ün Bulguları
25 71 0 0
26 81 0 0 Bu modele ait bel ve basen ölçü değişimleri Tablo 6’da
Basen
27 82 0 0 verilmektedir. Tablo 6’da görüldüğü üzere beden büyüklüğü
Farklılığı
28 23 0 0 arttıkça, bel farklılığında (korelasyon değeri=-0,257, p değeri=
29 10 0 0 0,000) azalma gözlemlenmiştir. Aynı şekilde beden büyüklüğü
30 30 0 0 arttıkça, basen farklılığında da (korelasyon değeri=-0,188, p
değeri=0,000) azalma gözlemlenmiştir.
Model 2’nin Bulguları
Bu modele ait bel ve basen ölçü değişimleri Tablo 4’te Beden
Değişken N Ortalama Standart Sapma
verilmektedir. Tablo 4’te görüldüğü üzere beden büyüklüğü No
25 32 0 0
arttıkça, bel farklılığında (korelasyon değeri=-0,148, p 26 71 -0,4085 0,4376
değeri=0,000) düşük seviyede azalma gözlemlenmiştir. Beden 27 50 -0,22 0,4185
büyüklüğü artışının, basen farklılığına (korelasyon değeri=- Bel Farklılığı 28 145 -0,1586 0,3666
0,042, p değeri=0,200) herhangi bir etkisi yoktur. 29 147 -0,7687 0,4975
30 51 -0,2941 0,4602
Beden
Değişken
Model 3’ün Bulguları No
N Ortalama Standart Sapma
Bu modele ait bel ve basen ölçü değişimleri Tablo 5’te 25 32 -0,3438 0,4826
26 71 -0,6056 0,6596
verilmektedir. Tablo 5’te görüldüğü üzere beden büyüklüğü 27 50 -0,38 0,4903
artışının, bel farklılığına (korelasyon değeri=-0,037, p değeri Basen Farklılığı 28 145 -0,5517 0,499
= 0,388) herhangi bir etkisi yoktur. Beden büyüklüğü artışının, 29 147 -0,8946 0,5528
basen farklılığına da (korelasyon değeri=-0,050 p değeri = 30 51 -0,5441 0,4683
0,245) herhangi bir etkisi yoktur.
Tablo 4. Beden bazında Model 2’ye ait veriler Model 5’in Bulguları
494
Bu modele ait bel ve basen ölçü değişimleri Tablo 7’de

verilmektedir. Tablo 7’de görüldüğü üzere beden büyüklüğü
arttıkça, bel farklılığında (korelasyon değeri=-0,141, p değeri
=0,001) düşük seviye azalma gözlemlenmiştir. Beden
büyüklüğü arttıkça, basen farklılığında (korelasyon
değeri=0,100, p değeri=0,017) düşük seviye artış
gözlemlenmiştir.

28 88 -0,4318 0,4982
29 76 -0,2105 0,4104 Tablo 10. Basen farklılığı çapraz tablosu
30 122 -0,7377 0,8009
31 69 -0,4783 0,6029
Bel Farklılığı
32 96 -0,8229 0,788
33 52 -0,702 0,812
34 41 -0,4146 0,4988
36 24 -0,792 0,833
28 88 -0,7727 0,7385
29 76 -0,855 0,901
30 122 -0,6066 0,7558
31 69 -0,812 0,989
Basen Farklılığı
32 96 -0,4896 0,6995
33 52 -0,558 0,777
34 41 -0,805 0,782 Tablo 11. Beden ölçüsü ile bel ve basen farklılığı ilişkisi
Beden Bel
36 24 -0,375 0,495
ölçüsü Farklılığı
Bel Farklılığı 0,08
Model 6’nın Bulguları p değeri 0,000
Bu modele ait bel ve basen ölçü değişimleri Tablo 8’de Basen Farklılığı 0,177 0,737
verilmektedir. Tablo 8’de görüldüğü üzere beden büyüklüğü p değeri 0,000 0
arttıkça, bel farklılığında (korelasyon değeri=-0,089, p değeri
= 0,382) düşük seviyede azalma gözlemlenmiştir. Beden
Tablo 11’de görüldüğü üzere tüm veriler için beden
büyüklüğü artışının, basen farklılığına (korelasyon değeri=-
ölçüsünün hem bel hem basen farklılığı açısından düşük
0,169, p değeri=0,097) herhangi bir etkisi yoktur.
seviyede de olsa etkisi (bel farklılığı için 0,08, basen farklılığı
Tablo 8. Beden bazında Model 6’ya ait veriler
için 0,177) vardır. Ancak bel ve basen farklılığı için kuvvetli
Değişken Beden No N Ortalama Standart Sapma bir korelasyon ilişkisi mevcuttur. Buradan şu sonucu çıkarmak
33 37 1,2297 0,2526 mümkündür; Giysi kalıplarındaki beden büyüklüğü arttıkça
34 32 0,906 0,574 basen büyüklüğü de doğal olarak artmaktadır.
Bel Farklılığı 36 20 1,125 0,666
38 9 1 0
Tablo 2’de görüldüğü üzere farklı modellerde farklı kumaş
Değişken Beden No N Ortalama Standart Sapma çekmesi değerleri elde edilmiştir. Bu verilere bağlı olarak kalıp
33 37 1,0541 0,387 çalışanın elindeki kalıplarda gerekli değişiklikleri yapması
34 32 0,9844 0,4304
Basen Farklılığı
tavsiye edilmektedir.
36 20 0,75 0,4443
38 9 1 0
Öte yandan, modellerdeki elastan karışım oranının bel ve
basen farklılığına etkisi araştırıldığında Tablo 12’deki
IV. TARTIŞMA VE DEĞERLENDİRME sonuçlar elde edilmiştir. Tablo 12’de görüldüğü üzere, tüm
değişkenler birbiri üzerinde etkilidir. Ancak elastan oranının
Tüm modellere ait veriler incelendiğinde beden
bel ve basen farklılığına etkisi orta derecededir.
büyüklüğüne göre bel farklılığı değerleri için toplanan
verilerin tümü Tablo 9’daki çapraz verilerde gösterilmektedir. Tablo 12. Elastan karışımı ile bel ve basen farklılığı ilişkisi
Aynı şekilde beden büyüklüğüne göre basen farklılığı Elastan Bel
değerleri için toplanan verilerin tümü Tablo 10’deki çapraz karışımı Farklılığı
verilerde gösterilmektedir. Bel Farklılığı 0,394
Bel ve basen farklılığı ölçümünde toplamda farklı sayıda p değeri 0,000
veri toplanmasının sebebi, çalışan tarafından bazı durumlarda Basen Farklılığı 0,474 0,737
bir modele ait sadece bel ya da sadece basen değerinin p değeri 0,000 0
ölçülmüş olmasıdır.
Bu çalışma işletme içerisinde sadece tek bir kalite kontrol
masasında gerçekleştirildiği için tüm işletmeyle ilgili bir
yorumda bulunmak mümkün olmamıştır. Ancak yukarıda
gösterilen verirle ilgili olarak beden ölçüsü ile bel farklılığı ve
basen farklılığı arasındaki ilişkinin açıklanması açısından
V. SONUÇ
Tablo 11 incelenebilir.
Bu çalışma ile denim pantolon üretiminde ölçü
Tablo 9. Bel farklılığı çapraz tablosu değişimlerinin ne şekilde analiz edilebileceği üzerinde
495
durulmuş ve işletme için kolay uygulanabilir yöntemlerle Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı, Pamukkale
Üniversitesi. Denizli. 2010.
analiz yapılmıştır. Çalışmanın bulgular kısmında yer [14] K. Doğan, “Kot (Denim) Pantolon Üretiminde Kalite Problemlerinin
verilmemiş olsa da elastan oranı değişiminin ölçü Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Eğitim
farklılıklarına etkisi (tek yönlü varyans analizi) ANOVA Bilimleri Enstitüsü, Gazi Üniversitesi, Ankara. 2009.
yöntemiyle analiz edilmiş, %2 elastan karışımı için hem bel,
hem basen farklılığı pozitif yönde (yani ürün daha çok salma
yapmakta) iken, %1 elastan karışımında negatif yönde (yani
daha çok çekme yapan) bir değişim gözlemlenmiştir. Bu
sonuçlar neticesinde elde edilen verilerin güvenirliliği
sorgulanmaktadır. Çalışmanın daha sağlıklı bir sonuç
verebilmesi için gelecekte bu konuda çalışacaklara şunlar
tavsiye edilmektedir;
• Bitmiş bir ürünün üretim sürecinde karşılaştığı tüm
işlemler takip edilmeli, gerektiği noktada ölçüm alınmalıdır,
• Herhangi bir ürünün blanket çalışması sonuçları ile bitmiş
hâli arasında bir istatistiksel analiz yapılmalıdır,
• Çalışma sırasında hazırlanan ölçü kontrol formu tüm kalite
bandına aktarılmalı ve her çalışan tarafından
doldurulmalıdır. %100 kontrol gerçekleştirilmelidir.
• Kumaş örgü tipi, hammadde, elastan oranı, yıkama
işlemleri gibi verilerle kumaş çekme değerleri arasında
doğrusal bir tahminleme modeli kurulmalı, bu modele göre
kalıp departmanı kendi ölçülerini güncellemelidir.
TEŞEKKÜR
Çalışmanın uygulanması sırasında, veri toplama
aşamasında sağladığı destek için Numan BAYAR’a teşekkürü
bir borç bilirim.
KAYNAKLAR
[1] A. Kunt, “Denim Kumaşlarda Konfeksiyon Sonrası Yapılan İşlemlerin
Kumaş Mekaniği Üzerine Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Mühendisliği Anabilim
Dalı, İstanbul. 2004
[2] (2018) Megep websitesi. Erkek Jean Pantolon Üretimi, 542TGD089
[Online]. Avaliable: http://megep.meb.gov.tr/
[3] M. Aslan, A. Körlü, “Selülaz Enziminin Denim Yıkamada Kullanımı”,
Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi, 3(1):11-23, 2009.
[4] K. Çetinaslan, S. Mezarcıöz, S. Çetiner, “Yıkama İşleminin Denim
Kumaşların Kopma ve Yırtılma Mukavemetine Etkisi”, KSÜ
Mühendislik Bilimleri Dergisi, 16(1), 38-42, 2013.
[5] M. Toksöz, S. Mezarcıöz, “Denim Kumaşlara Uygulanan Özel Yıkama
Uygulamaları”, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Dergisi, 28(2), 141-147, 2013.
[6] E. Karazincir, “Denim Kumaşlarda Dikiş Performansının
Araştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Adana. 2014.
[7] Y. Korkmaz, S. Çetiner, “Dikiş Mukavemetine Etki Eden Denim
Kumaş ve Dikiş İpliği Parametrelerinin Araştırılması”, Tekstil ve
Mühendis, 13(65):24-28. 2007.
[8] S. Çetiner, “Seçilmiş Denim Kumaş ve Dikiş İpliklerinde Yıkama
İşleminin Dikiş Performansı Üzerindeki Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi,
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı, Kahramanmaraş. 2006.
[9] M. Erdem, A. Demirbağ, V. Özyazgan, “İki Farklı Dikiş İpliğinin
Denim Kumaş Üzerindeki Mukavemet Performanslarının
Araştırılması”, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi (İAÜD), 14:23-46.
2012.
[10] A. Acar, “Denim Kumaş Hatalarının Optimizasyonuna Yönelik Çözüm
Önerileri”, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil
Eğitimi Anabilim Dalı, Marmara Üniversitesi, İstanbul. 2005
[11] A. Çataloğlu, “Elastan karışımlı denim kumaşların ön çekiminin
kumaş elastikiyet ve kalıcı deformasyon özellikleri üzerine bir
araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil
Mühendisliği Anabilim Dalı, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. 2007.
[12] Z. F. Çakmak, “Denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda yüzey
esneme kabiliyeti olan kumaş yapılarının model ve kalıp tasarımına
etkileri”, Yüksek Lisans, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gazi Üniversitesi,
Ankara, 2008.
[13] N. Çakır, “Kot Pantolon Üretiminde Bitim İşlemlerinin ve Farklı
Denim Kumaşların Fit Üzerine Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Fen
496
Volume 3 (2018), 497-502
Mont Üretiminde İki El Hareket Analizi Uygulaması

Can ÜNAL1*+
+Sunucu: cunal@nku.edu.tr
Özet – Bu çalışmada, bir konfeksiyon işletmesinin mont üretim bandında toplamda 13 operasyon için iki el hareket analizi
uygulaması gerçekleştirilmiştir. İki el analiz şeması, süreç şemalarının özel bir şeklidir, çünkü şema, işçinin hareketli ya da sabit
duran ellerinin durumlarını birbirlerine, bazen de zaman göstergesine olan ilişkilerine göre ele alır. Hangi elin ne kadar süre
boşta kaldığını görmek açısından faydalıdır. Şemada zaman göstergesinin bulunmasının yararı, belli bir anda, iki elin birbirine
göre ne yaptığının görülmesidir. Gerçekleştirilen çalışmada öncelikle, üretim akışı çıkarılmış, üretimde benzer nitelik gösteren
montaj bölümü operasyonlarının verimliliğini arttırmak amacıyla, uygulama yapılacak operasyonlar belirlenmiştir. Ardından
çalışanların hareketleri videoya kaydedilmiş, yavaş çekimde izlenmiş, hazırlanmış olan form üzerinde, iki el hareket analizine
göre çalışma alanlarının ve çalışma yöntemlerinin yeniden düzenlenmesi için çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Çalışma
sonucunda, üretim yöntemlerinin standartlaştırılması için yapılması gerekenler vurgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler – Konfeksiyon, iki el hareket analizi, mont üretimi, verimlilik, dikimhane
I. GİRİŞ bazında %7,7 oranında artış yaşanmıştır. Hazırgiyim ve

Küreselleşmenin artması ile birlikte tüketicilerin ihtiyaç ve konfeksiyon sektörü, 2018 Ocak-Haziran döneminde
beklentilerine uygun ürünlerin tasarlanması, bu ürünlerin ihracatı %14,5 oranında artan otomotiv endüstrisinin ardından
tüketimini hızlandırmış ve yeni ürünler talep edilir olmuştur. en fazla ihracat yapan ikinci sektör konumundadır. 2018 Ocak-
Bu durum piyasaya sürülen ürün çeşidini arttırmış̧ ve ürün Haziran döneminde genel ihracat performansı içerisinde,
yaşam sürelerini kısalmıştır. Bu şartlar altında işletmelerin hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının payını 2017 Ocak-
başarılı olması da giderek zorlaşmaktadır [1]. Haziran dönemi ile karşılaştırmalı olarak gösterimi Tablo 1’de
Tekstil ve konfeksiyon sektörü, dünyada gerek üretim verilmektedir [2].
sürecinde yaratılan katma değer ve gerekse de ihracat gelirleri Tablo 1. Genel ihracat performansı içinde hazır giyim ve konfeksiyon
içindeki yüksek payı nedeniyle ekonomik kalkınma sürecinde ihracatının payı Türkiye hazır giyim ve konfeksiyonun aylar itibari ile dış
ticaret seyri (İTKİB 2018 Ocak Haziran)
önemli roller üstlenen ve ülkelerin kolayca vazgeçemediği bir
sektördür. Konfeksiyon alanında kullanılan ürünler şu şekilde
sınıflandırılmaktadır:
 İç Dış Giyim
 Plastik, Kauçuk sıvanmış, emdirilmiş elyaftan
hazır giyim eşyası
 Şal, Eşarp, Fularlar
 Korse
 Mendil
 Masa Örtüleri
 Tişört
 Çorap
 Eldiven
Türkiye’nin hazır giyim üretimi, ihracatının yükselmesine Ülkemiz ihracatı için bu derece önemli olan hazırgiyim
paralel olarak artış eğilimini sürdürmektedir. Hazır giyim sektörününde yer alan işletmelerin verimliliğinin
sektöründe dünyanın en önde gelen ülkelerinden olan arttırılabilmesi için, verimliliği etkileyen faktörlerin çok iyi
Türkiye’de birçok firma kendi markasını oluşturmuş, buna anlaşılması ve bu faktörlerin iyi yönetilmesi gerekmektedir.
bağlı olarak da yurtiçi ve yurtdışında mağaza zincirleri Verimliliği arttırmak için kullanılan pek çok yöntem ve
kurmaya başlamışlardır. Sektördeki üreticilerin büyük yaklaşım bulunmaktadır. Bu çalışma da, verimliliğin
çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletmelerdir. Sektörde bazı arttırılması için iki el analizi yönteminin, mont üretimi yapan
ünlü yabancı markaların da lisanslı üretimi yapılmaktadır. ve ihraç eden bir işletmede uygulanmasını anlatmaktadır.
Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından açıklanan verilere
göre, 2018 Ocak-Haziran döneminde Türkiye’den 8,8 milyar
dolar değerinde hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı
yapılmıştır. 2017 Ocak-Haziran dönemine göre ihracatta, dolar
497
Ünal, Mont Üretiminde İki El Hareket Analizi Uygulaması, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
II. MATERYAL VE METOT • El ve bacak hareketleri, işin yeterince yapılabilmesini

Bu bölümde verimliliğin tanımı, önemi anlatılmış, metot sağlayabilecek en alt sınıflandırmaya göre yapılmalıdır,
etüdü ve iki el analizi açıklanmıştır. Metot etüdü ve iki el • Momentum, işçinin kolayına gelecek şekilde ayarlanmalı
analizi yapılırken izlenmesi gereken koşullar ve gerekli ve adale gücü gerekli yerlerde de en düşük düzeye
aşamalar hakkında bilgi verilmiştir. indirilmelidir,
• Kıvrımlı hareketler, ani ve sert yön değiştirmeleri
Verimlilik Kavramı ve Verimlilik Artırma Teknikleri kapsayan doğrusal hareketlere tercih edilmelidir,
• “Balistik” serbest hareketler, sınırlı ya da kontrollü
Verimlilik, kaynak kullanımının etkinliği olarak ifade hareketlerden daha çabuk, daha kolay ve daha doğru olarak
edilmektedir. Teknik açıdan değerlendirildiğinde ise, yapılır,
verimlilik üretimde kullanılan girdiler ile yaratılan çıktılar • Bir işlemin otomatik olarak yapılmasında ve yumuşaklıkta
arasındaki oran olarak tanımlanmaktadır [3]. uyum esastır ve iş, gerektiği yerde kolay ve doğal bir uyuma
Verimliliği arttırmak üzere kullanılan pek çok mühendislik olanak verecek şekilde düzenlenmelidir.
yaklaşımı bulunmaktadır. Bunlardan en temel olanı ‘iş • Çalışma yeri, işçinin en az göz hareketini gerektirecek
etüdü’dür. İş etüdü, iş ölçümü ve metot etüdü tekniklerini uygun bir görüş alanı içine yerleştirilmelidir.
kapsamaktadır. Söz konusu teknikler ve bunların birbirleriyle İşyerinin düzenlenmesi ile ilgili temel prensipleri şunlardır;
ilişkileri Şekil 1’de açıklanmaktadır. • Alışkanlık sağlamak üzere bütün araç ve malzemeler için
İş ölçümü, nitelikli bir işçinin, belli bir işi, belli bir çalışma sabit yerler bulundurulmalıdır,
hızıyla (randıman) yapması için gereken zamanı saptamak • Araçlar ve malzemeler aramayı azaltmak için önceden
amacıyla geliştirilmiş tekniklerin uygulamasıdır [1]. uygun yere konup, uygun biçimde düzenlenmelidir,
Metot etüdü ise daha kolay ve etken yöntemlerin • Eğimli taşıma düzeni, sandıklar ve kaplar malzemelerin,
geliştirilmesi, uygulanması ve maliyetlerin düşürülmesi amacı çalışma noktalarının elden geldiğince yakınına ulaştırılmasını
ile bir işin yapılışındaki mevcut ve önerilen yolların sistematik sağlayacak şekilde kullanılmalıdır,
olarak kaydedilmesi ve eleştirilerek incelenmesidir. İki el • Araçlar, malzemeler ve yönetme kolları işçinin en geniş
hareket analizi bu kapsamda ele alınan tekniklerden biridir. çalışma alanı içine yerleştirilmeli ve bunların işçiye mümkün
olduğu kadar yakın olmaları sağlanmalıdır,
• Malzemeler ve araçlar en iyi hareket sırasını sağlayacak
şekilde düzenlenmelidir,
• İşçinin biten işi göndermek üzere ellerini kullanmasını
önlemek amacıyla, fırlatma ya da bırakma sonucu işin
kendiliğinden bir sonraki yere gitmesini sağlayacak düzenler
kurulmalıdır,
• Uygun ışıklandırma için gerekli önlemler alınmalı ve işe
göre iyi bir oturma sağlayacak tip ve yükseklikte sandalye
sağlanmalıdır. Çalışma yerinin ve sandalyenin yüksekliği,
ayakta ya da oturarak çalışmaya elverecek şekilde
ayarlanmalıdır,
• İşyerinin rengi, yapılan işin rengiyle zıt olmalı, böylelikle
göz yorgunluğu önlenmelidir [4].
İki El Analizi ve Analiz Şeması
İki el analiz şeması, tek bir operatörün genellikle video
kaydı çözümlemelerine dayanarak, ortak bir zaman ölçeği
Şekil 1. İş etüdü teknikleri ve birbirleri ile ilişkileri [4] üzerinde, ellerinin (ya da kollarının) etkinliklerinin birbirleri
ile ilişkili olarak kaydedildiği, sağ ve sol el hareketlerini
İş Yerindeki Hareketler ve Hareket Ekonomisi Prensipleri inceleyen bir süre şemasıdır.
İşçinin işini olanaklar içinde en uygun koşullar altında İki el analiz şeması, süreç şemalarının özel bir şeklidir,
yapabilmesinde önemli rol oynayan “hareket ekonomisi” çünkü şema işçinin hareketli ya da sabit duran ellerinin
ilkeleri deneyler sonucu elde edilmiş ve ilk kez hareket durumlarının (bazen ayaklarının) birbirlerine, bazen de zaman
etüdünün kurucusu Frank Gilberth tarafından kullanılmıştır. göstergesine olan ilişkilerine göre gösterir. Hangi elin ne kadar
İnsan vücudunun kullanılması üzerine temel prensipleri süre boşta kaldığını görmek açısından faydalıdır. Şema
şunlardır; formunun üzerinde zaman göstergesinin bulunmasının yararı,
• İki el sürekli aynı anda çalışmalıdır, belli bir anda, iki elin birbirine göre ne yaptığını göstermesidir
• İki elin uzanması gereken iki ayrı nokta var ise, uzaklıkları (Şekil 2).
birbirine eşit olmalıdır, İki el analiz şeması, tam bir iş devresinin kaydında,
• Tüm parçalar maksimum ve normal yerleşim mesafesinde genellikle hızla yinelenen kısa süreli işlemler için kullanılır. İş
bulunmalıdır, akımı şemasında tek bir işlem olarak gösterilen olaylar burada
• İki el aynı anda harekete başlamalı ve aynı anda birçok öğelere bölünmüş olarak gösterilebilirler.
durmalıdır,
• İki el, dinlenme süresi dışında, aynı anda boş
kalmamalıdır,
• Kolların hareketi simetrik ve zıt yönlü olmalı ve hareketler
aynı anda yapılmalıdır,
498
Operatörün Adı : Özet Sol el Sağ el
Gözlemci : Etkin zaman
Metod/Yöntem : Kayıp zaman

Çevrim
Model Adı :
Zamanı
Çalışma alanı Düzeni:
Dakika\ Dakika\
Sol El Hareketi Sembol Sembol Sağ El Hareketi
saniye saniye
Şekil 3. İki el analiz şeması örneği
Şekil 2. İki el analiz şeması örneği
Mevcut Metodun İncelenmesi ve Alternatif Çözümlerin

Geliştirilmesi
İki el hareket analizinde video kayıt aşamasından sonra
metodun incelenmesi ve alternatif çözümlerin geliştirilmesi
gerekmektedir. İnceleme aşamasında sorulacak bazı sorular,
alternatif metotların oluşturulmasında kullanılacak bazı
yaklaşımların neler olması gerektiğine karar vermeyi
kolaylaştırmaktadır. Bu yaklaşımlar, ECRS (Eliminate -
kaldırma-, Combine -birleştirme-, Rearrange -yeniden
düzenleme-, Simply -basitleştirme-) başlığı altında şöyle
özetlenebilir [5];
• İşin tamamlanmasına katkısı olmayan faaliyetlerin
kaldırılması,
• İşin bünyesinde bulunan faaliyetlerin veya iş elemanlarının
birleştirilmesi,
yapılış sırasının değiştirilmesi,
basitleştirilmesidir.
Konuyla ilgili en temel yaklaşımlar şu şekilde
sınıflandırılmaktadır [6];
• En kolay elemine edilecek şey ‘bekleme’dir,
• Ard arda gelen iki operasyonu birleştirmek, ‘bekleme’yi
elemine eder,
• Bir otomat birçok operasyonun birleştirilmesini sağlar,
• Herhangi bir hammaddenin işlenme alanına
yakınlaştırılması en kolay basitleştirme şeklidir. Şekil 4. Mont bölümü iş akışı
III. BULGULAR Üretim hatlarında, saliselerin bile işin yapılması için

gereken toplam sürenin çok önemli bölümünü
Çalışmada mont bölümü üretim hattındaki 13 operasyondan oluşturduğundan, iki el analizi şeması ile ellerin hareketleri
oluşan montaj bandı incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda ilk çok daha ayrıntılı olarak analiz edilmelidir. Şekil 4’te montaj
olarak mont bölümünün iş akış şeması oluşturulmuştur. Şekil bandının operasyonları koyu renkle işaretlenmiştir. Aşağıda
3’te çalışma için ele alınan mont modelinin görüntüsü montaj bandına ait tüm operasyonlar için yapılan
verilmektedir. Şekil 4’te bu bölümün detaylı gösterimi, Tablo incelemelerle elde edilen bulgular ayrıntılı sunulmaktadır.
2’de ise mont bölümünün operasyon numarası ve isimleri Tüm operasyonlar için Şekil 5’tekine benzer iki el hareket
verilmiştir. şeması oluşturulmuş ancak yer kısıdı nedeniyle burada tümü
verilmemiştir.
499
Tablo 1. Operasyon isimleri Omuz Gaze

Op. Operasyon adı Op. Operasyon adı
Düz dikiş makinesinde bulunan bir işçi tarafından
1 Ön beden işaret 31 Mostra c.c. tor. takma + kapama
yapılmaktadır. Omuz ve yan çatma işlemi yapılan parça sol
2 Ön iç beden işaret 32 Astar yan çatma tarafında bulunan askıdan alınıp omuz gaze işlemi
3 Alt cep flato açma + çevirme 33 Yıkama talimatı takma yapılmaktadır.
4 Astar flato açma + çevirme 34 Astar mostra çatma
5 Ara ütü 35 Astar mostra çıma
6 Regula 36 Astar omuz çatma Etek Ribana Tutturma ve Etek Ribana Takma
7 Kol kup çatma 37 Alt cep parça takma
8 Dış kol kup gaze 38 Alt cep gizli çıma Düz dikiş makinesinde bulunan bir işçi tarafından
9 Dış kol çatma 39 Alt cep fermuar takma yapılmaktadır. Sol tarafında askıda bulunan omuz gazesi
10 Astar kol çatma 40 Alt c.c. tor. takma + kapama
11 Kol ribana hazırlık 41 Alt cep cep torbası ovarlok
yapılmış parçayı alıp makineye hizaladıktan sonra, işçi sağ
12 Kol ribana siper dikiş 42 Yan + omuz çatma tarafında bulunan ribana parçasını alır ve önce ribana tutturma
13 Etek ribana hazırlık 43 Omuz gaze işlemi ve sonra takma işlemi yapılmaktadır.
14 Etek ribana siper dikiş 44 Yaka takma
15 Yaka r.ç + regula + emniyet dikiş 45 Fermuar takma
16 Etiket takma 46 Ön tulum Fermuar Takma
17 Peç takma 47 Etek ribana tutturma
18 Askılık takma 48 Etek ribana uç tulum Düz dikiş makinesinde bulunan bir işçi tarafından
19 Alt cep ip biye takma 49 Etek ribana takma yapılmaktadır. Sol tarafında bulunan ribana takması
20
21
Astra cep ip biye takma
Ön fermuar ip biye takma
50
51
Etek ribana tulum
Yaka tulum
gerçekleştirilmiş parçayı alıp makineye hizaladıktan sonra sağ
22 Astar cep fermuar takma 52 Kol takma beden tarafında bulunan fermuarı alıp fermuar takma işlemi
23 Astar cep fermuar çıma 53 Astar kol takma yapılmaktadır.
24 Astar file cep lastik takma 54 Tutturma operasyonları
25 Astar file cep takma 55 Çevirme + meto
26 Astar iç cep ovarlok 56 Ön çıma Yaka Takma
27 İç cep takma 57 Yaka gaze
28 Mostra cep temizleme par. vurma 58 Etek gaze
29 Mostra cep gizli çıma 59 Kol kapama yapılmaktadır. Sol tarafında askıda bulunan parçayı alıp
30 Mostra cep cep fermuar takma 60 Son ütü makineye hizaladıktan sonra sağ tarafındaki yakayı alıp, dikim
işlemi gerçekleştirilip, yaka takma işlemi yapılmaktadır.
Etek Ribana Uç Tulum ve Etek Ribana Tulum

Düz dikiş makinasında bulunan bir işçi tarafından
yapılmaktadır. Sol tarafında, askıda yaka takması yapılmış
parçayı alıp makineye hizaladıktan sonra ribana uç tulum
işlemi yapılmaktadır. Bu işlemden sonra, makinanın solundaki
astar kumaş alınıp etek ribana tulum işlemi
gerçekleştirilmektedir.
Ön Tulum ve Yaka Tulum

yapılmaktadır. Askıdan aldığı parçayı makineye hizaladıktan
sonra ön tulum ve yaka tulum işlemlerini gerçekleştirmektedir.
Kol Takma Beden ve Astar Kol Takma

yapılmaktadır. Askıdan aldığı parçayı makineye hizaladıktan
sonra, sağ tarafında bulunan önce kol parçasını bedene
takmakta ve astar kol takma işlemi gerçekleştirilmektedir.
Tutturma Operasyonları
yapılmaktadır. Askıda bulunan parçayı alıp makineye
hizalayıp tutturma parçasını hizaladıktan sonra operasyon
gerçekleştirilmektedir.
Şekil 5. Omuz ve yan çatma için iki el hareket şeması Ön Çıma

Omuz ve Yan Çatma yapılmaktadır. Askıda bulunan parçayı alıp makineye
Düz dikiş makinesinde bulunan bir işçi tarafından hizalayıp daha sonra ön çıma işlemi gerçekleştirilmektedir.
yapılmaktadır. Arka ve ön beden parçaları işçinin solunda
bulunmaktadır. Ön parçayı makineye hizalayarak önce yan Etek Gaze ve Yaka Gaze
dikme işlemi gerçekleştirilmekte, sonra omuzlar dikilmekte ve Düz dikiş makinesinde bulunan bir işçi tarafından
en son olarak yan çatma işlemi yapılmaktadır. yapılmaktadır. Parçayı makineye hizaladıktan sonra önce etek
gaze sonra yaka gaze işlemi yapılmaktadır.
500
Kol Kapama yaşamaktadır. Parçaların ufak bir kutuya konulması tavsiye

Düz dikiş makinesinde bulunan bir işçi tarafından edilmektedir.
yapılmaktadır. Parçayı aldıktan sonra makineye hizalayıp, kol Ön Çıma için şema incelendikten sonra, dikim esnasında
kapama işlemini gerçekleştirilmektedir. Bu işlem sonunda makasla temizlik yapıldığı, bunun makas alma-bırakma
ürünü askılayıp son ütü işlemi için gönderilmektedir. nedeniyle zaman kaybına neden olduğu tespit edilmiştir.
Dikim işlemi bittikten sonra temizleme yapılması tavsiye
Çevirme + Meto edilmektedir.
Ürünü askıdan aldıktan sonra, öncelikle meto temizleme Etek Gaze ve Yaka Gaze için şema incelendikten sonra,
işlemi yapılmaktadır. Ardından kumaş çevirme, kol çevirme, çalışanın parçayı askıdan çıkartmadan diktiği, bu durumun
yaka kontrol, kumaş iç kısım kontrol, fermuar kapama, kumaş ürünün çok düzeltmesine ve rahat dikilmemesine neden
ön taraf kontrol işlemlerinden sonra ürünü askılayıp diğer olduğu saptanmıştır. Tüm makasla temizleme işleminin dikim
işlem için gönderilmektedir. işlemi bittikten sonra yapması tavsiye edilmektedir.
Kol Kapama için şema incelendikten sonra, işçiye askıların
daha fazla yaklaştırılması, ürün bittikten sonra parçayı
IV. TARTIŞMA VE DEĞERLENDİRME bırakması ve yeni ürünü alma işlemini aynı anda yapması
Yukarıda adı geçen tüm operasyonların iki el hareket şeması
ve videoları incelendikten sonra, metot iyileştirmesi mümkün
olanlar için şu önerilerde bulunulmuştur. V. SONUÇ
Omuz ve Yan Çatma için hareket analizi incelendiğinde; Tüm işletmelerde olduğu gibi hazır giyim işletmelerinde de
askıdan parça aldıktan sonra askının işçi tarafında geriye verimsizliği ortaya çıkaran 3 temel faktör söz konudur. Bunlar
atıldığı ve bu hareketin operasyon bitiminde askıyı almak için üretim faktörleri olarak adlandırılan; insan, makine ve
ekstra süre harcamasına neden olduğu saptanmıştır. Kumaşı malzeme olarak sıralanabilir. Üretim faktörlerinin birbirleriyle
dikerken metoların kumaşın dikim yapılacak yerinde olması etkileşim halinde bulunmaları süreci incelendiğinde bu
nedeniyle işçi metonun yerini değiştirmekle uğraşmakta ve bu faktörlerin her birinin ayrı ayrı optimum verimliliği
nedenle işçi fazladan zaman harcandığı gözlemlenmiştir. Düz sağlayacak şekilde bir araya gelmeleri gerekmektedir. Çünkü
dikiş dikerken işçinin kumaşı eğik bir şekilde dikmek yerine, her durumda bu 3 faktörden birinde karşılaşılan sorun
daha dik bir şekilde kumaşı arkadan tutup dikmesi, boşa diğerlerinin de verimliliğini olumsuz yönde etkileyecektir [7].
harcanan zaman olarak belirlenmiştir. Metot etüdü, insanın performans ve gereksinimlerini de
Etek Ribana Tutturma ve Etek Ribana Takma için hareket dikkate alarak, iş sistemlerinin amaca uygun organizasyonu
analiz şeması incelendiğinde, makasın bir iple bağlı olduğunu yoluyla, insan, üretim aracı ve üzerinde çalışılan nesne
tespit edilmiştir. Bu durum hem iş süresi bakımından hem de arasında göreve uygun bir ortak etkimenin sağlanmasıdır [8].
iş güvenliği için tehlikeli olduğundan makasın bir mıknatısla Bu çalışmada bir konfeksiyon firmasının mont üretim
masaya monte edilmesi gerektiği tavsiye edilmektedir. bölümünde iki el hareket analizi yapılmıştır. Montaj
Metonun dikilecek yere yakın olması, dolayısıyla yerini bölümünde çekilen videolar dikkatlice incelenmiş olup
değiştirmek zaman kaybına neden olmaktadır. operasyonlarla ilgili tavsiyeler verilmiştir. Her ne kadar bu
Fermuar Takma için hareket analizi incelendiğinde siyah ve çalışma 3 aylık bir sürede gerçekleşmiş olsa da gerçekçi
kırmızı renklerinde süre olarak 60 saniyeden fazla operasyon verilerin elde edilmesi için sürekli gözlem yapılmasında fayda
sürelerinde fark olduğu tespit edilmiştir. Renk farkından vardır.
dolayı dikimde sıkıntı olabileceği düşünülerek ekstra ışık Konfeksiyon sektörü el emeği ve insana dayalı bir yapıdadır.
eklenmesi tavsiye edilmektedir. Bu nedenle, iki el hareket analizi çalışmasının ve verimlilik
Etek Ribana Uç Tulum ve Etek Ribana Tulum için hareket kapsamında yapılan çalışmaların yanı sıra, çalışanların daha
analiz şeması incelendiğinde, kırmızı ürünü askıdan çıkartıp motive ve verimli olmasını sağlayacak etkenler de göz önüne
dikim işlemi yapılmadığı ancak siyah modelinde ise askıdan alınmalıdır ve aynı zamanda verimlilik için eldeki kaynaklarla
çıkarmadan ürünün dikildiği gözlemlenmiştir. Operasyon optimum üretim sağlanmalıdır.
süreleri dikkate alındığında ürünü askıdan çıkarıp dikim Çalışma sırasında, firmanın montaj bölümünde karşılaşılan
yaptığında operasyon süresi kısaldığı tespit edilmiştir. Ürünün sorunlar şu şekildedir;
askıdan çıkarıp dikim yapılması tavsiye edilmektedir.  Kumaşı dikerken metoların kumaşın dikim yapılacak
Ön Tulum ve Yaka Tulum için hareket analiz şeması yerinde olması nedeniyle işçi metonun yerini
incelendiğinde, işçi askıdan parçayı alırken, askının ray değiştirmekle uğraşmaktadır. Bu durum işçinin
sistemindeki eğimden dolayı arkaya gittiği, bu nedenle fazladan zaman harcamasına neden olmaktadır.
dikilmiş ürünü bırakırken zaman kaybı olduğu saptanmıştır. Metoların, kumaşın dikim yapılacak olan yerine değil,
Kol Takma Beden ve Astar Kol Takma için şema biraz daha uzağına vurulması tavsiye edilmektedir.
incelendikten sonra kol takma beden ve astar kol takma  Fermuar takma operasyonunda, siyah ve kırmızı model
işleminin birlikte yapılması ile ayrı yapılması arasında süre arasında operasyon süreleri bakımından çok fark tespit
farklılığı olduğu gözlemlenmiştir. Beklenenin aksine, işlemin edilmiştir. Renk farkından dolayı ekstra bir ışık
ayrı ayrı yapılmasının daha kısa sürmesinin nedeni astar kol takılması tavsiye edilmektedir.
takma işlemini gerçekleştiren çalışanın diğer çalışana oranla  Kol takma, beden ve astar kol takma işlemini
daha performanslı olmasıdır. incelediğimizde birlikte yapılmaması gerektiği
Tutturma Operasyonları için şema incelendikten sonra, operasyonun ayrı bir şekilde yapılması gerektiği tavsiye
tutturma parçalarının makine üzerinde dağınık halde edilmektedir.
bulunmasından dolayı, çalışan parçayı alırken zaman kaybı  Tutturma operasyonunda tutturma parçaları makinenin
üzerinde dağınık bir halde bulunduğu görülmüştür ve bu
501
durum zaman kaybına neden olmaktadır. Bu tutturma

parçalarının ufak bir kutuya konulup, öyle alınması
 Ön çıma, etek gaze ve yaka gaze operasyonlarında
dikim esnasında makasla temizlik yapılmaktadır.
Bunun yerine, dikim bittikten sonra makasla temizliğin
yapılması tavsiye edilmektedir.
 Makasın bir ipe bağlı olması, hem iş süresini uzatmakta
hem de iş güvenliği bakımından tehlikeli yaratmaktadır.
Makasın bir mıknatısla masaya monte edilmesi tavsiye
edilmektedir.
Söz konusu çalışma ile işletmenin daha verimli çalışması
için bir başlangıç yapılmıştır. Gelecek dönemlerde önerilen
uygulamaların hayata geçirilmesi ve iki el hareket analizi
uygulamalarının devam ettirilmesi temenni edilmektedir.
Çünkü, metot etüdü çalışmaları, temelleri 1910’lu yıllarda
atılmış, uygulama sırasında işletmeye hiçbir maddi yük
getirmeyen niteliklere sahiptir. Uygulamanın devamlılığı,
işletme verimliliğine katkısı açısından son derece önemlidir.
TEŞEKKÜR
Çalışmanın uygulanması sırasında, veri toplama
aşamasında sağladığı destek için Gökhan DURMAZ’a
teşekkürü bir borç bilirim.
KAYNAKLAR
[1] Z. Demirbaş, “Verimlilik Arttırma Tekniği Olarak Metot Etüdü Bir
Hazır Giyim İşletmesinde Uygulanmasının İşletme Performansına
Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal
Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye, 2010.
[2] (2018) İTKİP Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi, Hazırgiyim
ve Konfeksiyon Sektörü 2018 Haziran Aylık İhracat Bilgi Notu
[Online]. Avaliable: https://www.ihkib.org.tr/.
[3] Ş. Tekedereli, “Örme Kumaş Konfeksiyonunda Çalışan Performansının
Sentetik Değerlendirme Yöntemi ile İncelenmesi” Lisans Tezi, Çorlu
Mühendislik Fakültesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, Namık Kemal
Üniversitesi, Tekirdağ, Türkiye, 2013.
[4] G. Kanawaty, Introduction to Work Study, 4th ed, International Labour
Office, Geneva, 1992.
[5] M. Kurt, M. Dağdelen. İş Etüdü. Gazi Kitabevi Tic. Ltd. Şti, Ankara,
Türkiye, 2003.
[6] F. E. Meyers, J. R. Stewart, Motion and Time Study for Lean
Manufacturing, 3rd ed., Prentice Hall, New Jersey, 2002.
[7] M. Kayar, “Hazır Giyim İşletmelerinde Verimsizliği Ortaya Çıkaran
Nedenlerin Araştırılması ve Bunların Çözümüne Yönelik Alan
Çalışması”, Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Eğitimi
Anabilim Dalı, Marmara Üniversitesi. İstanbul. 2008.
[8] Z. Akal, İş Etüdü, MPM Yayınları, 29, Ankara. 2004.
502
Volume 3 (2018), 503-504
Heutagogy in the Era of Industry 4.0: Teachers as Student Coaches and

Learning Leaders
Figen Karaferye1*+
1School of Foreign Languages, Kutahya Dumlupinar University, Kutahya, Turkey
*Corresponding author: figen.karaferye@dpu.edu.tr
+Speaker: figen.karaferye@dpu.edu.tr
Presentation/Paper Type: Full Paper
Abstract – Education systems are facing many challenges today. Information technologies and the nature of work have been
changing rapidly and redefining the concepts of training and workforce. Professions will evolve and some of the jobs we know
today will disappear in the near future. For that kind of a blurry future, in schools, teachers are expected to guide students to
develop a vision of their goals in life, build skills such as time management, self-advocacy, and academic & professional
development skills to achieve their goals. However, the approaches and methods being applied today in classes are not really
helping through the route to the future. For that, new approaches and methods have been of great interest to researchers, educators
and decision-makers. As a response to the needs of the era, heutagogy (self-determined learning) and coaching have been two of
the concepts with increasing interest upon. In this study, based on an extensive review of the current literature and research,
heutagogy and student coaching concepts are examined in an inter-related fashion as a suggested means through the route to
respond to the needs of the era of industry 4.0.
Keywords – Heutagogy, student coaching, learning leader, industry 4.0, self-determined
I. INTRODUCTION workplace environments. Thus, a learner, also a lifelong

In the era of industry 4.0, terms like artificial intelligence, learner, needs to take the responsibility of his/her own learning
virtual reality, robotics and crowdsourcing are at the center of experiences, to get actively involved in learning processes and
lives. The industrial revolution changes and redefines the that requires the teacher to become more than a knowledge
concepts, processes and their outcomes. At the center of lives, sharer at the centre [4].
education is redefined in order to respond to the needs of smart
societies of the era. Students are not just receivers of II. HEUTAGOGY
knowledge any more. They need to become connectors,
creators and constructivists in the classes of 4.0 era, which The concept of heutagogy, also self-determined learning,
changes the roles of teachers as well. Teachers are supposed to applies a holistic approach which focuses on developing
be more than knowledge sharers. Even prior to the era of 4.0, learner capabilities by accepting the learners as active agents
teachers were described as facilitators of collaborative in active and proactive learning processes. In classes with
learning in class. And now, they are expected to carry multiple heutagogical approach, learner autonomy increases and
roles, to start with a lifelong learner, a learning leader, a teacher control decreases, which means students are confident
resource guide, a connection-making guide, capable of to choose what is important/necessary for them to learn more
managing diversity of network and accessible & open to and they can discover their learning strategies through
communication [1]. experiences [5, 6, 7].
On the other hand, the education systems and schools today Since the approach of heutagogy asserts that in
are mostly based on a model which still carries the traits of heutagogically designed learning environments, learners
classical organization theory preparing and maintaining people acquire knowledge, skills and capabilities to apply them
to fit an economic model of society just like once when the effectively in changing circumstances [8], the applications of
model was first developed to meet the needs of the industrial heutagogy could be of help through the route to the future.
revolution [2, 3]. Teacher is at the centre of learning following Heutogogic design of the learning process is consisted of
a structured program and students are trying to fit in pre-set three stages: Firstly, the learner as an individual and teacher
goals. work together to identify learning needs and outcomes to
The World Economic Forum reports (2018) on the future create and agree upon a learning contract. Then, learning
world make it clear that the changing nature of work is rapidly activities take place. On that stage, teachers create challenging
making the education systems and labour policy outdated. In tasks providing autonomy and support to the learner. Lastly,
the near future, professions will evolve and some of the jobs learning is assessed based on the agreed-upon outcomes to see
we know today will disappear. This will require manpower to whether they have been achieved [2].
adapt & learn quickly throughout the changing circumstances
as creative and competent employees, which also emphasizes
lifelong learning in continuously changing and complex
503
Karaferye, Heutagogy in the Era of Industry 4.0: Teachers as Student Coaches and Learning Leaders, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
III. COACHING Kinshuk, M. Maina, (eds.), The Future of Ubiquitous Learning Designs
for Emerging Pedagogies, pp. 25-40, Berlin-Heidelberg: Springer,
Coaching is helping people learn instead of teaching them. 2016.
It is a partnership based on mutual willingness and [3] J. M. Shafritz and J. S. Ott, Classics of Organization Theory, 4th ed.,
understanding. The coach helps the coachee to achieve their New York: Harcourt Brace College, 1996.
[4] S. Mann, G. Ker, P. Eden-Mann, and R. O'Brien, “Designing for
personal best through a series of conversations [9]. heutagogy: case study of an independent learning pathway approach,”
In coaching, using “questions that model reflective thinking Education - Scope: (Learning & Teaching), 4, pp. 24-38, 2017.
and prompt students’ ability to plan and carry out their goals” [5] L. M. Blaschke. “Heutagogy and lifelong learning: A review of
is essential [10], which is also essential in the learning heutagogical practice and self-determined learning”, The International
Review of Research in Open and Distance Learning, 13(1), pp. 56-71,
processes of heutogogic design. 2012.
In both heutagogic learning processes and in coaching [6] N. Canning. “Playing with heutagogy: exploring strategies to empower
sessions, a student is encouraged to focus on their own mature learners in higher education,” Journal of Further and Higher
capacity to take action on goals in a balanced and fulfilling Education, 34(1), pp. 59-71, 2010.
[7] S. Hase and C. Kenyon. “Heutagogy: A child of complexity theory”,
way. Thus, the coaching skills of a teacher are of great use in Complicity: An International Journal of Complexity and Education,
heutagogically designed learning environments where a 4(1), pp. 111-119, 2007.
student takes control of their own learning to achieve their [8] J. Stoszkowski and L. McCarthy.“Who wouldn’t want to take charge
best, yet has a teacher as a resource guide, a connection- of their learning?” Journal of Perspectives in Applied Academic
Practice, 6(2), pp. 104-107, 2018.
making guide, and open to communication nearby [1, 10]. [9] J. O’Connor and A. Lages, Coaching with NLP: How to be a Master
Unlike traditional didactic models, coaching utilizes an Coach, London: Element, 2004.
inquiry approach [11]. Similar to the heutagogic design, [10] D.R. Parker and K. Boutelle. “Executive function coaching for college
students are helped and motivated on establishing a concrete students with learning disabilities and ADHD: a new approach for
fostering self-determination,” Learning Disabilities Research &
and step-by-step plan towards reaching their goals while being Practice, 24(4), pp.204–215, 2009.
assisted with accessing resources to overcome obstacles. That [11] R. A. Bomar. “The role of online academic coaching on levels of self-
is the intended lifelong learner type of the industry 4.0 determination of college students with learning disabilities,”
workplaces - an employee as a lifelong learner who is capable Dissertation, The Graduate School of the Texas Woman’s University,
Denton, Texas, May, 2017.
of developing their own professional self-regulation skills to [12] L. M. Blaschke. “Self-determined learning: designing for heutagogic
manage challenges within their executive function difficulties learning environments”, in J. Elen and G. Clarebout (eds.) Learning,
by emphasizing self-determination [1, 10, 11, 12]. Design, and Technology. An International Compendium of Theory,
The understanding of self-determination cannot be Research, Practice, and Policy, pp. 25-40, Heidelberg: Springer, 2016.
[13] E. L. Richman, K. N. Rademacher and T. L. Maitland. “Coaching and
something to achieve after school, it needs to be apprehended college success”, Journal of Postsecondary Education and Disability,
through school years starting from the early years. For that, 27(1), pp. 33-52, 2014.
coaching skills of teachers as learning leaders need to be
improved and used effectively in classes. By improving
coaching skills of teachers, self-awareness, self-management
skills and subjective well-being of students could be improved,
and self-determined lifelong learners could be promoted [13].
IV. CONCLUSION
With an interest on the changing nature of work and its effect
on education systems, in this study, heutagogy and student
coaching concepts are examined in an inter-related fashion as
a suggested means to respond to the needs of the era of industry
4.0. Today, with its fast and elaborate technology, the era of
industry 4.0 evolves students’ and teachers’ roles. Students
become connectors, creators and constructivists in the classes
of 4.0 era while teachers become learning leaders, resource
guides, connection-making guides and facilitators managing
networks. This leads to classes with a learner-centered
approach to teaching and learning with teachers supporting
self-determined and autonomous learners. It leads to teachers
who master their intra-personal and inter-personal skills in
their interactions while they support students to set & pursue
their own goals and overcome challenges – teachers who can
coach students through their route.
REFERENCES
[1] J. Gerstein. “Moving from education 1.0 through education 2.0 towards
education 3.0.” in L.M. Blaschke, C. Kenyon, and S. Hase (eds.),
Experiences in Self-Determined Learning. pp. 83-98, CreateSpace
Independent Publishing Platform, 2014.
[2] L. M. Blaschke and S. Hase. Heutagogy: “A holistic framework for
creating twenty-first-century self-determined learners” in B. Gros,
504
Volume 3 (2018), 505-509
Analysis of Electromagnetic Radiation in Daily Life

Umut Özkaya1*, Levent Seyfi 2+ and Ercan Yaldız 3
1Department of Electrical and Electronics Engineering/Konya Technical University, Konya, Turkey
*Corresponding author: uozkaya@selcuk.edu.tr
+Speaker: uozkaya@selcuk.edu.tr
Abstract – Along with development of electronics and software technology, amount of electromagnetic (EM) radiation, which
expose to people, has significantly risen. For people who uses or do not use technology, it is of great importance that they should
have enough information about EM radiation exposing them. So, not only EM radiation is described, but also effects of EM
radiation sources are researched in this study. EM radiation is mainly divided into two parts as ionizing and non-ionizing
radiation. Technologies which we mostly use in daily life and whose radiation we are exposed to are chiefly telecommunication
systems. EM radiation emitted by these systems is non-ionizing type due to their low energy levels. However, exposure of
ionizing EM radiation is almost not present and its exposure is personally arisen at only special situations. As examples for this
type of EM radiation, medical radiography and security screening systems using x-ray may be said. In this context, each person
needs to be informed about these topics and cautious for human health. In respect of health of next generation, definition, types
and sources of EM radiation have great importance to be learnt.
Keywords – Ionizing Radiation, Nonionizing Radiation, Electromagnetic Radiation Sources, Electromagnetic Field,
Electromagnetic Spectrum
I. INTRODUCTION magnetic fields, have covered the whole environment in daily

Nowadays, uses and necessity of electrical energy are life [8].
increasing due to industrialization and development of B. Electromagnetic Radiation
technology. All electrical equipment’s emit the
EM radiation is mainly divided into two parts as ionizing and
electromagnetic field in various frequency bands. Television,
non-ionizing radiation. Ionizing Radiation is EM wave with
electric razors (shaver), electric blankets, computer monitors,
high frequency (higher than 1014 Hz) which have capability to
photocopier machines, microwave ovens, wireless phones,
cellular phones, and food processor and many more examples ionize atomic bonds in cell molecules. For example, X-ray and
gamma rays and some sources of ultraviolet (UV) rays are
may be given as sources of electromagnetic fields in daily life
assessed in this class. Excessive exposure to this effect can
[1]. Many people use WLAN (Wireless Local Area Network)
lead to hazardous conditions such as damage to living cells and
technology, Bluetooth, MMS (Multimedia Message Service),
also DNA chain [9].
SMS (Short Message Service), Video Call (Video Interview).
Non-ionizing EM radiation have not enough energy to
The use of GSM has reached the highest level. Many electrical
separate atomic bonds. These are visible light, infrared, RF
devices, which make life easier and are used for our daily
needs, increase the electromagnetic field radiation where we (Radio Frequency), microwave, static and magnetic waves. In
other words, they are distributed in range from 1 Hz to 1014
are in [2]. Thus, many researches focused on measurements of
Hz. However, these waves cause thermal effects on human
the electromagnetic radiation levels [3-8].
body depending on distance, frequency power and time. It is
II. MATERIALS AND METHOD claimed that carcinogenic effect has not been proven yet.
Two types of effect, which can be classified thermal and
A. Electromagnetic Field non-thermal, occurs in organism impacted by these waves. EM
Electromagnetic fields occur when electric and magnetic energy absorbed by the body is converted to heat which causes
fields which are varying with respect to time come together. to increase human temperature gradually. Charged particles in
As the frequency increases, the wavelength decreases and the body are moved by using force in electric fields. Body gets
energy emitted in the field increases. hotter because of resistance to these movements. Temperature
Electric and magnetic fields which are static are in body continues to increase until balance of body is provided
naturally occur in nature. The natural magnetic field is located by blood circulation and perspiration. On the other hand, non-
in the north-south direction around the earth's sphere and thermal effects have been investigated. It is supposed that they
consists of undulating waves that help birds and fish to have chemical and psychological risks. Although transmitters
navigate. The natural electric field is occurred by lightning in used for Radio-TV and communication in range of RF
local part of the atmosphere. Electromagnetic fields, which are spectrum provides benefits for community, each of them is
emitted from man-made sources as well as natural electric and source of continous exposure involuntarily. In our country,
505
Ozkaya et al., Analysis of Electromagnetic Radiation in Daily Life, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
these sources were firstly established in Istanbul in 1927, in D. Electromagnetic Field Resources
Ankara in 1928 and then in Izmir in 1950. They were gradually Some EM resources that appear in daily life are as follows;
seemed in other cities after 1960s. By growing up usage of  Terrestrial TV and radio broadcasts: AM, FM, TV
mobile phone, number of base stations has been increased in  Communication broadcasts: Telecom, satellite, GPS,
city centers and streets. For this reason, public attention has radar
been started to focus on them [10].
 Electricity distribution: Electricity transmission lines,
C. Electromagnetic Spectrum electric trains
The electromagnetic spectrum is a sequence containing all  High voltage lines
known electromagnetic waves from gamma rays to radio  High frequency industrial, medical and research
waves. It is shown in Fig. 1, the electromagnetic waves vary equipment: X-Ray, heaters
with wave length or frequency in the spectrum. The highest Electrically operated devices create electromagnetic fields in
frequency waves have the greatest energy. their surroundings. Microwave ovens, washing machines,
. vacuum cleaners, hair dryers, water heaters and all electrical
household appliances create electromagnetic fields [11].
FM radio transmitters in the frequency range 88-108 MHz,
VHF TV transmitters in the frequency range 174 - 230 MHz
and UHF TV transmitters in the frequency range 470-860 MHz
It is important because they are usually inhabited by
settlements in major cities, inevitably in residential areas, and
has output power starting at 100 W and reaching 50 kW [12].
The GSM cellular communication system, which has been
increasing in number in recent years, is broadcasting at 900
MHz and 1800 MHz It is operated with a large number of GSM
Base Stations in order to provide the desired usage efficiency
in terms of coverage and traffic load expectancy, which causes
Fig. 1 The chart of EM Spectrum an intense EM field especially in the settlement areas. Due to
General definitions for contents of the spectrum are given increasing subscriber demand and diversifying services, the
below; number of units and systems that emit RF in cellular systems
Gamma rays: They have smaller wavelengths than 0.01 increases day by day in and around the residential areas,
nanometers and contain waves with wavelengths less than the resulting in the formation of EM field sources and intensity in
diameter of an atomic nucleus. They are located in the highest the environment. The power dissipated from these devices
energy and have frequency region in electromagnetic through environment may reach 400 W. As the number of
spectrum. users increases, it is inevitable that the number of base stations
X-rays: They are rays with a wavelength between 0.01 and will increase.
10 nanometers (up to the size of an atom). Base stations are typically placed in towers 10-30 m
Ultraviolet (UV) radiation: They have wavelengths between high. In general, each tower has three antennas covering a
10 and 310 nanometers (about the size of a virus). Short horizontal angle of 120°.
wavelength ultraviolet rays can be harmful. As mobile phones are also an important EM radiation
Visible light: It has wavelengths between 400 and 700 source, the situation is more serious. Because we locate it very
nanometers (one molecule to one cell size). This small part of near our head, it needs more attention when using [12].
the electromagnetic spectrum, which is defined as light, can be The GSM cellular system has three types of communication
seen through the human eye. This section has colors that start equipment depending on coverage area such as macro, micro
with purple and finish with red. and pico level.
Infrared (IR) radiation: Its wavelengths range from 710  For the GSM900 system, which is also used in
nanometers to 1 millimeter (with a needle and a small seed as Turkey, macro cells can serve an area of 25-35 km
long as it is tall). radius. The output power of GSM900 base station
Microwave radiation: Its wavelengths vary between 1 mm antennas in macro cells can be 40-60 W.
and 1 meter. It is a radio wave with very short wavelengths  Micro cells are installed in places like airports, big
used on radars. It is also used in microwave ovens and for long shopping malls. It covers areas with a radius of a few
distance communications that do not require a cable. hundred meters and the output power is lower than
Radio waves: They are long waves of 1 millimeter. Because macro cells (around 5-10 W for GSM900).
they have the longest wavelength, they also have the lowest  Pico cells are mostly used for in-building
energy. The sources of these waves are electrical oscillations communications and has a few watts for output power
[11]. All objects radiate within the frequency spectrum. For [13].
example; about 60% of body heat is excreted by infrared X-rays are similar to light rays, except that they are more
radiation. The so-called thermal camera is nothing more than energetic than light rays and are invisible to the human eye.
a receiver sensitive to infrared frequencies. Above the visible Frequency of X-rays ranges from 3×1016 Hz to 3×1019 Hz.
light frequency is the ionizing radiation region, with X-rays are used for security and in computerized
ultraviolet, x and gamma rays in this region [9]. tomography, rontgen for medical diagnosing. X-ray devices,
which are used for security, are devices that provide
information about the content by passing objects through a
fixed X-ray source. X-Ray devices have an X-ray source and
506
a detector group that detects the beam in front of this source. Also, the mean electric field value originated from the
The objects are placed on the way of these rays and the rays applications whose frequencies are from 100kHz to 3 GHz is
passing through the objects are detected by the detectors. around 0.3 V/m [3,4]. The radiation sources and their
Rontgen is the oldest of the radiological diagnostic methods. frequency ranges are given in Table 3. They are FM radio, TV,
The main feature that allows X-rays to be used in diagnostic and cellular phone broadcasts, DECT, 3G (Cellular), and WIFI
radiography is the ability to penetrate the tissue. Computerized respectively.
tomography is the most advanced of X-ray devices. With this Table 3. EM field sources and their frequency ranges [5]
device, physicians have the ability to take a cross-sectional
view of a certain area of the body as it is in the MR device [14]. EM field Source Frequency Range
As long as many electrically operated devices or systems are FM 88-108 MHz
VHF4 174-230 MHz
used, the dissipation radiates EM energy in varying rates.
UHF5 470-790 MHz
Some of the systems and devices that radiate EM fields are as UHF4 790-862 MHz
follows: GSM900 870-960 MHz
 Energy Transmission Lines (ETL) and transformer GSM1800 1.77-1.85 GHz
stations, DECT 1.88-1.9 GHz
 Electric trains, 3G 2-2.2 GHz
 Cathode Ray Tube (CRT) displays used in TVs and WI-FI 2.4-2.4835 GHz
computers, 4G 2.6 GHz
 Induction furnaces and welding machines used in the
industry,
F. Limit Values for Electromagnetic Radiation
 All kinds of electrical household appliances (iron,
microwave ovens, cordless phones, electric blankets,
refrigerators, etc.) used in our homes, Limit levels of time-varying electric fields determined for
 Various RF systems operating in industry general public by ICNIRP are given in Table 4.
 Radar systems (continuous and pulsed)
 Satellite communication systems Table 4. Limit levels for general public exposure to time-varying electric
fields determined by ICNIRP [15]
 Personnel communication systems (Cordless
telephone, Wi-Fi, Bluetooth, etc.) Electric field
Frequency range, f strength
E. Some Measurement Values (V/ m)
up to 1 Hz —
The above-mentioned EM source devices and systems 1–8 Hz 10,000
generate EM pollution as shown in Table 1 and Table 2. 8–25 Hz 10,000
Table 1. Electric field values of EM sources in the environment (Operating 0.025–0.8 kHz 250/f
voltage = 110 V, Operating frequency = 60 Hz, Distance = 30 cm) [9] 0.8–3 kHz 250/f
3–150 kHz 87
Maximum Electric Field 0.15–1 MHz 87
Device
(V / m) 1–10 MHz 87/f 1/2
Natural electric field during 10–400 MHz 28
20000
lightning 400–2,000 MHz 1.375f 1/2
380kV transmission Line 6000 2–300 GHz 61
110kV transmission line 2000
10kV transmission line 500 In Turkey, a regulation protecting health of general public
Electric blanket 500
due to adverse effect of non-ionizing EM radiation, as shown
in Table 5, was organized by the Ministry of Environment and
Electric iron 200 Urbanization in 2010.
Electric shaver 100
Hair dryer 50 Table 5: Limit values protecting health of general public due to adverse
Electric cable 5 effect of non-ionizing EM radiation, organized by the Ministry of
Environment and Urbanization in Turkey, in 2010 [16]
Electric field strength

Table 2. Magnetic field values of EM sources in the environment (Operating Frequency range, f
E(V/m)
voltage = 110 V, Operating frequency = 60 Hz, Distance = 30 cm) [9]
Up to 1 Hz -
Maximum Magnetic 1 Hz-8 Hz 10 000
Device
Field (A / m) 8 Hz-25 Hz 10 000
Ovens and hair dryers 2000 0.025 kHz-0.8 kHz 750/f
Electric shaver 1000 0.8 kHz-3 kHz 250/f
Drill 500 3 kHz- 150 kHz 87
Vacuum cleaner and toaster 100 0.15 MHz- 1 MHz 87
Earth's natural magnetic
30 1 MHz- 10 MHz 87/f0.5
field (static)
10 MHz-400 MHz 28
380 kV transmission line 30
110 kV transmission line 15 400 MHz-2000 MHz 1.375 f0.5
10 kV transmission line 10 2 GHz-300 GHz 61
Electric cable 5
507
In 2015, a revision on the limit values at frequencies from III. CONCLUSION

10 kHz to 60 GHz, as shown in Table 6, was carried out by The use of EM waves as a result of the development of
Information and Communication Technologies Authority of technology is increasing day by day. However, the negative
Turkey. The limit values were decreased compared to the effects on the human health results from the establishment of
values given in Table 5. many stations are being discussed. In this study, the
electromagnetic field radiations were investigated. From the
Table 6. Determination of limit values of EM radiation originated from
electronic communication devices by Information and Communication
gamma rays to the radio waves, the characteristics of the
Technologies Authority of TURKEY in 2015 [17] electromagnetic spectrum is the sequence containing all
known electromagnetic waves, ionizing and non-ionizing
Frequency Electric field radiation. Electromagnetic field sources were investigated.
range, f (MHz) strength (V/m)
0.01-0.15 65.25 REFERENCES
0.15- 1 65.25
[1] Nihan Merve Sarıkaya, Bir işyerinde elektromanyetik alan ölçümü
1- 10 65.25/f0.5
yapılması ve sonuçlarının iş sağlığı ve güvenliği açısından
10-400 21 değerlendirilmesi, İş sağlığı ve güvenliği uzmanlık tezi, 2014.
400-2000 1.03 f0.5 [2] Tolga İnce, Elektromanyetik Kirlilik, Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans
2000-60000 45.75 Tezi, 2007.
[3] Levent Seyfi, Measurement of electromagnetic radiation with respect
to the hours and days of a week at 100kHz–3GHz frequency band in a
Turkish dwelling, Measurement, Vol.46 (9), pp. 3002-3009, November
The limit values of the EM sources in 100 kHz-3 GHz 2013.
frequency band are calculated based on data as shown in Table [4] Levent Seyfi, Ercan Yaldız, Can Nacaroğlu, Analyzing mobile phone
6. electromagnetic radiation, Electronics World, Vol. 122(1962), pp.40-
In 2018, A new revision on the limit values at frequencies 43. June 2016.
[5] Genç, O., Bayrak, M., and Yaldız, E. (2010). Analysis of the Effects of
from 10kHz to 94 GHz, as shown in Table 7, was carried out GSM Bands to the Electromagnetic Pollution in the RF Spectrum
by Information and Communication Technologies Authority Progress In Electromagnetics Research, PIER 101, 17-32.
of TURKEY. [6] Çetin Kurnaz, Murat Cem Bozkurt Measurement and Evaluation of
Electromagnetic Pollution Levels in Ünye District of Ordu, Journal of
New Results in Science, 5, 12, 11 / 2016
Table 7. Regulation on the amendment of the regulation on the
[7] Begüm Korunur Engiz, Çetin Kurnaz Long-Term Electromagnetic
determination, control and supervision of the exposure limit values of
Field Measurement and Assessment for a Shopping Mall, Radiation
electromagnetic field intensity from electronic communication devices by
Protection Dosimetry, 11 / 2016.
information and communication technologies authority of turkey in 2018 [18]
[8] Derya Gürğan, Levent Seyfi, Determination and Analysis of
Electromagnetic Pollution at Two Shopping Malls in Konya at 100
Frequency Electric field kHz-3 GHz Frequency, International Journal of Environmental Science
range, f (MHz) strength (V/m) and Development (IJESD), Vol. 9, No:9, September 2018, pp. 266-269.
0.01-0.15 65.25 [9] Nihan Merve Sarıkaya, Bir işyerinde elektromanyetik alan ölçümü
0.15- 1 65.25 yapılması ve sonuçlarının iş sağlığı ve güvenliği açısından
1- 10 65.25/f0.5 değerlendirilmesi, İş sağlığı ve güvenliği uzmanlık tezi, 2014.
10-400 21 [10] İnan Güler, Tamer Çetin, A. Rıza Özdemir, Nedim Uçar, Türkiye
400-789 1.03 f0.5 Elektromanyetik Alan Maruziyet Raporu, Bilgi Teknolojileri ve
790-2000 0.96 f0.5 İletişim Kurumu, Sektörel Araştırma ve Stratejiler Dairesi Başkanlığı,
2010.
2000-94000 42.93
[11] Sema Palamutçu, Nermin Dağ, Fonksiyonel tekstiller I:
Elektromanyetik kalkanlama amaçlı tekstil yüzeyleri, Tekstil
The limit values determined by the national and international Teknolojileri Elektronik Dergisi, Cilt: 3, No: 1, (87-101), 2009.
foundations are calculated and given with respect to the [12] Tolga İnce, Elektromanyetik Kirlilik, Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans
Tezi, 2007.
frequency bands in Table 8. Here, the variation of national [13] Gülbin Dural, Elektromanyetik Dalgalar ve İnsan Sağlığı, ODTÜ Fen
limits from 2010 to 2018 in some frequency bands (which are Bilimleri Enstitüsü Müdürü, Elektrik Elektronik Müh. Böl. Öğretim
boldly written) can be seen. Üyesi, 2013.
[14] Tuğçe Arslan, X-Işınları ve Kullanım Alanları, Gazi Üniversitesi Tezi,
Table 8. Calculated electric field limit values for the frequency bands from 2010.
national and international foundations [15] Ahlbom, A., Bergqvist, U., Bernhardt, J. H., Ce´sarini, J. P., & Court,
L. A. (1998). Guidelines for Limiting Exposure to Time-Varying
Electric, Magnetic, And Electromagnetic Fields (Up to 300 GHz).
National National National Health Physics Society, 74 (4), 494-522.
Oldest Updated Latest [16] Çevre ve Şehircilik Bakanlığından: “İyonlaştırıcı Olmayan
EM field ICNIRP
Limits Limits Limits Radyasyonun Olumsuz Etkilerinden Çevre Ve Halkın Sağlığının
Source
(2010) (2015) (2018) Korunmasına Yönelik Alınması Gereken Tedbirlere İlişkin
(V/m) Yönetmelik”.
FM 28 28 21 21 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100724-3.htm
VHF4 28 28 21 21 (17.02.2017)
UHF5 34 34 25 25 [17] Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan: “Elektronik Haberleşme
UHF4 39 39 29 27 Cihazlarindan Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddetinin
GSM900 41 41 31 29 Uluslararasi Standartlara Göre Maruziyet Limit Değerlerinin
Belirlenmesi, Kontrolü Ve Denetimi Hakkinda Yönetmelikte
GSM1800 58 58 44 41
Değişiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik”
DECT 60 60 45 42 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/10/20151009-2.htm
3G 61 61 45.75 42.93 (17.02.2017).
WI-FI 61 61 45.75 42.93 [18] Information Technologies and Communications Authority (ICTA),
4G 61 61 45.75 42.93 “Regulation on the Amendment of the Regulation on the
Determination, Control and Supervision of the Exposure Limit Values
of Electromagnetic Field Intensity from Electronic Communication
508
Devices by International Standards,” Official Gazette Issue: 30394, 17

April 2018. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/04/20180417-
2.htm (Accessed in April 2018)
509
Volume 3 (2018), 510-513
Radiation Exposure Level Identification of Cellular Phone in Standby

Mode
Umut Özkaya1* and Levent Seyfi 2
Abstract – Cellular phones are playing an important role in technological devices in today’s world. People start to use cellular
phones at early ages. Even kids have their own cellular phones as a precaution for their security. However, researches
evaluating long term use of cellular phones on safety of humans in respect of radiation emitted from cellular phones have not
completed yet. Until these researches are concluded, users of cellular phones should be prudent not to be much exposed to its
radiation. In this context, there are some advices from experts to minimize radiation exposure level of cellular phone such as
using headset while speaking, sending SMS instead of speaking if it is possible, and turning it off while sleeping at night. In
this study, it is aimed to show the effect of staying cellular phone in standby mode on radiation exposure level sleeping in
bedroom at night. For this purpose, some measurements were carried out with Narda EMR-300 radiation meter which has a
capability of measuring total electromagnetic radiation level from 100 kHz to 3 GHz frequency. Recorded values are compared
with national and international limit values determined by International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection
(ICNIRP).
Keywords – Cellular Phone, Electromagnetic Radiation, Measurement, Health, Bedroom.
I. INTRODUCTION efficiency of shielding effect is increased as aluminum ratio

In recent years, communication sector has been a high is increased in non-conductive polymers with aluminum
growth rate especially in area of cellular phones. Cellular particles. Chou et al. showed that theoretical and numerical
phones have become indispensable communication tool in calculations about Specific Absorption Rate (SAR) value
daily life. With proliferation of smartphones, phones can be created by a cellular phone with monopoly antenna can be
used as a communication device besides a computer. For this reduced by shielding [7]. Fung et al. evaluated SAR values of
reason, people may come up with an idea related to cellular different model cellular phones and analyzed activities of
phone addiction [1]. With technological development, many commercially available cellular phone screenings. Cheng et
health problems caused by RF electromagnetic fields al. revealed relationship of SAR values with conductivity of
generated with cellular communication devices have cellular phone user garments by numerical analysis with
increased day by day. Cellular phones are devices which can Finite Difference Time Domain (FDTD) [8].
generate electromagnetic waves in all directions. These In case of 1 S / m conductivity for 900 MHz, SAR value
waves are absorbed by people and converted into thermal was found to fall below 1.08W / kg to 0.2W / kg [9]. The
energy. Thus, health problems can be occurred in regions cellular phone service providers in Turkey, which are
which exposed to electromagnetic radiation for a long time. It Turkcell and Vodafone operating at 900 MHz and Turk
also can be caused that there are concerns about eye health Telekom operating at 1800 MHz, have two different
and posture disorders [2], as well as health problems caused frequencies [10-15]. These frequency of electromagnetic
by electromagnetic radiation which are not known yet [3]. wave affects human body varies according to frequency;
Therefore, it is very important to present level of radiation cellular phones used at 900 MHz have more effect on body
emitted by cellular phone in scientific research. than at 1800 MHz. As a result of research done so far, use of
The effects of electromagnetic radiation (EMR) on human cellular phones is not a danger to human health. However,
health have been important subject of research from past to this does not mean that use of cellular phones has no harm to
present. Although level of radiation produced by cellular health. The effects of using cellular phones are likely to occur
phones is within limits of EMR, various diseases such as in coming years. Therefore, limit values for each frequency
migraine, liver damage and brain tumor have emerged from are determined for electromagnetic wave intensity exposed.
the pilots exposed to this radiation [4]. In contrast to this The limit values are determined by competent authorities of
thesis, it has been suggested that radiation generated by each country. Therefore, some countries have shown more
cellular phone is not related to glioma and meningioma sensitivity and have lower values than other countries. These
diseases [5]. Kumar et al. conducted a study on attenuation of values, which may vary between countries, are determined
incoming radiation for different cellular phone antennas separately for uncontrolled regions that general population
(monopoly, double-layered double PIFA, dual BIFA and can enter and for controlled regions where only professional
rear-positioned PIFA antenna) [6]. It has been observed that workers are located. The reason is that boundary values are
510
Ozkaya et al., Radiation Exposure Level Identification of Cellular Phone in Standby Mode, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
different for public and workers. Public can be unaware of values may vary. Where electric field is defined as E,
necessary protective measures because they will be ignorant radiation power from is symbolized as P at distance d.
about this issue. The limit values in uncontrolled region were Instantaneous energy density is calculated as uE=(1/2).ɛ0E2c.
kept to a lower level. The limit values must be complied with
in Turkey ICNIRP by Telecommunications Authority P 1
  0 E 2c (1)
(International Commission on Non-Ionizing Radiation 4 d 2 2
Protection) data 41.25 V/m for the electric field in the 900
MHz frequency in an uncontrolled area based, in the 1800 c is electromagnetic radiation speed. ɛ0 represents
MHz frequency 58.34 V / m respectively. permittivity of free space. E is obtained as in Eq. 2.
SAR values were taken into account when determining
these limit values. SAR is the rate at which the body absorbs  P 
1/2
electromagnetic wave. The studies conducted so far show that E 2 (2)
human body cannot regulate temperature increase and cause  2 0 cd 
problems. The human body needs to absorb 4W power per
kilogram for a temperature increase. The SAR limit of 0.08W c is assigned as 3x108 m/s and also ɛ0=8.85x10-12 F/m
/ kg, which is 1/50 of this value, has been accepted in the
general habitats of people. SAR is almost impossible to 7.75( P)1/2
measure directly. Therefore, parameters that can be measured E (3)
d
and / or observed easily are used to determine limit values. SAR value of per unit mass is calculated with Eq. 4:
These parameters are electric field strength, magnetic field
strength and power density. For this purpose, exposure of
E2
cellular phone with standby mode in bedroom was SAR  (   0 r ) (4)

investigated in this study. This paper organized with material
and methods part in Section II. There are results and In Eq. 4, σ represents electric conductivity of tissue (S/m),
discussion part in Section III. Finally, conclusion part is in relative permittivity is denotes as ɛr. ω and ρ are angular
Section IV. frequency and tissue density respectively.
B. Measurement of Electromagnetic Radiation
Narda EMR-300 device was used in the study. There is
Determination of EMR exposure level can be realized by
also metre rule, timer and cellular phone in measurement
electromagnetic software or real-time measurements. For this
environment. The electric field probe operating in 100 kHz-
reason, it is firstly necessary to explain the electromagnetic
3GHz frequency band was preferred and measurements were
wave propagation and mathematical expressions.
made in a 6-minute time period. Using this measuring
A. Theory of Electromagnetic Radiation (EMR) instrument via computer software, measurements were
recorded on computer every 0.4 seconds and 6 minutes. The
mean value of measurement data was calculated.
When EMR was evaluated in free space, it was determined
Measurements will be made in the bedroom while staying in
that photons formed at speed of light with increasing
bedroom with standby mode cellular phone is intended to
frequency. EMR expression is used to identify
investigate radiation that is intended to be placed under
electromagnetic waves that are radiated or propagated in free
pillow at a distance of 17 cm to put phone near to a bed at 1m
space.
distance measurements were performed as shown in Fig. 3.
During 6-minute measurement period, two different cases
were investigated. Finally, measurement was repeated while
cellular phone was changed off in order to make
comparisons. In order to minimize radiation that may occur
outside cellular phone, measurements were started at 05.00
hrs. The WIFI module on cellular phone is turned off during
measurement. 3G mobile data was only active. The Bluetooth
connection is turned off. The cellular phone used in
measurement was selected as Turkcell T50 for measurement.
The sim card used as Vodafone. In addition, distance from
base station is shown in Fig. 4.
Fig. 1 EMR Schematic
As seen in Fig. 1, magnetic field components are

perpendicular to electric field in electromagnetic wave. The
locus of wave is determined by wavelength or frequency.
When particles with load on them are accelerated by an
external source, they produce an electromagnetic wave.
Depending on duration and intensity of EMR exposure, SAR Fig. 2 Narda EMR-300
511
(a) (b)
Fig. 3 Measurement in a) 17 cm and (b) 1 m range
Fig. 4 Map for distance from base station to measurement location
Table 1. Average measurement values obtained in different situations and

III. RESULTS AND DISCUSSION locations
The measurements were performed in two different STANDBY 1 SMS TURN

6 min Av.
positions and in three different conditions. The measurement 17 cm 1m 17 cm 1m OFF
Measurement
data obtained are shown in Table 1. In data analysis, when of Electric
measurement distance changes from 17 cm to 1m, radiation Field in V/m
0,178 0,155 0,223 0,219 0,143
value decreases. In case where cellular phone receives SMS,
there is a slight increase in radiation compared to idle state. It
is seen that value obtained in measurement where cellular Table 2 shows the limit values for uncontrolled exposure
phone is turn off is less than the smallest measured value for GSM900 and DCS1800 systems in general public areas.
obtained in idle state at a distance of 1m. Although cellular [9].
phone is turn off, it is normal to have a measurement value of
0,143 V / m. Because sources of electromagnetic radiation Table 2. International limit values of uncontrolled exposure
operating in the 100 kHz - 3 GHz band are outdoors.
When measurement data is generally evaluated, cellular For 900 MHz For 1800 MHz
ICNIRP ICNIRP
Limits
phone is turned off (0.143 V / m) and minimum radiation at a

distance of 1 m (0.15 V / m) is compared [(0.155-0.143) / Electric
0.143] * 100% = 8.4% increase. The rapid increase is directly Field 41,25 V/m 58,33 V/m
Strength
related to phone's data traffic and will increase level of
radiation to be exposed to data traffic that will occur, such as
The given limit values are for average values to be obtained
SMS, e-mail and WhatsApp message. In this context, it
as a result of the six-minute measurement. Using these
would be a good choice for cellular phone to be completely
expression in Turkey 900 MHz and limit values must be
shut down or switched to airplane mode in order to avoid
exposure to radiation.
512
observed exposure to uncontrolled area at 1800 MHz as in [15] Derya Gürğan, Levent Seyfi, Determination and Analysis of
Electromagnetic Pollution at Two Shopping Malls in Konya at 100
Table 3. kHz-3 GHz Frequency, International Journal of Environmental
Table 3. The limit values must be adhered to uncontrolled exposure at Science and Development (IJESD), Vol. 9, No:9, September 2018, pp.
900MHz and 1800MHz in Turkey 266-269
For 900 MHz For 1800 MHz

Total exposure value Total exposure value
Electric
Field 29 V/m 41 V/m
Strength
In Table 2 and Table 3, measurement data was found to be

below limit values at uncontrolled area in Turkey.
IV. CONCLUSION
In many countries, it has evaluated EMR values of many
cellular phone models in order to avoid non-ionizing
radiation.
In this study, EMR exposure intensity of cellular phone at
different modes is analysed. The results show that EMR
levels in standby, active and turn off modes depend on many
factors. They also show that higher EMR intensity is
recorded when receiver is allowed to receive calls during
active modes compared to the turned off position. In addition,
EMR levels at 900 MHz and 1800 MHz frequencies are well
below from limit values.
REFERENCES
[1] S. M. Metev and V. P. Veiko, Laser Assisted Microtechnology, 2nd
ed., R. M. Osgood, Jr., Ed. Berlin, Germany: Springer-Verlag, 1998.
[2] J. Breckling, Ed., The Analysis of Directional Time Series:
Applications to Wind Speed and Direction, ser. Lecture Notes in
Statistics. Berlin, Germany: Springer, 1989, vol. 61.
[3] S. Zhang, C. Zhu, J. K. O. Sin, and P. K. T. Mok, “A novel ultrathin
elevated channel low-temperature poly-Si TFT,” IEEE Electron
Device Lett., vol. 20, pp. 569–571, Nov. 1999.
[4] L. G. Salford, A. E. Brun, J. L. Eberhardt, L. Malmgren, and B. R.
Person, “Nerve cell damage in mammalian brain after exposure to
microwaves from GSM mobile phones.” Environ. Health Perspect.,
vol. 111, no. 7, pp.881-883, 2003.
[5] J. Schuz, R. Jacobsen, J. H. Olsen, J. D. Boice, J. K. McLaughlin, and
C. Johansen, “Cellular telephone use and cancer risk: Update of a
Nationwide Danish Cohort,” Journal of the National Cancer Institute,
vol. 98, no. 23, pp. 1707–1713, 2006.
[6] Kumar, A., 2001. Shielding of EM Radiation from Cellular/PCS
Phones, Electromagnetic Compatibility, EMC. 2001 IEEE
International Symposium on Volume 2, pp. 1061 – 1065.
[7] Chou H.T., Wu D.J. 2002 Radiation of a Handset Monopole Antenna
in the Presence of a Finite Shielding Sheet for the Purpose of SAR
Reduction, Antennas and Propagation Society International
Symposium, IEEE Vol. 1, pp. 452 – 455.
[8] Cheng, D.K. 1993. Fundamentals of Engineering Electromagnetics,
Addison Wesley Publishing Company.
[9] Osman Çerezci, Zerrin Kartal, Kayıhan Pala, Alpaslan Türkkan,
Elektromanyetik Alan ve Sağlık Etkileri, Nilüfer Belediyesi,
http://www.nilufer.bel.tr/dosya_yoneticisi/icerik/EMAKitap.pdf,
ISBN : 978-605-62172-6-5, 2012.
[10] Levent Seyfi, Measurement of electromagnetic radiation with respect
to the hours and days of a week at 100kHz–3GHz frequency band in
a Turkish dwelling, Measurement , Vol.46 (9), pp. 3002-3009,
November 2013.
[11] Levent Seyfi, Ercan Yaldız, Can Nacaroğlu, Analyzing mobile phone
electromagnetic radiation, Electronics World, Vol. 122(1962), pp.40-
43. June 2016.
[12] Genç, O., Bayrak, M., and Yaldız, E. (2010). Analysis of the Effects
of GSM Bands to the Electromagnetic Pollution in the RF Spectrum
Progress In Electromagnetics Research, PIER 101, 17-32.
[13] Çetin Kurnaz, Murat Cem Bozkurt Measurement and Evaluation of
Electromagnetic Pollution Levels in Ünye District of Ordu, Journal of
New Results in Science, 5, 12, 11 / 2016
[14] Begüm Korunur Engiz, Çetin Kurnaz Long-Term Electromagnetic
Field Measurement and Assessment for a Shopping Mall, Radiation
Protection Dosimetry, 11 / 2016.
513
Volume 3 (2018), 514-517
Fine-Tuning Models Comparisons on Garbage Classification for

Recyclability
Umut Özkaya1* and Levent Seyfi1
Abstract – In this study, it is aimed to develop a deep learning application which detects types of garbage into trash in order to
provide recyclability with vision system. Training and testing will be performed with image data consisting of several classes
on different garbage types. The data set used during training and testing will be generated from original frames taken from
garbage images. The data set used for deep learning structures has a total of 2527 images with 6 different classes. Half of these
images in the data set were used for training process and remaining part were used for testing procedure. Also, transfer
learning was used to obtain shorter training and test procedures with and higher accuracy. As fine-tuned models, Alexnet,
VGG16, Googlenet and Resnet structures were carried. In order to test performance of classifiers, two different classifiers are
used as Softmax and Support Vector Machines. 6 different type of trash images were correctly classified the highest accuracy
with GoogleNet+SVM as 97.86%.
Keywords – Recycling, Garbage Classification, Transfer Learning, Fine-tuned Models, Softmax, Support Vector Machines.
I. INTRODUCTION out, it is to ensure that citizens are followed up for recycling

garbage in the neighborhood. They obtained data set needed
The place of recycling in modern society is very important. to be trained Alexnet model through Bing Image Search. The
In recycling process for today, separation of waste with accuracy rate obtained after training phase is approximately
manpower must take place in order to make a series of large 87.69%. Using pre-trained model, a faster and higher
filters. People may be confused about how products they accuracy network training was conducted. In another study, it
consume are considered to be garbage. Within the scope of was ensured that metal scrap was recycled by using formal
this study, it was to develop an algorithm for classification of properties. In this context, physical properties of material
garbage. Our aim is to increase efficiency of waste planned to be recycled were utilized. A number of methods
processing facilities and to identify non-recyclable wastes were used to determine chemical and mechanical properties
because garbage separation process is very difficult to of wastes [4]. Material classification was made by using the
separate garbage with 100% accuracy. The proposed method Flicker database [5]. SIFT, color, micro texture and outline
will be designed not only for environmental benefits but also shape features from image dataset were used with Bayesian
for saving time and manpower. classification. Yang et al. conducted a series of features from
In the recycling facilities, TrashNet is used for supervised images by support vector machines and scratch CNN
learning with various images of differentiated materials and structures were made using classification of garbage. The
categorizing these images. The images obtained using a white images in data set consist of glass, paper, metal, plastic,
background are estimated using fine-tuning models and cardboard and other rubbish. There are approximately 400-
different classification algorithms. 500 images in each class. In the data set, deformation and
In 2012, Alexnet is a type of Convolutional Neural logos of materials in images are slightly different from other
Network (CNN) architecture which was ImageNet Challenge data sets. SIFT features were extracted from images and
winner, launched a new era in image classification [1]. The classified by CNN structure. Many fine-tuned models were
architecture used in this contest has a simple structure that is used in this study. In addition, a comparative analysis was
not deep. The performance is extremely high. AlexNet's performed by changing the classifier part [6]. Cenk et al.
effective performance in the ImageNet competition with a have tried many CNN model as strach and fine-tuned model.
high degree of difficulty has led many researchers to work on Inception-Resnet model in scracth models has achieved the
CNN structures in the solution of image classification highest classification success with 90% test accuracy. Fine-
problems. One of the recent work on recycling is the tuned models have achieved a 95% testing accuracy with
automatic trash bin by TechCrunch Disrupt Hackathon team DenseNet121 [7]. This paper is organized as four sections.
to determine whether the garbage is suitable for recycling Section I is introduction which consist of general information
with the Raspberry pi and a camera module. The process of and literature works. Section II is materials and method parts.
this project is only to classify whether or not garbage is Obtained results and discussion are in Section III. Finally,
suitable for recycling [2]. Another project related to recycling conclusion part is in Section IV.
is to categorize garbages as a smartphone application by
utilizing imaging method [3]. With the application carried
514
Özkaya and Seyfi, Fine-Tuning Models Comparisons on Garbage Classification for Recyclability, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
II. MATERIALS AND METHOD yn [k ]  f ( w * xn )  f ( j w[ j ]xn [ k  j ] (4)

A. Deep Learning
The reason for using ζ parameter, which is a positive
Deep learning, called hierarchical learning, aims to analyse integer, is to reduce size of large-sized inputs during the
structure of data from simple to complex by using multilayer convolution by adding a sample sparse function to
structures. In particular, effective features obtained by convolution process. In signal processing applications, length
Convolutional Neural Network (CNN) make classification of signal obtained as a result of convolution of two signals of
process much easier. In order to better understand length L1 and L2 according to Eq. 2. The convolution process
convolutional neural networks, first layer on convolutional in CNN is different from signal processing; it calculates by
network identifies the simplest structures contained in the taking into account only the places where short signal is over
image, for example, through familiar two-dimensional long one, and does not take into account partial overlaps in
images. Each of many filters in layer is obliged to find one of the regions where convolution starts and ends.
edges in a given image. This means that when an edge C. SoftMax
information contained in the image is taken into account,
different filters serve for different angles of an edge, or for
different shapes with other edges. The output of the first layer SoftMax regression is used for last layer of a deep network
is feature maps that contain the information of structures that where classification task is completed. The feature vector
these filters detect. These outputs include information about obtained by the previous layers is input of SoftMax
various edge structures associated with the image. The next regression layer. SoftMax regression is a generalized version
evolution layer reveals relationship edges that have been of logistic regression and is used in multi-class classification
detected on the previous layer on features maps. Each problems. SoftMax regression expression is as in Eq. 5:
convolution layer analyses correlations of combinatorial
structures detected in previous layer with image. This flow, in qn  W T xˆn  w0  [qn,1 q n,2 ..... q n,k ]T (5)
which complexity increases with the number of layers,
facilitates the acquisition of semantic information from SoftMax function is used to obtain uniform regression
structural information. values between classes:
B. Convolutional Neural Network
exp(qn,c )
P( yn  c | xn )  k (6)
Convolutional neural networks (CNN) is a specialized state
of multilayer neural network and is designed to detect
 exp(q
j 1
n, j )
geometric shape in image processing. In conventional multi- In the result of softMax regression, class in which xn is
layer neural network, a neuron in first layer is connected with assigned is given by Eq. 7.
all neurons in next layer; convolutional layer establishes local
connections on the output of previous layer. The fully D. Support Vector Machine
connected layer performs a matrix multiplication.
Convolutional layer uses convolution process, a linear Support Vector Machine (SVM) is an instructive technique
mathematical process as in Eq 1: that can be used for classification and regression [8]. It was
developed by Vapnik based on statistical learning theory [9].
y (t )  u (t ) * x (t )   u ( ) x (t   )d (1) SVM is based on principle of processing features in a space
that is much higher than original feature space. Data can
When Eq. 1 is used for continuous domain, Eq. 2 is always be divided into two different categories with a
obtained. hyperplane [10]. SVM allows selection of plane that makes
up the largest separation range from data. The aim is to
choose right one to make classification with a minimum error
y[k ]   j u[ j ]x[k  j ] (2) when an unknown dataset is encountered. When margin is
maximum, classification error is decreased.
x[k] can be written as x[k-j] in Eq.2. Also, x[k-j] can be
transformed as x[k+j] in Eq. 3. It is not effected the result.  w, xi  b  1 if (yi  1) (7)
y[k ]   j u[ j ]x[k  j ] (3)

 w, xi  b  1 if (yi  1) (8)
In the convolution process performed with ANN, w is a Where w is weighted vector, b is bias value, x is any point
filter in convolution layer, x is input of this layer and f (.) is on a multiple plane and y is label. Distance from xi is point to
an activation function. The mathematical process performed a hyper plane:
by weight vector (w) of neurons on convolution layer on a
| w, xi  b |
spectral vector. Stride (ζ) is a parameter, which is defined as d (w, b; xi )  (9)
the amount of shift on input window of filter window in || w ||
convolution process, is also taken into account as in Eq. 4.
At the same time, margin between two hyperplane is
represented as in Eq. 10:
515
min xi ; yi 1 d ( w, b; xi )  min xi ; yi 1 d ( w, b; xi ) (10)
|| w || should be minimized in order to maximize margin

range [11]. The next stage involves solving quadratic
optimization problem with linear constraints.
E. Dataset
The main purpose of this study is to realize recycling

process independently of manpower. For this reason, it has
been tried to create infrastructure of an intelligent system by
benefiting from deep learning methods. We have used
TrashNet dataset to train our proposed CNN network [12].
There are 6 classes in this data set such as glass, paper,
cardboard, plastic, metal and garbage. The data set created
using a white background consists of 512x384 size images.
Fig. 1 shows some images belonging to data set.
Fig. 2 Proposed Method
We performed a comparative analysis for classification of

images in TrashNet data set. In this analysis, we used half of
data set for testing data without using any data augmentation
method. In the context of our proposed method, AlexNet,
GoogleNet, ResNet, VGG-16 and SquezeeNet were used as a
fine tuned model. As can be seen in Table 1, we tried to
obtain the highest classification accuracy by using two
different classifiers such as Softmax and SVM. Table 2 and
Table 3 provide classification accuracy of scratch and fine-
tuned models in literature.
Table 1. Results of Proposed Methods
Fig. 2 Samples of Dataset Accuracy of
Model Fine-tuned Data Aug. Epoch
F. Proposed Method
Models (%)
Softmax SVM - 200
Fine-tuned CNN structures were used in proposed method. AlexNet 87.14 97.23 - 200
These structures are AlexNet, VGG-16, GoogleNet, ResNet GoogleNet 88.10 97.86 - 200
and SquezeeNet. Transfer learning is based on use of these -
ResNet 89.38 94.22 200
structures. In the context of transfer learning, filter and -
VGG-16 90 97.46 200
weight values of previously trained CNN networks with
SquezeeNet 80.43 90.17 - 200
millions of images are assigned as initial values in the
In Table 1, accuracy of proposed method with Softmax is
training process to be performed for our own images. In this
reached 90%. When classifier is assigned as SVM,
way, convergence of network has been realized more quickly
classification accuracy goes up 97.86%. In our proposed
and accurately. At the same time, Softmax and SVM were
used in order to observe effect of classifiers on network method, Squezeenet + Softmax method is the lowest
accuracy success with 83.43%. The highest accuracy rate
performance as in Fig. 2.
belongs to GoogleNet + SVM with 97.86%.
Table 2. Results of Scratch Models [7]
516
Test Data [8] Abubaker A., 2012. Mass Lesion Detection Using Wavelet
Model Epoch Decomposition Transform and Support Vector Machine, IJCSIT, 4(2),
Accuracy Aug.
33–46.
ResNet 75% - 100
[9] Saitta L., 1995. Support-Vector Networks, Machine Learning, 20,
MobileNet 76% - 500 273–297.
Inception [10] Duda R.O., Hart E.P., Stork D.G., 2006. Pattern Classification, 2nd
90% + 200
ResNetV2 ed., John Wiley & Sons Asia PTE.
DenseNet121 85% - 100 [11] Vanschoenwinkel B., Manderick B., 2005. Appropriate Kernel
DenseNet169 82% + 100 Functions for Support Vector Machine Learning with Sequences of
Symbolic Data, Machine Learning Workshop LNAI, 3635, 255–279.
DenseNet201 85% - 200
[12] G. Thung, “Trashnet,” GitHub repository, 2016.
Xception 85% + 100
Table 3. Results of Fine-tuned models [7]
Test Data
Model Epoch
Accuracy Aug.
DenseNet121 95% + 200
Inception
87% + 200
ResNetV2
RecycleNet 81% + 200
When Table 2 is examined, classification results were

obtained from scratch models with 90%. The classification
accuracy with fine-tuned models in Table 3 is 95% despite
data augmentation. The results in the literature are lower than
results of our proposed method.
IV. CONCLUSION
The classification of trash within the scope of recycling is

possible with machine learning methods. Further data are
needed to achieve higher accuracy rates. In the context of our
proposed model, we have achieved high classification
success without using any method of data augmentation.
Studies show that the number of images and classes in the
data set can be increased and a more comprehensive
recycling project can be realized. In addition, we have
achieved higher classification success with SVM classifier
instead of Softmax. As a result, SVM is a more successful
classifier than Softmax.
REFERENCES
[1] A. Krizhevsky, I. Sutskever, and G. E. Hinton, “Imagenet
classification with deep convolutional neural networks,” in Advances
in Neural Information Processing Systems 25, F. Pereira, C. J. C.
Burges, L. Bottou, and K. Q. Weinberger, Eds. Curran Associates,
Inc., 2012, pp. 1097–1105.
[2] J. Donovan, “Auto-trash sorts garbage automatically at the techcrunch
disrupt hackathon.”
[3] G. Mittal, K. B. Yagnik, M. Garg, and N. C. Krishnan, “Spotgarbage:
Smartphone app to detect garbage using deep learning,” in
Proceedings of the 2016 ACM International Joint Conference on
Pervasive and Ubiquitous Computing, ser. UbiComp ’16. New York,
NY, USA: ACM, 2016, pp. 940–945.
[4] S. Zhang and E. Forssberg, “Intelligent liberation and classification of
electronic scrap,” Powder technology, vol. 105, no. 1, pp. 295–301,
1999.
[5] C. Liu, L. Sharan, E. H. Adelson, and R. Rosenholtz, “Exploring
features in a bayesian framework for material recognition,” in
Computer Vision and Pattern Recognition (CVPR), 2010 IEEE
Conference on. IEEE, 2010, pp. 239–246.
[6] Thung, Gary and M. Yang. “Classification of Trash for Recyclability
Status.” (2016).
[7] Bircanoglu, C., Atay, M., Beser, F., Genc, O., & Kizrak, M. A.
(2018). RecycleNet: Intelligent Waste Sorting Using Deep Neural
Networks. 2018 Innovations in Intelligent Systems and Applications
(INISTA). doi:10.1109/inista.2018.8466276.
517
Volume 3 (2018), 518-522
Dimension Forecast in Microstrip Antenna for C/X/Ku Band by Artificial

Neural Network
Umut Özkaya1*+ and Levent Seyfi1
Abstract – In this study, it is aimed to design C pattern array microstrip antenna for C Band (4 to 8 GHz), X Band (8 to 12 GHz)
and Ku Band (12 GHz to 18 GHz). The proposed geometry was fed by coaxial probe. Optimum antenna was designed with
Artificial Neural Network (ANN). Inputs of the network are return loses and operating frequencies in C/X/Ku band. On the other
hand, there are six outputs such as 2-D feed points and other design dimensions. The simulated and forecasted return losses,
radiation pattern and gain results are compared with each other. All simulation results were obtained with High Frequency
Structure Simulator (HFSS) software. Also, training and test process of ANN was implemented in MATLAB software.
Additionally, these simulation and predicted results were analyzed comparatively. In particular, results of antenna design based
on ANN is so closed to real design. This technique can be used in microstrip antenna manufacturing.
Keywords – Microstrip Antenna, Artifical Neural Networks, C/X/Ku Band, Triple Band, Optimization.
I. INTRODUCTION shape microstrip antenna with experimental and theoretical

way in the literature. It was determined that properties of
In today’s technology, many different microstrip antenna coaxial probe and probe height value had significant effects on
applications require novel antenna design. It has been a big resonance frequency of antenna; however, it was stated that
problem in the development of new microstrip antenna height of air gap defined in simulation software did not cause
structures due to their disadvantages which are narrow band a significant change on simulation results. In addition, width
and low gain. Any changes in simulation software account and length values of dielectric material have been shown to
taking more time and even forcing computer resources. The have no effect on resonance frequency. The effects of modified
methods of artificial intelligence have yielded very parameters on resonance frequency were determined by
satisfactory results in the search for alternative methods to examining simulation results. When position of coaxial probe
overcome this narrow strait. Initially, training of designed were changed, results of input and radiation resistances are
model in these methods consumes much more time. Once examined by analyzing effects on resonance frequency graph
network training is completed, desired results are reached very [4]. Türker et al. proposed general design procedure for
quickly in accordance with input parameters. Some of the most rectangular microstrip antenna by using artificial neural
commonly used artificial intelligence methods in microstrip networks. Neural network method was used for microstrip
antenna design are summarized in below. antenna design in this study [5]. Singh et al. worked on double-
Suganthi et al. designed microstrip patch antenna for GSM band coaxial probe feed microstrip antenna design by using
applications. In this study, return loss, VSWR and radiation ANN method, Feed forward network was trained by using
pattern were analyzed with HFSS program. The antenna size bandwidth values obtained with IE3D program and then
is determined as 30x50x1.8 mm [1]. Kaur and Khanna offered antenna design was implemented. Obtained bandwidth values
a coaxial fed single layer microstrip antenna design for 5.2 for C-shaped microstrip antenna are analyzed. ANN has some
GHz WLAN application. CST Microwave Studio, a advantages which are simplicity and accuracy evaluation. It is
commercial application based on the FDTD method, analyzes stated that the results of the analysis can be obtained very
radiation characteristic with impedance compatibility of quickly with ANN [6]. Zheng et al. used support vector
proposed structure. In the proposed WLAN 5.2 GHz frequency machine (SVM) that provides fast and accurate results in
band, it has been shown that maximum bandwidth for coaxial antenna design. After a suitable training process, it was
fed antenna structure is obtained as 219.2 MHz (5.14-5.36 determined that SVM is compatible with antenna design [7].
GHz) at the threshold of -10 dB reflection coefficient [2]. Kumar and Rai used ANN to obtain resonance frequency of
Majumder designed rectangular microstrip antenna between microstrip antenna experimentally [8]. Xu proved that Support
2.0 GHz and 2.5 GHz. The antenna is designed by using FR-4 Vector Machine is very efficient method in solving real-time
material of 1.6 mm thickness with a dielectric constant of antenna diagnostics problems [9]. Kayabasi and Akdagli
approximately 4.4. Input Impedance in simulation software, calculated resonance frequency of microstrip antenna in UHF
return loss and current density were evaluated [3]. Koçer band with ANN and SVM. In MoM-based IE3D program, 144
analyzed resonance frequency of rectangular and circular resonance frequencies were performed for various size and
518
Özkaya and Seyfi, Dimension Forecast in Microstrip Antenna for C/X/Ku Band by Artificial Neural Network, ISAS 2018-Winter, Samsun,
Turkey
electrical parameters [10]. Garg et al. increased potential

parameters of microstrip antenna and analyzed double  
bandwidth of proposed antenna. With proposed antenna   1  r  1  1 

 ref  r  (2)
model, design result was obtained at 2.478 GHz and 2.919 2 2  12h 
 
W 
1
GHz resonance frequencies. The obtained values and the 
measured values of the antenna were found to be very close
[11]. The effective length (Leff) is expressed by Eq. 3.
This paper is organized as four sections. Section I is
introduction part which includes general information and state c
Leff  (3)
of arts. In Section II, materials and methods used in this study 2 f0  r
are mentioned. The result and discussion part are listed in
Section III. Finally, there is a conclusion part Section IV. ΔL is calculated by Eq. 4.
W
( r  0.3)(
 0.264)
A. Microstrip Antenna Theory L  0.412h. h (4)
W
( r  0.258)(  0.8)
h
The radiation pattern of microstrip antennas is towards
ground plane from ends of patch on upper surface. The quality Patch length L is formulized by Eq. 5 as follows:
of radiation characteristic depends on thickness of medium and
a low dielectric constant value. If it is desired to obtain good L  Leff  2L (5)
quality radiation characteristics, material quality, thickness
and dielectric constant of material should be taken into
consideration. B. Artificial Intelligence Methods
The physical structure of the microstrip antenna consists of
a dielectric material between two conductors. There is a
ground plane bottom of antenna and a patch conductive part at Rapid growth in technological developments has opened
the top on dielectric surface. Fig. 1 shows a conventional door to acquisition of high capacity equipment. In particular,
microstrip antenna structure. high-speed processors and memory have brought about a rapid
development in the areas of computers and robots. In the light
of these developments, artificial intelligence field has been
adopted as a very serious field of study for many researchers
and scientists. Therefore, various activities, learning and
evaluation processes of a computer, computer-based device or
robot can do similar to intelligent operation.
Artificial intelligence method was investigated to solve
complex mathematical equations of electromagnetic antenna
design and non-linear analysis due to loss of time or long
Fig. 1 Microstrip Antenna Structure
duration of processing. The electrical and physical parameters
of microstrip antenna were developed to establish
Basic analysis methods are used in microstrip antenna relationships with ANN models. Artificial intelligence
design. These methods are transmission line model, cavity methods are effective and high in accuracy for nonlinear
model and full wave model. Transmission Line Model is a electromagnetic problems has been obtained.
numerical analysis method which uses analogy between field
theory and circuit theory to solve electromagnetic problems. C. Artificial Neural Network
Although relatively easy, its accuracy is less than other
methods. Cavity model has a more complex structure despite Artificial Neural Network (ANN) is an artificial intelligence
its accuracy. Full wave, finite difference, finite element and method inspired by neural network of living things. Especially,
moment method are some method to analysis. Although it is this method is widely used in microstrip antenna applications.
the most accurate method, it has some mathematical It is an effective method for estimating parameters of
complexity and memory requirement. microstrip antennas.
When microstrip antenna design is performed, selected ANN method is mainly considered as input, hidden and
electrical and physical parameters are calculated through the output layer. The information comes first to input layer and
formulas in transmission line model described below. processed in hidden layers. Hidden layers provide training to
W of microstrip antenna is obtained using Eq. 1 as follows. the network according to input information. The trained
network provides this result to output layer by making
c 2 estimates against new data coming from input.
W (1)
2 fr r 1 ANN method has some advantages and disadvantages. It’s
advantages are use in non-linear applications, lack of
Where W shows width of patch, c is speed of light, programming requirements, availability for any application
resonance frequency is fr and ɛr is dielectric constant. If and applicability without any problems. In contrast to these
𝑊/ℎ≥1, effective dielectric constant (ɛref) is expressed by Eq. advantages, it needs for training process and high processing
2. time for large neural network applications.
519
Turkey
Activation functions used in ANN layers are one of main network. Learning rate was determined as 2, momentum
parameters in network. There are various activation functions coefficient was 0.7 and the number of iterations was 1000. In
in the literature. These are tangent-sigmoid, log-sigmoid and the network structure given in Fig. 3, antenna dimensions were
purelin. Tangent-sigmoid transfer function (tansig) is a neural obtained in accordance with desired resonance frequencies and
network activation function. This transfer function is used to return losses.
calculate output layer from network input. The dynamic
interval of tansig function is in [-1 1], which is also referred to
hyperbolic tangent function. Log-Sigmoid transfer function
(logsig) is another activation function. The dynamic change
interval of logsig function is in [0 1]. In Purelin transfer
function, change in neuron inputs is a kind of activation
function that changes linearly at neuron output. The dynamic
range of function is in [-1 1].
D. Proposed Antenna Design and Method
The proposed antenna design has a microstrip patch

geometry located in different positions with C-shapes. In the
antenna design, which is based on C patch shape, patch
geometries with 1200 angle difference are placed on FR4
(ɛr=4.4) dielectric material. Dimensions of dielectric material Fig. 3 Proposed Method
are 18.5x18.5 mm. In addition, dielectric substrate has a height
of h = 1.566 mm. The antenna feed is provided by coaxial III. RESULTS AND DISCUSSION
probe. A circular ring is attached to patch to deflect radiation
pattern. The outer and inner radius of C patch shape are Artificial neural networks have been used to estimate
defined as R1 and R2. The feed position is expressed as (x, y) antenna dimensions. Three of test data were given real and
on a 2-D plane. The outer and inner radius of circular ring estimation graphs. The real antenna dimensions in Fig. 4 are
located in the centre of patch is expressed as R3 and R4. Fig. 2 R1 = 4.9 mm, R2 = 2.5 mm, x = y = 2.1 mm, R3 = 5.3 mm, and
shows the antenna geometry. R4 = 4.8 mm. Estimated dimensions are R1 = 4.71 mm, R2 =
2.52 mm, x = 2.07 mm, y = 2.14 mm, R3 = 5.17 mm and R4 =
5.02 mm. The antenna characteristics obtained for real values
of antenna dimensions are fc = 5.29 GHz, fx = 10.28 GHz, fKu
= 15.42 GHz, S11c = -19.51 dB, S11x = -13.23 dB and S11Ku =
-11.52 dB. The antenna characteristics obtained for estimated
antenna dimensions are fc = 5.26 GHz, fx = 10.76 GHz, fKu =
17.43 GHz, S11c = -13.94 dB, S11x = -10.06 dB and S11Ku = -
8.83 dB. The real antenna dimensions in Fig. 5 are R1 = 4.8
mm, R2 = 2.4 mm, x = y = 2 mm, R3 = 5.3 mm and R4 = 4.8
mm. Estimated dimensions are R1 = 4.68 mm, R2 = 2.52 mm,
x = 1.86 mm, y = 2 mm, R3 = 5.20 mm, and R4 = 4.88 mm. The
antenna characteristic obtained for real values of antenna
dimensions is fc = 5.45 GHz, fx = 10.44 GHz, fKu = 15.74 GHz,
S11c = -17.03 dB, S11x = -12.40 dB and S11Ku = -11.68 dB.
The antenna characteristics obtained for estimated antenna
dimensions are fc = 5.61 GHz, fx = 10.84 GHz, fKu = 16.23 GHz,
S11c = -17.67 dB, S11x = -11.60 dB and S11Ku = -7.52 dB. The
Fig. 2 Microstrip Antenna Structure
real antenna dimensions in Fig. 6 are R1 = 4.7 mm, R2 = 2.4
ANN method was used as proposed method. The dimension mm, x = y = 2.2 mm, R3 = 5.3 mm and R4 = 4.5 mm. Estimated
parameters were changed to obtain 61 data. 40 number of these dimensions are R1 = 4.62 mm, R2 = 2.54 mm, x = 1.9 mm, y =
data were used in training process and remaining data were 2.01 mm, R3 = 5.23 mm and R4 = 4.82 mm. The antenna
used for testing. Resonance frequencies (fc, fx, fKu) and the characteristics obtained for the actual values of the antenna
return losses (S11c, S11x, S11Ku) of each band were given as dimensions are fc = 5.61 GHz, fx = 10.68 GHz, fKu = 16.15 GHz,
input to designed network structure. There are 6 neurons in S11c = -24.12 dB, S11x = -9.07 dB and S11Ku = -10.75 dB. The
input layer of the network. There are a total of 20 hidden layers antenna characteristics obtained for the estimated antenna
in the network. There are 6 neurons in the output layer. Logsig dimensions are fc = 5.77 GHz, fx = 11 GHz, fKu = 15.02 GHz,
and purelin were used as activation function in the designed S11c = -24.79 dB, S11x = -11.61 dB and S11Ku = -7.90 dB.
520
Turkey
Fig. 4 Real Value and ANN Estimation Results for First Sample
Fig. 5 Real Value and ANN Estimation Results for Second Sample
521
Turkey
Fig.6 Real Value and ANN Estimation Results for Third Sample
[8] Kumar, A., Rai, A. 2014. Resonant Frequency of Microstrip Antenna
IV. CONCLUSION using Artificial Neural Network. International Journal of Engineering
Research & Technology (IJERT), Vol. 3, Issue 2.
According to obtained results in this study, desired antenna [9] Xu, N. 2011. Applications of Support Vector Machines in
Electromagnetic Problems. PhD Dissertation, The University of New
dimensions in proposed antenna geometry could be Mexico, Albuquerque, New Mexico, Page(s):121.
approached with a very low error rate. It is seen that even if [10] Kayabaşı, A. 2015. Kompakt Mikroşerit Antenlerin Rezonans
level of forecasting error is in µm level due to fact that Frekansının Yapay Sinir Ağları ve Bulanık Mantık Sistemine Dayalı
decrease in antenna dimensions increases significantly as Uyarlanır Ağ Kullanarak Hesaplanması. Doktora Tezi, Mersin
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
antenna resonance frequency increases and has more effects [11] Garg, B., Verma, R.D., Samadhiya, A. 2012. Design of Rectangular
on antenna characteristics. It is concluded that ANN method is Microstrip Patch Antenna Incorporated with Innovative Metamaterial
more successful in estimating dimensions of proposed antenna Structure for Dual band operation and Amelioration in Patch Antenna
geometry, and it is suggested that ANN model with fast and Parameters with Negative μ and ε. International Journal of Engineering
and Technology, 1 (3), Pages: 205-216.
good performance can be recommended for such antenna
design studies.
REFERENCES
[1] Suganthi, T., Robinson, S., Kanimolhi, G., Nagamoorthy, T. 2014.

Design and Analysis of Rectangular Microstrip Patch Antenna for GSM
Application. IJISET - International Journal of Innovative Science,
Engineering & Technology, Vol. 1
[2] Kaur, J., Khanna, R. 2013. Co-axial Fed Rectangular Microstrip Patch
Antenna for 5.2 GHz WLAN Application. Universal Journal of
Electrical and Electronic Engineering, 1(3):94-98.
[3] Majumder, A., 2013. Rectangular Microstrip Patch Antenna Using
Coaxial Probe Feeding Technique to Operate in S-Band. International
Journal of Engineering Trends and Technology, Vol. 4, Issue 4.
[4] Koçer, D. 2009. Daire ve Dikdörtgen Geometrik Yapılı Mikroşerit
Antenlerin Simülasyonun ve Rezonans Frekanslarının Yapay Sinir
Ağları ile Belirlenmesi. Yüksek Lisans, Selçuk Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Konya.
[5] Türker, N., Güneş¸ F., Yıldırım, T. 2006. Artificial Neural Design of
Microstrip Antennas. Turk J Elec Engin, Vol.14, No.3, TÜBİTAK.
[6] Singh, V.K., Ali, Z., Ayub, S. 2013. Dual Band Microstrip Antenna
Design Using Artificial Neural Network. International Journal of
Advanced Research in Computer Science and Software Engineering,
Vol. 3, Issue 1.
[7] Zheng, Z., Chen, X., Huang, K., 2010. Application of Support Vector
Machines to the Antenna Design. Master Thesis, School of Electronics
and Information Engineering, Sichuan University, China.
522
Volume 3 (2018), 523-529
BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN BİREY ÖZGÜRLÜĞÜNE ETKİSİ: MOBİL

UYGULAMALAR ÖRNEĞİ
Gülsüm ÇALIŞIR1*, Fatih AKSOY 2*

1 Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü,Gümüshane Üniversitesi, Gümüşhane Türkiye
2 Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü,Gümüshane Üniversitesi, Gümüşhane Türkiye
*Corresponding Author: gulsumcalisir@yahoo.com

+Speaker:arsfatihaksoy@yahoo.com
“Özgürlüğün üzerindeki her kısıtlama, bir sonraki kısıtlamayı daha az şoke edici, daha kabul edilir yapar.”
Anthony Lejeune
Özet- Bilgi teknolojilerinin gelişimi ile birlikte dünya McLuhan’ın belirttiği gibi bir ‘küresel köy’ olmuştur. Bilgi
teknolojilerinin gelişimi sayesinde hızlı, kolay haber alma ve ulaştırma gerçekleştirilmektedir. Bilgi teknolojilerinin
gelişiminin insanlık için elbette birçok faydası olmuştur. Ancak bu faydaların yanı sıra egemen güçlerin ve iktidarların
insanları kontrol altında tutabilecek güce sahip olmaları durumu da ortaya çıkmıştır. Çünkü enformasyon teknolojileri ile
birlikte bireylerin her adımının bilindiği bir gözetim ortamı oluşmuştur. Bu ortamı; mobil uygulamalar, sosyal ağlar, cep
telefonları, alış veriş kartları, uygulamaları gibi teknolojik ürünler sağlamaktadır. Bu teknolojik ürünlerin her birini kullanmak
için bireye ait olan özel bilgilerin, üçüncü şahıslarla paylaşılması koşulu sunulmaktadır.
Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmadaki temel amaç, insanların mobil uygulamalar ile birlikte hayatını
kolaylaştırıcı ya da eğlence amaçlı olan uygulamaları kullanabilmek için özel bilgilerini toplumu gözetim altında tutmak
isteyen güçlerle paylaştıklarını ortaya koymaktır. Çalışma sonucunda mobil uygulamalar aracılığıyla kamu ve özel sektör
bireylerin özeline ait olan mesaj, rehber, galeri, mikrofon, kamera gibi uygulamaların kullanım, depolama ve üçüncü kişiler ile
paylaşım iznini alarak, bireylerin mahremiyetini gözetleme imkânı sağladığı görülmüştür. Aslında enformasyon
teknolojilerinin bireylere sınırsız özgürlük olanağı sunduğu düşünülebilmektedir. Ancak bu teknolojik ürünler ile aslında
bireylerin her adımının kontrol altında tutularak, özgürlüklerinin kısıtlandığı ve söz konusu teknolojik uygulamaları
yönetenlerin çıkarlarına göre kullandığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Sözcükler- Mobil Uygulamalar, Bilgi Teknolojileri, Bireysel Özgürlük.
THE EFFECT OF INFORMATION TECHNOLOGIES ON INDIVIDUAL FREEDOM:

SAMPLE OF MOBILE APPLICATIONS
“Every restriction on freedom makes the next restriction less shocking, more acceptable.”
Anthony Lejeune
Abstract- With the development of information technologies, the world has become a global village as McLuhan points out.
Thanks to the developing information technologies, fast, easy news and transportation can be realized. The development of
information technologies has, of course, many benefits for humanity. But, these benefits, as well as the sovereign powers and
power to keep people under control, has emerged. Because information technology with each step of the individuals are known
that surveillance environment has been formed. This environment; it provides technological products such as mobile
applications, social networks, mobile phones, shopping cards. In order to use each of these technological products, it is
provided that the personal information belonging to the individual is shared with third parties.
In this study, qualitative research method is used. The main purpose of this study, show that people share their special
knowledge with the forces who want to keep the society under surveillance in order to use the applications that are facilitat ing
their lives or for entertainment purposes with mobile applications. The study as a result of, public and private sector through
mobile applications belonging to the privacy of individuals, messaging, contacts, gallery, a microphone, a camera, such as the
of applications use, storage, and by getting permission to share it with third parties, provided the opportunity to surveillance
the privacy of individuals. In fact, it is thought that information technologies offer unlimited freedom to individuals. However,
with these technological products, it has been concluded that each step of the individuals is kept under control, their freedoms
are restricted and those who manage these technological applications use it according to their own interests.
Keywords – Mobil Applications, İnformation Technologies, İndividual freedom
523
Calisir ve Aksoy, The Effect Of Information Technologies On Individual Freedom, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
GİRİŞ uygulamaların izlenilmesi, kullanılması ve üçüncü kişilerce

Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler ve değişimler ile paylaşılması için izin verilmesi belirtilmektedir. Bu durumda
birlikte oluşan farklı iletişim araçları zamanla bedenlerimizin zorunlu olarak izin verilmektedir. Dolayısıyla devletler,
uzantısı haline gelmektedir. Böylece günümüz modern şirketler vb. bu uygulamalar ile elde ettikleri veriler sayesinde
dünyasında, teknoloji hayatın vazgeçilmez bir parçası bireyi kontrol altında tutmaktadır.
olmaktadır. Bu durum insanların yaşam etkinliklerinin BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
farklılaşmasına da yol açmaktadır. İnsanlar bu teknolojiler ile Bilgi çağı olarak ifade edilen bu dönemi çeşitli
birlikte günlük alışverişlerinden, kamu hizmetlerine kadar her araştırmacılar, insanlık tarihinde derin değişimlere neden olan
türlü ihtiyacını bu teknolojilerin sağladığı ürünlerle ve etkisinin uzun süre hissedileceği bir dönem olarak
gerçekleştirmektedir. Tüketim toplumu olarak belirtmektedir. Sosyo-ekonomik açıdan değerlendirildiğine
adlandırdığımız bu dönemde insanlar; günlük ihtiyaçlarını, toplumlar sırasıyla ilkel toplumdan tarım toplumuna, tarım
eğlencelerini, sosyalleşmelerini sosyal ağlar ve çeşitli mobil toplumundan sanayi toplumuna, oradan da bilgi toplumuna
uygulamalar ile gerçekleştirmektedir. Enformasyon geçişlerinde çeşitli gelişme aşamaları göstermişlerdir. Bu
teknolojilerinin gelişimi ile birlikte insanlar, her alandaki aşamalardan ilki insanı ilkel yaşamadan toprağa ve yerleşik
sınırsız bilgiye istedikleri zaman ulaşabilmektedir. Bu düzene geçiren tarım toplumu olmuştur. İkincisi tarım
avantajları sağlayan teknolojik ürünlerin temelinde de toplumundan kitlesel üretimin, tüketimin önemli hale geldiği
internet bulunmaktadır. İnternet aracılığıyla insanlar sanayi toplumu ve üçüncü olarak da kitlesel refahın, bilginin,
görmedikleri sanal ağlarla birlikte birbirleri ile iletişim kalifiyeli insan kaynağının önemli hale geldiği bilgi toplumu
kurabilmekte ve günlük birçok ihtiyacını giderebilmektedir. aşamalarıdır ([1]).
Bilgi teknolojilerinin bu kadar faydasının olması Bilgi teknolojilerindeki gelişimlere bakıldığında
kullanıcılar tarafından teknolojik ürünlerin kullanımını günümüzün bilgi toplumunun artık dijital topluma doğru
sorgusuz bir şekilde gerçekleştirmesine neden olmaktadır. evrimleştiği görülebilmektedir. “Dijital dünya” kavramının
Fakat alışveriş kartları, e-devlet uygulamaları, cep telefonu, çok sık kullanıldığı bu dönemde bilgi teknolojilerinin
tablet, akıllı saatler, mobil uygulamalar, sosyal ağlar vb. (internet, fiber optiklerin, uyduların ve bilgisayar teknolojileri
hayatı kolaylaştırıcı bu ürünlerin arka planlarında iktidar ve vb.) gelişimi ile ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel
egemen güçlere hizmet eden bir durum söz konusudur. alanlarda önemli değişimler olmuştur. Bunun en önemli
McLuhan “teknoloji, insanın uzantısıdır” diyerek, o dönemde nedeni; bilgi teknolojileriyle bilginin elde edilmesi,
teknolojiyi insan hayatının kolaylaşmasını sağlayan uzantı depolanması, işlenmesi ve aktarılması olarak
olarak görmektedir. Bu tanımlamaya bakıldığında insanın belirtilebilmektedir ([2]).
özne, teknolojinin ise nesne olduğu görülmektedir. Fakat Özellikle 1990’lı yıllarda bilginin geniş kitlelere
günümüz teknolojilerine bakıldığında “İnsan, teknolojinin yayılmasında önemli işlev gören internet, bilgi
uzantısıdır” diyerek teknolojinin özne, insanın nesne teknolojilerinin etkinliğinin tüm dünyada artmasında önemli
olduğunu tartışmak mümkün hale gelmiştir. Çünkü artık rol üstlenmiştir ([3]) .Bilgi iletişim teknolojilerinin gelişimi
enformasyon toplumundan gözetim toplumuna geçilmiştir. ve internetin yaygınlaşması ile birlikte özel-kamu sektör
Böylelikle teknoloji sayesinde insanların sistematik olarak kullanıcıları ve bireysel kullanıcılar için bilgi elde etmek çok
izlenerek, kontrol altında tutulması amaçlamıştır. Teknoloji kolay hale gelmiştir. Bu teknoloji sayesinde çok büyük
ile birlikte insanların mahremiyetlerine girilmesinin önü veriler elde edilmekte ve elde edilen veriler kolaylıkla
açılmıştır. depolanıp, ihtiyaca göre sınıflandırılıp kullanılabilme
Teknolojik ürünler ile birlikte insanların özgürlüğünün boyutuna gelmiştir. Dolayısıyla yazılım, donanım, kablolu
kısıtlanması aslında gözle görülür şekilde çok fazla fark iletişim, ağ yapısı gereçleri, iletişim araçlarını kapsayan bu
edilmemektedir. Çünkü insanlar kendi kararlarını özgürce teknoloji sayesinde ekonomiden, sosyal yaşama kadar her
kendileri seçtiğini düşünmektedir. Fakat insanlar, birileri alanla ilgili verilerin arasından istenilen veri alınıp
tarafından sürekli gözetlenmekte, sürekli tutum ve değerlendirilmektedir.
davranışları izlenmekte ve her attıkları adımın izleri takip Bilgi teknolojileri; verilerin kayıt edilmesi, depolanması,
edilerek, elde edilen bilgilere göre insanlar, gözetleyen belirli bir işlem aşamasından geçirmek şartıyla bilgilerin
tarafından istenilen forma dönüştürülmektedir Aslında bu oluşturulması, oluşturulan bu bilgilere ulaşılması ve bilgilerin
durumu Henry Ford’un “Siyah olmak şartıyla istediğiniz aktarılması gibi işlemlerin etkili ve verimli şekilde
rengi seçebilirsiniz” pazarlama anlayışından hareketle, oluşturulmasına imkan tanıyan teknolojileri ifade etmektedir
“gözetleyenin istediği şartlarda istediğinizi seçmekte (Behan ve Holmes, 1990’dan akt. ([4]). Bir diğer kaynakta
özgürsünüz” şeklinde ifade etmek mümkündür. ise bilgi teknolojileri “elektronik sistemler aracılığıyla
Günümüzde insanlar görünmeyen bir göz tarafından enformasyonun elde edilmesi, işlenerek bilgi halinde
izlenmektedir. Panoptikon olarak da nitelendirilen bu üretildikten sonra kablolu ve kablosuz iletişim yolları
dönemde mobil uygulamalar otoriter güçler için büyük bir kullanılarak dağıtılması sürecidir” biçiminde
veri toplama kaynağı olmaktadır. İnsanlar mobil tanımlanmaktadır ([5]).
uygulamaları devlet ile ilgili işlerinde, eğlence ve sosyal Bilgi teknolojileri tanımlarına bakıldığında, bilginin elde
amaçlarında ve özel şirketlerin hizmetlerinden yararlanmak edilmesi, kayıt edilmesi, depolanması ve üçüncü kişilere
için kullanmaktadır. Aslında insanların her alanda mobil aktarılması bütün bilgi teknolojilerinin ortak noktalarıdır.
uygulamaları kullandığı görülmektedir. Fakat bu uygulamalar Bilgi teknolojilerinden olan mobil uygumalar da bu ortak
incelendiğinde, uygulamaları kullanabilmek için karşı tarafın noktalara sahiptir. Dolayısıyla bu teknolojinin ürünü olan
sunduğu belli koşulları kabul edilme zorunluluğu vardır. Aksi mobil uygulamalarla ilgili bilgilere bir sonraki başlıkta yer
takdirde kullanma yetkisi olmamaktadır. Bu nedenle mobil verilmiştir.
uygulamalardan yararlanabilmek için mesaj, rehber, galeri, MOBİL UYGULAMALAR
mikrofon, kamera gibi cep telefonuna, tablete ait
524
Günümüzde teknolojide meydana gelen gelişmeler ile ve mahremiyetini kontrol altında tutabilmektedir. İster
birlikte küresel olarak bakıldığında “mobil çağ” dönemi şirketler olun ister devlet kurumları olsun teknolojiyi
başlamıştır. Bununla birlikte kullanıcıların tutum ve gözetleyen olarak kullanan bütün güçler, insan özgürlüğü
davranışlarında ya da talep ve isteklerinde değişimler üzerinde söz sahibi olmaktadır. Özellikle yoğun olarak
olmuştur. Bu değişimlerin yönlendirmesinde teknolojiyi kullandığımız mobil uygulamalarla birlikte karşı tarafa
elinde tutan sınıf (teknolojik çevre) etkilidir. Bu değişimlere verdiğimiz izinler ile yapılan konuşmaların, telefon veya
neden olan en önemli araçlardan biri de mobil cihazlardır tablet mikrofonu aracılığıyla bulunan ortamın dinlenmesi,
([6]). konum özelliği ile bireyin bulunduğu yerin takibi, mesajlar
Bilgi teknoloji araçlarının boyutlarının küçülmesi, ile birlikte mahremiyetinizde yer alan gizli bilgilerin elde
kablosuz yayınların veri akış hızının gelişmesi, insan edilmesi, kişisel hayatınıza ait fotoğrafların arşivlenmesi,
yaşamının neredeyse her alanında mobil cihaz kullanmayı kamera ile bireyin iradesi dışında kayıt alınması, telefon
kolaylaştırmıştır ([7]). Bireylerin hayatını kolaylaştıran bu rehberinizin elde edilmesi ile üçüncü kişilere satılması ve
cihazlardan akıllı telefon ve tabletler, bireyler tarafından çok kimlerle iletişim halinde olduğunuzun bilinmesi gibi kişiye
yaygın şekilde kullanılmaktadır. Dünya GSMA Birliği ait olan tüm verileri üçüncü kişilere geçmektedir. Bu verilerin
(GSMA)’nin elde ettiği verilere göre, Dünya’da 5 milyar bireyler tarafından izinli olarak paylaşılmasında yeni dünya
mobil abone bulunmaktadır ([8]). Ericsson, 2020 yılına kadar düzenindeki haz odaklı kontrolün etkisi çok büyüktür.
internete bağlı 50 milyar mobil kablosuz cihaz olacağını Dolayısıyla bilgi iletişim teknolojilerinin dayattığı gözetim
tahmin etmektedir ([9]). olgusunun Huxley’in Cesur Yeni Dünya isimli romanında
Mobil cihazların kullanım oranları arttıkça, buna paralel belirttiği gibi haz odaklı kontrole kaydığını söylemek
olarak mobil uygulamaların indirilme sayıları da artmaktadır. mümkündür ([15]).
Mobil uygulamalar ise akıllı telefon veya tablet gibi bir mobil YÖNTEM
cihazda çalışmak üzere tasarlanmış bir tür uygulama İnsanlar mobil uygulamaları hayatın her alanında kolaylık
yazılımıdır ([10]).Mobil uygulama odaklı analiz yapan App sağladığı için kullanmaktadır. Aynı zamanda eğlence
Annie Şirketi’nin son raporuna göre, 2017 yılının üçüncü amaçlıda kullanılmaktadır. Fakat bu uygulamaların kullanımı
çeyreğine kadar 26 milyar mobil uygulama indirilmiştir. için kullanıcılardan izinler talep edilmektedir. Bu çalışmadaki
İndirilen bu uygulamaların tamamının da yeni olduğu ifade temek amaçta, insanların bu uygulamaları kullanabilmek için
edilmektedir ([11]). Bu veriler değerlendirildiğinde, mobil özel bilgilerini toplumu gözetim altında tutmak isteyen
uygulamaların insan hayatındaki yerinin ne kadar önemli otorite ile paylaşmak zorunda olduğunu ortaya koymaktır.
olduğu görülebilmektedir. Mobil uygulamalar bireylere Aynı zamanda insanların mobil uygulamalara karşı bakış
istenilen yerde istenilen zamanda ulaşım kolaylığı açılarının neler olduğunu tespit etmektir. Bu tespiti
sağlamaktadır. Bu durum da her zaman sanal ortamda iz gerçekleştirebilmek için Gümüşhane Üniversitesi’nde okuyan
bırakan büyük bir kitleye ulaşabilme ve o kitleyi takip etme 6 erkek ve 6 kadın olmak üzere 12 kişi ile Ekim 2018
olanağı; yani daha geniş kitleleri gözetleme imkânı tarihinde yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir.
tanımaktadır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmadaki
TEKNOLOJİ VE BİREY ÖZGÜRLÜĞÜ kişiler, kartopu yöntemi ile seçilmiştir.
Günümüz dünyasında teknoloji, yaşları ne olursa olsun Bu çalışmadaki örneklemden elde edilen verilerin evreni
dünyanın her tarafında insanlar tarafından kullanılmaktadır. temsil edebileceğini söylemek mümkün değildir. Geniş bir
Teknoloji ile birlikte insanlar her alanda hayatlarının örneklem oluşturmak zaman ve maliyet açısından zor
kolaylaştığını düşünebilir. Ancak teknoloji, pek çok insanın olmaktadır. Dolayısıyla bu örneklemden elde edilen veriler
fark etmediği dezavantajlara sahiptir ([12]). Çünkü bilgi ile genelleme yapmak pek olası durum değildir. Fakat veri
teknolojileri devlet yönetiminde, toplum ve örgüt toplama tekniklerinden olan görüşme ile birlikte
yönetiminde ayrıca işletme/marka ve tüketici arasında olmak katılımcılardan daha detaylı veri toplanması sağlanmaktadır.
üzere her alanda bireyin özgürlüğü kontrol altında Bu durum ise konu hakkında zengin bilgi elde edilmesine
tutmaktadır ([13]). olanak vermektedir. Bu bilgiler ile evrene ilişkin genelleme
Oysaki özgürlük, bir kişinin diğer bireylerin engellemesi yapılamasa da bundan sonra gerçekleştirilecek çalışmalar için
olmadan kendi hareket şeklini seçebilme olanağına sahip bir fikir verilmektedir.
olmasıdır. John Stuart Mill özgürlüğü, “Diğer insanları kendi BULGULAR VE YORUMLAR
doğrularından yoksun bırakmadan ya da onları Çalışmanın örneklemini oluşturan katılımcılar Gümüşhane
gerçekleştirmeye çalışmalarına müdahale etmeden, kendi Üniversitesi’nde eğitim gören öğrencilerdir. Katılımcılar 18-
doğrumuzu kendi bildiğimiz yoldan gerçekleştirmektir” 22 yaş arasındadır. Katılımcıların Z kuşağı olduğu
şeklinde ifade etmektedir ([14]). Dolayısıyla tanımlara göre görülmektedir. Dolayısıyla bilgi iletişim teknolojilerine karşı
değerlendirildiğinde günümüzde bireyin seçimlerinde kendi ilgileri diğer kuşaklara göre daha fazla olmaktadır. Z Kuşağı
isteklerine müdahale olmadan seçim yapmasının zor olduğu ( 1995 ya da 2000 sonrası), ‘Dijital yerliler’, medya kuşağı’,
görülmektedir. Çünkü teknolojinin bu kadar çok insan ‘net kuşağı’ şeklinde isimlerin verildiği Z kuşağı tüm
hayatına girmesi nedeniyle teknoloji, insan iradesini kontrol teknolojik aletleri çok iyi kullanan ve teknolojiye yaşamının
altına almıştır. her anına yer veren bir kuşaktır ([16]).
Bilgi teknolojileri ile aynı zamanda bu teknolojilerin ürünü Bu bölümde, çalışmada cevap aranan alt başlıklar ve
olan mobil uygulamalar aracılığıyla iktidar güçleri bireyi katılımcıların ifadelerinden alıntılar yer bulunmaktadır.
geçmişinden, internette başvurduğu bilgi kaynaklarına kadar Ayrıca katılımcıların gizliliği için isimleri kodlanarak
her alanda takip etmektedir. Şirketler de bireyin her adımını verilmektedir. Bu nedenle katılımcılara K1, K2, K3,……K12
izlemek için ürettikleri eğlence amaçlı ve hayatı kolaylaştırıcı şeklinde kodlar verilmiştir.
mobil uygulamaların yanı sıra çeşitli oyuncaklar ve güvenlik Çalışmada elde edilen bilgilere dair alt başlıklar aşağıda
amaçlı kullanılan kameralar sayesinde insanların özgürlüğü sunulduğu gibidir.
525
Kullanılan Mobil Uygulamalar: sosyalleşmemi sağlıyor. Ayrıca canım çok fazla sıkıldığında
Mobil uygulamaların kullanımı ile ilgili sorulan sorudaki müzik ya da oyun uygulamalarını kullanarak zamanımı
temel amaç, katılımcıların yoğun olarak kullandıkları mobil eğlenceli hale getirmeye çalışıyorum” şeklinde düşüncelerini
uygulamaları tespit etmektir. Katılımcılardan alınan yanıtlara açıklamıştır.
bakıldığında en çok kullanılan uygulamalar olarak Whatsaap, K5 de benzer şekilde, “Artık insanların internet üzerinden
Facebook, Twitter, Instagram, Youtube olurken bunun yanı sosyalleştiğini görüyoruz. İnsanlar tanımadığı birçok insan ile
sıra e-devlet, Ziraat ve İş Bankası mobil uygulaması, fizzy, internet üzerinden konuşuyor. Çeşitli mobil uygulamalar da
ön plana çıkmaktadır. Bunların dışında haberler ve dergiler, buna imkân veriyor. Dolayısıyla sosyalleşme aracı olarak
e-ticaret mobil uygulama kategorileri kullanılan diğer kullanılıyor. Bende mobil uygulamaları alışveriş için,
uygulamadır. Çalışmada yoğun olarak kullanılan uygulamalar gündem takip etmenin yanı sıra sosyalleşmek ve kafamı
ile ilgili elde edilen sonuçların, We Are Social tarafından dağıtmak için kullanıyorum” diyerek fikirlerini ifade etmiştir.
açıklanan 2018 sosyal medya istatistiklerinde ‘en çok Bütün katılımcıların ifadelerinden yola çıkarak mobil
kullanılan sosyal medya uygulamaları’ ile benzerlik uygulamaların, insanların hayatlarının neredeyse her alanında
gösterdiği görülmüştür. kullanıldığı şeklinde ifadede bulunmak mümkündür.
Mobil Uygulamaların Kullanıcı Hayatına Kattıkları: Katılımcıların iletişim kurma, satın alma, sosyalleşme, haber
Katılımcılardan elde edilen verilere göre bu başlık alma, eğlence, bilgi edinme ve öğrenme gibi gereksinimlerini
içerisinde yer alan alt başlıklardan bazılarının öne çıktığı mobil uygulamalar aracılığıyla giderdiği sonucuna
görülmektedir. Öne çıkan başlıklarda, katılımcılar mobil varılmaktadır.
uygulamaların hayatlarına kattıklarını, uzaktaki kişilerle Mobil Uygulamalar Güvenilir Mi?:
iletişim kurma, gündemi yakından takip etme, öğrenmek ve Katılımcıların mobil uygulamaların güvenilir olup
bilgi edinmek, zaman kazanımı ve alışveriş kolaylığı olmaması ile ilgili soruya verdikleri yanıtlar; güvenilir ve
şeklinde belirtmiştir. K6, “ATM’den para çekerek güvenilir değil şeklindedir. Katılımcıların güvenilir ve
faturalarımı şubelere gidip ödemek yerine, banka mobil güvenilir değil şeklindeki ifadelerinin sayısının birbirine
uygulaması ile birlikte faturalarımı gitmeden ödeyebiliyorum. yakın olduğu dikkat çekmektedir.
Ayrıca internetten satın aldığım ürün kapıma kadar geliyor. K8, “Mobil uygulamaların güvenilir olduğunu
Böylelikle zamandan tasarruf sağlamış oluyorum” şeklinde düşünüyorum. Çünkü kullandığım uygulamaların telefona
düşüncesini belirtirken, K1 de, “Mobil uygulamalar hayatımı zarar verebilecek virüs gibi tehditleri içermiyor” şeklinde
kolaylaştırıyor. Mesela internet bankacılığı ile birlikte banka ifade etmiştir. K12, “Mesela Whatsaap uygulamasında yer
şubesine gitmeme gerek kalmadan para gönderebiliyorum. alan mesajların ve fotoğrafların Amerika’da büyük veri
Bu durum ise benim işlemlerimin hızlı bitmesini sağlayarak depolarında saklandığından dolayı güvenilir diyorum. Çünkü
zaman kazanmamı sağlıyor” diyerek diğer katılımcı ile aynı Amerika bizlere göre insan haklarına daha saygılı bir ülkedir.
görüşleri dile getirmiştir. Bizim bilgilerimiz de orada güvendedir” şeklinde açıklamada
K7, “Mobil uygulamalar ile birlikte kolayca Türkiye’de bulunmuştur. Bu yönüyle K8’e göre güvenirlik kriterinin
olup bitenler il ilgili haberdar olabiliyorum. Gündemi takip farklı olduğu görülmüştür. K2, “Bence gerçekten doğru
edebiliyorum. Okuduğum alanla ilgili bazı şeyler şekilde kullanılırsa ve bir şeyleri kontrol altında
öğrenebiliyorum. Bunun ile birlikte mobil uygulamalar ile tutabiliyorsak uygulamaların güvenilir olduğunu
birlikte uzakta bulunan ailem ya da arkadaşlarımla rahatlıkla söyleyebiliriz” diyerek düşüncesini dile getirmiştir.
iletişime geçebiliyorum” diyerek mobil uygulamalar Yukarıdaki katılımcıların ifadelerine bakıldığında mobil
sayesinde gündemi takip ettiğini, uzaktaki kişilerle iletişim uygulamaların güvenirlik ile ilgili kriterlerinin farklılık
kurabildiğini ve alanı ile ilgili öğrenimlerde bulunduğunu gösterdiği görülmektedir. Mobil uygulamaların güvenilir
dile getirmiştir. olduğunu belirten katılımcıların değerlendirme kriterlerinde
K9’nun, “Mobil uygulamalar ile birlikte bir şeyler fikirlerinin aynı olmadığı görülmüştür.
öğreniyorum. Gündemden haberdar oluyorum. Özellikle Mobil uygulamaların güvenilir olmadığını dile getiren
Twitter’dan resmi haberlere bakıyorum ve insanlardan katılımcılar ilgili ortamların neden güvenilir olmadığını şu
duymadığım şeyleri öğreniyorum” ifadeleri ise K7’yi şekilde açıklamışlardır: K6, “Uygulamalar güvenilir değil.
destekler niteliktedir. Çünkü kullanım sözleşmeleri ile birlikte bizlerden bazı izinler
K2, “Hayatımın birçok alanında bana kolaylık sağlıyor. isteniyor. Bunlar sayesinde takip ediliyoruz” diyerek
Uzaktakilerle, ailemle iletişim kurmamı sağlıyor. Güncel nedenleri anlatmıştır. K7’nin “Tabii ki güvenilir değil.
haberleri takip ediyorum. E- devlet uygulaması aracılığıyla Uygulamayı kullanmadan hemen sözleşme yapılıyor. Bu
bilgilendirme alıyorum. Hocalarla iletişim kuruyorum” sözleşme boşuna yapılmıyor. Bunun sayesinde bilgi
açıklamaları ile birlikte K7’ye eşlik etmiştir. K4’nün, paylaşımı yapılıyor” şeklindeki ifadesi K6’yı destekler
“Mesela Whatsaap ile arkadaşlarımla iletişim kurabiliyorum. niteliktedir. K11’in, “Bilgilerimize bunlar aracılığıyla
LCW indirimlerini gelen bildirimler aracılığıyla kolay şekilde ulaşılması çok kolay. Böylece bizim hakkımızda aşırı
takip ederek, hızlı şekilde alışveriş yapabiliyorum. E- derecede bilgi topladıklarını düşünüyorum. Dolayısıyla
devletten burslar ile ilgili bilgiler alabiliyorum” ifadeleriyle güvenilir bulmuyorum” şeklindeki açıklaması diğer
yukarıda görüşleri verilen diğer katılımcılarla aynı fikirde katılımcılarla aynı fikirde olduğunu göstermektedir.
olduğu anlaşılmaktadır. Mobil uygulamaların güvenilir olmadığını belirten
Yukarıda açıklamalarına yer verilenlerin dışında kalan katılımcıların diğer katılımcılara göre uygulamaları bilinçli
katılımcılar, mobil uygulamaların sosyalleşme ve eğlence şekilde kullandığı ve soruya daha eleştirel şekilde baktığı
olarak hayatlarına katkıları olduğunu belirtmişlerdir. K3, sonucuna varılmıştır. Aynı zamanda katılımcıların
“Mobil uygulamalar ile gündemden haberim oluyor. Yeni ifadelerinin gözetim toplumu ile ilgili literatür bilgileri
şeyler öğreniyorum. Bunun yanı sıra birçok insan ile ışığında değerlendirildiğinde literatür bilgileri ile örtüşen
etkileşim halinde olup yeni insanlar ile tanışıyorum. Böylece düşüncelerin yer aldığı görülmüştür. Bilgi teknolojilerinde
526
mobil uygulamalar önemli yer almıştır. Mobil uygulamalar izinler sayesinde her katılımcının kişisel hayatı ile ilgili
ile birlikte toplanan kişisel bilgilerin miktarı artmıştır. Aynı bilgiler elde edilmektedir. Bu durum ise bireyin özgürlük
zamanda bu bilgiler depolanabilmektedir. Böylece olağanüstü alanına müdahale olarak belirtmek mümkündür.
kalabalık bir kitle görünmeksizin ve bilinmeksizin biçimde Bireyin Özgürlüğü Kavramı:
izlenir hale gelmiştir ([16]). Katılımcıların bireyin özgürlüğü kavramı ifadesinde aynı
Mobil Uygulamaları Kullanmadan Önce İstenilen İzinler: fikirde oldukları görülmüştür. Katılımcılar bireyin
Bu sorunun temel amacı, katılımcıların uygulamaları özgürlüğünü ifade ederken en çok, istediğini seçmek,
kullanmadan önce mobil uygulama tarafından istenilen bağımsız olmak, kimsenin karışmaması, özgür irade ile
izinler ile ilgili bilgilerin farkında olup olmadıklarını hareket etmek şeklinde tanımlar kullanmışlardır.
öğrenmektir. Katılımcıların sekizi bu istenilen izinlerin Katılımcıların ifadeleri şu şekildedir:
farkında olduklarını belirtirken diğer katılımcılar ise farkında K2, “Mesela bir kişinin çevresindeki insanların etkisi
olmadıklarını ya da önemsemediklerini belirtmişlerdir. altında kalmadan, kendi özgür iradesiyle istediklerini
Farkında olan katılımcıların mobil uygulamaların galeri ve yapabilmesidir.”
rehber için izin istediğini belirtmektedir. K7, “Hür iradeyle istediğini yapabilme ve düşünce,
K8, “Aslında herkesin kullandığı uygulamaları davranışlara karşılaşmamasıdır.”
kullandığım için istenilenlere dikkat etmiyorum. Dolayısıyla K8, “Başkalarının özgürlüğünü kısıtlamadan her şeyi
istenilen bilgilerin ne olduğuna bakmadan doğrundan izin yapabilmek.”
vererek geçiyorum” derken, K9, “Mobil uygulamaların bazı K11, “İstediğiniz hayatı baskı altında olmadan
izinler istediğini biliyorum. Hatırladığım kadarı ile e-mail yaşayabilmektir.”
adresime ulaşmak için izin istemişti. İşin açıkçası pek dikkat K3, “Kişinin diğer insanları rahatsız etmeden kimsenin
etmiyorum” diyerek K8’in düşüncelerini destekler nitelikte etkisinde kalmadan, bağımsız şekilde istediğini
açıklamalarda bulunmuştur. yapabilmesidir.”
Katılımcıların, mobil uygulamaları kullanmak için Bireyin özgürlüğü ile ilgili yapılan literatür taramalarında
istenilen izinlerin farkında olduklarını belirten düşünceler ise kavram içerisinde özgürlük, seçim, hür irade, bağımsızlık
şu şekildedir: gibi ifadelerin olduğu görülmüştür. Özgürlük kavramı
K1, “Bu uygulamaları kullanmadan önce benden üzerinde duran düşünürlerden Mill’e göre özgürlük;
fotoğraflarıma ve rehberime ulaşmak için izin istediğinin ‘Herhangi bir bireyin diğer bireyler tarafından baskı altına
farkındayım” şeklinde fikirlerini ifade ederken, K 10’un, alınmaması ve eylem özgürlüğü fırsatı verilmesidir.’ ([18]).
“…. Uygulama indirme sırasında şifre istenirken bunun Alman asıllı Amerikalı psikanalist Erich Fromm ‘’Herhangi
dışında kişilerime ulaşma ve galerimden yararlanmak için bir otoriteye bağımlı olmamaktan gurur duyarız. Düşünce ve
izin istediklerini gördüm” ifadesi, K1’in açıklamaları ile duygularımızı belirtmekte serbest olduğumuz için övünürüz
örtüşmektedir. K7, “Evet bazı şeyler istediğini biliyorum. ve düşünmeden bu özgürlüğümüzün bireyselliğimizi garanti
Önce kullanım sözleşmesinin onayını istiyor ve okumadan altına aldığımız sonucuna ulaşırız’’ der. ([19]). Katılımcılar
onaylıyorum. Sonrasında galeri ve rehberime ulaşım için izin tarafından ifade edilen düşüncelerin de literatür bilgileri aynı
istiyor” diyerek hangi izinlerin istendiğini dile getirmiştir. olduğu görülmektedir.
Verilen cevaplardan anlaşıldığı kadarıyla katılımcıların İnsanların Telefon ya da Tablet Gibi Kişiye Ait Özel
aslında çok fazla izinlere dikkat etmediği görülmüştür. Araçlarının Karıştırılmasına İzin Vermesi:
Katılımcıların kullandığı mobil uygulamaların istediği izinler Bu başlıkta katılımcıların tablet ya da telefonlarının
incelendiğinde, sadece rehber ve galeri olmadığı görülmüştür. karıştırılmasına neden izin verip vermediklerini öğrenmek
Bunların yanı sıra kamera, kayıt yeri, kişiler, konum, amaçlanmıştır. Bütün katılımcılar tablet ya da telefonlarının
mikrofon, sms, telefon alanlarının da kullanımı ve paylaşımı karıştırılmasına izin vermediklerini açıklamışlardır. Bunun
için izin istedikleri belirlenmiştir. nedenini ise kendi özelleri olduğu şeklinde açıklamışlardır.
Mobil Uygulamaları Kullanabilmek İçin Gönüllü ya da K5, “Telefon ve tabletimin asla karıştırılmasına izin
Mecburi Olarak İzin Vermek: vermem. Özellikle telefonum konusunda hassasım. Çünkü
Bu başlık altında katılımcıların uygulamaları kullanmak onlar benim özelimdir ve başkasını ilgilendirmez.”
için izinleri ne şekilde verdiklerini tespit etmek K1, “Karıştırılmasına izin vermem. Sadece kontrol altında
amaçlanmıştır. Alınan cevaplara bakıldığında katılımcıların arama yapabilir ya da mesaj atabilir. Çünkü onlar benim özel
hepsinin bu izinleri mecburiyetten verdikleri sonucu ortaya alanım ve insanların görmesini istemediğim şeyler var.”
çıkmıştır. Çünkü izinlerin verilmemesi halinde uygulamanın K4, “Bazı özel şeylerimiz oluyor, dolayısıyla kimsenin bu
kullanılmasının mümkün olmadığı ifade edilmektedir. özel şeyleri görmesini istemediğimden izin vermem.”
K2, “Mecburiyetten izin veriyorum. Seçme şansım olsa K10, “Telefon olsun, tablet olsun bizlerin artık özel
izin vermem. Çünkü ulaşmak istediği galeride benim özel hayatımızın olduğu yerlerdir. Özel hayatımızla ilgili her şeyi
fotoğraflarım bulunuyor” derken, K9, “Tabii ki bunlara yüklüyoruz. Ondan dolayı karıştırılmasına izin
mecburiyetten veriyorum. Çünkü istedikleri bilgiler benim vermem.”
özel alanımda olan şeylerdir” ifadesi ile K2’ye eşlik ederken, K6, “Çünkü özelimdir. Görünmemesini istediklerim
K10, “Mecburiyetten kabul ediyoruz” söylemi ile diğer bulunmaktadır.”
katılımcılarla aynı yanıtı vermiştir. Katılımcıların ifadelerine bakıldığında her katılımcının
Bu izinler ile birlikte uygulamalar, iktidarların ve egemen kendine ait kimsenin bilmemesini istediği bilgileri
kesimlerin toplum üzerindeki denetimi ele geçirmesine imkan bulunmaktadır. Bu bilgilerin başkalarının eline geçmemesi ya
verecek bilgileri sağlamasıyla birlikte gözetim toplumunun da görünmemesi için söz konusu araçların karıştırılmasına
habercileri haline gelmektedir. Gözetim toplumundaki amaç, izin verilmemektedir.
kitle üzerinde otorite kurmaktır ve insanların her adımını Günümüzde teknolojinin gelişimi ile birlikte tablet ve
izlemektir ([17]). Dolayısıyla bu uygulamalar ile elde edilen telefonlar insanların veri depoları haline gelmiştir. Bu araçlar
527
ile birlikte insanlar hayatları ile ilgili her şeyi depolama Mobil Uygulama Kullanıcılarının Bir Daha Silinmemek
imkânı bulmuştur. Bu nedenle bu araçlar insanların gizli Üzere Bıraktığı Ayak İzleri:
alanları olmuştur. Yani mahremiyet alanları olmuştur. Birey özgürlüğünün kontrol altına tutulmasını sağlayan en
Dolayısıyla bu alanlar kişilerin kendilerine ait olduğu için bir önemli araç internettir. İnternet aracılığıyla kullanıcıların her
başkası tarafından görülmesi istenmeyen bir durumdur. Aynı yaptığı hareket takip edilebilmekte ve kullanıcılar ile ilgili
zamanda buradaki bilgilerin ele geçirilmesi nedeniyle veriler saklanabilmektedir. Mobil uygulamalar da bu
insanlarda korku ve tedirginlik oluşur. Bu sebeplerle bu amaçların gerçekleştirilmesinde bir araç olmaktadır.
araçların karıştırılmasına izin verilmez. Ne yazık ki insanlar Dolayısıyla kullanıcıların mobil uygulamaları sadece hayatı
etrafındaki insanların telefon ya da tabletlerini karıştırmasına kolaylaştırıcı uygulamalar olarak bakmamalıdır. Aynı
izin vermezken; mobil uygulamalar aracılığıyla bizim zamanda bu uygulamalara eleştirel yaklaşmalıdır. Bu nedenle
dışımızdaki güçler, bu telefonları ve tabletleri istedikleri gibi bu başlıktaki düşünce ile katılımcıların uygulamalara eleştirel
izleyebilmektedir. açıdan bakıp bakamadıklarını görmek amaçlanmıştır.
Mobil Uygulamaların Düşünceleri Şekillendirmedeki Katılımcıların çoğu yukarıdaki düşünceyi açıklarken takip
Etkisi: edilmek, arşivleme, kişilerin analiz edilmesi ifadelerini daha
Günümüzde bilgi teknolojilerinin birey düşüncelerini çok kullanmışlardır. Mobil uygulamaların kullanım izinlerine
şekillendirmede büyük etkisi olmaktadır. Çünkü bilgi bakıldığı zaman da temel amaçlarının aslında kişilerin
teknolojileri şirketler ve devletler için, dünyadaki insanların verilerini depolamak, analiz etmek ve onları takip etmek
aklını kontrol etme aracıdır. Dolayısıyla bu teknolojinin bir olduğu görülebilmektedir. Katılımcıların bu ifadeleri de
ürünü olan mobil uygulamalar da insan duygu ve mobil uygulamaların temel amaçlarını açıklayabilecek
düşüncelerini şekillendirmek için oluşturulmuştur. şekildedir. Bunun dışında katılımcılar bu uygulamalar ile
Katılımcılar bu konu ile ilgili açıklamalarında bu durumu bırakılan izler nedeniyle korku ve tedirginlik yaşadıklarını
destekler nitelikte söylemlerde bulunmuştur. 10 katılımcı belirtmişlerdir. Katılımcıların konuyla ilgili görüşleri şu
mobil uygulamaların düşüncelerini şekillendirdiği ve şekildedir:
yönlendirdiğini belirtmiştir. Diğer iki katılımcı, çok fazla K9, “Özellikle Whatshaap’ta arşiv diye bir şey var. Bu
kullanmadıkları için pek etkisinin olmadığı şeklinde arşivin yapılması, sanırım bizim mesajlarımızın başka şeyler
ifadelerde bulunmuşlardır. Katılımcıların ifadeleri şu için kullanılması içindir.”
şekildedir: K12, “Uygulamaları kullanırken rahat olamıyorum.
K7, “Mobil uygulamalar düşüncelerimi çok fazla etkiliyor. Tereddüt ediyorum. Çünkü iz bırakıyoruz ve gizli olması
Özellikle siyasi olarak. Mesela Twitter’ı, sol kesim ağırlıklı gereken şeyler onların elinde oluyor. Bu durum beni
insanlar çok fazla kullanıyor ve orada o tarafın paylaştıkları korkutuyor.”
bilgileri okuyorum. Facebook ise aile ortamı olduğu için K1, “Whatshaap mesajlarının kalıcı olması, Snapchat’te
oradaki siyasi düşünceler farklı oluyor ve bir çatışma fotoların depolanması iyi bir şey gibi gözükebilir. Fakat
ortamında kalıyorum. Haber uygulamaları ise yine etkiliyor. başkalarının eline geçtiğinde bizim için tehlike olmaktadır.”
Çünkü gündem belirli ve o gündeme göre bizlere bilgi K4, “Biraz önce mobil uygulamaların güvenilir olduğunu
empoze ediliyor. Aynı zamanda e-ticaret sitesi uygulaması söyledim. Fakat bu soruyu duyduğumda aslında çok da
kullandığım için oradan sürekli reklam geliyor. Bu reklamlar güvenilir olmadığını anladım. Çünkü bu ortamlardaki her
nedeniyle almayı düşünmediğim bir şeyi alıyorum.” hareketin saklandığını ve buna göre yönlendirildiğimizi
K6, “Kullandığım uygulamalar mutlaka düşüncelerimi düşünüyorum.”
etkiliyor. Çünkü her türlü bilgiyi oradan alıyorum. Özellikle K7, “Bu cümleden anladığım kadarıyla bizle ilgili veriler
siyasi olarak fikirlerimin değişmesine neden oluyor.” sürekli bir yerlerde saklanıyor. Bizler sürekli takip ediliyoruz
K12, “Evet var. Diyelim ki Instagram’da herkes karanlık ve başkalarından sakladığımız şeyler önemli birer insan
bir fotoğraf paylaşıyor. Burada ben anlıyorum ki gündemde olduğumuzda karşımıza çıkabilir. Bu da tedirgin edici ve
kötü bir olay var. Bu durum beni düşündürüyor ve olayın ne korkutucu durum.”
olduğunu araştırmaya yönlendirtiyor.” K6, “İnternette ya da mobil uygulamalar ile birlikte her
K9, “Instagram’ı yoğun olarak kullanıyorum. Buradaki yaptığımız eylem kayıt altına alınıyor. Bu eylemler
paylaşımları ve bilgileri okuyup yorumluyorum. Bunun değerlendirilerek bize uygun olacak mesajlar oluşturularak
sayesinde olaylara farklı bakıyorum.” sürekli mesajlara maruz bırakılıyoruz. Yani bizi bizden daha
K3, “Düşüncelerimin değişmesinde etkili oluyor. iyi tanıyorlar. Aslında bu durum insanların sürekli izlendiğini
Facebook’ta yer alan paylaşımlara baktığımda ve onlara gösterir ve bize kaygı vermektedir.”
yapılan yorumları okuduğumda farklı açıdan olaya bakmamı Katılımcıların aktardığı görüşlere bakıldığında mobil
sağlıyor. Bunun dışında LCW uygulaması kullandığımdan uygulamalarının, kişisel seçimleri etkilediği görülmektedir.
dolayı sürekli indirim ya da kampanya bildirimleri bana Katılımcılar ayrıca uygulamaları kullanmak için izin
geliyor. Bu da benim satın almama etki ediyor.” verilmeye mecbur tutulduklarını da açıklamaktadırlar. Bu
Haber, sosyal ağlar ve e-ticaret siteleri uygulamalarından bağlamda mobil uygulamaların bireyin özgürlüğü üzerinde
gelen bilgiler ve bildirimler katılımcıların siyasi etkisi olduğunu söylemek mümkündür. Aynı zamanda
düşüncelerinin, satın alma davranışlarının ve tercihlerinin katılımcılar mobil uygulamalar ile birlikte başkalarının eline
değişmesine ciddi etkilerinin olduğunu söylemek geçen kişisel bilgilerinden dolayı da tedirgin olduklarını ifade
mümkündür. Bilgi teknolojileri, insan hayatının her alanında etmişleridir. Bu durum ise korku ve kaygı ile birlikte
yer alması ile birlikte insanlar ile ilgili her türlü veriyi elde insanların kontrol altında tutulmasına neden olmaktadır.
etmektedir. Çünkü insanların her eylemi bilgi teknolojileri Katılımcılardan elde edilen bu veriler değerlendirildiğinde,
tarafından kaydedilmektedir. Böylece kaydedilen bu eylemler mobil uygulamaların birey özgürlüğü üzerinde rolü olduğunu
değerlendirilerek insanların duygu, düşünce ve davranışlarını belirtmek mümkündür.
değiştirecek çalışmalar yapılmaktadır.
528
Katılımcıların ifadelerinin literatür bilgileri ile örtüştüğü [1] C. Can Aktan ve M. Tunç, “Bilgi Toplumu ve Türkiye”, Yeni Türkiye
Dergisi,, ss. 118-134, Ocak-Şubat 1998.
görülmektedir. Rule (2008: 3-6), özellikle bilişim [2] B. Akıncı Vural ve A. Sabuncuoğlu , “Bilgi İletişim Teknolojileri ve
teknolojilerinin gelişimiyle dünya çapında yaygınlaşan çeşitli Ütopyan Bakış Açısı”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi
gözetim uygulamalarının, birey mahremiyetini (insanların Akademik Dergisi, Cilt.5, Sayı.3, s. 5-19, 2008
özel hayatlarına ait meseleler), tehdit ettiğini ve toplanan [3] A. Benli, “Sendikalar, Bilgi Teknolojileri ve İnternet”, İstanbul
Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt.55 Sayı.1, ss. 221-248,
kişisel verilerin bireyleri toplumla uyumlu hale getirmek için 2005.
kullanabileceklerini belirtmektedir ([20]). [4] T. Kaya Bensghir, “Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim”, Ankara:
SONUÇ TODAİE Yayınları,1996.
Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmada [5] E. Esposito and M. Mastroianni, “Information Technology And
Personal Computers: The Relational Life Cycle”, Technovation,
belirtilen amacına ulaşabilmek için Gümüşhane Vol.22 Issue.1,pp. 41-52, 2002.
Üniversitesi’nde okuyan 6 erkek ve 6 kadın olmak üzere 12 [6] S. Çabuk ve M.A. Nakıpoğlu, “Çevreci Pazarlama ve Tüketicilerin
kişi ile Ekim 2018 tarihinde yarı yapılandırılmış görüşme Çevreci Tutumlarının Satın Alma Davranışlarına Etkileri İle İlgili Bir
gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmadaki kişiler, kartopu yöntemi Uygulama”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
Cilt.12 Sayı.12, ss. 39-54,2003.
ile seçilmiştir. [7] A. Portolan, K. Zubrinic and M. Milicevic, “Conceptual Model of
Katılımcıların yoğun olarak kullandıkları mobil Mobile Services in the Travel and Tourism Industry”, Internatıonal
uygulamaların Whatsaap, Facebook, Twitter, Instagram, Journal of Computers, Vol.3 Issue.5, pp. 314-321, 2011.
Youtube olduğu sonucuna varılmıştır. Literatür taramalarında [8] (2018) GSMA Intelligence Website Available:
https://www.gsmaintelligence.com/
bulunan araştırmalarda da bu uygulamaların yoğun olarak [9] OECD (2012) “OECD Internet Economy Outlook2012”, Available:
kullanıldığı sonucuna erişilmiştir. Katılımcılar, yoğun olarak https://www.oecd.org/sti/ieconomy/internet-economy-outlook-2012-
kullandıkları sosyal ağlar, e-ticaret siteleri, e- devlet highlights.pdf
uygulamaları ve haber uygulamalarının hayatlarına olumlu [10] (2016) “What does Mobile Application (Mobile App) mean?”
Available: https://www.techopedia.com/definition/2953/mobile-
katkıları olduklarını belirtmişlerdir. Bu uygulamaların application-mobile-app
katılımcılara zamanın kazanımında, alışveriş kolaylığında, [11] F. Demirel (2017), Mobil Uygulamalar Available:
iletişim kurmada, öğrenmede ve bilgi edinmede avantajlar https://webrazzi.com/2017/10/24/kuresel-mobil-uygulama-gelirleri-
sağladığı bilgisine ulaşılmıştır. ve-indirmeleri-rekor-kirdi/
[12] S. Liu (2017) “Is Technology Shaping Our Lives?” Available:
Katılımcıların mobil uygulamaların güvenirliliğini https://medium.com/@sliu050/technology-and-its-effect-on-human-
değerlendirirken güvenilir ve güvenilir değil ifadesi birbirine freedom-and-privacy-9531093c263c
yakın sayıda çıkmıştır. Katılımcılar, uygulamaların güvenilir [13] E.Tanyeri Mazıcı, “Tüketim Toplumunda Gözetim Uygulamaları Ve
olmamasının nedenini tablet ya da telefondaki kişisel Tüketici Bakış Açısından Bir Değerlendirme”, Gümüşhane
Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi,Cilt.6, Sayı.1, ss.
bilgilerin paylaşımını istemesi olarak belirtmektedir. 150-171, Mart 2018.
Belirtilen bu düşünceler literatürde yer alan bilgiler ile [14] N. Ashford, Özgür Toplumun İlkeleri, Ankara: Liberte Yayınları,
benzerlik göstermektedir. Mobil uygulamalar, kitlelerin 2011.
davranışını incelemek isteyen güçlere büyük, zengin ve yeni [15] S. Bitirim Okmeydan, “Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun
Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a”, Online
bir veri tabanı sağlamaktadır. (Mattelart 2012: 284 akt ([20]). Academic Journal of Information Technology, Cilt.8 Sayı.30, ss. 46-
Katılımcıların aslında çok fazla izinlere dikkat etmediği 69, 2017
görülmüştür. Katılımcıların kullandığı mobil uygulamaların [16] Y. Taş, M. Demirdöğmez ve M. Küçükoğlu, ‘Geleceğimiz Olan Z
istediği izinler incelendiğinde sadece rehber ve galeri Kuşağının Çalışma Hayatına Muhtemel Etkileri’, Uluslararası
Toplum Araştırmaları Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, ss. 1032-1048, Aralık
olmadığı görülmüştür. Bunların yanı sıra kamera, kayıt yeri, 2017.
kişiler, konum, mikrofon, sms, telefon alanlarının da [17] U. Dolgun, ‘Gözetim Toplumunun Yükselişi: Enformasyon
kullanımı ve paylaşımı için izin istedikleri görülmüştür. Toplumundan Gözetim Toplumuna’, Yönetim Bilimler Dergisi, Cilt: 1,
Dolayısıyla katılımcıların bu durum karşısındaki Sayı: 3, ss. 1-21, 2004.
[18] G. AK, ‘John Stuart Mıll Düşününde Bireyin Özgürlüğü’, LAÜ Sosyal
dikkatsizliğin sebebini, sürekli uygulama indirmelerinden Bilimler Dergisi, Cilt: 5, Sayı:1, ss.37-61, Haziran 2015.
kaynaklı bir süre sonra istenilen izinlere karşı duyarsız [19] S. Yonca, 2018, ‘Bireysel Özgürlük Nedir ?’,
davranış sergilemesi şeklinde açıklamak mümkündür. http://www.yenihaberden.com/bireysel-ozgurluk-nedir-7178yy.htm
Bununla birlikte herkesin kullandığı uygulamalar olduğu için [20] B. Sönmez, ‘Gözetim Toplumunun Gümümüz Tüketim Dinamikleri
Bağlamında Yeniden Yorumlanmasına İlişkin Bir İnceleme’, Cilt: 9,
nasılsa zararsızdır, düşüncesine hakîm olduklarını da ifade Sayı: 2, ss. 262-284, Ocak 2016.
etmek mümkündür.
İnsanların mobil uygulamalar ile birlikte hayatını
kolaylaştırıcı ya da eğlence amaçlı olan uygulamaları
kullanabilmek için özel bilgilerini toplumu gözetim altında
tutmak isteyen güçlerle zorunlu olarak paylaştıkları sonucu
ortaya çıkmıştır. Mobil uygulamalar aracılığıyla bireylerin
özeline ait olan mesaj, rehber, galeri, mikrofon, kamera, sms,
kayıt yeri gibi uygulamaların kullanım, depolama ve üçüncü
kişiler ile paylaşım iznini alınarak, bireylerin mahremiyetini
gözetleme imkânı sağlanmıştır. Bu izinlerden elde edilen
veriler ile birlikte bireylerin seçimlerini etkilediklerini
söylemek mümkündür. Çalışmada elde edilen veriler
değerlendirildiğinde, mobil uygulamalarının diğer bilgi
teknoloji ürünleri gibi bireyin özgürlüğü üzerinde etkisi
bulunduğu görülmüştür.
KAYNAKÇA
529
Volume 3 (2018), 530-537
MARKA BİLİNİRLİĞİNDE SOSYAL MEDYANIN ROLÜ: ARÇELİK ÖRNEĞİ

Gülsüm ÇALIŞIR1*, Fatih AKSOY1+
1Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü, Gümüshane Üniversitesi, Gümüşhane Türkiye
*Corresponding Author: gulsumcalisir@yahoo.com
+Speaker:arsfatihaksoy@yahoo.com
Özet- Günümüzde neredeyse her birey akıllı telefon ve internet kullanıcı olmuştur. Dolayısıyla bireyler artık zamanlarının
çoğunu internet ve cep telefonlarının sağladığı ortamlarda geçirmektedir. Bu ortamlardan biri de sosyal medya mecralarıdır.
Sosyal medya aracılığıyla bireyler video, fotoğraf ve kendi oluşturdukları içerikleri paylaşabilmektedir. Bu özellikleri ile
birlikte bireyler için çok cazip hale gelen sosyal medya, markalar için de cazip hale gelmiştir. Çünkü şirketlerin hedef
kitlelerini yakından takip etmeleri ve varlıklarını onlara hissettirmeleri günümüz şartlarında neredeyse zorunlu hale gelmişt ir.
Bu nedenle markalar halkla ilişkiler, reklam ve pazarlama çalışmalarını sosyal medya üzerinden de yürütmek zorunda
kalmıştır. Bu bağlamda şirketlerin bireylerin zihninde marka bilinirliğini daha fazla sağlayabilmeleri için bu ortamlara göre
çalışmalar yapmaları söz konusu olmuştur.
Bu çalışmada 2018 yılının Lovemark’larından biri olan ve 11 yıl boyunca sürekli Türkiye’nin Lovemarks’ı seçilen Arçelik
inceleme kapsamına alınmıştır. Çalışmada Arçelik’in marka bilinirliği açısından sosyal medyayı nasıl kullandığını tespit etmek
amaçlanmıştır. Adı geçen bu kurumsal firmanın Instagram hesabı temel alınarak bu çalışma gerçekleştirilmiştir. Marka
bilinirliğinde rolü olduğu düşünülen marka kimliği, etkileşim, içerik ve satışa teşvik etme unsurları içerik analizi yöntemiyle
incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler- Marka, Marka Bilinirliği, Sosyal Medya, Hedef Kitle, Lovemark
Abstract- Nowadays almost every individual has been a smartphone and internet user. Therefore, individuals now spend most
of their time in environments that provide internet and cell phones. One of these environments is social media channels.
Through social media, individuals can share videos, photos and the contents they created by themselves. Social media, which
has become very attractive for individuals with these characteristics, is attractive for brands. Because it has become almost
inevitable for companies to keep closely track of their target groups and make them felt their presence. For this reason, brands
had to carry out their public relations, marketings and advertising activities through social media. In this context, it was
possible for companies to carry out activities according to these environments in order to provide more brand awareness in the
minds of individuals.
This study aims to analyze Arcelik which is one of Turkey's Lovemarks of 2018 and has been selected as Lovemark for 11
years. This study seeks to determine how Arçelik uses social media in terms of brand awareness. This study was carried out
based on the Instagram account of the the mentioned corporate. The elements of brand identity, interaction, content, and sales
incentives which are thought to play a role in brand awareness, were analyzed by content analysis method.
Keywords- Brand, Brand Awareness, Social Media, Target Group, Lovemark
GİRİŞ güçlü yer edildiğini göstermesi bakımından tüketici tutum ve

