Sunteți pe pagina 1din 45

ma’alobtal.

ABORIGEN, adj: Maaya wíinik,


wi’it’.
ABORRECER v: P’eek
A ABORTAR v: Éems aal
ABORTO m: Éemel aal.
A. f: Le ts’íib je’ela’ je’bix u juum ich ABOTONAR v: K’al nook’.
kastláan t’aane’ bey xan ich maaya. ABRASAR v: Tóok.
ABAJO adv. Kaabal, kaabaj, ABRAZAR v: Méek’, lóoch.
yáanal, yáanaj, yaalan. ABRAZO m: Lóoch, méek’.
ABALANZAR v: Puul, píikch’iin. ABREVAR v: Ts’aa uk’ul.
ABANDONAR v: P’aat, xúun ABREVIAR v: Chichankúun, kóom
p’aat. ts’íib.
ABANICAR v: Pikil, pikit. ABRIGAR v: Teep’, baal.
ABANICO m: (x) Pikit. ABRIGO m: (prenda de vestir)
ABARATAR v: Éems tojol, Nook’il ke’el.
kabulkun tojol. ABRIR v: Je’.
ABARCAR v: Bak’paach, méek’, ABROCHAR v: k’aal.
méek’táan. ABRUMAR v: Nak óol.
ABARROTAR v: Chuup. ABSCESO m: Chu’uchum.
ABARROTE, m: Ba’alo’ob ku ABSORBER v: Xuuch, chu’uch.
ko’onol ku jach k’abéetchajal. ABSTRACTO, A adj: Ma’
ABASTECER, v: Ts’aa ba’ax chika’ani’, istikyaj u na’ata’al.
k’abéet. ABUCHEAR v: Awat t’aan.
ABATIR v: Pul kaabal, lúubs. ABUELO, A m, f: (m) Nool, (f)
ABDICAR v: P’aat, cha’. chiich.
ABDOMEN m: Nak’, chuun nak’. ABULTAR v: Tuchkiin.
ABECEDARIO, m: U ts’íibil ABUNDANCIA f: Ya’ab
tuláakal juum ku ya’ala’al ken ABUNDAR v: Ya’abtal.
t’aanak máak. ABURRIR v: Nak óol.
ABEJA, f: Yik’el kaab, kaab. ACÁ adv: Waye’, weye’.
ABEJORRO m: Báalam kaab, ACABAR v: Ts’o’ok, xu’ul.
jolom. ACADEMIA f: U najil tu’ux ku
ABERTURA, f: Jool, pa’al, xiik. much’tal máako’ob u yojelo’ob
ABIERTO, A adj: Je’ek’ab, ya’ab ba’al.
je’epaja’an. ACAECER v: Úuchul.
ABIGEATO, m: Okol wakax wáa ACAMPAR v: U p’áatal máak
ba’alche’o’ob. je’elel wáa wenel ti’ k’aax.
ABISMO, m: Taam. ACANALAR v: Meen yáam
ABLANDAR, v: Ts’u’uts’ukin, ACAPARAR v: méek’táan.
sulbankúun. ACARICIAR v: Báay.
ABOBAR, v: Jap chi’, náay óol. ACARREAR v: Púut.
ABOCAR v: Náats’al. ACASO adj: Bey wale’
ABOCHORNAR, v: Ooxol, chokoj ACATAR v: U’uy t’aan.
óol. ACAUDALADO, A. adj: Ayik’al.
ABOFETEAR v: Laaj ACCEDER v: óot
ABOGAR, v: Áantaj ACCESO m: Bej, jool.
ABOLENGO m: Ch’i’ibal. ACCIDENTAR v: U yúuchul loob.
ABOLIR v: Luk’s, tseel. ACCIDENTE m: Loob
ABOLLAR v: Bool. ACCION f: Péek.
ABOMINAR, v: K’uux, p’eek. ACECHAR v: Ch’eeneb.
ABONAR v: Bo’ol p’aax ACEDAR v: Paj, su’uts’
ABONO, m: (para la tierra) Ba’al, ACEDÍA f: Chujkal.
ku ts’a’abal ti’ lu’um utia’al u
ACOMETER v: K’óoch. ADELANTAR v: Táanilkun.
ACOMODAR v: Tsool. ADELGAZAR v: Bek’echkun
ACOMPAÑANTE adj: Láak’inaj. ADEMÁN m: Béech’ k’ab, éets’
ACOMPAÑAR v: Láak’in. p’a’as.
ACONDICIONAR v: Utskin. ADEMÁS adv: Bey xan
ACONSEJAR v: Tsol xikin. ADENTRO adv: Ich, ichil.
ACONTECER v: Úuchul. ADEUDAR v: P’aax.
ACOPLAR v: Nuup. ADEUDO m: P’aax
ACORDAR v: K’a’ajal ba’al. ADHERIR v: Taak’
ACORRALAR v: K’aal ADIESTRAR v: Ka’ansaj, suukkin
ACORTAR v: Kóomkin. ADINERADO , A adj: Ayik’al
ACOSAR v: Áalkab paach. ADIVINAR, v: Na’at.
ACOSTAR v: Chital, chitaj. ADIVINO, A m, f: (J)na’at, (x)na’at.
ACOTAR v: Koot. ADMIRABLE adj: Jak’ óolal.
ACRE adj: Si’ij. ADMIRAR v: Jak’ óol.
ACRECENTAR v: Ya’abkun, ADMITIR v: K’aam.
nojochkun. ADOBABO m: Makkuum, áakat.
ACREDITAR v: Uts. ADOBAR v: Pak’ xa’ak’.
ACREEDOR, A m, f: Máak ku ts’ik ADOBE m: (zacate con tierra roja)
je’ ba’axak p’axbile’. Pak’ lu’um
ACRIBILLAR v: Ts’ots’op loom. ADOBO m: Pak’ xa’ak’.
ACRÓBATA m, f: Máak ku xíinbal ADOCTRINAR v: Ka’anbes.
yóok’ol junt’i’in suum. ADOLESCENCIA f: (m)
ACTA f: Ju’un ku ts’íibta’al tu Táankelemil, (f) (x)lo’bayanil.
yóo’lal junp’éel ket t’aan ichil ADOLESCENTE
junmúuch’ máako’ob. adj: (m)Táankelem,
ACTIVAR v: T’aab, joop. ADOPTAR v: Ch’a’.
ACTIVO, A adj: Sáak’óol, t’a’aj ADORAR v: Yaakun.
ACTO m: Beet, meent. ADORMECER v: Weens
ACTUACION f: Beet, meent. ADORNAR v: Jats’utskin,
ACTUALIZAR v: Túunbenkun. jats’utskun.
ACTUAR v: Meentbil je’ ba’axake’ ADUEÑARSE v: Tia’altal.
ACUARIO m: U un’ukul tu’ux ku ADULAR v: Leets’
ts’a’abal kayo’ob. ADULTERAR v: Jeel, k’eex.
ACUARTELAR v: U k’a’alaj ADULTERIO m: Okol ts’iis.
waacho’ob tu majilo’ob. ADULTO, A adj: Nojoch máak,
ACUATICO, A adj: Ja’il. nojoch wíinik.
ACUCHILLAR v: Loom. ADVERTIR v: A’al.
ACUDIR v: Taal, náats’al, biin. AEROLITO m: Chamal xnuuk.
ACUERDO m: Ch’a’ nu’uk tumen AFANAR v: Meyaj yéetel ki’imak
tuláakal óolal.
ACUMULAR v: Mool, muuch’. AFECTO m: Yaakun.
ACUÑAR v: No’oxkin. AFEITAR v: Ts’iik.
ACURRUCARSE v: Mochtal. AFEMINADO m: Ch’upu xiib.
ACUSAR v: Tak pool, tak jo’ol. AFICIÓN f: Uts tu yich, uts tu t’aan.
ACHACOSO, A adj: Mantats’ AFILAR v: Ja’
k’oja’an AFINIDAD f: Chika’anil.
ACHATAR v: Yuuch’. AFIRMAR v: Jaaj, jaajkun.
ACHIOTE m: K’uxub, kiwi’. AFLICCION f: Yaj óol.
ACHOCAR v: Chook’. AFLIGIR v: Oks yaj
ADAN m: Yáax xiib yóok’ol kaab. AFLOJAR v: Cha’, waach’.
ADAPTAR v: Tsool. AFÓNICO, A adj: Ma’as kaal.
ADECUAR v: Éet k’alap. AFUERA adv: Táankab, paachil.
AGACHAR v: T’uchkin. AHORRAR v: Líik’es, ta’ak.
AGARRAR v: Ch’a’, maach, AHORRO m: T’áal k’u’.
cháach. AHUMAR v: Buuts’kin.
AGAVE m, f: Kij, kiiw AHUYENTAR v: P’u’us, toojol.
AGAZAPAR v: Mot’kin. AIRE m: Iik’
ÁGIL adj: Péeka’an, sáak’óol. AISLAR v: P’aat, jóok’es.
AGITADOR, A m, f: Máak ku AJONJOLÍ m: Sikil p’uus.
káajsik ba’ate’il. AJUSTAR v: P’elechkun, p’iiskun.
AGITAR v: Chiik, yúuk. AJUSTICIAR v: Kiims, xot k’iin
AGLOMERAR v: Much’kiin, ALA f: Xiik’.
mulkiin. ALABAR v: Ki’iki’ t’aan.
AGLUTINAR v: Taak’, tsaay. ALACRÁN m: Síina’an.
AGOBIAR v: Ka’anal. ÁLAMO m: Kóopo’.
AGONÍA f: Pa’ muuk’. ALARGAR v: Chowakkin,
AGONIZAR v: Tu’upul, muk’yaj. chowakkun.
AGORAR v: Tomoj chi’, tomox chi’ ALARIDO m: Táaj awat, chi’ibal
AGOTAR v: Xuup, ts’o’ok. ok’ol.
AGRADAR v: ki’imakkun óol. ALBA f: Píik’ sáas, sáastal.
AGRARIO, A adj: (J)k’áaxil, ALBAHACA f: (silvestre)
(X)k’áaxil. (x)kakaltuun.
AGRAVAR v: Yaajtal. ALBAÑIL m: (J)meen pak’
AGRAVIO m: A’alaj ba’al, pooch’il ALBARRADA f: Koot.
AGREDIR v: Loox, ba’ate’el. ALBOROTAR v: Awat, juum.
AGREGAR v: Ya’abkun, nuup’. ALCALDE m: Jalach wíinik u
AGRESIVO, A adj: (J)kaxan ba’a nojchil kaaj.
AGRIAR v: Su’uts’kin, pajkun ALCANCÍA f: U nu’ukulil u ta’aka’al
AGRICULTOR, A.m, f: (J)kolnáal, taak’in.
(x)kolnáal, meeji k’áax. ALCANZAR v: Chuuk, nak’paach.
AGRIO, A adj: Su’uts’, paj. ALCOHÓLICO, A adj: Máak sen
AGRO m: K’áaxil. ya’ab u káaltal.
AGRURA f: Chujkal. ALCOHOLISMO m: Káaltalil.
AGUA f: Ja’ ALDABA f: K’alab.
AGUACATE m: Oom, oon ALDEA f: Chan kaaj.
AGUACERO m: Cháak. ALEGRAR v: Ki’imakkun óol.
AGUADA f: Áak’al, áak’al che’. ALEGRÍA f: Ki’imak óol, ki’imak
AGUADOR, A m, f: (J)bisaj ja’, óolal.
AGUANTAR v: Muk’yaj. ALEJAR v: Náachkun.
AGUAR v: Júulja’, ja’ach’kun. ALENTAR v: Ch’a’ iik’, múus iik’,
AGÜERO m: Tomoj chi’, tomok ch’a’ óol.
chi’, tomox chi’ ALEPUSA f: P’aay, p’aj.
AGUIJÓN m: Yaach. ALFABETIZACIÓN f: Ka’ansaj
AGUILILLA f: Koos. xook yéetel ts’íib.
AGUJA f: Púuts’. (-para urdir ALFABETIZAR v: Ka’ansaj xook
hamaca) kayche’. yéetel ts’íib.
AGUJEREAR v: Po’pot, jo’jol ALFARERÍA f: U kúuchil tu’ux ku
AGUJERO m: Jool. ko’onol wa ku meyajta’al k’at.
AGUTÍ m: Tsuub. ALFARERO m: Máak ku meyajtik
AHÍ adv: Te’elo’. k’at.
AHOGAR v: Bul ni’, kup iik’. ALFILER m: Púuts’ yan u pool.
AHORA adv: Bejla’e’. ALFORZA f: Wuuts’il nook’.
AHORCAJAR v: Jets’ méek’ ALGODÓN m: Taman, piits’.
AHORCARSE v: Jektal. ALIANZA f: Much’bal, much’baj
AHORCAR v: Jich’ kaal, bits’ kaal. ALIENTO m: Múus iik’, yooxol chi’
ALIGERAR v: Séebkun, lep’ óol. AMARGO, A adj: K’áaj.
ALIMENTACIÓN f: Tséen janal AMARILLARSE
ALIMENTAR v: Tséen, tsaa janal. v: k’aank’antal,k’aank’anchajal.
ALIMENTO m: janal, o’och. AMARILLO, A adj: k’aank’an
ALINEAR v: Tojkin. AMARRAR v: K’aax.
ALISAR v: Báay, ji’, yúul. AMARRE m: K’aaxil, k’aaxij
ALISTAR v: Líik’es. AMASAR v: Ya’ach’, xa’ak’.
ALJIBE m: Chuulu’ ja’, chultun. AMBICION f: Ts’íibol, poochtal.
ALMA f: Pixan, óol. AMBICIONAR v: Ts’iibol, poochtal.
ALMACENAR v: Ta’ak. AMBIDEXTRO, A adj: Ka’amatil
ALMÍBAR m: Ch’ujuk. k’ab.
ALMIDÓN m: Cha’ak. AMBIENTE m: Tuláakal ba’al yaan
ALMIZCLE m: P’u’us. yóok’ol kaab.
ALMOHADA f: K’áan pool, k’áan AMBOS, AS adj: Tu ka’atulil.
jo’ol. AMBULAR v: Xíinbal, xíinbaj
ALMORZAR v: Janal, janaj. AMENAZAR v: Sajakkun, ts’aa
ALMUD m: Muut. sajak.
ALMUERZO m: Janal, janaj, o’och. AMENIZAR v: Ki’ óol.
ALOCAR v: Chokokin pool. AMÍGDALA f: P’aakil kaal, bu’ulil
ALOJAR v: K’am u’ula’. kaal.
ALPARGATA f: Xanab, xanab AMISTAD f: Uts bisbaj yéetel je’
k’éewel. máaxake’.
ALQUILAR v: Ts’aa majan AMNISTÍA f: U sa’asa’al u si’ipil
ALQUILER m: U tojol majan máak.
ALREDEDOR adv: Bak’ paach. AMO m: Yuum, yuumil, ts’uul
ALTERAR v: K’eex, jeel. AMODORRARSE v: Chich wenel,
ALTEZA f: U ka’analil. t’uubul u wenel máak.
ALTILLO m: Búu’tun, káakab. AMOLDAR v: U beeta’al junp’éel
ALTIVO, A adj: Ka’anal óol. ba’al je’ex u nu’ukulil tu’ux
ALTO, A adj: Ka’anal, ka’anaj. ts’a’abale’.
ALTURA f: U ka’analil. AMONESTAR v: K’eey, táaj t’aan
ALUDIR v: K’a’as. AMONTONAR v: Mulkin, muchi’kin
ALUMBRAR v: Sáaskun, juul. AMOR m: Yaaj.
ALUMNO, A m, f: Je’ máaxak ku AMORATARSE v: Éek’kume’ental,
bin tu najil xook utia’al u kaanbale’ ée’puk’e’ental
ALZAR v: Ch’úuy, líik’es. AMORDAZAR v: K’ax chi’.
ALLÁ adv: Tolo’, te’elo’, ti’i AMORTAJAR v: Tep’ kimen.
ALLANAR v: Táaxkun. AMPARAR v: Kalan, kanan.
ALLÍ adv: Ti’i, te’elo’, tolo’. AMPLIAR v: Kóochkin, nojochkin.
AMABILIDAD f: Utsil. AMPLIFICAR v: Nojochkin,
AMABLE adj: Uts. kóochkin.
AMADO, A m, f: Yaakuna’an, AMPLIO, A adj: Kóoch.
óota’an. AMPOLLA f: Xaak, p’ool.
AMAESTRADO, A AMPUTACIÓN f: Xoot, luk’s.
adj: Ka’anbesa’an. AMPUTAR v: Xoot, xoot’.
AMAESTRAR v: Ka’anbes. AMURALLAR v: K’aal bak’ paach
AMAMANTAR v: Ts’aa chu’uch. ANALFABETISMO m: Máako’ob
AMANECER v: Píik’il, sáastaj. ma’ u yojlo’ob xooki’.
AMANSAR v: Suukkin. ANALFABETO, A adj: Máak ma’ u
AMANTE adj: (f)Weey, (x)k’eech. yojel xook mix ts’íibi’.
AMAPOLA f: (x)K’uyche’. ANATOMÍA f: U xookil u wíinklil
AMAR v: Yaakun. máak.
AMARGAR v: K’áajkun. ANCA f: P’u’uk iit, bak’el iit.
ANCIANO, A adj: Ch’ija’an. APACHURRAR v: Peech’,
ANCHO, A adj: Kóoch. pupuch’, yaach’.
ANCHURA f: Kóoch u táan. APADRINAR v: Máak ku bisik
ANDAR v: Xíinbal, xíinbaj, máan juntúul chanpaal ok ja’ wáa juntúul
ANEGAR v: Buul, búulul. máak utia’al u ts’o’okol u beel.
ANEXAR v: Taak’, nuup. APAGAR v: Tuup.
ANGOSTO, A adj: Un’ut’ APALEAR v: Nóok jaats’, táaj
ÁNGULO m: Ti’its’, tu’uk’. jaats’.
ANHELAR v: Ts’íibol, yaanyan. APAÑAR v: Maach, ch’a’.
ANIDAR v: K’u’ankil, meen k’u’. APARADOR m: U nu’ukul tu’ux ku
ÁNIMA f: Pixan, pixam, óol. ye’esa’aj koonol.
ANIMAL m: Ba’alche’. APARATO m: Nu’ukul.
ANIMAR v: Lep’ óol, lep’ óolal. APAREAR v: Nuup, ts’iis.
ÁNIMO m: Óol. APARECER v: Chíikpajal, jóok’ol,
ANIQUILAR v: Xu’uls, chéejs. tíip’il.
ANIVERSARIO m: Noj k’iin, k’iin APARENTAR v: Chéen tu
k’aaba’. menkubaj, chéen tu tuus.
ANO m: It, mool, chuun APARTAR v: Jaats, juuts’, kóol.
ANOCHE adv: Áak’abjil, ok’onjij, APARTE adv: Junpáay.
o’niak. APASIONAR v: Uts tu yich.
ANOCHECER v: Áak’abtal, APASTE m: Káat.
ée’joch’e’ental, ée’same’ental. APATÍA f: Ma’ óolal.
ANOLAR v: Nóol. APEDREAR v: Ch’iin ku meenta’al
ANONA f: Óop, poox. yéetel tuunich.
ANOTAR v: Ts’íib. APENAR v: Yajkun óol, subtal.
ANSIA f: Taak, ts’íibol, k’áat. APENAS adv: Istikyaj, istakyaj.
ANTAÑO adv: Úuchben. APÉNDICE m: U ni’ polok chooch.
ANTEANOCHE adv: Áak’ab ka’oje, APERTURA f: Je’; Chúunpajal,
áak’ab ka’awjej. káajal.
ANTEAYER adv: Ka’oje, ka’awje. APESGAR v: Peets’, ts’aal.
ANTEBRAZO m: K’ab. APESTAR v: Tu’.
ANTECEDER m: K’ab. APESTOSO, A. adj: Tu’.
ANTEPONER v: Bin táanil. APETECER v: Ts’íibol, taak, k’áat.
ANTERIOR adj: Táanil. APETENCIA f: Máak taak u beetik
ANTES adv: Táanil, táanij, yáax je’ ba’axake’.
ANTICIPAR v: Yáaxkun, APETITO m: Taakil janal.
paybe’enkun. APICULTOR, A m, f: Máak ku
ANTIFAZ m: U piixil ich. meyajtik kaab.