Küreselleşme ile birlikte çoğu şirket, uluslararası hizmet davranışları üzerinde ciddi etki yaratmaktadır.
veren şirket haline dönüşmüştür. Üretilen ürün ve hizmetlerin Bilgi iletişim teknolojilerinin gelişimi ile birlikte markalar,
dünyanın her yerine ulaştırılması, taklit edilebilmesi, geleneksel medyanın yanı sıra internet teknolojisinin bir
fiyatlarının ve kalitesinin aynı olması vb. nedenlerden dolayı ürünü olarak oluşturulan sosyal medyada da yer almaya
günümüzde şirketleri birbirlerinden ayıran başka özelliklere başlamıştır. Özellikle sosyal medya kullanıcıları,
ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durumda ortaya markalaşma zamanlarının çoğunu sosyal medya mecralarında harcamakta
çıkmaktadır. Marka ile birlikte şirketler diğer şirketlerden ve sosyal medya ortamında aktif şekilde bulunarak içerik
kendilerini farklı kılabilmektedir. Marka aracılığıyla tüketici üretip, üretilen içeriklere yorum yapmaktadır. Bu durumun
zihninde yer alabilen şirketler diğerlerinin arasından farkında olan şirketler, kullanıcıların ilgisini çekebilmek,
sıyrılarak, ön plana çıkmayı başarabilmektedir. Bu nedenle marka bilinirlik düzeylerini arttırabilmek için sosyal
marka bilinirliği kavramı, her geçen gün daha fazla önemli medyanın sunduğu avantajları kullanarak çeşitli çalışmalar
hale gelmektedir. Marka bilinirliği, tüketici zihninde ne kadar gerçekleştirmektedir. Böylece kurumlar marka bilinirliklerini
hedef kitle zihninde daha güçlü hale getirebilmek için sosyal
530
Calisir ve Aksoy, The Usage Of Social Media In Brand Awareness, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
medyada hedef kitle özelliklerine ve şirket stratejilerine göre olarak tüketici algısında yer almasını ve ilk akla gelen marka
kampanyalar oluşturmaktadır ([1]). olmasını sağlamak, şeklinde yorumlamak mümkündür.
Bu çalışmada, marka bilinirliğinde rolü olduğu düşünülen Şirketlerin hedef kitleleri markalarla ilgili olarak
marka kimliği, etkileşim, içerik ve satışa teşvik unsurları zihinlerinde sürekli olarak birikim oluşturmakta ve bunlar
içerik analizi yöntemiyle Instagram üzerinden incelenmiştir. zihnin harekete geçirilmesini sağlamaktadır. En fazla tanınan
Çalışmanın örneklemini, 11 yıldır Türkiye’nin Lovemarks’ı ve hatırlanan markalar ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda
seçilen Arçelik markası oluşturmaktadır.. şirketler marka bilinirliğini kuvvetlendirecek çalışmalar
yapmaktadır. Marka bilinirliği düzeyini arttıran bu çalışmalar
MARKA ile birlikte marka tanınmışlığı, hatırlanılırlığı, ilk akla gelen
Marka, şirketlerin, ürün ve hizmetlerin farklılaşmasını ve marka, marka ismi hakimiyeti gibi avantajları elde etmiş
dikkat çekmesini sağlamaktadır. Dolayısıyla rekabetin yoğun olmaktadır. Bu avantajlar ise şirketin olumlu itibar
olduğu bu dönemde hedef kitlelerin zihninde yer alıp, kazanmasını, ürün ve hizmetlerin tercih edilmesini, piyasaya
rakiplere göre tercih edilebilirliği sağlayan önemli bir silah yeni sürülecek ürünlerinin tutundurma faaliyetlerinin
olmaktadır. Markalar şirketler için güçlü bir silah olabilir kolaylığını, tüketici sadakatini, potansiyel müşterilerin
fakat marka yaratmak yeterli olmamaktadır. Marka bilinirliği kazanılmasını, tüketicinin markaya karşı güven oluşturmasını
de şirketler için önemli bir silahtır. Marka bilinirliği ile sağlayacaktır.
birlikte şirketlerin itibarı olumlu etkilenmekte, satış oranları Değişen zamanla birlikte marka tutundurma çalışmalarının
artmakta, ilk akla gelen şirket olmakta, hedef kitlenin tutum da yer değiştirdiği görülmektedir. Nitekim geçmişte
ve davranışlarını değiştirmektedir. Dolayısıyla her türlü ürün geleneksel medyadan bu konuda destek alınırken, günümüzde
ve hizmetin bulunduğu tüm sektörlerde marka bilinirliği ise artık markalar kendilerini tanıtmak ve zihinlerde yer
önemli hale gelmektedir. edinebilmek için teknolojiyi kullanmaktadır. Bu bağlamda
Marka ile ilgili yapılan literatür taramasında çok sayıda teknolojinin uzantısı olarak varlık gösteren sosyal medya
tanıma ulaşılmıştır. Bu tanımların bazılarına bakılacak olursa; mecraları artık markalar tarafından yoğun şekilde
“Marka; şirketlerin ürün ve hizmetlerine kimlik kazandıran, kullanılmaktadır. Zira markalar, söz konusu mecralarda daha
rakiplerinden ayıran terim, isim, sembol, işaret, tasarım, şekil çok sayıda tüketiciye ulaşabilme fırsatı bulmaktadırlar. Bu
ya da bunlardan oluşan kombinasyondur” (Kotler, 1984: anlamda marka bilinirliğini kolaylaştırmak adına sosyal
482’den akt.,[2]), “Belirli tüketiciler arasında yakınlık medya sıklıkla başvurulan alanlar olmaktadır.
kurmak, bir imaj ya da kişilik oluşturmak amacıyla birtakım
duygusal ve fiziksel özelliklerin bütünleştiği bir kavramdır” MARKA BİLİNİRLİĞİNDE SOSYAL MEDYANIN
([3]), “Marka; şirket, ürün, hizmet ya da kişi için farkındalık, ROLÜ
kimlik, itibar oluşturmak için tasarlanmış bir dizi somut ve Bilgi teknolojilerinin ilerlemesi ile birlikte maliyetlerin
maddi olmayan özellikler” şeklinde tanımlanmaktadır ([4]). azalması ve internete erişiminin kolaylaşmasıyla birlikte
Zihinsel bir süreci yansıtan marka, aynı ürün ve hizmeti sosyal medya, günümüzün iletişim kanallarından biri haline
sunan şirketlerin diğer rakiplerinden ayrılmasını gelmiştir. Sosyal medya, bütün sosyo-ekonomik sınıfların yer
sağlamaktadır ([1]). alabileceği ve her yaş grubundaki bireylerin kolayca
Yukarıdaki verilen tanımlardan yola çıkarak marka katılabileceği bir ortam olmuştur. Her türlü hedef kitlenin yer
kavramını, tüketicilerin zihninde bir ürün hakkında aldığı bu ortamlarda şirketler, istedikleri hedef kitle ile
farkındalık yaratmak ve ürün ile arasında bağ kurmasına iletişim kurabilmekte hatta onlarla birebir iletişime geçebilme
yardımcı olacak her türlü sembolün kullanılması ve olumlu olanağına sahip olmaktadır. Bu bağlamda sosyal medya,
yönde bir algının yaratılması durumu olarak özetlemek şirketlerin marka bilinirliğini sağlamak için güçlü bir iletişim
mümkündür. Elbette bir marka olmak çok önemlidir. Ancak kanalı haline gelmiştir (Kaplan ve Haenlein, 2010: 61’den
bir o kadar önemli olan durum da markanın bilinirliğini akt. [8]).
sağlayabilmektir. Ancak bu şekilde piyasada tutunmak ve Şirketler rakiplerinden farklılaşarak ve marka bilinirliğini
tüketiciler tarafından kabul görmek mümkün olabilir. Bu daha güçlü hale getirmek için markaları, kitlelerin zihninde
alamda marka bilinirliğinin öneminde dair aşağıda kısa bir en iyi konuma yerleştirmek için çeşitli pazarlama ve iletişim
bilgilendirmeye yer verilmiştir. çalışmaları gerçekleştirmektedir. Bu çalışmaların yapıldığı
bir ortam da sosyal medyadır. Sosyal medyada fotoğraf,
MARKA BİLİNİRLİĞİ video, içerik paylaşımı, paylaşılan içeriklerin kullanıcılar
Günümüzde yoğun rekabetin yaşandığı piyasalarda tarafından oluşturulması, paylaşımların binlerce birey
binlerce marka bulunmaktadır. Marka kalabalığının olduğu tarafından görülmesi, paylaşımlara yorumlar yapılması,
bu ortamda markaların hedef kitle zihninde kaybolmaması zamanın her anında bireylerin birebir iletişime geçebilmesi,
için marka bilinirliğini güçlendirmek markalara fayda topluluklar oluşturulması, bütün bu yapılanların düşük
sağlayacaktır. Ayrıca marka bilinirliği, markaların pazar maliyetler ile gerçekleştirilmesi hem şirketler için hem de
performansları üzerinde etkili olmaktadır ([5]). kullanıcılar için büyük bir avantajdır. Dolayısıyla şirketler bu
Keller’e göre (2003’ten akt. [6]) marka bilinirliği, farklı avantajlar ile birlikte hedef kitleleri ile ilgili ciddi veriler elde
koşullar altında hedef kitlenin markayı tanımlayabilme edip, bu verileri yorumlayarak rakiplere göre marka
yeteneğidir. Başka bir tanıma göre marka bilinirliği, bir bilinirlikleri daha üst seviyeye çıkarmayı sağlayacak
kişinin belirli bir marka ile ilgili tecrübeleri ve elde ettiği çalışmaları gerçekleştirmektedir.
veriler sonucunda oluşan iyi ve kötü bilgilerin toplamıdır Marka bilinirliğinin tüketici zihninde sağlamlaştırılması
(Valkenburg ve Buijen, 2005: 461’den akt. [7]). Tanımlar için öncelikle hedef kitlenin tanınması gerekmektedir. Çünkü
değerlendirildiğinde marka bilinirliğini, markanın sürekli tanınan hedef kitlenin istekleri, beklentileri bilinmekte olup
bu profile göre yapılacak marka çalışmaları daha başarılı
531
olacaktır. Sosyal medya da bu durumu sağlayacak ideal  Arçelik Markasının hatırlanması için kullanılan
platformlardan biridir. Şirketler sosyal medya ortamından öğeler nelerdir?
elde ettikleri verileri değerlendirerek, istenilen hedef kitleye  Çalışmanın örneklemi Mediacat ve Ipsos
doğru mesajları doğru zamanda ulaştırabilmektedir. Böylece tarafında gerçekleştirilen araştırmada 2018 yılının
sosyal medya; kampanya, etkinlikler, şikâyet takibi, ürün ve Lovemark şirketlerinden biri seçilen Arçelik’tir
hizmet tanıtımı gibi marka bilinirliğini sağlayan ([13]). Özellikle Arçelik firmasının seçilme
uygulamaların doğru zamanda doğru hedef kitleye nedeni ise 11 yıldır istikrarlı şekilde Lovemark
ulaştırılmasına fırsat vermektedir ([9]). olarak seçilen tek şirket olmasıdır.
Bilgi teknolojilerinin gelişimi ve internetin yaygınlaşması
ile birlikte sosyal medya, markaların farklılaşmasına,
zihinlerde sürekli yer almasına, marka itibarının BULGULAR VE YORUMLAR
güçlenmesine, markaya güvenin artmasına, markanın A. İçerik
tanıtımına katkı sağlanmasına, markaların kendilerini
anlatmasına ve hedef kitlelerinde markalar ile ilgili bilgilere Bu çalışma çerçevesinde içerik başlığında Arçelik
ulaşmasına imkân vererek, markaların bilinirliğine olumlu markasının Instagram hesabında yer alan paylaşımların,
katkılar sağlamaktadır. takipçi sayısı, beğeni sayısı, paylaşım sayısı, yorum sayısı ve
paylaşım tarihleri tablo haline getirilerek incelenmiştir.
YÖNTEM
Tablo 1: Arçelik Firmasının Instagram Hesabının
Sosyal medya ortamları markaların kendilerini, ürün ve Anasayfa Görünümü
hizmetlerini göstermek için görünürlüklerini arttıracakları Arçelik Instagram Profil Görünümü
önemli kanallarından biridir. Markaların ürün ve hizmetleri
için paylaştıkları fotoğraflara yapılan yorumlar, beğeni Instagram’a Giriş Tarihi 2016
sayıları, takipçi sayıları, fotoğraflarda yer alan içerikler vb. Takipçi Sayısı 11.5000
markaların tüketici zihninde yer alma payını artırmaktadır.
Bu durum ise marka bilinirliğinin artmasını sağlamaktadır. Takip Sayısı 8
Bu nedenle çalışmada görsele dayalı uygulama olan
Instagram’da markaların kimlikleri, etkileşimleri, içerik Paylaşım Sayısı 396
unsurları incelenerek şirketin, uygulamayı marka bilinirliği Eylül-Ekim 2018 Paylaşım Sayısı 12
açısından nasıl kullandığını ortaya koymak amaçlanmıştır.
Çalışma alanı olarak Instagram’ın seçilmesinde “We are Kurum Logosu Var
social”ın araştırmasında yer alan bilgilere göre Instagram’ın
33 milyon Türk kullanıcısının olması ve Türkiye Kurum Web Adresi Var
Nüfus/Kullanıcı sayısı oranıyla, İsveç’in ardından dünya
ikincisi konumunda olması etkili olmuştur. Tablo 1 incelendiğinde, Arçelik markasının 2016 yılında
Araştırmada içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İçerik Instagram hesabı oluşturduğu görülmektedir. Arçelik firması
analizi, iletişim araçlarının sayısının artması ve gelişmesi ile bu anlamda Instagram’ın kuruluşundan 6 yıl sonra bu mecra
akademik çalışmalarda en fazla kullanılan araştırma için hesap oluşturmuştur. Markanın sosyal medyada ulaştığı
yöntemleri arasında olmuştur ([10]). Yapısı nedeniyle hem her bir kişi, aynı zamanda markanın temsilci olmaktadır.
nitel hem de nicel verileri elde etmeye imkân veren içerik Dolayısıyla markalar için takipçi sayısı önemli olmaktadır.
analizi, belirli zaman aralığında çeşitli iletiler sunan mesaj Arçelik markasının takipçi sayısı Instagram hesabında
kaynağının, belli hedeflere ulaşmak için ortaya koyduğu 11.5000 olarak görülmektedir. Markanın takip ettiği 8 takipçi
amacı tespit etmek için kullanılmaktadır (George, 2003: ise markanın yer aldığı holding, holdingin diğer markalarının
10’dan akt. [11]). yanı sıra, Arçelik markasının ürettiği ürünlerin kullanılacağı
Sözü edilen yöntem sayesinde Arçelik markasının alanlar ile ilgili hesaptır. Sözü edilen marka, 2016 yılından
Instagram hesabı; marka kimliği (marka logosu, marka rengi, 2018 yılının Ekim ayına kadar 396 adet paylaşım
marka sloganı), etkileşim (yorumlar, yorumların özellikleri, gerçekleştirmiştir. Araştırma tarihi olan 10 Eylül 2018 ve 10
yorumlara yanıt, katılım sağlama, hashtag, mention Ekim 2018 arasında ise 12 paylaşımda bulunulmuştur.
kullanımı, hashtag sayısı), içerik (takipçi sayısı, beğeni Arçelik markasının Instagram hesabının genel görünümünde
sayısı, paylaşım sayısı, yorum sayısı ve paylaşım tarihleri) ve kurum logosu ve kurum web sitesi de yer almaktadır.
satışa teşvik (promosyon ve indirim kampanyaları) temaları Markaların hedef kitle zihninde yer etmesinde logoların etkisi
üzerinden incelenmiştir. Arçelik markasının 10.09.2018- bulunmaktadır. Bu durumda logoların Instagram hesabında
10.10.2018 tarihleri arasında yer alan bir aylık süre boyunca yer alması, marka bilinirliğine katkı sağlamaktadır. Bunun
Instagram kullanımında şu sorulara yanıt aranmıştır: yanında Instagram hesabında kurum web site adresinin yer
 Arçelik markası kaç kişi tarafında takip alması ise hedef kitlenin ürün ve hizmetler hakkında detaylı
edilmektedir? bilgi almak istediğinde kolayca siteye ulaşmasına yardımcı
 Arçelik markasının beğeni, paylaşım, yorum olmaktadır. Markaların Instagram hesaplarında web site
sayısı dağlımı nasıldır? adreslerinin mutlaka olması gerekmektedir. Çünkü Intagram
 Arçelik markasının paylaşımlarının içerikleri uygulaması görsel ve kısa bilgi verme odaklı çalışmaktadır.
hangi konuları içermektedir? Dolayısıyla hedef kitle bu hesapta yer alan görsellerdeki ürün
 Arçelik markasının takipçiler ile etkileşim için hakkında daha fazla bilgi toplamak ihtiyacı duyduğunda,
neler yapmaktadır? markanın web sitelerine başvurmaktadır.
532
Tablo 2: Paylaşım İçerikleri

Paylaşım İçerikleri
Ürün 2 Paylaşım Tarihleri
Reklam 3 10.Eyl
Takipçi Tarafından İçerik Oluşturma 1 14.Eyl
Duyuru 4 17.Eyl
Bilgilendirme 2 20.Eyl
22.Eyl
Tablo 2’de çalışma konusu olan markanın paylaşım içerikleri
yer almaktadır. Adı geçen marka araştırma tarihleri arasında 24.Eyl
12 paylaşımda bulunmuştur. Bu paylaşımların 2 tanesi 25.Eyl
ürünler ile ilgili olurken, bir paylaşımda ürün görseli yer
almakta, diğerinde ise metafor yapılarak doğanın bir özelliği 28.Eyl
ile ürüne atıfta bulunulmaktadır. Diğer paylaşımların 3
tanesini reklam, 1 tanesini içerik oluşturma, 4 tanesini duyuru 2.Eki
ve 2 tanesini de bilgilendirme oluşturmaktadır. Instagram 4.Eki
hesabı paylaşım içerikleri dikkate alındığında ağırlıklı olarak
duyuru ve reklam amacıyla kullanıldığı görülmektedir. 8.Eki
10.Eki
Yukarıda verilen Tablo 3’te markanın paylaşım türleri ve

paylaşım tarihleri yer almaktadır. Markanın 12 paylaşımının
8’ini fotoğraf, 4’ünü video oluşturmaktadır. Buradan
markanın Instagram’da ağırlıklı olarak fotoğraf paylaştığı
sonucuna varmak mümkündür. Markaların hedef kitle
zihninde yer alma payını arttırmak ve duygusal bağı
güçlendirmek için görsellikleri ön plana çıkartmaktadır. Bu
bağlamda ilgi çekici ve doğru içeriğin oluşturulduğu görseller
insan zihninde daha kalıcı olmaktadır. Bu da marka
bilinirliğini arttırmaktadır. Marka bilinirliğinde görsellik ve
içeriğin önemli olduğu kadar paylaşım sıklığının da önemi
Görsel 1: Arçelik Instagram Hesabında Yer Alan Ürün bulunmaktadır. Çünkü Instagram kullanıcıları takip ettiği
markaların aktif olmasını istemektedir. Aynı zamanda
markaların bu ortamlarda varlıklarını hissettirmek için
düzenli paylaşımlar yapması gerekmektedir. Arçelik
markasının paylaşım tarihlerine bakıldığında düzenli olarak
paylaşım yapmadığı sonucuna varılmaktadır. Paylaşımların
ortalama üç günde bir yapıldığı görülmektedir.
Görsel 2: Arçelik Instagram Hesabında Yer Alan Duyuru

Görseli
Tablo 3: Paylaşım Türü ve Paylaşım Tarihleri
Paylaşım Türleri
Fotoğraf 8
533 Video 4
Görsel 4: Arçelik Instagram Hesabında Kullanılan

Hashtag ve Mention Görseli
B. Etkileşim
Aşağıda yer alan tabloda markanın yorum sayısı ve

yorumların içerik özellikleri bulunmaktadır.
Görsel 3: Arçelik Instagram Hesabında Yer Alan Fotoğraf ve
Video Görselleri Tablo 5: Yorum Sayısı ve Yorumların İçerik Özellikleri
Tablo 4: Hashtag Kullanımı Yorum Sayısı ve Yorum Özellikleri

Hashtag Kullanımı Yorum Sayısı 747
Hashtag 55 Şikâyet 211
* Hashtag marka İsmi 10 Yorumlara Yanıt 211
* Hashtag Marka Sloganı 10 Bilgilendirme 28
* Hashtag Ürün İsmi 5 Beğeni 150
*Diğer Hashtag 30 Takipçiler İçin Sohbet Ortamı Oluşturma 125
Tablo 4’de markanın hashtag kullanım sayısı ve hashtag
konuları yer almaktadır. Hashtag, markaların ürün ve
Öneri 22
hizmetler ile ilgili görsellerin ve videoların görünürlüğünde Tablo 5’te verilen bilgilere bakıldığında markanın Instagram
kolaylık sağlayan ve marka bilinirliği oluşturmada rolü olan hesabından paylaşmış olduğu görsel ve videolara 747 yorum
bir araçtır ([12]). Çalışma konusu olan markanın yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu yorumların 211 tanesinde
paylaşımlarının hepsinde hashtag kullanılmıştır. şikâyet yer almaktadır. Bu durum da hedef kitlenin ürün ve
Paylaşımların çoğunda marka ismi ve slogan hashtagi hizmetler ile ilgili problemleri dile getirmek için markanın
bulunmaktadır. Bu durumda markanın bilinirliğinin artmasına
Instagram hesabını yoğun olarak kullandığını göstermektedir.
etkisi olmaktadır. Hashtag kullanımlarına bakıldığında daha
çok ürünlerin özelliklerine atıfta bulunacak konular ile ilgili Markanın ise bu şikâyetlerin tamamına cevap verdiği
hashtag oluşturulduğu görülmektedir. Farklı hashtaglerin görülmektedir. Bu durum marka adına olumlu bir gelişmedir.
oluşturulması markaların farklı alanlarda görünürlüğünü Zira markalar hedef kitlelerin problemlerini ifade etmesine
arttırmaktadır. Ayrıca o alanlarda potansiyel hedef kitlenin fırsat verdiğinde ve bu problemleri kısa sürede çözdüğünde
dikkati çekildiğinde markaya takipçi olarak hedef kitlelerin daha sadık birer müşteri olmasını sağlamış
kazandırılmaktadır. Arçelik markası ürün görsellerinde yoğun olmaktadır. Bu bağlamda markalar her zaman sosyal medya
olarak teknoloji ve tasarım hashtaglerini kullandığı da dikkat mecralarındaki yorumları düzenli takip etmeli ve
çekmektedir. Hastagler markaların beğeni sayılarını ciddi takipçilerine cevap vermelidir, demek mümkündür. Çünkü
şekilde arttırmaktadır. Çünkü hashtagler ile markalar takipçiye verilen cevaplar, takipçiyi değerli hissettirmektedir.
Instagram takipçileri dışında kalan hedef kitlelerinde Bu da takipçinin zihninde markaya karşı olumlu algı
dikkatini çekmektedir. Bu durum ise hashtagler aracılığıyla oluşturmaktadır.
daha fazla insana ulaşılabileceğini göstermektedir. Ayrıca
marka mention kullanmaktadır. Mentionı özellikle şikâyette Şikâyetlerden sonra en çok yorum içeriği beğeni olduğu
bulunan takipçilere yanıt verirken kullanmaktadır. Bunun sonucuna varılmıştır. Beğeni yorumları; emojileri, ürün ve
yanı sıra marka, hesabında kullanacağı fotoğrafları çekenleri hizmetlerin memnuniyetini ve başarıları için tebrikleri
de belli etmek için mention kullanmaktadır. kapsamaktadır. Diğer dikkat çeken yorum içeriği ise
takipçiler için muhabbet içeriğidir. Çalışma için seçilen
marka, bu yorum içeriği ile birlikte takipçilerin marka
hesabında aktif ve etkileşim halinde olarak katılımını
sağlamıştır.
534
Görsel 5: Arçelik Instagram Hesabında Yer Alan Beğeni

Yorumları Görsel 7: Arçelik Instagram Hesabında DM’ ye Yönlendirme
Görsel 6: Arçelik Instagram Hesabında Yer Alan Şikayet

Yorumları Görsel 8: Arçelik Instagram Hesabında Kurumsal Web
Sitesine Yönlendirme İle İlgili Görsel
Tablo 6: Yorumlara Verilen Yanıtların Sayısı ve Özellikleri
C. Satışa Teşvik Etme
DM (Direk Mesaj) Bölümüne Yönlendirme 211
Markalar sosyal medya hesaplarında ürün ve hizmetleri ile
Kurumsal Web Sitesine Yönlendirme 28 ilgili tanıtım yaparken, bunun yanında geniş hedef kitlelere
Marka takipçilerin yorumlarına verilen yanıtlara bakıldığında ulaşarak markaya ait ürün ve hizmetlerin satışına katkı
öncelikle DM’ye yönlendirildiği görülmektedir. Yoğun sağlamaktadır. Bunu gerçekleştirmek için sosyal medyada da
olarak şikâyet konusu olduğu için marka takipçiyi DM ürün ve hizmet tanıtımı promosyonlar ve indirimler
yönlendirerek, iletişim bilgilerini paylaşılmasını istemektedir. yapılabilir. Markaların tüketiciler için gerçekleştirdiği satışa
Paylaşılan bilgiler ilgili birimlere verilerek takipçiye teşvik edici kampanyaların da marka bilinirliğine etkisi
ulaşılması sağlanmaktadır. Özellikle bu bölüm markaların bulunmaktadır. Bu kampanyalar her zaman tüketicinin
bilinirliği için çok önemli olmaktadır. Çünkü markaların dikkatini çeken kampanyalardır. Çünkü tüketici bu
bilinirliğini etkileyen zihin payı, duygusallık derecesinin yanı kampanyalar ile birlikte zihninde hangi markada indirim ya
sıra tüketicinin isteklerinin karşılanmasıdır. Bu nedenle da promosyon olduğu sorusuna cevap aramaktadır.
markalar tüketicilerin paylaştığı bu şikâyet yorumlarını Dolayısıyla satışa teşvik etme kampanyaları, tüketici zihninde
mutlaka çözüme kavuşturması gerekmektedir. Yorumlara yer almaya yardımcı olmaktadır.
verilen yanıtların bir diğeri de kurumsal web sitesine Arçelik markasının belirtilen tarihler arasındaki 12
yönlendirme olmaktadır. Yapılan yorumlara bakıldığında paylaşımından sadece bir tanesinde indirim mesajı
daha çok fiyat ve ürünlerin teknik özellikleri sorulduğu için görülmüştür. Bu mesaj da bir görsel üzerinden
takipçinin kurumsal web sitesine yönlendirildiği sonucuna belirtilmemiştir. Bir fotoğrafın altında mesaj şeklinde yer
varılmıştır. almıştır.
535
Görsel 10: Arçelik Instagram Hesabı Paylaşımlarında Logo

ve Slogan Kullanımı
Görsel 9: Arçelik Instagram Hesabında İndirim İle İlgili

Görsel
D. Marka Kimliği
Aşağıda yer verilen Tablo 7, sözü edilen markanın kimlik

unsurlarını kaç kez kullanıldığı ile ilgili bilgilere yer
vermektedir.
Görsel 11: Arçelik Instagram Hesabı Paylaşımlarında
Tablo7: Paylaşımlarda Marka Kimliği Unsurlarının Sembol Kullanımı
Kullanımı
SONUÇ
Marka Kimliği Unsurları Günümüzde markalar Instagram ile birlikte hedef kitlelerine
Logo 4 kendilerini, aracı olmadan anlatabilmekte, ürün ve hizmetleri
tanıtabilmektedir. Aynı zamanda Instagram, hedef kitlelerin
Renk 1 istek, talep, şikayetlerini doğrudan markalara ulaştırmasını
Slogan 4 sağlayarak, markaların bu durumlara kısa sürede çözüm
üretebilmektedir.
Sembol 3
11 yıldır Lovemarks seçilen Arçelik markasının Instagram
Marka kimliği, markaların zihinlerde yer almasını sağlayan
hesabı; marka kimliği (marka logosu, marka rengi, marka
ve rakiplerinden farklı kılan tüm içeriklerdir. Bu içeriklerde
sloganı) , etkileşim (yorumlar, yorumların özellikleri,
markanın kültürü, iletişimi, davranışı, kişiliği, logosu, rengi,
yorumlara yanıt, katılım sağlama, hashtag, mention
sloganı, sembolü yer almaktadır. Özellikle Tablo 7’de yer
kullanımı, hashtag sayısı), içerik (takipçi sayısı, beğeni
alan unsurlarının seçilmesinin nedeni ise Instagram’ın görsel
sayısı, paylaşım sayısı, yorum sayısı ve paylaşım tarihleri) ve
odaklı bir uygulama olmasıdır. Arçelik markasının logo ve
satışa teşvik (promosyon ve indirim kampanyaları) temaları
sloganını paylaşımlarda 4 kez kullandığı görülmektedir.
üzerinden 10.09.2018-10.10.2018 tarihleri arasında
Diğer kimlik unsurlarına göre bakıldığında ağırlıklı olarak
incelenmiştir.
logo ve sloganın takipçi zihninde daha fazla yer etmesini
sağlamaya çalıştığı söylenebilmektedir. Bunun dışında Elde edilen verilere bakıldığında markanın Instagram
Arçelik için bir sembol haline gelen ve hedef kitle ile hesabında kurumsal web sitesine yer verirken, diğer sosyal
duygusal bağın güçlenmesinde büyük rol oynayan çelik medya hesaplarına yer vermediği anlaşılmıştır. Bu durum ise
isimli robot da sembol olarak sık kullanılan kimlik markanın her bir sosyal medyayı farklı plan ve stratejilere
unsurlarından bir tanesidir. Ayrıca marka paylaşımlarındaki göre yönettiği anlamına gelmektedir.
görsellerden üç tanesinin içeriğinde kimlik unsurlarının
hiçbirini kullanılmamıştır. Fakat görsellerde marka ismini ve Markanın takipçi sayısı, beğeni sayısı, hashtag kullanımı,
sloganı hashtag şeklinde kullandığı görülmüştür. paylaşım sayısı ve paylaşım tarihlerine bakıldığında özellikle
markanın hashtag kullanımı, beğeni sayısı ve paylaşım
tarihleri dikkat çekmektedir. Markanın paylaşımlarının
beğenilmesi marka takipçi sayısından fazladır. Bu durumu da
hashtag kullanımın etkisi ile açıklanmaktadır. Marka, hashtag
kullanımıyla farklı alanlarda daha fazla görünürlüğe sahip
olmuştur. Paylaşım tarihleri ise nerdeyse üç günde bir
olmaktadır. Fakat marka bilinirliğinde sosyal medyada
görünür ve aktif olmak çok önemlidir. Dolayısıyla markanın
536
hedef kitle zihninde sürekliliğini sağlamak için en az her gün Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde, sosyal
bir paylaşım yapması uygun görülmektedir. medyada atılan her adımın markaların bilinirliklerine etkisi
olduğu görülmektedir. Dolayısıyla markalar Instagram
Markaların hedef kitlede var olan algılarının olumlu olmasını uygulamasını çok iyi yönetmeli ve doğru zamanda doğru
ve duygusal bağı kuvvetlendirmek için etkileşim halinde içerikleri paylaşarak, bilinirliklerine katkılar sunmalıdır.
olması gerekmektedir. Sosyal medyada gerçekleştirilecek Çünkü Instagram’da yapılan paylaşıma, bu paylaşımın
etkileşimler, marka ile hedef kitle arasında interaktif bir içeriğine, paylaşımın yorumlanmasına, yorumlara verilen
iletişim sağlayacaktır. Dolayısıyla bu aktif iletişim ile birlikte yanıtlarına, beğeni sayısına, takipçi sayısına kadar her adım,
marka sürekli hedef kitle algısında yer alacaktır. Aynı markanın zihinlerde yer almasına, duygusal bağını
zamanda etkileşim için gerçekleştirilecek kampanyalar, oluşmasına, isteklerin karşılanmasına ve sadakatin artmasına
duygusal bağı da güçlendirmektedir. Markaların duygusallık etki etmektedir. Bu gelişmeler de marka bilinirliğini
derecelerinin kuvvetli olması da markanın ilk akla gelen etkilemektedir.
marka olma özelliğini sağlamış olmaktadır. Arçelik markası
ise etkileşiminde özellikle yorumlar ve katılımı sağlama ön KAYNAKÇA
plana çıkmaktadır. Markanın paylaşımlarına yapılan
[1] Z. Akıncı Vural, M. Ker Dinçer, N. Başok, G. Çoşkun Değirmen, M.
yorumlar ağırlıklı olarak şikâyet üzerine olmuştur. Marka bu Yalçın ve M. Erkan, “Marka Farkındalığında Sosyal Medya
şikâyetlerin hepsine yanıt vermiştir. Fakat yorumlara verilen Kullanımı: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Uluslararası Sosyal
yanıtlarla sağlanan etkileşimin ne kadar nitelikli olduğu Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 45, , ss.663-674, Ağustos 2016.
[2] İ. Topal ve V. Temizkan, “Tüketicilerin Mobil Sosyal Medya
tartışma konusudur. Çünkü yanıtların özelliklerine Kullanımının Marka Farkındalığına Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri
bakıldığında doğrudan DM’ye gönderildiği görülmektedir. Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 5, ss. 1456-1473, 2016.
[3] M. Fidan, “Halkla İlişkiler Aracı Olarak İnternet ve Markaya Katkısı”,
Bu eylemin sonucu ise bilinmemektedir.
Selçuk İletişim, Cilt: 5, Sayı: 3, ss. 153-160, 2008.
[4] T. Sammut, (2015), Brand and Branding.
Markada katılımı sağlayacak sadece bir çalışmanın olduğu https://www.researchgate.net/publication/272184078_Brand_and_Bra
görülmüştür. Buna rağmen takipçilerin sohbeti için içerik nding Erişim Tarihi: 23.10.2018
oluşturma başlığı fazla yorum alan içeriklerden bir tanesidir. [5] C. Homburg, M. Klarmann, J. Schmitt, “Brand Awareness in Business
Markets: When is İt Related to Firm Performance?”, Intern.J.of
Dolayısıyla markanın takipçilerinin katılımını sağlayacak Research in Marketing, Issue: 27, pp. 201-212, 2010.
daha fazla çalışma yapması gerekir, demek mümkündür. [6] Ö, Torlak, V. Doğan ve B. Özkara, “Marka Farkındalığı, Marka İmajı,
Takipçilerin katılımcı ve aktif olacağı kampanyalar, Markadan Etkilenme ve Markaya Güvenin Marka Bağlılığı
Üzerindeki Görece Etkilerinin İncelenmesi: Turkcell Örneği”, Bilgi
etkinlikler, yarışmalar gibi kampanyalar marka üzerinde Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1, ss. 147-161, (2014).
ilginin sürekliliği sağlayacağında dolayı markanın bu [7] B. Özbucak Albar ve G. Öksüz, “Marka Farkındalığı Oluşturma
Sürecinde Reklamlarda Ünlü Kişilerin Kullanılmasının Tüketicilerin
kampanyalara ağırlık vermesi uygun olacaktır. Zira markaya Satın Alma Karar Süreçleri Üzerindeki Etkisi: Giresun İli
olan ilginin sürekliliği markanın bilinirliğini arttıracaktır. Araştırması”, İnternational Journal of Social Science, Vol: 6, Issue: 8,
pp. 417-431, 2013.
Marka, Instagram üzerinden satışa teşvik etmek için bir [8] Can, S. ve Koz, K. (2016), “Sosyal Medyada Tüketici Onaylı
çalışma yapmıştır. Bu anlamda yapılan çalışmanın azlığı Pazarlama: Instagram Örneği”,
http://www.academia.edu/36547049/SOSYAL_MEDYADA_T%C3%
dikkat çekmektedir. Fakat satışa teşviki sağlayacak olan 9CKET%C4%B0C%C4%B0_ONAYI_%C4%B0LE_PAZARLAMA
indirimler, promosyonlar vb. çalışmalar marka bilinirliğine Erişim Tarihi: 24.10.2018
katkı sağlamaktadır.. Bu kampanyalar sosyal medya [9] Y. Köksal ve Ş. Özdemir, “Bir İletişim Aracı Olarak Sosyal
Medya'nın Tutundurma Karması İçerisindeki Yeri Üzerine Bir
kullanıcıları arasında duyulduğunda daha fazla kişinin hesabı İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
ziyaret etmesi sağlanmaktadır. Daha fazla takipçi ve daha Fakültesi Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 1, ss. 323-337, 2013.
[10] A. Çilingir, “İletişim Alanında İçerik Analizi Yöntemi Kullanılarak
fazla ziyaretçi ise markanın daha fazla kişi tarafından Yapılan Yüksek Lisans Ve Doktora Tezleri Üzerine Bir İnceleme”,
bilinmesinde etkili olmaktadır. Bu bağlamda markanın satışa Erciyes İletişim Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, ss.148-160, 2017.
teşvik edici çalışmaları arttırmalıdır. [11] C. Becan ve F. Ustakara , “Diyalog Teorisi Çerçevesinde İnternet
Tabanlı İletişim Üzerine Bir Değerlendirme: Halkla İlişkiler
Markaların zihinlerde daha fazla yer almasında ve diğer Ajanslarının Web Stratejileri Üzerine Bir İçerik Analizi”, Selçuk
Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1,
rakiplerden farklılaşmasında marka kimliği etkili olmaktadır. ss.64-84, 2017.
Marka kimlikleri, markaları çağrıştıran birer unsurdur. Bu [12] N. Yenıçıktı Tufan, “Hakla İlişkiler Aracı Olarak Instagram: Sosyal
nedenle markalar sosyal medyadaki mecralarında bu Medya Kullanan 50 Şirket Üzerine Bir Araştırma”, Selçuk
Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2,
unsurları kullanarak marka bilinirliklerine katkı ss.92-115, Ocak 2016
sağlamaktadır. Arçelik markası da özellikle kurumun [13] 2018 Medicat websitesi. Erişim: https://mediacat.com/turkiyenin-
lovemarklari-arastirmasi-2018-sonuclari/
logosuna, sloganına ve sembolüne paylaşımlarında yer
vermektedir. Markalar insan zihninde hatırlandığı kadarıyla
vardırlar. Bu durumun da markanın bilinirliğine etkisi vardır.
Bu nedenle markalar sosyal medyada aktif olarak yer almalı
ve hatırlanma oranını arttırmak için de çalışmalar
gerçekleştirmelidir. Arçelik’in de hedef kitle zihninde sürekli
yer almak ve ilk hatırlanan olmak için logo, slogan ve sembol
unsurlarını yoğunlukla kullandığı görülmüştür.
537
Volume 3 (2018), 538-540
ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal Method

Büşra Avcı1, Yasemin Caglar 2*+
1 Graduate School of Sciences, University of Eskisehir Technical, Eskisehir, Turkey
2Department Physics, University of Eskisehir Technical, Eskisehir, Turkey
*Corresponding author: ycaglar2@gmail.com
+Speaker: ycaglar2@gmail.com
Presentation/Paper Type: Oral/ Full Text
Abstract –ZnO nanopowders were synthesized via microwave assisted hydrothermal method at different precursor solution
molarities. For this, the aqueous solutions of zinc aceatate dihydrate and sodium hydroxide were prepared at different molarity
as precursor materials. The synthesized ZnO nanopowders were further calcined in air at 500oC for 2 h. The effects of different
precursor solution molarity on the crystalline structure of the ZnO nanopowders were investigated by X-ray diffraction study.
Field emission scanning electron microscope was used to analyze the surface morphology of the ZnO nanopowders. As the
NaOH solution molarity increases, the rod-like structure of ZnO begins to be seen. The optical band gap values of the ZnO
nanopowders were also determined by reflectance measurements.
Keywords – ZnO, nanorod, microwave assisted hydrothermal method, precursor molarity, FESEM
I. INTRODUCTION (Zn(CH3COO)2.2H2O, 99.5%, Merck) as the zinc cation

Zinc oxide (ZnO) is an important transparent precursor and, sodium hydroxide (NaOH, 98%, Sigma
semiconductor conductive oxide material. Due to its Aldrich), as the hydroxide anion source. For this, the aqueous
trancparency in the visible region, non-toxic structure and solutions of zinc aceatate dihydrate (ZnAc; 0.1, 0.15 and 0.2)
abundant nature, it is very popular. Thanks to these features, and sodium hydroxide (NaOH; 0.1, 0.2, 0.3 and 0.4M) were
ZnO can be used in many technological applications such as prepared as precursor materials. Aqueous solutions were
solar cells [1], gas sensors [2], varistors [3] , heterojunction mixed in a magnetic stirrer at 30 ° C. After stirring the zinc
diode [4] [5], transistors [6]. ZnO nanostructures synthesized acetate aqueous solution, the NaOH aqueous solution was
in different morphologies such as nanowire [7], nanorods [8], slowly added until a milky solution formed. The solutions
nanobelts [9], nanotubes [10] and nanoflowers [11] are were stirred for 20 minutes at room temperature in a
available in the literature. Even the different morphology of magnetic stirrer and then placed in a microwave oven (CEM
ZnO is obtained in different deposition processes of the same Mars 6). These solutions irradiated at 300W for 10 min.
method. ZnO nanostructures are produced by production After, the solution was cooled to room temperature. The
methods such as homogeneous precipitation [12], powders formed after the microwave process were filtered
solvothermal method [13] and sol-gel [14] and microwave and washed with deionized water and ethanol for several
assisted hydrothermal method (MWHT) [15]. Among these, minutes. The final nanopowders were dried in an oven at
microwave assisted hydrothermal method is a synthesis 60oC for 24 h and then calcined in air at 500oC for 2 h.
method that is completely different from the other method. XRD measurements were performed by X-ray powder
This method has many advantages, such as not requiring diffractometer (BRUKER D8 Advance). Surface morphology
complex equipment, being easy, allowing controlled was studied using ZEISS Ultraplus model field emission
nanostructure synthesis. ZnO nanostructures can be produced scanning electron microscopy (SEM). The optical reflectance
in different morphologies depending on the solution measurements of were carried out by double beam
parameters (type and molarity of precursors and solvents, pH SHIMADZU UV 2450 spectrometer with an integrating
of solution, surfactant, solution aging) by using this method. sphere.
In this study, ZnO nanopowders have been deposited by
MWHT at different solution molarity and type (zinc aceatate III. RESULTS
dehydrate (ZnAc) and sodium hydroxide (NaOH)). The
effects of solution molarity and type on structural, The XRD study was performed to determine the
morphological and optical properties of ZnO nanopowders crystallographic properties of ZnO powders prepared in
have been investigated using XRD, SEM and diffuse different molarities. Fig. 1a and Fig. 2a shows the XRD
reflectance measurements, respectively. patterns of ZnO nanostructures synthesized at different
molarity of ZnAc and NaOH, respectively. As shown in these
II. MATERIALS AND METHOD Figures, the XRD pattern belongs to pure zinc oxide and does
ZnO nanopowders were synthesized by MWHT different not contain any impurity. ZnO nanopowders are crystallized
molarity of ZnAc and sodium hydroxide NaOH. ZnO in hexagonal wurtzite structure and the five peaks on the
nanopowders were produced using zinc acetate dihydrate jcpds card are seen here (JCPDS # 36-1451). These peaks are
538
Avcı and Caglar, ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal Method, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
(100), (002), (101), (102) and (110). The texture coefficient

values (TC(hkl)) of all the powders were calculated (not
given here) and they were structured in the direction of (002).
The crystallization of the nanopowders increased with
increasing solution of molarity. The increase in the molarity
of NaOH has great effect on the crystallization of the
nanopowders.
The SEM images of the ZnO nanopowders deposited in
different ZnAc and NaOH solution molarity are given in Fig
1b and Fig. 2b, respectively. The molarity of the solution
affected the morphology of the powders. As the molarity
increases the flowering structures began to grow and the
diameter of the rods in the flower structure increases.
. Fig. 3 R% spectra of the ZnO nanopowders synthesized at different molarity

of ZnAc and NaOH.
The Kubelka Munk function (F(R)) was used to find the

values of Eg [16]. The Eg values were determined by
extrapolating the linear portion of (F(R)h)2 vs. h curves
(Fig 4) and given in Table 1.
(a) (b)
Fig. 1 XRD spectra and SEM images of the ZnO nanopowders synthesized
at different molarity of ZnAc.
Fig. 4 (F(R)h)2 vs. h graph of the ZnO nanopowders synthesized at

different molarity of ZnAc and NaOH.
Table 1. The Eg values of the nanopowders
Nanopowder Eg (eV)
0.1MZnAc 3.21
(a) (b) 0.15MZnAc 3.23
0.2MZnAc 3.19
Fig. 2 XRD spectra and SEM images of the ZnO nanopowders synthesized
at different molarity of NaOH.
0.1MNaOH 3.17
0.2MNaOH 3.22
0.3MNaOH 3.22
Diffuse reflectance spectra (R%) was carried out to 0.4MNaOH 3.24
determine optical band gap (Eg) of the nanopowders. These
spectra of the ZnO nanostructures synthesized at different
molarity of ZnAc and NaOH were given in Fig. 3. As IV. CONCLUSION
illustrated in this figure, the Rave values of the nanopowders Microwave assisted hydrothermal method was used to
increase with increasing solution of molarity. synthesize ZnO nanopowders. The powders were obtained
with aqueous solutions prepared in different ZnAc and NaOH
molarities. By using XRD measurements, the effects of ZnAc
539
Avcı and Caglar, ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal Method, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
and NaOH solution on the crystal structure of ZnO photoelectrochemical water-splitting Sol. Energy Mater. Sol. Cells
vol. 91, pp. 326–1337,  2007
nanopowder were investigated. It was found that the
crystalline quality of ZnO nanopowder increased with
increasing solution molarity. The surface morphology of ZnO
nanopowder was analyzed by SEM. The solution molartiy
has a significant effect on the surface morphology of ZnO
nanopowder. The optical band gap values of ZnO
nanopowder were determined by using Kubelka-Munk
fraction.
ACKNOWLEDGMENT
This work was supported by Eskisehir Technical
University Commission of Research Project under Grant no.
1506F539
REFERENCES
[1] S. Chala, N. Sengouga, F. Yakuphanoglu, S. Rahmane, M. Bdirina, I.
Karteri, “Extraction of ZnO thin film parameters for modeling a
ZnO/Si solar cell” Energy, vol. 164, pp. 871–880, Dec. 2018.
[2] L. Zhu, W. Zeng, “Room-temperature gas sensing of ZnO-based gas
sensorˮ Sensors and Actuators A: Physical, vol. 267, pp.242-261,
Nov. 2017.
[3] T. Chen, M. H. Wang, H. P. Zhang, Z. Y. Zhao, T. T. Liu, “Novel
synthesis of monodisperse ZnO-based core/shell ceramic powders and
applications in low-voltage varistorsˮ Materials & Design, vol. 96,
pp. 329-334, Apr. 2016.
[4] S. Ilican, K. Gorgun, S. Aksoy, Y.Çağlar, M. Çağlar,“Fabrication of
p-Si/n-ZnO:Al heterojunction diode and determination of electrical
parametersˮ Journay of Molecular Structure, vol.1156, pp. 675-683,
Mar. 2018.
[5] H. Huang, Q. Zhao, K. Hong, Q. Xu, X. Huang, “Optical and
electrical properties of N-doped ZnO heterojunctionˮ Physica E: Low-
dimensional Systems and Nanostructures, vol.57, pp. 113-117, Mar.
2014.
[6] Y. Çaglar, M. Çaglar, S. Ilican, S. Aksoy, F. Yakuphanoğlu, “ Effect
of channel thickness on the field effect mobility of ZnO-TFT
fabricated by sol gel processˮ Journal of Alloys and Compounds, Vol.
621, pp. 189-193, Feb. 2015.
[7] S. Park, “Enhancement of hydrogen sensing response of ZnO
nanowires for the decoration of WO3 nanoparticlesˮ Materials
Letters, vol. 234, pp. 315-318, Jan. 2019.
[8] R. Yatskiv, J. Grym,“Luminescence properties of hydrothermally
grown ZnO nanorodsˮ Superlattices and Microstructure, vol. 99, pp.
214-220, Nov. 2016.
[9] A. O. Dikovska, G. B. Atanasova, G. V. Avdeev, N. N. Nedyalkov,
“Synthesis and characterization of ZnO nanostructures on noble-metal
coated substratesˮ Applied Surface Science, vol. 374, pp. 65-70, June
2016.
[10] P. Samadipakchin, H. R. Mortaheb, A. Zolfaghari, “ ZnO nanotubes:
Preparation and photocatalytic performance evalutionˮ Journal of
Photochemistry and Photobiology A: Chemistry, vol. 337, pp. 91-99,
Mar. 2017.
[11] E. Praveen, K. Jayakumar, “Sensitivity enhancement of mechanical
sensing element via self-assembled ferroelectric ZnO nanoflowersˮ
Materials Chemistry and Pyhsics, vol. 223, pp. 190-195, Feb. 2019.
[12] A. O. Juma, A. Matibini, “Synthesis and structural analysis of ZnO-
NiO mixed oxide nanocomposite prepared by homogeneous
precipitationˮ Ceramic International, vol. 43, pp.15424-15430, Dec.
2017.
[13] A. Moulahi, F. Sediri, “Controlled synthesis of nano-ZnO via
hydro/solvothermal process and study of their optical propertiesˮ
Optik, vol. 127, pp. 7586-7593, Oct. 2016.
[14] Z. N. Kayani, M. Anwar, Z. Saddige, S. Riaz, S. Naseem, “Biological
and optical properties of sol-gel derived ZnO using different
percentages of silver contentsˮ Colloids and Surfaces B:
Biointerfaces, vol. 171, pp. 383-390, Nov. 2018.
[15] G. Byzynski, A. P. Pereira, D. P. Volanti, C. Ribeiro, E. Longo,
“ High-performance ultraviolet-visible driven ZnO morpholgies
photocatalyst obtained by microwave-assisted hydrothermal methodˮ
Journal of Photochemistry and Photobiology A: Chemistry, vol. 353,
pp. 358-367, Feb. 2018.
[16] A. B. Murphy, “Band-gap determination from diffuse reflectance
measurements of semiconductor films, and application to
540
Volume 3 (2018), 541-543
Estimation of Tectonic Structure of Eastern Anatolia Region using

Gravity Data
Ali Elmas1*+
*Corresponding Author and +Speaker: elmas@ktu.edu.tr
Abstract – It was aimed to find the structural discontinuities of the Eastern Anatolia Region by using horizontal gradient
magnitude technique. When determining the structural discontinuities of the region, the maximum amplitudes of the horizontal
gradient magnitude were used. Along with a good harmony between this study and previous studies, new discontinuity
boundaries were found. In addition, the basement topography of the region was calculated using the Parker-Oldenburg
inversion algorithm.
Keywords – Horizontal gradient magnitude, Eastern Anatolia Region, vertical first derivative
I. INTRODUCTION
In the literature, edge analysis techniques such as horizontal
gradient magnitude (HGM) are usually arranged according to
the Bouguer gravity data to find lineaments [2]. In this study,
HGM technique was applied to vertical first derivative (VFD)
values of regional gravity data. Therefore, low pass filters
was utilized to obtain regional gravity values. Then, the Fast
Fourier Transform (FFT) method [6] was utilized to compute
the VFD values of the regional gravity values. In order to
find the discontinuities of the tectonic unit in the study area, Figure 1. The Main tectonic characters of Eastern Anatolian and the
the POTENSOFT program advanced by [1] was used. [5] surrounding regions. An image map from [11].
have published an algorithm that computes the basement
topography. In this study, tectonic structure, and topography
Active faults in the study area are shown in Fig 2.
of basement of the region have been tried to be revealed by
applying VFD method, HGM and inversion techniques to
regional gravity data of Eastern Anatolia Region.
II. METHODS
The North Anatolian Fault Zone (NAFZ) is an EW right
lateral strike slip fault that styles the northern edge of the
Anatolian block and also accommodates the relative motion
between the Eurasian Plate and the Anatolian block (Fig. 1).
Some researchers investigated the tectonic structure of the
region using different data sets [8, 12]. In this study, the VFD
values of the regional gravity data belonging to the region
were used to re-evaluate the tectonic structure of the region.
Bouguer gravity anomalies were obtained from EGM08
model [10] (Fig. 3).
Figure 2. Active fault map of Eastern Anatolia Region (after [4]).
541
Elmas, Gravity Anomalies on Continental Edgings, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
to the filtered gravity data (Fig. 5e). The depths of the

basement topography vary between 3.2-12.5 km (Fig. 5e).
Figure 3. Bouguer gravity anomaly of the region.
Figure 4. Radial average logarithmic amplitude spectrum of the Bouguer

data.
Four different interface depths were found at the end of the

radial averaged amplitude spectrum calculation. The depths
of LAS, Moho, Conrad and the basement interfaces are 83.1
km, 38.2 km, 15.2 km and 7.5 km, respectively, from the
slopes of the amplitude spectrum (Fig. 4). The Parker-
Oldenburg algorithm [7, 9] was used to model the topography
of basement, which calculated 7.5 km depth value using the
amplitude spectrum technique. HGM filter was developed by
[3]. The highest amplitude values of the anomaly of the HGM
filter pass over the lateral edged of sources. The amplitude of
HGM is given as:
2 2
𝜕2𝑔 𝜕2𝑔 Figure 5. a) Bouguer gravity map, b) Regional gravity map, c) VFD map of
𝐻𝐺𝑀 = √( ) +( ) (1)
𝜕𝑥𝜕𝑧 𝜕𝑦𝜕𝑧 the regional gravity data, d) HGM map of the VFD data, e) Basement
topography of the region. Red lines represent existing faults and blue lines
represent newly found lineaments.
In Formulas 1; 𝜕 2 𝑔/𝜕𝑥𝜕𝑧, 𝜕 2 𝑔/𝜕𝑦𝜕𝑧 are the VFD of the

gravity field (𝑔) variations in the x, y and z directions. III. RESULTS
The maximum values of the HGM amplitudes calculated In this study, a linearity map of the Eastern Anatolian
from the VFD data of the regional gravity data represent the Region was created and updated tectonic structure was given.
discontinuities of the tectonic structure in the study area (Fig. In the various sections of the region, new lineaments
5d). New lineaments can be seen in some parts of the study extending in the northeast-southwest and northwest-southeast
area (Fig. 5e). The basement topography of the study area directions were found. Some new lineaments extending in
was determined by applying the Parker-Oldenburg algorithm various directions cutting old faults were found in the various
sections of the region. As a result of this study, the sections
of the tectonic structure that can produce earthquakes should
542
Elmas, Gravity Anomalies on Continental Edgings, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
be determined by the work to be done later. In particular, it

should be emphasized to what degree earthquakes can be
produced by the found lineaments by deeper studies, such as
the modeling of the lithosphere-asthenosphere boundaries.
REFERENCES
[1] Arısoy, M. Ö., Dikmen, Ü., 2011. Potensoft: MATLAB-based
Software for potential field data processing, modelling and mapping.
Computer & Geosciences, 37, 935–942.
[2] Cooper, G. R. J., Cowan, D. R., 2006. Enhancing potential field data
using filters based on the local phase. Computers and geosciences, 32
(10), 1585-1591.
[3] Cordell, L., Grauch, V.J.S., 1985. Mapping basement magnetization
zones from aeromagnetic data in the San Juan Basin, New Mexico,
(Ed. Hinze, W.J.) The utility of regional gravity and magnetic
anomaly maps. Society of Exploration Geophysicists, 181–197.
[4] Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş., Şaroğlu, F.
2013. Açıklamalı 1/1.250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası,
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi-30.
Ankara- Türkiye.
[5] Gomez-Ortiz, D., Agarwal, B. N. P., 2005. 3DINVER.M: A
MATLAB program to invert the gravity anomaly over a 3-D
horizontal density interface by Parker–Oldenburg’s algorithm.
Computer Geosciences, 31, 513–520.
[6] Gunn, P. J., 1975. Linear transformations of gravity and magnetic
fields. Geophysical Prospecting, 23 (2), 300-312.
[7] Oldenburg, D. W., 1974. The inversion and interpretation of gravity
anomalies. Geophysics, 39, 526–536.
[8] Oruç, B., Gomez-Ortiz, D., Petit, C., 2017. Lithospheric flexural
strength and effective elastic thicknesses of the Eastern Anatolian and
surrounding region. Journal of Asian Earth Sciences, DOI:
https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2017.09.015
[9] Parker, R. L., 1973. The rapid calculation of potential anomalies.
Geophysical Journal International, 31, 447–455.
[10] Pavlis, N. K., Holmes, S. A., Kenyon, S. C., Factor. J. K., 2008. An
Earth Gravitational Model to Degree 2160: EGM2008. EGU General
Assembly 2008, Vienna, Austria, April 13–18, 2008. http://earth-
info.nga.mil/GandG/wgs84/gravitymod/egm2008. (Ziyaret tarihi: 11
Şubat 2017).
[11] Ryan, W.B.F., Carbotte, S.M., Coplan, J.O., O'Hara, S., Melkonian,
A., Arko, R., Weissel, R.A., Ferrini, V., Goodwillie, A., Nitsche, F.,
Bonczkowski, J., Zemsky, R., 2009. Global multi-resolution
topography synthesis. Geochem. Geophys. Geosyst. 10, Q03014.
http://dx.doi.org/10.1029/2008GC002332.
[12] Şengör, A.M.C., Kidd, W.S.F., 1979. The post-collisional tectonics of
the Turkish-Iranian Plateau and a comparison with Tibet.
Tectonophysics 55, 361–376.
543
Volume 3 (2018), 544-553
KALKINMADA GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ VE KADIN

GİRİŞİMCİLİĞİ
Ali Yılmaz Gündüz1*+
1İnönü Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
*Corresponding author: ali.gunduz@inonu.edu.tr
+Speaker: ali.gunduz@inonu.edu.tr
Presentation/Paper Type: Oral/ Abstract
Özet- Kalkınmada girişimcilik hemen her dönemde çok önemli bir fonksiyona sahip olmuştur. Küreselleşme ile
birlikte 2000’li yıllardan sonra girişimci ve girişimciliğin önemi çok daha fazla artmıştır. Gelişmiş toplumlarda
üniversiteyi bitirmiş gençlere iyi eğitim görmüş ve girişim yeteneğine sahip gençler olarak bakılmaktadır.
Girişimcilik ruhu genetik insanın doğuşundan var olabileceği gibi, çevre, eğitim ve gelir gibi faktörler de etki
etmektedir. Ülke ekonomilerinin yapı taşları olan girişimcilerin başarıları ile kalkınma arasında önemli bağlantı
bulunmaktadır. Girişimcilik faaliyetleri mikro düzeyde hanehalkı gelirlerini artırırken, makro düzeyde de ülke
ekonomisinin; üretim miktarını, istihdam düzeyini ve milli gelir gibi temel göstergelerde de büyük katkı
sağlamaktadır. Başarılı girişimciler ekonomik katkıların yanında yeniliklerin uygulanıp, yaygınlık kazanmasıyla
sosyal yapının iyileşmesinde de etkili olmaktadır. Böylece girişimcilik ekonomik ve sosyal gelişmenin temel
dinamiğini oluşturmaktadır.
Bu çalışmada girişimciliğin gelişimi, ekonomik ve sosyal hayatta oynadığı rol ve Türkiye‘de kadın girişimciliğin
önemi vurgulanacaktır.
Anahtar Kelimeler- Girişimcilik, beşeri sermaye, kalkınma, istihdam ve kadın girişimciler
Abstract- For develeopment, entrepreneurship has always had a very important function. With globalization,
after 2000 the importance of enterprising and entrepreneurship increased much more. In developed countries,
youth with university degree are considered as being received good education and have entrepreneurial abilities.
Enterprising spirit of individuals can exist genetically inborn or may also be inspired from inspired by
environment, education and income factors. Successes of entrepreneurs, national economies’ building stones, are
closely connected with development. On one hand, entrepreneurship activities increases household revenues in
micro level and on the other hand, it contributes to national economy’s production, employment and current
account levels at macro level. Moreover successful entrepreneurs become influential to innovations
implementation and proliferation affecting social structure in a good way. So entrepreneurship constitutes the
keystone of economic and social developments’.
In this study, entrepreneurship’s development, its part at economic and social life and importance of women’s
entrepreneurship for Turkey will be emphasized.
Keywords- Entrepreneurship, human capital, development, employment, women entrepreneurs
544
Gündüz, KALKINMADA GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ VE KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
1-GİRİŞ
Girişimcilik, yenilik düşüncesini yeni bir ürüne, hizmete ya da işe dönüştürme süreci, istihdam
sağlama, yeni işletmelerin kurulması, yeniliklerin çoğaltılması, ekonominin büyümesi ve toplumun
refah seviyesinin yükseltilmesine yaptığı pozitif katkılar nedeniyle ekonomik gelişme ve büyüme için
çok önemli bir dinamik unsur olarak değerlendirilmektedir(Audretsch,2003; Kurt v.d,2006). Sanayi
toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde beşeri sermaye kalkınmada fiziki sermayeden daha
önemli bir hale gelmiştir(Önce, 2006: 2).
Bireylerdeki bilgi, beceri ve benzeri nitelikler olarak tanımlanan beşeri sermaye, insana
yapılan yatırımlarla artmakta ve üretim sürecinin vazgeçilmez bir girdisi olmaktadır. Günümüzde
işsizlik problemindeki artış küçük işletmelerin yaygınlaştırılmasının önemini artırmış bu da
beraberinde girişimcilik olgusunu ön plana çıkarmıştır. 18 yüzyıldan itibaren iktisat teorisinin
gündeminde bulunan girişimcilik faktörü piyasa ekonomileri içersinde her zaman önemli bir yere
sahip olmuştur. Teknolojik değişme ve küreselleşme ekonomik değişimin temel sürükleyicileridir.
Geçmişteki hantal işletmelerin yerini bugün hızlı ve esnek yapıya sahip, değişmelere kolay adapte
olabilen küçük ve orta ölçekli işletmeler almaya başlamıştır. Bu da girişimciliğin önemini artırmıştır.
Girişimciliğin ekonomik büyüme üzerinde oynayacağı potansiyel role ilişkin ilk işaret edenlerden biri
18. yüzyıl iktisatçılarından A.Smith’tir. Zenginlik ve refahın nasıl artırılabileceği üzerine kafa yoran
Smith’e göre piyasalar büyüdükçe girişimcilik, yeniliklerin ortaya çıkmasına, bu da işbölümünün,
işbirliğinin ve verimliliğin artmasına yol açabileceğini ifade etmiştir. Smith’in aksine D.Ricardo
üretim artışının emek, sermaye ve doğal kaynaklar gibi temel girdilerin bir fonksiyonu olduğunu
savunmuştur(Acs, 2006:97).
Bu çalışmada bir ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasında girişimciliğin önemi ve rolü

çeşitli yönleriyle incelenecektir.
2-Girişimciliğin Tanımı ve Gelişimi
Girişimci, üretim amacıyla bir işe girişen, ticaret, sanayi, hizmet ve bunun gibi alanlarda
sermaye koyarak mal ve hizmet üreten, bir iş yapmaya teşebbüs eden birey olarak tanımlanmaktadır.
Girişimci kavramını ilk olarak kullanan ve bu konuda ilk çalışmaları yapan 18.yüzyılda yaşamış olan
Fransız iktiastçı R.Cantillion’dur(Feki ve Minf,2016). Cantillon, girişimciyi ‘’belirsiz bir fiyattan mal
satmak üzere ürün alan ve risk üstlenen kişi’’ olarak tanımlamıştır(Koppl,2007:16).
Girişimcilikle ilgili ilk eğitim Amerika’da 1947 yılında ‘’Harward Business School’da
verilmeye başlanmıştır. Bu konuda ilk akademik programlar ise 1960’lı yıllarda uygulanmış ve 1965’li
yıllarda giderek yaygınlaşmıştır. 1993 yılında 400’den fazla ABD Üniversitelerinde lisans veya
yüksek lisans düzeyinde girişimcik dersleri verilirken, bu sayı 2003 yılında 1600’e
ulaşmıştır(Katz,2003,283).
Türkiye’de 2011 yılı verilerine göre toplam 103 adet devlet üniversitesi bulunmaktadır. Vakıf
üniversitelerinin sayısı ise 62’dir. Devlet üniversitelerinin 87 tanesinde İİBF ve İşletme Fakültesi
vardır. 62 vakıf üniversitesinden de 34 tanesinde İİBF bulunmaktadır. Devlet üniversitelerinin İktisadi
ve İdari Bilimler Fakültelerinin 20’sinde girişimcilik dersi
verilmektedir(http//www.yok.gov.tr/content/view/527/222/.)
Girişimcilik eğitimindeki gelişme Avrupa Birliğinde daha yavaş ve ABD’ye göre daha geç bir
tarihte meydana gelmiştir. İngiltere ve Fransa, girişimcilik eğitimine 1970’lerde başlayan ilk
ülkelerdendir(Dana,1992:24).
545
İktisat teorisinde, girişimciliğin ekonomik büyüme ile ilişkisine dikkat çeken ilk isim
J.Schumpeter’dir. Schumpeter girişimciyi daha ziyade yeniklerin (innovation) taşıyıcısı olarak ele
almakta ve girişimciliğin ekonomik büyümenin en önemli aktörlerinden biri olduğunu
vurgulamaktadır(Işık ve diğ.,2011). Burns’ün (2001) girişimcilik tanımında ise girişimci, kâr elde
etmek amacıyla değişim ve fırsatlar kullanan ya da değişim ve fırsatlara imkân sağlayan kişidir. Bunu
da yüksek düzeyde risk ve belirsizliği göze alarak ekonomik kaynakları düşük üretkenlik alanından
yüksek üretkenlik ve getiri alanına taşıyarak yapmaktadır. Girişimcilerin, mevcut veya kendi
oluşturduğu fırsatları kullanabilmek için ihtiyaç duyulan kaynakları temin ederek eldeki kaynaklarla
birleştiren ve bunları üretime dönüştürmek için organize eden bir iş kurmanın bütün aşamalarında
kendiliğinden inisiyatif alan ve liderlik özelliklerini gösteren bu aşamalardaki riskleri hesaplayıp
bunlarla ilgili tedbirleri alarak yoluna devam eden, sürekli yenilik arayan ve bu arayışta müşterilerinin
beklentilerine duyarlı olmanın ötesinde kendisi beklenti oluşturan niteliklerin öne çıkabileceği
söylenebilir(KOSGEB,2013).
Girişimciliğin ekonomi içindeki rolü ve özellikle ekonomik büyümeye ve istihdama etkisi

konusundaki görüşlerin II. Dünya Savaşı’ndan itibaren ciddi değişiklikler gösterdiği söylenebilir.
Savaş sonrası yıllarda fiziksel sermayenin ve büyük ölçekli firmaların ekonomik büyümenin başlıca
belirleyicisi olduğu görüşü hâkimken, girişimcilik ve küçük ölçekli firmalara pek yer verilmemiştir.
Daha sonraki yıllarda gelişen, bilginin ekonomik büyüme yolunda önemli bir unsur olduğu görüşü
(bilgi ekonomisi) ve araştırma, fikri mülkiyet ve beşeri sermayeye verilen önemin artması yine büyük
firmaların ekonominin motoru olduğu düşüncesini pekiştirmiştir. Ancak, bazı Avrupa ülkelerinde yeni
bilgiye ve teknolojiye yapılan yüksek düzeyde yatırımlara rağmen büyümenin istenilen düzeyde
sağlanamaması 1990’lı yıllarda bilginin küçük ölçekli firmalar ve girişimciliğe yönelmesine neden
olmuştur. Çünkü bilginin yayılması ve ticarileştirilmesi konusunda girişimcilik bir aracı rolü
üstlenmektedir(Audretsch ,2006:33). Bu görüşü destekleyen gelişmelerden biri de 1970’li ve 1980’li
yıllar boyunca ekonomik faaliyetlerin büyük firmalardan küçük firmalara kaymasıdır(Carree ve
Thurik,2010:559).
3- Girişimcilik ve Ekonomik Kalkınma İlişkisi
Bir ülkenin ekonomik kalkınması o ülkede mevcut olan girişimcilik faaliyetlerine bağlıdır.
Çünkü girişimciler risk alır, yatırım yapar, proaktif ve rasyonel davranır, yeni işler yaparak birçok yeni
ürün ve hizmet sağlayarak rekabeti artırır, bunun ötesinde teknolojik değişim sayesinde üretim ve
verimliliği arttırır. Girişimci, ekonomik kaynakları en verimli sahalara yönelterek yeni alanlar
oluşturur(Yalçıntaş,2010). Bu nedenle girişimci ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesinde, istihdam
oluşturulmasında ve üretim faaliyetlerinde anahtar faktördür( Öztürk, 2008).
Girişimciliğin ekonomik kalkınma üzerinde olumlu bir rol oynadığına ilişkin ilk sistematik
katkılar 20. yüzyılın başında Schumpeter ile başladığını daha önce belirtmiştik. Schumpeter (1963)
girişimciliğin ekonomik kalkınma üzerindeki etkisini, girişimcilerin yenilikleri adapte etme yeteneği
ile ilişkilendirir. Yenilikçilik, yeni ürünlerin piyasaya çıkartılması, yeni üretim tekniklerinin
kullanılmaya başlanması, yeni piyasalara girilmesi, yeni hammadde veya yarı mamul maddelerin
bulunması veya piyasaların yeniden organizasyonu şeklinde olabilir. Girişimcilerin belirtilen
yöntemler aracılığı ile yenilikleri kolaylıkla adapte etmelerinin arkasındaki temel motivasyon kâr etme
güdüsüdür(Çokgezen,2012). Her tür yenilik örgütün fonksiyonlarını ve kaynak dağılımlarını
etkileyeceği ve iyileştireceği için önemlidir. Ülkelerin Girişimcilik ve Yenilikçilik Endekslerine
(2013) göre 142 ülke arasında ABD 5.ci, Kanada 11., İsrail 14.cü sırada yer alırken Türkiye 68.sırada
yer almaktadır(GEM,2013: GII,2013).
546
Girişimcilik iktisadi kalkınmayı değişik şekillerde etkileyebilmektedir. Meselâ, girişimciler

eskisinden farklı ürün ve üretim prosesleri geliştirerek bu ürünleri pazara sürerek ülke ekonomisin
ekonomik katma değerini yükseltebilir. Bölge bazında yapılan gelişme araştırmaları da, belli bölgede
girişimcilik etkenlerinin çoğalmasının, o bölgenin kalkınması ve istihdamın pozitif etkinliğini ortaya
koymaktadır. Bu araştırmalar, bilhassa imalât endüstrisindeki girişimci işletmelerin kalkınmaya olan
katkısının büyük olduğunu göstermektedir. Girişimcilik bölgesel iktisadi kalkınmayı değişik
biçimlerde harekete geçirerek çarpan etkisine yol açmaktadır. Yeni işletmelerin açılması bireylerdeki
motivasyonu yükselterek, toplumda yenilik peşinde koşan insanların sayılarının artmasına imkân
sağlamaktadır. Bu yüzden de kalkınmış veya kalkınmakta olan ülkelerin hükümetleri girişimciliği
teşvik eden politikalar yürüterek girişimciliği kalkınmanın en önemli etmenlerinden biri olarak
değerlendirmektedirler(www.alierenbaliked.com/girişimcilik-economik-kalkınma ilişkisi/)
4-Türkiye’de Girişimcilik
I.Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte, Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarında iktisadi
gelişme devlet eliyle gerçekleştirilirken özel teşebbüs de özendirilmiştir. Bu amaçla 17 Şubat 1923’de
I.İzmir İktisat Kongresi düzenlenmiştir. Bu kongrenin yapılma gayesi ekonomik kalkınma için ortak
amaçları gerçekleştirecek yöntemleri aramaktı. Bu doğrultuda aşağıdaki kararlar alınmıştır.
 El işçiliği ve küçük işletmeden derhal fabrikasyon sistemine geçilmelidir.

 Özel sektör tarafından kurulan teşebbüsler devletçe desteklenmelidir.
 Özel teşebbüse destek ve kredi sağlayacak iki tane devlet bankası kurulmalıdır.
 Dışarı ile rekabet edebilmek için sanayi bir bütünlük içinde hareket etmelidir(İzmir İktisat
Kongresi, Kongrede alınan kararlar).
Bu kongreye işçi, çiftçi, tüccar ve sanayici olmak üzere 1135 delege katılmıştır. Kongre ‘’misak-i
iktisadi’’yi (milli ekonomi ilkesi) kabul etmiş ve nihayetinde de yukarıdaki kararlara ilave olarak özel
teşebbüs lehinde daha birçok kararlar alınmıştır. Özellikle kadınlara yönelik birçok haklar tanınmış
bunların içinde en önemlisi de seçme seçilme hakkı olmuştur.
1920 ile 1933 yılları arasında yeni Türk devletinin ekonomik, kültürel ve sosyal alanlara
kalkınmaya hazırlık yılları olmuştur. 1933’ten sonra ise özel teşebbüsün başarısız olduğu alanlara
girmiş yeni büyük yatırımlar devlet eliyle yapılmıştır. 1940-1950 yılları arası II. Dünya Savaşı’nın
sona erdirilmesi amacıyla bir takım politikaların uygulanmaya konulduğu bir geçiş dönemi olarak
bilinmektedir. 1950-1980 döneminde de özel sektörün gelişmesi için çabalar sürdürülürken 1980
sonrasında ihracata dönük 24 Ocak 1980 kararlarının alınması, serbest piyasa sisteminin yürürlüğe
konulması, kamu kesiminin küçültülmesi amacıyla özelleştirme faaliyetlerinin yapılması girişimciliğin
geliştirilmesi için atılan önemli adımlar olarak bilinmektedir(Karluk, 2002;450).
Türkiye’de girişimciliğin desteklenmesi, Avrupa Birliğine giriş süreciyle birlikte başlamış bir
olgudur. Uluslar arası girişimcilik endeksinde kullanılan 100 yetişkin içinde şirket kuran insanların
sayısına bakıldığında Türkiye 29 ülkeden daha az sayıda girişimciye sahiptir. Türkiye’de 100 yetişkin
içinde şirket kuran sayısı 4.6 iken, Meksika’da 18.7, İrlanda’da 12.1, ABD’de 11.7’dir. Türkiye yeni
kurulan şirket sayıları açısından da kötü bir performans göstermektedir. OECD üye ülkelerinde yeni
kurulan işyerlerinin tüm işletmeler içinde oranı % 11-17, kapanan işyerlerinin oranı da %9-14 arasında
değişmekteyken, Türkiye’de bu oranlar sırasıyla % 3.5 ve % 0.9’dur(Eren vd.,2012).
2007- 2013 dönemini kapsayan 9. Kalkınma Planında aktif işgücü politikalarının geliştirilmesi
başlığı altında girişimcilik politikalarının desteklenmesine önem verilmekte, girişimcilik ve istihdam
garantili programlar, mesleki danışmanlık ve rehberlik hizmetleri ile mesleki eğitim kursları yoluyla
547
etkili işgücü politikalarının uygulanması hedeflenmektedir. Gelir dağılımının geliştirilmesi içinde

özellikle kırsal kesimde ve azgelişmiş bölgelerde girişimcilik teşvik edilmektedir(9.BYKP,38).
Onuncu Kalkınma Planında ise, girişimcilik performansının en büyük belirleyicisinin beşeri

sermaye olduğu gerçeği vurgulanmaktadır. Türkiye’nin genç nüfusu en güçlü yönü olmakla beraber,
bu potansiyelden tam anlamıyla yararlanmak mümkün olamamıştır. Potansiyelden tam olarak
faydalanılamamasının ana nedeni ise bireylerin girişimcilik yeteneklerinin yeterince güçlü
olmamasıdır. Dolayısıyla, eğitim sisteminde girişimcilik konusunun kapsamlı ve tutarlı bir şekilde ele
alınamamış olması, ülkenin beşeri sermaye varlığının güçlü olmasına rağmen, bu sermayenin verimli
kullanılmasını engellemiştir. Eğitim esasen girişimcilik performansının belirleyicisi olan birçok ekseni
doğrudan etkilemektedir. Örneğin, finansal okuryazarlığı düşük olan bireylerin mali kaynaklara
erişimi, mali konularda donanımlı olan bireylere göre oldukça zordur. Dolayısıyla girişimcilere
sağlanan mali kaynaklar arttırılsa dahi, bireylerin finansal okuryazarlıkları örgün eğitim sisteminin ilk
yıllarından beri bilinçli çabalarla güçlendirilmedikçe, bu kaynaklara erişim konusundaki sıkıntıların
ortadan kalkmasını beklemek gerçekçi olmayacaktır. Başarılı girişimcilerin ortak özellikleri
sektörlerden bağımsız olarak incelendiğinde, yaratıcılık, sorun çözme, analitik düşünme vb. bazı
kişisel özelliklerin ön plana çıktığı görülmektedir. Anılan özelliklerin de büyük bir kısmı ancak
eğitimle sağlanabilecek unsurlardır. Dolayısıyla Onuncu Kalkınma Planı döneminde, özellikle eğitim
alanında, 2023 Vizyonuna ulaşabilecek adımların ivedilikle atılması girişimciliğin gelişmesini
yükseltecektir(Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018).
Girişimciliğin ve yenilikçiliğin gelişmesi ve işgücü verimliliğin artması ile Türkiye’nin son

yıllarda dünya ekonomisi içerisinde yükselişi devam etmektedir. Türkiye’de öne çıkan girişimcilik
anlayışı özel sektör devlet ortaklığı temelinde yeni teknolojilerin ve yenilikçiliğin gelişmesini
hedeflemektedir(Eren, v.d.;2012). Türkiye’de 18-64 yaş arası yetişkin nüfusta 2011 sonrasında genç
girişimcilik faaliyetinde bir artış olduğu görülmüştür. Özellikle eğitimli üniversite mezunu kişilerin
girişimcilik aktivitelerine katılım oranında bir önceki yıla göre büyük artışlar olmaktadır. Üniversite
mezunu girişimci oranının 2006 yılında % 15.3 iken, 2013’de %44’e yükselmiştir. Eğitim düzeyi
yükseldikçe, fırsata dayalı girişimcilik faaliyetinin arttığı, ihtiyaçtan dolayı girişimcilik faaliyetlerinin
azaldığı görülmüştür. IBBS 2sınıflandırmasında yer alan 26 alt bölge içinde TR 32 Aydın alt bölgesi
% 13.33, TR 51 Ankara alt bölgesi %13.24 girişimcilik endeksi en yüksek bölgelerimizdir. Bu
bölgeleri
TR 41 Bursa %12.48,
TR A2 Ağrı %11.93,
TR C2 Şanlıurfa %11.66,
TR C3 Mardin %11.43,
TR 72 Kayseri %11.42 alt bölgeleri takip etmektedir. Girişimciliğin en düşük olduğu bölgeler
ise TR 21 Tekirdağ alt bölgesi % 7.91, TR 81 Zonguldak % 7.79 ve TR 90 Trabzon % 7.72 alt
bölgesidir(Global Enterpreneurship Monitor (GEM);2013).
İBBS-1 sınıflandırmasında yer alan 12 bölge (İstanbul, Batı Marmara, Ege, Doğu Marmara,
Batı Anadolu, Akdeniz, Orta Anadolu ve Güneydoğu Anadolu) temelinde incelendiğinde, girişimcilik
endeksinin en yüksek olduğu bölge Batı Anadolu Bölgesidir (%13). Batı Anadolu’yu % 11.30 oranıyla
Güneydoğu Anadolu ( Gaziantep) izlemektedir.
 Akdeniz Bölgesinde bu oran % 10.94,
548
 Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde % 10.76,

 İstanbul’da % 8.22,
 Batı Marmara’da % 8.00’dir.
Girişimcilik endeksinin en az olduğu bölgeler ise Doğu Karadeniz % 7.61 ve Batı Karadeniz %
7.23’tür(Anonim, 2015c).
5-Girişimcilik ve Sosyo-Ekonomik Gelişme
Girişimci başka ülkelerde ve pazarlarda gördüğü, bulduğu yeni ve farklı ürün ve hizmetleri
kendi ülkesine getirerek toplumda değişimin öncüsü olurlar. Risk üstlenme ve yenilikçi olma niteliği
nedeniyle girişimciler, toplumların değişim ve gelişme süreçlerinde öncülük ederler. Gelişmiş
toplumlarda refah düzeyinin yüksek olması, işsizlik sayısının az oluşu o ülkelerde girişimci sayısının
fazla olmasının bir sonucudur. Girişimcilik, bir taraftan insan faktörünü ekonomik üretim/hizmet
alanlarına çekerek toplumun enerjisinden yararlanmayı mümkün kılarken, diğer taraftan insan
faktörünün sosyo-ekonomik süreçte yeni bir anlam kazanmasına kaynaklık etmekte ve üretimin
artırılmasında, bölgesel dengesizliğin giderilmesinde önemli rol oynamaktadır(İlhan,2004).
Bu nedenle gelişmiş ülkelerde insan kaynaklarının nitelikli kılınmasına öncelik verilmektedir.

Türkiye’de de nitelikli insan yetiştirilmesi konusu üzerinde ciddi durulmalı eğitimin kalitesinin
yükseltilmesine çalışılmalıdır. İlkokuldan üniversiteye varıncaya kadar her bir birimdeki çalışkan
öğrenciler ödüllendirilmelidir. Fen liseleri tekrar eski statülerine getirilmelidir.
6-Kadın Girişimciliğinin Gelişimi
Türkiye’de 1980’li yıllar, kadın girişimci hareketinin hız kazandığı bir dönem olmuştur. Bu
dönemde küçük işletmelerin gündeme gelmesiyle doğal olarak girişimcinin de önemi artmaya
başlamıştır. Çünkü girişimci bireyler yeni işletmeler kurarak ekonomide istihdam ve üretkenlik artışı
sağlamaktadırlar. Kadın girişimcileri teşvik edici politikalar ve kadınlarda eğitim oranlarındaki artış
girişimciliği artıran önemli nedenlerdir.
Kadın girişimciliğinin sektörel dağılımına ve işyeri büyüklüklerine bakıldığında Türkiye

genelinde 2012 yılı itibariyle 94 bin işveren kadının; %87.7’si hizmetler, % 12.8’i sanayi ve % 8.5’i
tarım kesiminde, kendi hesabına çalışan 788 bin kadının ise; % 30.3’ü hizmetler, % 17.3’ü sanayi, %
52.4’ü tarım kesiminde faaliyette bulunmaktadır(Keskin,2014).
Kadın girişimcilerin hizmet sektörünün tercih nedenleri arasında finansal kaynaklara ulaşımın
kısıtlı olmasından dolayı, bu sektörün görece olarak daha az sermaye gerektiren bir sektör olmasından
kaynaklanmaktadır. Sanayi, makine v.b.üretime dayalı sektörlerde kadın girişimci sayısı oldukça
azdır. Türkiye’de işveren ve kendi hesabına çalışan kadınların işyeri büyüklüğüne göre dağılımına
bakıldığında çoğunluğu 1-4 kişinin çalıştığı mikro ölçekli işletmelerdir(Keskin,2014).
Türkiye’deki kadın girişimcilerin sorunları; sermaye temini, işyeri arama, kiralama, mal
temini, donanım, araç-gereç temini, resmi kuruluşlarla ilişkiler gibi iş kurma aşamasında, iş yürütme
ve organizasyondaki bilgisizlik ve tecrübesizlik gibi işyeri kurulduktan sonra yaşam sorunlarından
oluşmaktadır. Bunlara ek olarak, kalifiye eleman bulamama, ucuz hammadde –mal temini, kaliteli
hammadde-mal temini, gibi birçok sorunlarla da karşılaşılmaktadır(Keskin,2014).
Kadın girişimciler, Türkiye’de sosyal yaşantıyla ilgili sorunlarda yaşamaktadırlar. Bunlar

arasında toplumun kadına yüklediği görev ve roller, ataerkil yapı, kadının kendi dışındakiler için
549
duyduğu sorumluluk (ev, aile, yaşlı kimselerin bakımı, kendi çocuğunun bakımı gibi) kendine
duyduğu güvendeki eksiklik, yeterince destek bulamaması sayılabilir (Keskin,2014).
Yaşanan bu tür sorunlar Türk kadın girişimcilerinin sayısının AB ülkelerinin gerisinde

kalmasına neden olmaktadır. Örneğin, Almanya’da kadın girişimci sayısı %30 iken, Türkiye’de bu
rakam % 10 civarındadır(Keskin,2014; TURKONFED; 2015). Kadınların işgücüne katılımı
sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir unsurudur. Kadın istihdamındaki artış bir ülkenin sektörel bazda
katma değerine de katkı sağlayacağından, ekonomik kalkınma süreci de olumlu yönde etki edecektir.
Türkiye’de % 26’lık kadınların işgücüne katılım oranlarıyla 30 OECD ülkesi içinde sonuncu
sırada yer almaktadır. Her 10 kadından 6’sı sigortasız çalıştırılmakta, üst düzey yöneticilik yapan
kadınların oranı % 2.7 gibi düşük bir düzey sergilemekte ve maaşları ise erkeklere göre daha az
olmaktadır(Günday, 2011).
7-Kadın Girişimciliği Projeleri
Kadın girişimciliğinin gelişimine yönelik ilk proje dünyada, 1976 yılında Bangladeş’de
başlatılan mikro kredi uygulamasıyla gündeme gelmiştir. Türkiye’de ise 2003 yılında mikro kredi
uygulaması başlatılmıştır. Mikro kredi projesinin kadınların ev ekonomilerini canlandırıp sosyal
yaşamlarını zenginleştirdiğini belirten uzmanlar küçük bir destekle kişilerin yaşamlarının değiştiğini
ifade etmektedirler( http://t24.com.tr/haber/mikro-kredi-bangladeste-dilenciligi-bitirdi,57284).
Mikro kredi sisteminde asıl amaç, bireyin ve onun içinde bulunduğu bölgedeki imkânların
arttırılması ve kredi kullanıcılarının üretim sürecine aktif katılımlarının sağlanması ile toplumdaki
refah düzeyinin en alt düzeyden başlanarak yükseltilmesi olarak planlanmıştır. Yoksulluğun ortadan
kaldırılması için belirlenen stratejilerin ana hedefi, kalıcı bir ekonomik büyümenin tesis edilmesidir.
Mikro kredi uygulaması, yeni iş imkânlarının oluşmasının yayında ülke milli gelirine katkıda
bulunması ve aynı zamanda da istihdam imkânlarının artırılmasını da destekleyeceği
savunulmaktadır(Stevenson,1998:121).
Mikro kredi uygulamasında alınan kredi miktarı çok küçük gibi görünse de kendi işini kuran
ya da işini geliştiren kadın sayısı artışı açısından önemli bir politika olmasıdır. Örneğin, alınan
kredinin tuhafiye, elişi, sebzecilik, mağazacılık, kozmetik ve kıyafet sektöründe kullanıldığı, bu
yöntem ile kadınların girişimciliği teşvik edildiği ifade edilmektedir.
Kadın istihdamı ve girişimciliği desteklemek üzere TOBB başkanı, Türkiye’de yaklaşık 80

bin olan kadın girişimci sayısının artırılması hedeflenen projede sadece kadınlara yönelik kredi
verilmesi öngörülmüştür. Yine KOSGEB, üç kadının birbirine kefil olması suretiyle her birine 10’ar
bin liralık kredi verilmesi ve ayrıca, kadınlara ortak iş yapma da öğretilmesi benimsenmiştir. Bu
çerçevede de 5900 kadın bahsi geçen projeden faydalanmıştır. Yine, Denizli Sanayi Odası da ‘’
Denizli Tekstilinde Kadının Adı Var Projesi’’ ve ‘’Kadın Girişimciliğini Geliştirme Projesi’’ adı
altında iki proje ile AB’den alınan hibe yardımı adı altında kadının konumunu güçlendirmek ve birçok
kadına istihdam sağlayarak kadınların ekonomiye olan katkısının arttırılmasına çalışılmıştır. Bu iki
proje dâhilinde de 42 kadına eğitim verilmiştir(Miçaoğulları, 2010:1).
Bir başka çalışma da, Kocaeli’ye göçle gelmiş ve istihdama katılamamış 25 genç kıza ‘’
Dokumalar Genç Ellerde Tezgâhlara Yerleşiyor Projesi’’ kapsamında eğitim verilerek istihdama ve
ekonomiye katkıda bulunmalarını sağlamaya yöneliktir. BM Kalkınma Programınca desteklenen,
İsviçre Hükümeti tarafından finanse edilen ve toplam tutarı 20 bin Euro olan projenin amacı,
istihdama katılamayan genç kızların iş sahibi ve yaşamlarını sürdürebilecek mesleğe ve gelire sahip
550
olmalarını sağlamaktır. Proje sonunda da kurulacak olan şirket ve kızların oluşturacağı kooperatiflerle
de onların ayakta kalabilecekleri iş imkânı sunulacaktır.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ile birlikte

gerçekleştirilen diğer bir proje ile, Diyarbakır da evde oturan kadınları iş yaşamına çekmek için bir
çalışma yapılmış ve bunun sonucunda tekstil ve hazır giyim ihraç ürünlerinde kullanılan oya, dantel,
ve boncukların Diyarbakırlı kadınlar tarafından üretilmesi amaçlanmıştır. Önceden Hindistan’dan ithal
edilen bu el işi ürünlerin Diyarbakırlı kadınlar tarafından yapılması sayesinde evde oturan birçok
kadın bir yandan geçimlerini sağlayıp, diğer yandan da üretime katkıda bulunmaktadırlar. Diyarbakır
Büyükşehir Belediyesinin bir başka projesi de ‘’Kadın Güçlendirme ve İstihdam Destek Merkezi’’ nin
(KAGİDEM) Projesidir. ‘’Bir Adım, 300 Kadın; Kadın Ekonomiyi Güçlendirir’’ sloganıyla başlatılan
projenin ilk yılında 150 kadın işe yerleştirilmiş 307.946 Euro kapsamındaki projenin 21.600 Euro’luk
bölümü Büyükşehir Belediyesi, geri kalanı AB Hükümetleri tarafından karşılanmaktadır (Diyarbakır
Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi (DİKASUM), 2017).
Kadın girişimciler bölgesel kalkınmada ciddi bir potansiyel oluşturmaktadırlar. Bu potansiyeli

işlemek üzere Türkiye’de bölgesel kadın girişimciliğinin desteklenmesi konusunda politikalar
geliştirilmiş, kadın girişimci sayısının yükseltilmesi için devlet yardımlarında teşvik edilmiştir. Bu
amaçla kadınları iş alanına çekebilmek için KOSGEB girişimcilik destek programları uygulamaları
başlatılmıştır(Yalman ve Gündoğdu, 2014:41).
Kadın girişimcilik 1950’li yıllarda çok az sayıda iken son 20 yıl içinde yoğun bir şekilde iş
hayatına girmeleri ile hızlı bir şekilde yükselmiştir. Aşağıdaki tablo:1’de Türkiye’de Toplam Girişimci
İçinde Kadın ve Erkek Girişimci sayısı görülmektedir.
Tablo: 1- Türkiye’de 2005 -2015 Yılları Arası Kadın ve Erkek Girişimci sayısı
Yıllar Toplam Girişimci Kadın Girişimci Yüzde (%) Erkek Yüzde (%)
Girişimci
2005 5790 177 12.38 4940 85.32
2006 5717 728 12.73 4988 87.27
2007 5575 692 12.41 4883 87.59
2008 5573 693 12.43 4879 87.57
2009 5638 826 14.65 4845 84.26
2010 5750 905 15.74 5028 84.26
2011 5931 903 15.23 5052 84.77
2012 5933 881 14.85 5028 85.15
2013 5955 915 15.37 5039 84.63
2014 5962 795 14.29 4856 85.71
2015 5643 802 14.21 4840 85.79
Kaynak: TÜİK,2005-2015 İstatistik Göstergeleri, Veri Tabanı, http//www.tuık.gov.tr, Aktaran Savrul
ve Akyüz, 2016, s.176
8-Kadınları Girişimci Olmaya İten Nedenler
Bugün gelir dağılımındaki adaletsizlik, ekonomik gelişmişlik, gelişmişlik açısından bölgesel

farklar, giderek artan işsizlik ve yoksullaşma gibi çok çeşitli nedenler kadınları iş sahasına çekerek
girişimci olmaya iten sebeplerin bazılarıdır. Ayrıca kadınların eğitim düzeyi yükseldikçe girişimci
olmaları da artmaktadır. Bunların dışında aşağıdaki faktörlerde sıralanabilir:
 Ekonomik bağımsızlık,
551
 Kendi işinin patronu olmak,

 Aile ihtiyaçlarını karşılamak,
 Mezun olduğu mesleğe göre işini kurmak (eczacılık, dişçilik, avukatlık gibi),
 Esnek çalışma koşulları,
 Sosyal ilişkileri geliştirmek aile gelişimini sürdürmek,
 Sektördeki düşük ücretler,
 İş yerinde uğradıkları mobing, hak ettikleri değeri görememeleri, eşinin ölmesi ve boşanma
gibi daha bir çok nedenler sayılabilir(Öztürk,2016:79)
Ülke Ekonomilerinin yapı taşları olan girişimcilerin başarıları ile kalkınma arasında önemli bir
bağlantı bulunmaktadır. Girişimci sayısındaki artış üretim miktarını, istihdam düzeyini ve ülke milli
gelirini arttırmaktadır.
9-SONUÇ
Girişimciliğin ekonomiye kazandırdığı somut katkılardan biri yenilik oluşumunu

hızlandırmasıdır. Her zaman yeni fırsatları takip eden ve yeni fikir, ürün ve hizmetler oluşturmaya
gayret eden girişimciler bir ülkenin ekonomik yapısının dinamik bir yapı halini almasında çok önemli
rol oynar. Girişimciliğin bu yenilikçi yönü ile ekonomik kalkınma hızlanmakta, verimlilik ve yeni iş
imkânı artmaktadır. Girişimcilik refah düzeyini yükselterek geniş bir toplumsal tabana
yaygınlaştırılmasında ve orta sınıfın güçlenmesinde, bölgesel gelişmişlik farklarının ortadan
kaldırılmasında ya da azaltılmasında, demokrasinin güçlenmesinde aktif rol oynamaktadır.
Bu çalışmada incelenen yenilikçilik, rekabet ve işsizlik oranlarına göre ülkelerin girişimcilik

faaliyetleri değerlendirilmiştir. Bu parametreler ışığında girişimcilik oranlarının yüksek olduğu
ülkelerde işsizlik oranlarının düşük ve refah seviyesinin yüksek olduğu görülürken, girişimcilik
seviyesinin düşük olduğu ülkelerde de tam tersidir.
Kaynakça
Acs, Z.J., (2006), How is the Enterpreneurship Good for Economic Growth? İnnovations,1(1)
Audretsch,D.B.,(2006), Enterpreneurship:A Survey of the Literature, Enterprise Directorate- General European
Commission, Enterprise Papers, No:14
Anonim, 2015c, Türkiyenin Girişimcilik Haritası Yeniden Cizildi.(http//kosgeb.gov.tr).Erişim tarihi,02.08.2015
Burns, P.(2001), Enterpreneurship and Smal Business, Palgria and Macmillian
Çokgezen, M.(2012), ‘’Türkiye’de Devlet, Girişimcilik ve Yerel Kalkınma’’, Ekonomik ve Bölgesel Kalkınma
Etütleri, İstanbul Ticaraet Odası Yayınları, Yayın No:2010-110,İstanbul
Dana,L.P.,(1992), ‘’Enterpreneurial Education in Europe’’, Journal of Education for Business, 68(2)
Diyarbakır Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi (DİKASUM), 2017),Diyarbakır İş Kadınları
Derneği (DİKAD),
DPT,9.Beş Yıllık Kalkınma Planı 2007-2013, Ankara
Feki, C. & Minf, S. (2016). Entrepreneurship, technological innovation, and economic growth: empirical
analysis of panel data. Journal of Knowledge Economics, DOI 10.1007/s13132-016-0413-5,
Eren, M.,v.d.,(2012), Yerel Kalkınmada Girişimciliğin Rolü, Gaziantep Örneği,Uluslar arası Avrasya
Ekonomileri Konferansı,11-13 Ekim Almaata-Kazakistan
GEM 2013, ‘’ Global Enterpreneurship Monitor 2013, Global Report,
GII.2013, Küresel Yenilikçilik Endeksleri Raporu,
http//www.globalinnovationindex.org/content.aspx?page=GII-Home, Erişim:03.03.2018
Günday,P.D.,(2011), Ekonomik Kalkınmada Kadının Önemi ve Katkısı, Yüksek Lisans Tezi,Dokuz Eylül
Üni.İzmir
İlhan,S.,(2004), ’’Girişimcilik ve Sosyo-Ekonomik Süreçteki Rolü’’, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları,
http//web.fırat.edu.tr/daum/doç/31/13/%20
Işık,N. Ve diğ.(2011), ‘’İktisadi Büyümede Girişimciliğin Rolü’’, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi,Cilt:6, Sayı:
1
552
Karluk,R.,(2002), Türkiye Ekonomisi,7.Baskı, İstanbul

Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018),Girişimciliğin Geliştirilmesi, <<<<<<<<<<özel
İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara
Katz, J.A.,(2003), ‘’The chronology and Intellectual Trajectory of American Enterpreneurship Education, 1876-
1999’’Journal of Business Venturing 8(2)
Keskin,S.,(2014), ‘’Girişimcilik ve Kalkınma’’, Journal of Enterpreneurship and Development 7.
Koppl, R. (2007). Entrepreneurial behavior as a human universal. İçinde Minniti, M. (Ed.). Entrepreneurship:
The Engine of Growth (Cilt 1). (pp. 1–19). London, Praeger.
Kurt,M., ve diğ., (2006), Afyonkarahisar İli Girişimcilik Performansının Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Analizi,
Afyonkarahisar Üni.İİBF Dergisi, C.VIII,S.2
Miçaoğulları, Türkan,(2010), ’’ Kadının Emeğinin Değerlendirilmesi’’, Dünya Kadınlar Günü Paneli, İzmir,
http//www.yeniasır.com.tr/hayatıniçinden/2010/03/05
Önce , Asım,G. Ve diğ, (2014), ‘’Ekonomik Büyüme ve Kalkınmada Girişimciliğin Rolü ve Önemi’’,
International Conference on Eurasion Economies
Öztürk, İ.,(2008), ‘’2008 Girişimcilik Raporu’’, İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği, İGİAD Yayınları
Öztürk,M.,(2016),Türkiye’de Kadın Girişimcilik: Kadınları Girişimciliğe Yönelten Faktörler, Karşılaştıkları
Sorunlar ve Çözüm, Yüksek Lisans Tei, İstanbul Ticaret Üniversitesi
Steveson,Louis, (1998)’’ Women and Economic Development: A Focus an Enterpreneurship’’, Journal of
Development Planning, No:18
Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TURKONFED), (2015), İş Dünyasında Kadın , Cilt:2, 2013
Kalkınmada Anahtar ve Verimlilik, Türkiye’de Girişimcilik ve Kadın, 15 Mart 2015
Yalman,İ ve Gündoğdu,Ö, (2014),Kadın Girişimciliği ve Bölgesel Kalkınma, TR(Kayseri, Sivas, Yozgat)
Bölgesinde Uygulama, Journal of Enterpreneurship and Development/Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi,C.(1)
http//www.yok.gov.tr/content/view/527/222,
www.alierenbaliked.com/girişimcilik-economik-kalkınma ilişkisi/ erişim tarihi:03.03.2018
http://t24.com.tr/haber/mikro-kredi-bangladeste-dilenciligi-bitirdi,57284
553
Volume 3 (2018), 554-555
A Note on the Limit of Pi () Number

Şaban Yılmaz1*+
1Department of Computer Technologies / Turhal Meslek Yüksekokulu, Gaziosmanpaşa University, Tokat, Turkey
*Corresponding author: saban.yilmaz@gop.edu.tr
+Speaker: saban.yilmaz@gop.edu.tr
Abstract – Throughout history, many studies have been done about the number of pi (), which is the anchor part of the
circumference of the circle. Some of them even went forward and appointed a blessing to the pi () number or even trying to
give various secrecy. Nowadays; people from the date of birth to the number of people in the population reported that they
include every number and even prepared internet sites. However, there are almost every irrational number of cases. So almost
every irrational number contains numbers of this type. The most important reason for attributing sanctity to the number of pi
() is that much academic work is done on it. The history of pi () is known as BC. It goes back to 2550. But it was the first
time that John Wallis (1616-1703, England) identified the number without error, and later, many pi () numbers were found.
Rational numbers, such as the ladder method, limit, serial, integral using the concepts such as the number of pi () studies have
been done. Their number is around two hundred. In this study, we have obtained four equations that find pi () number.
Keywords – Pi () number, degree, grad, trigonometry, limit.
I. INTRODUCTION A.D. For the year Pi around 3,1415929 was used. In later
The ratio of the circumference of a circle to its diameter 377
periods, Ptolemy (M.S. 100-160, Egypt) , Fibonacci
gives the number Pi (). This number, which we briefly 120
processed as 3.14, has noticed the shape of the circle, even (1170-1250, Italy) 3,141818, Lazzarini (1657-1730, Italy),
before the invention of the wheel, and has attracted attention 1415929 used as. [1]
for many years since it is an interest between its diameter and
its surroundings. In the Greek alphabet, the 13th letter pi was first used by
Leonhard Euler with the pi symbol. He named it Pi. But this
The first study on the number of pi () in history BC It is number is also known as the ”Archimedes constant Ama and”
known to be between 2550 years. [1] In 1858, Alexander Ludolph number imet. [1]
Henry Rhind, a Scottish man, discovered the paper called the
Rhind Papyrus in Egypt, and it was found that he was taken Wallis (1616 -1703, England) found the
256 2
as an    3,1605 on the paper. [2] 4  2.4.6.8...2n 
  , (n = 1,2,3,…)
81 2  1.3.5.7...(2n  1) 
According to the information taken from the ancient texts, equation showing the pi number. [3]
Babylonians BC. In the year 1900, the number of pi () was
Gregory (1638 -1676) revealed the
25
  3,125 . [1]  1 1 1 1 1
8  1       ...
4 3 5 7 9 11
Archimedes (Archimedes) (287-212 BC) is considered the serini for pi number. [1]
first person to calculate the pi value with an accurate
estimate. He did this by finding the fields of the two  = 3.141592653589793238462643383279502884197169
polygons. Although Archimedes could not calculate the exact ov format of the number Fabrice Bellard, in 2010, using the
value of the pi, he found a very close value. He used a Chudnovsky algorithm, the first 2.699.999.990.000 digits of
polygon of 96 edges to obtain a value between 3.1408 and the number found. [1]
3.14285. [2] This showed that the value is between
22 1 216 10 In this study a new method will be used to obtain pi ()
 3  and  3 . [2] number.
7 7 71 7
554
Yılmaz, A Note on the Limit of Pi () Number, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
II. MATERIALS AND METHOD 

lim n sin 
Circle, smooth n-gene, trigonometric concepts used in this n  n
study are not known here because they are known by is to be taken for this equation.
everyone.
Example: Let's take n  1 000 000 000 specifically.
Theorem: n  ℕ; 180
180 1 000 000 000 sin
a) lim n sin  1 000 000 000
n  n
 3,1415926535897932332949306
180
b) lim n tan 
n  n
90(n  2) III. RESULTS
c) lim n cos 
n  n The number of pi () that people have studied for centuries
90(n  2) has been done by hundreds of methods. In this study, the
d) lim n cot 
n  n different methods of pi () were investigated and 4 different
format. methods were developed.
Proof: Let's draw a uniform n-gene for the circle whose REFERENCES
radius is 1 unit. [1] http://www.ilkkimbuldu.com/pi-sayisi
[2] http://www.ibrahimay.net/bilim/ahmes-misir-mo-1680-mo-1620-ve-
rhind-papirusu
[3] https://onedio.com/haber/3-14-pi-gununde-pi-sayisi-hakkinda-
bilmeniz-gereken-16-sey-268718
(n  2)180
Since L is an internal angle of the regular
n
polygon is
(n  2)180 (n  2)90
m(OAB )   .
2n n
That's
(n  2)90 2.(n  2)90 180
m(OBA )  , m(AOC )  180   .
n n n
180
It's AC  CB  sin . The circumference of the polygon
n
180
is 2n sin units. Circle becomes n   when taken in
n
the polygon.
Since the number of pi () is the ratio of the circumference

of the circle to the radius of the circle,
2n 180 180
lim sin  lim n sin 
n  2 n n   n
is located. //
By using the n-gene drawn around the circle, b is shown by

a similar method. C and d are also shown because
(n  2)90 180
  90 is.
n n
A second proof of this theorem:
sin x
lim 1
x 0 x
is known. It is easily seen that

sin
lim n 1
n  
n
555
Volume 3 (2018), 556-561
Türkiye’de ve Dünyada Afet Veritabanları

Osman Duman1* ve Baki Gökgöz1
1Bilgisayar Teknolojileri Bölümü /Torul Meslek Yüksekokulu, Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane, Türkiye
*Corresponding author: duman.osman@gmail.com
+Speaker: duman.osman@gmail.com
Özet - Veritabanları verileri dijital ortamda düzenli bir şekilde saklamamızı ve istediğimiz zaman bu verilere en hızlı ve güvenli
bir şekilde ulaşmamızı sağlayan yazılımlardır. Bilgi teknolojilerinin gelişmesine paralel olarak veritabanı sistemleri gelişmekte,
her türlü veriyi veritabanlarında saklamak mümkün hale gelmektedir. Biriken veri yığınları üzerinde analiz ve bilgi keşfi, veri
madenciliği çalışmaları yapılabilmektedir.
Afetler insan hayatını olumsuz etkileyen, kesintiye uğratan doğal, insan kaynaklı veya teknoloji kaynaklı olaylardır. Afetlerle
ilgili bilgilerin ortak bir yapıda tutulması veri yığınları üzerine yapılacak çalışmalarda bize yardımcı olmaktadır. Yapılan bu
çalışmada ülkemizde ve dünyada afetlerle ilgili bilgileri düzenli ve sistematik şekilde saklayan veritabanları incelenmiştir. Bu
veritabanları, Afetler Epidemiyolojisi Araştırma Merkezi (CRED) tarafından geliştirilen EM-DAT, Birleşmiş Milletler
Tarafından Geliştirilen DesInventar, Sigma Explorer, Alman Munich Re şirketi tarafından geliştirilen NatCatService (Natural
catastrophe statistics online), GLIDE, Kanada Afet Veritabanı (CDD), Karayipler Afet Açil Durum Afet Dairesi (CDEMA),
Endonezya Afet Bilgi Verisi (DIBI), Avustralya Afet Enstitüsü (AIDR), AFAD tarafından geliştirilen Türkiye Afet Bilgi
Bankası (TABB) , İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından geliştirilen AKOM Afet Bilgi Sistemi (AKOMAS) hakkında bilgi
verilmiştir.
Anahtar Kelimeler – Afet Veritabanı, EM-DAT, TABB, Afet Bilgi, CRED, AKOMAS, GLIDE
Disaster Databases in Turkey and the World
Abstract- Databases are the software that enables us to store data in an organized way on digital environment and to reach this
data fast and safely at any time. Going parallel with the development of information technologies, database systems are
developing too and storing any kind of data in databases is becoming possible. Analyzing, information discovery and data mining
studies can be done on accumulated data stack.
Disasters are natural, technological or man-made events that interrupt and negatively affect human life. Keeping relevant
information in a common structure helps us with the studies on data stack. In this study, databases that store information about
disasters regularly and in a systematic way in Turkey and the world are examined. These databases consist of EM-DAT developed
by Center for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED), DesInventar developed by United Nations, Sigma Explorer,
NatCatService (Natural Catastrophe Statistics Online) developed by German Munich Re Company, GLIDE, Canada Disaster
Database(CDD), The Caribbean Disaster Emergency Management Agency (CDEMA), Indonesia Disaster Data Information
(DIBI), Australian Institute Disaster Resilience (AIDR), Turkey Disaster Information Bank (TABB) developed by AFAD,
Disaster Information System (AKOMAS) developed by İstanbul Metropolitan Municipality.
Keywords- Disaster Database, EM-DAT, TABB, Disaster Information, CRED, AKOMAS, GLIDE
I. GIRİŞ Yapılan bu çalışmada afet ve veritabanı kavramları genel

Afetler insan hayatını olumsuz etkileyen olaylardır. hatlarıyla tanımlanacak, dünyada ve ülkemizde kullanılan afet
Afetlerle ilgili bilgilere erişip bu bilgilerin kayıt altına alınması veritabanları hakkında bilgi verilecektir.
afete hazırlık konusunda, risk planlamasında bize yardımcı II. AFET KAVRAMI
olmaktadır. İstatistik ve matematiksel yöntemler kullanılarak
daha önce veritabanına kaydedilmiş afet verilerinden analiz,
tahmin, kestirim işlemlerinin yapılması yada afete neden olan Afet toplumlar için fiziksel, sosyal, ekonomik, kültürel
etkilerin belirlenmesi mümkün hale gelebilmektedir.[1] çevresel kayıplara sebep olan yaşamı kesintiye uğratan yerel
Literatürde kayıtlı deprem verilerinden yola çıkarak yeni imkan ve kaynaklarla baş edilemeyen kriz yönetimi gerektiren
gerçekleşecek depremlerin tahmin edilmesine yönelik olayların sonuçlarına verilen genel bir ad olarak
çalışmalar yapılmıştır.[2][3] tanımlanabilmektedir [4]. Afetlerin ortak özelliklerine
bakıldığında insanları ve canlıları etkilemektedir, doğrudan
zarar görebilirlikle ilişkilidir, toplumun baş edebilmesi
556
Duman ve Gökgöz, Türkiye’de ve Dünyada Afet Veritabanları, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
mümkün değildir, genellikle bir tehlike etkisiyle ortaya adlandırılmıştır. 2002-2003 yılları arasında EM-DAT
çıkmaktadır.[4] kriterlerini sağlayan her bir afet için CRED içerisinde haftalık
Afetler doğal, teknolojik ve insan kaynaklı olarak 3 farklı glide numarası yayınlanmıştır, 2004 yılından sonra ise
grupta incelenebilmektedir. Doğal afetler dünyada meydana otomatik GLIDE numarası üretici ile her afet için otomatik
gelen doğa olaylarıdır, deprem, çığ, sel,dolu, hortum, kaya GLIDE numarası üretilmeye başlanmıştır. Numaralandırma
düşmesi vb. şekilde çoğaltılabilmektedir. Teknolojik afetler yapısı incelendiğinde ise ilk iki hane afet türünü belirtmektedir
nükleer, kimyasal ve endüstriyel kazalar, baraj yıkılması vb. (Tablo 1). Sonraki dört hane afetin yılını, sonraki 6 hane ilgili
şekilde çoğaltılabilmektedir. İnsan kaynaklı afetler asit yıla göre afetin sıra numarası, son üç hane ise ülke kodunu
yağmurları, ayaklanma, boykot, toplumsal olaylar, bina belirtmektedir (Fig.1).[9]
çökmeleri vb. şekilde çoğaltılabilmektedir.[5] Tablo 1. Glide afet kodları[3]
Afet zararlarının azaltılması amacıyla Birleşmiş Milletler
gözetiminde 2015-2030 yılları arasında Sendai işbirliği Afet Kodu Afet Kod Açıklaması
protokolü imzalanmış böylece Sendai Eylem Çerçevesi DR Kuraklık
bildirgesi ile risklerin azaltılması planların yapılması amacıyla HW Sıcak Hava Dalgası
dört öncelik belirlenmiştir. Bunlar, afet risklerinin anlaşılması, CW Soğuk Hava Dalgası
TC Tropik Hortum
afet riski ile mücadele için yönetimin güçlendirilmesi,
EC Büyük Tropikal Hortum
afetlerde hızlı iyileştirme için risklerin azaltılmasına yönelik
TO Kasırga
adımlar ve afetlere hazırlıklı olmanın geliştirilmesi olarak VW Şiddetli Rüzgâr
sıralanabilir.[6] ST Şiddetli Yerel Fırtına
FL Sel
III. VERİTABANI KAVRAMI
FF Ani Sel
Veritabanı herhangi bir konuda birbiriyle ilişkili ve düzenli LS Yer Kayması /Heyelan
bilgi topluluğu olarak tanımlanabilmektedir. Veritbanı AV Çığ Düşmesi
bilgilerin bilgisayar ortamında saklanarak istenildiği zaman bu MS Çamur Kayması
bilgilere erişimi sağlamaktadır. Verilere erişim geleneksel VO Volkan Eriyiği
dosyalama sistemlerine göre kolay ve hızlı gerçekleşmektedir. EQ Deprem
Veritabanları günümüzde bir hastanedeki hasta verisinden FR Yangın
okuldaki öğrenci verisine kadar çok çeşitli verileri içerisinde TS Tsunami
saklamaktadır.[7] Veritabanı üzerinde dört temel veri SS Yıldırım Düşmesi
düzenleme işlemi gerçekleştirilmektedir bunlar veri ekleme EP Salgın Hastalık
(insert), veri güncelleme (update), veri silme (delete) ve veri IN Hayvan Kaynaklı Salgın
WF Orman Yangını
seçme (select) işlemleridir.Veri Tabanı Yönetim Sistemi
OT Diğer Afetler
(DBMS) ise veritabanı oluşturmak, yönetmek, var olan
CE Karmaşık Afet
veritabanı üzerinde değişiklik yapmak, ilişki kurmak amacıyla AC Teknolojik Kaynaklı Afet
kullanılan yazılımlardır.[7] Veritabanında veriye hızlı erişmek
istenildiği anda erişmek önemlidir.
IV. AFET VERİTABANLARI TS-2017-000142-TUR

Afet verileri meydana geldikleri ülkelerde, arşiv, veritabanı Afet Türü
veya envanter şeklinde bir araya getirilerek afet boyutu tespit TS-Tsunami Yıl Sıra Numarası Ülke Kodu
edilmektedir. Afet envanter çalışmalarında genellikle insan ve
ekonomik alandaki kayıplara ait veriler dikkate
alınmaktadır.[8] Bu bölümde ulusal ve uluslararası afet Fig.1 GLIDE Kod Örneği
veritabanlarından bahsedilecektir.
B. Afet Epidemiyolojisi Araştırma Merkezi (CRED)
A. Global Kimlik Numarası (GLIDE)
Afet Epidemiyolojisi Araştırma Merkezi 40 yıldan uzun bir
Afet bilgisine ulaşmak zaman alıcıdır ve emek gerektirir, süredir uluslararası afet ve çatışma sağlığı alanlarında yardım
afetin tanımlanması da afetlerin çok olduğu ülkelerde kafa rehabilitasyon ve kalkınma faliyetleri sürdürmektedir. Başta
karıştırıcıdır. Bu sorunu çözmek için Asya Afet Azaltma kamu sağlığı ve epidemiyolojisi olmak üzere insani acil
Merkezi (Asian Disaster Reduction Center - ADRC) durumlarla ilgili araştırma, eğitim ve teknik uzmanlığı teşvik
tarafından afetler için küresel ortak tekil kimlik (id) kod etmektedir. Afet ve çatışmalarla alakalı bir çok veri
önerilmiştir. Bu düşünce Brüksel’deki Louvain Üniversitesine sunmaktadır. Kapasite Geliştirme ve Eğitim Programı ile
bağlı Afet Araştırma ve Epidemiyoloji Merkezi (CRED), Afet insanların, toplulukların ve kurumların sağlık sektörü
Zararlarının Azaltılması Uluslararası Stratejisi (ISDR), hizmetlerini geliştirmeyi, sürdürmeyi, güçlendirmeyi
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UDNP), Dünya hedeflemektedir. Program ayrıca, afetler, çatışmalar ve diğer
Meteloroloji Örgütü (WMO), Uluslararası Kızılay ve Kızılhaç insani acil durumları önlemek ve bunlara müdahale etmek için
Dernekleri Federasyonu (IFRC), Birleşmiş Milletler İnsani rehberlik ve destek sunmaktadır. Merkez, uluslararası kamu
İşler Koordinasyon Ofisi (BMOCHA), Dış Afet Yardım kurumlarına, ulusal hükümetlere, sivil toplum kuruluşlarına,
Uluslararası Kalkınma Ofisi (OFDA-USAID), Birleşmiş araştırma enstitülerine ve halk sağlığı okullarına acil halk
Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) , Latin Amerika'da sağlığı yönetiminde teknik kapasitelerini güçlendirecek eğitim
Afetlerin Önlenmesi İçin Sosyal Çalışma Ağı (La Red) ve materyalleri geliştirmekte ve kurslar vermektedir. CRED,
Dünya Bankası tarafından paylaşılmış, teşvik edilmiştir ve kurumsal ve toplumsal kapasite geliştirme, bilgi ve veri
ortaklaşa GLIDE (Global IDEntifier number) olarak
557
yönetimi ve ortaklıklar yoluyla afet yönetim kapasitelerini devamı niteliğinde: milletlerin ve toplulukların afetlere direnç
iyileştirmek için çabalamaktadır. CRED veri tabanları iki oluşturulmasıdır. DesInventar Sendai, sürdürülebilir kalkınma
çeşittir[11]. hedeflerine karşılık gelen Sendai çerçeve afet riskinin
B.A.1 Uluslararası Afet Veritabanı (EM-DAT) azaltılması çerçevesinin A'dan Z'ye hedefleri için gerekli olan
tüm göstergeleri ve verileri uygulayan, test edilmiş, yaygın
Acil durum etkinlikleri veritabanı (The Emergency Events
olarak kullanılan bir yazılımın yeni bir versiyonudur.[14]
Database EM-DAT). 1988 yılında geliştirilmiş 1900 yılından
günümüze kadar 18000 den fazla afet verisini içermektedir.
Afet hazırlığı, savunmasızlık ve öncelik belirlemek amacıyla
geliştirilmiştir[12].
Yardım kuruluşları afetlerin savunmasız insanlar üzerindeki

etkilerinin azaltılmasında veri ve bilgilerin önemli bir rol
oynadığını kabul etmektedir. Bu verilerin sistematik olarak
toplanması ve analiz edilmesi yardım ve kurtarma
faaliyetlerinden sorumlu kuruluşlar için önemli bir veri Fig.2 DesInvanter Sendai Türkiye Afet Haritası
sağlamaktadır. Bu verileri toplamak için uluslararası bir fikir
birliği bulunmamaktadır. Bilgilerin toplanmasında metod, araç D. Sigma Explorer
ve kaynak kullanımda farklılıklar söz konusudur. EM-DAT Swiss Re firması tarafından geliştirilmektedir. Felaketler ve
afet durumlarında savunmasızlık değerlendirmesi ve rasyonel dünya sigorta primleri hakkında 1970’lerden günümüze kadar
karar verme için bir temel sağlamaktadır. Afetlerin insan olan veriye erişim sağlayan bir uygulamadır. Örneğin 2011
üzerindeki etkisi hakkında öldürülen, yararlanan, etkilenen yılında Japonya’da gerçekleşen tsunami ve deprem de yaşanan
insan sayısı gibi bilgi sunmanın yanı sıra afetlerle ilgili insan kaybı, ekonomik kayıp ve alt yapı kaybını bulmamıza
ekonomik hasar tahminleri yapmaktadır.[11] yardımcı olmaktadır.[15] Daha çok afetlerin sigortacılık
sektörü ile ilgili kısımlarını incelemektedir.
Afetlerin EM-DAT veritabanında yer alması için, 10 veya
daha fazla ölüm olmalı, 100 veya daha fazla insan etkilenmeli,
uluslararası yardım istenen afet olmalıdır.Veritabanında
saklanan veriler ise, ülke bilgileri, ölü sayısı, yaralı sayısı,
zarar, konum vb. bilgilerdir.[8]
B.A.2 Karmaşık Acil Durum Veritabanı (CE-DAT)

Karmaşık Acil Durum Veritabanı (The Complex
Emergency Database CE-DAT) karmaşık acil durumlardan
etkilenen toplulukların sağlık durumunu izlemek ve
değerlendirmek için uluslararası bir girişim olarak 2003 Fig.3 Sigma Explorer Avrupa Afet Haritası
yılında kurulmuştur. Veritabanı mortalite ve yetersiz beslenme
oranlarının bir derlemesidir, başka bir ifade ile insani krizlerin E. NatCatService
ciddiyetinin en yaygın kullanılan halk sağlığı
Alman Munich Re firması tarafından geliştirilen
göstergesidir[12]. NatCatService doğal afetleri analiz etmek ve değerlendirmek
C. DesInventar için dünyanın en kapsamlı veritabanlarından biridir. 1974
yılından beri dünyanın dört bir yanındaki olayları ve kayıpları
DesInventar Afet Bilgi Yönetim sistemi afet etkilerinin ve kayıt altına almaktadır. Böylece doğal tehlike arşivi ve doğal
eğilimlerinin sistematik bir şekilde analiz edilmesini afet kayıpları konusunda dünyanın en kapsamlı
sağlamaktadır. Böylece afetlerin etkilerinin azaltılması, veritabanlarından biri haline gelmiştir. Veritabanında
önlenmesi ve tedbir alınmasını mümkün kılınmaktadır. kapsamlı veri tutularak bölgesel veya felaket düzeyinde analiz
DesInventar iki modülden oluşan bir yapıya sahiptir. Yönetici yapılması mümkün kılınmıştır. Analiz bilgileri 1980'den
ve veri giriş modülü önceden tanımlanmış veritabanı günümüze kadar mevcuttur. [16] Daha çok afetlerin
alanlarına doğrudan ve dolaylı etkilerin girilmesi ile oluşan sigortacılık sektörü ile ilgili kısımlarını incelemektedir.
ilişkisel bir veritabanıdır. Girilen bu veriler olay türü, olay
nedeni, ölü sayısı, vb. bilgilerdir. Diğer modül olan analiz
modülünde ise daha önceden girilmiş olan bu veriler üzerinde
analiz işlemleri yapılarak sonuçlar tablo grafik şeklinde
sunulmaktadır. Birleşmiş Milletler Afet Risk Azatma Ofisi
(UNISDR) DesInventar projesinin ana sponsorudur[13].
Sendai çerçevesi, devletelerin afet riskini azaltmada birincil
role sahip olduğunu kabul eden, ancak yerel yönetim, özel
sektör ve diğer paydaşların da sorumluluğunu kabul eden 15
yıllık gönüllü ve bağlayıcı olmayan bir sözleşmedir. Sendai
Çerçevesi, Hyogo Eylem Çerçevesi'nin (HFA) 2005-2015
558
Barbuda, Bahamalar Topluluğu, Barbados, Belize, Dominika

Topluluğu, Grenada, Guyana Cumhuriyeti, Haiti, Jamaika,
Montserrat, St. Kitts & Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve
Grenadinler, Surinam, Trinidad ve Tobago Cumhuriyeti,
Turks & Caicos Adaları ve Virgin Adaları.[18]
H. Endonezya Afet Veritabanı (DIBI)

Endonezya afet konusunda coğrafi, jeolojik ve demografik
durumu sebebiyle riskli bir yerdedir. İklim değişikliği afetleri
artırmaktadır. (Data Informasi Bencana Indonesia –DIBI)
kurulumunda sonra risk haritaları oluşturulmuştur. Ulusal
Fig.4 NatCatService Afet Haritası
düzeyde Endonezya Ulusal Afet Yönetimi Ajansı (BNPB)
F. Kanada Afet Veritabanı (CDD) 2008 yılında kurulmuştur. Endonezya Afet Veritabanı 2008
Kanada Afet Veritabanı (CDD), 1900'den beri Kanada yılında geliştirilmiştir. 1815 yılından günümüze kadar veri
içinde veya dışında olan ve doğrudan Kanadalıları etkilemiş saklamaktadır. Hükümet kaynaklarından doğrulanan veriler
olan 1000'den fazla doğal, teknolojik ve çatışma olayına (savaş kayıt altına alınmakta ve Endonezya Ulusal Afet Ajansı
hariç) ilişkin ayrıntılı afet bilgileri içermektedir. CDD, Kanada tarafından yönetilmektedir. [19]
için Acil Durum Yönetimi çerçevesine felaket tanımına uyan
ve aşağıdaki kriterlerden bir veya daha fazlasını karşılayan
önemli afet olaylarını izler bu kriterler : 10 ya da daha fazla
insan ölümü durumunda, 100 veya daha fazla etkilenen yada
yaralanan veya tahliye edilmiş veya evsiz kalmış kişi olması
durumunda, normal süreçlerin ciddi şekilde zarar görmesi ve
kendi başına kurtarılması mümkün olmadığı durumlardır.[10]
Kanada Afet Veritabanı, bir felaketin nerede ve ne zaman
meydana geldiğini, yaralanmaların sayısını, tahliyeleri ve
ölümleri ve aynı zamanda maliyetlerin kaba bir tahmini
yapmaktadır. Veritabanı geçerli, güncel ve federal kurumlar,
il / bölgesel hükümetler, sivil toplum kuruluşları ve medya
kaynakları dahil güvenilir ve izlenebilir kaynaklar tarafından Fig.6 Endonezya 2018 Afet Verileri
desteklenen birincil verileri içerir. Veriler 6 aylık bazda
güncellenmekte ve gözden geçirilmektedir. Veritabanını İ. Avustralya Afet Enstitüsü(AIDR)
kullananlar afetleri listeleyebileceği gibi harita üzerinde de Avustralya, yenilikçi düşünce, mesleki gelişim ve bilgi
görebilmektedir.[17] paylaşımı yoluyla afet dayanıklılığını geliştirmek için
hükümet, topluluklar, STK'lar, kar amacı gütmeyen kuruluşlar,
araştırma kuruluşları, eğitim ortakları ve özel sektör ile birlikte
çalışmaktadır. Avustralya Afet Enstitüsü partnerleri olan
Avusturya İçişleri Bakanlığı, Ulusal Yangın ve Acil Durum
Konseyi (AFAC) , Avustralya Kızılhaçı ve Kontrol
Edilemeyen Yangın ve Doğal Afet Kooperatif Araştırma
Merkezi tarafından desteklenmektedir. [20]
Landgate'in Uydu Uzaktan Algılama Servisleri ( Satellite

Remote Sensing Services - SRSS), özel bir uzaktan algılama
aracıdır. Avustralya'da, uydu verilerinin doğrudan ele
geçirilmesinden, verilerin işlenmesine ve bu verilerin ürün ve
Fig.5 Canada Afet Veritabanı Verileri hizmetlerimiz aracılığıyla hükümete ve iş dünyasına
ulaştırılmasına kadar bir dizi uzaktan algılama hizmeti
G. Karayipler Acil Afet Durum Yönetimi Ajansı (CDEMA) sunmaktadır. Böylece her türlü doğal kaynak yönetimi
Karayipler Afet Acil Durum Yönetimi Ajansı (CDEMA) sorununa yenilikçi çözümler geliştirme yeteneği
Karayipler Topluluğunda (CARICOM) afet yönetimi için sağlamaktadır.[21]
bölgesel bir hükümetler arası kuruluştur. Ajans 1991'de
CDERA (Karayip Afet Acil Durum Müdahale Ajansı) olarak Uydu uzaktan algılama sistemi sayesinde haritalar üzerinde
görevlendirilmiş ve yardıma ihtiyaç duyan katılımcı devletlere yangın, su baskını, bitki örtüsü değişikliği izleme, tarım
yönelik acil müdahale ve yardım çalışmalarının amaçlı haritalama, okyanus durum bilgisi bilgilerine
koordinasyonundan sorumludur. Kapsamlı Afet Yönetiminin erişilebilmektedir. Yangın bilgileri üç farklı düzeydeki
ilkelerini ve uygulamalarını tam olarak benimsemek için 2009 uygulama ile basitten karmaşığa olacak şekilde farklı
yılında CDEMA'ya geçmiştir. CDEMA şu anda onsekiz uygulamalar üzerinden görüntülenebilmektedir. Ülkede
katılımcı devletten oluşmaktadır bunlar: Anguilla, Antigua ve gerçekleşen sel baskınları da haritalar üzerinde
559
görüntülenebilmekte sel arşivine erişim Fig.9 TABB Analiz Modülü Verisi

sağlanabilmektedir.[21]
K. Akom Afet Bilgi Sistemi (AKOMAS)
AKOM Afet Bilgi Sistemi ülkemizde ve dünyada meydana
gelen afet verilerini saklayan veri paylaşan bir bilgilendirme
sistemi olarak geliştirilmiştir. 2005 yılından itibaren ulusal ve
uluslararası afet verilerini saklamaktadır. AKOMAS içerisinde
saklanan veriler Anadolu Ajansı, İstanbul Büyükşehir
Belediyesi İtafiye, hükümet kuruluşları, medya kuruluşları,
Doğal Afet Sigortalar Kurumu, doğal afet arşiv siteleri,
Türkiye Ulusal Afet Arşivi(TUAA), Boğaziçi Üniversitesi
Kandilli Rasathanesi, Uluslararası Afet Epidemiyoloji
Merkezi (EMDAT), Asya Afet Zararlarını Azaltma Merkezi
(GLIDE), Amerikan Jeolojik Araştırma Merkezi (USGS),
Avrupa Akdeniz Sismoloji Merkezi'nden (EMSC)
toplanmaktadır. Ayrıca AKOMAS’ta İstanbul Büyükşehir
Fig.7 Avustralya Sel ve Su Baskını Haritası Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı İstanbul içersisindeki İtfai
olayları da arşivlemektedir. AKOMAS afet arşivlemesinde
glide kodu kullanmakta fakat tarihi yıl ay gün formatında
saklamaktadır.[23]
Fig.10 AKOMAS Afet Verisi

Fig.8 Avustralya Yangın Haritası
J. Türkiye Afet Bilgi Bankası (TABB)

AFAD bünyesinde Planlama ve Zarar Azaltma Daire V. SONUÇ
Başkanlığınca Türkiye Afet Bilgi Bankası yayına açılmıştır. Ülkemizde ve dünyada afet verilerinin dijital ortamda,
Afetlere karşı hazırlıklı olma ve olası zararların azaltılması ve veritabanlarında saklanması gittikçe yaygınlaşmaktır.
verilerin analiz edilebilmesi amacıyla geliştirilmiştir. TABB Saklanacak verilerle ilgili bir standart geliştirilmemesi önemli
ile üniversiteler, yerel yönetimler vb. kurumlar afetlerle ilgili bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır. Coğrafi bilgi
farklı kurumların hazırladığı dokümanlara tek bir merkezden sistemlerinin de gün geçtikçe gelişmesiyle beraber afet
ulaşabilmektedir. Doküman ve Analiz şeklinde iki modülden veritabanları giderek daha güçlü ve anlamlı hale gelmekte ve
afet verileri anlık olarak haritalar üzerinde
oluşan TABB sisteminde Analiz modülünde istatistiksel
gösterilebilmektedir. Ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve afetlere
verilere erişmek mümkündür, doküman modülünden ise maruziyet düzeyleri bu alanda yaptıkları çalışmaları doğrudan
elektronik ortamdaki dokümanlar toplanmış elektronik etkilemektedir. Gelişmiş ülkeler afet verilerinde teknolojiyi
kaynaklı olmayan dokümanlara ise erişim adresleri verilmiştir. daha ileri düzeyde kullanmaktadır.
[22].
REFERENCES
[1] M.Bikçe, “Hasar Ve Can Kaybinin Olduğu Depremlerin İstatistiki
Değerlendirmesi (1900-2014)”, 4. Uluslararası Deprem Mühendisliği
ve Sismoloji Konferansı, 2017.
[2] S.Öztürk, “Türkiye’nin Batı Anadolu Bölgesi için Deprem İstatistiği ve
Olası Güçlü Depremlerin Orta Vadede Bölgesel Olarak Tahmini
Üzerine Bir Çalışma”, GÜFBED/GUSTIJ ,4 (1): 75-93,2014.
[3] H. ÇAM and O. DUMAN, “Yapay Sinir Aği Yöntemiyle Deprem
Tahmini Türkiye Güney Bati Anadolu Fay Hatti,” Gumushane
Universitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, vol. 7, no. 17, pp. 0–0,
Jan. 2016.
560
[4] M. Kadıoğlu, Afet Yönetimi Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü

Yönetmek, İstanbul, Türkiye: T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını,
2011.
[5] M. Kadıoğlu, Bütünleşik Afet Yönetiminin Temel İlkeleri. M. K.
Özdamar içinde, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, Ankara,
Türkiye : JICA Türkiye Ofisi Yayını, 2008.
[6] İ. Macit, “Bütünleşik Afet Yönetiminde Sendai Çerçeve Eylem
Planının Beklenen Etkisi”, Doğ Afet Çev Derg., 5(1), pp.175-186, 2019
[7] T. Özseven, Veritabanı Yönetim Sistemleri 1, 4.Baskı, Bursa:Ekin
Kitapevi, 2013.
[8] O Gökçe, Ş. Özden and A. Demir, Türkiye’de Afetlerin Mekansal Ve
İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, T.C Bayındırlık Ve İskan
Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Afet Etüt Ve Hasar Tespit Daire
Başkanlığı, Ankara,2008.
[9] GLIDE website. [Online]. Available:
http://glidenumber.net/glide/public/about.jsp
[10] GLIDE website. [Online]. Available:
http://glidenumber.net/glide/public/search/search.jsp?
[11] (2009) EM-DAT website. [Online]. Available:
https://www.emdat.be/about
[12] (2015) CRED website. [Online]. Available: https://www.cred.be/
[13] DESINVENTAR website. [Online]. Available:
https://www.desinventar.net/whatisdesinventar.html
[14] DESINVENTAR website. [Online]. Available:
https://www.desinventar.net/whatisDISendai.html
[15] Sigma Explorer website. [Online]. Available: http://www.sigma-
explorer.com/documentation/Methodology_sigma-explorer.com.pdf
[16] P. Löw. (2017) The new NatCatSERVICE analysis tool [Online].
Available:https://www.munichre.com/topics-online/en/climate-
change-and-natural-disasters/natural-disasters/natural-catastrophies-
natcat-service-analysis-tool.html
[17] (2015) Public Safety Canada website. [Online]. Available:
https://www.publicsafety.gc.ca/cnt/rsrcs/cndn-dsstr-dtbs/index-
en.aspx
[18] Caribbean Disaster Emergency Management Agency website.
[Online]. Available: https://www.cdema.org/about-us
[19] A Wibowo, I. Surbakti and R. Yunus, Indonesia Disaster Database,
Expert Group Meeting (EGM) on Improving Disaster Data to Build
Resilience in Asia and the Pacific, 30 Sept – 1 Oct 2013, Tohoku
University, Sendai, Japan
[20] The Australian Institute for Disaster Resilience website. [Online].
Available: https://www.aidr.org.au/about-aidr/
[21] Landgate's Satellite Remote Sensing Services (SRSS) website.
[Online]. Available: http://srss.landgate.wa.gov.au/
[22] AFAD TABB (Türkiye Afet Bilgi Bankası) website. [Online].
Available: https://www.afad.gov.tr/tr/2399/TABB-Turkiye-Afet-Bilgi-
Bankasi
[23] Afet Bilgi Sistemi – AKOMAS website. [Online]. Available:
https://akom.ibb.istanbul/akomas/Sayfalar/30/AfetBilgiSistemi-
AKOMAS
561
Volume 3 (2018), 562-568
Mekânsal Davranışta Etkin Olan Psikososyal Faktörlerin Kentsel Açık

Mekânlarda Gözlemlenmesi
Sema Mumcu1* ve Elif Merve Alpak 1+
1Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*Corresponding author: semamucu@gmail.com
+Speaker: elifmerveakyol@hotmail.com
Presentation/Paper Type: Virtual/ Full Paper
Özet – Mekânın kullanılması ve deneyimlenmesinde etkin olan psiko-sosyal faktörler çevre-davranış araştırmalarında
önemli bir yer tutmaktadır. Mahremiyet, kişisel mekân, kendileme, tercih gibi mekânsal davranış türleri ve bunların
oluşumunayönelik mekânsal/fiziksel, sosyal ve kültürel faktörlerin anlaşılması tasarlanan çevrelerin insan ihtiyaçlarını
karşılamasıbakımından önemlidir. Böylece mekânsal davranışa yönelik bilgileri tasarım sürecine ve mekânın üretimine
dâhil ederekkullanım düzeyi yüksek yerler ortaya koyulabilir. Bu nedenle sosyalleşme düzeyi yüksek olan kentsel açık
mekânlarınoluşturulmasında psikososyal faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekir. Ağırlık olarak kapalı
mekanlarlada araştırılan bupsikososyal davranış türleri kentsel açık mekânlarda gözlemlenerek; mekânın nasıl kullanıldığı,
nerelerin daha çok tercihedildiği, buraların fiziksel özelliklerinin neler olduğu, hangi fiziksel özelliklerin nasıl kullanıldığı
gibi bilgilere ulaşılabilir vebu bilgiler tasarımların yönlendirmesinde kullanılabilir. Buna ilişkin araştırmalar Avrupa ve başka
bazı ülkelerde kentsel açıkmekânların kullanımını artırmak amacıyla yürütülürken ülkemizde özellikle peyzaj mimarlığı
çalışmalarında psikososyalfaktörlere ve mekân etkileşimine yönelmek çok yaygın değildir. Bu tür çalışmaların
yaygınlaştırılması ülkemizin sosyo-kültürel özellikleri bağlamında kentsel açık mekânların iyileştirilmesine katkıda
bulunabilir. Aynı zamanda açık mekânlarınkullanımını teorik bir yapıya oturtarak gözlemlemek tüm peyzaj mimarları için iyi
bir öğrenme aracı olacaktır. Bu bağlamda buçalışmada Trabzon kent merkezinin en yoğun kullanılan yaya alışveriş
sokağı olan Uzun Sokak’ta davranış gözlemiyürütülmüş, insanların beklemek için kullandıkları yerler incelenmiştir.
Sonuçlar mekânının oluşumuyla ortaya çıkan kenarlar, sınırlar, nişler gibi konumlar ve mekânın içinde yer alan bitkiler, saksılar,
çöp-aydınlatma elamanı gibi donatıların yakınlarınıninsanların beklemek için tercih ettikleri yerler olduğunu,
insanların mekân içinde konumlanırken kendilerini mekânın fizikselözellikleriyle desteklemeye çalıştığını göstermiştir.
Bu konuda yurt dışında yürütülen çalışmalarla benzer bulgular saptanmıştır.
Keywords – Mekânsal davranış, Peyzaj mimarlığı, Kentsel açık mekânlar, Davranış gözlemi
Observing Psychosocial Factors that Influence Spatial Behavior in Urban

Open Spaces
Abstract- Psychosocial factors that influence how space is being used and experienced comprise an important area in
environment-behavior researches. In order to meet user needs in designed spaces understanding spatial behavior mechanisms
such as privacy, personal space, personalization and preference, and spatial/physical, social and cultural factors in formation of
these behaviors is an important issue. Thus, by integrating spatial behavior information in design and place making processes
places that have high occupation levels can be produced. Therefore, in creating urban open spaces with high levels of
socialization these psychosocial factors must be considered. By observing these psychosocial behaviors that were researched in
architectural spaces in common information such as how examined open space is being used, which places are preferred most,
the physical features of these places, how each physical feature is being used can be revealed and used in guiding designs.
Researches in these areas were conducted in Europe and other countries in order to increase use levels of open spaces,
however, in Turkey especially in landscape architecture area researches focusing on interaction between psychosocial factors
and space is not common. Increasing numbers of such researches in context of Turkey’s socio-cultural attributes can contribute
to improvement of open spaces. Also, observing how urban open spaces are being used with a theoretical approach can be a
useful learning tool for landscape architects. In this context behavior observations were conducted in Uzun Sokak a busy mall
in Trabzon downtown, the places where users linger and wait were examined. The results revealed that humans tend to linger
at the edges, niches which are created by the formation of space and near the landscape equipment such as planters, lightings,
trash cans and trees located in center parts of the space; while humans locate themselves inside the spaces they tend to support
themselves with physical features of space. The findings showed similar tendencies with others revealed in other countries.
Keywords: Spatial behavior, Landscape architecture, Urban open spaces, Behavior observation
562
Mumcu ve Alpak, Mekânsal Davranışta Etkin Olan Psikososyal Faktörlerin Kentsel Açık Mekânlarda Gözlemlenmesi, ISAS
2018-Winter, Samsun,Türkiye
I. GİRİŞ tanımlayıp, kontrollerini sağlayabilecekleri yerleri seçme

Mekânın kullanılması ve deneyimlenmesinde etkin olan eğiliminde olduklarını göstermiştir [4].
psiko-sosyal faktörler çevre-davranış araştırmalarında önemli Bir başka araştırma insanların halka açık bekleme
bir yer tutmaktadır. İnsanların mekânı nasıl kullandığı, alanlarında duvarlar ya da kolonların yanında durarak,
mekânsal davranışları nasıl gerçekleştirdikleri ve çevreleri ile restoranlarda ise cephelerdeki yer seçimleri ile ulaşmaya
kendilerini nasıl ilişkilendirdikleri; yer tercihleri, kişisel çalıştıkları egemenlik davranışı ve denetime işaret eder ve
mekân, mahremiyet, egemenlik davranışı, boş zaman insanların fiziksel çevrenin özelliklerine göre davranışlar
aktiviteleri vb. gibi farklı açılardan önceden beri incelenmiş sergilediğini ortaya koyar. Bu nedenle alan kullanımı ve yer
bir olgudur. Mahremiyet, kişisel mekân, kendileme, tercih tercihi bu kavramlarla doğrudan ilişkilidir. Yani çevre ve
gibi mekânsal davranış türleri ve bunların oluşumuna yönelik fiziksel özellikler davranışı etkiler ve kullanım tercihi,
mekânsal/fiziksel, sosyal ve kültürel faktörlerin anlaşılması davranışların bir sonucudur [4].
tasarlanan çevrelerin insan ihtiyaçlarını karşılaması Bu konuda önemli çalışmaları bulunan Fischer, geliştirdiği
bakımından önemlidir. Bir mekândaki yer seçimleri, algılama çerçevesi ile çevrenin fiziksel özellikleri ve
insanların o mekândaki konumlarını alırken ve aktivitelerini insanların egemenlik alanı, kişisel mekân mahremiyet gibi
gerçekleştirirken amaçlarının ve gereksinmelerinin ne psikolojik gereksinmeleri arasındaki ilişkiye dair önemli
olduğuna dair önemli ipuçları verdiğinden, yer tercihi saptamalarda bulunmuştur. Fischer’e göre insanların bazı
çalışmaları ve bulguları tasarımcılar açısından oldukça davranışları rastlantıya bağlı olmayan psiko-fizyolojik
önemlidir. Böylece mekânsal davranışa yönelik bilgileri etmenlerin bilinçaltındaki iticiliği ile gerçekleşir. Fischer’in
tasarım sürecine ve mekânın üretimine dâhil ederek kullanım varsayımına göre mekân içerisinde yer değiştiren kişi,
düzeyi yüksek yerler ortaya koyulabilir. Bu nedenle bilinçaltının birikimlerinin iticiliği ile her algılama durağında,
sosyalleşme düzeyi yüksek olan kentsel açık mekânların önündeki mimari mekânın verileri ile kişisel mekânın
oluşturulmasında psikososyal faktörlerin göz önünde talepleri arasında uyuşum denetimi yapmaktadır [5].
bulundurulması gerekir. Aksoy daha sonra Fischer’in psikanaliz çerçevesine ilişkin
Yer seçimi, insanların çevrelerinde kendilerini nasıl öne sürülen varsayımlar ile bir üniversite dersliğinde yapılmış
konumlandırdıklarını ifade eden bir kavramdır. Mekânsal ve yer tercihi çalışmalarının sonuçlarının örtüşüp örtüşmediğini
sosyal gereksinme amaçlarının doğrudan dışa yansıyan bir denetlemiştir ve şu sonuçları ortaya koymuştur (Şekil 1) [5]:
sonucudur. Araştırmacılar, en çok tercih edilen yerlerin yaş,
kültür, cinsiyet, aşinalık gibi konularda araştırmanın yanı sıra
psikososyal gereksinimler açısından da analizlerini yapmaya
çalışmışlardır. Psikososyal gereksinimler, işitsel ve görsel
mahremiyet, toplumsal çevrenin insan davranışlarına ilişkin
egemenlik alanı, kişisel mekân gibi özellikler ile insanın
içinde yer aldığı mekâna ait fiziksel özelliklerdir. Bu
gereksinmeler kullanıcın kültür grubuna, yaşamına ve
cinsiyetine göre değişen kişisel (toplumsal, çevresel veya
bölgesel izler taşır; gelenek, görenek vb.) gereksinmelerine
ilişkin özelliklerdir. Kullanıcın psikososyal gereksinmeleri
mahremiyet, egemenlik alanı ve kendileme olarak
sıralanabilir [1]. Şekil 1. Bir üniversite dersliğinde yapılmış yer tercihi çalışmalarının
Aslında bunların tamamı mahremiyet mekanizması yani sonuçları [5]
insanlarla kurulan ilişkinin düzeyini belirlemeye yönelik
gereksinmelerdir ve insanların birbirleriyle ilişkide olma ya Şekil 1’ de gösterilen yer seçimi durumunda birinci A
da olmama isteğine göre değişen bir süreçtir. Dolayısıyla bölgesinde zayıf olan sol yön korunmaya alınmıştır. A
mahremiyet düzeyine göre sosyal izolasyon, kalabalık olma bölgesinden ikinci C bölgesine geçişte korunma güdüsü
ya da sosyal ilişki kurma gibi durumlar ortaya çıkmaktadır. bileşenlerinin sol yönden aktif sağ yöne kaydıkları görülür.
Bu sürecin en uygun düzeye getirilmesi sosyal etkileşimin İki bölge arasındaki benzerlik ise bir yanı sınırlayan mimari
oluşmasını sağlar. Kişisel mekân, egemenlik alanı davranışı çevreye dolaysız ilişki içinde bağlanmaları ile özetlenebilir.
da mahremiyeti uygun düzeye getirmede başvurulan Orta alanı kaplayan üçüncü bölge ise hem bilinçaltı
mekanizmalardır. [2]. taleplerini cevapsız bırakan hem de çevrenin mimari
sınırlamaları ile dolaysız ilişkilere olanak tanımayan bir
Yer Tercihi Çalışmalarının Ortaya Koyduğu Özellikler ortamdır [5].
İngiltere’de bir restoranda yapılan araştırmada müşterilerin Tesadüfen yapılan bir gözlemde dahi insanların içinde
cephe masalarına, orta kısımdaki masalardan belirgin bir bulundukları alanın ulaşılabilecek kısımlarına eşit olarak
şekilde daha fazla oturmayı tercih ettiğini bulmuştur. Bu dağılmadığı ya da erişim açısından en uygun yerlerde
durum, egemenlik alanı ve denetimi sağlamanın açık bir beklemeyi ya da konumlanmayı tercih etmedikleri
sonucudur [3] . İmamoğlu [3]duvarlar yerine camlarla çevrili gözlenebilir. Metrolarında, tiyatro bekleme salonlarında ve
bir üniversite kafeteryasında çalışmalar yapmıştır. Canter’ın tren istasyonlarında yapılan gözlemler, insanların sırtlarını
insanların oturmak için duvar kenarlarını daha çok tercih kolon, duvar gibi elemanlara dönerek, dolaşım alanları
ettiği sonucundan yola çıkarak, duvarlar yerine pencereler dışında, hareket eden insanları rahatça görebilecekleri,
olduğunda da aynı eğilimin olup olmadığını araştırmıştır. kendilerinin çok açıkta kalmayacakları yerleri yani çevreyi en
Çalışmanın sonuçları kullanıcıların çoğunlukla pencere iyi denetim altında tutabilecekleri ama en az dikkat
kenarlarını tercih ettiklerini ortaya koymuştur [3]. Bu ve çekecekleri yerlerde beklediklerini ortaya koymuştur.
benzeri çalışmalar, insanların egemenlik alanlarını
563
2018-Winter,Samsun, Türkiye
İnsanların kendilerini belirli durumlara bağlı olarak Whyte [11] insan-çevre etkileşiminin yüksek düzeyde
konumlandırdığı da gözlenmiştir. kurulduğu bir parkın, caddenin ya da plazanın oturma
Bilişsel etkenler ve fiziksel çevrenin sağladığı tatmin duvarları, gölge elemanları, geniş kaldırımlar, çıkıntılar,
arasındaki ilişkiyi denetleyen bir başka araştırma da bir oyuklar, küçük basamaklar, bordürler, kamusal oturmalar,
sınıftaki yer seçimi çalışmasında kenar bölgelerin ağırlıklı ağaç, su, bitki gibi özelliklerle çevrili köşeleri olduğunu
kullanımı şeklinde sonuçlara ulaştığı çalışması ile Fischer’in söylemiştir. Bu özelliklere sahip açık mekanlar yayaların
bulgularını desteklemiştir [6]. oralarda durmasını, bakmasını ve oyalanmasını sağlayarak
Bir sınıf veya toplantı salonu gibi bir mekândaki çok yaya hareketlerinin değişmesinde de etkili olur [11, 12].
seçenekli yerlerden ön sıralarda, özellikle en önde oturma Mehta [13, 14] alışveriş caddelerinin açık mekânlarında
seyrek olmaktadır. Bunun sebebi insanların o sıralarda yaptığı çalışmasında, ‘articulation’ diye tanımladığı, köşeler,
kendilerini savunmasız ve çıplak hissetmesidir. Oturmak için duvar, oyuklar, nişler gibi fiziksel özelliği bulunan
seçilen yerin sözsüz bilgilerle dolu işaretler verir; hemen mekânların diğerlerinden daha çok beklemek, durmak,
herkesin bir restoranta girdiği zaman sırtını duvara dönerek yaslanmak, sohbet etmek, etrafı izlemek için kullanıldığı ve
oturma isteği, orta masada oturmak zorunda kalan bazı insanların kendi egemenlik alanlarını ve sosyalleşme
insanların kendini güven altına alma ihtiyacı ve savunmasız alanlarını yarattığını tespit etmiştir.
sırtını tehlikeye dönmek istememesi nedeniyle ortamı terk Aelbrecht [15]de yaptığı çalışmasında arada kalmış (in-
etmesi buna örnek verilebilir [7]. betweenness) yerler olarak tanımladığı, düğümler, sahneler,
Psikososyal yönler yer tercihinde önemli rol eşikler, kenarlar ve boşlukların insanlar tarafından yoğun
oynadıklarından; egemenlik alanı, kişisel mekân, olarak birbirleriyle karşılaşmak, buluşmak, beklemek, sohbet
mahremiyet, denetim gibi yönler kullanıcılar için önemli etmek ve etkileşime girmek için kullanıldığını tespit etmiştir.
olduğundan köşeler ve duvarlar bu yönlerin desteklenmesine Çevre ile insan duygusu arasındaki ilişkinin özelliklerinin
ilişkin bilginin edinilmesinde önemli özelliklerdir [8]. bilinmesiyle kullanıcılarının tercihleri ve etkinliklerine daha
Sonuçlardan da açıkça görüldüğü üzere çevrenin fiziksel iyi eşgüdüm sağlayan konumların daha başarılı planlanması
özellikleri, aktiviteleri yerine getirirken insanların ve tasarlanması mümkün olabilir. Mumcu [16] başarılı
gereksinimlerini duydukları fiziksel ve psikolojik ihtiyaçların davranış konumlarının ne gibi çevresel özellikler ve olanaklar
karşılanmasında önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle yer içermesi gerektiği sorusuna Appleton’un [17] ortaya koyduğu
tercihleri açısından en önemli ve tercihler üzerinde en etkili Görsel Hâkimiyet ve Görsel Korunma Teorisi’nin kriterleri
elemanlardır. ile cevap aramıştır. Araştırmada alanda olup bitenleri
Şimdiye kadarki kısımlarda ortaya koyulan çalışmalar, iç görebilme imkanının (olanaklılığı) oturma konumlarının
mekânlarda yapılan yer tercihi çalışmalarına aittir. Açık seçiminde en egemen faktör olduğunu; çevredeki
mekânlardaki oturma yerlerine ilişkin çalışmalar ilk gruba etkinliklerin kesintisiz görüş alanını sunan korunmuş bir
göre daha sınırlı olup, yapılan çalışmaların bulguları iç oturma yerinin bu avantajları sunmayan yerlerden daha
mekândakilerle örtüşür niteliktedir. popüler olduğunu saptamıştır. Gehl, [18] kentsel açık
mekanların kullanımına yönelik olarak özellikle mekânsal
Açık Mekânlarda Yer Tercihi ile İlgili Yapılan sınırlar boyunca konumlandırılmış oturma donatılarının
Çalışmalar mekânın ortasındaki alanlarda konumlananlara göre daha çok
Gehl [9] caddelerin ‘soft edges’ diye tanımladığı yumuşak tercih edildiğini çünkü insanların fiziksel çevrenin
köşelerinin; net sınırlar, boşluklar, aktif cepheler, duvarlar, detaylarıyla kendilerini desteklemeye çalıştığını belirtir.
kamusal oturmalar, ağaçlar gibi küçük ölçekli fiziksel Gehl’in [18] bildirdiği bu özellikler Appleton’un [17] ortaya
özellikler ile çevrili olduğunu ifade etmiştir. Bu özellikler koyduğu özellikleri desteklemektedir.
samimi, insanları spontane şekilde etkinliklere girmeye teşvik Kentsel açık alanlarda oturma etkinliğinin gerçekleştiği
eden anlamlı-iyi tanımlanmış yerler oldukları için çevreyle davranış konumlarına ilişkin aynı kriterleri bildiren bir başka
kurulan ilişkide önemli etkiye sahip olurlar. Böylelikle çalışma da “Responsive Environments” [19] adlı çalışmadır.
insanların geçip gitmeden sıklıklar durduğu ve uzun süreli Burada da önem kazanan sınır ve cephe zonlarının
zaman geçirmek için tercih ettiği yerler olurlar. planlanmasıdır. Sınırların/kenarların oturma ve seyir yeri
Alexander et al. [10] açık mekânların, insanları köşelerine olarak seçimin altını çizer ve bu konumların özelliklerinin
doğal bir şekilde çekecek ve çevreyle etkileşime girmesine, görsel hakimiyet ve görsel korunma teorisi bağlamında
orada zaman geçirmesine olanak sağlayacak fiziksel açıklar. Sınırlardaki/kenarlardaki mekânları kullanıcıların,
özelliklere sahip olması gerektiğini ortaya koymuştur. Bunun kendilerini kamusal alanda bulunan diğerlerine karşı bir
için açık mekanlar fiziksel olarak lineer bir hat boyunca perdeleme yapma ihtiyacı hissetmeksizin kullanabileceğini,
uzanacak şekilde tasarlanmaktansa; köşelerde, yolların bunun yatay mesafe, kot farklılıkları ya da her ikisinin
kenarında, girişlerde küçük boşluklar, çıkıntılar, sınırlar birleşimiyle sağlanabileceği belirtilmiştir.
yaratılıp aktivite cepleriyle, kesişme noktalarıyla çevrili bir Mekânların sınırları korunma duygusu yanında alanda neler
fiziksel yapı oluşturulması gerektiğini söylemiştir. Küçük olup bittiğine ilişkin görüş alanı sağlar: mekânların
kapanmış alanlarla tanımlanan bu fiziksel özellikler, kenarlarını oluşturan alan ne kadar büyükse imkânlar o kadar
kullanıcıların oraları farklı şekillerde kullanmasına ve çeşitli fazladır. Kamusal etkinliklerin yoğun olduğu konumlarda en
etkinliklerin yapılabilmesini sağlar, insanları içine çeker. yaygın etkinliğin diğer insanları izlemek olduğu belirtilmiş
Böylelikle insanların uzun dönemde zihinlerinde orayı çeşitli ve bunun en yoğun olarak kenar/sınır zonlarında oluştuğu
etkinliklerin meydana geldiği bir yer olarak saptanmıştır. Burada kenar/sınır alanlarının görsel korunma
ilişkilendirmesine olanak sağlayarak kullanmak için tercih duygusu verirken, alanda neler olup bittiğini izlemeye dair
etmesini sağlar. görsel hâkimiyetin de sağlandığı bildirilmiştir Oturma
konumlarının mekândan daha üst kotlarda olduğunda görsel
hâkimiyet güçlenmektedir (Şekil 2, 3).
564
durumda insanların kendilerini rahatsız eden, mutlu etmeyen

mekânları kabullenmesi ve koruması da beklenemez. Yapılan
bir tasarım için sarf edilen emek, harcanan ekonomik
giderler, iş gücü ve zaman da düşünüldüğünde kayıplar ve
boşa yapılan harcamalarla dolu üzücü bir durum ortaya çıkar.
Bu nedenle kayıpların önüne geçilebilmesi, tasarımların
amacına ulaşabilmesi için yapılacak planlamalarda insanların
psikolojik ve fizyolojik gereksinimlerini karşılayacak
mekânsal özellikleri oluşturan tasarım kriterleri göz ardı
edilmemelidir.
Yapılan bu literatür taraması sonucunda, mekânının
oluşumuyla ortaya çıkan kenarlar, sınırlar, nişler gibi
konumlar ve mekânın içinde yer alan bitkiler, saksılar, çöp-
aydınlatma elamanı gibi donatıların insanların bekleme,
durma gibi davranışları yapmak için tercih ettikleri yerler
Şekil 2, 3. Kentsel açık mekânlarda basamaklarının sunduğu mekânlardan olduğu ortaya konulmuştur.
daha üstteki çeşitli oturma imkânları [11] Bu doğrultuda çeşitli araştırmacıların yaptığı çalışmalar
Araştırmalar en sık vurgulanan kavramların görsel hâkimiyet, incelenmiş, yer tercihi çalışmalarında kullanılan yöntemler ve
görsel korunma, alana yukardan bakma, kendini güvende güdülen amaçlar ortaya konulmuştur (Tablo 1) [21] ve bu
hissetme, mekândaki insanları rahatlıkla izleyebilme (alanda çalışmanın yöntemi belirlenmiştir.
olanı biteni kontrol edebilme), seyretme isteği uyandıran Tablo 1. Yer tercihi çalışmalarında kullanılan yöntemler ve güdülen amaçlar
manzara ve konfor olduğunu göstermiştir. Konfor ve [21]
seyretme isteği uyandıran manzara kavramları Whyte [11] ve
Teknikler İlgi noktaları Amaçlar
Gehl’in [18] çalışmaları doğrultusunda bu araştırmanın
kapsamına eklenmiştir. Her iki araştırmacı da oturma Mekân karakteristikleri Kullanıcının yaş, cinsiyet,
yerlerinin konforlu olması gerektiğini, insanlara fiziksel ve Gözlem, eğitim durumunun tercihi
Davranış -sabit, yarı sabit nasıl etkilediği
sosyal konfor sağlayan oturma yelerinin daha çok tercih elemanların varlıkları ve
edileceğini bildirmiştir. Ayrıca Gehl [18], insanların açık haritaları,
Anlamsal düzenleri(duvarlar, örtü Kullanıcıların yer tercihine
mekânlarda otururken, etkinliklerin en yoğun olduğu başka farklılaşma elemanları, sınır öğeleri) ilişkin gereksinmelerinin
bir deyişle diğer insanların en yoğun olduğu yerleri mekâna nasıl yansıtıldığı
cetvelleri, Kullanıcı karakteristikleri
seyretmeyi sevdiğini bulmuştur. Dolayısıyla insanların görüş Anketler, -yaş, cinsiyet, kültür, Mekânın fiziksel
alanları bu tür yerlere bakan yerleri ya da onlarda seyretme Röportaj grup sayısı özelliklerinin yer tercihine
isteği uyandıran manzarayı sağlayan yeri tercih ettiklerini, bu -kalma süresi etkileri
nedenle oturma yerlerinin yöneliminin ve manzarasının da -amaçlar, gereksinmeler,
En çok tercih edilen
oturma yerlerinin kullanılabilirliği açısından önemli algılama ve çevresel
değerler yerlerin fiziksel özellikleri
olduğunu bildirmiştir. Lyle [20] de çeşitli parklardaki
insanların davranışlarını gözlemlediği çalışmasında benzer Tercihler En çok tercih edilen
sonuçlardan bahsetmiştir. İnsanlar diğer insanların olduğu -en çok tercih edilen yerlerin kullanıcılarının
yerlerde olmayı seçmişlerdir. Ana sirkülasyondan uzakta olan konumlar karakteristikleri
mekânlar ve izole edilmiş konumların daha az kullanıldığı -Tercih edilmeyen,
gözlemlenmiştir. Pek çok insan yüzleri açıklığa gelecek kullanılmayan konumlar
şekilde, insanların etkinlik yapmakta olduğu yöne ya da
heykel su öğesi gibi özelliklere dönük olarak oturmayı seçtiği II. MATERYAL VE METOT
saptanmıştır. Bu konumlar dışındaki oturma donatılarına Bu çalışma Trabzon kent merkezinin en yoğun kullanılan
yönelik tercihlerin düşük olduğu saptanmıştır [20]. Mumcu yaya alışveriş sokağı olan Uzun Sokak’ta yürütülmüştür
[21] da araştırmasında önünde kesintisiz geniş görüş alanı (Şekil 4). Trabzon’da Kemerkaya Mahallesi’de bulunan Uzun
olan ve hareketliliğin yoğun olduğu caddeye yönelmiş oturma Sokak şehir için oldukça önemli bir alandır. Birçok noktayı
konumlarının daha uzun süreli kullanıldığını saptamıştır. birbirine bağlayıp içerisinde barındırdığı alışveriş noktaları
Sonuç olarak insanların psikolojik gereksinimleri bir ile yoğun bir sirkülasyona sahiptir. Çalışma alanlarımızdan
mekânın değerlendirilmesini ve kullanılışını etkileyen önemli ilki olan yer ise sokağın girişi olarak tabir edebileceğimiz, şu
bir faktördür. Algılama çerçevesi ile örtüşen ve örtüşmeyen an kullanımda olmayan eski SGK binasının giriş zemin
konumlar arasında tercih sayısı bakımından belirgin bir fark kısmının sokakla kesiştiği bir alandır. Köşede konumlanması
olmamakta ama tercih önceliklerinde, kullanılma sürelerinde nedeniyle de bir düğüm noktası olarak da tanımlanabilir.
ve o konumdaki davranış şekillerinde belirgin farklılıklar Diğer çalışma alanımız Cumhuriyet Mahallesi’nde Uzun
olmaktadır. Başka bir deyişle fizyolojik gereksinimler Sokak’ın sonlarında yer almaktadır. Alanımız mimari
yanında psikolojik gereksinimleri karşılayan mekânsal yapıların arasında kalan ve belirli sınırlayıcılar ile tanımlanıp
özelliklere sahip konumlar daha uzun süreli kullanılmakta ve mekân haline getirilmiştir. Ticari alanlar ve saksılar ile
insanlar buralarda daha rahat davranışlar sergilemektedir. sınırlandırılmıştır.
Tersi konumlarda ise kalış süreleri azalmaktadır. Bu
565
özelliğinden yararlanarak beklemelerine, sohbet etmelerine

kimi zaman seyyar satıcılardan aldıkları yiyecekleri burada
korunaklı şekilde tüketip etrafı da izlemelerine olanak
sağlamıştır. Duvarların oluşturduğu boşluklar insanların
farklı şekilde onları yorumlayıp farklı davranış kalıpları
sergilemesine neden olmaktadır.
Yapılan gözlemde alanda ön plana çıkan davranış
kalıplarının;
 Beklemek, sohbet etmek, telefonda konuşmak, oturmak
ve yemek yemektir. İnsanlar burayı daha çok buluşma
noktası olarak kullanmakta ve birilerini beklerken de
karşılaştıkları kişilerle sohbet ederek yâda telefonda
konuşarak vakit geçirmek oldukları tespit edilmiştir
(Şekil 6).
Şekil 4. Çalışma alanları
Çalışmanın yöntemini insanların beklemek için

kullandıkları yerleri belirlemek için yapılan davranış gözlemi
oluşturmaktadır.
Şekil 6. Davranış Haritası
III. BULGULAR
1. Alana İlişkin Bulgular Bu alanda yapılan davranışlar şekil 7 ve 8’ de
Çalışma alanını mimari bir yapının sınırları oluşturur gösterilmiştir.
(Şekil 5). Mimari yapıda bulunan köşeler ve duvarlar,
insanlar için kişisel mekân, mahremiyet yaratmada ön plana Davranış kalıbı: Bekleme- Sohbet etme
çıkmıştır. Çünkü mekânın görme ve görülme özelliği vardır
bu nedenle insanlar tarafından bekleme, durma gibi
davranışlar için tercih edilmiştir.
Şekil 7. Bekleme-sohbet etme için seçilen yerler ve fiziksel özellikleri
Mekânın sağladığı olanaklılıklardan biri insanların orada

beklemesi ve beklerken birileriyle de sohbet etmesidir. Alan
kentin yoğun kullanım yerlerinden olduğu için bir kesişim
noktası olarak düşünebilir ve bu yüzden kente dağılmak için
Şekil 5. Çalışma alanın görünüşü 1
insanlar birilerini burada bekleyebilirler. Çünkü sınırlayıcı
Alanda mimari mekânı oluşturan sınırlayıcı elemanları duvar elemanı insana korunma duygusunu verirken açık
olan döşeme, yan duvar ve tavan mekânın belirli noktalarını görüş etkisi ile de çevreyi gözlemleme imkânı sağlar. Mimari
sınırlayıp kullanıcılar için bekleme, oturma, yağmurdan- yapının üst katındaki çıkıntıları da bekleme süresince
güneşten korunma gibi imkânlar sağlamaktadır. Yapıda insanları olumsuz hava koşullarından korunaklı hale getirir.
bulunan iç-dış bükey yüzeyler satıcıların tezgâhlarını da
kurmaya imkân sağlamış, böylelikle alana daha çok
kullanıcının geldiği gözlemlenmiştir.
Mekânın duvarları ile oluşturduğu çıkıntılar ve köşeler,
insanların burada sınırlayıcı bir eleman olan duvarın korunma
566
Davranış kalıbı: Oturma

Bu alanda yapılan davranışlar şekil 11 ve 12’ de
gösterilmiştir.
Davranış kalıbı: Bekleme
Şekil 8. Oturma davranışı için seçilen yerler ve fiziksel özellikleri

Alanın sağladığı diğer bir olanaklılık da oturma etkinliğidir.
Yapının yükseltilmiş basamakları buna imkân sağlamaktadır.
Birilerini beklerken ya da koşturmada yorulduklarında
insanlar burayı oturmak için tercih etmektedirler. Ayrıca
mimari yapının önünde bulunan beton dubalarda oturma
etkinliği için imkân sağlamaktadır. Şekil 11. Bekleme davranışı için seçilen yerler ve fiziksel özellikleri
2. Alana İlişkin Bulgular

İkinci çalışma alanı, bazı sınırlayıcılar ile tanımlanmış ve Mekânın sağladığı imkânlardan biri bekleme etkinliğidir.
mekân özelliği kazanmıştır. Uzun Sokak’ın çıkış kısmında İnsanlar burada aydınlatma elemanına, duvara yaslanarak
yer almaktadır (Şekil 9). Sokağın yoğun kullanımı giriş beklemeyi ya da saksıların ve dubaların yanında durarak
kısmında olduğu gibi burada da devam etmektedir. beklemeyi tercih etmektedirler. Duvarlara yâda aydınlatma
elemanlarına sırtlarını vererek insanlar çevreyi daha rahat
izleyip kendilerini korumada hissetmektedirler.
Davranış kalıbı: Oyun oynama
Şekil 9. Çalışma alanının görünüşü 2
Şekil 12. Oyun oynama davranışı için seçilen yerler ve fiziksel özellikleri
Alanın sınırlarını duvar, saksılar, aydınlatma elemanları ve Gözlem alanında bulunan beton dubalar oturma etkinliğine
dubalar belirlemektedir. Bu elemanların varlığı ile insanların imkân vermesinin yanında çocuklar içinde eğlenecekleri bir
mekânda etrafı daha rahat görebilecekleri, kendilerini çok unsur olma özelliğindedir. Çocuklar da kendi algıladıkları
açıkta hissetmeyecekleri bir alan oluşturulmuştur. Alanda gibi beton dubaları kullanmışlardır.
yaratılan bu etkiler birçok davranış kalıbının oluşmasına
olanak sağlamaktadır. Yükseltilmiş saksılar ve beton dubalar
Davranış kalıbı: Telefonda Konuşma
oturma imkânı verirken, duvarlar ve aydınlatma elemanları
da yaslanıp bekleme, telefonda konuşma gibi davranış
kalıplarına olanak sağlamaktadır (Şekil 10).
Şekil 13. Telefonda konuşma için seçilen yerler ve fiziksel özellikleri
Alanın ayrıca telefonda konuşmak isteyen kişilerin

duraksayıp görüşmelerini yaptıkları bir yer olma özelliği de
taşır. İnsanların aydınlatma direklerine, saksı kenarlarına ve
duvar köşelerine, bekleme etkinliğinde olduğu gibi
yaslanarak telefon görüşmelerini yaptıkları gözlemlenmiştir.
Şekil 10. Davranış Gözlemi Haritası 2
IV. SONUÇLAR
567
2018-Winter, Samsun, Türkiye
Kent mekânlarında insan davranışları önemli bir [18] Gehl, J. Life between Buildings: Using Public Space, Van Nostrand
Reinhold, 1987.
araştırma konusudur. Mekânı deneyimleyen insan olduğu
[19] Bentley, I., Ackok, A., Murrain, P., Mcglyn, S. ve Smith, G.
için, mekânın insana sunduğu imkânlarda insan ihtiyaçlarını Responsive Environments: A Manual for Designers, London:
karşılar nitelikte olmalıdır. Bu bağlamda da insan Architectural Press Ltd., 1985.
davranışlarının temel kavramı olarak insan ihtiyaçları, algı ve [20] Lyle, J., T. “People Watching in Parks; a Report from France and
California”, Landscape Architecture, October, 61, pp. 31-51, 52.
davranış ortamı gibi elemanları birbirinden bağımsız
1970.
düşünemeyiz. [21] Mumcu, S. “Açık Mekanlardaki Yer Tercihlerinin, Mekansal
İnsan psikolojik ve sosyal gereksinimlerini, çevreden Özellikler Açısından İncelenmesi: Trabzon, Atapark Örneği”, Yüksek
algıladığı kadar yorumlayarak karşılamaya çalışır. Bunun Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, 2002.
sonucu oluşan davranışta, mekânın ona sağladığı olanaklar
dışında her kişiye göre de farklılık gösterir.
Yapmış olduğumuz çalışmada kent içinde yoğun
kullanıma sahip iki alanda insan davranışları incelenmiştir.
Mekânın ve mekânı oluşturan ögelerin kullanıcılara sağladığı
olanaklar ve insanların o olanakları nasıl kullandığı gözlem
altına alınmış ve davranış kalıpları/kullanım türleri ortaya
konmuştur.
Sonuçlar mekânının oluşumuyla ortaya çıkan kenarlar,
sınırlar, nişler gibi konumlar ve mekânın içinde yer alan
bitkiler, saksılar, çöp-aydınlatma elamanı gibi donatıların
yakınlarının insanların beklemek için tercih ettikleri yerler
olduğunu, insanların mekân içinde konumlanırken kendilerini
mekânın fiziksel özellikleriyle desteklemeye çalıştığını
göstermiştir. Bu konuda yurt dışında yürütülen çalışmalarla
benzer bulgular saptanmıştır.
KAYNAKLAR
[1] Gürpınar, Ç. “Mekan Kurgusunun Kullanıcılar Üzerindeki Psikolojik
Etkilerinin Örneklerle İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız
Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2000
[2] Madanipour, A. Public and Private Spaces of the City. London:
Routledge, 2003.
[3] İmamoğlu, V. “Öğrencilerin ODTÜ Kafeteryasında Yer Seçimi”,
Çevre, Yapı ve Tasarım, der. Pultar, M., Ankara: Çevre ve Mimarlık
Bilimleri Derneği, 1979.
[4] Altay, C. “Location Preferences of Groups in Public Leisure Spaces:
The Case of Likya Cafe in Ankara”, Master of Fine Arts, Bilkent
University, the Institute of Economics and Social Sciences, Ankara,
1999.
[5] Aksoy, E. Mimarlıkta Tasarım İletim ve Denetim, Trabzon: K.T.Ü.
Yayınları, 1975.
[6] Canter, D., V. “Should We Treat Building Users As Subjects Or
Objects?” Architectural Psychology, In Architectural Psychology,
IAPS, London, UK: RIBA Publications, pp. 11-18, 1969.
[7] Ünlü, F. “İç Mekan Oluşum ve Biçimlenişinde Mekan-İnsan
Davranışı Etkileşimine Bir Yaklaşım”,Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1998.
[8] Herzog, T., R. “A Cognitive Analysis of Preference for Waterscapes”,
Journal of Environmental Psychology, pp. 225-241, 1985.
[9] Gehl, J. Cities for people, Washington: Island Press, 2010.
[10] Alexander, C., Ishikawa, S., Silverstein, M., Jacobson, M., Fiksdahl-
King, I. ve Angel, S. A Pattern Language: Towns, Buildings,
Construction, New York: Oxford University Press, 1977.
[11] Whyte, W. H. The Social Life of Small Urban Spaces, New York:
Project for Public Places, 1980.
[12] Abdulkarim D. ve Nasar J. L.“Do Seats, Food Vendors, and
Sculptures Improve Plaza Visitability?” Environment and Behaviour,
46, 805-825.
[13] Mehta, V. “Lively Streets Determining Environmental Characteristics
to Support Social Behavior”, Journal of Planning Education and
Research, 27, pp.165-187, 2007.
[14] Mehta, V. “Look Closely and You Will See, Listen Carefully and You
Will Hear: Urban Design and Social Interaction on Streets”, Journal
of Urban Design, 14, pp. 29–64, 2009.
[15] Aelbrecht, P. S. “‘Fourth Places’: The Contemporary Public Settings
Informal Social Interaction among Strangers”, Journal of Urban
Design, 21, pp.124-152, 2016.
[16] Mumcu, S. “Açık Mekanlarda Davranış Konumları: Oturma
Davranışının Değişiminin İncelenmesi”, Doktora Tezi, Karadeniz
Teknik Üniversitesi, Trabzon, 2009.
[17] Appleton, J. The Experience of Landscape, Surrey: John Wiley& Sons
Inc., 1975.
568
Volume 3 (2018), 569-571
Benzin – Naftalin Karışımının Buji Ateşlemeli Motorun Performansına ve

Eksoz Emisyonlarına Etkisinin Deneysel İncelenmesi
Orhan Durgun1, Seda Akyaz Alaçam2
1Makina Mühendisliği Bölümü/Fen Bilimleri Enstitüsü,AVRASYA Üniversitesi, Trabzon, TÜRKİYE
2Makina Mühendisliği Bölümü/Fen Bilimleri Enstitüsü,KARADENİZ Teknik Üniversitesi, Trabzon, TÜRKİYE
: Sorumlu Yazar:seda.akyaz@ktu.edu.tr
Konuşmacı: seda.akyaz@ktu.edu.tr
Özet – Motorlarda vuruntu dayanımını arttırmak amacı ile daha önceleri benzine kurşuntetraetil (Pb(C 2H5)4), kurşuntetrametil
(Pb(C2H5)4), demirpentakarboksit (Fe(CO)5), vb. gibi katkı maddeleri karıştırılmaktaydı. Yakıt teknolojisinin gelişmesinin
yardımı ile zehirleyici ve kanserojen etkileri olan kurşunlu yakıtların kullanımından zamanla vazgeçilmiştir. Böylece
günümüzde kurşunsuz benzin kullanım alanı yaygınlaşmıştır. Sunulan çalışmada kurşunsuz benzin içerisine; naftalin katılarak
karışım yakıtların motor performansına ve de ekzos emisyonları üzerindeki etkileri deneysel olarak incelenmiştir. Deneyler,
tam (1/1) gazda, değişken devir sayıları ve farklı sıkıştırma oranları için gerçekleştirilmiştir. Katkı maddesi olarak kullanılan
naftalin dört farklı kütlesel oranda (%2, 4, 6, 8) benzine katılmıştır. Deneylerin tümü elektrikli dinamometre ile donatılmış,
değişken sıkıştırma oranlı tek silindirli bir benzin motoru kullanılarak yapılmıştır. Deney sonuçlarından elde edilen döndürme
momenti, efektif güç, ortalama efektif basınç, özgül yakıt tüketimi, efektif verim ve CO emisyonları değerleri farklı çalışma
koşulları için incelenmiştir.
Yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlar; naftalinin katkı maddesi olarak katılmasının motor performansını bir
yandan iyileştirirken diğer yandan ekzos emisyonları değerlerini kötüleştirmektedir. Naftalin için en iyi değer %6 karışım
oranında görülmektedir.
CO emisyon değerleri naftalinin katkı miktarı arttıkça artış göstermiştir.
Anahtar Kelimeler-Alternatif Yakıtlar, Yakıt Karışımları, Benzin-Naftalin Karışımları, Buji Ateşlemeli Motor Performansı,
Eksoz Emisyonları
I. GİRİŞ önce ortam sıcaklığı, kuru ve yaş termometre sıcaklıkları

ölçülmüştür. [3]
Dünya üzerindeki tüm petrol rezervlerinin
Tüm ölçümler her sıkıştırma oranı için tekrar
tükenmesi çok yakın zamanda olmasa da, yapılan
edilmiştir. Deneylere önce kurşunsuz benzin (Ana yakıt)
araştırmalara göre 2050'li yıllarla beraber petrol kıtlığının
ile başlanmıştır. Katkı maddesi olarak kullanılan naftalin
yaşanacağı tahmin edilmektedir. [1] Petrol rezervlerinin
(%2, 4, 6, 8) kütlesel oranlarda benzine karıştırılarak yakıt
azalması, yakıt fiyatlarındaki dengesizlikler, araçlardan
deposuna doldurulmuştur. Gerekli ayarlamalar yapıldıktan
atmosfere salınan gazların çevreye verdiği zararlar gibi
sonra sıkıştırma oranı (8,9,10), ateşleme (10oKMA) olarak
nedenler, gelecekte otomotiv sektörünün alternatif yakıtlar
ayarlanarak motor çalıştırılmıştır. Motor tam gazda kararlı
konusuna odaklanacağını göstermektedir. Günümüzde
çalışmaya başladığında devir sayısı 900d/dk’dan
alternatif yakıt türlerine bor ile hidrojen karışımı, alkol ile
başlanarak her aşamada n=100d/dk arttırılarak son olarak
benzin karışımı, alkol (metanol, etanol), metan, LPG,
n=1600d/dk ya kadar deney verileri okunmuştur. Motor
hidrojen gibi örnekler verilebilir.[2]
soğutma suyu sıcaklığı 50o C -85o C aralığında tutulmuştur.
Bu çalışmada naftalin-benzin karışımının faklı
sıkıştırma oranları ve farklı katkı miktarları için motor A. Naftalinin Özellikleri
performansı ve eksoz emisyonları üzerindeki etkileri Deneylerde kullanılan naftalin keskin kokulu,
incelenmiştir. Elde edilen değerler birbiriyle beyaz renkte, pulumsu yapıda bir maddedir. Genellikle
karşılaştırılmıştır. En iyi karışım oranı saptanmıştır. evlerde böcekleri ortamdan uzak tutmak için ve koku
II. YÖNTEM VE METHODLAR giderici olarak kullanılmaktadır.
Naftalin katı fazdan, sıvı faza geçmeden
Deneylerin tümü Karadeniz Teknik Üniversitesi, buharlaşarak, gaz faza geçer. Bu özelliğe süblimleşme
Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, denilir. Hava ile karıştığında yanıcı bir karışım oluşturur.
İçten Yanmalı Motorlar Laboratuarı'nda Buna rağmen kendi kendine tutuşma özelliği düşüktür.
gerçekleştirilmiştir. Deneyler tek silindirli, dört zamanlı, Diğer yakıtlardan daha fazla su tutucu özelliğe sahiptir. Bu
su soğutmalı ve sıkıştırma oranı değiştirilebilen buji olumsuz bir özelliktir. Aşırı çözücülüğünden dolayı
ateşlemeli motor ile çalışılmıştır. Deneylere başlamadan contaların erimesine neden olmaktadır. [4]
569
Durgun ve Alaçam, Benzin – Naftalin Karışımının Buji Ateşlemeli Motorun Performansına ve Eksoz Emisyonlarına Etkisinin Deneysel
İncelenmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
oranlarında değişken katkı miktarları için grafikler

Kansorejendir. Uzun süre solunması sakıncalıdır. şeklinde gösterilmiştir.[6],[7]
Sanayide eritici, yakıt ve boya hammaddesi olarak; ayrıca
eczacılık ve parfümeride ise ara madde olarak
kullanılmaktadır. Naftalin fosil yakıtların doğal bir
bileşenidir. Isıl ve katalitik parçalanma sırasında düşük
sıcaklıklarda elde edilir.[4]
B. Deneylerde Kullanılan Katkılar ve Yakıtların
Özellikleri
Sunulan çalışmada kullanılan ana yakıta
(kurşunsuz benzine) ve katkı maddesi naftaline ilişkin bazı
özellikler Tablo 1’de verilmiştir. [5]
Tablo 1. Kurşunsuz benzin ve naftalinin kimyasal ve fiziksel özellikleri
Kapalı Formülü C6–8,3H13,1–18 C10H8 Şekil 1. n=1500d/dk’da naftalin karışımları için döndürme momentinin
sıkıştırma oranına göre değişimleri
Monekül Kütlesi 86– 128,17
(kg/kmol) Döndürme momentine ilişkin eğriler
Yoğunluğu (kg/m3) *0,765 *1,030
incelendiğinde, sıkıştırma oranı arttıkça moment
Stokiyometrik Karışım -
değerlerinin düştüğü görülmektedir.
için Hava/Yakıt Oranı 14,5
**0,013 -
Kurşun İçeriği (gPb/lt)
0,005 -
Kükürt İçeriği (%
ağırlık)
- 40,263
Üst Isıl Değeri (Mj/kg)
*43,472 30,493-* 41,800
Alt Isıl Değeri (Mj/kg)
300–350 -
Buharlaşma Isısı (kj/kg)
26,7–225 218
Kaynama Noktası (0C)
Oktan Sayısı
**95
ROS **85 -
MOS
- 0,087
Buhar Basıncı(mm/Hg)
- 80-82
Donma Noktası(0C) Şekil 2. n=1500d/dk’da naftalin karışımları için efektif gücün sıkıştırma
oranına göre değişimleri
C. Deneylerde Kullanılan Katkıların ve Yakıtların
Oranları Karışım oranları arttıkça efektif güç kısmen
azalmaktadır. Efektif güce ilişkin eğriler incelendiğinde,
Deneylerde hazırlanan yakıt karışımlarının gerçek sıkıştırma oranının artması ile efektif gücün de arttığı
karışım yüzdeleri Tablo 2’de verilmiştir. görülmektedir.
Tablo 2. Kurşunsuz benzin ve naftalin karışımının gerçek kütlesel yüzdeleri
Yakıt karışımı K. Benzin Naftalin
(G.kütlesel %) (G.kütlesel
%)
D. % 2 98,039 1,961
E. % 4 Naftalin+K.Benzin 96,154 3,846
F. % 6 94,340 5,660
%8
92,592 7,408
III. SONUÇLAR
Naftalin aromatik bir hidrokarbondur. Aromatlar
buji ateşlemeli motorlarda oktan sayısını arttırmak
amacıyla motor yakıtına karıştırılabilmektedir. Yapılan Şekil 3.n=1500d/dk’da naftalin karışımları için ortalama efektif basıncın
çalışmada elde edilen verilerde bunu göstermektedir. sıkıştırma oranına göre değişimleri
IV. TARTIŞMA Ortalama efektif basınca ilişkin eğriler

incelendiğinde, sıkıştırma oranının artması ile efektif
Deneylerde ölçülen değerler kullanılarak yapılan basınç değerinin de arttığı görülür.
hesaplamalar sonucunda elde edilen döndürme momenti,
efektif güç, ortalama efektif basınç, özgül yakıt tüketimi,
efektif verim gibi motor performansını gösteren
büyüklükler n=1500 dev/dk 'da farklı sıkıştırma
570
Durgun,Akyaz Alaçam, , ISAS 2018-Winter, Trabzon, Türkiye
V. SONUÇLAR
Sunulan çalışmada katkı yakıtı olarak katı naftalin
kullanılmasının; değişik çalışma koşullarında değişik devir,
farklı sıkıştırma oranları ve karışım oranları için motor
performansını iyi yönde etkilediği, buna karşın eksoz
emisyonlarını kötüleştirdiği görülmektedir.
Yüksek sıkıştırma oranlarında naftalin katkısı efektif
verimde iyileşme, özgül yakıt tüketiminde azalma, ortalama
efektif basınçta ve döndürme momentinde artış ve efektif
verimde artış sağlamaktadır. Ayrıca naftalin için en iyi değer
%6 karışım oranında olduğuda görülmektedir.
Şekil 4. n=1500d/dk’da naftalin karışımları için özgül yakıt tüketiminin
sıkıştırma oranına göre değişimleri KAYNAKLAR
Özgül yakıt tüketimine ilişkin eğriler incelendiğinde,
[1] (2017) İkinciyeni websitesinden Alternatif Yakıtlar. [Online].
yakıt tüketiminin sıkıştırma oranı arttıkça azaldığı Available: http:// https://www.ikinciyeni.com/blog/oto-hayat-
görülmektedir. Naftalinin katkı miktarı arttıkça özgül yakıt detay/petrol-fiyatlari-ve-benzine-alternatif-yakitlar
tüketimi de artmaktadır. [2] (2017) Hitit Üniversitesi websitesi. [Online]. Available: http://
web.hitit.edu.tr
[3] O.Durgun., Motorlarda Deneysel Yöntemler ,Karadeniz Teknik
Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Trabzon-1995.
[4] (2016) Chemicalland21 web sitesinden Naftalin için alınan veriler.
[Online]. Available:
http://www.chemicalland21.com/arakorhi/petrochemical/NAPHTHA
LENE.htm
[5] E. Kızıltan, ''Motor Yakıtlarına Alkol Katılmasının Motor
Performansına Etkisi'', Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik
Üniversitesi, Makina Mühendisliği Anabilim Dalı, Trabzon, 1988
[6] O. Durgun, ''Yakıtlar ve Yanma Ders Notları'', Karadeniz Teknik
Üniversitesi, Trabzon- (Basılmamış).
[7] H. Bayraktar, O. Durgun, ''Buji Ateşlemeli Motorlar İçin Alternatif
Yakıtların Teorik Olarak Değerlendirilmesi ve Pratik Olarak
Kullanılabilirliği'', Mühendis ve Makina, Haziran 2004, 533
Şekil 5.n=1500d/dk’da naftalin karışımları için efektif verimin sıkıştırma

oranına göre değişimleri
Efektif verim eğrileri incelendiğinde, sıkıştırma

oranı arttıkça veriminde arttığı görülür. Karışım oranlarına
ilişkin efektif verim değerleri katkı miktarının artışıyla
azalmaktadır. Naftalin katkı oranı arttıkça efektif verim
azalmaktadır.
Şekil 6.n=1500d/dk’da naftalin karışımları için CO emisyon değerlerinin

sıkıştırma oranına göre değişimleri
Naftalin karışımlarının kullanılması durumunda en

düşük karbon monoksit (CO) değerleri % 2 karışım oranında
elde edilmiştir.
571
ISAS 2018-Winter
Studies

Volume 3 (2018), 572-581
Deneyimsel Pazarlama Işığında Müze Tasarımı: Legion Of Honor ve

Mısır Müzesi Örnek İncelemeleri
Ayşegül Durukan*, Belma Altın 2+
1
İç Mimarlık/Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Düzce Üniversitesi, Düzce, Türkiye
2
İşletme/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye
*
Yazışmadan sorumlu yazar: aysegul.drukan@gmail.com
+
Konuşmacı: belma.altin@anadolulandini.com
Sunum/Yazı Şekli: Sözlü Sunum / Tam Metin
Özet – Müzeler kültürel veya tarihi değeri bulunan eserlerin yanı sıra bilim ve sanat eserlerinin de toparlanıp, korunduğu ve
sergilendiği yapılardır. Müzelerin varoluş amaçları arasında topluma zevk, bilgi, bilinç aşılamak, farkındalık yaratmak,
duyarlılık sağlamak sayılabilir ancak toplumun bilgi seviyesini yükseltmek ve bu bağlamda “eğitme” amacı gütmek müzelerin
en kutsal varoluş sebeplerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumlardaki bilimsel ve kültürel devamı ve farkındalığı
sağlayabilmek için müzeler sergiledikleri eserleri, bir bütün olarak çeşitli araçlar kullanımı ile sergilemektedirler. Bu anlamda
eserlerin sergilendiği alanlar en az eserlerin kendisi kadar önem taşımaktadır. Müzelerin eğitim amacı kapsamında bilginin
kişilere temalı olarak iletilmesi bilginin daha doğru anlaşılmasında özümsenmesinde ve daha fazla süre akılda kalmasında çok
önemli bir yer tutmaktadır. Bilginin tutarlı ve akıcı olmasının yanı sıra bu bilgiyi veren sanat, kültür veya bilimsel içerikli
eserlerin/nesnelerin belirli bir mantık içerisinde yerleştirilerek sergilenmesi gerekmektedir. Bahse konu, bu mantık içerisinde
sergilenen eserlerin bulundukları döneme veya anlattıkları eyleme ait bilgilerin ise mutlaka akıcı ve tarihsel veya eylemsel
bazda birbirini takip eder şekilde verilmesi öncelik taşımaktadır. Ancak eserler bu doğrultuda sergilendiğinde bile kalıcı bir
etki uyandırması sınırlı kalabilmekte ve gezilen müzeler ve görülen eserler bir süre sonra unutulabilmektedir. Bu noktada
deneyimsel pazarlamadan faydalanmak müzeler için bir fırsat haline gelmektedir. Müzelerin sergi alanlarını anlattıkları konu,
vermek istedikleri mesajlar ile ilgili deneyimsel alanlarla tasarlamak ve buraları sergi alanları dahilinde yapılandırmak son
derece önem kazanmaktadır. Bu şekilde yapılandırılmış müzeler deneyimsel müzelere dönüşerek ziyaretçilere akılda kalan
deneyimler yaşatabilmektedir. Üstelik bu interdisipliner yaklaşımın yerleşmesi ile bilim ve sanat dalında ilerlemeler
kaydedilmektedir. Bu çerçeve dahilinde San Francisco’da bulunan Legion of Honor Müzesi, San Francisco. Geçmişin
Geleceği: Mumyalar ve Tıp Sergisi ve Kahire’de bulunan Mısır Müzesi, Mumya Odası Sergi Alanı karşılaştırılarak
incelenmiştir.
Keywords – Müze, Deneyim, Deneyimsel Pazarlama, Sergi, Deneyimsel Müze.
I. GİRİŞ yükseltmek, duyarlılık sağlamak, bilinç aşılamak ve zevklere

Müze, kelimesi dilimize Fransızca musée sözcüğünden hitap etmek sayılabilirken diğer tür müzelerin varoluş
gelmektedir. Fransızca sözcük ise Eski Yunanca mouseîon amaçları farklılık göstermektedir [4]. Örneğin bilim müzeleri,
µουσεῖον "Mousa'lar tapınağı, Mousa'lara adanmış yer" insanların içinde var olan merak duygusunu tetiklemek,
sözcüğünden alıntıdır. Ve kökeni Eski Yunanca Moûsa sosyal ve küresel olayların daha iyi anlaşılmasını sağlayarak
µοῦσα "sanat tanrıçası" sözcüğünden gelmektedir [1]. farkındalık yaratmak ve eğitime katkıda bulunabilmek gibi
Uluslararası Müze Konseyinin kabul ettiği tanıma göre amaçlar doğrultusunda kurulmaktadırlar [5].
"Müze, insanoğlunun ve çevresinin kesin kanıtlarını, eğitim,
çalışma ve insanlığın estetik hazzı için toplayan, koruyan, Müzeler; tüm bu niteliklerinden dolayı eğitim kategorisinde
araştıran, ileten ve sergileyen, halka açık, toplumun ve değerlendirilebilecek etkiye sahip birimlerdir. Bu yapılar,
toplumun gelişiminin hizmetinde olan kâr amacı gütmeyen verdikleri hizmetler neticesinde; eşsiz bir eğitim kaynağı
kalıcı bir kuruluştur" [2]. Müze; sanat ve tarihsel değere olarak kullanılabilecek özellikleri içermektedirler ve artık bu
sahip bir anlam taşıyan, spesifik bir durumu anlatan veya şekilde de tanımlanabilmektedirler. Okul bazında verilen
benzersiz objelerin toplandığı, korunduğu ve sergilendiği yer eğitimin ötesinde; toplumun bilgi seviyesinin artmasına da
veya kurum olarak tanımlanabilmektedir. Günümüzde faydalı olan, şaşırtan, öğreten, sorular sorduran muhteviyatı
müzeler içlerinde bulundurdukları, sergiledikleri değerlere ve içlerinde barındırmaktadırlar. Bu bağlamda, müzeler sadece
katılımcılarına verdikleri bilgi, mesaj ve deneyimlere göre koleksiyonların saklandığı yer olarak değil canlı birer eğitim
sınıflandırılmaktadırlar [3]. Bilim ve teknoloji müzeleri, tarih kaynakları olarak değerlendirilmektedir. İçlerinde
müzeleri, antropoloji müzeleri, doğal tarih müzeleri, çocuk barındırdıkları tarihi, bilimsel, sanatsal obje ve
müzeleri, geleneksel sanat müzeleri amaç ve işlev ve koleksiyonların “saklanması” müzelerin yegâne
sunumlarına göre bu farklılığı sergilemektedirler. Sanat görevlerinden biri olarak bilinse de, ilham verici, eğitici,
müzelerinin var oluş amaçları arasında sanat eserlerinin toplumla bağ kuran nitelikleri, en önemli özellikleri olarak
mesajlarının topluma iletilmesi, interaktif bir platform karşımıza çıkmaktadır.
oluşturulması, bilgi paylaşımı, toplumun kültürel seviyesini

572
Durukan ve Altın, Deneyimsel Pazarlama Işığında Müze Tasarımı: Legion Of Honor ve Mısır Müzesi Örnek İncelemeleri, 2. Uluslararası
Müzeler, günümüzde; sanat, tarih, ve bilim algısını direkt bir yönlendirme sağlayan dört müze deneyim türü belirlenmiştir
şekilde ziyaretçiye sunabilen niteliklerinden dolayı eğitimi [11]. Bu deneyimler kişilerin sergilenen obje ile ilgili
destekleyecek güçlü bir araç olarak kullanılmaya deneyimleri, sosyalleşme deneyimleri, bilişsel deneyimler ve
başlanmıştır. Bu nedenle, müzeler ve okullar eğitim ve içebakışçı / içgözlemsel deneyimlerdir. Müze tasarımlarında
eğitime farklı değerler katmak adına el ele vererek çalışmalar bu deneyimlerin zenginliği ve eşitliliğinin dikkate alınması ve
yapmaktadırlar [6]. Bununla birlikte; eğitimin geleceği, bu deneyimlere uygun, içeriğe göre yapılandırılmış, özgün
kendini yöneten, tutku temelli öğrenme ile karakterize mekan tasarımının kurgulanması gerekmektedir. Bu farklı
edilebilmektedir. Bu bakış açısıyla müzeler; kişilerin tasarım mekanları bahsedilen dört deneyimi zenginleştirmek
tutkularını keşfedebilecekleri, bu tutkuların peşinden amacıyla sergilenen objeler ile ilgili deneyimi teşvik etmeli,
gidebilmek için gerekli kaynakları bulabilecekleri ziyaretçiler arasındaki etkileşimi arttırarak sosyalleşmeyi
mekanlardır. Bunun ötesinde hem toplumun, hem sağlamalı, eşsiz öğrenme deneyimi ve insanların hayal
öğrencilerin hem eğiticilerin deneyimsel öğrenme gücünü kullanmaya/arttırmaya yönelik deneyimler sunmalıdır
becerilerinin tetiklendiği ve tatbik edildiği mimari [12].
bütünlerdir.
Müzelerin ihtiva ettiği sanat, kültür veya bilimsel içerikli
Müzelerin sahip oldukları mekânsal tasarım ve donanım eserlerin ve nesnelerin belirli bir mantık içerisinde
sadece bir kabuk görevi üstlenmekten öte içinde tasarlanarak, konumlandırılması mekan içinde konu bütünlüğünün
ziyaretçinin ilgisine sunulan bilgi bütünün ve sunulan oluşturulmasını ve ziyaretçiye verilmek istenen bilginin güçlü
deneyimin bir parçası olarak rol alabilmektedir. Müze sergi bir şekilde iletilmesini sağlamaktadır. Bahse konu özgün
ve dolanım alanları sadece teşhir amaçlı kullanılmamaktadır. eserlerin ya da nesnelerin belirli bir düzen içinde sunumu
Mimari tasarımın ve onun yarattığı atmosferik ortamın, müze sergi alanlarının oluşturulması ile gerçekleştirilebilmektedir.
deneyimini başlıca etkileyen faktörler arasında yer aldığı Değerli eserlerin sergi alanı içinde konumlandırılma
bilinmektedir [7]. Bu nedenle, aydınlatma, renk kullanımı, yöntemleri, onların hikayelerini bütünler şekilde
mekânsal tüm hacimler, kullanılan malzemeler ve tüm diğer oluşturulmaktadır. Sergilenen bu objeler veya sanat
mekânsal öğelerin ziyaretçi deneyimi üzerinde belirgin etken eserlerinin bulundukları döneme ait bilgilerin ise kronolojik
olduğu ispatlanmıştır [8]. Müze sergi alanlarının mimari ve bazda verilmesi serginin algısında kolaylık yaşatmaktadır.
kuramsal tasarımı ziyaretçilerin deneyimini ve buna bağlı Sergilenen objeler eğer bir eylemi anlatıyor ise objeler
olarak etkilenme düzeylerini doğrudan olarak eylemsel bazda birbirini takip edecek şekilde sergilenmelidir.
etkileyebilmektedir. Bu durum ise “mekan tasarımının” sergi Eserlerin konumlanması, içeriklerinin birbirini anlam ve tarih
alanları ve müze deneyiminde ne kadar etkin olduğunun bir olarak bütünlemeleri gerekçelerine uygun şekilde
göstergesidir [9]. yapılandırılmaktadır. Sergilenen objelerin tarihsel veya
eylemsel bir sıralama takip etmesi ziyaretçileri konuya davet
II. SERGİ ALANLARı
etmesi ve karşılaştırma yaparak olayları yorumlamalarına
Müze sergi alanlarının fiziksel özelliklerinin ziyaretçi olanak tanır [13]. Bu nedenden dolayı sergi alanları
deneyimi üzerinde etkin bir güce sahip olduğu yapılan tasarımından, içerdikleri anlamı ziyaretçilere yansıtması ve
araştırmalar ve çalışmalar neticesinde ispatlanmıştır. Bu onların duyularını uyararak, onlara hitap ederek bilgi
bağlamda, ziyaretçilerin duyularına pozitif yönde hitap eden vermesi beklenmektedir. Sergi alanlarının tasarımı sanat
mekan tasarımının önemi belirgin bir şekilde görülmektedir. objeleri için de olsa, bilim veya tarihi anlamamıza yardım
Müzeler için tasarlanmış mekanların hacimsel özelliklerinden edecek objeler de olsa her türlü öğrenmeye yardım
öte, tasarımsal niteliği ve içerikle uyumunun sağlanması etmektedir [14].
gereği göz önüne çıkmaktadır. Tasarım aracılığıyla,
ziyaretçinin ilgisini sergilenen yapıtların üzerinde odaklamak Sergi alanının gerek mekânsal donanım gerek bir araya
önem kazanmaktadır. Mekanın, sergi alanının içeriğine getirilen içerik, bu içeriğin birbirleri ile kurulan ilişkisi ve
paralel bir şekilde yapılandırılması ziyaretçilerin ilgisini, bütünde ziyaretçiye sunduğu deneyim bütünü, mekânsal
merakını ve öğrenme isteğini ortaya çıkarabilecek atmosferik etkiyi oluşturmaktadır. Mekan tasarımının
niteliktedir. Müzelerin sadece sergilenen obje ve sergilendiği donanımı ve kurgusu ile ziyaretçiyi etki alanı içine alan,
alanlar değil, ziyaretçiye yaşatılacak deneyimi de içine alacak yönlendiren ve hissettiren atmosferi oluşturmak tasarımcının
şekilde bir bütünleşik yaklaşımla dizayn edilmesi bu kurguladığı en önemli hedefler arasındadır. Atmosferik etkiye
nedenden dolayı önem taşımaktadır [10]. Mimari anlamda ulaşmak ve bu etki alanını inceleyebilmek, ayrımsayabilmek
müze tasarımının ziyaretçiler üzerindeki pozitif için atmosferi hedeflenen ve algılanan atmosfer olarak
yönlendirilebilir etkisi, kurgusunun içeriğe paralel olarak incelemek gerekmektedir [15]. Hedeflenen atmosfer alandaki
yapılandırılmasına bağlıdır. Sergilenen değerli obje ya da duyusal özelliklerin bütünüdür. Ancak beş duyunun dördü
yapıtların içeriklerine göre kurgulanmış sergi tasarımı bu atmosferi tanımlar; hedeflenen atmosfer görülebilir,
gerekliliği en iyi ifade eden gerçekliktir. Bununla birlikte dokunulabilir, işitilebilir veya koklanabilir ancak tadılamaz.
sergi tasarımının sergi içeriği ile doğrudan alakalı o konuyu Algılanan atmosfer ise bu alanın kişiler tarafından algılanış
ivmelendiren, güçlendiren bir ya da birden çok deneyim biçimidir. Kişilerin algılanan atmosfere tepkileri kültürlerine
içermesi gerekmektedir. Bu şekilde sergilenen eserlerin bağlı olarak değişir ve bu davranışlar öğrenilmiş
ziyaretçi üzerinde anlam kazanması, ziyaretçinin sergilenen davranışlardır. Hedeflenen atmosfer ile algılanan atmosfer
değerleri içselleştirmesi mümkün olabilmektedir. Her bireyin birbirine ne kadar yakınsa, oluşturulan atmosfer o oranda
beklediği ve edindiği deneyim birbirinden farklıdır, çünkü başarılı kabul edilmektedir [15]. İçeriğin ve biçimin akıcı,
bireylerin beklentileri, kültürleri farklı olduğundan bakış birbirini takip eden büyük bir uyumu ile elde edilen
açıları ve ilgi duydukları alanlar da farklı olmaktadır. Bu atmosferik etkinin müze mekanı içinde sağlandığı durumlar
gerçeklikten yola çıkılarak, ziyaretçiler üzerinde pozitif dahilinde bile sergilenen eserlerin ziyaretçinin dimağında
573
kalıcı etki yaratmadığı, anlaşılmadığı ya da anlaşılsa bile kısa alakalı gruplar haline getirilmesi ile öğrenmenin
süre içinde unutulduğu durumlar mevcut olabilmektedir kolaylaştığını ve pekiştirildiğini gözler önüne sermektedir.
Algısal olarak ilintileme, alakalandırma öğrenmenin
III. ÖĞRENME VE DENEYİM derinleşmesine neden olmaktadır. Bu algı, öğrenme ise
Bilgi niteliği taşıyan öğelerin; anlamayı, öğrenmeyi kümeleme stratejisi olarak adlandırılmaktadır. Öğrenme
kolaylaştıran algı seviyesini artıran mekan içinde eyleminin gerçekleşmesi için kullanılan diğer bir yöntem
sergilenmesi, şüphesiz ki faydalı bir modeldir. Mekan olarak karşımıza çıkmaktadır. Deneyimler ile öğrenme,
tasarımının niteliklerinin en uygun hale getirilmesi ile deneyimsel yaklaşımlarda kullanılan diğer bir öğrenme
öğrenme düzeyinde bir artış görmek mümkün olabilmektedir. yöntemi ise sosyal-gözlemsel öğrenme olarak
Bu amaç doğrultusunda tasarımı yapılandırmak adına, adlandırılmaktadır. Gözlem odaklı bir öğrenme modelidir.
öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini incelemenin faydalı olacağı
görülmektedir. Öğrenme genel anlamıyla “kişinin bilgi ve Deneyimsel öğrenme teorisine göre öğrenme; bilginin
deneyimlerinden kaynaklanan davranış değişikliği” olarak deneyimler sonucu yaratılması ile oluşmaktadır [19]. John
tanımlanmaktadır [15]. Bununla birlikte psikologlara göre ise Dewey; deneyimsel öğrenme kuramının, bilimsel
öğrenme elde edilen deneyimlerle belirlenmektedir [16]. dayanaklarını ve öğrenmede deneyimin önemini
Öğrenme teorisyenlerine göre ise “öğrenme eylemi dürtüler, çalışmalarında vurgulamıştır. Kurt Lewin; öğrenme süresinde
uyarıcılar, işaretler, tepkiler ve pekiştirmelerin bir etkileşimi bireylerin ve deneyimlerin önemini gözler önüne seren
sonucunda ortaya çıkan bir olgu olarak anlatılmaktadır açıklamaları ile deneyimsel yaklaşımı ve gerekliliğine dikkat
[17]”. Teorisyenlere göre daha önceden öğrendiğimiz bilgiler çekmiştir. Deneyim ve deneyimlerin öğrenme sürecine
daha sonra karşılaştığımız bilgileri çok daha hızlı anlamamızı yaptığı katkıyı ortaya koyan diğer bir bilim adamı ise Jean
ve öğrenmemizi sağlamaktadır. Bununla birlikte: “öğrenme Piaget’tir. Yapılan araştırmalar ve incelemeler doğrultusunda
insan davranışlarında deneyim sonucu oluşan değişiklikleri yetişkin eğitimi için bütüncül bir deneyimsel öğrenme süreci
ifade eder [18]. ve modeli geliştirilmiştir. Deneyimsel Öğrenme Teorisi
zaman içinde gelişmiş, günümüzdeki interdisipliner
Deneyim kavramı öğrenme sürecinin gerçekleşmesini ve yaklaşımlar ile birçok alanda ilerlemeye neden olmuştur. Bu
kalıcılığını sağlayan güçlü etkiye sahip bir kavramdır. teori en basit şekilde deneyimin bilgiye dönüştürüldüğü
Deneyim ve öğrenme arasında yüksek tesirli bir bağ gerçeğini ortaya çıkararak bu günkü faydalı modellerin
bulunmaktadır. Öğrenme; devamlılık ve karşılıklı etkileşim oluşmasına olanak sağlamıştır [21].
ile gerçekleşmekte ve yaşanan kişisel deneyimden
kaynaklanmaktadır [19]. Bu nedenle gerçek eğitimin, Deneyim yaşamak ve deneyim kavramı insanın hayatı
deneyimler ile gerçekleştiği vurgulanmaktadır [19]. Öğrenme tanıma süreci içerisinde, ona bilgi edinmesini, ilerlemesini
süreci sırasında duyulara maksimum şekilde hitap edilmesi sağlayan kavramlardır. Bununla birlikte deneyim ya da
ile birlikte bu eylemin daha kolay gerçekleştirilebilmesi ve deneyim yaşamak sadece öğretici niteliği yüzünden insan
kalıcılığı sağlanabilmektedir. Beş duyuya hitap eden bütünsel hayatında önemle var olan bir kavram değildir. Yaşanan
deneyimlerin öğrenmenin kalitesi artıran ve kalıcı sonuç farklı nitelikteki deneyimlerin insan hayatında mutluluk
veren nitelikleri bulunmaktadır. Kişide duygu ve his yaratan kaynağı olduğu psikologların araştırmaları neticesinde
olgular akılda kalıcı olmaktadırlar. Bu nedenle, müze mekanı ispatlanmış bir gerçektir [22]. Deneyimler, insanların pozitif
dahilinde duyulara maksimum seviyede hitap etmek anlamlandırma yapmasında etkin rol almaktadırlar. Aynı
gerekmektedir. Ziyaretçilere hitap eden tasarımın şekilde edinilen pozitif deneyimler aidiyet duygusunu
yapılandırılırken, mekana gelecek kitlenin genel hatlarıyla güçlendirebilmektedir. Bununla birlikte deneyimler bireyin
belirlenmesi tasarımın daha net olmasına yardımcı olacak içsel hedeflerini gerçekleştirmesine olanak tanıyarak; insanın
niteliktedir. Çünkü her birey ayrı ve eşsiz bir varlık kendini gerçekleştirme güdüsünü tatmin edecek güce sahip
olduğundan her bireyin öğrenme deneyimi de birbirinden bulunmaktadırlar [23], [24]. Bunun dışında deneyim sosyal
farklı olmaktır. Kişinin yaşı, sosyal çevresi, ait olduğu kültür değer taşımaktadır. Deneyimleme süreci içinde bireyler
gibi özellikleri göz önüne alındığında, öğrenme eylemi sosyalleşme ihtiyaçlarını da gidererek kendi mutluluk
davranışsal, bilişsel veya gözlem şeklinde olabileceği gibi durumu içine girmektedir. Bu açıdan bakıldığında deneyim;
hepsinden etkilenerek de şekillenebilmektedir. ihtiyaçların duyusal ve duygusal anlamda tamamlanma
gereklerini karşılayan yegane bir durum olarak karşımıza
Bilişsel öğrenme, tepkisel koşullanma, motivasyonel çıkmaktadır. Yukarıda belirtilen akış içinde durum
koşullanma ve sosyal/gözlemsel öğrenme olarak bilinen değerlendirildiğinde ise insanlara ihtiyaçlarını karşılayan
öğrenme teorileri deneyim odaklı yapıya sahip deneyimlerin, deneyim tasarımları aracılığı ile sunulduğunda
bulunmaktadırlar. Bu teoriler deneyimsel alanda yapılan mutluluk durumuna ulaşıldığı, deneyimler ile verilen eğitim,
çalışmalar sırasında aktif olarak kullanılmaktadırlar. Bilişsel öğretim, alışveriş gibi kavramların insan belleğinde istenen
öğrenme sürecinde; algılama, hatırlama, bellek, düşünce gibi ve mutlu eden bir durum olarak yer aldığı ortaya konmuştur
kavramlar öne çıkmaktadır ve deneyim ile tetiklenmektedir [22].
[20]. Deneyimlerin, öğrenmeye ve buna istinaden
koşullanmaya neden oluşunu sergileyen diğer bir öğrenme IV. PAZARLAMA VE DENEYİMSEL PAZARLAMA METODU
teorisi de tepkisel koşullanma teorisidir. Bu teori önceki
Bir araştırma disiplini olan pazarlama çok eski
deneyimlerle yaşanan öğretilerin yol açtığı koşullanmayı
zamanlardan bu yana insanlık tarihinde yerini alan, insanlığın
gözler önüne sermektedir. Motivasyonel koşullanma olarak
farklı evreleriyle birlikte evrilen bir nitelik taşımaktadır.
bilinen öğrenme teorisi ise davranışın tekrarlanmasının
İnsani anlayışın boyutlarında gerçekleşen değişiklikler
hafızada aldığı konumu göstermektedir. Deneyimlenen
pazarlama disiplininin anlayışında da kendini göstermiştir.
karışık ve birbirleriyle alakası olmayan bilgilerin birbirleriyle
Bu nedenden dolayıdır ki pazarlamanın tanımı da zamanın
574
geçişiyle birlikte değişime uğramaktadır. Günümüzün genel şekilde bireyler üzerinde kalıcı, öğretici etkiler
anlayışı içinde pazarlama tüketici ihtiyaçlarını hisseden, bırakılabilmektedir. Nesnel objeler, mekânlar ve kişiler ile
anlayan ve bu ihtiyaçların giderilmesini sağlayan ve tatmin yaşanılan deneyimler insan bilincinde kalıcı, anlam içeren
eden bir bilim olarak tanımlanmaktadır. Kârlı müşteri hatıralara dönüşmektedirler [25]. Bu durum ise kişiler
ilişkilerini oluşturmak ve yönetmek amacına odaklanmaktadır tarafından istenen, arzu edilen bir nitelik taşımaktadır.
[25]. Pazarlama disiplini; iki ana faaliyet üzerinde Deneyim pazarlamasının mimarlarından olan Gillmore ve
yoğunlaşan bir yönetim şeklidir. Aktivitelerin hedef alacağı Pine deneyimle ilgili olarak şu açıklamada bulunmuştur;
kitleyi belirlemeye odaklanmaktadır. Hedef kitle olarak “Pazarlamanın amacı satışı gereksiz kılmaktı, deneyimin
nitelenen bu odak kitlenin ihtiyaç, istek, arzu ve amacı ise pazarlamayı gereksiz kılmaktır ” [30].
beklentilerinin tespiti yapılarak onların ihtiyaçlarına hizmet
vermektir. Pazarlama biliminin bu odağı, aktivitelerin Geleneksel pazarlama yönteminde anlatım aracılığı ile
ihtiyaçlar ve beklentiler doğrultusunda yapılandırılmasını tüketiciye tanıtılan ürün, deneyimsel pazarlama yönteminde,
sağlayan bir işlev taşımaktadır. Disiplinin odaklandığı ikinci tüketici deneyimleri ile tanıtılmaktadır. Bu şekilde, verilen
faaliyet ise temel pazarlama bileşenlerinin (ürün, fiyat, vaat ve sözlü, görsel iletişim ile anlatılan ürün, deneyim yolu
tutundurma ve dağıtım) oluşturulmasıdır. Pazarlama ile ete kemiğe bürünerek gerçeklik kazanmaktadır. Yaşanan /
bileşenlerini oluşturmak için ilk etapta, belirlenen hedef yaşanacak deneyimler sonucu birey üzerinde hatıra yaratarak
kitleye hitap edecek ürünün belirlenmesi yer almaktadır [25]. müşteri ile duygusal bağ kurma amaçlanmaktadır.
Tasarlanmış olan deneyimler ile tüketicinin, ürün ile iletişime
Geleneksel pazarlamada kullanılan metotlar analitik, girmesi sağlanmaktadır. Amerikan Pazarlama Derneği
sözel ve sayısaldır. Ürün özellikleri, tüketici davranışları ve pazarlama kavramına en güncel haliyle şu tanımı
pazardaki rekabete odaklanmaktır. Bu bakış açısıyla önermektedir: “Pazarlama; tüketiciler, müşteriler, ortaklar
yapılandırılan pazarlama stratejileri soğuk ve insana dokunan ve toplumun tümü için değer yaratan teklifleri oluşturan,
yapıda olamamaktadırlar. Deneyim kavramının anlaşılması, iletişimini yapan, dağıtan ve değişimini gerçekleştiren
bireylere sunduğu heyecan, iz bırakma özelliği ve verdiği faaliyetler, kurumlar ve süreçlerdir” [17]. “Geleneksel
mutluluk durumunun belirlenmesi ile bu kavram pazarlama pazarlama müşteriyi rasyonel karar verici ve ürünün
alanında ilgi çekmeye başlamıştır. 1998 yılında Pine ve fonksiyonel özelliklerine ve faydasına odaklanmış olarak
Gilmore ürün ve hizmet kelimelerinin artık ekonomiyi tanımlarken, deneyimsel pazarlamada müşteri hem rasyonel
anlatmada yetersiz olduğunu ve her şeyin dört bileşeni olan hem duygusal öğelere sahip memnunluk verici deneyimler
bir deneyim olarak sunulması gerektiğini savunmuşlardır. elde etmeye odaklı görülmektedir” [31], [25].
Deneyimin dört bileşeni olarak da; eğlenceli olması, eğitici
olması, estetik olması ve tüketiciye bir kaçış sunabilmesi Deneyimsel pazarlama metodunda odak noktası ürün
gerekleri tanımlanmıştır [26]. Deneyimi odak alarak değil tüketicidir. Deneyimsel pazarlamada müşteri hem
“Deneyim Ekonomisi” kavramı geliştirilmiştir. Deneyim rasyonel hem duygusal öğelere sahip memnunluk verici
Ekonomisi anlayışında deneyimlere, ürünler/ hizmetler kadar deneyimler elde etmeye odaklı görülmektedir [32].
önem verilmeye başlanmıştır. Hatta deneyimlerin pazarlama Deneyimin bireyde duygusal, bilişsel ve davranışsal değerler
alanında kullanımı ile birlikte işletmelerin karlılığının yaratarak fonksiyonel değerlerin önüne geçmesinden dolayı
sağlanmasının ve rakiplerinden pozitif yönde farklılaşmasının bu metot “ile müşteri deneyimine odaklanılmaktır. Bu
mümkün olabileceği gözler önüne serilmiştir. Psikolojik nedenle ana unsurun tüketimi bütünleşik bir deneyim olarak
olarak insana katkıları belirlenen deneyim kavramı bu şekilde düşünülmesi gerekliliğidir. Deneyimsel pazarlama metodu
başka bir disiplin olan pazarlama alanında kullanılmaya belirli bir tüketim durumunu mikro bakış açısından çıkarıp,
başlanmıştır. Bununla birlikte deneyim bir ekonomik değer daha geniş ve sosyo-kültürel makro bir bakış açısıyla
olarak ele alınarak ve emtiadan deneyim oluşumuna kadar incelemektedir. Kişiler rasyonel ve duygusal varlıklar olarak
nasıl geliştiği, farklılaştığı incelenmeye başlanmıştır [27]. değerlendirilerek, eklektik metotlar ve araçlar
Konu üzerinde daha da özelleşmeye başlanmasıyla, kullanılmaktadır. Nitel, sözel veya analitik metotlar
deneyimlerin nitelikleri, hedef kitlenin ihtiyaçları kullanılabileceği gibi, kalitatif veya görsel metotlar da
doğrultusunda araştırmalar yoğunlaştırılmıştır. Bu anlayışla kullanılabilmektedir. Deneyimsel pazarlama kavramını bu
birlikte müşteri olarak tanımlanan bireylerin aslında hisleri, günkü hali ile yapılandıran Bernd Schmitt odaklanılması
zaafları, fikirleri olan kişiler olduğunun farkına varılmış ve gereken iki ana unsur belirlemiştir. Bunlar arasından en
bu anlayış bundan sonraki çalışmalara yansıtılmıştır. çarpıcı olan ve insanın ihtiyaçlarına hitap eden yaklaşım;
Kişilerin aradıkları duygularına, kalplerine, hislerine hitap ihtiyaç duyulan, faydalı olabileceği çalışmalar ile öngörülen
eden marka ile duygusal bağ kurabilecekleri, kendi hayat deneyimin Stratejik Deneyim Modüller dahilinde
tarzlarına entegre edebilecekleri deneyimler sunan ürünler ve tasarlanmasıdır [32].
kampanyalar hazırlanmaya başlanmıştır. Bireylerin
isteklerini, özelliklerini anlamak deney tasarımı sırasında en Deneyimin insan bünyesinde açtığı pozitif perspektifler
önemli kriterlerden biri haline gelmiştir. Hedef kitleye göz ününde tutulduğunda, deneyim tasarımının önemi de net
sunulan bu deneyimin marka başarısını artıracağı anlaşılarak bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Tasarlanan deneyimin pozitif
konu üzerinde odak oluşturulmuştur. Deneyimsel pazarlama, ihtiyaç dahilinde ve pozitif açılımlara neden olabilecek
tüketiciye deneyimler sunarak işletme ile arasında duygusal olması da aynı nedenden dolayı büyük önem taşımaktadır.
bağ kurma hedefi ile yapılandırılan pazarlama metodudur. Bu Deneyimin güçlü ve istenen etkiyi bireylerde uyandırabilmesi
metot dahilinde kurgu ve gerçeklik tasarlanan deneyim ile bir için kişiye hitap etme gerekliliği de gündeme gelmektedir.
araya getirilerek bireye sunulmaktadır [28]. Nesnelliğe ve Tasarlanan deneyim aracılığıyla kişiye maksimum derecede
öznelliğe hitap eden deneyim, tümel bilince yöneltilerek, hitap edebilmek için stratejik deneyimsel modüller
insan hafızasında kalıcı yere sahip olmaktadır [29]. Bu kullanılmaktadır. Bu modüller sırasıyla; duyusal deneyim
575
(sense), duygusal deneyim (feel), bilişsel deneyim (think), doğrultusunda, deneyim aracılığıyla iletilen mesajların
davranışsal deneyim (act) ve sosyal deneyimlerdir (relate) karşıdakinde merak uyandırılması hedeflenmektedir.
olarak belirlenmiştir [32]. Davranışsal deneyim modülünde ise bireylerin fiziksel
anlamda deneyime girmeleri sağlanmaktadır. Bir “şeyi”
yapmanın değişik yolları, değişik hayat tarzları gösterilerek
eyleme geçmek konusunda yüreklendirilmektedir. Genellikle
bu tip değişimleri yaratmada kişilere rol model olacak
bireyler seçilerek deneyim onların vasıtası ile sunulmaktadır.
Sosyal deneyim modülü diğer bütün deneyim çeşitlerini içine
alarak bütünleşik bir sosyal pazarlama karması
sunmaktadırlar. Burada kişilerin şahsi duygularından ziyade
kendilerini gerçekleştirme ve ideal benliğe ulaşma konularına
odaklanılmaktadır. Kişilerin ait olmak istedikleri sosyal
gruplara referans verilerek deneyim tasarlanmaktadır.
Pazarlamacılar için en ideali tüm bu deneyim karmasını
oluşturan öğelerin tümünü kullanarak bütünleşik deneyimler
tasarlamaktır.
Tablo. 1 Stratejik Deneyimsel Modüller
Stratejik deneyimsel modüllerinin nasıl uygulanacağı
Duyusal deneyim modülü, tasarlanan deneyimin insanın
konusundaki diğer önemli konu deneyim sağlayıcılardır. Bu
duyularına olabildiğince bütün olarak hitap etme gereğidir.
deneyim sağlayıcılar iletişim, görsel ve sözel kişilik, ürün,
Anlamanın ve öğrenmenin maksimal anlamda oluşabilmesi
ortak markalama, mekan ve çevre, elektronik medya ve
için anlatılan hikayenin insanın beş duyusu ile algılanabilecek
kişilerdir. Deneyimsel pazarlama metodu ile tanıtılan ürün;
şekilde yapılandırılmasıdır. Farklı duyular ile algılanan bir
bir fotoğraf, bir görüntü, bir hayal olmanın ötesinde boyutu,
deneyimin bireye yaşatılması; insanın algısında birbirleri ile
tadı, kokusu, rengi olan somut bir gerçekliğe bürünmektedir.
etkileşime geçerek kalıcı ve hatırlanıcı bir etki yaratma
İletişim ve mesaj bombardımanı ile ürün tanıtımından kaçan
olasılığı maksimal bir şekilde tetiklenebilmektedir. Duyusal
günümüz insanı, deneyimsel pazarlama metodu sayesinde
deneyimin, bilişsel tutarlılık ve duyusal çeşitlilik sağlanarak
kendi rızasıyla ürün tanıtımının parçası haline gelmekte,
oluşturulması katma değerli deneyimlerin oluşmasını
manen anlatılan değerin içine girebilmektedir.
sağlamaktadır. Bu gerçeklik mimari bakış açısıyla,
yorumlandığında ise farklı duyuların tetiklendiği mekan ve
içeriği anlamlamayı kolaylaştırmakta bellekte kalıcı bir etki V. MÜZE TASARıMı
yaratabilmektedir.
Tasarım ihtiyaç duyulan oluşumun yaratımında kullanılan
çözüm sürecidir. Genellikle bir duruma ya da bir soruna karşı
geliştirilen somut temellere dayanan sonuçların
yorumlanması olarak tanımlanabilmektedir [33]. Bir dizi
düşünce aktivitesini içeren tasarım süreci; ihtiyaç duyulan
çözüm ile ilgili geniş ve rasyonel bir araştırma yapıldığında
faydalı, yeniye uyumlu ve farklılıklara cevap verebilen
sonuçlar doğurabilmektedir. Kısaca tasarım; bulunan duruma
verilen cevap, geleceğe ve amaca yönelik sorun çözme ve
durum sonuçlarının yorumlanmasıdır. Bu minvalde, tasarımcı
ise farklı içerikleri, farklı durumları, farklı girdiler ve geniş
perspektifler içinde araştıran, sorgulayan, olmayan
kullanılmayan yolları düşünüp cevaplar arayan, maksimal
fayda vermek üzerine düşüncelerini yapılandırılan kimsedir.
Şekil. 1 Duyusal Deneyim Teması
Tasarım süreci içinde geniş açıda gerekli araştırmaları
Duygusal deneyim yaklaşımında, duygusal deneyimlerin yapılandırmak, rasyonel sonuçlar elde edebilmek, bu
müşterilerin iç görüsü ve duygularını etkilediği kabul genişlikte yorum getirebilmek için tasarımcının
edilmektedir. Hangi duyguların hangi uyaranlarla interdisipliner bakış açısına sahip olması gerekliliği
tetiklendiğini bilmek ve bireyin bu yaklaşıma katılma arzusu kaçınılmazdır. Metnin başında incelenen öğrenme teorileri,
ve bireyler ile empati kuran bir yaklaşımın belirlenmesi deneyim, deneyim tasarımı ve neticesinde yapılandırılmış
gerekmektedir. İhtiyaçlar kişiye göre farklılaştığından dolayı, olan deneyimsel pazarlama metodu müze tasarımına farklı
deneyimlerin, bireylerin kişisel özelliklerini dikkate alarak perspektifler açabilecek nitelikte bulunmuştur. Bu metodun
tasarlanması ve onlarla duygusal platformda bağ kuracak müze tasarımı sırasında mekan tasarımcısı tarafından tatbik
nitelikte olması öncelik taşıyan kriterdir. Kültüre, duruma ve edilmesinin müze ziyaretçilerine entellektüel bazda katkı
içeriğe paralel olarak yapılandırılan ve onlarla duygusal sunabilecek nitelikte olduğu öngörülmektedir.
platformda bağ kurabilen deneyimler farklılaşabilmek, özgün
nitelik kazanabilmek için kilit değer taşımaktadırlar. Bilişsel A. Geleneksel Müze Tasarımı
deneyim modülünde müşteriler ile problem çözme ve bilişsel Müzeler; insan ve çevresinin kanıtlarını, nitelikli içerikleri
olarak bağlanma hedeflenmektedir. Bu şekilde karşıdaki içinde barındıran, koruyan, endeksleyen, araştıran, sergileyen
bireyin, sunulan deneyim aracılığıyla dimağında düşün gelişim ve anlayışın içinde yaşandığı mekânlar olarak
oluşturularak akılda kalıcılık arttırılmaktadır. Bu amaç karşımıza çıkmaktadır. Bu mekanlar kişisel ve toplumsal
576
bazda eğitim ve öğretimin eğlence ile iç içe geçmiş şekilde “Duyduğumu unuturum, gördüğümü belki hatırlarım,
yapılandırılabileceği alanlardır. Sahip oldukları mimari yaptığımı öğrenirim”.
bütünler; içerdikleri emsalsiz değerlerin tasarımsal Konfüçyüs
yapılandırılmalarıyla birlikte, şu anki tanımlarının dışına
çıkarak içerdikleri değerler kadar emsalsiz bir bütüne Deneyim kavramının insan üzerinde etkin bir güce sahip
dönüşecek niteliğe sahiptirler. Maalesef geleneksel müzelere olduğu bilinmektedir. Deneyim; öğrenme, mutluluk [22],
yapılan müze ziyaretleri tüm toplum tarafından ilham verici aidiyet kendini gerçekleştirme [23], [16], sosyalleşme [24]
bulunmamaktadır. Müzeler, içlerinde barındırdıkları değerli konularında insanlara katkıda bulunmaktadır ve yaşanan
öğeleri korumak adına belirli yasakların uygulandığı deneyimler insanların duyusal ve duygusal ihtiyaçlarını
mekanlardır. Eserlere yaklaşılması, dokunulması, karşılayan yapıya sahiptirler [22]. Öğrenme eyleminin kişinin
fotoğraflanması, yüksek sesle konuşulması gibi birçok bilgi ve deneyimlerinden kaynaklanan bir davranış değişikliği
sınırlayıcı uygulama bu mekanlar dahilinde uygulanmaktadır. [16], [18], [19], [25], [21], olduğu göz önünde tutulduğunda
Bazı müzelerin sergi alanları dahilinde kavramsal tasarımın kişilere deneyim yaşatmanın öğrenmeyi körükleyeceği ve bu
uygulanmadığı ya da kavramsal yaklaşımların çok yüksek eyleme neden olacağı gerçeği de ortaya çıkmaktadır. Metnin
oranla bütünsel bir hitap içinde oluşturulmadığı başında da belirtildiği gibi deneyim ve öğrenme arasında çok
görülmektedir. Çoğu zaman eserleri anlatan açıklamalar büyük bir bağ bulunmaktadır ve öğrenme sürecinin
sadece yazılı bir şekilde bulunmaktadır. Bu ve bu gibi gerçekleşmesini ve kalıcılığını deneyim kavramı
nedenlerin, müze ortamlarının cazibe merkezi olması yolunda sağlamaktadır. Gerçek ve kalıcı eğitimin deneyimler
bir engel olduğu düşünülmektedir [34]. doğrultusunda gerçekleştiği uzmanlarca belirtilmektedir [19].
Bu nedenle öğrenme eyleminin deneyimler ile sağlanması
B. Deneyimsel Müze Tasarımı uygulanacak pozitif bir tutum olarak görülmektedir.
Muhteviyatları nedeniyle gerek sanat, gerek bilim ve Deneyimsel pazarlama metodunca kişilere sunulan
tarih algısını ziyaretçiye direkt sunabilen müzelerin, deneyimlerin içeriğinin onlara özel olarak hazırlanması
deneyimsel bakış açısı ile yapılandırılmasının gerekli ve gereği bildirilmiştir. Bu nedenle aynı gereğin deneyimsel
dokunulması gereken bir konu olduğu düşünülmektedir. Bu müze tasarımında da uygulanmasının önemli olduğu
şekilde müzeler, şu anda bulundukları standardizasyonun düşünülmektedir. Uzmanların belirttiğine göre deneyim
dışına çıkarak bir eğitim ve eğlence merkezine dönüşebilecek tasarımı sırasında duyulara maksimum şekilde hitap edilmesi
niteliğe kavuşabileceklerdir. Mimari anlamda tutarlı bir ile bireyler üzerinde optimal etki bırakılması mümkün
şekilde yapılandırılan tasarım; kullanılan malzemeleri, olmaktadır. Bu nedenle gerek deneyimsel müze içinde
aydınlatması, renk kullanımı ve mekânsal tüm hacimleri ile sunulan deneyimler gerek müze mekanı dahilinde duyulara
atmosferik ortamın sağlanmasına izin vererek, ziyaretçinin olabilecek en yüksek seviyede hitap etmek gerektiği
optimal düzeyde içeriğin içine çekilmesine imkân sonucuna varılmıştır.
tanımaktadır. Bu şekilde yapılandırılmış müzeler insanın
kendisini keşfedebileceği, tanımadığı yönleri ile
karşılaşabileceği, daha da ötesi kendisini
gerçekleştirebilecekleri alanlar olarak tekrardan
tanımlanabileceklerdir. Müzenin bir mimari ünite olarak
bütününde ve içerdiği sergi, dolanım alanları dahilinde kendi
dokusuna özgü yapılandırılmış deneyimsel alanların tasavvur
edilmesi ile deneyimsel müze tasarımının Tablo. 2 Deneyim Tasarımı sırasında stratejik deneyimsel modüllerinin
kullanılması ve yarattığı etki
gerçekleştirilmesinin mümkün olduğu düşünülmektedir.
Müze tasarımının yapılandırması sırasında deneyimsel Deneyim tasarımı sırasında deneyimsel pazarlama
pazarlamadan faydalanmak büyük perspektifler açacak metodunca kullanılan önerilen Stratejik Deneyim Modüller
niteliktedir. Bu durumda geleneksel müze tasarım anlayışının kullanılarak müze deneyimi tasarımı gerçekleştirmek faydalı
dışına çıkarak Deneyimsel Müze tasarımının yapılandırılması bir model olarak görülmekte ve deneyimsel müze
gerekmektedir. Deneyimsel müze mimari tasarımının kriterlerinin temelini oluşturacakları oluşturabileceği
oluşturulması için uygulanacak yöntem olarak deneyimsel düşünülmektedir [32]. Bu bakış açısı dahilinde müze
pazarlama metodu baz olarak alınmıştır. Bu metot mimari deneyim tasarımı sırasında kullanılacak deneyimlerin bu
tasarım öncesi ve sergi düzenlemelerinde kullanılabilecek modüllere uygun olarak tasarlanması gerektiğinden ilk olarak
faydalı bir bakış açısı oluşturmaktadır. Niteliğin, nicelikten ziyaretçilerin anlayabileceği, içselleştirebileceği deneyimlerin
önce tutulması gereği bu metodun kullanılması amacında baz stratejik deneyimsel modüllere göre tasarlanması
olarak alınmıştır. Deneyimsel pazarlama metoduna göre öngörülmektedir. Bu nedenle tasarlanan deneyimlerin bu
müşteriye hizmetin, ürün pazarlamasından önemli modülleri içerecek nitelikte yapılandırılmaları gerekmektedir.
olduğundan yola çıkılarak, deneyimsel müze mimarisinde de Yukarıda belirtildiği gibi bu modüller; duygusal deneyim
ziyaretçiye hizmetin baz olarak alınması gerektiği sonucuna modülü (feel), bilişsel deneyim modülü (think), davranışsal
varılmıştır. Bu anlayış dahilinde müze içinde sergilenecek deneyim modülü (act) ve sosyal deneyim modülüdür (relate)
değerlerin incelenerek sergi alanları içinde [32].
konumlandırılması, ve insana dair verdikleri mesajlara uygun
deneyim alanlarıyla birlikte değerlendirilmeleri gerektiği Duyusal Deneyim Modülü (sense); müze içinde sunulan
kanısına varılmıştır. deneyimlerin beş duyuya göre yapılandırılması gereğidir.
Farklı duyuların aynı anda tetiklendiği alanlarda anlama ve
hatırlama eyleminin güçlü bir şekilde yapılabildiği için
577
duyulara bütün olarak hitap edilmesi bir erek olarak çözülebilecek nitelikte bir modül olarak karşımıza
alınmıştır. çıkmaktadır (Örneğin çanak, çömlek sergisinin yapıldığı alan
çıkışında çanak çömleğin yapıldığı döneme ait yöntemlerle
Görme Duyusu: Müzelerin içlerinde barındırdıkları eşsiz çanak çömlek yapma deneyimi fırsatının müze tarafından
değerler, bu duyuyu besleyen değere yüksek derecede verilmesi gibi bir uygulama ile çözümlenebilecek
sahiptirler. Bu değerlerin konumlandırılmaları ve içinde niteliktedir).
bulundukları yapının niteliği de bu duyuyu besleyecek
değerde yapılandırılabilecek niteliktedir. Sosyal deneyim modülünü uygulamak için sosyal ağların
müzeler içinde kurulması gerekmektedir. Hali hazırda bu
İşitme Duyusu: Sergi alanı içindeki içeriğe uyumlu olarak, modülü başarılı bir şekilde kullanan müzeler bulunmaktadır.
hafif ve rahat bir müziğin veya efektin mekan içinde Bu modülü içinde barındıran müze deneyimleri arasında
kullanımı ile gerçekleştirilebilecek bir niteliktedir. akşam saatlerinde gerçekleştirilen müze içinde kitap okuma
aktiviteleri ve dans aktiviteleri yer almaktadır. Bu modülün
Koklama Duyusu: Sergi alanı içeriğindeki deneyimsel müze dahilinde kullanımı ile kişilerin aidiyet problemlerine,
eyleme katkıda bulunan koku kullanımı (mesela yemek kendilerini gerçekleştirme ve ideal benliğe ulaşma isteklerine
kaplarının bulunduğu alan dahilinde hafif bir yemek kokusu hitap etmek mümkün olmaktadır.
veya deniz araçlarının sergilendiği alanda hafif bir deniz
kokusunun ortamda kullanılması gibi) veya sergilenen Deneyimsel pazarlama metoduna göre stratejik
içeriğin dönemine ait kokunun sergide kullanımı ile deneyim deneyimsel modüllere uygun olarak deneyim tasarımının
içeriğine alınabilecek niteliktedir. ziyaretçilere özel olarak yapılandırılması gerekmektedir.
Ziyaretçilerin isteklerini, özelliklerini anlamak deney tasarımı
Dokunma Duyusu: Parmak uçları ile edinilen bilgiler sırasında baz alınacak en önemli kriterler olmalıdır. Müze
beyne ulaşarak doku ile ilgili bilgi vermektedir. Dokunma ziyaretçilerinin hisleri, zaafları, fikirleri olan kişiler
insanoğlunun bir objeyi tanımak için kullandığı en yaygın olduğunun farkına varılarak yapılandırılması gereğine önem
duyusal yöntemdir. Değerli eserleri koruma gereğinden verilmesi gerekmektedir. Tasarım ile duyuları tetiklenen
dolayı geleneksel müze alanlarında hemen hemen asla ziyaretçilere müze ile duygusal bağ kurabilecekleri, kendi
giderilemeyen dokunma ihtiyacı, deneyimsel müze tasarımı hayat tarzlarına entegre edebilecekleri deneyimlerin sergi
sırasında en azından orijinal eserlerin kopyalarına dokunarak alanları içinde sunulması konusunda hassasiyet bir ihtiyaçtır.
giderilebilecek bir niteliktedir. Bu duyunun kullanımına izin Deneyimsel müzeler içinde gerçeklik ve kurgunun sunulan
veren müzelerin öğrenme konusunda büyük katkı verebilecek deneyim ile bir araya getirilerek bireye sunulmasıyla
nitelikte olduğu düşünülmektedir. deneyimsel pazarlama metodunun müze tasarımında
kullanımı gerçekleştirilebilir niteliktedir [28]. Deneyimsel
Tatma Duyusu: İnsanlar bazı mekanları o mekanlar metoda göre yapılandırılmış, mimari tasarım aracılığıyla
dahilinde tatmış oldukları farklı lezzetler doğrultusunda ziyaretçinin müze ile aktif bir etkileşim içerisine
hatırlamakta, o tat ile mekanı eşleştirebilmektedirler. Müze sokulmasının genel bir odak olması lazımdır. Deneyim
çıkışında ziyaretçiye ikram edilebilecek minik lezzetlerin kavramının, ziyaretçi önceliğiyle yapılandırılmasıyla,
müze ile bağ kurmasında yardımcı nitelikte olabileceği ziyaretçinin eğlenceli, eğitici, estetik ve olağandışı
düşünülmektedir. Sunulabilecek olan bu lezzet müzenin deneyimleri yaşaması sağlanmalıdır [26]. Bu şekilde
binasının veya içerdiği özel bir eserin şeklinde bir şeker veya deneyimsel teknikler kullanılarak ziyaretçinin hem öğrenme
kurabiye bile olabilir. Bu şekilde sunulan ikramlar duygusal seviyesi arttırılacak hem de ziyaretçinin müze ile ilgili
yakınlaşmaya neden olabilecek niteliktedir (Bu tür olumlu duygular üretmesine sebep olacaktır.
uygulamaların pazarlama çalışmaları neticesinde alışveriş
mekanlarında uygulandığı bilinmektedir).
Duygusal deneyim modülünü müze deneyimi sırasında

kullanmak için müzenin duygusal olarak ihtiva ettiği değerler
ve ziyaretçilerin duygusal ihtiyaçları arasında bağ kurmak
gerekmektedir. Duygu durumları içeren seri alanlarında
eğlence sağlarken verilen / verilebilecek olan mesajlar ve
sloganlar dahilinde bu modülü sağlamak mümkün olabilecek
niteliktedir.
Bilişsel deneyim modülünü deneyimsel olarak tasarlanan Tablo. 3 Tasarlanan deneyimin sahip olması gereken çıktılar
müzelerde kullanabilmek için deneyim içine bilmeceler
koyup, bu bilmeceleri ziyaretçilerin çözmesini sağlama Mimari kütlenin içeriğe ve tasarlanacak olan müzenin
yönteminin kullanımı gerekmektedir. Bu şekilde bilişsel niteliğinin, müze içerisinde yer alan sergi alanlarının
anlamada müzenin ona sunduğu oyunlu bulmacaları araştırılarak hitap ettikleri hedef kitlenin belirlenmesi ve
çözebilen ziyaretçiler kendilerini bu alanlarla duygusal bağ onların anlayacağı, eğlenceli, eğitici, estetik ve olağandışı
içinde bulabileceklerdir. deneyimler ile donatılması ile deneyimsel müze tasarımının
yapılandırılması mümkün olabilmektedir1. Deneyimsel müze
Davranışsal deneyim modülünü deneyimsel müze
dahilinde kullanabilmek için bireylerin fiziksel aktiviteler 1
L. Van Boven, ve T. Gilovich, "To do or to have? That is the
içine sokulması gerekmektedir. Bu deneyimsel alanlar içinde

578
sergi alanlarının tasarımında dikkat edilmesi gereken en verilmemektedir. Tatmin edici bir açıklama olmaksızın
önemli kriter, öncelikle tasarımcı tarafından sergi alanı ziyaretçilere sergilenmektedir.
içeriğinin anlaşılmasıdır. İçeriğe hizmet eden sergi salonu
tasarımını yapılandırmak için; içeriğin düzenlenmesi, Mumyaların önünde lahitlerin üst üste istiflenmiş şekilde
sıralanması, sergi alanı içinde bulunan içeriklerin birbirleriyle sergilendiği görülmektedir. Bazılarının kırık kenarlarından
olan ilişkisinin doğru şekilde kurulması ve bu doğrultuda bir içlerinde mumya olduğu görülebilmektedir.
yerleşim düzeni içinde kurgulanması gerekmektedir.
Birbirleri ile öngörülen anlatım sırası içinde ilişkilendirilerek Bu alanda çok eski olduğu belli olan, daktilo ile yazılmış
konumlandırılan içerikler; varlıkları ve göz önüne serdikleri bilgilendirme tabelaları kullanılmıştır. Koridor aralarında üst
kavramları anlatan deneyimler ile donatıldığında sergi alanı üste aralarında raf bile bulunmadan konulmuş mumyalarda
içinde konu ile ilgili deneyimsel alanlar elde görülmektedir. En özenle sergilenen mumyalar ise ahşap
edilebilmektedir. Bu şekilde sergi alanları; gerek içeriklerin çerçeveli vitrinlerde sergilenmektedir.
kendi somut varlıklarıyla, gerek konumlanma şekilleri ile
gerekse içeriğe bağlı olarak deneyimin ziyaretçiye
yaşatılmasıyla atmosferik etkiyi sağlayabilmektedirler. Bahsi
geçen bu atmosfer ziyaretçiye, eğitim, öğretim, bilgi edinme
konusunda katkı sağlarken, aynı zamanda eğlenceli zaman
geçirmesine de olanak sağlar niteliğe bürünebilmektedir.
VI. LEGıON OF HONOR VE MıSıR MÜZESİ ÖRNEK

İNCELEMELERİ
Günümüzde uygulanan interdisipliner bakış açısıyla ile

bilim ve sanat alanında bir çok ilerlemenin kaydedildiği
görülmektedir. Bu çerçeve dahilinde Deneyimsel pazarlama
metoduna yakınlıkları açısından San Francisco’da bulunan
Legion of Honor Müzesi, Geçmişin Geleceği: Mumyalar ve
Tıp Sergisi ve Kahire’de bulunan Mısır Müzesi, Mumya
Odası Sergi Alanı karşılaştırılarak incelenmiştir. Bu inceleme
dahilinde müzenin içerdiği olağanüstü eserler ve kalıntılardan Şekil. 3 Mısır Müzesi, Kahire, Mısır, Ekim 2018.
ziyade sunum şekilleri irdelenmektedir.
A. Mısır Müzesi, Kahire, Mısır.
Şekil. 2 Mısır Müzesi, Kahire, Mısır.
Mısır Müzesi içinde 120.000 civarı eşsiz eser barındıran

bir müzedir. Müze eşsiz eserleri bünyesinde sergilemektedir.
Şekil. 4 Mısır Müzesi, Kahire, Mısır, Ekim 2018.
Geniş bir holden girilen müze içinde farklı konseptlerde
yapılandırılmış sergi alanları bulunmaktadır. Sergi alanları, Navigasyon ise çok zayıf bir şekilde yapılandırılmış. Bu
konuları dahilinde uygun içeriğe sahiptir. Bu çalışma sergi alanı dahilinde resim çekmeye izin verilmemektedir.
kapsamında müzenin Mumya Odası Sergi Alanı Serginin bir hikaye ya da konseptle birleştirilme diye bir
incelenmektedir. kaygısı görülmemiştir. Fakat yine de içeriklerin büyüsü ile
çok etkileyici bir atmosferik yapıya sahiptir.
Mumya Odası Sergi Alanı:
Sergi alanı içerikleri olan mumyalar üst üste tasnif

edilmiştir (Firavun mumyaları bu sergi alanı içinde yer
almamaktadır). Bu alanda yer alan mumyaların, kimlikleri ile
ilgili tatmin edici bilgi bulunmamaktadır. Bu mumyaların bir
arada sergilenmelerinin de ortak nedeni ziyaretçiye
579
B. Legion Of Honor Müzesi, San Francisco, Amerika

Birleşik Devletleri.
Şekil. 7 Geçmişin Geleceği: Mumyalar ve Tıp Sergisi ve Kahire’de bulunan

Mısır Müzesi, Mumya Odası Sergi Alanı
Şekil. 5 Legion of Honor Müzesi, San Francisco, Amerika Birleşik

Devletleri
Legion of Honor müzesi içinde yer alan eserlerin adedi

hakkında bilgiye ulaşılamamıştır. Müze içinde enteresan
sergiler gerçekleştirilmektedir. Müzede farklı dönemlerden
ve kültürden eserler sergilenmektedir. Sergi alanları, konuları
dahilinde uygun içeriğe sahiptir. Bu çalışma kapsamında
müzenin Geçmişin Geleceği: Mumyalar ve Tıp Sergi Alanı
incelenmektedir.
Geçmişin Geleceği: Mumyalar ve Tıp Sergi Alanı:
Sergide bulunan iki mumyanın da cinsiyeti, yaşadığı
Bu sergi alanı içinde mimari tasarım olarak sergi alanına dönem, yaşadıkları dönemde kullanılan eşyalar, o döneme ait
uyumlu bir ahenk yakalanmıştır. Özellikle sergi alanının inanç, gömü inançları, mezar mobilyaları gibi detaylar
duvarları çok dikkat çekici bir çağdaş sanat eseriyle verilmiştir. Bu mumyaları farklı maddi gelir ve cinsiyetten
donatılmıştır. Eser, günümüz çağdaş sanatçılarından RETNA olan ve farklı dönemde yapılan mumyalama tekniği ve
tarafından tüm sergi alanının duvarını kapsayacak şekilde sonuçlarının karşılaştırılabilmesi için bir araya getirilmiş
uygulanmıştır. RETNA kutsal yazı anlamına gelen oldukları düşünülmektedir.
hiyerogliflere çağdaş yorum getirerek kaligrafik şekiller ile
donatmıştır. Bu mumyaların sağlık hikayelerini de ortaya çıkaran
yüksek çözünürlüklü üç boyutlu bilgisayarlı tomografilerini
(CT) çekilmiş ve sağlık hikayeleri sergi içinde paylaşılmıştır.
Bu sonuçların yorumları ise mumyaların yaşadığı dönem
hakkındaki uzman kişilerce yorumlanmıştır.
Sergi alanı dahilinde bilgilendirme, yönlendirme efektif

bir şekilde yapılandırılmıştır. Bunların dışında sergi alanı
içinde dokunmatik olarak çalışan bir masa
konumlandırılmıştır. Bu masada incelenmek istenen
mumyaların görüntüleri seçilebilmekte ve vücutlarının her
katmanı, enine ve boyuna kesitlerle görülebilmektedir.

Mısır Müzesi, Mumya Odası Sergi Alanı, Duvarda sergiye özel hazırlanmış
eser görülmektedir.
Sergi alanı içinde iki mumya bulunmaktadır. Bu

mumyalar sergi içinde birbirlerine konum olarak yakın bir
şekilde yerlerini almışlardır. Cam çerçeve içinde muhafaza
edilmektedirler. Mumyaların biri yatay biri dikey şekilde
konumlandırılmıştır.
580
Gezilerek incelenmiş olan bu iki müze farklı donanıma [7] M. Simmonsson, “Displaying Spaces: Spatial Design, Experience,
and Authenticity in Museums”, Doktora tezi, Department of Culture
sahiptir. Her ikisi de metinde ulaşılması hedeflenen
and Media Studies, Umeå Universitet, Umeå, 2014. ISBN: 978-91-
deneyimsel müze mantığıyla birebir örtüşmemektedir. 7601-141-6.
Müzelerin sahip olduğu donanım ve tanıtım deneyimsel [8] Ö. Kandemir, ve Ö. Uçar, Değişen müze kavramı ve çağdaş müze
vizyonda incelenerek kısaca aşağıda yer alan tablolar mekanlarının oluşturulmasına yönelik tasarım girdileri. Anadolu
Universitesi Sanat & Tasarım Dergisi-Anadolu University Journal Of
dahilinde özetlenmiştir.
Art & Design. 1;5(2): s. 17-46, Ara. 2015.
[9] A. S. Foss, “Museum space is a part of the display” ScienceNordic
(http://sciencenordic.com),http://sciencenordic.com/museum-space-
part-display, Ara. 2014.
[10] J.H. Falk ve L.D. Dierking, Learning from museums. United States of
America: Rowman & Littlefield, 2018.
[11] Z. D. Doering, “Strangers, guests, or clients? Visitor experiences in
museums,” Curator: The Museum Journal, sayı. 42.2, s. 74-87, 1999.
[12] S. Macdonald, “Interconnecting: museum visiting and exhibition
design,” CoDesign., 3.S1, s. 149-162, 2007.
[13] S. Knecht, C. Halmos, and N. Crofts, “Documenting exhibitions – a
case study from the Olympic Museum Lausanne,” in CIDOC 2014
Dresden, 2014, s. 1-10.
[14] https://www.blazerexhibits.com/environments/museum-display-
exhibit-design/, Eylül, 2018.
[15] P. Kotler, “Atmospherics as a marketing tool,” Journal of retailing,
sayı. 49.4, s. 48-64, 1973.
[16] İ. Mucuk, Pazarlama ilkeleri:ve örnek olaylar. Türkiye: Türkmen
kitabevi, 2000.
Tablo. 4 Legion of Honor ve Kahire Müzesi Karşılaştırması [17] P. Kotler ve K. L. Keller, Pazarlama yönetimi, Türkiye: Beta
Yayınları, 2018.
[18] E. Koç, Tüketici davranışı ve pazarlama stratejileri: global ve yerel
yaklaşım, Türkiye: Seçkin Yayıncılık, 2012.
[19] J. Dewey, Deneyim ve eğitim, Ankara, Türkiye: ODTÜ Yayıncılık,
2011.
[20] J. Piaget, ve B. Inhelder. The origin of the idea of chance in children.
Oxford, England: W.W. Norton, 1975.
[21] D. Kolb, Experiential learning: Experience as the source of learning
and development, 2nd ed., New Jersey, United States of America:
Pearson Education, 2015.
[22] L. Van Boven, ve T. Gilovich, "To do or to have? That is the
question". Journal of personality and social psychology, sayı 85.6 s.
1193 -1202, 2003.
[23] T. Kasser, ve R. Ryan, “Further examining the American dream:
differential correlates of intrinsic and extrinsic goals”. Personality and
Social Psychology Bulletin, sayı 22, s. 280–287. 1996.
Tablo. 5 Geçmişin geleceği: Mumyalar ve Tıp Sergi Alanı ve Mumya Odası [24] A. H. Maslow, “A theory of human motivation”. Psychological
Sergi Alanının deneyimsel vizyonda karşılaştırılması Review, sayı 50, s. 370–396, 1943.
[25] A. Pekpostalcı, "Alışveriş mekanları tasarımında deneyimsel
VII. SONUÇ pazarlama metodu ve örnekler üzerinde analizi." Doktora tezi,
MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, Ocak. 2015.
Deneyimsel pazarlama metodunun müze tasarımına [26] B.J. Pine, ve J.H. Gilmore, “Welcome to the experience economy”,
mimari tasarımı yapılandırmadan önce mekan tasarımcısı Harvard Business Review, sayı 76 (4), s. 97-105, 1998.
[27] S. H. Poulsson, ve S. H. Kale, “The experience economy and
tarafından adapte edilmesi ile birlikte deneyimsel müzelere commercial experiences”. The marketing review, sayı 4(3), s. 267-
ulaşmak mümkün olunabileceği düşünülmektedir. Bu şekilde 277. 2004.
müzelerin, alışveriş merkezlerinden de ziyade birer cazibe [28] A. Eroğlu, “John Dewey’de Deneyim ve Sanat”, Yüksek Lisans Tezi,
merkezi haline gelmelerinin mümkün olduğuna Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, Türkiye
2011.
inanılmaktadır. Stratejik deneyimsel modülün kullanımı ile [29] J. Dewey, Okul ve Toplum, Ankara, Türkiye: Pegem Akademi, 2012.
birlikte deneyimsel şekilde yapılandırılacak olan müzelerde [30] J. H. Gilmore ve J. Pine, The experience is the marketing.
sınırsız eğlence ve mutluluğun yaşanabileceği Amazon.com eDoc: BrownHerron Publishing, 2002.
öngörülmektedir. Belki ileride bu şekilde yapılandırılmış [31] B. Schmitt, “Experience marketing: concepts, frameworks and
consumer insights,” Foundations and Trends in Marketing, sayı 5.2, s.
müzeler dahilinde içerikleri çok daha farklı şu anki 55-112, 2011.
uygulamaların ötesinde mekanlar görmek mümkün [32] B. Schmitt, “Experiential marketing” Journal Of Marketing
olabilecektir. Management, sayı 15(1-3), s. 53-67. 1999.
[33] W. R. Miller, Definition of design. Trimtab, Buckminster Fuller
REFERENCES Institute. 2005.
[34] https://edition.cnn.com/travel/article/opinion-why-i-hate-
[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/m%C3%BCze, Ekim, 2018. museums/index.html, Ekim, 2018.
[2] http://icomturkey.org/tr/icoma-göre-müzenin-tanımı, Eylül, 2018.
[3] D. Balık, “Çağdaş Sanat Müzelerinde “Yeni” Mekan Deneyimi”,
Yüksek Lisans tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İTÜ, Ocak, 2009.
[4] D. Balık, “Çağdaş Sanat Müzelerinde “Yeni” Mekan Deneyimi”,
Yüksek Lisans tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İTÜ, Ocak, 2009.
[5] S. Allen, “Designs for learning: Studying science museum exhibits
that do more than entertain”, Science education, sayı 88, s: 17-33,
2004.
[6] B. Okan, "Günümüzde Müzecilik Anlayışı." Anadolu Üniversitesi
Sanat & Tasarım Dergisi , sayı 5.9, s: 187-198, 2015.
581
Volume 3 (2018), 582-589
Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasının Öğretmen, Veli ve Öğrenci

Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi
Halil TAŞ1, Muhammet Baki MİNAZ2
1Milli
Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu, Ankara, Türkiye
2Siirt
Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Siirt, Türkiye
Corresponding author: egitimci1@hotmail.com
Speaker: egitimci1@hotmail.com
Özet – Derslerde yardımcı kaynak kullanılmasının öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesini amaçlayan bu
araştırma, nicel ve nitel araştırma tekniklerine uygun olarak tasarlanmış tarama modeli niteliğinde bir araştırmadır. Araştırmanın
çalışma grubunu, ilkokul 4. sınıfı okutan 112 sınıf öğretmeni, 4. sınıfta öğrenim gören 234 öğrenci ve 42 veli oluşturmaktadır.
Öğretmen ve öğrenci çalışma grubunun belirlenmesinde, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi, velilerin
seçiminde ise olasılık temelli örnekleme yöntemlerinden seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada görüşme
yapılacak 12 öğretmenin, 5 velinin ve 23 öğrencinin belirlenmesinde ise amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu örnekleme
yöntemi kullanılmıştır. Araştırma için gerekli olan nicel veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen "Derslerde Yardımcı
Kaynak Kullanılmasına İlişkin Görüşler" başlıklı anketle toplanmıştır. Konuya ilişkin detaylı bilgi almak amacıyla öğretmen,
veli ve öğrencilerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Araştırmada nicel verilerin analizinde frekans (f) ve yüzdelerden
(%) yararlanılmış; nitel verilerin çözümlemesinde ise betimsel analiz yaklaşımı tercih edilmiştir. Araştırma sonucunda
katılımcıların yardımcı kaynakların merkezi sınavlar için gerekli olduğunu, yardımcı kaynakların öğrenciler tarafından daha çok
sevildiğini, yardımcı kaynakların daha ilgi çekici olduğunu, yardımcı kaynaklarda konuların daha yalın ve öz olarak ele
alındığını, bu kaynakların daha fazla etkinlik yapma olanağı sağladığını ve bu kaynaklarda daha fazla soru bulunduğunu,
yardımcı kaynakların ders kitaplarının sıkıcılığını giderdiğini, yardımcı kaynakların daha kaliteli ve kullanışlı olduğunu
belirtikleri tespit edilmiştir.
Anahtar Sözcükler – Yardımcı kaynak, ders kitabı, öğretmen, veli, öğrenci
I. GİRİŞ getirildiği bir araç olmaktan çok, toplumsal değerleri,

Öğrencilere öğretim programları kapsamında çeşitli bilgiler toplumsal bakış açılarını, toplumsal değişme ve gelişmeleri
aktaran ve öğrencileri belirlenmiş amaçlar doğrultusunda yansıtan kültürel ürünler olarak nitelendirilebilir [8]. Ders
davranış edinmeleri yönünde araştırma ve incelemelere kitabı öğrenciye, öğretmenin aktardıklarını ya da
yönlendiren ortamların ders kitapları olduğu söylenebilir [1]. aktaracaklarını yer ve zamana bağlı kalmaksızın ve istediği
Öğretme-öğrenme sürecindeki fonksiyonunu son yıllarda tempoda inceleyebilme olanağı verirken; eğitim-öğretim
geliştirilen diğer farklı ortamlarla (bilgisayar/internet, mobil faaliyetlerini yönlendirecek ve çeşitlendirecek bir yapıda
telefonlar, etkileşimli tahtalar vb.) paylaşmakla birlikte, ders düzenlenişiyle, öğrenciyi çeşitliliği artırılmış ve detaylı
kitapları öğretimde temel araç olma özelliğini korumaya yaşantılar için farklı kaynaklara yönlendirme işlevine de
devam etmektedir [2]. Eğitimde nesiller boyu kullanılan sahiptir [9].
kitabın yerini bir başka eğitim materyali tutamadığı gibi Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının bir gereği olarak,
muhteva ve fonksiyon açısından da hiç bir materyalin ders yıllardan beri temel kaynak olarak tek başına kullanılan ders
kitabıyla aynı düzeyde kabul edilmesinin olanaklı olmadığı kitabının yanında öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz
söylenebilir [3]. kitabının bir set hâlinde kullanılması uygulamasına
Ders kitabı, belli düzeydeki öğrencilere belli dersin öğretimi geçilmiştir. Üçlü kitap seti, öğretmenlerin yapacakları
için içeriği öğretim programlarına uygun hazırlanmış ve çalışmalarda uygulamalarını çeşitlendirmesi, öğrencilere çok
yetkili organlarca incelenmesi yapılmış temel kaynak olarak uyaranlı bir ortam sunarak süreci onlar için ilginç kılması
tanımlanabilir [4]. Ders kitapları, öğretim programlarında yer bakımından önemlidir [10]. Öğrenme-öğretme sürecindeki
alan soyut hedeflerin somut yansıması, sınıf içi öğretimi büyük önemi ve etkisinden dolayı ders kitaplarının nitelikli
oranda etkileyen ve yönlendiren öğretim araçları olarak hazırlanması kaçınılmaz bir gerekliliktir. Çünkü ders kitapları,
tanımlanabilir [5]. Öğretmen ve öğrenci arasında iletişim ve sınıf içi ve sınıf dışı eğitim-öğretim faaliyetlerinde öğrencilere
etkileşim olanağı sağlaması açısından önemli bir işleve sahip yüksek oranda katkı sağlamaktadır. Demirel ve Kıroğlu’na
olan ders kitaplarının uygun nitelikte olmaları gerekmektedir [11] göre, gerek şekil ve gerek içerik açısından ders
[6]. Eğitimin farklı bileşenleri arasında yer alan ders kitabı, kitaplarının kalitesi eğitim sistemimizin en önemli
bazen öğretmenin görevini üstlenerek öğrenciye bilgi vermek sorunlarından birisidir. Ders kitabının resim, dil, söz dizimi,
ve çalışmalarını yönlendirmek gibi önemli bir rol bilgi örüntüsü ve sayfa düzeni gibi açılardan nitelikli olarak
üstlenmektedir [7]. Ders kitapları, bilgilerin bir araya
582
Taş ve Minaz, Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasının Öğretmen, Veli ve Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi, ISAS 2018-
Winter, Samsun, Türkiye
hazırlanması, öğrencilerin okuma ediniminin ve kitapla olan varlıkların özelliklerini yalın ve ilgi çekici hikâyemsi bir dille
etkileşiminin artmasını sağlayacaktır [12]. ve detaylı olarak betimleyen ve açıklayan kitaplardır [17].
Etkili bir öğretim faaliyeti için birçok duyu organının işe Binbaşıoğlu’na [18] göre, yardımcı kitap kullanılmasının esas
koşulması gerekmektedir. Bunun için ise duyu organlarını amacı, farklı yazarların farklı görüş veya yaklaşımlarıyla bir
aktif halde getirecek ve aktif halde tutacak öğretim tartışma ortamı oluşturmak ve öğrenciyi düşünme ya da daha
materyallerine ve farklı öğretim kaynaklarına gereksinim doğru olanı bulma eylemine yöneltmektir. Yardımcı kitap
bulunmaktadır. Daha etkili ve daha kaliteli bir eğitim için hem uygulamasıyla öğretim daha eğlenceli bir hale gelir, öğrenci
ders kitaplarının, hem öğrencilerin, hem de öğretmenlerin farklı görüş ve yaklaşımlara farklı tepkide bulunma becerisi
sıradanlıktan kurtulup çok yönlü bir işlev kazanmaları gerekir. edinir [14].
Eğitim-öğretim sürecinde farklı araç-gereçlerin Öğretmenlerin, eğitim-öğretim faaliyetlerinin belirlenen
kullanılmasının ilgi çekme, motivasyon sağlama, anımsama, hedeflere ulaşmasında ve başarının yakalanmasında önemli
pekiştirme, katılımı sağlama gibi daha sonuç alıcı sonuçları işlevleri bulunmaktadır. Öğrenciyle iç içe olan ve eğitim-
bulunmaktadır [13]. Bundan dolayı eğitim materyallerinin öğretim faaliyetlerinin en önemli uygulayıcısı rolünü
eğitim-öğretim faaliyetlerinin her aşamasında yadsınamaz bir üstlenmiş olan öğretmenlerin; sınıfta kullandıkları kaynaklar
önemi olduğu söylenebilir [14]. Ders kitaplarının, çok yönlü konusundaki görüşlerini almanın, nitelikli ders kitaplarının ve
anlatım özelliğine sahip olan yardımcı kaynaklarla yardımcı kaynakların hazırlanmasında yol gösterici olacağı
desteklenmesinin, anlamayı daha etkili hale getirdiği düşüncesiyle bu çalışmada öğretmenlerin görüşlerine
söylenebilir [13]. Yardımcı kaynaklar, ders kitaplarında yer başvurulmuştur. Ayrıca, yardımcı kaynak alma konusunda
alan konuların tamamını ya da bir bölümünü daha detaylı etkili olmaları ve öğretmen tarafından eğitilen çocukların
olarak işleyen kaynaklardır [15]. İlkokul dönemindeki ebeveynleri olmaları bakımından çocuklarının eğitiminde söz
öğrencilerde soyut kavramlardan dolayı çok sık dikkat sahibi olmaları gerektiği düşüncesiyle araştırmanın bir diğer
dağınıklığı ve derse yoğunlaşamama problemi yaşandığı katılımcı grubu velilerden oluşturulmuştur. Öğrenciler ise,
bilinmektedir. Bu sorun öğrencilerin farklı duyu organlarını okuldaki bütün eğitimsel çalışmaların odağında olan bireyler
işe koşacak farklı kaynaklarla ve bu kaynaklarda bulunan olmaları, haklarında verilen kararlardan ve kendilerine yönelik
somutlaştırılmış etkinliklerin/örneklerin kullanılması ile uygulamalardan haberli olmaları ve karar verme süreçlerine
giderilebilir. Yardımcı kaynakların, taşıdıkları olumlu katılmalarının önemli olduğu anlayışından hareketle
özellikleri nedeniyle derslerin daha iyi anlaşılmasında ve araştırmaya dâhil edilmişlerdir.
öğrenilenlerin kalıcılığının artırılmasında etkili olduğu Derslerde yardımcı kaynak kullanılması sorunu toplumda
söylenebilir. iki şekilde tartışılmakta ve bu tartışılan görüşler farklı kesimler
Öğretmenin öğretim etkinliklerini başarıyla tarafından farklı şekillerde desteklenmektedir. Birinci görüş,
gerçekleştirebilmesi için eğitim programında belirtilen içeriğe eğitimde liberalleşmenin ve özgürleşmenin arttığı; yasakçı,
uygun olarak hazırlanmış öğretim araçlarına gereksinimi baskıcı, katı ve ezberci eğitim anlayışından daha esnek ve daha
vardır. Öğretim araçları, öğrencilerin öngörülen gerekli demokratik bir eğitim anlayışına doğru gidildiği bir çağda,
davranışları kazanmasında en önemli işlevi yerine getirir. okullarda okutulacak ders kitaplarının merkezden ve tepeden
Öğretim araçları çok çeşitli olmakla beraber sınıf ortamında belirlemesinin demokratik olmadığı görüşüdür. Bu görüş,
çoğunlukla basılı ders araçları kullanılmaktadır. Özellikle son sınav odaklı, sınav puanına göre elemeli, çocukları yarıştıran
yıllarda ülkemizde yarışmacı eğitim anlayışının giderek bir eğitim sistemine sahip olan MEB’nın öğrencilere
yoğunlaşması nedeniyle, özellikle ilköğretim ve ortaöğretim okutturulacak ders kitaplarının belirlenmesinde, konunun
basamağında ders kitabına paralel yardımcı öğretim tarafları olan öğretmenlere, öğrencilere ve velilere kitaplarını
araçlarının kullanımı da hızla artmıştır. Yardımcı kaynaklar, özgürce seçme hakkı vermesi gerektiğini ifade eder. Bu görüşe
görsel çekicilik taşımasının, güncel değişikliklere yer göre MEB yardımcı kaynak kullanımı ile ilgili yasaklar değil,
vermesinin, öğretmenlere çeşitli ders araç-gereçleri ilkeler belirlemelidir.
sunmasının, okullara çeşitli öğretim araçları sağlamasının, ek İkinci görüş ise MEB’nın sınav merkezli ve yarışmacı bir
çalışma kitapları ve test ekleri vermesinin, hem öğrencilerin eğitim anlayışı yerine, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini de
hem velilerin hem de öğretmenlerin yardımcı kaynak ortaya çıkaran, bilimsel verileri esas alan, çağdaşları ile
kullanımına sıcak bakmalarına neden olduğu söylenebilir. rekabet edebilecek becerilerle donanmış, sorun çözebilen,
Taşdemir’e [16] göre farklı araç-gereç kullanımı eğitim- akılcı ve evrensel düşünebilen, üreten, milli ve manevi
öğretimde büyük önem taşıdığından okullarda yardımcı değerlerini benimseyen ve koruyan bireyler yetiştirme
kaynak kullanılması zorunlu hale gelmiştir. anlayışını benimsediğini vurgulayarak; eğitimin kalitesinin
Yardımcı kaynaklar, ders kitaplarının yanında kullanılan, artırılması noktasında öncelikle öğretmen ve öğrenci
konuları daha detaylı işleyen, içerik olarak daha fazla örnek ve motivasyonu, veli bilgilendirmesi, eğitim-öğretim ortam ve
daha fazla soru bulunduran kaynaklar olarak tanımlanabilir. süreçlerinin iyileştirilmesi uygulamalarına ağırlık verilmesi
Öğretmenler tarafından, ders kitabının etkililiğini artırmak, gerektiğine işaret eden resmi görüştür [19]. Bu görüş,
öğrenmeyi kolaylaştırmak ve öğrenilenlerin kalıcılığını öğretmen ve öğrencilere dağıtımı yapılan ders kitapları ve
sağlamak amacıyla öğretim sürecinde ders kitaplarının eğitim materyalleri dışında ve özellikle velilere maddi külfet
yanında farklı materyaller de kullanılmaktadırlar [13]. getiren "yardımcı kaynak", "test kitabı", "tatil kitabı" gibi adlar
Ülkemizde son yıllarda ders kitabının yanında farklı öğretim altında diğer yayın ve materyallerin okullarda ve kurumlarda
materyallerinin kullanım oranı giderek artmakta, ilkokul bulundurulmaması gerektiğini ifade eden görüştür.
aşamasında ise sınıf öğretmenleri tarafından yardımcı Günümüzde en küçük yerleşim birimlerindeki ilkokullara
kitapların kullanımı konusu yaygınlaşmaktadır [14]. Yardımcı kadar yayılmış ve onlarca çeşidi olan yardımcı kaynakların her
kitaplar, dünyanın iç ve dış yapısına, bireylerin yaşayışlarına, sınıf düzeyinde ve her eğitim ortamında kullanılması
iş hayatlarına, mesleklerine ve her çeşit diğer etkinliklerine konusunda eğitim uzmanları, öğretmenler ve veliler arasında
dair konuları; hayvanların, bitkilerin ve her çeşit canlı-cansız yukarıda belirtilen farklı görüşler bulunmaktadır. Kimilerine
583
göre yardımcı kaynakların kullanılması/kullandırılması ticari 234 öğrencinin tamamı ve bu öğrencilerin 42 velisi
amaçlara dayanmakta; kimilerine göre ise yardımcı oluşturmaktadır. Öğretmen ve öğrenci çalışma grubunun
kaynakların ders kitaplarına göre daha kapsamlı ve belirlenmesinde, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt
güncelleştirilmiş bilgi sunmaları kullanılma nedenleridir. Bu örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Önceden belirlenmiş bir
tartışmalar sürerken, Milli Eğitim Bakanlığı 25.09.2018 tarih dizi ölçütü karşılayan bütün durumların çalışılması olarak
ve 17422997 sayılı yazısında “...Bakanlığımızca öğretmen ve tanımlanan ölçüt örnekleme yöntemi [21]; örneklemin,
öğrencilerimize dağıtımı yapılan ders kitapları dışındaki diğer problemle ilgili özelliklere sahip bireyler, olaylar, nesneler ya
yardımcı materyallerin okullarda/kuramlarda reklam ve da durumlardan oluşturulmasıdır [22]. Araştırmada, ilkokul 4.
tanıtımına izin verilmemesi, öğrencilerimize aldırılmaması, sınıfı okutmak öğretmen seçiminde, ilkokul 4. sınıfta okumak
kullanımı konusunda zorlayıcı tutum içinde bulunulmaması ve öğrenci seçiminde örneklem seçme ölçütleri olarak
velilere maddi külfet oluşturacak uygulamalardan kaçınılması, belirlenmiştir. Velilerin seçiminde ise olasılık temelli
yönetici ve öğretmenlerimizin bilgilendirilmeleri ve aksi örnekleme yöntemlerinden seçkisiz örnekleme yöntemi
uygulamalarda bulunanlar hakkında gerekli idari işlemlerin kullanılmıştır. Seçkisiz örnekleme yöntemi, evrenden
yapılması...” [19] demek suretiyle, okullarda yardımcı kaynak istatistiksel hesaplamalar neticesinde evreni temsil edebilme
kullanılmasını tekrar yasaklanmıştır. Bütün bu tartışmalar büyüklüğüne sahip ve tamamen rastgele bir örneklem seçme
arasında, ders kitaplarının varlığına rağmen yardımcı yöntemidir [21]. Araştırmada görüşme yapılacak
kaynaklara neden gereksinim duyulduğuna ilişkin olarak öğretmenlerin, velilerin ve öğrencilerin belirlenmesinde ise
öğretmen, veli ve özellikle öğrenci görüşlerini net bir şekilde amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu örnekleme yöntemi
ortaya koyan doyurucu araştırma sayısının azlığı dikkat kullanılmıştır. Patton’un [23] “Bu konuda en çok kim bilgi
çekicidir. Bu araştırma, bilimsel yansızlık ilkesi esas alınarak sahibi olabilir? Bu konuyla ilgili olarak kimle/kimlerle
görüşlerine başvurulan katılımcıların, hem devlet kitaplarının görüşmemi tavsiye edersiniz?” sorusundan hareketle
hem de yardımcı kaynakların kalitesine ve tercih katılımcıların araştırmacıları birbirlerine yönlendirmeleriyle,
edilme/edilmeme nedenlerine ilişkin görüşlerini net olarak katılımcıların yaklaşık %10’una denk gelecek 12 sınıf
ortaya koyma açısından önemlidir. öğretmeni, 5 veli ve 23 öğrenciyle görüşme yapılmıştır.
Bu araştırmanın amacı; derslerde yardımcı kaynak
kullanılmasının öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre Veri Toplama Süreci
değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda, aşağıdaki sorulara Araştırma için gerekli olan nicel veriler, araştırmacılar
yanıt aranmıştır. tarafından geliştirilen "Derslerde Yardımcı Kaynak
1. Derslerde yardımcı kaynak kullanılmasına ilişkin Kullanılmasına İlişkin Görüşler" başlıklı anketle toplanmıştır.
öğretmen görüşleri nelerdir? Araştırmanın amacına ilişkin görüşleri belirlemeyi amaçlayan
2. Derslerde yardımcı kaynak kullanılmasına ilişkin veli veri toplama aracı (anket), öğretmen, veli ve öğrencilerle
görüşleri nelerdir? yapılan yüz yüze görüşmelerle oluşturulmuştur. Bu amaçla,
3. Derslerde yardımcı kaynak kullanılmasına ilişkin öğrenci çalışma grubunda yer almayan ve benzer niteliklere sahip 21
görüşleri nelerdir? öğretmen, 10 veli ve 48 öğrenciyle yüz yüze görüşmeler
yapılmış, yapılan görüşmelerle 37 maddeden oluşturulan
II. YÖNTEM taslak anketle ilgili olarak, alan uzmanı iki öğretim üyesinin,
Araştırma Modeli ilkokul dördüncü sınıfı okutan üç sınıf öğretmeninin ve iki
Nicel ve nitel araştırma tekniklerine uygun olarak Türkçe öğretmeninin görüşleri alınmıştır. Alan uzmanı iki
tasarlanmış olan bu araştırma, tarama modeli niteliğindedir. öğretim üyesinin görüşleri, “uygun” ve “uygun değil” şeklinde
“Geçmişte veya halen var olan bir durumu olduğu gibi iki seçenekli bir yanıt formu kullanılarak alınmıştır.
betimlemeyi amaçlayan tarama modelinde, araştırmaya konu Uzmanların %100 anlaştıkları maddelerin geçerli olmasına
olan olay, birey veya nesne, kendi şartları içerisinde ve olduğu karar verilmiş ve yapılan çalışma sonucunda bu oranın altında
gibi tanımlanır” [20]. kalan 14 maddeler anketten çıkarılmıştır. Ayrıca, hazırlanan
Bu araştırmada, istatistiksel verilere dayalı ifadelerin dil kurallarına ve hedef kitleye uygunluğunun
karşılaştırılmaların yapıldığı nicel araştırma tekniklerinin yanı sağlanması amacıyla üç sınıf öğretmeni ve iki Türkçe
sıra, katılımcılardan daha detaylı bilgiler almak, katılımcıların öğretmeniyle yapılan görüşmeler sonucunda; anlaşılmayan,
tecrübelerinden faydalanmak, duygu, düşünce ve fikirlerini yanlış anlaşılan, amaca hizmet etmeyen ve kapsam dışı olan
anlayabilmek amacıyla nitel araştırma teknikleri de 10 madde daha anketten çıkarılmıştır. Taslak üzerinde yapılan
kullanılarak, veri kaynaklarında (öğretmen, veli ve öğrenci), çalışmadan sonra nihai anket 13 maddeden oluşturulmuştur.
veri toplama araçları ve yöntemlerinde (nitel, nicel; anket, Derslerde yardımcı kaynak kullanılmasına ilişkin görüş ve
görüşme formları) ve veri analizlerinde (Frekans, yüzde, düşüncelerini tespit etmek amacıyla öğretmen, veli ve
betimsel analiz) çeşitlemeye gidilmiştir. Yıldırım ve Şimşek’e öğrencilerle görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde, nicel
[21] göre çeşitleme, değişik veri kaynakları, değişik veri veri toplama aracı olan ankette yer alan maddeler yarı
toplama ve çözümleme yöntemleri kullanılarak, sonuçların yapılandırılmış görüşme formuna dönüştürülerek katılımcılara
inandırıcılığının artırılması çabasıdır. sorulmuştur. Yarı yapılandırılmış görüşme formları belli
sorulardan meydana gelmekte ve katılımcılar bu sorulara
Çalışma Grubu diledikleri tarzda yanıtlar vermekte ve kişisel düşüncelerini net
Araştırmanın çalışma grubunu, 2018-2019 öğretim yılında, olarak belirtmektedirler [21]. Görüşme öncesi katılımcılar
Ordu ili Altınordu ilçesindeki (Köyler hariç) resmi araştırma hakkında detaylı olarak bilgilendirilmiş, görüşme
ilkokullarda görev yapan ve 4. sınıf okutan 112 sınıf yapılacak yer ve zaman katılımcılarla birlikte belirlenmiştir.
öğretmeni, aynı ilçenin öğrenci mevcudu açısından en büyük Görüşmeler bire bir, yüz yüze gerçekleştirilmiştir. İzin almak
ilkokulu olan Durugöl İlkokulu’nda 4. sınıfta öğrenim gören suretiyle yapılan görüşmelerin ses kaydı yapılmış; ses kaydına
584
izin vermeyen katılımcıların görüşleri araştırmacılar Yardımcı kaynaklar sınav sistemine göre
91 81,25
tarafından notlar tutulmak suretiyle kayıt altına alınmıştır. hazırlanmıştır.
Görüşmeler yaklaşık 10-13 dakika sürmüştür. Çalışma etiği ve Yardımcı kaynaklar daha ilgi çekicidir. 88 78,57
ahlaki açıdan uygun olmayacağı düşüncesiyle, görüşmelere Yardımcı kaynaklarda konular daha sade
katılan katılımcıların gerçek isimleri kullanılmamış; öğretmen ve anlaşılır olarak ele alınmıştır.
87 77,68
isimleri Ö1, Ö2, ...,Ö112, veli isimleri V1, V2, ...V42, öğrenci Yardımcı kaynaklar daha zengin bir içeriğe
isimleri ise Ç1, Ç2, ...Ç234 şeklinde kodlanmıştır. sahiptir.
85 75,89
Yardımcı kaynaklarda daha fazla etkinlik
Verilerin Analizi 84 75,00
bulunmaktadır.
Nicel Verilerin Analizi: Öğretmenlerin veri toplama
Yardımcı kaynaklarda daha farklı ve daha
araçlarına (anket) verdikleri yanıtlardan oluşan nicel verilerin 80 71,43
fazla soru bulunmaktadır.
analizinde frekans (f) ve yüzde (%) kullanılmıştır. İstatistiki
Ders kitapları sıkıcıdır. 77 68,75
çözümlemeler sonucunda, veri toplama araçlarındaki
Yardımcı kaynaklar daha kaliteli
maddelere katılımcıların katılım oranları ve sayıları tespit 70 62,50
basılmıştır.
edilmiştir. Verilen yanıtların yüzdelik oranlarının
yorumlanması sonrasında, araştırmanın bulgularına esas Yardımcı kaynaklar daha kullanışlıdır. 65 58,04
olmak üzere, derslerde yardımcı kaynak kullanılmasına ilişkin Yardımcı kaynakları öğretmenler
51 45,54
öğretmen, veli ve öğrencilerin görüşleri ortaya konmuştur. istemektedir.
Nitel Verilerin Analizi: Araştırmada, görüşme yoluyla Tablo 1 üzerinde yapılan incelemede; öğretmenlerin
edinilen nitel verilerin çözümlemesinde betimsel analiz %92,86’sının yardımcı kaynak almayı velilerin istediğini
yaklaşımı tercih edilmiştir. Betimsel analiz yaklaşımında, belirttiği, %88,39’unun yardımcı kaynakların merkezi
veriler görüşme sorularına göre özetlenerek yorumlanır ve sınavlar için gerekli olduğunu, %86,61’inin öğrencilerin
görüşme yapılan bireylerin görüşlerinden doğrudan alıntılar yardımcı kaynakları daha çok sevdiklerini, %81,25’inin
yapılır [21]. Araştırmada edinilen verilerin güvenirliği yardımcı kaynakların sınav sistemine göre hazırlandığını,
katılımcı teyidi ve eş uzman incelemesi yoluyla %78,57’sinin yardımcı kaynakların daha ilgi çekici
gerçekleştirilmiştir ([24], [25], [26]). Katılımcı görüşleri hem olduğunu, %77,68’inin yardımcı kaynaklarda konuların
araştırmacılar hem de eş uzman tarafından ayrı ayrı incelenmiş daha sade ve anlaşılır olarak ele alındığını, %75,89’unun
ve katılımcıların yanıtlarına ilişkin verimli tartışmalar yardımcı kaynakların daha zengin bir içeriğe sahip
gerçekleştirilmiştir. Yazılı metne dönüştürülen sözel olduklarını, %75,00’inin bu kaynakların daha fazla etkinlik
konuşmaların tekrar sahibine götürülüp üzerinde çalışılması, bulunduğunu, %71,43’ünün bu kaynaklarda daha farklı ve
verilerin güvenirliğini ve geçerliğini güçlendirdiğinden [27], daha fazla soru bulunduğunu, %68,75’ini yardımcı
araştırmacılar tarafından yazılı metne dönüştürülmüş olan ses kaynakların ders kitaplarının sıkıcılığını giderdiğini,
kayıtları ve görüşme sırasında tutulmuş olan notlar hem sınıf %62,50’sinin yardımcı kaynakların daha kaliteli basıldığını,
öğretmenlerine, hem velilere, hem de öğrencilere kontrol %58,04’ünün yardımcı kaynakların daha kullanışlı
ettirilerek teyit edilmiştir. olduğunu, %45,54’ünün ise yardımcı kaynakların
Nicel ve nitel verilerin çözümlenmesi sonucunda ulaşılan öğretmenler tarafından istendiğini belirttikleri görülmüştür.
bulgular, araştırmanın amacı ve alt amaçları doğrultusunda Bir öğretmen, yardımcı kaynak almayı velilerin
verilmiştir. Bulgular eleştirel bir yaklaşımla sistematik olarak istemesini, “Veliler bizi yardımcı kaynak almak konusunda
yorumlanmış, bulguların olası nedenleri belirtilirken çok zorlamaktadır. Çünkü herkes sınavlardan dolayı
boyutlu düşünülmüş ve ilgili alanyazın sonuçlarıyla destekli çocuklarının iyi yetişmesini istemektedir. Veliler yardımcı
tartışmalar yapılmıştır. Bulguların yorumlanmasında, sonuç ve kaynak alma konusunda hiçbir masraftan
tartışmalarda aşırı genellemelerden kaçınılmış, olasılık içeren kaçınmamaktadırlar.” sözleriyle ifade etmiştir. Ö98.
esnek bir dil kullanılmış ve geliştirilen önerilerin araştırma Yardımcı kaynakların merkezi sınavlar için gerekli olduğu
bulgularına dayalı olmasına özen gösterilmiştir. bir öğretmen tarafından, “Sınav merkezli bir eğitim
sistemimiz var ve herkes de bunun farkında. Bu yarışta
III. BULGULAR başarılı olmak için birçok kaynaktan faydalanmak gerek.
Bu bölümde, araştırmanın amacı ve alt amaçları Olaya duygusal bakmayı bırakıp gerçekçi olmak lazım.”
doğrultusunda; öğretmen, veli ve öğrencilere anket uygulamak sözleriyle ifade edilmiştir. Ö32. Öğrencilerin yardımcı
ve görüşme yapmak suretiyle toplanan verilerin çözümlenmesi kaynakları daha çok sevdiklerini belirten bir öğretmen bu
sonucunda ulaşılan bulgulara yer verilmiştir. görüşünü, “Devlet kitapları yalın, kuru ve sıkıcı bir anlatıma
Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasına İlişkin ve görselliğe sahip olduğundan çocuklar daha eğlenceli,
Öğretmen Görüşleri daha renkli ve daha kaliteli hazırlanmış olan yardımcı
Öğretmenlerin, yardımcı ders kaynaklarına ilişkin kaynakları daha çok sevmektedirler.” sözleriyle ifade
görüşleri Tablo 1'de sunulmuştur. etmiştir.Y53
Tablo 1. Yardımcı ders kaynaklarına ilişkin öğretmen Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasına İlişkin
görüşleri Veli Görüşleri
Velilerin yardımcı ders kaynaklarına ilişkin görüşleri Tablo
Görüşler f %
2'de sunulmuştur.
Yardımcı kaynakları veliler istemektedir. 104 92,86
Yardımcı kaynaklar, merkezi sınavlar için Tablo 2. Yardımcı ders kaynaklarına ilişkin veli görüşleri
99 88,39
gereklidir.
Görüşler f %
Öğrenciler yardımcı kaynakları daha çok
97 86,61
sevmektedir.
585
Yardımcı kaynakları öğretmenler özel kesim tarafından yapılanlarla yarışamaz. Çocuğum

40 93,02
istemektedir. yardımcı kaynakların daha ilgi çekici ve sevimli olduğunu
Yardımcı kaynaklar, merkezi sınavlar için söylüyor.” şeklinde ifade etmişti.
39 90,70
gereklidir.
Yardımcı kaynaklar sınav sistemine göre Derslerde Yardımcı Kaynak Kullanılmasına İlişkin
37 86,05 Öğrenci Görüşleri
hazırlanmıştır.
Öğrenciler yardımcı kaynakları daha çok Öğrencilerin, yardımcı ders kaynaklarına ilişkin görüşleri
35 81,40 Tablo 3'te sunulmuştur.
sevmektedir.
Yardımcı kaynaklar daha ilgi çekicidir 33 76,74
Yardımcı kaynaklarda daha farklı ve daha Tablo 3. Yardımcı ders kaynaklarına ilişkin öğrenci görüşleri
31 72,09
fazla soru bulunmaktadır. Görüşler f %
Yardımcı kaynaklarda konular daha sade
ve anlaşılır olarak ele alınmıştır.
30 69,77 Yardımcı kaynakları öğretmenler
224 95,73
Yardımcı kaynaklarda daha fazla etkinlik istemektedir.
bulunmaktadır.
27 62,79 Yardımcı kaynakları veliler istemektedir. 213 91,03
Yardımcı kaynaklar daha zengin bir Yardımcı kaynaklar merkezi sınavlar için
25 58,14 204 87,18
içeriğe sahiptir. gereklidir.
Ders kitapları sıkıcıdır. 24 55,81 Yardımcı kaynaklar sınav sistemine göre
202 86,32
Yardımcı kaynakları veliler istemektedir. 24 53,49 hazırlanmıştır.
Yardımcı kaynaklar daha kullanışlıdır. 23 53,49 Yardımcı kaynakları ders kitaplarından
201 85,90
daha çok seviyorum.
Yardımcı kaynaklar daha kaliteli
basılmıştır.
20 46,51 Yardımcı kaynaklar daha ilgi çekicidir. 197 84,19
Tablo 2 üzerinde yapılan incelemede; velilerin Yardımcı kaynaklarda konular daha sade
188 80,34
%93,02’sinin öğretmenlerin yardımcı kaynak alınmasını ve anlaşılır olarak ele alınmıştır.
istediklerini belirttiği, %90,70’inin yardımcı kaynakların Yardımcı kaynaklarda daha farklı ve daha
185 79,06
sınavlar için gerekli olduğunu, %86,05’inin yardımcı fazla soru bulunmaktadır.
kaynakların sınav sistemine göre hazırlandığı, %81, 40’ının Yardımcı kaynaklarda daha fazla etkinlik
180 76,92
öğrencilerin yardımcı kaynakları daha çok sevdiklerini, bulunmaktadır.
%76,74’ünün yardımcı kaynakların daha ilgi çekici Ders kitaplarını sıkıcıdır. 162 69,23
olduğunu, %72,09’unun yardımcı kaynakların daha fazla Yardımcı kaynaklar daha zengin bir
153 65,38
soru bulunduğunu, %69,77’sinin yardımcı kaynaklarda içeriğe sahiptir.
konuların daha kısa ve öz olarak anlatıldığını, %62,79’unu Yardımcı kaynaklar daha kaliteli
151 64,53
bu kaynaklarda daha fazla etkinlik bulunduğunu, %58,14’ü basılmıştır.
yardımcı kaynakların daha zengin bir içeriğe sahip Yardımcı kaynaklar daha kullanışlıdır. 130 55,56
olduklarını, %55,81’inin ders kitaplarının öğrenciler Tablo 3 üzerinde yapılan incelemede; öğrencilerin
tarafından sıkıcı bulunduğunu, %53,49’u yardımcı %95,73’ünün öğretmenlerin yardımcı kaynak alınmasını
kaynakların veliler tarafından istendiğini, %53,49’unun istediklerini belirttiği, %91,03’ünün ailelerinin yardımcı
yardımcı kaynakların daha kullanışlı olduğunu, %46,51’nin kaynak alınmasını istediklerini, %87,18’inin yardımcı
ise yardımcı kaynakların daha kaliteli basıldığını belirttikleri kaynakların sınavlar için gerekli olduğunu, %86,32’si
görülmüştür. yardımcı kaynakların sınav sistemine göre hazırlandığını,
Bir veli, yardımcı kaynak almayı öğretmenlerin %85,90’ının yardımcı kaynakları ders kitaplarından daha
istemesini, “Öğretmenler bizi yardımcı kaynak almak çok sevdiğini, %84,19’unun yardımcı kaynakların daha ilgi
zorunda bırakmaktadırlar. Sınıfta birkaç öğrenci alınca çekici olduğun, %80,34’ünün yardımcı kaynaklarda
çocuğunuzun üzülmemesi için siz de almak zorunda konuların daha kısa ve anlaşılır olarak anlatıldığını,
kalıyorsunuz.” sözleriyle ifade etmiştir. V13. Bir veli %79,06’sının yardımcı kaynaklarda farklı ve daha fazla soru
yardımcı kaynakların sınavlar için gerekli olduğu görüşünü çeşitlerinin bulunduğunu, %76,92’sinin yardımcı
“Çocuklarımızın sınavlarda başarılı olmaları için başka kaynaklarda daha fazla etkinlik bulunduğunu, %69,23’ünün
çaremiz yok. Çünkü sonuçta bu çocukların iyi okulları ders kitaplarını sıkıcı bulduklarını, %65,38’i yardımcı
kazanıp iyi birer meslek sahibi olmalarını istiyoruz kaynakların daha zengin bir içeriğe sahip olduklarını,
sözleriyle ifade etmiştir. V2. Öğrencilerin yardımcı %64,53’ünün yardımcı kaynakların daha kaliteli basıldığını,
kaynakları daha çok sevdikleri bir veli tarafından “Yardımcı %55,56’sının yardımcı kaynakların daha kullanışlı olduğunu
kaynaklar daha renkli ve kaliteli olduğundan çocuklar onları belirttikleri görülmüştür.
daha çok sevmektedir.” şeklinde ifade edilmiştir. V21. Bir öğrenci, yardımcı kaynak almayı öğretmenlerin
Yardımcı kaynaklarda daha fazla soru ve etkinlik istemesini “Öğretmenler okulun başında bize alacağımız
bulunduğunu bir veli “Öğretmenlerden öğrendiğimiz yardımcı kaynakları söylüyorlar. Daha sonra veli
kadarıyla bu kaynaklarda daha fazla ve daha farklı sorular toplantısında ailelerimizle konuşup karar veriyorlar.”
varmış ve aynı zamanda bu kaynaklarda daha çok etkinlik sözleriyle ifade etmiştir. Ö67. Bir öğrenci tarafından
varmış.” sözleriyle ifade etmiştir V34. Bir veli ders yardımcı kaynakların velileri tarafından alınmasının
kitaplarının öğrenciler tarafından sıkıcı bulunduğunu, istenmesi “ Ailelerimiz öğretmenle konuşup hangi
“Bedava kitap verdiği için Devletten Allah razı olsun, ancak kaynakların alınacağına karar veriyorlar. Ailelerimiz de
devletin kitapları çok kalitesiz ve çocuğumun dediğine göre bizim iyi eğitim almamız için yardımcı kaynak alınmasını
çok sıkıcıymış, Zaten devlet eliyle yapılan şeyler genelde istiyorlar” şeklinde ifade edilmiştir. Ö.211. Bir öğrenci
586
yardımcı kaynakların sınavlar için gerekli olduğu görüşünü sözleri yardımcı kaynaklara yönelme nedenlerini
“Bizim sınavlarda başarılı olup ileride fen lisesini ve tıp açıklamaktadır. Bir velinin, “Öğretmenlerden öğrendiğimiz
fakültesini kazanmamız için bu kaynaklar gerekli. Çünkü kadarıyla yardımcı kaynaklarda daha fazla ve daha farklı
hem ortaokulu hem de liseyi bitirince sınava gireceğiz.” sorular varmış ve aynı zamanda bu kaynaklarda daha çok
sözleriyle ifade etmiştir. VÖ7. Yardımcı kaynakları daha etkinlik varmış.” Sözleri anlamlıdır. Bir öğrencinin,
çok sevdikleri ve bu kaynakların daha ilgi çekici oldukları “Yardımcı kaynaklarda daha fazla soru ve etkinlikler var.”
bir öğrenci tarafından “Yardımcı kaynaklar daha renkli ve cümlesi de bu durumu doğrulamaktadır. Altun, Arslan ve
güzel kâğıda basılmış. İçinde çok güzel şeyler var. Bundan Yazgan [7] yapmış oldukları çalışmada, ders kitaplarındaki
dolayı devletin verdiği kitaptan daha güzel.” şeklinde ifade örneklerin tekdüze olduğunu ifade etmişlerdir. Başer [32]
edilmiştir. Ö105. Yardımcı kaynaklarda daha fazla soru ve tarafından yapılan çalışmada, ders kitaplarının birçok
etkinlik bulunduğunu bir öğrenci “Yardımcı kaynaklarda bakımdan gelişmeye gereksinimleri olduğu, öğrencilerin ders
daha fazla soru ve etkinlikler var. Bu kitaplarda geçmiş kitaplarını etkili şekilde kullanamadıkları ve öğrencilerin ders
yıllardaki sınavlarda çıkmış olan soru örnekleri de var. Bu kitabından çalışmayı tercih etmedikleri sonucuna ulaşılmıştır.
kaynaklar sayesinde çok soru çözebiliyoruz, farklı Bircan ve Gökbulut [10] tarafından yapılan çalışmada,
etkinlikler yapabiliyoruz.” sözleriyle ifade etmiştir Ö29. Bir Öğrenci Çalışma Kitabı ve Öğretmen Kılavuz Kitabı’ndaki
öğrenci yardımcı kaynakların daha kullanışlı olduğunu etkinliklerin çoğu zaman bir ya da iki ölçüte karşılık geldiği;
“Yardımcı kaynaklar bölüm bölüm ve yaprak test olarak Öğrenci Çalışma Kitabı ve Öğretmen Kılavuz Kitabı’ndaki
basıldığından kopararak okula götürüyoruz. Böylece etkinliklerin yapılandırmacı öğrenme ilkeleri bakımından
çantamız ağır olmuyor.” sözleriyle ifade etmiştir. yeterince güçlü olmadığı belirlenmiştir.
Alpan [33] yaptığı araştırmada, ders kitaplarına sırf görsel
IV. TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER ögeler koymak için görsellerin konduğunu ve bu görsellerin
Araştırmanın amacı doğrultusunda belirlenmiş olan alt nitelik ve nicelik bakımdan da yetersiz olduğunu belirtmiştir.
amaçlara ilişkin verilerin analizi sonucunda ortaya konan Keser [2] ilkokul 4. sınıf bilgisayar ders kitaplarının hiçbirinin
bulgulardan hareketle aşağıdaki sonuçlara ulaşılmış ve görsel tasarım ilkelerini tümüyle karşılayamadığını
ulaşılan bu sonuçlar doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir. belirtmiştir. Şahin [34] yaptığı çalışmada, Sosyal Bilgiler
Derslerde yardımcı kaynak kullanılmasına ilişkin bulgular kitaplarında metin örgütleyicilerin, metindeki üst düzey
değerlendirildiğinde; gerek öğretmenlerin, gerek velilerin ve yapıların, metindeki soruların, görsel öğelerin ve sayfa
gerekse öğrencilerin benzer görüşler ileri sürdükleri düzeninin etkili kullanılmadığı sonucuna ulaşmıştır.
görülmektedir. Katılımcıların tamamı yardımcı kaynakların İlkokullarda derslere karşı oluşacak ilginin ya da ilgisizliğin
merkezi sınavlar için gerekli olduğunu, yardımcı kaynakların temellerinin oluşturulmasında ders kitaplarının önemli bir rolü
öğrenciler tarafından daha çok sevildiğini, yardımcı bulunmaktadır. Ders kitapları; öğrencilerin dimağlarını
kaynakların daha ilgi çekici olduğunu, yardımcı kaynaklarda zenginleştirecek nitelikli görsel tasarımlar, simge ve
konuların daha yalın ve öz olarak ele alındığını, bu kaynakların sembollerle bilgi aktarmanın yanında sanatsal duyarlılık da
daha fazla etkinlik yapma olanağı sağladığını ve bu kazandırmalıdır. Çünkü öğrenciye bir yandan bilgi aktarılırken
kaynaklarda daha fazla soru bulunduğunu, yardımcı diğer yandan da öğrencinin estetik yönden eğitilmesi gerektiği
kaynakların ders kitaplarının sıkıcılığını giderdiğini, yardımcı gözden kaçırılmamalıdır [1]. Öğrencilerin yardımcı kaynakları
kaynakların daha kaliteli ve kullanışlı olduğunu daha çok sevdiklerini belirten bir öğretmen bu görüşünü,
belirtmektedirler. “Devlet kitapları yalın, kuru ve sıkıcı bir anlatıma ve görselliğe
Araştırmada ulaştığımız bulguları destekleyen birçok sahip olduğundan çocuklar daha eğlenceli, daha renkli ve daha
araştırma bulunmaktadır. Gün'e [28] göre ders kitapları kaliteli hazırlanmış olan yardımcı kaynakları daha çok
taşımaları gereken nitelikleri tam olarak bulundurmamakta; sevmektedirler.” sözleriyle ifade etmiştir. Bir veli aynı
ders kitapları sayfa düzeni, görünüş, resim, grafikler ve baskı durumu, “Yardımcı kaynaklar daha renkli ve kaliteli
kalitesi yönünden öğrencilerin ilgisini yeterince olduğundan çocuklar onları daha çok sevmektedir.” şeklinde
çekmemektedir. Hâlbuki, ders kitabını aktif bir şekilde ifade ederken; bir öğrenci bu konudaki görüşünü, “Yardımcı
kullanmak ve ders kitaplarından tam anlamıyla kaynaklar daha renkli ve güzel kâğıda basılmış. İçinde çok
yararlanabilmek için, bu kitapların şekil ve muhteva açısından güzel şeyler var. Bundan dolayı devletin verdiği kitaptan daha
gerekli özellikleri taşıması gerekmektedir [8]. Esirgemez [29] güzel.” şeklinde ifade etmiştir.
yaptığı çalışmada, ilkokul ders kitaplarının öğrenmeye Ayrıca yapılan çalışmalarda ders kitaplarının merkezi
yeterince katkı sağlayamadığını belirtirken; Dayak [30] sınavlara hazırlık konusunda yetersiz olduğu, bu nedenle artık
tarafından yapılan çalışmada, ders kitaplarının işlevselliğinin okullarda ders kitaplarının yerini test kitaplarının aldığı, ders
eksik kaldığı ifade edilmiştir. Işık [31] yaptığı çalışmada, kitaplarının öğrenciler tarafından zorunlu hallerde kullanıldığı
ilköğretim ders kitaplarının içeriğinin güncel olmadığını, sonucu ortaya çıkmıştır ([35], [36]). Yardımcı kaynakların
problem oluşturmayı ve çözmeyi geliştirecek gerçek yaşam merkezi sınavlar için gerekli olduğunu belirten bir öğretmenin,
durumlarının yeterince yer almadığını, ilgi çekici etkinliklerin “Sınav merkezli bir eğitim sistemimiz var ve herkes de bunun
yeterince bulunmadığını, öğrencilerin derste zorlanmalarında farkında. Bu yarışta başarılı olmak için birçok kaynaktan
ders kitaplarının etkisinin olduğunu tespit etmiştir. faydalanmak gerek. Olaya duygusal bakmayı bırakıp gerçekçi
Mazlum ve Mazlum [1] tarafından yapılan çalışmada, olmak lazım.” sözleri ilginçtir. Aynı görüşünü bir veli
öğretmenler ders kitabının yanında yardımcı kitaplar “Çocuklarımızın sınavlarda başarılı olmaları için başka
kullandıklarını, bunun nedeninin ise ders kitabında örneklerin çaremiz yok.” sözleriyle ifade etmiştir. Bir öğrencinin “Bizim
az olması ve etkinliklerin yetersiz olması olduğunu sınavlarda başarılı olup ileride fen lisesini ve tıp fakültesini
belirtmişlerdir. Bir öğretmenin, “Yardımcı kaynaklar bol kazanmamız için bu kaynaklar gerekli.” sözleri dikkat
etkinlik, fazla ve çeşitli soru çözme olanağı sunmaktadır.” çekicidir. Güngör ve Çavuş [13] tarafından yapılan çalışmada,
derslerde yardımcı kaynak kullanılmasının ders başarısını
587
arttırmanın yanı sıra kazanılan bilgilerin kalıcılığını da çeşitlenmesi, öğrencilerin öğrenme yeteneklerine birçok
sağladığı; bunda da kullanılan yardımcı kaynakların etkinlik açıdan yaklaşmayı sağlayacağı gibi bilgilere de kolayca
bakımından zengin olmalarının, görsel açıdan farklılıkları ulaşma olanağı sunacaktır. Farklı kaynakların öğretim işine
içerisinde barındırmalarının, konuları daha detaylı koşulmasıyla öğrencilerin daha hızlı ve kalıcı öğrenmeleri
anlatmalarının, farklı soru tiplerine ulaşılabilir olmalarının sağlanabilir.
etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Taşdemir [16], yardımcı 2. MEB tarafından öğrencilere yardımcı kaynak
kitaplara başvurulmasının zorunlu olduğunu belirtirken; Turan aldırılmasının engellenmesi, hem öğretmenleri hem de
[37], yardımcı kitapların/dergilerin öğrencileri eğitim-öğretim öğrencileri farklı kaynaklardan yararlanma noktasında
faaliyetlerine daha fazla güdülediğini ve öğrenci başarısını da sınırlandırmaktadır. Farklı kaynaklardan yararlanma adına
yükselttiğini belirtmiştir. MEB tarafından geliştirilen Eğitim Bilişim Ağı, her öğrencide
Araştırmada öğretmenlerin büyük çoğunluğu velilerin internet bağlantısı ve bilgisayar olmaması nedeni etkili olarak
yardımcı kaynak alınması konusunda kendilerini kullanılamamaktadır. MEB’nın yardımcı kaynak kullanılması
zorladıklarını belirtirken, katılımcı velilerin büyük bir konusunda esneklik sağlaması, farklı konu işlenişi ve soru
çoğunluğu ise öğretmenlerin yardımcı kaynak alınmasını çeşitliliği yönünden öğrencilerin akademik gelişimini olumlu
istediklerini ifade etmişlerdir. Bir öğretmen bu durumu, yönde etkileyebilir.
“Veliler bizi yardımcı kaynak almak konusunda 3. Milli Eğitim Bakanlığı’nın yardımcı kaynakları
zorlamaktadır. Çünkü herkes sınavlardan dolayı çocuklarının yasaklamasına neden olan “veliye maddi külfet oluşturmak”
iyi yetişmesini istemektedir.” Sözleriyle ifade ederken; bir veli sorunun ortadan kaldırılması için yardımcı kaynakların da
de yardımcı kaynak almayı öğretmenlerin istemesini, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından sağlanması uygun bir çözüm
“Öğretmenler bizi yardımcı kaynak almak zorunda olabilir. Ayrıca, okullardaki fotokopi çekme olanakları (kâğıt,
bırakmaktadırlar. Sınıfta birkaç öğrenci alınca çocuğunuzun toner, personel vb.) artırılarak, öğretmenlere daha kolay soru
üzülmemesi için siz de almak zorunda kalıyorsunuz.” ve konu özeti çoğaltma ve basma olanağı sunulabilir.
Sözleriyle ifade etmektedir. Öğretmenlerin bu görüşlerinin 4. Öğretmenlerin velilere maddi bir yük oluşturmadan
altında, yardımcı kaynak aldırılmasının ve kullanılmasının sadece kendilerinin yardımcı kitap kullanarak ders anlatımı
yasaklanmış olması gerçeğinin yattığı söylenebilir. Yardımcı yapabilmeleri için MEB tarafından yardımcı kaynak kullanımı
kaynağın öğretmenler tarafından aldırılmasının suç sayılması, konusunda öğretmenlere maddi destek sağlanabilir. Ayrıca,
öğretmenlerin bu kaynakların veliler tarafından yardımcı kaynak alamayacak durumda olan ailelere maddi
alındığı/alınmak istendiği görüşünü ileri sürmelerine neden destek sağlayabilmek için okullara kırtasiye ödeneği
olmuş olabilir. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu ise yardımcı verilebilir.
kaynak almayı öğretmenlerin ve velilerin istediğini belirtmek B. Ders kitapları yönünden
suretiyle kaynak kitap alınması konusunda kimlerin talepte 1. Ders kitaplarında öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirici
bulunduğu sorununa açıklık getirmiş ve dolayısıyla hem alıştırmalara, sorulara, etkinliklere ve öğrenme durumlarını ve
öğretmenlerinin hem de velilerinin bu konuda masum düzeylerini belirlemeye dönük sınama durumlarına (test,
olmadıklarını ortay koymuşlardır. deneme, ödev vb.) daha fazla yer verilebilir.
Araştırma sonucunda ulaşılan dikkate değer bir bulgu da 2. Ders kitaplarının eğitsel nitelikleriyle ilgili ölçütler,
yardımcı kaynak alınması ve kullanılması konusunda eğitim bilimleri alanındaki yeni gelişmeler doğrultusunda
öğrencilerin görüşlerinin alınmamış olması, bu kararın MEB tarafından yeniden belirlenerek tüm ders kitaplarının
öğretmenler ve veliler tarafından verilmiş olmasıdır. Bu niteliklerinin bu ölçütlere uygunluğu sağlanabilir.
konuda bir öğrencinin “Öğretmenler okulun başında bize 3. Sınav merkezli eğitim anlayışı terk edilerek
alacağımız yardımcı kaynakları söylüyorlar. Daha sonra veli yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak öğrenci merkezli,
toplantısında ailelerimizle konuşup karar veriyorlar.” sözleri sorgulayıcı ve yorumlayıcı bir eğitim anlayışına geçilerek
anlamlıdır. Öğrencilerin okuldaki kararlara katılmaları yardımcı kaynak alma/aldırma sorunu ortadan kaldırılabilir.
demokratik okul ortamı ve demokratik sınıf yönetimi 4. Ders kitaplarında konu ile ilgili özgün, öğrenci düzeyine
açısından yadsınamaz bir öneme sahiptir. Kaldı ki yardımcı uygun, eğlenceli ve ilgi çekici resimler ve fotoğrafların yanı
kaynak alınıp alınmayacağı öğrencileri çok yakından sıra grafikler, şemalar, planlar, haritalar ve diğer görsel
ilgilendiren bir konudur. Bu konuda öğrencilerin devre dışı ögelerden faydalanılabilir; ders kitapları daha kaliteli kâğıtlara
bırakılması önemli bir sorundur. fasiküller halinde basılabilir.
Araştırmanın bulgularına dayalı olarak tarafımızdan iki ana 5. Ders kitapları görsel tasarım açısından renkli, yalın ve
başlık altında öneriler geliştirilebilir. Bunlardan biri olaya anlaşılır sayfa düzeninde, özgün ve farklı bir ebatta, esprili ve
yardımcı kaynakların kullanılmasına devam edilmesi, diğeri eğlendirici olarak hazırlanmalı; kitapların çok kalın
ise yardımcı kaynaklar yerine ders kitaplarının cazibe merkezi olmamasına özen gösterilmelidir.
haline getirilerek vazgeçilmezliklerinin artırılması Bu çalışma, ilkokullarda yardımcı kaynak kullanılması
yönündedir. Belirtilen ana başlıklar altında aşağıda yer alan konusuyla sınırlandırılmıştır. Diğer öğretim kademelerinde
öneriler geliştirilmiştir. (Anaokulu, ortaokul, lise) de yardımcı kaynak kullanılması
A. Yardımcı kaynaklar yönünden konusunda derinlemesine araştırmalar yapılması önemli
1. Öğrencilerin birbirlerinden birçok açıdan farklı oldukları yararlar sağlayabilir.
ve her öğrencinin kendine ait bir dünyası olduğu bilinmektedir. KAYNAKÇA
Her öğrencinin anlama şekli ve kapasitesi farklıdır. Bir
öğrencinin sözel algılama düzeyi yüksekken bir başka [1] Mazlum, Ö. ve Mazlum, S. F. (2016). İlköğretim 4. sınıf ders
öğrencinin sayısal, sözel, görsel veya uzamsal algılama düzeyi kitaplarının görsel tasarımına yönelik öğretmen görüşlerinin
değerlendirilmesi. Sanat Eğitimi Dergisi, 4 (1), 1-18
daha gelişmiş olabilir. Bu farklılığa ve çeşitliliğe rağmen [2] Keser, H. (2004). İlköğretim 4. sınıf bilgisayar ders kitaplarının görsel
öğrencileri tek kaynağa zorlamak, öğrencilerde bulunan birçok tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri
yeteneğin körelmesine neden olabilir. Kaynakların Dergisi, 2 (3), 261-280.
588
[3] Alkan, C. (1992). Eğitim ortamları. Ankara: Ankara Üniversitesi kitaplarını kullanma yolları ve matematik ders kitabı hakkındaki
Eğitim Fakültesi Yayınları, görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Orta Doğu Teknik
[4] Oğuzkan, A. F. (1994). İlköğretim okullarında matematik öğretimi ve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
sorunları. Ankara: T.E.D. Yayınları [33] Alpan, G. B. (2004). Ders kitaplarındaki grafik tasarımın öğrenci
[5] Yılmaz, A., Seçken, N. ve Morgil, İ. (1998). Lise 11. sınıf, kimya 3 ders başarısına ve derse ilişkin tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora
kitaplarının kimya eğitimine uygunluklarının araştırılması. Hacettepe Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (14), 73-83 [34] Şahin, M. (2012), Ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeleri açısından
[6] Katipoğlu M. ve Katipoğlu, S. N. (2016). Matematik öğretmenlerinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi
öğrenci ders kitabı hakkındaki görüşleri. Uluslararası Eğitim, Bilim ve Dergisi, 13 (3), 129 -154.
Teknoloji Dergisi, 2 (3), 156-165 [35] Akınoğlu, O., Şahin, F., ve Gürdal, A. (2002). Fen bilgisi ders
[7] Altun, M., Arslan, Ç. ve Yazgan, Y. (2004). Lise matematik ders kitaplarının kavram haritası çizilerek değerlendirilmesi, V. Fen
kitaplarının kullanım şekli ve sıklığı üzerine bir çalışma. Uludağ Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara.
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 131-147. [36] Arseven, A. (2003). İlköğretim 7. sınıf matematik ders kitaplarına
[8] Küçükahmet, L. (2016). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. ilişkin öğretmen, öğrenci ve uzman görüşleri. Yayınlanmamış yüksek
Ankara: Nobel Yayınları. lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
[9] Alkan, C. (2011). Eğitim teknolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık. [37] Turan, A. C. (1994). Eğitim-öğretimde ünite dergilerinin yeri ve önemi.
[10] Bircan, M. A. ve Gökbulut, Y. (2014). İlkokul 1. sınıf Türkçe Öğrenci Çağdaş Eğitim Dergisi, (121), 24-25.
Çalışma Kitabı ve Öğretmen Kılavuz Kitabı’nın yapılandırmacı
öğrenme yaklaşımına uygunluk düzeyi. Cumhuriyet International
Journal of Education, 3 (4), 49 – 60.
[11] Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2008). Konu alanı ders kitabı incelemesi.
Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
[12] Garofalo, K. M. (1988). Typographic cues as aid to learning from
textbooks. Visible Language, 22 (2), 273-297.
[13] Güngör, H. ve Çavuş, H. (2015). İlkokul 4. sınıf matematik dersi
“kesirler” konusunun öğretiminde öğretmenin yardımcı kitap
kullanımının öğrenci başarısı üzerindeki etkisi. Ahi Evran Üniversitesi
Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (2), 251-271
[14] Erdoğan, Ü. (2004). İlköğretim 4. ve 5. sınıflarda yardımcı kaynak
olarak kullanılan ünite dergilerinin eğitsel yönden öğretmen
görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
[15] Binbaşığolu, C. (1974). Öğretim metodu ve uygulama. Ankara: Kardeş
Matbaası
[16] Taşdemir, M. (1994). Okullarımızda kaynak, yardımcı kaynak
(dergiler) problemi. Çağdaş Eğitim Dergisi, (203), 24-25.
[17] Aytuna, H. (1963). Orta dereceli okullarda öğretmenlik ve problemleri.
Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
[18] Binbaşığolu, C. (1995). Okullarda öğretim sorunları. Ankara:
Eğitimciler Derneği Yayınları.
[19] Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). MEB Ortaöğretim Genel
Müdürlüğü’nün 25.09.2018 tarih ve 17422997 sayılı yazısı
[20] Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel
Akademik Yayıncılık.
[21] Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma
yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
[22] Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. ve Çakmak,
E. K. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
Yayıncılık.
[23] Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri.
(Çev. Ed. Bütün, M. ve Demir, S. B.). Ankara: Pegem Akademi
Yayıncılık
[24] Boyatsiz, R. E. (1998). Thematic analysis and code development:
transforming qualitative information. Thousands Oaks, CA: Sage
Publications.
[25] Cresswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry & research design:
choosing among five approaches. Thousands Oaks, CA: Sage
Publications.
[26] Miles, M. B., Huberman, A. M. ve Saldana, J. (2014). Qualitative data
analysis: a methods sourcebook. Thousands Oaks, CA: Sage
Publications.
[27] Silverman, D. (2006). Interpreting qualitative data: methods for
analyzing talk, text and interaction. London: Sage Publications.
[28] Gün, C. K. (2009). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders

kitabına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. Yüksek Lisans Tezi.
Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın
[29] Esirgemez, M. (1995). İlkokul matematik ders kitaplarının öğrenmeyi
sağlamadaki katkıları yönünden öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
[30] Dayak, E. (1998). İlköğretim 5. sınıf matematik ders kitaplarının
eğitim–öğretime uygunluğunun değerlendirilmesi. Yayınlanmış yüksek
lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
[31] Işık, C. (2008). İlköğretim ikinci kademesinde matematik
öğretmenlerinin matematik ders kitabı kullanımını etkileyen etmenler
ve beklentileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16 (1), 163-176.
[32] Başer, N. (2012). İlköğretim öğretmenlerinin matematik ders
kitaplarını kullanma yolları ve onların öğrencilerin matematik ders
589
Volume 3 (2018), 590-593
Türkiye için Güneşlenme Süresinin Mekansal Analizi

Mine Tülin Zateroğlu1*+, H. Mustafa Kandırmaz2
1Adana Organize Sanayi Bölgesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye
2Fizik Bölümü, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye
*Corresponding author: mtzateroglu@cu.edu.tr
+Speaker: mtzateroglu@cu.edu.tr
Abstract – Güneşlenme süresi, çok sayıda uygulama için temel veridir. Esas olarak güneş enerjisi tahmininde kullanılmaktadır,
ancak aynı zamanda özellikle iklim tabanlı uygulamalar için önemli bir veri kaynağıdır. Bu nedenle, güneşlenme süresinin
mekansal ve zamansal değişkenliğinin bilinmesi çok önemlidir. Güneşlenme süresi uzun zamandan beri meteoroloji
istasyonlarında helyograflar (Campbell-Stokes ve Jordan helyografları, Türkiye’de Campbell-Stokes kullanılır) ile ölçülür.
İstasyon olmayan alanlarda veya yer istasyonlarından uzak bölgelerde ölçümler yapılamadığından, bu bölgeler için
güneşlenme süresinin belirlenmesi sadece tahmin ile yapılabilir. Tahminleri yapmak için interpolasyon teknikleri kullanılır.
Ara değer tahmini olarak da adlandırılan interpolasyon, komşuluklarda bilinen noktaların değerlerini kullanarak bilinmeyen
noktaların değerlerini bulmak için kullanılır. Bu çalışmada klimatolojik uygulamalarda yaygın olarak tercih edilen ve
kullanılan, ordinary kriging olarak adlandırılan mekansal analiz tekniği kullanılmıştır. Son derece güvenilir olan bu yöntem,
birçok veri dizisi için önerilmektedir. Bu yöntemle tahmin yapılırken, ölçülen değerlerin doğrusal kombinasyonu kullanılır. Bu
çalışmanın amacı, güneşlenme süresinin alansal değişkenliğini belirlemektir. Meteorolojik veri aylık, mevsimsel ve yıllık
olarak 1960-2010 dönemi için düzenlenmiştir. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) görüntüleme programı kullanılarak mevsimsel
ve yıllık güneşlenme süresi haritaları elde edilmiştir. Sonuçlar, enlemin güneşlenme süresinin mekansal dağılımı üzerinde
etkili olduğunu göstermektedir. Güneşlenme süresi Türkiye’nin güney bölgelerinden kuzey bölgelerine doğru azalmaktadır.
Meteorolojik parametrelerin güneşlenme süresini etkilediği birçok çalışma yapılmıştır. Bununla birlikte hava kirleticileri de
güneşlenme süresi değişimlerini etkileyebilir, çünlü hava kirleticileri bulutluluk, bağıl nem, atmosferik basınç, yağış miktarı ve
rüzgar hızı gibi bazı iklim parametreleriyle ilişkilidir.
Keywords – Güneşlenme Süresi, CBS, Ordinary Kriging, Hava kirleticileri, Türkiye
I. GIRIŞ güneşlenme süresi enlem ile ilişkili olduğundan güneşlenme

Güneşlenme süresinin dağılımının niceliksel bilgisinin süresi üzerinde enlem de önemli bir etkiye sahiptir.
bilinmesi temel veri olarak kullanıldığı uygulamalarda, Türkiye iklimini etkileyen hem bölgesel hem de küresel
özellikle meteorolojik ve tarımsal amaçlı uygulamalarda kaynaklı olaylar mevcuttur. Türkiye iklimi yerşekilleri,
önemlidir. Güneşlenme süresi, Devlet Meteoroloji İşleri deniz-kara dağılımı, yükseklik v.b. gibi etkilerden dolayı çok
(DMİ) yer istasyonlarında uzun yıllardan beri farklılık göstermektedir. Ayrıca Kuzey Atlantik merkezli
kaydedilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’nin her yerine olup Akdeniz ve çevresindeki ülkeleri de etkileyen Kuzey
coğrafik olarak homojen dağılmış 72 meteoroloji istasyonu Atlantik Salınımı döngüsü (yapılan bazı çalışmalarda NAO
kullanılmıştır. Dünya Meteoroloji Örgütü’nün tanımına gore döngüsünün Akdeniz ve çevresini kış mevsiminde etkileyen
güneşlenme süresi, belirli bir zaman aralığında birim alana en önemli atmosferik döngü olduğu vurgulanmıştır) ve diğer
ulaşan doğrudan güneş radyasyonunun 120 W/m2 yi geçtiği basınç merkezleri ile bu merkezlerle ilişkili rüzgarların
sürelerin toplamıdır, birimi saattir. Güneşlenme süresi ile Türkiye iklimi üzerinde etkileri bulunmaktadır.
ilgili yapılan çalışmalar literatürde mevcuttur ancak özellikle Uzak yada ulaşılamayan yerlerde solar cihazların bakım ve
mekansal değişimi ile ilgili çalışmalar az sayıdadır. Bazı kalibrasyonunun yüksek maliyetli olması, bu yerlerdeki
araştırmacılar yıllık ve mevsimsel güneşlenme süresinin güneşlenme süresi verisinin elde edilmesi için ampirik
alansal değişkenliğini analiz etmişlerdir ([1], [2], [3], [4], [5], modellerin ve mekansal (alansal) deterministik ve stokastik
[6], [7], [8]). Yapılan çalışmalar, güneşlenme süresinin interpolasyon tekniklerinin (örneğin, ters uzaklık
alansal ve zamansal değişimini etkileyen meteorolojik ve ağırlıklaştırma (IDW) ve kriging) gelişmesini gerekli
coğrafik faktörler olduğunu göstermiştir. Bazı iklim kılmıştır [9]. Stokastik jeoistatistiksel interpolasyon teknikleri
parametreleri, örneğin bulutluluk, nem, yağış, basınç, rüzgar (kriging, cokriging v.b.); nokta veriler arasındaki alansal
hızı, sıcaklık gibi elemanlar güneşlenme saatleri değişimini korelasyon, istatistiksel dağılım, düzgünleştirme derecesi ve
etkilemektedir. Meteorolojik elemanlardan bulutluluk, bağıl benzerlik miktarı gibi matematiksel ve istatistiksel özellikleri
nem ve yağışın güneşlenme süresi ile negative korelasyonlu, kullanarak ölçülen noktalardan alanlar oluştururlar [10].
sıcaklık, basınç ve rüzgar hızının ise pozitif korelasyonlu Bu çalışmada Türkiye’de güneşlenme süresinin alansal
olduğunu gösteren çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca değişkenliğini göstermek için 72 adet gözlem istasyonu
kullanılarak 1 km çözünürlükte uzun yıllar ortalaması ve
mevsimsel güneşlenme süresi haritaları oluşturulması
590
Zateroglu ve Kandirmaz, Türkiye için Güneşlenme Süresinin Mekansal Analizi, ISAS2018-Winter, Samsun, Türkiye
amaçlanmıştır. Yarı-variogram modeline dayanan kriging

interpolasyon tekniği kullanılarak bilinen noktaların ölçüm Ortalama kriging standart hatası,
değerlerinden tüm çalışma alanı için güneşlenme süresi
değerleri tahmin edilmiştir. Ordinary kriging yöntemi 1
kullanılarak yapılan haritalama sonucunda elde edilen 𝐴𝐾𝑆𝐸 = √𝑁 ∑𝑁
𝑛=1 𝜎(𝑛) (6)
tahminlerin hataları değerlendirilmiştir.
Ortalama standartlaştırılmış tahmin hatası,
Bu çalışma, 36-42o kuzey enlemleri arasında ve 26-45o 1
𝑀𝑆𝑃𝐸 = 𝑁 ∑𝑁
𝑧𝑜𝑛−𝑧𝑝𝑛
(7)
𝑛=1
doğu boylamları arasında bulunan Türkiye için 𝜎(𝑛)
gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 1960-2010 yıllarını

kapasayan dönem için DMİ yer gözlem istasyonlarından elde Ortalama karekök standartlaştırılmış tahmin hatası,
edilen güneşlenme süresi ölçüm değerleri kullanılmıştır.
Veriler aylık, mevsimsel ve yıllık dönemler olarak 1 𝑧𝑜𝑛−𝑧𝑝𝑛 2
𝑅𝑀𝑆𝑆𝑃𝐸 = √𝑁 ∑𝑁
𝑛=1 ( ) (8)
düzenlenmiştir. 𝜎(𝑛)
Güneşlenme süresinin mekansal dağılımını incelemek için
CBS görünteleme program yardımıyla güneşlenme süresi Zon: n.gözlem değerini, Zpn: n.tahmin değerini, N: toplam
haritaları oluşturulmuştur. Mekansal analizde harita gözlem sayısını, 𝜎(𝑛): standart sapma’ yı ifade etmektedir.
oluşturulurken meteoroloji uygulamalarında yaygın olarak MPE ve MSPE değerleri, model tahminindeki yanılma
Ordinary kriging metodu, kullanılmaktadır. Bu metot ile derecesini gösterir, sıfıra yakın olmalıdır. RMSPE ve AKSE
tahminler yansız ve minimum varyanslı yapılmaktadır. Bu tahmin doğruluğunu gösterir ve mümkün olduğunca küçük
yöntem ile tahmin yapılırken, ölçülen değerlerin lineer olmalıdır. RMSSPE değeri, kriging varyanslı hata varyansını
kombinasyonu kullanılır. Variogram olarak tanımlanan karşılaştırır ve 1’e yakın olmalıdır.
veriler arasındaki alansal korelasyon, ağırlıkları(λ) tanımlar.
Bu karakteristik tanımlar Eşitlik 1-3 formülleriyle hesaplanır. III. BULGULAR
Güneşlenme süresinin alansal dağılımını oluşturmak için
küresel variogram modeli ve interpolasyon yöntemlerinden
𝑧(𝑥0 ) = ∑𝑛𝑖=1 𝜆𝑖 ∗ 𝑧(𝑥𝑖 ) (1) kriging yöntemi kullanılmıştır. Haritalama işleminde farklı
kriging yöntemlerinden en çok kullanılan ordinary kriging
z(xo), tahmin değeri; λi , xo noktasındaki ölçüm değeri için
metodu tercih edilmiştir. Türkiye’nin güneşlenme süresi
ağırlık değeri; z(xi), xi noktasındaki ölçüm değeridir.
haritaları 72 istasyon kullanılarak oluşturulmuştur.
λi ağırlık değerleri de aşağıdaki denklemlerle hesaplanır Haritalama işleminde 1960-2010 yıllarına ait uzun yıllar için
(Keskiner, 2008); güneşlenme süresinin yer verileri değerlendirilmiştir. Türkiye
için uzun yıllar ortalaması ve mevsimsel güneşlenme süresi
𝛾(𝑑0𝑗 ) = ∑𝑛𝑖=1 𝜆𝑖 ∗ 𝛾(𝑑𝑖𝑗 ) + µ (2) haritaları oluşturulmuştur (Şekil 1-5). Ordinary kriging
metodu uygulanmasıyla yıllık, kış, ilkbahar (İLKB), yaz ve
∑𝑛𝑖=1 𝜆𝑖 = 1 (3) sonbahar (SONB) dönemleri için elde edilen kriging
yöntemine ait tahmin hata değerleri Tablo 1’de belirtilmiştir.
γ(d0j), tahmin noktası x0 ve ölçüm noktası xj arasındaki
uzaklıktan elde edilen variogram; γ(dij), ölçüm noktaları xi ve
xj arasındaki uzaklıktan elde edilen variogram; µ: Lagrange
çarpanıdır.
Küresel variogram modelli kriging interpolasyon yöntemi ile

yapılan tahminler sonucunda elde edilen hata istatistikleri
(Eşitlik 4-8); ortalama tahmin hatası (MPE: mean prediction
error), ortalama karekök tahmin hatası (RMSPE: root mean
square prediction error), ortalama kriging standart hatası
(AKSE: average kriging standard error), ortalama
standartlaştırılmış tahmin hatası (MSPE: mean standardized
prediction error), ortalama karekök standartlaştırılmış tahmin
hatası (RMSSPE: root mean square standardized prediction
error) olarak sıralanabilir. Bu değerler aşağıdaki eşitliklerle
hesaplanır ([11], [12]).
Ortalama tahmin hatası,
𝑀𝑃𝐸 = ∑𝑁
1
𝑛=1(𝑧𝑜𝑛 − 𝑧𝑝𝑛 ) (4) Şekil 1. Yıllık ortalama güneşlenme süresi haritası
𝑁
Ortalama karekök tahmin hatası,
1
𝑅𝑀𝑆𝑃𝐸 = √𝑁 ∑𝑁
𝑛=1(𝑧𝑜𝑛 − 𝑧𝑝𝑛 )
2 (5)
591
Şekil 2. Kış mevsimi güneşlenme süresi haritası Şekil 5. Sonbahar mevsimi güneşlenme süresi haritası
Tablo 1. Haritalamada kullanılan Kriging yöntemi tahmin

hata değerleri
Tahmin Hataları
MPE RMSPE AKSE MSPE RMSSPE
YILLIK -0.2881 15.54 16.33 -0.009986 0.9671
KIŞ -0.4136 14.98 16.2 -0.01646 0.9302
İLKB -0.2116 14.75 16.01 -0.009896 0.9281
YAZ 0.02272 27.42 28.99 0.001734 0.9419
SONB -0.2684 16.42 17.57 -0.008913 0.9623
Şekil 3. İlkbahar mevsimi güneşlenme süresi haritası

IV. TARTIŞMA
Güneşlenme süresinin alansal dağılımını etkileyen
meteorolojik ve coğrafik faktörler mevcuttur. Güneşlenme
süresi değişimine enlemin etkisi bilinmektedir. Ayrıca
bulutluluk, nem, yağış, basınç, sıcaklık, rüzgar hızı gibi bazı
iklim elemanlarının da güneşlenme süresini etkilediği yapılan
birçok çalışmada gösterilmiştir. Güneşlenme süresi
bulutluluk, nem ve yağış ile negatif ilişkili olup sıcaklık ve
rüzgar hızı ile pozitif ilişkilidir. Ayrıca sıcaklık değişimi ile
ilgili yapılan çalışmalara göre, sanayi ve evlerdeki enerji
tüketimi artışı, beton ve asfalt yapılar gibi etkiler kentsel ısı
adaları oluşmasına neden olmakta, bu da şehir merkezlerinin
kırsal alanlara göre ısınma eğiliminde olmasına neden
olmaktadır. Kentsel ısı adaları oluşması, radyasyon dengesini
değiştirmektedir. Bunun sonucunda iklim elemanlarının
mekânsal dağılımında farklılıklar oluşmaktadır [13]. Ayrıca
Türkiye iklimi üzerinde etkin olan bazı atmosferik döngüler
Şekil 4. Yaz mevsimi güneşlenme süresi haritası bulunmaktadır. Türkiye için güneş radyasyonunun mekansal
dağılım incelemesinin yapıldığı bir çalışmada [14],
atmosferik döngülerin ve enlem faktörünün dağılımda etkin
olduğu vurgulanmıştır. Güneşlenme süresi, güneş enerjisi
tahmininde kullanılan temel veri olduğundan güneşlenme
süresinin alansal dağılımında da bu faktörlerin etkin olması
beklenir.
Tablo 1’de bulunan tahmin hata sonuçlarına göre MPE ve
MSPE değerleri, sıfıra yakın; RMSPE ve AKSE değerleri
592
çok küçük; RMSSPE değerleri de 1’e yakın bulunmuş olup [10] R. Webster, and M.A. Olıver, Geostatistics for Environmental
Scientists, John Wiley and Sons, 225-271, 2001.
literatürle uyumludur (Ertekin ve ark., 2007). [11] K. Johnston, J.M.V. Hoef, K. Krıvoruchko, and N. Lucas, Using
ArcGIS Geostatistical Analysis, GIS User Manual by ESRI, NY,
V. SONUÇ s.120-187, 1996.
Bu makalede72 meteoroloji istasyonuna gore Türkiye’deki [12] F. Evrendilek, and C. Ertekin, “Statistical Modeling of Spatio-
Temporal Variability in Monthly Average Daily Solar Radiation over
güneşlenme süresinin alansal değerlendirmesi sunulmuştur. Turkey,” Sensors, vol. 7, pp. 2763-2778, 2007.
Analizler yıllık ve mevsimsel zaman serileri için yapılmış ve [13] İ. Çiçek, “Ankara’da Şehirleşmenin Biyoklimatik Koşullar Üzerine
1960-2010 periyodu için uygulanmıştır. Güneşlenme süresi Etkisi,” Klimatoloji Çalıştayı, pp. 145-157, 2002.
kuzeyden güneye doğru artmaktadır. Ayrıca bulutluluk [14] B. Aksoy, “Solar radiation over Turkey and its analysis,”
International Journal of Remote Sensing, doi:
değişimi de dikkate alındığında özellikle kış aylarında bu 10.1080/01431161.2010.508056.
durum etkisini göstermektedir. Türkiye’nin kuzeyi daha
bulutlu olup güneye doğru bu değişim azalmaktadır.
Bulutluluk ve güneşlenme süresi negatif yüksek ilişkili
olduğundan bir bölge bulutlu olduğu durumda güneşlenme
süresinin az olması beklenen bir sonuçtur. Ayrıca özellikle
kış mevsiminde oluşan enverziyon nedeniyle de farklı etkiler
elde edilir. Şehir merkezlerinde daha çok görülen ve hava
kirliliğine neden olan enverziyon durumunda yer seviyesine
yakın yerlerde oluşan sis, güneşlenme süresini etkileyen bir
olaydır. Ayrıca konumsal olarak kıyaslamada, dağlık
kesimlerde güneşlenme süresindeki değişim ya da azalma,
bulutlulukla ilgili olabilir. Ayrıca yaz ayları ve yaz mevsimi
ortalaması için oluşturulan haritalarda dikkat çekici bir durum
ortaya çıkmıştır. Şekil 4 incelendiğinde Doğu Akdeniz’de
güneşlenme sürelerinin beklenenden daha düşük değerler
gösterdiği belirlenmiştir. Bu durum iklim değişikliğinden
Türkiye’de öncelikle güney bölgelerin etkileneceğini belirten
iklim değişikliği ile yapılan çalışmalara gore beklenen bir
sonuçtur.
TEŞEKKÜR
Bu çalışma Çukurova Üniversitesi’nin FBA-2017-8419

nolu Bilimsel Araştırma Projesi tarafından desteklenmiştir.
Yazarlar, bu araştırmada kullanılan verilerin sağlanmasında
Devlet Meteoroloji İşleri’ne teşekkür etmektedir.
KAYNAKÇA
[1] H. Dobesch, “On the Variations of Sunshine Duration in Austria,”
Theoretical and Applied Climatology, vol. 46, pp. 33-38, 1992.
[2] A.P. Matzarakıs and V.D. Katsoulıs, “Sunshine Duration Hours over
the Greek Region,” Theoretical and Applied Climatology, vol. 83, pp.
107-120, 2006, doi: 10.1007/s00704-005-0158-8.
[3] M. Dolınar, “Spatial Interpolation of Sunshine Duration in Slovenia,”
Meteorological Applications, vol. 13, pp. 375-384, 2006, doi
:10.1017/S1350482706002362.
[4] H.M. Kandırmaz, “A Model for the Estimation of the Daily Global
Sunshine Duration from Meteorological Geostationary Satellite Data,”
International Journal of Remote Sensing, Vol. 27(22), pp. 5061-5071,
2006.
[5] A.S. Lorenzo, J. Calbo, M. Brunettı, and C. Deser, “Dimming /
Brightenning over the Iberian Peninsula: Trends in Sunshine Duration
and Cloud Cover and Their Relations with Atmospheric Circulation,”
Journal of Geophysical Research, Vol.114, 2009, doi:
10.1029/2208JD011394.
[6] Q. You, S. Kang, W.A. Flugel, A.S. Lorenzo, Y. Yan, J. Huang, and
J.M. Vide, “From Brightening to Dimming in Sunshine Duration over
the Eastern and Central Tibetan Plateau (1961-2005),” Theor. Appl.
Climatol., vol. 101, pp. 445-457, 2010.
[7] E. Good, “ Estimating Daily Sunshine Duration over UK from
Geostationary Satellite Data,” Royal Meteorological Society, Weather,
vol. 65(12), pp. 324-329, 2010.
[8] F. Rahımzadeh, M.Pedram, and M.C. Kruk, “ An Examination of the
Trends in Sunshine Hours over Iran,” Meteorological Applications,
vol. 21, pp. 309-315, 2014, doi: 10.1002/met.1334.
[9] C. Ertekin, and F. Evrendilek, “Spatio-Temporal Modeling of Global
Solar Radiation Dynamics as a Function of Sunshine Duration for
Turkey,” Agricultural and Forest Meteorology, vol. 145, pp. 36-47,
2007.
593
Volume 3 (2018), 594-597
Ülkemizde Kullanılan Ambulans Tipleri ve Bölgelere Göre Hizmet

Alanlarının İncelenmesi
İbrahim Sevim1*, Şeref Maden2+
1Sağlık HizmetleriMeslekYüksekokulu, KaramanoğluMehmetbeyÜniversitesi, Karaman, Turkey
2Sağlık HizmetleriMeslekYüksekokulu, KaramanoğluMehmetbeyÜniversitesi, Karaman, Turkey
*Corresponding author: Prof. Dr. İbrahim SEVİM ibrahimsevim33@gmail.com
+Speaker: Öğr.Gör. Şeref MADEN serefmaden@kmu.edu.tr
Özet –Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin sunumunda etkin olarak kullanılan ambulanslar, Ülkemiz sağlık sistemi için
oldukça önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde daha önce 077 Hızır Acil olarak anılan bu hizmet kolu, 24046 sayılı acil sağlık
hizmetleri yönetmeliğinin 2000 yılında resmi gazetede yayınlanmasıyla standartlarını kazanmış oldu.
Ambulanslar ve acil sağlık araçları ile ambulans hizmetleri yönetmeliği çerçevesinde ambulanslar da görev alan Acil Tıp
alanında yetişmiş, işinin uzmanı ekipler 7/24 esasına göre çalışırlar. Karşılaşılan hastalıkların çeşitliliği, kullanılan
ambulanslarında bu doğrultuda farklılık kazanmasına ve olaya (vakaya) göre özellik kazanmasına sebep olmuştur.
Ülkemizde Hava-Kara-Deniz olmak üzere üç ayrı kategoride acil sağlık hizmeti sunulmaktadır. Hava ambulansları yoğunlukla
helikopter ve jetlerden oluşmaktadır. Kara ambulansları ise hastalığın ve hastanın durumuna göre Acil yardım, Nakil ve özel
donanımlı ambulanslar olarak isimlendirilirler. Acil yardım ambulansları tüm illerimizde aktif olarak kullanılmakta ve meydana
gelen olaya göre farklı acil yardım ambulansları hastaya ulaştırılmaktadır. Sağlık Bakanlığına bağlı birimler, mevsim şartlarına
ve meydana gelen/gelebilecek olaylara göre hizmet ağını belirlemişlerdir.
Bu çalışmamızda ülkemiz acil sağlık hizmetleri sunumu konusunda literatür araştırılması yapılmıştır. Gelişen teknoloji ile
birlikte bu sağlık hizmetlerinin çalışan gözüyle eksiklikleri gözden geçirilmiş ve yeni sağlık hizmetlerinde olması gerekenler
tartışılmıştır. Ayrıca acil sağlık hizmeti ve kullanılan ambulans çeşitliliğinin ülke sağlık sistemine olan etkileri
Anahtar Kelimeler:Acil sağlık Hizmetleri,Ambulans, Kara Ambulansları, 112, Acil Müdahale
I. GİRİŞ
Sağlığa duyulan ihtiyaç, su ve havaya duyduğumuz ihtiyaç hizmetlerinin sunum şekli insani ihtiyaçlarının giderilmesi,
kadar elzemdir. Sağlık ile ilgili problemlerin çözümü, tatmin edilmesi odağına göre şekillenir.
insanlara verdiğimiz değeri göstermesi açısından son derece
önemlidir. Kişilerin sosyal çevresinden izole olmaması yine İnsanların daha konforlu yaşaması ve hayatını idame
beden ve ruh sağlığı ile doğrudan ilişkilidir. ettirmesi sağlıklı bir beden ile mümkün olacaktır ve bunun
gereği olarak koruyucu sağlık hizmeti çok önemlidir ve
Sağlık ile ilgili birçok tanımlama yapılmış olmasına maliyet olarak en ucuz sunulan sağlık hizmetidir. Farklı bir
rağmen en kampsamlı tanımı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ifadeyle en düşük maliyetle, insan onuruna yakışır
yapmıştır diyebiliriz. DSÖ’ye göre sağlık; “yalnızca hastalık sunulabilecek en önemli sağlık sunumu gerçekleştirilir.
veya sakatlık durumunun olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve
sosyal yönden tam bir iyilik hâli”dir. [1] Son yüzyılda farklı hastalık etmenlerinin ortaya çıkışı, İş
kazalarının yaşanıyor olması ve trafik kazalarındaki artış
Yapılan bu tanımdan yola çıkarak, sağlığın sunumuyla ve sebebiyle tedavi hizmetlerinin sunumunda da farklılıklar
sürdürülebilmesi ile ilgili birçok disiplinin varlığından, meydana gelmiştir. Merkezi ve taşra olarak planlanan tedavi
ahenk ve uyumlu çalışmasından bahsedebiliriz. Bütün hizmetleri belirli mekanlarda, sürekli olarak sunulmaktadır.
disiplinlerin sağlığa olan katkısını ayrı ayrı ele almak gerekir Hastalar bu alanlara kendi imkanlarıyla normal şartlarda
fakat bunların merkezinde hasta ile doğrudan ilintili olan ulaşabilirler lakin beklenmedik ani olaylarda ve hastalıklarda
sağlık hizmetlerini, ayrı bir önemle ele almak ve incelemek hizmetin devam etmesi ve mağduriyetlerin yaşanmaması
gerekir. İnsanların yaşama tutunması, tutundurulması kişisel adına ambulans hizmetlerinin süreci yönetmesi gerekliliği
olarak bir kazanım olduğu kadar, doğmadan önce elde ortaya çıkmıştır.
ettiğimiz en büyük haktır. Bunun gereği olarak sağlık
594
MADEN Ş., Ülkemizde Kullanılan Ambulans Tipleri ve Bölgelere Göre Hizmet Alanlarının İncelenmesi, ISAS Winter 2018 ,Samsun, TURKEY
Tarih boyunca savaş alanlarında askerler için sunulan bu göre savunma bakanlığı haricindeki tüm kamu kurum ve
hizmetin yakın dönemde sosyalleşerek tüm insanlığın kuruluşları ile, gerçek kişilerce sunulan ambulans hizmetleri,
faydasına sunulduğundan bahsedebiliriz. 1908 yılı’nda ilk ambulansların ve acil sağlık araçlarının tıbbi ve teknik
motorlu ambulansların kullanımı ile hizmetin sunum şeklide donanım özellikleri gibi birçok hususun ele alındığı
değişmiş, köyden şehirlere doğru olan yönelimle farklı bir yönetmelik ülkemizde uygulanmaya çalışılan sisteminin
yönetim tarzı da ortaya çıkmıştır. 1960’lı yıllarda hastane temelini oluşturmaktadır.[2] İlgili yönetmelik uyarınca
öncesi acil sağlık hizmetlerinin sunumunda; ülkelerin kullanımı en yüksek oranda bulunan kara ambulansları da
politikaları, coğrafi şekiller ve insanların beklentilerine göre kullanım amacına göre acil yardım ambulansı, hasta nakil
farklı modeler ortaya çıkmıştır. Dünya’da anglosakson ambulansı ve özel donanımlı ambulanslar olarak
ülkelerde ve özellikle kanada da olan bu gelişmeler, amerika sınıflandırılmıştır. [3]
kıtasında anglo American, avrupa’nın birçok ülkesinde ise
franco german modellemesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ambulansların üniversal olarak diğer tüm araçlardan
Anglo American modeli’nde genel olarak beklenmedik ayrılması gerektiğinden; dış renklerinin zemini beyaz,
durumlarda hasta/yaralının ivedi olarak sağlık kuruluşuna çizgilerinin ise kullanım amacına göre kırmızı yada mavi
sevki önem kazanırken franco German modelinde olması gerekir. Amblem ve işaretlerin boyaları reflektörize
hastalıklara ve meydana gelen olaylara göre uzmanlıklar olmalıdır.[4]Aracın önündeki “AMBULANS” yazısı ayna
devreye girerek olayın gerçekleştiği yerde etkin müdahale ön görüntüsü ile yazılmış olmalıdır. [3](Şekil 1)
plana alınmaktadır.
Ülkemiz’de durum biraz daha farklıdır. Özellikle son 50

yılda taşradan merkeze olan büyük göç hareketleri, sosyal
yapının değişimi ve iş sahalarındaki dengesiz dağılım sağlık
ile ilgili hizmet sunum şeklini de değiştirmiştir. Ülkemizde
daha önce 077 Hızır Acil olarak bilinen ambulans hizmetleri,
24046 sayılı acil sağlık hizmetleri yönetmeliğinin 2000
yılında resmi gazetede yayınlanmasıyla standartlarını
kazanmış ve 2004 yılında ilk atamalarını alanında eğitim
almış profesyoneller ile yapmıştır. Daha önceleri bu sahada
acil sağlık personeli olarak hemşire ve sağlık memurları etkin
rol oynasalarda, karşılaşılan vaka çeşitliliği bu Alana özgü iş
gücünün sahada bulunma gerekliliğini ortaya koymuştur. Şekil 1: Sağlık Bakanlığının aktif olarak kullandığı Acil Yardım Ambulansı
1993 yılı’nda ilk olarak Dokuz Eylül Üniversitesinde acil Hayat yıldızı amblemi aracın yanlarında, arkasında ve
tıp uzmanlık dalının kurulması ve paramedik eğitimlerine üstünde olmalıdır. (24456 sayılı yönetmeliğe göre
başlanması ve kısa bir süre sonra ATT öğrencilerinin eğitime ambulanslarda hayat yıldızı amblemi yerine hilalin
başlamasıyla, atandıkları 2004 yılına kadar sahada görev bulundurulması zorunlu hale getirilmiştir.) [5]
alacak yeterli ve donanımlı parsonel sayısına ulaşılmış oldu.
Sağlık Bakanlığının yaptığı planlama ve 2011 yılında Ülkemizde coğrafi olarak 7 bölge bulunsa da ambulans
benimsediği modele uygun olarak yapılanmasını tamamlayan hizmetleri, Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel
ambulans hizmetleri, 112 acil çağrı numarasıyla 7/24 Müdürlüğü tarafından Acil Sağlık Hizmet Bölgelerinde
prensibine göre çalışarak, 80 milyon vatandaşın yanında yer Yapılan Değişiklikle; 112 Acil Sağlık Hizmetleri sunumu 21
almaya devam etmektedir. İhtiyaç duyulan tüm acil bölgede planlanmış ve daha etkin hizmet sunumu
durumlarda, ortak acil çağrı numarası 112 aranabilmekte ve amaçlanmıştır.[6]
polis, itfaiye, ambulans ekiplerinin tümü acil durumdan
haberdar olmaktadır. Çok çeşitli trafik kazalarının meydana Gerektiğinde aynı coğrafi bölgede hizmet veren merkezler
geldiği ve doğal afetlerin sıkça yaşandığı ülkemizde acil arasında teknik donanım ve iletişim alt yapısı birlikte
sağlık hizmetleri sürekli gelişme göstermiştir. Bununla kullanılarak hizmetin verimliliği ve kalitesi artırılabilir, iller
birlikte ülkemizde ki ambulans hizmetlerinde gelişmiş arası hasta sevkleri, olağan dışı durumlar ile afetlerde
ülkelerde olduğu gibi hizmet standartları oluşturulmuş ve en bölgesel koordinasyon ve yönetim sağlanabilir. [7] Sistemin
etkili hizmet sunumunun gerçekleştirilmesine yönelik etkin işlemesi, acil çağrıların kabulü ve ambulans
uygulamalar yasallaşmıştır. yönlendirmelerinin yapıldığı komuta merkezine bağlıdır.
Haziran 2018 verilerine göre; 5062 Acil Yardım