ANTIGÜEDAD f: Úuchbenil. APICULTURA f: Meyajil kaab,
ANTIGUO, A adj: Úuchben, laab. kanáanil kaab, kaláanil kaab.
ANTOJO m: Ts’íibol, pooch. APISONAR v: Koj lu’um wáa bej
ANTORCHA f: Taj che’. APLANAR v: Táaxkun.
ANUDAR v: K’aax, mook, jook’. APLASTAR v: Peech’, puuch,
ANULAR v: Xu’uls, ts’o’oks yaach’, maax.
ANUNCIAR v: K’a’ay, a’al. APLAUDIR v: Papax k’ab, lalaj
ANZUELO m: Lutsub, jok’ob. k’ab.
AÑADIR v: Tsaay. APLAUSO m: Papax k’ab
AÑEJAR v: Úuchbental. APLICAR v: Ts’aabil ba’al yóok’ol
AÑEJO, A adj: Úuchben, laab. uláak’.
AÑICOS m: Xéexet’al. APODO m: K’aaba’.
AÑIL m: Ch’ooj. APOLILLAR v: U k’uux yik’el che’
AÑO m: Ja’ab. wáa nook’.
APACIGUAR v: Jets’kun. APORREAR v: P’uuch.
APORTAR v: Ts’aa. ARDOR m: Jach chokoj, elel.
APOSENTAR v: Ts’aa tu’ux wenel ARENA f: U lu’umil k’áa’náab.
máak. ARETE m: Tuup.
APOSENTO m: U k’áasil naj. ÁRIDO, A adj: Bóoj tikin.
APOSTAR v: U buul máak yéetel ARISCO, A adj: K’o’ox.
taak’in. ARISTÓCRATA m, f: Ayik’al,
APOYAR v: Jets’kun, nakkun. jalach wíinikil.
APOYO m: Tóojche’, áantaj. ARMADILLO m: Weech.
APRECIAR v: Yaakun, yaabil. ARMAZÓN m: Wíinkil, wíinklil.
APRECIO m: Yaakunaj. AROMA m: ki’bok.
APREHENDER v: Chuuk, maach, ARQUEAR v: Wuuts’, looch, p’uun
cháach. ARRAIGAR v: Táabal, tak’moots.
APREHENSIÓN f: Chuuk. ARRANCAR v: Jook, joots’, t’ook.
APRENDER v: Kaanbal, kaanbal. ARRASAR v: Táaxkun, míis.
APRENDIZ, a m, f: (J) kaanbal, ARRASTRAR v: Jiil, kóol.
APRESAR v: Chuuk, maach, ARREAR v: K’a’am t’anbil wáa
peets’. jats’bil ba’alche’o’ob.
APRESURAR v: Chichkun, ARREBATAR v: Tóok pay, jáan
séebkun, lep’ óol. pay.
APRETÓN m: Chich maach, kan ARRECIAR v: k’a’aamtal.
maach ARREGLAR v: Utskin, ma’alobkin
APRISA adv: Séebal, tu séebal. ARREPENTIRSE v: Yaj óol,
APRISIONAR v: K’aal. k’a’a’jal iik’.
APROBACION f: Jaaj, jaajkun. ARRESTAR v: K’al.
APROBAR v: Jaaj, jaajkun. ARRIAR v: Éems.
APROPIAR v: Tia’alint, ch’a’. ARRIBA adj: Ka’anal, yóok’ol.
APROVECHAR v: K’abéetkun, ARRIBAR v: Kóojol, k’uchul, u’ul
k’a’ana’ankun. ARRIBO m: K’uchul. U’ul, kóojol.
APROXIMACIÓN f: Náats’al, ARIESGAR v: Péek óol.
júuts’ul. ARRIMAR v: Naats’, juuts’, taak’
APROXIMAR v: Juuts’, naats’. ARRINCONAR v: Nakkun, ts’aa
APTO, A adj: Ma’alob nak’lik.
APUESTA f: Buul. ARRODILLAR v: Xolkin, xóol píix.
APUNTALAR v: Táak che’, ARROGANTE adj: Ka’anal paakat,
tóojche’ k’áak’ ich.
APUNTAR v: Tuuch’ub, e’es. ARROJAR : Ch’iin, puul.
APUÑALAR v: Loom. ARROLLAR v: Wuuts’, koots’.
APURAR v: Séebkun, lep’ óol, ARROYO m: Beel ja’.
chichkun. ARRUGAR v: Yuuch’, yaach’
AQUÉL, -LLO, -LLA pron: Lelo’. ARRUINAR v: K’askun, juut;
AQUÍ adv: Te’ela’, waye’, weye’. óotsikun.
AQUIETAR v: Jets’kúun. ARTESANÍA f: U meyaj máako’ob
ARAÑA f: Am. ku meentko’ob ba’alobb yéetel u
ARAÑAR v: La’ach. k’abo’ob bey xan yéetel u mejen
ÁRBOL m: Che’. nu’ukulo’ob.
ARBUSTO m: Che’ ku jóok’ol u ARTESANO, A m, f: Máak ku
k’ab tak tu chuun. meentik ba’alo’ob yéetel u k’ab bey
ARCO m: IRIS: Chéel. xan yéetel u mejen nu’ukulo’ob
ARCHIVAR v: Ta’ak. ARTIFICIAL adj: Ba’al menta’an
ARCHIVO m: U kúuchil tu’ux ku tumen wíinik.
ta’aka’al wáa ku líi’sa’al ju’uno’ob ASA f: Xikin, ook, k’ab.
ARDER v: Elel. ASADO, A adj: Póoka’an, k’áak’
ARDILLA f: Ku’uk, p’eex ta’an.
ASALTAR v: Ookol mukbil juntúul kimen.
ASAR v: K’áak’at, póok, tóok. ATAVIAR v: Utskin.
ASCENDENCIA f: Ch’i’ibal. ATEMORIZAR v: Sajakkun.
ASCENDER v: Na’akal ATENDER v: Ts’aa óol, u’uy.
ASCO m: P’eek. ATEO, A adj: Mina’an ki’ichkelem
ASEAR v: Ch’óoch’, míis, púus. yuum ti’.
ASENTAR v: Kukin, jets’kun, ATERRIZAR v: Jáayal, éemej,
akkun éemel.
ASENTIR v: Jaajkun ATESTAR v: Chuup, buut’, chook’
ASERRADERO m: Kúuchil tu’ux ku ATESTIGUAR v: Jaajkun.
xo’otol che’. ATINAR v: Tsaay; na’at.
ASERRÍN m: Ma’ay che’ ATISBAR v: Ch’eeneb.
ASESINAR v: Kiimsaj, kíimsaj. ATIZAR v: Péeks k’aak’, juts’
ASESINO, A adj Máak ku kiimsaj. náajche’, much k’áak’.
ASESOR, A adj: Máak ku tsol ATOLE m: Sa’.
nu’uk. ATOLLADERO m: Ts’ots’opkil,
ASEVERAR v: Jaajkun. ts’ots’opkij.
ASFIXIA f: Ku’upul iik’, xu’ulul iik’ ATOLLAR v: Ts’óopol, k’áalal
ASÍ adv: Beey, beya’, beyo’. ATÓNITO, A adj: Jak’a’an óol.
ASIDERO m: Xikin, ook, k’ab ATONTAR v: Sat óol.
ASIENTO m: K’áanche’. ATORAR v: K’aal, leech.
ASIR v: Máach, cháach. ATORMENTAR v: To’otop.
ASMA f: K’aak’as se’en, kok se’en ATRACADOR m: (J)ookol ich kaaj.
ASMÁTICO, A m, f: Wíinik yaan ATRAER v: Naats’, taas.
kok se’en ti’ ATRAGANTAR v: Jak’ab, ku’uchul.
ASOCIAR v: Much’kin. ATRANCAR v: No’oxche’, tóojche’.
ASOLEAR v: Jayk’iin. ATRAPAR v: Chuuk, maach
ASOMAR v: Chíikpajal, tíip’il ATRÁS adv: Paachil, paachij.
ASOMBRAR v: Kak’ óol, ja’as óol. ATRASAR v: Xaankun; p’áatal
ASPERJAR v: Líil ja’, wiits’. paachil.
ÁSPERO, A adj: Jijixkil, po’opo’ox, ATRAVESAR v: K’atkun.
to’och. ATREVIDO, A adj: Ko’.
ASPIRAR v: Ch’a’ iik’, múusiik’. ATROPELLAR v: Jéentan,
ASQUEADO, A adj May taak u xej. naktáan.
ASQUEAR v: Taatak xej. ATUENDO m: Nook’, búuk.
ASTILLA f: U xéexet’al che’, ATURDIR v: Sat óol.
tuunich wáa uláak’ ba’alo’ob. AUGE m: U jach ma’alobtal máak
ASTILLAR v: Xiixkun wáa je’ ba’axake’.
ASTUTO, A adj: May jach yaan u AUGURAR v: Tomoj chi’, tomok
na’at. chi’, tomox chi’.
ASUMIR v: Ch’a’, k’aam. AULLAR v: Uyok’ol chi’ibal peek’
ASUSTAR v: Ja’as óol. AULLIDO m: Awat yok’ol ba’alche’.
ATACAR v: K’óoch. AUMENTAR v: Ya’abkun,
ATADO, A adj: K’aaxal. nojochkun
ATAJAR v: K’áas jo’ol, xóot’ jo’ol. AUNQUE conj: Kex
ATAJO m: Xot’ bej. AUREOLA f: Peet.
ATAR v: K’aax. AURORA f: Tu taal u sáastal.
ATARANTADO, A adj: Saatal óol. AUSENTE adj: Bija’an, ma’
ATARANTAR v: Sat óol kula’ani’, mina’an.
ATARDECER m: T’úubul k’iin, bin AUTÓCTONO, A adj: Wayile’,
k’iin. weyile’.
ATASCAR v: K’aal, ts’oop. AUTORIDAD f: Nojochil kaaj.
ATAÚD m: Máaben tu’ux ku bisa’al AUTORIZAR v: Cha’abal.
AVANZAR v: Táanichajal, máan BAILADOR, A m, f: (J)óok’ot, (x)óok’ot.
táanil. BAILAR v: Óok’ot.
AVARO, A adj: Ts’u’ut. BAILE m: Óok’ot.
AVE f: Ch’íich’. BAJAR v: Éemel.
AVEJENTAR v: Teek ch’íijil, póot BAJAREQUE m: Kolóojche’, kolóoxche’.
ch’íijil. BAJO, A adj: Kaabal.
AVENTAR v: Puul, píik ch’iin. BALA f: Yóol ts’oon.
AVERGONZAR v: Sublakkun, BALANCEAR v: Úumbal.
sublakkin. BALDÍO, A adj: Xtokoy.
AVERIARSE v: K’astal, k’aschajal. BALIDO m: U yawat taman.
AVERIGUAR v: K’áat chi’, BALOMPIÉ m: Báaxal kóocha’.
káatpéeks. BAMBOLEAR v: Takchalak, chíikba.
AVICULTOR, A m: f: May ku BANANO, A m, f, bot: Ja’as.
meyajtik (x) kaaxo’ob. BANDIDO m: (J)ookol.
AVISAR v: U ts’a’aba yojéeta’al BANQUILLO m: K’áanche’.
junp’éel ba’al. BAÑAR v: Ichkíil, isíim
AVISPA f: Xuux. BAÑO m: Ichkíil.
AVISPERO m: Xuux, paak’ xuux. BAR m: Naj tu’ux ku ko’onol yéetel ku
AVISPÓN m: Jolom. yu’uk’ul ba’ax ku káalkunsik máak.
AVIVAR v: T’aab, joop. BARAJAR v: Xa’ak, xa’ak’kun.
AXILA f: Xiik’. BARATO, A. adj: Ma’ ko’ojil.
AYER adv: Jo’olej, jo’oljeak. BARBA f: Me’ex.
AYUDAR v: Aantaj. BARBACOA f: Píib.
AYUNAR v: Su’uk’in. BARBERO m: (J)k’oos.
AYUNO m: Su’uk’in. BARBILLA f: No’och.
AZABACHE adj: Boox. BARCO m: Cheem.
AZAHAR f: Loot pak’áal. BARDA f: Koot.
AZAR m: Binak; buul. BARRENAR v: Poot.
AZOTAR v: Jaats’. BARRER v: Míis.
AZOTEA f: U táaxil u yóok’ol pak’ik BARRIGA f: Nak’.
naj. BARRIGÓN, ONA, adj: P’uruxnak’
AZUCARAR v: Ch’ujukkin. BARRIL m: P’úul.
AZUL adj: (-añil) Ch’ooj. BARRO m: K’at.
AZUZAR v: Chu’uy. BÁSCULA f: P’iisib.
BASE f: Chuun, chuun pak’, iit
BASILISCO m: Tóolok
BASTANTE adv: Ya’ab.
BASTÓN m: Xóolte’.
BASURA f: Sojol.
B BASURERO m: U nu’ukulil u ts’a’abal sojol
wáa u kúuchil tu’ux ku pu’ulul.
B f U ka’ap’éel ts’íibil ich káastlan t’aan. BATALLA f: Ba’ate’il.
BABA f: K’aabankil chi’, lúulankil. BATALLAR v: Ba’ate’el.
BABEAR v: K’aabankil chi’, lúulankil. BATE m: Che’il jaats’
BABOSA f, zool: Iisíil, (x)iisíil. BATEA f: U nu’ukul tu’ux ku yúuchul p’o’
BABOSO, A m, Máak jach ku choj u lúul, BATEAR v: Jaats’
ku ya’ala’al xan ti’ máak mina’an u na’at. BATIDA f: (cacería) P’uuj.
BACÍN m: U kúuchil tu’ux ku kutal ta’ BATIR v: Book’
máak. BAUTISMO m: Oka’, ok ja’.
BACINICA f: Ch’eneb iit. BAUTIZAR v: Oka’, ok ja’.
BACHE m: Jool. BAUTIZO m: Oka’, ok ja’.
BAGAZO m: (-de henequén) Ta’kij. BAZAR m: Kúuchil u yúuchul koonol.
BAGRE m: zool: Lu’, box kay. BAZO m: Yal peek’.
BEBÉ m: Chaanpal. BOLSAf: Chíim, pawo’, sáabukan
BEBER v: Uk’ul. BOLLO m: Wool, wóolis.
BEBIDA f: Uk’ul, uk’uj. BOMBERO m: (j) Tup k’áak’.
BECERRO m, zool: Bees. BONANZA f: Kukupkil.
BEJUCO m: Aak’. BONDAD f: Utsil.
BELLEZA f: Ki’ichpanil, jats’utsil BONETE m: bot: K’úumche’, k’úunche’.
BELLO, A adj: Jats’uts, ki’ichpan, BONITO, A adj: Jats’uts, (m) ki’ichkelem,
ki’ichkelem. ki’ichkelen, (f)ki’ichpam, n.
BENDECIR v: Tsíits ja’. BOQUETE m: Jool.
BENÉVOLO, A adj: Uuts, uts máak. BORDADO m: Chuuy.
BERMEJO, A adj: K’aan chak. BORDADOR, A m, f: (J)chuuy, (x)chuuy.
BESAR v: Ts’u’uts’. BORDAR v: Chuuy.
BESO m: Ts’u’uts. BORDE Borde m: Chi’ u xuul waa ba’ax.
BESTIA f: Ba’alche. BORBOTAR v: Popok’ look, pok’os look,
BIBLIOTECA f: Kúuchil tu’ux ku ts’a’abal lookankil.
ya’akach xokbil ju’uno’ob. BOREAL adj: Xaman, ti’ xaman.
BÍCEPS m: Muuk’ k’ab, muuk’il k’ab, miis BORRACHERA f: Káaltal.
k’ab. BORRACHO, A m, f: Kala’an
BICICLETA f: T’íinchak’ jáanchak’ balak’ BORRAR v: Tuup.
ook. BORRASCA f: Cháak jach k’a’am yéetel u
BICHO m: Ik’el. yiik’el.
BIEN adv: Ma’alob, uts. BORREGO, A m, f, zool: Taman.
BIENESTAR m: Ma’alob kuxtal. BOSQUE m: k’áax, nukuch k’áax, ka’anal
BIFURCACIÓN f: Xa’ay. k’áax.
BIGOTE m: Me’ex. BOSTEZAR v: Jaayab.
BIKINI m: Kul eex. BOTAR v: Puul, ch’iin, píik ch’iin
BILINGÜE adj. Ka’ap’éel t’aan BOTICA f: U najil wáa u kúuchil tu’ux ku
BILIS f: K’aaj, k’an chik’in. meenta’al yéetel ku ko’onol ts’aako’ob.
BILLETE m: Ju’unil taak’in. BOTICARIO, A m, f: (J)Meen ts’aak, (j)kon
BIOGRAFÍA f: U ts’íibil u kuxtalil juntúul ts’aak.
máak. BOTIJA f: P’úl nu’ut’ yéetel wóolis.
BISTEC m: Tsajbi bak’. BOTIQUÍN m: U nu’ukul u bisa’al wáa u
BIZCO, A adj: Ts’eeb. li’isa’al ts’aak.
BLANCO, A adj: Sak. BOTÓN m: (-de flor) úuturis, úuntulis.
BLANCURA f: Sakil. BOVÉDA f: Pak’ tu’ux ku mu’uku kimen.
BLANDO, A adj: O’olkij, bi’bi’ki. BOXEADOR m, (J)loox.
BLANQUEAR v: Sakkun, BOXEAR v: Loox, loxbáaj.
BLANQUILLO m: Je’, e’el. BOXEO m: Loox.
BLASFEMAR v: Pooch’il. BOZAL m: Jool ni’
BLASFEMIA f: Pooch’, pooch’il BRAGUETA f: Jool tu táan u nook’ xiib
BLOQUEAR v: K’al bej, wa’akuns wáa xch’uup.
BOA f, zool: Och kaan. BRAMA f: U k’iini táan u báaxlaantkuba
BOBO, A adj: Jajap chi’, meejen keep. ba’alche’o’ob.
BOCA f: Chi’ BRAMAR v: Awat, áakam.
BOCADO m: Níich. BRANQUIA f: Bu’ul, úul.
BOCANADA f: P’u’uk. BRASA f: Chúuk, náaxche’.
BOCHORNO m: Ooxol, choko iik’ BRAVO, A adj: Ts’íik.
BODA f: Ts’o’okol beel BRAZA f: Sáap.
BODEGA f: U kúuchil wáa u najil tu’ux ku BRAZO m: K’ab.
ta’aka’al ba’alo’ob. BRECHA f: T’úut’ul bej.
BOFE m: Soorot’, sot’ot’. BREVE adj: Kóom, ma’ xaani’.
BOFETADA f: Xiik laj. BRIBÓN, ONA adj: K’aas, loob.
BOLA f: Wóolis. BRILLANTE adj: Léembal, léets’bal
BRILLAR v: Joop, léembal, léets’bal. ba’ale’.
BRILLO m: Léembal, léets’bal. CABEZA f: Pool, jo’ol.
BRINCAR v: Síit’, puul, p’iit. CABO m: Jo’ol, ni’, iit, xuul, ts’ook, yala’.
BRINCO m: Síit’, puul, p’iit. CACA f: Ta’.
BRINDAR v: Uk’ul tu yóo’laj uláak’ máak. CACAO m, bot: Kakaw.
BRISA f: Yik’al k’áak’náab. CACAREAR v: Totojk’e’.
BROCADO m: Chuuyil nook’ yéetel k’an CACERIA f: Ts’oon, p’uuj.
taak’in. CACIQUE m: Jalach wíinik, tatich, batab.
BROCAL m: Chi’, chi’ ch’e’en. CACHETADA f: Pe’ laj, pa’ laj.
BROCHA f: Chan míis ku meyajtia’al u CACHETE m: P’u’uk.
bo’onol pak’ CACHORRO, A m, f: Aal, mejenil.
BROMEAR v: Báaxal, p’a’as. CACHUCHA f: P’óok.
BRONQUIO m: Soorot’, sot’ot’. CADÁVER m: Kimen.
BROTAR v: Tóop’, xíitil, jóok’ol, tóop’ol. CADERA f: T’eet’.
BROTE m: K’u’uk. CADUCAR v: Úuchbental, ch’iijil,
BRUJO, A f, m: (J) Wáay, wáay. CAER v: Lúubul, báanal, júutul.
BRUÑIR v: Yúul. CAFÉ m: Káapej.