II. GENEL DEĞERLENDİRME Ambulansı, 19 Helikopter, 3 uçak ambulans, 254 palet
takılabilen ambulans, 22 önünde kar bıçağı bulunan kombi
Ambulanslar; kullanım amacı ve üzerinde bulunan fiziki paletli ambulans, 63 adet 4 yaralı taşıyan ambulans, 91
donanıma gore belirli bir sınıflamaya tabi tutulurlar. Yoğun Bakım ve Obez Ambulansı ve 60 da motosiklet
Ülkemizin jeopolitik konumu ve yapısına göre, kara, hava ve ambulans ile Sağlık Bakanlığı bünyesinde hizmet veriliyor.
deniz ambulansları etkin olarak kullanılmaktadır. 07.12.2006 [8] Acil Yardım Ambulansı Dışında, Uçak Ambulansımız,
tarih ve 26369 sayılı resmi gazetede yayımlanan ambulanslar Helikopter Ambulansımız, Obez ve Paletli Ambulansımız
ve acil sağlık araçları ile ambulans hizmetleri yönetmeliğine (şekil 2-5)’te gösterilmiştir.
595
aydınlatıcı bilgi ve kamu spotlarıyla farkındalık yaratılmaya

çalışılarak, yaşam ile ölüm arasında yer alan sağlık ekibinin
rolü ön plana çıkartılıyor. Genel bağlamda konu ele
alındığında, ülkemizi diğer ülke acil sağlık sisteminden ayırt
edici özellik kullandığı teknoloji ya da araçlardan ziyade %92
gibi bir oranda asılsız ihbarların oluşudur. Anglo American
ya da franco german modelini benimseyen ülkelerde, acil
çağrı sistemlerin asılsız meşguliyeti ile ilgili ciddi yaptırımlar
mevcut. Bizde ise bu uygulamalar, 703 sayılı KHK ile
valiliklerin cezai müeyyide uygulamasıyla hayata
geçirildi.[8]
Eğitim sistemini ele aldığımızda, tüm öğrencilerimizin

Şekil 2: Sağlık Bakanlığına ait uçak(jet) ambulansımız ambulansa yol verme, ambulansı hangi durumlarda aramaları
gerektiği ve ambulansın içinde bulunanların yaşam savaşı
verdikleri bilincinin kazanılması gerekliliği ortaya çıkıyor.
Sağlık sisteminin genelinde bu anlayış ve yaklaşımla hareket
edilmesi halinde, sağlık personeli ile hasta arasında ciddi bir
güven duygusu geliştiğini gözlemlemek mümkün hale geliyor
diyebiliriz.
Acil Sağlık Hizmetleri sunumunun gerçekleştiği 21

bölgede, hizmet sunucuları ihtiyaç duydukları tüm ekipmana
sahip olmalarının yanı sıra, AFAD, itfaiye ve kolluk
kuvvetleri ile 112 acil çağrı sistemi sayesinde entegre hizmet
üretmektedirler. Karşılaşılan zorluklar karşısında ve
beklenmedik, ani gelişen büyük olaylara anında müdahale
Şekil 3: Sağlık Bakanlığına ait Helikopter edilmektedir.
Kullanılan ekipmanlar ve fiziki şartlar ele alındığında,

ülkemiz için ihtiyacı karşıladığını söylemek mümkündür. 112
çatısı altında çalışan personelin genel talep ve önerileri
alındığında ise en büyük problem, yaşama döndürmeye
çalıştığımız hasta ya da hasta yakınından gerçekleştirilen
şiddet olaylarıdır. Bunun önüne geçilmesi, tekrarlanmaması
yine şiddeti uygulayan kişilerin kazanımı, eğitimi ile
mümkün olacaktır.
III. SONUÇ-ÖNERİ
Şekil 3: Sağlık Bakanlığına ait Obez Ambulans
Ülkemizde kullanım amacına uygun olarak birçok
ambulans kategorisi yer almakta ve bunun gereği olarak ta
planlamalar yapılmaktadır. Öncelikle dinamik bir sistem olan
sağlık sunumu, dönemin koşulları ve halkın beklentileri
karşısında değişime, gelişime açık olmalıdır. Mevcut
şartlarda kullandığımız ambulansların belirli bir kullanım
ömrü mevcut olup bunun gereği olarak, kullanım süresi dolan
araçlar hizmet sahasından ayrılmakta ve yeni araçlar tedarik
edilmektedir. Bunun sonucu olarak 2 başlık altında
toparlayabileceğimiz ve ülke ekonomisine katkı sağlayacak
sonuçları ele almak mümkündür.
1- Hizmetten düşen ambulansların yerine, personelin

Şekil 5: Sağlık Bakanlığına ait Paletli Ambulans
görüşlerine riayet edilerek, yerel tasarım ve yerli üretim aracı
Ülkemizde, zorlu mevsimsel ve coğrafi şartlara rağmen
olan, ülkenin coğrafi alanlarında rahat hareket kabiliyeti
vakalara ulaşımda problem yaşanmıyor. Özellikle doğu
gösterebilecek abulansların hizmete alınması,
Karadeniz ve doğu Anadolu bölgelerinde hizmet ağının
güçlendirilmesi sebebiyle rahatlıkla hizmet üretimi
gerçekleşiyor. Son yıllarda ekranlarda yer alan kamuyu
596
2- Ömrünü tamamlamış olan ambulansların, eğitim,

araştırma ve arge gibi amaçlara hizmet eden ve yine 112
hizmetleri için işin duayeni olacak personel yetiştiren
okullara hibe edilmesi olacaktır. Malesef binlerce kamu
aracının çürümeye terk edildiği, garajlarda bekletildiği
gerçeği yadsınamaz. Mevcut politikalarda yapılabilecek
revizyonla, kamu ve özel sektör işbirliği ve sahada mevcut
durumda aktif rol alan personelin düşünceleri doğrultusunda,
yeni hizmet kolları doğabileceği ve bununla birlikte
vatandaşın faydasına olabilecek bir kazanım sağlanabileceği
hatırda yer almalıdır.
KAYNAKLAR
[1]TENGİLİMOĞLU D., IŞIK O., AKBOLAT M.,

“SağlıkİşletmeleriYönetimi”, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim
Danışmanlık, Güncellenmiş 8. Basım, s-69-70, Ankara, 2017
[2](2018) Resmi Gazete Tebliğ Sayfası (Online)
Erişim:http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/12/20061207-4.htm
[3] GURSOT Ü. “Ambulanslarveambulansekipmanları”, Ema Tıp Evi, s-
299-302, İstanbul, 2017
[4]HECKMAN J.D., ROSENTAL R.E., WORSİNG R.A., “Hasta
veYaralılarınAcilBakımıveNakledilmesi”, AmericanAcedemy of
Orthopaedic Surgeons, 222 S., 4. Basım, s-509, Park Ridge, America,
1991
[5]USLU S. AcilServisAraçlarıEğitimi, Atatürk Üniversitesi, ATA-AOF, s-5,
Erzurum,(Online) Erişim: www.egitim.club
[6]AcilSağlıkHizmetBölgelerindeYapılanDeğişiklik,(Online) Erişim:
https://www.saglikaktuel.com/haber/acil-saglik-hizmet-bolgelerinde-
yapilan-degisiklik-26808.htm
[7]AcilSağlıkHizmetleriYönetmeliği, (Online) Erişim:
http://khgmacilveyurtdisisaglikdb.saglik.gov.tr/TR,42912/acil-saglik-
hizmetleri-yonetmeligi.html
[8]AmbulansSayılarınaİlişkinKamuAçıklaması, (Online) Erişim:
https://www.memurlar.net/haber/753798/ambulans-helikopter-sayisi-19-
a-yukseldi.html
597
Volume 3 (2018), 598-600
Sedyelerin Tarihsel Gelişimi ve Hasta/Yaralı İçin Önemi

Şeref Maden1*, İbrahim Sevim 2+
1Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman, Turkey
2Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman, Turkey
*Corresponding author: Öğr. Gör. Şeref MADEN serefmaden@kmu.edu.tr
+Speaker: Prof. Dr. İbrahim SEVİM ibrahimsevim33@gmail.com
Özet: Sağlığa duyulan ihtiyaç, insanlığın varoluşu ile eşdeğer tarihe sahiptir. Bu zaman zarfında birçok tedavi yöntemi
keşfedilmiş ve insanların faydasına sunulmuştur. Değişen ve gelişen dünya sahnesinde tedavinin etkinliğini artırmak için yeni
yollar denenmiştir. Bunun başlıca örneği, güvenli müdahale için hasta ve yaralıların güvenli ortamlara taşınması ve donanımlı
hastanelere ulaşımının sağlanması olmuştur. İlk ambulanslar ve bunu takiben ilk sedyeler 1854-1855 yıllarındaki kırım
savaşında yaralı askerlerin katır sırtında taşınmasına yarayacak kakule ismindeki özel aparatlar olmuştur.
Sanayi devrimi ve iki büyük dünya savaşı sonrası teknoloji, kentleşme ve sanayileşmede ciddi değişimler yaşandı. Bunun
doğal sonucu olarak karşılaştığımız iş kazaları ve meydana gelen yoğun trafik kazalarında kullanılan sedyeler, sunulan tedavi
hizmetinin kalitesini de artırmıştır. Günümüzde hastalık ya da yaralanma çeşidine göre sedyeler geliştirilmiş ve hâlihazırda
tüm sağlık personeli etkin olarak kullanmaktadır. Medikal ürünlere olan ihtiyacımız ve bu konuda dış kaynaklara olan
bağımlılığımız gerçeğinden yola çıkarak çalışmamızın ışık tutacağı birçok sektör olacağına inanıyoruz.
Bu çalışmada literatür taraması ile dünyada ve ülkemizde, günümüzde kullanılan sedye tipleri araştırıldı. Ayrıca acil sağlık
sistemi içerisinde kullanılan bu sedyelerin ne gibi eksikliklerinin olduğu tespit edilmeye çalışıldı. Buna göre ideal bir sedyede
olması gereken özellikler araştırıldı.
Anahtar Kelimeler: Sedye, Hasta Taşıma, Nakil, Ambulans, Travma
I. GİRİŞ
Dünyada insanlığın varoluşu ile birlikte, beşeri II. DÜNYADA VE ÜLKEMİZDEKİ GENEL DURUM
olduğumuz için bunun doğal sonucu olarak ölümlerde
meydana geldi. Yaşama tutunma gayreti, insanların Bilinen insanlık tarihi süresince kazalar, savaşlar ve
sevdiklerini kaybetme endişesi ve fayda sağlama üçgeninde afetler sonucu yaralanan ve acil sağlık sorunuyla karşılaşan
sağlık diye ifade ettiğimiz değerler ortaya çıkmış oldu. hasta ve yaralılar için çeşitli tıbbi girişimler yapılmıştır.
Günümüzden 5000 yıl önce Mısır’ da acil tıbbi müdahalelerin
Söz konusu sağlık olduğunda, sosyolojik anlamda bir geliştirildiği ve uygulandığı, eski Yunan ve Roma
ilişki ve davranış, sosyal bir grup ve toplumsal bir kurumdan uygarlıklarının ilk yardım ve savaş meydanlarından
bahsetmemiz kaçınılmazdır. İnsan hayatının en önemli ve yaralıların taşınması ile ilgili uygulamalar yaptıkları
değerli yönünü oluşturan sağlığın elde edilmesi, korunması bilinmektedir. 11. yüzyılda St. John şövalyeleri, haçlı
ve devamlılığının sağlanması bakımından sosyolojik bir seferleri sırasında savaş alanlarında yaralananların cephe
konudur. [1] gerisine taşınması ve tedavi edilmesi için çalışmalar
Değer verdiğimiz, önemsediğimiz kişilerin herhangi bir yapmışlardır. Tarihte ilk ambulans benzeri araç, atlı
nedenle zarar görmesi durumunda ani refleksler geliştiririz. arabalarla 1487 yılında Malaga kuşatması sırasında İspanyol
Kaygı düzeyimiz bir anda pik yapar ve dikkatli olma, ordusu tarafından kullanılmıştır.[2]
odaklanma derecemiz son derece zayıflamıştır. Fakat sağlık Ambulansların, insan sırtında taşımayla başlayan ve binek
sunumu olabildiğince dikkat ve özen gerektiren, yakınlık hayvanların çekici olarak kullanıldığı ya da katır sırtındaki
derecesi olup olmaması ayrımı yapmadan, tüm insanlığa kakulelerin (küfe) yardımıyla taşınmasıyla başlayan gelişimi,
sunulan sosyal bir haktır. Sağlığın sunumu kadar, sağlık 1908 yılında ilk motorlu araçların ambulans olarak
hizmetine ulaşmakta büyük önem taşır. kullanılmasıyla faklı bir boyut kazanmıştır. Özellikle,
Dünya da acil tıbbın gelişimi, hastaları güvenli taşımada Ambulansların ve buna bağlı olarak hastane öncesi acil sağlık
kullanılan sedyelerin çeşitliliğinin hasta konforuna olan hizmetlerinin sosyalleşmesi, yani sivil halkın kullanımında
katkısı ele alındığında, insanların elde ettiği sağlık hakkını ne yaygınlaşması, 1878 yılında ilk sivil ambulans örgütünün
denli kullanabildiği ve bu hakkı talep ettiği gözler önüne İngiltere’de kurulmasından sonra hız kazanmış ve tüm
serilmektedir. dünyada hizmet alanıyla ilgili organizasyonlar oluşturulmaya
başlanmıştır. [3]
598
MADEN Ş., Sedyelerin Tarihsel Gelişimi ve Hasta/Yaralı İçin Önemi, ISAS Winter 2018, Samsun, TURKEY
Günümüz dünyasında hasta odaklı yaklaşımın en çarpıcı

örneği, kişiselleştirilmiş sağlık uygulama örnekleri
diyebiliriz. Hasta ya da yaralı durumda bulunan kişilerin,
olay yerinde ve olay yerinden hastaneye ulaşıncaya kadar
geçen süre zarfında etkin sağlık bakımı almaları
gerekmektedir. Bunu sağlamanın en etkin yolu; hastanın
biyolojik yapısına uygun, ileri yaşam desteği uygulamalarının
rahatlıkla yapılabildiği, hijyen açısından kabul edilebilir
temizliğe sahip sedyeler kullanmaktan geçer. Şuan hali
hazırda ülkemizde ve dünyada hastanelerin yataklı hasta
servislerinde, yoğun bakımlarda, ameliyathanelerde ve acil
serviste kullanılmakta olan çok çeşitli sedyeler mevcuttur.
Şekil 2: Travmalı hastalarda uzuvları sabitlemede
Sedye, hasta veya yaralıyı taşımaya yarayan, taşınabilir kullanılan vakum sedye [7]
hasta yatağıdır.[4] Bizim ele aldığımız sedye çeşitleri ise;
Acil Sağlık Hizmetleri sunumunda kullanılan sedyeler ve
sedye çeşitleridir. Her ambulansta bir yada özelliğine göre iki
adet ana sedye ve ana sedye platformu, bir kombinasyon
sedye, bir adet sırt tahtası bulunur. Acil yardım ve yoğun
bakım ambulansında bunlara ek olarak faraş(kaşık) ve vakum
sedye vardır. [5]
Ambulansın hizmet sunum amacına göre sedyelerde

belirli standartlar oluşturulmuş ve hastaya müdahalede en
etkin kullanım imkânı sağlayan sedyeler tercih edilmiştir.
Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü
envanterin de yer alan ambulanslarda ve özel kuruluşların
himayesinde sunulan ambulans hizmetlerinde kullanılan
başlıca sedye “Ana Sedyedir”. (Şekil 1)
Şekil 3: Trafik kazalarında ve arazide meydana gelen

yaralanmalarda kullanılan travma tahtası.
Bilinci açık olan hastalar, oturarak ya da sedye şeklinde

kullanılabilen kombinasyon sedye ile taşınabilirler.(Şekil 4)
Ülkemizde ki binaların fiziki koşulları, merdiven genişlikleri
ve asansörler ele alındığında, hasta taşıma da etkili bir
materyaldir diyebiliriz.
Şekil 1: Ambulans Ana Sedyesi [6]
Bilinci kapalı ya da açık olan hastaya etkin müdahale de

bulunmak, travma ve özellikli (yaşlı, doğum hastası,
kuvözdeki bebek) hastalara yaklaşımda hastanın durumuna
göre çeşitli sedyeler kullanılır. Özürlü, saldırgan ve bulaşıcı
hastalığı olan hastalar için, hastanın tanısı ve tercih edilecek
uygulamaya göre özellikli sedyeler tercih edilir. Hastaya
yaklaşım bu süreçte son derece önemlidir. Kazalarda, zorlu
bina şartlarında ve arazide meydana gelen yaralanmalarda
travma tahtası veya vakum sedye tercih edilebilir.(Şekil 2-3) Şekil 4: Kombinasyon sedye
599
MADEN Ş., Sedyelerin Tarihsel Gelişimi ve Hasta/Yaralı İçin Önemi, ISAS Winter 2018, Samsun, TURKEY
III. TARTIŞMA – ÖNERİ
Hasta ve yaralılar ihtiyaç duydukları her an, 7 gün 24 saat

süresince sağlık personeline ulaşabilirler. Acil çağrı
sistemleri sayesinde kişiler hak ettiği sağlık hizmetine, kabul
edilebilir bir zaman dilimi dâhilinde kolaylıkla ulaşabilirler.
Sağlık, yeri başka bir değerle doldurulamayacak kadar

büyük öneme sahip bir olgudur. Sağlığın sunumu, sağlığı
talep eden kişileri memnun edebilecek ve sağlık sistemlerine
olan güven duygusunu sürekli dinç tutacak şekilde olmalıdır.
Hastalar ve Sağlık sunucusu olan personel ile yapılan
görüşmeler de, sahada yoğun olarak kullanılan sedyelerle
ilgili talepler olduğu görülmektedir. Bu talepler genellikle
sedye tasarımındaki birtakım eksiklikler, kullanım zorluğu ya
da hasta güvenliğini tehdit edebilecek aerodinamik yapısıdır.
Şuan, sahada görev alan personelin tecrübesi ve hastaların

ifade şekliyle; sedyeler konforsuz, kullanım şekline
bakıldığında ergonomik beklentiyi tam olarak karşılamayan,
geliştirilmeye ihtiyaç duyulan yapıdadır.
Son dönemde gündemde olan ve ülke politikaları gereği,

yerli tasarım ürünü sedyelerin yaygınlaşması, insanımızın
beklentilerinin tam olarak karşılanması ve dünya medikal
pazarında söz sahibi olmak öncelikli amacımız olmalıdır.
Acil servislerde ve ambulanslardaki sirkülâsyon sebebiyle
dayanaklı, fonksiyonel ve çok amaçlı ürün çeşitliliği
elzemdir.
Bulunduğumuz coğrafyada sürekli nüfus değişimlerinin,

hareketliliğinin yaşanıyor olması, her an ne ile karşılaşacak
olduğumuzu bilemiyor olmamız bizi fonksiyonel ürünlere
yönlendirmektedir. AFAD ve UMKE ekipleriyle oryante bir
şekilde hizmet üreten 112 ekiplerini, donanım açısından
zengin kılmak ülke vizyonuna da katkı sağlayacaktır.
Özellikle ana sedyeyle ilgili yapılacak çalışmalar, Dünya
pazarında kendine geniş yer bulabilir.
KAYNAKLAR
[1] AYTAÇ Ö., KURTDAŞ M. Ç., “Sağlık – Hastalığın Toplumsal

Kökenleri ve Sağlık Sosyolojisi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi Sayı: 1, S-231, Elazığ, 2015
[2] ACİL TIBBIN TARİHSEL GEÇMİŞİ, (Online) Erişim:
http://sagliikca.blogspot.com/2016/11/1.html
[3] EKŞİ A., “Kitlesel Olaylarda Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri
Yönetimi”, KitapAna, s-9-10, İzmir, 2015
[4] “Hasta Taşıma Teknikleri”, Acil Sağlık Hizmetleri, MEGEP, s-18,
Ankara, 2011
[5] GURSOT Ü. “Ambulanslar ve ambulans ekipmanları”, Ema Tıp Evi, s-
302, İstanbul, 2017
[6] Acil Sağlık Ekipmanları, (Online) Erişim:
https://www.spencer.it/tr/urunler/tama-sistemleri/ambulans-
sedyeleri/crossover
[7] “Kişisel ve kurumsal güvenlik ürünleri” (Online) Erişim:
http://www.tuncteknoloji.com/urun.php?no=4683&k=600
600
Volume 3 (2018), 601-607
The Effect of The Modern Structure Systems Upon The Space Perception
Rabia KÖSE DOĞAN¹
¹ Faculty of Fine Arts, Department of Interior Architecture and Environmental Design, Selcuk University, Konya,
Turkey, rabiakose@selcuk.edu.tr
Abstract-In the 20th Century the technological developments also caused the change in the building
systems as in every area of life. The plate systems, the shell systems, the space-cage systems, structure
systems, the pneumatic systems and the cabled systems defined as the modern structure systems were also
included into the concentration system known as the traditional structure system and the system developed
following it. The place’s perception also changes together with the changed structure systems. In this study
the effect of the modern structure systems upon the interior place and its perception upon human shall be
evaluated via the survey study with the determined bicuspid adjective couples. As a result, the study shall
direct the pragmatists by analyzing the effects left as the place perception by the modern structure systems
upon the human.
Key Words: Structure Systems, Engineering, Space, Perception.
I.INTRODUCTION becoming objective with structural elements. As
a result, once looked at theproduct, we could see
The development of the developing
the architectural design as fictionalization,
structure system solutions and the development of
building of structure, and an action of formation
the construction materials in the engineering
[3].
progress in parallel to this case while a formal
anxiety is being searched in the aesthetic concept, As how important designing is, the
in the architecture comprehension changed at the application of a designed project, sturdy
beginnings of 20th Century. The modern structure construction, and a structure that remains tall are
systems develop in addition to teh concentration as important as it is [4]. Differences exist between
and skeleton systems. These systems are physical structure and perceptual structure in
separated into 6 groups as the folded plate system, modern-day buildings [5]. While the physical
the shell systems, the space-cage systems, structure provides carrier system to stand tall, as
membrane systems, the pneumatic systems and for the perceptual structure, the real carrier that
the cabled systems. Every carrying system has the varies from the system leads to an optical illusion.
different solutions and the different perceptions
The changes in the engineering field
for the place in it.
affects the architectural design process directly,
It is seen by examining the building’s affect the place’s main elements such as ceiling,
development that the new structure designs’ wall, flooring and also the design decisions
building weight decreased and minimized the depending on it directly besides standing besides
building material in the architectural history [1]. sustenance of the building.
Innovation in architecture represents 1. Space Components:
developments in specifications of materials and
It is important to examine the place by
functionality that is provided to the architect.
separating it into its components limiting it in
Function of material and to discover innovative
order to understand the three dimensional concept
methods in its application require creative
better. The units defining the architectural place
approach [2]. As for the architectural design
are examined as the horizontal and vertical units
process, it is the mass established by deforming
in general in the scope of Euclid’s geometry. The
and fictionalizing, sites, surfaces, and an attempt
601
Köse Doğan, The Effect of The Modern Structure Systems Upon The Space Perception, Konya, Turkey
horizontal units can be classified such as the covering the structure clashes with each other. As
flooring, the ceiling, the beam; the vertical units it is a building system enabling to pass through the
can be classified such as the walls, the columns, wide spaces by gathering the small dimensional
the joinery dividers. The columns, the beams and building materials such as the arch, stone-brick
the floorings defining the place are also the thought as a curve beam, it might also have an
structural units forming the structure system [6]. aesthetic image characteristic in terms of the place
perception [10].
He emphasised in ‘’Ten Books Upon
Architecture’’ named famous work by Vitruvius 2.2. Skeleton Systems: It is called the skeleton
that it is necessary to think of the security (carcase) systems to the systems where the
(durability) , function (convenience) and aesthetic components supporting the carrying system with
(beauty) scales together [7].The human started to the components classifying the structure. We can
develop the structure systems and units even from exemplify the reinforced concrete, wooden and
the first times when he had the skill to design the steel systems as the most common examples for
events in his mind. For example it is one of the the skeleton system. The spaces that cannot be
greatest building problems that the interval passed with the accumulation system could be
between the walls of a place or between the passed with the skeleton system. The components
carrying units is passed/exceeded. In the first formed the structure in the skeleton system are
times the new solutions were produced with the separated into two parts as the carrier one and the
building units such as the lintel, the arch, the carried one. These are the columns and the beams.
vault, the dome by covering of the wooden
2.3. Modern Systems (Superficial Structure
materials onto the upper parts of the place and
Systems): The folded plates, shells, the space
particularly by using the stone-brick materials.
cage systems, membranes, the pneumatic and
The new construction methods were developed
cabled systems are included in this group. They
with the power of the design, the architecture and
generally have the geometers formed by the curve
the engineering [8].
and folded surfaces. The wall, flooring, roof are
It shall be possible with a good work and not discriminated in the whole of the main
a compatible team work among the experts related structure system. These components are united
to the subject to be able to perform the complex structurally and functionally by the integration of
processes such as building together [9].The the structure system [8].
building has the usage aim and function firstly. It
1. Folded Plate Systems: The load carrying way
is important to design the building in conformity
of the folded plates formed by the superfacial
with this aim in that regard. Also another
continuously carrier components is likened to the
condition of that the building is useable is that it
plate and screen works in terms of the static
is built with the materials appropriate for the aim
principles. The plates are the planar carrier
[4].
components carrying the loads that are big in
2. Classifying of the Structure Systems comparison to its two dimensions’ thickness and
affecting its surfaces perpendicularly to the
2.1. Concentration Systems: The most specific
vertical structure components by bending.
characteristics of the concentration systems are
that they are formed by superimposing the 2. Shell Systems: Another modern structure
carrying units by the result of agglomeration and system where the structural advantages ensured
by integrating them with a connective substance. by the surface’s shape are benefitted from is the
The stone is a material durable against pressure thin shells that are made of the curve superficial
tension used since the old ages until now. In the components. The shell system is the single or
accumulation system the carrying components double curvature volumetric structure systems
and the components dividing the place or resisting with the axial powers tangential to the
602
middle line of the shell against the external the systems collected in 6 groups in order to
powers, that process the carrying and covering at measure the modern structure systems’ affect in
the same time, its two dimensions are much place and perception upon the human. The trial
bigger than its thickness. group was not informed about the places, only the
structure system’s kind was determined. The
3. Space Cage Systems: The space cage systems
visuals were showed in company with the slide.
are the three dimensional structure systems
The adjective couples were determined as
consisting of the smooth bars and the jointed knot
Extraordinary-Ordinary, Warm-Cold, Dynamic-
points. As all of its components that were made in
Static, Emotional-Rational, Persistent-
order to cover the very wide spaces are connected
Disappearing. The proportional approach was
to each other, it is in the three dimensional cage
determined upon the adjective couples given
shapes working in a whole in every direction.
according to the surveys’ results. As the values
These systems are more effective and economic
closed to the top and bottom end, of the adjective
in comparison to the structure systems dominated
couples were determined according to the rating
by the beding case by being affected by only the
system of 100%, the comparison was made.
pressure and pulling powers [10].
Definitions of the Adjective Couples:
4. Membrane Systems: Thee tents are the best
examples for membranes. Its material is used as a 1.Extraordinary: Marvelous, that is different
superficial carrier factor only trying to pull and than its similar ones, the accustomed one.
does not have any important stable bending, that Ordinary: Any, coarse, common, accustomed.
is flexible/bendable [8]. 2.Warm: That its first affects stir the liveability
and the belonging.Cold:That stirring up the
5. Pneumatic Systems: As the membrane is a negative disquieting thoughts.
surface uniting both the covering and also 3.Dynamic: Alive, effective, movable,
carrying duties in the group also defined as the changeable any moment. Stagnant: Not alive,
closed membranes, it forms a completely closed dull, immovable.
volume. The system’s carry is allowed by giving 4.Emotional: That the emotion dominates, the
pre stress to the membrane cover with the pressure emotion affects extremely. Rationalist: That
difference created within a closed volume. agrees with rationalism prone to logic, mentalist,
rational.
6. Cabled Systems: The cable bunches and the 5.Persistent: Sign, clue, indication remained in
steel ropes shortly defined as cable are the back from/after any event or any case.
components formed by collecting and uniting Disappearing: That is recessive, not left any
many of the units as thin, long and lineal as the specific effect.
fibre or the wire according to the construction
characteristics. They are this system’s advantages Selections of Building: Yokohama International
that the cable systems are light, the cables are high Terminal-Japan as the sample of the folded plate
resistant, the components trying to pull do not systems, Sydney Opera Building-Australia as the
have any flexion problem and therefore the sample of the shell systems, Metropolis
material can be made as thin as possible[10]. Umbrella-Spain as the sample of the space cage
systems, Denver International Air Terminal-USA
II.MATERIALS AND METHOD as the sample of the membrane systems, Soap
The impression left on them was measured by the Bubble Swimming Pool-China as the sample of
survey method by giving double-edged 5 different the pneumatic systems and Millennium Dom-
adjective couples, on the trial group of 30 persons, England as the sample of the cabled systems were
by selecting the photographs of the fronts and the selected/elected. The sample of the structure that
interior places of the structures took important is mostly common in literature, of the elected
places in the literature, belonging to each one of
603
samples was taken in the scope of the structure Persistent 100 Disappearing ----
system.
1.Plate Systems
3. Space Cage Systems
Figure 1.2.3.4.Yokohama International Terminal-Japan

View, Plan, Section [11-12]
Figure 9.10.11.12.Metropolis Umbrella-Spain
Adjective Ratios Adjective Ratios View, Plan, Section [17-18-19]
(%) (%)
Extraordinary 90 Ordinary 10 Adjective Ratios Adjective Ratios
Warm 10 Cold 90 (%) (%)
Dynamic 76.66 Stagnant 13.33 Extraordinary 100 Ordinary ---
Emotional --- Rationalist 100 Warm 70 Cold 30
Persistent 93.33 Disappearing 6.66 Dynamic 93.33 Stagnant 6.66
Emotional 13.33 Rationalist 86.66
Persistent 100 Disappearing ----
2. Shell Systems
4. Membrane Systems
Figure 5.6.7.8.Sydney Opera Building-Australia

View, Plan, Section [13-14-15-16]
Adjective Ratios Adjective Ratios Figure 13.14.15.16. Denver International Air Terminal-
(%) (%) USAView, Plan, Section [20-21-22]
Extraordinary 96.66 Ordinary 3.33 Adjective Ratios Adjective Ratios
Warm 90 Cold 10 (%) (%)
Dynamic 90 Stagnant 10 Extraordinary --- Ordinary 100
Emotional 40 Rationalist 60 Warm 10 Cold 90
Dynamic 23.33 Stagnant 76.66
604
Emotional ---- Rationalist 100 Warm 86.66 Cold 13.33

Persistent ---- Disappearing 100 Dynamic 93.33 Stagnant 6.66
Emotional 16.66 Rationalist 83.33
Persistent 90 Disappearing 10
5.Pneumatic Systems
III.RESULTS AND DISCUSSION
The impressions left on the human by the
modern structure systems by the result of the
survey work performed were rated according to
the slices of 100%. It was concluded that the
folded plate systems were extraordinary, cold,
dynamic, rationalist and persistent. It was seen
that the shell systems were extraordinary, warm,
dynamic, rationalist and persistent. The space
cage system is extraordinary, warm, dynamic,
rationalist and persistent. It came up that the
membrane systems had the ordinary, cold,
rational, disappearing feelings. It was determined
that the pneumatic systems were extraordinary,
Figure 17.18.19.20.Soap Bubble Swimming Pool-China warm, dynamic, rationalist and persistent. The
View, Plan, Section [23]
Adjective Ratios Adjective Ratios cabled systems are in the extraordinary, warm,
(%) (%) dynamic, rational and persistent case.
Extraordinary 93.33 Ordinary 6.66
It came up that the membrane systems
Warm 93.33 Cold 6.66
Dynamic 96.66 Stagnant 3.33 were ordinary, the folded, shell, space cage,
Emotional 10 Rationalist 90 pneumatic and cabled systems were
Persistent 100 Disappearing --- extraordinary; the folded plate and membrane
systems left a cold impression but however the
shell, space cage, pneumatic and cabled systems
6.Cabled Systems
left a warm impression, the folded plate, shell,
space cage, pneumatic and cabled systems were
dynamic despite the membrane system was static,
all modern structure systems were rational and the
membrane systems were disappearing, the folded,
shell, space cage, pneumatic and cabled systems
were persistent when we compared the modern
structure systems to each other.
Figure 21.22.23.24.Millennium Dom-England

View, Plan, Section [24-25-26]
Adjective Ratios Adjective Ratios
(%) (%)
Extraordinary 93.33 Ordinary 6.66
605
Figure 25.Plate Systems Graph Figure 28. Membrane Systems Graph
Figure 26. Shell Systems Graph Figure 29.Pneumatic Systems Graph
Figure 27. Space Cage Systems Graph Figure 30. Cabled Systems Graph
V.CONCLUSION
It came up that the modern structure
systems had an extraordinary set up in the slice of
83.34%, left a warm impression on the human in
the slice of 66,66%, was dynamic in the slice of
83.34, 100% was rational, the slice of 83.34% was
606
persistent in the meaning of the engineering, [11].http://www.archdaily.com/554132/ad-

architecture and place arrangement. classics-yokohama-international-passenger-
terminal-foreign-office-architects-foa/
This study gave the user’s evaluation
depending on his/her place perception of the [12].http://www.arcspace.com/features/foreign-
system to be selected in conformity with the office-architects/yokohama-international-port-
structure’s function in the selection of the terminal/
structure system that will be used in the wide
[13].http://www.sydneycloseup.com/sydney-
spacious areas. The user measured the affect of
opera-house-history.html
the modern structure systems on the user. This
research’s result shall direct to the [14].http://modernistarchitecture.blogspot.com.tr
implementers/practitioners. It is the sample that /2013/08/sydney-opera-house.html
the engineer, the architecture and the interior
architect should be in interaction. The study shall [15].http://biddecor.blogspot.com.tr/2015/03/syd
also guide the young researchers. ney-opera-house-floor-plans.html
REFERENCES: [16].http://5osa.tistory.com/entry/J%C3%B8rn-
Utzon-Sydney-Opera-House
[1]. Çamlıbel, N., Çağdaş Gelişmelerin Mimari
Strüktüre Etkisi, Journal of İstanbul Kültür [17].http://www.mimarlikbankasi.com/mimar/mi
University, İstanbul, 2003/3. marlik/medya/haber/metropol-parasol-2
[2].Farrelly, L., Yapım+Malzeme, Literatür [18].http://www.yapi.com.tr/haberler/strongmetr

Yayıncılık, İstanbul, 2012. opol-parasol-metropol-semsiyesi-
strong_96171.html
[3].Onat, E., Mimarlığa Yolculuk, Yem
Yayıncılık, İstanbul, 2006. [19].http://www.arcspace.com/features/j-mayer-
h-architects/metropol-parasol
[4]. Küçük, B., Strüktür Bilgisine Giriş, Aybil
Yayınları, Konya, 2012. [20].http://www.aeropuertos.net/aeropuerto-
internacional-de-denver/
[5]. Roth, L., Mimarlığın Öyküsü, Kabalcı
Yayınları, İstanbul, 2000. [21].http://www.architonic.com/aisht/denver-
international-airport-fentress-architects/5100647
[6]. Soydeğiş S., Mimarlık, Düşünmek,
Düşlemek, Yem Yayıncılık, İstanbul, 2006. [22].http://www.directionsmag.com/images/artic
les/121_facilities_big.gif
[7]. Vanlı, Ş., (Vitruvius), Mimarlık Üzerine On
Kitap,Yem Yayıncılık, İstanbul, 1993. [23].https://moreaedesign.wordpress.com/2010/0
9/13/more-about-watercube-%E2%80%93-
[8]. Türkçü, Ç., Yapım İlkeler-Malzemeler- beijing-china/
Yöntemler-Çözümler, Birsen Yayınları, İstanbul,
2004. [24].http://www.rshp.com/work/all_projects/mill
ennium_experience
[9]. Çoşkun, Kıymaz, Yapı Dergisi, Sayı:208,
Yem Yayıncılık, İstanbul, 2007. [25].http://news-in-olympics
2012.blogspot.com.tr/2011/08/londons-
[10]. Gündoğ, G.,Çağdaş Strüktür Sistemlerin dome.html
Mekana Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, 2007
[26].http://www.architectureweek.com/cgi-
bin/awimage?dir=2007/0404&article=news_1-
2.html&image=13426_image_9.jpg
607
Volume 3 (2018), 608-613
Yaşlı Bakım Hizmetleri ve Kadın İstihdamına Etkileri

Özlem Demir1*+
1Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri/İİBF, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat, Türkiye
*Sorumlu Yazar: ozlem.demir@gop.edu.tr
+Konuşmacı: ozlem.demir@gop.edu.tr
Sunum/Bildiri Türü: Sözlü /Tam Metin
Özet - Bakım hizmetleri; çocuk, yaşlı, hasta ve engeli kişilerin çeşitli yönleri ile bakımını ifade eden oldukça geniş bir kavramdır.
Bu nedenle çalışmada, yaşlı bakım hizmetleri esas alınarak konu sınırlandırılmıştır. Nüfus artış hızının düşmesi, doğum
oranlarının azalması, ortalama yaşam ömrünün atması gibi unsurlara bağlı olarak yaşlı nüfusun artması ile gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde yaşlı bakımı bir sorun haline gelmiş ve çeşitli sosyal politika önlemlerinin alınmasını zorunlu kılmıştır.
Bakım hizmeti ciddi bir iş alanı ve işgücünü oluşturmaktadır. Ülkemizde geleneksel kültür ve inanç yapısının gereği bakım işinde
ailenin büyük rolü olduğu görülmekle birlikte bu görevde özellikle kadınların ağırlıklı yer alması dikkat çekicidir. Bakım işinin
kadına yüklenmesi, kadınların işgücü piyasasına katılımını engelleyen başlıca faktörlerden biridir. Bu çalışma, Türkiye’de bakım
hizmetleri kapsamında yaşlı bakımını merkeze almakta ve bu çerçevede kadın işgücünün durumunu incelemektedir. Sonuç
olarak, nüfusun giderek yaşlandığı ve yaşam süresinin uzadığı ülkemizde geleceğe yönelik projeksiyon çalışmaları ile kadınların
“görünmeyen emek” olarak üstlendikleri bu görevin istihdam yaratacak şekilde yeni düzenlemelerle şekillendirilmesi gerekliliği
ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler- Yaşlı Bakımı, Sosyal Hizmet, Sosyal Politika, Kadın İstihdamı, Yaşlı Nüfus
Elderly Care Services and its Effects on Women Employment

Özlem Demir1*+
1Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri/İİBF, Gaziosmanpaşa University, Tokat, Türkiye
*Corresponding author: ozlem.demir@gop.edu.tr
+Speaker: ozlem.demir@gop.edu.tr
Presentation/Paper Type: Oral /Ful Paper
Abstract – Care services is a very broad term which means the care of children, elderly and disabled people in many ways.
Therefore, the study has been limited on the basis of elderly care services. Elderly care has become a problem in the developed
and developing countries and it became necessary to take various social policy measures with the increase of the elderly
population due to the reasons such as decrease in population growth rate, reduction in birth rates, and increase of average lifespan.
Care service creates a significant work field and labor force. In line with the traditional culture and beliefs in our country, the
role of the family is considered to have a great importance, while it is striking that especially women have a big share within this
care duty. Imposing the duty of care on women is one of the important factors which prevents women from taking place in labor
force market. This study focuses on the elderly care within the framework of the care services in Turkey and examines the status
of the women labor force in this regard. Consequently, in our country where the population is getting older and the lifespan
prolongs, it appears as a requirement that this “invisible effort” provided by women should be shaped in a way to create
employment for women with the relevant projection works.
Keywords- Eldery Care, Social Service, Social Policy, Women Employment, Elderly Population
608
Demir, Yaşlı Bakım Hizmetleri ve Kadın İstihdamına Etkileri, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ durum adlandırılmaktadır. Büyük bir mesai gerektiren bakım

Dünya nüfusu giderek yaşlanmaktadır. Dünyanın hemen işinin ücretlendirilmesi, sosyal güvence sağlanması ve iş
hemen her ülkesinde yaşlıların sayısı ve oranındaki artış güvencesi gibi konular gündeme gelmektedir.
sürekli yükseliyor. Bu nedenle son yıllarda yaşlanma ve Çalışmada yaşlı bakım hizmeti ekseninde kadın emeği ve
yaşlanma süreci tüm dünya ülkelerinin dikkatini çekmekte, bu emeğin istihdama dönüşmesinin gerekliliği
çeşitli araştırma ve tartışmalara konu olmaktadır. Yirmi birinci değerlendirilecektir. Kadın istihdamı noktasında vurgulanması
yüzyılın en önemli toplumsal dönüşümlerinden biri haline gerek iki önemli nokta vardır: Bunlardan birincisi yaşlı bakım
gelen nüfusun yaşlanması, emek ve finansal piyasalar dahil hizmetinin aile içinde gerçekleştirildiği durumda bakan kişinin
sağlık, konut, ulaşım, sosyal güvenlik, mal ve hizmet piyasası, (büyük oranda eşi, gelini, kızı gibi kadınlar) ekonomik
aile yapıları ve nesiller arası bağlar gibi birçok konuyu emeğinin, eğitim hizmetlerinin, emeklilik hakkı gibi diğer
içermektedir. Bu bağlamda konu, oldukça geniş ve disiplinler sosyal güvencesinin nasıl karşılanacağı, ikinci unsur ise bakım
arası bir özellik taşımaktadır. işinin ev içinde olması ancak bakacak kişinin piyasadan nasıl
Küresel olarak 60 yaş ve üstü nüfus, tüm yaş gruplarından karşılanacağı ile ilgili sorunlardır. Ayrıca üçüncü
hızlı büyümektedir. 2017 verilerine göre dünyada 65 yaş ve diyebileceğimiz diğer bir unsur ise özel ve kamu
üzeri yaşlı nüfusun oranı %8,9’dur. Seçilmiş bazı ülkelerde ise kuruluşlarında bakım hizmetleri merkezinde kadın istihdamı
2017 yılı için yaşlı nüfus oranları şöyledir: ABD %15,9, konusudur. Bu bağlamda çalışmanın ilerleyen süreçte
Almaya %22,1, Belçika %18,6, Finlandiya %21,1, yapılacak olan alan çalışmaları için ön değerlendirme olacağı
Fransa %19,5, İsveç %20,3, İtalya %21,5 ve düşünülmektedir.
Japonya %27,9’dur [1]. 2017 yılında dünya II. YÖNTEM
nüfusunun %13’ünü oluşturan 60 yaş ve üzeri yaşlarda kişi
vardır. Dünya nüfus tahminleri verilerine göre, mevcut 60 yaş Çalışmada genel olarak literatür taraması yapılmış olup, bu
ve üzeri kişilerin sayısı 2050 yılına kadar iki katına çıkacak ve kapsamda çeşitli yerli ve yabancı literatür referans olarak
2100 yılında ise üç katılana çıkacaktır [2]. Doğurganlığın kullanılmıştır. Ayrıca çalışmada UN (Birleşmiş Milletler),
azalması ve uzun ömürlülüğün artması, dünya genelinde TUİK ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının yayınlamış
yaşlanan nüfusun temel itici gücünü oluştururken, uluslararası olduğu raporlar kullanılarak değerlendirmeler yapılmıştır.
göç bazı ülke ve bölgelerde demografik değişimlere neden A. Yaşlılık Kavramı ve Yaşlılık Hakkında Temel Kuramlar
olmuştur. Tüm ülkeler sağlık ve sosyal sistemlerini bu
demografik değişime uygun olarak hazırlamak zorunluluğu ile Evrensel olarak şimdiye kadar kabul edilmiş tek bir
karşı karşıyadır. yaşlanma ya da yaşlılık tanımı bulunmamakla birlikte bu
Yaşlıların toplumsal bir sorun olarak algılanması, değişen kavrama ilişkin çeşitli tanımlamalar söz konusudur. Temelde
sosyal yapılarla birlikte sanayi devriminin bir ürünüdür. biyolojik bir süreç olarak görülmektedir. Biyolojik düzeyde
Özellikle sanayi devrimi sonrası göç unsuru (iç göç ve dış yaşlanma, zaman içinde çok çeşitli moleküler ve hücresel
göçlerin etkisi ile aile yapılarının parçalanması) ve aile hasar birikiminin etkisinden kaynaklanan bir durumu [2] ifade
yapılarındaki (büyük/geniş aile yapısından küçük/çekirdek etmektedir. Denham Harman, yaşlanmanın zamanla meydana
aile yapısına geçiş) değişiklik yaşlıların toplumsal bir sorun gelen ve kişinin hastalık ve ölüm olasılığında artışa neden olan
olarak görülmesine neden olmuştur. Yaşlıların bakım ihtiyacı vücutta meydana gelen birikimin bir sonucu [5] olduğunu
ve sosyal güvenlik ihtiyacı yeni sosyal politika vurgulamaktadır.
düzenlemelerini de zorunlu kılmıştır. Yaşlılık, yaşlanma halini ifade eden bir kavramdır.
Kuşkusuz bireylerde yaşam standartlarının getirdiği en Yaşlanma ise biyolojik boyutu ile birlikte aynı zamanda
önemli değişiklerden biri yaşlanma sürecidir. Bu kaçınılmaz kronolojik, ekonomik, patolojik, psikolojik ve sosyal boyutları
süreçte bir ailenin vermesi gereken en önemli karalardan biri olan bir süreci ifade etmektedir. Kronolojik süreç; herkes için
yaşlı bireyler için bakım ihtiyacının nasıl sağlanacağının geçerli olan ve doğumdan başlayarak mevcut zaman dilimine
belirlenmesine ilişkindir. Bu duygusal ve ciddi konuyu aileler kadar geçen yılların toplamıdır. Ekonomik süreç; parasal
çeşitli yollarda çözebilmektedir. Kimi aileler kendi evlerinde konularda değişikliğe paralele olarak yaşlı kişinin yaşam
bakım ihtiyacını sağlamanın yollarını bulurken, kimi ailelerde tarzının değişmesini ifade etmektedir. Patolojik süreç;
de yaşlılar için hazırlanmış bakım evlerine yerleştirilmesini beslenme ve sağlık gibi nedenlere bağlı hastalık halini ifade
uygun bulmaktadırlar. etmektedir. Psikolojik süreç; yaşa bağlı olarak kişinin
Hemen hemen dünya ülkelerinin tümünde aile, yaşlı davranışlarının ve uyum yeteneğinin değişimini ifade
bakımda önemli bir oynamaktadır. Özellikle ülkemizde etmektedir. Sosyal süreç; zaman ve yaşa bağlı olarak sosyal
geleneksel kültür ve inancımız gereği ailenin daha da büyük konumun ve sosyal rollerin değişmesini ifade etmektedir [6]
sorumluluğu söz konusudur. Türkiye’de bakıma muhtaç yaşlı Yaşlılık genel olarak baz alınan bir yaş grubunu
bireylerin bulunduğu ailelerin oranı %6,3’tür. Bakıma muhtaç göstermektedir. Nüfus istatistikleri ve raporlarda 60 veya 65
yaşlı bulunan hanelerin kentlerdeki oranı %5, kırsal ise bu yaş üstü yaşlı nüfus olarak değerlendirilmektedir. Birleşmiş
oran %9,5 düzeyindedir [3]. Her ne kadar aile yapısı ve Milletler, Dünya Nüfus Beklentisi 2017 revizyonunda yaşlı
dinamiğinde değişimler söz konusu olsa da Türkiye’de bakıma nüfus göndermelerinde 60 yaş ve üstünü baz alırken, Dünya
muhtaç yaşlı, engelli ve hasta bireylerin bakım ihtiyaçları Sağlık Örgütü 65 yaş üstünü yaşlı nüfus olarak
büyük ölçüde aile içinde yapılmakta ve bakımda kadınların değerlendirmektedir [7]. Yaşlı nitelendirilmesi her ne kadar
rolü (%94) oldukça yüksek orandadır [4]. Bakım işi, hem kronolojik yaş temelinde yapılsa da her toplumun çeşitli
ekonomik hem sosyal hem de duygusal yönü bulunan önemli nedenlerden dolayı anlaştığı ve kişilerin artık “yaşlı” olarak
bir işgücünü ifade etmektedir. Sadece bakım işi değil evin görülmesini gerektiren yaşlar farklılaşmaktadır. Bu yaşın
diğer işlerinin de büyük oranda kadına yüklendiği ülkemizde hangi yaş olduğu zamana ve topluma göre farklılaşmaktadır.
“görünmeyen emek”, “gölge emek” gibi kavramlarla bu Bu nedenle yaşın yalnızca kronolojik bir sıralama olmadığı,
aynı zamanda kültürel bir olgu olduğu da vurgulanmaktadır
609
[8]. Yaşlılık konusu ile ilgilenen gerontologlara göre bir ülke B. Türkiye’de Yaşlı Nüfus ve Bakıma Muhtaç Yaşlılar
nüfusunun %14’ünden fazlası 65 yaş ve üzeri kişilerden Diğer tüm modern toplumlar gibi Türkiye’de demografik
oluşuyorsa o toplumlar yaşlı toplum olarak bir dönüşüm yaşanmakta ve yaşlı nüfusun oranı giderek
değerlendirilmektedir [6]. artmaktadır. Tablo 1’de Türkiye’de cinsiyete göre yaşlı nüfus
Kişinin yaşlanmasıyla kişide görülen her değişme, ve yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranları verilmektedir.
yaşlanma belirtisi değildir. Bu nedenle yaşlıda ortaya çıkan
herhangi bir değişmenin yaşlanma belirtisi olabilmesi için Tablo 1. Yıllara ve Cinsiyete Göre Yaşlı Nüfusu ve Yaşlı Nüfus Oranları
yaşlanma kriterlerini içermesi gereklidir. Bu kriterler; Yaşlı Nüfus/Yaşlı Nüfusun Toplam Nüfusa Oranı
evrensellik, içtengelirlik, ilerleyicilik ve zararlılıktır. Toplam Erkek Kadın
Yıl Kadın
Evrensellik kriteri, yaşla birlikte meydana gelen değişmenin Toplam Erkek
(%) (%) (%)
yaşlanmayı gerektiren bir kriter olması için o türün veya o 1950 690.662 272.760 417.902 3,3 3,5 4,2
popülasyonun tüm bireylerinde görülmelidir. İçtengelirlik
1960 978.732 388.087 590.645 3,5 2,7 4,3
kriteri, meydana gelen değişiklik canlının kendi yapısı gereği
1970 1.565.696 707.807 857.889 4,4 3,9 4,9
ortaya çıkmaktadır. İlerleyicilik kriteri ise, yaşlanma birden bir
1980 2.113.247 955.360 1.157.887 4,7 4,2 5,3
olay sonucu meydana gelmeyen, birikimli devam eden bir
süreci açıklamaktadır. Zararlılık; fonksiyonel kapasitede 1990 2.417.363 1.092.142 1.326.221 4,3 3,8 4,8
gerileme ve bunun sonucu organizmanın tüm yapı ve 2000 4.350.190 1.887.904 2.462.286 6,7 5,8 7,6
aktivitelerinde bozulma söz konusudur. Bu nedenlerle 2010 5.327.736 2.331.029 2.996707 7,2 6,3 8,2
evrensel, içtengelir, ilerleyici ve zararlı olan değişme sonucu 2017 6.895.385 3.033.433 3.861.952 8,5 7,5 9,6
olan olay ya da süreç yaşlanma [9] olarak adlandırılmaktadır. 2030 12.066.092 5.459.819 6.606.272 12,9 11,7 14,2
Yaşlanma ya da yaşlılık kuramları, demografik ve 2040 16.373.971 7.451.781 8.922.190 16,3 14,9 17,7
ekonomik kuramlar ile psikolojik, sosyolojik ve siyasal 2060 24.242.787 11.024.497 13.218.290 22,6 20,7 24,7
kuramlar olmak üzere iki temel sınıflamaya tabi tutulabilir 2080 27.413.359 12.556.365 14.856.994 25,6 23,6 27,5
[10],[11] . Demografik ve ekonomik kuramlar kapsamında en Kaynak: TUİK, Genel Nüfus Sayımları, Nüfus Projeksiyonları, Aile ve
önemli modeller: Sosyal Politikalar Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Bireylere İlişkin İstatistiki
Yaşam Döngüsü Kuramı: Bu kurama göre kişiler Bilgiler, 2018.
yaşamlarına net tüketici olarak başlayıp net üretici olarak
geçirdikleri bir dönemden sonra yeniden tüketici oldukları bir Yaşlı nüfus oranı son beş yılda %17 artmış, yaşlı nüfusun
döneme giderler. toplam nüfus içindeki oranı ise 2017 yılında %8,5’e
Varlık Akışı Kuramı: Kuşaklararası kaynak akısına yükselmiştir. Yaşlı nüfusun % 44’ünü erkek nüfus, %56’sını
odaklanan bu kuram doğurganlık ile ilgili kararın hangi ise kadın nüfus oluşturmaktadır. Tablo 1’de görüldüğü gibi
temelde alındığını açıklamaya çalışmaktadır. Türkiye’de yaşlı nüfus oranın 2030 yılında %12,9’a, 2040
Yakınsama Kuramı: Yakınsama kuramına göre aile yılında %16,3’e, 2060 yılında %22,6’ya ve 2080 yılında
yapılarındaki değişme ile (geniş aileden çekirdek aileye) ise %25,6’ya yükseleceği tahmin edilmektedir. Bugün
aileler tarafından sağlanan bakım hizmetlerinin özel sektör karşılaşılan sorunların gelecekte çok daha derin olacağının bir
ve/veya kamu sektörü tarafından sağlanması gerekliliği ortaya göstergesi olan bu verilerden hareketle yaşanan ekonomik ve
çıkmaktadır. sosyal yetersizlikler ve güçlüklere karşı önlemlerin ivedilikle
Diğer grupta yer alan psikolojik, sosyolojik ve siyasal alınması önem teşkil etmektedir.
kuramların en önemlileri ise şunlardır: Yaşlılarımızın çeşitli yönleri ile profilinin incelenmesi
Yaşamdan Kopma Kuramı: Diğer bir adı da ayrılma teorisi karşılaşılan durumun değerlendirilmesi ve geleceğe yönelik
olan bu yaklaşımda bir kişi ile toplumun diğer üyeleri önlemlerin belirlenmesi açısından anlamlıdır. Bu nedenle
arasındaki ilişkilerin çoğunun kesildiği ve kalanların nitelik cinsiyete göre 60 yaş ve üzeri yaşlıların sosyo-demografik
olarak değiştirildiği kaçınılmaz süreci ifade eder. Bu kuram, özellikleri Tablo 2’de verilmektedir.
yaşlıların toplumsal rollerinden geri çekilmesine
Tablo 2. Cinsiyete Göre 60 ve Üzeri Yaşlıların Sosyodemografik
odaklanmaktadır.
Özellikleri (217)
Etkinlik Kuramı: Etkinlik kuramı, devam eden sosyal ERKEK KADIN TOPLAM
aktivitenin önemini vurgulamaktadır. Bireylerin sosyal olarak YAŞ
aktif olduğu ölçüde yaşamdan duyacakları doyumun artacağı 60-74 35,3 38,9 74,2
savunulmaktadır. 75-84 8,5 11,5 20
Süreklilik Kuramı: İçsel ve dışlar yapıların korunarak 85+ 1,9 3,9 5,8
sürdürülmesi gerekliliği üzerinde duran bir kuramdır. İçsel MEDENİ DURUM
yapılar; sabır, duygu, tecrübe, seçimler, beceriler ve hatırada Hiç evlenmedi 0,5 1,4 1,9
kalan psikolojik bir içsel durum, dışsal yapılar ise; kişinin Evli 36,7 24,8 61,5
geçmişte kazanacağı becerilerin yanı sıra etkinlikleriyle ve Eşi öldü 5,5 27,9 33,4
farklı rollere ilişkin performanslarıyla bağlantılı olarak Boşandı 1,3 1,9 3,2
tanımlar. ÖĞRENİM DURUMU
Söylem Analizi: Toplumlar yaşlılarına hürmet gösterdiği Okuryazar değil 3,3 17,5 20,8
gibi tahammülsüzlük de gösterebilir. Yaşlı kişinin bizzat Okuryazar ancak
5,6 12,6 18,2
okula gitmedi
kendisinin toplumda var olan yaşlılık söylemini ne oranda
İlkokul mezunu 23,6 20,1 43,7
içselleştirdiği ve yaşam pratikleriyle ne oranda yeniden
Ortaokul Mezunu 3,6 2,0 5,6
ürettiği ile ilgili bir sorundur. Lise ve dengi 3,6 3,3 6,9
Yükseköğretim 4,1 0,2 4.3
610
Kaynak: TUİK, İstatistiklerle Yaşlılar, www.tuik.gov.tr 2017. Kaynak: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, engelli ve Yaşlı
Bireylere İlişkin İstatistiki Bilgiler, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, s.14,
Nisan 2018.
Tablo 2 incelendiğinde yaşlılarımızın %74,2’sinin 60-74 yaş
aralığında olduğu görülmektedir. Yaşlılarımızın % 62,5’nin Altmış yaş ve üzeri bireylere hizmet veren 392
evli, %33,4’ünün ise eşi ölmüştür. %95,9’unun evli ya da huzurevlerinden toplamda 26.102 yaşlı birey bakılmaktadır.
eşleri ölmüş durumunda olmaları, aile kurmaya ve devam 60 yaş ve üzeri nüfus düşünüldüğünde huzurevlerinde bakılan
ettirmeye yönelik toplumumuzun hassas yapısını yaşlıların oranı 0,3’tür. Geleneksel aile ve inanç yapısının
sergilemektedir. Hiç evlenmeyenlerin ve boşanmış durumda etkisi ile huzurevlerinde bakılmakta olan yaşlı sayısı gelişmiş
olanların oranı ise sadece %5,1’dir. Eğitim durumuna göre ülkelere göre azdır. Ancak yıllar içinde huzurevi ve bakılan
yaşlılarımızın durumu incelendiğinde eğitim seviyesinin yaşlı sayısının yükselmekte olduğu da dikkat çekicidir.
düşük olması dikkat çekicidir. Bu durum kadınlar için daha da Tablo4’de 2002-2018 yılları Aile ve Sosyal Politikalar
olumsuzdur. Okuryazar olmayan yaşlı erkeklerin oranı %3,3 Bakanlığına bağlı huzurevleri sayısı ve bakılan yaşlı sayısını
iken yaşlı kadınların oranı %17,5’dir. Okuryazar ancak okula göstermektedir.
girmemişlerin oranı %18,2, ilkokul mezunu yaşlıların oranı
ise %43,7’dir. Tablo 4. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına Bağlı Huzurevleri ve Bakılan
Yaşlı nüfus oranındaki artış ve ortala yaşam süresinin Yaşlı Sayısı- (2002-1018)
artması ile birlikte bakıma muhtaç durumda olan yaşlıların
bakım hizmetlerinin nasıl sağlanacağı önemli bir sorundur. Bakılan Yaşlı
Yıllar Huzurevi sayısı
Türkiye’de aile yapıları araştırma verilerine göre ailede Sayısı
2018-Nisan 145 13791
bakıma muhtaç yaşlı fertlerin bulunduğu hanelerde, yaşlıların
2016 141 13692
bakım işi öncelikle gelinler (%27,8) tarafından
2014 124 11299
sağlanmaktadır. Bu bakımın “eş” tarafından üstlenildiği 2012 106 10951
hanelerin oranı %26,6’dır. Bu bakımın erkek ve kız çocuk 2010 97 7979
tarafından üstlenildiği hanelerin oranı ise sırasıyla % 21,3 2008 79 6477
ve %18,9’dur. Bakım işinin bir bakıcı tarafından sağlandığı 2006 69 6082
hanelerin oranı ise sadece %1,5’tir. Araştırma verilerine kent 2004 62 5389
ve kır açısından bakıldığında, kentte bakım işinin kız evlat 2002 63 4952
tarafından sağlandığı hanelerin oranı %25,2 iken kırdaki Kaynak: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, engelli ve Yaşlı
hanelerde bu oran %15,1’dir. Kırdaki hanelerde bu bakım işi Bireylere İlişkin İstatistiki Bilgiler, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı,s.14,
Nisan 2018.
öncelikle gelin (%30,9) ve eş (%29,3) tarafından
sağlanmaktadır. Bakıma muhtaç yaşlının hizmetinin bir bakıcı
tarafından sağlandığı hanelerin kentteki oranı %2,3 iken, kırda Tablo 4’de görüldüğü gibi 2002 yılında 63 olan huzurevi
sayısı nerdeyse iki buçuk kat artarak 145’e ulaşmış, bakılan
bu oran %0,5’e gerilemektedir [3]. Ancak daha önce belirtilen
nüfus projeksiyonlarına göre Türkiye’de yaşlı nüfus oranı yaşlı sayısı da 4.952’den yaklaşık üç kat artarak 13.791’e
yükselmiştir. 16 yılda ciddi bir artış söz konusu olmuştur ve
hızla yükselmektedir. Bu bilgi çerçevesinde ileriye yönelik
yaşlı bakımında çeşitli alternatiflerin geliştirilmesi zorunlu nüfusumuzun giderek yaşlanmakta olduğu gerçeğinden
hareketle huzurevi ve bakılan yaşlı sayısının da hızla
görünmektedir. Kentleşme süreci, aile yapısındaki değişim
(sadece geniş aileden çekirdek aileye dönüşüm değil, çocuksuz artacağını öngörmek mümkündür.
aile, tek ebeveynli aile gibi farklı aile yapılarının artması), C. Türkiye’de Kadın İstihdamı ve Özellikleri
kadınların işgücüne katılım oranlarının artması, eğitim
Türkiye’de işgücü piyasasında işgücüne katılma oranları
seviyesinin yükselmesi gibi yapısal değişikler yaşlı bakım
ve istihdam oranlarına bakıldığında erkeklere göre kadınların
işinin farklı boyutlarda düşünülmesi gerekliliğini ortaya
oldukça düşük seviyede işgücü piyasasında yer aldıkları
çıkarmaktadır.
görülmektedir. İşgücüne dahil olan kadınların büyük bir kısmı
Toplumsal yapıdaki değişim ile birlikte yaşlı bakımı
ücretsiz aile işçisi durumunda iken önemli bir kısmı da gelir
konusunda hizmet veren en önemli kuruluş huzurevleridir.
getirici bir faaliyet olarak kabul edilmeyen ev hizmetleri ile
Kamu, özel, belediye, dernek, vakıf ve azınlıklara ait huzurevi
uğraşan ev hanımlarıdır [12].
sayıları, kapasiteleri ve bakılan yaşlı sayısı Tablo 3’de
Türkiye’de 2017 yılında, erkek nüfus 40 milyon 535 bin
gösterilmiştir.
135 kişi olurken kadın nüfus 40 milyon 275 bin 390 kişi
Tablo 3. Kamu, Özel, Belediye, Dernek, Vakıf ve Azınlıklara Ait Huzurevi olmuştur. Diğer bir ifadeyle nüfusun %50,2’sini erkekler,
Sayıları, Kapasiteleri ve Bakılan Yaşlı Sayısı-2018 %49,8’ini ise kadınlar oluşturmaktadır. Kadınlar ile erkekler
arasındaki bu oransal denge, kadınların daha uzun yaşaması
Huzurevi Bakılan nedeniyle 65 ve daha yukarı yaş grubunda kadınların lehine
Yatılı bakım Huzurevleri Kapasite
Sayısı Sayısı
Bakanlığa Bağlı Huzurevi
değişmektedir. Bu yaş grubundaki nüfusun %44’ünü erkekler,
Sayısı
145 14.837 13.791 %56’sını ise kadınlar oluşturmaktadır. Türkiye’de 15 ve daha
Yaşlı Yaşamevi 47 179 164 yukarı yaştaki istihdam edilenlerin oranı %46,3 olup bu oran
Diğer Bakanlığa Bağlı
2 570 566 erkeklerde %65,1, kadınlarda ise %28 olarak gerçekleşmiştir.
Huzurevleri Kadınların İşgücüne katılım oranı ise, %32,5’dir. Erkeklerde
Dernekler ve Vakıflara Ait
Huzurevleri
29 3.402 2.381 bu oran %72’dir. Eğitim durumuna göre işgücüne katılım oranı
Azınlıklara Ait Huzurevleri 5 508 355 incelendiğinde, kadınların eğitim seviyesi yükseldikçe
Özel Huzurevleri 189 10.559 7.128 işgücüne daha fazla katıldıkları görülmektedir. Okuryazar
Toplam 392 32.509 26.102 olmayan kadınların işgücüne katılım oranı %15,2, lise altı
eğitimli kadınların işgücüne katılım oranı %27,2, lise mezunu
611
kadınların işgücüne katılım oranı %33,6, mesleki veya teknik Yaşlıların aileleri tarafından ihtiyaçlarının karşılanması ve
lise mezunu kadınların işgücüne katılım oranı %41,4 iken aile ortamında desteklenmesi en insani çözüm olmanın yanı
yükseköğretim mezunu kadınların işgücüne katılım oranı sıra birçok noktada avantajlar sağladığının da göz önünde
%71,3’dir. Ekonomik faaliyetlere göre istihdam oranı bulundurulması gerekmektedir. Aile bütünlüğünün
incelendiğinde, tarım sektöründe toplam istihdam oranı korunması, nesiller arası iletişim ve bağın kuvvetlenmesi,
%19,5, erkek istihdam oranı %15,5, kadın istihdam oranı ekonomik olarak daha etkin olması, psikolojik etkisinin
%28,7’dir. Sanayi sektöründe toplam istihdam oranı %26,8, kuvvetli olması, akraba ve komşu ziyaretlerinin olumlu etkisi,
erkek istihdam oranı %31,6, kadın istihdam oranı %15,9’dur. daha güvenli bir ortamın olması gibi birçok avantaj
Hizmet sektöründe ise toplam istihdam oranı %53,7 olup bu sağlamaktadır. Bu nedenle yaşlı bakımının ciddi bir sorun
oran erkeklerde %53, kadınlarda %55,4 olarak gerçekleşmiştir olarak algılanmaya başlandığı ülkemizde aileyi temel alan ve
[13]. bakan kişinin haklarının ve beklentilerinin korunacağı bir
Türkiye’de kadınların işgücüne katılımlarının düşük düzenin getirilmesi destekleyici politika ve uygulamalarla
olmasının başlıca sebepleri; tarım sektörünün toplam mümkün olacaktır. Bu kapsamda yaşlının aile içi bakımı söz
istihdamdaki payının büyük olması ile yeni istihdam konusu olduğunda profesyonel destek sunulması ile bu
alanlarının artmaması, kentleşmenin yeterince sağlanamaması sektörün düzenlenmesine ilişkin tedbirlerin alınması da
kadınların işgücüne katılmasını engellemektedir, toplumların gerekmektedir.
sosyo-ekonomik düzeyleri ile, kültürel alışkanlıklar, Bu noktada iki durum dikkatle değerlendirilmelidir.
gelenekler, medeni durum ve çocuk sahibi olma gibi Birincisi bakım işi aile bireyleri (çoğunluğu kadın) tarafından
faktörlerdir [12],[14]. karşılanmakta ise bakan kişinin ekonomik olarak emeğinin
Kadınların işgücüne katılım oranın ve istihdam oranının nasıl karşılanacağı, eğitim/danışmanlık hizmetlerinin ve
düşük olmasındaki en önemli nedenlerden biri ev işi ile meşgul sosyo-psikolojik desteklerin nasıl verileceği, emeklilik hakkı
olma/çocuk hasta yaşlı bakım işi ile ilgilenmedir. Görünmeyen gibi diğer sosyal güvencelerin nasıl sağlanacağı gibi sorunlar
emek ya da gölge emek kavramları ile ifade edilen bu durum ortaya çıkmaktadır. İkincisi ise evde bakım tercih edilmekle
önemli bir ekonomik unsuru ve işgücünü oluşturmaktadır. Bu beraber aile içinden bakım verecek kişinin bulunmaması
nedenle özellikle kadınlar tarafından yürütülen bakım işinin durumunda bu ihtiyacın piyasadan karşılanması ile ilgili
kadın istihdamını artıran düzgün bir iş olarak fırsat haline sıkıntıdır. Eğitimli, deneyimli, güvenilir bakıcıların bakıcı
dönüştürülmesi konumuz itibariyle anlamlı olacaktır. arayanlarla uygun eşleştirmelerin yapılmasını sağlayacak ara
mekanizmaların geliştirilmesi gerekmektedir.
III. TARTIŞMA VE SONUÇ Evde bakım işini yapanlar için belirli koşulların sağlanması
durumunda “evde bakım yardımı” ile aile desteklenmektedir.
Ülkemizde genç nüfus sayımız yüksek olmakla birlikte yaşlı Ancak bu yardım insan üstü bir çalışmanın karşılığı olarak
nüfusumuz giderek artma eğilimindedir. Henüz yaşlı nüfus oldukça yetersizdir. Özellikle fırsat maliyeti düşünüldüğünde
büyük bir sorun olarak görülmese de önemi bu emek kaybı farklı projelerle desteklenmeli, herhangi bir iş
artmaktadır/artacaktır. Toplumdaki hemen her aileyi etkileyen veya geliri olmayan bakan aile bireylerine bir istihdam alanı
bu süreç tüm aile içi ilişkileri de değiştirmektedir. Modern oluşturacak şekilde önce eğitim/sertifikasyon programına
toplumlar özellikle aile yanından uzaklaştırılan huzurevleri, dahil edilmeli daha sonra da ücretli, sosyal güvenceli düzgün
bakım merkezleri gibi kuruluşlarla yaşlıların bakım bir iş olarak aile bireyleri özellikle %94 gibi büyük bir oranda
ihtiyaçlarını, refah devleti anlayışı çerçevesinde sosyal bakım işinin kadınlar tarafından yapıldığı ülkemizde kadınlar
güvenlik uygulamalarını artırarak bir nebze çözüme desteklenmelidir.
kavuşturmuştur. Ancak geleneksel yapısını hala koruyan Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından üye devletler ve
bizim gibi toplumlarda yaşlıların bakım işi konusunda aile ön diğer ortaklarla kapsamlı bir “Küresel Strateji ve Yaşlanma ve
plandadır. Geleneksel değer korunarak ancak aile içinde de bir Sağlık Eylem Planı” gerçekleştirilmektedir. Bu strateji
yük ve sorun haline gelmeyecek şekilde sorunun kapsamında eylem planlarından biri yaşlı insanların uzun
çözümlenmesi gerekmektedir. Ailenin yaşlı bireylerin süreli bakımını sağlamak için sistemler geliştirmektir.
mutluluk kaynağı olduğu, Tablo’5de de açıkça görülmektedir. Yönetişim sistemlerinin, altyapının ve işgücü kapasitesinin
geliştirilmesini gerektirir [2]. Bu kapsamda ülkemizde de bir
Tablo 5. Cinsiyete Göre Yaşlı Bireylerin Mutluluk Kaynağı Olan Kişiler- takım eylem planlarının hayata geçirilmesi oldukça önemlidir.
2017
Yaşlı bakım hizmeti almak isteyen ailelerin isteklerine uygun
Mutluluk
profesyonel kişilerin bulunması oldukça zor ve streslidir.
Kaynağı Olan Toplam Erkek Kadın
Kişiler Uygun maliyetli, güvenilir ve kaliteli hizmetin sunulması
Tüm aile 65,8 69,3 63 tedarik ediciler açısından önemlidir. Ailelere uygun yaşlı
Çocuklar 16,5 8,2 22,9 bakımı hizmetlerinin seçilmesi ve yerleştirmeleri konularının
Eş 7,2 11,8 3,6 yer aldığı yönlendirici ve yardımcı rehberin hazırlanması
Anne/baba 0,2 0,2 0,2 gerekmektedir.
Kendisi 3,1 3,2 2,9 Nüfusun giderek yaşlandığı ve yaşam süresinin uzadığı
Torunlar 6,4 7,0 5,9 ülkemizde geleceğe yönelik projeksiyon çalışmaları ile ne
Diğer 1,0 0,3 1,5 kadar bakım merkezlerine ve yetişmiş elemana ihtiyaç olacağı
Toplam 100 100 100 belirlenmeli ve bu doğrultuda geleceğe yönelik istihdam
Kaynak: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, engelli ve Yaşlı olanakları da ayrıca belirlenmelidir.
Bireylere İlişkin İstatistiki Bilgiler, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, s.26,
Nisan 2018.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) de, aile bireyi, ücretsiz
bakım veya profesyonel olmasına bakılmaksızın, bakım verme
işinin, ekonomik güvence, toplumsal saygınlığı olan iş veya
meslek olarak kabul görülmesi gerektiğini savunmaktadır.
612
Yaşlı bakımı nedeni ile işgücü piyasası dışına itilmiş kadınlar

için bu dezavantajlı durumun avantaja çevrileceği ve yeni
istihdam alanları oluşturacak yapılanmalar önem taşımaktadır.
Bu kapsamda ILO sözleşme ve tavsiye kararları imzalanarak
bakım işi içinde insana yakışır iş kriterlerinin ivedilikle yerine
getirilmesi sorunların çözümünü kolaylaştıracaktır. Ayrıca
belirtmek gerekir ki, yaşlılar ve bakım işini yapan yaşlı
yakınlarının da yaşam biçimlerinin tercihlerinin,
beklentilerinin ne olduğu, buna ilaveten profesyonel olarak
yaşlı bakımı işini yapan kişilerin de çalışma koşullarının ve
zorluklarının neler olduğunu ortaya koyan geniş çaplı
çalışmalara da ihtiyaç olduğu görülmektedir.
KAYNAKÇA
[1] TUİK,; İstatistiklerle Yaşlılar, Seçilmiş Ülkelere Göre Yaşlı Nüfus

Oranları, www.tuik.gov.tr 2017.
[2] WHO World Health Orrganization, Ageing and Health,

web:http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health
February 2018.
[3] UN, United Nations, “Ageing, web:http://www.un.org/en/sections/issues-

depth/ageing, /2018.
[4] Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Türkiye’de Aile Yapısı Araştırması

2011, ASPB, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,2011, Afşaroğlu
Matbaası, Ankara, s.358., 2011.
[4] S. OĞLAK, “Yaşlı Bakımında Görünmeyen İşgücü: Aile Bakımı ve

Ekonomik Değeri”, İGÜ Sosyal Bilimler Dergisi 4 (2) 2017 (73-87), s.94.
[5] J. Vina, C. Borras, J. Miquel “Critical Review Theories of Ageing”

IUBMB Life, 59 (4-5) 249-254 2007.
[6] A. R. ABAY, Yaşlılarla Sosyal Hizmet, Açıköğretim Üniversitesi

Yayınları, Ed: Ali Rıza ABAY ve Fethi GÜNGÖR, 2016.
[7] Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yaşlılara Genel Bir Bakış,
https://eyh.aile.gov.tr/yasliliga-genel-bakis 2018.
[8] A. GÖRGÜN BARAN, Yaşlı ve Aile İlişkileri Araştırması, Başbakanlık

Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, s.24, Ankara-2005.
[9] G. AKIN, Her Yönüyle Yaşlılık, Palme Yayıncılık, Ankara, s.16-17, 2016.
[10] M. AKÖZER, C. NUHRAT, Ş. SAY “Türkiye’de Yaşlılık Dönemine

İlişkin Beklentiler”, Aile ve Toplum Dergisi, s.103-127, Kasım-Aralık-2011.
[11] Physiopedia “Theories of Aging”, https://www.physio-

pedia.com/Theories_of_Aging 2018.
[12] S. Murat, “AB Ülkelerinde Ve Türkiye’de İşgücünün Yapısı”. Prof. Dr.

Nusret Ekin’in Anısına Makaleler. Ankara: Kamu-İş Yayınları, s.308, 1999.
[13] TUİK, İstatistiklerle Kadın-2017 Haber Bülteni, www.tuik.gov.tr
[14] Ö Mehmet. ve C. Kılıç, Çalışma Ekonomisi Teorisi, Gazikitabevi s.30,

Ankara, 2009.
613
ISAS 2018-Winter
Studies
Volume 3 (2018), 614-618
The Effect of pH Value and Ageing Time of Solution on the Physical

Properties of TiO2 Film
Seval Aksoy1*+
1Department of Physics, Sinop University, Sinop, Turkey
*Corresponding author: saksoy@sinop.edu.tr
+Speaker: saksoy@sinop.edu.tr
Abstract –TiO2 films have been deposited by sol gel spin coating technique onto glass and p-Si substrates. TiO2 films were
prepared using two different sols. The physical properties of the TiO2 films were examined based on two different parameters.
In the first study, the pH value of the solution was changed, in the second study, the ageing time of the solution were changed.
X-ray diffraction (XRD) study showed that TiO2 films have tetragonal (anatase phase) crystal structure. The best
crystallization was observed in TiO2 films deposited using 144 hours of aging solution for both substrates (glass and p-Si). The
surface morphology of the deposited film was characterized by field emission scanning electron microscope (FESEM).
FESEM images showed that the surfaces of the TiO2 films were highly porous. The optical band gap (𝐸𝑔 ) of the films were
determined by Tauc’s method. It was found that the optical band gap increased with the increasing ageing time but the change
in ph value did not cause a regular change in the optical band gap.
Keywords – TiO2, sol gel spin coating, pH value, ageing time, physical properties.
I. INTRODUCTION TiO2 films were obtained by using sol gel spin coating
In recent years, TiO2 has been used in many researches due technique on glass and p-Si substrates with a spin speed of
to its different chemical, electrical and optical properties. It 3000 rpm. After each coating, TiO2 films were placed in an
also has interesting structural properties, for example TiO2 oven for 10 min at 300oC. After five coatings, TiO2 films
has three different crystal phases which are anatase, rutile and were oven-dried for 1 h at 400oC. Table 1 shows the sample
brookite [1]. Anatase is irreversibly transforms to a stable codes of deposited films and the amount of the components
rutile phase at a given temperature. Also, it has wide band in solution. Structural and morphological characterizations of
gap, high refractive index and high transmittance in the the films were studied. As a continuation of this work, TiO2
visible region [2]. Due to these properties, it is used in films were obtained using solutions of different ageing. The
reflective coatings, protective coatings and gas sensors in effect of the ageing time of the solution on the quality of the
solar cells and optical circuits [3]. The physical properties of film was investigated by using the solution prepared without
TiO2, such as crystal structure, crystallite size and porosity addition of acetic acid (AcAc) (without changing the pH
are studied to support such applications. TiO2 films can be value). To investigate the effect of the ageing time of the
prepared by different methods such as spray pyrolysis [4], solution on the film quality, the solutions were kept in dark
chemical vapor deposition [5] and sol-gel method [6]. for 24 (1 day), 48 (2 days) and 144 hours (six days). After
However, these methods have limitations in the depositing of than, TiO2 films were produced on glass and p-Si substrates
films with high quality crystal structure. Among these using these solutions (Table 2). The thickness of the films
methods, the sol-gel method has many superior properties, produced on glass substrate was determined and given in
such as controlling the film coating process, low operating Table1-2.
temperature, easy coating of large areas, low hardware costs B. Characterization of the TiO2 films
and obtaining homogeneous films.
In this study, TiO2 films were produced using the sol gel The thicknesses of the films were determined with Mettler
Toledo MX5 microbalance by using weighing method. The
spin coating technique. Since the physical properties of the
crystalline structure of TiO2 films were investigated by
TiO2 films depend on the manufacturing parameters, the
Bruker D8 Advance X-ray automatic diffraction (XRD) with
effects of both the pH value and the ageing time of the
solution on the physical properties of the TiO2 film were CuKα radiation (=1.54056 nm) at 40 kV and 40 mA. The
investigated. scanning speed was determined as 0.02 degrees/s in phase
analysis. Surface morphology of TiO2 films was studied by
II. EXPERIMENTAL DETAILS field emission scanning electron microscope (FESEM, ZEISS
Ultraplus). The optical transmittance measurements were
A. Preparation of the TiO2 films recorded with a double beam Shimadzu UV-2450
In this study, tetrabutyl orthotitanate (Ti(OC4H9)4) was spectrophotometer.
used as a liquid source of titanium. Six different solutions
with pH ranging from 3.40 to 10.01 were prepared (Table 1).
614
Aksoy, The Effect of pH Value and Ageing Time of Solution on the Physical Properties of TiO2 Film, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Table 1. Growth parameters of TiO2 films and thicknesses of TiO2 films at

different pH values
Sample Substrate Ti(OC4H9)4 Ethanol Water AcAc pH Thickness

(ml) (ml) (ml) (ml) (nm)
T-C-0 glass 273

0.8 8 0.2 0 10.01
T-S-0 p-Si -
T-C-0.4 glass 84
0.8 8 0.2 0.4 4.84
T-S-0.4 p-Si -
T-C-0.5 glass 126

0.8 8 0.2 0.5 5.24
T-S-0.5 p-Si -
T-C-1 glass 396

0.8 8 0.2 1 4.98
T-S-1 p-Si -
T-C-2 glass 424

0.8 8 0.2 2 4.23
T-S-2 p-Si -
T-C-4 glass 317

0.8 8 0.2 4 3.40
T-S-4 p-Si -
Table 2. Growth parameters of TiO2 films and thicknesses of TiO2 films at

different ageing times
Sample Substrate Solution Explanation Thickness

Ageing Time (nm)
T-C-24h glass 189
24 hours Two different films were obtained on 2 different substrates
(1 day) (glass and p-Si) using the AcAc-free and 24-hour solution
T-S-24h p-Si -
T-C-48h glass 202

(2 days) (glass and p-Si) using the AcAc-free and 48-hour solution
T-S-48h p-Si -
T-C-144h glass 1410

(6 days) (glass and p-Si) using the AcAc-free and 144-hour solution
T-S-144h p-Si -
Table 3. Average crystallite size values of TiO2 films deposited on glass and
p-Si substrates using solutions prepared at different pH values
T-C-0 T-C-04 T-C-05 T-C-1 T-C-2 T-C-4

Average 31.74 - - 42.75 31.74 -
Crystallite Size (nm) T-S-0 T-S-04 T-S-05 T-S-1 T-S-2 T-S-2
39.39 24.95 21.16 23.77 19.60 21.22
Table 4. Average crystallite size values of TiO2 films deposited on glass and
p-Si substrates using solutions of different ageing times
T-C-0 T-C-24h T-C-48h T-C-144h

Average 31.74 32.10 46.24 83.41
Crystallite Size (nm) T-S-0 T-S-24h T-S-48h T-S-144h
39.39 35.16 46.75 55.61
615
III. RESULTS
Thickness calculations were made only for glass substrates
and were given in Table 1 and Table 2. The film thicknesses
were estimated by weighing method. While the thickness of
the films did not show a regular change with the change in
the pH of the solution, it increased with the ageing time of the
solution.
Fig.1-4 show the XRD spectra of films. The average
crystallite size of the films was calculated using Scherrer
equation and given in Table 3-4.
Figs. 5 and 6 are FESEM images of the TiO2 films.
Fig. 3. XRD patterns of TiO2 films obtained on glass substrates by using

solutions in different ageing times
Fig. 1. XRD patterns of TiO2 films deposited on glass substrates using

solutions prepared at different pH values
Fig. 4. XRD patterns of TiO2 films obtained on p-Si substrates by using

solutions in different ageing times (*: p-Si substrate)
Optical band gap 𝐸𝑔 for TiO2 films can be calculated by

Equation (1) called the Tauc law [7].
𝑛
𝛼ℎ𝜈 ≈ (ℎ𝜈 − 𝐸𝑔 ) (1)
where, 𝛼 is the absorption coefficient, ℎ𝜈 is the photon

energy and 𝐸𝑔 is the optical band gap, 𝑛 is a constant that can
take 0.5 (allowed direct transition) or 2 (allowed indirect
Fig. 2. XRD patterns of TiO2 films deposited on p-Si substrates using transition). Using the absorption spectra measured at room
solutions prepared at different pH values (*:p-Si substrate) temperature, the ℎ𝜈 − (𝛼ℎ𝜈)2 graphs of the TiO2 films were
plotted using Equation (1). Fig. 2 and Fig. 3 show graphs of
(𝛼ℎ𝜈)2 versus ℎ𝜈 for the TiO2 films. The band gap values
were given in Table 5 and Table 6.
616
T-S-0 T-S-04
T-S-05 T-S-1
T-S-2 T-S-4
Fig. 7. (αhν)2- hν curves for TiO2 films deposited on glass substrate
Table 5. Band gap values of TiO2 films deposited on glass substrates using
Fig. 5. FESEM images of TiO2 films deposited on p-Si substrates using
Sample Band gap (eV)
T-C-0 3.95
T-S-24h T-C-04 3.64
T-C-05 3.55
T-C-1 3.65
T-C-2 3.70
T-C-4 3.68
T-S-48h
(a)
T-S-144h
(b)
Fig.8. (αhν)2 - hν curves for TiO2 films deposited on glass substrate using
solutions prepared at different ageing time
Table 6. Band gap values of TiO2 films deposited on glass substrates using
solutions prepared at different ageing time
Fig. 6. FESEM images of TiO2 films deposited using different ageing Sample Band gap(eV)
solutions
T-C-24h 3.06
T-C-48h 3.14
T-C-144h 3.20
617
IV. DISCUSSION [4] M. Okuya, N. A. Prokudina, K. Mushika, and S. Kaneko, “TiO2 thin
films synthesized by the spray pyrolysis deposition (SPD) technique,”
The diffraction peaks in Fig. 2 and 3 match well with the J. Eur. Ceram. Soc., vol. 19, no. 6–7, pp. 903–906, 1999.
crystal structure of the anatase TiO2 phase (tetragonal, [5] D. Byun, Y. Jin, B. Kim, J. Kee, and D. Park, “Photocatalytic TiO2
JCPDS 21-1272). The preferential growth orientation was deposition by chemical vapor deposition,” pp. 199–206, 2000.
[6] J. Yu, X. Zhao, and Q. Zhao, “Effect of surface structure on
determined using a texture coefficient TC(hkl). It has been photocatalytic activity of TiO2 thin films prepared by sol-gel method,”
observed that all films have (101) orientation. As shown in Thin Solid Films, vol. 379, no. 1–2, pp. 7–14, 2000.
Fig. 1 and 2, AcAc addition caused structural deterioration in [7] J. Tauc and A. Menth, “States in the gap,” J. Non. Cryst. Solids, vol.
the films. When the films deposited on the p-Si substrate are 8–10, pp. 569–585, 1972.
[8] I. Fajriati, M. Mudasir, and E. T. Wahyuni, “The Effect of pH and
examined, the quality of the TiO2 films is better than the Aging Time on the Synthesis of TiO2 – Chitosan Nanocomposites as
films deposited on the glass substrate. When XRD patterns of Photocatalyst by Sol-Gel Method at Room Temperature,” Molekul,
TiO2 films obtained on both glass substrate (Fig.3) and p-Si vol. 12, no. 2, p. 117, 2017.
substrate (Fig.4) were analyzed using solutions at different
ageing times, the best crystallization was observed in the
TiO2 film deposited using 144 hours of ageing solution.
While the average crystallite size increased with increasing
ageing time, the correlation was not observed between pH
value and crystal size. Fig.3 - 4 show that the peaks in the
XRD pattern is sharper at the time aging of 6 days, indicating
a higher level of crystallinity. This aging time is related to the
process of change in the physical properties of the solution
during the polymerization and transformation phase [8].
FESEM images of the films obtained using the AcAc
added solution are given in Figure 5. FESEM images showed
that there were deteriorations in the structure of the films
obtained by using low pH solutions (by the addition of acetic
acid, AcAc). As shown in Fig. 6, the surfaces of the TiO 2
films are highly porous and TiO2 films consist of spherical
structures with a diameter of about 200 nm. Figure 6 shows
that TiO2 films deposited using aged solutions are better
coated than TiO2 films deposited using low pH solutions. In
particular, the TiO2 film coated using 144 hours of ageing
solution almost covered the substrate.
The optical band gap of the TiO2 films did not show a
regular change with the change in the pH value. The optical
analyses showed that the optical band gap of TiO2 films
increased with increasing ageing time.
V. CONCLUSION
TiO2 films have been deposited by sol gel spin coating
technique. The deposition was performed on glass and p-Si
substrates. The film thickness can be controlled by the ageing
time of solution. The best XRD spectra were observed in the
TiO2 film obtained using 144 hours (6 days) of ageing
solution. The results indicate that an increase in the ageing
time led to the increase in the particle size of TiO2 films.
FESEM analysis indicates that the decrease in pH value
prevents film formation. The optical analyses show that the
optical band gap of TiO2 increased with increasing ageing
time. In this study, the increase of the band gap can be related
to the increase in the thickness of the films.
REFERENCES
[1] S. Aksoy and Y. Caglar, “Structural transformations of TiO2 films
with deposition temperature and electrical properties of nanostructure
n-TiO2/p-Si heterojunction diode,” J. Alloys Compd., vol. 613, pp.
330–337, 2014.
[2] K. Wang, Q. Song, and S. Xiao, “Fabricating high refractive index
titanium dioxide film using electron beam evaporation for all-
dielectric metasurfaces,” MRS Commun., vol. 6, no. 2, pp. 77–83,
2016.
[3] M. Berginski, C. Das, A. Doumit, J. Hüpkes, B. Rech, and M. Wuttig,
“Properties of TiO2 Layers as Antireflection Coating for Amorphous
Silicon Based Thin-Film Solar Cells,” 22nd Eur. Photovolt. Sol.
Energy Conf. Exhib., no. January, p. 2079, 2007.
618
Volume 3 (2018), 619-626
SOSYAL DIŞLANMA KAVRAMININ İÇERDİKLERİNE DAİR

KAVRAMSAL BİR ÇALIŞMA: Çankırı Poşalar Örneği
Hakkı KALAYCI1*+
Çankırı Karatekin üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü

*Corresponding author: hakkikalayci57@hotmail.com
+Speaker: hakkikalayci57@hotmail.com
Presentation/Paper Type: Oral/ Full Paper
(A Conceptual Study On The Content Of The Social Exclusion Concept: The Case Of Çankırı Poşalar)
Özet- Tarihi olarak eski çağlardan beri var olan bir topluluk olarak çeşitli toplumlarda değişik isimlendirme adı altında
tanımlanan Poşalar, bilinen Miladi V. Yüzyıldan itibaren göçebe olarak yaşamlarını devam ettiren bir sosyal gruptur.
Dünyanın çoğu yerlerinde farklı adlandırmalarla var olan bu kapalı gruplar, kendilerine özgü yaşam ve kültürleri ile
farklılıklarını her toplumda koruyarak devam etmişlerdir. Toplumun genelinden belirli özellikleri ile farklılaşan bu gruplar,
bazen de bu özelliklerinden dolayı toplumsal dışlanmaya maruz kalmışlardır. Avrupa tarihinde de aynı kaderi paylaşan bu
toplumlar, kendi içlerine kapalı olarak yaşamayı bir anlamda kültürlerini korumak ve devam ettirmek için gerekli kabul
etmişlerdir. Türkiye’nin çoğu yerlerinde benzer yaşam tarzlarını koruyan bu sosyal grupları anlamaya yönelik bir takım
araştırmalar da yapılmıştır.
Bu çalışmanın konusu Çankırı’da yaşayan Poşalar ve onların dışlanma sorunlarıdır. Poşalar, kendine özgü bir toplumsal
yaşam biçimi sürdüren, adetleri, gelenek ve görenekleri, giyim kuşamları, geçim imkânları, eğlence ve dünya algıları ve aile
yapısı bakımından kendini kuşatan çevreden farklı oldukları gözlenmektedir. Bu farklıkları nedeniyle Poşaların Çankırı’da
negatif etiketlenme sorunu ile karşı karşıya bulunan bir topluluk olarak değerlendirildiği düşünülmektedir.
Abstract- As a community that has existed since ancient times, Poshas are known under different nomenclature names in
various societies. Poshas is a social group that has been known as nomadic since the first century BC. These closed groups,
which exist in different places in many parts of the world, have continued to protect their differences with their unique life
and culture in every society. These groups, which differ from the generalities of society with their particular characteristics,
have sometimes been subjected to social exclusion due to these characteristics. These societies, which share the same fate in
European history, have considered living indoors to protect and sustain their culture in a sense. A number of research aimed
at understanding these social groups maintain their lifestyle similar to most places in Turkey have been built.
The subject of this study is the Poshas living in Çankırı and their exclusion problems. The pouches are different from the
environment surrounding themselves in terms of customs, traditions, livelihoods, livelihoods, entertainment and world
perceptions and family structure that maintain a unique social life style. Due to these differences, Poshas are considered to be
considered as a community facing negative labeling problem in Çankırı.
619
Kalaycı, SOSYAL DIŞLANMA KAVRAMININ İÇERDİKLERİNE DAİR KAVRAMSAL BİR ÇALIŞMA: Çankırı Poşalar Örneği, ISAS
Giriş
Çankırı’da yaşayan ve kendilerini Poşa diye adlandıran ve Türkiye’de genel ifadesiyle Roman olarak adlandırılan
grupların yaşantı ve kültürlerini yansıtan bir topluluk vardır. Poşalar, belki de tarihleri Çankırı’nın Müslümanlar
tarafından fethine kadar geriye giden bir tarihi geçmişleri oldukları ifade edilen bir gruptur. Çankırı’da yaşayan Poşalar
hakkında sosyo-ekonomik ve kültürel açıdan onları anlatan ve tanıtan çok az araştırmanın varlığı bu çalışmaya sebep
olarak gösterilebilir. Uzun yıllar Çankırı’da yaşayan Poşalar, kendi içlerine kapalı olup, Çankırılılarla ilişkileri kısıtlı
olan ama bu kısıtlı ilişkiden her iki tarafın da şikayetçi olmayarak hayatlarını devam ettiren bir yapıda olduğu dikkat
çekmektedir. Belirli mahallelerde oturup, belirli işleri yapan bu topluluk üyelerinden Çankırı halkının, bu topluluktan
asayiş ve diğer alanlarla ilgili çok dikkate değer şikayetleri olmadığı araştırmanın bir sonucu olarak ifade edilmesi
gereken bir konudur. Aynı şekilde Poşaların da genel itibarıyla huzurlu bir hayatlarının olduğu, diğer insanlarla çok
fazla sorun yaşamadan hayatlarını devam ettirdikleri söylenebilir. İlişkilerin sınırlı olması toplumsal bütünleşme
konusunda bir takım sorunların da olabileceğini en azından bir sorun potansiyeli taşıdığını sosyal bilim teorileri ve
söylemlerinden bilmekteyiz. Küçük asayiş olayları hariç tutulursa iki farklı topluluk çok uzun yıllardır bir arada
yaşamanın kendince formlarını oluşturmuş ve bu günümüzde de devam etmektedir.
Kavramsal Çerçeve
Sosyal Dışlanma Kavramının Tanımı
Sosyal dışlanma kavramının çok yönlü bir kavram olmasından dolayı tanımlanmasının da zor ve karmaşık bir duruma
sokmaktadır. Kavram, sıkça yeni yoksulluk, eşitsizlik, ayrımcılık ve sınıf altı gibi kavramlarla eş anlamda
kullanılmaktadır. Kavram, gereksizlik, konuyla ilgili olmayan marjinallik, yabancılaşma, değiştirilebilirlik, kapanma,
bağlantısızlık, konuttan çıkarılma ve yoksunluk gibi deyimlerle de anlatılmaya çalışılmaktadır (Sapancalı, 2005:23).
Ekonomik anlamda ‘dışlanma’, ‘kişinin, emek piyasası şartlarından dolayı geçimini sağlayacak bir iş bulamamasıdır
(Seyyar, 2003:45).
Avrupa merkezli sosyal politika yazınında sosyal dışlanmanın ne olduğu konusunda bir görüş birliğine varıldığını
söylemek mümkün değildir (Estivil, 2003). Sosyal dışlanma, hala, muğlak, yoksulluk ve marjinalleşme ile ayrışma ve
örtüşme noktaları tam belirlenmemiş bir kavram olarak tartışılmaktadır. Sosyal dışlanma uzun süreli işsizlikle bağlantılı
biçimde istihdamdan yoksunluk olarak tanımlanabildiği gibi, yalnızca istihdamdan değil sosyal ve siyasal çeşitli
haklardan yoksunluk olarak da tanımlanmaktadır. Ancak Avrupa merkezli tartışmaların tümü, sosyal dışlanmayı
Avrupa sanayi toplumlarında norm kabul edilen refah devleti kazanımlarının şu ya da bu biçiminden dışlanma olarak
tanımlamaktadır denilebilir. Sosyal dışlanmanın bu şekilde tanımlanması ve buna uygun içerme politikaları
geliştirilmeye çalışılması, kavramın analitik bir araç olarak sınırlılığını da kendi içinde getirmektedir (Erdoğdu, 2004).
Uzun süreli işsizliğin ve esnek istihdam biçimlerinin yaygınlaşması, sosyal korumanın ve sosyal hizmetlerin
daraltılması ve azaltılması, mutlak ve göreli anlamda yoksulluğun artması ve demokratik katılımın zayıflaması ile
bağlantılı çok yönlü dinamik bir süreç olarak beliren sosyal dışlanma, küresel bir olgu olmakla birlikte, sosyal politika
alanına “Avrupalı” bir kavram olarak girdi (Erdoğdu, 2004).
Sosyal Dışlanma Kavramının Tarihsel Serüveni
Sosyal dışlanma kavramının sosyal politika alanında ilk kullanımının, 1974 yılında Fransa Sosyal İşler Bakanı Rene
Lenoir’a ait olduğu sosyal dışlanma yazınında sıkça belirtilir. Sosyal dışlanma kavramı, ilk olarak Fransız toplum
yapısının özellikleri çerçevesinde, Lenoir tarafından 1974 yılında, o dönemde Fransız sosyal koruma ve güvence
sisteminin dışında kalan kişileri anlatmak amacıyla ortaya çıkmış ve oradan dalga dalga diğer Avrupa ülkelerine
yayılmıştır (Erdoğdu, 2004; Estivill, 2003).
1990’lı yılların sonuna doğru, Avrupa Birliği organlarında, sosyal koruma ile ekonomik etkinlik ve dış rekabet
edebilirlik arasında hassas bir denge güdülmesine yol açmıştır. Sosyal dışlanma kavramı da bu kapsamda yeniden
tanımlanmış ve ona bağlı olarak sosyal içerme politikaları geliştirilmiştir. Kavram, Avrupa’da yaşanan ekonomik ve
sosyal yapıdaki değişimler karşısında sosyal korumaya olan gereksinimde ortaya çıkan artış ve çeşitlenme karşısında,
sosyal devlet anlayışında ortaya çıkan değişime uygun olarak bir çözüm yolu bulma isteğinin bir ürünüdür.
Avrupa’da dışlanma sorunsalının, Avrupa sosyal politika gündemine girişinde esasen üç unsurun ön plana çıktığı
görülmektedir (Rodgers, 1995).
1.İşgücü piyasalarından dışlanma(uzun dönemli işsizlik ve genç işsizliğinde artış),
620
2.düzenli iş olanaklarından dışlanma( güvencesiz ve a-tipik istihdam biçimlerinde artış);

3.konut ve toplum hizmetlerinden dışlanma (etnik ve göçmen azınlıkların oluşturduğu banliyöler). Bu kapsam
çerçevesinde sosyal dışlanma, birlik düzeyinde geliştirilen gelir, istihdam, eğitim ve sağlığa ilişkin göstergelerle
ölçülmeye çalışılmakta, dolayısıyla sosyal dışlanma olguları da bir anlamda ortaya konulmaktadır (Gökbayrak, 2005b).
1997 Amsterdam Antlaşması 136. Maddesi ile sosyal dışlanma ile mücadeleyi Birliğin amaçları arasına dahil etmiş,
137. Maddesi ile de Konseyi sosyal dışlanma ile mücadele edecek yaratıcı yaklaşımlar geliştirmek ve bu konudaki
deneyimleri değerlendirmekle görevli kılmıştır. Mart 2000 Lizbon Konseyi, Avrupa Birliğinde yoksulluk ve sosyal
dışlanmanın kabul edilemez düzeylere ulaştığı tespitini yapmıştır.1. Konsey 2010 yılı itibariyle Avrupa Birliğinde
yoksulluk ve sosyal dışlanmaya son vermek için açık işbirliği yönteminin benimsenmesini kararlaştırmıştır.
Sosyal Dışlanma Kavramının Kapsamı
Dışlanma, farklı kişiler için farklı anlamlar taşımaktadır. Bu nedenle konuya ilişkin tek bir noktada fikir birliğine
varılmıştır. O da dışlanmışlık durumunun tek bir kıstas ile tanımlanmasının olanaksızlığıdır (Sapancalı, 2005:24).
Literatürde hemen her araştırmacı sosyal dışlanma kavramının çok boyutlu oluşu ile dışlanmaya yol açan ve bunu
besleyen yoksunluk süreçlerine yapılan vurgu anlamında kavramın önemli olduğuna işaret etmektedir (Gökbayrak,
2005a).
Bu bağlamda sosyal dışlanmaya ilişkin tanımları üç grupta sınıflandırmak mümkündür: (Sapancalı, 2005:24)
İlk grupta yer alan tanımlar dışlanmayı birbiriyle bağlantılı ve çok boyutlu durum veya süreçler olarak tanımlamışlardır.
Burada sosyal dışlanma dinamik bir biçimde işleyen birbirinden farklı, fakat her birisinin kısır bir döngü içerisinde
birbirine eklemlendiği ve birbirini etkilediği olgulardan kaynaklanan toplumun dışında kalma veya dahil olamama
durum veya süreçleri olarak açıklanmıştır.
İkinci grupta yer alan tanımlarda ise, sosyal dışlanma daha çok insanlar ve ilişkiler boyutuyla değerlendirilmiş ve üç
düzeye oturtulmuştur. Buna göre dışlanma;
- bireyleri,
-grupları ve
-bir bütün olarak toplumu içerir. Bu tanımlarda sosyal dışlanma genellikle sosyal ilişkilere göre tasavvur edilmektedir
ve dışlanma süreci sosyal bağın, sosyal ve sembolik karşılıklı ilişkinin kırılması olarak görülmektedir. Burada, sosyal
dışlanma hem insanların topluma katılımının durması şeklinde bir süreç, hem de kendisinin topluma katılma yetersizliği
(katılamama) sürecidir (Lapeyre, 2001:2-4).
Bu çalışmada Çankırı’da yaşayan Poşalar, sosyal dışlanmanın daha çok bu boyutuyla ele alınmış, topluma ve toplumsal
sisteme entegre olamama hali olarak değerlendirilmiş ve bu açıdan poşaların böyle bir riskle karşı karşıya oldukları
yapılan bazı araştırmaların da bulduğu bir bulgu olarak dikkat çekmektedir.
Sosyal bütünleşmenin karşıtı olarak ele alındığında sosyal dışlanma, sivil, politik, ekonomik ve sosyal vatandaşlık
haklarından mahrum olma-edilme durumu olarak tanımlanmaktadır (Walker and Walker, 1997:8).
Bununla birlikte sosyal dışlanmanın sosyal ilişkilere göre tartışılmasının önemi ve değeri dışlanmanın ortak iyelik veya
dayanışmaya göre tanımlanmasıyla birlikte artmıştır. Buna göre sosyal dışlanma dayanışmanın sağlanamadığı veya
bulunmadığı ya da toplumsal yapının yıkıldığı yerlerde kendini gösterir. Ortak iyelik veya dayanışma, sosyal
sermayenin oluşturulması için katalizör işlevi görmektedir. Sosyal sermaye dayanışma ağlarına katılım, güven, destek
ve karşılıklı yardım sağlamak biçiminde oluşur. Bu nedenle dayanışmaya güçlü katılım sayesinde ortaya çıkan sosyal
sermaye, sosyal dışlanmanın panzehiri olarak görülmektedir (Farrington, 2002:5).
Üçüncü gruptaki tanımlarda ise, sosyal dışlanma sistemler ve çevre boyutuyla ele alınmıştır. Sosyal dışlanma, toplumsal
sistemin işleyişi için gerekli bir veya birden çok alt sistemin yetersizliği olarak tanımlanabilir. Benzer bir şekilde alt
sistemler, insanların dışlanmasına neden olan şeyler veya katılımı engelleyen faktörler olarak görülür. Bu sistemler
birçok şekilde ifade edilebilir. Bu bakış açısından sosyal dışlanma;
-demokrasi ve hukuk sistemi (yurttaşlık hakları),

-işgücü piyasası (ekonomik bütünleşme)
-sosyal refah sistemi (gerçek anlamda sosyal bütünleşme)
-aile ve toplum sistemi (kişiler arası bütünleşme)
gibi alt sistemlerden biri ya da bir kaçının eksikliği olarak tanımlanmaktadır (Sapancalı, 2005:25).
621
Sosyal Dışlanmanın Toplumsal - Yapısal Sebepleri
Her toplum birbirinden farklı siyasal, kültürel, iktisadi, düşünsel, hukuksal ve tarihsel verilere sahiptir. Her ülkede
sıkıntı çeken ve kendini çeşitli bakımlardan dışlanmış hisseden gruplar vardır ancak bunlar sınıflandırılır ve
araştırılırken yukarıda bahsi geçen farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır. Yeterince parası olan, işi olan ve statüye
sahip bir entelektüel belki de yaşadığı toplumdan kendini soyutlanmış ve dışlanmış hissetmektedir. Bunun bile pek
rahatlıkla mümkün olduğu düşünülürse öncelikle kimlerin hangi açıdan dışlandıkları ve bunun nasıl bir süreç olduğu ve
buna sebep olan etmenlerin neler olduğu ve kişinin yada grupların bunu nasıl kabullendikleri ve beklentilerinin neler
olduğu çok önemlidir. Ancak bu yolla farklı toplumlarda hangi kriterler ölçüsünde kimlerin nasıl dışlandıkları
belirlendikten sonra toplumlar arasında karşılaştırmalar yapmak ve bunları kuramsal bir çerçevede genellemek daha
doğru olacaktır (Sunal, 2007).
Ülkeler arasındaki ve ülkeler içindeki eşitsizlikleri artıran küreselleşme, yoksulluk, işsizlik ve sosyal dışlanma ile
kendini gösteren küresel bir sosyal krize yol açarak, hem zengin “kuzey”de hem fakir “güney”de sorunların
derinleşmesine, sosyal hakların kaybına, çalışma yaşamının düzensizleşmesine neden olmuştur. İşsizlik, yoksulluk ve
sosyal dışlanma, gelişmekte olan ülkelerde ve özellikle en az gelişmiş olanlarda yaygın ve derin bir toplumsal yıkıma ve
nesillerin mahvına dönüşmüştür. Sosyal dışlanma, bu tarihsel sürecin bir parçası olarak kavramsallaştırılırsa gerçekliğin
yeterli bir ifadesi sağlanabilir (Erdoğdu, 2004).
Sanayi devrimi, Batı toplumsal yapısında önemli toplumsal değişimler yarattığı gibi, endüstrileşmenin getirisi olan
toplumsal sorun alanları da oluşturmuştur. Bu sorun alanlarındaki hedef kitle, korunmaya, yardıma, bakıma ya da
desteğe herkesten daha fazla ihtiyaç duyan, psiko-sosyal problemleri ile yalnız bırakılmaması gereken nüfus gruplarıdır.
Bu gruplar, korunmaya muhtaç çocuklar, özürlüler, yaşlılar, kadınlar, aileler ile ayni ve nakdi gereksinim duyan
insanlardır. Bir diğer ifade ile sosyal dışlanmış kimselerdir.
Sosyal dışlanma fiziksel, ruhsal ve toplumsal bir engellilik halidir ve sosyal dışlanmış birey veya gruplar, eşitsizliğe
uğramış, her türlü riske karşı korunmasız, savunmasız ve zayıf kişilerdir. Bu nedenle dışlanma bir çeşit "sosyal hastalık"
olarak da ele alınmıştır. Toplumdaki belirli nüfus gruplarının üretken alanlardan dışlanması anlamında "sosyal
dışlanma", kişisel hataların değil yapısal süreçlerin sonucu olarak da ortaya çıkmaktadır. Sosyal dışlanma sadece
ekonomik ve sosyal politikanın ilgi alanına girmemekte, aynı zamanda sosyoloji, kent bilimi, siyaset, hukuk ve hatta
davranış bilimlerinin de ilgi alanını oluşturmaktadır. Bununla birlikte, sosyal dışlanma bireyin temel gereksinmelerini
karşılayamamasıyla başlayan ve giderek toplumla olan bağlarının zayıflayarak kopmasına kadar giden dinamik bir
süreçtir. Sonuçları kadar, sürecin temelinde yatan gerekçeler de dikkat çekicidir. Sosyal dışlanmanın yoksulluğu da
kapsayan geniş bir anlamı olduğu söylenebilir. Ancak dışlanmış kişiler her zaman yoksul kişiler olmayabilir. Kişiler
yoksul olmamakla birlikte toplumdan dışlanmış olabilmektedirler. Yoksulluk sınırının çok altında kaldığı halde, rahat
sayılabilecek bir yaşam süren, işgücü piyasasına katılabilen, bazı fiziksel kaynaklara ulaşabilen insanlar olabileceği
gibi; bu sınırın çok üstünde olduğu halde, sağlık, eğitim, demokrasi, medeni ve sosyal haklar gibi geleneksel gelir ve
tüketim harcaması dışında kalan kriterlere göre, çok daha yoksun sayılabilecek insanlara da rastlanabilmektedir (Aytaç,
2006).
Sosyal dışlanma ile yoksulluk arasında sıkı bir ilişki vardır. Yoksulluk, kişileri, sosyal dışlanmaya iterken, sosyal
dışlanma da kişinin yoksul kalmasına neden olmaktadır. Bu eksende cereyan eden yoksullaşma süreci, kişiyi ve aileyi
daha da yoksul yapmakta ve bu durum birbirini besleyen ve biri diğerini netice veren bir fasit direye dönüşmektedir.
Bunun neticesi olarak da kişi, kendisine ve yaşadığı topluma karşı yabancılaşmaya ve ailevi sorumluluklarını yerine
getirmede yetersiz kalmaktadır (Özkul, :35).
Yoksulluğun, sadece maddi açıdan açlık ve fakirlik sınırının altında sürdürülen bir hayat olarak algılanması eksik bir
algılamadır. Maddi imkansızlıklar beraberinde bazı sosyal imkansızlıklara da sebebiyet verebilmektedirler. Bu sosyal
imkansızlıkların en önemlisi de sosyal dışlanmadır. Psiko-sosyal boyutuyla yoksulluk, maddi imkanlardan yoksun
olmakla birlikte hayatın bütün kesimlerinden uzaklaşma ya da uzaklaştırılma ile birlikte sosyo-kültürel değer
ölçülerinden ve de teknolojinin getirdiği yeni imkanlardan yararlanamamayı da ifade etmektedir. Bu itibarla yoksulluk
ve sosyal dışlanma çoğu zaman aynı anlamda kullanılan iki kavramdır (Seyyar, 2003:45).
Sosyal Dışlanma Riski Bulunan Gruplar Ve Özellikleri
AB, yoksulluk ve sosyal dışlanma riski yüksek olan gruplar şu şekilde sıralanmıştır;
1.işsizler (özellikle uzun dönemli işsizler),
2.tek ebeveynli aileler,
3.yaşlılar(özellikle yalnız yaşayan ve kadın olanlar),
4.çok sayıda çocuk ve yaşlı olarak bağımlısı olan aileler,
622
5.yoksulluk içinde büyüyen çocuklar( ilerideki dönemlerde yoksunluğun kendini sürekli olarak üreteceği bir grup olarak
kilit önemde değerlendirilmektedir), 6.göçmenler,
7.etnik gruplar ve özellikle çingeneler,
8.özürlüler,
9.evsizler,
10.insan ticaretine konu olanlar,
11.bakım kurumlarında yaşayanlar,
12.geçimlik tarım yapan aileler ve
13.toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılığa maruz kalan kadınlar olarak kabul etmektedir (Gökbayrak, 2005a).
Sosyal dışlanma riski yüksek olan gruplarda bulunan bu insanların özelliklerini de şöyle sıralayabiliriz:
1. İçinde bulundukları topluma yabancılaşma,
2. Kendilerini, başıboş, güçsüz, sahipsiz ve çaresiz hissetme,
3. Toplumun sosyal yapısına entegre olmakta güçlük çekmeleridir. Ayni zamanda, Bu gibi özelliklerinden dolayı risk
grubunda bulunan bu insanlar; fuhuş, alkol, hırsızlık gibi gayri ahlaki yollara sapma durumuyla karşı karşıyadırlar
(Seyyar, 2003:47).
Bundan başka sosyal dışlanma neticesi ortaya çıkan davranış özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz: Kişinin kendisini
bazı bakımlardan yetersiz hissetmesi sonucu olarak kendisine olan özgüveni yitirebilir. Bu durumda gerçekleşen
aşağılık kompleksi sonucu kişinin gerçeklere uyan ve uymayan sebeplerle benliğini yetersiz ve küçük görmesi, kendine
olan güvenini ve inancını sarsacak derecede yetmezlik duygusuna kapılması ve bunun neticesinde de kaygılı, belirsiz ve
güvensiz tavırlara dönüşerek, davranış bozukluğu göstermesi olarak özetlenebilir (Seyyar, 2003:54).
Araştırmaya Ait Bazı Bulgular
Poşalar halkının eğitim seviyesi düşük ve nispeten kapalı bir toplum yapısına sahip olmaları nedeniyle anket tekniği ile
bilgi ve veri toplamanın zor olacağı da düşünülerek, daha çok katılarak gözlem ve görüşme teknikleri ile bilgi ve veri
toplanmaya çalışılmıştır. Genellikle yabancıya karşı kapalı bir tutuma sahip olmaları sebebiyle seçilmiş bir örneklem
grubu ile çalışmak yerine, bu araştırmaya gönüllü olarak katılmak isteyen Poşaları dahil etmek yöntemiyle bilgi
edinilmiştir.
Poşalarla ilgili sorunları ve soyo-kültürel özelliklerini anlamak için mahalle muhtarlarıyla bir ön görüşme yapılmış; bu
ön bilgilerden hareketle görüşme formu oluşturulmuştur. Görüşme formunda yaş, eğitim, geçim kaynağı, hane halkı,
aile, sağlık, kimlik, toplumsal algı ve beklentilerle ilgili sorulara yer verilmiştir. Bu kesimin eğitim seviyesi göz önüne
alınarak, görüşme formunun olabildiğince sade ve anlaşılır olmasına özen gösterilecektir. Yapılan görüşmeler süresince
oluşturulan görüşme formuna genellikle bağlı kalınmakla birlikte, görüşmeler, daha çok sohbet şeklinde
Gerek bulundukları çevre ve gerekse yarı kapalı bir topluluk arz etmeleri, yaşadıkları geniş halk kitleleriyle aralarında
çok geçirgen olmayan ilişkileri olduğu gözlenmektedir. Bu yapının onları şehrin belli bir bölümünde ikamete zorlaması
ve şehirle çok bütünleşememeleri sonucunu doğurmaktadır. Böyle bir sonucun oluşmasında her iki kesimin de farklı
gerekçeleri olduğu görülmektedir. Geniş halk kesimlerinin Poşaları algısı ile onlarda var olan özellikler bir arada
düşünüldüğünde bu algılamaların bir sorun olduğu düşünülmektedir. Özellikle Çankırı halkının dışlayıcı ve
küçümseyici olarak gördükleri tavırları Poşaların sosyal kimliklerinin gelişmesini ve özgüvenlerini zedelemektedir.
Dolayısıyla, Poşaların sosyal ve kültürel yönden olumlu yönde değişememeleri ve şehir kültürüne adapte
olamamalarının arkasında bu faktörün göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Bu bağlamda, değişime kapalılık yalnızca
poşaların iç faktörleriyle açıklanabilecek bir olgu olarak görülmemeli buna katkı sağlayan bir Çankırılı algısının da
varlığı unutulmamalıdır. Ayrımcı davranış ve ifadelerin tespit edilip engellenmesi çalışmalarının yapılması da gereklilik
arz etmektedir.
Bu bağlamda, Poşalar’da yaşanan bazı sorunlar ve bunların bir sonucu olduğu düşünülen ‘dışlanma’ olgusuna dair
temel bazı kategorileri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
Eğitim: Poşalar’da eğitim çağındaki çocukların eğitim ve öğretim sorunu olduğu gözlenmektedir. Özellikle görüşmeler
yapılan okul idare ve öğretmenlerinden alınan bilgiler çerçevesinde öğrenci devamsızlığı, çalışmak zorunda olmak veya
evdeki işi yapmak ya da varsa küçük kardeşe göz-kulak olmak şeklinde tanımlanan bir faaliyet çeşitliliği; bununla
birlikte öğrencilerin küçük yaşta evlendirilerek okuldan ayrılmaları eğitim ve öğretim hayatlarında sorunların
yaşanmasına ve akademik seviyenin düşmesine sebebiyet vermektedir. Ayrıca Poşalarda yüksek öğrenim görmüş
olanların sayısının yok denecek kadar az olması dikkat çekmektedir. Eğitimde rol alan aktörlerin (öğrenci-öğretmen-
aile) birlikte değerlendirilmesi sorunun gerçek bir analize tabi tutulması gerekmektedir.
623
Sağlık: Yoksulluk, sosyal dışlanma ve sağlık ilişkilerinin araştırıldığı bir çalışmada, sosyal dışlanmanın stres, kınanma
duygusu, güçsüzlük, umutsuzluk ve kadercilik gibi sonuçlara yol açtığı, bu durumun sosyal bağları zayıflatarak suç
oranlarının artmasına ve sağlık sorunlarına neden olduğu saptanmıştır (Cattel, 2001).
İnceleme yapılan kesimde sağlık konusunda önemli sorunların var olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca, gözlemlerimize
dayanarak insanların temizlik konusundaki bilgisizliği ve özensizliği dikkat çekmekte, yaşanılan çevre ve evlerin çok
sağlıklı olmadığı ve bunun insan sağlığını önemli bir tehdit unsuru olabileceğini düşündürmektedir. Ancak Poşaların
oturduğu mahallenin de kentsel dönüşüm kapsamı içinde olduğu ve yeni bir yapılanmanın da halen gerçekleştirildiğini
de burada ifade etmek gerekmektedir. Bunun yanında sağlık hizmetlerine erişimin genelde yeşil kart üzerinden olduğu
da düşünülürse önemli bir sorun alanı olarak düşünülmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Kurumsal bakımdan ziyade kendi
sağlık kültürlerine uygun geleneksel sağlık davranışı ve tedavi metotları geliştirdikleri gözlenmektedir.
Ekonomik Sorunlar: Poşalar’ın geçim kaynağı genellikle elekçilik, araba ile pazarlamacılık ve küçük bir kesimin de
Çankırı kentinde esnaflık faaliyeti üzerine kurulu olduğu gözlemlenmektedir. Elekçilikle kimlik özdeşleşmesi dikkat
çeken bir olgudur. Bununla birlikte bu kesimde işsizlik, düşük gelire sahip olma, sosyal bir güvenceden yoksunluk ve
Çankırı halkı için de bir sorun teşkil eden değişik iş kollarının olmaması nedeniyle farklı iş kollarına yönelememe gibi
sorunların ciddi biçimde yaşandığı gözlemlenmektedir.
Kimlik Sorunları: Kimlik ve kim olduğu ve nereden geldiği üzerine kurulu bir kimlik sorgulaması ve yaşadığı geniş
kesimden kendini farklı hissetmesi gibi sorunlar ve bunları ifade zorlukları dikkat çekmektedir. Yazılı bir belge de
mevcut olmadığı için nereden geldikleri hakkında çeşitli rivayetler oluşmuştur. Burada sözlü tarih bilgisinden öteye
gidemeyen bir durum söz konusudur. İçinde yaşadıkları toplumla uyuşamama ve bütünleşememe durumu bir sorun gibi
algılanırken bu sorunu aşmak için Poşaların daha geniş bir kimlik tanımlamasından ve toplumun üst kimlik olarak
tanımladığı unsurlardan medet umdukları gözlenmekte (Türklük ve İslam potasına atıfta bulunularak) özellikle de din
kurumunun, Poşalar için çingene yakıştırmasından kurtuluş için bir referans haline getirildiği düşünülmektedir. Bunun
engellenmesi durumunda da kendilerini dar bir akıl yürütmeye dayanan etnik ve dini kimlik biçimlerine bağlanmaya ve
hapsetmeye zorlandıkları düşünülmektedir. Büyük Larousse Ansiklopedisi’ne göre Çingeneler falcılık, sepetçilik,
dilencilik, kalaycılık, çiçekçilik, çengilik ve çalgıcılık, ayakkabı boyacılığı gibi işlerle geçimlerini sağlayan, kendilerine
özgü bir dili ve geleneği olan derme-çatma evlerde oturan, yoksul görünümlü, pis yerlerde yaşayan bir etnik gruptur.
(Büyük Larousse, 1992; 2737, İstanbul, Milliyet Yayınları)
Aileye İlişkin Sorunlar: Aile yapısı açısından geniş aileyi andıran bir kalabalık aile formu dikkat çeken Poşalar’da
özellikle kız ve erkek çocuklarda gözlemlenen küçük yaşta evlenme, karşılaşılan çok temel bir sorun olarak dikkat
çekmektedir.
Genel Asayiş Sorunları: Bu kesimden belki de çok küçük olan bir grubun genel asayişe zarar verdiği düşünülmektedir.
Bu küçük kesimin bütün Poşaları temsil etmediği de bir gerçektir. Ancak halkın bu algıya sahip olmasında gerekçe
gösterilen bu küçük kesimin sorunlu olduğu da bir başka gerçekliktir.
Göç Sorunu: Sayıları gün geçtikçe azalan Poşaların kültürel ve folklorik anlamda bir zenginlik unsuru olduğu
görülmektedir. Şehirle bir bütünleşme sağlayamadığı ve oluşan yanlış algıdan rahatsız oldukları gerekçesiyle bulunduğu
yeri göç ederek terk ettikleri görülmektedir.
İnanç Durumları: Mahallelerinde bir cem evinin varlığı dikkat çekmektedir. Kendilerini Alevi olarak tanımlamakta,
diğer halk kesimleriyle ortak müştereklerinin çok olduğunu ifade etmektedirler. Alevilikten Sünniliğe bir geçiş söz
konusu olduğu düşünülmektedir. Ancak buna sebep olarak Alevilere ait geleneksel kültürün burada gelişmemiş
olmasının önemli bir etken faktör olduğu ve halkın Alevi kültürünü aktif olarak yaşamadıkları kanaati hâkimdir.
Oluşan Ekonomik zenginliğin sosyo-kültürel alana aktarımı sorunu: Zenginleşen Poşaların bu zenginliklerini genel
alışkanlıkları dışında değerlendirmeleri ve muhit değiştirmeleri söz konusu olduğu gözlemlenmektedir. Meslek icabı
farklı sosyo-kültürel kesimlerle etkileşime girmelerine rağmen Poşaların sosyal yaşamında bariz bir gelişme olmamış,
çevreyle ilişkileri ekonomik boyutla sınırlı kalmıştır.
Kişilik özellikleri açısından Poşalar aceleci, sabırsız, hoşgörülü ve sıcakkanlı insanlardır. Ticaretlerinde oldukça dürüst
oldukları ifade edilmektedir. Eğlence kültürleri açısından da Türkiye’deki benzerlerinden farklı olarak çalgı - çengi
fazla dikkat çekmemektedir.
624
Sosyal Dışlanmanın Sonuçları
Sosyal dışlanma, hem Poşalar açısından hem de toplumun bütün kesimleri için bireysel ve toplumsal açıdan bir takım
olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.
Bireysel Sonuçlar
Birey açısından ele alındığında ihtiyaçlarını karşı1ayamamanın sürekli bir hal alması toplumla olan bağların yitirilmesi,
stres, kaygı ve öz saygının zedelenmesi gibi uzun süreli işsizliğin sonuçları ile karşılaşabilir. Öz saygısı zedelenen
kimselerin çevrelerindeki insanlara ve toplumsal kurumlara güven ve inançları da kalmayacaktır.
Sosyal dışlanmaya maruz kalmış bireylerin ve ailelerin yaşayacakları en önemli sorunlardan biri ve belki de en
önemlisi, fıziki ve ruhsal sağlıklarının bozulması olacaktır. Yeterli beslenemeyen. sağlık hizmetinden yararlanamayan
bireyler için sağlıklı bir yaşamdan söz etmek olanaksızdır. Gerek çocukların ruhsal gelişimi gerekse yetişkinlerin ruhsal
sağlıkları bakımından gerekli olan sosyal ilişki ve faaliyetlerden uzak kalma stres ve kaygıyı arttıran faktörler olacaktır.
Araştırmalar maddi veya duygusal destek alındığında bile sosyal yoksunluk içinde olan bireylerin ruhsal yönden tam bir
iyilik halinde olmadıklarını göstermiştir.
Toplumsal Sonuçlar
Sosyal dışlanmanın toplum açısından sonuçları ise toplumun geleceğini tehdit edebilecek boyuttadır. Toplumda
yoksunluk nedeni ile suça eğilimin ve suçluluk oranının artması, toplumsal kurumların, normların etkinliğini yitirmesi
yabancılaşma ve hatta toplumsal patlamaların meydana gelmesi kaçınılmazdır.
Sosyal değerlerin ve sorumluluğun yitirilmesi, sosyal düzenlemelerin haklılığı ve gerekliliği konusundaki şüphelerin
artması, dünyaya karşı isyan duygusu (Amartya, 1997) sosyal dışlanmanın toplumda yaratacağı en önemli tehlikelerdir.
Bugün dünyada tanımlanması, çözümlenmesi ve sonuçlarından kaçınılması en zor sorunlardan biri sosyal dışlanmadır.
Ortaya çıkış sürecinin karmaşıklığı toplumsal yapıların, sosyal güvenlik ve koruma sistemlerinin farklılığı, yoksulluk
konusundaki yaklaşımlar, sosyal dışlanmışlar için belirli 'bir tanımlamaya gidilmesini güçleştirmiştir. Yoksulluk ve
işsizlik gibi temel etkenleri, toplumdan topluma değişen sosyal ilişkiler, sosyal destek ve kurumsal destek unsurlarıyla
neden olduğu sosyal dışlanma biçimleri ve derecelerini farklılaştırmaktadır. Ancak tüm dünya için kabul edilebilecek
olan bir gerçek, yaşadığı toplumda ihtiyaçlarını karşılayamayacak kadar düşük gelire sahip olanların ve alternatif gelir
kaynakları yaratamamış olanların, uzun süreli işsizlerin, sosyal güvenceden yoksun kişilerin, insani yoksulluk içinde
olanlar ve toplumun sunduğu olanaklardan eşit derecede yararlanamayan herkesin sosyal dışlanma tehlikesi altında
olduğudur (Çakır, 2002:98-99).
Özellikle geçim kaynakları olarak çok fazla çeşitliliğe sahip olamayan bir grup olan Poşalar, sınırlı geçim kaynaklarına
sahiptirler. Gerek geçim kaynaklarının sınırlı olması ve gerekse de toplumsal anlamda dışlanma riskinin getirmiş olduğu
toplumun geniş kesimleriyle bütünleşememe sonucu pek çok sosyal, ekonomik ve kültürel sorunlarla karşı karşıya
oldukları gözlenmektedir. Çocuklarının eğitim alanında karşılaştıkları sorunlar, akademik başarılarının düşük olması ve
okul devamı konusunda yaşanan sorunlar, erken yaşta yaşadıkları evlilikler gözlenen olumsuzluklardır. Sosyalleşme
süreçlerinin çok dar bir çevrede gerçekleşmesi toplumun çok dar bir alanında geleneksel kurumsallaşma düzeyleri ile
çağdaş normların dışında kalan Poşalar’ın önemli sorunlarından biri de toplumda var olan ve toplumsal bütünleşmeyi
zorlaştıran algılar olduğu görülmektedir.
KAYNAKÇA
AYTAÇ, Serpil (2006), “Sosyal Hizmetler ve Sosyal Dışlanma” Uludağ Üniversitesi, Bilimin Işığında
Aydınlanma Seminerleri, 7 Şubat, Bursa.
AYTAÇ, Serpil, Türkiye’de Korunmaya Muhtaç Çocuklar Meselesine Mukayeseli Bir Bakış ve Bursa Örneği,
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
BÜYÜK LAROUSSE, 1992; 2737, İstanbul, Milliyet Yayınları
CATTEL, Vicky (2001), "Poor people, poor places, and poor he_lth: the mediatiI1g role of social networks and
social capital," Social Science and Medicine; Vol:52, s.1501-1516, Aktaran: Özlem Çakır ,SOSYAL
DIŞLANMA, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi . Cilt 4, Sayı:3. 2002.
ÇAKIR, Özlem (2002), "Sosyal Dışlanma", Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4,
Sayı:3, s.83-104.
ERDOĞDU, Seyhan ve Şenay GÖKBAYRAK (2007), Sosyal İçerme Belgesinin Düşündürdükleri
(Http://Sosyalpolitika.Fisek.Org.Tr/?P=42#More-42) 4 Mart 2007
ESTİVİL, J. (2003), Concepts and Strategies for Combating Social Exclusion, An Overview, Geneva:
625
International Labour Office.) Aktaran: (Dr. Seyhan Erdoğdu; Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:75,Yıl: Temmuz
Ağustos 2004,Sosyal Politikada “Avrupalı” Bir Kavram: Sosyal Dışlanma
(Http://Sosyalpolitika.Fisek.Org.Tr/?P=38#More-38 ). 4 Mart 2007
FARRINGTON, Fletcher (2002), “Towards a Useful Definition: Advantages and Critisms of Social Exclusion”.
http:www.ssn.flinders.edu.au/geog/people/honours%202001/paper%202.doc (15.01.2002), s.5. (Aktaran: Faruk
Sapancalı; ‘Sosyal Dışlanma’ Dokuz Eylül Yayınları, Sosyal Politika Dizisi 2, 1.Baskı, Neşa Ofset, Eylül 2005,
İzmir, sayfa: 25).
GÖKBAYRAK, Şenay (2005a), Avrupa Birliği’nin Sosyal Koruma Sorunsalı Olarak “Sosyal İçerme
Politikaları” (Http://Sosyalpolitika.Fisek.Org.Tr/?P=61#More-61), 4 mart 2007, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı :
80 Yıl : Mayıs Haziran 2005.
GÖKBAYRAK, Şenay (2005b), Sosyal Dışlanma Sorunsalına Türkiye Düzleminde Geliştirilen Model
Uygulamalar: Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim Ve Eylem Merkezi Vakfı Faaliyetleri (26.11.2005,
İstanbul) (Http://Sosyalpolitika.Fisek.Org.Tr/?Cat=5) 4mart2007
LAPEYRE, Frederic(2001), “Social justice and global cooparative strategies in transition eceonomies”,
www.uniovi.es/congresos/2001/RC19/papers/lapeyre_F.pdf (17.10.2001), s.2-4. (Aktaran: Faruk Sapancalı;
‘Sosyal Dışlanma’ Dokuz Eylül Yayınları, Sosyal Politika Dizisi 2, 1.Baskı, Neşa Ofset, Eylül 2005, İzmir,
sayfa: 24).
ÖZKUL, E. (), ‘Modern Batı Medeniyetinin İflas Göstergesi: Küresel Köyde Küresel Fakirlik’, Köprü, 3 Aylık
Fikir Dergisi, Sayı:88, s.35).
RODGERS, G. (1995)., “What is special about a “social exclusion” approach?”, Social Exclusion: Rhetoric,
Reality , Responses içinde, ed: Rodgers, G vd, ILO( International Institute of Labour Studies), 43-55.) Aktaran:
Dr.Şenay Gökbayrak Sosyal Dışlanma Sorunsalına Türkiye Düzleminde Geliştirilen Model Uygulamalar: Fişek
Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim Ve Eylem Merkezi Vakfı Faaliyetleri (26.11.2005, İstanbul)
(Http://Sosyalpolitika.Fisek.Org.Tr/?Cat=5) 4mart2007
SAPANCALI, Faruk (2005), Sosyal Dışlanma, Dokuz Eylül Yayınları, Sosyal Politika Dizisi 2, 1.Baskı, Neşa
Ofset, İzmir.
SEYYAR, Ali (2003a), ‘Sosyal Siyaset Açısından Yoksulluğa Karşı Mücadele’ Yoksulluk’, Deniz Feneri
Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, 1.Cilt, 1.Baskı, İstanbul, s.45.
SEYYAR, Ali (2003b), Ahlak Terimleri Ansiklopedik Sözlük, 1. Baskı, ist., Beta Yayım ve Yayım Dağıtım
SUNAL, Onur (2007), Soysal Dışlanmaya Kuramsal Yaklaşımlar http://sosyalpolitika.fisek.org.tr/?p=65#more-
65. 9 NİSAN 2007
WALKER A. and C. WALKER (1997), Britain Divided: The Growth of Social Exclusion in The 1980s and
1990s, London, Child Poverty Action Group, s.8) Akt. (Özlem Çakır, Sosyal Dışlanma Dokuz Eylül Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı:3. 2002, s.84).
626
Volume 3 (2018), 627-630
Language teachers’ beliefs about research: A Qualitative analysis of

English teachers at tertiary level in Turkey
Prof. Dr. Arif Sarıçoban1*, Assoc. Prof. Dr. Özkan Kırmızı 2+
1English Language and Literatue Department, Selcuk University, Konya, Turkey
2English Language and Literatue Department, Karabuk University, Karabuk, Turkey
*Corresponding author: ozkankirmizi@gmail.com
+Speaker: saricobanarif@gmail.com
Abstract – The effectiveness of engaging in research practices on EFL teachers is an important area of study. Therefore, the
present study was undertaken to investigate Turkish English teachers’ beliefs regarding the significance of research engagement
in their teaching practices. To this end, interviews were conducted with 3 English instructors who have been pursuing their M.A.
studies in a state university in Turkey. Purposeful sampling was used in selecting the participants of the current study. Two
criteria were adhered in selecting participants. The first one is that the participants must be in the third semester of his or her
M.A. study so that he or she can generate satisfactory and relevant data upon their theoretical courses undertaken. Secondly,
participants who are actively teaching were selected. Content analysis was conducted in order to analyze the data. The findings
indicate that language instructors have clear ideas as to what research is and the value of research. Apart from this, it was also
reflected in the data that EFL teachers at tertiary level believe in the effectiveness in research in benefitting their teaching
practices, indicating that research engagement can be viewed as a means of professional development.
Keywords – EFL teachers, instructors, content analysis, research engagement, tertiary level
I. INTRODUCTION (2006) suggested that when teachers perceive the

importance of research they tend to have more motivation
Over the last two decades or so, the issue of research for research.
engagement has attracted considerable attention. Research
has been going on both on the theoretical front as well as Another important point that merits attention is that the
the practical side, generating a wealth of valuable data. social context is also influential in deciding to conduct
However, further studies are needed in order to find out research along with individuals’ cognitions (Stein & Brown,
whether and to what extent language teachers immerse 1997). Universities may determine the desire to sustain the
themselves in the research process and what multi-faceted research process on the part of students through their
benefits they value most (Bai, 2018). English is extensively missions, blue prints, and incentives. Related to social
taught in Turkey at all levels and therefore has a huge context, it can also be put forward that institutional culture
number of L2 learners and teachers. With such big numbers, may also manifest itself in the form of peer pressure and it
in order to regulate the process as neatly as possible, it is may motivate teachers to conduct research (Ertmer &
essential that the link between theory and practice be Ottenbreit-Leftwich, 2010). Therefore, it is of vital
provided. importance to reveal M.A. students’ beliefs regarding their
research process.
The rationale behind focusing on research beliefs is that
it is known that beliefs occupy a critical position in human In the area of language teaching, there is a satisfactory
attitudes and actions. According to Vroom (1995), people’s level of research on the changes in the classroom or
beliefs about job motivation are closely related to producing theories about one’s practice; nevertheless, the
Expectancy Theory. This means that beliefs are the number of studies that focus on teachers’ or pre-service
underlying drivers of motivation and this accounts for our teachers’ beliefs about research are rather scarce (Bai et al.,
choices. To be more specific, when a person believes that 2012; Borg & Liu, 2013). The existing ones found that for
the action has value the person will find the performance teachers research is quantitative in nature and involves
effective and continue the action. As such, according to Bai questionnaire, surveys and statistical analysis. Moreover,
(2018), teachers’ expected outcomes associated with the participants in these studies do not seem to have firm
engaging in research determines whether teachers will ideas regarding the benefits of research.
conduct the research or not. In a similar vein, Chen et al.
627
Sarıcoban and Kirmizi, Language teachers’ beliefs about research: A Qualitative analysis of English teachers at tertiary level in Turkey,
II. METHODOLOGY with my thesis as they would give me much data in my future
research.
A. Data collection tool and procedure
Gülce (pseudonym)
In order to collect data within the scope of this
qualitative study, one-to-one semi-structured interviews When I started my career, I wasn’t expecting to conduct
were conducted. The interviews lasted approximately 35-40 research. In fact, I was expecting to be informed about
minutes. The consent of the participants was obtained prior research done by academicians and experts in the field. As
to the study and thus ethical issues were eliminated. The a teacher my job would involve making use of research
questions were determined beforehand, but care was taken findings. However, I expected to conduct research as a part
to pose as thought-provoking questions as possible. The of my MA studies. I believe this is expected of people
interviews were conducted in Turkish for the purpose of studying at university.
clarity and recorded. Later, they were translated into
English. 2. What were the forms of your research outputs when
you started your career and what are they like now? Is
B. Participants there any difference, why?
Purposeful sampling method was used to select the The second question in the interview inquired what the
participants, who are conducting their M.A. in English forms of their research outputs when they started their
Language and Literature (n=3), with a focus on language career were. Is there any difference; if yes or no, why? The
teaching issues. The belief is that selecting participants in answers provided by the participants indicate a progression
accordance to this criterion will reveal background-related towards betterment in research skills. They stated that their
patterns in their beliefs. initial productions were rather primitive. Sample answers
are given below:
III. RESULTS
Esen (pseudonym)
The first question was related to whether the participants
had expected to conduct research when they started your When I started the graduate program, I firstly thought I
career and why. The participants had plans to pursue their could focus on the problems that any English teacher might
postgraduate education and they seem to have linked it to have in the classroom and decided to make a research about
some important issues, which may be taken as a justification it. After that, as the time passed, I realized that it would not
of the expectancy theory. That is to say, the participants had make any significant contribution on the field as there had
some expectations in doing research. Sample answers from already been a number of studies and nothing changed in a
the participants are as follows: positive way. Therefore, I decided to focus on the solutions
rather than the problems in foreign language education in
1.Did you expect to conduct research when you started Turkish education system. I thought much importance had
your career? Why? to be given to productive skills of learners rather than
Koray (pseudonym) receptive skills. Therefore, I started to make a research
about the effects of speaking skills on students’
Of course, I knew that the education I got at university development.
would not be enough to get a good teaching job and I
thought that I should equip myself with the necessary Gülce (pseudonym)
theoretical background in my field. The only way to do this At the start of my career my research outputs were mostly
was to have a sound observation power. This is already the observation reports and presentations to my colleagues.
most important tool a researcher has together with effective Towards the end of my MA studies, one article I wrote in
interpretation skill. When I started my career at a high collaboration with my instructor was published and another
school, I started to experiment my knowledge bit by bit. At one was presented at a conference and published as well.
that time, when doing this, I had awareness about what I Now, my research is more thorough and original I think. It
was doing and how I should do it. I must note that this also has a wider recognition.
experience helped me develop a lot. An individual who
believes in lifelong learning should have a tendency to Koray (pseudonym)
conduct research continuously.
In my first years, I mostly focused on observations and case
Esen (pseudonym) studies. I continuously tried to collect data in all the classes
I taught and attempted to arrive at generalizations out of
When I started working as an instructor, I planned to apply these observations. However, as time passed, the results of
for an ELT graduate program to learn more about the field. my observations tended to produce the same results. It was
Based on the experience that I had in prep school, I thought like a vicious circle. At that moment, I thought that I should
I could contribute to field at the end of graduate program start my M.A. studies. I needed something that would
enlarge my horizon and provide new insights to me. Having
628
started my M.A. studies and conducted a number of small- answers to the problems that have become perennial in my
scale studies, I started to conduct more systematic studies. field. I hope to do this by combining my expertise and the
accumulated literature on my area of study. I also hope that
3. What counts as research according to you? I will be able to combine my experiences to come up with
Another focus of the questions in the semi-structured permanent solutions to the problems pertaining to our
interview was related to understanding how the participants language teaching practices in our country.
conceptualize research. This is important because the way 5. What value and significance does conducting research
you conceptualize something determines how you approach have for you?
it and how you perform it.
Esen (pseudonym)
Esen (pseudonym)
I think conducting research shows how idealistic you are as
I think any kind of qualitative or qualitative analysis of data an academician. It is something valuable and important for
is counted as a research. me as I take a responsibility and my aim is to use the results
Gülce (pseudonym) of my research in a productive way.
In my opinion, anything handled with a critical view and a Gülce (pseudonym)

new perspective counts as research. It can be an article In the field of ELT research, it is essential to test methods
based on an experiment, a literature review, an observation and hypothesis. This way we gain insights into the process
report and so on. of language acquisition. Research is valuable as it leads to
Koray (pseudonym) innovation and development.
Research, in my opinion, is an endeavor that measures the Koray (pseudonym)

interaction and development of all individual in the field There is no doubt that any study conducted has a value to
and provides objective projections regarding the future some extent. However, some studies are conducted without
directions that these phenomena will take. making reference to the already existing literature and are
In this excerpt, the participant accentuates the role of conducted without taking into consideration the
scientific knowledge as providing projections, which is the stakeholders. In short, by the value of research I understand
predictive value of scientific knowledge. Another view the extent to which it can reach stakeholders and related
provided by Gülce, namely that anything dealt with a practitioners and the extent to which it can provide
critical view and a new perspective in research is important permanent solutions.
in terms of placing emphasis on critical aspect of scientific 6. Should research be part of English teachers' job or is
knowledge. it an extra pressure? Why?
4. What value and significance does conducting research Esen (pseudonym)
have for you?
I think research shouldn’t be a part of English teachers’ job.
Esen (pseudonym) Conducting a research and being able to teach something
My purpose is to contribute to the ELT field more or less. is really different. For sure, teachers can be good
Maybe my research may shed light on the following studies. researchers as they are good observers of their students, but
Authorities may take the necessary steps to cover the it has to be on voluntary basis. Teachers, especially
deficiencies that my research will detect and in the end instructors have already loads of work including
learners can benefit from the results. paperwork. Therefore, most of them would see it as a
burden and their reluctance will affect the research as well.
Gülce (pseudonym)
Gülce (pseudonym)
My purpose for doing research is to improve the practice of
teaching English in my country. As a teacher I occasionally Research should be a part of English teachers’ job as they
come up against problems and feel frustrated. I aim to can observe and interpret the dynamics of a language
contribute to the development of ELT in Turkey. learning environment better than anyone else. It is not an
extra pressure because they are constantly involved in
Koray (pseudonym) decision-making, evaluating and assessing during classes.
They know what works and what doesn’t work better than
My biggest purpose in conducting research is to make my
an outsider. It is just not often revealed. Through formal
country more visible on the international arena. As Turkish
research they can let others learn about their insights.
people, we have knowledge in many areas; nevertheless, we
cannot make it public on an international basis. My Koray (pseudonym)
fundamental purpose is to conduct studies that will provide
629
It should definitely be part of teachers’ jobs. Teachers must focus of the questions in the interview was related to
be provided with monetary help in this regard. I don’t understanding how the participants conceptualize research.
believe that it is a burden on the shoulders of teachers like This is important because the way you conceptualize
most teachers think. Teachers who are not engaged in something determines how you approach it and how you
research are already likely to suffer from burnout in ten perform it. The role of scientific knowledge as providing
years’ time. Governmental support must be ensured. projections is important; that is, the predictive value of
scientific knowledge was emphasized by the participants.
IV. DISCUSSION and CONCLUSION Another view voiced by the participants was that science
The present study was undertaken in order to unearth and research should provide a critical view and a new
M.A. students’ beliefs regarding the definition of research, perspective.
the value of research, their self-evaluation as to their At this vein, it can be recommended that language
development, and whether research should be a part of teachers who are not graduates of ELT should be provided
teachers’ jobs. Within this context, the first question in the with the necessary methodological knowledge and language
interview focused on whether the participants had expected teaching programs (curriculum) in which they should focus
to conduct research when they started their career and why. on what to teach, in what order to teach, and how to teach.
The answers provided by the participants indicated that they They should be given the opportunity to present papers at
had plans to pursue their postgraduate education and they conferences and publish these papers as well. To do so, they
seem to have linked it to some important issues. should be encouraged to start with small scale research that
The second focus of the interview was the self- will improve their research abilities in the field by time. In
evaluation of the participants. They were asked to compare this way they can only be helped to find solutions to the
their previous studies or output with the current output. The problems they encounter in their teaching profession
answers provided by the participants indicated a (Solution Oriented Approach).
progression towards betterment in research skills. Another
V. REFERENCES [4] Chen, Y. N., Gupta, A., & Hoshower, L. (2006). Factors that
motivate business faculty to conduct research: An expectancy
theory analysis. Journal of Education for Business, 81, 179-189
[1] Bai, L., Millwater, J., & Hudson, P. (2012). Chinese TEFL [5] Ertmer, P. A., & Ottenbreit-Leftwich, A. T. (2010). Teacher
academics’ perceptions about research in a transitional culture. technology change: How knowledge, confidence, beliefs, and
Journal of Higher Education Policy and Management, 34(1), cultureintersect. Journal of Research on Technology in Educati
91-102. on, 42(3), 255-284.
[2] Bai, L. (2018). Language teachers’ beliefs about research: A [6] Stein, M. K., & Brown, C. A. (1997). Teacher learning in a social
comparative study of English teachers from two tertiary context. Integrating collaborative and institutional processes
education institutions in China, System, 72, 114-123. with the study of teacher change. In E. Fenemma & B. Nelson
[3] Borg, S., & Liu, Y. (2013). Chinese college English teachers' (Eds.), Mathmetics teachers in tranmstition (pp.155-191).
research engagement. TESOL Quarterly, 47, 270-299. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
[7] Vroom, V. H. (1995). Work and motivation. San Francisco: Jossey-
Bass Publishers.
630
Volume 3 (2018), 631-635
Entegre Raporların İşletme Karlılığına ve Yatırımcı Davranışına Etkisi

Zeynep Şahin1*+
1Muhasebe ve Vergi Uygulamaları/Vakfıkebir MYO, Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*Corresponding Author and +Speaker: ktuzeynepsahin@gmail.com
Özet -İşletmelerin uzun vadede faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için tüm paydaşlar arasında iyi bir iletişim sağlamanın yolu
hazırladıkları raporlar vasıtasıyla olmaktadır. Dünyadaki gelişmelerle birlikte finansal ve finansal olmayan raporlama
konusunda gelinen son nokta entegre raporlamadır. Entegre raporlar sadece geçmişle ilgili değil geleceği de öngörmede bilgi
verdiği için önemlidir. Kısa, orta ve uzun vadede işletmelerin gelecekte yaratacağı değeri, riski ve fırsatları entegre raporlar
göstermektedir.
Bu çalışmada entegre rapor yayınlamanın işletmelerin karlılığına ve yatırımcı davranışlarına etkisinin olup olmadığının tespit
edilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle entegre rapor yayınlayan işletmelerin rapor yayınlamadan önceki karlılık ve getiri
verileriyle rapor yayınladıktan sonraki verileri istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda karlılık ve
getiri oranları arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir. Türkiye’deki işletmelerin entegre raporlama konusuna gereken
önemi vermediği söylenebilir. Entegre raporlama konusunda teşvikler sağlanırsa, yaptırımlar olursa ve konuyla ilgili
farkındalığı arttırmaya yönelik çalışmalar yapılırsa entegre rapor sayılarının artacağı, karlılığı ve yatırımcı davranışlarını da
zamanla olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler- Muhasebe, Entegre Raporlama, Karlılık, Yatırımcı Davranışı, BİST.
The Effect of Integrated Reports on Business Profitability and

Investor Behavior
Abstract- In order to maintain long-term operations, a good communication between all stakeholders is provided through the
reports they have prepared. With the developments in the world the last point in financial and non-financial reporting is
integrated reporting. Integrated reports are important because they provide information not only about the past but also about
the future. The integrated reports show in the short, medium and long term, reports indicate the value, risk and opportunities
that business will create in the future.
In this study, it is aimed to determine whether publishing an integrated report has an impact on the profitability of the business
and investor behavior. For this reason, businesses which are publishing integrated report statistically analyzed with the
profitability and return data before publishing the report and after publishing it. As a result of the analyzes, there was no
significant difference between profitability and return datas. İt can be said that businesses in Turkey don’t give the required
importance to integrated reporting. The number of integrated reports will increase and profitability and investor behavior will
be positively affected if incentives are provided for integrated reporting, if sanctions are made and efforts are made to raise
awareness about the issue.
Keywords – Accounting, Integrated Reporting, Profitability, Investor Behavior, BIST.
I. GİRİŞ varlıklarının büyük bir kısmını çoğu zaman maddi varlıklar

1930’lı yıllarda ABD’de yaşanan Büyük Buhran sonrasında değil maddi olmayan varlıklar oluşturmaktadır. Maddi
yatırımcı güveni zedelenmiş ve ABD, Genel Kabul Görmüş olmayan bu varlıklar finansal tablolarda yeterince yer
Muhasebe Standartlarını oluşturmuştur. İşletmelerin finansal almamaktadır. Bu nedenle finansal raporlar tek başına
bilgileriyle ilgili şeffaflığı arttıran bu standartlar dünya işletmelerin gerçek değerini yansıtmada yetersiz kalmıştır.
genelinde yaygınlaşmış ve 1973’te Uluslararası Muhasebe İşletmelerin çevresel, sosyal ve yönetimsel konularının
Standartları Komitesi tarafından Uluslararası Muhasebe işletmenin değerini finansal performansı kadar etkilediğini
Standartları oluşturulmuştur. Söz konusu standartlar zaman gören yatırımcılar bu alanlarda da bilgi talep etmeye
içerisinde güncellenerek Uluslararası Finansal Raporlama başlamıştır. Başta yatırımcılar olmak üzere paydaşların
Standartları ismiyle bugün dünyada birçok ülkede ortak beklentilerini karşılayabilmek için işletmeler yeni raporlama
raporlama dili olarak kullanılmaktadır. Finansal raporlar modelleri geliştirmiştir [1]. Finansal raporlarla beraber
işletmelerin geçmiş döneme ait finansal performansı hazırlanmaya başlanan kurumsal yönetim raporları, çevre
hakkında bilgi vermektedir. Uzun dönemde işletmelerin raporları ve sosyal sorumluluk raporları, sürdürülebilirlik
gelecekte karşılaşabileceği risk ve fırsatlara ilgili bilgiler raporlarıyla devam eden raporlama da son raporlama şekli
finansal raporlarda yer almamaktadır. Ayrıca işletmelerin entegre raporlamadır.1960’lı yıllarda finansal raporlamayla
631
Şahin, Entegre Raporların İşletme Karlılığına ve Yatırımcı Davranışına Etkisi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
başlanan, 1980’li yıllarda finansal ve çevresel raporlarla hızları, net kar/ satış oranları, özsermaye karlılıkları, aktif
devam eden, 2000’li yıllara gelindiğinde sürdürülebilirlik karlılıkları, finansal kaldıraç oranları ve borç/özsermaye
raporlarının da ilave edildiği raporlamaya 2010’lu yıllarda oranları arasında farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. 2014,
entegre raporlar eklenmiştir. Sürdürülebilirlik raporlarında 2015 ve 2016 yıllarına ait faaliyet raporları verileri
sürdürülebilirlik performansının nasıl finansal sonuçlara yol incelenerek yapılan korelasyon analizi sonucunda 2015 ve
açtığı ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Bu raporlarda 2016 yıllarında işletmelerin entegre raporlama skorları ile
yatırımcıların işletmenin değer yaratma sürecine nasıl katkı firma büyüklükleri arasında, 2016 yılında entegre raporlama
sağladığıyla ilgili açıklamalar yer almamaktadır. Entegre skorları ile varlık devir hızları arasında pozitif ilişki olduğu
raporlarda işletmelerin finansal ve sürdürülebilirlik tespit edilmiş, diğer oranlarla entegre raporlama skorları
performansı beraber ve entegre bir şekilde sunulmaktadır. arasında ise herhangi bir ilişki bulunmamıştır [3]. Aynı yıl
Entegre raporlamayla ilgili ilk küresel çalışma 2010 yılında Yüksel tarafından yapılan bir diğer çalışmada kamu
Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi kurularak kurumlarında entegre raporlamanın uygulanabilirliğinin tespit
yapılmıştır. Bu konsey 2013 yılında Uluslararası Entegre edilmesi amaçlanmıştır. Bir takım düzenlemelerin yapılarak
Raporlama Çerçevesi’ni yayınlanmıştır. Entegre raporlama; kamu kurumlarının da entegre raporlama yapabileceği
bir kuruluşun stratejisinin, kurumsal yönetiminin, sonucuna ulaşılmıştır [4]. Yine aynı yıl Yüksel tarafından
performansının ve beklentilerinin dış çevreyle kısa, orta ve yapılan üçüncü bir çalışmada 2016 yılında BİST Kurumsal
uzun vadede nasıl değer sağlayacağının kısa, öz bir şekilde Yönetim Endeksi’nde yer alan işletmelerin faaliyet raporları
sunumudur [2]. Entegre raporlar işletmelerin sadece geçmiş incelenerek bu raporların entegre raporlamaya uygunluğu
performanslarının sonuçlarını değil faaliyetlerinin ekonomik, tespit edilmeye çalışılmıştır. Yapılan içerik analizi sonucunda
çevresel ve sosyal bağlantılarını da kurarak uzun vadede nasıl hesaplanan entegre raporlama skorları, içerik öğeleri skorları
değer yaratacaklarını da ortaya koymaktadır. Sürdürülebilir ve kurumsal yönetim derecelendirme notları karşılaştırılarak
bir başarı için işletmelerin finansal ve finansal olmayan kurumsal yönetim ilkeleri ile entegre raporlama ilkeleri
fırsatlarını, risklerini ve performansını değerlendirir ve daha arasındaki ilişki regresyon analiziyle belirlenmiştir. Çalışma
etkin bir iletişim sağlar [1]. Entegre raporlar finansal ve sonunda entegre rapor skoru ile kurumsal yönetim
sürdürülebilirlik raporlarının bir birleşimi değildir. Bu derecelendirme notu, menfaat sahipleri derecelendirme notu,
bilgiler arasında bağlantı kurarak işletmelerin ileride nasıl bir yönetim kurulu derecelendirme notu arasında pozitif ilişki
değer yaratabileceğini ortaya koymaktadır. Finansal ve tespit edilmiştir [5].
sürdürülebilirlik raporlarında yer alan her bilgi entegre Alagöz vd. (2018) tarafından yapılan çalışmada 2016
raporda yer almak zorunda değildir. Entegre raporda yılında Güney Afrika’da en iyi entegre rapor seçilen ilk üç
işletmenin kısa, orta ve uzun vadede değer yaratmasında işletmenin entegre raporları incelenerek yapılan içerik
önemli olan bilgiler yer almaktadır. Entegre düşüncede analizinde işletmeler için entegre rapor hazırlamada ele
işletmenin finansal ve finansal olmayan tüm kaynaklarının alınacak başlıkların belirlenmesi amaçlanmıştır. Entegre
(finansal, imal edilen, doğal, entelektüel, insan, sosyal, raporlarda değer yaratma ve yönetici görüşlerinin en yoğun
paydaşlarla ilişkiler) birbiriyle olan bağı kurularak işletmenin anlatılan başlıklar olduğu, sermayeler ve iş modeli
değer yaratmasına nasıl bir etkisinin olduğu ortaya başlıklarının ise en az anlatılan başlıklar olduğu görülmüştür
konmaktadır. Entegre raporların en önemli özelliği kısa ve [6]. Coşkun Arslan ve Özkan tarafından aynı yıl yapılan
öz olmasıdır. çalışmada BİST Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer alan
Uluslararası Entegre Raporlama Çerçevesi iki bölüm ve işletmelerin entegre raporlarına ait durum tespitinin yapılması
sözlükten oluşmaktadır. Birinci bölümde (giriş) çerçevenin amaçlanmıştır. Bu amaçla endeksteki 29 işletmeye anket
kullanımı ve temel kavramlar, ikinci bölümde (entegre rapor) uygulanmış ve entegre raporlar sayesinde dünya genelinde
kılavuz ilkeler ve içerik öğeleri yer almaktadır. Birinci bölüm gelişmeleri takip ettikleri, entegre raporların kendilerine
olan giriş bölümünde çerçevenin kullanımı kısmında entegre sağlayacağı avantajların farkında oldukları sonucuna
raporun tanımı, çerçevenin amacı, entegre raporun amacı ve ulaşılmıştır [7]. 2018 yılında Kardeş Selimoğlu ve
kullanıcıları, ilkelere dayalı bir yaklaşım, rapor biçimi ve Yeşilçelebi tarafından yapılan çalışmada 2017 Ağustos
diğer bilgilerle ilişkiler, çerçevenin uygulanışı, bir entegre itibariyle yayınlanan entegre raporların içerik analizi
raporla ilgili sorumluluk açıklamaları vardır. Temel yapılmıştır. 2011-2016 yılları arasında dünyada toplam 150
kavramlar kısmında ise giriş, kuruluş ve diğerleri için değer işletme tarafından hazırlanan 256 entegre rapor olduğu ve en
yaratma, sermaye öğeleri, değer yaratma süreciyle ilgili çok Afrika bölgesinde rapor hazırlandığı görülmüştür. Ayrıca
bilgiler yar alır. İkinci bölüm olan entegre rapor bölümünde finansal hizmetler sektöründeki işletmeler tarafından ağırlıklı
ise kılavuz ve ilkeler kısmında raporun içeri hakkında bilgi olarak entegre rapor hazırlandığı tespit edilmiştir [8]. İşgüden
verilir ve bilgilerin nasıl sunulduğu anlatılır. Bu kısım Kılıç tarafından yapılan çalışmada 2016 yılında entegre rapor
stratejik odak ve geleceğe yönelim, bilgiler arası bağlantı, hazırlayan işletmelerin raporları ile 2016 yılında BİST
paydaşlarla ilişkiler, önemlilik, kısa ve öz olma, güvenilirlik Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer alan işletmelerin faaliyet
ve eksiksizlik, tutarlılık ve karşılaştırılabilirlik raporlarını Uluslararası Entegre Raporlama Çerçevesi esas
açıklamalarından oluşmaktadır. İçerik öğeleri kısmında ise alınarak içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmada
kurumsal genel görünüm ve dış çevre, kurumsal yönetim, iş incelenen faaliyet raporlarının iş modeli çerçevesinde
modeli, riskler ve fırsatlar, strateji ve kaynak aktarımı, işletmelerin sermaye öğelerini objektif kriterlere göre
performans, genel görünüş, hazırlık ve sunum temeli, genel paydaşlara iletebilecek ve gelecekteki değer oluşumunu hem
raporlama ilkeleri anlatılmaktadır [2]. finansal hem de finansal olmayan bilgi aracılığıyla
Ulusal ve uluslararası literatür değerlendirildiğinde 2017 sunabilecek yeterlilikte olmadığı sonucuna ulaşılmıştır [9].
yılında Yüksel tarafından yapılan çalışmada Türkiye ve Sevim vd. (2017) çalışmalarında entegre raporlarda yer
Güney Afrika’da faaliyet gösteren katılım bankalarının alan finansal bilgiler ile finansal olmayan bilgilerin sermaye
entegre raporlama skorları ile firma büyüklükleri, varlık devir öğeleri bağlamında iş modelinde nasıl değere dönüştüğü ve
632
bu değerin yatırımcı davranışlarına etkisi incelemiştir [10]. sonraki karlılık ve getiri oranları arasında anlamlı bir farklılık
Ercan ve Kestane (2017) Türkiye Sinai ve Kalkınma Bankası tespit edilmemiştir.
(TSKB) tarafından hazırlanan ve finans sektörünün ilk Çalışmada giriş bölümünü takiben ikinci bölümde materyal
entegre raporu olan raporun incelenmesini amaçlamıştır. ve yöntem, üçüncü bölümde sonuçlar, dördüncü bölümde
TSKB tarafından hazırlanan raporun Uluslararası Entegre konuyla ilgili tartışma, beşinci bölümde ise çalışmanın ana
Raporlama Konseyi tarafından hazırlanan çerçeveye uygun sonuçlarına yer verilmiştir.
hazırlandığı görülmüştür [11]. 2017 yılında Ercan ve Kestane
tarafından yapılan bir diğer çalışmada ise 2016 yılında II. MATERYAL VE YÖNTEM
Türkiye’de entegre rapor hazırlayan işletmelerin raporları Çalışmanın amacı entegre raporların işletmelerin karlılığına
içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Uluslararası Entegre ve yatırımcı davranışlarına etkisini araştırmaktır. Türkiye’de
Raporlama Konseyi tarafından hazırlanmış olan entegre işletmeler yeni yeni entegre rapor yayınlamaya başlamıştır.
raporlama çerçevesine göre değer yaratma sürecinde Bu nedenle entegre rapor sayısı çok azdır. Konuyla ilgili
değerlendirmeler yapılmıştır. Aynı sektörde bile faaliyet farkındalığın sağlanması ve eksikliklerin görülmesi amacıyla
gösteren işletmelerin değer yaratma sürecinde farklılıkların çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
olduğu görülmüştür. Dolayısıyla Türkiye’deki işletmelerin Ayrıca ileride yapılabilecek çalışmalar içinde örnek teşkil
entegre raporlama konusunda henüz başlangıç aşamasında etmesi beklenmektedir. Çalışma araştırmacılar için konuyla
olduğu sonucuna ulaşılmıştır [12]. Elmacı ve Orhan (2017) ilgili eksikliklerin görünmesi anlamında da farkındalık
dünyada entegre raporlama da başarılı 4 işletmenin yaratacaktır.
raporlarını esas alarak içerik, sunum ve felsefi temelleri Türkiye’de ilk entegre rapor 2015 yılında Argü Yönetişim
bakımından raporları incelemiş Türkiye’deki büyük ölçekli Akademisi tarafından yayınlanmıştır. 2016 yılında ise Adana
işletmeler için entegre raporlamaya yönelik yol haritası Çimento, Aslan Çimento, ÇİMSA ve TSKB entegre rapor
oluşturmaya çalışmıştır. Türkiye’deki işletmelerin entegre yayınlayan işletmelerdir. Çalışmada 2016 yılında entegre
rapor oluşturabilmesi için öncelikle bir alt yapıya sahip rapor yayınlayan ve Borsaİstanbul’a üye olan işletmelerin
olması gerektiği görülmüştür. Bu alt yapının da entegre verilerinden faydalanılarak analiz yapılmıştır. 2016 yılında
düşünme, sürdürülebilirlik, şeffaflık, insan hakları, entegre rapor yayınlayan dört işletmenin tümü
yenilikçilik, çevre ve bilgi teknolojileri gerektirdiği Borsaİstanbul’a üye olduğu için bu işletmelerin rapor
görülmüştür [13]. Yılmaz vd. (2017) entegre raporlamanın yayınlamadan önceki ve rapor yayınladıktan sonraki dönem
içeriği ve uygulamaları hakkında bilgi sunmuş ve Türkiye verileri kullanılmıştır.
için entegre raporlama uygulaması önermiştir [14]. Entegre raporların işletme karlılığına etkisini analiz etmek
2016 yılında Büdeyri ve Kısa tarafından yapılan çalışmada için net kar marjları ve özsermaye karlılıkları işletmelerin
entegre raporlamanın doğuşu, gelişimi, entegre raporlamaya finansal durum tabloları ve kar zarar tablolarından elde
değişik kesimlerin bakış açıları, entegre raporlamanın edilmiştir.Raporların yatırımcı davranışına etkisini araştırmak
belirleyici faktörleri ve raporlamaya getirilen eleştiriler ele için ise getiri oranlarından; fiyat kazanç oranları ve piyasa
alınmıştır [15]. 2014 yılında Yeo vd. yaptıkları çalışmada değeri defter değeri oranları Borsaİstanbul’dan temin
Güney Afrika’da Borsada işlem gören 100 işletmenin 2009- edilmiştir.
2012 yıllarına ait yıllık rapor açıklamalarını incelemiş ve
entegre rapor ile finansal performans arasındaki ilişkiyi A. Çalışmanın Bulguları
araştırmıştır. Bu amaçla yatırımcıların piyasa değerlemesini Entegre rapor yayınlayan işletmelerin rapor yayınlamadan
ölçmek için Tobin Q oranları dikkate alınmıştır. Entegre önceki ve rapor yayınladıktan sonraki dönem karlılık ve getiri
raporlama skorları ile Tobin Q oranları arasında önemli oranları arasında fark olup olmadığını belirlemek için ise
pozitif ilişkiler tespit edilmiştir [16]. Bu çalışmanın aksine öncelikle verilerin normal dağılıma uygunluğunun
aynı yıl Churet ve Eccless çalışmalarında dünyadaki 2000 değerlendirmede Shapiro-Wilk Testi yapılmıştır. Testler
işletmenin 2011-2012 yıllarına ait yıllık raporlarını dikkate sonucunda p değerlerinin 0,05’ten büyük olması verilerin
alarak entegre rapor ile finansal performans arasındaki normal dağılım gösterdiği sonucunu verecektir. Normal
ilişkiyi araştırmış ancak herhangi bir ilişki tespit etmemiştir dağılıma sahip değişkenlerle karşılaştırma yaparken t Testi,
[17]. normal dağılıma sahip olmayan değişkenlerle karşılaştırma
Entegre raporlamayla ilgili literatür değerlendirildiğinde yaparken ise Mann-Whitney U Testi kullanılacaktır. Yapılan
Türkiye’de entegre raporların işletme performansına ve testler sonucunda p değerlerinin 0,05’ten küçük olması
yatırımcı davranışına etkisiyle ilgili direk çalışmaya işletmelerin rapor yayınlamadan önceki ve rapor
rastlanılmamıştır. Uluslararası literatür değerlendirildiğinde yayınladıktan sonraki karlılık ve getiri oranları arasında
ise entegre rapor ve performans ilişkisiyle ilgili çok fazla farklılık olduğu sonucunu verecektir [18].
çalışmanın olmadığı görülmüştür. Bu çalışmada Türkiye’de Çalışmada kullanılan verilerin normal dağılıma
entegre rapor hazırlayan işletmelerin rapor hazırlamadan uygunluğunu değerlendirmede yapılan Shapiro-Wilk Testi
önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dönem karlılıkları ve sonuçları Tablo 1’de verilmiştir.
yatırımcı davranışları arasında farklılık olup olmadığı Table 1. Shapiro-Wilk Testi Sonuçları
araştırılmıştır. Bu amaçla işletmelerin muhasebe açısından
karlılığını değerlendirmede net kar marjı oranları ve öz P değeri
sermaye karlılığı oranları, yatırımcı açısından getirileri
değerlendirme ise fiyat kazanç oranları (FK) ve piyasa değeri Net Kar Marjı 0,508
Özsermaye Karlılığı 0,000*
defter değeri oranları (PD/DD) dikkate alınmıştır.
FK Oranı 0,036*
İşletmelerin finansal tablolarından ve Borsa İstanbul’dan elde
PD/DD Oranı 0,056
edilen verilerle yapılan analizler sonucunda işletmelerin *p<0,05 **p<0,01
entegre rapor hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan
633
dönem karlılık ve getiri oranları arasında anlamlı farklılık