BRUTO, A adj: Ba’alche’, tsíimin CAGALERA f: Wach’ iit, k’áaxil.
BUCHE m: Tsuuk, chíim. CAGAR v: Ta’
BUDIN m: Ch’ujuk meenta’an yéetel u CAIMÁN m, zool: Áain, áayin.
xéexet’al ch’ujuk waaj. CAJA f: Máaben, ba’as.
BUEN, O, A, adj: Uts, ma’alob;ki’. CAJETE m: Lak, k’at.
BUHO m, zool: Tunkuruchu, kulte’. CAJÓN m: Máaben.
BULLA f: Juum, ya’ab t’aan. CAL f: Ta’an.
BULLICIO m: Juum, t’aan. CALABAZA f: K’úum, (x)ka’.
BULLIR v: Look, óomankil. CALABAZO m: Chúuj.
BURBUJA f: Óom. CALABOZO m: k’alab che’, k’alab
BURDEL m: U najil tu’ux ku yúuchul ts’iis. máaskab.
BURDO, A adj: Poopox, tóotol. CALAMBRE m: Lot’ kéej.
BURGUÉS, ESA m, f: Ayik’al máak. CALAMIDAD f: Noj yaj.
BURLA f: P’a’as. CALANDRIA f, zool: Sak chik.
BURLAR v: P’a’as. CALAR v: K’uup, jáat k’up.
BUSCAR v: Kaxan. CALAVERA f: Baakel pool.
BUZO m: Mak ku meyaj tu taamil ja’ wáa CALCAÑAL m: Tuunkuy.
ich k’aa’náab. CALCAÑAR m: Tuunkuy
CALCE m: No’ox.
CALCINAR v: Ta’ant.
C CÁLCULO m: Mejen tuunich ku yantal tu
beel u wiix máak.
C f: U yóoxp’éel ts’íib yan ti’ káastlan t’aan. CALDO m: K’aab, ja’il.
CABAL adj: Chuka’an, chúuka’an, p’elech. CALENTAR v: K’íin, chokokiin.
CABALGAR v: Nat’ tsíimin, xiimbal yóok’ol CALENTURA f: Chokwil, chokwij
tsíimin. CÁLIDO, A adj: Chokoj.
CABALLERO m: Ts’uul. CALIENTE adj: Chokoj.
CABALLETE m: Jo’ol naj che’. CALMA f: Kukupkij, jeets’.
CABALLO m, zool: Tsíimin. CALMAR v: Jeets’ kuup, ch’een.
CABAÑA f: Paasel. CALOR m: Ooxol.
CABAÑUELAS f: Xok k’iin. CALOSTRO m: Yáax k’aab yiim ko’olel
CABARET m: U najil tu’ux ku káaltal yéetel wáa ch’upi ba’alche’ ku ts’aik ti’ u yaal.
ku yóok’ot máak. CALUMNIA f: Líik’saj t’aan, a’al ba’al, a’al
CABECILLA m: Poolil, jo’olil. t’aan.
CABELLO m: Tso’otsel pool, tso’otsel jo’ol. CALUMNIAR v: Líik’saj t’aan, a’al ba’al.
CABER v: Je’ u páajtal u yokol ti’ uláak’ CALVO, A adj: K’olis, t’ooroch.
CALZADO m: Xanab. CARA f: Ich.
CALZAR v: Ts’aa xanab, taak’ xanab. CARABINA f: Ts’oon
CALZÓN m: Eex. CARACOL m, zool: Juub; úurich.
CALZONCILLO m: Kul eex. CARAPACHO m: Sóol, maak.
CALLAR v: Mak chi’ CARBÓN m: Chúuk.
CALLE f: Beel. CARCAJADA f: Che’ej, jaja’ che’ej, k’a’am
CALLO m: T’aajam. che’ej.
CAMADA f: Pakab. CARCOMER v: Néet, nóot’, níich’, biis, sib.
CAMBIAR v: Jeel, k’eex. CARECER v: Mina’an.
CAMBIO m: Jeel, k’eex. CARGA f: Kuuch, k’óoch.
CAMINAR v: Xíimbal, xíinbaj, CARGAR v: Kuuch, k’óoch.
CAMINO m: Beel, bej. CARGO m: Kuuch
CAMISA f: Kóoton. CARICIA f: Báay.
CAMOTE m: Iis. CARIDAD f: Máatan, síij.
CAMPESINO, A m, f: (j)Kol náak, (x)kol CARIES f: Joolol koj, laab koj.
náal. CARIÑO m: Yaakun.
CAMPO m: K’áax. CARMÍN m: Chak chak, jach chak, seen
CANA f: Sak tso’ots, sak pool. chak.
CANASTA f: Xaak, xúuxak. CÁRCEL f: K’alab che’, k’alab máaskab.
CANASTO m: Xúux, xúuxak. CARDENAL m, zool: Chak ts’íits’ib.
CANCIÓN f: K’aay. CARDO m, bot: Múul.
CANCHAf: U kúuchil u báaxta’al ‘boola’ CARNE f: Bak’
wáa wóolis. CARNERO m, zool: Taman.
CANDELA f: K’aak’. CARNICERO m: (J)kon bak’.
CANÍBAL adj: Mak ku jaantik u yéet CARO, A adj: Ko’ok.
máakil. CARPINTERÍA f: U kúuchil u meenta’al
CANINO, A adj: Peek’, peek’il. ba’alo’ob yéetel che’
CANJEAR v: K’eex. CARPINTERO m: (J)Pool che’, (J)men
CANOA f: Cheem ba’alo’ob, yéetel che’.
CANSAR v: Ka’anal. CARRERA f: Áalkab.
CANTAR v: K’aay CARRETERA f: Bej, noj bej
CÁNTARO m: P’úul. CARRILLO m: Balak’
CANTIDAD f: Ya’ab, ya’abach, ya’abil, CARRIZO m, bot: Jalal.
nojochil. CARTA f: Ts’iibil ju’un.
CANTIL m, zool: Wol poch’. CARTÍLAGO m: Muun bak, muumun bak.
CANTINA f: Kúuchil tu’ux ku ko’onol yéetel CARTUCHO m: Yóol ts’oon.
ku yu’uk’ul ba’al ku káalkuntik máak. CASA f: Naj, taanaj, otoch.
CANTO m: K’aay CASAMIENTO m: Ts’o’okol beel.
CAÑA f, bot: Jíim, ch’ujuk jíim; jalal, CASAR v: Ts’o’okol beel.
sak’ab. CASCABEL f: zool: Tsáab kaan.
CÁÑAMO m: K’uuch. CÁSCARA f: Paach, sóol,
CAÑARROZA f: Sak’ab kool. CASCARÓN m: Sóol je’.
CAÑO m: Beel ja’ CASCO m: Maay.
CAOBA f, bot: Punab. CASI adv: Óolak, óoli’, ta’aytak, k’as
CAPA f: Yáal. CASPA f: Ta’ pool.
CAPACITAR v: Ka’ans, kaanbes. CASTA F: Ch’i’ibal.
CAPAR v: U xo’otol u ye’el u keep CASTELLANO m: Káastlan, káastran.
ba’alche’ wáa máak CASTIGAR v: Jaats’, toop.
CAPATAZ m: mayol CASTILLO m: Nukuch naj.
CAPITALmf: Taak’in, noj kaaj CASTRAR v: U tse’elel u ye’el u keep
CAPITÁN m: Nojochil. ba’alche’ wáa xiib.
CAPÓN m: Mina’an u ye’el u keep. CATAR v: Túunt.
CAPULLO m: Úuntulis, úunturis. CATARATA f: Sak t’aj, buy ich
CATARRO m: Se’en. CIEMPIÉS m, zool: Chimes, tsemes.
CATÁSTROFE f: Loob. CIÉNEGA f: Áak’al, áak’alche’, chak luuk’.
CÁTEDRA f: Kaans, kaanbes. CIERTO, adj: Jaaj, beey,
CAVERNA f: Áaktun, sajkab. CIERVO, A m, f, zool: Kéej.
CAZA f: Ts’oon, chuuk. CIGARRA f, zool: Ch’och’lim, ch’och’lem.
CAZADOR, A m, f: Máak ku bin ts’oon, CIGARRO m: Chamal.
p’uuj wáa chuuk. CIGARRÓN m, zool: Koochol.
CAZAR v: Ts’oon, p’uul, chuuk. CIMA f: P’iich.
CEBAR v: Tséen, polokkin, polokkun. CIMBRAR v: K’ool, jaats’, wich’
CEBÚ m, zool: Wakax yan u p’uus. CIMENTAR v: Eets’, jeets’, akkun.
CEDRO m, bot: K’u’che’. CIMIENTO m: Chuun pak’.
CEGAR v: Ch’óopchajal, ch’óopkin. CINCHA f: K’ax nak’.
CEGUERA f: Ch’óopil, ch’óoptal. CINCHAR v: K’aax.
CEIBA f, bot: Ya’axche’. CINE m: Cha’an.
CEJA f: Mojton. CÍNICO, A m, f: Ma’ subtal máak.
CELESTE adj: Ka’an. CÍRCULO m: Wóolis.
CÉLIBE adj: Ma’ ts’oka’an u beeli’. CIRICOTE m, bot: K’óopte’.
CEMENTERIO m: Kúuchil tu’ux ku mu’ukul CIRIO m: Nojoch kib.
kimeno’ob. CIRUELA f, bot: Abal.
CENA f: Ook’in janal. CITA f: T’aanbail; k’iin ku ya’aliko’ob yan u
CENAR v: U janal máak oka’an k’iin. yilkuba máako’ob ti’ junp’éel tu’ux.
CENIT m: Chúumuk ka’an, chúumuk k’iin. CITAR v: U ya’ala’al tu’ux yéetel ba’ax k’iin
CENIZA f: Ta’an. kun u yiluba máako’ob; t’aanbail.
CENOTE m: Ts’ono’ot. CIUDAD f: Noj kaaj, nojoch kaaj
CENTINELA m, f: May ku kalan CIVILIZAR v: Kaambes, kaanbes.
CENTRAR v: Ts’aa chúumuk wáa ba’ax CLAMAR v: Awat, táataj awat.
CENTRO m: Chúumuk, táan chumuk, ts’u’. CLAMOR m: Awat.
CENZONTLE m:, zool: Sak chik. CLARA f: Sakil je’.
CEÑIDOR m: K’ax nak’, jichnak’. CLAREAR v: Sáastal, sáasital.
CEÑIR v: K’aax, jeep’, jiich’, t’iin. CLARIDAD f: Sáas, sáasil.
CEPILLAR v: Jo’och, púus, súus. CLARO, A adj: Sáas, sáasil.
CERA f: Lokok, iis. CLASE f: Xook.
CERCA f: Suup’. CLASIFICAR v: Tsool.
CERCA adv: Naats’, CLAUSURAR v: K’aal, ts’o’oks
CERCAR v: K’al paach, bak’paach, suup’, CLAVAR v: Baaj, ch’iik, ts’oop.
koot. CLAVÍCULA f: U ni’ baakel tseen;
CERCO m: Suup’, koot. puytáanil.
CERDO m, zool: K’éek’en. CLÉRIGO m: (J)K’iin, yuum k’iin.
CEREBRO m: Ts’o’om. CLERO m: (J) K’iino’ob, yuum k’iino’ob.
CERILLO m: Jiri’ich joop. CLIENTE m, f: (J)Maab, (x)Maan.
CERO m: Mixba’al. CLIMA m: K’iin.
CERÚMEN m: Ta’ xikin. CLÍTORIS m: U yaak’ peel.
CERVATILLO m, zool: Aal kéej. CLOQUEAR v: Totojk’eb, totok k’eb.
CERVIZ f: Kúul kaal, pachkab. COA f: Lóobche’, lóo’che’
CERRAR v: K’aal, ch’oot, maak. COAGULAR v: Lakbal, síistal, olomtal.
CERRO m: Pu’uk, wiits, múul. COATI m, zool: Chi’ik.
CESAR v: Jáawa, ts’o’ok, ch’éen. COBARDE adj: Sajak, saj óol, saj lu’um.
CÉSPED m: Su’uk. COBERTOR m: Teep’.
CESTO m: Xáak, xúuxak. COBIJA f: Teep’.
CICATRIZ f: Buy bak’. COBIJAR v: Piix, teep’
CICLÓN m: Chak iik’. COBRAR v: Mol p’aax, u ch’a’abal u tojol,
CIEGO, A adj: Ch’óop. koonol wáa meyaj.
CIELO m: Ka’an. COCER v: Chaak, tajankun.
COCINA f: K’óoben. COMPRENDER v: Na’at.
COCINAR v: Chak janal, meen janal. COMPRESIÓN f: Yoot’, peech’ peets’.
COCODRILO m, zool: Áain, áayin. COMPRIMIR v: Chchankun, mejenkun,
COCOYOL m, bot: Tuk’ peech’, peets.
COCHINO, A m, f, zool: (m)Kéek’en, (f) COMUNICAR v: A’al, t’aan.
(x)leech. CONCAVIDAD f: Yaam, k’óom taam.
CODORNIZ f, zool: Beech’, CONCEBIR v: Yo’omtal
COGER v: Ch’e’ maach. CONCEDER v: Ts’aa.
COGOLLO m: Óol, k’u’uk. CONCENTRAR v: Much’kiin, mool.
COGOTE m: Pachkab. CONCEPTO m: Na’at, tuunkul.
COITO m: Ts’iis, naach’, taal. CONCERTAR v: Ma’alobkin, utskiin.
COJEAR v: Kojk’alak, tomchalak CONCIENCIA f: Na’at, tuukul.
COLA f: Nej. CONCLUIR v: Ts’o’ok, ts’o’okol.
COLADOR m: Cháanchab. CONCLUSIÓN f: Ts’o’okol
COLAR v: Cháach, máayt. CONCURRIR v: Much’tal.
COLGAR v: Ch’uuy, leech. CONCHA f: Sóol, paach.
COLIBRÍ m, zool: Ts’unu’un. CONDENA f: Bo’ol k’eban, xot’ k’iin.
COLINA f: Pu’uk, búu’tun, chan wiits. CONDENADO, A adj: Paula’an u k’iin,
COLMENA f: Jobon. xota’an u k’iin
COLMILLO m: Ts’a’ay. CONDENAR v: Xot’ k’iin, pul k’iin.
COLOCAR v: Ts’aa. CONDIMENTAR v: Xa’ak, ts’aaxa’ak.
COLOR m: Boon, boonil. CONDIMENTO m: Xa’ak’.
COLORADILLA f, zool: Chek’ech chak CONDISCÍPULO, A m, f: Éet xook.
peech, chek’ex. CONDONAR v: Sa’as k’eban.
COLUMNA f: T’o’ol, tsool. CONDUCIR v: Biis, aktáant.
COMA m: Yaajtal, muk’yaj. CONECTAR v: Nuup’, nuup.
COMADREJA f, zool: Sáabin. CONEJO m, zool: T’u’ul.
COMAL m: Xamach. CONEXIÓN f: Nuup, nuup’.
COMBATE m: Ba’ate’el, ba’ate’il CONFERENCIA f: t’aan, tsikbal.
COMBATIR v: Ba’ate’el. CONFERIRv: Ts’aa, k’uub.
COMEDOR m: Kúuchil janal. CONFESAR v: A’al k’eban, tsol k’eban.
COMEJÉN m, zool: K’amas. CONFESIÓN f: A’al k’eban, tsolk’eban.
COMENZAR v: Káajal, jo’op’ol, léekel, CONFIADO, A adj: Alab óol.
chúunpajal. CONFIAR v: Alab óol
COMER v: Janal. CONFLICTO m: Ba’ate’el, ba’ate’il.
COMERCIAR v: Koonol. CONFUNDIR v: Sat óol xa’ak’ pajal.
COMETA m: Buts’ eek’ CONGELAR v: Síiskun, síistal
COMEZÓN f: Saak’, saak’il. CONGREGACIÓN f: Múuch’.
COMIDA f: Janal, o’och. CONGREGAR v: Much’kin, mulkin.
COMIENZO m: Chúunpajal, káajal, léekel, CONJUNTAR v: Much’kin, mulkin.
jo’op’ol. CONJUNTO m: Múuch’.
COMISURA f: Tu’ux ku táak’al wáa ba’ax; CONMEMORAR v: K’iinbes.
xaay chi’. CONMOVER v: Péeks óol
COMPAÑERO, A m, f: Láak’ nuup, éet. CONOCER v: K’aj óol, ojéelt.
COMPAÑÍA f: Éet, éetel, iknal, láak’in. CONOCIMIENTO m: Na’at, Ojel, tuukul;
COMPARAR v: Keet, éet p’iis. k’aj óolal
COMPLETAR v: Chúukbes. CONSEJERO, A m, f: Tsol xikin.
COMPLETO, A adj: Chuup. Chúuka’an, CONSENTIR v: Cha’; u p’a’atal u
COMPONER v: Ma’alobkun, utskiin. meenta’al je’ ba’axake’.
COMPRA f: Maan. CONSERJE m: (J)Kanan, (J)Kalan.
COMPRADOR, A m, f: May ku maan, CONSERVAR v: Kanáan, kaláan, líik’s.
(J)maan, (x)maan. CONSOLAR v: Náays óol
COMPRAR v: Maan. CONSOLIDAR v: Chichkuun
CONSOMÉ m: K’aab bak’, ja’il bak’. áalkabt.
CONSORTE m, f : (m)íicham, (F) atan. CORRIDA f: Áalkab; pay wakax.
CONSTELACIÓN f: Eek’o’ob u CORNEAR v: K’óoch.
tsolmubao’ob. CORNUDO, A m, f: Máak ku tu’usul tumen
CONSTRUCCIÓN f: Beet, meent, líik’s yatan wáa u yíicham.
CONSTRUIR v: Beet, meent, wa’akun, CORROER v: Waay, ma’as.
líik’s. CORSARIO, A m, f: May ku yookol ich
CONSULTAR v: K’áat chi’. k’áak’náab.
CONSUMAR v: Ts’o’okol. CORTAR v: Ch’aak, xoot, xoot’, k’uup.
CONSUMIR v: Xuup. CORTE m: Ch’aak, xoot, xoot’, k’uup.
CONTAGIAR v: Paak’, taak’,. Tsaay. CORTEZA f: Sóol, paach.
CONTAMINAR v: K’askuun. CORTO, A adj: Kóom, xoot’ xuut’
CONTAR v: Xook; tsikbal, a’al. CORVA f: Looch, p’uus, waats’, wuuts’.
CONTENER v: Biis, ba’al. COSA f: Ba’al, ba’ax.
CONTENTAR v: Ki’imakkun. COSECHA f: Jooch, mool, uux, t’ook.
CONTENTO, A adj: Ki’imak óol, ki’ki óol, COSECHAR v: Jooch, mool, uux, t’ook,
ki’imak. éens.
CONTESTAR v: Nuuk. COSER v: Chuuy.
CONTIGUO, A adj: Éet chi’, tutséel. COSQUILLAS f: Chajal, chikil.
CONTORNO m: Bak’ paach. COSTA f: U jáal k’aak’náab, u chi’
CONTRAER v: Moots, moot, k’áak’náab.
CONTRIBUCIÓN f: Bo’ol, áant, áantaj. COSTADO m: Tséel, xáax.
CONTRIBUIR v: Áant, áantaj, bo’ol. COSTAL m: Chíim, mukul.
CONVALECER v: Ch’a’ muuk’, ch’a’ óol, COSTILLA f: Ch’ala’at.
utstal. COSTRA f: Sóol, ooxel.
CONVERSACIÓN f: T’aan, tsikbal. COSTUMBRE f: Suuk, suukil
CONVERSAR v: T’aan, tsikbal. COSTURA f: Chuuy.
CONVERTIR v: Suut, k’eex. COSTURAR v: Chuuy.
CONVIDAR v: Múul janal. COTORRA f, zool: T’uut’.
CONVIVIR v: Múuch’ kuxtal, múul kuxtal, COXIS m: K’uul, bobox, bak nej, tuch nej.
éet kajtal. CRÁNEO m: Tseek’, baakel pool.
CONVOCAR v: T’aan, t’aanbaj, t’aanbail. CRECER v: Ch’íijil, nuuktal, nojochtal;
CONVULSIÓN f: Lo’ot’ol. ya’abtal.
CÓNYUGE m, f: (m)íicham, (f)atan. CRÉDITO m: P’aax.
COPETE m: P’oot. CREENCIA f: Ok óolal, tuukul.
COPIAR v: U meenta’al junp’éel ba’al je’ex CREER v: Tuukul, oks óol.
uláak’e’. CREPITAR v: Wáak’al, tip’ix.
CORAJE m: Ts’íikil, p’u’ujul. CREPÚSCULO m: Okol k’iin, oka’an k’iin.
CORALILLO m, zool: Kalam. CRESPO, A adj: Muuch’, mulix.
CORAZÓN m: Puksi’ik’al. CRESTA f: P’iich, t’eel.
CORCHAR v: Jaax, bal k’ab, ch’oot. CRÍA f: Aal, mejnil.
CORCHO m: Mak’. CRIADO, A m, f: (j)K’oos, (x)k’oos,
CORDERO m, zool: Chan taman. (j)meyjil,
CORDILLERA f: Pu’uk, wits. CRIAR v: Tséen.
CORDÓN m: K’ax táab chan suum, k’uuch. CRIATURA f: Paal
CORO m: Múul k’aay, múuch’ k’aay. CRIMINAL m: Kinsaj máak.
CORRAL m: Kúuchil tu’ux ku k’a’alal CRIN f: Tsuuk, tso’ots tsíimin.
ba’alche’o’ob je’ex CRISTO m: Ki’ichkelem yuum.
CORREA f: K’axnak’. CROAR v: K’aay muuch, t’aan muuch,
CORRECAMINOS m, zool: K’úumk’umi. awat muuch.
CORREGIR v: Utskiin. CRUCE m: Xaay, xa’ay.
CORRER v: Áalkab. CRUDO, A adj: Che’che’.
CORRETEAR v: Áalkabans, áalkabkun, CRUJIR v: Jeech’, jerech’, jirich’.
CRUZ f: K’atab che’.
CRUZAR v: K’áatal, k’aatmáan. CH
CUAJAR v: Taat, lakbal, síistal, olomtal.
CUÁL pron: Máakalmáak. CH f: U kanp’éel ts’íib ich káastlan t’aan
CUALQUIER, A pron: Je’ máakalmáake’, CHACHALACA f: zool: Baach
je’ máaxake’. CHAMUSCAR v: Sóon k’áak’, léets’.
CUÁNDO adv: Ba’ax k’iin, bik’ix. CHAPARRO, A adj: Kaabaj, p’okox.
CUÁNTO adv: Bajux, bajun. CHAPEAR v: Jaran ch’aak, kool.
CUARTA f: Náab. CHAPEO m: Jaran ch’aak, kool.
CUARTEAR v: Buuj, je’, teej, CHAPOTEAR v: Bok’ol ja’, báaxal ja’.
CUATRO m: Kan. CHAQUISTE m, zool: Wéel.
CUBETA f: Ch’óoy. CHARAL m, zool: Sak, tsak’.
CUBRIR v: Piix, juuk, teep’, tsiik CHARCO m: Ja’ akakbal ti junp’éel k’oom.
CUCARACHA f, zool: K’uruch, na’ ts’uul. CHARLA f: Tsikbaj, tsikbal.
CUCHARA f: Jo’opob. CHASCO m: Tuus.
CUCHILLO m: Xotob. CHATO, A adj: Mach’.
CUELLO m: Kaal. CHAYA, bot: Chaay.
CUENTA f: Xook. CHICLE m: Cha’, yiits ya’, cha’ach.
CUENTO m: Tsikbal. CHICO, A adj: Chan, chichan, mejen.
CUERDA f: Suum. CHICOTE m: Junp’éel chan suum chich
CUERNO m: Baak, xuulub. jaxa’ani yéetel ts’aba’an u yook utia’al u
CUERO m: K’éewel, oot’el. yúuchul jaats’.
CUERPO m: Wíinkil, wíinklil. CHICOTEAR v: Jaats’.
CUEVA f: Áaktun, sajkab CHICHARRÓN m: Yoot’el k’eek’en tsaja’an
CUIDAR v: Kalan, kanan. tia’al jaantbi.
CULEBRA f, zool: Kaan. CHIFLAR v: Xuuxub.
CULERO m: Táas iit. CHILE m, bot: Iik.
CULO m: Iit, mool, chuun. CHILLAR v: Awat.
CULPA f: Si’ipil. CHIMENEA f: Beel buuts’, kúuchil tu’ux ku
CULTIVAR v: Pak’al. jóok’ol buuts’.
CULTURA f: Tuláakal ba’al ku kanik yéetel CHINCHE f, zool: Pik.
ku ka’ansik máak. CHINGAR v: Toop.
CUMBRE f: Ni’, p’iich, jo’ol, ka’analil. CHIQUERO m: U naj k’éek’en, kuuchil
CUMPLEAÑOS m: K’iin k’aaba’. tu’ux ku k’a’alal k’éek’en.
CUNA f: Kúuchil tu’ux ku chikúunta’al CHIQUITO, A adj: Chan, chichan, mejen
wenel channpal. CHISME m: A’alaj ba’al, líik’saj t’aan.
CUÑA f: No’ox, takab, tak che’. CHISMEAR v: A’al ba’al, líik’s t’aan.
CUÑADO, A m, f: (m)Baal, (f) (x)baal. CHISMOSO, A adj: A’alaj ba’al, líik’s t’aan.
CURA m: (J)K’iin, yuum k’iin. CHISPA f: Tip’ix k’áak’
CURANDERO m: (J)Meen; wiinik ku ts’aak CHISPEAR v: Tip’ix k’áak’.
yéetel xíiw wáaa yéetel payal chi’. CHISTE m: Báaxal t’aan.
CURAR v: Ts’aak. CHOCAR v: Nak taan, nak táan.
CURTIDOR m: (J)Bon k’éewel, (J) ts’aan CHOCOLATE m: Chukwa’.
kéewel. CHORIZO m: Bek’ech chooch but’a’an
CURTIR v: Bon k’éewel, ts’aam k’éewel. yéetel k’uxub yéetel tsaats.
CURVA f: Waats’, wuuts’, koop, ch’ootol. CHORREAR v: Chooj, tiis, weej tiix.
CUTIS m: Oot’, oot’el. CHORRO m: Chooj, tiis, weej.
CHOZA f: Paasel.
CHUBASCO m: K’a’am cháak.
CHUCHERÍA f: Ba’al ma’ ko’oji’.
CHUECO, A adj: K’eech, k’eechel,
k’eek’ech, loochol, looloch;
CHULETA f: Ch’ala’at yaan u bak’el tia’al u
jaant máak. DELGADO, A adj: Bek’ech, bi’ich’, ts’ooy,
CHULO, A adj: Jats’uts, (m) ki’ichkelem, (f) ts’oya’an, jaay.
ki’ichpan. DELICADO, A adj: Neets.
CHUPAFLOR m, zool: Ts’unu’un. DELICIOSO, A adj: Ki’
CHUPAR v: Chu’uch, ma’ats’ ts’u’uts. DELINQUIR v: Si’ip.
DELIRAR v: T’aant’an pool, t’aant’an jo’ol.
DELITO m: Si’ipil, k’eban.
D DEMANDA f: K’áant, tsaa.
DEMANDAR v: K’áat, tak pool, tak jo’ol.
D f: U jo’p’éel ts’íibil káastlan t’aan. DEMENTE adj: Choko pool, choko jo’ol.
DAMA f: Xunáan, ko’olel. DEMONIO m: Kisin, k’aasi ba’al, xulub.
DANZA f: Óok’ot. DEMORAR v: Xáantal.
DANZAR v: Óok’ot DEMOSTRAR v: E’es,
DAÑAR v: K’askuun, meen loob. DENSO, A adj: Tat.
DAÑO m: Loob. DENTADURA f: Koj.
DAR v: Ts’aa. DENTERA f: Cha’aj, cha’a koj.
DARDO m: Juul. DENTRO adj: Ich, ichil, ichij.
DEBAJO adv: Yáanal, yaalan, kaabaj, DENUNCIAR v: Tak pool, tak jo’ol, a’al.
kaabal. DEPARTIR v: Tsikbal.
DEBER v: P’aax. DEPENDIENTE M, F: (j)Koonol, (x)koonol.
DÉBIL adj: T’o’ona’an, ma’ muuk’il. DEPILAR v: K’oos, ts’iik, jok tso’ots.
DECAER v: T’oontal, máan óol. DEPLORAR v: Yaj óolt.
DECEPCIÓN f: Ok’om óolal. DEPORTE m: Báaxal.
DECESO m: Kíimil. DEPOSITAR v: Ts’aa, k’uub.
DECIR v: A’al, t’aan. DEPÓSITO m: Cháaltun, jaltun.
DECLARAR v: U nu’ukbes, tsool, ts’aa DERECHO adj: No’oj, toj, táats’.
un’uk, a’al. DERRAMAR v: Week, tiix, láal, k’iit.
DECLINAR v: Éemel, p’áatal. DERRETIR v: Yiib, yaal, puuk’.
DECORAR v: Jats’utskuun, jats’ utskin. DERRIBAR v: Lúubs, juut, puuk, niik.
DEDICAR v: Ts’aa óol, k’uub óol. DERROCAR v: Luuk’s, lúubs.
DEDO m: Aal k’ab, aal ook. DERROCHAR v: Xuup.
DEFECAR v: Ta’. DERRUMBAR v: Juut, niik, jeen, puul.
DEFENDER v: Áantaj, took. DESABROCHAR v: Waach’
DEFORMAR v: Yaach’, yuuch’. DESAFÍO m: Ba’ate’el, ba’ate’il.
DEFORME adj: Móoch, yaach’. DESAGARRAR v: Jáalk’abt, cha’.
DEFRAUDAR v: Ookol, tuus. DESAGUAR v: Jo’os ja’, pul ja’, wek ja’.
DEFUNCIÓN f: Kíimil. DESAJUSTAR v: Cha’.
DEGENERADO, A m, f: (j)K’aschaja’an, DESAPARECER v: Saat, baal.
(x)k’aschaja’an. DESARROLLADO, A adj: Nojoch
DEGENERAR v: K’astal, k’aschajal, chaja’an, nukchaja’an, ma’alob chaja’an.
k’aspajal, k’askuun. DESATAR v: Waach’, cha’.
DEGLUTIR v: Luuk’, táats’ luuk’, túuts’ DESAYUNO m: Uk’ul.
luuk’. DESBARATAR v: Joob, juut, puuk, pa’,
DEGOLLADO, A adj: Ma’ kaal, kúul kaal. niik, tilik.
DEGOLLAR v: Xot kaal, k’up kaal, ch’ak, DESBASTAR v: Póol, jo’och.
kúul kaal, luk’s kaal. DESBORDAR v: Tuul.
DEGRADAR v: Óotsikun, t’oonkin, DESCALABRAR v: Ch’in pool, jats’ pool.
jaaykun. DESCALZAR v: Tsel xanab, luk’s xanab.
DEIDAD f: K’uj. DESCALZO, A adj: Ma’ xanab.
DEJAR v: P’aat. DESCANSAR v: Je’elel, wa’atal.
DELANTE adv: Táan, táanil, aktáan. DESCANSO m: Je’elel, wa’atal.
DELATAR v: Tak pool, tak jo’ol. DESCARGAR v: Éems kuuch, luk’s kuuch.
DELEITAR v: Ki’kun óol. DESCENDENCIA f: Ch’i’ibal, aalo’ob,
mejeno’ob. DESPISTAR v: Saat.
DESCENDER v: Éemel, ts’aam, jáayal. DESPLOMAR v: Báanal, jeen, luut, luub,
DESCIFRAR v: Na’at. niik
DESCOMUNAL adj: Táaj nojoch. DESPLUMAR v: P’éep’.
DESCONTAR v: Luk’s, eems tojol, éens DESPOBLADO m: La’ kaaj, kaaj mina’an u
tojol. máakilo’ob.
DESCRIBIR v: Tsool. DESPOBLAR v: U bin u kajnáalilo’ob
DESCUARTIZAR v: P’aay, xo’xo’ot junp’éel kaaj
DESCUBRIR v: Síil, kaxáant. DESPOJAR v: Luk’s, took, tseel.
DESCUIDAR v: Náays óol DÉSPOTA m: K’asa’an, topa’an.
DESDENTAR v: Jots’ koj. DESPRENDER v: Báanal, taak, luub,
DESEAR v: K’áat, óot, ts’iibol taak, pooch. poots’.
DESECHAR v: Puul, juk’s. DESTAPAR v: Je’, tsel maak.
DESEO m: Taak, ts’íibol, poochil, DESTETAR v: Tok iim, tok chu’uch, luk’s
DESERTAR v: Jóok’ol, púuts’ul. chu’uch.
DESESPERACIÓN f: Xet’ óol, náaks óol, DESTILAR v: K’aabankil.
ts’íikil. DESTITUIR v: Jóok’s, luk’s.
DESFALLECER v: Sat óol. DESTREZA f: Péek, séeba’anil, péeka’anil.
DESFILAR v: Tsol xíimbal. DESTROZAR v: Xeet’, tsi’ik.
DESFLORAR v: Jaat, t’aak. DESTRUIR v: K’askuun, niik, juut.
DESFONDAR v: Joomchajal, tonchajal. DESVALIDO, A adj: Nuum.
DESGARRAR v: La’ach, jaat, xeet’. DESVALIJAR v: Ookol, tseel u ba’alo’ob.
DESGRACIA f: Toop, loob, k’aas. DESVANECER v: Xiib.
DESGRACIAR v: K’askuun DESVIACIÓN f: Looch, ch’oot.
DESGRANAR v: Oxo’on, p’eel, p’uuch. DESVIAR v: Looch, ch’oot, ch’eet, k’eech.
DESHACER v: Puuk’, pa’, juub juut. DESVÍO m: Jáal paach, pach bej.
DESHIDRATACIÓN f: Wach’k’ajal DESVIRGAR v: K’askuun, t’aak.
DESHIERBA f: Páak. DESYERBA f: Páak.
DESHILAR v: Jíil, jíit, tilik. DESYERBAR v: Páak.
DESHINCHAR v: Ts’uum, ts’úumul. DETECTAR v: Kaxan.
DESHOJAR v: Luk’s le’, p’éep’ t’ok le’. DETENER v: Je’elel, je’els, wa’atal,
DESHONRAR v: K’askuun, t’aak. wa’akuns, k’aal
DESISTIR v: P’aat. DETERIORARv: K’astal, júutul, laabtal,
DESLEIR v: Puuk’, yaach’. úuchbental.
DESLINDAR v: Xot’ k’áax. DETESTAR v: P’eek.
DESLIZAR v: Jaak, kiip, piit. DETONAR v: Waak’.
DESLUMBRAR v: Juul ich. DETRÁS adv: Paach, paachil.
DESMAYAR v: Sa’atal óol, sak kimen. DEUDA f: P’aax.
DESMONTE m: Kol k’áax. DEUDO, A m, f: Láak’.
DESNIVEL m: Níix, níixkab, t’oont’on. DEVOCIÓN f: Yaakunaj óol.
DESNUDAR v: Chaknúult, pit nook’, tsel DEVOLVER v: Suut.
nook’, luk’s nook’. DEVORAR v: Luuk’, jáanjan janal, táats’
DESNUDO m: Chaknúul, ma’ nook’. luuk’.
DESOLLAR v: Ts’iip, p’e’es. DÍA m: K’iin.
DESPACIO adv: Chaanbéel, junjunp’íit. DIABETES f: Ch’ujuk k’i’ik, ch’ujuk wiix.
DESPACHAR v: Túuxt. DIABLO, A m, f: Ba’aba’al, kisin, k’aak’as
DESPEDIR v: Cha’, jóok’s, luk’s, tojol ch’in. ba’al xulub.
DESPEGAR v: Laak. DIALECTO m: U jela’anil t’aan ku síijil ti’ u
DESPEINAR v: Xa’axak’ pool. na’ t’aan.
DESPEJAR v: Píik’, chíikbes. DIÁLOGO m: Tsikbal ich ka’atúul
DESPEPITAR v: P’eel, ts’eej. máako’ob.
DESPERDICIO m: Xiix, yala’. DIAMANTE m: Jats’uts sak tuun ku
DESPERTAR v: Ajal. léembal
DIARIO, A adj: Sáansamal. DISTRAER v: Náay óol.
DIARREA f: Waach’, wach’k’ajal, k’áaxil, DIURNO, A adj: Ich k’iin.
tirix ta’. DIVERSIÓN f: Cha’an, báaxal.
DIBUJAR v: U ts’íibta’al wáa u bo’onol u DIVERSO, A adj: jejeláas, jela’an
yoochel hunp’éel ba’al. DIVERTIR v: Ki’imakkun óol, náays óol.
DICHA f: Ki’imak óolal. DIVIDIR v: T’oox, jaats, buj, xoot’.
DICHOSO, A adj: Ki’ óol. DIVISAR v: Iil.
DIENTE m: Koj. DIVISIÓN f: K’áas.
DIETA f: P’is janal, p’íit janal. DIVORCIAR v: P’aat, p’atba.
DIFAMAR v: A’al ba’al. DIVORCIO m: P’aat, p’atba
DIFERENCIA f: Jela’anil. DIVULGAR v: Ts’aa ojéetbil, men ojéetbil.
DIFERENTE adj: Jela’an, jejeláas, yaanal. DOBLADILLO m: Biil, biilil.
DIFÍCIL adj: Yaaj, talam. DOBLAR v: Wuuts’.
DIFUNTO, A adj: Kimen. DOBLEZ m: Waats’, wuuts’, wuuts’ul.
DIGERIR v: Tajal janal, tajal o’och, éemel DOCENCIA f: Kaansaj, kaambesaj.
o’och. DOCENTE adj: Máax ku kaansaj, máax ku
DIGESTIÓN f: Tajal janal, tajal o’och. kaambesaj.
DIGNO, A adj: Tsikbe’en. DÓCIL adj: Suuk, suuka’an.
DILIGENTE adj: Sáak’óol, t’a’aj. DOCTOR, A m, f: May ku ts’aak k’oja’an.
DILUIR v: Puuk’ yaach’. DOLER v: Yaaj, chi’ibal, k’i’inam.
DILUVIO m: Búulul, bulkabal. DOLOR m: Yaaj, chi’ibal, k’i’inam.
DIMISIÓN f: P’aat. DOMAR v: Sukkin ba’alche’o’ob.
DIMITIR v: P’aat. DOMESTICAR v: Alak’t, suukkin.
DINAMITA f: Waak’, ba’al ku DOMICILIO m: Naj, taanaj, otoch
DINASTÍA f: Ch’i’ibal. DONAR v: Síi, ts’aa.
DINERO m: Taak’in. DONCEL m: Táankelem, táankelen.
DIOS m: K’uj, yuumtsil, ki’ichkelem yuum. DONCELLA f: Suujuy, xlo’bayan,
DIRECCIÓN f: U beil, u bejil. xlo’bayen, ch’úupal.
DIRECTO, A adj: Toj, taats’. DÓNDE adv: Tu’ux.
DISCORDIA f: Takal t’aan. DORMIR v: Wenel, wenej. .
DISCURSO m: Tse’ek. DORMITORIO . U najil wenel.
DISCUTIR v: Ba’ate’el t’aan, sakach t’aan. DORSO m: Paach, pu’uch.
DISENTERÍA f: K’i’ik’ nak’, k’i’ik’ ta’. DOS adj: Ka’.
DISFRAZAR v: Jelbes, jeel. DOTE f: Mu’ujul.
DISGUSTAR v: K’uux, k’uuxil, ts’íikil, DUDA f: Péek óol.
p’u’ujul. DUENDE : Alux, arux
DISGUSTO m: K’uux, ch’a’ k’uux. DULCE ADJ: Ch’ujuk.
DISIMULAR v: Ta’ak, mak chi’. DUPLICAR v: Uka’ meenta’al junp’éel
DISIPAR v: Sa’atal, xuup, xu’upul. ba’al. U meenta’al ka’atéen junp’éel ba’al.
DISLOCAR v: Juuk’, tuuk’. DURAR v: Xáantal, úuchbental.
DISMINUIR v: Chichankuun, tsaapajal, DURMIENTE adj: Wenekbal
mina’ankuun. DURO, A adj: Chich, chuchul, ts’u’uy.
DISOLVER v: Puuk’, yiib.
DISPARAR v: Wak’ ts’oon, ts’oon
DISPARO m: Ts’oon.