Tablo 1’e göre net kar marjı ve PD/DD oranı p değerleri yoktur.
0,05’ten büyük olduğu için bu değişkenlerin normal dağılıma
sahip olduğu, özsermaye karlılığı ve FK oranı p değerleri IV. TARTIŞMA
0,05’ten küçük olduğu için bu değişkenlerin ise normal Çalışmada entegre raporun işletmelerin karlılığını ve
dağılıma sahip olmadığı söylenebilir. Entegre rapor yatırımcı davranışlarını etkilemediği görülmüştür. Yani
yayınlayan işletmelerin rapor yayınlamadan önceki ve rapor entegre raporlar işletmelerin karlılığına ve yatırımcı
yayınladıktan sonraki davranışına etki etmemektedir denilebilir. Churet ve Eccless
net kar marjı ve PD/DD oranlarını karşılaştırmada veriler [17] tarafından yapılan çalışmada da benzer sonuçlara
normal dağılıma sahip olduğu için t Testi kullanılmıştır. ulaşılmıştır. Türkiye’de konuyla direk ilgili çalışmaya
Özsermaye karlılığı ve FK oranlarını karşılaştırmada ise rastlanılmamıştır.
veriler normal dağılıma sahip olmadığı için Mann-Whitney U Türkiye’deki işletmelerin çoğu entegre rapor hakkında bilgi
Testi kullanılmıştır. Yapılan t Testi ve Mann-Whitney U sahibi değildir ve Türkiye’de entegre rapor yayınlayan çok az
Testi sonuçları Tablo 2 ve 3’te verilmiştir. sayıda işletme vardır. Entegre rapor hazırlama zaman, emek
Table 2. t Testi Sonuçları ve maliyet gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle işletmeler ve
yatırımcılar konuya henüz gereken önemi göstermemektedir.
Ortalama t değeri Entegre raporlamada uluslararası kabul görmüş belli bir
Net Kar Rapor öncesi 0,2779 0,919
standardın olmaması işletmeler için sıkıntı yaratmaktadır.
Marjı Rapor sonrası 0,2184
Beli bir standardın olmaması raporlar arasında farklılıkların
PD/DD Rapor öncesi 5,1837 0,232
Oranı Rapor sonrası 4,3960
olmasına neden olmakta bu da raporların birbiriyle
*p<0,05 **p<0,01 karşılaştırma yapılabilmesini zorlaştırmaktadır. Ayrıca ilk
kez entegre rapor hazırlayan işletmeler için işletmelerin kısa,
Table 3. Mann-Whitney U Testi Testi Sonuçları orta ve uzun vadede değer yaratma kabiliyetine etki eden
Sıra Z değeri önemli noktaların belirlenmesi ve bilgiler arasında
Ortalamaları bağlantıların kurulması zor bir süreçtir. Yine rapor
Özsermaye Rapor öncesi 5,00 -0,577 hazırlarken finansal verilerin toplanması konusunda sorun
Karlılığı Rapor sonrası 4,00 yaşanmamakta ancak finansal olmayan çevresel, sosyal ve
Rapor öncesi 4,50 0,000 yönetimsel performansla ilişkili verilerin toplanması
FK Oranı
Rapor sonrası 4,50 konusunda zaman, maliyet ve deneyim gerektirdiğinden
*p<0,05 **p<0,01 dolayı sorun yaşanmaktadır. Entegre raporlarda yer alan
bilgilerin güvenilirliğini sağlamak ta zordur. Sürdürülebilirlik
Tablo 2 ve 3’te t Testi ve Mann-Whitney U Testi raporların en son yayınlanan standartlara göre bağımsız
sonuçlarında tüm değişkenler için p değerlerinin 0,05’ten denetimden geçmesi zorunlu hale gelmiştir. Entegre
büyük olduğu görülmüştür. Dolayısıyla entegre rapor raporlamada da bu konuda ilerlemeler sağlanmalıdır. Yine
yayınlayan işletmelerin rapor yayınlamadan önceki net kar bugün dünyada bir çok ülkede entegre rapor hazırlama
marjı, özsermaye karlılığı, FK oranı ve PD/DD oranları konusunda zorunluluk bulunmamaktadır. Dolayısıyla
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı işletmelere entegre rapor hazırlamaları konusunda teşvikler
tespit edilmiştir. Dolayısıyla entegre raporlar yayınlayan verilmeli ve yaptırımlar konulmalıdır. Ayrıca konuyla ilgili
işletmelerin rapor yayınlamadan önceki ve sonraki dönem farkındalığı arttırmak adına çalışmalar yapılmalı,
karlılık ve getiri oranlarını arasında anlamlı bir farklılık konferanslar ve eğitimler düzenlenmelidir.
yoktur.
V. SONUÇ
III. SONUÇLAR
Çalışmada entegre rapor yayınlayan işletmelerin rapor
Finansal raporlar işletmelerin sadece geçmiş yayınlamadan önceki ve rapor yayınladıktan sonraki dönem
performansıyla ilgili bilgileri sunduğu için zamanla yetersiz karlılık ve yatırımcı davranışları arasında anlamlı bir farklılık
kalmıştır. Günümüzde artık başta yatırımcılar olmak üzere tespit edilmemiştir.
işletmenin etkileşim içinde olduğu tüm paydaşlar işletmelerin
sadece geçmiş performansıyla değil gelecekte yaratacakları KAYNAKLAR
değerler hakkında da bilgi sahibi olmak istemektedir. Son [1] G. Aras ve G. U. Sarıalioğlu. (2005) Kurumsal raporlamada yeni
yıllarda raporlama konusunda gelinen son nokta entegre dönem: Entegre raporlama. TÜSİAD. Argüden Yönetişim Akademisi
raporlamadır. Entegre raporlar işletmelerin geçmiş Entegre Rapor. [Online]. Available: http: //argudenacademy. org
/docs/ content/ArgudenAkademi_EntegreRapor_2016.pdf.
performansının yanında kısa, orta ve uzun vadede [2] International Integrated Reporting Council (IIRC). (2013).
yaratacakları değerler, riskler ve fırsatlar hakkında bilgiler Uluslararası Entegre Raporlama Çerçevesi. [Online]. Available:
sunmaktadır. https:// integratedreporting.org/wp-content/upload/2015/03/13-12-08-
Çalışmada entegre rapor yayınlayan işletmelerin karlılık ve theinternational-ir-framework-turkish.pdf.
[3] F.Yüksel, “Entegre Raporlama ve Finansal Performans İlişkisi:
getiri oranları kullanılarak rapor yayınlamadan önceki ve Türkiye ve Güney Afrika Katilim Bankaları Üzerinde Bir Araştırma”,
rapor yayınladıktan sonraki dönem performansları arasında Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,
farklılık olup olmadığı araştırılmıştır.Yapılan analizler sayı 2 (7), ss.1-17, 2018.
sonucunda net kar marjı ve özsermaye karlılığı ile FK [4] F.Yüksel, “Kamu Kurumlarında Entegre Raporlama ve
Uygulanabilirliği: Türkiye Örneği”, Journal of Accounting, Finance
oranları ve PD/DD oranları arasında arasında anlamlı bir and Auditing Studies, sayı 4(2), ss.139-157, 2018.
farklılık tespit edilmemiştir. Dolayısıyla işletmelerin entegre [5] F.Yüksel, “ Kurumsal Yönetim ve Entegre Raporlama İlişkisi: BİST
rapor yayınlamadan önceki ve rapor yayınladıktan sonraki Kurumsal Yönetim Endeksi’nde Yer Alan İşletmeler Üzerine Bir
634
Araştırma”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, özel sayı,

ss.188-207, 2018.
[6] A. Alagöz, M. Allahverdi ve M. Ortakarpuz, “Entegre Raporlamada
İçerik Analizi: Ödüllü Raporlar Üzerine Bir Araştırma”, Muhasebe ve
Vergi Uygulamaları Dergisi, sayı 11(3), ss.425-461, Kasım 2018.
[7] M. Coşkun Arslan ve O. Özkan, “Entegre Raporlamaya Evrilme
Süreci ve Durum Tespiti – BİST”, Mali Çözüm Dergisi, ss.29-52,
Temmuz Ağustos 2018.
[8] S. Kardeş Selimoğlu ve G. Yeşilçelebi, “Integrated Reporting of
Global Corporations: A Content Analysis Based on Integrated
Reporting Examples Database from 2011 to 2016”, Muhasebe Bilim
Dünyası Dergisi, sayı 20(2), ss.316-329, Haziran 2018.
[9] B. İşgüden Kılıç, “Entegre Raporlama ve Türkiye’deki Gelişmeler:
Entegre Rapor Hazırlayan İşletmeler ve BIST Kurumsal
Sürdürülebilirlik Endeksinde Yer Alan İşletmeler Açısından Bir
İnceleme”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, sayı 20(1), ss. 28-64,
Mart 2018.
[10] Ş. Sevim, A. Kestane ve N. D. Yılmaz, “Entegre Raporlamanın
Yatırımcılar Açısından Analizi: Entegre Yatırım Analizi Algoritması”,
International Journal of Academic Value Studies, sayı 3(14), 154-170,
2017.
[11] C. Ercan ve A. Kestane, “ Kurumsal Raporlamada Yeni Bir Yaklaşım
Olarak Entegre Raporlama ve Bir Vaka Çalışması”, ASSAM
Uluslararası Hakemli Dergi, sayı 4(8), ss.13-29, 2017.
[12] C. Ercan ve A. Kestane, “Entegre Raporlama ve Türkiye’deki
Uygulama Örnekleri Üzerine Bir Araştırma”, Kırklareli Universitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakultesi Dergisi, sayı 6(4), ss.73-86, 2017.
[13] O. Elmacı ve Ş. Sevim, “Entegre Raporlamada Küresel Gelişmeler ve
Türkiye İçin Bir Model Önerisi”, Uluslararası Sosyal ve Eğitim
Bilimleri Dergisi, sayı 4(8), ss.18-36, 2017.
[14] B. Yılmaz, M.Atik ve A.Okyay, “Geleceğin Raporlama Sistemi:
Entegre Raporlama”, Muhasebe ve Denetime Bakış, sayı 52, ss.95-
108, 2017.
[15] T.Budeyri ve A.Kısa, “Entegre Raporlama (ER): Literatür
Araştırması”, Proceedings of SOCIOINT 2016 3rd International
Conference on Education, Social Sciences and Humanities, ss.182-
188.
[16] G. Yeo, G. Wai ve L.K. Thiruneeran, “Integrated Reporting and
Corporate Valuation”, 2014. [Online]. Available:
http://integratedreporting.org/wpcontent/uploads/2014/04/Integrated-
Reporting-and-corporatevaluation-Media-28-April-2014_NTU.pdf
[17] C.Churet ve R.G. Eccless, “Integrated Reporting, Quality of
Management and Financial Performance”, Journal of Applied
Corporate Finance, sayı 26(1), ss. 8-16, 2014.
[18] Ş.Kalaycı, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri,
6.Baskı, Ankara, Asil Yayınları, 2010.
635
Volume 3 (2018), 636-640
Sürdürülebilirlik Raporlarının İşletmeye Etkisi 1

Zeynep Şahin1*, Fikret Çankaya2*
1Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Bölümü/Vakfıkebir MYO, Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
2İşletme Bölümü/İİBF, KTU, Trabzon, Türkiye
*Corresponding author: cankayaf@yahoo.com
+Speaker: ktuzeynepsahin@gmail.com
Özet- İşletmelerin ekonomik , çevresel ve sosyal faaliyetlerinin sonuçlarının raporlanmasını içeren sürdürülebilirlik
raporlarının Türkiye’deki işletmelerde kullanımı artmıştır. Teknolojik gelişmeler, artan küresel rekabetle baş edebilmek için
işletmeler bu raporları hazırlamakta ve sürdürülebilirliği uygulamalarına dahil etmektedir.
Çalışmanın amacı sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmeler ile hazırlamayan işletmelerin performansları arasında varsa
farklılıkların belirlenmesi, işletmelerin sürdürülebilirlik raporu hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dönem
performansının karşılaştırılmasıdır. Bu amaçla işletmelerin 2008-2013 yıllarına ait finansal durum tablolarından ve kar zarar
tablolarından elde edilen verilerle t testi ve Mann-Whitney U testi yapılmıştır. Sonuçlara göre sürdürülebilirlik raporu
hazırlayan ve hazırlamayan işletmelerin performansları arasında anlamlı farklılık görülmemiştir. Benzer şekilde işletmelerin
rapor hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dönem performansları arasında anlamlı farklılık tespit edilmemiştir.
Bu durumda sürdürülebilirlik raporlarının yayınlanmaya başlandığı ilk yıllarda Türkiye’deki işletmelerin raporların kendilerine
sağlayacağı faydaların farkında olmadıkları söylenebilir.
Anahtar Kelimeler- Muhasebe, Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilirlik Raporlaması, Ekonomik Performans, BİST.
The Effect of Sustainability Reports to Business

Abstract -Businesses economic, environmental and sustainability report containing the number of the reporting of the results of
social activity has been increasing rapidly in recent years by businesses in Turkey. In order to cope with technological
developments and increasing global competition, enterprises prepare these reports and include sustainability in their practices.
The aim of the study is to determine the differences between the performance of the sustainability report preparation
companies and the performance of the enterprises that do not prepare them, and compare the performance of the enterprises
before and after the preparation of the sustainability report. For this purpose, t test and Mann-Whitney U test were used for the
data obtained from the financial statements and income statements of the companies for the years 2008-2013. According to the
results, there was no significant difference between the performances of the businesses that prepared and did not prepare the
sustainability report. Similarly, no significant difference was found between the performances of the businesses before and
after the report preparation. In this case, it can be said that businesses in Turkey are unaware of the benefits of reports in the
first years of publishing sustainability reports.
Keyworlds- Accounting, Sustainability, Sustainability Reporting, Economic Performance, BİST.
1
Çalışma TUBİTAK 3001 Programı çerçevesinde 215K361 nolu “Türkiye’de Sürdürülebilirlik Raporlarının Durumu ve KOBİ’lerde
Sürdürülebilirlik” isimli projenin çıktısı olarak desteklenmiştir ve TUBİTAK’a ayrıca teşekkür edilmektedir.
636
Şahin ve Çankaya, Sürdürülebilirlik Raporlarının İşletmeye Etkisi, ISAS2018-Winter, Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ
21.Yüzyılın en çok kullanılan kavramlarından olan yüksek olan işletmelerin kurumsal sürdürülebilirlik ve
sürdürülebilirlik Ruckelshaus’a göre ekolojinin en geniş kurumsal sosyal sorumluluk açıklamalarına daha fazla yer
sınırları içinde ekonomik büyümenin ve kalkınmanın verdiği tespit edilmiştir [10]. Lee ve Pati (2012) tarafından
karşılıklı etkiletişim ile sağlanacağı ve zaman içinde yapılan benzer çalışmada çevresel ve sosyal performansın
korunacağı doktrindir [1]. İşletmeler açısından ekonomik performansı önemli derecede etkilediği
sürdürülebilirlik ise, ekonomik beklentilerin çevresel ve görülmüştür [11]. Burhan ve Rahmanti (2012) çalışmalarında
sosyal duyarlılıkla dengeli biçimde değerlendirilmesidir. Endonezya Borsası’nda yer alan 32 işletmenin 2006-2009
Dolayısıyla işletmeler yalnızca ortaklara ve yatırımcılara dönemi boyunca yıllık ve sürdürülebilirlik raporlarından elde
karşı değil, tüm paydaşlara karşı sorumludur ve yönetim edilen verilerle aktif karlılığa sürdürülebilirliğin etkisini
politikalarına sürdürülebilirlik konularını dahil etmelidir. araştırmış ve sosyal göstergelerin aktif karlılığı etkilediğini
Sürdürülebilirlik anlayışının işletme düzeyindeki karşılığı görmüştür [12]. Vijfvinkel vd.’nin (2011) çalışmasında
ise kurumsal sürdürülebilirliktir. Kurumsal sürdürülebilirlik KOBİ’lerde çevresel sürdürülebilirlik faaliyetlerinin
yaklaşımında işletmelerin büyümesi ve karlılığını kabul ekonomik performansa etkisi incelenmiş ve pozitif ilişki
etmekle birlikte aynı zamanda işletmelerin çevresel koruma, bulunmuştur [13]. Benzer şekilde Chang ve Kuo tarafından
sosyal adalet, eşitlik ve ekonomik kalkınma gibi 2008 yılında yapılan çalışmada 311 işletmenin ekonomik,
sürdürülebilir kalkınmayla ilgili sosyal amaçlarında yerine çevresel ve sosyal verileri incelenmiş, sürdürülebilirlik ve
getirilmesi gerekir. İşletmeleri kurumsal sürdürülebilirlik ekonomik performans arasında pozitif ilişki olduğu
konusunda teşvik eden marka değerinin, güven ve itibarın, görülmüştür [14].
işletme karlılığının artması, personel motivasyonunun artarak Bu çalışmaların aksine 2017 yılında Önder [15], aynı yılki
karların yükselmesi, rekabet üstünlüğünün sağlanması, bir değir çalışmada Ünal ve Yüksel [16], yine aynı yıl Altınay
uluslararası sorumlu yatırım işletmelerinden finansal destek vd. [17] işletmelerin BİST Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer
sağlama imkanlarının kolaylaşmasıdır [2]. Sürdürülebilirlik almasının işletme karlılığına etkisini araştırmış ve anlamlı
raporlaması olarak gündeme gelen bu raporlarda kurumsal ilişkiler tespit etmemiştir. 2016 yılında Çıtak ve Ersoy BİST
sosyal sorumluluk raporlarındaki konuların yanında Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer alan ve yer almayan
işletmelerin çevresel ve sosyal performanslarının ekonomik işletmelerin performanslarını karşılaştırmış ve yine karlılık
performansa etkileri açıklanır. oranları arasında anlamlı farklılık tespit edilmemiştir [18].
Türkiye’de özellikle 2014 yılında BİST Sürdürülebilirlik 2013 yılında Ogundare Malezya’da sürdürülebilirlik
Endeksi oluşturulduktan sonra işletmeler arasında endekse raporlarında yer alan açıklamaların işletme performansı ile
girme konusunda rekabet olmuştur. Sürdürülebilir rapor arasında ilişkinin olmadığını görmüştür [19]. Benzer şekilde
sayılarının 2008 yılından sora arttığı özellikle 2014 yılında Nilipour ve Nilipour’un 2012 yılındaki çalışmasında Tahran
BİST Sürdürülebilirlik Endeksi’yle birlikte sürdürülebilirlik Menkul Kıymet Borsası’ndaki işletmelerin sürdürülebilirlik
konusunda farkındalık ve rapor sayılarında daha fazla artış performansları ile finansal performansları arasında ilişkinin
olduğu görülmüştür. Çalışmada amaç endeks öncesi dönem olmadığını tespit etmiştir [20]. Buys vd. (2011)
olan 2010-2013 yılları arasında yayınlanan raporların çalışmalarında Global Raporlama Girişimi Rehberine göre
işletmeye olan etkilerinin belirlenmesidir. sürdürülebilirlik raporu hazırlayan ve hazırlamayan
Literatür sürdürülebilirlik raporu ile işletmelerin ekonomik işletmelerin performansları arasında anlamlı farklılık
performansı arasındaki ilişkili yönünden incelendiğinde olmadığını tespit etmiştir [21]. Yi ve Yu’nun (2010)
konuyla ilgili çalışmalar şöyle özetlenebilir; Sutupo vd. çalışmalarında Hong Kong’da sürdürülebilirlikle ilgili sosyal
çalışmalarında sürdürülebilirlik ödülü kazanan ve ve çevresel açıklamaların ekonomik performansa etkisini
kazanmayan işletmelerin finansal durumlarını karşılaştırmış araştırmış, işletme büyüklüğü ve borçlanma oranıyla
ve ödül kazanan işletmelerin finansal durumlarının daha iyi açıklamaların pozitif ilişkili olduğu, karlılık ve büyüme
olduğunu tespit etmiştir [3]. Aynı yıl Swarnapali ve Lee fırsatlarıyla ise ilişkinin olmadığını tespit etmiştir [22]. D’
tarafından yapılan çalışmada sürdürülebilirlik açıklamaları ile Angela (2008) tarafından yapılan çalışmada ise 2002-2006
işletme performansı arasında pozitif ilişkiler tespit edilmiştir dönemi boyunca en iyi sürdürülebilir küresel raporlama
[4]. Yine 2018 yılında Düzer ve Önce çalışmalarında çevresel listesindeki işletmelerle diğer işletmelerin ekonomik
ve sosyal performansın işletme karlılığını pozitif etkilediğini performansı karşılaştırılmış ve anlamlı farklılık tespit
görmüştür [5]. 2017 yılında Loh vd. Singapur’daki edilmemiştir [23]. Ziegler vd. (2002) çalışmalarında işletme
işletmelerin firma değeri ile sürdürülebilirlik raporu arasında yönetiminin sürdürülebilirlik davranışlarının hissedar
pozitif ilişkiler olduğunu tespit etmiştir [6]. Benzer şekilde değerini etkilemediğini bulmuştur [24].
2016 yılında Kurnaz ve Kestane çalışmalarında BİST Bu çalışmaların aksine 2013 yılında Cheung ve Roca [25],
Sürdürülebilirlik Endeksi’ne giren işletmelerin endekse 2011 yılında Detre ve Gunderson [26] ve 2007 yılında Lopez
girdikten sonra işletme performanslarının pozitif değiştiğini vd. [27] tarafından yapılan çalışmalarda Dow Jones
görmüştür [7]. Bachoo vd. (2013) tarafından yapılan Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer almanın performansa etkisi
çalışmada ise sürdürülebilirlik raporlama kalitesi ile firma araştırılmış ve negatif etki tespit edilmiştir.
değeri arasında pozitif ilişki tespit edilmiştir [8]. Ameer ve Literatür sürdürülebilirlik raporları ile ekonomik
Othman (2012) tarafından 2008 yılında yapılan çalışmada performans arasındaki ilişki yönünden değerlendirildiğinde
sürdürülebilir küresel işletmelerle diğer işletmelerin literatürde pozitif ilişki olduğu yönünde çalışmalara daha
ekonomik performansları karşılaştırılmış 2006-2010 dönemi fazla rastlanılmışken bunun yanında ilişki olmadığı ve negatif
boyunca sürdürülebilir işletmelerin daha yüksek ekonomik ilişki olduğu yönünde çalışmalara da rastlanılmıştır. Bu
performans gösterdiği tespit edilmiştir [9]. 2012 yılında çalışmada sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmeler ile
Vitezic vd.’nin yaptığı çalışmada da ekonomik performansı hazırlamayan işletmelerin ve rapor hazırlayan işletmelerin
637
rapor hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki sürdürülebilirlik raporlarının yer aldığı yıllara ait net kâr
dönem performansları karşılaştırılmıştır. Sürdürülebilirlik marjı, aktif kârlılığı, öz sermaye kârlılığı rakamları finansal
raporlarının yeni yayınlanmaya başladığı yıllar olan 2010- durum tabloları ve kar zarar tablolarından elde edilmiştir.
2013 yılı verileri dikkate alınmıştır. İşletme performansı için Verilerin normal dağılıma uygunluğunu değerlendirmede
işletmelerin sürdürülebilirlik raporlarının yer aldığı yıllara ait yapılan Tek Örneklem Kolmogorov Simirnov Testi ve
net kâr marjı, aktif kârlılığı, öz sermaye kârlılığı rakamları Shapiro-Wilk Testi sonuçları aşağıda Tablo 1’de
finansal durum tabloları ve kar zarar tablolarından elde gösterilmiştir. Yapılan analizlerde p değerlerinin 0,05’ten
edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarına göre sürdürülebilirlik büyük olması verilerin normal dağılıma sahip olduğu
raporu hazırlayan işletmeler ile hazırlamayan işletmelerin sonucunu verecektir. Tablo 1’e göre 2010 yılı verilerinin
performansları arasında ve sürdürülebilirlik raporu tümünün, 2011 ve 2012 yılının sadece aktif kârlılığı
hazırlamadan önceki dönemle rapor hazırlandıktan sonraki verilerinin, 2013 yılının net kâr marjı ve aktif kârlılığı
dönem işletme performansı arasında anlamlı farklılık tespit verilerinin normal dağılıma sahip olduğu tespit edilmiş ve bu
edilmemiştir. verilerle t testi yapılmıştır. 2011 ve 2012 yılı net kâr marjı ve
Çalışmada giriş bölümünü takiben, ikinci bölümde özsermaye kârlılığı verilerinin, 2013 yılı özsermaye kârlılığı
materyal ve yönteme, üçüncü bölümde sonuçlara, dördüncü verilerinin normal dağılıma sahip olmadığı tespit edilmiş ve
bölümde tartışmaya, beşinci bölümde ana sonuçlara yer Mann-Whitney U testi ile analiz edilmiştir.
verilmiştir. Tablo 1. Tek Örneklem Kolmogorov Simirnov ve Shapiro-Wilk Testi
Sonuçları
Z değeri
Çalışmanın amacı sürdürülebilirlik raporu hazırlayan
2010 yılı 1,235
işletmeler ile hazırlamayan işletmelerin performansları Net kâr marjı 0,457
arasında varsa farklılıkların belirlenmesi, işletmelerin Aktif kârlılığı 1,260
sürdürülebilirlik raporu hazırlamadan önceki ve hazırladıktan Özsermaye kârlılığı
sonraki dönem performansının karşılaştırılmasıdır. 2011 yılı
Çalışma sonuçları işletme yöneticilerine sürdürülebilirlik Net kâr marjı 1,438*
konusunda performans arttırıcı bilgiler sunacak, Aktif kârlılığı 0,958
akademisyenlerin konuyla ilgili literatürdeki eksiklikleri Özsermaye kârlılığı 1,857*
görmelerine yardımcı olacaktır. Son yıllarda uluslararası 2012 yılı
alanda çok önemli görülen bu konunun Türkiye’deki Net kâr marjı 1,667*
çalışmalara da önemli katkı sağlaması beklenmektedir. Aktif kârlılığı 0,790
Çalışma kapsamında 2010-2013 yılları arasında Özsermaye kârlılığı 1,420*
sürdürülebilirlik raporu hazırlayan 42 işletmeden Borsa 2013 yılı
İstanbul’a kote olan 21 işletmenin verileri dikkate alınmış ve Net kâr marjı 1,213
sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmelerin rapor Aktif kârlılığı 0,636
hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dönem Özsermaye kârlılığı 1,370*
performansları karşılaştırılmıştır. Aynı dönemde *p <0,05 ** p<0,01
sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmeler ile
hazırlamayan işletmelerin performansları arasında varsa Rapor hazırlayan ve hazırlamayan işletmelerin yıllar
farklılıkları belirlemek amacıyla 2013 yılı için 15 itibariyle performans farklılıkları için yapılan t Testi ve Mann
sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmenin ve 15 Whitney U testi sonuçları aşağıdaki Tablo 2’de sunulmuştur.
hazırlamayan işletmenin, 2012 yılı için 16 sürdürülebilirlik Yapılan analizler sonucunda p değerlerinin 0,05’ten küçük
raporu hazırlayan işletmenin ve 16 hazırlamayan işletmenin, olması rapor hazırlayan ve hazırlamayan işletmelerin
2011 yılı için 14 sürdürülebilirlik raporu hazırlayan performansları arasında farklılık olduğu sonucunu verecektir.
işletmenin ve 14 hazırlamayan işletmenin, 2010 yılı için 13
Tablo 2. Farklılıkların t Testi ve Mann-Whitney U Testi Sonuçları
sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmenin ve 13
t değeri Z değeri
hazırlamayan işletmenin verileri incelenip analiz edilmiştir. 2010 yılı
Sürdürülebilirlik raporu hazırlamayan işletmeler olarak aynı Net kâr marjı 1,679
sektörde faaliyet gösteren ve toplam aktif varlıklarının Aktif kârlılığı 1,564
değerleri sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmeler ile Özsermaye kârlılığı 0,450
yakın değere sahip olan işletmeler dikkate alınmıştır. 2011 yılı
İşletme performansının ölçümünde finansal ve finansal Net kâr marjı - -0,414
olmayan performans göstergelerinden yararlanılmaktadır. Aktif kârlılığı 0,969 -
Finansal performans göstergeleri için mali raporlar, Özsermaye kârlılığı - -0,368
muhasebe kayıtları ve oranlar kullanılır. Çalışmada finansal 2012 yılı
performans ölçütlerinden net kâr marjı, aktif kârlılığı, Net kâr marjı - -0,867
özsermaye kârlılığı değişkenleri kullanılmıştır. Aktif kârlılığı 0,092 -
Özsermaye kârlılığı - -1,018
A. Çalışmanın Bulguları 2013 yılı
Çalışmada sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmeler ile Net kâr marjı 2,462 -
hazırlamayan işletmelerin performansları arasında Aktif kârlılığı 0,610 -
farklılıkların tespit edilmesinde en fazla rapor hazırlanan Özsermaye kârlılığı - -0,415
dönem olan 2010 ile 2013 yılları arasındaki dönem verileri *p <0,05 ** p<0,01
dikkate alınmıştır. İşletme performansı için ise işletmelerin
638
2010-2013 dönemi boyunca sürdürülebilirlik raporu sonucunda sürdürülebilirlik raporu hazırlamadan önceki
hazırlayan işletmeler ile hazırlamayan işletmelerin net kâr dönemle rapor hazırlandıktan sonraki dönem işletme
marjı, aktif kârlılığı, özsermaye kârlılığı değişkenleriyle ilgili performansı arasında anlamlı farkılık tespit edilmemiştir.
p değerleri 0,05’ten büyük çıkmıştır. İstatistiksel olarak Tablo 5. Mann-Whitney U Testi Sonuçları
anlamlı sonuçlar bulunamamıştır. Sürdürülebilirlik raporu Sıra Z değeri
hazırlayan işletmeler ile hazırlamayan işletmelerin Ortalamaları
Aktif Rapor öncesi 20,71
performansları arasında anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. -0,415
kârlılığı Rapor sonrası 22,29
Çalışmanın devamında işletmelerin sürdürülebilirlik raporu
Özsermaye Rapor öncesi 18,81
hazırlanmadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dönem -1,421
kârlılığı Rapor sonrası 24,19
performansları arasındaki farklılıklar araştırılmıştır.
*p <0,05 ** p<0,01
Sürdürülebilirlik raporu hazırlayan Borsa İstanbul’a kote 21
işletmenin rapor hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan
Yapılan t Testi ve Mann-Whitney U Testi sonuçlarında
sonraki dönemin karlılık oranları dikkate alınmıştır.
istatistiksel olarak anlamlı sonuçlara ulaşılamasa da
Verilerin normal dağılıma uygunluğunu belirlemede
işletmelerin net kâr marjı, aktif kârlılığı ve özsermaye
yapılan Tek Örneklem Kolmogorov Simirnov Testi sonuçları
kârlılığı ortalamalarının sürdürülebilirlik raporu hazırladıktan
aşağıdaki Tablo 3’de verilmiştir. Tablo 3’e bakıldığında net
sonra arttığı görülmüştür.
kâr marjı değişkeni için p değerlerinin 0,05’ten büyük olduğu
yani bu değişkenin normal dağılıma sahip olduğu tespit III. SONUÇLAR
edilmiştir. Bu nedenle net kâr marjı değişkeni için
sürdürülebilirlik raporu hazırlamadan önceki ve rapor Ekonomik beklentilerin çevresel ve sosyal duyarlılıla
hazırladıktan sonraki dönem verilerini karşılaştırmada dengeli biçimde değerlendirilmesi işletmelerin
bağımsız örneklem t testi kullanılmıştır. Aktif kârlılığı ve sürdürülebilirliği için gereklidir. Azalan doğal kaynaklar,
özsermaye kârlılığı değişkeni için ise p değerinin 0,05’ten iklim değişikliği, artan sosyal sorunlar sürdürülebilirliği
küçük olduğu yani bu değişkenlerin normal dağılıma sahip günümüzde önemli hale getirmiştir. İşletme performansının
olmadığı görülmüştür. Bu nedenle aktif kârlılığı ve sadece kârdan ibaret olduğu günler geride kalmış,
özsermaye kârlılıkları için sürdürülebilirlik raporu yatırımcılar çevresel, sosyal ve yönetimsel risklerin
hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dönem işletmeleri etkilediğini görmüş ve işletmelerden finansal
verilerini karşılaştırmada Mann-Whitney U Testi olmayan verileride istemeye başlamıştır. Dolayısıyla
kullanılmıştır. sürdürülebilirlik raporları önem kazanmıştır.
Çalışmada sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmelerin
Tablo 3. Dönemlere Göre Tek Örneklem Simirnov Testi Sonuçları ve hazırlamayan işletmelerin net kar marjları, aktif karlılıkları
Net kâr marjı Aktif kârlılığı Özsermaye ve özsermaye karlılıkları arasında anlamlı bir farklılık tespit
kârlılığı edilmemiştir. Benzer şekilde sürdürülebilirlik raporu
Z 1,282 2,301** 1,728** hazırlamadan önceki dönemle rapor hazırladıktan sonraki
*p <0,05 ** p<0,01 dönem net kar marjları, aktif karlılıkları ve özsermaye
karlılıkları arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir.
Farklılık testleri sonuçları Tablo 4 ve 5’de yer almıştır.
Tablo 4’e göre net kâr marjının rapor hazırlamadan öncesine IV. TARTIŞMA
göre hazırladıktan sonraki ortalamasının daha yüksek olduğu Çalışmada sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmeler ile
hesaplanmıştır. Bu farklılığın istatistiksel olarak hazırlamayan işletmelerin performansları karşılaştırılmış ve
anlamlılığının testi amacıyla bağımsız örneklem t testi anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Çalışmanın devamında
sonucunda net kâr marjı için p değerinin 0,05’den büyük sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmelerin rapor
olduğu tespit edilmiştir. Böylece işletmelerin sürdürülebilirlik hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dönem
raporları hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki performansları karşılaştırılmış ve yine anlamlı farklılık tespit
net kâr marjında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık edilmemiştir.2002’de Ziegler vd. [24], 2008’de D’A’ngela
bulunmamıştır. [23], 2010’da Yi ve Yu [22], 2011’de Buys vd. [21], 2012’de
Nilipour ve Nilipour [20], 2013’de Ogundare [19], 2016’da
Tablo 4. t Testi Sonuçları Çıtak ve Ersoy [18], 2017’de Önder [15], aynı yıl Ünal ve
Ortalama t Değeri Yüksel [16], Altınay vd. [17] tarafından yapılan çalışmalarda
Net Kar Rapor Öncesi 0,1120 -0,980 da benzer sonuçlara ulaşılmıştır. Sürdürülebilirlik
Marjı Rapor Sonrası 0,1937 raporlarının hazırlanmaya başlandığı ilk yıllarda işletmelerin
*p <0,05 ** p<0,01 konuya gereken önemi vermedikleri görülmektedir. Benzer
analizler sonraki yıllar içinde tekrar edilip karşılaştırma
Aşağıdaki Tablo 5’e bakıldığında aktif kârlılığı ve yapılarak sürdürülebilirliğe yıllar içinde verilen önem tespit
özsermaye kârlılığının rapor hazırlamadan öncesine göre edilebilir.
hazırladıktan sonraki sıralı ortalamalarının daha yüksek Çalışmada Global Raporlama Girişimi Rehberine göre
olduğu hesaplanmıştır. Bu farklılığın istatistiksel olarak sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmelerin raporları
anlamlılığının testi amacıyla Mann-Whitney U Testleri dikkate alınmıştır. Gelecek çalışmalarda diğer
yapılmıştır. Testler sonucunda aktif kârlılığı ve özsermaye sürdürülebilirlik rehberleri de alınabilir. Çalışmada net kâr
kârlılığı değişkenleri için p değerinin 0,05’den büyük olduğu marjı, aktif kârlılığı ve özsermaye kârlılığı değişkenleri
görülmüştür. Diğer bir ifadeyle işletmelerin sürdürülebilirlik kullanılmıştır. Benzer çalışmalar için başka değişkenler de
raporları hazırlamadan önceki ve rapor hazırladıktan sonraki dikkate alınabilir.
aktif kârlılığı ve özsermaye kârlılığının istatistiksel olarak
anlamlı bir farklılık göstermediği görülmüştür. Bu bulgular
639
V. SONUÇ [21] P. Buys, M. Oberholzer ve P. Andrikopoulos, “An Investigation of the

Economic Performance of Sustainability Reporting Companies Versus
Çalışmada sürdürülebilirlik raporu hazırlayan işletmeler ile Non-reporting Companies: A South African Perspective”, Journal of
hazırlamayan işletmelerin performansları ile sürdürülebilirlik Social Sciences, sayı 29(2), ss.151-158, 2011.
raporu hazırlayan işletmelerin rapor hazırlamadan önceki ve [22] T. F. Yi ve C.K. Yu, “Research on Sustainability Reporting in Hong
Kong”, An Honours Degree Project Submitted to the School of
rapor hazırladıktan sonraki dönem performansları arasında Business in Partial Fulfillment of the Graduation Requirement for the
anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Degree of Bachelor of Business Administration, 2010.
[23] D. A. D'Angela, “A Study of the Market’s Reaction to Superior
KAYNAKLAR Sustainability Reporting as Demonstrated by the Financial
[1] W. D. Ruckelshaus, “Toward a Sustainable World”, Scientific Performance of Publicly Traded Companies”, Published Doctoral
American, sayı 261(3), ss. 66-175, 1989. Thesis, Lawrence Technological University, Lawrence, 2008.
[2] N. Kuşat, “Sürdürülebilir İşletmeler İçin Kurumsal Sürdürülebilirlik [24] A. Ziegler, K. Rennings ve M. Schroder, “The Effect of
ve İçsel Unsurları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, sayı Environmental and Social Performance on the Shareholder Value of
14(2), ss. 227-242, 2012. European Stock Corporations”, Centre for European Economic
[3] B. Sutopo, S. Kot, A.K. Adiati ve L.N. Ardila, “Sustainability Research (ZEW), Mannheim. [Online]. Avaliable: http://www.eea-
Reporting and Value Relevance of Financial Statements”, esem.com/papers/eea-esem/2003/342/paper.pdf., 2002.
Sustainability,sayı 10, ss. 1-16, 2018. [25] A. Cheung ve E. Roca, “ The Effect on Price, Liquidity and Risk
[4] R. Swarnapali ve L. Lee, “ Corporate Sustainability Reporting and When Stocks are Added to and Deleted from a Sustainability Index:
Firm Value: Evidence from a Developing Country”, The International Evidence from the Asia Pacific”, Journal of Asian Economics, sayı24,
Journal of Organizational Innovation, sayı 10 (4), ss. 69-78, 2018. ss.51-65, 2013.
[5] M. Düzer ve S. Önce, “Sürdürülebilirlik Performans Göstergelerine [26] J.D. Detre ve M.A.Gunderson,” The Triple Bottom Line: What is the
İlişkin Açıklamaların Finansal Performans Üzerine Etkisi: BİST’te Bir Impact on the Returns to Agribusiness?”, International Food and
Uygulama”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, sayı (11)1, Agribusiness Management Review, sayı 14(4), ss.165-178, 2011.
ss.93-117, 2018. [27] M. Lopez, G. A. Victoria ve L. Rodriguez, “Sustainable Development
[6] L. Loh, T. Thomas ve Y. Wang, “ Sustainability Reporting and Firm and Corporate Performance: A Study Based on the Dow Jones
Value: Evidence from Singapore-Listed Companies”, Sustainability, Sustainability Index”, Journal of Business Ethics, sayı 75(3), ss.285–
sayı 9,ss. 1-12, 2017. 300, 2007.
[7] N,Kurnaz ve A. Kestane,” Kurumsal Sürdürülebilirliğin Ekonomik
Açıdan İncelenmesi ve Yatırımcı Davranışları İlişkisi: BİST
Sürdürülebilirlik Endeksinde Bir Uygulama”, Sosyal Bilimler Dergisi,
sayı 49, ss. 278-302, 2016.
[8] K. Bachoo, R. Tan ve M. Wilson,” Firm Value and the Quality of
Sustainability Reporting in Australia”, Australiana Accounting
Research, sayı 64 (23), ss. 67-87, 2013.
[9] R. Ameer ve R. Othman, “Sustainability Practices and Corporate
Financial Performance: A Study Based on the Top Global
Corporations”, Jounal of Business Ethics, sayı 108 (1), ss.61-79,
2012.
[10] N. Vitezic, T. Vuko ve B. Mörec, “Does Financial Performance have
an Impact on Corporate Sustainability and CSR Disclosure –a Case of
Creation Companies”, Journal of Business Management, sayı 5,ss.
40-47, 2012.
[11] J. Lee ve N. Pati, “ New Insight on the Operational Links between
Corporate Sustainability and Firm Performance in Service Industries”,
IJBIT, sayı 4, ss.80-93, 2012.
[12] A.H. Burhan ve W. Rahmanti, “The Impact of Sustainability
Reporting on Company Performance”, Journal of Economics,
Business, and Accountancy Ventura, sayı 15(2), ss.257-272, 2012.
[13] S. Vijfvinkel, N. Bouman ve J. Hisseli, “Environmental Sustainability
and Financial Performance of SMEs”, Scientific Analysis of
Entrepreneurship and SMEs, ss. 3-47, 2011.
[14] D.S. Chang ve L.C. Kuo, “The Effects of Sustainable Development on
Firms’ Financial Performance – an Empirical Approach”, Sustainable
Development, sayı 16, ss.365-380, 2008.
[15] Ş. Önder,” İşletme Karlılığına Kurumsal Sürdürülebilirliğin Etkisi:
BİST’te Bir Uygulama” Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, sayı 19(4),
ss.937-956, 2017.
[16] S. Ünal ve R. Yüksel, “ Finansal Performans ve Hisse Senedi Getirisi
İlişkisi: BİST Sürdürülebilirlik Endeksindeki Bankalar Üzerine Bir
İnceleme”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Özel
Sayı, ss.264-270, 2017.
[17] A. Altınay, B. Kaki, A. Kestane, M. Soba, Ö. Dinçer ve E. Şık,
“Sürdürülebilirlik Endeksinin Bankacılık Sektörü Hisse Senedi
Değerlerine Etkileri, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi Üzerine Bir
İnceleme, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, sayı 17(34),
ss.264-284, 2017.
[18] L, Çıtak ve E. Ersoy, “Firmaların BIST Sürdürülebilirlik Endeksine
Alınmasına Yatırımcı Tepkisi: Olay Çalışması ve Ortalama Testleri
İle Bir Analiz”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, sayı 8
(1), ss.43-57, 2016.
[19] E.A.Ogundare, “The Impact of Sustainability Reporting on
Organisational Performance – The Malaysia Experience”,
International Journal of Accounting & Business Management, sayı
1(2), ss.82-100, 2013.
[20] A. Nilipour ve A. Nilipour,” Survey of the Association between
Financial Performance and Corporate Sustainability Performance”,
Interdisciplinary Journal of Contemporary Research In Business, sayı
3(9), ss.1084-1092, 2012.
640
Volume 3 (2018), 641-644
Determination of Priority Urban Elements for City Lighting Master Plan

Şeyma Mutlu1+, Cüneyt Kurtay 2
1Architecture,
Gazi University, Ankara, Turkey
2Architecture,
Gazi University, Ankara, Turkey
+Speaker: seyma@demmimarlik.net
Abstract – Urban illumination has great importance for reasons such as exhibiting the beauty of the city, facilitating night life,
emphasizing important functional, aesthetic, historical and social spaces and works of art in terms of the city, besides the city's
importance for safety. In areas where urban illumination is going to be examined, an assessment system needs to be established
to identify urban elements and identify the items that need priority clarification. Some criteria have been established such as
transportation status, architectural value or characteristics, historical value and urban silhouette influence, speed, traffic
density, traffic pattern, environmental illumination, visual guidance on the road; for the identification of buildings, the
engineering works, the works of art, the areas such as parks and squares and the roads with priority. According to the
characteristics of these criteria, numerical values were given to each item. Each urban element will be classified as 1st, 2nd and
3rd class according to these numerical values. Thus, urban elements in the region will be determined in the order of priority in
illumination.
Keywords – lighting, city lighting, lighting master plan
I. URBAN LIGHTING Table 1. Stages of lighting master plan for urban

Urban lighting includes not only security lighting of beautification. [2]
pedestrian and vehicle traffic routes and squares, but also the
illumination of the city, which makes the city attractive and
visually attractive. Exhibiting the beauty of the cities by
illuminating under the lamp light at night is important in
many respects, such as the provision of night life of the cities,
enabling social relationships and interactions, revealing the
functional, historical, social, aesthetic, importance, meaning
of important and interesting buildings and spaces in terms of
the city, contributing art works to night environments. [1]
II. LIGHTING MASTER PLAN

The lighting master plan includes the basic decisions
regarding the illumination of a city. In order to make this
planning, different characteristics of all regions of the city
should be analysed in detail. In line with the lighting master
plans, city lighting and lighting solutions can be decided. For
the selection, design and layout of lighting elements used in
urban areas, lighting master plans where urban lighting issues
are planned should be used. In Table 1, the master plan stages
are shown schematically. [2]
As shown in Table 1, city lighting;

• Functional lighting
• Architectural lighting
to be divided into two groups.
641
Mutlu and Kurtay, Determination of Priority Urban Elements for City Lighting Master Plan, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
A. Functional Lighting and it's been proposed that determination these elements by
Functional lighting is a group of lighting, mainly involving considering the criteria.
technical issues, in urban lighting. It covers traffic and Depending on the characteristics of each criterion, the
transportation, safety, sporting activities, entertainment, lower levels are determined and numerical values are given to
shopping, orientation in the city and the lighting of pedestrian each level.
areas at night. Being able to make the city liveable at night is Each urban value is assessed depending on the total
possible with functional lighting. The roads, intersections and number it receives;
squares that form the basis of the functional illumination play • 1st degree; which need to be illuminated for the priority,
an important role in terms of the use of the city as well as the • 2nd degree; which need to be illuminated in the second
visibility of these, as they constitute the transportation stage,
network in urban planning. [2] • 3rd degree; which is not necessarily illuminate. Safety
lighting is sufficient.
Thus, by making an determination, some urban values in
B. Architectural Lighting the region will be determined the place in lighting
The priority of architectural lighting is to make urban prioritization. [6]
values visible at night. The illumination of urban elements
A. Determination Methods for Buildings, Engineering
such as historic or new buildings, engineering structures,
Structures and Art
natural areas, art works and parks, and their functional,
historical, architectural, social and aesthetic importance can Located in the study area; the following criteria were used
be explained by architectural lighting. in determining the priority in lighting of the important urban
Especially in order to reveal the identities of cities and / or values such as mosques, baths, educational structure,
different urban regions, to display their beauties, to place hospital, tower-monument, bank building etc.;
them in memory or to make them attractive with different • Transportation Status,
effects, lighting applications are made. [3] • Historical Value,
• Architectural Value,
• Effect on The City Skyline.
C. Advantages of City Lighting Each criterion was assessed on 5 points. The maximum
In urban lighting, the city's night-use purposes are very score from this criterion group is 20.
important. For urban users, lighting for different functions is
essential. Besides, the discovery of city beauties at night can For Transportation Status
make this city attractive for tourists. This section is examined according to the transportation
In light of all this, it can be said that urban lighting brings conditions of the buildings.
many advantages to the city such as the following items; • 5 points for buildings on the highway,
• Security, • 4 points for buildings very close to the main road,
• Orientation, • 3 points for buildings close to the main road,
• Introduction, • 2 points for buildings away from the main road,
• Landscape, • 1 point for buildings very far to the main road.
• Identity,
• Initiative, For Historical Value
• Social Interaction. [4] In this section, the historical importance of the structures
are examined.
• 5 points for buildings built before 1900,
D. Light Pollution • 4 points built between 1900-1925,
Light pollution is the use of light at the wrong place, wrong • 3 points between 1926-1950,
amount, wrong direction and wrong time. Generally, it occurs • 2 points between 1951 and 1975,
when light is used excessively. For this reason, the building, • 1 point to buildings after 1975.
which is desired to be perceived, creates a negative situation
such as the failure to easily track the details of the For Architectural Value
monuments or areas. In addition, most of the energy In this section, the status of the buildings according to their
consumed goes to waste. [5] architectural values is examined.
• 5 points for buildings with the architectural characteristics
of the period, close to the original architecture and well
III. THE METHOD OF DETERMINATION OF THE maintained,
STRUCTURES, ARCHITECTURAL ITEMS AND • 4 points for buildings with the architectural characteristics
ROADS WITH PRIORITY IN TERMS OF URBAN of the period and the where changes are appropriate,
LIGHTING PRINCIPLES • 3 points for buildings with the architectural characteristics
A determination system should be established in a region to of the period but where the changes were not suitable,
identify urban elements and those that with priority. • 2 points for buildings with the architectural characteristics
It is not necessary to design a lighting for each item in the of the period but rather neglected,
work area and is not also always possible in terms of • 1 point for buildings without any architectural style and
application. For this reason, the criteria for determining the rather neglected.
items that need to be lighted in this section are set
642
For Effect on The City Skyline • 5 points for parks or squares that can be detected from 1
In this section, the effects of structures on the city skyline km or more distance. [6]
were examined.
• 5 points for buildings which all facades visible from the
other parts of the city and/or which on the main road, C. Determination Methods for Roads
• 4 points for buildings which a facade visible from the Located in the study area; The following criteria were used
other parts of the city and/or which on the main road, to determine the priority in lighting of the roads;
• 3 points for buildings on the main road and / or all of the • Road Speed
facade only visible from the main road, • Traffic Density
• 2 points for buildings close to the main road and / or a • Traffic System
part of the facade only visible from the main road. • Environmental Lighting
• 1 points for buildings away from the main road and • Visual Guidance / Traffic Control
unseen. [6] • Other Substances
Note: Structures with an effect on urban silhouette 1 are not The traffic density criterion is 5 points; road speed, traffic
included in the determination regardless of other substances. system, environmental lighting, visual guidance / traffic
control criteria were evaluated with 3 points. The other
substances group consists of three items and each item has a
B. Determination Methods for Parks and Squares value of 1 point. The maximum number of criteria in this
Located in the study area; the following criteria were used group is 20.
to determine the priority in lighting of the parks and squares; Determining the priority of the roads in the study area in
• Transportation Status lighting, the parameters used to determine the lighting class
• Architectural Features (Landscape Value) M according to CIE 115-2008 are used.
• Effect on The City Skyline
The transportation situation and the effect on the city For Effect on The City Skyline
skyline were evaluated with 5 points. The Architectural • 3 points for high-speed path,
Features group consists of ten items and each item is worth 1 • 2 points for medium-speed path,
point. Thus, a park or a square examined in this group • 1 point for low-speed path.
receives 1 point for each of the mentioned features. The
maximum number of criteria in this group is 20. For Traffic Density
• 5 points for roads with a lot of traffic density,
For Transportation Status • 4 points for roads with very high traffic density,
• 5 points for parks and squares on the highway, • 3 points for roads with high traffic density,
• 4 points for parks and squares very close to the main road, • 2 points for roads with low traffic density,
• 3 points for parks and squares close to the main road, • 1 point for roads with very little traffic density.
• 2 points for parks and squares away from the main road,
• 1 point for parks and squares very far to the main road. For Traffic System
• 3 points for only motor vehicle used roads,
For Architectural Features (Landscape Value) • 2 points for both motor and non-motorized vehicle used
• There are children's play areas in the park, roads,
• The buildings surrounding the square are historic and / or • 1 point for only non-motorized vehicle used roads,
important,
• The park or square is well known by the public in the For Environmental Lighting
city, • 3 points for roads with high illumination,
• There are pool and / or water elements in the park or • 2 points for roads with medium illumination,
square, • 1 point for roads with low illumination,
• There is no buffet, café, tea garden, etc. in or near the
park or the square, For Visual Guidance / Traffic Control
• There are statues, monuments, tombs, fountains etc. in the • 3 points for roads with very good visual guidance,
park or square, • 2 points for roads with good visual guidance,
• The trees in the park or square are featured and / or age- • 1 point for roads with poor visual guidance.
old, the plants are well maintained,
• There are views that can be viewed from the park or For Other Substances
square, • The road is divided with a refuge,
• Architectural arrangement or laying of flooring in the • Intensity of intersection in other ways is many,
park or square contributes to the architecture, • There are cars parked on the roadside.
• City furniture in the park or square is original. One point is given for each item.
One point is given for each item.
In accordance with the determination system described in
For Effect on The City Skyline sections A-B-C;
• 2 points to parks and squares that can be perceived by • Buildings, engineering structures, artworks, parks,
surrounding roads, squares and roads, which score between 15 - 20 need to be
• 3 points to parks and squares that can be detected from illuminated for the priority,
500m distance,
643
• Buildings, engineering structures, artworks, parks,

squares and roads, which score between 10 - 14 need to be
illuminated in the second stage,
• Buildings, engineering structures, artworks, parks,
squares and roads, which score between 9 – 0 are not
necessarily illuminate. Safety lighting is sufficient.
IV. RESULT
Urban lighting; to increase security in the city, to provide
correct orientation, to promote the city, to show the
landscape, to provide city identity formation, to increase the
social interaction provides advantages. It also reduces or
prevents the occurrence of light pollution at the wrong place,
in the wrong amount, in the wrong direction and at the wrong
time. For this, it is beneficial to prepare the master lighting
plan of the city. In order to determine the urban elements
with lighting priority, some criteria have been determined and
a scoring system has been established. Urban elements should
be analysed one by one in accordance with the determined
criteria. As a result of the analysis; urban elements that need
to be illuminated for the priority, the urban elements that
need to be illuminated in the second stage, the urban elements
that don’t need to be illuminated are determined. Thus, the
most suitable lighting methods should be analysed and the
light pollution should be kept to a minimum. A more
spacious and well-known city should be built with a master
lighting plan.
REFERENCES
[1] Ö. Kaşlı, “Tarihi Yarımada’da Öncelikli Aydınlatmalar ve Tarihi
Yarımada’nın İstanbul Siluetine Gece Etkisinin İncelenmesi”, Master
Thesis, Yıldız Teknik University, İstanbul, 2007.
[2] M. S. Şerefhonoğlu, “Aydınlatma İle Kent Güzelleştirme ve Etkin
Enerji Kullanımı”, Yıldız Teknik University, İstanbul, 2005.
[3] M. S. Şerefhonoğlu, “Aydınlatma Tasarımında Mimar ve Aydınlatma
Mühendisinin rolü”, in II. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu, 2003,
p.1-2.
[4] M. S. Şerefhonoğlu, “Kent Güzelleştirme ve Aydınlatma Master
Planı”, in III. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu, 2005, p.11-20.
[5] The TÜBİTAK website. Available:
www.tug.tubitak.gov.tr/dokumanlar/isik_kirliligi/kirlilik
[6] F. Lavaei, “Ankara Aydınlatma Master Planı Bölgeleme
Çalışmalarında ‘Gençlik Parkı ve Çevresi’ Bölgesine Yönelik Analiz
Çalışması”, Master Thesis, Gazi University, Ankara, 2014.
644
Volume 3 (2018), 645-649
Afyon Bölgesinde Yer Alan Doğalgaz Boru Hattı Üzerindeki AC

Enterferans Seviyelerinin Ölçülmesi ve AC Korozyon İhtimalinin
Değerlendirilmesi
Emre KARATAŞ1, Levent SEYFİ1*+
1Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü /Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye
*Sorumlu Yazar/Sunucu:leventseyfi@selcuk.edu.tr
Sunum/Bildiri Türü: Sözlü/ Tam metin
Abstract –Bu çalışmada, Afyon Bölgesindeki 8” çapındaki bir doğalgaz boru hattının yüksek gerilim enerji iletim hattı ile yakın
güzergahı kullanması, kesişim ve paralellik arz etmesi nedeniyle önceden hazırlanan rapora göre alınan tedbirler neticesinde
boru hattının bir kısmı üzerindeki alternatif akım yoğunluğu seviyesinin ölçülmesi, ulusal ve uluslararası kuruluşların belirlediği
sınır değerlerle karşılaştırılması ve boru hattı üzerindeki farklı noktalardaki AC akım yoğunluğu ile kıyaslanması amaçlanmıştır.
Ölçümler boru hattı üzerinde 2 ayrı noktada uzun dönemli olarak gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada Z- Log 44 veri kayıt cihazı
kullanılmıştır. Çalışma sonunda elde edilen ölçüm değerleri EkoLog 4100 arayüzü kullanılarak grafiklere dönüştürülmüştür.
Ayrıca boru hattı üzerinde ilave tedbirler alınması gerektiği tespit edilmiştir.
Keywords –Yüksek Gerilim Hattı, Boru Hattı, AC Enterferans, Ölçüm, AC Korozyon

I. GİRİŞ yapıya doğru hareket eder. Her iki durumda da elektrolit içinde
Birçok metal doğada cevher içerisinde tuz, oksit gibi kararlı akım ve potansiyel çizgilerinin yeniden dağılımı gerçekleşir
bileşikler halinde bulunurlar. Cevher ayrıştırma ve indirgeme [3].
işlemlerinden geçirilerek saf haldeki metal elde edilir. Saf Genel olarak elektriksel enterferans bir bozucu kaynak, bir
haldeki bu metal kararsız bir yapıya sahip olup sürekli olarak bağlantı yolu ve bir alıcıdan oluşur. AC enterferans halinde ise
tekrar kararlı hale yani ilk cevher haline dönme eğilimi içinde bozucu kaynak yüksek gerilim hatları, alıcı metalik yapı (boru
olur. Metallerin doğadaki ilk cevher hallerine yeniden dönmesi hattı), yüksek gerilim hattı ile boru hattı arasındaki bağlantı
anlamına gelen korozyon, kimyasal ve elektrokimyasal yolu ise kapasitif, dirençli veya iletken ve indüktif bağlantı
reaksiyonlar sonucu malzeme yüzeyinden başlayarak, mekanizması ile sağlanır [4].
malzeme derinliklerine doğru etki ederek devam eden ve Kapasitif bağlantı veya elektrostatik girişim, yüksek gerilim
malzeme özelliğinin değişmesine yol açan bir bozunma enerji nakil hattının iletkenlerinden geçen AC akımın ürettiği
sürecidir [1]. elektromanyetik alana bağlı olarak, zeminden elektriksel
Çelik malzeme yapısı itibariyle kararsız bir yapıda olup; olarak izole edilmiş çelik boru hattı üzerinde bir gerilim
doğada bulunduğu cevher halindeki demire dönüşme oluşturabilir. Yani kapasitif bağlantı, boru hattı inşaatı
isteğindedir. Bu kararsız yapı çeliğin malzeme kalitesini esnasında boru yeryüzünden izole edilen destekler
bozarak korozyona uğratmakta ve pas haline getirmektedir. üzerindeyken bir tehlike kaynağıdır. Boru hattı ve iletken
Yüksek maliyetler ile yapılan yatırımlar ile inşa edilebilen arasındaki hava, dielektrik malzeme gibi davranan ve elektrik
boru hatlarında meydana gelen korozyon, boru hatlarının alanını minimum güç kaybıyla koruyabilen bir kondansatör
ekonomik ömrünü kısaltmak ile birlikte çevre ve insan sağlığı olarak yük oluşturabilmesi nedeniyle boru ile çevresindeki
açısında da olumsuzluklar meydana getirmektedir. toprak arasında bir potansiyel farka sebep olur. Meydana
Böyle bir problemin varlığı insanoğlunu çare bulmaya gelebilecek olan potansiyelin büyüklüğü, öncelikli olarak boru
zorlayarak Katodik Koruma sistemlerinin oluşmasına neden hattının yüksek gerilim iletkenlerine olan mesafesine, yüksek
olmuştur. Katodik korumanın temel ilkeleri elektrokimyasal gerilim enerji hattı akımının büyüklüğüne (gerilim seviyesi) ve
korozyon teorisine dayanmaktadır. Katodik koruma, yüksek gerilim enerji nakil hattı fazlarının düzenlemesine
korunacak metali oluşturulacak bir elektrokimyasal hücrenin bağlıdır [4].
katodu haline getirerek metal yüzeyindeki anodik akımların Dirençli bağlantı, devreler arasında iletken yollar (metalik,
giderilmesi işlemidir. Bu korunacak metali daha aktif bir metal yarı iletken veya elektrolitik) vasıtasıyla iki veya daha fazla
ile (galvanik anot veya kurban anot) eşleyerek sağlanacağı gibi devrenin birbirini etkilemesinden kaynaklanmaktadır. Yüksek
dıştan akım uygulayarak da gerçekleştirilebilir [2]. gerilim enerji nakil hattı direğinde (veya bir elektrik
Katodik Koruma Sistemleri devredeyken bile yer altındaki santralinde) topraklama arızası meydana geldiği zaman eğer
yapılarda AC ve DC parazitlerden kaynaklı ciddi hasarlar boru hattı doğrudan yüksek gerilim sisteminin topraklamasına
meydana gelebilmektedir. Genel olarak girişim, herhangi bir bağlandıysa (yani elektrik santrali içindeyse), veya boru hattı
yabancı yapının, elektrik alanında meydana getirdiği direk ya da güç istasyonunun etki alanı’na girdiyse aşırı
değişimdir. Yabancı yapı katodik olarak korunan borudan akımların toprağa geçmesi nedeniyle boru hattı bölgesinde bir
daha pozitif potansiyele sahip ise, akım korunan boruya doğru; zemin potansiyeli yükselmesi gözlenir. Bu durumda enerji
eğer daha negatif bir potansiyele sahip ise, akım yabancı
645
Karataş ve Seyfi, Afyon Bölgesinde Yer Alan Doğalgaz Boru Hattı Üzerindeki AC Enterferans Seviyelerinin Ölçülmesi ve AC Korozyon
İhtimalinin Değerlendirilmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
direği veya enerji sistemi ile yakınında bulunan boru hattı

arasında iletken bağlantı oluşur [4].
İndüktif bağlantıda ise; yeraltı boru hatlarının yüksek
gerilim enerji nakil hatlarına paralel veya yakın olduğu
durumlarda, boru hattı iletim hatları tarafından üretilen ve
zamanla değişen manyetik alanların neden olduğu
indüklenmiş gerilime maruz kalır. İndüktif elektromanyetik
kuvvetler boru hattında akım dolaşımına ve boru hattı ile Şekil 2 AC Korozyon vakası
çevredeki toprak arasındaki gerilime neden olur [4].
Katodik olarak korunan boru hatları üzerinde enterferans
Bu çalışmada, Afyon bölgesinde yapılan bir doğalgaz boru
etkisi nedeniyle AC gerilim olduğunda, sistemin empedansına
hattının daha önceden hazırlanan AC enterferans raporuna
bağlı olarak metal üzerindeki kaplamanın kusurlarına bir akım
göre, yüksek gerilim hatlarına paralel ve kesişim yaparak yer
akacaktır. Eğer gerilim yeterince büyükse (genellikle AC
altına gömülmesi durumunda oluşabilecek AC girişimlerine
gerilim 1 V’dan büyük olduğunda) alternatif gerilimin pozitif
karşı alınan tedbirler ve tedbirler neticesinde ortaya çıkan
yarım dalgası esnasında akım metal yüzeyden ayrılacaktır.
ölçüm sonuçları gösterilmektedir.
Metal yüzeyden çıkan akım Helmholtz çift katlı kapasitansın
şarjına, hidrojenin oksidasyonu ile korozyon ürünlerinin
azaltılması ve boru hattının oksidasyonuna neden olabilir. II. MATERYAL VE YÖNTEM
Metal yüzeyinden çıkan akım bir takım korozif olmayan
Bu çalışma kapsamında, Afyon bölgesinde 8” çapında, 5,20
işlemleri beslediğinden, boru hattında belirgin bir korozyona
mm et kalınlığında, API 5L X46 kalitedeki 3 mm kalınlığında
neden olması için genellikle 4-10 V arasında daha yüksek
üç katlı PE kaplamalı toplam uzunluğu 49.646,00 metre
gerilimde olması gerekir. Ayrıca kaplama kusurunun yayılma
uzunluğundaki yüksek basınçlı doğalgaz boru hattının
direnci, toprak bileşenleri, katodik koruma düzeyi vb. gibi
yaklaşık 24.600,00 metrelik kısmında AC enterferans
değişken parametreler bu oluşumu etkilemektedir [5].
etkisinde kalınacağı düşüncesiyle önceden hazırlanan rapora
göre; alınan tedbirler ve tedbirler neticesinde boru hattı
üzerinde oluşturulan ölçüm noktalarından 30 saniye aralıklarla
yapılan 24 saatlik veri kayıtları incelendi. İnceleme sonucunda
boru hattı üzerinde AC korozyon oluşma ihtimali TS EN
15280 standardı doğrultusunda değerlendirildi.
Şekil 1 Kaplama Hatasında Boru Hattının Metal Yüzeyindeki Akımın ve

Gerçekleşen Elektrokimyasal Proseslerin Şematik Bir Gösterimi Şekil 3 Doğalgaz Boru Hattının Enerji Nakil Hattından Etkilenme İhtimali
Olan Bölge
Şekil 1-a’da gösterildiği gibi metal yüzeyinden çıkan akım

nedeniyle, akımın pozitif dalgası esnasında çıplak metal Şekil 3’de doğalgaz boru hattı ile 154 kV Çay (Seka)-
yüzeyi oksidize edilir ve böylece pasif film tabakası oluşur. Emirdağ Enerji İletim hattının birbirlerine göre olan
Negatif dalga sırasında ise metale akım girdiğinden pasif film pozisyonları gösterilmektedir. Boru hattına göre yaklaşık
tabakası demir hidroksite (pas) dönüşür. Bir sonraki anodik Km:24+800’den başlayıp, Km: 49+500’e kadar paralel devam
devrede tekrar bir pasif film oluşur. Daha sonra demir eden ve 3 noktada boru hattı ile kesişen bir güzergah meydana
hidroksit tabakası büyüyerek devam eder. Böylece her getirmektedir. Şekil 4’te enerji iletim hattı ile boru hattı
döngüde bir miktar pas oluşur. Uzun vadede metal kayıplarına arasındaki mesafeler gösterilmektedir.
neden olur [5].
Şekil 1-b’de gösterilen durumda ise, metal yüzeyinde AC
akım ve gerilim indüklenmesi olmadığı ve her zaman bir akım
girişi olduğu için metal kaybı yaşanmaz [5].
AC enterferansa maruz kalan bir boru hattı üzerinde, boru
izolasyonu kaplamasındaki 15x20 mm büyüklüğündeki
kusurun meydana getirdiği etki gösterilmiştir [5].
646
Kullanılan veri kayıt cihazı (data logger) 4 farklı kanaldan

hem AC hem de DC olarak kayıt yapabilme yeteneğine sahip
olup; yapılan ölçümlerde A ve C kanalları kullanıldı. Veri
kayıt cihazının A kanalından boru hattının bulunduğu
çevredeki toprağa göre AC gerilim seviyesi ve boru hattının
toprağa göre olan DC gerilim seviyesi yani katodik koruma
gerilimi ölçümleri yapıldı. C kanalından ise Şekil 5’teki tipik
çizimde gösterildiği üzere yerleştirilen 1 𝑐𝑚2 ’lik çelik prob
üzerindeki hem AC hem de DC akım yoğunluklarının
ölçümleri ölçü kutusu terminali üzerinde yer alan 10 ohm’luk
direnç yardımıyla gerçekleştirildi.
Şekil 7’de gösterilen uluslararası standart ve normlarda
kabul görmüş ve pratikte kullanımı yaygın olan katı durumlu
polarizasyon hücresinde (SSPC) ise devrede yer alan C1
kondansötürü belirli bir empedans meydana getirerek boru
Şekil 4 Doğalgaz Boru Hattı ile Enerji Nakil Hattının Birbirlerine Olan hattı üzerindeki meydana gelen alternatif gerilimlerin toprağa
Mesafesi
aktarılmasını sağlamaktadır. D1, D2, D3 ve D4 diyotları ise
boru hattı üzerindeki gerilimleri sınırlayarak koruma
Yapılan tüm ölçümler, “TS EN 15280” standartında geriliminden daha fazla oluşabilecek olan gerilimlerin boru
belirtilen kuponlar kullanılarak tesis edilen ve Şekil 5’de tipik hattından uzaklaştırılmasını sağlamaktadır. Devrede yer alan
çizimi yer alan kupon ölçü kutularından (CTS) Şekil 6’da D5 diyotu ise boru hattı üzerinde meydana gelebilecek olan
gösterilen veri kayıt cihazları kullanılarak 30 saniye aralıklarla yıldırım düşmesi durumunda devreye girerek boru hattı
yaklaşık 24 saat boyunca yapılan kayıtlar neticesinde elde geriliminin toprağa göre daha pozitif olmasını
edildi. engellemektedir.
Şekil 5 Kupon ölçü kutusu (CTS) tipik çizimi
Şekil 7 Katı durumlu polarizasyon hücresi (SSPC)
Katı durumlu polarizasyon hücreleri Şekil 8’deki HVAC

ölçü kutusu bağlantısı tipik çizimlerine uygun olarak boru hattı
üzerinde belirlenen noktalara yerleştirildi.
Şekil 6 Veri kayıt cihazı
647
Şekil 10’daki grafikte ise CTS-09 ölçü kutusundan yaklaşık

24 saat boyunca 30 saniye aralıklarda kupon üzerinden alınan
3150 ölçümün sonucu gösterildi.
Şekil 10 CTS-09 ölçü kutusuna bağlı kupondan alınan ölçümler
Alınan ölçümler, CTS ölçü kutuları içerisindeki ölçüm

terminaline bağlanan veri kayıt cihazı yardımıyla ölçü
terminalinde yer alan 10 ohm’luk direnç üzerinden gerilim
cinsinden alındı. Ancak; V=I x R eşitliğinden faydalanılarak,
grafikteki mv (AC) değerleri mA (AC) ye çevrildiğinde
örneğin 10 mV’ luk bir değerin 1 mA’e karşılık geldiği
Şekil 8 HVAC ölçü kutusu bağlantı şeması hesaplandı.
Korozyon oluşma ihtimalinin değerlendirilebilmesi için 1
𝑐𝑚2 ’lik kupon üzerindeki akım yoğunluğunun 𝑚2 ’deki akım
III. ÖLÇÜM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ yoğunluğuna çevrilmesi gerektiği anlaşıldı. Yine basit bir
Boru hattı güzergahı ile enerji iletim hattı arasında boru hattı birim dönüşümü hesabı ile 1 mA/𝑐𝑚2 ’lik değerin 10 A/𝑚2 ’ye
km: 36+550’de yaşanan kesişim halinden sonra boru hattı karşılık geldiği hesaplandı. Yani grafik üzerindeki mV
enerji nakil hattına göre kuzey, kuzey batı yönünde yer değerlerinin, A/𝑚2 birim cinsinden değerlendirilmesinin
almaktadır. Bu kesişim noktasından sonra boru hattı ile enerji doğru olacağı anlaşıldı.
iletim hattı arasındaki mesafe en az 47 en çok 1403 m Şekil 9 ve Şekil 10’daki grafiklerde pozitif değerlerle ifade
aralığında salınmaktadır. Bu durum Şekil 4’den edilen kısımlar boru hattı üzerinde 𝑚2 ’ye düşen AC akım
anlaşılabilmektedir. yoğunluklarını göstermekte olup, standartlarda belirtilen AC
Boru hattı güzergahı üzerinde km:40+500’de HVAC-08 korozyon oluşma eşiği olan 30 A/𝑚2 kırmızı ile çizildi.
ölçü kutusu tesis edilerek, ölçü kutusu içerisine Şekil 8’deki Negatif değerler ise boru hattı üzerindeki DC akım
şemaya uygun şekilde 10 kA polarizasyon hücresi montajı yoğunluğunu A/𝑚2 cinsinden ifade ettiği görüldü.
yapıldı ve devreye alındı. Yine boru hattı güzergahı üzerinde Şekil 11’deki grafikte CTS-06 ölçü kutusundan yaklaşık 24
km:37+936’da CTS-06 ve km:46+736’da CTS-09 kupon ölçü saat boyunca 30 saniye aralıklarda boru hattı üzerinden alınan
kutuları Şekil 5’deki şemaya uygun olarak imal edildi. Bu 3118 ölçümün sonucu gösterildi.
bölgede boru hattı ile enerji iletim hatının kesişiminden hemen
sonraki CTS-06 ve kesişime en uzak ölçü kutusu olan CTS-09
özellikle seçildi.
Böylece boru hattı ile enerji nakil hattı arasındaki paralellik
mesafesi uzunluğunun boru hattı üzerindeki gerilim seviyesini
ve akım yoğunluğunun artması ihtimali değerlendirildi [6].
Şekil 9’daki grafikte CTS-06 ölçü kutusundan yaklaşık 24
saat boyunca 30 saniye aralıklarda kupon üzerinden alınan
3118 ölçümün sonucu gösterildi.
Şekil 11 CTS-06 ölçü kutusunda boru hattından alınan ölçümler
Şekil 12’deki grafikte ise CTS-09 ölçü kutusundan yaklaşık

24 saat boyunca 30 saniye aralıklarda boru hattı üzerinden
alınan 3150 ölçümün sonucu gösterildi
Şekil 9 CTS-06 ölçü kutusuna bağlı kupondan alınan ölçümler
648
enerji nakil hattının boru hattı üzerindeki enterferans

etkilerinin arttığı da görüldü.
Yapılan akım yoğunluğu ölçümleri ve önceden yapılan
zemin özgül direnci ölçümlerinden faydalanılarak, doğalgaz
boru hattının bu bölgesinde AC korozyon oluşma ihtimali
olduğu ve mevcut alınan tedbirlere ilave tedbirler alınması
gerektiği belirlendi.
KAYNAKLAR
Şekil 12 CTS-06 ölçü kutusunda boru hattından alınan ölçümler
[1] G. Bıyık, “Katodik Koruma Sistemleri”, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ Fen
Bilimleri Enstitisü, İstanbul (2013).
[2] E. Metin, “Katodik Koruma Sistemleri, Yeni Uygulamalar ve
Şekil 11 ve Şekil 12’deki grafiklerde pozitif değerlerle ifade Ekonomik Analiz”, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitisü,
edilen kısımlar boru hattı üzerindeki AC gerilim seviyesini İstanbul (2007).
göstermekte olup akım yoğunluğu ile benzer davranış [3] H. Yalçın, T. Koç, “Katodik Koruma”, Palme Yayınları, Ankara,
sergilediği tespit edildi. Negatif değerlerin ise boru hattı (1999).
[4] A. Brenna, “A proposal of AC corrosion mechanism of carbon steel in
üzerindeki katodik koruma gerilim seviyesini gösterdiği teyit cathodic protection condition” Ph.D. Thesis, Politecnico di Milano,
edildi. İtaly (2011).
Boru hattı üzerinde km:40+500’de Şekil 8’deki tipik çizime [5] Cigre, Joint Working Group, C.4.2.02, “AC Corrosion On Metallic
uygun olarak tesis edilen boru hattı üzerindeki AC akım ve Pipelines Due To Interference From AC Power Lines- Phenomenon,
Modelling ve Countermeasures”, April, (2006) pp. 8-9
gerilimin deşarj noktası HVAC-08’in varlığına rağmen CTS- [6] Cigre, Working Group, 36.02, “Electromagnetic compatibility with
06’ya nispeten CTS-09’da AC akım yoğunluğunun daha fazla telecommunication circuits, low voltage networks and metallic
olduğu görüldü. Her iki bölgede de enerji iletim hattının structures”, (1995) pp. 17-44
kullanıma göre zirve yaptığı saatlerde boru hattı üzerindeki [7] TS EN 15280:2013, “Katodik korumalı boru hatlarına uygulanabilir
gömülü boru hatlarının AC korozyon ihtimalinin değerlendirilmesi”,
etkisinin arttığı da tespit edildi. AC akım yoğunluğunun TSE, Ankara (2014) pp.10-13
özellikle CTS-09 bölgesinde 30 A/𝑚2 ’nin üzerinde olduğu ve [8] Nace SP0177, “Mitigation of alternating current and lightning effects
AC korozyon oluşma ihtimalinin olduğu belirlendi [7]. on metallic structures and corrosion control systems”, (2007) pp. 18
Akım yoğunluğunun standartlarda belirlenen kriterin
üzerinde olması ve AC korozyon oluşma ihtimalinin ortaya
çıkmasından sonra bir başka parametre olan zemin özgül
direncine dair yorum yapılması gerekti. AC enterferans
gerçekleşmesi muhtemel olan boru hattının bu bölgesinde
daha önceden 100 metre aralıklarla yapılan zemin özgül
direnci ölçümleri değerlendirildi [8]. Wenner yöntemiyle
gerçekleşen zemin özgül direnci ölçümlerine göre bu
bölgenin; en yüksek 425,38 ohm.m, en düşük 31,15 ohm.m
olmak üzere ortalama 116,50 ohm.m zemin özgül direncine
sahip olduğu görüldü.
Boru hattının bu bölgesinin zemin özgül direnci bakımından
da orta derecede korozyon riski taşıdığı anlaşıldı [7]. Ayrıca
Şekil 11 ve Şekil 12’deki grafikler mukayese edildiğinde boru
hattı üzerindeki AC akım yoğunluğu ve gerilim
seviyelerindeki artışın özellikle Şekil 12’de görüldüğü üzere,
katodik koruma gerilim seviyesinde de dalgalanmalar
yaşanmasına sebebiyet verdiği anlaşılmaktadır.
IV. SONUÇLAR
Bu çalışma kapsamında Z- Log 44 veri kayıt cihazı ile Afyon
bölgesindeki bir doğalgaz boru hattı üzerindeki 2 faklı
bölgeden yaklaşık olarak 24 saat boyunca 30 saniye aralıklarla
toplam 6268 ölçüm sonucunda elde edilen veriler kullanıldı.
Bu veriler veri kayıt cihazına ait EkoLog 4100 ara yüzü
yardımıyla grafik haline getirildi. Ayrıca yine bu arayüz
vasıtasıyla elde edilen verilerin tablo şeklinde incelemesi de
gerçekleştirildi.
Ölçümler sonucunda elde edilen veriler değerlendirildiği
zaman TS EN 15280 standardından belirlenen AC akım
yoğunluğu değerlerinin 24 saatlik zaman dilimi içerisinde 30
A/𝑚2 ’lik sınır değerinin aşıldığı saptandı [7]. Ayrıca boru hattı
ile enerji nakil hattı arasındaki paralellik mesafesi arttıkça,
649
Volume 3 (2018), 650-653
The Determination of Tuber Yield and Some Agronomic Characteristics

of Potato Breeding Lines and Varieties Grown in Winter Season in
Cukurova Region
Halis ARIOĞLU1*, Halil BAKAL1+, Bihter ONAT2, Leyla GÜLLÜOĞLU 1 and Mehmet Emin ÇALIŞKAN3
1 Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, Cukurova University, Adana, Turkey
2Vocational School of Kozan, Cukurova University, Adana, Turkey
3 Department of Agriculture Genetic Engineering, Faculty of Agriculture Science and Technologies, Niğde Ömer Halisdemir University,
Niğde, Turkey
*Corresponding author: halis@cu.edu.tr
+Speaker: hbakal@cu.edu.tr
Abstract – This study was conducted at the Cukurova University research farm in winter season between January and June in
Cukurova Region (Adana-Turkey) in 2018. The objective of this study was to determinate the tuber yield and some agronomic
characteristics of potato breeding lines and varieties grown in winter season. The experimental design was a Randomized
Complete Block Design with three replications. The twenty one potato breeding lines and varieties (table and processing types)
such as Agata, Agria, Alegria, Austin 2T, Doruk, Hermes, Maraton, Kutup, L.Olimpia, Laura, Markies, Nahita, Sante, Soraya,
Testa 3T, Macar-140211, Macar-140607, Macar-140717, MEÇ-140209, MEÇ-140717 and Zirve were used as a plant material
in this research. Tuber yield and tuber number per hill, marketable tuber percentage, tuber yield per hectare and dry matter
content were investigated in this research. The tuber yield of the breeding lines and varieties varied between 12840-37930 kg
ha-1 per hectare. The dry matter content of the research materials varied between 13.75% and 22.67%.
Keywords – Winter potato production, Potato varieties, Breeding lines, Tuber yield and Dry matter
I. INTRODUCTION season. Most of the potato varieties are grown in Turkey is

The potato is a crop grown all parts of the world due to originated from foreign countries and growing periods of
easily adapted to different climate conditions. In addition, it these varieties ranges from 90 to140 days. The average tuber
is one of the important crops to be obtained the highest yield yield of these varieties ranges from 20 to 80 tons per hectare.
per unit area. The world annual potato production is around Some varieties can be grown for fresh market and some
376.8 million tones and it is the fourth largest production others for processing (Arioglu and Caliskan, 1999).
after corn, rice and wheat in the world (Anonymous, 2017). The potato can be grown as an early crop during winter
The potato tubers supply mainly carbohydrates, but are and spring seasons for the suitable climate in Mediterranean
also relatively rich source of proteins. It also contains and Aegean regions. Early potato production in the
valuable minerals, such as iron and magnesium and vitamins. Mediterranean region accounts for 15% of the country’s total
For this reason, potato tuber is known as an important food production. In winter growing season, planting was done in
for human nutrition (Arioglu, 2014). Potato tubers consumed January and harvesting was in end of May (Arioglu, 1979;
as ware potatoes are a common staple food in most of the Arioglu et al., 2002 and Arioglu et al. 2016). Early and
world and it is also an important industrial crop, which is medium-early varieties are grown for fresh market (ware
processed into frozen products (french fries), chips, mash, potatoes), medium-late and late varieties for processing.
flour, alcohol, starch and its derivates (Caliskan et al., 2010). It is difficult and expensive to storage of potato tuber
There are 81 provinces in Turkey and most of them are keeping as high quality for a long time. For this reason,
grown potato. The annual potato production is 4.8 million ton potato processing factories prefer the winter season’s crop to
in 2017 and it is the fourth largest production after wheat, reduce the production cost. Recently, potato was successfully
sugar beet and barley in Turkey (Caliskan et al., 2010 and grown for processing (high dry matter and low sugar content)
Anonymous, 2017). Potato having a history of nearly 167 by the harvesting delayed to June in winter crops (Arioglu et
years in Turkey has become one of the most important al., 2005 and Celik et al., 2006).
agricultural crops of the country and its production, industry, It is very important to get high tuber yield and tuber
marketing and consumption have become a sector on its own. quality in potato farming. There are so many factors affect
However, the current situation has still not reached its full the tuber yield and quality in potato production. The first of
potential (Caliskan et al., 2010). these factors is variety selection. There are many researches
The potato can be grown at different seasons such as early were done to determine the suitable varieties can be grown in
crop, main crop and late crop during the whole year in winter season for table and processing potatoes in Cukurova
Turkey. Early crop was grown in winter and spring seasons, region by some researchers (Arioglu, 1986; Senol and
main crop was in summer season and late crop was in autumn
650
Arıoğlu et al., The Determination of Tuber Yield and Some Agronomic Characteristics of Potato Breeding Lines and Varieties Grown in
Winter Season in Cukurova Region, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Arioglu, 1991; Arioglu et al., 2006; Arioglu et al., 2010; lime content was 21.5 % in the upper layers with increased
Arioglu et al., 2013 and Arioglu et al. 2016) levels in lower layers.
The aim of this study was to determine the new potato In the Adana province (Mediterranean Region) of Turkey,
varieties and their quality characters can be grown in winter winters are mild and rainy, whereas summers are dry and
season in Cukurova region. warm, which is a typical of a Mediterranean climate. The
average monthly air temperature during the research period
II. MATERIALS AND METHOD (January-May) was 10.5 oC to 24.4oC in 2018. The total
Describe in detail the materials and methods used when rainfall was 493.7 mm during the growing periods in 2018.
conducting the study. The citations you make from different The average relative humidity was ranged from 64.0% to
sources must be given and referenced in references. 69.7% in 201. The differences between the years and long
This study was conducted at the Cukurova University term for the climatic data were not significant (Table 2).
research farm in winter season between beginning of
January and May in Cukurova region (Adana-Turkey, Table 2. The average monthly temperature, precipitation and
36o59l N, 35o181 E; 23 m elevation) in 2018. The relative humidity during the 2018 and long term
objective of this study was to determinate the tuber (1950-2015) growing seasons in Adana, Turkey
yield and some agronomic and quality characteristics of (Anonymous, 2018).
potato breeding lines and varieties grown in winter
Avg. Temp. Precipitation Relative
season. The experimental design was a Randomized (oC) (mm) Humidity (%)
Complete Block Design with three replications. The 21 Months
Long Long Long
potato varieties such as Agata, Agria, Alegria, Austin, 2018 2018 2018
term term term
Doruk, Hermes, Maraton, Kutup, Lady Olimpia, Laura, January 10.5 9.6 324.3 109.8 76.2 69.7
Macar-1402.11, Macar-1406.07, Macar-1409.09, February 13.5 10.5 64.8 84.8 71.3 64.0
March 16.8 13.5 40.1 67.8 71.6 66.3
Markies, MEC-1402.09, MEC-1407.17, Nahita, Sante,
April 20.1 17.5 35.0 54.7 61.2 67.3
Soraya, Tessa and Zirve were used as a plant material in May 24.4 21.7 29.5 47.6 62.8 66.9
this research. Some tuber characteristics of potato
breeding lines and varieties used in this study were
shown in Table 1. The field was cultivated deeply by the moldboard
Table 1. Some tuber characteristics of potato genotypes following the harvest of the previous crop in the fall, and then
(breeding lines and varieties) used as research the soil was prepared by using diskharrow. The planting of
material seed tubers was done by hand on 25th of December in 2017,
Genotypes Maturity Using Tuber Skin Flesh with 70 cm between row distance and 30 cm in-row distance.
target shape color color The plot size was set as 14 m2 (2.8 m x 5.0 m). Before
Agata VE W SO Y DY planting, 700 kgha-1 Compose fertilizer containing 15%N,
Agria ML W, FF LO LY DY 15%P and 15%K were applied to the furrows by hand and
Alegria ME W, FF O Y Y afterwards seed tubers were placed in the furrows according
Austin ME C O Y Y to the given row spaces. During the growing period, Ridomil
Doruk ML C O Y Y was applied two times to prevent Late blight (Phytophtora
Hermes ME C O LY PY infestans) and overhead sprinkler irrigation was applied two
Maraton ME W O LY PY times. 400 kgha-1 Urea (46%N) fertilizer was applied after
Kutup ME FF O Y PY emergence (1/2 at the tuber formation and 1/2 at the 20 days
L.Olympia ME FF LO LY YY after first application). The others standard cultural practices
Laura ME W O R Y
were applied at proper time intervals during the growing
Macar-1402.11 L W, FF LO Y PY
period.
Macar-1406.07 ME W, FF LO Y PY
The tubers were harvested in the second week of May.
Macar-1409.09 ML W, FF LO Y Y
Markies ML C, FF O LY PY The plants in each plot were harvested by hand. The number
MEC-1402.09 ME W, FF O Y Y of tubers and tuber yield per hill, total tuber yield per hectare,
MEC-1407.17 ME W, FF O Y Y marketable tuber yield percentage and dry matter content
Nahita ME W O Y PY were determined following the harvest (Arioglu et al. 2016).
Sante ME W SO LY PY The dry matter content was determined by “Potato
Soraya VE W LO LY PY Hydrometer”.
Tessa ME W, FF O Y Y The data were statistically analyzed by using MSTAT-C
Zirve ME W O Y Y package program with Randomized Complete Block design.
Maturity: Very early (VE), Medium-early (ME), Medium-late The Least Significant Differences (LSD) test was used to
(ML), Late (L); Using target: Ware potato (W), French Fry (FF); compare the genotypes at 0.05 level.
Chips (C); Tuber shape: Oval (O), Short-oval (SO), Long-oval
(LO); Flesh color: Yellow (Y), Dark-yellow (DY), Pale-yellow
(PY); Skin color: Yellow (Y), Light-yellow (LY), Red (R). III. RESULTS
The texture of the soil was clay loam. The soil tests in
Tuber Number (no hill-1)
both years indicated a pH of 7.5 with high concentrations of It can be seen from Table 3, the tuber number per hill
K2O and low concentrations of P2O5. In addition, the organic varied between 4.77 and 11.43 no hill-1. The differences
matter and nitrogen content of the soil were very low. The between the genotypes (breeding lines and varieties) were
651
statistically significant. The highest number of tuber per hill marketable tuber yield percentage is an important factor for
was obtained from Maraton (11.43 no hill-1), Soraya (11.10 the marketing in potato farming. For this reason, this
no hill-1) and Laura (10.13 no hill-1) varieties and the lowest percentage value has to high.
from Hermes (4.77 no. hill-1) and Nahita (4.90 no. hill-1) Dry Matter Content (%)
varieties. The average number of tuber per hill was 7.74 no The differences between the genotypes were statistically
hill-1. significant for the dry matter content. The dry matter content
Tuber Yield (g hill-1) varied between 15.10-22.67%. The highest dry matter content
There was a statistically significant difference in tuber was found in Doruk potato variety. The dry matter content
yield per plant between the potato genotypes. The tuber yield was higher in processing type potato genotypes. The dry
per hill varied between 322.7-998.1 g hill-1. The highest tuber matter content was found lower than 16% in Nahita (15.10%)
yield per hill was obtained from Macar 1409.09 (998.1 g hill- and Soraya (15.60%) varieties. These varieties use only as
1
) breeding line and the lowest from Hermes (322.7 g hill-1) ware potato. These results are in agreement with the findings
variety. The average tuber yield of genotypes was found of Arioglu et al. (2005), Arioglu et al. (2006), Celik et al.
668.0 g hill-1 (Table 3). (2006), Arioglu et al. (2013) and Arioglu et al. (2016).
Total Tuber Yield (kg ha-1)
The differences between the genotypes were statistically Table 4. The marketable tuber yield percentage and dry
significant for the total tuber yield. The total tuber yield matter content values for potato genotypes grown
values varied between 12.840-37.930 kgha-1. The highest in winter season in 2018
total tuber yield was obtained from Macar-1409.09 (37.930 Marketable Dry matter
kgha-1) breeding line and Agata (35.210 kgha-1) variety and Genotypes tuber yield content
the lowest from Hermes (12.840 kgha -1) and Nahita (15.180 (%) (%)
kgha-1) varieties (Table 3). The genetic background of the Agata 84,1 a-e 16,00 jk
potato genotypes is different. Also, the potato genotypes has Agria 85,6 a-d 18,12 fgh
different growing period. For these reasons, the difference Alegria 79,6 cde 19,72 cd
between the genotypes for the tuber yield was found different Austin 83,5 a-e 20,18 bc
(Arioglu, 1986; Senol and Arioglu, 1991; Arioglu et al., Doruk 82,7 a-e 22,67 a
2006; Arioglu et al., 2010 and Arioglu et al., 2013). Hermes 61,6 h 18,63 d-g
Maraton 76,1 c-f 16,93 ıj
Kutup 82,5 a-e 20,94 b
Table 3. The tuber number and tuber yield per hill, total tuber
L.Olympia 86,8 abc 18,15fghl
yield per hectare, values for potato genotypes grown Laura 67,3 fgh 17,10 hıj
in winter season in 2018 Macar-1402.11 73,9 efg 18,42 efg
Tuber Tuber Total tuber Macar-1406.07 63,8 gh 19,56 cde
Genotypes number yield yield Macar-1409.09 91,0 ab 19,71 cd
(no hill-1) (g hill-1) (kg ha-1) Markies 92,7 a 19,62 cd
Agata 8,97 bcd 901,8 ab 35210 ab MEC-1402.09 77,7 c-f 20,13 bc
Agria 5,13 ı 577,1 gh 23050 ghı MEC-1407.17 75,6 def 19,69 cd
Alegria 8,37 cde 638,4 fgh 22860 ghı Nahita 81,2 b-e 15,10 k
Austin 9,17 bc 792,0 bcd 29420 cde Sante 83,2 a-e 17,55 ghı
Doruk 8,57 cde 675,4 efg 25080 fgh Soraya 75,1 def 15,60 k
Hermes 4,77 ı 322,7 k 12840 k Tessa 84,1 a-e 19,23 c-f
Maraton 11,43 a 860,2 bc 31950 bcd Zirve 85,1 a-d 17,17 hıj
Kutup 5,73 hı 536,5 hı 19930 ıj Average 79,7 18,4
L.Olympia 5,83 hı 572,6 gh 22890 ghı LSD(%5) 10,80 1,19
Laura 10,13 ab 777,3 cde 28870 c-f
Macar-1402.11 9,00 bcd 569,8 gh 21160 hı IV. CONCLUSION
Macar-1406.07 6,70 fgh 441,9 ıj 16790 jk The potato can be grown as an early crop during winter
Macar-1409.09 7,77 def 998,1 a 37930 a and spring seasons for the suitable climate in Mediterranean
Markies 7,30 efg 754,0 cde 28050 def and Aegean regions in Turkey. In this region, the farmers
MEC-1402.09 9,33 bc 695,2 def 26750 efg
usually grow to potato for the fresh market. Recently, potato
MEC-1407.17 7,33 efg 446,9 ıj 15740 k
was successfully grown for processing (high dry matter and
Nahita 4,90 ı 408,8 jk 15180 k
Sante 6,00 ghı 702,7 def 25720 efg
low sugar content) by the harvesting delayed in winter crops.
Soraya 11,10 a 864,7 bc 32540 bc It is difficult and expensive to storage of potato tuber keeping
Tessa 6,57 fgh 709,2 def 26200 efg as high quality for a long time. For this reason, potato
Zirve 8,50 cde 783,7 cde 32010 bcd processing factories prefer the winter season’s crop to reduce
Average 7,74 668,0 25247,0 the production cost. So, winter potato production is very
LSD(%5) 1,35 12,31 4030,40 important for potato processing factories.
It is very important to get high tuber yield and tuber
Marketable Tuber Yield Percentage (%) quality in potato farming. There are so many factors affect
It can be seen from Table 4, the marketable tuber yield the tuber yield and quality in potato production. The first of
percentage ranged from 63.8% to 92.7%. The highest these factors is variety selection. In this study 21 different
percentage value was found in Markies (92.7%) variety and potato genotypes (breeding lines and varieties) used as a
the lowest in Macar-1406.07 (63.8%) breeding line. The research material. All of the genotypes can be grown as a
winter crop in Mediterranean region.
652
The tuber yield of the genotypes ranged from 12.840

kgha-1 to 37.930 kgha-1. Agata, Maraton, Macar-1409.09,
Soraya and Zirve genotypes were the highest tuber yield
(Table 3). In this research, 21 different potato genotypes were
tested and 13 of them use for ware, eight of them for ware
and french fries, nine of them use only french fries and four
of them use for chips (Table 1).
REFERENCES
[1] Anonymous, 2016. Faostat-Agriculture. http://faostat.org
[2] Anonyomus, 2017. The Turkish Statistical Institute.
http://www.tuik.gov.tr
[3] Anonymous, 2018. The Meteorological Data for Adana.TheTurkish
State Meteorological Service Adana Regional Directorship, 2018 and
long term.
[4] Arioglu, H.H., 1979. Çukurova Bölgesinde Turfanda Patates
Yetiştirebilme Olanakları. Türkiye I.Patates Kongresi Tebliğleri,
Ankara, s. 69-79
[5] Arioglu, H.H., 1986. Çukurova Turfanda Patates Yetiştiriciliğinde
Farklı Kökenli Patates Çeşitlerinin Verim ve Tarımsal Özelliklerinin
Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Doğa Bilim Dergisi, Tarım
Ormancılık Dergisi, Cilt 10(2):141-148
[6] Arioglu, H.H., Caliskan, M.E., 1999. Akdeniz Sahil Bölgesinde
Turfanda Patates Yetiştirilebilme Olanakları Üzerinde Araştırmalar.
II.Ulusal Patates Kongresi, Bildiriler Kitabı. s. 220-226, Erzurum
[7] Arioglu, H.H., Incikli, H., Zaimoglu, B., Gulluoglu, L., 2002.
Çukurova Bölgesinde Turfanda Patates Yetiştiriciliği Üzerinde
Araştırmalar. III.Ulusal Patates Kongresi, Bildiriler Kitabı s.117-123,
İzmir
[8] Arioglu, H.H., Caliskan, M.E., Curuk, U., Zaimoglu, B., Celik, H.,
Gulluoglu, L., 2005. The Effect of Harvest Date on Tuber Yield and
Quality Characteristics of Some Processing Potato Cultivars Under
the Mediterranean Conditions. Turkish Journal of Field Crops
10(2):49-56
[9] Arioglu, H.H., Curuk, U., Zaimoglu, F.B., Kurt, C., 2006. Çukurova
Koşullarında Kışlık Dönemde Yetiştirilen Bazı Yemeklik ve Sanayi
Tipi Patates Çeşitlerinin Verim Potansiyellerinin Belirlenmesi.
IV.Ulusal Patates Kongresi, Bildiriler Kitabı, s. 91-97, Niğde
[10] Arioglu, H., Kurt, C., Gulluoglu, L., Zaimoglu, L., Onaran, H., 2010.
The Determination of Yield Performance of Some Potato Varieties in
Mediterranean Climate Conditions. International Symposium on
Agronomy and Physiology of Potato. Proceedings of Symposium,
p.302-306, Nevşehir-Turkey
[11] Arioglu, H., Kurt, C., Onat, B., Bakal, H., Onaran, H., Gulluoglu, L.,
2013. Kışlık Turfanda Patates Üretiminde Bazı Yemeklik ve Sanayi
Tipi Patates Çeşitlerinin Verim Potansiyellerinin ve Önemli Tarımsal
Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye 10.Tarla Bitkileri Kongresi
Bildiri Kitapçığı, Cilt II. s.415-419, Konya
[12] Arioglu, H. 2014. Nişasta ve Şeker Bitkileri. Ders Kitabı. Genel Yayın
No:188, Ders Kitapları Yayın No:A-57. Adana, 234 s
[13] Arıoğlu H.H., Güllüoğlu L., Bakal H., Çalışkan M.E. 2016. The
Determination of Tuber Yield and Some Agronomic and Quality
Characteristics of Potato Varieties Grown in Winter Season in
Mediterranean Region. International Potato Meeting. Programme and
Abstracts, p. 22, Riga, Letonya
[14] Caliskan, M.E., Onaran, H., Arioglu, H., 2010. Overview of the
Turkish Potato Sector: Challenges, Achievements and Expectations.
Potato Research 53:255-266
[15] Celik, H., Fenercioglu, H., Arioglu, H., 2006. Çukurova Bölgesinde
Denemeye Alınan Bazı Patates Çeşitlerinin Cips Üretimine
Uygunluğu. IV.Ulusal Patates Kongresi Bildiriler Kitabı, s. 178-193
[16] Kumar, D., Ezekiel, R., Singh, B., Ahmed, I., 2005. Conversion Table
for Specific Gravity, Dry Matter and Starch Content From Under
Water Weight of Potatoes Grown in North-India Plains. Potato J.
32(1-2):79-84
[17] Senol, S., Arioglu, H.H., 1991. Farklı Kökenli Patates Çeşitlerinin
Çukurova Bölgesinde Turfanda Olarak Yetiştirilebilme Olanakları
Üzerinde Bir Araştırma. Ç.Ü.Ziraat Fak. Dergisi. 6 (2):97-110
653
Volume 3 (2018), 654-658
GeoGebra ile Uygulama Oluşturma: Müller Yöntemi

İshak Cumhur1*
Matematik Bölümü/Fen-Edebiyat Fakültesi, Recep Tayyip Erdogan Universitesi, Rize
*Corresponding author: ishak.cumhur@erdogan.edu.tr
+Speaker: ishak.cumhur@erdogan.edu.tr
Özet – Bilgisayar programlama dilleri bir veya daha çok değişkene sahip denklemlerin çözümünde oldukça kullanışlı
yapılardır. Bu nedenle farklı algoritmalar oluşturulur ve denklemlerin yaklaşık çözümleri sayısal olarak elde edilir.
Denklemlerin çözümleri için yarılama, regula-falsi, Newton-Raphson, sekant ve sabit nokta iterasyonu gibi birçok yöntem
vardır. Bu yöntemlerin uygulamaları daha önce GeoGebra’da oluşturulmuştur. Bunlara ek olarak, diğer yöntemlerle beraber
verilen Müller yöntemi de ele alınabilir. Bu çalışmada GeoGebra yazılımı ile oluşturulan Müller yönteminin bir uygulaması
verilecektir. Bu uygulama ile yaklaşık sayısal çözümlerin yanında çözümlerin grafikleri ve sayısal yöntemlerden elde edilen
farklı görsel seçenekler verilecektir.
Anahtar Kelimeler – GeoGebra, Sayısal denklem çözme, Etkileşimli öğrenme, Matematiksel aktiviteler, Müller Yöntemi
Creating Applet with GeoGebra: Muller’s Method
Abstract – Computer program languages are highly useful tools in the study for solving equations with one or more unknows.
Therefore, various algorithms are constructed and the approximate solutions of these equations are obtained numerically.
There are many methods about solving equations as bisection, regula-falsi, Newton-Raphson, secant and fixed point methods.
We previously accomplished the applets on these studies in GeoGebra. Moreover, we can handle Muller’s method which is
one of the several possible methods. In this study, we present an applet on Muller’s method which is created GeoGebra
Software. The applet provides approximate numerical solution, as well as displays the graphs of the solutions and different
visual choices that are obtained from the numerical methods.
Keywords – GeoGebra, Numerical equation solving, Interactive learning, Mathematics activities, Muller’s Method
I. GİRİŞ GeoGebra’nın bir çok uygulamaları önceki çalışmalarda

Matematik öğretiminde görselleştirmelerden yararlanarak geliştirilmiştir. Sayısal iteratif yöntemlerin ele alındığı
eğitim amaçlı birçok uygulamalar oluşturulmuştur. Bu tip çalışmada lineer olmayan denklemler için eğitici düzeyde
uygulamalarla geometrik şekillerden daha çok yararlanılmış arayüzler tasarlanmıştır [1-2]. Diferansiyel denklemlerin
ve oluşturulan görsellerle birçok cebirsel ve analitik sayısal çözümünde kullanılan Euler ve Runge-Kutta
problemlerin çözümlerini incelemek daha pratik ve eğlenceli yöntemleri için bir uygulama geliştirilmiştir [3].
olmuştur. GeoGebra’nın matematik öğretimindeki önemi
Görsel matematik uygulamaları oluşturmak için kullanılan vurgulanmıştır [4]. Türev uygulamaları konusunun
en önemli yazılımlardan biri de GeoGebra’dır. GeoGebra öğretiminde dinamik bir yazılım olan GeoGebra tercih
2001 senesinde Markus Hohenwarter tarafından edilmiştir [5]. Limit ve sürekliliğinin öğretiminde
oluşturulmuştur ve günümüze kadar daha da geliştirilerek çok GeoGebra’nın etkileri incelenmiştir [6].
geniş bir uygulama sahası elde etmiştir. II. MATERYAL VE YÖNTEM
Matematik öğretiminde birçok konunun öğretilmesinde,
teorik olarak verilen bir konunun görsel olarak desteklenmesi A. GeoGebra Arayüzü ve Kullanımı
çok önemlidir. Bu görselleştirmeler, öğrencilerin bu dersteki GeoGebra, cebir ve geometri kısımları için ayrı ayrı
kavramları daha kısa sürede anlamalarını sağlar. Bu durumda penceleler içerir. Herbir penceresinde kendine özgü
GeoGebra, matematik öğretme ve öğrenme faaliyetlerinde uygulanması gereken stilleri ve komutları vardır. Bu
etkin bir şekilde kullanılır. Matematikle alakalı birçok bölümler cebir, geometri, hesaplama, CAS, tasarım gibi
konuda kullanıcı etkileşimli uygulamalar geliştirmek için sıralanabilir. Bu pencerelerin herhangi birinde bir obje
GeoGebra’dan yararlanılmıştır. girildiğinde diğer bir pencerede uygun bir şekilde gözükeceği
654
Cumhur, GeoGebra ile Uygulama Oluşturma: Müller Yöntemi, ISAS WINTER-2018, Rize, Türkiye
için pencerelerin hepsi birbirine bağlı olarak tasarlanmıştır. Bu noktalar Denklem 1’de yazılırsa,
Ayrıca dışarıdan özel komutların girilebildiği GeoGebra’ya
özgü tanımlanmış komutlarda kullanılabilir. GeoGebra’nın 𝑓 (𝑥 0 ) = 𝑎 (𝑥 0 − 𝑥 2 ) 2 + 𝑏 ( 𝑥 0 − 𝑥 2 ) + 𝑐 (2)
Şekil 1’deki gibi arayüzü vardır. 𝑓 (𝑥1 ) = 𝑎(𝑥1 − 𝑥2 )2 + 𝑏(𝑥1 − 𝑥2 ) + 𝑐 (3)
𝑓 (𝑥 2 ) = 𝑎 (𝑥 2 − 𝑥 2 ) 2 + 𝑏 ( 𝑥 2 − 𝑥 2 ) + 𝑐 (4)
sistemi elde edilir. Sadelik için 𝑓(𝑥) fonksiyonu tercih

edilmektedir. Üç denklemden 𝑎, 𝑏 ve 𝑐 bilinmeyenleri
çözülebilir. Denklem 4’den 𝑐 = 𝑓(𝑥2 ) olduğu açıktır.
Denklem 2 ve Denklem 3’de 𝑐’nin bu değeri yazılırsa,
𝑓 (𝑥0 ) − 𝑓 (𝑥2 ) = 𝑎(𝑥0 − 𝑥2 )2 + 𝑏 (𝑥0 − 𝑥2 ) (5)

𝑓 (𝑥1 ) − 𝑓 (𝑥2 ) = 𝑎(𝑥1 − 𝑥2 )2 + 𝑏(𝑥1 − 𝑥2 ) (6)
elde edilir. Cebirsel düzenlemelerle 𝑎 ve 𝑏 katsayıları

bulunabilir. Bunun için farklı sayılar tanımlanmaktadır.
Şekil 1. GeoGebra arayüzü ℎ0 = 𝑥1 − 𝑥0 , ℎ1 = 𝑥2 − 𝑥1

𝑓(𝑥1 )−𝑓(𝑥0 ) 𝑓(𝑥2 )−𝑓(𝑥1 )
𝛿0 = , 𝛿1 = (7)
𝑥1 −𝑥0 𝑥2 −𝑥1
Grafik penceresinde görüntüsü istenen nesnenin çizimi
yapılır. Yapılan çizimler daha sonra hareket ettirilebilir.
Burada GeoGebra’nın dinamik yapısı ortaya çıkmaktadır. sabitleri tanımlanırsa, Denlem 5 ve Denklem 6’da bunlar
Dinamik çizimler için araç çubuğundan faydalanılır. Buradan yazıldığında
çizim yapılacak nesne seçilir ve grafik penceresinde çizim
yapılır. Cebir penceresinde nesnelerin tüm özellikleri (ℎ0 + ℎ1 )𝑏 − (ℎ0 + ℎ1 )2 𝑎 = ℎ0 𝛿0 + ℎ1 𝛿1
görüntülenip değiştirilebilir. Komut giriş alanında klavyeden
doğrudan komutlar girilebilir. GeoGebra’ya özgü komutlar ℎ1 𝑏 − ℎ12 𝑎 = ℎ1 𝛿1
kullanıcılara ayrı bir kolaylık sağlamaktadır. Hesap çizelgesi
bölümünde Excel’de olduğu gibi veriler ile çalışılabilir ve sisteminden 𝑎 ve 𝑏 çözülebilir. Buradan katsayılar,
istatiksel kavramlar araştırılabilir. Bu alanda girilen veriler
grafik ekranına da aktarılabilir. 𝛿 −𝛿
𝑎 = ℎ1 +ℎ0 (8)
1 0
B. Müller Yöntemi 𝑏 = 𝑎ℎ1 + 𝛿1 (9)
Müller yöntemi, sekant yönteminin genelleştirilmiş bir 𝑐 = 𝑓 (𝑥 2 ) (10)
şekli olarak bilinmektedir. Sekant yönteminde keyfi verilen
iki noktadan geçen doğrunun 𝑥 −ekseinini kestiği nokta
güncel değer olarak alınıyorken, müller yönteminde ise keyfi olarak hesaplanmaktadır. Kökü bulmak için Denlem 1’in
üç noktadan geçen parabolün 𝑥 −eksenini kestiği nokta kuadratik şekli gözönüne alınırsa alternatif form olarak,
güncel değer olarak hesaplanmaktadır. Şekil 2’de bu durum
−2𝑐
gösterilmektedir. 𝑥3 = 𝑥2 + (11)
𝑏∓√𝑏2 −4𝑎𝑐
elde edilir.
Yöntemin kararlığını sağlamak için Denklem 11’de
mutlak değerce en küçük kök tercih edilmektedir. 𝑏 > 0 ise
pozitif işaret, 𝑏 < 0 ise negative işaret kullanılmaktadır. Bu
seçim en büyük paydayı oluşturur ve böylece köke yakın olan
yeni bir tahmin vermektedir. 𝑥3 bulunduğunda diğer
iterasyonlara devam edilir. Bu durumda yeni başlangıç
değerler olarak {𝑥0 , 𝑥1 , 𝑥2 } yerine {𝑥1 , 𝑥2 , 𝑥3 } güncel
Şekil 2. Sekant ve Müller Yöntemleri yaklaşımları değerleriyle yeni bir 𝑥4 değeri hesaplanır. Bu şekilde
işlemlere devam ederek her seferinde hesaplanan yeni
Müller yöntemi, verilen üç noktadan geçen parabolün
değerlerle köke yaklaşılmaya çalışılmaktadır.
katsayılarının türetilmesinden oluşur. Denklem 1’de elde
edilen kuadratik formun 𝑥 −eksenini kestiği nokta kök Bu yöntemin diğer yöntemlerden farkı, Denklem 11
yaklaşımı olarak hesaplanmaktadır. kuadratik ifade olduğu için reel köklerin yanında kompleks
köklerin de bulunuyor olmasıdır.
𝑓2 (𝑥 ) = 𝑎(𝑥 − 𝑥2 )2 + 𝑏(𝑥 − 𝑥2 ) + 𝑐 (1)
(𝑥0 , 𝑓(𝑥0 )), (𝑥1 , 𝑓 (𝑥1 )) ve (𝑥2 , 𝑓 (𝑥2 )) noktalarından

geçen parabola bulmak istiyoruz.
655
III. SONUÇLAR
Basit denklemler haricinde çoğu lineer olmayan denklemin
çözümlerinin el ile bulunması zahmetli ve çok zaman
gerektiren bir durumdur. Ancak Matlab, Mathematica ve
Maple gibi değişik türde yazılımlarla algoritmalar geliştirerek
daha kısa zamanda istenen çözümler bulunabilmektedir. Bu
çalışmada program bilgisine gerek duymadan denklem
çözümlerinin Müller yöntemine göre elde edilebildiği
kullanıcı etkileşimli ve dinamik bir uygulama geliştirilmiştir.
Bu şekilde sayısal çözümlerin incelenmesinin yanısıra
uygulamaya eklenen görseller yardımıyla kullanıcılara
kolayca yöntemi irdeleme fırsatı verilmektedir. Uygulama
sayısal çözümleri, mutlak hataları tablo halinde göstermenin
yanında görsel olarak da bu değerleri birebir grafik ekranına
yansıtmaktadır. Ayrıca gösterme seçenekleriyle uygulamada
istenen şeyin ekranda olup olmayacağına karar
verilebilmektedir. Şekil 4. Bilgiyi Göster/Gizle düğmesinin işlevi
Müller yöntemi için GeoGebra’da tasarlanan uygulama
Şekil 3’de olduğu gibidir. Bu uygulama, 𝑥 3 − 2𝑥 2 − 5 = 0 Kaydırma düğmesi arttırıldığında herbir iterasyonda
denkleminin 𝑥0 = −1, 𝑥1 = 0 ve 𝑥2 = 5 başlangıç değerleri hesaplanan değerler tabloya satır olarak eklenmektedir.
seçilerek köklerin Müller yöntemiyle elde edilişini Müller yöntemi polinomlarla köke yakınsama sağladığından
göstermektedir. herbir adımda elde edilen polinomlar grafiğe etkileşimli bir
şekilde eklenmektedir. Girilen tolerans değerine göre
yakınsama olduğunda uyarı vererek kök hesaplanmaktadır.
Hesaplanan bu değerler yine eş zamanlı olarak grafiğe
aktarılmaktadır. O halde sonraki iterasyonlarda elde edilen
sonuç ve grafik Şekil 5’de verilmiştir.
Şekil 3. Müller yöntemi uygulama arayüzü
Bu yöntem için 𝑓 fonksiyonunun, başlangıç değerlerin ve

duyarlılığın girilmesi gerekmektedir. Değerler girildiğinde
eşzamanlı olarak hesaplamalar başlar. Kullanıcı bu değerleri
girdiğinde, girilen ifadelere bağlı olarak ekranda grafikle Şekil 5. Müller yönteminin yakınsama durumu
beraber tablo değerleri ve Müller yönteminde hesaplanması
gereken sabitleri görebilmektedir. Müller yöntemi iteratif bir İterasyon değeri arttırıldığında tüm aşamalardaki
yöntem olduğundan diğer aşamaları görebilmek için hesaplamalar yapılır ve hesaplanan sayısal değerler tabloya
kaydırma düğmesi hareket ettirilmelidir. Kaydırma düğmesi eklenir. Ayrıca bu tabloda her adımda hesaplan hatalar da yer
hareket ettirildiğinde herbir iterasyonda hesaplamalar almaktadır. Kullanıcılar tüm iterasyon değerlerinde bu
güncelenecektir. değerleri görebilmektedirler. Yakınsama olma durumunda
Uygulama arayüzünde işaret kutusunun onaylı olup ekranda tablo değerleri verilen örneğe göre Tablo 1’de
olmaması durumlarına göre grafik üzerinde istenilen bilgiler olduğu gibi görülebilmektedir.
gösterilebilir veya gizlenebilir. Buradaki amaç kullanıcının
Tablo 1. Arayüze eklenen tablo değerleri
ekrandaki düzenlemeleri yöneterek daha sade ve anlaşılır
bilgileri görmesidir. Şayet girilen parametreler ekranda
istenmiyorsa grafikle bu değerler aynı ekranda karmaşaya
neden olabileceği için sadece grafik görüntüsü için Bilgiyi
Göster/Gizle düğmesinden yararlanılabilir. Bu durumda
ekran görüntüsü Şekil 4’te olduğu gibi olmaktadır.
656
Müller yönteminde hesaplanan parametre değerleri her

iterasyon değerinde güncellenmektedir. Son adımda
hesaplanan değerler Şekil 6’da verilmektedir.
Şekil 8. Grafik uzak plan gösterimi
IV. TARTIŞMA VE DEĞERLENDİRME

Bu çalışmada denklem çözümlerinin müller yönteminin bir
Şekil 6. Uygulamada hesaplanan sabitler bölümü
uygulaması olarak GeoGebra’da nasıl olabileceğini açıkladık.
Bu uygulamayı kullanarak sayısal çözüm araştırmanın
Uygulamaya eklenen Yakın Plan ve Uzak Plan yanında çözümün geometrik açıdan görsel hale getirilmesi
düğmeleriyle grafikleri ve sayısal çözümleri sadece istenen sağlanmıştır. Ayrıca farklı fonksiyonlar ve farklı parametreler
kısımları daha geniş pencereden göstermek mümkün seçerek GeoGebra’nın dinamik yapısını kullanarak daha
olmaktadır. Sırasıyla yakın ve uzak plan gösterimleri Şekil 7 farklı sonuçlarının test edilmesine imkan verilmiştir. Bu
ve Şekil 8’de verilmektedir. şekilde denemeler yapılarak aslında teorik olan dersin daha
anlaşılır olması amaçlanmıştır.
Sayısal hesaplamalarda oluşturulan uygulamalar hem
kullanışlıdır hem de eğitim ve öğretime katkı sağlamaktadır.
Bu nedenle eğiticiler, daha gelişmiş uygulamalar
oluşturabilirler ve geliştirdikleri bu uygulamalar alanda çok
fayda sağlayabilirler.
REFERANSLAR
[1] Ana M. Martin-Carabolla, Angel F. Tenorio-Villalon, “Teaching
Numerical Methods for Non-Linear Equations with GeoGebra-Based
Activities”, Mathematics Educat.on, vol. 10(2), pp. 53–65, June 2015.
[2] Manoel Wallece A. Ramos, Flank David M. Bezerra, “Métodos de
Euler e Runge-Kutta através de um Applet do GeoGebra”, XI EMED,
2018.
[3] H. Dragoslav, H. Dorde, “Numerical Mathematics with GeoGebra in
High School”, Teaching Mathematics and Computer Science, vol. 6/2,
pp. 363–378, Feb. 2008.
[4] Dariusz Majerek, “Application of GeoGebra for Teaching
Mathemtatics”, Advances in Science and Technology Research
Journal, vol. 8/24, pp. 51–54, Dec. 2014.
[5] Z. Yılmaz, T. Enver, “Türev Uygulamaları Konusunun Öğretiminde
GeoGebra Yazılımının Kullanılması”, Kastamonu Eğitim Dergisi,
22(3), sayfa 1209-1228, Eylül 2014.
[6] K. İbrahim, Y. İlyas, “The Effect of GeoGebra on Achievement of
Preservice Mathematics Teachers About Concepts of Limit and
Continuity”, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik
Eğitimi Dergisi, 11(1), sayfa 21-47, Haziran 2017.
Şekil 7. Grafik yakın plan gösterimi [7] M. Hohenwarter, “GeoGebra-educational materials and applications
for mathematics teaching”, PhD thesis, University of Salzburg,
Austria, 2006.
[8] C. Chapra Steven, P. Canale Raymond, Numerical Methods for
Engineers, New York, USA: McGrawHill, 2006.
657
[9] T. Murat, “Dinamik Matematik Yazılımı GeoGebra ile Eğrisel

İntegrallerin Görselleştirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Üniversitesi, 2010.
[10] U. Pınar, “GeoGebra ile Öğretimin 7.Sınıf Öğrencilerinin Akademik
Başarılarına ve Geometriye Yönelik Tutumlarına Etkisi”, Yüksek
Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi, 2014.
[11] F. Mehmet, “GeoGebra ve Cabri Geometri II Dinamik Geometri
Yazılımlarının Web Destekli Ortamlarda Kullanılmasının Öğrenci
Başarısına Etkisi”, Yükek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi,
2009.
[12] İ. Rukiye, “Bilgisayar Destekli Öğretimin Matematik Başarısına
Etkisi: GeoGebra Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi,
2011.
658
Volume 3 (2018), 659-662
The Effect of Rhizobium Inoculation Prepared in Different Methods on

Yield and Some Agronimic Characteristics of Soybean Grown as Double
Crop in Cukurova Region
Halis ARIOĞLU1*, Halil BAKAL1+, Leyla GÜLLÜOĞLU1 Bihter ONAT2,
1 Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, Cukurova University, Adana, Turkey
2Vocational School of Kozan, Cukurova University, Adana, Turkey
*Corresponding author: halis@cu.edu.tr
+Speaker: hbakal@cu.edu.tr
Abstract – This study was conducted at the Experimental area of Cukurova University in 2017 as a double crop. The objective
of this study was to determinate the effect of Bacteria inoculation (Bradyrhizobium japonicum) prepared in different methods
on yield and some agronomic characteristics of soybean grown as a double crop in Cukurova region. The experimental design
was a Randomized Complete Block Design with three replications. The Arısoy variety and three different type of bacteria
inoculants such as LII, Signum Premax and Hi-Stick were used. Seed yield, some agronomic and quality characteristics such as
plant height, pod and branch number per plant, the lowest pod height, 1000 seed weight, oil and protein content were
investigated. As a results, the seed yield, 1000 seed weight, pod number per plant, plant height and protein percentage values
were found higher in Signum Premax and Hi-Stick than LII inoculants. The seed yield was %21 higher in Signum Premax and
Hi-Stick inoculated plots than control plots and %13 higher than ILL inoculants. The best results was obtained from these two
inoculants in soybean farming. For these reason, these two inoculants suggest to soybean farmers in Cukurova region.
Keywords – Soybean, Bacteria inoculants, Bredyrhibozium japonicum, Seed yield, Agronomic character
I. GIRIŞ taşınmakta, geri kalan bölümü ise kök ve toprak üstü
Soya; içerdiği değerli besin maddeleri nedeniyle 250'den aksamları vasıtasıyla toprakta kalmaktadır (Coşkan ve ark.
fazla değişik yerlerde kullanılmaktadır. Bu özelliği nedeniyle 2006). Obaton (1983) bağlanan azotun % 60-90 kadarının
soya, “sarı altın” veya “ asrın harika bitkisi ” olarak hasatla uzaklaştığını, soya saplarının ve köklerinin hektara
bilinmektedir. Soya, önemli bir yağ bitkisidir. 35-70 kg N azot kazandırdığını bildirmiştir. Snapp ve ark.
Tohumlarında % 18-24 oranında yağ bulunmaktadır. Sarı (2002) sınırlı imkanlar nedeniyle gübrelenemeyen alanlarda
renkli ve hoş kokulu olan soya yağı; en fazla margarin olarak mısır üretiminde sisteme bir baklagil yeşil gübre bitkisi dahil
tüketilmektedir. Soya yağı insan gıdası olarak kullanıldığı edildiğinde, elde edilen ürün miktarında belirgin artışlar
gibi, sanayide hammadde olarak da geniş kullanma yerlerine sağlanabileceğini bildirmiştir. Diğer taraftan, suda eriyebilir
sahiptir(Arıoğlu 2014). organik azot bileşiklerinin nodüller tarafından toprağa
Soya bir baklagil bitkisidir. Köklerinde yaşayan salgılamasıyla da toprağa azot sağlanmaktadır (Werner
Rhizobium bredy japonicum bakterisi sayesinde havanın 1987).
serbest azotunu toprağı bağlamaktadır. Soya bitkisi, hem Her ne kadar toprakta doğal olarak rhizobium bakterisi
yetişme süresince ihtiyaç duyduğu azotu karşılamakta ve hem bulunsa da, sayılarının az veya etkisiz olması nedeniyle etkin
de kendisinden sonra ekilecek bitkiye azotça zengin bir tarla azot fiksasyonunu sağlamak için aşılama yapılmalıdır (Gök
bırakmaktadır. Ayrıca, soya sapları kolay parçalanabildiği ve Onaç 1995). Biren (2002) daha önce aşılama yapılmayan
için, toprağın organik maddesinin artırmaktadır. Bu topraklarda bakteri kullanılmadığı zaman, azot fiksasyonunun
nedenlerden dolayı önemli bir ekim nöbeti bitkisidir. gerçekleşmediğini rapor etmiştir. Akdağ ve Şehirali (1995),
Baklagil bitkileri havadaki azotu kendi başlarına Tokat’ta yazlık olarak yetiştirilen nohutta bakteri
kullanamazlar. Havadaki azotun toprağa kazandırılması aşılamasının bitkide tane sayısını olumlu yönde etkilediğini
köklerinde yaşayan Rhizobium bakterileri sayesinde saptamışlardır. Çakır (2005) Eskişehir koşullarında nohut
gerçekleşmektedir. Bu yüzden bitkinin havadaki serbest bitkisinde farklı bakteri suşları ile aşılamanın tane sayısını %
azottan yararlanması için, Rhizobium bakterilerinin toprakta 13,8-27,6 oranında, bitki boyu değerlerini ise % 1,6-3,6
bulunması gerekmektedir. Aksi taktirde, ekim öncesi arttırdığını saptamıştır. Akçin ve Işık (1995) ile Meral ve ark.
tohumların Rhizobium bakteri kültürü ile aşılanması (1998) İç Anadolu koşullarında yazlık olarak yetiştirilen
gerekmektedir. nohutta bakteri aşılamalı ve 4 kg N/da uygulamalarından en
Soya bir baklagil bitkisidir ve ister toprakta bulunsun ister yüksek bitki boyunu elde etmişlerdir. Tippanaver ve ark.
sonradan aşılansın Bradyrhizobium japonicum bakterisi ile (1990), Vaishya ve Dube (1988), İşler ve Çoışkan (2009) ve
ortak yaşam kurarak havanın serbest azotunu bağlar. Çakır (2005) kullanılan bakteri suşlarına bağlı olarak nodül
Bağlanan bu azotun büyük bir bölümü hasat öncesinde taneye ağırlığı değerlerinin artış gösterdiğini bildirmişlerdir. Azot
659
Arıoğlu vd., The Effect of Rhizobium Inoculation Prepared in Different Methods on Yield and Some Agronimic Characteristics of Soybean
Grown as Double Crop in Cukurova Region, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
fiksasyonu konusu ülkemizde çok yeni bir konu olmadığı arası mesafeler markörle belirlendikten sonra ekimler 15.
halde, bakteriler ile ilgili yapılan çalışmalar çok az sayıdadır. Haziran 2017 tarihinde el ile yapılmıştır.
Soya bitkisi bugün dünya üzerinde üretimi yapılan en önemli Çukurova bölgesinde ikinci ürün soya yetiştiriciliğinde
yağ bitkisi olmasına karşın, soya 100 yıl öncesine kadar farklı yöntemlere göre aşılanmış Bredyrhibozium japonicum
Uzakdoğu dışında pek fazla bilinmemekteydi (Haskınacı bakterisinin soyada tohum verimi ve bazı tarımsal
2006). özelliklerini belirlemek amacıyla kurulan denemede 4 farklı
Türkiye topraklarında yeterli miktarda Rhizobium uygulama yapılmıştır. Yapılan uygulamalar Tablo 1’ de
japonicum bakterisi bulunmadığı için, ekim öncesi verilmiştir.
tohumların bu bakteriler ile aşılanması gerekmektedir. Aksi
halde, bitkilerin ihtiyaç duyduğu azotun tamamının Tablo 1.Denemede Uygulanan Uygulamalar
gübreleme ile karşılanması gerekmektedir. Soya tarımında Uygulama Uygulama şekli
farklı yöntemlerle hazırlanmış bakteri inokulantları Kontrol Bakterisiz
kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı; farklı yöntemlerle LII Paketleme öncesi aşılama
hazırlanan Bredyrhibozium japonicum bakteri kültürünün Signum Premax Sıvı bakteri aşılaması
soyada tohum verimi ile bazı tarımsal özellikleri üzerine Hi-Stick Toz bakteri aşılaması
etkisini belirlemektir.
Yabancı otlarla mücadele için sıra aralarına traktör, sıra
üzerine el çapası olmak üzere çapa işlemleri yapılmıştır.
Çıkıştan daha sonraki günlerde tarlanın ve bitkilerin
Bu araştırma; Çukurova Bölgesi’nde ikinci ürün soya ihtiyaçlarına göre, sulama, çapalama, gübreleme, yabancı ot
tarımında farklı yöntemler ile aşılanmış Bredyrhibozium kontrolü ve diğer kültürel işlemler yapılmıştır.
japonicum bakterisinin verim ve kalite üzerindeki etkilerini Çukurova koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen soya
araştırmak amacıyla yapılan bu çalışma 2017 yılında, bitkisi hasat olgunluğuna geldiğinde (ekimden 120 gün
Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri sonra) parsellerden örnekleme yapılmıştır. Örnekleme
Bölümü Deneme ve Uygulama Alanında kurulup, yapıldıktan sonra parsellerdeki iki kenar sırası atılarak
yürütülmüştür. ortadaki bitkiler el ile hasat edilmiştir.
Denemenin yapıldığı toprağın tekstürü kumlu, killi-tın Yapılan araştırmada, bitki boyu (cm), dal sayısı
olup, tuz miktarı çok düşüktür(0.21 mmhos/cm). Toprak (adet/bitki,) bakla sayısı (adet/bitki), ilk bakla yüksekliği
yapısı nötrdür (7.50 pH). Ayrıca deneme toprağında yüksek (cm), tohum verimi (kg/da), bin dane ağırlığı (g), yağ ve
miktarda kireç (% 17), az miktarda yarayışlı fosfor (0.65 protein oranı (%) özellikleri incelenmiştir. Ölçümler, her
kg/da), yüksek miktarda yarayışlı potasyum (100.5kg/da) parseli temsil edecek şekilde tesadüfen seçilen 20 bitki
saptanmıştır. Araştırmanın yapıldığı alandaki topraklar üzerinden ve hasat edilen orta sıralardan elde edilen
Seyhan nehri yan derelerinin getirmiş olduğu genç alüviyal tohumlardan yapılmıştır.
topraklar olup, hemen hemen düz ve düze yakın Araştırmada elde edilen veriler JMP 8.0.1 istatistik paket
topoğrafyadan oluşmuştur. Renkleri kahve ve soluk kahve programı kullanılarak, tesadüf blokları deneme desenine
arasında değişmektedir. Bütün profilde organik madde göre istatistik analizine tabii tutulmuştur, uygulamalar
miktarı düşüktür. arasındaki farklılıklar varyans analizi yapılmıştır. Elde edilen
Deneme yerinin iklim özellikleri; uzun yıllar ortalama değerler arasındaki farklılıklar ise E.G.F. Çoklu
ortalamasına göre, yetiştirme dönemi boyunca, Adana ilinde, Karşılaştırma Testi kullanılarak karşılaştırılmıştır.
aylık ortalama minimum hava sıcaklığı 1.7 – 17.8 °C,
maksimum sıcaklığı 37.3-43.8 °C ve ortalama sıcaklığı 17.7-
28.8 °C arasında değişim göstermiştir. Bu değerler, III. SONUÇ VE TARTIŞMA
denemenin yürütüldüğü 2017 yılının aynı dönemine ait Çukurova bölgesinde ikinci ürün koşullarında yetiştirilen
değerler ile karşılaştırıldığında, aralarında önemli bir fark soya bitkisine farklı yöntemlerle aşılanmış Bredyrhibozium
olmadığı gözlenmiştir. Toplam yağış miktarı 188.8 mm iken, japonicum bakterisinin soya bitkisinin bitki boyu, dal sayısı,
2017 yılında bu değer 195.8 mm olarak gerçekleşmiştir. Bu ilk bakla yüksekliği ve bakla sayısı üzerine etkilerini Tablo
dönemde düşen yağışın yeterli olmaması nedeni ile, 2’de verilmiştir. Tablo 2 incelendiğinde görüleceği gibi
bitkilerin gereksinim duyduğu yağış miktarı sulama ile yapılan farklı aşılama yöntemleri bitki boyu ve bakla sayısı
karşılanmıştır. değerleri üzerinde istatistiksel olarak önemli etkisi olurken ilk
Araştırmaya konu olan deneme tesadüf bloklar deneme bakla yüksekliği ve dal sayısında ise istatistiksel olarak
desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Farklı önemli olmadığı belirlenmiştir.
yöntemlerle aşılanan Bredyrhibozium japonicum bakterisinin
denendiği çalışmada her uygulama için oluşturulan Bitki Boyu; en yüksek bitki boyu (109.7 cm) Signum
parsellerin boyu 500 cm, eni ise 280 cm (14.0 m2) olarak Premax (ekim öncesi sıvı bakteri aşılaması) uygulamasında
ayarlanmıştır ve her parsele dört sıra ekim yapılmıştır (70 cm elde edilmiştir. Bakteri aşılaması yapılmayan kontrol
x 4 sıra). Deneme yerinde ön bitki buğday olup, ön bitki uygulamasında ise en düşük bitki boyu (98.8 cm) elde
hasadından sonra anız yakılmış, toprak yeterince tavda edilmiştir.
olduğu için sulama yapılmada goble-disk ile yüzlek olarak Dal Sayısı; yapılan çalışma sonucunda elde edilen dal
işlenemiştir. Dekara 30 kg 18-46-0 kompoze (5.4 kg/da N ve sayısı değerleri 1.5 adet/bitki ile 2.3 adet/bitki arasında
13.6 kg/da P) gübresi ile yabancı ot ilacı olarak dekara 150 değişim göstermiştir. Yapılan farklı uygulamalar en fazla dal
cc traflen (etkili maddesi Trifluralin) uygulanmıştır. Daha sayısı Hi-Stick (ekim öncesi toz bakteri aşılaması)
sonra toprak karıştırılarak üzerine tapan çekilmiştir. Sıra
660
uygulamasında elde edilmiştir. en az dal sayısı ise 1.5 LII 200.1 c 19.91 a 38.41 c 438.3 b
adet/bitki ile LII ( paketleme öncesi bakteri aşılaması) S. Premax 217.3 a 18.71 b 39.95 a 496.4 a
uygulamasından elde edilmiştir. Hi-Stick 212.6 b 19.90 a 38.97 b 505.6 a
Bakla Sayısı; çalışma sonucunda elde edilen bakla sayısı EGF (%5) 3.00 0.710 0.220 34.17
değerleri incelendiğinde görüleceği gibi, en fazla bakla sayısı
(75.6 adet/bitki) Signum Premax uygulamasında elde IV. SONUÇ
edilmiştir. En az bakla sayısı (67.9 adet/bitki) ise kontrol Bu çalışmada ekonomik öneme sahip soya bitkisinde,
uygulamasında elde edilmiştir. Ekim öncesi toz veya sıvı farklı yöntemlerle aşılanmış Bredyrhibozium japonicum
bakteri uygulaması bakla sayısında %10.05 oranında arıtış bakterisinin tohum verimi ve bazı bitkisel özellikler üzerine
olduğu belirlenmiştir. etkilerini araştırmak amaçlanmıştır.
Soyanın anavatanı ülkemiz olmadığı için soya ekiminde
muhakkak bakteri aşılanması gerekmektedir. Bakterinin
Tablo 2. Soya Tohumlarına Farklı Yöntemlere Göre Aşılanmış
Bredyrhibozium japonicum bakterisinin, Bitki Boyu, Dal Sayıs, İlk Bakla
aşılanması ile birlikte bakterinin uygulanma formu’da önem
Yüksekliği ve Bakla Sayısı Ortalama Değerler ve E.G.F. (%5) Testine Göre teşkil etmektedir. Yaptığımız bu çalışmada 3 farklı yöntemle
Oluşan Gruplar (paketleme öncesi aşılama, ekim öncesi toz ve sıvı bakteri)
aşılanan soya tohumlarının verim, 1000 dane ağırlığı, bakla
Bitki Dal İlk Bakla
Bakla Sayısı sayısı, bitki boyu ve protein oranı, bakteri aşılanmayan
Uygulama boyu Sayısı Yüksekliği
(cm) (cm) (cm)
(adet/bitki) kontrol grubuna göre artış göstermiştir.
Kontrol 98.8 c 2.10 15.60 67.90 b İncelenen özelliklerden elde edilen veriler
LII 102.9 b 1.50 14.20 69.90 b değerlendirildiğinde, ekim öncesi yapılan sıvı ve toz bakteri
S. Premax 109.7 a 1.70 12.90 75.60 a aşılamasının paketleme öncesi aşılanan bakteriye göre daha
Hi-Stick 106.1 ab 2.30 14.00 75.40 a iyi sonuç verdiği gözlenmiştir. Bu nedenle, Çukurova
EGF (%5) 3.76 Ö.D. Ö.D. 3.32 Bölgesinde ikinci ürün soya tarımında Signum Premax (ekim
öncesi tohuma sıvı bakteri aşılaması) ve Hi-stick (ekim
Farklı yöntemlerle aşılanmış Bredyrhibozium japonicum
öncesi tohuma toz bakteri aşılaması) uygulamaları
bakterisinin soya bitkisinin 1000 tohum ağırlığı, yağ ve
önerilmektedir.
protein oranı ve tohum verimi üzerine etkilerini Tablo 3’de
verilmiştir. Tablo 3 incelendiğinde görüleceği gibi yapılan
farklı aşılama yöntemleri 1000 tohum ağırlığı, yağ ve protein TEŞEKKÜR
oranı ve tohum verimi değerleri üzerinde istatistiksel olarak
Yapılan bu çalışmada bakteri ve soya tohumu temini
önemli olduğu belirlenmiştir.
konusunda yardımcı olan Atlas Tohum Ziraat Ltd Şti.. Genel
1000 tohum ağırlığı; farklı yöntemler ile aşılanmış Müdürü Sayın Serdar MART’a teşekkür ederİZ.
bakteri uygulamaları sonucunda elde edilen 1000 tohum
ağırlığı değerleri 217.2 g ile 196.0 g arasında değişim
göstermiştir. En yüksek 1000 tohum ağırlığı değeri 217.3 g
ile Signum Premax uygulamasından elde edilirken en düşük REFERENCES
1000 tohum ağırlığı değeri (196.0 g) ise kontrol [1] Arıoğlu, H.H., 2007. Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı, Çukurova
Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Genel Yayın No: 220 s 142 Adana.
uygulamasında elde edilmiştir. [2] Gök, M., Onaç, I., 1995. Değişik Bradyrhizobium japonicum izolatları
ile aşılamanın farklı soya çeşitlerinde verime, nodülasyona ve N2
Yağ ve protein oranı; yağ ve protein oranı değerleri fiksasyonuna etkisi, İlhan Akalan Toprak ve Çevre Sempozyumu,
incelendiğinde görüleceği gibi en yüksek yağ oranı %20.23 Cilt II, 237-246.
ile bakteri aşılaması yapılmayan kontrol uygulamasında elde [3] Coşkan, A., M. Gök, K. Doğan, 2006. Anız Yakılmış ve Yakılmamış
edilirken en düşük yağ oranı ise %18.71 ile Signum Premax Parseller Üzerine Uygulanan Tütün Atığının Soyada Biyolojik Azot
Fiksasyonuna ve Verime Etkisi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
(ekim öncesi sıvı bakteri aşılaması) uygulamasında elde Tarım Bilimleri Dergisi, 12(3), 239-245.
edilmiştir. En yüksek protein oranı %39.95 ile Signum [4] Snapp, S.S., Rohrbach, D.D., Simtowe, F. and Freeman, H.A., 2002.
Premax uygulamasında, en düşük protein oranı ise kontrol Sustainable Soil Management Options for Malawi: Can Smallholder
uygulamasında %37.89 olarak belirlenmiştir. Farmers Grow More Legumes? Agriculture, Ecosystems and
Environment, 91:159-174.
Tohum verimi; uygulanan farklı yöntemlerle hazırlanmış [5] Akçin, A. ve Y. Işık. 1995. Konya ekolojik şartlarında azotlu gübre
uygulaması ve bakteri ile aşılamanın nohut çeşitlerinin (Cicer
Bredyrhibozium japonicum bakteri uygulamasının tohum arietinum l.) Tane verimi, tanenin kimyasal kompozisyonu ve
verimi değerleri 396.2 ile 505.6 kg/da arasında değişmiştir. morfolojik karakterler üzerine etkileri. S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi
En yüksek tohum verimi değeri (505.6 kg/da) Hi-Stick (ekim 6(8):146- 159.
öncesi toz bakteri aşılaması) uygulamasından elde edilmiştir. [6] Akdağ, C. ve Sehirali. 1995. Bakteri (Rhizobium Ssp.) aşılama, azot
dozları ve ekim sıklığının nohut (Cicer arietinum L.)’un verim ve
en düşük tohum verimi (396.2 kg/da) ise bakteri aşılamasının verim unsurlarına etkileri. Gaziosmanpaşa Ünv. Ziraat Fakültesi
yapılmadığı kontrol uygulamasından elde edilmiştir. Dergisi 12:122- 134.
[7] Biren, S. 2002. Bakteri (Bradyrhizobium japonicum) Aşılamasının
Tablo 3. Soya Tohumlarına Farklı Yöntemlere Göre Aşılanmış
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Koşullarında Soya (Glycine
Bredyrhibozium japonicum bakterisinin, 1000 Tohum Ağırlığı, Yağ ve
mac. L.) Bitkisinde Nodülasyona ve Tane Verimine Etkisi, Yüksek
Protein Oranı ve Tohum Verimi Ortalama Değerler ve E.G.F. (%5) Testine
Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak
Göre Oluşan Gruplar
Anabilim Dalı, Adana.
1000 Tane Yağ Protein Tohum [8] Çakır, S. 2005. Eskişehir Koşullarında Etkin Bakteri Suşuyla
Aşılamanın Nohut (Cicer Arietinum L.) Çeşit ve Hatlarının Tane
Uygulama Ağırlığı Oranı Oranı Verimi
Verimi, Morfolojik, Fizyolojik ve Teknolojik Özelliklerine Etkisi.
(g) (%) (%) (kg/da) Doktora Tezi (Yayınlanmamış). Uludağ Üniv. Fen Bilimleri
Kontrol 196.0 d 20.23 a 37.89 d 396.2 c Enstitüsü, 115 S.
661
[9] Obaton, M. 1983. Legumes and Nitrogen Cycle. Technical Handbook

on Symbiotic Nitrogen Fixation. Legume/Rhizobium FAO. Rome I
Biol. 1, No:1/3.
[10] Tippanaver, C.M., S. A. Desai and S. K. Gumaste. 1990. Screening
for efficiency of Rhizobium strains on chickpea (Cicer arietinum L.)
In Northern Zone of Karnakata. Journal of Agricultural Science 3(3-
4)285- 287.
[11] Vaishya, U.K. and J.N. Dube. 1988. Interaction between Rhizobium
strains and chickpea varieties. Agricultural Science Digest 8(3):153-
156.
[12] Haskınacı, . 2006. Soya Sektör Raporu, İ.T.O. Etüt ve Araştırma
ubesi, Sektör Araştırma Raporları http://www.ito.org.tr Erişim Tarihi:
15.01.2009 Saat:13:99
[13] Meral, N., C.Y. Çiftçi ve S. Ünver. 1998. Bakteri aşılaması ve değişik
azot dozlarının nohut (Cicer arietinum L.)’un verim ve verim
öğelerine etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi
7(1):44-59.
[14] İşler, E. ve A. Cokan, “Farklı bakteri (Bradyrhizobium japonicum)
aşılama yöntemlerinin soyada azot fiksasyonu 331 ve tane verimine
etkisi” Tarim Bilimleri Dergisi 2009, 15 (4) 324-331
662
Volume 3 (2018), 663-678
İŞLETMELERDE ALGILANAN KURUMSALLIK VE ÖRGÜT

DÜZEYİNİN ERP KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ ÜZERİNE ETKİSİ
(The Effect of Perceived Institutionalism and Organizational Level on ERP Critical Cuccess
Factors in Enterprises)
Hakan Özen1*, Prof. Dr. Bülent Sezen1
1Faculty of Business Administration, Gebze Technical University, Gebze, Turkey
*Corresponding author: hozen@gtu.edu.tr
Özet – Çağımızda hızla gelişen teknoloji ve bilgi sistemlerinin birbiri ile entegrasyonu, işletmelere rekabet ortamında varlıklarını
sürdürebilme ve gelişme imkanı sağlamaktadır. Bilgi teknoloji sistemlerinden yararlanma yöntemlerinden biri olan Kurumsal
Kaynak Planlama (Enterprise Resource Planning-ERP), işletmelerin tüm fonksiyonlarını ve kurumsal kaynaklarını etkin ve
verimli bir şekilde kullanan ortak veri tabanında bütünleştiren bilgi yönetim sistemidir. Tez çalışması kapsamında, işletmelerde
algılanan kurumsallık ve örgütsellik düzeylerinin ERP kritik başarı faktörlerine etkisinin olup olmadığının incelenmesi, hem
akademik anlamda hem de işletmelerin karar vericilerine yardımcı olabilecek öneriler ortaya koymaya çalışmak ve işletmelerin
iç dinamiklerine göre ERP’ye geçiş zamanını kestirimsel olarak öngörebilmelerini sağlamak amaçlanmaktadır.
Çalışma kapsamında 107 firma yöntecisinden anket formu aracılığı ile CATI (Computer Assisted Telephone Interview)
sistemiyle veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler faktör, korelasyon ve regresyon analizi kullanılarak incelenmiştir. Analiz
sonucu elde edilen bulgular; işletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi tutarlılık alt boyutunun kurumsal kaynak planlaması
kritik başarı faktörleri üzerine istatistiki olarak anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi
esneklik, profesyonelleşme ve özerklik alt boyutlarının kurumsal kaynak planlaması yaşam döngüsünde yer alan kritik başarı
faktörleri üzerine istatistiki olarak anlamlı etkileri bulunmaktadır. İşletmelerde algılanan örgütsellik düzeyi ile kurumsal kaynak
planlaması kritik başarı faktörleri arasında pozitif yönlü güçlü bir ilişki bulunmaktadır.
Keywords – Kurumsallık, Örgütsellik, ERP, ERP Kritik Başarı Faktörleri, Yönetim ve Organizasyon
Abstract – In our age, integration between fast-growing technology and information systems enable enterprises to develop and
continue their existence in competition field. Enterprise Resource Planning which is one of the benefiting method about
Information Technology Systems is the knowledge management system that use efficiently all the functions and corporate
resources of the enterprises, at the same time, integrate them into a common database. As part of this thesis study, it is aimed to
examine whether the perceived institutional and organizational level in enterprises have an effect on critical success factors of
ERP or not, and to provide suggestion that can help the decision makers of the enterprises both in an academic way and allow
them to predict the time of transition to ERP according to internal dynamics of enterprises.
As part of the study, datas were collected from CATI (Computer Assisted Telephone Interview) system via survey form from
107 company executives. Collected data was examined using factor, regression and correlation analyses. Findings obtained from
the analysis; The perceived institutionalism level consistency sub-dimension in enterprises has no statistically significant effect
on the critical success factors of enterprise resource planning. The perceived institutionalism level flexibility, professionalization
and autonomy sub-dimensions in enterprises have significant statistically significant effects on the critical success factors of the
enterprise resource planning lifecycle. There is a strong positive correlation between perceived organizational level and
institutionalism resource planning success factors in enterprises.
Keywords – Institutionalism, Organizational,ERP, ERP Critical Success Factors, Management and Organization
663
Özen ve Sezen, İşletmelerde Algılanan Kurumsallık ve Örgüt Düzeyinin ERP Kritik Başarı Faktörleri Üzerine Etkisi, ISAS 2018-Winter,
Samsun, Turkey
I. GİRİŞ II. MATERYALLER VE METOD

İşletmelerde ki rekabet küresel boyut kazandıktan sonra
bilgi ve teknolojide ki gelişmeler daha da önem arz etmektedir. İşletmelerin iş organizasyonlarının yeniden gözden
Bilginin, teknolojik gelişmelere entegrasyonu işletmeleri bu geçirilmesi ile etkinlik ve verimlilikleri iyileştirmeyi
rekabet ortamında sürdürülebilir kılan önemli faktörlerden biri hedefleyen ERP sistemleri, sahip oldukları bilgi teknolojisi ile
haline getirmiştir. Bu gelişmelere bağlı olarak firmalar kendi tüm kaynakların etkili kullanılmasını sağlayan ticari yazılım
stratejilerini uygulamak ve çağa uygun yönetsel kararlar almak paketleridir. ERP sistemleri, işletmeler’in finans, muhasebe,
zorunda kalmaktadırlar. Bu zorunluluklar, işletmelerin üretim, bakım ve onarım, kalite yönetim sistemi, satış ve
kurumsal ve örgütsel düzeylerini sağlam temellere pazarlama, depo ve stok yönetimi, müşteri ilişkileri yönetimi
dayandırmak ve iş yapış şekllerini daha etkin hale gibi tüm kurumsal süreçlerini içerisinde barındıran ve
getirmelerini içerdiği gibi stratejik olarak ERP sistemlerini organizasyonların sinir uçlarına dokunan son derece karmaşık
kullanımını da günümüzde kaçınılmaz kılmaktadır. Entegre ve maliyetli bilgisayar tabanlı entegre sistemler olarak ifade
yönetim sistemi, işletmede ki yönetici ve karar vericilerin edilebilir. Bu ticari yazılım paketleri, bir şirketin finansal ve
bilgiye zamanında, hızlı ve mekan farkı gözetmeksizin muhasebe bilgileri, insan kaynakları bilgileri, tedarik zinciri
ulaşması anlamını taşımaktadır. Bu bilgi sistemlerinin etkin ve bilgileri, müşteri bilgileri aracılığıyla akan tüm bilgilerin
verimli çalışabilmesi için işletmelerin kurumsal yapılarının ve sorunsuz entegrasyonunu taahhüt eder [1]. ERP sistemlerinin
örgütlerinin de buna paralel olarak gelişmiş olması alan yazı incelemesinde genellikle kritik başarı faktörleri,
beklenmektedir. örgütsel performans verimlilikleri üzerine etkileri, uygualama
başarısındaki aşamaları ve sektörel uygulamalar gibi konular
fazlasıyla incelendiği görülmekte fakat kritik başarı
Kurum ve kuruluşlar hangi alanda faaliyet gösteriyor faktörlerinin altında yatan temel kurumsal ve örgütsel
olursa olsun örgüt kültürünün oluşturulması ve içselleştirmesi dinamiklerin araştırılması sınırlı kalmıştır. Bu akademik
için gayret göstermesi ve kurumsallık düzeyini geliştirmesi çalışmada ERP sistemleri yaşam döngüsü ele alınmış ve kritik
ERP sistemlerinin uygulanma prensibi ile sıkı bir ilişki başarı faktörlerin işletmelerin kimlikleri olan kurumsallık ve
içerisinde olduğu kadar ERP kritik başarı faktörleri ile de örgütsellik düzeyleri arasındaki ilişkileri incelenmiştir.
ilişkili olduğu göze ardı edilemez. İşletmeler bu ilişkinin
farkında olmadan ya da gerekli değerlendirmeleri yapmadan
bilgi teknolojilerini kurumlarına entegre etme çabasına A. ERP Yaşam Döngüsü ve Kritik Başarı Faktörleri
girdiklerinde bu sistemlerden yeteri kadar istifade
edememektedirler veya entegrasyon çalışmaları hüsran ile
sonuçlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, işletmeler’in sahip Her bir kurumsal sistem deneyimi benzersizdir [2]. Bir
olduğu kurumsallık ve örtügsellik düzeyinin ERP kritik başarı işletmenin kurumsal ve örgütsel düzeyleri, çalışma prensipleri,
faktörlerine etkisi olduğu düşünülerek aralarında ki bu ilişki iş süreçlerine entegrasyonu ve diğer çeşitli faktörlere göre ele
araştırılmıştır. Çalışma kapsamında, hem akademik anlamda alınan sistemlerin başarı düzeyleri farklılık gösterebilir ve
hem de işletmelerin karar vericilerine yardımcı olabilecek karakterize edilen çeşitli aşamalardan geçerken tanımlanabilir.
öneriler ortaya koymak, işletmelerin iç dinamiklerine göre Kurumsal kaynak planlama sistemlerinin uygulama öncesi,
karar vericilere ERP’ye geçiş zamanını ve başarısını esnası ve sonrasında belirli başarı kriterleri mevcuttur. ERP
kestirimsel olarak öngörebilmelerini sağlamak noktasında yaşam döngüsü içerisinde belirli aşamalarda yer alan kritik
katkıda bulunmaya çalışılmaktadır. başarı faktörleri Şekil 1’de görülmektedir.
Araştırma teorik çerçevesinde; ERP kritik başarı faktörleri

için Markus ve Tanis (2000) tarafından tanımlanan ERP yaşam
döngüsü modeli kullanıldı (bkz Şekil 1). Kurumsallaşma
düzeyini ifade eden alt boyutlar alan yazı incelemelerine göre
Tutarlılık, Esneklik, Profesyonelleşme ve Özerklik olarak dört
boyut olarak ele alındı. Örgütsellik düzeyi, alan yazı
incelemesi yapılarak modelde yer almıştır. Araştırmada
veriler; yapılaştırılmış soru formu aracılığı ile CATI
(Computer Assisted Telephone Interview) sistemiyle 23
Temmuz – 16 Ağustos 2018 tarihleri arasında toplanmıştır.
Araştırmanın saha uygulama aşamasını Perlego Araştırma
Danışmanlık Hizmetleri Ltd.Şti gerçekleştirmiştir. Marmara
bölgesinden yaklaşık 3.000 adet firma rastlantısal arama
algoritması ile aranmıştır. Araştırmada minimum 100 ERP Şekil 1: ERP Yaşam Döngüsü (Markus vd., 2000).
kullanan firma hedeflenmiştir. Bu örnek hacminin homojen
kitleler için analize uygun yeterlilikte bir örnek hacmidir. ERP yaşam döngüsünde yer alan kritik faktörlerin alan
Uygulama sonrası toplam 107 ERP kullanıcısı firma ile yazın incelemelerinde genel olarak neleri ifade ettiklerini
görüşme gerçekleştirilmiş ve analizler de bu örnek hacmi ile sırasıyla inceleyelim.
yapılmıştır.
664
Samsun, Turkey
ERP Takım Oluşumu; ERP ekibi, organizasyondaki en iyi Değişim Yönetimi ve Kültür; Her bir işletme kurumsal ve
kişileri içermelidir [3]. Ekip üyeleri, ürettiği ürünün ya da örgütsel düzeylerine bağlı olarak kendine özgü kültürel
hizmetin içeriğini bilen, süreçlerine hakim ve bunları entegre değerlere sahip olmaktadır. Kurum çapında gerçekleştirilen
bilgi sistemlerinde nasıl kullanılacağına, çıktılarının nasıl kültürel ve yapısal değişiklikler çalışanlar tarafından belirli bir
olacağına dair vizyon sahibi kişilerden oluşmalıdır. önyargı ve direnç ile karşılanır. Bu nedenle, değişim yönetimi
sadece reddinin önlenmesi ve değişimin kabul edilmesi için
Üst Yönetim Desteği; ERP sistemi uygulama projelerinde tasarlanmamıştır. Bunun yerine, amacı çalışanların
en önemli başarı faktörü olarak tespit edilmiştir [4]. Kurumsal değişiklikleri anlamasına ve istemesine yardımcı olmaktır [8].
kaynak planlama sistemlerinin işletmelerde devreye
alınmasında zaman, maliyet ve verimlilik gibi geçiş öncesi En Az Yazılım Uyarlaması; işletmelerin kurumlarına
hedeflerin tutturulması ya da en az hasarla atlatılmasında üst entegre etmek istedikleri kurumsal kaynak planlama sistemleri
yönetimin mutlak desteği olmalıdır. Bu destek hem işletme yazılımları piyasada yer alan ERP üreticisi firmaların yazılım
çalışanlarına hem de paydaşlara açık bir mesaj olarak paketlerinden olabilir ya da özel olarak ERP sistemi yazılımı
verilmelidir. Dolayısıyla üst yönetim ERP sistemi uygulama yaptırılabilir. İşletmelerin sahip oldukları kaynaklara ve
öncesi ve sonrasında maddi ve manevi olarak tüm desteğini yapısına göre çalışma şekilleri ve iş süreçleri değişiklik
göstermeli ve liderlik sağlamalıdır. gösterdiğinden bu yazılımların işletmeye entegrasyonunda
değişikliklere ihtiyaç duyulabilir. Başarılı ERP uygulamaları
İş Planı ve Vizyon; bir kuruluş, iş önermelerinin net bir çoğunlukla asgari özelleştirme sonucunda oluşur [6]. ERP
vizyonunu ve anlayışını sağlamadan bir sistem kurmaya yazılımının işletmeye uyarlanmasında bu değişikliklerin,
çalışırsa, yazılım paketinin seçimi ne kadar yetkin olursa olsun eklenti ve çıkarımların konusunda çok dikkatli olunmalı ve
entegrasyon çabaları hızla felakete dönüşebilir [1], [5]. ERP ileride süreci yavaşlatacak, yazılım bakımı ve sürüm
seçiminde süreç bir iş plan dahilinde ele alınmalıdır. Süreçler yükseltmelerde oluşabilecek gereksiz uygulamalardan ve ek
ve hedeflere dair ortak vizyon konulmalı ve paydaşlar ile maliyet yükünden kaçınılmalıdır. Bu konular proje
paylaşılmalıdır. kapsamında dikkatlice ele alınmalı, avantaj ve dezavantajları
Etkili İletişim; ERP sisteminin uygulanmasında açık ve konusunda ortak akıl yürütülmelidir.
etkili iletişim sistemi kurulmalıdır. İletişim, proje Yazılım Testi ve Sorun Giderme; ERP sistemi yazılımının
uygulamasındaki tüm kilit aktörlere uygun bir ağ ve gerekli test edilmesi ve onay sürecinden geçmesi, sistemin canlı
verileri sağlar [6]. ERP sistemi stratejilerini ve kuruluşun tüm kullanımına geçmeden önce ki kritik süreci ifade etmektedir.
kademelerini kapsayan etkin iletişim platformunun sağlanması Bir ERP sisteminin test edilmesi ve doğrulanması, yazılımın
yönetim, çalışanlar ve proje ekibinin hedef odaklı etkin teknik olarak çalışıp çalışmadığından ve iş süreci
koordinasyonunu düzenler, bilgi akışını sağlıklı hale getirir ve yapılandırmalarının pratik olduğundan emin olmak için
proaktif katılımı gerçekleştirir. önemlidir [9]. Test işlemleri ile yazılımın canlı kullanıma
Proje yönetimi; İşletmelerin ERP kurulum süreci için proje geçişi öncesinde sorunlar tespit edilir ve gerekli önlemler
yönetimi stratejisi olmalıdır [7]. ERP uygulama öncesinde, alınarak zaman ve maliyet konularında tasarruf sağlanır.
devreye alınmasında ve canlıya geçişte proje yönetiminin
oluşturulması ile zaman, maliyet, proje ekibi ve kapsam gibi Performans İzleme ve Değerlendirme; ERP sistemini
kriterlerin planlarının oluşturulması, projenin yürütme ve devreye almadan önce belirlenen hedefler, sistemin uygulama
uygulamasının takip edilmesi, projenin izlenmesi ve kontrol aşamasında ki performansını izleme ve değerlendirilme
edilmesi gibi aşamaların yönetilmesi ile projenin başarılı kısmında ele alınır. Sistemin beklenen ve arzulanan ölçüde
şekilde sonuçlandırılması sağlanır. devreye alınması, maliyet, zaman, vb. hedef kriterleri ile
gerçekleşen değerler arasında ki sapmalar ele alınır ve üst
Proje Lideri; proje lideri, işletmenin stratejik hedeflerini
yönetime rapor edilir. Sürecin sürekli ölçülmesi ve izlenmesi,
iyi bilen, iletişimi kuvvetli, çözüm odaklı ve vizyon sahibi
hataların ve boşlukların erken keşfedilmesinin yanı sıra
olmalıdır. Projenin yönetimine liderlik eder, hedeflere yönelik
bunların kaldırılmasına veya düzeltilmesine olanak tanır [9].
alınan kararlarda ve ekibin uyumundan sorumludur. Projenin
aşamaları hakkında üst yönetime gerekli raporlamaları sağlar.
B. Kurumsallık
İş ve Bilgi Teknolojileri Sistemleri Uyumu; işletmeler, iş
süreçlerinin entegre bilgi sistemlerine aktarılmasında bilgi
Kurumsallaşma; işletmelerin ticari varlıklarını
teknolojileri ile uyumu ve yapısal değişikliklerinde ne derece sürdürebilmek için kurumlarının bireysel tutum ve
etkilere sebep olacağını iyi bir şeklide tasarlamalıdırlar. Bilgi davranışlardan bağımsız olarak, belirli kurallara ve
teknolojilerinin benimsenmesi, kullanımı ve etkileri ile ilgili standartlara bağlı iş süreçleri ve organizasyonlara sahip,
genel konulara ek olarak, kurumsal sistemler, iş süreçleri çevresel faktörlere uygun sistemleşen ve çevresine etki eden
yeniden yapılanması, örgütler arası bilgi sistemleri ve bilgi kendine özgü kurumsal kimlik edinimi ile sistemsiz yapılardan
teknolojisinin stratejik kullanımı ile ilgili araştırmalarla düzenli, sistemli ve tutarlı bir yapıya dönüştürülmesi olarak
bağlantılıdır [2]. ifade edilebilir [10]. Alan yazı incelemesinde kurumsallık alt
boyutlarında tam görüş birliği olmasa da çalışma kapsamında
665
Samsun, Turkey
Tutarlılık, Esneklik, Profesyonelleşme ve Özerklik boyutları yapılması gereken davranışları gerçekleştirebilmeyi ifade
olarak ele alınacaktır. eder. Misyon kültürüne sahip olan örgütlerde stratejik
yönlendirme yüksek seviyededir. Tutarlılık, amaçlara
Tutarlılık, işletmelerin verdiği sözü tutması, misyonu, ulaşabilmek için kullanılan ve örgütün dış çevresindeki
stratejisi, eylemleri arasındaki uyum, aynı sektördeki benzer beklenmedik olaylar karşısında güçlü durabilmesini sağlayan
işi yapan işletmelere benzeme ve benzer durumlarda benzer yaklaşımı kapsayan bir boyuttur. Son olarak katılım boyutu,
tepkileri verme olarak tanımlanabilir [11]. Kuruluşların
güçlendirme ve takım çalışmasını ön planda tutan bir kültür
tutarlılık düzeyi ile bilgi sistemlerinin entegrasyonu arasında
anlayışını ifade eder. Katılımcı örgütlerde takımlar etrafında
benzer reaksiyonları vermesi öngörülebilir.
şekillenen örgüt yapıları görmek mümkündür [17].
Esneklik; çağımızda işletmeler hem mikro hemde makro Literatür, bilgi sistemi ve örgüt kültürü arasındaki uyumun,
düzeyde çevreleri ile etkileşim halindedir. Bir örgüt çevreye
firmanın sistem tarafından vaat edilen potansiyel faydaları
uyum yönünden esnek bir davranış içinde ise kurumsallaşma
yakalaması için kritik olduğunu ileri sürmektedir [18].
düzeyinin gelişmiş olduğu söylenebilir [12]. Rekabet
koşullarında hızlı ve esnek kabiliyetlere sahip olan III. ARAŞTIRMA METODOLOJISI
kuruluşların bilgi teknolojilerini de kurumlarına sağlıklı ve
hızlı bir şekilde entegre edebilecek kurumsallık düzeyine sahip
olmaları beklenir. Çalışmanın bu kısmında, araştırmanın amacı ve önemi,
araştırmanın modeli ve hipotezler, araştırmada kullanılan
Profesyonelleşme; işletme bünyesinde yerine getirilen işlem ölçekler ve anketin tasarımı, verilerin toplanması ve analizi
ve işlerin o alanda uzmanlaşmış bireyler tarafından yapılması, aşamaları açıklanmaktadır. Araştırma çerçevesinde yapılan
görevlerin, yetki ve sorumlulukların uzmanlığa göre istatistiksel analizler IBM SPSS 20 paket programı ile
belirlenmesi ilkesine dayanmaktadır [13]. İşletmelerin insan gerçekleştirilmiştir.
kaynaklarının profesyonellerden oluşması hem sektörel
değişimlerin takip edilmesinde hem de işletmenin gelişmesine 1. Araştırmanın Amacı ve Önemi
katkıda bulunma imkanı yaratacaktır. Bilgi sistemleri gibi
işletmelerin stratejik kurumsal yönetim süreçlerinde İşletmeler kısıtlı kaynaklarını doğru kullanmak ve bu
profesyonellerin söz sahibi olması kurumsal kaynak planlama kaynakları etkin yönetmek istemektedirler. Buna bağlı olarak
sistemlerinin uygulama öncesi ve sonrasında ki ktirik süreçleri kurumlarında yönetim ve organizasyon yapılarını geliştirmek
en az hasarla atlatılmasını sağlayacak, ERP kritik başarı için entegre bilgi sistemlerini kullanırlar. Bu sistemlerin gerek
faktörlerine de etki etmesi beklenecektir. kullanımı öncesinde gerek kullanımda karşılaşılan zorluklar
ile istenilen hedeflere ulaşılamadığı, kaynakların israf edildiği
Özerklik; Kurumsallaşma düzeyi yüksek organizasyonlar ya da başarısızlık ile sonuçlandığı görülmektedir. İşletmeleri
kendilerine özgü özelliklere ve ayırt edici kurumsal kimliğe oluşturan insan kaynakları, kurumsal yapıları ve iş yapış
sahiptirler [14]. Özerklik düzeyleri yüksek kurumlar başka şekilleri bilgi sistemlerinin kritik başarı faktörleri ile etkileşim
işletmeleri taklit etmekten uzak kendine özgü yönetim ve halinde olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı,
organizasyon ilkelerine sahiptirler. İşletmelerin özerklik işletmelerin sahip olduğu kurumsallık ve örtügsellik düzeyi ile
düzeyine paralel olarak yönetimsel karar ve faaliyetleri yasal
ERP kritik başarı faktörlerinin arasında ilişki olduğu
prosedürler çerçevesinde dış çevreden bağımsız olmaktadır.
Bu işletmeler kurumsal kaynak planlama sistemlerini ele alma düşünülerek, kurumsallık ve örgütsellik düzeylerinin kurumsal
ve uygulama konusunda mikro ve makro çevrelerden bağımsız kaynak planlama sistemleri kritik başarı faktörleri üzerine
olarak kurumsal yapılarına uygun olarak hareket ederler. ERP etkisini araştırmayı kapsamaktadır. ERP sistemleri ile ilgili
yaşam döngüsünde ki kritik başarı faktörlerine etkisi özerk ulusal ve ağırlıklı olarak uluslarası araştırmalar fazla olmasına
yapıları ile ilişkili olarak şekillenebilir. rağmen araştırma amacımıza konu olan kavramlar arasındaki
ilişkiyi inceleyen çalışmalar çok sınırlı kalmıştır. Bu çalışma,
C. Örgütsellik hem akademik anlamda hem de işletmelerin karar vericilerine
yardımcı olabilecek öneriler ortaya koymaya çalışmak ve
Örgüt kültürü , bir grubun dışsal uyumu ve iç entegrasyon işletmelerin iç dinamiklerine göre ERP’ye geçiş zamanını
sorunlarının çözümü sırasında keşfedilen, geliştirilen veya kestirimsel olarak öngörebilmelerini sağlamayı amaçladığı
öğrenilen, doğru olduğu kanıtlanacak kadar olumlu sonuç için oldukça önemlidir.
vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere problemleri
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu 2. Araştırma Modelinin ve Hipotezlerin Kurulması
öğretilmesi gereken temel varsayımlar, olarak tanımlanmıştır
Teorik modelin kurulması aşamasında; Alan yazı
[15].
incelemelerine göre kurumsallık ve örgütsellik düzeyleri
Denison ve Mishra (1995) çalışmalarında dört ayrı kültür araştırılmış, inceleme sonuçlarına göre kurumsallık
boyutundan bahsetmişlerdir. Bunlar; katılım, tutarlılık, uyum düzeylerine ait tutarlılık, esneklik, profesyonelleşme ve
yeteneği ve misyon olarak ifade edilmektedir [16]. Uyum özerklik dört alt boyut ve örgütsellik düzeyine yönelik ankette
boyutu, örgütlerin dış çevrelerindeki olaylara uyum yer alacak soru listesi çıkartılmıştır. ERP kritik başarı
sağlayabilmeleri ve dış çevreleriyle iç çevreleri arasında bir faktörleri için Markus ve Tanis (2000) tarafından tanımlanan
denge kurabilmeleri mantığına dayanmaktadır. Misyon ERP yaşam döngüsü modeli kullanılmıştır (bkz Şekil 1).
boyutu, gelecekte arzu edilen noktaya ulaşmak için bugün
666
Samsun, Turkey
Araştırma kapsamında Şekil 2’de gösterilen model incelemesi sonrasında 9 soru sorularak işletmelerde algılanan
geliştirilmiştir. örgütsellik düzeyinin ölçülmesi amaçlanmaktadır. Dördüncü
bölümde kurumsal kaynak planlama süreci yaşam döngüsünde
yer alan kritik başarı faktörlerine yönelik 11 alt boyut yer
almaktadır. ERP kritik başarı faktörlerinin ölçülmesi
amaçlanmaktadır. Anket formunu cevaplayan katılımcıların,
sorularda yer alan ifadelere katılma derecesini ölçmek için 5’li
Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Anketin uygulanması sırasında
cevaplayıcılardan, kendilerine sorulan sorulara ne derecede
katıldıklarını, bu yargılara 1=Kesinlikle katılmıyorum,
2=Katılmıyorum, 3=Kararsızım, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle
katılıyorum ifadelerini göz önünde bulundurarak cevap
vermeleri istenmiştir.
Araştırmada kullanılan ölçek maddeleri; literatür

çalışmalarında geçerlilik ve güvenilirliği test edilmiş, uzman
görüşleri alınarak ve hedef kitle içerisinden 10 pilot çalışma
sonrasında anket formunda yer almıştır.
Şekil 2: Araştırma Modeli Kurumsallık düzeyini oluşturan dört alt boyuttan biri olan
tutarlılık, sorularını ölçmek için kullanılan sorular; Tefek’in
(2016) çalışmasından iki soru, Ilgın (2017) ve Apaydın (2007)
Araştırma modelinde yer alan kurumsallık düzeyi alt çalışmalarından birer soru kullanılmıştır [14], [19], [11].
boyutlarının ve örgütsellik düzeyinin ERP kritik başarı Esneklik alt boyutunu ölçen sorular; Sundu’nun (2013)
faktörleri üzerine etkisine yönelik geliştirilen hipotezler çalışmasından dört soru kullanılmıştır [12]. Profesyonelleşme
aşağıdaki gibidir: alt boyutunu ölçen sorular; Tefek (2016) ve Apaydın’ın (2007)
çalışmalarından birer soru, Aylan ve Koç’un (2017)
H1: İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi
çalışmasından bir soru kullanılmıştır [14], [11], [13]. Özerklik
tutarlılık alt boyutunun ERP kritik başarı faktörleri üzerine
alt boyutunu ölçen sorular; Sundu’nun (2013) çalışmasından
pozitif etkisi vardır.
üç soru, Tefek’in (2016) çalışmasından bir soru kullanılmıştır
H2: İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi [12], [14].
esneklik alt boyutunun ERP kritik başarı faktörleri üzerine
Örgütsellik düzeyini ölçen sorular; Denison ve
pozitif etkisi vardır.
diğerleri (2005) tarafından geliştirilen dört soru, Yalım’ın
H3: İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi (2017) çalışmasından dört soru ve uzman görüşleri sonrası bir
profesyonelleşme alt boyutunun ERP kritik başarı faktörleri soru eklenerek toplam dokuz soru kullanılmıştır [20], [21].
üzerine pozitif etkisi vardır.
ERP yaşam döngüsü modelinde yer alan kritik
H4: İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi faktörlerden ERP takım oluşumunu ölçen sorular; yazar
özerklik alt boyutunun ERP kritik başarı faktörleri üzerine tarafından uzman görüşleri alınarak üç soru kullanılmıştır. Üst
pozitif etkisi vardır. yönetim desteğini ölçen sorular; Gök’ün (2005) çalışmasından
bir soru, Akça ve Özer (2014) çalışmasından bir soru, Liang
H5: İşletmelerde algılanan örgütsellik düzeyinin ERP ve diğerlerinin (2007) çalışmasından iki soru, Hui’nin (2005)
kritik başarı faktörleri üzerine pozitif etkisi vardır. çalışmasından bir soru kullanılmıştır [22], [23], [24], [25]. İş
planı ve vizyonu ölçen sorular; Liang ve diğerlerinin (2007)
3. Araştırma Ölçek Maddeleri ve Anket Formunun
çalışmasından bir soru, Ifinedo’nun (2008) çalışmasından iki
Hazırlanması
soru ve yazar tarafından oluşturulan bir soru kullanılmıştır
Araştırma modelini değerlendirmek ve analiz etmek [24], [26]. İletişimi ölçen sorular; Gök’ün (2005)
amacıyla hazırlanan anket formu dört bölümden oluşmaktadır. çalışmasından iki soru, Hui’nin (2005) çalışmasından üç soru
Birinci bölümde katılımcı demografik bilgileri, çalıştığı kullanılmıştır [22], [25]. Proje yönetimini ölçen sorular; Ram
kurumdaki pozisyonu ve görev süresi, işletme büyüklük ve diğerlerinin (2013) çalışmasından dört soru ve
yapısı, sektördeki faaliyet süresi ve firmaların kullandığı Kurşunoğlu’nun (2017) çalışmasından iki soru kullanılmıştır
kurumsal kaynak planlama sistemleri hakkında genel bilgi [27], [28]. Proje liderini ölçen sorular; yazar tarafından uzman
edinmek amaçlanmıştır. İkinci bölümde kurumsallık görüşleri alınarak üç soru kullanılmıştır. İş ve bilgi teknoloji
düzeylerine ait tutarlılık, esneklik, profesyonelleşme ve sistemleri uyumunu ölçen sorular; Hui’nin (2005)
özerklik dört alt boyutun her birine ait sorulardan çalışmasından iki soru, Kassahun ve Molla (2011) tarafından
oluşmaktadır. İkinci bölümde yer alan sorular ile işletmelerde yapılan çalışmadan üç soru kullanılmıştır [25], [29]. Değişim
algılanan kurumsallık düzeyinin ölçülmesi amaçlanmaktadır. yönetimi ve kültürü ölçen sorular; Hui’nin (2005)
Üçüncü bölümde örgütsellik düzeyine yönelik alan yazı çalışmasından dört soru kullanılmıştır [25]. En az yazılım
667
Samsun, Turkey
uyarlamasını ölçen sorular; Soler’in (2016) çalışmasından bir sistemlerini kullanma sürelerine bakıldığında %1.9’u 1 yıldan
soru, Chung ve diğerlerinin (2008) çalışmasından bir soru, az, %5.6’sı 1≤x<2 yıl arası, %35.5’i 2≤x<3 yıl arası, %2.8’i
Hui’nin (2005) çalışmasından bir soru ve yazar tarafından 3≤x<4 yıl arası, %8.4’i 4≤x<5 yıl arası, %44.9’u 10 yıl ve daha
oluşturulan bir soru kullanılmıştır [30], [31], [25]. Yazılım fazla, %0.9’u ise yanıtsız olarak belirtilmektedir.
testi ve sorunları giderme için oluşturulan sorular; Soler’in
(2016) çalışmasından üç soru ve Hui’nin (2005) çalışmasından Katılımcı firmaların kullandıkları ERP sistemleri yazılım
bir soru kullanılmıştır [30], [25]. Performans izleme ve üretici firmaları; %18.69’u SAP, %17.76’sı LOGO, %5.61’i
değerlendirme soruları; Gök’ün (2005) çalışmasından bir soru, IFS, %5.61’i MİKRO, %4.67’si IAS, %4.67’si MICROSOFT,
Ram ve diğerlerinin (2013) çalışmasından iki soru, Chung ve %4.67’si ORACLE, %10.28’i INHOUSE (Özel Yazılım),
diğerlerinin (2008) çalışmasından bir soru ve uzman görüşleri %28.04’ü diğer üreticileri belirtmektedirler.
alınarak oluşturulan bir soru kullanılmıştır [22], [27], [31]. Bilimsel araştırmalar çerçevesinde toplanan veri setleri
4. Araştırma Verilerinin Toplanması ve Analiz çeşitli nedenlerle istenildiği gibi eksiksiz olarak
toplanamamaktadır. Mükemmel istatistiksel özelliklere sahip
Araştırmada veriler; yapılaştırılmış soru formu aracılığı ile olan eksik veriye yönelik iki geniş yaklaşım vardır: maksimum
CATI (Computer Assisted Telephone Interview) sistemiyle 23 olasılık (maximum likelihood – ML) ve çoklu etki (multiple
Temmuz – 16 Ağustos 2018 tarihleri arasında toplanmıştır. imputation – MI) yöntemleri [32] çalışmamız kapsamında elde
Araştırmanın saha uygulama aşamasını Perlego Araştırma edilen verilerin analizlerinin doğru sonuçlar üretebilmesi için
Danışmanlık Hizmetleri Ltd.Şti gerçekleştirmiştir. kayıp verilere ilişkin kestirimlerin yapılması ve elde edilen
Perlego’nun özgün yazılımı olan CATI sistemi’ne Marmara yaklaşık değerlerin kayıp verilerin yerine kullanılması
bölgesinden yaklaşık 3.000 adet firma bilgisi yüklenmiştir. yöntemi ele alınmıştır. Parametre kestiriminde olasılık temelli
Aramalar rastlantısal arama algoritması ile gerçekleştirilmiştir. bir yaklaşım olan ML yaklaşımı temelinde geliştirilmiş
Araştırmanın hedef kitlesi ERP kullanan firmalar olduğu için, beklenti-maksimizasyon algoritması (expectation-
ERP kullanılıp kullanılmadığı anketin daha ilk sorusunda maximization algorithm-EM) iki aşamalı ve ‘ötelemeli
sorulmuş ve kullanmayanlar için ankete devam edilmemiştir. (iterative)’ bir yöntemdir. EM yönteminde bu iki aşama
Araştırmada minimum 100 ERP kullanan firma ötelemeli bir süreç içerisinde benzer kestirimler elde edilene
hedeflenmiştir. Bu örnek hacminin homojen kitleler için kadar defalarca tekrar edilir. EM algoritmalarının temel çıktısı,
analize uygun yeterlilikte bir örnek hacmidir. Uygulama ortalama, varyans ve kovaryansların ML kestirimleridir. ML,
sonrası toplam 107 ERP kullanıcısı firma ile görüşme kayıp verilere yönelik oldukça iyi bir yöntem olarak
gerçekleştirilmiş ve analizler de bu örnek hacmi ile yapılmıştır. görülmektedir [33].
Katılımcıların ve çalıştıkları kurumlarının demografik