DISPERSAR v: K’iit, k’itpajal, pa’
DISPUTA f: Ba’ate’el, ba’ate’il. E
DISTANCIA f: Náachil, yáam.
DISTANTE adj: Náach. E f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich
DISTINGUIR v: K’aj óol, il; téet, yéey. maayae’ bey xan u juum ich káastlan t’aan.
DISTINTO, A adj: Jela’an, yaanal, ECLIPSE m: (de sol o de luna) U chi’ibal
k’expaja’an. k’iin wáa uj.
DISTRACCIÓN f: Nay óolal. ECO m: Eets’
ECHAR v: Ch’iin, puul. EMPOLLAR v: Pajkun, pakkun júuk.
EDAD f: Ja’abil. EMPUJAR v: Léench’in, túulch’in
EDIFICAR v: Wa’akun, líik’s, meent. EMPUÑAR v: Maach, laap’ láap’ k’ab.
EDIFICIO m: Nojoch naj menta’an yéetel EN prep: Ti’, tu.
pak’. ENAMORAR v: Yaakun.
EDUCACIÓN f: Ka’ambes, kaans ENANO, A m, f: Aklax, kaabal baakel.
EDUCAR v: Kaans, ka’ambes. ENCAJAR v: Ooks, laap, nuup’, k’aap,
EFECTUAR v: Meen, úuchul. juup.
EGOÍSTA adj: Ts’u’ut. ENCARCELAR v: K’aal.
EJIDO m: U k’áaxil kaaj, u lu’umil kaaj. ENCARECER v: Ko’ojkin.
El art: Ts’íib ku bin táanil ti’ junp’éel k’aaba’ ENCARGAR v: K’uben.
tia’al u ye’esik xiib yéetel chéen juntúul wáa ENCARGO m: K’uben.
junp’éel. ENCARNAR v: Buy bak’.
ÉL pron: Leti’. ENCENDER v: T’aab, joop.
ELÁSTICO, A adj: Saats’, sasats’ki. ENCERRAR v: K’aal.
ELEGANTE adj: Jats’uts, ki’ichkelem. ENCÍA f: Chuun koj.
ELEGIR v: Téet, yéey, ENCIMA adv: Óok’ol.
ELEVAR v: Na’aks, ch’úuy, ka’analkun ENCLENQUE adj: P’eex.
líik’s. ENCOGER v: Moots.
ELIMINAR v: Jóok’s, lúuk’s xu’uls. ENCOMENDAR v: K’uben
ELOTE m: bot: Nal. ENCONTRAR v: Kaxan, iil, naktáan.
ELLA pron: Leti’ le t’aan je’ela’ chéen utia’al ENCORVAR v: P’uum, waats’, looch, p’ooj.
xch’up wáa ko’olel. ENCUBRIR v: Ta’ak.
ELLO pron: Le ts’iib je’ela’ ku meyaj tia’al u ENCUERAR v: Tsel nook’, pit nook’, luk’s
ye’esa’al u k’aaba’ xiib bey xan xch’up. nook’, chaknúul.
EMBARAZAR v: Yo’omkin, yo’omtal. ENDEBLE adj: Bi’ich’.
EMBARRO m: Pak’ lu’um. ENDEMONIAR v: Okol kisin ti’ máak.
EMBELLECER v: Jats’utskin, jats’utskun. ENDEREZAR v: Tojkin, taats’, tats’kun.
EMBESTIR v: K’óoch. ENDULZAR v: Ch’ujukkin.
EMBORRACHAR v: Káalkun káaltal. ENDURECER v: Chichkun, chichtal, nolba.
EMBROCAR v: Nook, noktal, nokkin. ENEMIGO, A adj: Ch’a’ k’uxta’an
EMBRUJAR v: Wáayt, pul ya’aj. ENÉRGICO, A adj: Chich.
EMBUDO m: But’ub. ENFERMAR v: K’oja’ankun, k’oja’antal.
EMBUTIDO m: Buut’, but’a’an. ENFERMEDAD f: K’oja’anil.
EMBUTIR v: Buut’, chook’. ENFERMO, A adj: K’oja’an.
EMIGAR v: Jóok’ol, biin. ENFLAQUECER v: Ts’ooy, ts’o’oyol,
EMOCIÓN f: Ki’imak óol. bek’echtal, bi’ich’tal.
EMPACAR v: Paak, wool. ENFRENTE adv: Aktáan, táan.
EMPACHAR v: T’iit’, t’iit’tal. ENFRIAR v: Síiskun, síistal, ke’eltal.
EMPALIZADA f: Kolóojche’, kolóoxche’. ENFURECER v: P’u’ujkin, p’u’ujs.
EMPANADA f: Chancham. ENGALANAR v: Jats’utskin, jats’utskun.
EMPAPAR v: Ch’uul, popo’kin. ENGANCHAR v: Lechkun, leech.
EMPAREJAR v: Keet, táaxkun, táats’kun. ENGAÑAR v: Tuus.
EMPATAR v: Tsaay, taak’. ENGAÑO m: Tuus.
EMPEINE m: Pach ook. ENGARROTAR v: Lot’ kéej, loot’.
EMPELLA f: Tsaats, polkil. ENGORDAR v: Polokkin, polokkun
EMPEÑAR v: P’at ba’al yóo’lal taak’in. ENHEBRAR v: Juul.
EMPEZAR v: Chúunbes, chúunpajal, ENHILAR v: Juul.
káajal, léekel. ENJAMBRE m: Múuch’ kaab.
EMPINAR v: Jottal, xaktal, jotkin. ENJAULAR v: K’aal, k’aal tu che’.
EMPÍRICO, A adj: Chéen kambil. ENJUAGAR v: Tíix ja’, chaal
EMPLEADO, A m, f: Meyaj máak ENOJAR v: K’uux, p’uuj,
EMPOLVAR v: Póos lu’um, tóos lu’um. ENORME adj: Nojoch
ENRAMADA f: Makan. ESCARPA f: T’o’ol pak’.
ENREDAR v: Baak’, babak’. ESCASEAR v: Mina’antal.
ENROLLAR v: Koots’ koop, biil. ESCASEZ f: U p’áatal mina’an wáa ba’ax.
ENROSCAR v: Koop, koots’ biil ESCLAVO, A adj: Paalitsil, máak ku meyal
ENSALADA f: Xe’ek. tia’al máax manej; (J)k’oos.
ENSARTAR v: Juul, loom. ESCOBA f: Míis, míisib.
ENSEGUIDA adv: Séeb. ESCOGER v: Téet, yéey, xíix.
ENSEÑAR v: Kaans, ka’ambes. ESCONDER v: Ta’ak, baal.
ENSUCIAR v: Kukul lu’umt, éek’kun. ESCOPETA f: Ts’oon.
ENTENDER v: Ch’a’ un’uk, na’at ESCORAR v: Tsool.
ENTERO, A adj: Túulis, chika’an ESCORPIÓN m, zool: Síina’an.
chúuka’an. ESCOZOR m: Saak’, saak’il, elel.
ENTERRAR v: Muuk. ESCRIBIR v: Ts’íib.
ENTONCES adv: Le túun, je’ túun . ESCRITURA f: Ts’íib, ts’íibil.
ENTRAÑA f: Jobnel ESCROTO m: Chíim.
ENTRAR v: Okol, máan ESCUCHAR v: U’uy.
ENTRE prep. Ich, ichil, yáam, káap. ESCUELA f: Najil xook, kúuchil kaansaj.
ENTREGAR v: K’uub, ts’aa. ESCUPIR v: Túub, jáak túub.
ENTRETENER v: Náay, náays óol. ESE, A adj: Lelo’, le je’elo’.
ENTREVISTAR v: K’áat chi’. ESFORZAR v: Men muuk’, ts’aa óol.
ENTUMECER v: Si’istal. ESMERIL m: Juux.
ENUMERAR v: Xook. ESÓFAGO m: Úul, u beel janal, u bejil
ENUNCIAR v: A’al. janal.
ENVASAR v: T’ooj, buut’ ESPALDA f: Pu’uch, paach.
ENVEJECER v: Ch’íijil. ESPANTAPÁJAROS m: Bojol.
ENVÉS m: Paach. ESPANTAR v: Ja’as, ja’as óol, jak’óol.
ENVIAR v: Túux. ESPANTO m: Wáay, ba’ba’al.
ENVIDIA f: Yaj óol, ts’íibol. ESPAÑOL, A adj: Káastlan, káastran.
ENVIDIAR v: Ts’iibol, yaj óol. ESPARCIR v: K’iit, t’iit’, t’óot’, tóos.
ENVIUDAR v: P’áatal tu juun; (m)kíimil ESPECTRO m: K’aasi ba’al.
atan, (f)kíimil íicham. ESPEJO m: Néen.
ENVOLTORIO m: To’, teep’. ESPELÓN m, bot: Xpéelon.
ENVOLVER v: To’, teep’, wool. ESPERANZA f: Alab óol.
EPIDEMIA f: Báan kíimil, jáay kíimil, báan ESPERAR v: Pa’at, alab óol.
k’oja’antal, jáay k’oja’antal. ESPESO, A adj: Tat, lolomki.
EPIDERMIS f: Oot’, oot’el. ESPESURA f: Piim, tatil, piimil, su’.
ÉPOCA f: K’iin, k’iinil. ESPÍA m, f: Ch’úuk.
EQUIPAJE m: Kuuch. ESPIGA f: Yi’ij.
EQUIVOCAR v: Tu’ubul, sa’atal. ESPIGAR v: Yi’ijankil, p’o’chajal.
ERA f: K’iin, k’iinil. ESPINA f: K’i’ix.
ERGUIR v: Wa’akun, tojkin, t’echkun. ESPINILLA f: Tselek, baakel t’óon.
ERIZAR v: Xíib, xi’ix mukuy. ESPINO m: K’i’ix.
ERIZO m, zool: K’i’ix ooch, k’i’ix pach ooch. ESPÍRITU m: Pixan, óol.
ERMITAÑO m: May kaja’an tu juun je’ ESPOSO, A m, f: (m)íicham, (f)atan
tu’uxake’. ESPULGAR v: Ch’íich’, xíix.
ERROR m: K’aas, ma’ ma’alobi’, ma’ beyi’. ESPUMA f: Oom.
ERUCTAR v: Keeb. ESQUELETO m: Baakel.
ERUPCIÓN f: K’aak’, pawo’. ESQUINA f: Ti’its, tu’uk’
ESCALDAR v: Mak’, xaak. ESQUIVAR v: Jeech.
ESCALERA f: Eeb. ESTABLECER v: Káajal, chúunbes,
ESCAPAR v: Púuts’ul, biin. chunpajal, jeets’.
ESCARABAJO m, zool: Kuklim, kuklim ta’. ESTABLO m: U najil tu’ux ku k’a’alal
ESCARBAR v: Páan, k’ooy, buuk’, pa’as. wakaxo’ob yéetel xan tsíimino’ob.
ESTACA f: Ts’op che’. EXPERTO, A adj: Jach kaanbanaja’an;
ESTACAR v: Ch’ik che’. máak u jach yojel junp’éel ba’al.
ESTACIONAR v: Wa’atal, je’elel. EXPLICAR v: Tsool, tsol t’aan.
ESTAFADOR, A m, f: Ookol. EXPLORAR v: Ch’óoch’, iil, kaxan.
ESTAFAR v: Ookol. EXPLOSIÓN f: Wáak’al, waak’.
ESTALACTITA f: Ch’ak xiix. EXPLOTAR v: Waak’, wáak’al, xíik, xíikil.
ESTALAGMITA f: Ch’ak xiix. EXPONER v: E’es, ts’aa cha’anbil, ts’aa
ESTALLAR v: Waak’, wáak’al, tuup’. iibil.
ESTAMPAR v: Ts’aal, taak’. EXPRIMIR v: Yaach’, yeets’, peets’.
ESTANCAR v: Wa’atal; xu’ulul, níikil, EXPULSAR v: Jóok’s, puul.
nikkun. EXTENDER v: Siin, xiit’, t’iin, jaay, jaykun.
ESTAR v: Antal EXTERIOR adj: Paach, paachil, táankab,
ESTATURA f: Baakel. táanxel.
ESTE m: Lak’in. EXTERMINAR v: Ts’o’oks, xu’uls, ch’eej,
ESTERNÓN m: Baakel tseem. kíims.
ESTIÉRCOL m: Ta’ EXTRAER v: Jóok’s, jook.
ESTIRAR v: Saats’, t’iin, tiich’, siin. EXTRANJERO, A m, f: Táanxel máakm
ESTOFADO m: Mak kuum táanxel kaajil.
ESTÓMAGO m: Tsuuk, tsuukel, nak’ EXTRAVIAR v: Saat.
ESTORNUDAR v: Je’síim. EXTREMO, A adj: Xuul, ni’, ts’ook, p’iich.
ESTRANGULAR v: Bits’ kaal, jich’ kaal, EYACULACIÓN f: Taak, k’uchul, u’ul.
bits’ yúul. EYACULAR v: Taal, k’uchul, u’ul, kóojol.
ESTREGAR v: Jaax, báay, ji’, cho’, paats’.
ESTRELLA f: Eek’.
ESTRENAR v: U ts’a’abal wáa u meyaj F
túumben ba’al.
ESTREÑIMIENTO m: K’al ta’ F f: Uukp’éelil ts’íib ich káastlan t’aan.
ESTUCHE m: Piix, ba’as FÁBRICA f: U kúuchil u meenta’al
ESTUDIAR v: Xook, kaanbal. ba’alo’ob.
ESTÚPIDO, A adj: Ma’ na’at, tsu’uy pool, FABRICAR v: Meen, beet.
chich pool. FÁCIL adj: Chéen ch’a’abil, ma’ talami’,
ETERNO, A adj: Mina’an u káajal mix u ma’ yaji’.
xuul; jach xaan. FAENA f: Meyaj.
EUNUCO m: May tsela’an u ye’el u keep. FAISÁN m, zool: K’anbul.
EVACUACIÓN f: Jóok’s; ta’. FAJA f: K’ax nak.
EVACUAR v: Jóok’s ta’. FALO m: Keep, toon.
EVAPORAR v: Saap’ FALSO, A adj: Ma’ jaaji’, tuus.
EVASIÓN f: Púuts’ul. FALTAR v: Si’ip.
EVOCAR v: K’a’as. FAMA f: Péektsil, péeksil.
EXACTO, A adj: Beey, beyo’, juch beyo’; FAMILIA f: Ch’i’ibalil, láak’tsilil
jach tu p’iis, jach leti’, p’elech. FANTASÍA f: Tuukul máak.
EXAMINAR v: Ch’óoch’, k’aat, ch’a’ t’aan, FANTASMA m: Wáay, ba’aba’al, ja’as óol.
xa’ak. FARDO m: Kúuch.
EXCAVAR v: Páan. FARINGE f: Úul.
EXCEDER v: Tiip’, tíip’il, máan, píit máan. FASTIDIAR v: Náaks óol, naks óol.
EXCESO m: Maanal, tiip’il, ya’abil. FATIGA f: Ka’anal.
EXCITACIÓN f: Ko’, ko’il, taakkun. FATIGADO, A adj: Ka’ana’an.
EXCITAR v: Taaktal, taakkun, taajkun. FAUNA f: Ba’alche’il, ba’alche’o’ob.
EXCUSADO m:Naj táankaj kúuchil ta’. FAVOR m: Áant, áantaj, men uuts.
EXHIBIR v: E’es. FÉCULA f: Nooy
EXIGIR v: K’áat. FECUNDAR v: Cheek’, cheek’s.
EXISTIR v: Antal, kuxtal. FECHA f: K’iin, k’iinil.
EXPENDIO m: Tu’ux ku yúuchul koonol. FELICIDAD f: Ki’imak óolal.
FELIZ adj: Ki’imak óol. FORÁNEO adj: Táanxel kaajil.
FEMENINO, A adj: Xch’up, ch’upil. FORASTERO, A adj: Táanxelil,
FEO, A adj: K’aas. FORMA f: Wíinkil,
FERIA f: Cha’an. FORMAR v: Paat.
FERMENTAR v: Yóomtal, pajtal, su’uts’tal. FORRAJE m: Yo’och ba’alche’o’ob.
FEROZ adj: Ts’íik. FORRAR v: Piix.
FÉRTIL adj: Ya’ab u ts’aik u yich wáa u FORRO m: Piix, yáal.
yaal. FORTALEZA f: Muuk’, chich.
FETICHE m: Póolbil che’. FOSA f: Mok’och, jool.
FETO m: Chan paal ma’ síijki’. FÓSFORO m: Jiri’ich joop.
FIADO adj: P’aax. FÓSIL m: Úuchben baako’ob wáa sóolo’ob
FIAR v: P’aax. kimen máako’ob wáa ba’alche’o’ob.
FIBRA f: Sook’, so’ok’. FRACASAR v: Bin k’aas ti’ máak.
FIEBRE f: Chokwil. FRACTURA f: Kaach.
FIERA f: Ts’iik ba’alche’. FRACTURAR v: Kaach, káachal, teej,
FIESTA f: Cha’an, máank’inal. téejel.
FIGURA f: Oochel. FRAGANCIA f: Ki’ibokil.
FIJAR v: Taak’, jeets’, akkun. FRÁGIL adj: Kakachki, o’op’ki, op’chalak,
FILA f: Tsool, t’o’ol. op’k’alak.
FILO m: Yeej. FRAGMENTO m: Xéet; xéet’el, káach,
FILTRAR v: T’ooj, t’aaj, ch’aaj, ts’iib. xoot.
FIN m: Xuul, ts’ook, naak. FRAUDE m: Ookol, tuus, balk’ab.
FINADO, A m: Kimen. FREÍR v: Tsaaj.
FINAL m: Ts’ook, xuul. FRENILLO m: T’iin aak’.
FINCA f: Xtansia. FRENTE f: Táan, aktáan, táan pool, táan
FINGIR v: Tuus. jo’ol.
FINO, A adj: Mamaykil, mamaykil. FRESCO, A adj: Áak’, túumben, siis,
FIRMAMENTO m: Chuun ka’an. che’che’, tulup.
FIRMAR v: Joron ts’íib, jojon ts’íib. FRIEGA f: Toop.
FIRME adj: Chich, ma’alob taak’li. FRIJOL m: bot: Bu’ul.
FLACO, A adj: Ts’ooy, ts’oya’an, bek’ech, FRÍO, A adj: Ke’el, síis.
cholo’op. FRONTERA f: Xuul, xuul u lu’umil junp’éel
FLECO m: Piik. kaaj.
FLEMA f: K’aab chi’, yóom chi’. FROTAR v: Ji’, jaax, xu’ul.
FLEXIBLE adj: Wuts’k’alak, wuwuts’ki, ma’ FRUNCIR v: Ch’uuk, meek, chaak’.
chichi’. FRUSTRAR v: Luk’s, toop, p’at k’aasi.
FLOJO, A adj: Ma’kóol, (m)jooykep, FRUTA f: Ich.
meelen keep, (f)jooypel, meelen peel. FRUTO m: Ich.
FLOR f: bot: Lool, nikte’. FUEGO m: K ’áak’.
FLORA f: K’aaxil, che’o’ob. FUENTE f: (-natural) Sayab.
FLORACIÓN f, bot: Loolankil, nikte’il. FUERA adv: Paach, paachil, táankab.
FLOTAR v: K’ak’aknak, báab. FUERTE adj: Mu’k’a’an, chichja’an,
FLUIR v: Áalkab, jóok’ol, wéekel t’at’ajkl.
FOBIA f: Sajkil. FUERZA f: Muuk’.
FOGAJE m: K’aak’ FUGA f: Púuts’ul.
FOGATA f: Ka’anal k’áak’, k’áak’ ku FUMAR v: Ts’u’uts’.
jojopaankil. FUNDA f: Piix.
FOGÓN m: K’óoben, k’óoben k’áak’, chi’ FUNDADOR, A adj: Kajkunaj.
k’áak’. FUNDAR v: Aktal, chúunpajal, káajal,
FOLKLORE m: ba’axo’ob suuk u meentik kajkunaj.
junp’éel kaaj. FÚNEBRE adj: Kimenil
FONDA f: Naj tu’ux ku ko’onol janal. FUSIL m: Ts’oon.
FONDO m: Iit. FUSILAR v: Ts’oon.
FUSTÁN m: Piik. GORGOJO m, zool: Yik’el.
FUTBOL m: Kóocha’ wóolis. GORJEAR v: K’aay.
FUTURO, A adj: Bíin úuchuk. GORREAR v: Máat, joch’ob.
GOTA f: Ch’aaj, t’aaj.
GOTEAR v: Ch’aaj, t’aaj.
G GOZAR v: Ki’ óolt, ch’a’ u ma’alobi junp’éel
ba’’al.
G f: U waxakp’éelil ts’íib ich káastlan t’aan. GRAJO m, zool: K’a’aw, k’aaw.
GAJO m: Jéek, jéek’, jéek’el. GRANDE adj: Noj, nojoch, nuuk, nukuch,
GALÁN m: May ku búukintik ma’alob nuxib.
nook’. GRANERO m: Ch’iil.
GALLARDO, A adj: (m)Ki’ichkelem, GRANIZO m: Bat.
(f)ki’ichpam. GRANO m: (-de semilla) Neek’
GALLINA f, zool: Kaax, (x)kaax GRASA f: Tsaats, polokil.
GALLINERO m: So’oy. GRAVE adj: Yaaj.
GALLO m, zool: T’eel, (j)t’eel. GRIETA f: Yáam, xiik, xiiki.
GANADERO, A m, f: Yuumil wakaxo’ob. GRILLO m, zool: Máas, sit’riyo.
GANADO m, zool: Wakax. GRIPE f: Se’en.
GANANCIA f: Náajal, náajalil. GRIS adj: Sak boox, sak éek’.
GANAR v: Náajal. GRITAR v: Awat.
GANCHO m: Jok’ob, lutsub. GRITO m: Awat.
GANGLIO m: Ma’aj. GRUESO, A adj: Polok, piim.
GARGANTA f: Kaal. GRUÑIR v: K’eey, tutuk chi’.
GARRA f: Mo’ol. GRUPO m: Múuch’.
GARRAPATA f, zool: Peech. GRUTA f: Áaktun, sajkab.
GASTAR v: Xuup. GUANACASTE m, bot: Piich.
GATEAR v: Juuk’. GUANO m, bot: Xa’an, bóom.
GATO m, zool: Miis, (J)miis. GUAPO, A adj: Jats’uts, (m)ki’ichkelem,
GAVILÁN m, zool: Ch’uuy, i’. (f)ki’ichpam.
GEMELO, A adj: Iich. GUARDAR v: Ta’ak; kalan, kanan
GEMIDO m: Áakam. GUARDÍAN, ANA m, f: Kalan, kanan.
GEMIR v: Áakam. GUARIDA f: Sajkab.
GENEALOGÍA f: Ch’i’ibal, ch’i’ibalil. GUAYABA f, bot: Pichib, pich’, pachi’
GENERACIÓN f: Ch’i’ibal, ch’i’ibalil. GUAYABO m, bot: Pichib, pichi’, pachi’
GENIO m: (duende) Alux, arux. GUERRA f: Ba’ate’el, ba’ate’il.
GENTE f: Máako’ob, wíiniko’ob. GUIÑAR v: Muts ich, chak’ ich.
GEOGRAFÍA f: U xookil yóok’ol kaab. GUISADO m: Janal, áakat
GERMINAR v: Jóok’ol, tóop’ol. GUISAR v: Meen janal, chak janal.
GESTO m: Eets’. GUISO m: Janal.
GIBA f: P’uus. GULA f: Bal nak’, joolok’il.
GIGANTE adj: Táaj nojoch, jach nojoch. GUSANO m, bot: Nook’ol
GIRAR v: Suut, pirin suut. GUSARAPO m, zool: Bolin.
GLANDE m: Pool keep.
GLOBO m: Wóol, wóolis.
GLOTÓN, A adj: Joolok’.
GLÚTEO, A adj: P’u’uk iit, bak’el iit.
GOLONDRINA f, zool: Kosom, kusam. H
GOLOSINA f: Ch’ujuk.
GOLOSO, A adj: Joolok’. H f: U bolonp’éelil, ts’íib ich káastlan t’aan,
GOLPE m: Loox, jaats’, k’ool, laaj. ti’ le t’aan je’ela’ ma’ tu juum
GOLPEAR v: K’ool, k’oop, laaj, loox. HABER v: Yaan, antal.
GOMA f: Iits. HÁBIL adj: Péeka’an.
GORDO, A adj: Polok HABITACIÓN f: Naj, otoch, taanaj.
HABITAR v: Kajtal. wáa síis.
HABITUAR v: Suuktal, suuktaj. HIERBA f: Xíiw.
HABLA f: T’aan. HIERBATERO m: May ku ts’aak yéetel
HABLAR v: T’aan. xíiwo’ob.
HACER v: Beet, meen, máak’an. HÍGADO m: Táaman, táamnel.
HACHA f: Báat. HIGUERILLA f, bot: K’o’och, (x) k’o’och.
HALAGAR v: Ki’imak óolt. HIJO, A m, f: Aal
HALLAR v: Kaxan HILAR v: Jaax.
HALLAZGO m: Kaxan. HILVANAR v: Jul púuts’.
HAMACA f: K’áan. HINCAR v: Xoltal, xoltaj, xolkin.
HAMBRE f: Wi’ij, taakil janal. HINCHAR v: Chuup, chu’upul.
HARTO, A adj: Nak óol HIPO m: Tuk’ub.
HAZ f: Ich, táan. HISTORIA f: U tsikbalil wáa u xookil ba’ax
HEBRA f: Tsíil, tíich’. ucha’an.
HECHICERO, A m, f: (m) (j) Wáay, HOCICO m: Ni’.
(j)pulya’aj, (f) x(wáay, (x) pulya’aj. HOGAR m: Otoch, naj, najil, taanaj.
HECHIZAR v: Wáay, pul ya’aj. HOJA f: Le’
HEDOR m: Tu’, tu’il. HOJALATE RO m: (J)Utskinaj
HELADO, A adj: ke’el.. HOJEAR v: Walak’
HELAR v: Síiskun. HOLGAZÁN, ANA adj: Ma’k’óol, (m)
HEMBRA f: Ch’up, (x)ch’up, ko’olel, jooykep, (f)jooypel.
(x)ba’al. HOLLEJO m: Saay, saayel.
HEMORRAGIA f: Tuul k’i’ik’. HOLLÍN m: Sabak, yabak naj.
HENCHIR v: Buut’. HOMBRE m: Xiib, (j)xiib, wíinik, máak.
HENDER v: Buuj, jeet, teej. HOMBRO m: Keléembal, keléenbal.
HENEQUÉN m, bot: Kij, kiiw. HOMICIDA adj: Kíinsaj wíinik, kíinsaj
HENEQUENAL m: Kúuchil kij, kúuchil kiiw. máak.
HEPATITIS f: K’oja’anil ku meentik u HOMOSEXUAL m: Ch’upu xiib, k’uuruch,
chu’upul u táammel máak. kankalas.
HERBARIO m: Máak u jach yojel ba’alo’ob HONDA f: Yúuntun.
ti’ xíiwo’ob. HONDO, A adj: Taam.
HERBÍVORO, A adj: Ba’alche’ ku jaantik HONGO m, bot: Kuuxum.
xíiw. HONRAR v: Tsiik.
HERBOLARIO m: Máak ku kaxtik xíiwo’ob HORADAR v: Jool, poot.
utia’al u meent a ts’aakil yéetel utia’al u HORCA f: Jich’ kaak, bits’ kaal.
konej. HORCAJADAS adv: a-: Jéets méek’.
HERIDA f: Yaaj, loob. HORCÓN m: Okom.
HERIR v: Ki’inpajal, loob. HORIZONTE m: Chuun ka’an.
HERMANO, A m, f: Láak’; (mayor) HORMIGA f, zool: Síinik
suku’un, (f-mayor) Kiik. (m, f-menor) íits’in. HORMIGÓN m, zool: Sáakal, jóoch’.
HERMOSO, A adj: Jats’uts, HORMIGUERO m: Najil síinik, muul síinik.
HERMOSURA f: Jats’utsil. HORNO m: (-subterráneo) Píib.
HERNIA f: P’it tuuch, p’it chooch. HORQUETA f: Xa’ay, tóojche’, tóoxche’.
HERRAMIENTA f: Nu’ukul. HORROR m: Ja’as óol, jak’óol.
HERRERO m: (J)Men máaskab. HORTELANO, A adj: Kanan pak’al, kalan
HERVIR v: Look, lookankun. pak’al.
HIDROFOBIA f: Sajakil ti’ ja’, ko’il. HOSPEDAR v: K’aam u’ulab, k’ubenba.
HIDROGRAFÍA f: U xookil u ja’il yóok’ol HOSPITAL m: Najil tu’ux ku ts’a’akal
kaab. k’oja’ano’ob.
HIDROPESIA f: K’oja’anil ku ts’aik ti’ máak HOTEL m: Naj tu’ux ku k’uchul u’ulabo’ob.
tumen u yantal ja’ ich u wíinklil. HOY adv: Bejla’e’.
HIEL f: K’aaj. HOYO m: Jool.
HIELO m: Ja’ chichkunta’an tumen ke’el HOYUELO m: Tuux.
HUANO m, bot: Xa’an. IMBÉCIL adj: Meelem, mina’an u na’at.
HUAYA f, bot: Wayúum. IMITAR v: Éets’, u beetik máak le ku
HUECO m: Jool. meentik uláak’e’.
HUELLA f: Pe’echak’. IMPEDIR v: Weet’.
HUÉRFANO, A adj: Ma’ yuum, ma’ na’ IMPERFECTO, A adj: Ma’ ts’oka’ani’, ma’
HUESO m: Baak. ma’alob menta’ani’.
HUÉSPED, DA m, f: U’ulab. IMPERMEABLE adj: Ma’ tu máan ja’i’.
HUEVO m: Je’, e’el. IMPERTINENTE adj: Nak óol.
HUIR v: Púuts’ul, jóok’ol. IMPLORAR v: K’áat, yaanyan.
HULE m: K’i’ik’ che’, saats’, IMPORTE m: Tojol.
HUMANIDAD f: Wíinikil. IMPOSIBLE adj: Ma’ tu páajtal u
HUMANO, A adj: Wíinik, máak, lu’um meenta’al, jach talam.
kaab. IMPOTENCIA f: Ma’ muuk’il.
HÚMEDO, A adj: Ch’uul. IMPOTENTE adj: Ma’ muuk’, mina’an u
HUMILDAD f: Óotsilil. muuk’.
HUMILDE adj: Óotsil. INAUGURAR v: Chúunpajal, léeks, káajs,
HUMILLAR v: T’oonkin, sublakkun. jolbes.
HUMO m: Buuts’. INCENDIAR v: Tóok, elel , t’aab.
HUMOR m: (-de animal) K’aab. INCENSARIO m: P’uulut.
HUNDIR v: Ts’aam, buul, búulul, INCISIVO m: Koj yan táanil ti’ u chi’ máak.
tomchajal. INCLINAR v: Chiin, ch’e’, t’oon.
HURACÁN m: Chak iik’. INCÓMODO, A adj: Ma’ ma’alob aniki’, ma’
HURAÑO, A adj: K’o’ox. ma’alob u yu’ukubai’.
HURGAR v: Loom, júul che’. INCORDIO m: Ma’aj.
HURÓN m, zool: Sáabim. INCUBADORA f: U n’ukul tu’ux ku
HURTAR v: Ookol. pajkúunsa’al je’; u n’ukul tu’ux ku ts’a’abal
HURTO m: Ookol. mejen paalal ma’ k’uchuk u k’iinil u síijili’.
HUSMEAR v: Úuts’ben, uuts’, ch’a’ book. INDAGAR v: K’áat chi’.
INDICAR v: E’es.
ÍNDICE m: (dedo-) Túuch’ub.
INDÍGENA adj: Wi’it’, maaya wíinik,
máasewal.
I INDIGESTIÓN f: Baj chíim.
INDIVIDUO, A adj: Wíinik, máak
I f: U kajunp’éelil ts’íib ich káastlan t’aan. INDUCIR v: (-verbalmente) Tak t’aan.
IDEA f: Tuukul. INDULTAR v: Sa’asal si’ipil, sa’at si’ipil.
IDENTIFICAR v: K’ajóol. INDULTO m: Sa’as si’ipil, sa’at si’ipil.
ÍDIOMA m: T’aan. INFANCIA f: Paalil, tu paalil.
IDOLO m: Póolbil che’, k’uj. INFANTIL adj: Chan paal, mejen paal.
IGLESIA f: U yotoch ki’ichkelem yuum, naj INFECTAR v: Yaajtal, tu’tal.
k’uj. INFELIZ adj: Nuum yaj, óotsil máak,
IGNORANTE adj: Máak ma’ u yojel wáa INFIERNO m: Metnal, mitnal.
ba’axi’. INFLAR v: P’utu’us, uus, sotba.
IGNORAR v: Ma’ ojel. INFORMACIÓN f: T’aan, ts’aa t’aan.
IGUAL adj: Keet, beey xan INFORMAR v: T’aan, ts’aa t’aan,a’al ts’aa
IGUALAR v: Keet, táaxkun. ojéetbil.
IGUANA f, zool: Juuj, t’ool, t’ol juuj. INGERIR v: U yoksa’al junp’éel ba’al ti’
ILESO, A adj: Ma’ úuch loob ti’i’, ma’ uláak’.
úuchuk loob ti’i’. INGLE f: je’ej.
ILÍCITO, A adj: Ma’ utsi’, ma’ ma’alobi’. INGREDIENTE m: Xa’ak’.
ILUMINAR v: Sáaskun. INGRESAR v: Okol
IMAGEN f: Oochel. INHALAR v: Ch’a’ book, ch’a’iik’.
IMAGINAR v: Ts’i’ óol, tuukul. INJERTAR v: Taab, taak’.
INJURIA f: Pooch’, pooch’il. JABALÍ m, zool: Kitam.
INJURIAR v: Pooch’, pooch’il. JACAL m: Xa’anil naj, paasel.
INMIGRAR v: K’uchul, taal ti’ kaaj. JADE m: Ya’ax chich tuun.
INMOVILIZAR v: Wa’akun, wa’atal. JADEAR v: Jéesbal, jéesbaj.
INMUNE adj: Ma’ tu k’oja’antal. JAGUAR m, zool: Chak mo’ol, báalam.
INQUIETAR v: Péek óol. JALAR v: Kóol, páay, jíits’.
INSECTO m, zool: Ik’el. JALEA f: Yo’och mejen kaab.
INSERTAR v: Oks, buut’, chook’, k’aap. JAMÁS adv: Mix bik’in.
INSOMNIO m: Ma’ wenel. JARABE m: Ch’ujuk ts’aak.
INSTANTE m: Súut, súutuk. JARANA f: Síit’ óok’ot.
INSTRUCCIÓN f: Ka’ambes, kaans. JARDÍN m: Tu’ux ku pa’ak’al jats’uts
INSTRUIR v: Ka’ambes, kaans. loolo’ob yéetel jats’uts che’o’ob.
INSTRUMENTO m: Nu’ukul, ba’aluba. JASPEADO, A adj: Páapay, wáaway.
INSULTAR v: Pooch’, pooch’il. JASPEAR v: Páapay boon, wáaway boon.
INSULTO m: Pooch’, pooch’il. JAULA f: Kúuchil tu’ux ku k’a’ajal
INTELIGENCIA f: Na’at ch’íich’o’ob wáa ba’alche’o’ob
INTENSIDAD f: Séeb, séebil, chich, chichil. JEFE m: Yuum nojoch yuum, jalach wíinik,
INTENTAR v: K’áat, óot. tatich.
INTERCAMBIO m: Paklan k’eex, k’eex. JEME m: Jáat k’ab.
INTERESAR v: K’abéet. JESUCRISTO m: Ki’ichkelem yuum.
INTERNAR v: Oks, oksaj. JETA f: Ich.
INTÉRPRETE m, f: Tsol t’aan. JÍCAMA f, bot: Chi’ikam.
INTERROGAR v: K’aat, k’aat chi’, ch’ooch’ JÍCARA f, bot: Luuch.
k’áat. JORNAL m: Náajal ku ts’a’abal tu yóo’lal
INTERRUMPIR v: Xu’uls, wa’akun junp’éel k’iin meyaj.
INTESTINO m: Chooch, choochel. JOROBA f: P’uus.
INTOXICAR v: Ts’aak. JOVEN adj: (m)Xi’ipal, táankelem,
INTRIGAR v: T’aan tu paach. (f)ch’úupal, (x)lo’obayan.
INTRODUCIR v: Oks, juup, ts’oop ts’oot. JUANETE m: T’aajam.
INUNDAR v: Buul, búulul. JÚBILO m: Ki’imak óolal.
INVADIR v: Okol. JUEGO m: Báaxal, báaxaj.
INVENTAR v: Paat, tuus. JUGAR v: Báaxal, báaxaj.
INVESTIGAR v: Ch’e’ chi’, k’áat t’aan, JUGO m: K’aab.
kaxan. JUGUETE m: Báaxal, báaxaj.
INVIERNO m: Ke’elil. JUICIO m: Tuukul, na’at.
INVITAR v: T’aan, a’al. JUNTAR v: Nuuch, nuup, mool, muuch’,
INYECCIÓN f: Juup’, ts’aabil ts’aak yéetel much’kin.
púuts’. JUSTÁN m: Piik.
INYECTAR v: Juup’, ts’aa ts’aak yéetel JUVENTUD f: (m)Táankelemil, xi’ipalil,
púuts’. (f)ch’úupalil, (x)lo’obayanil.
IR v: Bin.
IRA f: K’uux, p’uuj, ts’íikil.
IRRIGAR v: Líil ja’.
IRRITAR v: P’uuj, ts’íik, chi’ichnak.
ISLA f: Peten, káach lu’um. K
ISLETA f: Peten, petenil.
K f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich
maayae’ bey xan ich káastlan t’aan.
J KAKI adj: Boon ku jo’op’ol kitak k’aank’an
tak ya’ax sak éek’.
J f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich KARATE m: Loox ku ka’ansa’al tia’al ma’ u
maayae’ bey xan ku juum ich káastlan ja’ats’al máak,
t’aan. KERMESSE f: Cha’an ku meenta’al tia’al u
mo’olol taak’in tia’al u ma’alobkinta’al LEALTAD f: Jaajil, utsil.
jump’éel kaaj. LECCIÓN f: Xook.
KILÓMETRO m: U p’iisil mil meetroso’ob. LECTURA f: Xook.
KIOSCO m: Junp’éel chan naj yaan ti’ u LECHAR v: U bo’onol wáa ba’ax yéetel
k’íiwikil kaajo’ot tia’al u meenta’al ta’an yétel ja’
cha’ano’ob. LECHE f: K’aab liim.
KLAXON m: Junp’éel chan ba’al yaan ti’ LECHONA f: zol: (x)Leech.
buus wáa, je’ ba’axak ki buuts’ile’ tia’al u LECHUZA f, zool: iikim, (x) t’óojka’ xnuuk.
yawtik máax ku táakal tu beel. LEER v: Xook.
LEGUA f: Lúub.
LEJOS adv: Náach.
LEJÍA f: Jo’ol.
LELO, A adj: Meelen, ma’ óol.
L LENGUA f: Aak’.
LENGUAJE m: T’aan.
L f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich LEÑA f: Si’.
maayae’ bey xan ich káastlan t’aan. LEÑAR v: Si’, mol che’.
LABIO m: Booxel chi’. LEONCILLO m, zool: Koj.
LABORAR v: Meyaj. LEPRA f: Jáaway, we’ech.
LABRAR v: Póol, póol che’. LESIÓN f: Yaj, yajil loob.
LACTAR v: Chu’uch, ts’aa chu’uch. LETRINA f: U kúuchil ta’.
LADEAR v: K’eech, ch’eet, k’uuy, niix. LEVANTAR v: Líik’s, láat’.
LADERA f: Níix. LIBÉLULA f, zool: Tulix, turix.
LADO m: Tséel, xáax, jáal. LIBERAR v: Jáalk’ab, cha’, cha’ak’ab.
LADRAR v: Chi’ibal peek’, chi’ibal. LIBERTAD f: Jáalk’ab, cha’.
LADRÓN, ONA adj: Ookol. LIBRAR v: Jáalk’ab, jóok’s, luk’s
LAGAÑA f: Ch’eem. LIBRE adj: Cha’ak’ab, jáalk’ab.
LAGARTIJA f, zool: Meemech, meerech. LICOR m: Ja’ ku káalkunaj, k’aab.