özellikleri incelendiğinde; %94.4’ü erkek, %5.6’sı kadındır. Kurumsallık veri setine ait kayıp veri analizi Sig.=0,985 >
Katılımcıların %75.7’si evli ve %22.4’ü bekarlardan 0,05; Örgütsellik veri setine ait kayıp veri analizi Sig.=0,058 >
oluşturmaktadır. Eğitim düzeyine bakıldığında lise
mezunlarının oranı %2.8, önlisans mezunlarının oranı %17.8, 0,05; ERP kritik başarı faktörleri veri setine ait kayıp veri
lisans mezunlarının oranı %68.2, yüksek lisans mezunlarının
analizi Sig.=0,272 > 0,05 olduğundan dolayı veri setinin rassal
oranı %9.3 ve doktora mezunlarının oranı %0.9,
belirtmeyenlerin oranı %0.9 dur. Çalışanların kurumdaki olarak dağıldığı, sistematik olarak dağılmadığı görülmektedir.
çalışma süresi incelendiğinde çalışanların %3.7’si 1 yıldan az,
%33.6’sı 1≤x<5 yıl arası, %27.1’i 5≤x<10 yıl arası, %20.6’sı Dolayısıyla, mevcut veri setine kayıp veri yöntemi
10≤x<15 yıl arası, %15’i 15 yıl ve daha fazla çalışma süresine kullanılarak veri ataması yapılabilir. Kitleyi temsil eden
sahip oldukları görülmektedir. Ayrıca ankete katılanların
%94.4’ü IT(Bilgi İşlem), %1.9’u muhasebe, %0.9’u üretim, örneklem hacmindeki verilerden kayıp yaşanmadan analiz
%0.9’u satış, %1.9’u diğer bölümlerde çalışan orta ve üst
çalışmalarının yapılması bilimsel olarak desteklenmiştir.
düzey yöneticilerden oluşmaktadır.
Ankete katılan firmaların %2.8’i 5≤x<10 yıl arası, %9.3’ü

10≤x<15 yıl arası, %87.9’u 15 yıl ve üzeri sektörlerinde
faaliyet göstermektedirler. Firmaların çalışan sayıları
incelendiğinde %3.7’si 10-49 arası, %43.9’u 50-449 arası,
%50.5’i 250 ve üzeri, %1.9’u yanıtsız olarak dağılmaktadır.
Katılımcı firmaların ERP sistemlerini işletmelerine entegre
ederken %83.2’si proje kullandıklarını, %9.3’ü proje
kullanmadıklarını ve %7.5’i yanıtsız olarak belirtmişlerdir.
ERP sistemlerini devreye alırken %44.9’u 1 yıldan az,
%37.4’ü 1≤x<2 yıl arası, %3.7’si 2≤x<3 yıl arası, %0.9’u
3≤x<4 yıl arası, %0.9’u 4 yıl ve daha fazla, %12.1’i yanıtsız
olarak ifade etmektedirler. Ayrıca işletmelerin ERP
668
Samsun, Turkey
KMO analiz sonuçlarının uygun, kullanılan değişkenlerin
homojen olduğunu ve değişkenler arasında bir ilişkinin
bulunduğunu göstermektedir [35]. Bartlett küresellik testi (ki-
kare) ve (p) sonuçlarına göre, Tablo 3’de görülebileceği gibi
4.1. Faktör, Geçerlilik ve Güvenilirlik Analizi değişkenlere ait faktör yükleri ve toplam açıklanan varyans
Araştırmada kullanılan ölçek maddeleri; literatür değerleri yer almaktadır. Tablodaki sonuçlara baktığımızda
çalışmalarında geçerlilik ve güvenilirliği test edilmiş, uzman Kurumsallık faktörü dört alt boyutu ilgili faktörün yaklaşık
görüşleri alınarak ve hedef kitle içerisinden 10 pilot çalışma
sonrasında anket formunda yer almıştır. Ölçeklerin %72’sini açıklamaktadır. Örgütsellik faktöründe yer alan 9
güvenirliliği, bir ölçeğin iç tutarlılığı ve ölçeğin ilgilenilen
ifade ilgili faktörün yaklaşık %63’ünü açıklamaktadır. ERP
sorunu ne derece yansıttığını ifade etmesi açısından önemlidir.
İç tutarlılık, ölçeği oluşturan maddelerin birbirleriyle ne derece kritik başarı faktörününde yer alan 11 alt boyut ilgili faktörün
uyumlu oldukları ile ilgilidir. İç tutarlılığın tespitinde yaygın
olarak Cronbach alfa katsayısı kullanılır [34]. Dolayısıyla, yaklaşık %62’sini açıklamaktadır.
ölçeği oluşturan soruların homojen bir yapıyı açıklamak üzere
bir bütün oluşturup oluşturmadığının belirlenmesi amacıyla
Cronbach Alfa katsayısı kullanılmıştır. Tablo 2: Faktörlerin KMO ve Bartlett Küresellik Testi
Kurumsallık Örgütsellik ERP

0.00 ≤ α< 0.40 ölçek güvenilir değildir
KBF
0.40 ≤ α< 0.60 ölçek güvenilirliği düşük
0.60 ≤ α< 0.80 ölçek oldukça güvenilir

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of
0.80 ≤ α< 1.00 ölçek yüksek derecede güvenilir bir

Sampling Adequacy
ölçektir.
KMO ,826 ,909 ,930
Tablo 1: Kullanılan Ölçeklerin Güvenilirlik Analizleri
Ölçekler Madde Sayısı Cronbach alfa

(α)
Kurumsallık 16 0,898
Düzeyi
Örgütsellik 9 0,922
Düzeyi
ERP Kritik Başarı 48 0,968 Approx.
Bartlett's Test of Sphericity
Faktörü
Chi 201,70 632,92 834,09
Square
Çalışmamızın modelini oluşturan faktörler için ortalama
df 6 36 55
skor değerler üzerinden analize devam edilmiştir. Faktörünün
uygunluğu ve alt boyutların homojenliğini test etmede Kaiser

Sig. ,000 ,000 ,000
Meyer Olkin (KMO) örneklem yeterliliği ölçütü ve Bartlett
küresellik testi kullanılmıştır. Analizden elde edilen değerler
Tablo 2’de incelendiğinde; anakütle içindeki değişkenler
arasında bir ilişkinin var olduğunu göstermektedir.
669
Samsun, Turkey
Tablo 3: : Faktör Yükleri ve Toplam Açıklanan Varyans Yüzdeleri
Kurumsallık Örgütsellik ERP KBF
Toplam Açıklanan Varyans % 71,850 62,749 62,021

Kurumsallık Alt Boyutları
Özerklik ,884
Profesyonelleşme ,858
Tutarlılık ,845
Esneklik ,801
İfade1 ,885
İfade2 ,860
İfade3 ,855
İfade4 ,832
Örgütsellik
İfade5 ,808
İfade6 ,784
İfade7 ,714
İfade8 ,706
İfade9 ,651
Proje Yönetimi ,905

ERP Kritik Başarı Faktörleri Alt Boyutları
İş ve BT Sistemleri Uyumu ,870
Değişim Yönetimi ,821
İş Planı ve Vizyon ,815
Üst Yönetim Desteği ,808
Performans İzleme ve Değerlendirme ,806
İletişim ,780
Yazılım Testi ve Sorunları Giderme ,771
670
Samsun, Turkey
ERP Takım Oluşumu ,762
En Az Yazılım Uyarlaması ,677
Proje Lideri ,602
Doğrulayıcı Faktör Analizi (Confirmatory Factor Analysis kritik başarı faktörleri ortalama skor değerleri üzerinden
– CFA) genellikle ölçek geliştirme ve geçerlilik analizlerinde korelasyon ve regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir.
kullanılmakta ve önceden belirlenmiş veya kurgulanmış bir Değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü, derecesini ve
yapının doğrulamasını, çeşitli uyum indeksi sonuçlarına göre önemini ortaya koyan korelasyon analizi yapıldı. Ölçeklerin
modelin teori ile uyumlu olup olmadığı, faktör analizi ile ortalamaları, standart sapmaları ve değişkenler arası
belirlenen ilişkilerin ve faktörlerin doğruluğunu test etmek korelasyon değerleri Tablo 5’de sunulmuştur. Değişkenler
amacıyla uygulanır. Modelde maddelerin faktör yükleri çok iyi arasındaki korelasyon sonuçları incelendiğinde, tüm ilişkilerin
çıksa bile uyum indeksleri normal değerleri istatistiki olarak anlamlı ve pozitif olduğu görülmektedir.
yakalayamayabilir. Modelin uyumunu değerlendiren çeşitli
uyum indeksleri χ2, χ2/sd, GFI, AGFI, RMSEA, RMR,
SRMR gibi uyum iyiliği kriterleri vardır [36].
DFA analizi SPSS AMOS 24.0 ile gerçekleştirilmiştir.
Tablo 4 incelendiğinde χ2, χ2/sd, RMSEA, NNFI, CFI,
SRMR, AIC, CAIC ve BIC iyi uyum değerlerine, NFI kabul
edilebilir uyum değerine sahiptir. GFI ve AGFI modele ilişkin
uyum iyiliği kriterleri dışında görülmekte ve analiz sonucu
genel olarak modelin son hali yeterli bir uyuma sahip olduğunu
ortaya koymaktadır. Modele ilişkin uyum iyiliğini sağlamak
için ERP kritik başarı faktörünü oluşturan 11 alt boyut
içerisinden iletişim, proje lideri ve en az yazılım uyarlaması
olmak üzere 3 alt boyut modelden çıkartılmıştır. Örgütsellik
faktöründen ifade1, ifade2, ifade4 ve ifade6 olarak dört ifade
çıkartılmıştır. Kurumsallık faktörünü oluşturan dört alt boyut
modelde yer almıştır. Çalışmamızın amacına yönelik
oluşturulan modelin son şekli ile hipotez testleri
1.1. Korelasyon ve Regresyon Analizi
Çalışmamız kapsamında kurumsallık düzeyi dört alt
boyutu ile örgütsellik düzeyi bağımsız değişkenlerinin ve ERP
671
Samsun, Turkey
Tablo 4: Modele İlişkin Uyum Kriterleri
672
Samsun, Turkey
Tablo 5: Değişkenlere İlişkin Tanımlayıcı İstatistik ve Korelasyon Analizi Sonuçları
Uyum Ölçümü İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum SONUÇ
Ki-Kare χ2 0≤ χ2≤2 sd 2< χ2≤3 sd 139,333
(Chi-Square)
P değeri P 0,05<p≤1,00 0,01<p≤0,05 0,47
(P of Close Fit)
Ki-Kare (Relative/Normed χ2/sd 0≤ χ2≤2 2< χ2≤3 1,233
Chi-Square -χ2/sd):
Ortalama Hata Karekök RMSEA 0≤RMSEA≤0,05 0,05<RMSEA≤0,08 0,047
Yaklaşımı (Root mean square
error of approximation)
Normal Uygunluk Endeksi NFI 0,95≤NFI≤1,00 0,90≤NFI<0,95 0,913
(Normed fit index)
Normal olmayan uygunluk NNFI 0,97≤NNFI≤1,00 0,95≤NNFI<0,97 0,978

Endeksi (Non Normed fit
index)
Karşılaştırmalı uygunluk CFI 0,97≤CFI≤1,00 0,95≤CFI<0,97 0,982

Endeksi (Comparative fit
index)
Standardize edilmiş SRMR 0≤SRMR≤0,05 0,05<SRMR≤0,10 ,0376

kalıntıların ortalama karekökü
(Standardized root mean
square residual)
Uyum İyiliği Endeksi GFI 0,95≤GFI≤1,00 0,90≤GFI<0,95 0,871

(Goodness of fit index)
Düzeltilmiş Uyum İyiliği AGFI 0,90≤AGFI≤1,00 0,85≤AGFI<0,90 0,825

Endeksi (Adjusted goodness
of fit index)
Akaike Bilgi Kriteri (Akaike AIC AIC değerinin hem bağımsızlık AIC değerinin bağımsızlık ve doymuş AIC<IAIC
Information Creterion) (IAIC) hem de doymuş (SAIC) modellerden sadece bir tanesinden AIC<SAIC
modelden küçük olması küçük olması
Tutarlı Akaike Bilgi Kriteri CAIC CAIC değerinin hem bağımsızlık CAIC değerinin bağımsızlık ve CAIC<CIAIC
(Consistent Akaike (ICAIC) hem de doymuş (SCAIC) doymuş modellerden sadece bir CAIC<CSAIC
Information Creterion) modelden küçük olması tanesinden küçük olması
Bayes Bilgi Kriteri (Bayes BIC BIC değerinin hem bağımsızlık BIC değerinin bağımsızlık ve doymuş BIC<IBIC
Information Creterion) (IBIC) hem de doymuş (SBIC) modellerden sadece bir tanesinden BIC<SBIC
modelden küçük olması küçük olması
Değişkenler Ortalama Standart 1 2 3 4 5 6
Sapma
Tutarlılık 4,40 ,485 1
Esneklik 4,37 ,600 ,567** 1
673
Samsun, Turkey
Profesyonelleşme 4,13 ,658 ,624** ,570** 1
Özerklik 4,40 ,546 ,673** ,603** ,705** 1
Örgütsellik 4,10 ,660 ,701** ,687** ,796** ,810** 1
ERP KBF 4,35 ,512 ,632** ,653** ,719** ,752** ,766** 1
*Katsayı 0.05 düzeyinde, **Katsayı 0.01 düzeyinde anlamlıdır.
(F=53,032 ; p <0,01). Esneklik (=0,193; p <0,05),
Korelasyon analizi sonuçları değişkenler arasındaki profesyonelleşme (=0,220; p <0,05) ve özerklik (=0,336; p
ilişkiler hakkında genel bir bilgi vermektedir. İleri düzeyde bir <0,01) ERP kritik başarı faktörleri üzerinde pozitif yönde
analiz ile doğrulanmasının faydalı olacağı düşünülerek, bir anlamlı etkisinin varlığı sonucuna ulaşılmıştır. Kurumsallık
veya daha çok bağımsız değişkenin bağımlı değişken düzeyi tutarlılık alt boyutu (=0,091; p <0,293) ERP kritik
üzerindeki etkisini incelemek amacıyla regresyon analizi başarı faktörleri üzerinde etkisinin olmadığı sonucuna
kullanılan bir yöntemdir. Araştırma modelinde yer alan ulaşılmıştır.
hipotezleri test etmek için regresyon analizi kullanılmış;

Tablo 6: Kurumsallık Düzeyinin ERP Kritik Başarı Faktörleri
bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiler Üzerine Etkisi
incelenmiştir. Hipotezlerin test edilmesi için iki regresyon
(1) No’lu Regresyon
denklemi oluşturulmuştur. Birinci denklemde işletmelerde Kurumsallık Düzeyinin ERP KBF
Üzerine Etkisi
algılanan kurumsallık düzeyi dört alt boyutunun ERP kritik Bağımsız Değişken β-değeri t-değeri p-değeri
Tutarlılık ,091 1,056 ,293
başarı faktörleri üzerindeki etkisinin ölçülmesi hedeflenmiştir. Esneklik ,193 3,022 ,003*
İkinci regresyon denkleminde, işletmelerde algılanan Profesyonelleşme ,220 3,346 ,001*
Özerklik ,336 3,967 ,000**
örgütsellik düzeyinin ERP kritik başarı faktörleri üzerindeki F 53,032
R2 ,675
etkisinin ölçülmesi hedeflenmiştir.
Düzeltilmiş R2 ,663
*Katsayı 0.05 düzeyinde, **Katsayı 0.01 düzeyinde
ERP KBF = β0 + β1*TUT + β2*ESN + β3*PRF + β4*ÖZ + e (1) anlamlıdır.
ERP KBF = β0 + β1*ÖD + e (2)
Tablo 7’den görülebileceği gibi örgütsellik düzeyinin ERP

kritik başarı faktörleri üzerindeki etkisinin araştırıldığı 2 no’lu
(ERP KBF: ERP Kritik Başarı Faktörleri, TUT: Tutarlılık,
regresyon denklemi, istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur
ESN: Esneklik, PRF : Profesyonelleşme, ÖZ: Özerklik, ÖD:
(F=148,989 ; p <0,01). Örgütsellik düzeyi (=0,594; p <0,01)
Örgütsellik Düzeyi, β0: Sabit Katsayısı, βi: i.nci Regresyon
ERP kritik başarı faktörleri üzerinde pozitif yönde anlamlı
Katsayısı, e: Hata Terimi)
etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Tablo 7: Örgütsellik Düzeyinin ERP Kritik Başarı Faktörleri

Üzerine Etkisi
Tablo 6’dan görülebileceği gibi kurumsallık düzeyi

esneklik, profesyonelleşme ve özerklik alt boyutlarının ERP
kritik başarı faktörleri üzerindeki etkisinin araştırıldığı 1 no’lu
regresyon denklemi, istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur
674
Samsun, Turkey
(1) No’lu Regresyon

Örgütsellik Düzeyinin ERP KBF
Üzerine Etkisi
Bağımsız β-değeri t-değeri p-değeri
Değişken
Örgütsellik ,594 12,206 ,000**
F 148,989
R2 ,587
Düzeltilmiş R2 ,583
*Katsayı 0.05 düzeyinde, **Katsayı 0.01 düzeyinde
anlamlıdır.
Araştırma modelini test etmek için kurulan hipotez

testlerine ait sonuçlar Tablo 8’de sunulmuştur.
Tablo 8: Hipotez Test Sonuçları
Hipotez No Hipotez Sonuç
H1 İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi tutarlılık alt boyutunun ERP Desteklenmemiştir

kritik başarı faktörleri üzerine pozitif etkisi vardır.
H2 İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi esneklik alt boyutunun ERP Desteklenmiştir

kritik başarı faktörleri üzerine pozitif etkisi vardır.
H3 İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi profesyonelleşme alt boyutunun Desteklenmiştir

ERP kritik başarı faktörleri üzerine pozitif etkisi vardır.
H4 İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi özerklik alt boyutunun ERP kritik Desteklenmiştir
başarı faktörleri üzerine pozitif etkisi vardır.
H5 İşletmelerde algılanan örgütsellik düzeyinin ERP kritik başarı faktörleri Desteklenmiştir

üzerine pozitif etkisi vardır.
IV. TARTIŞMA bunları işleten kurum ya da kuruluşlar bulunmamaktadır. Bu

durum kitle ve örneklem tespitinde zaman ve maliyet gibi
Çalışmanın bazı kısıtları bulunmaktadır. Bu kısıtlardan biri, kısıtları oluşturmakta ve çalışmanın daha kapsamlı, hızlı ve
araştırmanın örneklem büyüklüğü ile ilgilidir. Ulusal düzeyde daha uygun maliyetli gerçekleştirilmesini engellemektedir.
kurumsal kaynak planlama bilgi sistemleri üretici, tedarikçi ve
kullanıcı firmalara yönelik veri bankası, raporlama veya
675
Samsun, Turkey
Çalışmanın diğer bir kısıtı, modelimize uygun temel olmaları ve yeni fikirleri denemeye istekli oldukları [38]
yaklaşım ve değerlendirmelerde bulunabileceğimiz ulusal sonuçları ile çalışamamız benzerlik göstermektedir.
literatürdeki çalışmalar gözden geçirildiği zaman kaynakların
sınırlı olmasıdır. Çalışma ERP’nin yaşam döngsünde yer alan İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi
kritik başarı faktörleri ile işletmelerde algılanan kurumsallık profesyonelleşme alt boyutunun kurumsal kaynak planlaması
ve örgütsellik düzeyleri arasında ki ilişkinin incelenmesine yaşam döngüsünde yer alan kritik başarı faktörleri üzerine
yönelik bu alanların kesişimlerinden doğan teorik çalışmalara istatistiki olarak anlamlı bir etkisi bulunmaktadır. Anket
ışık tutmak ve teşvik etmek amacını taşımaktadır. katılımcıları işletme yönetimlerinin iş bölümü ve uzmanlaşma
Araştırmacılar, işletmelerin ERP sistemlerinin başarı esasına dayalı, görev, yetki ve sorumluluklarında uzmanlaşma
boyutunu uygulama öncesi ve sonrasında ele almak ve esasına göre belirlendiği ve bilgi sistemleri gibi işletme
işletmelere uygulanmasının temelinde yatan parametreleri politikalarının benimsenmesinde profesyonellerin söz sahibi
bütünsel olarak araştırıp katkılar sunmak istiyorlarsa,
olduğu, başarılı ERP uygulamalarında kilit oyuncuların
işletmelerin kurumsallık ve örgütsellik düzeylerine
uzmanlardan oluşması gerektiği [17], [14], [13], [11], [41]
odaklanmaları önerilmektedir.
literatür tarafından desteklenen kurumsallık düzeyi alt boyutu
Çalışmamızın kısıtlarından biri, ele aldığımız modelin olan profesyonelleşmenin ERP kritik başarı faktörleri ilişkili
araştırma alanının kapsamlı olmasına bağlı olarak modelde ki olduğu sonucu ile örtüşmektedir.
değişkenlere ait olan faktörlerin geniş tutulmasıdır.
Araştırmacılar, daha dar kapsamlı ve spesifik çalışmalar ile İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi özerklik alt
modelin tutarlığını test edebilirler, hem teorik hemde prarik boyutunun kurumsal kaynak planlaması yaşam döngüsünde
uygulamalara katkı sunabilirler. yer alan kritik başarı faktörleri üzerine istatistiki olarak
anlamlı bir etkisi bulunmaktadır. Anket katılımcıları
Önemli başka bir kısıt, çalışmamıza katılan yöneticilerin işletmelerinin kendi stratejilerini belirleme kapasitesi ve
kurumsal kaynak planlama sistemlerine bakış açısı ile bunları uygulama gücüne sahip olması, firmaların kendilerine
işletmelerinde ki kurumsal ve örgütsel yapının ilişkisini özgü normları, inançları ve kültürel değerlere sahip olması,
subjektif değerlendirmelerinden kaynaklı olmasıdır. Ankete çalışanların yaptıkları işlerde karar verme yetkilerine sahip
katılan yöneticilerin çalışmaya katkılarında ölçüm referans olması [12], [14] gibi işletmelerin kurumsallaşma düzeyi
değerlerin olmaması anket sorularına verilen cevapların özerklik alt boyutu ile kurumsal kaynak planlama yaşam
rasyonel ifadeler olduğu kabulunü beraberinde getirmektedir. döngüsünde yer alan kritik başarı faktörleri arasında ilişki
Bu ifadeler, işletme yöneticilerinin ERP uygulamalarında ki olduğu sonucu desteklenmektedir.
tecrübelerine bağlı olarak değişebilir.
Analiz sonuçlarına göre örgütsellik düzeyi ile kurumsal
kaynak planlaması kritik başarı faktörleri arasında pozitif
V. SONUÇ
yönlü güçlü bir ilişki bulunmuştur. Kurulan regresyon modeli
de istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır. Analiz sonucunda elde
Analiz sonuçlarına göre işletmelerde algılanan kurumsallık
edilen bulgu ile literatürdeki [18], [20], [21], [39], [43] benzer
düzeyi tutarlılık alt boyutunun kurumsal kaynak planlaması
çalışmaların sonuçları ile aynı doğrultudadır. Anketi
kritik başarı faktörleri üzerine istatistiki olarak anlamlı bir
cevaplayan orta ve üst düzey yöneticiler, çalışanların
etkisi bulunmamaktadır. Bu durum, yüksek tutarlı kültürlerin
yaptıkları işle bütünleşebilmesi, bilgi paylaşımı, çalışanların iş
genellikle değişime ve adaptasyona en dirençli olduğu [16]
planlarına dahil edilmesi, takım çalışması, yetki gibi
ifadesi ile örtüşmektedir. Ankete katılan yöneticilerin vizyon,
unsurların [21] ve çalışanların iş yapış şekillerinin yeni ve
misyon ve stratejilerine uygun yönetsel kararlar alınması ile
geliştirilmiş yolların sürekli olarak benimsenmesi, iş yapma
kurumsal kaynak planlama sistemleri kritik başarı faktörleri
şeklini yöneten belirli değerler grubunun olması, uzun vadede
arasında tutarlılık görülmemiştir.
başarı için neler yapılmasının gerektiğini anlamaları [20],
İşletmelerde algılanan kurumsallık düzeyi esneklik alt örgüt kültürü ile bilgi sistemi arasındaki uyum ve uygulama
boyutunun kurumsal kaynak planlaması yaşam döngüsünde başarısı için kritik öneme sahip olması [18] gibi literatür
yer alan kritik başarı faktörleri üzerine istatistiki olarak tarafından kabul gören örgütsellik düzeyinin kurumsal kaynak
anlamlı bir etkisi bulunmaktadır. Dışa uyum becerisi planlaması yaşam döngüsünde yer alan kritik başarı faktörleri
kazanabilmenin yeni bilgiler elde edilmesi ile üzerine pozitif etkisi olduğu görülmüştür.
gerçekleşeceğinin bilincinde olma ve bunun içinde çalışanların
işleri ile yeni bilgi edinmeyi amaçları haline getirmeleri [37],
uyum yeteneği yüksek olan örgütlerin çevredeki değişimlere ERP, işletmenin tüm organizasyonun tedarik zinciri
uyum sağlayabilmek için gereken stratejileri hayata boyunca bilgi akışını bütünleştirdiği ve optimize ettiği
geçirebilmeleri [16], çevresindeki fırsat ve tehditleri düzenli gerçeğine rağmen, bu tür yazılım paketlerinin uygulanması
olarak takip etmesi, sektördeki öncü firmaların uygulamalarını maliyetli olabilir ve hatta tüm işletme operasyonlarının
kendine adapte etme yeteneği, işletmelerin çevresindeki yeniden yapılandırılması gerekebilir. Üst yönetim desteği, iş
gelişmelere uyumlu hale gelebilmek için gerekli organizasyon süreci uyumu, etkili proje yönetimi, yazılım ve donanımın
yapılarını geliştirme kapasitesine sahip olması [12], uygunluğu, ekip çalışması ve kompozisyon, kullanıcı katılımı,
adaptasyona değer veren şirketlerin iddialı hedeflere sahip eğitim ve öğretim de dahil olmak üzere bir ERP uygulanması
gerçekleştirilirken faktörlerin kombinasyonları göz önüne
676
Samsun, Turkey
alınmalı [4], performans gözden geçirme ve değerlendirme [3] Bingi P., Sharma M. K., and Godla J. K., “Critical Issues Affecting an
ERP Implementation”, Information Systems Management, 16(3), pp.
aşaması ile ERP sisteminin istenen tüm amaç ve hedeflere 7-14, 1999.
ulaşılmasına yol açan bir önermesi oluşturulmalıdır [9]. [4] Kumar A., Malik P., “Critical Success Factors in ERP Implementation
in India”, International Transactions in Applied Sciences, 4(2), pp.
ERP sistemleri, çeşitli mantıksal örgütsel yapıları 271-280, 2011.
[5] Davenport T. H., "Living with ERP", CIO Magazine, 12(5), pp. 30-32,
destekleyecek şekilde tasarlanmıştır [2]. Örgütsel 1998b.
benimsenmenin başarılı ERP projelerinin uygulanmasında en [6] Somers T. M., Nelson K. G., “A taxonomy of players and activities
önemli faktörlerden biri olduğu [40] bilinmekte, bir across the ERP project life cycle”, Information & Management, 41(3),
pp. 257-278, 2004.
organizasyonda ERP' nin uygulanması söz konusu olduğunda, [7] Canpolat M., “Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP) ve Türkiye Radyo
bu teknoloji ve organizasyonun (organizasyon üyeleri) ve Televizyon (TRT) Kurumu Uygulaması”, Doktora Tezi, Türk Hava
bağımsız ve ayrı varlıklar olarak ele alınamayacağı anlamını Kurumu Üniversitesi, Ankara, Türkiye, Nisan 2014.
[8] Leyh C., “Critical Success Factors for ERP System Implementation
taşımaktadır [43]. Bu, bir örgütün yapısında büyük bir Projects: A Literature Review”, C. Moller & S. Chaudhry Ed.,
değişiklik gerektirir ve insanların çalışma ve etkileşim “Advances in Enterprise Information System II”, CRC Press, Taylor
biçimini etkiler. Bu nedenle, bir organizasyonun yeterli & Francis Group, LLC, 45-56, 2012.
[9] Al-Mashari M., Al-Mudimigh A., and Zairi M., "Enterprise Resource
stratejiye ve iyi tanımlanmış uygulama metodolojisine Planning: A Taxonomy of Critical Factors", European Journal of
dayanan dikkatle planlanmış bir dönüşüm geçirmesi önemlidir Operational Research, 146(2), 352– 364, 2003.
[9]. Dolayısıyla çalışmamızın kapsamında, kurumsal kaynak [10] Halis M., Adalıoğlu Ay D., “Kurumsallaşma Düzeyinin Örgütsel
Sessizlik Üzerine Etkisi: Bir Araştırma”, Cumhuriyet Üniversitesi
planlama sistemleri kritik başarı faktörleri ile işletmelerin İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), pp. 43-62, 2017.
sahip oldukları kurumsal ve örgütsel yapıları arasında sıkı bir [11] Apaydın F., “Örgütlerde Kurumsallaşma ve Adaptif Yeteneklerin
ilişki ve etkileşim olduğu ifade edilmektedir. Pazarlama Eylemlerine ve Örgütsel Performansa Etkileri”, Doktora
Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kocaeli, Türkiye, 2007.
[12] Sundu M., “Uluslararasılaşma Sürecine Kurumsallaşmanın Etkileri:
İşletmelerin karar vericileri olan yöneticiler, kurumlarına Kobi’lerde Bir Araştırma”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi,
son derece karmaşık, maliyetli ve organizasyonun tüm sinir İstanbul, Türkiye, 2013.
uçlarına etki eden ERP sistemlerini hedeflenen parametrelere [13] Aylan S., Koç H., “İşletmelerin Kurumsallaşma Kriterlerinin
Belirlenmesine Yönelik Bir Ölçek Geliştirme”, Gazi Üniversitesi
göre başarılı bir şekilde entegre etmek isityorlarsa İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), pp. 564-585, 2017.
işletmelerinin sahip oldukları kurumsallık düzeyi olan [14] Tefek A., “Kobi’lerde Kurumsallaşma ve Örgütsel Performans İlişkisi:
esneklik, profesyonelleşme, özerklik alt boyutları ve Konya Sanayi İşletmeleri Araştırması”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk
Üniversitesi, Konya, Türkiye, 2016.
örgütsellik düzeylerini, ERP sistemlerinin döngüsünde yer [15] Schein E. H., “Organizational Culture and Leadership”, 3rd ed., John
alan ve literatür tarfaından da kritik oldukları kabul edilen Wiley & Sons, Inc., San Francisco, USA, 2004.
proje takımı, üst yönetim desteği, iş planı ve vizyonu, proje [16] Denison D. R., Mishra A. K., “Toward a Theory of Organizational
Culture and Effectiveness”, Institute for Operations Research and the
yönetimi, iş sistemleri ve bilgi teknolojileri uyumu, değişim Management Sciences, 6(2), 204-223, 1995.
yönetimi ve kültür, yazılım testi ve sorun giderme, performans [17] Alataş E., Eyiusta M. C., “Örgüt Kültürü ve Yapısının Firmaların
Kurumsal Kaynak Planlaması Başarısına Etkisi”, 26. Ulusal Yönetim
izleme ve değerlendirme [2], [3],[4], [6], [9], [26], [41], [42],
ve Organizasyon Kongresi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mayıs
[44] gibi kritik başarı faktörleri ile ilişkili olduğunu dikkate 2018.
almalılar. Unutulmamalıdır ki en esnek ERP sistemi bile kendi [18] Ke W., Wei K. K., “Organizational culture and leadership in ERP
implementation”, Decision Support Systems, 45(2), pp. 208-218, 2008.
mantığını bir işletmenin stratejisi, organizasyonu ve kültürü [19] Ilgın Ş., “Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma ve Örgüt Kültürü
üzerine kurar [42]. Çalışmamıza konu olan bu kritik İlişkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul, Türkiye,
değişkenlerin işletmeler açısından uygun şartlar ve düzeyde 2017.
[20] Denison D. R., Janovics J., Young J., Cho H. J., “Diagnosing
olmasına bağlı olarak ERP yazılımlarını kurumlarına entegre Organizational Cultures: Validating a Model and Method”,
etmeleri önerilir. İşletmelerin, ERP sistemlerini devreye alma International Institute for Management Development, 2005.
termini ise bu parametrelere bağlı olarak kestirimsel bir zaman [21] Yalım F., “Algılanan Örgüt Kültürünün Örgütsel Bağlılığa Etkisi:
Bahçelievler Belediyesi Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”, Erciyes
öngörüsü ile gerçekleştirilebilir. Bu bilgi sistemlerinin İletişim Dergisi, 5(1), pp. 20-38, 2017.
entegrasyonunun tahmini zamanı işletmelerin [22] Gök M. Ş., “ERP Sistemlerinin Başarısını Etkileyen Faktörler ve Firma
organizasyonlarını kurumsal düzeye taşımalarına bağlı olarak Performansına Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji
Enstitüsü, Kocaeli, Türkiye, 2005.
değişebilir. Bu değişkenleri dikkate almadan hareket eden [23] Akça Y., Özer G., “Organizasyonel Özelliklerin Kurumsal Kaynak
işletmeler, ERP yazılımının entegrasyonunu arzu edilen Planlaması Uygulama Başarısına ve Algılanan Organizasyonel
şekilde gerçekleştiremeyerek zaman, maliyet ve verimsizlik Performansa Etkisi”, Gaziantep University Journal of Social Sciences,
13(1), pp. 1-23, 2014.
kaynaklı işletme kaynaklarının israfı ile sonuçlanacak genel [24] Liang H., Nilesh Saraf., Hu Q., Xue Y., “Assimilation of Enterprise
bir bilgi sistemleri entegrasyonu memnuniyetsizliği ile Systems: The Effect of Institutional Pressures and the Mediating Role
karşılaşabilirler. of Top Management”, Management Information Systems Research
Center, 31(1), pp. 59-87, 2007.
[25] Hui K. J., “ERP Implementation Planning: A Critical Success Factors
KAYNAKÇA (CSFs) Approach”, Master of Philosophy, LINGNAN University,
2005.
[1] Davenport T. H., "Putting the Enterprise into the Enterprise System", [26] Ifinedo, P., “Impacts of business vision, top management support, and
Harvard Business Review, 76(4), pp. 121-131, 1998a. external expertise on ERP success”, Business Proc. Manag. Journal,
[2] Markus M. L., Tanis C., “The Enterprise System Experience-From 14, pp. 551-568, 2008.
Adoption to Success”, R. W. Zmud & M. F. Price, Ed., “Framing the [27] Ram J., Corkindale D., Wu M., “Implementation critical success
Domains of IT-Management: Projecting the Future Through the Past”, factors (CSFs) for ERP: Do they contribute to implementation success
Pinnaflex Educational Resources, 173-207, 2000. and post-implementation performance?”, Int. J. Production
Economics, 144, pp. 157-174, 2013.
677
Samsun, Turkey
[28] Kurşunoğlu Z., “Proje Yönetiminde Başarı Kriterleri Üzerine Bir

Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Gebze Teknik Üniversitesi, Kocaeli,
Türkiye, 2017.
[29] Kassahun, A.E., Molla, A. “BPR Complementary Competence For
Developing Economy Public Sector: A Construct And Measurement
Instrument”, PACIS, 2011.
[30] Soler İ. S., “The measurement of the relationship between critical
success factors and selection criteria of enterprise resource planning”,
Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2016.
[31] Chung B. Y., Skibniewski M. J., Lucas Jr. H. C., Kwak Y. H.,
“Analyzing Enterprise Resource Planning System Implementation
Success Factors in the Engineering-Construction Industry”, Journal of
Computing in Civil Engineering, 22(6), pp. 373-383, 2008.
[32] Allison P.D, “Missing Data”, California: Sage Publication, Inc, 2002.
[33] Demir E., Parlak B., “Türkiye’de Eğitim Araştırmalarında Kayıp Veri
Sorunu”, Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi,
3(1), pp. 230-241, 2012.
[34] Pallant J., “SPSS Kullanma Kılavuzu: SPSS İle Adım Adım Veri
Analizi”, (Sibel Balcı ve Berat Ahi, Çev.), Anı Yayıncılık, 2017.
[35] Mitchell, V.W., “How to identify psychographic segments: Part1”,
Marketing Intelligence and Planning, 12(7), pp. 4-10, 1994.
[36] Bayram N., “Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş AMOS
Uygulamaları”, Ezgi Kitabevi, 2010.
[37] Kızıloğlu M., Kök S. B., “Denison Örgüt Kültürü Modeli Üzerine Bir
Araştırma”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(11),
pp. 141-159, 2017.
[38] Calori R., Sarnin P., "Corporate Culture and Economic Performance:
A French Study", Organization Studies, 12(1), pp. 49-74, 1991.
[39] Bayraktaroğlu S., Uluköy M., “Örgütsel Faktörlerin Kurumsal Kaynak
Planlaması ve Örgütsel Performans Üzerindeki Etkisi: İMKB Şirketleri
Üzerine Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), pp. 1-16, 2013.
[40] Kerimoğlu O., Başoğlu N., Daim T., “Organizational adoption of
information technologies: Case of enterprise resource planning
systems”, Journal of High Technology Management Research, 19(1),
pp. 21–35, 2008.
[41] Loh T. C., Koh S. C. L., “Critical elements for a successful enterprise
resource planning implementation in small and medium sized
enterprises”, International Journal of Production Research, 42(17), pp.
3433-3455, 2004.
[42] Umble E. J., Haft R. R., Umble M. M., “Enterprise resource planning:
Implementation procedures and critical success factors”, European
Journal of Operational Research, 146, pp. 241-257, 2003.
[43] Boersma K., Kingma S., “Developing a cultural perspective on ERP”,
Business Process Management Journal, 11(2), pp. 123-136, 2005.
[44] Nah, F.F., Lau, J.L., & Kuang, J., “Critical factors for successful
implementation of enterprise systems”, Business Process Management
Journal, 7(3), pp. 285-296, 2001.
678
Volume 3 (2018), 679-684
Innovative Aproaches To The Social Life Space ‘The Sofa’ Of Traditional

Housıng: Islamkoy Case
Selver Koç 1*, Şebnem Ertaş1
1Interior Architecture/Faculty Of Architecture, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
*Corresponding author: mx_selver@hotmail.com
+Speaker: mx_selver@hotmail.com
Presentation/Paper Type: Oral / Tam Metin
Abstract – The sofa, which is one of the most characteristic elements in traditional Turkish homes, is an important living space
in the household that allows the continuity of social life based on the construction of traditional housing units. The tradit ional
housing units are shaped thanks to the original solutions provided by the sofa, and at the same time the sofa is the space where
social relationships are conducted due to its various functions. Thus, it could be suggested that the sofa is the center or the
focus of life in houses.
The present study addressed the concept of sofa in traditional Turkish houses in Islamkoy district in Isparta province (Turkey)
and seven residential buildings that contain sofas with different characteristics and located at Okul Street on the way to the
center were determined as the study area. Based on the selected homes, the types of sofa, the impact of the sofa on the
formations of space and the use of the sofa as a social living space were determined. Thus, the diagrams for each sofa plan
were developed and the properties of each sofa were described using photographs. In the 2017-2018 Fall Semester Project 7
course, “Reuse and Re-functioning for Tourism Purposes in a Traditional Settlement”, re-functionalized, social living space,
sofa, innovative and different solutions are put forward.
Keywords – Traditional housing, social living space, sofa, Isparta, İslamköy.
I. GİRİŞ Sosyal hayatın odak noktasında yer almasından dolayı,

Anadolu kimliği, kültürel ve doğal değerler bakımından farklı işlevlere ve hareketli donatılara sahip olan sofa, konutta
oldukça zengin bir coğrafyaya sahiptir. Geleneksel konutlar yoğun kullanılan bir alan olmuştur. Bu nedenle geleneksel
ise, bu zengin kültürel değerler içerisinde önemi büyük ve konutun yeniden işlevlendirmelerinde sofa; esnek çözüm
özgün oluşumlar arasında yer almaktadır [1]. Geçmişten önerilerine uygun bir mekan haline gelmiştir. Bu da yenilikçi
günümüze kadar bir sürekliliği olan geleneksel konutlar, mekan çözümlerine yaklaşım felsefesi olarak yansımaktadır.
gereksinmeye bağlı olarak süreç içerisinde çeşitlilik Konuttaki yaşam akışının sağlandığı alan olan sofa,
göstermiştir ([2]-[3]). Geleneksel Türk konutunun böylelikle yeni işlevlerle kullanılabilen mekanlar haline
şekillenmesinde; iklim, bitki örtüsü, yöre kültür ve yaşam gelmiştir.
biçimi ve birçok farklı faktör olarak karşımıza çıkmaktadır Bu bağlamda çalışma; Isparta ilinin Atabey ilçesine bağlı
[4]. Bu faktörler her ne kadar çeşitlenmeye yol açsa da, bir köy olan İslamköy’ü kapsamaktadır. Çünkü, İslamköy
geleneksel Türk konutları temelde birbirlerine olan geleneksel konutlarının birçoğu, özgün durumlarıyla varlığını
benzerlikleri, hem sosyal hem fiziksel çevreyle birlikte uyum sürdürmektedir. Çalışmanın amacı ve kapsamı doğrultusunda,
ve anlamlarıyla bir bütünlük oluşturmaktadır. Bu bütünlük özgün ve çeşitli sofa tiplerinin bulunduğu Okul Sokak ele
içerisinde yer alan benzer mekanlar, geleneksel Türk alınmış, bu sokakta bulunan yedi adet konutun planlar
konutunun karakterini oluşturmaktadır. Bu bağlamda, üzerinden biçimlenişe etkisi şemalarla ifade edilmiştir.
Hidayetoğlu (2013); konut içerisinde yer alan odalar ve Fotoğraflarla birlikte; işlevleri, donatıları ve genel yapısı
sofanın en önemli ortak mekanlar olduğunu dile getirmiştir desteklenen sofalar, barındırdığı işlevler ve kendine özgü
[5]. özellikleriyle ele alınmış, bu özellikler kısaca tanımlanmıştır.
Bu çalışmaların ardından 2017-2018 güz yarıyılı Proje-7
Eldem (1968) ve Küçükerman (1988) ; geleneksel Türk öznelinde ‘Geleneksel Dokuda Turizm Amaçlı Yeniden
konutundaki temel birimin oda olduğunu, fakat planı Kullanım ve İşlevlendirme’ konulu öğrenci çalışması ile yedi
oluşturan ana hacmin sofa olduğunu vurgulamıştır ([6]-[7]). konuta yeni işlevler verilmiştir.
Günay (1999); Türk evi plan şemasının özgünlüğünün
sofadan kaynaklandığını, bu nedenle sofa tiplerine göre Konutlar iki ayrı grup tarafından iki farklı öneri şeklinde
karakteristik planların ortaya çıktığını dile getirmiştir [8]. bir atölye çalışması ile ele alınmıştır. 14 öğrencinin katıldığı
Kısaca, sofa tipolojiye ve konuta yön veren birimdir de yaklaşık dört ay süren atölye süreci, 13 adet proje çıktısı ile
denilebilmektedir. sonuçlanmıştır [9]. Sofa ve mekan ilişkisinin, yenilikçi
679
Koç ve Ertaş, Innovative Aproaches To The Social Life Space ‘The Sofa’ Of Traditional Housıng: Islamkoy Case, ISAS2018-winter, Samsun,
Turkey
çözüm önerileriyle ortaya konduğu çalışma, çıkan Küçükerman (1988); Türk konutlarında sofa ve avluların
ürünlerdeki sosyal yaşamın, sosyal bir değere dönüştüğünü Türk kültür gelenek ve göreneklerini, yaşam biçimlerini
ortaya koymaktadır. yansıtmakta olduğunu dile getirmiştir. Özellikle sofaların çok
işlevli yapısı, konuta esneklik kazandıran ana unsurlardan
I.I. GELENEKSEL KONUTTA “SOFA” MEKANI sayılmaktadır [7]. Göker (2009); gerek duyulduğu
Geleneksel Türk konutu, Türk insanının yaşam biçimi, zamanlarda, sofaların gerekli donatılarla beraber oturma
gelenek ve görenekleri, kültürünü ve en önemlisi alanına dönüşebilmekte olduğunu dile getirmiştir [15]. Sofa,
gereksinmelerini karşılayabilen konut tipi olarak karşımıza iki yanında odaların bulunabileceği ya da odaların birbirine
çıkmaktadır [10]. Bu konutların oluşum süreçleri ve bağlandığı önemli bir sirkülasyon alanıdır. Bunun yanı sıra
faktörlerinin farklılık göstermesiyle çeşitlilik ortaya çıkmış odaları birbirine bağlayan yegane unsur da denilebilmektedir
olsa da, bazı etmenlerle birlikte ortak özelliklere sahip [16]. Bu nedenle sofanın geleneksel Türk konutundaki önemi
olmaktadır. Bu özellikler; büyüktür. Başka bir deyişle Uysal (2007); plan kurgusunun
 Sosyal yaşam ve gelenekler, sofa çevresinde şekillenmesinden dolayı, sofanın her
 Din, özelliğiyle değişken olduğunu, odaların ise sofalara göre daha
 İklim ve coğrafi konum, az değişken olduğunu vurgulamıştır [11]. Bu noktada Eldem
 Malzeme, (1968); konutların karakteristik planlarını, ilk kez sofalara
 Sosyo- Ekonomik olarak sıralanabilmektedir [11]. göre sınıflandırmış ve sofaların konumlarını ayrı ayrı ele
almıştır. Sofalara göre belirlenen plan tipleri dört farklı tipten
Bu ortak özellikler, geleneksel Türk konutunun oluşmaktadır. Bunlar;
oluşmasındaki temel nedenlerdir. Böylelikle konutların
 Sofasız Plan Tipi
kendine özgü karakteristik yapısı ortaya çıkmıştır. Saygı
(2015); geleneksel Türk evi tanımının; oda, sofa ve  Dış Sofalı Plan Tipi
eyvandan oluştuğunu, bu üç bileşenin de yörelere göre farklı  İç Sofalı Plan Tipi
biçimlenişleri olduğunu söylemiştir [12]. Bu üç bileşen  Orta Sofalı Plan Tipidir [6].
arasında Eyüce (2005); geleneksel Türk konutunda mekana
Küçükerman (1988) ve Eldem (1968); dört farklı konut
şekil veren ve mekan düzenini ortaya koyan ögenin sofa tipinin kendi arasındaki farklılaşmalarını ve yine kendi
olduğunu belirtmiştir [13]. Ayrıca sofalar; Müslüman-Türk arasında oluşturduğu dil birliğini şematik yolla aktarmıştır
konutlarının son 400 yıldır ana mekanı olarak kabul (Tablo.1). Bu sayede konut bütünlüğünün değişmez birimi
edilmektedir [14]. Bunun yanı sıra sofa; mekânsal olan sofada, yaşam fonksiyonlarını barındıran ve çeşitlilik
organizasyon açısından odalarda geometrik konumlanma gösteren düzenlemelerin mevcut olduğunu görmek
özelliği sağlayarak, esnek biçimlenme kazandırmıştır. Bu mümkündür. Bu düzenlemeler Tablo.1’de gösterilmiştir.
şekilde sofa ve odaların bir araya gelmesiyle oluşan plan
kurgusu, kare veya kareye yakın hatlarla oluşmuş, kimi Sofalar; plan tiplerinden görüldüğü üzere, konutta ortak
zaman bu kurgu dikdörtgen şekilde sınırlanmıştır. Dengeli bir yaşamın en yoğun olduğu hacim olarak düşünülmektedir. Bu
şekilde doluluk ve boşluk oranlarının açılmış olması; nedenle birçok birimi kendi içerisinde barındırmaktadır.
pencere, kapı ve duvarlarla sağlanmış, bu durum da mekan Böylelikle; günlük yaşantının gerektirdiği yemek pişirme,
içerisindeki mahremiyeti ve gerekli mekânsal konforu ortaya yemek yeme, oturma ve misafir ağırlama gibi işlevlerin
çıkarmıştır [13]. birçoğunu kendi bünyesinde karşılayabilmektedir [15].
Geleneksel Türk konutlarındaki sofanın bu denli önemli bir
Tablo.1: Sofaya Göre Şekillen Plan Tipleri birim olmasından dolayı, neredeyse her yörede farklılaşan
isimleriyle görmek mümkündür. Bayazıt (2014); Safranbolu
Sofasız Plan Tipi Dış Sofalı Plan Tipi İç Sofalı Plan Tipi Orta Sofalı Plan Tipi
Eldem (1968)
Küçükerman
(1988)
680
Turkey
evleri ile ilgili yaptığı çalışmada sofanın aynı zamanda kimliğini etkileyen önemli unsurlardan biri olmuştur.
çardak olarak bilindiğini [17], Akkan (2006); Isparta-Yalvaç İslamköy geleneksel konutları ‘sofa’ bağlamında; iç sofalı
bölgesinde sofanın hanay olarak anıldığını [18] ve sofanın plan tipi ve dış sofalı plan tipi olmak üzere iki farklı plan
buna benzer birçok farklı isim ile literatüre geçtiği kurgusuna rastlanmaktadır.
görülmektedir. Böylelikle, geçmişimizden gelen ve miras
niteliği taşıyan geleneksel konutlardaki genel karakterin Çalışma; İslamköy ana arteri üzerinde yer alan, özgün
oluşmasında etken olan birimin sofa olduğu görülmektedir. dokusunu halen koruyan yedi sıralı konuttan oluşan Okul
Sofa; sosyal çevre öznelinde kültürel ve tarihi değerlere Sokak’ta gerçekleşmiştir (Şekil.3). Bunun yanı sıra, meydan
kaynak olurken, aynı zamanda fiziksel çevreye uyum parkına olan yakınlığı, bölgenin sosyokültürel ve ticari
sağlayan, farklılaşan, değişen ve dönüşen esnek bir mekan hayatını yansıtmaktadır. Aynı zamanda Okul Sokak;
olarak görülmektedir. İslamköy’de bulunan iki farklı sofa plan tipini barındıran
konutları içermektedir. Konutların beş tanesinin ikinci
II. MATERYAL/YÖNTEM dereceden tescili bulunurken, iki konut tescilsizdir. Konutlar
Şekil.3’te 1’den 7’ye kadar sıralanmış turuncu ile gösterilen
II.I. ÇALIŞMA ALANI: İSLAMKÖY- OKUL SOKAK yapılardan oluşmaktadır.
Süleyman Demirel’in doğduğu köy olarak adından
bahsettiren İslamköy köyü, Göller bölgesinde bulunan Isparta
ilinin Atabey ilçesine bağlı küçük bir yerleşim alanıdır
(Şekil.1) [19]. Küçük bir yerleşim alanına olmasına karşın
özgün bir dokusu olduğu, bu özgün doku içerisinde kamu
yapıları, kültür yapıları, su yapısı ve birçok sivil mimari yapı
olduğu, yerinde yapılan gözlem ve röpörtaj çalışmaları ile
ortaya konmuştur (Şekil.2).
Şekil.3: Çalışma Alanı Okul Sokak’ta Yer Alan Yedi Konut (Kişisel Arşiv,
2018)
Anadolu coğrafyasının çeşitli bölgelerinde, çeşitli

geleneksel Türk konutu plan tipleri görülmektedir. Bu plan
tiplerinin çeşitlilik göstermesinde, yapılan literatür
Şekil.1 Isparta ili İslamköy köyünün Konumu [9]. çalışmalarında da görüldüğü gibi, etkili olan yapım teknikleri,
malzeme, kültür ve normlar, yapıya bir kimlik
kazandırmaktadır. Böylelikle sofa mekanının sosyal yaşam
alanındaki işlevlerinin de çeşitlendiği görülmektedir. Bu
bağlamda geleneksel Türk konutu kapsamında ‘sofa’
mekanının ele alınması sorunsalında, yapılan çalışma dört
aşamadan oluşmaktadır.
Şekil.2: Su yapısı, Kamu Yapısı ve Sivil Mimari Yapı Örneği (Kişisel Arşiv,
2018) II.II. ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ
Geniş bir ova üzerine kurulmuş olan İslamköy köyü [20], Çalışmanın birinci aşaması; geleneksel Türk konutları
düz bir arazide konumlanmasından ötürü, bu topografik için ‘sofa’ mekanının önemi ve sosyal yaşamdaki yeri,
özellikler yapılara da yansımıştır. Mimari yapıların literatür taramaları ile ortaya konmuştur. İkinci aşamayı,
topografik özelliklere uyum sağlamasıyla lineer hatlardan İslamköy köyünün Okul sokağında bulunan yedi sıralı konut
oluşan kare ve kareye benzer formlar meydana gelmiştir. tespit edilmiş, bu konutlara ilişkin; rölöve, fotoğraflama, bilgi
Ertaş vd. (2018), birçok mimari yapının bulunduğu köyde, ve belge değeri taşıyan veri toplama ve röpörtaj çalışmaları
sivil mimari yapılarının nitelik derecesinin yüksek yapılmıştır. Çalışmanın üçüncü aşaması, Okul Sokak’taki
olduğundan bahsetmiştir [21]. yedi konutun sofa tipleri, bu sofaların sosyal yaşama ve
biçimlenme üzerindeki etkileri tespit edilmiştir. Dördüncü ve
İslamköy’deki sivil mimari yapılar, 1890’lı yıllardan son aşamada ise; 2017-2018 Güz Yarıyılında, Dr. Öğr. Üy.
itibaren yapılmaya başlamış, önce tek kat olarak inşa edilmiş, Şebnem Ertaş tarafından yürütülen “Geleneksel Dokuda
1950’li yıllarda ekonomik ve bazı kültürel nedenlerle birlikte Turizm Amaçlı Yeniden Kullanım ve İşlevlendirme” konulu
iki kat olarak günümüze ulaşmıştır. İslamköy geleneksel Proje-7 dersi kapsamında yaklaşık dört ay süren bir atölye
konutunun karakteristik özelliği olarak; zemin katta haney çalışması yapılmıştır. Bu çalışma, konutlara; bölgenin olası
altı, yerden ev, ahır, samanlık ve hayatı oluşturmakta, birinci turizme açılması durumunda konut potansiyelleri düşünülerek
katta ise sofa, oda ve başodalar [20]. Bunun yanı sıra yeni işlevler verilmiştir. Bu işlevler doğrultusunda sofanın
konutlara, gereksinim dahilinde zamanla sofadan ulaşılabilen kullanım durumları, yenilikçi yaklaşım tarzları ve konsept
dam ve köprüler eklenmiştir [21]. İnsanların ihtiyaçlarına projelerle yeni çözüm bulan sofanın kullanım durumları
bağlı olarak ortaya çıkan birimler arasında sofa, konut ortaya konmuştur.
681
Turkey
III. BULGULAR  Gerek duyulduğunda, hareketli donatılarla misafir

Yapılan literatür çalışmaları, veri toplama ve bilgi edinme ağırlama ve ortak oturma alanı olarak
sürecinin ardından, ele alınan konutlar, sofa tiplerine göre kullanılabilecek bir hacimdir.
belirlenmiş, gerekli tespitler yapılmıştır. Bu tespitler  Duvarlara açılan nişler sayesinde, ahşap malzemeler
doğrultusunda konutların beş tanesi dış sofalı plan tipine kullanılarak yapılmış depolama alanları
sahipken, iki tanesi iç sofalı (karnıyarık) plan tipi olarak yaratılmıştır.
karşımıza çıkmaktadır (Tablo.2). Bektaş (2014); geleneksel  Sofaya, gereksinme sonucunda wc ve odun deposu
Türk konutlarının plan karakterini genellikle birinci katın gibi işlevler eklenmiştir.
oluşturduğunu dile getirmiştir [22]. Bu nedenle tabloda  Tarım ve hayvancılık ile geçimini sağlayan konut
birinci kat konut planlarına yer verilmiştir. sahipleri, gereksinmeden ötürü, sofaya açılan ve
dam olarak adlandırılan açık mekanları inşa etmiştir.
Tablo.2 Okul Sokak Öznelinde 7 Konuttaki Sofaya İlişkin Veriler Böylelikle bakliyat ve meyve gibi ürünlerin
kurutulması, kaynatılması işlemleri bu alanda
N Konut Fotoğrafı Sofa Fotoğrafı 1. Konut Sofa Plan
o Planı Tipi gerçekleştirilebilmiştir.
Dış Sofalı  Yarı açık mekan olan sofa; ekonomik gücü yerinde
Plan Tipi olan konut sahipleri tarafından kapatılarak tamamen
1 2. Derece iç mekana kazandırılmış ve konutun bir odası veya
Tescilli holü olarak kullanılabilmiştir.
Dış Sofalı
 Sofa; avluya bakan balkon görevi gördüğü için;
Plan Tipi konuta hakim olma noktası olarak görülmektedir.
2 2. Derece
Tescilli III. I. ATÖLYE ÇALIŞMASI
İç Sofalı Proje-7 dersinde ‘Geleneksel Dokuda Turizm Amaçlı
Plan Tipi
3 2. Derece
Yeniden Kullanım ve İşlevlendirme’ kapsamında
Tescilli gerçekleştirilen atölye çalışmasında, 13 öğrencinin teslim
ettiği projelere; motel, tadım evi, restoran ve müze gibi çeşitli
Dış Sofalı işlevler verilmiştir. 15 hafta süren atölye çalışmasının
4 Plan Tipi ardından, konutlara ilişkin yeniden kullanım durumları tespit
Tescilsiz edilmiştir.
İç Sofalı Hazırlanmış olan 13 iç mekan projesinde; önerilen

Plan Tipi işlevlere bağlı olarak sofa kullanım durumları da değişiklik
5 2. Derece arz etmiştir. İhtiyaç çerçevesinde sofaya ilişkin gerekli
Tescilli bölünmeler ve eklemeler yapılmış, sofaya yeni çözüm
önerileri getirilmiştir (Tablo.3). Böylelikle geleneksel
Dış Sofalı konuttaki sofa, farklı tasarımlarla karşımıza çıkmıştır. Ayrıca
6 Plan Tipi sofalar; renk, doku, malzeme ve işlev değişiklikleriyle
Tescilsiz birlikte günümüz gereksinmelerine cevap verebilecek
nitelikte yenilenmiş, bu yeni mekanlar; birbiriyle ilişkili ve
Dış Sofalı entegre mekanlar olarak ele alınmıştır. Tasarım süreci; çizim,
Plan Tipi detay, maket ve üç boyut paftalarla sona ermiş, sonuç
2. Derece ürünlerinde elde edilen sofa mekanları, yenilikçi bakış açıları
7 Tescilli ile özgün fikirlerin ortaya konulduğu bir atölye çalışması
haline gelmiştir.
Tablo.3: Okul Sokak Konutlarının Yeni Çözümünde ‘Sofa’ya İlişkin
Tespitler
Tablo.1’de yer alan birinci kat konut planlarında; turuncu N Mevcut İşlev- Sofanın İşlevi Sofanın Renderı
o Yeni İşlev Önerisi
ile belirtilen alanlar sofaları oluşturmaktadır. Sofa ile zemin
Konut olarak ‘İslamköy
kat arasındaki ulaşımı sağlayan, gri renk ile gösterilen düşey yapılmış olan bina Tarihi
sirkülasyon merdiven olmuştur. 1 günümüzde Müzesi’
kullanılmamaktad önerisinde
 Sofalar; odaların açıldığı ortak yaşam alanı olarak ır. sofa,
karşımıza çıkmaktadır. Yeni işlev olarak “sergileme
 Sofa, odalara açıldığı için, sofanın biçimi ve sofanın ‘İslamköy Tarihi alanı” olarak
odaları çevrelemesiyle konutun biçimlenişi ortaya Müzesi’ işlevlendirilmi
çıkmıştır. önerilmiştir. ştir.
 Sofalarda mevcut olan ocak ve evye barındıran
tezgah; burada yemek yapma işlevinin de yapıldığını
göstermektedir.
682
Turkey
Konut olarak ‘Butik Otel’ Günümüzde konut ‘Kafe-

yapılmış olan bina önerisinde işlevini Atölye’
1 günümüzde sofa, “oturma sürdürmektedir. önerisinde
kullanılmamaktad alanı” olarak 6 Yeni işlev olarak sofa, “ürün
ır. işlevlendirilmi ‘Kafe- Atölye’ sergileme
Yeni işlev olarak ştir. önerilmiştir. alanı” olarak
‘Butik Otel’ işlevlendirilmi
önerilmiştir. ştir.
Konut olarak ‘Gastronomi Günümüzde konut ‘Köy Odası’
yapılmış olan bina Müzesi’ işlevini önerisinde
günümüzde önerisinde sürdürmektedir. sofa, “fotoğraf
2 kullanılmamaktad sofa, 6 Yeni işlev olarak sergi alanı”
ır. “sergileme ‘Köy Odası’ olarak
Yeni işlev olarak alanı” olarak önerilmiştir. işlevlendirilmi
‘Gastronomi işlevlendirilmi ştir.
Müzesi’ ştir. Konut olarak ‘Fırın-
önerilmiştir. yapılmış olan bina Kahvaltı
Konut olarak ‘İslamköy günümüzde Salonu’
yapılmış olan bina Müzesi’ kullanılmamaktad önerisinde
günümüzde önerisinde 7 ır. sofa, “bar-
2 kullanılmamaktad sofa, Yeni işlev olarak oturma alanı”
ır. “sergileme ‘Fırın- Kahvaltı olarak
Yeni işlev olarak alanı” olarak Salonu’ işlevlendirilmi
‘İslamköy işlevlendirilmi önerilmiştir. ştir.
Müzesi’ ştir. Konut olarak ‘Sergi- Tadım
önerilmiştir. yapılmış olan bina Evi’
Konut olarak ‘Otel ‘ günümüzde önerisinde
yapılmış olan bina önerisinde 7 kullanılmamaktad sofa, “tadım
günümüzde sofa, ır. ve oturma
3 kullanılmamaktad “sirkülasyon Yeni işlev olarak alanı” olarak
ır. alanı” olarak ‘Sergi- Tadım işlevlendirilmi
Yeni işlev olarak işlevlendirilmi Evi’ önerilmiştir. ştir.
‘Otel ‘ ştir.
önerilmiştir.
Konut olarak ‘Restoran’ IV. SONUÇLAR
yapılmış olan bina önerisinde Geleneksel Türk konutları tarihsel süreç içerisinde kültürel
günümüzde sofa, , miras olarak kabul edilen önemli yapılar arasında yer
3 kullanılmamaktad “oturma
almaktadır. Bu yapılara genel karakterini ve kimliğini veren,
ır. alanı”olarak
Yeni işlev olarak işlevlendirilmi sofa mekanları olmuştur. Sofa; hem konut tipolojisini, hem
‘Restoran’ ştir. odalarla olan bağlantısını hem de barındırdığı işlevlerle
önerilmiştir. yaşam biçimini anlatması nedeni ile geleneksel Türk konutu
Günümüzde konut ‘Süleyman için oldukça önemli bir mekan olarak karşımıza çıkmıştır.
işlevini Demirel Toplumun sosyal yapısının izlerini taşıyan sofa mekanı; aile
sürdürmektedir. Müzesi’ yapısı, ekonomik yapı ve kültürel gereksinimlerle var olmuş,
4 Yeni işlev olarak önerisinde değişimleriyle de yapı morfolojisini etkilemiştir.
‘Süleyman sofa,
Demirel Müzesi’ “sergileme
Çalışma alanı olan Okul Sokak öznelindeki İslamköy
önerilmiştir. alanı” olarak
işlevlendirilmi
geleneksel konutları, iç sofalı (karnıyarık) ve dış sofalı olmak
ştir. üzere iki tip sofa barındıran yedi konuttan oluşmuştur. Bu
Günümüzde konut ‘Gül Kahvesi konutlar içerisindeki sofa mekanları; sosyal yaşamın odak
işlevini Tadım Evi’ noktaları olmuştur. Bu noktada dış sofalı konutlarda yer alan
sürdürmektedir. önerisinde ocağın varlığı, yaz aylarında yemek yapılabilen bir alan
4 Yeni işlev olarak sofa, “tadım olduğunu göstermektedir. Bulgur, gerekli sebze ve
‘Gül Kahvesi alanı” olarak meyvelerin kurutulabileceği alan olarak sofalara sonraki
Tadım Evi’ işlevlendirilmi yıllarda eklenen ve açık bir mekan haline gelen ‘dam’lar
önerilmiştir. ştir. sofaya eklenen yeni bir işlev olarak adlandırılmaktadır.
Konut olarak ‘Konaklama- Bunun yanı sıra, misafirlerin ağırlandığı, günlük oturma ve
yapılmış olan bina Restoran’ yemek yeme gibi alanların yer aldığı sofada tüm bu işlevler
günümüzde önerisinde hareketli donatılar ile sağlanabilmiştir. Sofanın bu denli
5 kullanılmamaktad sofa,
yoğun bir sirkülasyona sahip olması ve sosyal yaşamın en
ır. “sirkülasyon
Yeni işlev olarak alanı” olarak büyük parçalarından biri olması sebebi ile, geleneksel
‘Konaklama- işlevlendirilmi dokudaki yeniden işlevlendirme çalışmalarında yenilikçi
Restoran’ ştir. mekan anlayışı sofa ile sağlanabilmektedir.
önerilmiştir.
Yapılan atölye çalışmasıyla elde edilen yeniden
işlevlendirme önerilerinde sofaya birçok yaklaşım önerisi
683
Turkey
getirilmiştir. Örneğin; sofa bir müze işlevi içerisinde [14] V. İmamoğlu, “Sofa As The Expressıon Of Elegance In Tradıtıonal
Kayseri Houses”, Metu Jfa, Vol.27, No.2, ss. 223-238, 2010.
sergileme elemanlarının yer aldığı sergi alanı olarak
çözülebilirken, bir restoranda sirkülasyon hattı olarak [15] M. Göker, “Türklerde Oturma Elemanlarının Tarihsel Gelişim
bırakılabilmekte, otel olarak çözümlendiğinde, oturma alanı Süreci”, Zeitschrift Für Die Welt Der Türken Journal Of World Of
olarak tasarlanabilmiştir. Sonuç olarak, geleneksel konuttaki Turks, Vol.1, No.1, ss. 163-169, 2009.
önemli mekan parçası olarak karşımıza çıkan sosyal yaşam [16] S. Ögel, Hayat (Sofa) Köşkü ve Tahtaseki URL-1,
olan sofa, yenilikçi çözüm anlayışlarıyla birçok farklı işlevi Erişim:
üstlenebilmektedir. Böylelikle bugün sofa; temel ihtiyaçların file:///D:/Documents/SELVER/ısas/Hayat%20(Sofa)%20K____k__%
20ve%20Tahtseki[#380339]-406384.pdf
karşılanabileceği, günümüz yeni mekan işlevlerine hizmet
verebilecek mekan parçaları olarak değerlendirilebilmektedir. [17] N. Bayazıt, “Safranbolu Evlerinin Plan Tipolojisi ve Kullanıcı
İhtiyaçları Hiyerarşisi”, Tasarım- Kuram, Sayı 17, ss. 1-15, 2014.
Çalışmada ‘Geleneksel Dokuda Turizm Amaçlı Yeniden
Kullanım ve İşlevlendirme’ konulu Proje-VII grubuna katkı [18] Ş. Akkan, “Isparta Yalvaç Kaş Mahallesi Geleneksel Konut Dokusu
Koruma Ve Geliştirme Önerisi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi
sağlayan öğretim üyeleri; Prof. Dr. İlkay ÖZDEMİR, Doç. Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 2006.
Dr. Cengiz TAVŞAN, Dr. Öğr. Üyesi Şebnem ERTAŞ, Öğr.
Gör. Volkan GÜNAY, Arş. Gör. Dr. Özge İSLAMOĞLU, [19] Ş. Ertaş, S. Koç, “A General Overvıew Of Unıt Module Concept In
Tradıtıonal Houses: Islamköy-Isparta”, Archdesign 2018 Dubrovnik
Arş. Gör. Tolga CÜRGÜL VE Arş. Gör. Serkan SİPAHİ’ye, Congress, Proceedings Book, 2018, s. 191-202.
öğrenciler; Mehmet KARA, Büşra OKUTAN, Özge KUS,
Büşra BALLI, Merve GAYDAN, Senem KARABULUT, [20] A. Apaydın, “Isparta-İslamköy Yöresi Geleneksel Konutların Mimari
Fulden Yaren UZUN, Hazal KETREZ, Leyla DAĞ, Berivan Ve Ekolojik Özellikleri”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, 2017.
AYGÜRT, Gülbahar ÖZDEMİR, Vagif NABİYEV ve Seher
ORTAÇ’a teşekkür ederiz. [21] Ş. Ertaş, S. Koç, Z. Sadıklar, “Spatial Use Potential of the Traditional
Islamköy Houses in Terms of Cultural Tourism”, International
KAYNAKLAR Symposium on Business and Economics, Montenegro, September
2018b, (Kongrede Sunulmuş Bildiridir).
[1] M. A. Çelimli, “Divriği Kent Dokusundaki Geleneksel Konut [22] C. Bektaş, Türk Evi, Yem Yayını, ISBN: 978-9944-757-81-2, 2014.
Mimarisinin İncelenmesi Ve Örnek Sokak Sağlıklaştırması Üzerine
Bir Değerlendirme”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Kayseri, 2016.
[2] D. Atik, “Geleneksel Konut Alanlarındaki Fiziksel Ve Sosyo-Kültürel

Değişimlerin Saptanmasına Yönelik Bir Model Önerisi: Edirne Kenti
Örneği”, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Edirne, 2011.
[3] M. E. Arslan, “Türkiye’deki Geleneksel Konut Tipoloji Ve

Bileşenlerinin Sürekliliği”, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2012.
[4] Y. Arat, “Geleneksel Türk Evi İç Mekân Donatılarının Antropometrik

Verilere Dayalı Analizi; Konya Evleri”, Doktora Tezi, Selçuk
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 2011.
[5] M. L. Hidayetoğlu, “Geleneksel Türk Evi Donatı Elemanlarının

Restorasyonu ve Çağdaş Yapılarda Yeniden Kullanımı: Bir Şerbetlik
Örneği”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan,
Sayı:28, ss..291-301, 2013.
[6] S. H. Eldem, Türk Evi (Turkish House), TAC Yayını, İstanbul, 1984.
[7] Ö. Küçükerman, Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi, Türkiye

Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul, 1988.
[8] R. Günay, Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri, Yapı Endüstri

Merkezi Yayınları, İstanbul, 1999.
[9] Ş. Ertaş, E. Sönmez, S. Koç, Z. Sadıklar, M. Bekar, , “Sustainable

Cultural Tourism in the Historical Cities of the Future:
IspartaIslamkoy Case Study”, 2. Urban, Enviromental, Health
Cappadocia Congress Full Text Book, 2018a, s. 670-680.
[10] D. Kuban, Sanat Tarihimizin Sorunları, Çağdaş Yayınları, İstanbul,

1976.
[11] Ö. N. Uysal, “Geleneksel Türk Evi İç Mekan Kurgusunun

İncelenmesi Ve Süleymaniye Bölgesi Örnekleri Analizi”, Yüksek
Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul, 2007.
[12] A. S. Saygı, “Bozcaada'da Geleneksel Konut Mimarisi: Tipoloji

Çalışması”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Ankara, 2015.
[13] A. Eyüce, Geleneksel Yapılar ve Mekanlar, Birsen Yayınevi, İstanbul,

2005.
684
Volume 3 (2018), 685-689
Hisse Senedi Fiyatlarında Etkinlik: Konteyner Şirketleri Üzerine Bir

Araştırma
Abdullah Açık1*, Esra Baran1+ ve İlke Sezin Ayaz1
1 Denizcilik İşletmeleri Yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye
*Sorumlu yazar: abdullah.acik@deu.edu.tr
+Sunucu: esra.baran@deu.edu.tr
Sunum/Çalışma Türü: Sözlü / Tam Metin
Özet – Bu çalışmanın amacı, dünyada ilk 10’a giren ve hisse değerlerine ulaşılabilen düzenli hat taşımacılığı yapan 8 şirketin
hisse değerlerinde etkin piyasa hipotezinin geçerli olup olmadığının tespit edilmesidir. Bu doğrultuda, zayıf formda etkin piyasa
hipotezinin test edilmesi için nadiren kullanılan ve güncel bir yöntem olan Brock, Dechert ve Scheinkman (BDS) testi
kullanılmaktadır. Çalışmada kullanılan veri seti haftalık bazda 400 gözlemden oluşmaktadır ve 5 Kasım 2010 ve 10 Temmuz
2018 tarihleri arasını kapsamaktadır. Araştırmanın sonucuna göre tüm düzenli hat taşımacılığı şirketlerinin hisse değerlerinde
zayıf formda etkin piyasa hipotezi geçerli değildir. Bu sonuç şirketlerin hisse değerlerinin geçmiş değerleriyle bağlantılı
olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, bu hisse senetleriyle geçmiş veriler kullanılarak ve ticari stratejiler geliştirilerek
olağanüstü karlar elde edilebilmesinin mümkün olduğunu göstermektedir.
Anahtar Kelimeler – Etkin piyasa hipotezi, konteyner şirketleri, hisse değerleri, BDS testi.
I. GİRİŞ Çalışmanın geri kalan kısmı şu şekilde organize

Etkin piyasa hipotezi literatürde 3 formda incelenir ve edilmektedir; ikinci bölümde dünyadaki düzenli hat
bunlar içerdikleri bilgilere göre sınıflandırılırlar. Eğer şimdiki taşımacılığı piyasasına kısaca değinilmektedir; üçüncü
fiyatı tüm geçmiş fiyat bilgilerini de içeriyorsa zayıf formda bölümde etkin piyasa hipotezi tanımlanmaktadır; dördüncü
etkin; eğer geçmiş bilgilerin yanında halka açık bilgilerin bölümde çalışmada kullanılan yöntem ve veri seti
tamamını da içeriyorsa yarı-güçlü formda etkin; eğer halka incelenmektedir; beşinci bölümde uygulanan yöntem ile elde
açık bilgilerin yanında tüm özel bilgileri de içeriyorsa güçlü edilen sonuçlar sunulmaktadır; altıncı bölümde elde edilen
formda etkin olarak adlandırılırlar. Bunlardan fiyatlar sonuçlar tartışılmaktadır; ve son olarak yedinci bölümde
üzerinden istatiksel testler uygulanarak tespit edilmesi ne değerlendirmeler yapılarak çalışma sonlandırılmaktadır.
pratik olan form ise zayıf formda etkinliktir. İstatiksel
II. DÜNYADA DÜZENLİ HAT TAŞIMACILIĞI
yöntemlerle geçmiş fiyatlarla olan bağımlılığın anlamlılığı
tespit edilebilir ve eğer bir bağımlılık mevcutsa fiyatların etkin Düzenli hat (liner) taşımacılığı hizmetleri, denizcilik
olmadığı sonucuna ulaşılabilir. Bu çerçevede, bu çalışmada sektöründe ve küresel ticaret ağında merkezi bir rol
dünyada düzenli hat taşımacılığı yapan ilk 10 şirketten hisse oynamaktadır [8].
senedi değerlerine ulaşılabilen ve teknik olarak büyük Denizyolu ticaretinin değer bakımından yaklaşık yüzde
kırılmaların olmadığı 8 şirketin hisse senedi fiyatının zayıf 60'ını elleçleyen küresel konteyner taşımacılık sektöründe,
formda etkin olup olmadığının tespit edilmesi hedeflenmiştir. 2016'dan bu yana büyük pazar konsolidasyonlarına
2010 ve 2018 yılları arasını kapsayan haftalık bazda 400 (birleşmeler, satın almalar, ittifaklar vb.) yol açan bazı
veriyle yapılan Brock, Dechert ve Scheinkman (BDS) testiyle gelişmeler yaşanmıştır. 2016-2018 yıllarında görülen
hisse fiyatları analiz edilmektedir. Geleneksel etkinlik konsolidasyon faaliyetleri sektörün 2008 küresel ekonomik
testlerinden farklı olarak etkinlik ölçümlerinde daha isabetli krizinden bu yana yaşanan zorlu piyasa koşullarıyla başa
sonuçlar sunacağı umulmaktadır. Ayrıca genel piyasalarda çıkmak, ölçek ekonomilerini geliştirmek ve işletme
etkinlik ölçümlerini araştıran çalışmalarda [1; 2; 3; 4; 5; 6; 7] maliyetlerini azaltmak için verdikleri tepkileri temsil
çoğu kez kullanılmasına rağmen denizcilik sektörü özelinde etmektedir [9].
hisse senedi fiyatlarında kullanılmamış olması da bu yöntemi Ocak 2018'de, ilk 15 sıradaki konteyner hattı şirketi,
kullanma motivasyonunu arttırmaktadır. konteyner gemi kapasitesinin neredeyse yüzde 70'ini kontrol
Analizler sonucunda ele alınan tüm örneklemdeki etmekte iken 6 ay sonra, Haziran 2018'de, en büyük 10
şirketlerin hisse değeri fiyatlarının geçmiş dönem fiyatlarıyla konteyner şirketi, neredeyse aynı oranda (yüzde 70) konteyner
bağlantılı olduğu, bu nedenle fiyatlarda uzun hafıza özelliği filo kapasitesini kontrol etmektedir [10].
bulunduğu ve dolayısıyla fiyatların zayıf formda etkin Alphaliner'dan [11] alınan verilere göre, dünyanın en büyük
olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu durum, geçmiş verileri 10 konteyner hattı şirketi pazar paylarına göre sırasıyla APM
baz alan teknik ve ticari stratejiler kullanılarak ortalamanın Maersk (17.9 %), MSC (14.4 %), COSCO Group (12.4 %),
üstünde olağanüstü karlar elde edebilmenin mümkün CMA CGM (11.7 %), Hapag-Lloyd (7.1 %), ONE (Ocean
olduğunu göstermektedir. Network Express- 6.8 %), Evergreen Line (5.3 %), Yang Ming
685
Açık vd., Hisse Senedi Fiyatlarında Etkinlik: Konteyner Şirketleri Üzerine Bir Araştırma, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Marine Transport Corp. (5.3 %), PIL (Pacific Int. Line- 1.8 %) IV. YÖNTEM VE VERİSETİ
ve Hyundai Merchant Marine (1.8 %) dir. Bu bölümde çalışmada kullanılan yöntem ve veri seti
UNCTAD raporuna göre, konteyner taşımacılığı pazarı tanıtılmaktadır. Daha sonra ise bir şema yardımıyla
2016 yılında zorlu bir pazar ortamından sonra önemli ölçüde araştırmanın süreci anlatılmaktadır.
iyileşme göstermiştir. 2017 yılında küresel konteyner talebi
yüzde 6,4 oranında artarken küresel konteyner taşımacılığı A. BDS Bağımsızlık Testi
kapasitesi (arzı) yüzde 3,8 artmıştır. Konteyner taşımacılık Etkin piyasa hipotezinin testinde rassallığı ölçen birçok
sektörü, 2017 yılı sonunda önemli bir artışla yaklaşık 7 milyar yöntem kullanılmaktadır [18]. Farklı açılardan verilere
dolarlık toplam kar elde etmiştir. 2017 yılında, konteyner yaklaşarak sonuca ulaşmayı hedefleyen bu testlerden bazıları
hatlarının finansal performansına göre en iyi sonucu CMA birim kök testi (unit root test), varyans oran testi (variance ratio
CGM elde etmiş ve onu Maersk Line ve Hapag- Lloyd takip test) ve tekrarlar testi (runs test) gibi yöntemlerden
etmiştir [10]. oluşmaktadır. Daha güncel olarak ise eski tarihli bir test
olmasına rağmen güncel olarak etkin piyasa hipotezi
III. ETKİN PİYASSA HİPOTEZİ testlerinde kullanılan BDS testi literatürdeki yerini almaya
Etkin Piyasa Hipotezi’ne (EMH) göre herhangi bir zamanda başlamıştır. BDS testi ismini onu geliştiren araştırmacılar olan
tüm erişilebilir bilgiler fiyatlara yansıdığı için hiçbir yatırımcı Brock, Dechert ve Scheinkman isimlerinden almaktadır. Bu
olağanüstü karlar elde edemez. Çünkü herkese açık olmayan test serideki zaman bazlı bağımlılığın tesit için
bir bilgiyi elde etmek mümkün değildir [12]. kullanılmaktadır ve tahmin edilen modelin artıklarına
Etkin piyasa hipotezi 3 formdan oluşacak şekilde ayrıştırılır uygulanmaktadır [19]. Bu testin boş hipotezi ise serinin
ve incelenir. İlki zayıf form diye adlandırılır ve bu forma göre bağımsız ve özdeş dağılım gösterdiğini ifade etmektedir [20].
bir varlığın fiyatı geçmiş fiyatının tüm bilgilerini içerir. Başka bir ifadeyle eğer boş hipotez kabul edilirse serinde zayıf
İkincisi yarı-güçlü form olarak adlandırılır ve bu forma göre formda etkinlik olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
bir varlığın fiyatı geçmiş fiyatlarının bilgisinin yanında tüm
halka açık bilgileri de içerir. Üçüncüsü ve sonuncusu ise güçlü B. Veri Seti
form olarak adlandırılır ve bu forma göre bir varlığın fiyatı tüm Çalışmada kullanılan veri seti haftalık bazda gözlemlerden
halka açık ve özel bilgileri içerir [13]. Zayıf formdaki EPH’ye oluşmaktadır. 5 Kasım 2010 ve 10 Temmuz 2018 tarihleri
göre şu anki fiyatlar geçmiş tüm bilgiyi içerir. Bu durum hiçbir arasını kapsamaktadır. Toplam gözlem sayısı çoğunlukla 400
yatırımcı geçmiş fiyatları modelleyerek ve strateji geliştirerek iken bazı şirketlerin gözlem sayılarında teknik nedenlerden
aşırı karlar elde edemeyeceği anlamına gelir. Çünkü fiyatlar dolayı 3er adet gözlem kayıpları meydana gelmiştir.
rastgele hareket etmektedir. Yarı-güçlü formdakine göre ise Çalışmada kullanılan veri ilk olarak logaritmik farkları
fiyatlar geçmiş bilginin yanında halka açık bilgileri de içerdiği alınarak getiri serisine dönüştürülmüştür. Aşağıda bu
için hiçbir yatırımcı halka açık bilgileri kullanarak ortalamanın dönüştürme işleminde kullanılan formül sunulmaktadır.
üzerinde veya aşır bir kar elde edemez. Üçüncü olarak güçlü
formdakine göre ise fiyatlar halka açık bilgilerin yanında 𝐺𝑒𝑡𝑖𝑟𝑖 𝐻𝑖𝑠𝑠𝑒𝑖 = 𝑙𝑛(𝐻𝑖𝑠𝑠𝑒𝑖 ) − 𝑙𝑛(𝐻𝑖𝑠𝑠𝑒𝑖−1 )
içeriden birilerinden elde edilen bilgileri ve yöneticilerin
görüşleri gibi özel bilgileri de içerdiği için yatırımcılar basılı Getiri serisine dönüştürülen veri setine ait tanımlayıcı
olsun veya olmasın bu bilgileri kullanarak ortalamanın istatistikler Tablo 1’de sunulmaktadır. Çarpıklık değerlerinin
üzerinde bir kar elde edemezler [14]. işareti, ele alınan dönemde en çok ne tür haberlerden
Bu üç etkinlik türünün de geçerli olduğu piyasalar olmakla (şoklardan) etkilendiklerini göstermektedir. Negatif değer
birlikte ekonometrik tekniklerle ölçümlemesi en kolay olanı negatif etkilerin çokluğunu, pozitif değer ise pozitif etkilerin
zayıf formdaki etkin piyasa hipotezidir. Çünkü bu etkinlik çokluğunu göstermektedir. Ayrıca JB testine göre normal
düzeyinde fiyatların şuanki değerlerinin geçmiş değerleriyle dağılım boş hipotezlerinin çoğu şirket tarafından reddedilmesi
olan bağımlılığı önemlidir ve bu bağımlılığı istatiksel olarak de etkin piyasa yapısına uymadıklarının birer göstergesi olarak
ölçmek mümkündür. yorumlanabilirler.
Buradan elde edilen sonuçlara göre, zayıf formda etkin bir Tablo 1. Değişkenlerin tanımlayıcı istatistikleri
piyasada geçmiş fiyatları baz alan teknik ve ticari stratejiler
kullanarak alım satım işlemleri yapmak aşırı karlara neden HYU. KAW. MITS. NIP. ORI. COS. EVG. YAN.
olmamalıdır [15]. Ort. -0.01 -0.00 -0.00 -0.00 0.00 -0.00 -0.00 -0.00
Etkin piyasa hipotezini destekleyen modellerden en popüler Med. -0.01 -0.00 -0.00 0.00 -0.00 0.00 -0.00 -0.00
olanlarından ikisi rasgele yürüyüş modeli (random walk) ve Mak. 0.43 0.12 0.12 0.12 0.20 0.61 0.15 0.16
martingale modelidir [14]. Rasgele yürüyüş modeline göre Min. -0.26 -0.15 -0.13 -0.11 -0.28 -0.50 -0.12 -0.22
fiyat değişimlerinin hafızası yoktur ve bu yüzden geçmiş Std.S. 0.06 0.04 0.04 0.03 0.04 0.12 0.03 0.04
veriler gelecek fiyatların tahmini için kullanılamazlar [16]. Çar. 0.95 -0.17 -0.08 -0.13 -0.49 0.38 0.31 -0.23
Başka bir deyişle, yarının fiyatı bugünün fiyatından Bas. 9.41 3.77 3.57 3.36 10.8 8.41 5.08 6.2
bağımsızdır. Martingale modeline göre ise piyasa etkinse J-B 745 12.1 5.9 3.52 1045 -1.65 78.0 180
bugünün fiyatı tüm bilgiyi içerir ve yeni bir bilgi giriş Olas. 0.00 0.00 0.05 0.17 0.00 5.92 0.00 0.00
yapmadığı sürece yarının fiyatı bugünün fiyatına eşittir. Bu Göz. 400 400 400 400 400 400 397 397
yüzden varlık fiyatları tahmin edilemezler [17]. Bu modellere
göre piyasa martingale ise veya fiyatlar rasgele yürüyüş Verilerin alındığı borsalar ise şirketlerin ana vatanlarında
izliyorsa piyasa etkindir. faaliyet gösteren borsalardan oluşmaktadır. Kawasaki, Mitsui
ve Nippon şirketlerinin hisse senetleri Tokyo Borsası’nda,
Yang Ming ve Ever Green şirketlerinin hisse senetleri Tayvan
Borsası’nda, Orient ve Cosco şirketlerinin hisse senetleri Hıng
686
Kong Borsası’nda, Hyundai şirketinin hisse senedi ise Seul doğrusal bir yapıya sahip olmaz. Beklenmedik şoklar ve
Borsası’nda işlem görmektedirker. olaylar serinin yapısında değişime neden olur [23] ve doğrusal
Sonraki bölümde araştırmada uygulanan yöntem adım adım yapıya göre yapılan tespitler yanıltıcı olabilir. Bu nedenle,
akış şeması sunularak açıklanmaktadır. daha isabetli sonuçlar elde etmek adına doğrusal olmayan
bağımlılıkları tespit edebilen BDS testinin uygulanmasına
C. Araştırmanın Süreci geçilmektedir.
Araştırmanın süreci Figür 1’de görselleştirilmiştir. BDS Tablo 2. Değişkenler için ADF birim kök analiz sonuçları
testinin deterministik unsurlardan arındırılmış artıklara
uygulanması gerekmektedir. İlk olarak eldeki veriler, Şirket Sabitli Trend ve Sabitli
logaritma farkları alınarak getiri serisi haline getirilmektedir. Cosco -14.159* -14.203*
Çünkü finansal serilerle çalışılırken getiri serisi kullanmak çok Ever Green -15.326* -15.305*
yaygın olarak önerilen bir tekniktir. Daha sonra ise modeldeki Hyundai -14.850* -14.859*
deterministik unsurların tespiti için en uygun ARMA (p, q) Kawasaki -15.615* -15.600*
Mitsui -14.190* -14.187*
modelinin tespit edilmesi gerekmektedir. Bunun için
Nippon -14.113* -14.101*
ekonometrik programlardaki en uygun modeli tespit eden
Orient -15.414* -15.529*
kodlardan faydalanılmıştır. En uygun modelleri seçerken Yang Ming -14.875* -14.869*
Akakike bilgi kriteri kullanılmış ve bu değeri en küçük yapan Kritik değerler: Sabitli için %1 seviyesinde -3.44, Trend ve Sabitli için %1
modeller seçilmiştir. En uygun ARMA (p, q) modeli seviyesinde -3.98.
belirlendikten sonra, tespit edilen gecikmelere uygun olarak Analizler sonucunda elde edilen sonuçlar alfabetik sırayla
model tahmin edilmektedir. Model tahmin edildikten sonra F şirketlere göre sunulmaktadır. İlk olarak COSO için analizler
testine göre model anlamlı olmalıdır ve AR ve MA köklerinin detaylı olarak sunulmaktadır. Veri seti getiri serisine
1’den küçük olması gerekmektedir. Bu şartlar sağlanıyorsa dönüştürüldükten sonra, otomatik ARIMA modeli tahmin
modeldeki artıklar modelden çekilmektedir. Daha sonra uygulamasıyla maksimum AR ve MA sayıları 12 seçilerek
ayrıştırılan artıklara, BDS bağımsızlık testi uygulanarak zayıf işlenmiştir. Sonuçlara göre en düşük AIC değerini (-3.15)
formdaki etkin piyasa hipotezi testi tamamlanmış olmaktadır. veren model ARMA (4, 2) olarak belirlenmiştir. Figür 2’de
başlıca en düşük AIC değeri veren modeller gösterilmiştir.
Daha sonra ise modelin tahminine geçilmiştir.
Veriyi Getiri Serisine Çevirme
Akaike Information Criteria (top 20 models)

En Uygun ARIMA Modelini Belirleme -3.136
-3.140
Belirlenen ARIMA Modelini Tahmin Etme
-3.144
Modelin Artıklarını Ayırma
-3.148
Artıklara BDS Testi Uygulama

-3.152
Fig. 1. Araştırma Akış Şeması

-3.156
(4,2)(0,0)
(2,5)(0,0)
(5,2)(0,0)
(2,0)(0,0)
(1,2)(0,0)
(0,1)(0,0)
(5,7)(0,0)
(6,4)(0,0)
(2,1)(0,0)
(4,6)(0,0)
(7,4)(0,0)
(0,2)(0,0)
(0,3)(0,0)
(1,1)(0,0)
(2,2)(0,0)
(1,3)(0,0)
(3,0)(0,0)
(3,1)(0,0)
(5,8)(0,0)
(4,3)(0,0)
Sonraki süreçte, burada açıklana akış uygulanmaktadır.

Ancak alan sınırlaması nedeniyle sadece COSCO için ayrıntılı
sonuçlar sunulmuş ve diğer şirketler için sadece özet bilgilere
değinilmiştir. Fig. 2. COSCO için en iyi modelin seçimi
Belirlenen ARMA (4, 2) modeli en küçük kareler

V. BULGULAR yöntemiyle tahmin edilmiş ve sonuçları Tablo 3’de
Analizlere başlamadan önce serilere ön test olarak birim kök sunulmuştur. Modelin anlamlılığı ve geçerliliği için gerekli
testi yapılması önemlidir. Bunun nedeni finansal getiri değerler kontrol edildiğinde ise, F istatistiğine göre modelin
serileriyle analizler yapabilmek için serilerin durağan olmaları anlamlı olduğu (0.00<0.05) ve AR ve MA köklerinin hepsinin
gerekliliğidir. Bunun için logaritmik getiri serisine 1’den küçük oldukları görülmüştür. Bu noktada tahmin edilen
dönüştürülen serilere genelleştirilmiş Dickey-Fuller testi model kullanılabilir bir model olarak belirlenmiştir. Daha
uygulanmış ve sonuçları Tablo 2’de sunulmuştur. ADF [21] sonra ise BDS testi için modelin artıkları ayrılmış ve böylece
sonuçlarına göre tüm seriler düzeyde durağandırlar ve birim seri deterministik unsurlardan arındırılmıştır.
kök içermemektedirler. Bu sonuç, etkin piyasa hipotezi
Tablo 3. COSCO için ARMA denklemi
sonuçları hakkında da bir ön fikir sunmaktadır. Çünkü Hassan
vd. [22]’e göre birim kök testi etkinlik için kullanılabilir. Değişken Katsayı Std. Hata t-İst. Prob.
Çünkü etkin olmak rassallık gerektirir ve bir seri birim kök C -0.004 0.003 -1.373 0.17
içeriyorsa rasgele hareket ettiği anlamını taşır. Bu AR(1) 1.721 0.023 74.59 0.00
değerlendirmeye göre seriler I(0) oldukları için bu rassallığı AR(2) -1.482 0.048 -30.31 0.00
taşımıyorlar demektir ve bu sonuç etkin olmadıkları hakkında AR(3) 0.467 0.057 8.103 0.00
bir ön fikir sunmaktadır. Ancak ekonometrik seriler her zaman AR(4) -0.168 0.036 -4.633 0.00
687
MA(1) -1.491 0.064 -23.04 0.00 Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas.
MA(2) 0.998 0.085 11.64 0.00 2 0.008 0.003 2.422 0.01
SIGMASQ 0.002 0.000 12.26 0.00 3 0.016 0.005 2.794 0.00
R Kare 0.10 Ortalama Bağımlı D. -0.00 4 0.026 0.006 3.793 0.00
Ayarlı R Kare 0.09 S.S. Bağımlı D. 0.05 5 0.038 0.007 5.269 0.00
Regr. Std. Hata. 0.04 Akaike Bilgi Krit. -3.15 6 0.044 0.006 6.386 0.00
Hata Kare Top. 0.94 Schwarz Krit. -3.07
Log olabilirlik 638.8 Hannan-Quinn Krit. -3.12 Mitsui için en uygun model ARMA (2, 3) olarak tespit
F İst. 6.64 Durbin-Watson İst. 2.00 edilen ve Akaike değeri -3.52 olan modeldir. Modelden elde
Olasılık (F-İst.) 0.00 edilen artıklara BDS testi uygulanmış ve sonuçları Tablo 8’de
Ters AR Kökleri .75+.65i .75-.65i .11-.40i .11+.40i sunulmuştur. Sonuçlara göre 2 boyut dışındaki tüm boyutlarda
Ters MA Kökleri .75-.66i .75+.66i H0 reddedilmiştir ve seri arasında bağımlılık olduğu tespit
edilmiştir. Başka bir deyişle zayıf formda etkin piyasa hipotezi
Modelin artıkları çekildikten sonra BDS testi uygulanmış ve doğrulanamamıştır.
sonuçları Tablo 4’te sunulmuştur. BDS testinin H0 hipotezi,
Tablo 8. MITSUI için BDS testi sonuçları
bağımlılığın olmadığı şeklindedir. Analizin sonuçlarına göre
tüm boyutlar için H0 hipotezi reddedilmiştir. Yani COSCO Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas.
şirketinin hisse değerlerinde zayıf formda etkinlik tespit 2 0.006 0.004 1.474 0.14
edilememiştir. 3 0.011 0.006 1.828 0.06
4 0.016 0.007 2.148 0.03
Tablo 4. COSCO için BDS testi sonuçları
5 0.020 0.008 2.583 0.00
Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas. 6 0.026 0.007 3.360 0.00
2 0.025 0.004 5.121 0.00
3 0.046 0.007 5.970 0.00 Nippon şirketi için uygulanan analizde ise en uygun model -
4 0.065 0.009 7.021 0.00 3.68 Akaike değeriyle ARMA (4, 5) olarak tespit edilmiştir.
5 0.070 0.009 7.238 0.00 Daha sonra artıklar modelden ayrılmış ve artıklara uygulanan
6 0.070 0.009 7.445 0.00 BDS testinin sonuçları Tablo 8’de gösterilmiştir. Sonuçlara
göre tüm boyutlarda zayıf formda etkinlik boş hipotezi
COSCO için uygulanan süreç Ever Geen için de reddedilmiştir.
uygulanmıştır. Otomatik ARMA (p, q) modeli tahminine göre
Tablo 9. NIPPON için BDS testi sonuçları
en uygun model -3.92 Akaike değerine sahip ARMA (9, 12)
modeli olarak tespit edilmiştir. Daha sonra modelden artıklar Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas.
ayrılmış, BDS testi uygulanmış ve sonuçları Tablo 5’te 2 0.012 0.003 3.443 0.00
sunulmuştur. BDS testine göre H0 reddedilmiş ve şirketin hisse 3 0.020 0.006 3.454 0.00
değerlerinin zayıf formda olmadığı tespit edilmiştir. 4 0.023 0.007 3.251 0.00
5 0.025 0.007 3.475 0.00
Tablo 5. EVER için BDS testi sonuçları 6 0.026 0.007 3.678 0.00
Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas.
2 0.013 0.004 3.367 0.00 Orient şirketinin hisse değeri için yapılan otomatik model
3 0.019 0.006 3.053 0.00 seçimi uygulamasında, -3.59 Akaike değerine sahip ARMA
4 0.022 0.007 2.979 0.00 (3, 11) modeli en uygun model olarak tespit edilmiştir. Daha
5 0.028 0.007 3.598 0.00 sonra uygulanan BDS testiyle H0 hipotezi reddedilmiş ve hisse
6 0.032 0.007 4.186 0.00 fiyatının zayıf formda etkin olmadığı belirlenmiştir.
Tablo 10. ORIENT için BDS testi sonuçları
Hyundai şirketinin hisse değerleri için uygulanan süreçte ise
en uygun model -2.65 Akaike değerine sahip ARMA (7, 5) Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas.
modeli olarak tespit edilmiştir. Daha sonra modelin artıklarına 2 0.013 0.004 3.272 0.00
uygulanan BDS testinde ise tüm boyutlar için H0 3 0.022 0.006 3.471 0.00
reddedilmiştir ve bu hisse değerinin de zayıf formda etkin 4 0.030 0.007 3.893 0.00
olmadığı belirlenmiştir. 5 0.032 0.008 3.984 0.00
6 0.033 0.007 4.278 0.00
Tablo 6. HYUNDAI için BDS testi sonuçları
Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas. Son olarak Yang Ming şirketinin hisse değeri için aynı süreç
2 0.024 0.004 5.708 0.00 uygulanmıştır. -3.69 Akaike değerine sahip ARMA (9, 8)
3 0.048 0.006 7.116 0.00 modeli en uygun model olarak belirlenmiş ve uygulanan BDS
4 0.065 0.008 8.028 0.00 testine göre H0 reddedilmiştir. Yani Yang Ming’in hisse senedi
5 0.073 0.008 8.583 0.00 fiyatlarında da zayıf formda etkin piyasa hipotezi geçerli
6 0.073 0.008 8.962 0.00 değildir.
Kawasaki şirketi için uygulanan süreçte en uygun model -
3.61 Akaike değeriyle ARMA (9, 12) modeli olarak Tablo 11. YANG için BDS testi sonuçları
belirlenmiştir. Artıkların ayrıştırılarak BDS testiyle test Boyut BDS İst. Std. H. Z İst. Olas.
edilmesi sonucunda da H0 reddedilmiş ve hisse fiyatının zayıf 2 0.012 0.004 3.076 0.00
formda etkin olmadığı görülmüştür. 3 0.021 0.006 3.210 0.00
4 0.025 0.007 3.231 0.00
Tablo 7. KAWASAKI için BDS testi sonuçları 5 0.028 0.008 3.446 0.00
688
6 0.029 0.007 3.675 0.00 [2] N. Al-Loughani, and D. Chappell, “On the validity of the weak-form
efficient markets hypothesis applied to the London stock Exchange,”
Applied Financial Economics, vol.7, no.2, pp.173-176, 1997.
[3] N. Blasco, C. Del Rio, and R. Santamaría, “The random walk
VI. TARTIŞMA hypothesis in the Spanish stock market: 1980–1992,” Journal of
Araştırmanın sonucunda, dünyanın en büyük düzenli hat Business Finance & Accounting, vol.24, no.5, pp.667-684, 1997.
taşımacılığı yapan şirketlerin hisse değerinde zayıf formda [4] A. Afonso, and J. Teixeira, “Non-linear tests of weakly efficient
markets: Evidence from Portugal”, ISEG Economics Department
etkinlik tespit edilememiştir. Hisse fiyatlarındaki deterministik Working Paper No. 6/98, 1998.
unsurlar ayrılmış ve hata terimlerinden oluşan stokastik [5] L. Dorina, and U. Simina,”Testing efficiency of the stock market in
kısımlara uygulanan BDS testi soncu, hata terimleri arasında emerging economies,” The Journal of the Faculty of Economics-
bir bağımlılık olduğu tespit edilmiştir. Bu bağımlılık ise Economic Science Series, vol.2, pp.827-831, 2007.
[6] K. P. Lim, and R. Brooks, “The evolution of stock market efficiency
fiyatların rasgele hareket etmediğini ve geçmiş dönemden over time: a survey of the empirical literatüre,” Journal of Economic
bilgiyi taşıdıklarını göstermektedir. Surveys, vol.25, no.1, pp.69-108, 2011.
Denizcilik piyasası türetilmiş bir talep yapısına sahiptir ve [7] K. Bhattarai, and V. Margariti, “An Empirical Test of the Theory of
bu yüzen dünya ekonomisindeki gelişmelerden anında Efficient Markets of Stock Prices,” Finance and Market, vol.3, no.2,
2018.
etkilenmektedir. Ayrıca piyasadaki arz tarafını kontrol etmek [8] M. Stopford, Maritime Economics. 3rd ed. London: Routledge, 2009.
düzenli hat piyasasında oluşturulan pazarlık güçleriyle kısmen [9] UNCTAD (2018). Market Consolidation in Container Shipping: What
mümkün olsa da diğer denizcilik piyasalarında mümkün Next?
değildir. Bu da taşımacılık aktivitelerindeki arz talep [10] UNCTAD, (2018) Review of Maritime Transport 2018
[11] https://alphaliner.axsmarine.com (Erişim Tarihi: 03 Ekim 2018)
arasındaki dengenin sürprizlere açık bir şekilde rasgele [12] E. Fama, “Efficient Capital Markets: A Review of Theory and
oluştuğunu düşündürtmektedir. Bu nedenle, oluşan ön Empirical Work,” Journal of Finance, vol.25: 383-417.
görülmesi zor piyasa koşullarının hisse değerlerine de [13] R. Adland, and S. Siri Strandenes, “Market efficiency in the bulk freight
yansıdığını ve hisse değerlerinin rasgele yürüyüş sergilediğini market revisited,” Maritime Policy & Management: The flagship
journal of international shipping and port research, vol.33, no.2,
düşünmek teorik olarak makul olmaktadır. Ancak elde edilen pp.107-117, 2006.
bulgular düzenli hat taşımacılığı yapan şirketlerin hisse değeri [14] J. Ogilvie, and C. Parkinson, Management Accounting – Financial
fiyatlarının rasgele hareket etmediklerini ve geçmiş dönem Strategy. Great Britain: Elsevier, 2005.
fiyatlarıyla bağımlı olduklarını göstermektedir. [15] R. Adland, and K. Koekebakker, “Market Efficiency in the second-
hand market for bulk ships.” Maritime Economics & Logistics vol.6,
Sonraki çalışmalarda, tam rekabet piyasasına daha yakın pp.1–15, 2004.
olan ve hatta bazı araştırmacılar tarafından dünyadaki en iyi [16] E. F. Fama, “Random walks in stock market prices,” Financial Analysts
tam rekabet piyasası olarak tanımlanan kuru dökme yük Journal, pp.55-59, 1965.
taşımacılığı yapan şirketlerin hisse değerlerindeki etkinlik [17] E. Karakitsos, and L. Varnavides, Maritime Economics: A
Macroeconomic Approach. Springer, London, 2014.
incelenebilir. Bu sayede denizcilik sektöründeki risklerin ve [18] C. Brooks, Introductory Econometrics for Finance. Cambridge
belirsizliklerin hisse değerlerine yansıyıp yansımadığı daha University Press, 2014.
net görülebilir. Ayrıca tanker ve özel yük taşımacılığı [19] W. A.Brock, W. D. Dechert, and J. A. Scheinkman, “A test for
piyasalarındaki şirketler de incelenmeye değerdir. independence based on the correlation dimension.” Manuscript, Social
Systems Research Unit, University of Wisconsin, 1987.
[20] W. Brock, D. Davis, J. Sheinkman and B. LeBaron. “A test for
VII. SONUÇ ındependence based on the correlation dimension,” Econometric
Etkin piyasa hipotezinin test edilmesi uzun zamandır Reviews vol.15, no.3, pp.197–235, 1996.
[21] D. Dickey, W. Fuller, “Distribution of the estimators for autoregressive
araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Birçok yapılmış ve
time series with a unit root,” J. Am. Stat. Assoc, vol.74, pp.427-431,
sonuçlandırılmış çalışma olmasına rağmen bu hipotezi 1979.
denizcilik sektöründe inceleyen çalışmalar çok nadirdir. [22] A. Hassan, M. Shoaib and Shah, “Testing of random walk and market
Özellikle doğrusal olmayan ilişkileri tespit etmek için efficiency ın an emerging market: An empirical analysis of KSE,”
Business Review Cambridge, pp.271-281, 2007.
kullanılan BDS testiyle denizcilik sektöründe etkinliği
[23] M. E. Bildirici, and C. Turkmen, “Nonlinear causality between oil and
inceleyen hiçbir çalışmaya rastlanılamamıştır. Bu açıdan, precious metals,” Resources Policy, vol.46, pp.202-211, 2015.
finansal serilerin sürekli yapısal kırılmalara ve beklenmedik
şoklara maruz kaldıklarını göz önünde bulundurarak, doğrusal
olmayan bir etkinlik testini uygulamak sonuçların güvenilirliği
ve tutarlılığı açısından büyük avantaj sağlamaktadır. Bu
yöntemle yürütülen ve denizcilik gibi sektör dışı etkenlerden
çok fazla etkilenen bir sektörde incelenen etkinlik araştırması
neticesinde, düzenli hat taşımacılığı faaliyetlerinde bulunan 8
büyük şirketin hisse değerlerinde zayıf formda etkinlik tespit
edilememiştir. Bu sonuçlar, beklenmedik şokların ve
belirsizliklerin çok olmasına rağmen, bazı ticari ve teknik
stratejilerle geçmiş bilgileri kullanarak gelecek fiyatları
tahmin etmenin ve olağanüstü karlar elde etmenin mümkün
olduğunu göstermektedir.
REFERANSLAR
[1] T. Stengos, and E. Panas, “Testing the efficiency of the Athens Stock
Exchange: Some results from the banking sector,” Empirical
Economics, vol. 17, no. 2, pp.239-252, 1992.
689
Volume 3 (2018), 690-694
Türk Lojistik İşletmelerinin Stratejik Öncelikleri: Vizyon, Misyon ve

Değerler Üzerine İçerik Analizi
Esra Baran1*+, İlke Sezin Ayaz1 ve Abdullah Açık1
1Denizcilik İşletmeleri Yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye
*Sorumlu yazar: esra.baran@deu.edu.tr
+Sunucu: esra.baran@deu.edu.tr
Sunum/Çalışma Türü: Sözel / Tam Metin
Özet – Misyon ifadeleri, bir şirketin stratejik önceliklerini ve bir başka deyişle var oluş nedenlerini açıklamaktadır. İyi
tasarlanmış yüksek kaliteli bir misyon ifadesi, işletme stratejisini belirlemek, uygulamak ve değerlendirmek için önem arz
etmektedir. Bu çalışmanın amacı lojistik şirketlerinin stratejik önceliklerini belirleyebilmek amacıyla vizyon, misyon ve değer
ifadeleri üzerine içerik analizi yöntemiyle ön çalışma niteliğinde keşifsel bir araştırma gerçekleştirmektir. Çalışma kapsamında
Türkiye’nin en büyük şirketlerini içeren Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan 7 lojistik işletmesinin resmi web sitelerinde yer
alan vizyon, misyon ve değer ifadeleri analiz edilerek en çok vurgulanan kavramlar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca
Pearce ve David tarafından önerilen ana misyon ifadesi unsurları (müşteriler, ürünler/hizmetler, yer/ piyasa, teknoloji, süreklilik,
felsefe, yetkinlik, kamu kaygısı ve çalışanlar) dikkate alınarak içerik analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın bulgularında
örneklemdeki şirketlerin vizyon ifadelerinde “çok ulusluluk”, “marka olma”, “tercih edilen olma”, “öncü olma” gibi gelecek
arzularını vurguladıkları görülmüştür. Misyon ve değer ifadelerinde ise en çok vurgunun “müşterilere”, “çalışanlara”, “çevresel
duyarlılığa” ve “sosyal sorumluluğa” yapıldığı belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler - Stratejik Yönetim, Misyon, Vizyon, Değer, Lojistik
I. GİRİŞ gereken ana unsurların ne olması gerektiği konusunda bazı

Modernist görüş açısından stratejik yönetim “işletmenin unsurlar önermişlerdir (bknz. Tablo 1) ve bu unsurlar
uzun dönemde yaşamını devam ettirebilmek, sürdürülebilir literatürde yaygın olarak kabul görmüş ve birçok çalışmada
rekabet üstünlüğü ve ortalama kar üzerinde getiri kullanılmıştır (örn. [5], [6],[14],[15],[16]).
sağlayabilmek amacıyla, elindeki, üretim (doğal kaynaklar, Tablo 1. Misyon İfadelerini Oluşturan Unsurlar
insan kaynakları, sermaye, altyapı, hammadde, v.s.)
kaynaklarını etkili ve verimli olarak kullanılması” ile ilgilidir. Unsurlar Cevaplanması Gereken Sorular
Stratejik yönetim süreci ise “işletmenin uzun dönemde Müşteriler (Customer) İşletmenin müşterileri kimlerdir?
yaşamının devam ettirilmesine ve sürdürülebilir rekabet Ürünler/ Hizmetler İşletmenin ürünleri veya hizmetleri
(Products/ Services) nelerdir?
üstünlüğü sağlamasına yönelik bilgi toplama, analiz, seçim,
Yer/Piyasalar İşletme hangi piyasada veya hangi
karar ve uygulama faaliyetlerinin tümünü” içermektedir [23]. (Geographic domain) bölgede rekabet etmektedir?
Stratejik yönetim sürecinde misyon, vizyon, amaç, hedef, İşletmenin temel kaygısı teknoloji
plan ve taktik gibi havramlar önemli rol oynamaktadır. Teknoloji (Technology) midir?
Özellikle, organizasyonlar stratejik yönetim çalışmalarına Süreklilik, büyüme
başlamadan önce misyon ve vizyonlarını belirlemeli daha ve karlılık İşletme ekonomik hedeflerinde kararlı
(Survival, growth, and mıdır?
sonra bu doğrultuda stratejiler oluşturulmalıdır. Strateji profitability)
oluşturma aşamasında misyon, amaç ve hedefler yol gösterici Felsefesi İşletmenin temel değerleri, inançları,
olmaktadır ve önemli bir başlangıç noktası olarak (Company philosophy) arzuları ve etik öncelikleri nelerdir?
nitelendirilmektedir [18]. İşletmenin temel yetkinliği nedir veya
Yetkinlik (Self-concept) rekabet avantajı nedir?
En yaygın ifadesiyle işletmenin misyonu; “işletmenin
varoluş nedeni” olarak tanımlanmaktadır. Vizyonu ise Kamu Kaygısı İşletme sosyal konulara duyarlı mı?
(Public image)
“gelecekte olmasını arzuladıkları durumun ifadesi” olarak
Çalışanlar (Employees) İşletme çalışanlarına değer veriyor mu?
belirtilmektedir [23].
Etkili bir misyon bildirisi, bir işletmeyi kendi türündeki Kaynak: [19],[15].
diğer firmalardan ayıran temel ve benzersiz amacı Çalışmanın ikinci bölümünde literatür taraması; üçüncü
tanımlayarak işletmenin faaliyetlerinin kapsamını ürün ve bölümde çalışmada kullanılan yöntem ve örneklem; dördüncü
pazar koşullarında tanımlamaktadır [19]. bölümde elde edilen bulgular sunulmaktadır; ve son olarak
Pearce ve David’e [19] göre bir misyon beyanı, stratejik beşinci bölümde değerlendirmeler yapılarak çalışma
planın en görünür ve kamusal kısmıdır. Bu nedenle, geniş sonlandırılmaktadır.
örgütsel içeriklerin kapsamı açısından oldukça kapsamlıdır.
Pearce ve David işletmelerin misyon ifadelerinde bulunması II. LİTERATÜR TARAMASI
690
Baran vd., Türk Lojistik İşletmelerinin Stratejik Öncelikleri: Vizyon, Misyon ve Değerler Üzerine İçerik Analizi, ISAS 2018-Winter, Samsun,
Türkiye
Literatürde misyon ifadelerinin içeriklerine yönelik çeşitli kıyasla finansal konulara daha fazla önem vermektedir [17].
örneklem çerçevelerinde ve sektörlerde çalışmalar yapılmış Bakoğlu ve Aşkun, İş Etiği En İyi 100 Kurumsal Vatandaş
olduğu görülmektedir. Örneğin, Karabulut Temel ve Köseoğlu Endeksi'nde yer alan sosyal sorumlu firmalara odaklanarak
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören şirketlerin misyon ifadelerinin bileşenleri ve firmalar arasındaki
misyonlarında paydaşlara yer verilip verilmediğini içerik farklılıklar analiz edilmiştir [7].
analizi yöntemi kullanarak araştırmışlardır [12]. Ay ve Koca, Yapılan literatür taramasında denizcilik ve taşımacılık
ISO 500 listesinde yer alan işletmelerinin misyon, vizyon ve sektörlerine yönelik çeşitli araştırmaların da mevcut olduğu
değerlerini içerik analizi yöntemi ile incelemişlerdir [3]. görülmüştür. Ancak lojistik sektörü özelinde benzer bir
Arabacı ve Şener’in çalışmasında Türkiye’deki vakıf ve çalışmaya rastlanmamıştır. Ateş, Türkiye’deki limanların
devlet üniversitelerin misyon ifadelerinde kullandıkları misyon ve vizyon beyanlarını “verimlilik” odağında içerik
unsurları tematik açıdan değerlendirilmiş ve ana temaların analizi ile incelemiştir [2]. Penco ve diğerleri kruvaziyer hattı
“eğitim öğretim hizmeti” “toplumsallık”, “evrensellik”, şirketlerinin misyon bildirimlerinin kalitesini değerlendirmek
“bilim ve teknoloji”, “değerler”, “faaliyet alanı” ve üzere bir çalışma gerçekleştirmişlerdir [20]. Bir diğer
“demokrasi” olduğu görülmüştür [1]. Sabuncuoğlu ve Gök çalışmalarında [21] ise kruvaziyer hattı şirketlerinin
Türkiye’deki büyük işletmelerin web sitelerinde yer alan misyonlarını paydaş oryantasyonu odağında incelemişlerdir.
misyon ve vizyon ifadeleri içerik analizi yöntemi kullanılarak Kemp ve Dwyer, işletmelerin resmi web sitelerinden 50
“pazar odaklılık” açısından incelenmiştir [22]. misyon beyanını seçerek uluslararası havayolu sektörüne
Köseoğlu küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) odaklandıkları çalışmalarında “ideal” misyon beyanının genel
misyon ifadelerindeki benzerlikleri araştırmayı amaçladığı kabul gören görüşlerine ne ölçüde uyduklarını araştırmışlardır
araştırmasında 9 misyon unsuruna odaklanarak (müşteriler, [13].
ürün, pazar, teknoloji, devamlılık, felsefe, yetkinlik, kamu
imajı ve çalışanlar) içerik analizi gerçekleştirmiştir [14]. Latif III. ÖRNEKLEM VE YÖNTEM
ve Muslu, içerik analizi yöntemiyle, Türkiye’nin en büyük 100 Çalışmada lojistik şirketlerinin stratejik önceliklerinin bir
sanayi kuruluşu’nun misyon ve vizyon ifadelerini inceledikleri başka deyişle var oluş nedenlerini belirleyebilmek amacıyla
çalışmalarının bulgularında örneklemdeki işletmelerin misyon vizyon, misyon ve değer ifadeleri üzerine ön çalışma
ve vizyon ifadelerinde anlam karmaşası olduğunu niteliğinde keşifsel bir araştırma gerçekleştirmek
belirtmişlerdir [16]. Aytar ve Soylu, Türkiye’deki kamu, yerli amaçlanmıştır.
özel ve yabancı bankaların misyon ve vizyonlarındaki Çalışmanın örneklemi için net satış rakamlarına göre
kavramsal ve temasal ifade benzerliklerini ve farklılıklarını Türkiye’nin en büyük şirketlerini içeren Fortune 500 Türkiye
içerik analizi yöntemi kullanarak ortaya koymuşlardır [4]. listesinde yer alan 7 lojistik işletmesi seçilmiştir. Araştırmanın
Bart ve Tabone, 103 Kanadalı kar amacı gütmeyen sağlık kapsamına dâhil edilen şirketlerin liste sıralaması ve net satış
kuruluşlarının misyon beyanlarına yönelik keşifsel bir miktarları Tablo 2 ’de sunulmuştur.
araştırma gerçekleştirerek misyon bileşenleri ile çeşitli hastane Çalışmada ikincil veri kaynaklarından yararlanılarak içerik
performans göstergeleri arasında bir ilişkinin var olup analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamına alınan 7
olmadığını belirlemeyi amaçlamışlardır [8]. Bolon ise lojistik işletmelerinin vizyon, misyon ve değer ifadelerine
çalışmasında hem kar amaçlı hem de kar amacı gütmeyen şirketlerin resmi web siteleri üzerinden ulaşılmıştır. Vizyon,
hastane sektörlerinde misyon beyanlarının içeriğini misyon ve değer ifadelerinde en sık kullanılan kavramlar
incelemiştir. Her işletmenin misyon bildirilerinde bulunan ortaya çıkarılmaya çalışılmış ve ayrıca Pearce ve David
kelimelerin veya cümlelerin varlığını ve sıklığını tarafından önerilen ve literatürde oldukça kabul gören 9 ana
karşılaştırmak için içerik analizi kullanmıştır [10]. Köseoğlu misyon ifadesi unsuru (müşteriler, ürünler/hizmetler, yer/
ve Ocak, hastanelerin sahiplik yapısına göre misyon piyasa, teknoloji, süreklilik, felsefe, yetkinlik, kamu kaygısı ve
ifadelerinin benzerlik gösterip göstermediğini araştırdıkları çalışanlar) dikkate alınarak içerik analizleri
çalışmalarında kamu ve özel hastanelerin misyon ifadelerinde gerçekleştirilmiştir.
kullandıkları öğelerde benzerlikler olduğu sonucuna
Tablo 2. Çalışmanın Örnekleminde Yer Alan Şirketlere Dair Bilgiler
ulaşmışlardır [15].
Holosko ve diğerleri ilk 50 sıradaki sosyal hizmet Fortune 500 Sıralaması Net Satış (TL)
okullarının misyon beyanlarını araştırdıkları çalışmalarında 97 2,465,900,679
misyon ifadelerin içerik analizini yaparak nitelikleri 105 2,358,532,579
değerlendirmişlerdir [11]. Bartkus ve diğerleri, misyon 211 1,059,563,875
ifadelerinin içeriğini akademik literatürdeki önerilere göre 225 1,000,370,408
karşılaştırarak Avrupa, Japon ve ABD firmalarının misyon 346 645,261,227
bildirimlerinin kalitesini değerlendirmişlerdir [9]. Azizi ve 460 460,764,724
Hosseinabadi İran, Türk, Hint ve Amerikan ilaç şirketlerinin 470 449,649,155
misyon ifadelerini Pearce ve David’in önerdiği dokuz unsuru Kaynak: http://www.fortuneturkey.com/fortune500 (şirketlerin
2017 yılı verilerine göre hazırlanmıştır.)
dikkate alarak içerik analizi yöntemiyle incelemişlerdir [5].
Bir diğer çalışmada Azizi ve Makizadeh seçilmiş dört
endüstride faaliyet gösteren 48 büyük İranlı şirketin misyon
ifadelerinde bu unsurları incelemişlerdir [6].
Zimbabve'nin en büyük şirketlerinin misyon bildirimleri ve IV. BULGULAR
şirket raporlarının içerik analizini gerçekleştiren Maphosa, Araştırmanın bu bölümünde içerik analizi sonucu elde
çalışmanın bulgularında misyon bildirimlerinin müşteri edilen bulgular tablolar halinde sunulmaktadır. Tablo 3’te
çıkarlarının ve hissedarların getirilerinin maksimize örneklemdeki şirketlerin vizyonlarında vurgulanan ana
edilmesini vurgularken, şirket raporları sosyal konulara kavramlar sunulmuştur. En sık tekrarlanan ifadelerin “çok
691
Türkiye
ulusluluk”, “marka olma”, “tercih edilen olma”, “öncü 0.025 4.5

olma” ve “entegrasyon” kavramları olduğu görülmektedir. ağırlıklandırılmış değer 4
0.02 3.5
frekans
Tablo 3. Vizyon İfadelerinde Vurgulanan Ana Kavramlar 0.015
3
2.5
Lojistik İşletmeleri
Vizyon İfadeleri Toplam 0.01
2
A B C D E F G 1.5
Çok uluslu (küresel) √ √ √ √ 4 0.005 1
Marka √ √ √ √ 4 0.5
Çok uluslu…
Tercih edilen √ √ √ 3 0 0
Marka
Lider (öncü)
Entegre
Büyüme
Yenilikçi
Duyarlı
Kalite
Profesyonel
Tercih edilen
Katma değer
Verimli
Tecrübe
Özel
Çözüm
Teknoloji
Farklılık
Lider (öncü) √ √ √ 3
Entegre √ √ √ 3
Farklılık √ 1
Büyüme √ 1
Yenilikçi √ 1
Katma değer √ 1
Tecrübe √ 1
Özel √ 1 Şekil 1. Vizyon İfadelerinde Ağırlıklandırılmış Ana Kavramlar
Duyarlı √ 1
Profesyonel √ 1 Örneklemdeki şirketlerin en az ikisinin misyon ve değer
Verimli √ 1 ifadelerinde yer alan kavramların sıklık değerleri Tablo 4’te
Çözüm √ 1 sunulmuştur. Şirketler tarafından en çok vurgu müşterilere,
Kalite √ 1 çalışanlara, çevresel duyarlılığa ve sosyal sorumluluğa
Teknoloji √ 1 yapılmıştır. Tabloda yer almayan sadece birer şirket tarafından
vurgulanan diğer kavramların ise “girişimcilik”, “sağduyu”,
Vizyon ifadeleriyle ilgili sıklık verisinin verdiği bilgilerin “gelecek nesil”, “takım ruhu”, “iş birliği”, “tecrübe”,
yanı sıra elde edilen kavramları, onları kullanan şirketlerin “profesyonellik”, “performans”, “verimlilik”, “rekabet”,
başarı durumlarıyla da ilişkilendirmek ve önem dereceleri “şeffaflık”, “yaratıcılık”, “mükemmeliyet”, “eşitlik”,
hakkında bir fikir sahibi olmak amacıyla basit bir “çeşitlilik”, “kalite” ve “hız” gibi unsurlara vurgu yaptığı
ağırlıklandırma yöntemi de tanımlayıcı istatistiklere saptanmıştır.
eklenmiştir. Bu sayede özellikle aynı frekanstaki değişkenler
arasında bir önem kıyaslamasının yapılabilmesi Tablo 4. Misyon ve Değer İfadelerinde En Sık Vurgulanan Kavramlar
hedeflenmiştir. Bu ağırlıklandırma işlemi için şirketlerin her Misyon ve Lojistik İşletmeleri
birinin Fortune 500’deki sıralama basamakları 1/Sıra olacak Toplam
Değerler A B C D E F G
şekilde hesaplanarak, üst sıralardaki şirketlerin katsayıları Müşteri √ √ √ √ √ √ √ 7
daha yüksek olacak şekilde hesaplanmıştır. Daha sonra Tablo Çalışan √ √ √ √ √ 5
3’teki vizyon ifadeleri satırındaki değişkenlerin her biri için, o Çevreci (doğa) √ √ √ √ √ 5
ifadeyi içeren şirketin katsayısı toplanarak ağırlıklandırılmış Sosyal sorumluluk √ √ √ √ √ 5
değerler hesaplanmıştır. Hesaplamalardan elde edilen bu yeni Saygı √ √ √ √ 4
değerler ve frekans değerleri karşılaştırılmalı olarak Şekil 1’de Çözüm √ √ √ 3
sunulmuştur. Turuncu hat frekans değerlerini, mavi sütunlar Eğitim √ √ √ 3
ise vizyon ifadelerinin ağırlıklandırılmış değerlerini Etik değerler √ √ √ 3
Güvenilirlik √ √ √ 3
göstermektedir. Bu grafikte mavi şeridin ve sütunların
Yenilikçilik √ √ √ 3
paralelliklerinin bozulduğu durumlar yorumlanmak için bize
Değer yaratma √ √ 2
bilgiler sunmaktadırlar. Örneğin “yenilikçi” ve “katma Dürüst √ √ 2
değer” ifadelerinin frekansları 1 olmasına rağmen ağırlıklı Entegre √ √ 2
değerler 1 frekanslı değerlerden yüksek olmaları, bu ifadelere Gelişim √ √ 2
sıralamada üst sıradaki şirketlerin önem verdiğini Lider √ √ 2
göstermektedir. Benzer şekilde 3 frekanslı değişkenlerden Özel (hizmetler) √ √ 2
“tercih edilen” ifadesinin diğer aynı frekanstaki ifadelerden Paydaş √ √ 2
daha yüksek sütun değerine sahip olması, bu ifadeye başarılı Sorumluluk √ √ 2
şirketler tarafından daha çok önem verildiğini göstermektedir. Sürdürülebilirlik √ √ 2
Frekanslarına paralel durumda kalan ifadeler ise alt sıralardaki Süreklilik/istikrar √ √ 2
şirketler tarafından kullanılmaktadır. Teknoloji √ √ 2
Yapıcı Tutum √ √ 2
Vizyon ifadeleri için yapılan ağırlıklandırma yönteminin bir

benzeri de misyon ifadeleri için yapılmıştır ve sonuçlar Şekil
2’de sunulmuştur. Vizyon ifadelerine göre daha fazla şirketin
misyonlarında benzer ifadelere değinmeleri, daha dinamik
sonuçlar elde edilmesini sağlamıştır. Örneğin 3 frekanslı
ifadelerden “saygı” değişkeninin değerinin aynı frekanstaki
diğer ifadelere göre çok düşük kalması başarı sıralamasında alt
sıradaki şirketler tarafından kullanıldığını ve önem verildiğini
göstermektedir. Yine aynı frekanstaki “yenilikçilik” ve
“güvenilirlik” ifadelerinin ise çok yüksek değerlerde olmaları
692
Türkiye
daha başarılı şirketler tarafından kullanıldıklarını Tablo 7. Misyon İfadelerinin Unsurlara Göre Değerlendirmesi
göstermektedir. 2 frekanslı verilerde de paralelliğin bozulduğu Misyon ve
A B C D E F G Toplam
çok fazla ifade vardır ama özellikle “değer yaratma”, Değerler
Müşteriler √ √ √ √ √ √ √ 7
“gelişim” ve “sürdürülebilirlik” ifadelerinin ağırlıklı
Ürünler/Hizmetler √ √ √ √ √ 5
değerleri neredeyse 3 frekanslı verilerin seviyesine
Yer/Piyasalar 0
ulaşmaktadır. Bu durum daha üst sıralardaki büyük şirketlerin Teknoloji √ √ 2
bu ifadelere değer verdiklerini göstermektedir. “Dürüstlük”, Süreklilik Büyüme
“özel (hizmetler)”, “lider“ ve “entegre” gibi ifadelerin ise alt ve Karlılık
√ √ √ 3
sıradaki şirketler tarafından kullanıldıkları görülmektedir. Felsefesi √ √ √ √ √ √ √ 7
Yetkinlik √ √ 2
0.04 8 Kamu Kaygısı √ √ √ √ √ √ √ 7
ağırlıklandırılmış değer
frekans Çalışanlar √ √ √ √ √ √ 6
0.035 7
Kullanılan
0.03 6 6 6 5 6 5 4 7
Unsur Sayısı
0.025 5
0.02 4 Misyon ifadelerinde en fazla yer verilen unsurlar sırasıyla

0.015 3 “müşteriler”, “şirket felsefesi”, “kamu kaygısı”, “çalışanlar”,
0.01 2 “ürünler / hizmetler”, “süreklilik, büyüme ve karlılık”,
0.005 1 “teknoloji” ve “yetkinlik” olduğu görülmüştür. İşletmenin
hangi piyasada veya hangi bölgede rekabet ettiğine dair
Sosyal…
Süreklilik/istik…
0 0
işletmelerin belirli (spesifik) bir bölge belirtmedikleri bunu
Güvenilirlik
Entegre
Gelişim
Sürdürülebilirlik
Dürüst
Eğitim
Paydaş
Saygı
Değer yaratma
Sorumluluk
Çalışan
Yenilikçilik
Özel (hizmetler)
Lider
Yapıcı Tutum
Müşteri
Çözüm
Etik değerler
Teknoloji
Çevreci (doğa)
yerine bazı şirketlerin misyon ifadelerinde “küresel ölçekte”,

“uluslararası alanda” ve “hizmet verdiği coğrafyada” gibi
genel ifadelerde bulundukları görülmektedir. Benzer şekilde
işletmelerin misyon ifadelerinde müşterilerinin kimler olduğu
Şekil 2. Misyon ve Değer İfadelerinde Ağırlıklandırılmış Ana Kavramlar açıkça belirtilmemiş ancak tümünde “müşteriler/
müşterilerimiz” ifadeleri yer almıştır.
Frekans analizlerinden sonra etkili bir misyon ifadesinde Tüm misyon ve değer ifadelerinde genel anlamıyla
olması gereken Pearce ve David tarafından önerilen ve şirketlerin ana felsefelerinin, temek değerlerinin ve
literatürde çokça kabul gören unsurların analiz edilmesi inançlarının neler olduğuna yönelik “ilham veren ve
sonucunda kaç unsurun aynı anda şirket misyonlarında yer sürdürülebilir değer yaratmak”, “yenilikçilik” “sağduyu”
aldığına dair elde edilen bulgular Tablo 5’te yer almaktadır. “insana değer” “çevreye duyarlılık” “öğrenme ve gelişim”
Önerilen unsurların tamamına misyonlarında yer veren bir “şeffaf ve güvenilir” “dürüstlük ve eşitlik” gibi ifadelerin yer
şirketin olmadığı sonucu dikkat çekmektedir. aldığı görülmüştür.
“Topluma ve çevreye saygı duymak”, “istihdam
Tablo 5. Misyon İfadelerinde Unsurların Aynı Anda Kullanılma yaratmak”, “sürdürülebilir bir gelecek”, “gelecek nesiller
Durumuna Göre Dağılımı için yaşanabilir bir dünya bırakmak”, “toplumun
Kullanılan Unsur Sayısı Frekans beklentilerine ve çevreyi korumaya karşı duyarlı olmak”,
4 öge 1
“sosyal aktivitelere katkıda bulunarak yaşam koşullarını
5 öge 2
iyileştirmek”, “tüm paydaşlarına fayda sağlamak” ve “sosyal
6 öge 3
7 öge 1
çevremize duyarlı ve saygılı olmak” ifadeleri kamu kaygısı
unsuru altında açık ve net bir şekilde işletmelerin sosyal
konulara karşı duyarlılıklarını göstermektedir.
İşletmelerin misyon ve değer ifadelerinde Pearce ve David
Bir şirket hariç tüm şirketler çalışanlarına verdikleri önemi
tarafından önerilen misyon unsurlarından hangilerine yer
yansıtan “çalışanlarının eğitimleri” “kendilerini
verdiğine ilişkin olarak yapılan içerik analizi bulgularına
geliştirmelerine ortam yaratan”, “çalışanlarıyla büyüyen”,
Tablo 6’da ve Tablo 7’de yer verilmiştir.
“çalışanlarımızın beklentilerini aşarak karşılamak”,
Tablo 6. Misyon İfadelerinde Unsurların Kullanılma Durumu “çalışanların memnuniyeti” “çalışanlarımızın üyesi olmaktan
Misyon ve Değer Unsuru gurur duyduğu bir kurum olmak” gibi ifadelerde bulundukları
Unsuru Kullanan
İfadelerini
İşletmeler
Kullanmayan görülmüştür.
Oluşturan Unsurlar İşletmeler İşletmelerin misyon beyanlarında hizmetlerinden
Müşteriler 7 - bahsederken “entegre lojistik hizmetler” “tedarik zincirinde
Ürünler/Hizmetler 5 2
müşteriye özel yüksek performanslı, verimli ve kurumsal
Yer/Piyasalar - 7
çözümler”, “çözüm ortaklığı”, “hizmet entegrasyonu”, “ürün
Teknoloji 2 5
Süreklilik Büyüme 3 4
çeşitliliği” ve “ulaşım ağı” gibi ifadeler kullanarak özellikle
ve Karlılık müşterilere özel bütüncül ve entegre hizmet çözümlerini
Felsefesi 7 - vurguladıkları söylenebilir.
Yetkinlik 2 5 Ele alınan şirketlerden yalnızca 2 tanesinin misyon ve
Kamu Kaygısı 7 - değerlerinde “teknoloji, değişimin beraberinde getirdiği bir
Çalışanlar 6 1 zorunluluk değil, yolumuzu aydınlatan bir ışık” , “yeni
teknoloji fırsatlarını değerlendirmek” gibi ifadelerle yüksek
teknoloji odaklılık vurgusu yaptığı görülmektedir.
693
Türkiye
V. SONUÇ [11] M. J. Holosko, M. Winkel, C. Crandall, and H.Briggs, “A content

analysis of mission statements of our top 50 schools of social
Vizyon ifadelerinin incelenmesi sonucu elde edilen work”, Journal of Social Work Education, vol. 51, no. 2, pp. 222-236,
bulgular doğrultusunda örneklemdeki lojistik şirketlerinin 2015.
çoğunluğunun gelecekteki arzularının “küresellik”, “marka [12] E. Karabulut Temel, ve M. A. Köseoğlu, “İşletmelerin Misyon
İfadelerinde Paydaşlara Yer Var mı ? İMKB şirketleri Üzerine Bir
olma”, “ tercih edilen olma” ve “öncü olma” kavramları Araştırma”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 27,
etrafında şekillendiği görülmüştür. pp. 191-198, 2010.
Lojistik şirketlerin misyon ifadeleri incelendiğinde, elde [13] S. Kemp, and L. Dwyer, “Mission statements of international airlines:
edilen veriler Pearce ve David tarafından önerilen ana a content analysis”, Tourism management, vol. 24, no. 6, pp. 635-653,
2003.
unsurlara göre değerlendirilmiştir. Bu unsurlara göre [14] M. A. Köseoğlu, “İşletmeler var olma sebeplerini nasıl ifade ederler?:
şirketlerin misyon ve değerler başlığı altında yer alan KOBİ’lerin misyon ifadeleri üzerine bir araştırma”, Yönetim ve
ifadelerinde tüm şirketlerin yer verdiği unsurların Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
“müşteriler”, “şirket felsefesi” ve “kamu kaygısı” olduğu Dergisi, vol. 15, no. 2, pp. 89-97, 2008.
[15] M. A. Köseoğlu, ve S. Ocak, “Misyon İfadelerinde Kullanılan Öğeler
görülmüştür. Ayrıca Pearce ve David tarafından önerilen İşletmelerin Mülkiyet Yapısına Göre Değişir Mi?: Özel Ve Kamu
unsurların tamamına misyonlarında yer veren bir şirket Hastaneleri Üzerine Bir Araştırma”, Hacettepe Sağlık İdaresi
olmadığı görülmüş, sadece bir şirketin 7 unsura da misyon ve Dergisi, vol. 13, no. 1, pp. 63-82, 2010.
değer ifadelerinde değindiği saptanmıştır. [16] H. Latif, ve Ş. Muslu, “Türk İşletmelerinin Misyon Ve Vizyon
Kavramlarında Anlam Karmaşası”. YÖNETİM: İstanbul Üniversitesi
Elde edilen bulgular doğrultusunda örnekleme dahil edilen İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi, no. 78, pp. 12-32, 2015.
lojistik şirketlerin tamamının müşteri odaklı olduğu ve aynı [17] F. Maphosa, “Corporate social responsibility in Zimbabwe: A content
zamanda çevreye ve topluma karşı sosyal duyarlılıklarının analysis of mission statements and annual reports”, Zambezia, vol. 24,
yüksek olduğu söylenebilir. Şirketlerinin neredeyse tamamına no. 2, pp. 181-19, 1997.
[18] F. Okumuş, M. Kayuncu, ve E. Günlü, İşletmelerde Stratejik Yönetim,
yakınının çalışanlarına verdikleri değeri ve önemi misyon Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2014.
ifadelerine yansıttıkları görülmektedir. [19] J. Pearce, and F. David, “Corporate Mission Statement: The Bottom
Araştırma kapsamına yalnızca 7 lojistik şirketinin dahil Line”, Executive, vol. 1, no. 2, pp. 109-116, 1987.
edilmesi çalışmanın en büyük kısıtını oluşturmaktadır. Bu [20] L. Penco, G. Profumo, and R. Scarsi, “The Quality of Cruise
Companies' Mission Statements: A Content Analysis”, International
nedenle elde edilen sonuçların tüm Türk lojistik şirketlerine Journal of Transport Economics= Rivista Internazionale de Economia
genellemesi mümkün değildir Konunun gelecekteki dei Trasporti, vol. 44, no. 2, pp. 293- 312, 2017a.
çalışmalarda, diğer Türk lojistik şirketlerini dâhil ederek daha [21] L. Penco, G. Profumo, and R. Scarsi, “Stakeholder Orientation in
geniş örneklemi kapsayacak şekilde ele alınmasının ve/veya Cruise Lines’ Mission Statements”, Sustainability, vol. 9, no. 11, pp.
2151, 2017b.
yabancı ve Türk lojistik şirketleri arasında farklılıklar olup [22] Ö. G. A. Sabuncuoğlu, ve O. Gök, “Büyük İşletmelerin Web Sitelerinde
olmadığının tespit edilmesinin ilgili yazına katkı Yer Alan Misyon Ve Vizyon İfadelerinin Pazar Odaklılık Açısından
sağlayabileceği düşünülmektedir. İncelenmesi”, Afyon Kocatepe Universitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, vol. X, no.
I, pp. 123-141, 2008
REFERANSLAR [23] H. Ülgen, ve K. Mirze, İşletmelerde Stratejik Yönetim. İstanbul:
Literatür Yayınları, 2004.
[1] İ. B. Arabacı, ve G. Şener, “Üniversitelerin misyon ifadelerinin tematik
olarak incelenmesi”, Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim
Dergisi, vol. 22, no. 2, pp.701-716, 2014.
[2] A. Ateş, “Türkiye’deki Limanların İnternet Sitelerinde Yer Alan
Misyon ve Vizyon Beyanlarının Verimlilik Odaklı İçerik
Analizi/Productivity Based Content Analysis about Vision and Mission
Statements in the Web Sites of Turkish Ports”, Mustafa Kemal
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 13, no. 34, pp. 401-
415, 2016.
[3] Ü. Ay, ve A. İ. Koca, “ISO 500 listesindeki işletmelerin misyon, vizyon
ve değerlerinin içerik analizi”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri
Dergisi, vol. 4, no. 2, pp. 201-210, 2012.
[4] O. Aytar, ve Ş. Soylu, “Türk Bankacılık Sektörünün Misyon ve Vizyon
İfadelerine Yönelik Bir İçerik Analizi”, Kastamonu Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol. 17, no. 3, pp. 117-131,
2017.
[5] S. Azizi, and V. Hosseinabadi, “A Content Analysıs of the Mission
Statements of Iran, Turkey, India and United States Pharmaceutical
Companies”, Management & Marketing Journal, vol. 15, no. 1, pp. 52-
66, 2014.
[6] S. Azizi, and V. Makizadeh, “Strategic priorities of Iranian companies:
an application of mission statement content analysis”, Management &
Marketing, vol. 9, no. 4, pp. 471-482, 2014.
[7] R. Bakoğlu, and B. Aşkun, “Mission statements of socially responsible
firms: a content analysis”, Journal of Global Strategic
Management, vol.1, no. 1, pp. 66-74, 2007.
[8] C. K. Bart, and J. C. Tabone, “Mission statement content and hospital
performance in the Canadian not-for-profit health care sector”, Health
Care Management Review, vol. 24, no.3, pp. 18-29, 1999.
[9] B. R Bartkus, M. Glassman, and R. B. McAfee, “A comparison of the
quality of European, Japanese and US mission statements: A content
analysis”, European Management Journal, vol. 22, no. 4, pp. 393-401,
-2004.
[10] D. S. Bolon, “Comparing mission statement content in for-profit and
not-for-profit hospitals: does mission really matter?”, Hospital
Topics, vol.83, no. 4, pp. 2-9, 2005.
694
Volume 3 (2018), 695-697
Chemical Activity Studies with Density Functional Theory

Zeynep Demircioğlu1*+, Orhan Büyükgüngör2 and Cem Cüneyt Ersanlı1
1Department of Pyhsics/Faculty of Arts and Science, Sinop University, Sinop, Turkey
2Department of Pyhsics/Faculty of Arts and Science, Ondokuz Mayıs University, Samsun, Turkey
*Corresponding author: zdemircioglu@sinop.edu.tr
+Speaker: zdemircioglu@sinop.edu.tr
Abstract – Density functional theory (DFT) is a computational quantum mechanical modelling method used
in physics, chemistry and materials science to investigate the electronic structure (principally the ground state) of many-body
systems, in particular atoms, molecules, and the condensed phases. DFT has been very popular for survey the electrophilic and
nucleophilic nature of the molecules. The local and global chemical chemical descriptions are identify the electrophilic and
nucleophilic nature of the studied molecule well. The global chemical descriptors which are the HOMO-LUMO energy, energy
gap (ΔE), ionization potential (I), the electron affinity (A), absolute electronegativity (χ), electrophilicity index ( w), the
absolute hardness (η) and softness (s) determine the chemical reactivity, kinetic stability, softness and hardness stability of the
studied molecule. Also, local chemical activity parameters are determined with Fukui function analysis and molecular
electrostatic potential. This study includes theoretical studies with DFT method which was given a complete description of the
molecular and chemical activity of electrophilic and nucleophilic nature with local & global chemical activity calculations
which which cannot be examined by experimental ways.
Keywords – Electrophilic & Nucleophilic Nature, hardness & softness parameters, local & global chemical activity
I. INTRODUCTION
III. DISCUSSION
The name of density functional theory (DFT) comes from
the use of functionals of the electron density. DFT is among A. Molecular Electrostatic Potantial (MEP)
the most popular and versatile methods available in The molecular electrostatic potential is related to the
condensed-matter physics, computational physics, electronic density and is a very useful descriptor for
and computational chemistry. Firstly, the structure is determining the regions for electrophilic and nucleophilic
optimized by DFT/B3LYP with selected bases set (6- reactions as well as hydrogen bonding interactions [2]. The
311++G(d,p) which is presumed to be suitable for studied different values of the electrostatic potential at the surface are
molecule by drawing the shape of the this molecule. The aim represented by different colors (Fig. 1). Most electronegative
of theoretical calculations is obtaining chemical activity and positive regions are represented by red and blue color
properties that cannot be obtained by experimental ways. respectively. Zero potential regions are represented by green
Chemical activity calculations (electrophilic and nucleophilic color. In color grading scheme, the blue represents most
regions) were determined by hardness/softness calculations, electropositive (electron poor region), whereas the red
Fukui function (FFA) and molecular electrostatic potential corresponds to the most electronegative region (electron-rich
(MEP) analyses. All theoretical calculations (chemical region). From the MEP, that is evident that the negative
activity studies) were investigated by DFT/B3LYP/6- charge covers the N, Br and O atoms and the positive region
311++G(d,p) for compound of (E)-4-bromo-5-methoxy-2- is over the methoxy and benzene ring groups. The more
((o-tolylimino)methyl)phenol I. electronegativity in the hydroxyl group makes it the most
reactive part of the molecule.
The entire calculations for title compound I was performed
at B3LYP levels included in the Gaussian 09W [1] package
program together with 6-311++G(d,p) basis set function of
the density functional theory (DFT) utilizing gradient
geometry optimization. We have utilized the gradient
corrected density functional theory with the three parameter
hybrid functional (B3) for the exchange part and the Lee-
Yang−Parr (LYP) correlation function, accepted as a cost
effective approach for the computation of molecular
structure, fukui function analysis, MEP and chemical activity Fig. 1 Molecular electrostatic map (MEP) calculated with DFT/B3LYP/6-
descriptors (softness and hardness parameters) of optimized 311++G(d,p) for compound I.
structure.
695
Demircioğlu et al., Chemical Activity Studies with Density Functional Theory, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
The chemical reactions or intermolecular interactions for nucleophilic sites are well accordance with the total electron
chemical avtive moieties of title compound can play density surface and chemical behavior. Also, the same results
important roles. The MEP surfaces (global chemical of dominant electrophilic regions on O, N and Br atoms were
descriptors), and local chemical descriptors (softness and obtained in all other chemical activity calculations.
hardness parameters) results are supported each other for
identifying the electrophilic and nucleophilic attacks. C. Frontier Molecular Orbitals (FMOs) and Softness &
Hardness Parameters
B. Fukui Function Analysis The frontier molecular orbitals (Highest Occupied
The Fukui function (FF) is among the most basic and Molecular Orbital HOMO and Lowest Unoccupied
commonly used reactivity indicators. The FF for a molecule Molecular Orbital LUMO) determine the way how the
has been defined as the derivative of electron density with molecule interacts with other species and support to
respect to the change of numbers of electrons, keeping the characterize the chemical activity and kinetic stability of the
positions of nuclei unchanged [3]. The FF gives us molecule. They play an important role in the electrical,
information about a highly electrophilic/nucleophilic center chemical and optical properties as well as in the UV-Vis
in a molecule. The FF 𝑓𝑘+ (𝑟) for nucleophilic attack (𝑟), spectra [5]. The HOMO is the orbital that primarily acts as an
𝑓𝑘− (𝑟) for electrophilic attack (𝑟) and 𝑓𝑘0 (𝑟) for free radical electron donor while the LUMO is the orbital that largely acts
attack (𝑟) can be expressed as; as the electron acceptor. The energy gap Δ(E) between the
𝑓𝑘+ (𝑟) = 𝑞𝑘 (𝑟)(𝑁 + 1) − 𝑞𝑘 (𝑟)(𝑁) (1) HOMO and LUMO is a very useful factor in determining the
𝑓𝑘− (𝑟) = 𝑞𝑘 (𝑟)(𝑁) − 𝑞𝑘 (𝑟)(𝑁 − 1) (2) chemical reactivity of the molecule. The chemical reactivity
1 and the hardness of molecules were derived from the HOMO
𝑓𝑘0 (𝑟) = 2 [𝑞𝑘 (𝑟)(𝑁 + 1) − 𝑞𝑘 (𝑟)(𝑁 − 1)] (3)
and LUMO Δ(E) energy gap. The chemical reactivity
In these equations, 𝑞𝑘 is the atomic charge (evaluated from descriptions of MO such as ionization potential (I), the
NPA, electrostatic derived charge, etc.) at the 𝑘 th atomic site electron affinity (A), the absolute electronegativity (χ), the
is the neutral (𝑁), anionic (𝑁 + 1) or cationic (𝑁 − 1) absolute hardness (η) and softness (s) are defined as follows :
chemical species. Morell et al. [4] have recently proposed a 𝐼+𝐴
𝜒= 2 (5)
dual descriptor [∆𝑓𝑘 (𝑟)], which is defined as the difference
𝐼+𝐴
between the nucleophilic and electrophilic FF and is given µ=− 2
(6)
by; 𝐼−𝐴
𝜂= (7)
∆𝑓𝑘 (𝑟) = [𝑓𝑘+ (𝑟) − 𝑓𝑘− (𝑟)]. (4) 1
2
If ∆𝑓𝑘 (𝑟)>0, then the site is favored for a nucleophilic, 𝑠=2𝜂 (8)
whereas if ∆𝑓𝑘 (𝑟)<0, then the site may be favored for an µ2
electrophilic attack. In this situation, the dual descriptors 𝑤 = 2𝜂 (9)
∆𝑓𝑘 (𝑟) provide a clear difference between nucleophilic and Where I and A are ionization potential and electron affinity; I
electrophilic attack at a particular region with their sign and it = − EHOMO and A= − ELUMO respectively. The (HOMO),
provides positive value for site prone for nucleophilic attack (LUMO) and Δ(E) energies are -6.578 eV, -1.320 eV and
and a negative value prone for electrophilic attack. From the 5.258 eV, respectively. If the molecule is hard, the Δ(E) is
calculated values, the reactivity order for the electrophilic large and is usually connected with a lower chemical
case atoms (negative value i.e. ∆𝑓𝑘 (𝑟) <0) was reactivity and high kinetic stability. Contrary to this if the
O1>C7>O2>N1>C13>C15>C8>C3>C5>C9>C4>C10>>C6> molecule is soft, the Δ(E) is small and is usually connected
Br. On the other hand, for nucleophilic attack (positive value with a high chemical reactivity and low kinetic stability. The
i.e. ∆𝑓𝑘 (𝑟)>0) we can observe soft molecule electron density can easily alter than the hard
H1>C14>C12>H13>H10>Br>H7B>H3>H7C>H5>H7A>H4 molecule. The electronegativity, chemical potential, chemical
>H15A>H2>H8>H15C>H15B>C1>C6>C9>C8>C11 (Fig. hardness, chemical softness and electrophilicity values are
2). calculated with 3.949 eV, -3.949 eV, 3.258 eV, 0.153 eV and
2.393 eV, respectively. The large Δ(E)=5.258 showed that
the compound I has high kinetic stability and low chemical
reactivity. According to chemical reactivity descriptions
results, high hardness (3.258 eV) and low softness (0.153 eV)
values display lower intramolecular charge transfer.
IV. RESULTS
The theoretical chemical activity calculations which were
not obtained by experimental ways, were discussed with
DFT/B3LYP/6-311++G(d,p).The very high ΔE gap (hard
Fig. 2. Optimized structure of compound I with DFT/ B3LYP/6-
311++G(d,p).
molecule), result of global reactivity descriptors, chemical
potential, chemical hardness and electrophilicity index show
Position of reactive electrophilic sites and nucleophilic sites that the studied molecule has high kinetic stability and low
are accordance with the total electron density surface and chemical reactivity. Fukui function method, MEP, chemical
chemical behavior. The behavior of molecules as activity parameters could be used for interpreting and
electrophiles/nucleophiles during a reaction depends on the predicting the reactive behavior of a wide variety of chemical
local behavior of molecules. The title compound was more systems and also their results were supporting each other
electrophilic attack than nucleophilic attack and radical about chemical active regions (electrophilic/nucleophilic
attack. Position of reactive electrophilic sites and attack). The compound I was more electrophilic attack than
696
Demircioğlu et al., Chemical Activity Studies with Density Functional Theory, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
nucleophilic attack and radical attack. Position of reactive

electrophilic sites and nucleophilic sites are well accordance
with the total electron density surface and chemical behavior.
Also, the same results of dominant electrophilic regions on
Br, O and N atoms were obtained in MEP result.
V. CONCLUSION
After a successful optimization with DFT/B3LYP/6-
311++G(d,p) level basis
set, the aim of computational method was obtained molecular
and chemical properties that are not obtained by
experimentally ways. The chemical reactions or
intermolecular interactions for chemical active moieties of
compound can play important roles. The compound I has
high kinetic stability and low chemical reactivity with values
of electronegativity (3.949 eV), chemical potential (-3.949
eV), chemical hardness (3.258 eV), chemical softness (0.153
eV) and electrophilicity (2.393 eV). The molecular MEP map
showed that the negative potential sites (electrophilic attack)
are on the electronegative atoms of Br, O and N atoms (intra
molecular hydrogen bond sites) as well as the positive
potential (nucleophilic attack) sites are around the inter
molecular bond sites, methoxy group and hydrogen atoms.
The MEP surface and chemical descriptors are supported
each other for identifying the electrophilic and nucleophilic
attacks.
ACKNOWLEDGMENT
Special thanks to Çiğdem Albayrak Kaştaş for his worthy
contributions during the synthesis process.
REFERENCES
[1] M.J. Frisch, G.W. Trucks, H.B. Schlegel, G.E. Scuseria, M.A. Robb,
J.R. Cheeseman, G. Scalmani, V. Barone, B. Mennucci, G.A.
Petersson, H. Nakatsuji, M. Caricato, X. Li, H.P. Hratchian, A.F.
Izmaylov, J. Bloino, G. Zheng, J.L. Sonnenberg, M. Hada, M. Ehara,
K. Toyota, R. Fukuda, J. Hasegawa, M. Ishida, T. Nakajima, Y.
Honda, O. Kitao, H. Nakai, T. Vreven, J.A. Montgomery Jr., J.E.
Peralta, F. Ogliaro, M. Bearpark, J.J. Heyd, E. Brothers, K.N. Kudin,
V.N. Staroverov, R. Kobayashi, J. Normand, K. Raghavachari, A.
Rendell, J.C. Burant, S.S. Iyengar, J. Tomasi, M. Cossi, N. Rega, J.M.
Millam, M. Klene, J.E. Knox, J.B. Cross, V. Bakken, C. Adamo, J.
Jaramillo, R. Gomperts, R.E. Stratmann, O. Yazyev, A.J. Austin, R.
Cammi, C. Pomelli, J.W. Ochterski, R.L. Martin, K. Morokuma, V.G.
Zakrzewski, G.A. Voth, P. Salvador, J.J. Dannenberg, S. Dapprich,
A.D. Daniels, O. Farkas, J.B. Foresman, J.V. Ortiz, J. Cioslowski, and
D.J. Fox, Gaussian 09, Revision E.01, Gaussian, Inc., Wallingford
CT, 2009.
[2] N.G. Haress, A. El-Emam, O.A. Al-Deab, C.Y. panicker, A. Al-Saadi,
C. Van Alsenols, J. Ahmad War, ‘’ Vibrational spectroscopic and
molecular docking study of 2-Benzylsulfanyl-4-[(4-methylphenyl)-
sulfanyl]-6-pentylpyrimidine-5-carbonitrile, a potential
chemotherapeutic agent,’’ Spectrochim. Acta A,vol. 137, pp. 569-580,
2015.
[3] W. Yang, R.G. Parr, ‘’ Hardness, softness, and the fukui function in
the electronic theory of metals and catalysis,’’ Proc. Natl. Acad. Sci.,
vol. 82, pp. 6723, 1985.
[4] C. Morell, P. Ayers, A. Grand, S.Gutierrez-Oliva, and A.Toro-
Labbe,’’ A. Rationalization of Diels-Alder Reactions through the use
of the Dual Reactivity Descriptor Δf(r).’’Phys. Chem.-Chem.
Phys.,vol. 10, pp. 7239, 2008.
[5] K. Bahgat, and S. Fraihat, ‘’ Normal coordinate analysis, molecular
structure, vibrational, electronic spectra and NMR investigation of 4-
Amino-3-phenyl-1H-1,2,4-triazole-5(4H)-thione by ab initio HF and
DFT method,’’ Spectrochim. Acta A, vol. 135, pp. 1145-1155, 2015.
697
Volume 3 (2018), 698-700
Intermolecular Interactions and Fingerprint Plots with Hirshfeld Surface

Analysis
Zeynep Demircioğlu1*+, Orhan Büyükgüngör2 and CemCüneyt Ersanlı1
1Department of Pyhsics/Faculty of Arts and Science,Sinop University, Sinop, Turkey
2Department of Pyhsics/Faculty of Arts and Science,OndokuzMayıs University, Samsun, Turkey
*Corresponding author: zdemircioglu@sinop.edu.tr
+Speaker: zdemircioglu@sinop.edu.tr
Abstract –Hirshfeld surface (HS) analysis survey the intermolecular interactions in terms of surface contribution and
generating graphical representations, plotting 2D fingerprint plots, and generating electrostatic potential. HS mapped with
dnorm, di, deand 2D fingerprint plots were produced with Crystal Explorer 3.1 program. The electrostatic potential surfaces are
figured with red region, which is a negative electrostatic potential (hydrogen acceptors) and blue region, which is a positive
electrostatic potential (hydrogen donor). For the distance from the surface to the nearest atom interior to the surface is known
as di, while de represents the distance from the surface to the nearest atom exterior to the surface. The dnorm (normalized contact
distance) values are mapped on to the Hirshfeld surface by using three different colors (red–blue–white), where a red spots
show the shortest contacts, blue shows longer contacts and White spots are assigned to the contacts that are around the Van der
Walls separation. Also, the fingerprintplots can be decomposed to highlight particular atom pair close contacts and this
decomposition enables separation of contributions from different interaction types, which overlap in the full fingerprint. The
fingerprint plots and molecular HS are good way fo runderstanding the contributions of various intercontacts, which help to
stabilized the molecular structures. These % values suggest that th emolecular arrangement is primarily driven by these strong
electrostatic attractions which are the driving force of crystal packing for studied compound.
Keywords –Hirshfeld Surface analysis, Fingerprint Plots, Intermolecularinteractions, dnorm, diand de surfaces
I. INTRODUCTION generated by using Crystal Explorer

Hirshfeld surface (HS) analysis survey the intermolecular version 3.1 software [4].
interactions in terms of surface contribution and generating III. DISCUSSION
graphical representations, plotting 2D fingerprint plots [1, 2],
Hirshfeld surfaces and 2D fingerprint plots were generated
and generating electrostatic potential [3]. The electrostatic
using the Crystal Explorer 3.1 program using the
potential surfaces are figured with red region, which is a
negative electrostatic potential (hydrogen acceptors) and blue crystallographic information files (CIF) obtained from the X-
region, which is a positive electrostatic potential (hydrogen ray diffraction method computations. These surfaces are
donor). Crystallographic information file (CIF) was used as constructed based on the electron distribution calculated as
input for the analysis. Hirshfeld surface analysis is an the sum of spherical atom electron densities [5]. The function
effective tool for exploring packing modes and dnorm is given by the relation involving the ratio encompassing
intermolecular interactions in molecular crystals, as they the distances of any surface point to the nearest interior (di)
provide a visual picture of intermolecular interactions and of and exterior (de) atom and the van der Waals radii (rvdw) of
molecular shapes in a crystalline environment. the atoms [6].
𝑑𝑖 −𝑑𝑖𝑟𝑑𝑤 𝑑𝑒 −𝑑𝑒𝑟𝑑𝑤
II. MATERIALS AND METHOD 𝑑𝑛𝑜𝑟𝑚 = + (1)
𝑑𝑖𝑟𝑑𝑤 𝑑𝑒𝑟𝑑𝑤
The Hirshfeld surfaces (HSs) are a practical tool for The red regions in the Hirshfeld surfaces have negative dnorm
designating the surface characteristics of values, which indicate that the sum of di and de is shorter than
the molecules and it is useful for understanding the nature of
the sum of the relevant van der Waals radii, which is
intermolecular interactions within the crystal structure. The
spherical atom electron densities were used to calculate the considered to be a closest contact. The white color denotes
electron distribution based on which the molecular HSs in the intermolecular distances close to van der Waals contacts with
crystal structure were constructed. In a molecule, close dnorm equal to zero. The blue surfaces refer to contacts longer
contacts and hydrogen bond interactions are described by than the sum of van der Waals radii with positive dnorm values.
performing this analysis. Quantification of the various A plot of di versus de is a 2D fingerprint plot that recognizes
intermolecular interactions,
the existence and the amount of different types of inter-
HSs of the molecule and its fingerprint plots (FPs) were
molecular interactions. The combination of de and di in the
698
Demircioğlu et al., Intermolecular Interactions and Fingerprint Plots with Hirshfeld Surface Analysis, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
form of a 2D fingerprint plot [7] provides a summary of the Fig. 2. CrystalpackingdiagramandHirshfeld surface mapped with dnorm.
The red dashed lines show the N-H…N and C-H…N intermolecular
intermolecular contacts in the crystal [8]. hydrogen bonds.
The dominant interactions are visible on the Hirshfeld

surfaces as well as in the fingerprint plots (Fig. 3), where one
molecule act as donor (de>di) and the other as an acceptor
(di>de). The fingerprint plots can be decomposed to highlight
particular atom pair close contacts and this decomposition
enables separation of contributions from different interaction
types, which overlap in the full fingerprint. Reciprocal
H…H/H…H,C…H/H…C and N…H/H…N intermolecular
interactions are the most abundant in title compound with
a) dnorm b) di
55.35%, 15.7% and 15.2%, respectively. The other dominant
forces are C…C/C…C (9.4%) and C…N/N…C (3.2%)
contacts for I (Fig. 3). The fingerprint plots and molecular
HSs are good way for understanding the contributions of
various inter contacts, which help to stabilize the molecular
structures. These % values suggest that the molecular
arrangement is primarily driven by these strong electrostatic
attractions which are the driving force of crystal packing for
compound I.
c) de
Fig. 1 Hirshfeld surface mapped with a) dnorm, b) di and c) de for I.
The dnorm, di and de shape indeces are -0.4600 to 1.2773,

0.8254 to 2.6438 and 0.8253 to 2.5717Å, respectively. The
maps of dnorm, di and de on molecular Hirshfeld surfaces are
shown in Fig. 1. The red spots over the surface indicate the
inter-contacts involved in strong hydrogen bonds and
interatomic contacts.The red concave region on shape index
is the acceptor and the blue region is the donor atoms. The
dark-red spots on the dnorm surface arise as a result of the
inter-atomic contacts such as strong hydrogen bonds.The
crystal packing diagram was shown in Fig. 2. The dashed
lines were indicated the N-H…N and C-H…N intermolecular
hydrogen bonds. The N-H…N intermolecular hydrogen
bonds indicated the 𝑅22 (8) ring.
Fig. 3. Fingerprint plots of the compound I showing interactions (di is the

closest internal distance from a given point on the HS and de is the closest
external contacts).
IV. CONCLUSION
In this study, we have investigated the intermolecular
contacts, dnorm, di and de surfaces by Hirshfeld surface
anaysis.The red spots on dnorm surface refered to N-H…N and
C-H…Nintermolecular hydrogen bonds. The fingerprint plots
were revealed particular atom pair close contacts and this
decomposition enables separation of contributions from
different interaction types, which overlap in the full
fingerprint. The most dominat interactions were observed
with 55.35%, 15.7% and 15.2% for
H…H/H…H,C…H/H…C and N…H/H…N, respectively.
REFERENCES
[1] S.K. Wolff, D.J. Grimwood, J.J. McKinnon, M.J. Turner, D.
Jayatilaka , M.A. Spackman, Crystal Explorer (Version 3.0),
University of Western Australia, 2012 .
699
Demircioğlu et al., Intermolecular Interactions and Fingerprint Plots with Hirshfeld Surface Analysis, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
[2] S.K. Seth, ‘’ Tuning the formation of MOFs by pH influence: X-ray

structural variations and Hirshfeld surface analyses of with
cadmium chlorid,‘’ Cryst. Eng. Comm., vol. 15, pp. 1772, 2013.
[3] S.K. Seth,’’ Structural elucidation and contribution of
intermolecular interactions in O-hydroxy acyl aromatics: Insights
from X-ray and Hirshfeld surface analysis,‘’ J. Mol. Struct., vol. 70,
pp. 1064, 2014.
[4] S.K. Wolff, D.J. Grimwood, J.J. McKinnon, D. Jayatilaka, M.A.
Spackman, Crystal Explorer 3.1, University of Western Australia,
Perth, Australia, 2012.
[5] F.L. Hirshfeld, ‘’ Bonded-atom fragments for describing molecular
charge densities,’’ Theor. Chim.Acta, vol. 44, pp. 129, 1977.
[6] S.M. Soliman, J. Albering, and M.A.M. Abu-Youssef, ‘’ Structural
Analyses of Two New Highly Distorted Octahedral Copper(II)
Complexes with Quinoline: Type Ligands; Hirshfeld, AIM and NBO
studies,’’ Polyhedron, vol. 127, pp. 36-50,2017.
[7] M.A. Spackman, P.G. Byrom, ‘’ A novel definition of a molecule in a
crystal, ‘’Chem. Phys. Lett.,vol. 267, pp. 215, 1997.
[8] A. Parkin, G. Barr, W. Dong, C.J. Gilmore, D. Jayatilaka, J.J.
Mckinnon, M.A. Spackman, and C.C. Wilson, ‘’ Comparing entire
crystal structures: structural genetic fingerprinting,‘’Cryst. Eng. Comm.,
vol. 9 pp. 648, 2007.
700
Volume 3 (2018), 701-706
Determination of functioning and Problems of Cold Stores in Tokat

Province
Erdem ÇEVİK1
Prof.Dr. Gülistan ERDAL2
1
Agricultural Economy, Agriculture Faculty, Gaziosmanpaşa University, Tokat, Turkey
*
Corresponding author: gulistan.erdal@gop.edu.tr
+
Speaker: erdem.cevik36@outlook.com
Abstract
It is known that 25% to 40% of fresh fruit and vegetables produced is discharged rot before they reach
consumers in turkey. In order to prevent this deterioration and maintain quality, it is possible to maintain a certain
period of time in cold storage conditions specific to each product. Tokat province is one of the leading cities in
terms of vegetable and fruit production. Presence, functioning and continuity of cold stores are important in order
to ensure that grown fresh vegetables and fruits can be kept without losing their freshness for a long time. In this
study, the characteristics, functioning and problems of cold storages in Tokat province were investigated. In this
context, face-to-face surveys were conducted with the operators of cold stores. According to research findings,
generally 75% of the existing cold storages were found to store products such as apples, pears, plum, quince,
tomatoes and potatoes. ıt has been identified that on averege 3 people were employed in cold storages, while cold
storages standard and capacities to be low. Considering the fruit and vegetable production potential of Tokat
province, it can be said that the cold storages of the province should be expanded and their capacities should be
increased, and that the existing stores should be improved in standardization and packaging. There is also a need
for regulations and activities to contribute to the development of cold storage.
Keywords : Cold storage, agricultural product storage, Tokat
Tokat İlinde Soğuk Hava Depolarının İşleyişi ve Sorunlarının Belirlenmesi
Erdem ÇEVİK1
Prof.Dr. Gülistan ERDAL2
1
Tarım ekonomisi, Ziraat fakültesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat, Türkiye
Sorumlu yazar: gulistan.erdal@gop.edu.tr

Konuşmacı:erdem.cevik36@outlook.com
Özet
Türkiye’de yetiştirilen taze meyve ve sebzelerin %25 ila %40 gibi değişen oranlarda tüketiciye ulaşmadan
çürüyerek atıldığı bilinmektedir. Bu bozulmayı önlemek ve kaliteyi korumak için her ürüne özgü soğuk hava depo
koşullarında belli bir süre korunabilmeleri mümkündür. Tokat ili sebze ve meyve üretimi bakımından önde gelen
illerden birisidir. Yetiştirilen taze sebze ve meyvelerin uzun süre tazeliğini kaybetmeden kalabilmelerinin
sağlanması açısından soğuk hava depolarının varlığı, işleyişi ve sürekliliği önem arz etmektedir. Bu çalışmada,
Tokat ilinde bulunan soğuk hava depolarının özellikleri, işleyişi ve sorunları araştırılmıştır. Bu bağlamda soğuk
hava depoları işletmecileri ile yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Araştırma bulgularına göre, mevcut depoların
%75’i şirket veya kooperatif işletmesi olarak kurulduğu genellikle elma, armut, erik, ayva, domates ve patates gibi
701
Çevik E.,Erdal G.., Tokat İlinde Soğuk Hava Depolarının İşleyişi ve Sorunlarının Belirlenmesi , ISAS Winter-2018, Tokat, Türkiye
ürünleri depoladıkları tespit edilmiştir. Soğuk hava depolarında ortalama olarak 3 kişinin istihdam edildiği
görülürken soğuk hava depo standartlarının ve kapasitelerinin düşük olduğu belirlenmiştir. Tokat ilinin meyve
sebze üretim potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda ilin soğuk hava depolarının yaygınlaştırılması ve
kapasitelerinin artırılmasının yanında mevcut depoların standardizasyon ve özellikle ambalajlama konusunda
geliştirilmesi gerektiği söylenebilir. Ayrıca soğuk hava depoculuğunun gelişmesine katkıda bulunacak düzenleme
ve faaliyetlere ihtiyaç duyulmaktadır.
Anahtar kelimeler –Soğuk hava deposu, tarımsal ürün depolama, Tokat
I. GİRİŞ Tablo 2. Türkiye’de üretim yapılan tarım alanları

Türkiye’de sebze ve meyve tarımı, tüm olanakların
Tarım Alanı Tarla Nadas Sebze Meyve Toplam
kullanıldığı (sulama, gübreleme, kaliteli tohum kullanma ve
Bitkileri
makineleşme) tarım olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca
işletme maliyeti yüksek olan bir üretim grubu olup birim (Bin)
alana en yüksek geliri getiren tarımsal üretimdir. 1990 ha 18.868 5.324 635 3.029 27.856
%
2016 FAO verilerine göre; Dünyada 1,80 milyar 67,7 19,1 2,3 10,9 100
ton yaş meyve sebze üretimi gerçekleştirilmiştir. Dünyada (Bin)
toplam 56,5 milyon hektar arazide yaş meyve üretimi 2002 ha 17.935 5.040 930 2.674 26.579
yapılmıştır. Söz konusu alanda yetiştirilen toplam yaş meyve %
67,5 19,0 3,5 10,1 100
üretimi 646 milyon ton, yaş sebze üretimi ise 1,15 milyar ton
(Bin)
olmuştur. 2014 ha 15.789 4.108 804 3.243 23.939
%
Tablo 1. Dünya meyve sebze üretim istatistiği 66,0 17,2 3,4 13,5 100
(Bin)
2015 ha 15.723 4.114 808 3.284 23.934
Dünyada en fazla meyve Dünyada en fazla sebze %
üretimi yapan ülkeler üretimi yapan ülkeler 66,0 17,2 3,4 13,7 100
Üretim (%) Üretim (%) (Bin)
ÜLKELER (×1000 ÜLKELER (×1000 2016 ha 15.575 3.998 804 3.329 23.711
Ton) Ton) %
65,7 16,9 3,4 14,0 100
Çin 1.370.067 21,2 Çin 5.730.935 49,5 (Bin)
2017 ha 15.532 3.697 798 3.343 23.375
Hindistan 810.285 12,6 Hindistan 1.620.187 14,0 %
66,4 15,8 3,4 14,3 100
Brezilya 380.369 5,9 ABD 350.948 3,1
Türkiye’de yaklaşık 24 milyon hektar tarım
ABD 260.549 4,1 Türkiye 270.819 2,4 alanının %3,4’lik kısmında sebze tarımı, %14,3’lik kısmında
ise meyve tarımı yapılmaktadır. (TÜİK 2017)
Endonezya 170.744 2,7 İran 230.486 2,0
Türkiye, iklim ve ekolojik koşulların elverişli olması ve
Filipinler 160.371 2,5 Mısır 190.825 1,7 sahip olduğu geniş tarımsal arazi bakımından tarıma elverişli
bir ülke konumundadır. Ülkemizde mevcut bulunan meyve
Meksika 150.918 2,5 Rusya 160.084 1,4 ve sebze çeşitleri, iklim başta olmak üzere diğer faktörlerinde
elverdiği ölçüde hemen hemen tüm bölgelerimizde
Türkiye 140.975 2,3 Meksika 130.599 1,2 üretilmektedir. (Anonim 2015)
İspanya 130.996 2,2 İspanya 120.531 1,1
İtalya 130.889 2,1 İtalya 120.298 1,1

Toplam Toplam
dünya 6.460.758 dünya 11.590.179
üretimi üretimi
Türkiye ise dünya meyve üretiminde %2,3’lük pay ile 8.