LAGARTO m, zool: Áain, áayin. LID f: Ba’ate’el, ba’ate’il.
LÁGRIMA f: K’aab ich, ja’il ich. LÍDER m: Jalachil, poolil, jo’olil.
LAJA f: Cháaltun. LIDIAR v: Loox, paay.
LAMENTO m: Ok’ol, awat, áakam. LIEBRE f, zool: Tsuub, t’u’ul.
LAMER v: Ma’ats’, leets’. LIENDRE f: Ye’el uk’.
LÁMPARA f: Ch’uyub sáas, juul. LIGA f: Saats’.
LANGOSTA f, zool: Sáak’, (-de mar) LIGAR v: K’aax, jeep’.
Chakay. LIJAR v: Ja’, jiix.
LANZAR v: Ch’iin, puul. LIMA f: Jaab, jiix.
LAPIDAR v: Ch’iin. LIMAR v: Jaab, jiix.
LAPO m: Laj, wéek’ laj, bok’ laj. LÍMITE m: Xuul, ts’ook.
LARGO, A adj: Chowak. LIMOSNA f: Máatan, síij.
LARVA f, zool: Sib. LIMPIAR v: Cho’, chúul, púus.
LÁSTIMA f: Ch’a’ óotsilil. LINAJE m: Ch’i’ibal.
LASTIMAR v: K’ool, k’iil, meen loob. LIQUIDAR v: Láaj bo’ol.
LÁTEX m: Lits. LISO, A adj: Táax, babayki, jajalki.
LATIDO m: Péek, puul, síit’. LISTO, A adj: Séeb, péeka’an.
LATIR v: Péek, síit’, populaankil. LITORAL m: Jáal ja’, jáal k’áak’náab.
LAVABO m: U n’ukul tia’al u p’o’obol k’ab. LÓBREGO adj: Loob, loba’an.
LAVADO m: P’o’. LOCALIDAD f: Kaaj.
LAVANDERA f: (x)P’o’. LOCALIZAR v: Kaxan.
LAVAR v: P’o’. LOCO, A m, f: Ko’, choko pool choko jo’ol.
LAZAR v: Léej. LODO m: Luuk’
LAZO m: Mook, léej. LOGRAR v: Páajtal, náajal.
LEAL adj: Jaaj, uts. LOMA f: Múul, pu’uk, chan wits.
LOMBRIZ f, zool: Kanil nak’; (-de tierra)
lukum kaan. M
LOMO m: Paach, pu’uch, sibin, sibnel.
LONGANIZA f: bek’ech chooch but’a’an M f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich maaya
yéetel juch’bil bak’. t’aane’ bey xan ich káastlan t’aan.
LONJA f: Tsaats. MACANA f: Xtol, xtol che’.
LOQUEAR v: Ko’il, choko poolil. MACETA f: Pak’al ts’aba’an ti’ p’úul wáa ti’
LORO m, zool: T’uut’.
kuum.
LUCERO m: Eek’
LUCIÉRNAGA f, zool: Kóokay. MACHÁCAR v: Kool, k’uut, peech’, maax.
LUCIR v: Léembal, léets’bal. MACHETE m: Máaskab.
LUCRO m: Náajal MACHETEAR v: Ch’aak yéetel máaskab.
LUCHA f: Ba’ate’el, ba’ate’il. MACHO m: Xiib, xibi ba’alche’
LUCHAR v: Ba’ate’el, ba’ate’il. MACHORRA f: (x)Ch’up ma’ tu ts’aik u
LUGAR m: Kúuch, kúuchil. yaal.
LUMBRE f: K’áak’.
MACHUCAR v: Peech’, maax, muux,
LUNA f: Uj.
LUNAR m: (-de la piel) Yuuy, chi’ibal uj, yaach’.
chi’ibal k’iin. MADEJA f: Cháach, chúuch. K’aax.
LUXACIÓN f: Sáay, sáayal. MADERA f: Che’
LUZ f: Sáas, sáasil. MADERO m: Che’
MADRASTRA f: Majan na’.
MADRE f: Na’
MADRIGUERA f: Áaktun, k’u’, sajkab.
LL MADRUGADA f: Ja’atskab k’iin, sáastal.
MADURAR v: Tajal, tajankun, tak’antal.
LL f: Le ts’íib je’ela’ mina’an ich maaya MAESTRO, A m, f: (j)Kaansaj,
t’aan, ich káastlan t’aane’ ku ya’ala’al ti’ (j)kaambesaj, (x)ka’ansaj xook.
LLAGA f: Yaj MAGULLAR v: Nuul, maax.
LLAGAR v: Yajtal. MAÍZ m, bot: Ixi’im, (-en mazorca) nal.
LLAMA v: T’aan. MAJAR v: Maax, peech’, yaach’.
LLAMAR v: T’aan.
LLANO, A adj: Táax, táats’. MAL adj: K’aas, loob.
LLANTO m: Ok’ol. MALDAD f: K’aasil, loobil.
LLANURA f: Chak’an, táax lu’um. MALEAR v: K’askun, k’astal, k’aspajal.
LLAVE f: Ch’otob. MALEZA f: Aban, loob, k’ak’as xíiw.
LLEGAR v: U’ul, k’uchul, kóojol. MALTRATAR v: To’to’op.
LLENAR v: Chuup, buut’, chook’, MALVA f, bot: Chi’chi’bej
LLEVAR v: Biis.
MALLA f: Sawin.
LLORAR v: Ok’ol.
LLOVER v: K’áaxal cháak, k’áaxal ja’, MAMÁ f: Na’.
cháak. MAMAR v: Chu’uch.
LLOVIZNA f: Tóos ja’, tóosa’. MANANTIAL m: Sayab.
LLOVIZNAR v: Tóos ja’, tóosa’. MANATÍ m, zool: Teek.
LLUVIA f: Cháak. MANCEBO m: Táankelen, táankelem.
MANCILLAR v: U báabaxta’al xch’up.
MANCHA f: Éek’
MANDAR v: Túux, tusbeel.
MANDÍBULA f: Kama’ach.
MANGA f: K’abil, k’abil nook’.
MANGO m: Ook.
MANIJA f: K’ab. MAYA m: (idioma) maaya t’aan
MANJAR m: Ki’il. MAYOR adj: Nojochil.
MANO f: K’ab. MAYORAL m: Mayokol, mayol.
MANOJO m: Cháach’, ch’uuy, k’aax. MAZORCA f: Nal, jek’ nal.
MANOSEAR v: Báabax, máamach MEAR v: Wiix.
MANSO, A adj: Suuk. MECAPAL m: Táab,
MANTECA f: Tsaats. MECATE m: K’aan, ts’áak.
MANTEL m: Nook’ ku ja’ayal yóok’ol MECER v: Úumbal, úumbaj, pik’.
mayak che’. MECHÓN m: P’oot, (-de pavo) tsuum.
MANTENER v: Tséen, kuxkin. MEDICAR v: Ts’aak.
MAÑANA f: Sáamal, ja’atskab. MÉDICO, A m, f: Ts’ak máak ts’ak yaj.
MAPACHE m, zool: K’ulu’. MEDIDA f: P’iis, p’isib .
MAR m: K’áak’náab. MEDIR v: P’iis.
MARAVILLAR v: Ja’ak’ óol, jak’óol. MEDITAR v: Tuukul.
MARCA f: Weet. MÉDULA f: Ts’o’omel baak.
MARCAR v: Chíikbes, weel. MEJILLA f: P’u’uk.
MARCHAR v: Xiimbal, bin MEJORAR v: Ma’alobkin, ma’alobtal.
MARCHITAR v: Much’, muuts’, chuchul, MELLAR v: P’uuy, ts’eej.
kíimil, k’ak’altal. MELLIZO, A adj: Iich.
MAREAR v: Éek’joch’e’ental Ich. MENDIGAR v: K’áat, máatan.
MARGEN m, f: Chi’, jáal. MENDIGO, A m, f: (j)Máatan, (j)K’áat
MARICÓN m: Ch’upu xiib. máatan;
MARIDO m: Íicham. MENEAR v: K’uuy, biik’, yúuk, pipik’
MARIPOSA f, zool: Péepem, péepen. MENEO m: Niik’, k’uuy, biik’, bibik’, pipik’.
MARISCO m: K’omoj. MENESTER m: K’abéet.
MARRANO, A m, f: (m)K’éek’en, (f)xleech. MENGUAR v: Éemel, kaabaltal.
MARTILLO m: Bajab. MENOR adj: Chan, chichan, ts’iris.
MARTIRIZAR v: Muk’yaj. MENSAJE m: T’aan, k’iben t’aan.
MÁS adj: Máas, maasil . MENSO, A adj: (j)Meelen kep, (x)meelen
MASA f: Sakam, juuch’. peel.
MASACRAR v: Kíinsaj. MENSTRUACIÓN f: Éemel k’i’ik’.
MASAJE m: Páats’, yéet’, yeets’. MENSTRUAR v: Éemel k’i’ik’.
MASCAR v: Cha’ach, jaach’ MENSURA f: P’iis, jol ch’ak.
MÁSCARA f: Tep’ ich, pix ich. MENSURAR v: P’iis, xot’ k’áax, jol ch’ak.
MASCULINO, A adj: Xiib. MENTE f: Tuukul.
MASTICAR v: Cha’ach, jaach’. MENTIR v: Tuus..
MASTURBARSE v: Kóol keep, kóol iit. MENTIRA f: Tuus.
MATA f: Che’ MENTÓN m: No’och.
MATANZA f: Kíimsaj, banban kíimsaj. MEÑIQUE m: (dedo) T’uup.
MATAR v: Kíimsaj MEOLLO m: Nooy, ts’u’.
MATORRAL m: Aban, jaban, pokche’. MERCADO m: K’íiwik, u kúuchil u ko’onol
MATRACA f: Bojol che’. yéetel u ma’anal ba’alo’ob
MATRIMONIO m: Ts’o’okol beel. MERETRIZ f: (x)Káakbach, (x)choko iit,
MATRONA f: Xunáan, ko’olel. MERIDANO, A m, f: Jo’il.
MAULLAR v: Awat miis, ok’ol miis. MERMAR v: P’íitkun, éemel, kaabaltal,
MAXILAR m: Kama’ach. kaabalkun.
MESA f: Ka’anche’, mayak, che’. MONEDA f: Taak’in.
META f: Xuul. MONEDERO m: U nu’ukul tu’ux ku
METATE m: Ka’. ts’a’abal taak’in.
METEORITO m: K’áak’, chamal xnuuk. MONO m, zool: Ma’ax.
METER v: Ts’oot, juup, chook’, oks, kaap. MONOGRAFÍA f: U ts’íibil ba’alo’ob
MEZCLA f: Xa’ak’, xe’ek, ya’ach’ ucha’an, ba’alo’ob yaan yéetel ba’alo’ob ku
MI pron: In, tin. meenta’al ti’ junp’éel kaaj.
MIARDA p: Ta’. MONSTRUO m: K’aak’as máak, k’aak’as
MICROBIO m, zool: Ik’el. ba’al.
MIEDO m: Sajkil, sajakil. MONTAÑA f: Wiits, noj k’aax.
MIEL f: Kaab. MONTAR v: Naat’.
MIEMBRO m: (viril) Keep, toon, xiibil. MONTE m: K’áax.
MIERDA f: Ta’. MONTÍCULO m: Múul,
MIGAJA f: P’úuy, xéet’, xéet’el, xix, xiixel. MONTÓN m: Túuk, múul, múuch’ tsúuk.
MILPA f: Kool. MONTURA f: Xéek.
MILPERO m: (J)Kolnáal. MOÑO m: T’uuch.
MÍO, A adj: In tia’al. MORADA f: Otoch, naj, taanaj
MIRAR v: Il, paakat, cha’an. MORAR v: Kajtal.
MISERIA f: Óotsilil. MORCILLA f: Chooch.
MITAD f: Búuj, táan buj, táan chumuk, MORDAZA f: K’ax chi’.
táankoch. MORDER v: Chi’ibal, níich’, k’uux.
MOCO m: Síim, síin. MORDIZCO m: Níich’, k’uux, nóot’, néet’.
MOCHO, A adj: Móoch. MORENO, A adj: Boox.
MODERAR v: P’iis, ts’aa p’iis. MORIR v: Kíimil.
MODISTA f: (x)Chuuy. MORRAL m: Chíim, sáabukan.
MODO m: Bay, bey, beya’, beyo’ bix, lay. MORTAJA f: Nook’ ku meyaj utia’al u
MOFAR v: P’a’as. Eets’. te’ep’el kimen.
MOHO m, bot: Kuuxum, ta’ cháak. MORTANDAD f: Báan kíimil, kíimilil.
MOJAR v: Ch’uul. MORTERO m: Muxub, k’utub.
MOJÓN m: Xu’uk, multun. MOSCA f, zool: Ya’axkach.
MOJONERA f: Xu’uk’, multun. MOSCO m, zool: K’oxol.
MOLAR m: Cha’am koj. MOSQUITO m, zool: K’oxol, box k’oxol.
MOLDE m: U nu’ukul jóojochil tu’ux ku MOSTRAR v: E’es
láala’al wáa ba’ax MOVER v: Péek, péeks, pik’, júuy.
MOLDEAR v: Paat, u meenta’al wáa ba’ax MOZO, A adj: Táankelem; paalitsil.
ichil junp’éel un’ukul jóojochil. MUCOSIDAD f: Síim, síin.
MOLER v: Juuch’, muux. MUCHACHO, A m, f: (m) Paal, táankelem,
MOLESTAR v: K’uuxil, ts’íikil, p’u’ujul. xi’ipal;
MOLINILLO m: Juuyub. MUCHO, A adj: (superlativo) Jach, sen,
MOLLEJA f: Tuuch. seten, jeta’an, ya’ab.
MOLLERA f: Ya’al MUDA f: (-de ropa) U jeel nook’
MOMENTO m: Súut, súutuk. MUDAR v: Jeel, k’eex.
MOMOTO m, zool: Toj. MUDO, A adj: Toot.
MONDAR v: Ts’eej, Ts’iil, p’eel. MUECA f: Éets’, nich’ koj.
MONDONGO m: U tsuukel wakax MUELA f: Cha’am, cha’am koj.
meenta’an tia’al jaantbil. MUERTE f: Kíimil.
MUERTO, A adj: Kimen. NATA f: Oots’.
MUGIR v: Awat wakax, áakam wakax. NATIVO, A. adj: Wayil, weyil, máasewáal,
MUGRE f: Éek’, éek’chok’, kiirits’. siknáal.
MUJER f: Ch’up, ko’olel, (x) ba’al. NAUFRAGAR v: Búulul.
MULATO m, bot: Chakaj. NÁUSEA f: Taaktal xej.
MULETA f: Che’ ku ts’aik yáanal u xiik’ NEBLINA f: Yeeb.
máak k’oja’an wáaki’inpaja’an u yook tia’al NEGACIÓN f: Ma’ mina’an.
u páajtal u xíimbal. NEGAR v: Ma’ jaaji’, mix jaaji’
MULTA f: Bo’ol ku meentik máak ts’o’ok u NEGLIGENCIA f: Náay óolal, nay óolal.
meentik wáa ba’ax k’aasil. NEGRO, A adj: Éek’, boox.
MULTIPLICAR v: Ya’abkun. NENE, A m, f: Chaanpal, chan paal.
MULTITUD f: Ya’ab, ya’abal, múuch’. NI conj: Mix.
MUNDO m: Yóok’ol kaab. NIDO m: K’u’.
MUNICIÓN f: Yóol ts’oon. NIETO, A m, f: Áabil.
MUÑECA f: Junp’éel báaxal je’ bix chan NIGUA f, zool: Al ch’ik.
ko’olel ku báaxtik mejen NIÑO, A m, f: Paal.
MURALLA f: Pak’, ka’anal pak’. NIVELAR v: Táaxkun, táats’kun, tojkin.
MURCIÉLAGO m, zool: Soots’. NIXTAMAL m: K’u’um.
MURMULLO m, Mukul t’aan. NO adv: Ma’
MURMURAR v: Mukul t’aan, mukul chi’. NOCIVO, A adj: K’aas.
MURO m, Pak’. NOCHE f: Áak’ab, ook’in.
MÚSCULO m: Xiich’, muuk’, bak’. NODRIZA f: (x)Chiw, paal.
MUSEO m: Kúuchil tu’ux ku ye’esa’al NÓMADA, adj: Máak chéen bey u máano’
úuchben ba’alo’ob. yéetel ma’ u jets’kunmaj u yotoch ti’
MÚSICA f: Paax. junp’éel kúuchi’.
MÚSICO, A m, f: Máak ku paax. NOMÁS adv: Chéen, ja’alili’.
MUSLO m: Muk’ ook. NOMBRE m: K’aaba’.
MUTILAR v: Xoot’, kúul. NOPAL m, bot: Páak’am, tsakam
MUY adj: (superlativo) Jach, sen, seten, NORTE m: Xaman.
jéet, jeta’an, táaj. NOSOTROS, AS pron: To’on.
NOTAR v: Chíikpajal, il.
NOTICIA f: Péektsil, péeksil.
NUBE f: Múuyal, múunyal.
N NUBLAR v: Nookoytal, líik’ij ja’.
NUCA f: Pachkab.
N f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich maaya NUDO m: Mook, k’aax, jook’.
t’aane’ bey xan ich káastlan t’aan. NUERA f: Ilib.
NACER v: Síijil, antal, jóok’ol. NUEVO, A adj: Túumben.
NADA pron: Mix ba’al. NUEZ f: (-de la garganta) k’o’och.
NADAR v: Báab. NÚMERO m: Xook.
NADIE pron: Mix máak NUNCA adv: Mix bik’in.
NALGA f: Bak’el iit, p’u’ukil iit. NUPCIAS f: Ts’o’okol beel.
NANCEN m, bot: Chi’.
NARANJA f: bot: Pak’áal.
NARIZ f: Ni’.
NARRAR v: Tsikbal, tsool.
Ñ OLOR m: Book.
OLVIDAR v: Tu’ub, p’aat.
OLLA f: Kuum.
Ñ f: Le ts’iib je’ela’ mina’an ich maaya
OMBLIGO m: Tuuch.
t’aan, ich káastlan t’aane’ ku ya’ala’al ti’e’
OMITIR v: P’aat, ma’ u meenta’al ba’ax.
eenye’.
OMNIPOTENTE adj: Ku páajtal u beetik
ÑAME m, bot: Makal.
tuláakal ba’al.
ÑOÑO A adj: Ma’ na’at
OMÓPLATO m: U baakel keléembal.
ONDEAR v: Péek, wilbáa.
ONOMÁSTICO m: K’iin k’aaba’.
OPACAR v: Éek’joch’e’ental.
O OPERAR v: Xoot.
OPINAR v: T’aan, a’al tuukul, ts’aa tuukul.
O f: Waxaklajunop’éel ts’íibil káastlan t’aan, OPRIMIR v: Jeep’.
ich maayae’ jo’p’éel u jejeláasil. ORACIÓN f: Payal chi’.
OBEDECER v: U’uy t’aan. ORDEN m: Tsool.
OBESO, A adj: Polok ORDENAR v: A’al, tsool, taas.
OBJETO m: Ba’al. ORDEÑAR v: Poots’, pots’ im, jóok’s k’aab
OBRERO, A m, f: (J)Meyjil, (x)meyjil. im.
OBSCURECER v: Éek’joch’e’ental, OREJA f: Xikin.
áak’abtal, áak’abchajal. ORGANISMO m: Wíinklil, wíinkilil.
OBSCURIDAD f: Áak’abil, éek’joch’e’enil. ÓRGANO m: (-genital) (m)Keep, toon;
OBSERVAR v: Il, paakat, cha’an. (f)peel, k’uul.
OBSTRUIR v: K’aal, maak, tsuuts. ORIENTAR v: Tsol xikin, ts’a nu’uk, ch’a’
OBTENER v: Antal, chuuk. nu’uk.
OCASO m: T’úubul k’iin, bin k’iin, chíinil ORIENTE m: Lak’in.
k’iin. ORIFICIO m: Jool.
OCCIDENTE m: Chik’in. ORIGEN m: Chuun, káajal, moots, ch’i’ibal.
OCÉANO m: K’áak’náab, k’áa’naab ORILLA f: Chi’, p’iich, jáal.
OCTAVA f: Biix, u waxakp’éel k’iin ORINA f: Wiix.
ts’o’okok wáa máanak je’ ba’axak ORINAR v: Wiix.
máank’inalile’ ORTIGA f, bot: Láal, much, p’óop’ox.