sırada, sebze üretiminde ise %2,4’lük pay ile 4. sıradadır.
(FAOSTAT 2016)
702
Tablo 3. 2017 Yılı Türkiye ve Tokat ili üretim istatistiği materyalini oluşturmaktadır. Bu depolar makineli soğutmalı
Tokat İli depolar olup, yalnızca sıcaklık ve nem ayarları yapılmaktadır.
Türkiye Tokat Üretim Oranı
(Ton) (Ton) (%) Yüz ölçümü 9.958 km2, 35° 27′ ve 37° 39′ doğu
boylamları ile 39° 52′ ve 40° 55′ kuzey enlemleri arasında
Domates 12.750.000 456.378 3,81 yer alan Tokat ilinde merkez dahil 12 ilçe bulunmaktadır.
Patates 4.800.000 75.600 1,57 Tokat ilinde 5 adet soğuk hava depo işletmesi bulunmaktadır.
Ancak 1 işletmeye tamir aşamasında veya kapanmış
Biber 2.473.978 76.912 3,10
durumda olduğu için ulaşılamamıştır.
Üzüm 4.200.000 46.178 1,09
Elma 3.032.164 14.109 0,46
Şeftali 771.459 12.368 1,60
Kiraz 627.132 8.349 1,33
Armut 503.004 6.381 1,26
Erik 291.934 2.050 0,70
Vişne 181.874 7.001 3,84
AYVA 174.038 433 0,24
Tokat yöresinde ise özellikle Merkez , Turhal ve Erbaa

ilçeleri kaliteli meyve ve sebze yetiştiriciliği bakımından özel
öneme sahiptir. Tokat ili 2017 yılında Türkiye’ nin
12.368(ton) şeftali üretimi ile (%1,60)’ını , 46.178 (ton)
üzüm üretimi ile (%1,09)’unu , 456.378 (ton) domates
Şekil 1. Tokat ili haritası, soğuk hava depolarının
üretimi ile (%3,81)’ini ve 76. 912(ton) biber üretimi ile
Bulunduğu bölgeler
(%3,10)’unu oluşturmaktadır.
Yöntem
Üretilen taze meyve ve sebzelerin %25-40’ı tüketiciye
Bu araştırmada 4 adet işletme ile anket çalışması yapılarak
ulaşmadan çürüyerek atılmaktadır. Bu bozulmayı önlemek ve
yüz yüze görüşülmüştür. İşletmelerden elde edilen veri
kaliteyi korumak için her ürüne özgü, soğuk zincir’in (Hasat,
çizelgeler oluşturularak sunulmuştur. İşletme sayısı az olduğu
pazara hazırlık evresi, taşıma ve depolama) her aşamada
için her işletme ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
yapılmasına bağlıdır. (Akman ve çiçek, 2017)
Soğuk zincir aşamalarından biri de soğukta depolamadır. III. BULGULAR

Bu faaliyet bilim ve tekniğin de yardımıyla çok hızlı bir
gelişim süreci içerisine girmiştir. Çizelge 1. Tokat ilinde bulunan soğuk hava depoları
Bu gelişmeler sayesinde; İşletme İşletmelerin alan büyüklüğü(m²)
 Ürünler daha uzun süre depolanabilmekte, İşletmeler İlçesi Kuruluş kapasitesi Açık Kapalı Oda Oda
 Depolamadan kaynaklanan kalite kaybı yılı (Ton) Alan Alan Alanı Sayısı
azalmakta, MEPASAN Tokat -
Soğuk Merkez 1988 8000 8000 3000 182 12
 Depolanan ürünün ticari getirisi daha da hava depo
yükselmekte, işletmesi
 Her mevsim uygun fiyata taze meyve ve sebze Genç Tokat-
Soğuk Merkez 2011 4000 3000 1000 110 8
bulmak mümkün olmakta hava
 Ve paketlemeden nakliyeye kadar pek çok depoculuk
sektörde istihdam yaratmaktadır. Turhal
Şeker Tokat - 2010 5000 7500 2000 200 7
pançarı Turhal
Bu çalışmada, Tokat ilinde bulunan soğuk hava
kooperatif
depolarının özellikleri, işleyişi ve sorunları araştırılmıştır. Bu birliği
bağlamda soğuk hava depoları işletmecileri ile yüz yüze Kocaman Tokat-
anket çalışması yapılmıştır. soğuk hava Zile 2014 3000 3000 800 350 2
depoculuk
Böylece soğuk hava depolarının varlığının ve içerdiği
olanakların belirlenmesiyle ilgili olarak ülkemizde günümüze (Çizelge 1.) ‘ de görüldüğü gibi Tokat ilinde bulunan
kadar yapılan araştırma bulgularına da yer vererek soğukta depoların kuruluş yılına göre en fazla 30 yıllık olduğu en az 4
muhafaza teknolojisi konusunda teknik bilgilerin aktarılması yıllık olduğu belirlenmiştir.
amaçlanmıştır. İşletme kapasitesi ele alındığında ise en az 3000 (ton) en
fazla 8000 (ton) olduğu görülmüştür. Tokat ili için depolama
II. MATERYAL VE YÖNTEM kapasitesi ortalaması alındığında 5000 (ton)olduğu
Araştırmada, Tokat ilinde meyve ve sebze muhafazasında görülmüştür.
kullanılan soğuk hava depoları bu araştırmanın ana
703
Çizelge 2. İşletmelerin kuruluş türü TÜİK verilerine göre 2017 yılında tokat ilinde 14.109
(Ton) Elma üretimi yapılmış ve ürünlerin %20 sinin üreticiye
Öz Kredi ve Öz HİBE ve Genel
ulaşmadan çürümüş veya albeni kalitesizliğine uğrayarak
İlçeler Sermaye sermaye TKDK toplam
Destekli tahmin edilen satış fiyatının altında satılmıştır. (TÜİK 2017)
Turhal 1 - - 1
Zile 1 - - 1 Çizelge 4. İşletmelerde çalışan personelin eğitim durumları
Merkez 1 1 - 2 ve nitelikleri
Genel 3 1 - 4
Toplam İşçilerin Çalışan Çalışan
İşletmeler İlçesi eğitim sayısı görevi
Tokat ilindeki depoların 3’ ü öz sermaye kullanılarak durumu
kurulmuş, 1’ i Kredi ve öz sermaye kullanılarak kurulduğu MEPASAN Ön lisans
belirlenmiştir. Soğuk hava Tokat - 1 Müdür
Çalışmada işletmelere lisanslı depoculuk ile ilgili sorular depo Merkez Orta
işletmeciliği öğretim 2 İşçi
yöneltilmiştir. Depo işletmelerinin tamamı lisanssızdır.
Orta
İşletmeler, lisanssız depo olmalarının nedenleri olarak, Genç Soğuk Tokat - öğretim 1 İşçi
işletmelerini sadece depolama olarak kullandıklarını, hava Merkez İlk öğretim
paketleme ve depodan piyasaya direkt pazarlama depoculuk 2 İşçi
yapmadıklarını belirtmişlerdir. Turhal Şeker
pançarı Tokat - Lisans 1 Mühendis
Lisanslı depoculuk sistemi, depolamaya uygun nitelikte ve kooperatif Turhal Orta
standardize edilebilmesi mümkün olan tarım ürünlerinin sınıf birliği öğretim 1 İşçi
ve kalitelerinin yetkili sınıflandırıcı olarak isimlendirilen Kocaman
laboratuvarlarca belirlenmesini, Modern altyapıya sahip soğuk hava Tokat- İlk öğretim 3 İşçi
sağlıklı ortamlarda depolanmasını ve bu ürünlerin ticaretinin depoculuk Zile
ürünün mülkiyetini temsil eden ürün senetleri vasıtasıyla;
uluslararası alanda da faaliyet gösterebilecek nitelikteki ürün
ihtisas borsasında yapılmasını öngören bir sistemdir. Soğuk hava depolarında çalışan personelin eğitim
Ayrıca, lisanslı depoculuk işletmeleri, ekonomik ihtiyaç durumu (Çizelge 4.)’te verildiği gibidir. Çizelgede verildiği
ve etkinlik şartları göz önünde bulundurularak Bakanlıkça gibi soğuk depolarda çalışan personelin %82’inin işçilerden
verilecek izinle anonim şirket şeklinde kurulur. Şirketin oluştuğu, işçilerin % 56’sının ilköğretim, %44’ünün ise orta
kuruluşunda, bir milyon liradan az olmamak üzere depolama öğretim mezunu olduğu görülmektedir.
kapasitesine göre yönetmelikle belirlenen tutarda ödenmiş
sermayeye sahip olunması ve ilgili yönetmelikte gösterilen Çanakkale İlinde yapılan benzer bir araştırmada soğuk
belgelerin ibraz edilmesi koşulları aranır. ( Anonim 2018.) depolarda çalışan personelin %85’inin işçilerden
oluştuğu, %87’sinin ise ilk ve orta öğretim mezunu olduğu
Sonuç olarak incelenen depo işletmelerinin lisanslı görüldüğü ve bir depoya ortalama 8,64 personel düştüğü
depoculuk hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları belirlenmiştir. (Akman ve Çiçek,2017)
söylenebilir.
Depolanan ürünlerin ise piyasa ticaretinde etkin rol alan

toptancı veya tüccarların ürünleri olduğu belirlenmiştir.
Soğuk hava depo işletmelerinin ise sadece Kg başı 0,20 ile
0,40 (TL) arasında değişen fiyatlarda ücretlendirme yaparak
piyasada rol oynadıkları görülmektedir.
Çizelge 3. İşletmelerin kurumsal yapısı
İlçeler Şahıs Kooperatif Özel Genel

idare+Şahıs Toplam
Turhal - 1 - 1
Zile 1 - - 1
Merkez 1 - 1 2
Genel 2 1 1 4
Toplam
Tokat ilindeki depoları 2’si Şahıs işletmesi, 1 tanesi

kooperatif ve diğer 1 tanesi özel idare ve şahıs ortaklığında
yürütülen işletmeler oluşturmaktadır.
Fakat bu işletmeler Tokat ilinin meyve ve sebze üretim
potansiyeli düşünüldüğünde yetersiz kalmaktadır.
704
Çizelge 5. İşletmelerde depolanan ürün türleri ve miktarları VI. SONUÇ VE ÖNERİLER

Turhal
MEPASAN Genç Şeker Kocaman Türkiye’de aktif olarak meyve sebze üretimi yapılan iller
Soğuk Soğuk pançar soğuk hava TOPLAM incelendiğinde yetiştirilen ürünlerin %40 ila %50’sinin
hava depo
işletmesi
hava koop. deposu soğukta depolama işlemi yapılarak pazara belirli bir zaman
deposu birliği
periyodunda sunulmakta veya bozulmasının önüne
Elma 550 370 200 - 1120 geçilmektedir.
(Ton)
Tokat ili ise tarımsal potansiyeli çok yüksek olan, birçok
Armut 270 200 - - 470 meyve, sebze ve hayvansal ürünlerin üretildiği bir yerdir.
(Ton)
Coğrafi konumu nedeni ile Tokat ve yörelerinde meyve ve
Erik - 150 - - 150 sebze üreticiliği yapılmakta ve buna bağlı olarak üretilen
(Ton) meyve ve sebzelerde tür ve cins çeşitliliğinde zengin bir
konumdadır.
Ayva 20 40 25 - 85
(Ton)
Fakat ürün muhafazası incelendiğinde, bitkisel üretime
Domates 3500 - - - 3500 oranla çok düşüktür. Örneğin Tokat ili 2017 yılında toplam
(Ton elma üretiminin sadece %7,9’u soğuk hava depolarında
muhafaza edilmiştir.
Patates 750 - - 5000 5750
(Ton)
Bu araştırmanın sonucu olarak Tokat’ta soğuk depo
Diğer - - 400 - 400 işletmelerinde birtakım sorunların olduğu söylenebilir.
ürünler
(Ton)
Özellikle depolanan ürünlerin büyük çoğunluğunun
(Çizelge 5.) ‘de görüldüğü gibi Tokat ilindeki toplam meyve sebze piyasasında bulunan tüccarların ürünleri
elma depolama miktarı 1.120 (ton)’dır. 2017 yılı Tokat ili olduğu belirtilmektedir. Bu durum ise depoların işlevini
elma üretim istatistiği(TÜİK) düşünüldüğünde depolama üretime göre değil piyasada bulunan tüccarların
oranının çok düşük olduğunu görmekteyiz. Bu da tokat ili hareketliliğine göre değiştirmektedir. Bu durum hem soğuk
için depoculuk sektörüne geniş bir çerçeveden bakılması depo işletmelerini hem de tarımsal üretim yapan üreticileri
gerektiğini göstermektedir. olumsuz etkilemektedir.
Depolama yapan işletmelerin 1 tanesi (MEPASAN
Soğuk hava depo işletmeciliği) sadece üreticilerin ürününü Ayrıca incelenen soğuk depo işletmelerinin mevcut
depolamakta, 2 tanesi (Genç Soğuk hava depoculuk - kapasitelerini dolduramamaları da önemli bir sorundur.
Turhal Şeker pançarı kooperatif birliği) hem kendi Bunun en önemli nedenleri olarak,
ürettiği ürünü hem de diğer üreticilerin ürettiği ürünleri
depolamakta, diğer 1 tanesi (Kocaman soğuk hava  Üreticilerin ürünlerine yeni bir maliyet
depoculuk) ise sadece kendi ürettiği ürünü depolamaktadır. yansıtmaktan çekinmeleri,
 Üreticilerin ürünlerini zaman kaybetmeden
Benzer çalışmalar incelendiğinde Isparta ilinde toplam 59 paraya çevirmek istemeleri,
soğuk hava deposu olduğu belirtilmiştir. Bu depoların ise  Tokat bölgesinden ürün alan tüccarların ürünleri
işlev ve özelliklerine göre klasik – modern olarak kendi bölgelerinde depolayıp, paketleme işlemine
değerlendirilmiştir. uygulamaları,
Araştırmadaki işletmelerin elma depolama oranları  Tokat ilinin ticari konumu göz önüne alındığında,
incelenmiştir. 2017 yılında Isparta ilinde toplam 617.375 uluslararası kara , demir ve deniz yolları
(ton) elma üretimi yapılmış ve bu ürünlerin 267.374 (ton) ulaşımının dışında kalması sıralanabilir.
‘unu soğuk hava depolarında muhafaza edilerek meyve
tüketimine ve piyasasına olumlu etki yaratmıştır. (Örmeci Diğer taraftan, soğuk depoculukta önemli olan ve ürün
Kart ve Demircan,2013) kalitesini etkileyen sıcaklık, nem ve ön soğutma gibi
faktörlerin maliyetinin yüksek olması, elektrik fiyatlarının
çok yüksek olması, meyve ve sebze fiyatlarındaki
Bina bakımı ve elektrik enerji tüketimi dalgalanmalar, meyve sebze üretici birliklerinin olmaması,
Araştırma sonucunda anket yapılan işletmelerde bina ve
soğuk hava işletmecilerinin kendi aralarında tam birlikteliğin
makine bakımı için 1000 TL ile 3000 TL arasında, ortalama
olmaması gibi sorunlar da ortaya çıkmaktadır.
ise 1.937 TL masraf yapıldığı tespit edilmiştir.
Belirtilen sorunların çözüme kavuşturulması, bölgedeki
Bu işletmelerin çalışma zamanlarına, işletme şartlarına ve
depoculuğun gelişmesini ve bölge ekonomisine daha fazla
mevsime göre değişmekle beraber ortalama yıllık enerji
katkı yapmasını sağlayacaktır.
tüketimlerinin 25.000 TL/yıl ile 60.000 TL/yıl arasında
değiştiği, ortalama enerji tüketimlerinin ise 49.250 TL/yıl
Bu problemlerin çözümünde gerek üreticiler, gerek depo
olarak gerçekleştiği belirlenmiştir.
sahipleri , gerek tarımsal piyasada etkin rol oynayan
toptancı(komisyoncu) , perakendeci veya tüccarlara ve
gerekse ilgili kurum/kuruluşlara büyük görevler düşmektedir.
705
KAYNAKÇA
[1] Anonim 2017. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tokat İl Müdürlüğü 2017
verileri.
[2] FAO, 2016 Yıllık Bitkisel Üretim İstatistikleri, http://www.fao.org
[3] Kuzucu, F. C., Sakaldaş, M., 2000. Çanakkale İlindeki Meyve ve
Sebze Soğuk Hava Depolarının Genel Durumu. Soğuk Zincir ve
Lojistik Dergisi. 1(3): 17-21.
[4] TÜİK, 2017.Türkiye ististik Tarımsal Üretim İstatistikleri.
www.tuik.gov.tr
[5] Örmeci Kart M.Ç., Dermircan V. 2013. Isparta İlindeki Soğuk Hava
Depolarının Genel Özellikleri ve Depolamanın Elma FiyatıÜzerine
Etkisi. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2013, 50 (1):
[6] Anonim 2018. T.C. Ticaret Bakanlığı, İç Ticaret Genel
Müdürlüğü,Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsacılığı 2018
https://icticaret.gtb.gov.tr
[7] Akman N.Gıyasettin Ç. Çanakkale İlindeki Soğuk Hava Depo
Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, ÇOMÜ Zir.Fak.
Derg.(COMU.J.Agric. Fac.) 2017:5(1):7-12
706
ISAS 2018-Winter
Studies
Volume 3 (2018), 707-710
Methods for Mitigation of Icing with Using Superhydrophobic Surfaces

Arda Çetiner12*+, Arif Özbek1, Mete Budaklı2
1Department of Mechanical Engineering, Çukurova University, Adana, Turkey
2Department of Mechanical Engineering, Turkish-German University, Istanbul, Turkey
*Corresponding author and +Speaker: acetiner@student.cu.edu.tr
Abstract – In many engineering applications such as aerospace, automotive and telecommunications, icing leads to mechanical
and socio-economic problems such as efficiency reduction, decreased power transmission, security threat, material damage and
energy waste. Therefore, it is important to investigate anti-icing applications. Nowadays, the methods used to prevent or reduce
ice formation are inadequate, in addition this methods are costly (e.g. laser application) and harmful to the environment due to
applications like chemical spraying. On the other hand, as a promising passive anti-icing application, superhydrophobic (water-
repellent) surfaces come to the fore. Although anti-icing surfaces with low ice adhesion behavior are already used as a precaution.
This method is applied to facilitate the separation of ice from the surface after the formation of ice. However, we know that icing
is caused by the condensation of moisture in the environment on surfaces exposed to subzero temperatures or by the impact of
droplets on the cold surfaces. In addition, studies show that once the ice has taken place, the water adhesion on the surface will
increase and the icing process will accelerate. It is therefore more plausible to focus on the investigation and application of
superhydrophobic surfaces instead of icephobic surfaces. The superhydrophobic surfaces, which have been proven to be
applicable as an anti-icing measure, are characterized by the fact that the droplets form a large contact angle with the surface.
While the surface-contacting interface of the droplet is thus reduced, its ability to move on the surface increases. Thus, the droplet
can easily leave the surface by gravity and / or the flow of fluid in contact with the droplet after it has hit the surface or formed
almost as a sphere on the surface. The parameters that affect the moving ability of liquids on a surface are of course not only
surface properties. However, it should be noted that the common parameter for all liquids are the surface properties.
Superhydrophobic surfaces have certain limitations besides the mentioned advantages. These include high precision in surface
treatment and production; methods such as coating and painting applied to the surface are not resistant to extreme environmental
conditions; at certain temperatures the surface is going to shed its superhydrophobicity. Although the constraints have been
examined in the literature, there are very few and superficial information about the properties of the superhydrophobic surfaces
in which environmental conditions are maintained.
Keywords – Anti-icing, Superhydrophobicity, Micro-structured Surfaces, Heat Transfer, Fluid Mechanics
I. INTRODUCTION
II. SUPERHYDROPHOBIC SURFACES FOR ANTI-ICING
The formation of ice on the surfaces in cold environments APPLICATIONS
leads to socioeconomic costs due to material damage, waste of
energy and ongoing prevention of hazards. Many commercial Nowadays, as a candidate for more effective anti-icing
sectors, such as the automotive, aerospace, railway, applications, superhydrophobic surfaces appear to be at the
telecommunications and energy industries, are exposed to the forefront. Various anti-icing properties of superhydrophobic
negative effects of ice formation. Some of these effects are: surfaces have been reported in several studies. For example, it
Weight increase at the place where the icing occurs, unbalance has been shown that the adhesion force between the ice layer
of the weight, decrease in the force transfer, and decrease of and the surface is lower than the untreated reference surfaces
the lifting force on the wings in aircraft. Therefore, there is a on the superhydrophobic surfaces. In addition, it is indicated
need to prevent the formation and accumulation of ice on the that superhydrophobic surfaces can throw off cold water
surfaces exposed to low temperatures. So far, the main droplets waiting to freeze before ice nucleation has occurred.
methods to prevent ice formation are the coating with surface It was also observed that superhydrophobic surfaces exhibited
heating and surface anti-icing chemicals, which are both costly very little ice-holding behavior under naturally occurring ice
and environmentally problematic. In the automotive industry, rain in the water-cooled laboratory experiments. Similar
for example, heating surfaces exposed to cold air not only experiments demonstrate the feasibility of using
causes energy wasting, but can also pose a danger as icing that superhydrophobic coatings as passive elements in anti-icing
occurs on windscreen causes poor visibility. Therefore, there applications.
is a real need for passive anti-icing prevention measures and
an intensive effort has been made to investigate possible
solutions [1].
707
Çetiner et al., Methods for Mitigation of Icing with Using Superhydrophobic Surfaces, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
angle hysteresis [7]. In addition, surface roughness and

chemical heterogeneity of the surface can facilitate the
initiation of a droplet movement [8]. As is often referred to in
the literature, droplets are not detach from the surface only by
gravity or by wind speed. Droplets can jump over the surface,
even in very low amounts [9]. The more droplets coalescence
on the surface, the more droplet jumping appears. The droplet
jumping rate depends on the surface tension of the coalesced
droplets. In addition, the symmetrical positions before the
Figure 1: Static and dynamic contact angles over a surface. coalition were found to increase this situation positively.
[2]
Care should be taken to ensure that the droplets on the
As can be seen in Figure 1, when reference is made to the surface do not exhibit spreading, as we pay attention that the
equilibrium contact angle (θeq) for the stationary droplet, the drops do not remain on the surface for a long time. There are
advancing contact angle (θad) and the receding contact angle two important dimensionless that influence the dynamics of
(θre) are referenced for the droplet in motion. The difference droplet impact. These are Weber and Ohnesorge numbers:
between the two contact angles of a droplet in motion is called
𝜌𝐷𝑉02 𝜇
contact angle hysteresis. Superhydrophobic surfaces have 𝑊𝑒 = , 𝑂ℎ = (𝜌𝜎𝐷)1/2
𝜎
contact angles greater than 150° and very small contact angle
hysteresis. ρ: Density, σ: Surface Tension, μ: Dynamic Viscosity,
In the past decade, the term icephobicity, which V0: Impact Velocity, D: Droplet Diameter
distinguishes the properties of a low ice-adhesion-based
surface from the superhydrophobic, has been demonstrated. It In superhydrophobic systems, almost spherical complete
is also important to note that a superhydrophobic surface does rebound is observed in the droplet after impact to We = 0.07
not always exhibit icephobic behavior. The spontaneous (see Figure 3). After We = 18, partial rebound is seen instead
detachment of the ice under ambient conditions depends more of complete rebound (see Figure 4). In the conditions between
on the ambient water content and the icing conditions, such as these two values, the droplet forms a pyramid-like structure on
the droplet diameter in the same environment. Lower liquid the surface (see Figure 5) [8]. The spread of the droplet after it
water content and lower droplet diameter make it easier to impacts the surface is increased by increasing the number of
remove superhydrophobic surfaces from ice [3]. In addition, Weber, and it is narrowed by increasing the surface roughness
despite the increased surface tension of water at low and the Ohnesorge number [10]. On moving surfaces, the
temperatures, the interface area between both the droplet- droplet carries out an asymmetric spread after the collision.
surrounding air and the droplet-surface increase. As can be The increasing vertical impact velocity leads to the diameter
seen in Figure 2, the droplet-surface contact area increases (in expansion of the lamella, while the increase of the surface
the case of a) and d), the contact area limits are shown with red velocity causes the lamella to extend in the direction of
dots) and the droplet contact angle decreases. As a result, the movement [11]. In terms of sloped surfaces, it can be said that
surface may tend to show hydrophilic properties at low surface as the surface temperature increases, the droplet shows partial
temperatures. Therefore, it is seen that there is a need for or complete rebound [8]. The contact time of the droplet from
superhydrophobic surfaces which will not lose its collision to jumping did not make a significant difference by
characteristic even under the freezing temperature of the liquid varying the impact velocity. The contact time mostly increases
which will undergo phase change [2], [4]. as the droplet diameter increases [12].
Figure 3: Complete rebound movement of a droplet after

impact on the surface under We < 0.07 conditions [8].
Figure 2: Structural transformation of the droplet on a
superhydrophobic surface while cooling from room
temperature to ‒10°C.
From hydrophilic to hydrophobic surface, contact angle

hysteresis is reduced [5], [6]. This transition facilitates the Figure 4: Partial rebound of a droplet after impact on the
movement of the liquid on the surface. In the experiments surface under We > 18 conditions [8].
performed, it was seen that the droplets exhibited a low
mobility due to the irregular shapes on the surface at low
contact angle, high contact angle hysteresis. It has been
reported that with the increase of contact angle, the shape of
Figure 5: Pyramid-like spread of a droplet after impact on the
the droplet changes to a spherical-like regular structure and the
surface at 0.07 < We < 18 conditions [8].
droplet has a higher mobility with the reduction of contact
708
Table 1: Parameters used in some original experiments selected from the literature.
Liquid Ambient
Author Material Modification Liquid
Properties Conditions
Glass Water
Impact Velocity:
PVC Ethanol
Rioboo et al., 0.78→4.1 m/s Room temperature
Laser Ablation Glycerin +
2001 Wax Droplet Diameter: and conditions
Water
0.07→3.5 mm
Alkylketenedimer Silicone Oil
Teflon Hexadecane
Room temperature
Milne and Superhydrophobic (SH) Droplet Volume: and conditions
Amirfazli, Teflon Spin Coating
Water 0.5→100 μL Air Velocity:
2009⁠
PMMA (Polymethyl
0→30 m/s
Methacrylate)
Untreated Glass -
PMMA
Impact Velocity:
Teflon
Antonini et Spray Coating 0.9→4.2 m/s Room temperature
SH Teflon Water
al., 2012⁠ Droplet Diameter: and conditions
Zonyl
2.86 mm
OTS
Grafting
(Octadecyltrichlorosilane)
PMMA Droplet Volume:
Mandal et al., Teflon 5→100 μL Air Temperature:

Spin Coating Water
2015 Temperature: ‒1→24.5°C
SH Teflon
0.6°C
Untreated Aluminum - Air Temperature:
Fluoroalkylsilane - 20°C
Chu et al., Dip Coating Humid on the
(Aluminum)
2017 ambient air Relative
Chemical Humidity:
Etched Aluminum
Etching 50 %
Coating the surface with superhydrophobic materials or required when applied together with the existing methods [1],
milling alone will not be sufficient to prevent icing. Nowadays, [14], [15].
various anti-icing and ice-breaking systems have been
developed to prevent and reduce icing on surfaces. Although According to some studies that show the importance of
the available techniques are still useful, they require additional preventing icing before it has already started, if the icing has
energy, such as hot air, chemical or electrical energy [13]. started once, the surface wettability has no effect on the type
However, the integration of the coating technique into existing of frosting [16]. In icing conditions, rather than hydrophobic-
systems will both increase the efficiency of these systems and hydrophilic surface difference, frozen or not yet frozen surface
significantly reduce the need for additional energy. Studies difference effect to the droplet dynamics [16]. For this reason,
show that superhydrophobic surface formation techniques can the critical air velocity that starts to sweep of the droplet from
be reduced by up to 80 % in the additional energy requirements the surface, which is suspended to freeze on the frozen surface,
increases. That is, the frozen surface reduces the air friction
709
coefficient (CD) of the droplet [17]. In the case of the already Spreading, Receding, Bouncing…,” Annu. Rev. Fluid Mech., vol.
38, no. 1, pp. 159–192, 2006.
frosted wing in the aircraft example, the airflow will cause the
[9] F. Chu, Z. Yuan, X. Zhang, and X. Wu, “Energy analysis of
rapid icing, as it may not be sufficient to separate the droplet droplet jumping induced by multi-droplet coalescence: The
from the ice mass. This can reduce the lifting force of the wing influences of droplet number and droplet location,” Int. J. Heat
as well as increasing aerodynamic imbalance. Mass Transf., vol. 121, pp. 315–320, 2018.
[10] C. Tang et al., “Dynamics of droplet impact on solid surface with
III. DISCUSSION different roughness,” Int. J. Multiph. Flow, vol. 96, pp. 56–69,
2017.
In the literature, conflicts, deficiencies and the needs they [11] H. Almohammadi and A. Amirfazli, “Asymmetric Spreading of a
give rise to are as follows: Superhydrophobic surfaces are seen Drop upon Impact onto a Surface,” Langmuir, 2017.
[12] D. Richard, C. Clanet, and D. Quéré, “Surface phenomena:
to be very effective in preventing icing. However, some Contact time of a bouncing drop,” Nature, vol. 417, no. 6891, p.
important studies show that; The surface loses its 811, 2002.
superhydrophobicity at certain temperature ranges below the [13] M. Mohseni, P. Mertiny, and A. Amirfazli, “Electro-Thermal Icing
freezing temperature of water (‒50°C to 0°C), which vary Mitigation System for Polymeric Composite Airfoil,” pp. 1–8,
2016.
according to the material. A clear determination of the [14] A. A. C. Antonini, M. Marengo, “Superhydrophobic Coatings as a
temperature ranges for superhydrophobicity is important to new Strategy for Energy Saving Anti / de-icing Systems,” ILASS –
know the conditions under which these surfaces can be used in Eur. 2011, 24th Eur. Conf. Liq. At. Spray Syst. Estoril, Port. Sept.
anti-icing applications. 2011, no. September, pp. 1–6, 2011.
[15] C. Antonini, M. Innocenti, T. Horn, M. Marengo, and A.
Amirfazli, “Understanding the effect of superhydrophobic coatings
Surface roughness is one of the most important parameters on energy reduction in anti-icing systems,” Cold Reg. Sci.
in the fabrication of superhydrophobic surfaces. Even when Technol., vol. 67, no. 1–2, pp. 58–67, 2011.
the surface is coated with a solution, the main factor affecting [16] S. Tarquini, C. Antonini, A. Amirfazli, M. Marengo, and J.
Palacios, “Investigation of ice shedding properties of
the liquid-solid relationship is the surface roughness. superhydrophobic coatings on helicopter blades,” Cold Reg. Sci.
However, a remarkable study reported that the rotating coated Technol., 2014.
surface showed higher liquid-solid surface contact angle [17] D. K. Mandal, A. Criscione, C. Tropea, and A. Amirfazli,
values than others. On the contrary, in the past studies, it was “Shedding of Water Drops from a Surface under Icing
Conditions,” Langmuir, vol. 31, no. 34, pp. 9340–9347, 2015.
stated that the coating area is limited as its thermo-mechanical
working range is narrow. These contradictions in the literature
have led to the need to clearly reveal the relationship between
the coating types and the liquid-solid surface contact angle.
IV. CONCLUSION
In the scientific studies carried out to date, the icing process
has been examined in many ways by experimental and
numerical methods. Table 1 summarizes the parameters
examined in the original experiments. The limits of these
parameters include other articles published on our topic. In
particular, there are wide information on surface contact
angles. However, there are quite a few reviews of the
aforementioned aspects. There is also no comprehensive study
on superhydrophobic surfaces under which conditions exhibit
anti-icing properties.
REFERENCES
[1] L. Oberli, D. Caruso, C. Hall, M. Fabretto, P. J. Murphy, and D.

Evans, “Condensation and freezing of droplets on
superhydrophobic surfaces,” Adv. Colloid Interface Sci., vol. 210,
pp. 47–57, 2014.
[2] A. Bisetto, D. Torresin, M. K. Tiwari, D. Del Col, and D.
Poulikakos, “Dropwise condensation on superhydrophobic
nanostructured surfaces: Literature review and experimental
analysis,” J. Phys. Conf. Ser., vol. 501, no. 1, 2014.
[3] G. Momen, R. Jafari, and M. Farzaneh, “Ice repellency behaviour
of superhydrophobic surfaces: Effects of atmospheric icing
conditions and surface roughness,” Appl. Surf. Sci., vol. 349, pp.
211–218, 2015.
[4] G. Fang and A. Amirfazli, “Understanding the anti-icing behavior
of superhydrophobic surfaces,” Surf. Innov., 2014.
[5] B. M. L. Koch, A. Amirfazli, and J. A. W. Elliott, “Modeling and
Measurement of Contact Angle Hysteresis on Textured High-
Contact-Angle Surfaces,” 2014.
[6] A. M. Macner, S. Daniel, and P. H. Steen, “Condensation on
surface energy gradient shifts drop size distribution toward small
drops,” Langmuir, vol. 30, no. 7, pp. 1788–1798, 2014.
[7] F. Chu, X. Wu, and Q. Ma, “Condensed droplet growth on surfaces
with various wettability,” Appl. Therm. Eng., vol. 115, pp. 1101–
1108, 2017.
[8] A. L. Yarin, “DROP IMPACT DYNAMICS: Splashing,
710
Volume 3 (2018), 711-715
Denizcilik Sektörüne Yönelik İş İlanlarının Analizi: Kariyer.net Örneği

İlke Sezin Ayaz1*, Esra Baran1+ ve Abdullah Açık1
1 Denizcilik İşletmeleri Yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye
*Sorumlu yazar: ilke.ayaz@deu.edu.tr
+Sunucu:ilke.ayaz@deu.edu.tr
Sunum/ Çalışma Türü: Sözel/ Tam Metin
Özet – İnternetin kullanım alanlarının genişlemesiyle günümüzde iş gören seçimi ve işe alım süreçlerinde birçok web sitesi aktif
olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada denizcilik sektörüne yönelik iş ilanlarında bulunan bilgiler ve adaylardan aranan
niteliklerin neler olduğu araştırılmış, kariyer.net üzerinde 21.06.2018-19.10.2018 tarihleri arasında yayında olan toplam 160 ilan
araştırmaya dâhil edilmiştir. İlanlar “işletme türleri”, “ilanların kapsadığı iller”, “departmanlar”, “pozisyonlar”, “mezun olunan
bölümler”, “istenen iş tecrübesi”, “belirgin bir iş tanımının olup olmaması” “yabancı dil ve bilgisayar bilgileri”, “çalışanlara
sağlanan olanaklar” ve “adaylardan istenen nitelikler” başlıkları altında içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırmanın
sonuçlarına göre, lojistik ve freight forwarder işletmelerinin en fazla ilan veren işletmeler olduğu, ilanların yarısından fazlasının
İstanbul iline yönelik olduğu, operasyon departmanına ve uzman pozisyonuna yönelik ilanların çoğunluğu oluşturduğu,
denizcilik fakültesi mezunlarına yönelik ilanların çoğunlukta olduğu, ilanların neredeyse tamamının yabancı dil şartı
bulundurduğu ve ilanların büyük çoğunluğunun Ms Office programına hâkimiyet istediği görülmektedir. Ayrıca yemek, ulaşım
ve özel sağlık sigortasının adaylara en çok sağlanan olanaklar olduğu ve iletişim becerisine yönelik nitelikler, takım çalışmasına
uyum sağlayabilme ve analitik düşünme yeteneklerinin işverenlerin adaylarda en çok aradığı nitelikler olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler – Denizcilik, İş İlanı, İçerik Analizi, İnternet, Kariyer
I. GİRİŞ Gelişen iletişim teknolojileri ile online iş ilanları, online

Günümüzde gelişen teknoloji ve sosyo-ekonomik şartlar, görüşmeler, online testler gibi birçok yeni işe alım olanakları
işletmelerin önemini daha da arttırarak sosyal, siyasal ve ortaya çıkmıştır. Ayrıca, e-performans yönetimi, e-eğitim, e-
teknik birimler olarak öne çıkmalarını sağlamakta; ülkelerin kariyer yönetimi gibi uygulamalar ile insan kaynakları
kalkınmaları ve hızla küreselleşen dünyada rekabet avantajı bölümleri işlerini daha kısa zamanda yapar hale gelmiştir [7].
kazanmaları için büyük önem arz etmektedir. İşletmelere yön
veren ve onları başarıya götüren en önemli unsurlardan biri İnternetten işe alım, hızla küreselleşen dünyada rekabet
insandır. Bu nedenle, organizasyonların işleyişi için gerekli avantajı kazanmak için nitelikli adayların bulunması ve işe
olan işgücünü oluşturma, geliştirme ve bu gücün etkili ve alınmasında işverenlere yardım eden ucuz, uygun ve yenilikçi
verimli kullanımına yönelik faaliyetlerin tümünü kapsayan bir yoldur [8]. Örgütler, kendi kurumsal web sayfalarında
insan kaynakları yönetiminde en önemli konu doğru iş insan kaynakları bölümü oluşturarak iş başvurularını
görenleri bulmak ve seçmektir [1], [2]. İş gören temini alabilmekte ya da profesyonel insan kaynakları web siteleri
sürecinde iç ve dış kaynaklardan yararlanmak şeklinde iki aracılığıyla iş görenlerini bulmaya çalışabilmektedir. Böylece
farklı uygulama söz konusudur [3], [4]. İç kaynaklardan zamana ve mekâna bağlı kalmadan potansiyel insan
yararlanma yükselme (terfi) ve iç transfer olmak üzere iki kaynaklarına ulaşabilmekte ve onları insan kaynakları
kısımda incelenmektedir [5]. İşletmeler iç kaynaklarından iş politikaları konusunda bilgilendirebilmektedir [7]. Türkiye’de
gören bulamadıklarında ise dış kaynaklara yönelmek zorunda işverenler ve iş arayanların en sık başvurduğu sitelerin başında
kalırlar. Dış kaynaklardan iş gören temini genel olarak; ilan ve kariyer.net, yenibiris.com, xing.com, monster.com,
duyurular, kişisel başvuru veya CV gönderme, aracılarla secretcv.com, elemanonline.com gibi siteler gelmektedir. Bu
başvuru, İŞ-KUR, özel insan kaynakları danışmanlık büroları, sitelerde tüm sektörlerden çeşitli pozisyonlar için ilanlar yer
eğitim kuruluşları, iş gören kiralama (leasing), ve internet almaktadır. Ayrıca kamuya ait bir kurum olan İş ve İşçi Bulma
yolları ile gerçekleşmektedir [3]. Kurumu da iskur.gov.tr adresi üzerinden iş ilanları
Çağımızın en önemli buluşlarından biri olan internetin yayınlamakta ve iş başvurularını kabul etmektedir [9]. İnternet
hayatımızdaki yeri yadsınamayacak kadar önemlidir. üzerinden yayımlanan ilanlarda çoğunlukla boş iş
Günümüzde internet sadece iletişim aracı olarak pozisyonları, iş tanımları, işin gerektirdikleri kurumun kültürü
ve marka kimliği, çalışanlara sağlanan olanaklar gibi bilgiler
kullanılmamakta, çalışma koşullarını, alış veriş
yer almaktadır [10]. Böylece örgütler yayımladıkları online
alışkanlıklarını, sosyal ilişkileri, eğitim, sağlık ve diğer ilanlarda kendileri, yapılacak iş ve aranan adayların özellikleri
sektörleri çok farklı bir noktaya getirmektedir. İnternetin ile ilgili pek çok bilgiye yer vermekte, geniş bir aday havuzuna
yaygın kullanımı örgütsel süreçlerde de değişimlere neden ulaşabilmekte; adaylar ise bu ilanlar sayesinde zaman
olmakta, örgütlerde yaşanan en temel süreçlerden biri olan “işe açısından tasarruf sağlayarak aynı anda birden fazla iş için
alım” da internetin etkisi ile yeni bir yüze kavuşmaktadır [6]. başvuru yapabilmekte, bu başvuruları eş zamanlı olarak takip
711
Ayaz et al., Denizcilik Sektörüne Yönelik İş İlanlarının Analizi: Kariyer.net Örneği, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
edebilmekte, ilanlarda yer alan bilgiler ile ilanı veren örgütün dokümantasyon konusunda bilgi ve/veya deneyim sahibi
nasıl bir işveren olabileceği konusunda fikir sahibi olabilmekte olmak, kataloglama ve sınıflama konusunda bilgi ve/veya
ve bu sayede kuruma başvuru konusunda kararlarını deneyim sahibi olmak gibi beceriler üzerine yoğunlaştığı
netleştirebilmektedirler. [7], [11], [12]. Sağladığı bütün bu saptanmıştır [14].
avantajları sayesinde internet üzerinden işe alım dünyada ve
ülkemizde insan kaynakları planlamasında geniş bir kullanım Cevher çalışmasında, 25 Haziran 2012-25 Temmuz 2012
alanına ulaşmıştır. tarihleri arasında kariyer.net’te yer alan 125 adet sekreterlere
Bu çalışmada personel devir hızı yüksek olan ve emek yoğun yönelik iş ilanlarını içerik analizi yöntemi ile incelemiştir.
bir sektör olan denizcilik sektöründe yönelik iş ilanları içerik Araştırmanın bulgularına göre ilanlarının daha çok İstanbul ve
analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırmanın yanıt aradığı Kocaeli illeri için çıktığı, neredeyse tamamında kadınların
sorular şu şekildedir: arandığı, en az 1 yıllık deneyimin istendiği, bazı ilanlarda
bekar olma durumunun belirtildiği, daha çok büro yönetimi ve
 İş ilanları denizcilik sektörünün hangi alanlarını sekreterlik mezunlarının arandığı, yabancı dil olarak İngilizce
kapsamaktadır? bilinmesi gerektiği ilanlardaki şartlar arasında görülmüştür
 İlanlar hangi bölge ve şehirlerde yoğunlaşmaktadır? [15].
 İş ilanlarında en çok iş gören ihtiyacı duyulan Bacaksız ve Sönmez çalışmalarında Türkiye’deki online
insan kaynakları sitelerinden en fazla bilinen üç tanesinde, 24
departmanlar hangileridir?
Eylül 2013 tarihinde hemşirelik ile ilgili olan iş ilanlarını
 İş ilanlarında iş görenlerde aranan temel nitelikler taramış, çalışmasının sonunda ilanların büyük çoğunluğunda
nelerdir? tam zamanlı olarak hastanelerde ve yatan hasta servislerinde
 İlgili işletmeler ilanlarda hangi bilgilere yer çalışacak hemşireler arandığı, ilanların %80,8’inde
vermektedir? eğitim, %41,2’sinde deneyim ölçütü arandığı, hemşire iş
ilanlarının, iş tanımı ve aranan nitelikler açısından yetersiz
Yazında konu ile ilgili çalışmalar sınırlı olduğu için olduğu, hemşire gereksinimi nedeniyle eğitim ve deneyimin
bu çalışma gerçekleştirilmiştir ve elde edilen bulguların ilgili önemsenmediği bulgularına ulaşmıştır [9].
alana katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Erkarslan ve arkadaşları çalışmalarında 2009 yılı son dört
ayı içinde yayımlanmış endüstriyel tasarımcılar ile ilgili iş
II. LİTERATÜR TARAMASI ilanlarını inceleyerek Türkiye’de endüstri ürünleri tasarımı ve
Konu ile ilgili yazın incelendiğinde çeşitli sektörler ile ilgili endüstriyel tasarım lisans eğitimi veren on üniversitenin
iş ilanlarına dair çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Örneğin, mevcut ders programları ve içerikleri ile karşılaştırmıştır.
Erdem ve Gezen çalışmalarında turizm işletmeleri ile ilgili Araştırmanın sonuçlarına göre, işverenler tasarımcılarından iyi
olarak 20 Eylül- 8 Ekim 2012 tarihleri arasındaki 1421 iş bir cad/cam operatörü olması, üretim yöntemleri konusunda
ilanını içerik analizi yöntemi ile incelemişlerdir. Çalışmanın belli bir birikime sahip olması, kalıp tasarımı konusuna hakim
sonuçlarına göre turizm işletmelerine yönelik iş ilanlarının olması gibi nitelikler beklemektedir [16].
büyük çoğunluğu oteller ile ilgilidir ve ilanlarda öne çıkan ilk
üç il İstanbul, Antalya ve Muğla şeklindedir. Departmanlara III. ÖRNEKLEM VE YÖNTEM
göre en çok eleman aranan ilk üç departman; ön büro, yiyecek– Bu çalışmada denizcilik sektörüne yönelik iş ilanlarında
içecek ve kat hizmetleridir. Ayrıca araştırma kapsamındaki bulunan bilgiler ve adaylardan aranan niteliklerin neler olduğu
ilanlar incelendiğinde; aday iş görenlerde aranan bazı araştırılmaya çalışılmış, denizcilik fakültesi mezunlarının
özellikler, iş görenlere sağlanan olanaklar ve işletme iletişim kendilerinden istenen özelliklerin neler olduğu hakkında fikir
bilgilerini içermesi açısından ilanların oldukça zayıf kaldıkları sahibi olmalarını sağlamak amaçlanmıştır.
tespit edilmiştir [13]. Çalışmada, 11 Eylül 218-19 Ekim tarihleri arasında
Özdemir ve arkadaşları 1-31 Mart tarihleri arasında Kariyer.net üzerinde “denizcilik”, “deniz yolu”, “ocean”,
www.turizmgazetesi.com adresli internet sitesinde yayınlanan liman” anahtar kelimeleri ile iş ilanları taranmıştır. Sonuçta,
turizme yönelik 524 iş ilanını incelemişler ve inceledikleri bu 21.06.2018-19.10.2018 tarihleri arasında yayında olan toplam
iş ilanlarını işletme türü, iş gören niteliği ve aday iş görenlerde 160 ilan araştırmaya dahil edilmiştir. Vasıfsız gemi elemanı,
aranan özellikler olarak kategorize etmişlerdir. Çalışmadan teknik personel, ön büro elemanı gibi denizcilik fakültesi
elde edilen sonuçlara göre Bodrum‘da faaliyet gösteren mezunlarına yönelik olmayan genel ilanlar araştırmaya dahil
konaklama işletmeleri verdikleri iş ilanlarında öncelikle alt edilmemiştir. Çalışmanın örneklemini oluşturan 160 iş ilanı
kademe çalışanları istihdam etmeyi amaçlamakta, işletmeler “işletme türleri”, “ilanların kapsadığı iller”, “departmanlar”,
ilanlarında eğitim şartı aramamakta, yabancı dil bilgisine de “pozisyonlar”, “mezun olunan bölümler”, “istenen iş
yeterli oranda önem vermemekte ve niteliksiz personel tecrübesi”, “belirgin bir iş tanımının olup olmaması”, “yabancı
istihdam etme eğiliminde bulunmaktadırlar [2] dil ve bilgisayar bilgileri”, “çalışanlara sağlanan olanaklar” ve
Er-Koçoğlu çalışmasında 2015-2017 zaman diliminde “adaylardan istenen nitelikler” başlıklarına göre içerik
bilgi ve belge yönetimi mezunlarına yönelik çevrim içi olarak analizine tabi tutulmuştur.
yayımlanan iş ilanlarını içerik analizi yöntemi ile incelemiştir.
IV. BULGULAR
Araştırmanın sonuçlarına göre en fazla istihdam olanağının
İstanbul’da olduğu, bölüm mezunlarının özel üniversiteler, İçerik analizi ile elde edilen bulgular tablolaştırılarak
özel okullar, hastaneler, bankalar gibi çeşitli kuruluşlarda sunulmuştur. İlk olarak ilanlar işletme türüne göre
incelenmiştir. Bulgular Tablo 1’de görülmektedir.
kütüphaneci, kütüphane sorumlusu, kütüphane öğretmeni,
arşivci gibi çeşitli unvanlarla istihdam edildiği, iş ilanlarında
istenen mesleki koşulların bölüm mezunu olmak, arşivcilik ve Tablo 1. İlanların İşletme Türüne Göre Dağılımları
712
İşletme Türü Frekans (n) Yüzde (%) İnsan Kaynakları 1 0,62

Lojistik 46 28,75 İthalat/İhracat 1 0,62
Freight Forvarder 31 19,37 Sigorta 1 0,62
Gemi Acentesi 25 15,62 Teknik 1 0,62
Denizcilik/Taşımacılık 13 8,12 Belirtilmemiş 11 6,87
Liman 11 6,87 TOPLAM 160 100 %
Gemi İkmal / Kumanya 7 4,37
Gemi İnşa 7 4,37 Tablo 3’te görüleceği üzere en fazla ilan operasyon
Konteyner Hattı 7 4,37 departmanına yöneliktir. İşlemlerin 7/24 sürdüğü, oldukça
Marina 6 3,75 aktif, hareketli ve yoğun bir sektör olan denizcilik sektöründe
Broker 2 1,25 en çok eleman ihtiyacının operasyon departmanında olması
Diğer 5 3,12 oldukça beklenen bir durumdur. Bu departmanı
TOPLAM 160 100 %
ilanların %25,62’sini oluşturan satış pazarlama departmanı
takip etmektedir. İnsan kaynakları, ithalat/ihracat, sigorta ve
Tablo 1’de görüleceği üzere en fazla ilan veren işletmeler teknik departmanları en az ilana sahip departmanlardır.
lojistik (%28,77) ve Freight Forwarder işletmeleridir. Bu iki İncelenen iş ilanlarının 11 tanesinde herhangi bir departman
işletme türü tüm ilanların yaklaşık yarısını (%48,12) ismi bulunmamaktadır.
oluşturmaktadır. Bu durum denizcilik ve lojistik sektörlerinin İlanlarda bulunan pozisyon bilgileri incelendiğinde Tablo
sahip oldukları güçlü bağlantıyı gözler önüne sermektedir. Bu 4’te de belirtildiği gibi ilanların neredeyse yarısının (%48,75)
işletme türlerini gemi acentelerinin ilanları takip etmektedir. uzman pozisyonuna yönelik olduğu görülmektedir. Uzman,
Marina ve broker işletme türlerinin ilanları ise oldukça sınırlı müdür/ yönetici, uzman yardımcısı gibi üst düzey pozisyonlar
sayıdadır. ilanların büyük çoğunluğunu (74,37) kapsamaktadır.
İş ilanlarının hangi şehirlerdeki işe alımları kapsadığına dair Mühendis, teknisyen, enspektör pozisyonlarına yönelik ilanlar
bulgular Tablo 2’de sunulmuştur. Tablo 2’ye göre İstanbul ili oldukça azdır.
ilan sayısı bakımından açık ara öndedir, incelenen iş ilanlarının
yarıdan fazlası (%55,62) İstanbul iline yöneliktir. Bunu İzmir Tablo 4. İlanların Pozisyonlara Göre Dağılımı
(%13,75) ve Bursa (% 6,25) takip etmektedir. Bulgulara göre Pozisyon Frekans (n) Yüzde (%)
iş ilanlarının Marmara ve Ege bölgelerinde yoğunlaştığı, Uzman 78 48,75
Karadeniz bölgesinden sadece bir ile ait ilanın bulunduğu Müdür/Yönetici 27 16,87
saptanmıştır. Uzman Yardımcısı 14 8,75
Eleman 13 8,12
Tablo 2. İlanların İllere Göre Dağılımı Müşteri Temsilcisi 12 7,50
Şehir Frekans (n) Yüzde (%) Ön Büro Temsilcisi 4 2,50
İstanbul 89 55,62 Puantör 4 2,50
İzmir 22 13,75 Takım Lideri 3 1,87
Bursa 10 6,25 Mühendis 2 1,25
Tekirdağ 9 5,62 Teknisyen 1 0,62
Kocaeli 8 5,00 Enspektör 1 0,62
Mersin 7 4,37 Müdür Yardımcısı 1 0,62
Antalya 5 3,12 TOPLAM 160 100 %
Ankara 3 1,87
Aydın 1 0,62 İncelenen iş ilanları adaylardan beklenen eğitim düzeylerine
Gaziantep 1 0,62 göre incelendiğinde, ilanların neredeyse tamamının (98,75)
Giresun 1 0,62 üniversite mezunu adaylara yönelik olduğu görülmektedir.
Kayseri 1 0,62 Yalnızca 2 ilan lise mezunu adaylara yöneliktir. Tablo 5’te
Konya 1 0,62 mezun olunan bölüm tercihlerine göre iş ilanlarının dağılımı
Muğla 1 0,62
görülmektedir.
Yalova 1 0,62
TOPLAM 160 100 % Tablo 5. Mezun Olunan Bölümlere Göre İş İlanları
Mezun Olunan Bölüm Tercihi Frekans (n)
Tablo 3’te iş ilanlarının departmanlara göre dağılımı Denizcilik Fakültesi Bölümleri 53
görülmektedir. Lojistik 20
İşletme-İktisat / İİBF 15
Tablo 3. İlanların Departmanlara Göre Dağılımı Uluslararası Ticaret/ Dış Ticaret 13
Departman Frekans (n) Yüzde (%) Mühendislik (Endüstri, Makine vb.) 5
Operasyon 60 37,5 Turizm 1
Satış Pazarlama 41 25,62 Belirtilmemiş 96
Lojistik 16 10,00
Satın Alma 8 5,00 Tablo 5’e göre 96 ilanda adayların mezun olması istenen
Müşteri İlişkileri 7 4,37 bölüm ile ilgili bir bilgiye rastlanmamaktadır. Bu durum
Bakım Onarım 4 2,50 adayların başvuru kararlarını zorlaştırmakta, doğru adaylara
Finans 3 1,87 ulaşmayı güçleştirmekte ve iş ilanlarının niteliğini kötü
Bilgi İşlem 2 1,25 etkilemektedir. Denizcilik işletmeleri yönetimi, deniz
Dokümantasyon 2 1,25 ulaştırma işletme mühendisliği, güverte, makine gibi
İş Geliştirme 2 1,25 denizcilik fakültesi bölümlerini içeren toplam 53 ilan olması
713
bu fakültenin mezunları ve mezun adayları için bir avantaj adaylar için askerlik yükümlülüğü bulunmama da öne çıkan
oluşturmaktadır. Lojistik bölümü mezunlarına yönelik özelliklerdir. Tablo 7’de incelenen ilanlardaki adaylardan
ilanların sayısı da denizcilik fakültesi mezunlarına yönelik istenen nitelikler detaylandırılmıştır.
ilanlardan hemen sonra gelmektedir.
Tablo 7. Adaylardan İstenen Niteliklere Göre İş İlanları
Araştırmaya dahil edilen ilanlar incelendiğinde, ilanların
Adaylardan İstenen Nitelikler Frekans Yüzde
neredeyse tamamında (%96,87) belirgin bir iş tanımının
(n) (%)
bulunduğu saptanmıştır. Bu durum hem işverenler hem de İletişim becerisi 118 73,75
adayların lehine olmakta, doğru iş ile doğru personelin Takım çalışmasına uyum sağlayabilme 101 63,12
eşleşmesini kolaylaştırmaktadır. Çoğu ilanda (%96,87) Analitik düşünme yeteneği 76 47,50
adayların yaşı ile ilgili bir sınıra rastlanmamıştır. Adaylardan Etkili planlama, koordinasyon ve 52
istenen iş tecrübesi açısından ilanlar incelendiğinde büyük bir operasyon yeteneği 32,50
çeşitlilik görülmektedir. İlanların %25’i en az 2 yıl tecrübe Takip yeteneği 42 26,25
isterken, %17,5’i hem tecrübeli hem de tecrübesiz adaylara Esnek çalışma saatlerine uyum 41
yönelik olmakta, %16,25’i ise en az 3 yıl tecrübe istemektedir. sağlayabilme 25,62
Bu durum ilanların tek bir tecrübe düzeyine bağlı olmadığını Öğrenmeye ve gelişime açık olma 38 23,75
göstermekte ve adaylar için avantaj oluşturmaktadır. Global Yoğun çalışma temposuna uyum 36
bir sektör olan denizcilik sektöründe adayların yabancı dil sağlayabilme 22,50
bilgileri iş hayatlarında oldukça büyük bir önem arz Sonuç ve çözüm odaklı olma 30 18,75
Sorumluluk sahibi olma 30 18,75
etmektedir. Adaylardan istenen yabancı dil bilgisine yönelik
Sektörel bilgi 26 16,25
bulgular incelendiğinde ilanların nerdeyse tamamının
Müşteri odaklılık 22 13,75
(%89,37) İngilizce yabancı dil şartı bulundurduğu görülmekte, Temsil yeteneği 19 11,87
ilanların %9,37’sinde ise tercihen ikinci yabancı dil isteği Problem çözebilme yeteneği 17 10,62
bulunmaktadır. Ayrıca ilanların büyük çoğunluğunda İlgili hukuki prosedür ve tarifelere 14
(%73,75) adayların Ms Office programlarına hakim olmaları hakim olma 8,75
istenmektedir. ERP, SAP ve Softrans ilanlarda adı geçen diğer Dikkatli ve detaycı 14 8,75
bilgisayar programlarıdır. Sektörü ve potansiyel pazarları analiz 11
İlanlarda yer alan, çalışanlara sağlanan olanaklara yönelik edebilme yeteneği 6,87
bilgiler ilanların adayları cezbetmesi açısından oldukça Liderlik vasfına sahip olma 10 6,25
önemlidir. İncelenen ilanların %60’ında çalışanlara sağlanan Müşteri portföyüne sahip olma 10 6,25
olanaklara yönelik hiç bir bilgi bulunmaması, diğer ilanlarda Kariyer hedefi olan 9 5,62
da kariyer ve sosyal faaaliyet olanakları ile ilgili bilgilerin Stres yönetimi yeteneği 6 3,75
azlığı bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır. Yemek, ulaşım ve Yenilikçi 6 3,75
özel sağlık sigortası ilanlarda en çok adı geçen olanaklardır. Sertifika / Belge 3 1,87
Proaktif olma 3 1,87
Tablo 6’da ilanlarda yer alan çalışanlara sağlanan olanaklara
Etkili zaman yönetimi yeteneği 2 1,25
yönelik bilgiler görülmektedir.
Bilgi güvenliğine hassasiyet gösteren 1 0,62
Tablo 6. Çalışanlara Sağlanan Olanaklara Göre İş İlanları
Diğer
Askerlik 86 53,75
Sağlanan Olanaklar Frekans (n) Sürücü Belgesi 47 29,37
Seyahat Engeli Olmayan 25 15,62
Yemek / Yemek Kartı 64
Servis / Ulaşım 47
Özel Sağlık Sigortası 46 V. SONUÇ
Prim 11 Rekabetin gittikçe arttığı günümüz iş dünyasında, işletmeler
Araç 10
insan kaynakları konusuna her geçen gün daha fazla önem
Bireysel Emeklilik (BES) 10
vermekte, rekabet stratejilerini insan kaynakları yönetimine
Kaza Sigortası 9
Bayram Yardımı 6
odaklamaktadır. Bu bağlamda denizcilik işletmeleri de
Yakacak Yardımı 5 nitelikli iş görenleri bünyelerine katmaya çalışmakta ve
Hayat Sigortası 2 rekabetçi kalmayı hedeflemektedir. Gelişen teknoloji ile
Belirtilmemiş 96 birlikte geleneksel yöntemlerin ötesinde online kanallar ile
insan kaynaklarına yönelik ihtiyacın giderilmesi son yıllarda
İş ilanlarında adaylardan istenen özellikler incelendiğinde hızla artmaktadır.
adayların iletişim becerilerine yönelik niteliklerin öne çıktığı Bu çalışmada denizcilik sektörüne yönelik iş ilanlarında
görülmektedir. Sağlıklı ve uzun süreli ilişkilerin başarıyı bulunan bilgiler ve adaylarda aranan niteliklerin neler olduğu
getirdiği denizcilik sektöründe adayların kendilerini doğru ve araştırılmış, Türkiye’nin en büyük online istihdam platform
anlaşılır ifade etme becerileri oldukça önemlidir. Takım olan kariyer.net üzerinde 21.06.2018-19.10.2018 tarihleri
çalışmasına uyum sağlayabilme, ilanlarda öne çıkan bir diğer arasında yayında olan toplam 160 ilan araştırmaya dahil
aranan niteliktir. Çünkü denizcilik sektörünün dinamik edilmiştir. Belirlenen bu 160 iş ilanı işletme türleri, ilanların
çevresine uyum sağlayacak, ortak bir ruha sahip örgütler kapsadığı iller, departmanlar, pozisyonlar, mezun olunan
oluşturmak her işletme için önemlidir. Bir problem çözmek bölümler, belirgin bir iş tanımı olup olmaması, istenen iş
için bilgileri ayrıştırmayı ve her bilgiyi ayrıca değerlendirmeyi tecrübesi, yabancı dil ve bilgisayar bilgileri, çalışanlara
içeren analitik düşünme yeteneği de adaylarda aranan bir diğer sağlanan olanaklar ve adaylardan istenen niteliklere göre
önemli özelliktir. Seyahat engeline sahip olmama ve erkek içerik analizine tabi tutulmuştur.
714
Araştırmanın sonuçlarına göre, lojistik, freight forwarder ve [13] B. Erdem and T. Gezen, “Turizm İşletmelerine Yönelik İş
gemi acentesi işletmelerinin en fazla ilan veren işletmeler İlanlarının İçerik Analizi Yöntemi İle İncelenmesi,” Int. Journal of
Management Economics and Business, vol. 10, no. 21, pp.19-42,
olduğu görülmektedir. İlanların yarısından fazlası İstanbul 2014.
iline yönelik olup, operasyon departmanına ve uzman [14] Er-Koçoğlu. Neslihan, “Türkiye'de Bilgi ve Belge Yönetimi
pozisyonuna yönelik ilanlar çoğunluğu oluşturmaktadır. Bölümü Mezunlarının Özel Sektörde İstihdamına Yönelik Çevrim
Denizcilik işletmeleri yönetimi, deniz ulaştırma işletme İçi Yayımlanan İş İlanlarının İçerik Analizi,” DTCF Dergisi, vol.
mühendisliği, güverte, makine gibi denizcilik fakültesi 58, sayı. 1, pp.1138-1160, 2018.
bölümlerini içeren ilanların fazla olduğu görülmekte ve bu [15] Cevher. Ezgi, “Sekreterlerin İşe Alınmasında Aranan Niteliklere
Yönelik Bir Araştırma: Kariyer.net Örneği,” Süleyman Demirel
durum denizcilik fakültesi mezunlarına avantaj
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 1, pp.235-245,
oluşturmaktadır. İlanların neredeyse tamamının yabancu dil 2013.
şartı bulundurduğu ve ilanların büyük çoğunluğunun Ms [16] Ö. Erkarslan, N.A. Kaya and Ö. Dilek, “Türkiye’de Endüstriyel
Office programına hakimiyet istediği görülmektedir. Yemek, Tasarımcıda Aranan Niteliklerin Lisans Eğitim Programları ve
ulaşım ve özel sağlık sigortası adaylara en çok sağlanan Kariyer Siteleri Üzerinden Karşılaştırmalı Analizi,” Anadolu
olanaklardır. İletişim becerisine yönelik nitelikler, takım Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 11, no.2, pp.121-130,
2011.
çalışmasına uyum sağlayabilme ve analitik düşünme yeteneği
ise iş verenlerin adaylarda en çok aradığı niteliklerdir.
Elde edilen bulgulara göre, denizcilik sektörüne yönelik iş
ilanlarının iş tanımları, çalışanlara sağlanan olanaklar, sosyal
haklar, çalışma saatleri, ücret vb. konularda geliştirilebileceği
ve daha nitelikli bir hale dönüştürülebileceği tespit edilmiştir.
Çalışmanın 21.06.2018-19.10.2018 tarihleri arasında yayında
olan ilanları kapsaması ve sadece kariyer.net sitesindeki
ilanların taranması çalışmanın en büyük kısıtlarıdır. Gelecek
çalışmalarda daha geniş bir zaman dilimini kapsayan, diğer
online iş ilanı platformları da dahil edilerek daha çok iş
ilanının incelendiği, sektörel ve ülkeler arası karşılaştırmaları
içeren araştırmalar yapılması faydalı olacaktır.
REFERANSLAR
[1] R. L. Daft, Management, 5th ed. Orlando, USA: Dryden Press,

2000.
[2] S. S. Özdemir, E. Polat, and Ö. L. Met, “Bodrum ’ da Faaliyet
Gösteren Konaklama İşletmelerince Verilen İş İlanlarındaki
İşgören Niteliklerinin Analizi,” Sos. ve Beşeri Bilim. Araştırmaları
Derg., no. 34, pp. 121–138, 2015.
[3] A. Benli, L. Şahin, "İnsan Kaynakları Yönetiminde İşgören Bulma
ve Seçme: Çınar Hotel Uygulaması," Bilgi., no.8, pp. 113-124,
2004.
[4] B. Keklik, " İnsan Kaynakları Temininde Kullanılan Tekniklerin
Etkinliklerine İlişkin KOBİ’ lerde Bir Araştırma ve Model Önerisi,
Unpublished Doctoral Thesis, Süleyman Demirel University Social
Science Institute, Isparta, 2007.
[5] Z. Sabuncuoğlu, İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul: Beta
[6] H. Dulkadiroğlu and M.E. Altundemir, “Kamu Kurumlarında E-İşe
Alım İçin İlk Adım: Gazete İlanlarından E-İlana Geçiş,”
Sosyoekonomi, no.2, pp. 59-78, 2013.
[7] B. Öksüz, “E-işe Alım Sürecinde Kurumsal Web Sitelerinin
Kullanımı ve Konu Üzerine Bir Araştırma,” ZKÜ Sosyal Bilimler
Dergisi., vol. 7, no. 14, pp. 267-283, 2011.
[8] R.L. Hogler, C. Henle, and C. Bemus, “Internet Recruiting and
Employment Discrimination: A Legal Perspective,” Human
Resource Management Review, vol. 8, no. 2, pp. 149-164, 1998.
[9] F.E. Bacaksız and B. Sönmez, “ İnsan Kaynakları Web Sitelerinde
Yer Alan Hemşire İş İlanlarının İncelenmesi,” Sağlık ve
Hemşirelik Yönetimi Dergisi, vol. 3, no. 1, pp. 112-122, 2015.
[10] D. L. Stone, E. F. Stone-Romeo, K. Lukaszewski, “Factors
Affecting the Acceptance and Effectiveness of Electronic Human
Resource Systems,” Human Resource Management Review, vol.
16, no. 2, pp. 229-244, 2006.
[11] E. Ç. Güler, “İşletmelerin E-İnsan Kaynakları Yönetimi ve E-İşe
Alım Süreçlerindeki Gelişmeler,” Ege Akademik Bakış Dergisi,
vol. 6, no. 1, pp. 17-23, 2006.
[12] P. Göçgün, “İşe Alımda Hızla Yaygınlaşan Bir Yöntem: E-işe
alım, http://makinecim.com/bilgi_3929_Ise-Alimda-Hizla-
Yayginlasan-Bir-Yontem-E--Ise-Alim (Accessed 28.10.2018).
715
Volume 3 (2018), 716-719
Electric - Electronic Pictogram Using in the Building Elements

Cengiz TAVŞAN1*, Filiz TAVŞAN 2 and Serkan SİPAHİ 3+
1Karadeniz Technical University , Trabzon, Turkey
3Ataturk University, Erzurum, Turkey
*Corresponding author: ctavsan@hotmail.com
+Speaker: serkansipahi@hotmail.com
Abstract – Beginning from the 20th. Century, Architectural designs and plans are became more complex because of the
increasing of functional needs. This appeared an orientation problem for users of the big complex buildings like hospitals, airport,
shopping mall, etc. For solving this problem, there are some graphs designed for interiors. One of that graph type is pictograms.
Pictograms are minimal symbols, which are created for explanation of situation, object, notion, etc.
Pictograms have been used from ancient times. The pictograms that appear as hieroglyphs in ancient Egypt; In today's
architecture; It is seen that it is located on different structural elements such as columns, beams, walls, floors.
In recent years, with the widespread use of technology, fixed graphic pictogram representations; started to take
electronic pictograms. Among the innovations brought by the electronic pictograms, it can be shown to be easier to shape
according to need, ease of maintenance and continuous conversions and eliminating the complexity of writing and figure.
The aim of this study is to classify the electronic pictograms and their innovations according to the structural elements.
In the study, electric - electronic pictogram samples will be discussed according to structural elements and their innovations will
be discussed. Recent electronic pictogram samples used in buildings will be classified according to the structural elements used;
As a result of the classification made, the innovations brought by the electronic pictograms according to the structural elements
will be discussed.
Keywords – Pictogram, Electronic Pictogram, Building Elements, Routers, Graphic Expression.
Yapı Elemanlarında Elektrik Elektronik Piktogram Kullanımı

Özet –20. yy.’ın başlarından itibaren işlevsel ihtiyaçların artması sonucu bina planları ve mimarisi giderek karmaşık hale
gelmiştir. Bu durum bina kullanıcıları için özellikle hastane, havaalanı, alışveriş merkezi vb. gibi büyük yapılarda kullanım ve
yönlendirme sorununu beraberinde getirmiştir. Yönlendirme sorununun çözümü için mekanlarda yönlendirici olarak kullanılan
farklı grafik anlatım türleri mevcuttur. Bu grafik anlatım türlerinden bir tanesi de piktogramlardır. Piktogramlar herhangi bir
nesne,olay veya kavramı anlatmak için kullanılan minimal semboller olarak tanımlanabilir.
Tarihsel süreç içerisinde çok eski çağlardan beri piktogramlar kullanılmaktadır. Antik mısırda hiyeroglif olarak
karşımıza çıkan piktogramlar; günümüz mimarisi incelendiğinde; bina içerisinde kolon, kiriş, duvar, zemin gibi farklı yapı
elemanlarının üzerinde yer aldığı görülmektedir. Farklı yapı elemanları üzerinde yer alan piktogramlar yapı elamanı şekline göre
yatay veya dikey olarak tasarlanarak bina içi yönlendirici olarak kullanılmaktadır.
Son yıllarda teknolojinin yaygın kullanımı ile birlikte sabit grafik piktogram anlatımların yerini; elektronik piktogramlar
almaya başlamıştır. Elektronik piktogramların getirmiş olduğu yenilikler arasında ihtiyaca göre daha kolay şekillenebilmesi,
bakım kolaylığı ve sürekli dönüşümleri ile yazı ve şekil karmaşıklığını ortadan kaldırmaları olarak gösterilebilir.
Bu çalışmanın amacı elektronik piktogramların ve beraberinde getirmiş oldukları yeniliklerin yapı elemanlarına göre
sınıflandırılarak irdelenmesidir. Çalışmada elektronik piktogram örnekleri yapı elemanlarına göre sınıflandırılarak getirmiş
olduğu yenilikler tartışılacaktır. Binalarda son dönemde kullanılan elektronik piktogram örnekleri kullanıldığı yapı elemanlarına
göre sınıflandırılacak; yapılan sınıflandırma neticesinde yapı elemanlarına göre elektronik piktogramların getirmiş olduğu
yenilikler tartışılacaktır.
Keywords – Piktogram, Elektronik Piktogram, Yapı Elemanları, Yönlendiriciler, Grafik Anlatım
716
Tavşan et al., Electric - Electronic Pictogram Using in the Building Elements, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
 Tüketim alanında, paketleme, reklam v.b.

I. GİRİŞ Bu uygulama alanlarına ait binaların hemen hemen tümünde
Sanayi devrimi sonrası şehirler giderek kalabalıklaşmıştır. görsel iletişim aracı olarak piktogramların kullanılmakta
Şehirlerde teknolojinin de devreye girmesi ile binaların olduğu düşünülecek olursa, piktogramların bina içerisindeki
kullanımlarında işlevsel bazı değişimler söz konusu olmuştur. önemi anlaşılabilir.
Bunun sonucu olarak binaların daha kompleks; işlevsel açıdan Piktogram, bir kavram veya fikri görsel hale dönüştürmek
daha yoğun olduğu söylenebilir. Özellikle teknolojik için sembollerle yalınlaştırılarak oluşturulan resimsel yazı
gelişmelerle birlikte ortaya çıkan ve teknolojik gelişmelerin şeklidir. Piktogramların en önemli özelliği, iletişimde dile
etkilediği; havalimanı, otogar, avm hastane okul gibi binaların, getirilmeye gerek olmayan ayrıntılardan arındırılarak,
işlevsel açıdan daha karmaşık ve şehirlerin büyümesinden yalınlaştırılmış olmalarıdır. Anlatılmak istenileni doğrudan
kaynaklı kullanıcı yoğunluğuna bağlı olarak daha büyük belirten birer imge oldukları için piktogramlar dolaysız
olduğu söylenebilir. iletişimde bulunmaktadır [7].
Karmaşık ve büyük binalar, kullanım zorluklarını da
beraberinde getirmiştir. Bu kullanım zorluklarından bir tanesi
kullanıcıların yön bulma sorunudur. Bu sorunun giderilmesi
için bina içerisinde yönlendirici olarak bazı grafikler
kullanılmaya başlanmıştır.
Grafik tasarım tarih boyunca insanlığın iletişim aracı
olmuştur. Prehistorik devirlerden beri birlikte yaşamanın
başlıca koşulu olan iletişime bir düzen ve açıklık getirmek
isteyen insan, düşünce ve kavramlara görsel bir anlatım Şekil. 1 Soldan Sağa; Piktogram ve Elektronik Piktogram Örnekleri [8], [9]
kazandırmanın yollarını araştırmıştır [1].
Piktogram uluslararası iletişimleri kolaylaştıran, bir nesne Son yıllarda elektrik- elektronik ürün kullanımının
ve bu nesnelerin anlamını ifade eden, grafik sembollerin genel hayatımıza girmesi ile birlikte ürün grupları yenilikçi
ismidir. Piktogram işaretleri insanın varoluş süreci ile ortaya yaklaşımlarla eletirik enerjisinden faydalanan elektronik
çıkmıştır ve günümüzde de işlevini devam ettirmektedir [2]. devrelere sahip ürünler olmaya başlamıştır. Ürünlerin
Semboller ise elektrınik olması beraberinde birçok kullanım kolaylığını da
Bilindiği kadarıyla MÖ 15 000’lere dayanan insanoğlunun getirmiştir. Bu ürün gruplarından bir tanesi de grafik tasarım
görsel macerası, insanın binlerce yıldır zenginleşen iletişim ürünleridir. Grafik tasarımda piktogramlar da elektronik
boyutunda önemini her geçen gün artırarak sürdürmektedir. sistemlerden faydalanmaktadır.Elektronik piktogramlar yapı
İnsanın imgeler ile bu serüveni günümüzden yaklaşık 5000 yıl üzerinde çok farklı yapı elemanı grupları ve sınıflarında
önce yazının bulunmasıyla farklı bir biçime bürünmüştür. görülebilir.
M.Ö. 3000’lerde Mezopotamya’da, sayılar ve yazı, tapınak Bu yapı sınıfları incelendiğinde piktogramların Taşıyıcı
hesaplarının tutulması zorunluluğundan doğmuştur [3]. elemanlar sınıfı; duvar, kolon, kiriş, döşeme, merdiven
Yazının bulunmasından sonra konuşmanın mümkün gruplarında oldukça fazla yer aldığı görülmektedir.
olmadığı her durumda grafik anlatımlar ve semboller Bu çalışmada elektrik - elektronik piktogramlar; örnekler
kullanılmaya başlanmıştır. üzerinden, taşıyıcı yapı elemanları sınıflarının alt gruplarına
Hızla gelişen teknoloji ve her geçen gün yeni boyutlar göre ayrıştırılarak irdelenmiştir.
kazanan insanlar arası ilişkiler, globalleşme sürecinde Örnek olarak ele alınınan elektronik piktogramın kullanım
işaretlerin daha sistematik hale getirilmesini zorunlu hale amaçları ve kullanıldığı yapı elemanı grubu tablolaştırılarak
getirmiştir [4]. verilmiştir. Her yapı elemanı sınıfı için 3 farklı örnek
Bu nedenle bulunan yazı ve piktogramlar geliştirilerek çalışmada ele alınmış ve yapı içerisinde kullanım amaçları
hayatın her alanında insanlığa yol gösterici haline gelmiştir. karşılaştırılarak irdelenmiştir.
Bu nedenle sanayii devrimi sonrası 1900’lü yıllarda başlayan İrdelemeler sonucunda elektronik piktogramların yapı
ortak dil çalışmaları sosyologlar, uzmanlar ve grafikçiler içerisinde kullanılma amaçları yapı elemanı sınıflarına göre
tarafından önemsenmiştir. Batıda Gyorgy Kepes, Maholy tespit edilmiştir.
Nagy, Otto Neurath gibi isimlerin bu konudaki yoğun
II. BULGULAR
çalışmalarına rastlanmaktadır [5].
Sanayi devrimi sonrası yapılan bu çalışmalar sonucu görsel Örneklem olarak kullanılan elektronik piktogramlar Tablo
iletişimin, toplum ve bireyin tüm etkinlik alanlarında 1.’de gösterilmiştir. Örneklem olarak seçilen piktogramların
uygulanmaya başladığı söylenebilir. kullanıldığı yapı elemanları grubu, kullanım amacı,
Görsel iletişimin uygulama alanları şu şekilde kullanıldığı yapının adı ve yeri ile fotoğrafları Tablo 1.’de
sıralanmaktadır [6]: görülmektedir.
 Üretim ve iş çevrelerinde güvenlik koşullarını Örneklem piktogramların kullanım amaçları; kolay
bildirmede, üretim ve makinelerin kontrol ve okunabilirlik, kolay dönüştürülebilirlik, gibi gruplara ayrılarak
kullanımlarında, incelenmiştir.
 Ulaşım ve taşımacılıkta, trafik işaretleri v.b.,
 Hizmet üretiminde, kodlama, arşivleme v.b.,
 Kamusal çevrelerde, kent içi ulaşım, haberleşme,
turizm,
 Sivil ve askeri hizmetlerde, üniformalar, semboller,
işaretler v.b.,
 Teknolojide renk ve biçim kodlu işaretler v.b.,
717
1. Örneklem Elektrik – Elektronik Piktogramlar [10], [11] III. TARTIŞMA

Yapı Kullanıldığı Örneklem olarak seçilen yapıların taşıyıcı yapı elemanı
Elemanı Kullanım Amacı Yapının Adı Fotoğraf grupları incelendiği zaman elektronik piktogramların bina
Grubu ve Yeri içerisinde 4 ana neden ile kullanıldığı görülmüştür. Bu
Palladium nedenler;
Kolay  Kolay dönüştürülebilirlik
Mall -
Dönüştürülebilirlik
Hindistan  Dikkat çekmek
D  Gece görülebilirlik
U
V
Kolay Azia Centre -  Tasarımsal nedenler şeklindedir.
Dönüştürülebilirlik Çin Elektrik elektronik piktogramların tasarım nedenleri
A
R üzerinden Tablo 1.’deki örneklem grubu irdelenecek olursa;
Northern
Dikkat Çekmek-
Quest Casino
Duvar yapı elemanı grubundaki örneklemlere bakıldığı zaman
Gece
& Resort – iç mekanlarda özellikle kolay içeriği kolay ve sürekli
Görülebilirlik dönüşebilen elektrik elektronik piktogramların kullanıldığı;
Amerika
Palladium Mall ve Azia Centre örnekleri üzerinden
Singapore
gözlemlenmektedir. Northern Quest Casino & Resort
Kolay Management
Dönüştürülebilirlik University - örneğinde olduğu gibi; bina kabuğunda kullanılan elektronik
Singapur piktogramlarda ise kolay okunabilirlik ve dikkat çekmek
hedeflenmektedir. Mekan içerisinde duvar yüzeylerinde yer
K alan piktogramlar için kolay dönüşebilen elektronik
O Kolay Tate Modern piktogramlar seçildiği zaman işaretçi karmaşası giderilmekte
L Dönüştürülebilirlik - İngiltere ve daha küçük yüzeylerde; anlatılmak istenenler daha kolay
O anlatılmaktadır. Bunun yanı sıra, hava limanları gibi gün
N içerisinde değişmesi gereken işaretçilere sahip mekanlarda;
1180 piktogramlar rahatlıkla tek tuş ile değiştirilebilmektedir.
Peachtree Kolonlarda kullanılan piktogramlarda da genelde duvarda
Tasarımsal TAP hedeflenen tasarım amaçları aynı doğrultudadır. Singapore
Restaurant -
Management University ve Tate Modern örneklerinde
Amerika
görüldüğü üzere; kolonlarda kullanılan elektrik elektronik
Gece IBAT - piktogramlarda da hedef genelde kolay dönüşebilmesidir.
Görülebilirlik İrlanda Kirişler üzerinde yer alan elektrik elektronik piktogramlar
K özellikle cephe üzerinde yer almaktadır. Bu piktogramların
City National
I Gece
Plaza -
elektrik elektronik olmasında; cephe duvarlarında olduğu gibi
R Görülebilirlik geceleri kolay görülebilmesi ve dikkat çekmesi
I Amerika
Loews amaçlanmaktadır. IBAT, City National Plaza ve Loews
Ş Dikkat Çekmek -
Philadelphia Philadelphia Hotel örneklerinin üçünde de elektrik elektronik
Gece
Hotel - pictogram kullanımı ile geceleri kolay görülebilme ve dikkat
Görülebilirlik
Amerika çekme, hedeflenmiştir.
Gece Catedral of Döşemelerde yer alan piktogramlar incelendiği zaman çok
Görülebilirlik - Christ the çeşitli nedenler ile elektrik elektronik piktogramların
Dikkat Çekmek - Light - kullanıldığı görülmektedir. Bu piktogramların hemen hemen
Tasarımsal Amerika
D ortaya konulan 4 neden ile de kullanıldığı gözlemlenmektedir.
Cadence
Ö Catedral of Christ the Light, Cadence Campus ve Windcreek
Campus –
Ş Kolay Casino and Resort örneklerinde kolay dönüşebilirlik, dikkat
Research and
E Dönüştürüleblirlik çekme, gece görülebilirlik ve tasarımsal hedeflerin tamamı;
Deveşopment
M yer yer görülmektedir.
Centre
E
Windcreek Merdivenlerde, PVR Cinemas, Attorney General
Casino and Department ve Vancouver Airport örneklerinde de görüldüğü
Dikkat Çekmek
Resort - gibi elektrik elektronik piktogramların tercih edilme sebepleri
Amerika dikkat çekerek bina içerisinde ulaşılmak istenen yerin
PVR bulunmasının kolaylaştırılmasıdır. Özellikle yoğun iç
Dikkat Çekmek Cinemas - mekanlarda aydınlatmaya sahip piktogram kullanımı mekan
Hindistan içerisinde gözün bu işaretçileri daha kolay algılamasını
M
sağlamaktadır.
E
R
Attorney IV. SONUÇ
D
General Sonuç olarak elektrik elektronik piktogramların bina taşıyıcı
I Dikkat Çekmek
Department -
V elemanları üzerinden kullanımlarının getirmiş olduğu avantaj
Avustralya
E ve yenilikler Tablo 1 üzerinden yazılacak olursa;
N Genel olarak elektrik elektronik piktogramların getirmiş
Dikkat Çekmek - Vancouver olduğu 4 yenilik ve avantaj vardır. Bunlar; kolay
Kolay Airport -
Dönüştürülebilirlik Kanada
718
dönüştürülebilirlik, dikkat çekicilik, gece görülebilirlik ve [6] Dur, B . (2015). Çevresel Grafik Tasarım'ın Uygulama Alanları. Sanat
ve Tasarım Dergisi, 1 (7), 159-178. Retrieved from
tasarımsal farklılıklar şeklinde sıralanabilir.
http://dergipark.gov.tr/sanatvetasarim/issue/20660/220408 .
Kolay dönüştürülebilirlik elektrik elektronik piktogramların [7] http://peterfrezzini.com/gotafe-wayfinding-case-study/ Kasım 2018.
kolaylıkla içeriğinin değiştirilerek uygun amaca hizmet eder [8] http://www.signpost101.com/ Kasım 2018.
duruma getirilmesidir. Kolay dönüştürülebilen piktogramlar [9] https://issuu.com/kevinchoy/docs/wayfinding Kasım 2018,
[10] https://i.pinimg.com/originals/40/f0/82/40f0825d1d2a62937108ff3416
kimi zaman kullanıcıya interaktif hizmet de sunabilmektedir.
e96782.jpg Kasım 2018.
Dikkat çekicilik iç mekanda piktogramların mekan [11] Wyman, L., “Yönlendirme Sistemleri”, Grafik Tasarım, Sayı 28,
içerisinde daha kolay algılanarak mekan kullanıcıların daha 2009:48-53.
kolay yönlendirilmesini sağlamaktadır. Dış mekanda ise [12] Tepecik, A. 2002. Grafik Sanatlar, tarih, tasarım, teknoloji, Detay
Yayınları, Ankara, Türkiye.
yapının dikkat çekerek merak uyandırmasını sağlamaktadır.
[13] TEKİN, SARI, C., İç Mekan Tasarımında Yönelim ve Tahliye
Gecegörülebilirlik piktogramların aydınlatma Sistemleri İncelemesi ve Bir Öneri Analizi, Yüksek Lisans Tezi,
elemanlarının yetersiz kaldığı durumlarda kolaylıkla Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2016.
algılanabilmesini sağlamaktadır. [14] Akgün, E. 2011. Müzelerde mekan kurgusunun algı ve yön bulmadaki
etkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik
Tasarımsal nedenler ise elektrik elektronik piktogramların
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul,
mekana getirmiş olduğu tasarımsal yenilikleri ifade Türkiye.
etmektedir.
Duvar yapı elemanı grubunda elektrik elektronik
piktogramlar iç mekanda kolay dönüştürülebilmeleri; yapı
kabuğunda ise dikkat çekici ve gece görülebilmeleri ile yaygın
olarak tercih edilmektedir.
Kolonlarda duvarlarda olduğu gibi kolay dönüştürülebilir
olmaları nedeni ile elektrik elektronik piktogramlar tercih
edilmektedir.
Kirişlerde özellikle bina cephelerinde gece görülebilirlikleri
ve dikkat çekicilikleri elektrik elektronik piktogramların
getirmiş olduğu yeniliklerdir.
Döşemelerde kolay dönüştürülebilirlik, dikkat çekicilik,
gece görülebilirlik ve tasarımsal farklılıklar olarak elektrik
elektronik piktogramların getirmiş olduğu bütün yenilikler;
tercih sebeplerini oluşturmaktadır.
Merdivenlerde ise dikkat çekicilik ve kolay
dönüştürülebilirlik elektrik elektronik piktogramların sağlamış
olduğu avantajlardır.
Wyman’a göre, yönlendirme ve işaretleme dizgeleri
tasarlarken izlenecek temel hedefler; farklı kültürlerden gelen
insanlarla iletişimde bulunabilecek uygun ve okunaklı
görüntüler oluşturmak, üçüncü boyutu kullanmak ve iyi
işleyen, gerektiğinde zaman testine dayanıklı olabilen, sade
estetiğe sahip özgün bir dizge yaratmaktır [12].
“Piktogram tasarımında aranan özellikler” ile ilgili
gereklilikleri; “dikkat çekicilik, sadelik, endüstriyel ve
ekonomiklik, estetik özellik başlıkları altında sıralamaktadır
[13]. Dolayısı ile genel olarak elektrik elektronik
piktogramların kullanım amaçlarına bakıldığı zaman
bahsedilen bu özelliklerin pekiştirilmesi amaçlandığı
görülmektedir. Özellikle yön bulma da ilk akla gelen
araçlardan biri olan işaretler sistemi, tek başına yeterli
değildirler. Ayrıca işaretler anlaşılır olmayabilir, doğru
konumlanmamış olabilir, boyutları uygun olmayabilir yada
insanlar tarafından güvenilir bulunmayabilirler [14]. Bu
durumun giderilmesi elektrik elektronik piktogramların
kullanımı ile amaçlanmaktadır.
REFERENCES
[1] Bektaş, D., 1992. Çağdaş Grafik Tasarımı ve Gelişimi, Yapı Kredi
Yayınları, Istanbul
[2] ZILLIOĞLU, M., 1993, Cem Yayınları, İstanbul: İletişim Nedir?
[3] BAŞER, M., Görsel İletişimde Piktogram ve Sembollerin İnsan
Üzerindeki Etkileri, 1994, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Anadolu Üniversitesi.
[4] DENLİ, S., 1997, Göstergebilim açısından grafik gösterge anlamlarının
incelenmesi, , Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk Üniversitesi.
[5] ERHAN, İlhan, (1978), Endüstri Tasarımında Kullanıcı-Araç İlişkileri
Açısından Görsel Bildirişim, Ġstanbul: Devlit Güzel Sanatlar
Akademisi Yayınları, No: 84.
719
Volume 3 (2018), 720-723
In Technological Development Framework, Effects of Artificial

Intelligence and Virtual Reality to Spaces: Interactive Architecture
Cengiz TAVŞAN1*, Filiz TAVŞAN 2 and Serkan SİPAHİ 3+
3Ataturk University, Erzurum, Turkey
*Corresponding author: ctavsan@hotmail.com
+Speaker: serkansipahi@hotmail.com
Abstract – With development of technology, humanity has entered to age of information. In this era, there is big
development has been existed on software’s.
With these technological developments, artificial intelligence and virtual reality subjects are one of the most important subjects
of humans for cultivate. Nowadays, artificial intelligence and virtual reality do used in many sectors.
Architecture is one of the field of research for artificial intelligence. Reflection of artificial intelligence researches is
reactions of spaces. The spaces, which ones react to effects, are new subjects of interactive architecture.
Interactive architecture can be seen in the history. There are many examples like as; The Egyptian pyramids in the burial chamber
twice a year in the sun; when the person was born and ascended to the throne or some of the old mosques with the playful marble
columns; after the earthquake, that marbles shows the balance of the mosque.
Nowadays Space reactions can be seen with artificial intelligence with computer software’s in interactive architecture
framework. Cooperation of interactive architecture with artificial intelligence is important for space trend in the future.
In this work, it has aimed that searching of artificial intelligence and virtual reality effects on interactive architecture
from some examples. Examples are chosen from spaces, which ones created and used with artificial intelligence and virtual
reality collaboration. From the examples, artificial intelligence and virtual reality notions effects to interactive architecture is
clarified with grouping of sociological and psychological implications.
Keywords – Interactive Architecture, Artificial Intelligence, Architecture and Informatics, Spatial Reactions.
Gelişen Teknoloji Çerçevesinde Yapay Zeka ve Sanal Gerçekliğin

Mekansal Yansımaları: İnteraktif Mimarlık
Özet – Gelişen teknoloji sonucu insanlık içinde bulunduğumuz bilgisayar çağına girmiştir. Bu çağda özellikle bilgisayar
yazılımları konusunda büyük bir gelişme yaşanmıştır.
Yaşanan bu teknolojik gelişmelere paralel olarak günümüzde geliştirilen ve gelecekte de geliştirilmesi hedeflenen en önemli
konulardan bir tanesinin yapay zeka ve sanal gerçeklik olgusunun olduğu söylenebilir.
Yapay zeka, bilgisayar yazılımlarının bağımsız tepki vermesi olarak açıklanabilir. Bilgisayar yazılımlarının bağımsız tepki
vermesi zaman içerisinde geliştirilerek bağımsız düşünme ve karar alma boyutuna getirilmiştir. Bağımsız düşünme ve karar alma
robotik teknoloji olarak günümüzde özellikle sanayi başta olmak üzere her alanda kullanılan ve geliştirilen bir teknolojidir.
Yapay zeka üzerine çalışmalar yapılan alanlardan bir tanesi de mimarlık alanıdır. Yapay zekanın mimarlığa yansıması
ise mekansal tepkiler üzerine olmuştur. Mimarlıkta etkileşime tepkisel karşılıklar veren bu mekanlar, interaktif mimarlıkta
yenilikçi yaklaşımlar oluşturmaktadır.
İnteraktif mimarlık tarihsel süreç içerisinde de karşımıza çıkmaktadır. Mısır piramitlerinde mezar odasına güneşin yılda
iki kez; kişinin doğduğu ve tahta çıktığı günlerde girmesi, bazı eski camiilerde oynak mermer sütunların deprem sonrası bina
dengesinin bozulup bozulmadığını göstermesi gibi örnekler mevcuttur.
Günümüzde ise interaktif mimarlık çerçevesinde mekansal tepkiler; bilgisayar yazılımları yardımı ile yapay zeka tepkileri olarak
karşımıza çıkmaktadır.İnteraktif mimarlığın yapay zeka ile bu etkileşimi gelecekteki mekansal yönelimler açısından önemlidir.
Bu çalışmada yapay zeka ve sanal gerçekliğin interaktif mimarlık çerçevesinde mekansal yansımaları iç mekan örnekleri
üzerinden incelenmesi amaçlanmaktadır. Seçilen örnekler, tasarım ve kullanım süreci; sanal gerçeklik ve yapay zeka ile ilişkili
olarak gerçekleştirilmiş mekanlardan belirlenmiştir. Örnekler üzerinden yapay zeka ve sanal gerçeklik kavramlarının interaktif
mimarlıkta mekansal yansımaları, mekansal tepki çeşitleri olarak gruplandırılmış ve açıklanmıştır.
720
Tavşan et al., In Technological Development Framework, Effects of Artificial Intelligence and Virtual Reality to Spaces: Interactive
Architecture, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
I. GİRİŞ
Mekan kavramı ile ilgili birçok tanımlama mevcuttur. Bu
tanımlamalardan genel olarak; insanı çevreden belli bir ölçüde
ayıran ve içinde eylemlerini sürdürmesine elverişli olan
boşluk' ve 'sınırları gözlemci(ler) tarafından algılanabilen uzay
parçası' tanımı çıkartılabilir [1].
Mimarlıkta ise ‘Mekan yaratmak’, mimarlığın en temel
uğraşı olduğu söylenebilir. Genel olarak mimarlıkta mekan Şekil. 1 Art+Com munih gösterisi ve met lofts apartment [7], [8]
ise, fiziksel anlamda durağan bir yapıya sahiptir. Doğal olarak
bir yapı ve ona ait mekanlar hareket edemezler; fakat insanlar İnteraktif mimari içinde kullanılan en önemli unsur
mekan içerisinde hareket ettikçe, onların mekanla olan olan bilgisayar sistemleri;
konumsal ilişkileri ile mekanı oluşturan parçaların birbirleri ile • Sensörler: Yapıda oluşan uyarının derecisini basınç,
olan boyutsal ilişkileri değişmektedir. Bakış açısının sürekli şekil değiştirme, ısı, elektrik, manyetik, kimyasal ve
değişmesi ile insanlar, zihinlerinde mekana dair farklı radyoaktif değerlerle ölçen ve ileten elemanlardır.Bina içinde
ayrıntıları bir araya getirerek toplu bir mekan izlenimi kritik bölgelerde olurlar.
oluştururlar. Örneğin bir küp formuna nereden bakılırsa • Tepki Elemanları: Sensörleden gelen analog sinyaller
bakılsın, ona dair elde edilen bilgi onun küp olduğudur. Fakat kontrol merkezine ulaşır ve burada analiz edilirler. Kontrol
bir mekana dair bilgiler, ancak içinde hareket edilerek elde merkezi ise gerekli karşı tepki için tepki elemanlarını kuvvet,
edilebilir [2]. tork ve ivme gibi formlarda tepki üretmesi için uyarır [4].
İnteraktif mimarlık ise işte tam bu noktada mekan Şeklinde tanımlanabilir.
kavramının bu genel algısını durağanlık yönünden Bu çalışmada interaktif mimarlık, ve getirmiş olduğu
değiştirmektedir. İnteraktif mimarlıkta mekanlar; çevreden yenilikler; örnekler üzerinden interaktif mimarlığın sosyolojik
gelen çeşitli verileri algılayarak yüzeyin hareketlenmesi, ve psikolojik etkilerine göre sınıflandırılarak irdelenmiştir.
mekandaki ışık, ses, dijital görüntü özelliklerinin değişmesi İnteraktif mimarlığın sosyolojik ve psikolojik etkileri
gibi tepkiler veren mekanlardır [3]. incelendiği zaman bu etkilerin 7 grupta toplandığı
Tarihte ses yalıtımlı, ısı yalıtımlı, akustik özellikli, güneşi görülmüştür. Bu gruplar [7];
belli açılarla alan ve deprem sonrası hasar bilgisi veren  Yaşam tarzı kalıplarını değiştiren yapılar
binaların varlığı bilinmektedir. Selimiye Camisi’nde günümüz  Davranış bilinci oluşturan yapılar
bilim adamlarını şaşırtan akustik sistem, Mısır piramitlerinde  Mimari farkındalık duygusunu arttıran yapılar
ölen kişinin adına yapılan odaya doğduğu ve tahta çıktığı  Mekan duygusu oluşturan yapılar
günler yılda 2 kez güneş girmesi, Bursa Ulu Cami ve bazı diğer  Mekan kontrolü sağlayan yapılar
eski camilerde oynak mermer sütunların deprem sonrası  Mekan eklentisi olan yapılar
binanın dengesinin bozulup bozulmadığını göstermesi  Koku ve ses duygusunu harekete geçiren yapılar olarak
yüzyıllar önceki insan aklının yapılardaki güzel yansımalarıdır gösterilebilir.
[4].Günümüzde bu yansımalar karşımıza interaktif yani Belirlenen bu sosyolojik ve psikolojik etki grupları
çevresinde ki değişimlere duyarlı binalar olarak karşımıza üzerinden her gruba ait 2 örnek ile interaktif mimarlığın
çıkmaktadır. getirmiş olduğu yenilikler açıklanmıştır.
Bilgisayar teknolojilerinin bina yüzeylerine entegre edilen
sensörleri ya da kinetik mekanizmaları programlayabilmesi, II. BULGULAR
ya da mekana gelen veriyi mekandaki hareketlere Örneklem olarak seçilen yapılar tablolaştırılarak tablo 1.’de
çevirebilmesi gibi imkanları bu sistemlerin kullanımını gösterilmiştir. Örneklem olarak seçilen yapıların adı, yapım
yaygınlaştırmaya başlamıştır [3]. Bu sistemler interaktif yılı, yeri ve fotoğrafları Tablo 1.’de görülmektedir.
mimarlığın temelini oluşturmuştur.
İnteraktif mimarinin temelini oluşturan bilgisayar
yazılımları; 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, internet
kullanımının yaygınlaşması ve ses aktarımı da yapılabilir hale
gelmesi ile oluşturulmaya başlanmıştır.. Bu durum fiziki
bünye gerektiren bir çok mekansal kullanımın, bilgisayar
ortamına taşınmasına imkan sağlamıştır [5].
1976 yılında Cedric Price tarafından geliştirilen jenaratör
projesi interaktif mimarlık alanındaki ilk örneklerden bir
tanesi olarak kabul edilmektedir. Modern örnek olarak 2002
yılında Münih opera festivalinde Art+Com tarafından
sergilenen gösteri kabul edilen interaktif mimarinin bilinen
örneği ise 2006 yılında yapılan MET Lofts Apartment’tır [6].
721
Tablo 1. Sosyolojik ve Psikolojik Gruplamalara Göre Örnekler [9], [10], kolaylıklarının yanında işlevleri de farklılaştırmaktadır. (Tablo
[11], [12], [13], [14], [15], [16], [17], [18], [19], [20], [21]
1.)
Sosyolojik The Edge ve Wi Sports Center örnekleri oldukça
Yapının
ve sürdürülebilir ve teknolojik yapılardır. Bu yapıların,
Adı ve Yeri Fotoğraf
Psikolojik
Yapım Yılı otomasyon sistemleri yardımı ile çevresel etkileri oldukça
Etkiler düşüktür. Yapılarda bulunan otomasyon sistemlerinin
Kloof Road
Johannesburg
havalandırma, gün ışığı kullanımı gibi konulardaki hareketleri
Yaşam tarzı House - yapıların kullanıcıları tarafından zaman içerisinde
kalıplarını Güney Afrika
2015 benimsenmektedir. Hareketlerin kullanıcılar tarafından
değiştiren
W.I.N.D. benimsenmesi zaman içerisinde pencere açma kapatma gibi
yapılar Noord
House - basit gözüken hareketlerin diğer yapılarda kullanıcılar
Hollanda tarafından kullanılmaya başlanmasını sağladığı
2014
düşünülmektedir [6]. Bu nedenle bu yapılar Davranış bilinci
The Edge - Amsterdam oluşturan yapılar olarak gruplanmıştır.
Davranış 2016 Hollanda Mimari farkındalık duygusu oluşturan yapılar dokunma
bilinci duyusu ile kullanıcıların görme duyusunu birleştiren yapılar
oluşturan WI Sports olarak açıklanabilir. Bu yapılara örnek olarak sensacell ve
yapılar Center -
Wisconsin Bloomberg ice yapıları gösterilmiştir. Bu iki örnekte de farklı
Amerika
2016 teknolojiler yardımı ile kullanıcıların görme ve dokunma
duyularının mekan içerisinde aynı anda harekete geçmesi
Mimari Sensacell - Newyork sağlanmıştır.
farkındalık 2009 Amerika Mekan içerisinde mahremiyet olgusu gibi insan psikolojisini
duygusunu etkileyen olguların değiştirilmesi mekan duygusunu oluşturan
arttıran Bloomberg Tokyo yapısal örnekler ile mümkün olmaktadır. Lo-Rez Dolores Tabla
yapılar Ice -2002 Japonya Rasa ve Bubbles gibi örnekler insan psikolojisini aynı mekan
Lo-Rez
içerisinde; mekan değiştirilmeden direk olarak
Dolores etkileyebilmektedir. Örneğin hastane, avm gibi kamusal
Mekan Milan İtalya alanlarda Bubbles örneğinin kullanılması ile birbiri ile
Tabla Rasa -
duygusu 2009 konuşan insanların dış ses nedeni ile rahatsız olmalarını
oluşturan engelleyerek kendilerini yalnız hissederek daha rahat
yapılar Bubbles - Los Angeles konuşmasına yardımcı olmakta ve psikolojik açıdan
2006 Amerika rahatlatmaktadır [6].
Hylozoic Ground ve Muscle NSA, mekan kontrolü sağlayan
Hylozoic yapı grubuna örnektir. Bu örnekler incelendiği zaman bu tip
Mekan Ground - Kanada yapıların kullanıcı hareketlerine göre hareket ederek reaksiyon
Kontrolü 2010
verdikleri görülmektedir. Bu yapıların hareketi ile birlikte
sağlayan kullanıcılar mekan ile bütünlük hissetmektedir.
yapılar Muscle NSA
Paris Fransa Mekan eklentisi olan yapılar, Moody Mushroom Floor ve
- 2003
Age İnviders örneklerinde olduğu gibi sahip oldukları
özellikler ile kullanıcıları yönlendirmektedir. Moody
Moody Mushroom Floor örneğinde her bir mantar başlık sahip olduğu
Mushroom İngiltere
Mekan Floor - 2007
ayrı karakteristik ile kullanıcıya farklı tepkiler vermektedir. Bu
eklentisi yapı ileride geliştirilerek; mekan içerisinde kullanıcının
olan yapılar oturma yönünün manzaraya yönlendirilmesi gibi farklı
Age İnviders
- 2008
Hangzhou Çin özellikler ile kullanılabilir [6].
Koku ve ses duyu–sunu harekete geçiren yapılar ise
Audio kullanıcıların mekan deneyimlerinde koku ve ses duyularının
Koku ve ses Grove -
Tokyo da harekete geçirilmesi veya ses yolu ile farklı tepkiler
duygusunu Japonya mekanların oluşturulması üzerinedir. Bu yapı grubuna örnek
1997
harekete olarak kullanıcıların hareketlerine göre farklı sesler oluşturan
geçiren Aegis
Birmingham Audio Grove ve farklı seslere göre hareketlenen Aegis
yapılar Hyposurface
İngiltere Hyposurface örnek olarak gösterilebilir.
- 2001
IV. SONUÇLAR
Örneklerin gruplanarak irdelenmesi sonucu şu sonuçlara
III. TARTIŞMA ulaşılmıştır;
Sosyolojik ve psikolojik açıdan gruplamada yaşam tarzı  Sosyolojik ve psikolojik açıdan interaktif mimarlık
kalıplarını değiştiren örneklerin bulunduğu grupta iki örneğin ürünlerini 7 grupta toplamak mümkündür.
de akıllı ev örnekleri olduğu görülmektedir. Akıllı evler gibi  Yaşam tarzı kalıplarını değiştiren yapılar, kullanıcıların
mimari yapılar ve mekanlar, kullanıcılarının alışkanlıklarını; alışkanlıklarını ve günlük eylemlerini değiştiren fakat
içerisindeki işlevlerin farklılaşması sonucu değiştirmektedir. yeni bir öğreti içermeyen yapılardır.
Otomasyon sistemleri getirmiş oldukları kullanım
722
 Davranış bilinci oluşturan yapılar; kullanıcıların

günlük eylemlerini değiştirirken aynı zamanda bir
öğreti kazandırmaktadır.
 Mimari farkındalık duygusunu arttıran yapılar;
kullanıcıların görme ve dokunma duyularını
birleştirerek mekan farkındalığını arttırmaktadır.
 Mekan duygusu oluşturan yapılar; aynı mekan
içerisinde farklı mekan duygularının
deneyimlenebildiği yapılardır.
 Mekan kontrolü sağlayan yapılar; kullanıcıların
hareketleri ile parallel mekansal değişimlerin
sağlandığı ortamlardır.
 Mekan eklentisi olan yapılar; mekan içerisinde
kullanıcıların hareketlerini yönlendirmeye
sağlamaktadır.
 Koku ve ses duygusunu harekete geçiren yapılar;
kullanıcıların farklı eylemlerini koku ve ses olarak
yansıtmaktadır.
REFERENCES
[1] https://www.turkcebilgi.com/mekan, Kasım 2018.
[2] DEMİREL, E., Mekan Kurgusu Boşluğun Mimarisi, Mimarlık Dergisi,
Ocak-Şubat 2004, 315.
[3] ÖZSEl, AKİPEK, F., İNCEOĞLU, N., Bilgisayar Destekli Tasarım Ve
Üretim Teknolojilerinin Mimarlıktaki Kullanımları, Megaron YTÜ
Arch. Fac. E-Journal, 2007 , 2, 4.
[4] https://tr.scribd.com/document/251640597/AKILLI-BINALAR,
Kasım 2018.
[5] DUYGUN, G., Mekanın Dijital Teknoloji İle Arasındaki İlişki:
İnteraktif Yüzeyler, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, 2010.
[6] HANDA, V., Interactive Architecture and Generative Systems, School
of Planning and Architecture, New Delhi, 2013.
[7] https://artcom.de/wp-
content/uploads/2015/03/2002_Mediales_Buehnenbild_05-
1360x765.jpg, Kasım 2018.
[8] https://www.downtownla.com/images/buildings/photos/metlofts.962d
48.jpg, Kasım 2018.
[9] https://www.architonic.com/en/story/katharina-sommer-smart-
homes/7001334 Kasım 2018.
[10] http://www.plparchitecture.com/the-edge.html, Kasım 2018.
[11] https://www.environmentalleader.com/2017/04/wi-sports-center-new-
arena-will-smart-connected-sustainable/, Kasım 2018.
[12] http://www.sensacell.com/product/w3016-16-rgb/, Kasım 2018.
[13] http://www.klein-dytham.com/bloomberg/, Kasım 2018.
[14] http://www.lightsurgeons.com/art/lo-rez-dolores-tabla-rasa/, Kasım
2018
[15] http://www.interactivearchitecture.org/bubbles-interactive-pneumatic-
environment.html, Kasım 2018
[16] http://www.philipbeesleyarchitect.com/sculptures/0929_Hylozoic_Gr
ound_Venice/, Kasım 2018
[17] http://www.hyperbody.nl/research/projects/muscle-nsa/, Kasım 2018
[18] http://www.haque.co.uk/moodymushroomfloor.php, Kasım 2018
[19] https://khooet.wordpress.com/age-invaders/, Kasım 2018
[20] https://christianmoeller.com/Audio-Grove, Kasım 2018
[21] https://mcburry.net/aegis-hyposurface/, Kasım 2018
723
ISAS 2018-Winter
Studies
Volume 3 (2018), 724-726
A Gaussian Model for Dielectric Permittivity in Moisty Soils

Yusuf Karaca1*, Özgür Tamer2+
1
Faculty of Engineering, Department of Electrical-Electronics Engineering, Dokuz Eylul University, Izmir, Turkey
2
Faculty of Engineering, Department of Electrical-Electronics Engineering, Dokuz Eylul University, Izmir, Turkey
*
Corresponding author: yusuf.karaca@deu.edu.tr
+
Speaker: ozgur.tamer@deu.edu.tr
Abstract – Complex permittivity of soil is connection with volumetric water content robustly. Especially, Dielectric constant
rapidly varies with volumetric water content because of the robust connection between volumetric water content and dielectric
constant, if volumetric water content is known, dielectric constant can quickly predict. If dielectric constant is known,
volumetric water content can simply predict via mathematical models. Relation of dielectric constant and volumetric water
content is investigated different environments with various soil textures. A Gaussian mathematical model is proposed by
means of experimental data at 9.5 GHz. Proposed mathematical model is compared with different mathematical models.
Keywords – Dielectric constant, volumetric water content, soils
I. INTRODUCTION
Proposed model based on the experimental data at 9.5 GHz.
Volumetric water content ( 𝜃𝑣 ) affects for agriculture and Several dielectric constant measurements are available. Very
crop quality of agriculture. Slope of soil in rainy areas is familiar dielectric constant measurements for soil
crucial, because layers keep the water (volumetric water
environments at the microwave frequencies are time domain
content) can cause landslide. Complex permittivity is
reflectometry (TDR), capacitance method, ground penetrating
important for electromagnetic wave signal propagation and radar (GPR). Measurements of complex permittivity change
attenuation. Because complex permittivity varies by different with porosity bulk density, temperature, bound or free water
media, determination of complex permittivity is very difficult constituents, electric dipole and polarization, percentage of
at the microwave frequencies. Complex permittivity is given
air, measured frequencies. First utilized TDR method for soil
by
measurements was reported by [5]. TDR method in dielectric
constant measurements is the most popular method compared
ε*= εꞌ-jεꞌꞌ (1) to other methods. Measurement method is given following.
Firstly, length of probe is recorded. Electromagnetic signal is
Where ε*, εꞌ, εꞌꞌ are respectively complex permittivity, driven by source and transported via coaxial cable which is
dielectric constant, dielectric loss factor.
bound a probe. The probe is injected soil medium. Reflected
Measurements of 𝜃𝑣 can be categorised as direct and indirect signal from probe go back. Elapsed time of signal travelling
measurements. Gravimetric measurement is a direct from input of probe to output of probe is measured and
measurement in which the value of 𝜃𝑔 is determined by dielectric constant is calculated following procedure.
subtracting dry from wet sample of soil weights [1].
𝑣t=2L (4)
𝑤𝑒𝑡 𝑠𝑜𝑖𝑙−𝑑𝑟𝑦 𝑠𝑜𝑖𝑙
𝜃𝑔 = (2)
𝑑𝑟𝑦 𝑠𝑜𝑖𝑙 𝑐
𝑣= (5)
√𝜀𝑟′
Where 𝜃𝑔 (𝑔/𝑔) is gravimetric water content. Besides,
water content is given by volume of bulk soil. Where v is electromagnetic wave speed in medium, L is
probe length, t is time, c light speed (3𝑥108 𝑚/𝑠𝑛), 𝜀𝑟′ is
𝑣𝑜𝑙𝑢𝑚𝑒 𝑜𝑓 𝑤𝑎𝑡𝑒𝑟 relative dielectric constant.
𝜃𝑣 = (3)
𝑣𝑜𝑙𝑢𝑚𝑒 𝑜𝑓 𝑏𝑢𝑙𝑘 𝑠𝑜𝑖𝑙
𝑐𝑡
3 3
𝜀𝑟′ = ( )2 (6)
Where 𝜃𝑣 (𝑐𝑚 /𝑐𝑚 ) is volumetric water content. This 2𝐿
method can use to calibrate other measurement methods. But

it is not practical due to taking much time [2]. Various Dielectric constant is also measured capacitance method.
methods were used previous measurements for determining The method was used in [6] and a mathematical model
of θ ([2],[1],[3]). A method for determining of θ is proposed by Wu et al.
measurement of dielectric permittivity (εꞌ). The 1
measurements were executed and collected for mathematical 𝜀𝑟′ = 33( )1−(1/𝑛) (7)
1+(1.5(1− 𝜃𝑣 ))𝑛
model vicinity of Ahmedabad, India [4].
Where n is experimental constant, for quartz sand it is 14
This work was supported by Dokuz Eylul University BAP 2018. with particle sizes from 0.15 to 0.9 mm.
KB.FEN.038
724
Karaca ve Tamer, A Gaussian Model for Dielectric Permittivity in Moisty Soils, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
Another model was used by Ferre et al. using TDR [7].
𝜃𝑣 = 0.1181√𝜀𝑟′ -0.1841 (8)
Top et al. was used TDR with a range of 1MHz-1GHz [5].

It is very popular since first published third degree
polynomial fitting is used. Empirical measurements are
supported their mathematical formulation. Their equations
are given by
𝜀𝑟′ = 3.03 + 9.3 𝜃𝑣 + 146 𝜃𝑣 2 − 76.7𝜃𝑣 3 (9)
TDR model was used Roth et al. for relationship 𝜃𝑣 − 𝜀𝑟′

[8]. Experimental measurements were performed by Roth et
al. Their mathematical model is given by
Fig. 2 Relationship between relative dielectric values and volumetric water
2 3
𝜃𝑣 = −0.072 + 0.044𝜀𝑟′ − 0.0019𝜀𝑟′ + 0.00003𝜀𝑟′ (10) content for both computed and measured values
When one wants to change some factors (soil textures,

measured frequency, porosity), the alteration probably breaks II. RESULTS
down all of the mathematical model for polynomial curve Relative dielectric constant is not linear with volumetric
fitting because of not controlled standard deviation and water content. Actually, relation between relative dielectric
stickiness. Proposed model is not required for a new constant and volumetric water content are very complex. It is
formulation in all of the Gaussian models. It is only required considered partly, small gaps of water content volumetric is
to change the using of constant values related to experimental linear with relative dielectric constant, but volumetric water
measurements. The proposed model has soft transition on the content from 0.05 to 0.5 is not linear. Because of nonlinearity
curve due to standard deviation, variance, and mean. between relative permittivity and volumetric water content,
Proposed model is given by Topp model and Roth model cannot achieve a good curve
𝜃𝑣 −𝜇 2
fitting. The models fit well in the restrained gap values of
𝜀𝑟′ = 𝜂e−( σ
)
(11) volumetric water content. If soil textures, measured
frequency, porosity are changed, Topp model and Roth
model is probably required to changing all the mathematical
Where 𝜂, 𝜇, σ are constants, and their values are 𝜂 = models for polynomial curve fitting. Proposed model is
84.12, 𝜇 = 1.129, σ = 0.644. Results of experimental is robust due to having standard deviation, variance and mean
showed in the figure 1 for different soil textures at 9.5 GHz value. 𝜂, 𝜇, σ are changed easily and calibrate a new Gaussian
[9]. mathematical model for curve fitting. For 0.5 < 𝜃𝑣 < 1 ,
Roth model diverges from a good curve fitting and the model
slowly is broken down step by step. Topp model for
𝜃𝑣 > 0.5 moderately is good at 9.5 GHz. Ferre model for
𝜃𝑣 > 0.7 deteriorate slowly with increased values. Wu model
is very bad of all the volumetric water content, because Wu
model has not only polynomial model but also has not a
linear model. Proposed model, Topp model, Ferre model and
Roth model are very close to 𝜃𝑣 < 0.4 for a good
agreement among them. The close relationship is showed in
figure 2. Proposed model is very close to Topp model at all
the range of volumetric water content (0 < 𝜃𝑣 < 0.99).
Although Topp model has a polynomial curve, Proposed
model has a Gaussian curve. But their curves amazingly are
similar to each other. Both Topp model and Gaussian model
are harmonious with experimental measurements in figure 2.
Proposed model has maximal dielectric constant among them
at the zero moisture.
Fig. 1 Experimental measurements relative permittivity and volumetric III. DISCUSSION
water values for different districts at 9.5 GHz
Investigations based on experimental consequences were
formerly exhausting. Besides, the investigations consumed
much time such as gravimetric measurements. Afterwards,
mathematical models were discovered for fixed soil mixture
and a given frequency. Some mathematical models were not
725
Karaca ve Tamer, A Gaussian Model for Dielectric Permittivity in Moisty Soils, ISAS 2018-Winter, Samsun, Turkey
accordance with experimental consequences. A few models

were suitable for experimental consequences like Topp
model. If one changes experiment condition, both dielectric
constant and volumetric water content change. Consequently,
mathematical model must be changed with proportionally
experimental consequences. Topp model has fixed constants
and the fixed constants changing are very difficult. Fast
changing constants (𝜂, 𝜇, σ) were suggested with Gaussian
method. They change with soil textures, moisture, frequency,
temperature. They quickly are changed by new fixed values.
IV. CONCLUSION
Measurements of 𝜃 can be categorised gravimetric and
volumetric. Both gravimetric and volumetric measurements
were respectively given by (2), (3). Dielectric measurement
techniques were investigated at the microwave frequencies.
Some of the techniques were given in time domain
reflectometry (TDR), capacitance method, ground penetrating
radar (GPR). Measurement of dielectric constant with TDR
method was explained in order. Measured data values were
investigated in figure 1 [4]. A new Gaussian model is stated.
Advantage of the Gaussian model was emphasized.
Mathematical models are presented. The models are
compared at 9.5 GHz in figure 2 for several soil textures.
REFERENCES
[1] S. B. Jones, J. M. Wraith, and D. Or, “Time domain reflectometry
measurement principles and applications,” Hydrol. Process., vol.
16, no. 1, pp. 141–153, 2002.
[2] M. Mukhlisin and A. Saputra, “Performance evaluation of
volumetric water content and relative permittivity models,” Sci.
World J., vol. 2013, 2013.
[3] A. Robert, “Dielectric permittivity of concrete between 50 Mhz
and 1 GHz and GPR measurements for building materials
evaluation,” J. Appl. Geophys., vol. 40, no. 1–3, pp. 89–94, 1998.
[4] D. H. Gadani and A. D. Vyas, “Measurement of complex dielectric
constant of soils of Gujarat at X- and C-band microwave
frequencies,” Indian J. Radio Sp. Phys., vol. 37, no. 3, pp. 221–
229, 2008.
[5] G. C. Topp, J. L. Davis, and A. P. Annan, “Electromagnetic
determination of soil water content: Measurements in coaxial
transmission lines,” Water Resour. Res., 1980.
[6] S. Y. Wu, Q. Y. Zhou, G. Wang, L. Yang, and C. P. Ling, “The
relationship between electrical capacitance-based dielectric
constant and soil water content,” Environ. Earth Sci., 2011.
[7] P. A. Ferré, D. L. Rudolph, and R. G. Kachanoski, “Spatial
averaging of water content by time domain reflectometry:
Implications for twin rod probes with and without dielectric
coatings,” Water Resour. Res., 1996.
[8] C. H. Roth, M. A. Malici, and R. Plagge, “Empirical evaluation of
the relationship between soil dielectric constant and volumetric
water content as the basis for calibrating soil moisture
measurements by TDR,” J. Soil Sci., 1992.
[9] D.H Gadani, “Dielectric properties of soils in microwave
region,”thesis, Gujarat University, India,2010.
726
Volume 3 (2018), 727-731
Endüstriyel Üretim Tesislerinde Yumurtaların Görsel Analizi Ve

Sınıflandırılması İçin Raspberry Pi Tabanlı Gerçek Zamanlı Bir
Uygulama
Murat OZAN1*, Murat CEYLAN2
1
Konya Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Konya, Türkiye
2
Konya Teknik Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü, Konya, Türkiye
*Yazar: muratozan23@gmail.com
*Konuşmacı: muratozan23@gmail.com
Özet – Gelişen teknoloji ve artan talep nedeniyle yumurta üretim tesisleri büyümüş ve üretim miktarları artmış ve yumurta kalitesi
ön plana çıkmıştır. Kusurlu (kirli-kırık) yumurtaların belirlenip ayrılması ve kalan yumurtaların belirli standartlarda
sınıflandırılıp paketlenmesi işlemine yumurta tasnif işlemi denilmektedir. Görüntü işleme, son zamanlarda birçok alanda
kullanımı hızla artan bir teknolojidir. Giderek yaygınlaşan bu teknoloji endüstriyel uygulamalarda kullanılarak üretim
güvenilirliğini ve verimi artırılabilmektedir. Yumurta tasnif işleminde görüntü işleme tekniği kullanılarak, insan gücü ile yapılan
sınıflandırma işlemlerinde yapılan hataları minimize etmek, işçi maliyetlerini ve insan gücüne olan bağlılığı azaltmak
hedeflenmektedir. Bu çalışmada yumurtaların hem kusur tespiti hem de hacimsel olarak sınıflandırılması görüntü işleme
yöntemleriyle yapılmıştır. Bu yöntemlerden bazıları, kameradan alınan görüntünün kırpılması, arka plan bastırma işlemi ve
çeşitli filtreler yardımıyla alınan görüntüde ki gürültülerin yok edilmesi şeklindedir. Günümüzde tek kart bilgisayarların (single
board computer) yaygınlaşmasıyla görüntü işleme uygulamaları tek kart bilgisayarlar üzerinden gerçekleştirilebilir hale
gelmiştir. Gerçekleştirilen bu çalışmada kullanılan sistem, kameradan alınan görüntünün Raspberry Pi kartının üzerinde
çalıştırılan görüntü işleme algoritmaları ile yumurta tasnif işleminin tamamlanması şeklindedir. Bu sistem ile bilgisayar tabanlı
klasik sistemlere göre maliyeti daha az ve endüstriyel olarak üretim sistemlerine uygulanabilir bir çözüm önerilmiştir. Yapılan
çalışmada 100 adet yumurta görüntüsü (otuz adet kirli yumurta ve yetmiş adet temiz yumurta) kullanılmıştır. Söz konusu
yumurtaların tamamının doğru bir şekilde kirli ve temiz olarak ayırt edildiği gözlenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında, 70 adet
yumurtanın hacimsel sınıflandırılması yapılmış olup gerçek ağırlık ölçümleriyle karşılaştırıldığında 66 adet yumurtanın
büyüklük sınıfına (S, M, L, XL) uygun olarak tasnif edildiği 4 adet yumurtanın hatalı ölçüldüğü tespit edilmiştir. Buna göre %
94,29 başarı elde edilmiştir. Bu çalışma kapalı bir ortamda sabit ışık kaynağı kullanılarak yapılmış olup sistemin başarı oranı
ışık kaynağına ve bant hızına bağlı olarak değişmektedir.
Anahtar Kelimeler – görüntü işleme, yumurta tasnifi, sınıflandırma, kusurlu yumurta, raspberry pi
Yumurta tasnif işlemi iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama
I. GİRİŞ yumurtanın kusurlu yumurta olup olmadığına karar
Yumurta temel besin maddesi olmasının yanında temel verilmesidir. İkinci aşama, kusurlu olmayan yumurtanın
protein kaynaklarından biridir. Kaliteli bir protein kaynağı boyutlandırılmasıdır.
olmasının yanında ucuz ve kolay ulaşılabilir olması yumurtayı Yumurta üretim sürecinde farklı tasnif yöntemleri
cazip bir besin kaynağı yapmaktadır. Yumurta sektörünün kullanılmaktadır. Bunlar, insan gücüne dayalı tasnif işlemleri,
büyümesi sonucu ülkemizde Gıda, Tarım ve Hayvancılık makineler yardımıyla yapılan tasnif işlemleri veya bir
Bakanlığınca hazırlanan Türk Gıda Kodeksi Yumurta Tebliği bölümünde insanların çalıştığı bir bölümünde makinelerin
ile yumurta üretimi için bazı standartlar oluşturulmuştur [1]. çalıştığı karma tasnif işlemleridir.
Tablo-1’de Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın İnsan gücünden yararlanarak yapılan tasnif işlemi, bir taşıma
belirlediği A sınıfı yumurtaya ait ağırlık sınıflandırılması bandı üzerinden gelen yumurtaların işçiler vasıtasıyla önce
verilmiştir. kusurlu olarak ayrılması daha sonra boyutuna göre
Yumurtanın, bu standartlara göre ayrılması, ardından sınıflandırılması şeklindedir. Bu sistemin çalışmasında yapılan
paketlenmesi gerekmektedir. Bu işleme yumurta tasnif işlemi işlemler sistemin sürekli çalışıp durmasına dolayısıyla
denilmektedir. yumurta tasnif sisteminin hızının azalmasına neden
olmaktadır. Kümeslerde yumurta üretimi 24 saat
Tablo 1. A Sınıfı Yumurtanın Ağırlık Sınıfları gerçekleştiğinden, yumurta tasnif sisteminden kaynaklı
Ağırlık Sınıfı Ağırlık durmalar yumurtanın kalitesini de etkilemektedir. İnsan
XL – Çok Büyük >73 g gücüne dayalı bu yöntemler oldukça yavaş, hata yapma
L – Büyük >63 – <73 g olasılığı oldukça yüksek ve işveren açısından oldukça
maliyetlidir. Bu nedenlerden dolayı yumurta üretim kapasitesi
M – Orta > 53 – <63 g fazla olan tesislerde bu tasnif yöntemi geçerliliğini yitirmiştir.
S – Küçük <53 g Gelişen teknoloji ve endüstriyel uygulamalarının
yaygınlaşması neticesinde otomatik tasnif sistemleri, daha çok
tercih edilmeye başlamıştır.
727
Ozan ve Ceylan, Endüstriyel Üretim Tesislerinde Yumurtaların Görsel Analizi Ve Sınıflandırılması İçin Raspberry Pi Tabanlı Gerçek
Zamanlı Bir Uygulama, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Makine ve otomasyon sistemlerinden faydalanılarak yapılan kusur tespitini gerçekleştirmişlerdir. Yumurta kabuğundaki
tasnif işlemlerinde yumurta tasnif makinesi kullanılmaktadır. kusurları bulmak için bağlı alan algılama (connected area
Yumurta tasnif makinesinde, yumurta bandı üzerinden gelen detection) algoritması kullanılarak toplamda %91 başarı
yumurtaların, farklı algoritmalar aracılığıyla kusurlu olarak sağlanmışlardır. Patel ve arkadaşları çalışmalarında;
ayırma ve sınıflandırılma işlemleri gerçekleştirilmektedir. bilgisayarlı görü sistemi ile gri renk düzeyindeki sabit bir
Tasnif işlemi sonucunda yumurtalar, önceden belirlenmiş yumurta görüntüsünü ele almışlardır [7]. Görüntünün gri
bölmelere otomatik olarak yönlendirilmektedir. Otomatik düzeydeki 0 (siyah) – 255 (beyaz) renk tonu aralığındaki
tasnif sistemleri, üreticileri tarafından belirtilen kapasite histogramına bakarak, yumurtayı kırık veya kusursuz olarak
aralığında çalışırlar. Kusurlu olarak değerlendirilen yumurta, sınıflandırmışlardır. Bu işi yaparken birçok kusurlu/kusursuz
kullanıcı tarafından belirlenen alana yönlendirilerek yumurta görüntülerinin histogramını çıkartıp bir YSA’ ya
paketleme işleminden ayrılır. Kusurlu bulunmayan yumurtalar eğitim verisi olarak girmişler ve ardından elde edilen
ağırlıklarına göre sınıflandırma işlemi için loadcell’lerin (yük görüntünün histogramını da bu YSA ile teste tabi tutarak
hücreleri) bulunduğu tartım bölümüne alınarak tartım işlemi sınıflandırma yaparak %90 başarı sağlamışlardır. Mertens ve
gerçekleştirilir. Tartım sonucunda yumurtalar daha önceden arkadaşları çalışmalarında, daha önceki çalışmalarda olduğu
sisteme girilen veriler (ağırlıklarına göre S,M,L,XL gibi) gibi görüntülerin gri düzeydeki histogramlarına bakarak
ışığında paketlenecekleri uygun bölümlere yönlendirilirler. sınıflandırma yapmışlardır [8]. Kırık bölgeleri ön plana
Makine ve otomasyon sistemleri kullanarak yapılan tasnif çıkarabilmek için görüntü üzerinde çeşitli morfolojik
işleminin birçok avantajı vardır. Bu sistemlerde minimum işlemlerden olan kapama-açma-kapama (closing-opening-
düzeyde işçi çalışmaktadır. Sistem kararlı çalışmakta, hata closing) işlemini uygulayarak kılcal kırıkları da ön plana
yapma olasılığı oldukça düşük ve bakım zamanları dışında çıkarmaya çalışmışlardır.
sürekli çalışabilmektedir. Hijyeniktir. Bu sistemlerin bazı Bu çalışma ile görüntü işleme teknikleri kullanılarak,
dezavantajları da vardır. Bu sistemler oldukça pahalıdırlar. kamera vasıtasıyla bir yumurtadan alınan görüntüdeki
Kurulum maliyetinin yanında bakım ve yedek parça temini kusurların tespit edilmesi, yine bu görüntüden yola çıkarak
problem teşkil etmektedir. Sınıflandırma işleminden sonunda yumurtayı boyutsal olarak sınıflandırma işlemi yapılmaktadır.
yumurtaların, depolarda beklediği günler için ağırlık Çalışmanın amacı insan gücü ile yapılan sınıflandırma
kaybetmesi sınıflandırma işlemini olumsuz etkilemektedir. işlemlerinde yapılan hataları minimize etmek, işçi
Kusurlu yumurtaların tespitine yönelik makine elemanları maliyetlerini ve insan gücüne olan bağlılığı azaltmaktır. Bu
ayrıca fiyatlandırılmakta buda ek maliyet gerektirmektedir. Bu çalışmada kullanılan yöntem sadece görüntü işleme temelli
nedenle yumurta üreticileri farklı arayışlar içerisine olduğundan otomatik tasnif sistemlerine göre daha az
girmişlerdir. Makine ve insan gücünün birlikte kullanıldığı karmaşık ve daha düşük maliyetlidir.
karma tasnif sistemleri uygulanmaya başlamıştır. Bu
sistemlerde kusurlu yumurta tespiti insanlar tarafından II. MATERYAL VE METODLAR
yapılırken, boyut olarak sınıflandırma işlemi otomasyon A. Raspberry Pi ve Kamera Modülü
sistemleri aracılığıyla yapılmaktadır.
İlk olarak 1991 yılında Elster ve Goodrum görüntü işleme Şekil-1’de görülen Raspberry Pi, küçük boyutlu, fiyatı
temelli bir sistem geliştirmişlerdir [2]. Görüntü işleme oldukça düşük bir bilgisayar olarak tanımlanabilir. 1.4GHz 64-
teknikleri kullanılarak sabit bir yumurtanın altına bir ışık bit quad-core işlemciye, 1Gb Ram’e sahiptir. Birden çok
kaynağı yerleştirerek yumurtanın görüntüsünü alarak çatlak programlama dilini desteklemesinin yanı sıra sahip olduğu
yumurta analizi yapmışlardır. Çatlak yumurta tespit çevre birimleri (wireless LAN, Bluetooth, Ethernet, 40-pin
sürecindeki yavaşlık bu sistemin en büyük dezavantajı GPIO, HDMI, USB, kamera modülü için CSI kamera portu)
olmuştur. Bu sorunu çözmek için 1992 yılında sayesinde birçok farklı uygulama yapma imkânı sunar.
gerçekleştirdikleri çalışmada kendi etrafında dönen
yumurtanın tüm yüzeylerinden görüntü almışlar bu
görüntülerden yola çıkarak kırık-çatlak yumurta analizi
yapmışlardır[3]. Han ve Feng, 1994 yılında, yumurta
kabuklarında oluşan çatlakların tespit edilmesi amacıyla Hızlı
Fourier Dönüşüm kullanarak bir analiz yöntemi
geliştirmişlerdir [4]. Garcia-Alegre ve arkadaşları öznitelik
çıkarımından faydalanarak kusur tespiti yapmaya
çalışmışlardır [5]. İlk olarak görüntü üzerinde yumurtanın dış
çeperini belirlemişler ardından arka plan bastırma işlemi
uygulamışlar; kalan yumurta görüntüsünün kırmızı bandından
mavi bandı çıkarmışlar ardından bu bantları toplamışlardır. Şekil-1 Raspberry Pi [9]
Son olarak çıkarma işleminin sonucu toplama işleminden elde
edilen sonuca bölerek yeni bir renk bandı elde etmişlerdir. Bu Raspberry Pi kamera modülü, sahip olduğu Sony IMX219
işlemin, kusurları ön plana çıkardığını söylemişlerdir. 8-megapiksel sensör sayesinde yüksek çözünürlükte video
Ardından görüntünün ortalama değerini bularak eşiklemişler çekilmesine ve fotoğraf alınmasına olanak sağlar. Raspberry
ve yumurta kabuğu görüntüsünü de resimden atmışlar ve Pi kamera modülü 1080p30, 720p60 ve VGA90 çözünürlükte
böylece kusurları tespit etmişlerdir. Dehrouyeh ve arkadaşları, video çekimi yapabilirken, 3280 x 2464 piksel fotoğraf çekimi
yumurtanın içsel kan lekeleri ve kabuk kusurlarını bulmak için yapabilir. Kamera, 15cm uzunluğunda bir yassı kablo
farklı aydınlatma düzenekleri altında görüntüler almışlardır vasıtasıyla Raspberry Pi’nin CSI (camera serial interface)
[6]. Aldıkları görüntüler HSI (Hue-Saturation-Lightness) renk portuna bağlanır[9].
uzayındadır. Hue (renk) bandının histogramını kullanarak
728
B. Kullanılan Metotlar ve Sistem Yapısı C. Kameradan Görüntü Alınması

Görüntü işleme, bir görüntü üzerinde değişiklik yapılması Python programında OpenCv Kütüphanesi yardımıyla
veya görüntüden bilgi edinilmesini sağlayan; girdisi görüntü, sisteme bağlı kameradan görüntü elde edilir. Görüntüye ait
çıktısı ise görüntü veya girdi görüntüsü ile bağlantılı bir özellik özellikler (çözünürlük, fps değeri, vb.) sisteme uygun olan
olan iki boyutlu bir sinyal işleme tekniğidir. Günümüzde hızla değerlere değiştirilebilir. Sistemde kullandığımız Raspberry Pi
büyüyen ve birçok mühendislik probleminin çözümünde kamera modülünden 1080x720 piksel çözünürlüğünde ve 30
kullanılan bir metot olarak dikkat çekmektedir. fps hızında alınan görüntüye ait çıktı Şekil-4’de verilmiştir.
Bu çalışmada, Raspberry Pi ve Raspberry Pi kamera modülü
kullanılmış olup, yumurtaya ait görüntü gerçek zamanlı olarak
alınıp görüntü işleme teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir.
Şekil-2’de yapılan çalışmaya ait sistem görülmektedir.
Raspberry Pi’ye raspbian işletim sistemi yüklendikten sonra
Python programına OpenCV Kütüphanesi eklenerek sistem
görüntü işleme programı yazmaya hazır hale gelmiştir.
Şekil-4 Kameradan alınan gerçek görüntü
D. Arka Plan Bastırma İşlemi

Kameradan alınan yumurtaya ait görüntüde arka planı yok
etmek buradan gelecek gürültüleri azaltacağından sadece
kalan yumurta görüntüsü üzerinde işlem yapmamıza olanak
sağlayacaktır.
Renk ayırt etme ve belirlenen renk dışındaki renklerin

bastırılması işlemi HSV renk uzayında, RGB renk uzayına
Şekil-2 Sistem çalışma şeması göre daha iyi sonuç vermektedir. HSV (Hue, Saturation,
Value), rengin kendisi, doygunluğu ve parlaklığı ile ifade
Şekil-3’te akış diyagramı verilen sistemde ilk olarak belirli edilen bir renk uzayı türüdür. Bu uzayda rengin kendi değeri,
bir noktaya yerleştirilmiş kamera vasıtasıyla görüntü alma bir rengin gerçek değerini ifade eder yani kırmızı rengin tüm
işlemi gerçekleştirilmiştir. Arka plan bastırma işlemi tonlarında rengin kendi değeri aynıdır. Şekil 5’de görüldüğü
uygulanarak yumurtalara ait görüntü ön plana çıkarılmıştır.
üzere H değeri daire boyunca değişirken renkler değişir ancak
Her bir yumurtaya ait görüntünün elde edilebilmesi için kesme
H değerini sabit tutup S ve V (doygunluk ve parlaklık)
işlemi yapılmıştır. Filtreler yardımıyla görüntüde bulunan
gürültüler ortadan kaldırılmıştır. Elde edilen görüntüyle önce değerlerini değiştirirsek aynı rengin farklı doygunluk ve
yumurtanın kusurlu olup olmadığı belirlenmiş daha sonra ise parlaklıktaki değerleri elde edilir.
görüntü üzerinde ölçüm yapılarak yumurtanın hangi sınıfa ait
olduğu saptanmıştır. Yumurtaların tartımından elde edilen
ağırlık bilgisi ile görüntü işleme teknikleri kullanarak elde
edilen piksel sayısı arasında bir ilişki ortaya konulmuştur.
Şekil-5 HSV renk uzayı
Bu özelliğinden dolayı HSV renk temelli ayırma

işlemlerinde sıklıkla kullanılır. Kameradan alınan görüntü
RGB formatındadır. Dolayısıyla ilk adım renk uzayı
dönüşümü yapmak olacaktır. Kameradan alınan görüntünün
HSV uzayına ait görüntüsü Şekil-6’de gösterilmiştir.
Şekil-3 Akış Diyagramı Şekil-6 RGB renk uzayından HSV renk uzayına dönüşüm
729
Kameradan alınan görüntünün HSV renk uzayına

dönüştürülmesinin ardından elde edilen görüntüye eşikleme
işlemi uygulanır. Alınan görüntüde yumurta rengi eşik değer
olarak atanarak arka planın bastırma işlemi gerçekleşmiştir.
Şekil-7’de arka plan bastırma işlemine ait görüntü verilmiştir.
Şekil-10 Aşındırma işlemi uygulanmış görüntü
Genişletme işlemi, çeşitli nedenlerden dolayı görüntünün

belirli bölgelerinde oluşan kopmaların tekrar birleştirilmesi
amacıyla kullanılsa da istenmeyen noktaların veya olmayan
Şekil-7 Arka plan bastırma işlemi bağlantıların ortaya çıkmasına neden olabilir(Şekil-11).
E. İstenmeyen Kısımların Çıkarılması Genişletme işlemi gerçekleştirirken bu sonuçların göz önüne
alınması gerekmektedir.
Kameradan belirli bir periyotta alınan görüntüden,
yumurtaların olduğu bölümler kesilip alınır. Şekil-8’te
yumurtaların geleceği noktalar yaklaşık olarak belirlenmiştir.
Şekil-11 Genişletme işlemi uygulanmış görüntü
Şekil-8 Yumurtaların geleceği alanların işaretlenmesi Aşındırma ve genişletme işlemlerinin tek başına kullanımı
gürültülerin giderilmesi aşamasında yeterli olmayabilir. Bu
Yapılan bu işlem her bir yumurtanın ayrı ayrı durumda görüntüye önce aşındırma ardından genişletme
değerlendirilmek üzere görüntüden çıkarılmasını sağlar işlemi uygulanmalıdır. Bu işleme morfolojik açma işlemi
(Şekil- 9). denir. Morfolojik açma işlemi görüntü üzerinde noktasal
gürültülerin giderilmesinde etkilidir. Öncelikle genişletme
ardından aşındırma işlemi uygulanması durumu ise morfolojik
kapama işlemi olarak adlandırılır ve nesneler arasındaki
boşlukların giderilmesinde etkilidir.
G. Kusurlu Yumurta Analizi
Kameradan alınan görüntüde, daha önceden eşik değeri
Şekil-9 Her bir yumurtanın görüntüden çıkarılması
belirlenen lekeli bölge (yumurta kabuğu rengi dışında) veya
F. Filtreler bölgelerin piksel sayısı hesaplanır. Bu piksel sayısı kusurlu
yumurta için belirlenen eşik değerinden fazla ise yumurta
Görüntü işleme uygulamalarında sıklıkla ortaya çıkan,
kusurlu olarak tanımlanır.
görüntü kalitesini düşüren harici nedenlerden meydana gelen
etkilere gürültü denir. En önemli gürültü örnekleri; tuz-biber Şekil-12’de bir kusurlu yumurta ve arka plan bastırma işlemi
(salt-pepper) gürültüsü, gaussian (normal) gürültü, uniform sonunda görülen kusurlu bölgeler gösterilmiştir.
gürültüdür. Gürültü gidermek için farklı filtreler
kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları; bilateral filtreler,
gaussian filtreler, morfolojik işlemlerdir. Bilateral ve gaussian
filtreler renkli görüntüler üzerinde etkili olurken morfolojik
işlemler arka plan bastırılmış HSV renk uzayındaki
görüntülerin düzeltilmesinde etkili olmaktadır. Morfolojik
işlemler, gürültü sebebiyle görüntüde kaybolan noktaları
ortaya çıkarmak ya da gürültü sebebiyle görüntüde açılan Şekil-12 Kusurlu yumurtaya ait görüntü
noktaları doldurmak amacıyla kullanılmaktadır. Morfolojik
işlemlerin iki ana bileşeni vardır, bunlar aşındırma ve H. Yumurtaların Boyutsal Analizi
genişletme işlemleridir. Aşındırma işlemi görüntüde bulunan Kusurlu olarak tanımlanan yumurtalar elendikten sonra
gürültülerin giderilmesi aşamasında yumurta görüntüsünün kalan yumurtalara ait görüntülerden piksel sayısı elde edilir.
sınırlarına da aşındırma işlemi gerçekleştirmektedir. Bu Yapılan ölçümlerde 11500 piksel değerinden az değerler
nedenle aşındırma işleminde tekrar sayısı ve kullanılan birim küçük (S), 11500 ile 12700 piksel aralığındaki değerler orta
matrisin boyutlarının belirlenmesi önem kazanmaktadır. (M) ,12700 ile 14500 piksel aralığındaki değerler büyük (L) ve
Şekil-10 ’de alınan görüntüye uygulanan aşındırma işlemi 14500 pikselden büyük değerler çok büyük (XL) olarak
gösterilmiştir. alınmıştır. Sisteme girilen bu değerler ile görüntüsü alınan
730
yumurtaya ait piksel değeri kıyaslanarak yumurtanın hangi yumurtanın sınıfı farklı tespit edilmiştir. Dolayısıyla başarı
sınıfa ait olduğuna karar verilir. oranı %94,29’dur.
Tablo-2’de 38 adet yumurtaya ait veriler yer almaktadır. 38
III. SONUÇLAR adet yumurtanın 3 tanesi kusurlu olarak tespit edilmiş olup
Bu çalışmada yumurta üretim tesislerinde üretilen sınıflandırma işlemine alınmamıştır. Kalan 35 yumurtada iki
yumurtalardaki kusurların tespiti ve yumurtaların farklı ölçüm yapılarak sınıflandırma işlemleri
boyutlandırılması görüntü işleme yöntemleri kullanılarak karşılaştırılmıştır. İlk olarak yumurtaların ağırlıkları hassas
yapılmıştır. Görüntü işleme uygulaması OpenCV Kütüphanesi terazi yardımıyla ölçülmüş ve Tablo-1’de bakanlıkça
kullanılarak Python programı yardımıyla gerçekleştirilmiştir. belirlenen sınırlar çerçevesinde sınıflandırılmıştır [1]. İkinci
Görüntü HSV renk uzayına dönüştürülerek uygun bir eşik olarak yumurtalardan alınan görüntülerin piksel ölçümleri
değer ile yumurtanın arka planı yok edilir. Her bir yumurtaya yapılarak sınıflandırma işlemi gerçekleştirilmiştir. Ağırlığına
ait görüntünün kesilmesiyle yumurta sayısı kadar görüntü elde göre sınıflandırmadan farklı olarak görüntü işleme yöntemi
edilir. Elde edilen görüntülerde istenmeyen kısımların kullanılarak yapılan ölçümlerde 35 yumurtadan 2 tanesi
olmayışı ve boyutlarının küçük olması bu görüntüler üzerinde gerçek sınıfından farklı sınıfa ayrıldığı görülmüştür.
daha hızlı karar verilmesine olanak sağlar.
IV. TARTIŞMA VE SONUÇ
Tablo 2. Yumurta sınıflandırma tablosu Kusurlu yumurtaların analizinde ve yumurtaların
sınıflandırılmasında görüntü işleme tekniklerinin
Kusurlu Tartım Kamera Tartım kullanılmasıyla işçi maliyetlerinin düşürülmesi, yapılan
Temiz Alan
Yumurta
(piksel)
Alan Sonucu Ölçüm Ölçüm hataların azaltılması sağlanabilir. Makine ve otomasyon
(piksel) (gram) Sınıfı Sınıfı sistemleriyle yapılan yumurta tasnif işleminde, kusurlu
1 12212 0 60 M M yumurta tespiti ve yumurta sınıflandırma işlemi ayrı
2 11645 0 55 M M bölümlerde yapılmaktadır. Yumurta tasnifinin iki ayrı
3 12215 0 59 M M bölümde yapılması maliyeti artırmaktadır. Sınıflandırma
4 12415 0 61 M M
işleme loadcell’ler (yük hücreleri) yardımıyla yumurtaların
5 11865 0 56 M M
6 11690 0 55 M M
tartılmasıyla yapıldığından, loadcell’lerin (yük hücreleri)
7 12582 0 63 M L belirli periyotlarda kalibrasyonunun yapılması gerekmektedir.
8 12188 0 59 M M Kalibrasyon süresince sistemin durdurulması zaman kaybına
9 12613 0 62 M M neden olmaktadır.
10 12097 0 58 M M Yapılan ölçümlerde meydana gelen hataların yumurta
11 12153 0 58 M M sınıfının geçiş yapıldığı değerlere yakın sınırlarda olduğu
12 12941 0 64 L L görülmüştür. Yumurtadan alınan görüntünün piksel değerine
13 12824 0 63 L L göre yapılan sınıflandırmada belirlenen eşik değerleri
14 12302 0 60 M M değiştirilerek bu hata oranının düşürülebileceği
15 12269 0 59 M M
öngörülmektedir. Yapılan çalışmalarda görüntüden alınan
16 12059 0 58 M M
17 12310 0 60 M M
piksel değerinin ortamın ışığı ve tesislerdeki bant hızından
18 12547 0 63 M L oldukça fazla etkilendiği, dolayısıyla sabit ışık ve bant hızında
19 11896 0 57 M M hata oranının azaldığı görülmüştür.
20 11958 0 57 M M
21 12166 0 59 M M REFERENCES
22 14494 0 72 L L [1] Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından:TÜRK GIDA KODEKSİ
23 13512 0 66 L L YUMURTA TEBLİĞİ (2014/55)
24 12498 0 62 M M [2] Elster RT. and Goodrum JW., 1991, Detection of cracks in eggs using
machine vision, Transactions of the Asae, 35(4): 307-312p
25 12119 0 60 M M
[3] Elster RT. and Goodrum JW., 1992, Machine vision for crack detection
26 12987 0 65 L L in rotating eggs, Transactions of the Asae, 34(1): 1323-1328p
27 12785 0 63 L L [4] Han, Y. J. and Y. Feng (1994). Egg shell inspection using global image
28 13688 0 68 L L analysis. American Society ofAgricuLturaL Engineers. 10(1), 109-114.
29 12372 0 61 M M [5] Garcia-Alegre MC., Ribeiro A., Guinea D. and Cristobal G.., 1996,
30 12963 0 63 L L Eggshell defects detection based on color processing, Instituto de
31 12214 0 61 M M Optice, Spanish Council for Scientific Research, Madrid-Spain
[6] Dehrouyeh MH., Omid M., Ahmadi H., Mohtasebi SS. and Jamzad M.,
32 12835 0 65 L L
2010, Grading and quality inspection of defected eggs using machine
33 13043 0 64 L L vision, International Journal of Advance Science and Technology,
34 13408 0 67 L L vol.16
35 12878 0 63 L L [7] Patel VC., McClendon RW. and Goodrum JW.,1994, Crack detection
36 - 112 - K - in eggs using computer vision and neural networks, AI Applications,
37 - 168 - K - 8(2):21-31p
38 - 214 - K - [8] Mertens K., De Ketelaere B. and Kamers B., 2005, Dirt detection on
Brown eggs by means of color computer vision, Poultry Science, 1653-
1659p
Araştırmada 100 adet farklı büyüklüklerde yumurta [9] (2018) The Raspberry Pi website. [Online]. Available:
kullanılmıştır. Bu yumurtaların 30 adedi kusurlu yumurta https://www.raspberrypi.org/help/what-%20is-a-raspberry-pi/
olarak belirlenmiştir. Kusurlu yumurta belirlemede başarı https://www.raspberrypi.org/products/raspberry-pi-3-model-b-plus/
https://www.raspberrypi.org/products/camera-module-v2/
oranı %100’dür. Kalan 70 yumurta için alınan görüntüdeki
piksel sayısına göre sınıflandırma yapılmış olup 4 adet
731
Volume 3 (2018), 732-735
Secondary School Students’ Expectations Regarding Their Parents’ and

Teachers’ Use of Technology
Zeynep Tatlı1*, Göksel Çelenk 1+ and Derya Altınışık2
1Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi, Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
2Orta Öğretim Fen-Matematik Alanları Eğitimi, Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*Corresponding author: zeynepktu@hotmail.com
+Speaker: gokselcelenkk@gmail.com
Abstract – The purpose of this study is to assess the secondary school students’ expectations regarding the daily use of technology
on part of their parents and teachers. The sample used in the study organized around the case study model was composed of 30
students from three distinct schools in the provincial center of Trabzon. The students included in the study group on a voluntary
basis were chosen randomly out of the students who took part in the “I am creating my own comic strip” workshop. Before the
activity, the students were asked to provide a statement in the form “I wish ... had been proficient in ... technology, for ...” with
reference to their parents and teachers. And then, they were asked to elaborate on the statement, using the comic strip they would
be creating on Pixton, an interactive web-based tool. The study made use of the stories created by the students, as the data
gathering tool. The major finding of the study was that the technology the majority of the students wished their parents and
teachers were able use was web-based applications. The greatest expectation, is the one from the teachers. They expected their
teachers to use various web applications, and thus to help the students in doing their homeworks without using pen or paper,
learning the topic better, and having virtual tours of a greater number of places.
Keywords – Technology Expectations, Parent, Teacher, Digital Native, Secondary School Students
I. GİRİŞ kullanma becerisi daha yüksek olan dijital yerlilerin, dijital

Teknolojide meydana gelen gelişmeler ve bunların hayata göçmen olan ebeveyn ve öğretmenlerinden teknolojik açıdan
yansımaları genç yaştaki bireyler başta olmak üzere herkesin istedikleri davranış ve nedenlerini ortaya çıkarmaktır.
yaşamında farklı ölçülerde değişimlere neden olmuştur. II. MATERYALLER VE YÖNTEM
Meydana gelen bu değişimler kuşaklar arasında farklılıklar
oluşturarak “Digital Natives” [1] yani “Dijital Yerli” A. Yöntem
kuşağının oluşmasına katkı sağlamıştır. Bu kavram; dijital bir Araştırma, durum çalışması (case study) kapsamında
dünyanın içerisine doğan ve onu kullanarak büyüyen yürütülmüştür. Durum çalışmasında, günlük yaşamdaki bir
çocuklara (gençlere) verilen isimdir [1]. Dijital yerli olan olgu belirli sınırlar çerçevesinde bir olay ya da mekan örüntüsü
bireyler; içerisinde incelenmektedir [10]. Duruma ilişkin etmenler
(olay, süreç, birey vb.) derinlemesine araştırılır ve bu
 Zamanlarının büyük bölümünü bilgisayar, internet ya da etmenlerin ilgili durumu nasıl etkilediğinin üzerinde durulur
akıllı telefonlar ile geçirmekten zevk alır [2]. [11].
 Teknoloji kullanımı konusunda yeteneklidir [3]. Eğitim dahil toplam üç saat süren “Çizgi romanımı
 :- ) Gülmek, :’-( Üzgün şekilde ağlamak, :( Üzüntülü hazırlıyorum” etkinliğinde öğrencilerden, ebeveyn ve
olmak… gibi kısaltmaları, simgeleri ve sembolleri yoğun öğretmenlerinden teknoloji ile ilgili isteklerinin neler
bir şekilde kullanırlar ([4], [5]). olduğunu anlatan bir çizgi roman hazırlamaları istenmiştir. Bu
 En belirgin özelliklerinden birisinin aynı anda birkaç işi amaçla öncelikle çizgi roman hazırlamak amacıyla
(multitasking) bir arada yapabilme potansiyellerinin kullanılabilen uygulamalardan biri olan Pixton tanıtılmış ve bu
olmasıdır ([6], [7]). uygulama ile sorulan sorulara geliştirdikleri çizgi romanlar
 Kendinden önceki nesiller ile karşılaştırıldıklarında daha üzerinden cevap vermeleri istenmiştir.
farklı öğrenme stillerine sahiptirler [1].
B. Örneklem
 Dijital dünya ile sürekli etkileşim içinde yaşarlar [8].
Çalışmanın örneklemi, Trabzon il ve ilçe merkezlerinden bu
Dijital yerli öğrencilerde bulunan özellikler, öğrenme etkinliğe katılmak üzere gelen 7 sınıf kademesindeki 30 (10
ortamlarına da yansımıştır. Dijital yerliler kendilerinden kız, 20 erkek) öğrenciden oluşmaktadır.
önceki nesillere göre çok daha farklı öğrenme tercihlerine
C. Veri Toplama Araçları
sahiptirler [9]. Ayrıca, kendi ebeveyn ve öğretmenlerinin yer
aldığı dijital göçmen kuşağına göre teknolojiyi kullanma Çalışmada, öğrencilerin oluşturdukları çizgi romanlar veri
becerileri daha yüksektir [1]. Bu çalışmada amaç, teknolojiyi toplama aracı olarak kullanılmıştır.
732
Tatlı vd., Secondary School Students’ Expectations Regarding Their Parents’ and Teachers’ Use of Technology, ISAS 2018-Winter, Samsun,
Türkiye
D. Veri Analizi Öğrencilerin, babalarından istedikleri teknoloji ile ilgili

Öğrencilerin oluşturdukları çizgi romanlar, içerik analizine davranışlar Tablo 2’ de yer almaktadır.
tabi tutulmuştur. Veriler kodlanarak temalara ayrılmıştır.
Tablo 2. Öğrencilerin babalarından istedikleri teknolojiyi kullanma davranış
Çalışmada, analiz sonuçları grafik ve tablolar halinde ve sebepleri
sunulmuştur. Öğrenciler Ö1, Ö2, … Ö30 şeklinde
kodlanmıştır. İstenen
Temalar f Alıntı
Davranışlar
III. BULGULAR
“Çünkü yolu karıştırmadan
Öğrencilerin, annelerinden istedikleri teknoloji ile ilgili Navigasyon 6 gideceğimiz yere varırdık.”
davranışlar Tablo 1’ de yer almaktadır. Ö9
Online “Çünkü bilet ve yer kalmamış
4
Tablo 1. Öğrencilerin annelerinden istedikleri teknolojiyi kullanma davranış alışveriş olabilir.” Ö15
ve sebepleri “Çünkü beraber kodlama
yapabiliriz.” Ö16, “Çünkü
Kodlama 3
İstenen beraber ardinyo yapardık.”
Temalar f Alıntı Ö24
Davranışlar
“Çünkü zaman kaybı olmaz.” “Çünkü bir daha kütüphaneye
Online alış- gelme sorunumuz olmazdı.”
8 Ö11, “Çünkü evden kolayca Wattpat 1
veriş yapma Ö25
sipariş verebilir” Ö9
Web 2.0
“Çünkü yemek için Mobil “Çünkü banka bizim eve çok
araçlarına 1
gideceğimiz yerleri önceden bankacılık uzak.” Ö27
Foursqare 3 yönelik
araştırsak daha iyi bir yemek Bilgisayar “Çünkü onun da iyi bilgisayar
istekler 1
yiyebiliriz.” Ö19“ oyunu kullanmasını istiyorum” Ö2
(20)
Google “Çünkü o zaman “Çünkü Bir yere gitmek için
2
Web 2.0 harita kaybolmazdık.” Ö26 Google kullanabileceğimiz araçların
1
araçlarına Google “Çünkü ne zaman İngilizce bir harita saatlerini, nereye gideceğini,
1 kolayca bulabilsek.” Ö4
yönelik çeviri şey olsa beni çağırıyor.” Ö27
istekler “Çünkü hastanede sıra “Çünkü yanında ben
(18) E-sağlık 1 beklemekte zaman İnterneti olmadığım zaman canı
1
kaybetmemiş oluruz.” Ö17 kullanma sıkılmaz arkadaşlarıyla
AR “Çünkü bu şekilde mobilyaları konuşur.” Ö8
1 “Çünkü işlerini daha hızlı
dekorasyon daha iyi dizayn edebilir.” Ö18 E-Devlet 1
“Çünkü internetten bana daha yapardı, sıkılmazdı.” Ö14
Yemek “Çünkü benim ilgi alanım.”
1 farklı yemekler yapabilirdi.” Teknolojiye
blogları 1
Ö20 ilgi
Bilime ilgi “Çünkü ben seviyorum.” Ö25 “Çünkü onun da iyi bilgisayar
1 Bilgisayar 3
gösterse kullanmasını istiyorum” Ö23
“Çünkü hep bana sormak Akıllı “Çünkü akıllı telefona ihtiyacı
Telefon 5 2
zorunda kalıyor.” Ö1 Donanıma telefon var.” Ö3
“Çünkü bilgisayarın yönelik “Çünkü daha iyi fotolar
Drone 2
Bilgisayar 3 hayatımızdaki yeri çok istekler çekilebilirdik.” Ö30
önemli.” Ö3 (9) “Çünkü sürekli yardım
Televizyon 1
Donanıma 3D yazıcı “Çünkü bende istediğim etmekten sıkıldım.” Ö29
yönelik 1 “Çünkü derslerinde daha
kullanma şeyleri çıkarabilirim.” Ö8 Projeksiyon 1
istekler “Çünkü kullanabilseydi başarılı olur.” Ö20
(11) Kamera 1 fotoğraflarda daha iyi Ütopik “Çünkü gezegenleri görmek
Uzay roketi
çıkardım.” Ö21 istekler 1 isterdim.” Ö28
kullanma
“Çünkü annem keyif sürse.” (1)
Televizyon 1 Toplam 30
Ö29
“Çünkü ben iyi tablet
Tablet 1
bilgisayar kullanıyorum.” Ö2 Öğrenciler, anneleri gibi babalarından da web 2.0 araçlarının
Ütopik
Telefondan
“Çünkü bir program ile benim etkili bir şekilde kullanmalarını istemişlerdir. Web 2.0
istekler 1 ders yaptığımı görebilirdi.” araçlarından en fazla navigasyonu etkin bir şekilde
ders takibi
(1) Ö7 kullanmalarını istemişlerdir. Çünkü babalarından yolları
Toplam 30 karıştırmadan, geç kalmadan ve hızlı bir şekilde istedikleri
noktaya ulaştırmalarını istemişlerdir.
Öğrenciler, annelerinden en fazla web 2.0 araçlarını etkili bir Öğrencilerin, öğretmenlerinden istedikleri teknoloji ile ilgili
şekilde kullanabilmelerini istemişlerdir. Özellikle, online davranışlar Tablo 3’ te yer almaktadır.
alışveriş yapma öğrencilerin annelerinden en fazla istedikleri
davranıştır. Çünkü öğrenciler annelerinin; zaman
kaybetmeden, yorulmadan, uygun, kolay ve hızlı alış-veriş
yapmalarını istemişlerdir. Donanımsal olarak ise öğrenciler,
annelerinden en fazla telefonu etkili bir şekilde kullanmalarını
istemişlerdir.
733
Türkiye
Tablo 3. Öğrencilerin öğretmenlerinden istedikleri teknolojiyi kullanma davranış ve sebepleri
Temalar İstenen davranışlar f Alıntı

Ödevin internetten 4 “Çünkü kağıt israfı olmaz.” Ö3
verilmesi
Sanal gezi 3 “Çünkü gitmeden daha çok yer görürüz.” Ö24
Web 2.0 Pixton 3 “Çünkü ders işlememiz daha kolay olurdu.” Ö12
araçlarına
3D çizim 1 “Çünkü bize bir şeyler tasarlamamıza yardımcı olurlar.” Ö15
yönelik
istekler Morpa kampüs 1 “Çünkü o zaman daha çok tekrar yapardık.” Ö25
(14) Eğitim teknolojilerini 1 “Çünkü o zaman daha iyi anlaşılabilir konular.” Ö19
kullanabilme
İnternetten konu 1 “Çünkü yazmak zorunda kalmayız.” Ö13
anlatımı
Akıllı tahta 11 “Çünkü akıllı tahta ile dersleri daha iyi anlıyorum.” Ö7, “Çünkü daha
Donanıma kolay dersleri işleriz.” Ö16, “Çünkü o zaman sorun olduğunda bilişim
yönelik öğretmenini aramak yerine kendileri halledebilirdi.” Ö17
istekler Akıllı telefon 1 “Çünkü ödevleri cep telefonundan verirlerdi.” Ö1
(13) 3D yazıcı 1 “Çünkü derslerde kullanmak için materyaller basabilirdik.” Ö15
Ütopik Gemi kullanabilme 1 “Çünkü dersimizi denize açılarak işlerdik.” Ö28
istekler Veri takibi yapabilme 1 “Çünkü benim bakmak istediğim yerleri kontrol edebilir.” Ö8
(2)
İlgisiz Telefona izin vermesi 1 “Çünkü lise öğrencileri her zaman getiriyorlar.” Ö11
istekler (1)
Toplam 30
Öğrenciler, ebeveynlerde olduğu gibi öğretmelerinde de en Grafik 1’ de görüldüğü gibi, öğrenciler hem ebeveyn hem de
fazla web 2.0 araçlarını etkili bir şekilde kullanmalarını öğretmenlerinden akıllı telefonu etkili bir şekilde
istemişlerdir. Donanımsal olarak ise öğretmenlerinin akıllı kullanmalarını istemişlerdir. Öğrenciler, ebeveynlerinden;
tahtayı daha iyi kullanabilmelerini istemişlerdir. Çünkü; TV, bilgisayar, online alışveriş ve Google haritayı
öğrenciler öğretmenlerinin akıllı tahtada yaşanan sorunları kullanmalarını istemişlerdir. Ortak istekler hariç genel olarak
kendilerinin çözmesini ve süreçte zaman kaybetmemelerini öğrenciler, anne, baba ve öğretmenlerinden farklı davranışları
istemektedirler. Ayrıca öğrenciler, akıllı tahta ile yapılan gerçekleştirebilecek teknolojik yeterliliklere sahip olmalarını
eğitimde konunun daha iyi anlatılacağını, daha iyi istemişlerdir.
öğrenebileceklerini ve öğretme sürecinin kolaylaşacağını
düşünmektedirler. IV. TARTIŞMA
Öğrenciler, annelerinden alışveriş, ulaşım, yemek, sağlık,
dekorasyon; babalarından ise ulaşım, alışveriş, bankacılık,
evrak işleri gibi günlük yapılan işlerinde teknolojiyi etkin bir
şekilde kullanmalarını istemişlerdir. Bu durum öğrencilerin
dijital yerli özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Çünkü dijital
yerliler, teknolojinin günlük hayatın gerekli unsurlarından biri
olduğunu ve günlük işlerin teknolojiyi kullanarak
yapılabileceğini düşünmektedirler [12]. Ayrıca ebeveynlerin
web 2.0 araçlarını kullanmaları, yaptıkları işleri daha kolay ve
hızlı bir şekilde yapmalarına yardımcı olmaktadır. Beklemeye
tahammülü olmayan dijital yerliler için işleri hızlı
tamamlayabilmek oldukça önemlidir.
Ebeveyn ve öğretmenler, teknolojik aletlerle sorun
yaşadıklarında öğrencilerden yardım istemektedirler. Bu
durum; dijital yerlilerin, göçmenlere göre, teknolojiyi yanlış
yapmaktan korkmadan daha rahat bir şekilde kullandıklarını
göstermektedir [13].
Çalışmaya katılan öğrencilerden biri, babasının da Wattpat
uygulamasını kullanmasını çünkü bu sayede kütüphaneye
tekrar tekrar gitmek zorunda kalmayacaklarını ifade etmiştir.
Dijital yerliler, kullanacakları materyallere dijital
platformlardan ulaşmayı, diğer insanların görüşlerini okumayı
ve kendi görüşlerini yazmayı klasik kütüphanelere tercih
etmektedirler [14].
Grafik 1. Öğrencilerin ebeveyn ve öğretmenlerden istedikleri teknolojiye
Dijital yerliler oyun temelli öğrenmeyi benimsemektedirler
yönelik davranışlar
[15]. Bu nedenle, öğrenme sürecini oyunlaştırabilecek; akıllı
tahta, 3D yazıcı, web 2.0 araçlarının öğretmenleri tarafından
daha etkili bir şekilde kullanılmalarını istemektedirler. Online
734
Türkiye
ödevlerin verilmesi ve konu anlatımlarının olması öğrencilere,

teknoloji destekli, hızlı ve rastgele erişim sağlayabilecekleri
bir ortam sunmaktadır. Online ders anlatımında, süreci istediği
gibi kontrol edebilir. Öğrencilerin öğretmenlerinden
yapmalarını istedikleri bu davranışlar, aslında onların birer
dijital yerli olduklarının göstergesidir [9].
V. SONUÇ
Çalışma sonunda, öğrencilerin ebeveyn ve
öğretmenlerinden teknolojiyi etkili kullanmaya yönelik çeşitli
isteklerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Belirli ortak noktalar hariç
öğrenciler; anne, baba ve öğretmenlerinden farklı davranışları
yerine getirebilecek seviyede teknoloji ile ilgili yeterliliğe
sahip olmalarını istemişlerdir.
Öğrenciler, en fazla annelerinin online alış yapabilmelerini
ve babalarının navigasyonu etki bir şekilde kullanmalarını
istemişlerdir. Donanımsal olarak annelerinden telefonu,
babalarından ise bilgisayarı daha iyi kullanmalarını
istemişlerdir.
Çalışmaya katılan öğrencilerin hepsinin sınıflarında akıllı
tahta bulunmaktadır. Sınıfta akıllı tahta olmasına rağmen, on
bir öğrenci öğretmenlerinden daha iyi ve etkili bir şekilde akıllı
tahtayı kullanmalarını istemişlerdir. Öğretmenler hala akıllı
tahtaları yardımsız ve etkin bir şekilde kullanamamaktadırlar.
Öğrenciler, öğretmenlerinden; online ödev, sanal gezi, Pixton,
3D çizim, Morpa kampüs ve online konu anlatarak dersleri
teknoloji ile desteklemelerini istemektedirler.
REFERENCES
[1] Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. MCB
University Press, 9, 5.
[2] Demirok, G. (2012). Türk gençlerinin 3’ te 2’ si bilgisayarların
kendilerini sosyalleştirdiğini düşünüyor [Araştırma], Erişim tarihi: 10
Ağustos 2016, http://sosyalmedya.co/intel-genc-turkiye-arastirmasi/
[3] Prensky, M. (2010). Teaching digital natives: partnering for real
learning. California: Corwin A SAGE Company.
[4] Çakır, H. & Topçu, H. (2005). Bir iletişim dili olarak internet. Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 2, 71-96.
[5] Günther, J. (2007). Digital Natives & Digital Immigrants. Hamburg:
Studienverlag.
[6] Helsper, E. ve Eynon, R. (2010). Digital natives: where is the
evidence? British Educational Research Journal, XXXVI, 3, 503-520.
[7] Günüç, S. (2011), Dijital yerlilerde çalışan bellek ve çoklu görev. 5th
International Computer & Instructional Technologies Symposium.
Fırat Üniversitesi, Elazığ.
[8] Sprenger, M. (2010). Brain-based teaching in the digital age.
Alexandria: ASCD.
[9] Cameron, D. (2005). The Net Generation goes to university? Paper
presented at the The Journalism Education Association Conference
(p.1-11).
[10] Merriam, S. B. (2002). Qualitative research in practice: Examples for
discussion and analysis. C.A: JoseyBass A WileyCompany.
[11] Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in
education. London: Routledge.
[12] Karabulut, B. (2015). Bilgi toplumu çağinda dijital yerliler, göçmenler
ve melezler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
21, 11-23.
[13] Bennett, S. J., Maton, K. A. & Kervin, L. K. (2008). The 'digital natives'
debate: a critical review of the evidence. British Journal of Educational
Technology, 39(5), 775-786.
[14] Tonta, Y. (2009). Digital natives and virtual libraries: What does the
future hold for libraries? International Conference on Libraries and
Their Clients: Free or Fee Services Supporting Social Communication
in the Digital Era, 1-2 June 2009, Krakow, Poland.
[15] Prensky, M. (2005). Teaching digital natives: partnering for real
learning. http://marcprensky.com/wp-
content/uploads/2013/04/Prensky-
TEACHING_DIGITAL_NATIVES-Introduction1.pdf adresinden
12.11.2018 tarihinde alınmıştır.
735
Volume 3 (2018), 736-740
Teachers’ Views on Interactive Web Apps

Zeynep Tatlı1*, Derya Altınışık2 and Göksel Çelenk 1+
1Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi, Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
2Orta Öğretim Fen-Matematik Alanları Eğitimi, Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye
*Corresponding author: zeynepktu@hotmail.com
+Speaker: gokselcelenkk@gmail.com
Presentation/Paper Type: Oral / Full Text
Abstract – The study aims to analyze the views the teachers, who attended the training on study sheet preparation using
interactive web apps, have about the process. The sample used for case study contains 26 teachers who attended the “Study Sheet
Preparation Using Interactive Web 2.0 Apps” workshop, and who took part in the study on a voluntary basis. In the workshop,
four web 2.0 apps were presented to the teachers, followed by six practices. The data gathered in the study was collected through
a form comprising seven open-ended questions, drawn up by the researchers. The responses provided thus were thereafter used
for content analysis. The responses provided thus were thereafter used for content analysis. In conclusion, it was observed that
the teachers deemed the training a most effective and interesting one, useful for their educational needs. The teachers noted that
they attached greater importance on practical trainings where they acquire the knowledge of what knowledge could come in
handy and how to use certain skills in the classroom, compared to purely theoretical knowledge provided in some trainings. That
is why the provision of interactive web apps in the context of material development, and the incorporation of such tools in the
practices, is recommended.
Keywords – Teacher Training, Web 2.0 Apps, Education Technology, Study Sheet, Material Design
I. GİRİŞ (olay, süreç, birey vb.) derinlemesine araştırılır ve bu

Web 2.0 araçları, kullanıcı-teknoloji etkileşimini etmenlerin ilgili durumu nasıl etkilediğinin üzerinde durulur
kolaylaştıran yeni nesil internet teknolojisi olarak ifade [11].
edilebilir [1]. Kullanıcıya, bilgi ve veriler üzerinde kontrol Üç saat süren çalıştayda öğretmenlere, dört web 2.0 aracı
sahibi olma imkanı sunmanın yanı sıra [2] öğretmen ve tanıtılarak 6 farklı etkinlik yaptırılmıştır. Tanıtılan web 2.0
öğrenciler için de oldukça nitelikli öğrenme ortamları araçları ve yapılan etkinlikler Tablo 1’ de yer almaktadır.
oluşturmaktadır [3]. Öğrenme sürecinin yapılandırıcısı olan
Tablo 1. Çalıştayda tanıtılan web 2.0 araçları ve bu araçların kullanıldığı
öğretmenler, web 2.0 araçları ile farklı aktivite, program ve etkinlikler
ürünleri sınıf ortamına taşıyabilir, farklı değerlendirme
seçenekleri oluşturabilir, güncel ve işlevsel içerikler Web 2.0 araçları Etkinlikler
kullanabilir, öğrenci ürünlerini ya da öğrencilerin gelişim Pixlr Görsellerin arka planlarını temizleme
sürecini takip edebilirler. Web 2.0 araçlarını kullanmak; Pixton Avatar oluşturma
öğrencinin teknoloji okuryazarlığını geliştirir, öğrenme Puzzle-maker.com Bulmaca hazırlama
sürecinde aktifleştirir, öğrenmeyi bireyselleştirir, araştırma Karekod oluşturma Video ekini karekoda dönüştürme
sürecini derinleştirir, motivasyonu ve özgüveni olumlu yönde
destekler ([4], [5], [6], [7], [8], [9]). Belirtilen olumlu Hazırlanan görsellerin çalışma yaprağına tanışması için
özellikleri ile öne çıkan web 2.0 araçlarından öğretmenlerin, “ekran alıntısı aracı”, farklı görsellerin bir araya getirilmesi ve
haberdar olmaları ve deneyim temelli bir öğrenme ortamı çalışma yaprağının yazım aşaması için MS Office
oluşturmak amacıyla “web 2.0 araçları ile çalışma yaprağı programlarından “Word” kullanılmıştır. Her öğretmen süreç
geliştirme” çalıştayı düzenlenmiş ve bu çalıştaya katılan içerisinde; bireysel olarak, örnek çalışma yaprağına benzer bir
öğretmenlerin süreç hakkındaki düşünceleri alınmaya çalışma yaprağı geliştirmiştir. Eğitimde görev alan rehberler,
çalışılmıştır. süreç içerisinde öğretmenlere yardımcı olmuşlardır.
II. MATERYALLER VE YÖNTEM B. Örneklem
A. Yöntem Çalışmanın örneklemi, 2018 yılında “etkileşimli web 2.0
araçları ile çalışma yaprağı geliştirme” çalıştayına katılan 26
Araştırma, durum çalışması (case study) kapsamında gönüllü öğretmenden oluşmaktadır. Çalışmaya katılan
yürütülmüştür. Durum çalışmasında, günlük yaşamdaki bir öğretmenlerin demografik özellikleri Tablo 2’ de yer
olgu belirli sınırlar çerçevesinde bir olay ya da mekan örüntüsü almaktadır.
içerisinde incelenmektedir [10]. Duruma ilişkin etmenler
736
Tatlı vd., Teachers’ Views on Interactive Web Apps, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
Tablo 2. Öğretmenlerin demografik özellikleri sürecinde kullanma” becerisini kazandıklarını ifade

etmişlerdir.
Cinsiyet f Kıdem f Bölüm f Öğretmenlere çalıştay kapsamında en çok dikkatlerini çeken
Bayan 16 1-5 yıl 5 Bilişim Teknolojisi 15 unsurlar sorulmuş ve verdikleri cevaplar betimlenerek Tablo
Bay 10 6-10 yıl 8 Teknoloji ve Tasarım 3 4’ te sunulmuştur.
11-15 yıl 12 Din Kültürü ve Ahlak 2
Bilgisi Tablo 4. Öğretmelerin süreçte en çok dikkatlerini çeken unsurlar
16-20 yıl 1 Sağlık Hizmetleri 1
Fen Bilimleri 1
Sosyal Bilgiler 1 Temalar Kodlar Alıntı f
Matematik 1 Karekod “Karekod oluşturma 5
İngilizce 1 web aracı benim en çok
Sınıf 1 ilgimi çekti.” Ö1
Toplam: 26 Pixlr.com “Photoshop’ a gerek 4
kalmadan resimleri
C. Veri Toplama Aracı düzenlemek.” Ö21
Avatar “Kendi avatarımı 3
Çalışmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen Web 2.0 oluşturabilmek ve
yedi açık uçlu sorudan oluşan bir form ile toplanmıştır. araçlarının kullanabilmek.” Ö5
Çalıştayın sonunda, form öğretmenlere dağıtılarak eğitimsel Bulmaca “Bulmaca hazırlamak 1
cevaplandırmaları istenmiştir. kullanımı çok kolaymış” Ö13
(15) Çalışma yaprağı “Kullanılan 1
D. Veri Analizi uygulamalar sayesinde
Öğretmenlerden elde edilen veriler, içerik analizine tabi hızlı çalışma kağıdı
tutulmuştur. Veriler, kodlanarak temalandırılmıştır. Elde yapılıyor.” Ö16
edilen analiz sonuçları tablo ve grafik halinde sunulmuştur. İşlevsel Web “Bilmediğim ama 1
Öğretmenler Ö1, Ö2, … Ö26 şeklinde kodlanmıştır. 2.0 araçlarının işlevselliği çok yüksek
tanıtılması programlar görmek.”
III. BULGULAR Ö25
Aynı işlevli “Aynı işlevi 3
Çalıştay sonunda öğretmenlere, süreçten elde ettikleri en birçok gerçekleştiren birçok
büyük kazanımın ne olduğu sorulmuştur. Elde edilen cevaplar uygulama uygulama olması” Ö12
Tablo 3’ te yer almaktadır. olması
Zengin içerik “Bilişimci olarak hep 3
Tablo 3. Öğretmelerin süreçten elde ettiklerini belirttikleri kazanımlar kendim tasarlamaya
alıştığımdan zengin
Temalar Kodlar Alıntı f hazır şablon kullanma”
Web 2.0’ı “Web 2.0 araçlarını 8 Ö19
öğretim derste nasıl daha etkili Web 2.0 Online kullanım “Birçok Web 2.0 aracını 1
sürecinde kullanabileceğimi araçlarının online kullanabilmek”
kullanma öğrendim.” Ö18 özellikleri Ö4
Öğretim Bulmaca “Bulmaca hazırlamak 4 (10) Görsellerin “Görsellerin hiç 1
sürecinde hazırlama için Puzzle-maker.com bozulmaması bozulmadan
web 2.0 sitesini öğrenmek” Ö3 kullanılması” Ö2
araçlarının Görsel “Photoshop’ a alternatif 3 Kullandıkça “Kullanamayacağımı 1
kullanımı düzenleme Pixlr.com sitesini alışmak zannediyordum,
(18) öğrenme…” Ö3 uğraştıkça
Avatar oluşturma “Kendi avatarını 2 alışabileceğimi
oluşturabilme…” Ö20 düşünüyorum.” Ö22
Karekod “Karekod oluşturmayı 1 Teknolojiyi “… teknolojiyi 1
oluşturma öğrenmek” Ö2 kullanma kullanma” Ö10
Zengin içerik “Eğitim-öğretim 3 Rahat çalışma “Bu kadar rahat bir 1
oluşturabilme sürecinde ortamı ortamda çalışma
Materyal kullanabileceğim zengin yapmak.” Ö11
geliştirme içerikler Eğitim Rehberlik “Öğretmenlerimizin 1
(5) oluşturabilme…” Ö4 ortamı yardım severliği beni
Pratik materyal “Daha pratik görsel 2 (3) çok sevindirdi.” Ö11
hazırlayabilme materyal hazırlama.” Ö5 Kısa zamanda “... kısa sürede bu denli 1
Eğitim “Eğitim teknolojilerini 2 çok şey şeyi öğrenebileceğimi
Mesleki teknolojilerini keşfetmek.” Ö15 öğrenme düşünmüyordum.” Ö20
gelişim keşfetme Toplam 28*
(3) Bilgilerini “Eski bilgilerimi 1 *: Öğretmenlerin birden fazla görüş belirtmelerine izin verilmiştir.
tazeleme tazelemem.” Ö23
Toplam 26
Çalıştay sonunda, öğretmenlerin dikkatlerini çeken en
önemli unsur, web 2.0 araçlarının eğitimsel kullanımı
Öğretmenlerin süreçten elde ettiklerini belirttikleri olmuştur. Tanıtılan uygulamalar arasında, karekod oluşturma
kazanımlar; Öğretim sürecinde web 2.0 araçlarının kullanımı, (f=5) en çok ilgi çeken uygulama olmuştur. Aynı işlevli birçok
materyal geliştirme ve mesleki gelişim olarak web 2.0 aracının olması (f=3) ve web 2.0 araçlarının zengin
temalandırılmıştır. Öğretmenler, en fazla “web 2.0’ı öğretim
737
içerik sunması (f=3) öğretmenlerin en fazla ilgisini çeken web için çok mutlu
2.0 araçları özellikleridir. oldum.” Ö3
Öğretmenlere web 2.0 araçlarını kendi derslerinizde Karekod “Karekod ile 1
kullanmanız durumunda kaygı yaşar mısınız? Yönündeki oluşturma uygulama” Ö24
soruya verdikleri cevaplar Tablo 5’ te sunulmuştur. Eğitimin “Eğitimi profesyonel 2
profesyonellerin bir ekibin vermesi”
vermesi Ö21
Tablo 5. Öğretmelerin derslerinde web 2.0 araçlarını kullanma durumuna
yönelik kaygıları Verimli “Eğitimin müthiş 2
verimli olması” Ö25
Temalar Kodlar Alıntı f Eğitim Güncel bilgi “…güncel bilgilerin 1
Kaygı yok “Kaygılanacak herhangi 14 süreci paylaşımı bizimle paylaşılması”
(14) bir durum yok” Ö3 (7) Ö4
İnternet erişimi “Sınıf içi uygulamada 2 Öğretmenlerin “Öğretmenlerin bu tür 1
internet problemi katılımı etkinliklere katılımı”
yaşamak” Ö4 Ö19
Yetersiz zaman “Yeterli zaman bulabilir 2 Zevkli “Çok zevkli olması.” 1
miyiz?” Ö15 Ö13
Uygulamaya Web 2.0 Kullanımı kolay 4
Web 2.0 “Verilen web 2 Kişisel
yönelik kullanımı
araçlarının adreslerinin MEB yeterlilik
kaygılar Cesaret kazanma “Cesaretlendiğimi 1
MEBİS’ te internet hattında çalışıp (5)
(7) düşünüyorum.” Ö11
çalışmaması çalışmaması” Ö19
Bilgisayar “Hitap ettiğim öğrenci 1 Toplam 31*
erişimi grubunun yeterli/gerekli *: Öğretmenlerin birden fazla görüş belirtmelerine izin verilmiştir.
bilgisayar erişimi
olmaması” Ö5 Çalıştay sonunda, öğretmenleri en çok mutlu eden durumun;
Öğrendiklerimi “Kaygılandırıcı 2 uygulanabilir materyal hazırlayabilme (f=9) becerisi kazanma
unutma durumum unutmam.” ve web 2.0 araçlarını öğrenme (f=5) olduğunu belirtmişlerdir.
Ö11 Öğretmenlere yöneltilen “Bu çalışmada kendinizi bilgisayar
Web 2.0 “Programları kullanım 2 yeterliliği açısında nasıl hissettiniz?” sorusuna verdikleri
Bireysel araçlarını aşamasında cevaplar Grafik 1 ile sunulmuştur.
kaygılar kullanırken zorlanacağımı
(5) zorlanma düşünüyorum.” Ö22
Öğretmenlerin “Öğretmenlerinin 1
gelişime açık çoğunun bu konularda
olmaması kendini geliştirmeye
açık olmaması” Ö23
Toplam 26
Çalıştay sonunda, 14 öğretmen web 2.0 araçlarını

derslerinde kullanmaya yönelik herhangi bir kaygı
taşımadıklarını ifade etmiştir. Öğretmenler; internet erişimi
(f=2), zaman (f=2), Web 2.0 araçlarının MEBİS’ te
çalışmaması (f=2) ve bilgisayar erişimi (f=1) gibi sorunlara
yönelik kaygılandıklarını belirtmişlerdir. Çalıştaya katılan
öğretmenlerin yalnızca dört tanesi; öğrendiklerini unutma
(f=2) ve web 2.0 araçlarını kullanırken zorlanma (f=2) gibi
bireysel kaygı yaşadıklarını belirtmişlerdir.
Grafik 1. Çalıştaya katılan öğretmenlerin web 2.0 araçlarını kullanmadaki
Öğretmenlere yöneltilen “Eğitimde sizi en çok mutlu eden
bilgisayar becerileri
şey nedir?” sorusuna verdikleri cevaplar Tablo 6’ da yer
almaktadır. Çalıştaya katılan öğretmenlerin %42’ si web 2.0 araçlarını
kullanırken yeterli seviyede bilgisayar becerilerine sahip
Tablo 6. Verilen eğitimde öğretmenleri en fazla mutlu eden unsurlar
olduklarını ifade etmişlerdir.
Temalar Kodlar Alıntı f Öğretmenlere, “Şimdiye kadar geliştirdiğiniz çalışma
Uygulanabilir “Daha önce 9 yaprakları ile bu eğitimde geliştirdiğiniz çalışma yapraklarını
materyal hazırladığım bezer ve farklı yönleriyle değerlendiriniz” sorusu sorulmuştur.
hazırlayabilme etkinlikleri daha kolay Öğretmenlerin %46’ sı (f=12) daha önce hiç çalışma yaprağı
Eğitim yapabileceğim.” Ö9 geliştirmediklerini ve kullanmadıklarını ifade etmiştir. Geri
içeriği Web 2.0 “Web 2.0 araçlarını 5 kalan öğretmenlerin çalıştay öncesi ve sonrasında yaşadıkları
(19) araçlarını öğrenmek.” durumlar Grafik 2’ de yer almaktadır.
öğrenme
Bulmaca “Bulmaca etkinlikleri 4
hazırlayabilme hazırlayabileceğim
738
Grafik 2. Öğretmenlerin çalıştay öncesi ve sonrasında geliştirdikleri çalışma yapraklarının benzer ve farklı yönleri
Öğretmenler, çalıştaydan öncesinde; sadece bilgisayara aldıkları eğitimden memnun oldukları ve bu türden uygulamalı
yüklü programları kullanma, görsel oluşturmanın zaman etkinliklere ihtiyaç duydukları tespit edilmiştir. Literatürdeki
alması, görsellerin yetersizliği ve görselleri internetten direk çalışmalara bakıldığında da bu türden etkinliklerin uzman
olarak kullanma gibi sınırlılıklar yaşadıklarını belirtmişlerdir. kişilerce uygulamalı olarak ve sürece aktif katılım sağlanarak
Çalıştaydan sonra ise web 2.0 araçları ile; online, zengin, verilmesi talep edilmektedir [12]. Çalıştay kapsamında
pratik, eğlenceli, özgün, kolay, kaliteli ve etkili içerik sunulan web 2.0 araçlarının, materyal geliştirme sürecinin
hazırlayabileceklerini belirtmişlerdir. hangi aşamasında ne biçimde kullanılacağı belirtilmiş ve web
Öğretmenlere, çalıştay öncesine kıyasla çalıştay sonrasında 2.0 araçlarının sınıf ortamında farklı amaçlar doğrulusunda
kendilerini hangi alanda daha farklı hissettikleri sorulmuştur. nasıl kullanılabileceğine yönelik bilgiler sunulmuştur.
Elde edilen, veriler Tablo 7’ de sunulmuştur. Öğretmenlerin en fazla katılmak istedikleri kurslar arasında
yeni programlar, öğretim yöntem ve teknikleri yer almaktadır
Tablo 7. Çalıştay öncesi ve sonrasındaki öğretmenlerin durumları [12]. Bu nedenle, farklı web 2.0 araçlarını bünyesinde
barındıran çalışma yaprakları öğretim yöntem ve teknik olarak
Kodlar Alıntı f ve farklı seviyedeki bilgisayar becerilerine hitap edebilecek
Bilgili “Çok daha bilgili ve pratik 14 web 2.0 araçları materyali dijital ortamda hazırlayabilmek için
kazanmış.” Ö14 seçilmiştir. Çalıştay sonunda öğretmenler tanıtılan web 2.0
Deneyimli “Çok farklı deneyimli” Ö26 “Web 5 araçlarını, öğretim sürecinde kullanabilecek düzeyde
2.0 araçlarını kullanabilecek
öğrendiklerini ifade etmişlerdir. Çalıştayın memnuniyet verici
yeterlilikte” Ö1
Web 2.0 “Web 2.0 araçları konusuna giriş 3
sonuçlara ulaşmasının en önemli nedeninin web 2.0 araçlarının
araçlarından yapmış.” Ö5 eğitimsel kullanılabilirliğinin öğretmenlerin ilgisini çekmesi,
haberdar uygulanabilir materyal hazırlayabilmeyi öğrenmeleri, web 2.0
Kendine güvenli “Tüm çalışmaları yapabilirim 2 araçlarının sağladığı avantajlar olduğu düşünülebilir.
düşündüğümden kolay” Ö13 Çalışmaya katılan öğretmenler teknolojik araçların
Araştırmaya “… araştırmaya istekli” Ö4 2 kullanımı, teknoloji tabanlı öğrenme gibi unsura yönelik uyum
istekli sorunu ve kullanma güçlüğü yaşayabilen dijital göçmen
Değişiklik yok “Aynı” Ö7 2 grubunda yer almaktadır. Teknoloji okur-yazarlıkları, dijital
Toplam 28* yerlilere oranla daha düşük seviyede olduğu bilinmektedir
*: Öğretmenlerin birden fazla görüş belirtmelerine izin verilmiştir. [13]. Öğretmenler, teknolojiyi kullanmada yeterli donanıma
sahip olmadıkları için derslerinde teknolojiyi kullanmada
Öğretmenlerin geneli (f=14), çalıştay sonunda, öncesine isteksiz davranabilmektedirler [14]. Çalıştaya katılan
göre daha bilgili olduklarını belirtmişlerdir. Sadece iki öğretmenlerin büyük çoğunluğu web 2.0 araçlarını kullanarak
teknoloji ve tasarım öğretmeni kendilerinde bir gelişmenin materyal geliştirme sürecinde kendi bilgisayar becerilerini
olmadığını ifade etmişlerdir. yeterli düzeyde bulduklarını ifade etmişlerdir. Bu durumun,
IV. TARTIŞMA web 2.0 araçların kullanımının ileri teknik bilgi
gerektirmemesi ve kolay kullanılabilir [15] olmasından
Çalıştay sürecinde, öğretmenler aktif olarak kendilerine kaynaklandığı düşünülmektedir. Ayrıca öğretmenlerin, web
sunulan tüm web 2.0 araçlarını kullanmış ve kendi alanlarında 2.0 araçlarını kullanabilecek düzeyde bilgisayar becerisine
kullanabilecekleri web 2.0 araları ile destekli bir çalışma sahip olduklarını düşünmeleri, onların derslerinde web 2.0
yaprağı geliştirmişlerdir. Öğretmenlerin çalıştay sonuna
739
araçlarını kullanma isteklerini olumlu yönde [2] Kaplan, A. M. & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The
challenges and opportunities of social media. Business Horizons, 53(1),
etkileyebileceğini düşündürmektedir. Bu sonucun bir 59-68.
yansıması da öğretmen-öğrenci ilişkilerine pozitif olarak [3] Selwyn, N. (2007). Web 2.0 applications as alternative environments
yansıyacağı tahmin edilmektedir. for informal learning-a critical review. In Paper for CERI-KERIS
Çalışma yapraklarının, öğrenciyi öğrenme sürecinde aktif International Expert Meeting on ICT and Educational Performance
(pp. 16-17).
kılma [16], öğrenmeyi kolaylaştırma [17], motivasyon [18], [4] Punie, Y. & Cabrera, M. (2006). The Future of ICT and Learning in the
akademik başarı ve kalıcılığı arttırma [19] gibi pek çok yararı Knowledge Society. European Communities.
bulunmaktadır. Ancak çalışma sonucunda öğretmenlerin http://ftp.jrc.es/EURdoc/eur22218en.pdf adresinden 12.11.2018
neredeyse yarısı daha önce hiç çalışma yaprağı tarihinde alınmıştır.
[5] Prashnig, B. (2006). Learning styles and personalized teaching.
kullanmadıklarını ifade etmişlerdir. Bu durum hem London, UK: The Continuum International Publishing Group Ltd.
öğretmenin hemde öğrencilerin çalışma yaprağının sunduğu [6] O’Reilly, T. (2005) What is Web 2.0: Design patterns and business
avantalardan mahrum kalmalarına neden olmuştur. Çalışma models for the next generation of software.
yaprağı geliştiren öğretmenler ise süreçte; zaman kaybı, http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-
is-web-20.htmlb adresinden 12.11.2018 tarihinde alınmıştır.
bilgisayara yüklü programlarla sınırlı olma, sınırlı içerik ve [7] Conole, G. & Alevizou, P. (2010). A literature review of the use of web
hazır olanı kullanmak zorunda kalma gibi sorunlar 2.0 tools in higher education.
yaşadıklarını belirtmişlerdir. Çalıştay sonunda, öğretmenler http://www.heacademy.ac.uk/assets/EvidenceNet/Conole_Alevizou_2
web 2.0 araçları ile; online kullanım, zengin içerikli, kolay, 010.pdf adresinden 12.11.2018 tarihinde alınmıştır.
[8] Lu, J., Lai, M. & Law, N. (2010). Knowledge building in society 2.0:
özgün, eğlenceli, kaliteli, etkili ve tamamını kendilerinin Challenges and opportunities. In M. S. Khine & I. M. Saleh (Eds) New
hazırlayabileceği çalışma yaprakları geliştirebileceklerini science of learning: Computers, cognition and collaboration in
belirtmişlerdir. Bu durum, üç saat gibi kısa sürede verilen Education (pp. 553-567). Newyork, Springer.
uygulamalı eğitimin, öğretmenlerin çalışma yaprağı geliştirme [9] Elmas, R., & Geban, Ö. (2012). Web 2.0 tools for 21st century teachers.
International Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 243-254.
sürecinde yaşadıkları sorunların çözümünde etkili [10] Merriam, S. B. (2002). Qualitative research in practice: Examples for
olabileceğinin bir göstergesi sayılabilir. discussion and analysis. C.A: JoseyBass A WileyCompany.
[11] Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in
V. SONUÇ education. London: Routledge.
[12] Günbayı, İ. & Taşdöğen, B. (2012). İlköğretim okullarında çalışan
Araştırmanın sonucunda; öğretmenlerin süreçten elde öğretmenlerin hizmet içi eğitim programları üzerine görüşleri: Bir
ettikleri en büyük kazanımın, web 2.0 araçları olduğu durum çalışması. Journal of the Human and Social Science Researches,
belirlenmiştir. Öğretmenler, web 2.0 araçlarıyla zengin içerikli 1(3), 87-117.
ve pratik materyal oluşturabilme becerisi kazandıklarını ifade [13] Pensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon,
MCB University Pres, 9(5), 1-6.
etmişlerdir. [14] Collis, B. & Moonen, J. (2008). Web 2.0 tools and processes in higher
Tanıtılan web 2.0 araçlarından en fazla karekod oluşturma education: Quality perspectives. Educational Media International,
uygulaması öğretmenlerin ilgisini çekmiştir. Web 2.0 45(2), 93-106.
araçlarının; pek çok alternatifinin olması, zengin içerik [15] Yükseltürk, E. & Top, E. (2016). Web 2.0 Teknolojilerinin öğretmen
eğitiminde kullanımı. K. Çağıltay & Y. Göktaş (Ed.) Öğretim
sunması, online kullanım, hazırlanan görsellerin teknolojilerinin temelleri teoriler, araştırmalar, eğilimler içinde, (s.
büyütüldüğünde kalitesinin bozulmaması ve kullanıldıkça 555-571). Ankara: Pegem Akademi.
pratik kazanılması öğretmenlerin ilgisini çekmiştir. [16] Tan, E. (2008). İlköğretim 7. sınıf dil bilgisi öğretiminde zarflar
Öğretmenler web 2.0 araçlarına yönelik; zaman, MEBİS’ te konusuyla ilgili yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanmış çalışma
yapraklarının öğrenci başarısına etkisi (yayımlanmamış yüksek lisans
çalışmama, internet ve bilgisayar erişimi gibi uygulamaya tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
yönelik, öğrendiklerimi unutma, web 2.0 araçlarını [17] Bozdoğan, A. (2007). Fen bilgisi öğretiminde çalışma yaprakları ile
kullanırken zorlanma ve öğretmenlerin gelişime açık öğretimin öğrencilerin fen bilgisi tutumuna ve mantıksal düşünme
olmaması gibi bireysel kaygı taşımaktadırlar. becerilerine etkisi (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova
Üniversitesi, Adana.
Çalıştaya katılan öğretmenlerin geneli, verilen eğitimin [18] Kösa, T. (2010). Dik izdüşümü ünitesine yönelik geliştirilen çalışma
içeriğinden memnun kaldıklarını belirtmişlerdir. Öğretmenler, yapraklarının uygulanabilirliğinin incelenmesi. E-journal of New
eğitim sürecinin; zevkli, verimli, güncel ve profesyonel World Sciences Academy Education Sciences, 5(3), 820-838.
olmasından memnun olmuşlardır. [19] Çelikler, D. (2009). Kimyasal bileşikler konusu için gerçekleştirilen
çalışma yapraklarının öğrenci başarısı ve kalıcı öğrenme üzerine etkisi.
Öğretmenlerin büyük çoğunluğu kendilerini bilgisayar The First International Congress of Educational Research: “Trends and
kullanma, web 2.0 araçları ile materyal hazırlamak için yeterli Issues of Educational Research”, Çanakkale.
seviye olduklarını düşünmektedirler.
İki teknoloji ve tasarım öğretmeni hariç, tüm öğretmenler
için çalıştayda verilen eğitimin olumlu yönde katkıları
olmuştur. Öğretmenler kendilerini, daha bilgili, deneyimli,
güvenli, araştırmaya istekli ve web 2.0 araçlarından haberdar
hissetmişlerdir.
Öğretmenlerin yarısına yakını daha önce derslerinde çalışma
yaprağı kullanmamıştır. Derslerinde çalışma yaprakları
kullananlar ise çalıştay sonrasında; görsel açıdan zengin,
pratik, daha eğlenceli, kaliteli, etkili, özgün çalışma yaprakları
hazırlayabileceklerini düşünmektedir.
KAYNAKLAR
[1] Velagapudi, M. (2013). 18 FREE Web 2.0 Tools for Teachers, WizIQ,
Inc. http://www.slideshare.net/susib108/59-18-
freeweb20toolsforteachers adresinden 12.11.2018 tarihinde alınmıştır.
740
Volume 3 (2018), 741-743
Mersin İlinde Şeftali Yetiştiriciliği Yapılan Bahçelerde Karşılaşılan Bitki

Koruma Sorunları
Cemile TEMUR ÇINAR, Doğan IŞIK
Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü
*Sorumlu yazar: cemilecinar27@gmail.com

Konuşmacı: Prof. Dr. Doğan IŞIK
Tam metin
Özet - Bu çalışma Mersin ilinde şeftali yetiştiriciliği yapan çiftçilerin yabancı ot mücadelesi ve herbisit kullanımı konusundaki
davranışlarının belirlenmesi amacıyla Mersin ili, Mezitli ilçesinde gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada kullanılan veriler 50
şeftali üreticisinden anket yöntemi ile elde edilmiştir. Üreticilere yetiştirdikleri şeftali hangi yabancı otların sorun olduğu,
hangi herbisitlerin bu yabancı otlara karşı kullanıldığı, hastalık ve zararlılara karşı mücadele yöntemi ile pestisit kullanımı
hakkında bazı genel sorular sorulmuştur. Anket verileri 2016-2017 üretim sezonunu kapsamaktadır. Araştırma sonucunda en
çok görülen yabancı ot : Sirken (Chenopodium album), domuz pıtrağı (Xanthium strumarium), çoban çantası (Capsella bursa
pastoris L (Medicus), kanarya otları (Senecio spp.), tilki kuyruğu (Alopecurus myosuroides), ayrık otu (Elytrigia repens)
olarak belirlenmiştir. Yabancı otların mücadelesinde diskaro, pulluk, kazayağı ve kültivatör kullanıldığı tespit edilmiştir.
Şeftali yetiştiricilerinin en çok karşılaştığı hastalık etmenleri ve zararlı ise Plum pox virus, Ceratitis capitata olarak
belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Yabancı otlarla mücadele, Herbisit, Hastalık etmenleri,
I. GIRIŞ (Aphididae), Yaprak pireleri (Cicadellidae spp.), Meyve

Hemen her çeşit tarımsal ürünün yetiştirildiği Türkiye’de ağacı akarları (Tetranycus spp.), Meyve ağacı fidan
önemli ürünlerden biri de şeftalidir. Anavatanı Çin olan dipkurtları (Capnodis tenebrionis L.), Erik koşnili
şeftali (Prunus persica L.) Rosales takımının Rosaceae (Sphaerolecanium prunastri Fonsc.) ve Yazıcıböcekler
familyasının, Prunoidea alt familyasına bağlı olan Prunus (Scolytus spp.)’in bölgede yaygın olarak bulunduğu ve ikinci
cinsine girer ([1], [2], [5]). derecede önemli olduğu tespit edilmiştir [11].
Türkiye iklim ve toprak özellikleri nedeniyle şeftali Sert çekirdekli meyvelerde görülen ve etmeni Plum pox
yetiştiriciliği için uygun bir ülkedir. Türkiye’nin 2016 yılı potyvirus (PPV) olan “Şarka Hastalığı” önemli ekonomik
şeftali üretimi 771 459 tondur [3]. Ülkemiz 2014 yılı kayıplara neden olan bir virüs hastalığıdır. PPV, başta erik
itibariyle dünya şeftali üretiminde Çin, İspanya, İtalya, (Prunus domestica), kayısı (Prunus armeniaca), şeftali
Yunanistan ve ABD’nin ardından 5. sırada yer almaktadır (Prunus persica) ve nektarin (P. persica var. nucipersica)
[4]. olmak üzere kiraz (Prunus avium), vişne (Prunus cerasus) ve
Geniş alanlarda yetiştiriciliği yapılan, iç tüketim ve dış bademi (Amygdalus communis) de enfekte etmektedir. PPV
satımda önemli bir yere sahip olan şeftali ve nektarinlerde, ilk defa 1932 yılında Bulgaristan’da erik ağaçlarında tespit
tek başına veya birlikte zarar yapan, pek çok hastalık, zararlı edilmiş 1980’li yıllara doğru Avrupa’nın büyük bir bölümüne
ve yabancı ot türü bulunmaktadır. Bakımsız bir bahçede, yayılmış, Şili, ABD ve son olarak Japonya ya ulaştığı tespit
hastalık ve zararlılar toplam olarak % 50-60 oranında ve edilmiştir. Türkiye’de hastalığın birçok şehir merkezinde
hatta % 100 ürün kaybına sebep olabilmektedirler ([7], [8]). bulunduğu bilinmektedir [12].
Dünyada 50 kadar şeftali zararlısı bulunurken [9], Türkiye’de Türkiye’de çeşitli bitki hastalık ve zararlılarının neden
bu sayı 25’i geçmemektedir [10]. olduğu kayıp oranı incelenecek olursa, bazı kayıpların endişe
Adana ve Mersin illerinde 2005–2006 yıllarında yürütülen verecek boyutlara yükselebildiği kolayca görülür. Bu
bir çalışmada şeftali ve nektarin bahçelerinde bulunan faydalı değerlerin bazılarının savaşımı yapılmaması durumunda,
ve zararlı fauna tespit edilmiştir. Fauna tespitinde 58 tür elde bazılarının ise mücadeleye rağmen ortaya çıktığına dikkati
edilmiş, bu türlerden 14’ü faydalı, 44 adedi ise zararlı türler çekmekte yarar vardır [13].
olarak belirlenmiştir. Zararlı türlerden Doğu meyvegüvesi Bir bölgede bulunan yabancı ot tür ve yoğunlukları; bitkisel
(Cydia molesta Busck), Şeftali güvesi (Anarsia lineatella üretimde uygulanan idare yöntemleri, bitkisel üretim deseni,
Zell.), Thrips türleri (Frankliniella occidentalis Perg., Thrips toprak özellikleri ve bölgesel iklim ile sıkı sıkıya ilişki
tabaci L., T. major Uzel ve T. meridionalis Pries.), Dut halindedir ([14], [15], [16] ). Ayrıca, bölgesel iklim koşulları
kabuklubiti (Pseudaulacaspis pentagona Targ.-Tozz.) ve yabancı otların hayatta kalması ve rekabet gücü üzerine etki
Akdeniz meyvesineği (Ceratitis capitata Wied.)’nin önemli ederken; kültürel, biyolojik veya kimyasal yabancı ot kontrol
ve yaygın oldukları saptanmıştır. Diğer taraftan, yaprakbitleri yöntemlerinin uygulanması ile gübreleme, toprak işleme ve
741
Temur Çınar ve Işık., Mersin İlinde Şeftali Yetiştiriciliği Yapılan Bahçelerde Karşılaşılan Bitki Koruma Sorunları, Erciyes Üni., Kayseri,
Türkiye
sulama/drenaj gibi kültürel işlemler yabancı ot

popülasyonları üzerinde güçlü bir selektif etki ortaya Üreticilerin Yaş Ortalaması
çıkarabilmektedir [15].
Bu nedenle de her bölgenin hatta her bahçenin kendine 12% 20-30 yaş
özgü yabancı ot sorunları bulunmaktadır Dolayısıyla da
yabancı ot mücadelesinde bölgeye hatta tarlaya özel çözümler 30-40 yaş
20% 32%
geliştirilmelidir. Ancak anket sonuçları araştırma alanında 40-50 yaş
genel olarak herbisit seçiminde bölgeye özel yabancı ot
36%
sorunlarından ziyade diğer bazı faktörlerin rol oynadığını 50-60 yaş
göstermektedir. Sorun olan yabancı ot tür ve yoğunlukları ve
buna bağlı olarak uygulanacak yabancı ot kontrol stratejileri
belirlenmeden yapılan herbisit uygulamalarında istenen Şekil 1. Mersin İlinde Şeftali Üreticilerin Yaş Ortalaması
sonuçların alınması da son derece güç olmaktadır [15]. Hatta
herbisit uygulamaları ile yabancı otların baskı altına alınması
Hayvansal gübre yetiştiriciliği yapılan şeftali gelişimi
ve bu şekilde çiftçiye ekonomik yarar sağlaması beklenirken,
üzerinde önemlidir. Hayvansal gübre kullanım oranı %93
fitotoksite, kalıntı ve çevre sorunları gibi bazı istenmeyen
olurken kullanmayanlar oranı %7 olmaktadır (Şekil 2).
durumlar veya düşük etki ortaya çıkabilmektedir [17].
Nitekim incelenen işletmelerdeki üreticilerin %76.25’i
kullandıkları herbisitlerden istedikleri sonucu alamadıklarını Çiftlik Gübresi Kullanımı
7%
belirtmeleri bunun açık bir göstergesi olarak ele alınabilir.
II. MATERYAL VE METOD Evet

Hayır
Mersin ilinde şeftali yetiştiriciliği yapan çiftçilerin bitki
koruma problemleri karşısında ve pestisit kullanma 93%
konusundaki davranışlarının belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmada kullanılan materyalin önemli kısmı araştırma
alanında şeftali üreticilerin anket yolu ile toplanan veriler Şekil 2. Mersin İlinde Şeftali Üreticilerinin Çiftlik Gübresi
oluşturulmuştur. Ayrıca konu ile ilgili benzer araştırmalardan Kullanımı
yararlanılmıştır. Araştırma alanını şeftali üretiminin yoğun
olduğu Yenice, Silifke, Mezitli, Erdemli’ ye bağlı köyler B. Yabancı Otlarla İlgili Bilgiler
oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan veriler 2015-2016 Şeftali üretilen alanlarda yabancı ot yoğunluğu az
üretim sezonunu kapsamaktadır. olan %14, orta derecede yabancı ot yoğunluğu %22, çok
Ankette uygulanan ilçe ve köyler, bölge hakkında bilgili derecede yabancı ot yoğunluğu %64 olarak tespit
ziraat mühendisleri ile görüşülerek seçilmiştir. Bu köylerde edilmiştir (Şekil 3).
araştırmanın amacı uygun olan bütün tarım işletmelerini ana
kitleyi oluşturmuştur. Üreticilere ankette sorulan sorulardan Yabancı Ot Yoğunluğu
bir kaçı; hangi amaçla toprak işliyorsunuz, hayvansal gübre 14%
kullanıyor musunuz, bahçenizde yabancı ot yoğunluğu nedir,
bahçenizde hangi hastalık ve zararlı vardır, her yıl aynı ilacı Çok
mı kullanıyorsunuz. 22% Orta
64%
III. SONUÇ
Bu araştırma Mersin ilinde şeftali yetiştiriciliği yapan Şekil 3. Mersin İlinde Şeftali Üreticilerinin Yabancı Ot
çiftçilerin yabancı ot mücadelesi ve herbisit kullanımı Yoğunluğu
konusundaki davranışlarının belirlenmesi amacıyla Mersin
ili, Mezitli ilçesinde gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada Şeftali üretim alanlarda sorun olan en önemli yabancı otlar
kullanılan veriler 50 şeftali üreticisinden anket yöntemi ile sirken (Chenopodium album), domuz pıtrağı (Xanthium
elde edilmiştir. Anket verileri 2015-2016 üretim sezonunu strumarium), tarla sarmaşığı (Convolvulus arvensis), köy
kapsamakta olup üreticiden elde edilen veriler aşağıda göçüren (Cirsium arvense) olarak belirlenmiştir. Yabancı
ayrıntılı olarak sunulmuştur. otlarla nasıl mücadele edileceğini öğrenme kaynağını olarak
bakanlık teşkilatı %6, bayii tarafından %24, kendi
tecrübemle %40, komşu tavsiyesiyle %30 olarak tespit
A. Üreticiye Ait Genel Özellikler edilmiştir.
Anket sorularının ilk bölümü üreticiye ait bilgilerin elde En çok tercih edilen yabancı otlarla mücadele toprak
edilmesi oluşturmuştur. Bu amaçla incelenen işletmelerde işleme %12, kimyasal mücadele %78, elle çekme
üreticilerin 20-30 yaş arası %32, 30-40 yaş arası %36, 40-50 yöntemi %10 olarak bulunmuştur.
yaş arası %20, 50-60 yaş arası %12 olduğu tespit Şeftali bahçesindeki yabancı otlara karşı uygulanan
edilmiştir(Şekil 1). herbisitin her yıl aynı etkili madde olarak kullanalar %80,
farklı etkili madde kullananlar ise %20 olarak tespit
edilmiştir.
742
Temur Çınar ve Işık., Mersin İlinde Şeftali Yetiştiriciliği Yapılan Bahçelerde Karşılaşılan Bitki Koruma Sorunları, Erciyes Üni., Kayseri,
Türkiye
IV. TARTIŞMA UludağÜniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı,
Yüksek Lisans Tezi, 84 s.
Mersin ilinde yetiştirilen şeftali üreticilerinin yabancı ot [8] Kılıç, M., O. Çakır, T. M. Ergüden, T. Demir, C. Zeki, L. Erkılıç,
mücadelesi ve herbisit kullanımı konusundaki davranışlarının T. Günaydın, ve A. Zümreoğlu, 2001. Şeftali bahçelerinde
belirlenmesi için yapılan anket çalışmaları sonucunda entegre mücadele teknik talimatı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Tarımsal Araş. Genel Müdürlüğü, Bitki Sağlığı Araştırmaları
yöredeki şeftali çiftçilerinin yaş ortalaması yaklaşık 30 ve Daire Başkanlığı, Ankara.
büyük çoğunluğu ilkokul mevzunu olduğu ve çiftçilerin [9] Hill, D. S., 1987. Agricultural Insect Pests of Temperate Regions
çoğunun 10 yıldan fazla şeftali yetiştiriciliği yaptığı and Their Control. Cambridge University Pres, Cambridge, 659
belirlenmiştir. pp.
[10] Anonim, 2008. Türkiye İstatistik Kurumu. www.tuik.gov.tr
Yetiştiricilikle ilgili olarak, hayvansal gübrenin [11] Hazır, A., Ulusoy, M. R., 2012. Adana ve Mersin illeri şeftali ve
kullanımının az olması ve yanmış olmasına dikkat edilme nektarin alanlarında saptanan zararlılar ile predatör ve parazitoit
sayısı az olduğu belirlenmiştir. Yabancı otlarla mücadele türler. Türk. biyo. müc. derg., 2012, 3 (2): 157-168.
etme kaynağı olarak kendi tecrübemle mücadele yapıyorum [12] Ulubaş Serçe, U., Gazel, M., Çağlayan, K.,. Plum pox virus
streynlerinin Türkiye’deki Dağılımı (Distribution of Plum pox
ilk sırada olurken, bakanlık teşkilatı tarafında ise çok az virus strains in Turkey). Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi
sayıda bilgi edildiği belirlenmiştir. Üreticiler arazilerindeki Bildirileri, Kahramanmaraş s72, 2011.
yabancı ot yoğunluğunun orta derecede olduğu belirlenmiştir. [13] Kansu, İ.A., 1995. Tarımsal Savaşımın Önemi. GAP Bölgesi
En çok sulama yönteminin damlama sulama yöntemi olduğu Bitki Koruma Sorunları ve Çözüm Önerileri Sempozyumu
(Bildiriler). 27-29 Nisan 1995, s:1-21, Şanlıurfa.
belirlenmiştir. [14] Dale, M. R. T., Thomas, A. G., John, E. A. (1992).
Üreticilerin kimyasal mücadelede ilaçlamadan önce hava Environmental factors including management practices as
durumuna göre mücadeleye başlama oranı ile etiket okuma correlates of weed community composition in spring seeded
oranı %90’na yakın olduğu belirlenmiştir. Üreticilerin crops. Canadian Journal of Botany, 70: 1931-1939
[15] Özer, Z., Önen, H., Tursun, N., Uygur, F. N. (1999). Türkiye’nin
uygulama esnasında koruma önlemleri almayanların oranı Bazı Önemli Yabancı Otları (Tanımları ve Kimyasal
yüksek olduğu tespit edilmiştir. Savaşımları). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Kimyasal mücadele yapacak kişinin ilaçlama esnasında Yayınları No: 38, Kitap serisi No:16, 434 s. Tokat.
koruma önlemi alması çok önemlidir. Çünkü kimyasalların [16] Yirefu, F., Tana, T. (2007). Weed flora in Arable Fields of
Eastern Ethiopia with emphasis on the occurrence of Parhenium
uygulaması sırasında insanlar koruyucu tedbir hysterophorus. Depertmant of Plant Science, Alemaya University,
almadıklarında, kimyasallar insan vücuduna büyük oranda PO Box 138, Dire Dawa, Ethiopia.
zarar verir. Üreticilerin ilaçlamada kullandıkları alet ve [17] Obst, A. (1981). Chemical control in intensive wheat cultivation.
ekipmanların su ile temizleme oranı yüksektir, su ile In: Kommedahl, T. (ed): Proceedings of Symposia IX
International Congress of Plant Protection, 5-11 August 1979,
temizleme kimyasallar için uygun değildir. Üreticilerin büyük Entomological Society of America, 448-451.
çoğunluğu aynı kimyasalı tercih ettiği sonucuna varılmıştır.
Dayanıklılığın artmaması için değişik kimyasallar tercih
edilmelidir.
Üreticilerin kimyasal mücadele yaptıktan sonra ilaç
ambalajlarını imha edilmesinde eksiklikler yaşadığı sonucuna
varılmıştır. Kimyasal uygulamada kullanılan ilaç ambalajının
yakılmayıp çevreye atılması sonucu içerisinde kalan
kimyasalların yer altı sularına karışarak sularımızı
kirletmekte ve akarsularımızdaki canlı yaşamını olumsuz
etkilemektedir.
Doğamızın korunması için geri dönüşüm gerekmektedir.
Geri dönüşüm işlemi yapılmadığı durumlarda ilaç ambalajları
yakılarak yok edinilmelidir. Şeftali üretiminde yabancı ot
mücadelesinde otların tohum oluşturmadan mücadele
yapılması, kullanılan hayvan gübrelerinin dezenfeksiyonu,
sulamanın uygun yapılması, alet ekipman temizliği, uygun
kimyasal seçimi gibi faktörlere dikkat edilmesi durumunda
arazideki yabanı ot yoğunluğunu büyük oranda düşürebiliriz.
KAYNAKLAR
[1] Westwood, M. N., 1993. Temperate-Zone Pomology. W.H. Freeman

and Company. San Francisco, USA, s. 428.
[2] Rieger, M., 2007. Peach. http://www.uga.edu/fruit/peach.html.
[3] TUİK, 2017. Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK, www.tüik.gov.tr.
[4] FAO, 2017. Food and Agriculture Organization of the United Nations
Production Statistics, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC.
[5] Seçmen, S., Aydın, E., Macit, İ., Soysal, D., Demirsoy, H. 2018.
Şeftalilerde merkezi lider terbiye sisteminin büyüme, verim ve kalite üzerine
etkileri. Anadolu Tarım Bilim. Derg./Anadolu J Agr Sci, 33
[6] Bayram, S. E., Elmacı, Ö. L., Özden, N., 2016. İzmir İli Güney Hattı
Şeftali (Prunus persica L.) Bahçelerinin Beslenme Durumlarının
İncelenmesi. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty. 13 (04).
[7] Yaman, M., 1995. Bursa İlinde Şeftali güvesi Anarsia lineatella
Zell.(Lep.:Gelechiidae)’nin Biyolojisi Üzerinde Araştırmalar.
743
Volume 3 (2018), 744-747
Bazı Tıbbi Bitkilerden Elde Edilen Uçucu Yağların Sirken (Chenepodium

Album L.) Üzerine Herbisidal Etkilerinin Araştırılması
Doğan IŞIK *, Cemile TEMUR ÇINAR
Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü
Sorumlu yazar: dogani@erciyes.edu.tr

Konuşmacı: Prof. Dr. Doğan IŞIK
Tam metin
Özet – Yabancı otlar olumsuz koşullara daha çabuk uyum göstererek, hızlı bir büyüme ve gelişme gösterip, kültür bitkilerinin
suyuna ve besin maddesine ortak olmasının yanında, salgı maddeleri ile de onların zarar görmesine neden olmaktadır. Toprak
işleme, herbisit kullanımı ve çapalama ile yabancı otlarla mücadele etmeye çalışılmaktadırlar. Yetiştiricilik yapılan tarım
alanlarında yabancı otlara karşı mücadelede, bitkilerin birbirlerine olan allelopatik ve etkileşimlerinden yararlanılarak
herbisitlere karşı alternatif mücadele yapılabilmektedir. Ülkemizde allelopati ile ilgili yürütülen çalışmalar yeterli düzeyde
değildir. Araştırmamızda Adıyaman ve Kayseri civarında, Sirken (Chenepodium album L.) tohumları toplanıp kurutularak,
buzdolabında dormansiye bırakılmıştır. Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi Araştırma Biriminde
Sirken(Chenepodium album L) bitkileri üzerinde çalışılmıştır. Çimlendirme denemelerinde 9cm³ hacimli petri kaplarının altına
kurutma kâğıtları yerleştirilip, yabancı ot tohumlarının dormansileri bir zımpara kâğıdı yardımıyla kırılarak petri kaplarına
yerleştirilmiştir. Daha önce 0.25,0.5,1, 2, 4, 8 ve 16 dozlarda hazırlanmış olan lavanta, adaçayı, nane, kişniş ve kekik uçucu
yağları bu petrilere 5 ml saf su konulup bir pipet yardımıyla verilmiş ve 21 gün boyunca inkübasyona bırakılmıştır.Elde edilen
sonuçlar kontrol ile karşılaştırılarak düşük dozların çimlenmeyi, kök ve gövde uzamalarını teşvik ettiği, yüksek dozların
düşürdüğü görülmüştür.
Anahtar kelimeler – Allelopati, Sirken, Uçucu Yağlar
I. GİRİŞ kelimelerinin birleşiminden türemiştir. Bir bitkinin

Tarımsal üretimde verim ve kaliteyi artırmak amacıyla sentezlediği biyokimyasallar veya bitkinin biyolojik ayrışımı
yabancı ot mücadelesinde herbisitlerden yoğun bir şekilde sonucu oluşan maddeler ile başka bitkilerin büyüme ve
yararlanılmaktadır. Fakat kullanılan herbisitlerin çevreye ve gelişiminin doğrudan veya dolaylı olarak olumlu veya
insan sağlığına olan potansiyel zararı büyük bir problem olumsuz olarak etkilenmesi allelopati olarak tanımlanmıştır
olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca son zamanlarda önemi ([9]., [10], [11]).
giderek artan organik tarımda kimyasal herbisitlerin Uçucu yağlar bitkilerden damıtma, tüketme ve sıkma gibi
kullanılmaması yabancı ot mücadelesini zorlaştırmaktadır. değişik yöntemler kullanılarak elde edilirler. Uçucu yağlar
Bu nedenle yabancı otlarla mücadelede kimyasal mücadeleye hangi yöntemle elde edilirse edilsin uçucu yağların çoğu uzun
alternatif olabilecek, çevre dostu mücadele yöntemlerinin süre ışık ve hava ile temasa geçtiğinde oksidasyon ve
bulunması önemli hale gelmiştir [1]. polimerleşme ile bozulur ([12], [13]).
Alternatif mücadele kapsamında göz önünde tutulması Bitkiler için temel besin ve yapı maddeleri olmayan uçucu
gereken kaynaklardan biri de uçucu yağların kullanımıdır. yağların bitkiler tarafından neden üretildikleri kesin olarak
Uçucu yağların bir çoğu Apiaceae, Lamiaceae, Myrtaceae ve bilinememekle birlikte, bazı nedenler ileri sürülmektedir. Bu
Rutaceae familyasında yer alan aromatik bitki türlerinde nedenlerden bazıları, kötü kokulu uçucu yağların itici özellik
bulunmaktadır [2]. Bu bileşiklerin bitkilerde yüksek oranda göstererek bulundukları bitkileri hastalık, zararlı ve ot-obur
fitotoksik etkiye sahip olduğu, herbisit etkilerinin organik hayvanlara karşı korumaları, güzel kokulu uçucu yağların ise
tarımda kullanılabilecek formülasyonların geliştirilmesi için çekici özellik göstererek başta bal arıları olmak üzere pek çok
çalışılması ve bu çalışmaların devamlılığının da önemli böceği çekerek tozlaşmayı sağlamalarıdır [14].
olduğu çok sayıdaki araştırıcı tarafından da vurgulanmaktadır Bu çalışmada, bitkisel kökenli bazı uçucu yağların (lavanta,
([3], [4], [5], [6], [7], [8]). adaçayı, nane, kişniş ve kekik ) Sirken tohumlarının
Bahsedilen sebeplerden dolayı allelokimyasallarla yabancı çimlenme, fide çıkışı ve kök gelişimine olan etkileri
otların yok edilmesine yönelik çalışmalar önem araştırılmıştır.
kazanmaktadır. Çünkü allelokimyasallar bitkiler tarafından
sentezlendiklerinden biyolojik parçalanabilirlikleri daha
kolaydır. Bu yüzden hem tüketiciler hem de çevre açısından
daha sağlıklı ve daha güvenlidirler.
Allelopati kelimesi yunanca anlamı iki organizmanın acı
çekmesi, değer kaybetmesi olan “allelo” ve “pathy”
744
Işık ve ark. Bazı Tıbbi Bitkilerden Elde Edilen Uçucu Yağların Sirken (Chenepodium Album L.) Üzerine Herbisidal Etkilerinin Araştırılması
Erciyes Üni., Kayseri, Türkiye

Araştırmamızda Adıyaman ve Kayseri’ den toplanan,
sirken tohumları kullanılmıştır. Buzdolabında tohumlar 6 ay
süreyle dormansiye bırakılmıştır. Erciyes Üniversitesi
Seyrani Ziraat Fakültesi Araştırma Birimi Tarla Bitkileri
Bölümü laboratuvarında araziden toplanıp kurutulan kekik,
kişniş, nane, adaçayı ve lavanta bitkilerinden ekstrakte edilen
uçucu yağlar kullanılmıştır.
Çimlendirme denemeleri için 6 cm³ hacimli çaplı petri
kaplarına kurutma kağıtları yerleştirilmiş içerisinde steril
kurutma kağıdı bulunan petri kaplarına 5 ml saf su
nemlendirme amaçlı bir pipet yardımıyla verilmiştir. Petri Şekil 2. Lavanta uçucu yağının sirkendeki
kaplarının kapakları üzerine üçgen şeklinde küçük bir parça 0,0.25,0.5,1,2,4,8,16 µl dozlarının çimlenmeye etkisi
şeklinde yapıştırılmış olan kurutma kağıdına uçucu yağlar B. Adaçayı Uçucu Yağı Sirken(Chenopodium album L.)
otomatik mikropipet yardımı ile 0, 0.25,0.5,1, 2, 4, 8 ve 16 Tohumlarının Çimlenme Engelleme Oranı
µl dozlarında verilmiş olup içine 30 adet tohum koyulan Adaçayı bitkisinde farklı dozlarda uçucu yağı sirken (
petrilerin kapağı hemen kapatılmıştır. Deneme 4 tekerrürlü Chenopodium album L.) tohumlarının çimlenmesi üzerine
olarak kurulmuştur. Kontrol grubuna saf su kullanılmış ve olan etkisi şekil 3 ve 4’de gösterilmiştir. Şekil 17
hiçbir işlem yapılmamıştır. Uygulama yapılan petri kapakları incelendiğinde kontrolde ortalama çimlenmeyi engelleme
uçucu yağların buharlaşmasını önlemek ve hava giriş çıkışını oranının %0 olduğu tespit edilmiştir. Kontrole göre
engellemek amacıyla hemen kapatılmış ve etrafı parafilm ile çimlenmeyi engelleme oranı incelendiğinde 0.25 µl dozda
sarılmıştır. Çimlendirme denemeleri Erciyes Üniversitesi %40.74 oranında çimlenmeyi, 0.5 µl’lik adaçayı uçucu yağı
Herboloji Laboratuvarında iklimlendirme kabininde % 65 %32.10,1 µl’lik adaçayı uçucu yağı %29.63 oranında
nem oranında ve % 25±1°C de 21 gün inkübasyona arttırdığı, 2 µl’lik adaçayı uçucu yağı %-9.88 oranında
bırakılmıştır. çimlenmeyi teşvik ettiği, 4 µl’lik adaçayı uçucu yağı
%13.58, 8 µl’lik adaçayı uçucu yağı %2.47 çimlenmeyi
İnkübasyon süresinin sonunda yabancı ot tohumlarının engellediği, 16 µl’lik adaçayı uçucu yağı ise çimlenmeyi
çimlenme yüzdeleri, çimlenmeyi engelleme oranları, engelleme %2.47 oranında engellediği tespit edilmiştir.
çimlenen bitkilerin kök ve gövde uzunlukları ölçülmüş ve
deneme sonuçları kontrol gruplarıyla karşılaştırılarak
III. SONUÇLAR
A. Lavanta Uçucu Yağı Sirken(Chenopodium album L.)
Tohumlarının Çimlenme Engelleme Oranı
Lavanta bitkisinde farklı dozlarda uçucu yağı sirken
(Chenopodium album L.) tohumlarının çimlenmesi üzerine
olan etkisi şekil 1 ve 2’de gösterilmiştir. Şekil 1
incelendiğinde kontrolde ortalama çimlenmeyi engelleme
oranının %0 olduğu tespit edilmiştir. Kontrole göre Şekil 3. Adaçayı bitkisinin farklı oranlardaki uçucu yağı
çimlenmeyi engelleme oranı incelendiğinde 0.25 µl dozda %- uygulanan Sirken tohumlarının bitkisinde çimlenmeyi
3.70 oranında çimlenmeyi teşvik ettiği, 0.5 µl’lik lavanta engelleme oranı
uçucu yağı %17.28,1 µl’lik lavanta uçucu yağı %6.17, 2
µl’lik lavanta uçucu yağı %11.11, 4 µl’lik lavanta uçucu
yağı %9.88, 8 µl’lik lavanta uçucu yağı %13.58 çimlenmeyi
engellediği, 16 µl’lik lavanta uçucu yağı ise çimlenmeyi
engelleme %11.11 oranında engellediği tespit edilmiştir.
Şekil 4. Adaçayı uçucu yağının sirken tohumlarına

0,0.25,0.5,1,2,4,8,16 µl dozlarının çimlenmeye etkisi
Şekil 1.Lavanta bitkisinin farklı oranlardaki uçucu yağı
uygulanan sirken tohumlarının bitkisinde çimlenmeyi
engelleme oranı
745
C. Nane Uçucu Yağı Sirken(Chenopodium album L.) %27.16, 8 µl’lik kişniş uçucu yağı %43.21, 16 µl’lik kişniş
Tohumlarının Çimlenme Engelleme Oranı uçucu yağı ise çimlenmeyi engelleme %54.32 oranında arttığı
Nane bitkisinde farklı dozlarda uçucu yağı sirken ( tespit edilmiştir.
Chenopodium album L.) tohumlarının çimlenmesi üzerine
olan etkisi şekil 5 ve 6’da gösterilmiştir. Şekil 5
oranının %0 olduğu tespit edilmiştir. Kontrole göre
çimlenmeyi engelleme oranı incelendiğinde 0.25 µl dozda
%38.27 oranında çimlenmeyi, 0.5 µl’lik nane uçucu yağı
%65.43, 1µl’lik nane uçucu yağı %27.16 oranında arttırdığı,
2 µl’lik nane uçucu yağı %3.70 oranında, 4 µl’lik nane
uçucu yağı %14.81, 8 µl’lik nane uçucu yağı %25.93, 16
µl’lik nane uçucu yağı ise çimlenmeyi engelleme %68.40
oranında arttığı tespit edilmiştir.
Şekil 7. Kişniş bitkisinin farklı oranlardaki uçucu yağı

uygulanan Sirken tohumlarının bitkisinde çimlenmeyi
engelleme oranı
Şekil 5. Nane bitkisinin farklı oranlardaki uçucu yağı

uygulanan Sirken tohumlarının bitkisinde çimlenmeyi
engelleme oranı
Şekil 8. Kişniş uçucu yağının sirken tohumlarına

0,0.25,0.5,1,2,4,8,16 µl dozlarının çimlenmeye etkisi
E. Kekik Uçucu Yağı Sirken(Chenopodium album L.)

Tohumlarının Çimlenme Engelleme Oranı
Kekik bitkisinde farklı dozlarda uçucu yağı sirken (
Chenopodium album L.) tohumlarının çimlenmesi üzerine
olan etkisi şekil 9 ve 10’da gösterilmiştir. Şekil 9
Şekil 6. Nane uçucu yağının sirken tohumlarına oranının %0 olduğu tespit edilmiştir. Kontrole göre
0,0.25,0.5,1,2,4,8,16 µl dozlarının çimlenmeye etkisi çimlenmeyi engelleme oranı incelendiğinde 0.25 µl dozda
%4.94 oranında çimlenmeyi, 0.5 µl’lik kekik uçucu yağı %-
D. Kişniş Uçucu Yağı Sirken(Chenopodium album L.) 8.64 oranında azalttığı, 1µl’lik kekik uçucu yağı %18.52
Tohumlarının Çimlenme Engelleme Oranı oranında arttırdığı, 2 µl’lik kekik uçucu yağı %39.51, 4
Kişniş bitkisinde farklı dozlarda uçucu yağı sirken ( µl’lik kekik uçucu yağı %41.98, 8 µl’lik kekik uçucu yağı
Chenopodium album L.) tohumlarının çimlenmesi üzerine %86.42, 16 µl’lik kekik uçucu yağı ise çimlenmeyi
olan etkisi şekil 7 ve 8’de gösterilmiştir. Şekil 7 engelleme %100 oranında etki edildiği tespit edilmiştir
oranının %0 olduğu tespit edilmiştir. Kontrole göre
çimlenmeyi engelleme oranı incelendiğinde 0.25 µl dozda
%20.99 oranında çimlenmeyi, 0.5 µl’lik kişniş uçucu yağı
%66.67, 1µl’lik kişniş uçucu yağı %43.21 oranında arttırdığı,
2 µl’lik kişniş uçucu yağı %19.75, 4 µl’lik kişniş uçucu yağı
746
Biotechnology and Utilisation, 22-25 February, Sanremo-

Italy, p. 347-360.
[7] Dayan, F.E., Howell, J., Weidenhamer, J.D., 2009. Dynamic

root exudation of sorgoleone and its in planta mechanism of
action. Journal Experimental Botany, 60(7): 2107-2117.
[8] Ayazlık, A., Üremiş, İ., 2015. Bazı Uçucu Yağ Bileşiklerinin
Kanyaş [(Sorghum halepense (L.) Pers.] Gelişimine
Etkinliğinin Belirlenmesi. Turk J Agric Res (2015) 2: 93-99
TÜTAD ISSN: 2148-2306.
[9] Rice EL., 1984. Allelopathy. Academic Press, pp. 130-188.

. [10] Gholami BA., Faravani M and Kashki MT., 2011.
Şekil 9. Kekik bitkisinin farklı oranlardaki uçucu yağı Allelopathic effects of aqueous extract from Artemisia
uygulanan Sirken tohumlarının bitkisinde çimlenmeyi kopetdaghensis and Satureja hortensis on growth and seed
engelleme oranı germination of weeds. Journal of Applied Environmental and
Biological Sciences, 1: 283-290.
IV. TARTIŞMA
[11] Kwiecińska-Poppe E., Kraska P and Pałys E., 2011. The
Uçucu yağ bitkilerinin Chenopodium album L. tohumları influence of water extracts from Galium aparine L. and
üzerine allelopatik etkisinin araştırılması amacıyla yapılan bu Matricaria maritime subsp. inodora (L.) Dostál on germination
çalışma sonucunda sirken bitkisinin kök, gövde uzunluklarına of winter rye and triticale. Acta Scientarum Polonurum
ve çimlenme yüzdesine, çimlenmeyi engelleme oranında Agricultura, 10: 75-85.
önemli ölçüde etkilediği görülmüştür.
Kontrol gruplarına göre yapılan değerlendirmede, kök, [12] Baydar H., 2009. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve
gövde, çimlenme yüzdesi ve çimlenmeyi engelleme oranında Teknolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, Yayın
farklı oranlardaki dozların çimlenmeyi engellediği No: 51, Isparta.
saptanmıştır. Genellikle sirken tohumlarına 8 ve 16 µl’lık [13] Ceylan A., 1987. Tıbbi bitkiler II (Uçucu Yağ İçerenler). Ege
dozlar en çok etki etmiştir fakat adaçayı çimlenme engelleme Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 481, İzmir.
oranında 2 µl’lık dozu çimlenmeyi teşvik etmiştir. Naneye en
çok etkide bulunup çimlenmeyi engelleyen 8 µl’luk dozdur. [14] Baydar H., 2005. Yayla kekiği (Origanum minutiflorum O.
Kekik bitkisinin sirken tohumlarını çimlenmede en çok 16 Schwarz et. P.H. Davis)'nde farklı toplama zamanlarının
µl’luk dozu hiçbir şekilde engelleme yapmamıştır. Fakat 8 ve uçucu yağ içeriği ve uçucu yağ bileşenleri üzerine etkisi.
16 µl’luk dozları %100 çimlenmeyi engellemiştir. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18: 175-178.
Bu çalışmanın sonuçlarına göre kültür bitkilerinin verim
kalitesini düşüren, ekim alanlarında sorunlara neden olan
yabancı otlara karşı uçucu yağların alternatif biyoherbisit
kaynağı olarak kullanılabileceği tahmin edilmektedir. Buna
benzer çalışmaların laboratuvar ortamlarının dışına
çıkarılması ile tarla çalışmalarına destek verilerek daha
kapsamlı bir şekilde araştırılıp, uygulamaya geçirilmesi
gerekmektedir.
V. KAYNAKLAR
[1] Ferit Özen, F., Yaldız, G., Çamlıca, M. 2017. Yabancı Ot
Mücadelesinde Bazı Aromatik Bitkilerinin Uçucu Yağlarının
Allelopatik Etkisi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı
Bilimleri Dergisi (UTYHBD), 2017, 3(1): 40 – 48.
[2] Başer, K.H.C., 1993. Essential oils of Anatolian Labiatae: A
profile. Acta Horticulturae, 333: 217- 238.
[3] Duke, O.S., Dayan, E.F., Rimando, M.A., Schrader, K.K.,
Aliotta, G., Oliva, A., Romagni, J.G., 2002. Chemicals from
nature for weed management. Weed Science, 50:138-151.
[4] Tworkoski, T., 2002. Herbicide Effect of Essential Oils. Weed
Science, 50(4): 425-431.
[5] Luciana, A.G., Carpenese, G., Ciani, P.L., Morelli, I.,
Macchia, M., Flamini, G., 2003. Essential oils from
Mediterranean Lamiaceae as weed germination inhibitors.
Journal of Agricultural and Food Chemistry, 51(21): 6158-
6164.
[6] Arminante, F., De Falco, E., De Feo, V., De Martino, L.,
Mancini, E., Quaranta, E., 2006. Allelopathic activity of
essential oils from Mediterranean Labiatae. I. International
Symposium on the Labiatae: Advances in Production,
747
Volume 3 (2018), 748-753
Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İnşaat Sektörü Için Sürdürülebilirlik

Bağlamında Kavramsal Bir Çerçeve
İlknur AKINER1*, Setenay UÇAR 2+
1Mimarlık Fakültesi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Türkiye
2İnşaat Teknolojileri Programı, Antalya Bilim Üniversitesi, Antalya, Türkiye
2+Corresponding author: setenay.ucar@antalya.edu.tr
2+Speaker: setenay.ucar@antalya.edu.tr
Özet – İnşaat sektöründe, kurumsal sosyal sorumluluk (KSS / CSR-Corporate Social Responsibility) konusu giderek önem
kazanmaktadır. Farklı ülkelerde farklı sektörlere de odaklanan KSS kavramı inşaat sektöründe genel olarak sürdürülebilirlik
ekseninde ele alınmaktadır. Gelişmiş ülkelerde inşaat sektöründe KSS ön plandadır ve bu faaliyetlerinden fayda sağlayarak
sektörü olumlu yönde etkilemektedir. Yapılan çalışmaların sonuçlarına göre Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerdeyse firmaların
odaklandığı, büyümek ve firmanın devamlılığı iken kültürel değerlerin göz ardı edildiğidir. KSS tarihi çok eskiye dayanmasına
rağmen son yıllarda inşaat firmalarının yönetimi için önemli gelişim süreci yaşanmaktadır. Bu gelişim topluma ve çevreye karşı
duyarlılığın artması ve sorumluluğun oluşması, şirketin büyümesini sağlamanın yanı sıra firmaya güven sağlamaktadır. Ancak
Türkiye’de maliyet odaklı çalışan firmalar için beklentilerin kar odaklı olmasından ve verimin ne kadar arttığı gözlenemediği
için sonuçlar belirsizdir ve gelişmekte olan birçok ülkeyle birlikte inşaat firmalarında boşluklar olduğu sonucuna varılmıştır.
İnşaat sektöründe KSS araştırmaları günümüzde hızlanırken, parçalanmış ve kavramlaştırılmamış olarak kalmıştır. Mevcut KSS
kavramı hakkında eksikliği gidermek, çağdaş KSS teorisi üzerine kavramsal çerçeve oluşturmak ve KSS faaliyetlerinin genel
alanlarını belirlemek amacıyla kapsamlı bir literatür incelemesi yapılmıştır. Literatür incelemesiyle birlikte konunun ortaya
çıkma süreci, KSS yönetimi, inşaat sektörünün özelliklerinin KSS’ye etkisi tartışılmaktadır. Bu çalışmanın sonuçları, inşaat
sektöründeki KSS anlayışına sürdürülebilir kalkınma sağlayarak Türkiye’deki sisteme etkileri ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler – Sürdürülebilirlik, İnşaat Sektörü, Yönetim Stratejileri, Mimarlık, Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Corporate Social Responsibility: A Conceptual Framework in the Context

of Sustainability for the Construction Sector
Abstract – In the construction sector, the issue of corporate social responsibility (CSR) is increasingly important. The concept
of CSR, which focuses on different sectors in different countries, is dealt with in the construction sector on the basis of
sustainability. In developed countries, CSR is in the forefront in the construction sector and positively affects the sector by
benefiting from these activities. According to the results of studies on the subject, while in developing countries such as Turkey,
the focus of firms is negligible, while the continuity of cultural values and to grow the company. Although the history of CSR
dates back a long time, there has been an important development process for the management of construction companies in recent
years. This development increases the sensitivity to the society and the environment and the formation of responsibility, as well
as the growth of the company, provides confidence in the company. However, it was concluded that the results are gaps in
construction firms with many countries which are uncertain and evolving unable to due to profit-driven expectations for cost-
oriented companies operating in Turkey and observed that the greater the efficiency. In the construction sector, CSR research
has accelerated in recent years and has remained fragmented and unbranded. A comprehensive literature review has been
conducted to eliminate the lack of existing CSR concept, to create a conceptual framework on contemporary CSR theory and to
identify the general areas of CSR activities. With the review of the literature, the process of emergence of the subject, CSR
management, the effects of the characteristics of the construction sector on CSR are discussed. The results of this work, ensuring
sustainable development of the CSR concept in the construction sector in Turkey will be discussed the effects of the system.
Keywords – Sustainability, Construction Sector, Management Strategies, Architecture, Corporate Social Responsibility
748
Akıner ve Uçar, Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İnşaat Sektörü Için Sürdürülebilirlik Bağlamında Kavramsal Bir Çerçeve, ISAS Winter-2018,
Samsun, Türkiye
I. GİRİŞ ayrımcılığın azaltılması, insan haklarının korunması ve

Kurumsal sosyal sorumluluk (KSS), farklı disiplinler arası desteklenmesi, herkes için özgürlük, eğitim, sağlık ve
sektörlerde dikkat çeken ve yaygın olarak benimsenen bir beslenme gibi temel ihtiyaçların sağlanması gibi sosyal
sosyal olgudur. Sürdürülebilir kalkınma ile, iş modellerinde konuların tartışıldığı bir platformu gözlemleyebilmesi için
değişikliklere yol açarak, çeşitli sektörlerdeki işletmelere yeni önemli bir olanak yaratmıştır. Bu konferans, sürdürülebilir
bir rol vermektedir [1]. Kurumsal sosyal sorumluluk iletişimi, kalkınma ile ilişkili konuların Türkiye’de tartışılması için
sosyal tanınırlık kazanmak için etkili bir araçtır [2]. Sektörlerin gereken ortamın yaratılmasında öncülük etmiştir [10]. 2000’li
faaliyet gösterdiği denetlenme şekli, aynı ülkede yıllarda ise birtakım görüşe göre insan sağlığına, hayvan
değişebileceği gibi her ülkenin kültürü farklı olmasından sağlığına, çevreye zarar vermeden üretim yapan şirketler
dolayı uluslararası boyutta da kurumun sosyal sorumluluğu ele gerçek sosyal sorumluluk faaliyetlerini
alma şeklini etkileyebilir, bu farklılıklar yüklenicilerin diğer gerçekleştirmektedir [4]. Dünyada büyük tartışmalara yol açan
paydaşlarla nasıl iletişim kurduklarını ve uluslararası pazarlara sosyal sorumluluk kavramından Türkiye’de
girmelerini bile etkileyebilir [3]. Kurumsal sosyal sorumluluk etkilenmiştir. Ancak gelişmiş ülkelerde olan etkiler, Türkiye
üç boyuttan oluşmaktadır; Ekonomik boyut, sosyal boyut ve gibi gelişmekte olan ülkelerdeki etkiler ile aynı
çevresel boyut. olamamaktadır.
Kurumsal sosyal sorumluluk, yeni bir kavram olmamakla İnşaat sektöründe kurumsal sosyal sorumluluk (KSS), son
birlikte tarihi milattan önce Sümerlilere kadar dayanmaktadır. zamanlarda farkındalık yaratan bir kavram haline gelmektedir.
Yakın zamanlara bakılacak olursa ilk başta yapılan çalışmalar Bunun sebebi hammaddelerin çıkarılması, işlenmesi ve
Amerika’da 19. Yüzyılda gerçekleştirilmiştir. İlk defa 1890’lı taşınması, inşa edilen ürünlerin tasarım, yapım ve yıkımı gibi
yıllarda üniversite ders programında yer almıştır. Sanayi farklı inşaat faaliyetlerinin aşırı kaynak ve enerji
devrimi ile şirketlerin giderek büyümesi, seri üretime kullanılmasıdır [5]. Bununla beraber ortaya çıkan sera gazı
geçmelerine neden olmuş böylece üretici ve tüketici arasındaki emisyonları, toz, atık, karbon emisyonu ve genel hava
mesafe giderek artmaya başlamıştır. İlişkilerde güveni kirliliğinin fiziksel çevreyi ve ekosistemi olumsuz
sağlama çabaları baş göstermekte ve kurumların sosyal etkilemesidir. [6]. İnşaat faaliyetlerinde sıklıkla kazaların
sorumluluğa önem verme nedenlerinden biri olmaktadır [4]. yaşanması ile yoğun iş gücünün olması, inşaat işçileri için
Türkiye’de ise kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarının inşaatın daha sağlıklı ve güvenli bir şekilde işletilmesi
geçmişi Osmanlı İmparatorluğu’na uzanır. Osmanlı gerekliliğini zorunlu hale getirmektedir. Ayrıca, aşırı rekabet
İmparatorluğu’nda vakf (şimdiki adıyla vakıf) kavramı eğitim, ve inşaat sektöründe kar elde etme çabası sonucu, pek çok
sağlık ve sosyal güvenlik gibi kamu hizmetlerinin temel inşaat kuruluşu güvenli olmayan sağlıksız koşullar altında
kurumsal mekanizmasını oluşturmaktaydı [10]. Amerika’da faaliyet göstermektedir. Buna ek olarak bazı ülkelerde çocuk
sosyal sorumluluk kavramı etkisini daha fazla arttırmış gibi yaşta kişilerin işçi olarak çalıştırılmaları da söz konusudur.
gözükse de 1929 yılında tüm dünyayı etkisi altına alan İnşaat sektöründe kurumsal sosyal sorumluluk ile ilgili artan
ekonomik kriz, sosyal sorumluluk projelerini arka plana araştırmalara rağmen, inşaat sektöründe kurumsal sosyal
itmiştir. 1950 ve 1960 yılları arasında işadamlarının sosyal sorumluluk ile ilgili konular az kapsamlıdır. Bu çalışmalar
sorumluluğu üzerine vurgu yapılmış, sosyal sorumluluk sahadaki güncel olayları almamış ve bu yüzden inşaat
kavramı genel itibariyle çalışanlarla ilgili konulara değinilmiş, sektöründe artan kurumsal sosyal sorumluluk gelişimi
topluma yardımcı olmak amacıyla bazı faaliyetlerin ilerleyememiştir. Bu nedenle, inşaat sektöründeki kurumsal
gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. 1960’lı yılların sonunda sosyal sorumluluk onaylanmamıştır [8]. Buna ek olarak,
sosyal sorumluluk alanında yapılan çalışmalar uluslararası kurumsal sosyal sorumluluk ile sürdürülebilir kalkınma
boyutta değerlendirilmeye alınmıştır. 1970’li yıllarda KSS arasındaki ilişki kabul edilmekle birlikte, her iki kavramın da
gelişme göstermeye başlamış, etik konusu ise şirket ve inşaat sektörü bağlamında nasıl etkileştiğini gösteren hiçbir
üniversitelerde ilgiyle karşılanmaya başlamıştır. 1970-1980 araştırma yapılmamıştır [6].
arası dönemde kurumsal sosyal sorumluluk kavramı İnşaat sektörü, iş olanakları için büyük bir istihdam
üniversitelerde, akademik çalışmalarda ve iş yaşamında sık bir kaynağıdır. Örneğin, inşaat sektörü Türkiye’de en büyük
şekilde üzerinde çalışmalar yapılmıştır. 1980’li yıllarda ikinci sektördür ve 2015'teki toplam istihdamı %5,8
ABD’deki iktidarların uyguladıkları kamu politikaları, oranındadır [7]. Türkiye’de sabit sermaye yatırımları içinde
dönemin meydana getirdiği sosyo-ekonomik durumlar, vergi genelde birinci sırayı (yaklaşık % 40) inşaat yatırımları
politikaları gibi uygulamalar şirketlerin sosyal sorumluluğa almaktadır [7]. Inşaat sektöründe bu gelişmeler ile birlikte
olan ilgisini azaltmıştır. Bu dönemde hissedarlara karşı artan kurumsal sosyal sorumluluk kavramının diğer ülkelere kıyasla
sorumluluklar tekrar ön plana çıkmaya başlamıştır. 1980’lerde Türkiye’de geride kaldığı görülmektedir. Ancak Avrupa
kurumsal sosyal sorumluluk ile ilgili yapılan çalışmalar Birliği’ne üyelik tartışmaları Türkiye’de kurumsal sosyal
durağanlık gösterse de sosyal tepkisellik, iş etiği, paydaş sorumluluk gelişimi açısından önemli bir rol oynamıştır [11].
kuramı gibi alanlarda çalışmalar yapılmaya devam etmiştir. Bu araştırma ile Türkiye’de inşaat sektöründe kurumsal sosyal
Kurumsal sosyal sorumluluk, 90’lı yıllarda büyük gelişmeler sorumluluk çalışmalarının diğer ülkeler ile karşılaştırılması
göstermese de etik, paydaş gibi konularda çalışmalar yapılmış, amaçlanmaktadır. Ayrıca, araştırma sonuçlarının, Türk inşaat
kurumsal yurttaşlık ve kurumsal itibar kavramları öne çıkmaya sektöründe kurumsal sosyal sorumluluk konusundaki bilinç
başlamıştır ve akademik tartışmalar daha önceki dönemlere düzeyini arttırması ve konuya yönelik yapılacak çalışmaların
nazaran daha fazla artmıştır. 90’lı yıllarda Türkiye’de yapılan sayısında artış olması hedeflenmektedir.
çalışmalarda (1996) İstanbul’da gerçekleşen Habitat II
Konferansı, özellikle İstanbul’da yaşayanların, fakirliğin ve
749
Uçar vd., Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İnşaat Sektörü Için Sürdürülebilirlik Bağlamında Kavramsal Bir Çerçeve, ISAS Winter-2018,
Samsun, Türkiye
II. METOD kavramını ölçme ve değerlendirmeye tabii tutmuştur. Özel

Bu çalışma Türkiye’de inşaat sektöründe kurumsal sosyal sektörün yanı sıra kamu kuruluşları da sosyal sorumluluğa
sorumluluk alanındaki mevcut durum ve bilincin diğer yönelimlerini arttırma çabalarına girmiştir. Yine bu dönemde
ülkelerdeki durum ile karşılaştırması, mevcut uygulamaları sivil toplum kuruluşlarının sayılarının artmasıyla beraber
vurgulayarak elde edilen verileri literatür taraması yaparak kurumsal sosyal sorumluluk ile ilgili uygulamalar
toplamayı amaçlamaktadır. Bulgular tablolar olarak çeşitlenmeye başlamıştır kurumsal sosyal sorumluluğun
sunulmakta ve teorik olarak tartışılmaktadır. yaygın hale gelmesi ile birlikte yeni iş imkanları ortaya
çıkmıştır. Önceki dönemlerde devlet ağırlıklı bir yönü olan
A. Kurumsal Sosyal Sorumluluk ile Inşaat Sektörüne kurumsal sosyal sorumluluk, yeni oluşumlarla birlikte devlet
Faydaları ağırlıklı olmaktan çıkmaya başlamıştır. Küreselleşme ile
Şirketler kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinden birlikte güç kazanan çok uluslu şirketlerin faaliyetlerini
birçok fayda elde etmekte ve işlerine olumlu etkiler düzenleyebilmek adına birtakım oluşumlar meydana gelmiştir
sağlamaktadır. Bu süreç içerisinde faydaları; müşterilerden [15].
gelen olumlu tepkiler, yeni iş fırsatları, çalışanların işlerine
C. Gelişmekte olan Ülkelerde Kurumsal Sosyal Sorumluluk
karşı özverili ve bağlı olması, şirket imajının güçlenmesi,
ilham ve motivasyonun artması, güvenilirlik, marka Hindistan, kurumsal sosyal sorumluluk inisiyatiflerine en az
bilinirliğinin artması ve iş ortakları tarafından sorumlu şirket harcama yapan bir ülkedir. Birden fazla sosyo-ekonomik
olarak hatırlanmasıdır. Bu sürece entegre olmada engel olan zorlukla karşılaşan bir ülke konumunda olduğu için kurumsal
durumlar ise; para odaklı iş yaklaşımı, sınırlı proje zamanı, sosyal sorumluluk konusunda oldukça geridedir [16].
inşaat sektöründe kurumsal sosyal sorumluluk hakkında Gelişmekte olan ülkeler açısından, Birleşmiş Milletler
paylaşımın olmaması ve kurumsal sosyal sorumluluğun Endüstriyel Kalkınma Örgütü (UNIDO), Hintli işletmelerin
maliyetli olmasıdır. Bu sebepten dolayı gelişmiş ülkelerde geleneksel olarak az devlet refahı olduğu için tamamen
kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları daha ön plandadır. filantropik nedenlerden dolayı kurumsal sosyal sorumluluk
Kendilerini daha fazla tanıtabilmek ve müşterilerin olumlu uyguladıklarını bildirmektedir. Bunun, çevresel ve sosyal
tepkisi ön planda olması ve kararlı yapıları dikkat çekmektedir. etkileri ölçerek ve yöneterek, Batı tarzı kurumsal sosyal
Gelişmekte olan ülkelerin ise firmalarının para odaklı olması, sorumluluğa doğru kaydığı belirtilmektedir. Hindistan
firmanın mevcut durumunu korumaya çalışması ve aktif Endüstrisi Konfederasyonu'nun daha yakın tarihli bir raporu
olarak çalışabilmek için yeni stratejilere kapalı olması da, kurumsal sosyal sorumluluğun hayırseverlikten ziyade
sektörün gelişmesini engellemektedir [9]. doğada daha stratejik hale geldiğini ileri sürmektedir. Ayrıca,
sera gazı emisyonlarının azaltılması gibi son zamanlarda
B. Gelişmiş Ülkelerde Kurumsal Sosyal Sorumluluk uluslararası kapsamda yasal olarak bağlayıcı çevresel hedefler,
Çek Cumhuriyeti'nde sürdürülebilir ve sorumlu bir işi teşvik küçük ve orta ölçekli sektörler arasında kurumsal sosyal
eden ulusal bir işletme liderliğindeki üyelik kuruluşudur. 2009 sorumluluk gündemlerinin önemini arttırmıştır [14].
yılında resmi olmayan şirketler grubu olarak çalışmaya Çok sayıda uluslararası uygulamanın başarıyla uygulamaya
başlamış ve resmi olarak 2010 yılında tescil edilmiştir. İş konulduğu Çin'in reformuna paralel olarak, kurumsal sosyal
dünyası için çok uluslu ve Çek şirketlerinden oluşan İş sorumluluk ülke çapında büyük ilerleme kaydetmektedir.
Ortaklığı ve misyonu, bu faaliyetleri kurumsal sosyal Çin’de 2011 verilerine göre kurumsal sosyal sorumluluk inşaat
sorumluluk faaliyetlerinde harekete geçirmek ve böylece sekötörlerinde 5 yılda 31 kat artmakta olduğu görülmüştür
performanslarını artırmaktır. Society for Business, şirketler [17]. Çin rekabete önem verdiği için geride kalmamak ve
arasındaki işbirliğini güçlendirme ve profesyonel kurumsal global olarak yayılmak için bu uygulamalara önem verdiği
sosyal sorumluluk geçmişlerini derinleştirmeye yardımcı olan görülmektedir. Çinli inşaat müteahhitleri çevre sorunları ve
program ve faaliyetlerin sayısını yürütmektedir. Literatürde, sürdürülebilir kalkınma ile ilgili birtakım zorluklarla karşı
Çek Cumhuriyeti'ndeki inşaat şirketlerinin kurumsal sosyal karşıya olması ve dünya genelindeki kamusal imajlarını
sorumluluk kavramına ilişkin farkındalığının nispeten yüksek iyileştirmek için daha etkili kurumsal sosyal sorumluluk
olduğunu göstermektedir [13]. İtalya'daki küçük ve orta iletişim kalıpları uygulamaktadırlar [18].
ölçekli çoğu işletmenin sosyal açıdan sorumlu olduğunu Türkiye ekonomisinin son 30 yılına bakıldığında para
düşünüyorlar, çünkü şirket büyümesi ile sonuçlandığını piyasalarında liberalleşme ile birlikte ciddi bir büyüme ve
düşünüyorlar [14]. sanayileşme göze çarpar. 1980’lerin başından bu yana Türkiye
İngiltere, 19 yy. başlarında, aydınlanmış bazı girişimciler, küresel ekonomik sisteme entegre olabilmek için büyük çaba
çalışanlarına düzgün yaşam koşulları vermenin ne kadar sarf etmiş ve bu hedef doğrultusunda çeşitli ekonomik
önemli olduğunu fark etmişlerdi ve kurumsal sosyal reformlar yapmıştır [11]. 1980 ve 2000 yılları arasında bir
sorumluluk faaliyetleri o zamandan beri işlediği görülmektedir karşılaştırma yapıldığında, ihracatta çarpıcı bir artış gözlenir.
[12]. İngiltere’de işyeri faaliyetlerine öncelik verdiği ve sağlık, Öyle ki, ihracat hacmi 10 kat artmış ve gayri safi milli hâsıla
güvenlik gibi düzenlemelere üst düzeyde vurgu yaptıkları (GSMH) içinde ihracatın payı %4.2’den %19.8’e yükselmiştir.
incelenmiştir [9]. İngilterede inşaat sektöründe kurumsal Avrupa Birliği, toplam ihracatın %51’i ve toplam ithalatın %
sosyal sorumluluk ile meşgul olmakta, yaptıkları 45’i ile Türkiye’nin birinci ticari iş ortağı konumundadır [11].
uygulamalarda kararlı olmak ve işyeri faaliyetlerine öncelik 1980’lerde gerçekleşen bu yapısal reformlara rağmen Türkiye
vermektedir. Bu durumda onların farklılaşmalarına ve rekabet ekonomisinin uluslararası sisteme tam entegrasyonu henüz
edilebilecek bir durumu ortaya çıkarmaktadır. sağlanamamış ve Türkiye bu süreçten tam olarak fayda
Geçmiş dönemlere yapılan atıflarda KSS’nin Amerika sağlayamamıştır. Sonuç olarak, büyük kamu açığı 1990’larda
Birleşik Devletleri’nde ortaya çıktığı görüşü yaygındır. ülkede enflasyonist bir ortama sebep olmuştur. Diğer taraftan
1990’lı yılların sonlarına doğru şirketler, sosyal sorumluluk para piyasalarının serbestleşmesiyle oluşan dış krizler de diğer
750
Samsun, Türkiye
pek çok gelişmekte olan ekonomiyi etkiledikleri gibi KSS

Türkiye’yi de olumsuz yönde etkilemişlerdir [11]. performans KSS göstergeleri
Ekonomiyi serbestleştirmek ve gelişmiş ülkelerin sorunları
ekonomisiyle rekabet edebilir bir seviyeye çıkarabilmek için  Binaların ve bileşenlerinin kalitesi ve
1980’lerden itibaren Türkiye ciddi ilerleme kaydetmiştir. dayanıklılığı;
Artan rekabet, şirketleri fiyat baskısı altında bırakmış ve İnşaat  Yasal ve güvenlik gereksinimlerinin elde
ürününün edilmesi;
karlılıklarını koruyabilmek için kurumsal sosyal sorumluluk
aktivitelerini ertelemeye itmiştir. Buna karşın son 5 yılda
kalitesi ve  Müşteriye ve topluma olası güvenlik
güvenliği tehditlerinin ortadan kaldırılması;
gözlenen istikrarlı enflasyon ve büyüme oranları şirketlerin
 Şirketin iyi bir kayıt tutma sistemi
sosyal konulara eğilebilmeleri için uygun bir atmosfer kullanıyor olması
yaratmıştır. Türkiye’nin giderek artan sayıda uluslararası  İnşaat süreci boyunca tüm olaylara kolay
antlaşmalara, kampanya ve etkinliklerin parçası olması analiz ve yanıt vermeyi sağlamak;
ülkenin KSS ve ilgili konulardaki bilinç düzeyini arttırmada  Bir proje kalite yönetim sistemi kurmak.
önemli bir etken olmuştur [19].
Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerinin başlaması ve  Zamanında proje bitirilmesi;
IMF’nin Türkiye’yi bir başarı hikâyesi olarak nitelendirmesi,  Şirketin müşterinin ihtiyaçlarını ve
bu olumlu gelişmelerin bir yansımasıdır. [19]. Müşteri beklentilerini karşılayacak bir politikası
memnuniyeti olması;
III. BULGULAR  Müşteri şikayetlerini doğru şekilde
yönetmek için prosedürler ve yaklaşımlar
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere genel olarak uygulaması;
bakıldığında Türkiye’nin bundan sonraki dönemlerinde  Denetim mühendisleri ve danışmanları ile
kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarında daha fazla yer uygun bir ilişki sürdürmesi.
alabileceği ve potansiyelinin var olduğu görülmüştür.
Geçmişte ekonomik sebeplerden dolayı Türkiye’nin Müşteri  Uygun bir varlık yönetim sistemi kurmak
ilerleyememiş olması sebebi ve inşaat sektörlerinde geçmişten hizmet kültürü (ör. İnşaat bakımı ve yapım sonrası servis).
günümüze rekabetin artması ile bu uygulamalara yönelik
bilincin artacağı öngörülmektedir. Gelişmiş ülkelerde Yenilikçilik  Yenilikçi inşaat malzemeleri, inşaat
sektörlerin kendilerini tanıtma ve imaj odaklı olmaları ve gelişme yöntemleri ve teknoloji geliştirme
kendilerini global alanlarda rekabete hazırladığı için sürekli yatırımları.
ilerleme halindedirler. Gelişmekte olan ülkelerde bu durum Şirketin  Kurumsal Kredi ve finans kayıtları
sektörlerin kendilerini küçültmemek adına mevcut durumu gerçek hakkında doğru bilgiler;
koruyabilmek için çaba sarfetmektedirler. Bu durumda performans  Kredi kayıtlarının sözleşmeye
kendini geliştiremeyen ve para odaklı olan sektörler için bilgilerinin uygunluğunun doğruluğu;
rekabetin artmasıyla geriye doğru gitmektedirler. Türkiye’nin açıklanması  Ürün kalitesi kredi kayıtları hakkında
de bu durumda rekabete atılabilmesi için kendi farkını doğru bilgiler;
gösterebileceği uygulamalara yönelmeye başlamalıdır. Bunun  Kurumlar vergisi kredi kayıtları hakkında
sonucunda hem kısa hem de uzun vadede kar etmeye doğru bilgiler.
başlayacaktır. Etik olarak güvenilir ve ekonomik, çevresel,
sosyal sorumlulukların yerine getirilmesine katkı Tablo 2’de tedarikçiler ve ortaklar ile yapılacak çalışmaların
sağlayacaktır. sonunda firmaya duyduğu güveni göstermektedir.
IV. BULGULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Tablo 2. Tedarikçi / ortaklarla kurumsal sosyal sorumluluk göstergeleri [5]
Türkiye’de inşaat sektöründe kurumsal sosyal sorumluluk KSS performans
adına yapılacak çalışmalarda müşteriye, sektörde iş yapılan sorunları KSS göstergeleri
ortaklara veya tedarikçilere ve bunlarla birlikte bünyesindeki
Uygun bir iş ortağı  Sözleşmeye bağlı yükümlülükler
çalışanlara karşı olan sorumluluklara ait yapılması gerekenler
ilişkisini sürdürmek yerine getirilir ve tedarikçiler ve
tablolar ile gösterilmiştir. Kurumsal sosyal sorumluluğun yükleniciler zamanında ödenir;
inşaat sektöründeki faaliyetlerinde bunlara dikkat ederek  Yasalar, yönetmelikler ve iş etiği için
gelişmiş ülkelerdeki inşaat firmalarında şirketlerin elde ettiği karşılıklı saygı.
verimlere ve sağlıklı çalışma ortamları kurmak mümkündür.
Bu uygulamalar ile birlikte firmaya ait güvenin sağlanması, Ortaklar / tedarikçi  Şirket-tedarikçi (iş ortağı)
insan odaklı iş anlayışı ile farklılaşmalara yönelmesi, ile iletişimi politikalarını, taahhütlerini açıklayın
sürdürülebilir odaklı marka bilinirliğini arttırma gibi olumlu geliştirmek ve uygun önlemler alın;
olgular oluşmaktadır.  Tedarikçiler / ortaklarla etkili ve
Bunu uygulayan ülkeler arasında geri dönüşlerin olumlu verimli iletişim;
olduğu, artan iş ilişkilerinin ve yeni iş fırsatlarının artması bu
konu hakkında yapılan çalışmaları teşvik etmektedir. Tablo Ortakların ve  Tedarikçilerin ve iş ortaklarının KSS
1’de müşteriler ile ilgili kurumsal sosyal sorumluluk için tedarikçilerin CSR taahhüdünü ve performansını
yapılacak olanlar ve elde ettiği sonuç müşteri memnuniyetini performansını kaydetme ve değerlendirme
göstermektedir. artırmak
Tablo1 Müşterilerle ilgili kurumsal sosyal sorumluluk göstergeleri. [5]
751
Samsun, Türkiye
Tablo 3. Çalışanlarla ilgili kurumsal sosyal sorumluluk göstergeleri [5]
KSS performans sorunları KSS göstergeleri
 Güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamak (örneğin inşaat makineleri ve ekipmanları, iş
güvenliği araçları ve teknik önlemler);
 Çalışanlar için sağlık ve güvenlik indüksiyonu ve eğitimi (yeşil kart gibi);
 İnşaat güvenliği için bir öz farkındalık ve sorumluluk sisteminin oluşturulması ve geliştirilmesi;
 Yerinde ve tesis dışı tesislere erişim sağlanması, ör. Personel alanları, içme suyu, yemek;
Çalışanların iş sağlığı ve  İnşaat tehlikesi perspektifinden tasarım incelemesine katkıda bulun
güvenliği  İnşaat makineleri ve ekipmanlarının düzenli bakımı;
 Etkin acil durum yönetimi prosedürleri ve güvenlik denetimi (örneğin yaralanmalar, kazalar ve
meslek hastalıkları);
 Çalışanların düzenli çalışma uygulamaları;
 İş Sağlığı ve Güvenliği Komisyonunda işveren ve işçi temsilcilerinin katılımı.
 Çalışma saatleri düzenlemesine uygunluk;
Yasal çalışma saatleri- dinlenme  Çalışma türüne göre uygun çalışma saatlerini tahsis edilmesi
süresi  Haftalık maksimum aşırı çalışma süresini ve ortalama çalışma süresini yönetmek için işlem.
 Profesyonel asgari ücretin garanti edilmesi;

 Ücretlerini oluşturan çeşitli unsurlardaki tüm işçilerin farkındalığı;
 İş sözleşmesine göre ödeme maaşlarında ve ödeneklerde gecikme olmaması
Ücretler  Devlet düzenlemelerine uygun olarak ödenen sosyal güvenlik fonları;
 Personel refahını iyileştirmeye yönelik taahhütler;
 İşçilere özel çalışma koşulları altında özel izinler vermek;
 Fazla mesai için ek ücret.
 Adil ve eşit iş fırsatları sağlamak;
Personel istihdamı  Tüm çalışanlar resmi olarak sözleşmeli olması;
 Çocuk işçiliğinin istihdam edilmemesi ile ilgili yasalara tabi olması;
 Kurumun kalifiye eleman çekmek ve elde tutmak için insan kaynakları politikası olması
 İş için uygun eğitimin yanı sıra belirli eğitimler verilmesi;
Eğitim ve öğretim  Çalışanlar ilgili düzenlemelerin, kuralların ve şirket değerlerinin farkında olması;
 İşçiler için kariyer rehberliği planı.
 İşçiler sendikalara üye olma özgürlüğü ve özgürlüğü hakkına sahiptir;
Dernek kurma ve pazarlık  Şirketler sendikaların varlığını, işlevlerini destekliyor olmak, iletişim ve iletişimi her zaman
özgürlüğü sürdürüyor olması gerekir;
 Çalışan şikayetleri için geçerli ve gizli bir system olması;
 Sendikalarla çalışanların çıkarlarını görüşmek;
 Çalışanların kurumsal karar alma süreçlerine katılımı;
Uyumlu emek / yönetim ilişkisi  Çalışanları herhangi bir şirket değişikliği konusunda bilgilendirmek için uygun bilgi kanalları;
 Kişisel sorunlar yaşayan işçiler uygun destek almaları;
 Şirket değerleri çalışanların inançlarını, gümrüklerini ve yasal haklarını etkilememesi;
 İşçilerin tacizini, kötüye kullanımı ve fiziksel cezalandırmayı yasaklamak;
İnsan hakları önlemleri  İşçiler, yasal olarak sahip olduklarının ötesinde çalışmak zorunda olmamaları;
 İnsan hakları performansının değerlendirilmesi ve ele alınması için insan hakları politikaları ve
prosedürleri;
 Personelin uygun bir kültürel ortam ve imkanlarla donatılması.
Tablo 1’e göre çalışan kişinin haklarının olması çalışmaya Tablo 1-2-3’de gösterildiği gibi firmların kar odaklı olması
istekli olması, işini özveri ile yapması ve inşaatlarda kaza yerine insan odaklı olması yönünde çalışmalar yapması,
riskleri azalarak sağlıklı çalışma ortamlarının hazırlanması yeniliklere açık olup farklı stratejiler ile diğer firmaların önüne
için gerekli sorunlar ve çözüm yolları gösterilmiştir. geçebileceği farklılaşmalara gitmesi, güvenilirliğini arttırmak
Türkiye’de bazı büyük ölçekli firmaların bu uygulamalara yer ve müşterinin ve yeni işbirlikçilerinin markanın bilinirliğine
verirken, küçük ve orta ölçekli firmalarda dikkat edilmeyen bir katkı sağlaması ve çalışanlarına verdiği özenler ile işten
çok uygulama vardır. Türkiye’de firmaların ileriye dönük ve aldıkları verimin artması için önemli göstergelerdir.
verimli işlerle kar oranını arttırması mevcut durumunun Türkiye’de inşaat sektöründe küçük ölçekli şirketler hariç
üzerine çıkmaya ve rekabeti arttırmaya yönelik firmanın büyük şirketlerin bu uygulamalara geçmiş yıllara göre daha
adının bilinirliğini, imajını arttıracaktır. Çalışanlara verilen bu önem verdiği görülmektedir. Ancak bu uygulamalarınn
imtiyazlar kurumsal sosyal sorumluluğun önemli bir devamlılığı ve daha başlangıç seviyesinde olmasından
parçasıdır. Tablo 1gelişmiş ülkelerde inşaat sektöründe kaynaklanan kurumsal sosyal sorumluluğun Türkiye’de
verimli iş yapmasının sebebi olarak gösterilmektedir. geliştirilmesi ve farklılaşması gerekmektedir.
Tablo 4. Kurumsal sosyal sorumluluğun dokuz alanı [1]
752
Samsun, Türkiye
İlişkiler Operasyonlar Yenilikler

Uygulamanın 7. Yardımseverlik Bağışlar ve 8. Katılım Diğerlerinin sorumluluk 9. Vatandaşlık Ulusal düzeydeki değişiklikleri
Baskısı hibeler aracılığıyla ortak yarar almasını kolaylaştıran gönüllü desteklemek, bu da gelişmeyi, çevresel ve
için özverili işbirliği (ör. Geniş çözümlerin teşvik edilmesi (örneğin, sosyal hedefleri daha iyi bir hale getirmeyi
kapsamlı eğitim kampanyaları, iyi örneklerin paylaşılması) mümkün kılar (örneğin, kurumsal
kurumsal vakıfların savunuculuk, lobicilik)
desteklenmesi)
Dolaylı Etki 4.Sosyalleşme Sivil toplum 5. Tedarik zincirinde çevre 6. İşbirliği Yeni ve geliştirilmesi için çapraz
kuruluşları ile ortaklıklar standartlarını uygulamak, sektörel, çok taraflı ortaklık
açısından uzun vadeli sosyal yüklenicilerin etik denetimlerini ortak, sosyal olarak yenilikçi iş çözümleri
yatırımlar (örneğin, güvenlik yapmak için yükleniciler üzerinde
projeleri üstlenen seçilmiş ortaklık baskısı
kuruluşlarla sürekli işbirliği)
Direkt Etki 1. Sosyal ortamdaki iş 2. Şirket yönetim sistemlerini 3. Yeni müşterilerin ihtiyaçlarına göre
girişimleri sistematik ve kapsamlı bir şekilde tasarlanan sosyal olarak yararlı yeni ürünler ve
mükemmelleştirmek hizmetler,
Tablo 4’de ilişkiler-operasyonlar-yeniliklerden oluşan bu [2] S. Wigley, Gauging consumers' responses to CSR activities: does
increased awareness make cents?, Publ. Relat. Rev. vol. 34, pp. 306-
kavramlar üç sorumluluk düzeyinin modeliyle birleştirerek 308, 2008.
dokuz alan elde edilmektedir. Dokuz alanın her biri farklı bir [3] C. Chen, Entry mode selection for international construction markets:
anlayış, kurumsal sosyal sorumluluk kavramının farklı bir the influence of host country related factors. Construction Manager
yönünü temsil ediyor. Dokuz farklı alanı tanıtmak, örneğin, İlk Econ. vol. 26, pp. 303-314, 2008.
[4] S. Yamak, Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kavramının Gelişimi, Beta
sütunda, özverili işbirliği (alan 7) temel alan kurumsal sosyal Basım Yayın, 1. Baskı, 2007.
sorumluluk yaklaşımı ile sosyal değer yaratmayı şirket için [5] Z. Zhao, X. Zhao, K. Davidson ve J. Zuo, A corporate social
değerle birleştiren faaliyetler (alan 1) arasında ayrım yapar. responsibility indicator system for construction enterprises. Journal of
Benzer şekilde, bir sonraki sütunda, örneğin bir şirkete ait bir Cleaner Production, vol.29, pp. 277-289, 2012.
[6] B. Xia, A. Olanipekun, Q. Chen, L. Xie ve Y. Liu, Conceptualising the
şirket tarafından gerçekleştirilen eylemler. örgüt kültürünün state of the art of corporate social responsibility (CSR) in the
çalışanlar için etik bir programla güçlendirilmesi (alan 2), construction industry and its nexus to sustainable development, Journal
özellikle büyük kuruluşlar söz konusu olduğunda, çeşitli of Cleaner Production, vol. 198, pp. 340-353, 2018.
paydaş grupları arasında çevresel standartları teşvik eden [7] E. Koç, K. Kaya ve M. Şenel, Türkiye’de İnşaat Sanayi Sektörünün
Gelişimi-Temel İnşaat Sanayi Göstergeleri, Nevşehir Bilim ve
faaliyetlerden ayırt edilebilir (alan 8). Etki kesinlikle farklı. Teknoloji Dergisi, vol. 6(2), pp. 643-660, 2017.
Yine son sütunda, farklı alanların tanıtılması, müşterilerinin [8] B.T.H Lim ve M. Loosemorea, How socially responsible is
ihtiyaçlarını daha iyi karşılayacak yeni ürünlerin (alan 3) construction business in Australia and New Zealand?, Procedia
ortaya konmasıyla, müşteri grubunun genişletilmesi gibi Engineering, vol. 180, pp. 531 – 540, 2017.
[9] D.U. Duman, H. Giritli ve P. McDermott, Corporate social
yenilikçi kurumsal sosyal sorumluluğu, Örneğin, bir şirket, responsibility in construction industry: A comparative study between
ülkenin ekonomi politikasında sürdürülebilir kalkınma UK and Turkey, Built Environment Project and Asset Management,
prensiplerinin şekillendirilmesinde ortaklık ilkelerinin vol.6(2), pp.218-231, Mayıs 2016.
uygulamaya konması için lobi faaliyetlerini etkilemektedir [10] (2015) Kurumsal Sosyal Sorumluluk / Anadolu Efes website. [Online].
Available:https://www.slideshare.net/ismailsarp/kss-anadolu-
(alan 9) [1]. 46893222
[11] (2008) Türkiye’de Kurumsal Sosyal Sorumluluk Değerlendirme
Raporu,website.[Online].Available:http://kssd.org/site/dl/uploads/CS
V. SONUÇ R_Report_in_Turkish.pdf
[12] (2018) CSR in the United Kingdom website. [Online]. Available:
Bu çalışmanın amacı, gelişmiş ülkelerde ve gelişmekte olan http://www.sofidel.com/en/soft-and-green/csr-the-united-kingdom
ülkelerdeki inşaat sektörlerinde kurumsal sosyal sorumluluğun [13] R. Kučerová1, T. Dania1, R. Skýpalová ve V. Blašková, Construction
nasıl uyguladıklarını araştırmaktır. Araştırmalar Türkiye’de Industry in the Czech Republic: the Level of Involvement in Corporate
inşaat sektörlerinin kurumsal sosyal sorumluluğun daha erken Social Responsibility, Acta Univ. Agric. Silvic. Mendelianae Brun. vol.
66, 531-541, 2018.
aşamalarında olduğunu göstermektedir. [14] P. K. Dey , N. E. Petridis, K. Petridis, C. Malesios, J. D. Nixon ve S. K.
Literatür araştırmasından çıkan sonuçlara göre büyük Ghosh, Environmental management and corporate social
şirketler için hacmi büyüdükçe, kamusal değer yaratmak ve responsibility practices of small and medium-sized enterprises, Journal
markanın tanınırlığını arttırmak için daha disiplinli ve stratejik of Cleaner Production, vol. 195, pp. 687-702, 2018.
[15] (2017) Kurumsal Sosyal Sorumluluk kavramının gelişimi website.
bir yaklaşım aramaya ve rekabet gücü kazanmak için sosyal [Online]. Available: https://indigodergisi.com/2017/03/kurumsal-
sorumluk imajlarına bakmaya eğilimli olmaya başlamaktadır. sosyal-sorumluluk-nedir/
Ancak şu anki şartlarda kurumsal sosyal sorumluluk [16] (2014) India's new CSR law sparks debate among NGOs and businesses
uygulamalarına açık bir şekilde ilgi duyulsa da firmaların website.[Online].Available: https://www.theguardian.com/sustainable-
business/india-csr-law-debate-business-ngo
işlerinin merkezine koymaya istekli olmadıkları ve piyasada [17] W. Jiang ve J.K.W. Wong, Key activity areas of corporate social
rekabet avantajı kazanmaktan ziyade kaybedecekleri responsibility (CSR) in the construction industry: a study of China,
korkusunun olduğu mevcut durumlarını korumaya çalıştıkları Journal of Cleaner Production , vol. 113, pp. 850-860, 2016
görülmektedir. [18] P.C. Liao, J.Q. Liao , G. Wu, C.L.Wu, , X.L. Zhang ve M.C. Ma,
Comparing international contractors' CSR communication patterns: A
semantic analysis, Journal of Cleaner Production, vol. 203, pp. 353-
REFERANSLAR 366, 2018
[1] B. Rok, W. Fabrycka, A. Minasowicz, P. Nowak ve J. Zaleski, [19] Y. Argüden, An overview of the Turkish economy: outlook and current
Corporate Socıal Responsıbılıty In Constructıon, Constructıon perspectives DEIK-Turkish and US Business Council, 2006
Managers’ Lıbrary Polonya, 2017
753
Volume 3 (2018), 754-759
The Investigation of Magnetic Levitation Performance of Bis (2-methoxy-

4-allylphenyl) Oxalate (I) (C22H22O6) Doped MgB2 Bulk Superconductor
Burcu Savaşkan1*, Sait Barış Güner2 and Günay Kantar3
1*
Technology Faculty, Energy Systems Engineering, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey
2
Department of Physics, Faculty of Arts and Sciences, Recep Tayyip Erdogan University, Rize, Turkey
3
Department of Chemistry, Faculty of Arts and Sciences, Recep Tayyip Erdogan University, Rize, Turkey
*Corresponding Author: bsavaskan@ktu.edu.tr

+Speaker: bsavaskan@ktu.edu.tr
Presantation / Paper Type: Oral / Full Paper
Abstract – In this work, the effects of bis (2-methoxy-4-allylphenyl) oxalate (I) on levitation (Fz) and lateral forces (Fx) of bulk
MgB2 superconductor has been investigated and reported for the first time. All samples were prepared from magnesium powder
(Mg, 99.8 %), amorphous boron powder (B, 98 %), and bis oxalate (C22H22O6) powder by using “Solid State Reaction Method”.
It is used as a dopant because it is a good candidate to be a carbon source material for doping MgB 2. The amount of C22H22O6
was varied between 0 and 9 wt % (0, 1.5, 3.0, 4.5, 6.0 and 9.0 wt%) of the total MgB 2 bulks. Vertical levitation and lateral force
measurements were carried out with both Zero-field-cooled (ZFC) and Field-cooled (FC) regimes at temperatures of 25 and 30
K. It was found that the bis oxalate adding has a positive impact on the levitation and guidance properties of MgB 2 bulk. Based
on observed values of levitation and guidance force, it can be concluded the 3 wt% C22H22O6 added sample is the best of the
studied samples. This results of this study are useful for the practical application in Magnetic Levitation Devices.
Keywords – MgB2 superconductor, C22H22O6 adding, Vertical levitation force, Lateral force
I. INTRODUCTION provide stable magnetic levitation [3]. Although bulk

(RE)BCO is currently the most widely used material due
The magnetic levitation force between a superconductor
to the advantages of high Hirr, Jc and Tc, its limitations are
(SC) and a permanent magnet (PM) arises from interaction
a production process that is time-consuming and expensive
between the induced currents, J, and applied magnetic field,
given the need for a single domain and its brittle
B, from the magnet [1]. This unique property is attractive
mechanical properties as well as low thermal conductivity.
for various industrial applications such as noncontact
Magnesium diboride (MgB2) is a metallic HTS discovered
superconducting bearings, wind turbine generator systems,
in 2001. Although the critical temperature, Tc  40 K, of
flywheel energy storage systems, motors and magnetic
MgB2 is much lower than that of (RE)BCO bulks, it has
levitation transportation system (Maglev). Vertical
generated tremendous interest due to its peculiar
levitation force (Fz), lateral force (Fx) are two components
characteristics. In practice, the distinct advantage of MgB2
of Lorentz force and two most important parameters for the
is that its light weight, rare-earth free, low-cost, larger
maglev system [2, 3]. In the levitating system like Maglev,
coherence length and metallic superconductivity drives a
high temperature superconductors (HTCs) in the form of
weak-link-free supercurrent flow across grain boundaries
one single-seeded or multi-seeded (RE)BCO generally
[4, 5, 6]. MgB2 has been demonstrated to be a promising
used due to their ability to trap large magnetic fields and to
candidate for superconducting applications; magnetically
754
Savaskan et al., The Investigation of Magnetic Levitation Performance of Bis (2-methoxy-4-allylphenyl) Oxalate (I) (C22H22O6) Doped MgB2
Bulk Superconductor, ISAS, Trabzon, Turkey
levitated transportation system (Maglev) and high II. MATERIALS AND METHOD
magnetic field applications for LHe-free operation in MRI.
Sample Preparation
The main advantage of MgB2 is that it displays a critical
current density, Jc, three orders of magnitude higher than Disk-shaped C22H22O6 (0, 1.5, 3.0, 4.5, 6.0 and 9.0 wt%) added
polycrystalline HTS [7]. The typical Jc value of the polycrystalline MgB2 superconductors with 20 mm in diameter
polycrystalline MgB2 samples is over 105 A.cm-2 below 20 K and 4 mm in thickness, were produced from commercially
in the self-field, which is as high as that of (RE)BCO bulks at available high purity powders of Mg ( -325 mesh, 99.8%, Alfa
77 K [8]. However, the Jc of pristine MgB2 drop-off rapidly Aesar), amorphous nano B (<250 nm, >98.5%, Pavezyum) and
with applied magnetic field, which is mainly a lack of naturel C22H22O6 by using solid state reaction method. We used 10 wt
defects, poor pinning and low upper critical field, Hc2 [9, 10]. % excess Mg powder to compensate Mg evaporation during
It is, therefore, essential that the in-field performance of bulk heat treatment. The C22H22O6 added MgB2 pellets weighing
MgB2. In the literature, a great deal of work includes of various about 1.5 g were prepared. The sintering process was carried
methods such as elemental addition or doping, addition of out at 775 C for 3 h following vacuum process. During the
nanoparticles and the introduction of defects by neutrons heat treatment, high-purity argon gas was maintained 10 bar in
irradiation have been carried out with the aim of improving of a stainless steel tube. The heating and cooling rates were used
pinning properties, Jc and irreversibility field, Hirr [11]. In 10 C/min and 5 C/min, respectively.
particually, among these methods, chemical addition with
Levitation Force Measurements
Carbon (C) or C-based compounds is one of promising
Levitation force measurements in zero-field-cooled (ZFC)
technique for enhancing Jc/H c2 in bulk MgB2. Increased intra-
and field-cooled (FC) regimes were performed at temperatures
band scattering, degradation of crystallinity, enhanced vortex
of 25 K and 30 K using a low temperature magnetic levitation
and k pinning, reduced anisotropy in critical fields are some of
force measurement system in Solid State Research Laboratory
the mechanism that have led to much improved Jc (B)
in RTE University and designed by Sukru Celik and
performance in C-doped in bulk MgB2 [12]. In recent years,
financially supported by TUBITAK with project no 110T622.
alternatively the other forms that include SiC, C-nanotube,
Magnetic levitation force system consists of modular parts
organic compounds have been considerably interest.
such as a stainless steel vacuum chamber, close cycle cryostat,
Many studies have shown that the magnetic levitation force
high vacuum pumping system (rotary pump and turbo
depends on the cooling regime, different measurement
molecular pump), precision three-dimensional movable axes,
temperature, the size and the shape of the interacting
three-axis load cell, electronic part and software (Figure 1).
permanent magnet (PM) and the superconductor [13, 14].
Furthermore, large levitation forces can be achieved using a
superconductor with high Jc.
It is important to note that the investigation on the levitation
and guidance force of doped MgB2 sample is almost rare. Our
research group was first to investigate the effect of malic acid
(C4H6O5) addition on levitation force and guidance force of
bulk MgB2 [6, 11].
In the present work, we have investigated the effect of new
organic compound bis oxalate (C22H22O6) adding into MgB2
bulk superconductors synthesized by solid state reaction
method at 775 C under Ar atmosphere, on the vertical
levitation force (Fz) and guidance (lateral, Fx) force properties
Figure 1. The photo and schematic diagrams of
in zero field cooling (ZFC) and field cooling (FC) regimes. magnetic levitation force measurement system.
755
Cylindrical Nd-Fe-B permanent magnet (PM) polarized III. RESULTS

axially with a magnetization of μ0M=0.48 T (with 19 mm
diameter and 10 mm thickness) was used as a magnetic field 20
source in this system. The PM was free to move on the bottom (a)
x = 0.00
of MgB2 samples both in the axial and the radial direction. 16 x = 0.015
Further details and schematics of the levitation force system x = 0.03
x = 0.045
can be found elsewhere [15].
x = 0.06
12 20
In ZFC regime, firstly, the sample was fixed approximately on x = 0.09
T= 25 K, ZFC
Fz (N)
the central axis of the PM. Then the system was vacuumed and 15
Fz (max)
the cooling distance between sample and PM was chosen as 8
(2) (1) 10
z = 50 mm. When the sample was cooled at z = 50 mm above,
the PM (where PM’s magnetic field is negligible), the Fz (z) 4 5
measurements were carried out during the vertical traverse of 0,0 1,5 3,0 4,5 6,0 7,5 9,0
x content (wt %)
the PM from z = 50 mm to a minimum distance of z = 1.5 mm,
0
followed by a vertical traverse of z = 1.5 mm.
In FC regime; the Fz (z) measurements were performed by
0 10 20 30 40
cooling the sample at z = 1.5 mm above the PM. Then, the z (mm)
measurements were carried out during the PM was vertically
20
moving from z = 1.5 mm to a maximum vertical of z = 50 mm,
(b)
followed by a traverse to z = 1.5 mm. x = 0.00
The lateral (guidance) force (Fx) versus lateral distance (x) 16 x = 0.015
x = 0.03
measurements in the FC regime were carried out by first x = 0.045
cooling the sample at z = 1.5 mm distance above the PM after x = 0.06
12
x = 0.09 12
the centres of the sample and the PM were overlapped at x = 0 T = 30 K, ZFC

Fz (N)
Fz (max)
8
mm. Then, the measurements were performed and the PM was
8
horizontally moving from the centre of the sample x = 0 to x =
4
50 mm (right), then to x = − 50 mm (left), and finally to x = 50

mm (right) while the fixed measurement height was chosen as 4 0
0,0 1,5 3,0 4,5 6,0 7,5 9,0
1.5 mm in vertical direction. x content (wt %)
0 10 20 30 40
z (mm)
Figure 2. The vertical levitation force (Fz) versus vertical

distance (z) for MgB2+ x wt % C22H22O6 bulk samples (x = 0,
1.5, 3, 4.5, 6, 9) during ascending (row 1) and descending (row
2) process under ZFC regime at (a) 25 K (b) 30 K.
756
6
8 x = 0.00
x =0.00 (a)
(a) x = 0.015
4 x =0.015 6 x = 0.03
x =0.03
x = 0.045
x =0.045
2 4 x = 0.06
x =0.06
x = 0.09
(2) x =0.09
2 T = 25 K, FC
Fx (N)
T = 25 K, FC
0
Fz (N)
0
-4,5
-2
-2
Fz (max)
-6,0
-4 (1) -4
-6 -7,5 -6
0 2 4 6 8 10
x content (wt %) -8
-8 -9 -6 -3 0 3 6 9
0 10 20 30 40 x(mm)
z (mm)
6 8
x = 0.00
(b) x = 0.015
(b) x = 0.00 6
4 x = 0.03
x = 0.00
x = 0.045
x = 0.00 4
x = 0.00
x = 0.06
2 x = 0.00 x = 0.09
x = 0.00
2 T = 30 K, FC
Fx (N)
T= 30, FC
0
Fz (N)
0
-2 -2
-2
-4
Fz (max)
-4
-4
-6
-6
-6
0,0 1,5 3,0 4,5 6,0 7,5 9,0 -8
x content (wt %) -9 -6 -3 0 3 6 9
-8 x (mm)
0 10 20 30 40
z (mm) Figure 4. Lateral force (Fx) versus lateral displacement (x) for
MgB2 + x wt % C22H22O6 bulk samples (x = 0, 1.5, 3, 4.5, 6, 9)
Figure 3. The vertical levitation force (Fz) versus vertical under FC regime at (a) 25 K (b) 30 K. The gap between sample
distance (z) for MgB2 + x wt % C22H22O6 bulk samples (x = 0, and PM was kept 1.5 mm during the test.
1.5, 3, 4.5, 6, 9) during descending (row 1) and ascending (row
2) process under FC regime at (a) 25 K (b) 30 K.
757
III. DISCUSSION from Fig. 3 that the Fz curves show attractive character
because the produced magnetic field of the PM can be easily
Figure 2 shows the vertical levitation force (Fz) as a function
penetrated into normal regions in the samples. The hysteresis
of the vertical displacement (z) for the pure and 1.5, 3, 4.5, 6,
loops broaden FC case during the cycle with increasing
9 wt % C22H22O6 added MgB2 samples at temperatures of 25
measurement temperature because of trapped flux and induced
and 30 K under ZFC. The maximum levitation forces (that
currents circulating inside the samples [16]. Comparing Figs.
values were taken for a 1.5 mm gap between sample and PM
2 and 3, it can be seen that the attractive force in FC regime is
were collected and they were redrawn into the inset plot. The
stronger than in ZFC regime while the repulsive force in ZFC
marks 1 and 2 in Fig. 2(a) indicate the movement of the PM
regime is stronger than in FC regime, consistent with the
toward to (ascending) away from (descending) the sample,
literature [11]. The 1.5, 3 and 4.5 wt% C22H22O6 added samples
respectively. As shown in Fig. 2, the Fz curves indicate
show higher attractive force at 25 K, compared with that of the
repulsive character and increase exponentially with the
pure one. The maximum attractive force values at 25 and 30 K
decrease in vertical distance at fixed temperature. The
are seen for 3 wt% C22H22O6 added sample as -6.90 N and
variation of levitation force shows a hysteretic behaviour that
-5.70 N, respectively.
is known as the most common feature of the magnetic
In an actual maglev vehicle system, the guidance force is an
levitation. A significant levitation force was observed at 24
important process because it is a key to the horizontal stability
and 28 K temperatures. As can be seen from the inset plot in
of the levitation system and it is essential for the traffic ability
Fig. 2, the maximum levitation force is not a linear function of
in curve way, and the loading capacity of lateral impact [17].
the adding of C22H22O6 level. In Fig. 2(a), the maximum Fz
The lateral force (Fx) as a function of the lateral distance (x)
value increase from 16.95 to 18.57 N when the C22H22O6
for the pure and 1.5, 3, 4.5, 6, 9 wt % C22H22O6 added MgB2
content increases from 0 to 3 wt% and decreases gradually up
samples are measured at 25 K and 30 K in FC case. In guidance
to 6 wt% and after that decreases rapidly with increase of
force measurements, the vertical distance is kept constant at
adding content. The optimum C22H22O6 content for the
1.5 mm from the PM when the PM is moved laterally. When
maximum Fz value is determined as 3 wt % at 25 and 30 K.
the PM is moved laterally relative to the centre of the sample
The 9 wt % added sample do not present appreciable levitation
as observed in Fig. 4 (a), the lateral repulsive force increased
force because of the decreasing superconductivity properties
from zero to the maximum values of 4.00, 5.77 and 6.24 N for
by the reason of the flux flow. The enhancement of Fz for 1.5
pure, 1.5 and 3 wt % added samples, respectively.
and 3 wt% samples at 24 K and 28 K compared with the pure
sample is attributed to the lattice distortion resulting from
IV.CONCLUSIONS
incorporation of C atoms into the MgB2 crystal lattice. This is
an indication of C substitution for B sites, with the C coming In this study, as different from the literature, the effects of bis
from C22H22O6, resulting in enhancement of levitation force. (2-methoxy-4-allylphenyl) oxalate, C22H22O6, one of the
However, when the C22H22O6 content is above 4.5 wt%, organic compounds, addition on levitation and guidance force
levitation force shows an opposite effect. In Figure 2, rapid properties of bulk MgB2 superconductor have been reported.
decrease of levitation force values with 9 wt % sample can be C22H22O6 synthesized by Kantar et al. [19]. Vertical and
clarified as excess C22H22O6 adding. lateral levitation force measurements under both ZFC and FC
The vertical levitation force (Fz) as a function of the vertical regimes were carried out at different temperatures of 25 K and
displacement (z) for the pure and 1.5, 3, 4.5, 6, 9 wt % 32 K for various adding content. Addition of C22H22O6 in
C22H22O6 added MgB2 samples at temperatures of 25 and 30 K MgB2, finally results in C substitution at boron (B) sites. It
under FC regime is shown in Fig 3. The marks 1 and 2 in Fig. was found that the C22H22O6 adding has a positive impact on
3(a) indicate the movement of the PM away from (descending) the levitation properties. At 25 and 30 K, the 1.5 wt % and 3
and toward to (ascending)the sample, respectively. It is seen wt % C22H22O6 added samples exhibit a higher levitation and
758
guidance force than pure sample. The enhancement of Fz and [11] B. Savaskan, E. Taylan Koparan, S. Celik, K. Ozturk, E.
Fx by the addition of C22H22O6 to MgB2 might be attributed to Yanmaz, “Investigation on the levitation force behaviour of
malic acid added bulk MgB2 superconductors” Physica C, 502,
decomposition C22H22O6 might exhibit higher Fz and Fx. As a
63-69, 2014.
result, this work might be helpful for studying the [12] A. G. Bhagurkar, A. Yamamoto, L. Wang, M. Xia, A. R.
technological applications of Maglev and contactless bearing Dennis, J. H. Durell, T. A. Alijohani, N. H. Babu, D. A.
Cardwell, “High Trapped Fields in C-doped MgB2 Bulk
systems.
Superconductors Fabricated by Infiltration and growth
process”, Nature, DOI: 10. 1038/s41598-018-31416-3, August
ACKNOWLEDGMENT
2018.
[13] B. Savaskan, E.T. Koparan, S.B. Güner, S. Celik, E.
All the magnetic levitation force measurements were Yanmaz, “The size effect on the magnetic levitation force of
MgB2 bulk superconductors”, Cryogenics, 80, 108-114, 2016.
performed in the MLFMS designed by the project of
[14] K. Ozturk, M. Kabaer, M. Abdioğlu, “ Effect of onboard
TUBİTAK project no: 110T622 and whose patent application PM position on the magnetic force and stiffness performance
number is 2013/13638. of multi-seeded of YBCO”, Journal of Alloy and Compounds,
644, 267-273, 2015.
REFERENCES [15] S. Celik, “Design of magnetic levitation force
measurement system at any low temperatures from 20 K to
[1] K. B. Ma, Y. V. Postrekhin and K. Chu, “Superconductor room temperatures”, Journal of Alloy and Compounds, 662,
and magnet levitation devices”, American Institute of Physics, 546-556, 2017.
vol. 74, pp. 4989-4999, December 2013. [16] O. Erdem, M. Abdioğlu, S. B. Güner, S. Guner, S. Celik,
[2] H. Song, O. Haas, C. Beyer, G. Krabbes, P. Verges and L. T. Kucukomeroğlu, “Improvement in levitation force
Schultz, “Influence of the lateral movement on the levitation performance of bulk MgB2 superconductors through coronene
and guidance force in the high- temperature superconductor powder adding”, ”, Journal of Alloy and Compounds, 727,
maglev system”, Applied Physics Letters, 86 192506, 2005. 1213-1220, 2017.
[3] Y. Shi, A. Dennis, K. Huang, D. Zhou, J. H. Durell and D. [17] W. Liu, J. S. Wang, G. T. Ma, J.Zheng, X. G. Tuo, L. L:
A. Cardwell, “Advantages of multi-seeded (RE)_Ba-Cu-O Li, C. Q. Ye, X. Liao, S. Y. Wang, “Influence of lateral
superconductors for magnetic levitation applications”, displacement on the levitation performance of a magnetized
Supercond. Sci.Technol., 31, 095008, 2018. bulk high-Tc superconductor magnet”. Phys. C, 474, 5–12
[4] A. Yamomoto, A. Ishihara, M. Tomita, K. Kishio, 2012.
“Permanent Magnet with MgB2 bulk superconductor”, Appl [18] J. R. Hull, A. Cansz, “Vertical and lateral forces between a
Phys Lett, July 2014. PM and a high-temperature superconductor”, J. Appl. Phys. ,
[5] T. Naito, T. Yoshida and H. Fujishiro, “Ti-doping effects 86, 6396–6404, 1999.
on magnetic properties of dense MgB2 bulk superconductors”, [19] Z. S. Sahin, G. Kaya Kantar, S. Sasmaz, O. Büyükgüngor,
Supercond. Sci. Technol., Vol. 28, 095009, 2015. “Theoretical and experimental investigations on molecular
[6] B. Savaşkan, E. Taylan Koparan, S. B. Güner, Ş. Çelik, K. structure of bis (2- methoxy-4- allylphenyl) oxalate”, Journal
Öztürk and E. Yanmaz, “Effect of C4H6O5 Adding on the of Molecular Structure, 1103, 156-165, 2016.
critical current density and Lateral Levitation Force of bulk
MgB2” J Low Temp Phys, 181, 38-48, 2015.
[7] P. Mikheenko, E. Martinez, A. Bevan, J. S. Abell and J. L.
MacManus-Driscoll, “Grain boundaries and pinning in bulk
MgB2” Supercond. Sci. Technol., Vol. 20, S 264-270, 2007.
[8] T. Naito, T. Sasaki and H. Fujishiro, “Trapped magnetic
field and vortex pinning properties of MgB2 superconducting
bulk fabricated by a capsule method”, Supercond. Sci.
Technol., 25, 095012, 2012.
[9] E. Taylan Koparan, B. Savaskan, E. Yanmaz, “Improving
magnetic properties of MgB2 bulk superconductors by
synthetic engine oil treatment”, Physica C, 527, 36-40, 2016.
[10] K. S. B. De Silva, X. Xu, W. X. Li, Y. Zhang, M.
Rindfleisch and M. Tomsic, “Improving Superconducting
Properties of MgB2 by Graphene Doping”, IEEE Transactions
on Applied Superconductivity, 21, 2686-2689, 2011.
759
Volume 3 (2018), 760-763
Synthesis, Characterization of The Novel Carbazole Core Structures and

Investigations of Photodiode Properties
Müjdat Çağlar1*, Kamuran Görgün2 and Merve Yandımoğlu2
1Department Physics, University of Eskisehir Technical, Eskisehir, Turkey
2Department of Chemistry, Faculty of Arts and Science, Eskişehir Osmangazi University, Eskisehir 26480, Turkey
*Corresponding author: mujdatcaglar@gmail.com
+Speaker: mujdatcaglar@gmail.com
Abstract –Palladium-catalyzed Suzuki Miyaura cross coupling reactions (SM Coupling) are made using organoboronic acid
and halides. 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-carbazole (III) was synthesized by using Ullman and Suzuki coupling reactions.
Structural analysis of the 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-carbazole (III) compounds obtained by this method has been
elucidated by 1H-NMR. This compound was dissolved by chloroform and the borosilicate glass was coated with drop casting
method. Transmittance measurement of this film was taken and optical band value was determined. The heterojunction
structure (n-Si/III) was fabricated by using the obtained compounds. The electrical properties of the fabricated photodiode
were investigated.
Keywords – Carbazole, Suzuki-Miyaura Coupling, Ullman Coupling, photodiodes

I. INTRODUCTION semiconductor was fabricated and electrical properties of this
Studies in recent years show that carbazole-based molecules device were investigated.
have been grown rapidly and acquired increasing attention for
optoelectronics. Carbazole derivatives are well-known II. MATERIALS AND METHOD
electron rich systems using as hole-transporter and charge
transporter materials in OLED devices because of their well All reagents were commercial quality or purified before
thermal stability, high triplet energy, capability of glass using. The organic solvents used were HPLC grade or purified
formation properties [1-4]. These molecules demonstrated by a standard procedure. The chemical structure and synthetic
good performance as host materials of blue phosphorescent route of the targeted material is shown in Figure 1.
OLEDs [5,6]. Also carbazole unit can be handily modified by
substitution at 9-position, thereby providing to increase the
solubility and tune the photophysical properties of the
molecule [7].
Since the invention of organic light-emitting diodes
(OLEDs) devices by Tang and VanSlyke in 1987 [8], many
new film-forming electroactive low molecular mass
compounds have been synthesized due to the large potential
applications of OLED devices such as flat-panel displays and
flexible display technologies. These compounds are used as Fig 1. Synthetic rote of 9-(4-Antracen-9-yl-phenyl)-9H- carbazole III
hole transport, electron transport, or emitting layers in
2.1. Synthesis 9-(4-bromophenyl)-9H-carbazole (II)
OLEDs. In conjugated molecules, generally higher hole
1,4-dibromobenzene (5.3 g, 22.4 mmol), copper(I) iodide
mobility is observed compared to the conjugated double
(285 mg, 1.5 mmol), 1,10-phenanthroline (135 mg, 0.75
bonded systems in which unconjugated groups are separated
mmol), K2CO3 (4.1 g, 29.9 mmol) were added into carbazole
[9].
(2.5 g, 15.0 mmol) dissolved in 50 mL dry DMF inside a dual
Anthracene derivatives have been extensively used as the
necked flask and then the reaction was refluxed for 24 h under
blue host material in OLEDs due to their great optical
nitrogen atmosphere. Then, this reaction mix reached to room
properties, such as fluorescence emitters [10]. In addition, the
temperature and solvent was removed under vacuum.
fluorescent color of anthracene can be easily adjusted from
Remaining residue was extracted by dichloromethane. The
blue to green as a result of binding symmetric or asymmetric
product was then obtained by column chromatography on
molecule groups at the C-9 and C-10 positions [11].
silica gel with hexane as the eluent, to get white solid. Isolated
In this study, 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-carbazole
yield (II) (3.4 g, 71%). 1H NMR (CDCl3, 500 MHz): 7.20–
(III) was synthesized by using Ullman and Suzuki coupling
7.37 (m, 6H), 7.44 (d, 2H, J= 8.3 Hz), 7.69 (d, 2H, J= 8.3
reactions of novel carbazole derivative. The film was coated
Hz), 8.07 (d, 2H, J=7.6 Hz) (Fig. 2)
on n-Si and glass substrates using this material. The optical
band band gap value found from optical transmittance
measurements. The photodiode based on these small molecule
760
Caglar et al., ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal Method, ISAS2018-Winter, Samsun, Turkey
2.2. Synthesis 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-carbazole

(III)
9-(4-bromophenyl)-9H-carbazole (0.2g, 1 eq) THF (15mL)
was dissolved in the flask 9-anthracene boronic acid (0.2g, 1.2
eq), K2CO3 (2 M, 0.6 mL), tetrakis(triphenylphosphine)
palladium 3 mol% was added into it. The mixture was placed
magnetic stirrer operated at 70°C for 12h refluxed. After being
cooled, the mixture was extracted with CH2Cl2, and the
organic phase was washed with water, dried over Na2SO4 and
filtered. Solvent was evaporated under a vacuum, followed by
column chromatography over silica gel with a mixture of n-
hegzan as eluent, resulted in the product 9-(4-anthracene-9-yl-
phenyl)-9H-carbazole (III) as a white solid in 50% yield
(0.130 g). 1H NMR (CDCl3, 500 MHz): 8,60 (1H, s), 8.05
(3H, d, J=9.01 Hz), 7.73 (3H, d, J=8.82 Hz), 7.71 (2H, d,
J=8.53 Hz), 7.62 (1H, dd, J=8.89 Hz), 7.62 (1H, d, Ј=9.09
Hz), 7.46 (2H, t, J= 8.86 Hz), 7.45 (2H, dd, J=8.37), 7.44
Fig. 3 1H NMR spectra of 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-
(2H, d, J=8.86 Hz), 7.37 (2H, dd, J=6.34 Hz), 7.35 (2H, dd, carbazole (III)
J=6.525 Hz) (Fig. 3)
The 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-carbazole (III) was The transmittance spectrum of the 9-(4-anthracene-9-yl-
ultrasonically dispersed in chloroform for 2 h. The solutions phenyl)-9H-carbazole (III) film was measured in the range of
were coated onto the surface of n-Si and borosilicate 300–600 nm, as shown in Fig. 4. The transmittance is
substrates using drop-casting method and n-Si/p-III over >74% in the visible region.
heterojunction diode was made. In this structure, gold top
contact and silver bottom contact were used. Gold was
evaporated in VAKSIS PVD system and for silver bottom
contact silver paint was used. 1H NMR of the II and III were
obtained on a BRUKER DPX FT NMR (500 MHz) and (125
MHz) spectrometers at 298 K (Germany). The transmittance
measurement of the III was performed with SHIMADZU
UV2450 UV-vis scanning spectrometer. The current–voltage
(I–V) characteristics of the photodiodes were recorded by a
semiconductor characterization system (KITHLEY 4200SCS)
and a solar cell measurement system (FYTRONIX SOLAR
CELL SYSTEM).
III. RESULTS
9-(4-bromophenyl)-9H-carbazole, 9-anthracene boronic
acid, tetrakis(triphenylphosphine) palladium and K2CO3 were
used and the targeted III was synthesized by using Suzuki-
Miyaura coupling reaction method. Chemical structure was
confirmed by 1H NMR analysis method. In 1H NMR (Figure
3) analysis of the targeted compound, totally 21 proton signals
were marked as 8.60 singlet, 8.05 duplet, 7.73 duplet, 7.71
duplet, 7.62 duplet, 7.46 triplet, 7.45 duplets to duplets, 7.44
duplet, 7.37 duplets to duplets and 7.35 duplet signals. Fig. 4 Transmittance spectra of 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-
carbazole (III)
The optical band gap value (Eg) is determined by the Tauc

equation [12] using the of 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-
carbazole (III) film's transmittance graph. A plot of (αhν)2 vs.
photon energy graph is drawn for this and given in Fig. 5. The
Eg value of the film was obtained from the intercept of (αhν)2
versus hν curve plotted and given in Fig. 5.
Fig. 2 1H NMR spectra of 9-(4-bromophenyl)-9H-carbazole (II)
761
Eg=3.07 eV Fig. 7. Photocurrent versus illumination intensity plot of n-Si/III

photodiode
IV. CONCLUSION
9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-carbazole (III) was
synthesized by using Ullman and Suzuki coupling reactions.
Fig. 5 (h)2 vs. h graph of 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-
carbazole (III) The structural analysis of this compound has been elucidated
by 1H-NMR and it confirms this structure. This compound
The current-voltage characteristics of n-Si/p-III photodiode was dissolved by chloroform and the borosilicate glass was
carried out under dark and various illumination intensities are coated with drop casting method. By using transmittance
shown in Fig. 6. As seen in Fig.6, the current of the diodes in measurement of the film, optical band value was determined
reverse bias region increased with light illumination intensity, as 3.07 eV. The synthesized 9-(4-anthracene-9-yl-phenyl)-9H-
whereas the forward current did not change with the carbazole (III) was used to fabricate heterojunction structure
illumination. This indicates that the separation of electron- (n-Si/p-III). The obtained device exhibited photodiode
hole pairs in reverse bias region is longer than that of forward characteristic. Further investigations are continuing to
bias region. Therefore, the diodes exhibited the conventional improve the photodiode performance of obtained device.
photoconducting mechanism. Under dark condition, the
ACKNOWLEDGMENT
diodes exhibited the rectifying behaviour.
This work was supported by Eskişehir Osmangazi
University Commission of Research Project under Grant no.
2016-1321.
REFERENCES
[1] S. Kotowicz, M. Siwy, M. Filapek, J. G. Malecki, K. Smolarek, J.
Grzelak, S. Mackowski, A. Slodek, and E. Schab-Balcerzak, “New
donor-acceptor-donor molecules based on quinoline acceptor unit with
Schiff base bridge: synthesis and characterization,” J. Lumin., vol. 183,
pp. 458-469, Mar. 2017.
[2] I. Bhattacharjee, N. Acharya, H. Bhatia, and D. Ray, “Dual Emission
through Thermally Activated Delayed Fluorescence and Room-
Temperature Phosphorescence, and Their Thermal Enhancement via
Solid-State Structural Change in a Carbazole-Quinoline Conjugate,” J.
Phys. Chem. Lett., vol. 9, pp. 2733–2738, May. 2018.
[3] J. Li, and A. C. Grimsdale, “Carbazole-based polymers for organic
photovoltaic devices,” Chem. Soc. Rev., vol. 39, pp. 2399-2410, Feb.
2010.
[4] J. Huang, J.-H. Su, X. Li, M.-K. Lam, K.-M. Fung, H.-H. Fan, K.-W.
Fig. 6 Current-Voltage graph of n-Si/III photodiode Cheah, C. H. Chen, and H. Tian, “Bipolar anthracene derivatives
containing hole- and electron-transporting moieties for highly efficient
blue electroluminescence devices,” J. Mater. Chem., vol. 21, pp. 2957-
2964, Jan. 2011.
In order to analyse the photoconducting mechanism, we [5] E. Stanislovaityte, J. Simokaitiene, S. Raisys, H. Al-Attar, J. V.
used the relation, IPH=Pm, where, α is a constant, IPH is the Grazulevicius, A. P. Monkman, and V. Jankus, “Carbazole based
polymers as hosts for blue iridium emitters: synthesis, photophysics
photocurrent, m is an exponent and P is the illumination and high efficiency PLEDs” J. Mater. Chem. C, vol. 1, pp. 8209-8221,
intensity. The log(𝐼PH)–logP graph is drawn to find the m Oct. 2013.
value. The plots of log (𝐼PH) versus log(𝐼) curves are shown [6] F. Dumur, L. Beouch, S. Peralta, G. Wantz, F. Goubard, and D.
in Figure 7. The obtained 𝐼 value of the photodiode was Gigmes, “Solution-processed blue phosphorescent OLEDs with
carbazole-based polymeric host materials,” Org. Electron., vol. 25, pp.
found to be 0.53. 21-30, Oct. 2015.
762
[7] Y. Huo, J. Lu, S. Hu, L. Zhang, F. Zhao, H. Huang, B. Huang, and L.

Zhang, “Photoluminescence properties of new Zn(II) complexes with
8-hydroxyquinoline ligands: Dependence on volume and electronic
effect of substituents,” J. Mol. Struct., vol. 1083, pp. 144–151, Mar.
2015.
[8] C. W. Tang, and S. A. VanSlyke, “Organic electroluminescent diodes,”
Appl. Phys. Lett., vol. 51, pp. 913-915, Jul. 1987.
[9] S. Grigalevicius, G. Buika, J. V. Grazulevicius, V. Gaidelis, V.
Jankauskas, and E. Montrimas, “3,6-Di(diphenylamino)-9-
alkylcarbazoles: novel hole-transporting molecular glasses,” Synthetic
Met., vol. 122, pp. 311-314, Jun. 2001.
[10] K. Nasu, T. Nakagawa, H. Nomura, C.-J. Lin, C.-H. Cheng, M.-R.
Tseng, T. Yasuda, and C. Adachi, “A highly luminescent spiro-
anthracenone-based organic light-emitting diode exhibiting thermally
activated delayed fluorescence,” Chem. Commun., vol. 49, pp. 10385-
10387, Sep. 2013.
[11] M.-X. Yu, J.-P. Duan, C.-H. Lin, C.-H. Cheng, and Y.-T. Tao,
“Diaminoanthracene Derivatives as High-Performance Green Host
Electroluminescent Materials,” Chem. Mater., vol. 14, pp. 3958-3963,
Sept. 2002.
[12] J. I. Pankove, Optical Processes in Semiconductors, Prentice-Hall Inc.,
Englewoord Cliffs, NJ, 1971.
763
Volume 3 (2018), 764-768
Tarım Arazisinde Dikili Fidanların Gelişim ve Verimlilik Takibi için

Coğrafi Bilgi Sistemlerine Dayalı Mobil Uygulama Geliştirilmesi
Gülsüm ERBAY1+, Adnan KAVAK1* and Burak İnner1
1Computer Engineering Department, Kocaeli University, İzmit, Turkey
*Corresponding author: akavak@kocaeli.edu.tr
+Speaker: glsm.erbay@gmail.com
Özetçe – Tarımsal faaliyetler için insan gücünün ve geleneksel tarım aletlerinin kullanımı gün geçtikçe azalmaktadır. Nüfus
artışına bağlı olarak tarımsal üretimdeki verimliliğin maksimizasyonuna yönelik çalışmalara ihtiyaç doğmaktadır. Büyük
meyve bahçelerindeki her bir ürün için kullanılan yöntemlerin ve ürün bilgilerinin yönetimi çiftçiler için oldukça karmaşıktır.
Ağaçlarda görülen hastalıkların vaktinde farkedilip meyveye zarar vermeden arındırılması işlemi verimlilik için büyük önem
taşımaktadır. Özellikle de iletişimden kaynaklanan sorunların, karmaşık verilerin bilgisayar uygulamaları üzerinde analizi ile
kolaylaştığı görülmüştür. Bu çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri(CBS) ve Küresel Konumlama Sistemi(GPS) tarımsal
faaliyetlerde kullanılabileceği gösterilmiştir. Manisa’nın Kula ilçesindeki 350 bin hektarlık araziye ekilmiş olan ceviz fidanları,
her bir fidan geometrik noktalara karşılık gelecek şekilde NCZ dosya sisteminde oluşturulmuş mekânsal veri olarak
kaydedilmiştir. Mekansal veri Mapsoft programı kullanılarak Android cihazda çizilmiş, ikinci bir veritabanı ile tarımsal veriler
tutularak ilişkilendirmesi yapılmıştır. Tarımsal veriler ağaç yaşı, ağırlığı, günlük gördüğü işlemler, hastalık ve eksiklikleri gibi
veriler olarak belirlenmiştir. Tarım bölgesinde gezen çiftçinin bakım yaptığı her ağaç sistemde noktasal veri olarak
kaydedilmiştir. İlk kaydetme hassas dahili GPS’i olan Android işletim sisteme sahip cihazlar ile yapılmıştır. Bu cihaz ile ağaç
sorgusu ve veri girişi yapılırken GPS konumu ile en yakındaki ağaç bulunarak değişiklikler sisteme aktarılabilmektedir.
Anahtar Kelimeler –CBS, GPS, Toprak İşleme Sistemi, Android, Mobil Uygulama
Abstract – The use of manpower and traditional agricultural equipment for agricultural activities is decreasing day by day. Due
to population growth, there is a need for studies to maximize efficiency in agricultural production. The management of
methods and product information for each product in large orchards is quite complex for farmers. Treating the diseases seen in
trees in time and without any damage to the fruit process is of great importance for efficiency. In particular, it has been seen
that problems arising from communication and complex data are facilitated by analysis on computer applications. In this study,
geographical information systems (GIS) and Global Positioning System (GPS) have been shown can be used in agriculture.
Walnut seedlings planted on 350 thousand hectares of land in Kula district of Manisa are recorded as spatial data in NCZ file
system in order to represent geometric points of each seedling. Spatial data was drawn on the Android device using Mapsoft
program and the association of the agricultural data with a second database was made. Agricultural data are determined as tree
age, weight, daily operations, diseases and deficiencies. Every tree in which farmers are cared for in the agricultural region is
recorded as point data in the system. The first recording was made with devices that have Android operating system with
sensitive internal GPS. With this device, when the tree query and data entry are made, the GPS location and the nearest tree
can be found and the changes can be transferred to the system.
Keywords – GIS, GPS, Tillage-Planting Systems, Android, Mobile Application
I. GİRİŞ Güney Afrika’da yapılan çalışmada kakao çiftliklerinin

Gelişmiş ülkelerdeki tarım teknolojileri fazlasıyla konumlarını ve dağılımlarını haritalayan çiftçiler, farklı tip
bulunmakla beraber, gelişmekte olan ülkeler yeni tarım ağaç entegrasyonunun olası noktalarını belirleyebilmeyi
teknolojilerini kullanarak tarımsal üretimlerini artırmada başarmışlardır[2]. Metrekare başına ağaç sayısını tahmin
yeterli olamamaktadır. Teknolojinin gelişmesiyle beraber her etmek bile mümkün olmuştur. Sonuç olarak sekiz farklı
geçen gün mekânsal bilgiler birçok alanda hayatı türden oluşan bin yedi yüz ağaç dikilmiştir. Ağaçların daha
kolaylaştırmıştır. Buna paralel olarak Coğrafi Bilgi Sistemi önce düşünüldüğü kadar yer işgal etmeyeceğini doğru bir
(CBS) ve Küresel Konumlama Sistemi(GPS) mekânsal ve şekilde görselleştirebilmiştir. Aynı şekilde yabani patateslerin
zamana bağlı verilerin analiz edilmesi için birçok alanda coğrafi dağılımı da, Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak
kullanılmıştır. Bu çalışmanın amacı çitçiler ve tarımsal analiz edilmiştir ve yapılan çalışmada 38° ve 41° C arasında,
kurumların üretim bölgesinde yoğun ve karmaşık bilgiler ile güney yarımkürede maksimum tür saptanmıştır[4].
çalışmasının kolaylaştırılabileceğini göstermektir.
764
Erbay vd., Tarım Arazisinde Dikili Fidanların Gelişim ve Verimlilik Takibi için Coğrafi Bilgi Sistemlerine Dayalı Mobil Uygulama
Geliştirilmesi, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
II. METOT ●Öncelikli türler arasında iklim uyum karşılaştırılması

Bu çalışmada tarım bölgesindeki dikilen ağaçlar için
geometrik ve geometrik olmayan veri tabanı oluşturulmuş, Bu sonuçlardan GPS / GIS, İç Moğolistan otlaklarında
düzenlenen geometrik veri ile oluşturulan veritabanı otlatma dağılımını belirlemek için yararlı bir araç olarak
ilişkilendirilerek Android cihazda çizimi gerçekleştirilmiştir. ortaya çıkmıştır. GPS / GIS ile uydu görüntülerinin kombine
CBS ve GPS teknolojileri kullanılarak fidanların mekansal ve kullanımının, GI'nın bitki biyokütlesi üzerindeki etkilerini
mekansal olmayan verileri Android arayüzünde kullanıcı olan tahmin etmek için düşünülebilir. Menzil yöneticileri için
çiftçilere sunulmuştur. Hassas dahili GPS’ e sahip olan mera alanlarının sürdürülebilir kullanımı hakkında yararlı
Android cihazlar ile her bir ağacın konum ölçümü yapılmış bilgiler sağlayabilir[7].
ve spesifik özellikleri ile birlikte sisteme kaydedilmiştir. Kuzey Almanya'da yapılan çalışmada[1] hangi bitki
Fidanlar, noktasal olarak kaydedilmşitir ve kaydetme işlemi türlerinin sığır ya da koyunlar tarafından tercih edildiğini ve
çizim ekranına dokunarak ya da doğrudan GPS konumu hayvanların mevsimlere göre tercihlerini değiştirip
alınarak yapılmıştır. değiştirmediğini araştırmak amacıyla bir doğa koruma
alanında GPS kullanılarak veri analizi yapılmıştır. Bu amaçla,
A. Coğrafi Bilgi Sistemi(CBS) üç farklı ineğe ve diğer üç farklı koyuna dönüşümlü bir GPS
Yeryüzü şekillerini ve yeryüzünde oluşan olayları yakalaması yapılmıştır. Konumu yakalanan hayvanların belli
inceleyebilmek, analiz edebilmek, sorgulayabilmek ve sürelerde yer değiştirmesi durumuna göre en çok otladıkları
yorumlayabilmek için CBS kullanılır. CBS’ nin temel bitki türleri tespit edilmiş ve böylece hayvan alanlarının
bileşenleri; donanım, yazılım, veri, kullanıcı ve kullanılan kullanımının verimliliği artırılmıştır.
yöntem olmak üzere beş temel grupta incelenebilir[3].
C. Uygulama
CBS’in önemli bileşenlerinden olan veriler mekânsal ve
mekânsal olmayan veriler olmak üzere iki sınıfta toplanır. Uygulama Mapcad Android grafik işleme kütüphanesi ve
Mekânsal (geometrik) veriler, yeryüzünde herhangi bir fidan modülü uygulamasının birleşimi ile oluşturulmuştur.
coğrafi konuma ait doğal ve yapay objelerin geometrisi veya Bu kütüphanede CAD fonksiyonları ile CBS analizi
konumunun sayısal ifadeleridir. Mekânsal olmayan yapılmaktadır. Program konumsal veritabanlarını ve kendi
(geometrik olmayan) veriler ise geometrisi belirlenen bu özel dosya yapısını çalıştırabilmektedir. Çizim kütüphanesi
objelerin tanımlayıcı ve açıklayıcı özellikler taşıyan öznitelik tarım alanının konumsal verisini görselleştirmede
verileridir. kullanılmıştır. Fidan uygulaması Mapcad Android
programına eklenen bir modüldür. Bu modül Visual Studio
B. Küresel Konumlama Sistemi(GPS) ortamında Xamarin platformunda C# dili ile yazılmıştır.
Özelikle 2000 yılı ve sonrasında Global Konumlama Mobil platform olarak sadece Android versiyonu mevcuttur.
Sistemi(GPS)’nin her türlü uygulamalarda duyarlı konum Aşağıdaki resimde fidan tarlasının konumsal verisinin
belirleme amacıyla kullanılması diğer ülkelerde olduğu gibi mobil uygulamada çizimi yer almaktadır. Fidan ekleme, fidan
Türkiye’de de köklü değişimlere neden olmuştur. GPS ile sorgulama ve GPS ile bulunan fidanların görüntülenmesi için
kolay, hızlı ve duyarlı bir şekilde elde edilen üç boyutlu üç adet buton bulunmaktadır.
koordinatlar büyük ölçekli harita üretimi ve coğrafi bilgi Fig. 1 Fidanların bulunduğu sahanın Mapcad Mobil uygulamada çizilmesi
sistemi amaçlı veri toplama gibi uygulamalarda yaygın bir
şekilde kullanılmaktadır. GPS ile noktaların global jeosentrik
bir koordinat sisteminde enlem, boylam ve ellipsoid
yükseklikleri belirlenmektedir.
GPS teknolojisinin tarım ve hayvancılıkta kullanılmasıyla
ilgili birçok çalışma mevcuttur. Konya ili Çumra ilçesi
otlatma mevsimi içerisinde merada otlatılan koyun
sürülerinin GPS takip cihazı ile mera ve mera dışındaki
otlatma hareketlerini kayıt altına alarak mera kullanım
miktarlarının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür[5].
Bitki türlerinin fizyolojisi hakkında çok az şey bilindiği
veya hiçbir şey bilinmediği durumlarda, bölgedeki
organizmaların dağılımını gösteren uygulama için coğrafi
bilgi sistemi kullanılmıştır[6]. Bu dağılımdaki noktalar iklim
modelini hesaplamak için bir kalibrasyon seti olarak
kullanılmıştır. Daha sonra bu bilgiler, çalışılan alanın, diğer
bölgelerdeki türler için iklimsel olarak uygun olma olasılığını
değerlendirmek için kullanılmıştır.
Benzer şekilde CBS ve GPS kullanılarak bitki - iklim

sınıflandırmasının yararları şu şekilde örneklendirilmiştir[7]:
●veri kalitesinin kontrol edilmesi
●İklim değişikliğini diğer bölgelerde de öngörebilmek
●Farklı iklimsel adaptasyonlar uygulanabilcek grupların
belirlenmesi.
765
Fidan ekleme işlemi için “Fidan Ekle” butonu seçilerek

ekleme yapılacak konum ekrana dokunulur. Seçilen konumun
X ve Y koordinatlarını içeren diyalog penceresi açılır. Fidana
ait diğer özelliklerin girilmesi gereklidir. Türü, Kök durumu,
yapısı, yaşı, iç ağırlık, randıman ve sulama yapıldı bilgileri
kullanıcı tarafından girilir. Sistem tarafından verilmiş olan
fidan kodu ve fidan numarası ile “Kaydet” butonu ile projeye
kaydedilir.
Eklenecek fidan kullanıcının üzerinde bulunduğu GPS
konumuna atanmak istenir ise cihaz ağaca yaklaştırılır, “GPS
Koordinatı Al” butonuna basılarak konum güncellemesi Fidan sorgulaması için “Fidan Sorgula” butonuna basılarak
yapılır. ekranda fidan noktası seçilir. Fidan güncelleme diyaloğunda
Fig. 2 Fidan Bilgilerinin Kullanıcı Tarafından Girilmesi veriler güncellenerek kolayca kaydedilir.
Fidan sorgusunun GPS ile yapılması için ise cihaz ağaca
yaklaştırılarak ”GPS ile Bul” butonuna basılır. Projedeki
bütün fidanların konumları ile cihazın konumu arasında
karşılaştırmalar yapılır. Dahili cihazdan alınan coğrafi veri
UTM projeksiyonuna çevrilir. İki konum arasındaki mesafe
hesabı yapılarak cihazın her bir fidana olan uzaklğı bulunur.
Uzaklık için tolerans ayarı diyalog üzerinde değiştirilebilir.
Bulunan fidanlaın sayısı açılan pencerede gösterilir. En yakın
olan fidan için veri güncellemesi yapılır.
Fig. 3 GPS’ in Aktifleştirilmesi ve Anlık konumun Görüntülenmesi
766
veritabanlarının oluşturulmasına özel önem verilmelidir. Bu

çalışmada veri girişi Android cihaz yolu ile yapılmıştır.
Ağaçların bakımını yapan çiftçiler için önemli olan özellikler
fidan çeşidi, kabuklu meyve ağırlığı, iç ağırlığı, iç oranı,
sulandı bilgisi, gübrelendi bilgisi, yaşı ve çiçeklenme
özelliğidir. 350 bin hektarlık alanda 64026 fidan için de bu
bilgiler tek tek girilmiştir. Girilen bilgiler doğrudan sunucuya
aktarılır. Bu bakımdan verilerin doğru bir şekilde girilmesi ve
okunmasının aynı anda birden fazla çiftçi tarafından
yapılabilmesi very toplanması açısından büyük bir avantajdır.
Bir fidana yapılan işlemi bütün çiftçiler görmekte ve ona göre
işlemlerini hızlandırmaktadır.
E. Geometrik Veri
Geometrik veriler, grafik çizimi yapılırken kullanılan
poligon ve noktaların verileridir. Konumsal veriler CBS proje
verilerinin koordinat bilgisini içeren konum bilgilerini,
geometrilerini ve diğer mekansal veriler ile olan grafik
ilişkilerini belirlerler. Çalışmada kullanılan grafik verideki
noktalar gerçek ağaç konumarını göstermemektedir. Test
amaçlı 64026 ağaç girdisi yapılmıştır. 1 adet polygon ve onun
içerisinde bulunan 64026 adet noktanın verisini içermektedir.
Dosya NCZ dosya sistemi olarak Android uygulamasında
oluşturulmuş ve içerisine noktalar eklenmiştir.
F. Verilerin Depolanması
64026 adet ceviz fidanının konum bilgisi sunucuya
kaydedilmiştir. Çalışma için fidanlardan elde edilen veriler
yaş, çeşit, ağırlık verilerine göre gruplandırılabilecek şekilde
kaydedilmiştir. Veri tabanı Sqlite ile oluşturulmuştur. Her bir
fidana ait bir fidan numarası atanmıştır.
Table 1. Veri Tabanı Sınıflandırma
Fidan Özellikleri
Fidan No
Çeşit
Fig. 4 Haritadaki Tüm Noktaların Coğrafi Yerleşimi
Kabuklu Meyve Ağırlığı
İç Ağırlığı
Yaşı
Boyu
Sulandı Bilgisi
İç Oranı
Çiçeklenme Özelliği
Gübrelendi bilgisi
III. SONUÇ
Çalışmada derlenen ve işlenen verilerin analizini yapma
CBS’nin temel işlevlerindendir. Tarımsal görselleştirmeler
D. Geometrik Olmayan Veri bitki bakımının sağlanmasında ya da bununla ilgili
Bir CBS’de kullanılacak verinin toplanması ve problemlerin çözümünde ilgililerce kullanılarak gerekli
düzenlenmesi CBS projesinin en uzun, yorucu ve maliyetli geometrideki bitkinin düzeltmelerinin neler olabileceğini
kısmını oluşturmaktadır. Mekânsal verilerin kullanılacağı ortaya çıkartmayı amaçlamaktadır. Ağaç analizlerinin
analizlerde anlamlı, doğru ve hızlı sonuç vermesi için görselleştirilmesiyle yeni dikim bölgeleri belirlenebilir. Bitki
767
hastalıklarının ortaya çıkış sebepleri tanımlanabilir ve bu

bölgelerde yapılacak iyileştirmelere karar verilebilir.
IV. TARTIŞMA
Bu çalışma için kullanılan alanda ağaçlandırılmamış alanlar
çizim üzerinde net şekilde görülmektedir. Ağaç Entegrasyonu
üzerinden yeni dikim alanı ve alana sığacak ağaç sayısı
hesabı önceki çalışmalarda yapılmıştır[2]. Çalışmamızda yeni
dikim bölgelerinin belirlenmesi açısından program üzerinden
nereye kaç adet ağaç dikilebileceği üzerine tahmin
yürütülebilir. Fakat eklenecek ağaç sayısıyla ilgili öneriler
Android programı üzerinden doğrudan hesaplanamaz.
V. ÇIKARIMLAR
Geniş tarım alanları için sahadaki gerçek zamanlı GPS
verilerine sahip bitki türlerinin ve özelliklerinin kaydedilmesi
münkündür. CBS ve GPS teknolojilerinin tarım alanında
beraber kullanılması yöntemi önceki verinin üzerine
güncelleme yapmayı kolaylaştırmış ve böylece doğruluğu
artıracak bir yöntemdir. Verilerin toplanması ve ilk kez
girişinin yapılması uygulamanın en uzun kısmıdır.
BİLGİLENDİRME
Bu araştırmada kısıtlı sayıda fidan bilgisine ulaşılmıştır.
Gelecekte daha büyük bir örneklem ile bu çalışmayı
tekrarlamak faydalı olabilir. Farklı meyve ağacı türlerine göre
farklı versiyonlar için özelleştirme yapılıp bu versiyonlar
karşılaştırılabilir. Aynı şekilde bitki – iklim karşılaştırılması
yapılmak istenen bitki türleri için iklim koşullarına göre
farklılaştırma yapılabilir. Uygulamanın farklı türde bitki
verileri ve daha geniş alanları kapsayan dağıtım verilerinin
analizi için de faydalı olması muthemeldir.
KAYNAKÇA
[1] D. Putfarken, J. Dengler, S. Lehmann, W. Härdtle, Site use of grazing
cattle and sheep in a large-scale pasture landscape: A GPS/GIS
assessment, Applied Animal Behaviour Science, vol. 111, pp. 54-67,
2008.
[2] Degrande A., Schreckenberg, K., Mbosso, C., Anegbeh, P., Okafor,
V., Kanmegne, J. and Trivedi, M. (in preparation) Driving Levels of
Fruit Tree Planting and Retentions on Farms in the Humid Forest
Zone of Cameroon and Nigeria, 2003.
[3] Geymen, A., & Dedeoğlu, O. K., (2016). Coğraf Bilgi Sistemlerinden
Yararlanılarak Trafk Kazalarının Azaltılması: Kahramanmaraş İli
Örneği. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 79-
88.
[4] Hijmans, R.J. and D.M. Spooner. (2001). Geography of wild potato
species. Am. J. Botany/88:2101-2112.
[5] H. Tüfekci, GPS Takip Sistemlerinin Mera Amenajmanında Kullanım
İmkanlarının Araştırılması. Diss. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, 2017.
[6] Jones PG, Gladkov A. 1999. FloraMap Version 1. A computer tool for
predicting the distribution of plants and other organisms in the wild.
CD-ROM and Manual. Centro Internacional deAgricultura Tropical,
Cali, Colombia.
[7] Steiner, J. J., and S. L. Greene. "Proposed ecological descriptors and
their utility for plant germplasm collections." Crop Science 36.2
(1996): 439-45
768
Volume 3 (2018), 769-771
Kültürel Bir Değer Olarak Besin Saklama

Food Storage as a Cultural Value
Hüseyin Mertol1*, Behiye Saygı 2+
1 Sosyal Bilgiler Öğretmenliğit/ Eğitim Fakültesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye
2Türk Dili Edebiyatı/ Bilim ve Sanat Merkezi, Samsun,Türkiye
*Corresponding author: huseyinmertol@sdu.edu.tr
+Speaker: behiyesaygı@gmail.com
Abstract – To determine the storage and consumption patterns in Samsun and its surroundings by means of source persons and
to contribute to the studies conducted on this subject. In addition, it is to determine the differences related to the products
according to the information obtained by the same method. Another scientific study to cover the training studies on the
importance of storage culture it is considered to be important in terms of forming data for researches, shedding light on the
works to be carried out in this field and transferring to future generations.
The survey was applied to 100 married and female children. The results of the survey were summarized and evaluated in 2
tables. The questionnaire was designed to compare how many preparatory practices each woman performed and how many
practices her mother did. In addition, it is elaborated that the person who has been informed about the practices of the person
applied to the questionnaire. Conclusion: 938 winter preparation preparations are carried out by the surveyed women. Women
learned 736 of these practices from their mothers. They learned 10 of them from their father, 38 from their mother-in-law, 32
from their neighbors, 25 from their friends and 97 from other forms. Recommendation: In order to increase the transfer of
storage as a cultural value, values which are created as a result of the culture of values in values education should be given
importance and encouraged to be taught.
Keywords- Tarhana, Storage, Value, Culture Transfer
I. GİRİŞ ve dengeli beslenme" denir. Yeterli ve dengeli beslenme

İnsanın yerleşik hayata geçişi besin üretimi ve yaşamın her döneminde sağlığın temelini oluşturur.
saklanmasını öğrendikten sonra mümkün olmuştur. İnsanoğlu
önce doğada bulduğu hayvan ve bitkileri ehlileştirerek Ülkemizin önemli bölümünde özellikle seracılığın ve
yetiştirmeye başlamıştır. Böylece beslenmede doğaya ulaşım hizmetlerinin gelişmediği eski yıllarda kış aylarında
bağımlılık bir ölçüde azalmıştır. Ateş bulunduktan sonra taze sebze ve meyve bulma imkânı çok sınırlı idi. Halen bazı
avlanan veya yetiştirilen hayvanlar ve toplanan bitkiler yörelerimizin kırsal kesiminde kışın taze sebze ve meyve
pişirilerek daha lezzetli ve sağlıklı duruma getirilmiştir. bulmak oldukça zordur. Bunun sonucu sebze ve meyve
Aynı zamanda hayvanı ateş üzerinde tütsülemek ve tüketimi kışın diğer mevsimlere göre oldukça düşüktür [1].
kavurmak, hayvansal ve bitkisel ürünler kurutma ve
mayalandırma yöntemleriyle uzun süre dayanabilir duruma Aynı şekilde ilkbahar ve yaz, koyun ve keçinin sağım
getirilmiştir. dönemi olduğundan; süt, güz ve kış mevsimine göre daha
boldur. Özel besiciliğin yapılmadığı yörelerde yazın
Bunun sonucunda beslenmede mevsimlere bağımlılık meralarda beslenen hayvanlar kışın hazır yemlerle beslenmek
azaltıldığı gibi doğal afetlerden dolayı oluşan kıtlıklara bağlı zorunda olduklarından özellikle kırsal kesimde kışın hayvan
açlıklar da bir ölçüde önlenebilmiştir. kesimi diğer mevsimlerden daha azdır.
Beslenme karın doyurmak canının çektiğini yemek ve Buna göre yaz genellikle bolluk, kış ise yokluk mevsimi
içmek değildir. Beslenme insanın yaşına cinsiyetine, çalışma olarak bilinir. Bu durum insanların bol bulunan mevsimdeki
ve özel durumuna göre ihtiyacı olan enerjiyi ve besin dayanıksız besinleri az bulunan kış aylarında kullanmak
ögelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda üzere belirli teknolojileri geliştirmelerine yöneltmiştir.
kullanabilmesidir. Her besin insanın ihtiyacı olan bütün besin Böylece tek yönlü beslenme önlenmektedir [2].
ögelerini sağlayamaz. Örneğin, en değerli sayılan et C
vitamini A vitamini ve kalsiyum yönünden yetersizdir. Bu Besin işlemedeki diğer amaç ham besini kolay tüketilebilir
nedenle insanın vücudunun ihtiyacı olan enerji ve bütün besin başka bir deyişle pişmeye veya yenmeye hazır bir durumda
ögelerini sağlayabilmesi için değişik besin gruplarından getirmektir. Ham besin; ayıklama, yıkama, ön pişirme,
yeterli miktarlarda tüketmesi gereklidir. Bu duruma "yeterli kurutma, fermantasyon ve dondurma gibi işlemlerden
geçirtildiğinde daha kolay tüketilir bir duruma
769
Mertol ve Saygı., Kültürel Bir Değer Olarak Besin Saklama, ISAS 2018-Winter, Samsun, Türkiye
gelebilmektedirler. Tüm bunların ötesinde ekonomi ve lezzet tanesini diğer şekillerde öğrenmişlerdir. Diğer olarak
konularını da kışa besin hazırlama sebeplerine ilave edebiliriz isimlendirilen öğrenme yollarında; hala, teyze, babaanne,
[3]. araştırarak kendisi gibi seçenekler mevcuttur. Anket
uygulanan kadınların toplamda 938 uygulama yapmalarına
Yiyecek hazırlama ve pişirme bir yöntem işidir. Eğer her karşın aynı kadınlara bu aktarımı sağlayıcıları 1284 uygulama
yönden kaliteli yiyecekler üretilmek isteniyorsa, besinler yapmaktadır. Ortalamalarını aldığımızda; anket
pişirilirken besin ögelerinin kimyasal özellikleri ve yiyecek uyguladığımız kadınların her biri 938 hazırlık yaparken
hazırlama, pişirme ve saklanmasında uygulanan ilkeler iyi anneleri 1284 uygulama ile kışa hazırlanmaktadır.
bilinmeli ve tüm uygulamalarda dikkat ve özen
gösterilmelidir [4].
Tablo 2.Besin saklama yöntemi ve sayısı
Hazırlama ve pişirmede yanlış uygulanan yöntemler
vitaminleri kayıplarına proteinlerin yapısının olumsuz Tarhana Turşu Kurutar Salça Tuzlama
etkilenmesine ve yiyeceğin tadının, renginin, dokusunun Yapmak yapma ak
istenmeyen şekilde değişmesine neden olabilir [5]. Bunun Saklama
sonucunda da sağlık için gerekli besin ögeleri az alınır veya 32 53 95 47 95
hiç alınamaz, böylece insanlar yetersiz ve dengesiz beslenme Dondurma Kavurma Pekmez Reçel Erişte
sorunlarıyla karşı karşıya kalır. Bireylerin dolayısıyla 216 36 32 59 38
toplumun sağlıklı olmasında besinlerin doğru seçimi, besin
ögesi kaybı en az olaca

Uy

Încărcat de

Informații document

Titlu original

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Uy

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

i

2nd International Symposium on Innovative Approaches in Scientific Studies

Cover Design/Kapak Tasarım

Peyzaj Mimarlığı Eğitiminde Bitkilendirme Tasarım Süreci

Bitki-Mekan-Donatı ilişkisinin Peyzaj Mimarlığı öğrenci çalışmalarında incelenmesi

Kentsel Rantin Oluşumu ve Bölüşümü Sürecinde Kent Piyasasinin Rolü ..................................................................... 14

Atık Isı Kazanımının Deneysel Tasarım Metoduyla Optimizasyonu

An Extensive Review on Nanofluids - Based on Available Experimental Studies ........................................................ 43

Yaratıcı Anlatıcıdan Kurmaca Anlatıcıya Ağıt: Nocturnal Animals Filminin Anlatıcıları

Azerbaycan'da Çok Kültürlülük Felsefesinin Tarihi ve Pratik Temelleri

Kesme Hızı ve İlerlemenin Al-35Zn Alaşımının İşlenebilirliğine Etkisinin İncelenmesi

Gravity Anomalies on Continental Edgings ................................................................................................................... 86

Determination of Updated Tectonic Structure of Turkey Utilizing Gravity Data .......................................................... 89

Modified Synthetic Variable Ratio Pansharpening Method ........................................................................................... 92

Güç Sisteminde Triplen Harmoniklerin Eliminasyonu

Termal Otellerin Web Siteleri İçerik Analizi ................................................................................................................ 124

Türkiye İçin Yeşil Bina Sertifika Sistemi Gerekliliği ................................................................................................... 138

Grafen Takviyeli Alüminyum Matrisli Kompozitlerde Sinterleme Sıcaklığının Kompozitlerin Yoğunluğuna,

Bauhaus Okulu Ve Ikea Mobilya Mağazasi Kavramsal İlişkisi ................................................................................... 167

Madencilik Faaliyetlerinde İnsansız Hava Araçlarının (İHA) Kullanımı ..................................................................... 174

Some results of the driving point impedance functions ................................................................................................ 196

Bulut Bilişimde Felaket Kurtarma Tekniklerinin İncelenmesi

Etkileşimi Artırılmış Yeni Bir Kondisyon Bisikleti Tasarımı ...................................................................................... 214

Impact Energy Consumption Capabilities of 3D Printed Specimens ........................................................................... 236

Effect of Powder Size on Titanium Mechanical Properties .......................................................................................... 252

Odun Kökenli Levhalar ve Kullanım Alanları

Türkiye'de Twitter Verilerinden Faydalanarak Ahşap Malzeme Üzerine Eğilimlerin Belirlenmesi

EğitimYapılarındaYenilikçi Sürdürülebilir Yaklaş

Flexible Design Approaches in Children's Furniture .................................................................................................... 289

Otel Tasarımında Yeni Bir Yaklaşım: Sürdürülebilirlik

Gelecek Temalı Bilim Kurgu Filmlerinde Yeni Mobilya Tasarım Anlayışı

Diyet Posası ve Kanser ................................................................................................................................................. 317

Otel Yapılarında Kullanılan Toplantı ve Konferans Salonlarının Erişilebilirlik Bağlamında Değerlendirilmesi

Türkiye Orman Alanlarının 2000-2017 Periyodunda Mekânsal-Zamansal Değişim Analizi

Beslenme Şeklinin Zaman İçindeki Tarihsel Yolculuğu .............................................................................................. 390

Denetim Faaliyetlerinde Güncel Yaklaşım: Denetim ve Bilgi Teknolojilerinin Entegrasyonu

Engelliler için Erişilebilirlik Kavramının Kentsel Ergonomi Bağlamında Değerlendirilmesi

Usage of Numerical Analysis Programs in Geotechnical Engineering Applications ................................................... 443

Kömürün Ülkemiz İçin Önemi ve Enerji Stratejileri .................................................................................................... 447

İslam’da Seyahat ........................................................................................................................................................... 467

Trabzon Kent Parkları Üzerine Genel Bir İnceleme ..................................................................................................... 472

Tek Fazlı Şebeke Kalkışlı Sabit Mıknatıslı Senkron Motor Tasarımı

Denim Pantolon Üretiminde Ölçü Değişimlerinin İncelenmesi ................................................................................... 491

Mont Üretiminde İki El Hareket Analizi Uygulaması .................................................................................................. 497

Analysis of Electromagnetic Radiation in Daily Life ................................................................................................... 505

Fine-Tuning Models Comparisons on Garbage Classification for Recyclability ......................................................... 514

Bilgi Teknolojilerinin Birey Özgürlüğüne Etkisi: Mobil Uygulamalar Örneği

Marka Bilinirliğinde Sosyal Medyanin Rolü: Arçelik Örneği ...................................................................................... 530

ZnO nanopowders by Microwave Assisted Hydrothermal Method.............................................................................. 538

Kalkınmada Girişimciliğin Önemi Ve Kadın Girişimciliği .......................................................................................... 544

A Note on the Limit of Pi () Number .......................................................................................................................... 554

Türkiye için Güneşlenme Süresinin Mekansal Analizi ................................................................................................. 590

Sedyelerin Tarihsel Gelişimi ve Hasta/Yaralı İçin Önemi ............................................................................................ 598

Yaşlı Bakım Hizmetleri ve Kadın İstihdamına Etkileri

Entegre Raporların İşletme Karlılığına ve Yatırımcı Davranışına Etkisi

Sürdürülebilirlik Raporlarının İşletmeye Etkisi

GeoGebra ile Uygulama Oluşturma: Müller Yöntemi

Chemical Activity Studies with Density Functional Theory ........................................................................................ 695

Denizcilik Sektörüne Yönelik İş İlanlarının Analizi: Kariyer.net Örneği..................................................................... 711

Electric - Electronic Pictogram Using in the Building Elements .................................................................................. 716

A Gaussian Model for Dielectric Permittivity in Moisty Soils ..................................................................................... 724

Teachers’ Views on Interactive Web Apps ................................................................................................................... 736

Kültürel Bir Değer Olarak Besin Saklama