OCUPAR v: Tusbel. ORZUELO m: Xooy.
OCURRIR v: Máan, úuchul. OSAMENTA f: Baako’ob.
ODIAR v: P’eek, k’uux. OSCURECER v: Áak’abtal,
ODIO m: K’uux p’eek, ch’a’ k’uux. éek’joch’e’ental.
ODONTÓLOGO m: Jots’ koj. OSO m, zool: (hormiguero) Chab.
OESTE m: Chik’in. OTORGAR v: Ts’aa, k’uub
OFENDER v: Si’ip, si’ipil, pooch’il, p’a’as. OVAR v: E’el.
OFENSA f: Si’ip, pooch’, p’a’as. OVEJA f, zool: Taman.
OFICIO m: Meyaj. OXIDAR v: Itsin.
OFRECER v: Ts’aa, k’a’ay. ÓXIDO m: Iits.
OFRENDA f: Síij, k’aam.
OÍDO m: Xikin.
OIR v: U’uy.
OJO m: Ich
OLER v: Úuts’, úuts’ben, ch’a’ book.
PAPERA f: Chuchup kaal.
P PAR adj: Ka’, (de zapatos) ts’áam.
PARA prep: Tia’al.
P f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich
PARALIZAR v: Wa’atal, wa’akun, je’elel.
máayae’ bey xan ich káastlan t’aan.
PARAR v: Wa’atal, wa’akun, je’elel.
PABELLÓN m: Lakam, (-de la oreja)le’
PARECER v: Chíikpajal.
xikin.
PARED f: Pak’.
PABILO m: K’uuch.
PARIENTE, A m, f: Láak’, láak’ tsil, éet
PACIENCIA f: Chuka’an óol, pa’at.
k’i’ik’el.
PADECER v: Muk’yaj.
PARIR v: Aalan, óolinkun.
PADRASTRO m: Majan yuum.
PARPADEAR v: Múumuts’ ich, p’i’ip’i’il ich.
PADRE m: Yuum, taat, taatáa.
PÁRPADO m: Sóol ich, paach ich.
PAGAR v: Bo’ol.
PARTERA f: (x)aalans, (x)ilaj k’oja’an.
PÁGINA f: Yich ju’un, táan ju’un.
PARTÍCULA f: P’úuy, p’úuyul, xéet’,
PAILA f: Nojoch yéetel kóoch kuum.
káach.
PAÍS m: Lu’umil.
PARTIR v: Buuj, xeet’, xiik, xoot, jaats,
PAISAJE m: Junxéet’ lu’um, k’áax wáa
teej.
k’aak’náab jach jats’uts.
PASAR v: Máan.
PAJA f: Su’uk.
PASEAR v: Ximbal, máan.
PÁJARO m, zool: Ch’íich’.
PASEO m: Xíimbal, máan.
PALA f: Jo’opob.
PASIÓN f: Muk’yaj, ts’íibolal, óol
PALABRA f: T’aan, t’aanil.
PASO m: Xáak’ab.
PALADAR m: Nab ka’an
PASTAR v: (-amarrado el animal)
PALIDECER v: Sakpile’ental, saktal.
Jáalsuum.
PALILLO m: Ch’ilib.
PASTO m: Su’uk, xíiw.
PALMA f: (-de huano) Xa’an.
PASTOR, A m, f: Máak ku kanáantik
PALMEAR v: Papax k’ab, lalaj k’ab.
ba’alche’o’ob.
PALMO m: Nab, nab k’ab.
PATA f: Ook, mooch’, xaaw.
PALO m: Che’
PATEAR v: Kóochak’, jáanchak’,
PALOMA f, zool: (silvestre) Úukum,
PATIO m: Táankab.
tsuutsuy, sakpakal.
PATRIA f: Lu’umil k kaaj.
PALPITAR v: Síit’, péek.
PAVO, A m, f: Úulum, (m)tso’, (f) (x)tuux,
PALUDISMO m: Ke’el chokwil.
(de monte) kuuts.
PAN m: Waaj.
PAYASO m : Chi’ik.
PANADERÍA f: Naj tu’ux ku meenta’al
PECA f: Eek’, yeek’.
yéetel ku ko’onol waaj
PECADO m: K’eban, si’ipil.
PANAL m: Pak’ kaab wáa xuux
PECADOR, A f: (m) (j)k’eban (f) xk’eban.
PANTALETA f: Eex.
PECAR v: Kuch k’eban, kuch si’ipil.
PANTALÓN m: Eex
PÉCARI m, zool: Kitam.
PANTORRILLA f: P’ul ook, t’óon
PECHO m: Tseem.
PANZA f: Tsuuk, nak’.
PECHUGA f: Tseemil ch’íich’, sak bak’,
PAÑAL m: Táas iit.
tseem.
PAÑO m: Xéet’ nook’ tia’al u yúuchul cho’.
PEDAZO m: Xóot’, xéet’, káach, kóots.
PAPÁ m: Yuum, taat, taatáa.
PEDERNAL m: Tok’, tok’ tuunich.
PAPADA f: K’oj, k’o’och, chíin
PEDIR v: K’áat.
PAPAYA f, bot: Puut.
PEDO m: Kiis.
PAPEL m: Ju’un.
PEGAR v: Taak’, paak’, jaats’. PERSONA f: May, wíinik.
PEINAR v: Xáach, xáache’t. PERVERSO, A adj: K’ak’as máak,
PEINE m: Xáache’, xáacheb. k’asa’an, kisin máak.
PELAGRA f: Tikin sóolba. PERVERTIR v: K’askun.
PELAR v: Ts’íil, súus, k’oos. PESADILLA f: Wayak’, k’ak’as náay.
PELEAR v: Ba’ate’el, ba’ate’il. PESAR m: Yaj óol.
PELÍCANO m, zool: P’onto’. PESAR v: P’iis.
PELO m: Tso’ots. PESCADO m, zool: Kay.
PELÓN, ONA adj: K’olis. PESCAR v: Chuuk, chuk kay, maach.
PELUDO, A adj: Máak wáa ba’alche’ jach PESCOZÓN m: K’oop, wáas k’op.
ya’ab u tso’otsel. PESCUEZO m: Kaal.
PELUQUERÍA f: Kúuchil k’oos. PESO m: Aalil.
PELVIS f: T’eet’. PESTAÑA f: Máatsab, máatsa’.
PELLEJO m: Oot’, oot’el. PESTAÑAR v: Muts’ ich
PELLIZCAR v: Xe’ep’, le’ep’. PESTE f: K’oja’anil ku meentik u yantal
PENACHO m: P’oot. báan kíimilil.
PENCA f: Le’ kij, le’kiiw. PETATE m: Póop.
PENDEJO m: Sajlu’um, meeten keep. PEZ m, zool: Kay.
PENE m: Keep, toon, xiibil. PEZÓN m: Pool Im.
PENETRAR v: Okol, okoj, máan,táats’ PEZUÑA f: Maay.
máan, póot máan. PIAR v: Ts’its’ianki.
PENSAMIENTO m: Tuukul. PICAR v: T’óoch, chi’.
PENSAR v: Tuukul PICAZÓN f: Saak’, saak’il.
PEÓN m: (j)Xíimbal máak, (j) meeyjil PICO m: (-de ave-) U Koj ch’íich’, u ni’
máak. ch’íich,
PEPITA f: Neek’. (de calabaza) tóop, sikil. PIE m: Ook.
PEQUEÑO, A adj: Chan, chichan, mejen, PIEDRA f: Tuunich
ts’iris. PIEL f: Oot’, oot’el.
PERDER v: Saat. PIERNA f: T’óon.
PERDIZ f, zool: Noom. PINCHAR v: Loom.
PERDONAR v: Sa’as si’ipil, sa’asa’al si’ipil. PINOLE m: K’áaj.
PERDURAR v: Xáantal. PINTAR v: Boon.
PERECER v: Kíimil. PIÑATA f: P’úul.
PEREGRINAR v: Xíinxinbal, máansbaj. PIÑUELA f: Ch’am, ch’om.
PEREZOSO, A adj: Ma’k’óol, (m) jooykep, PIOJO m, zool: Uk’.
(f)jooypel. PIPIÁN m: Óom sikil.
PERFORAR v: Poot, jool. PISAR v: Pe’echak’, ts’a’acha’, ts’áancha’.
PERFUMAR v: Ki’bokkin, ki’bokkun. PISO m: Lu’um.
PERFUME m: Ki’bok, ki’bokil. PISOTEAR v: Pepe’echak’, pepe’echa’,
PERÍODO m: K’iin, k’iinil. PIZOTE m, zool: Chi’ik.
PERMITIR v: Cha’. PLACER m: Ki’imak óolal.
PERO conj: Kux. PLANCHAR v: Ji’, yúul, taats’.
PERRO, A m, f, zool: Peek’, (m) xiibil PLANTA f, bot: Aban, che’, xíiw.
peek’, (f)Ch’upul peek’. PLANTAR v: Pak’, pak’al, xaab.
PERSEGUIR v: Áalkab paach, ch’a’ paach, PLANTÍO m: Pak’al
tsay paach. PLÁTANO m, bot: Ja’as.
PLATICAR v: Tsikbal, t’aan. PRECIOSO, A adj: Jats’uts, (m)
PLATO m: U nu’ukul tu’ux ku ts’a’abal ki’ichkelem, (f)ki’ichpam.
janal wáa je’ ba’axak tia’al jaantbile’. PRECOZ adj: peew.
PLAYA f: Jáal ja’, jáal k’aak’náab, chi’ PREDICAR v: Tseek.
k’áak’náab. PREFERIR v: Icht.
PLAZA f: K’íiwik, chúumuk kaaj PREGONAR v: K’a’ay.
PLAZO m: Xot k’iin, xot’ k’iin. PREGUNTAR v: K’áat, k’áat chi’.
PLEITO m: Ba’ate’el, ba’ate’il. PREMATURO, A adj: Ma’ chuka’an u k’iini,
PLIEGO m: Wuuts’, paak. ma’ k’ucha’an u k’iini’
PLUMA f: K’u’uk’um. PREMEDITACIÓN f: Tuukul u tukla’al wáa
POBLACIÓN f: Kaaj, kajtalil. ba’ax táanil ti’ u meenta’al.
POBLAR v: Kajkun. PREMIAR v: Bo’ol.
POBRE adj: Óotsil. PRENDER v: Maach, cháach.
POCHOTE m, bot: Ch’oj, pi’im. PREÑADA f: Yo’om.
PODER m: Muuk’ PREÑEZ f: Yo’om, yo’omtal.
PODER v: Páajtal. PREPARAR v: Beet, meen.
PODRIDO adj: Tu’, tu’ja’an, k’aas, PRESAGIAR v: Tomoj chi’, tomok chi’
k’asa’an. PRESENCIA f: Táan, tu táan.
PODRIR v: Tu’tal, tu’taj PRESENTIR v: Kóojol, kóojol.
POLEN m: U ta’anil lool ts’o’ok u k’antal. PRESERVAR v: Ta’ak.
POLÍGAMO, A adj: (x)Ch’up wáa (j)xiib PRESIDENTE m: Nojoch jalach wíinik.
maanal ti’ juntúul u yichamo’ob wáa PRESIONAR v: (-físicamente) Ts’aal,
yatano’ob. peets’.
POLILLA f, zoll: Ik’el, cháabche’. PRESO, A adj: K’ala’an.
POLUCIÓN f: U jóok’ol wáa u wéekel u PRÉSTAMO m: Páay, majan.
sa’il keep. PRESTAR v: Páay, majan.
POLVEAR v: Tóos, póos. PRESUMIR v: U’uyba nojchil, u’uyba noj
POLLO m: T’aaw, chan t’eel; kuluul. ba’al.
PONER v: Ts’aa, taak. PRETENDER v: K’aat.
PONIENTE m: Chik’in. PRIMAVERA f: Yáax k’iin.
PONZOÑA f: (-de víboora) K’i’inam. PRIMER, O, A adj: Yáax, táanil.
POR prep: Tumen, tu yo’olal, yóok’lal. PRIMICIA f: Jolbes.
PORCIÓN f: Ts’e’ets’ek, p’íit. PRIMO, A m, f: (m)-mayor) ka’ suku’un,
PORQUE conj: Tumen. (f,mayor) ka’ kiik, (m, f menor) ka’ íits’in.
POR QUÉ m: Ba’ax ten. PRINCIPIAR v: Káajal, lékel, chúunpajal,
POSADA f: Majan naj. jo’op’ol.
POSAR v: Túuchul, jáayal, ts’áamal. PRINCIPIO m: Chuun, káajal.
POSIBLE adj: Unaj, páajtal. PRINGAR v: Wiits’.
POSICIÓN f: Anik, anil. PRISA f: Séeb, sséebil, séeba’an.
POSTEMA f: Chu’uchum. PRIVAR v: Luk’s, tseel.
POTRO m, zool: Toon tsíimin, xiibil tsíimin. PROBAR v: Túun, túum.
POZO m: Ch’e’en. PROBLEMA m: Toop
POZOLE m: K’eyem, k’eyen. PROCLAMAR v: A’al, ts’aa ojéetbil.
PRECEDER v: Paybe, biin táanil, máan PRODUCIR v: Ts’aa, antal.
táanil. PROFESOR, A m, f: Kaambesaj, kaansaj.
PRECIO m: Tojol. PRÓFUGO, A adj: May puuts’ul.
PROFUNDO, A adj: Taam. QUE conj: Ka, ka’.
PROHIBIR v: Weet’ QUEBRADURA f: Ki’impajal, kiinpajal.
PRÓJIMO m: Láak’, éet wíinikil. QUEBRAR v: Kaach, oop’, p’iik, pa’ax xiik.
PROLETARIO, A m, f: Meeyjil máak, QUEDAR v: P’aat, p’áatal, p’áataj.
kolnáal. QUEJARSE v: Tak jo’ol, tak pool.
PROMULGAR v: A’al, ts’aa ojéetbil. QUEJIDO m: Áakam, áakan.
PRONTO adv: Séeb, jáan. QUEMA f: Tóok.
PROPAGAR v: Ya’abtal, nojochtal. QUEMADURA f: Chuuj, chuujilil.
PROPIEDAD f: Ti’il, tia’al. QUEMAR v: Chuuj, tóok, elel.
PROPIO, A adj: Tia’al. QUERELLA f: Tak pool, tak jo’ol.
PROSTITUTA f: Káakbach, (x)káakbach. QUERER v: K’áat, óot, yaayan.
PROTECTOR adj: Aantaj, kanan. QUERIDO, A m, f: (m)Weey, (f)xk’eech.
PROTEGER v: Kalan, kanan, baal. QUIEBRA f: Kaach, wat.
PROVINCIA f: Chan kaaj, peten lu’um, QUIÉN pron: Máax, máaxi’.
káakab. QUIJADA f: Kama’ach, no’och.
PROVOCAR v: Kaxan ba’ate’el, kaxan QUITAR v: Took, luk’s, tseel.
k’uuxil; kéex. QUIZÁ adv: Wáa, wale’, úuchak, úuchak,
PODRIR v: Tu’tal, tu’taj. binaki’.
PUEBLO m: Kaaj.
PUERCO, A m, f, zool: K’eek’en, (m) beel,
(f) xleech.
PUERTA f: Joonaj, jool naj. R
PUJAR v: Áakam, men muuk’.
PULGA f, zool: Ch’ik. R f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich
PULGAR m: (dedo de la mano) Na’ k’ab. káastlan t’aane’ bey xan ich maaya t’aan,
PULGÓN m, zool: Pok’ol. chéen ba’ale’ ma’ jach yani’.
PULIR v: Jaab, jabalkun. RABADILLA f: Bobox.
PULMÓN m: Sak óol, sot’ot, soorot’. RABIA f: Ko’, ko’il.
PULSERA f: K’aap. RABO m: Nej.
PULVERIZAR v: P’uuy, juuch’. RACIMO m: Ch’úuy, p’óoch.
PUMA m, zool: Koj. RACIÓN f: O’och.
PUNTA f: Ni’, xuul, p’iich. RADICAR v: Kajtal, kuxtal.
PUNZAR v: Juup’, loom, ts’oop. RAER v: Jo’och, joro’ox.
PUÑADO m: Lóoch’, óok, láap’. RAÍZ f: Moots.
PUÑO m: Wol k’ab, tap’ k’ab. RAJA f: Xéet’, xóot’, búuj, ts’íit.
PUPILA f: Neek’ ich. RAJAR v: Buuj, teej, jaat, xiik.
PUS m: Puj. RAMA f: K’ab, k’ab che’, jéek’, xay che’;
xa’ay che’.
RAMERA f: (x)Káakbach, (x)chek’a’an
peel, (x)choko iit.
Q RAMO m: Jéek’.
RAMÓN m, bot: Oox.
Q f: Le ts’íib je’ela’ mina’an ich maaya RANA f, zool: Muuch.
t’aan, ti’ káastlan t’aane’ ku ya’ala’al ti’e’ RAPAR v: Ts’iik, k’oos, k’oliskun, noroch
kuu. k’oos, norot’ k’oos.
¿QUÉ? Pron: Ba’ax. RÁPIDO, A adj: Séeb, séeb, séeba’an,
chich jach chich. RECHAZAR v: Ma’ óota’aj, ma’ u k’a’amaj
RAPTAR v: Ookol, biis. ba’al.
RAQUÍTICO, A adj: P’eex, ts’uuts’. RED f: K’áan.
RARO, A adj: Jela’an. REDACTAR v: Ts’íib.
RASCAR v: Joot’, la’ach, leep’. REDIMIR v: Loj.
RASGAR v: La’ach, le’ep’. REDONDO, A adj: Wóolis, wolis.
RASGUÑAR v: La’ach, jo’ot, xe’ep’. REDUCIR v: Chichantal, chichankun,
RASPAR v: Jo’och, ja’ach. mejenkun.
RASURAR v: Ts’iik. REFLEXIONAR v: Tuukul.
RATA f, zool: Ch’o’. REFRIGERADOR m: Un’ukul ku síiskuntik
RATO m: Súutuk. ba’alo’ob.
RATÓN m, zool: Ch’o’. REGALAR v: Síij
RAUDO, A adj: Séeb. REGALO m: Síij, máatan.
RAYA f: (-hecha con alguna punta) jaat’. REGAÑAR v: K’eey, k’eeyal.
RAYAR v: Jaat’, jara’at’ REGAÑO m: K’eey, k’eeyaj
RAYO m: Jaats’ cháak, (-de sol) Juul k’iin. REGAR v: Jóoyab, jóoya’.
RAZA f: Ch’i’ibal. REGISTRAR v: Ts’íib
RAZÓN f: Na’at, tuukul. REGLA f: P’isib.
RAZONAR v: Tuukul, na’at. REGRESAR v: Suut, taal.
REALIZAR v: Beet, meent. REÍR v: Che’ej.
REBAJAR v: Chichankun, mejenkun, REJA f: Jool bej.
éens. RELACIÓN f: (-sexual) Ts’iis, naach’.
REBANAR v: K’uup, jáat k’uup. RELÁMPAGO m: Lejem cháak.
REBELIÓN f: Líik’il, líik’ ba’ate’el. RELATAR v: Tsikbal, tsool, a’al.
REBOSAR v: Tuul. RELINCHAR v: Awat tsíimin.
REBOZO m: Bóoch’ REMAR v: Báab yéetel che’.
REBUSCA f: Meents’ul, kaxan. REMEDIAR v: Utskin.
REBUSCAR v: Meents’ul, kaxan. REMENDAR v: Pak’a kook, utskin.
RECADO m: Túux t’aan, túuxbil t’aan REMITIR v: Túux, túuchi’.
(especias) xa’ak’. REMO m: Che’ yéetel ku yáantkuba máak
RECAUDAR v: Mool, mool taak’in. utia’al u bin ich ja’ yéetel u cheem.
RECELAR v: Sajaktal, péek óol, k’ux óol. REMOJAR v: Ts’aam, suul.
RECELO m: Péek óol, k’ux óol. REMOLINO m: Moson.
RECIBIR v: K’aam, ch’a’. REMOZAR v: Utskin, túumbenkun.
RECIO, A adj: K’a’am. REMUNERACIÓN f: Bo’ol.
RECLUIR v: K’aal RENACUAJO m, zool: Mejen muuch,
RECOGER v: Mool, jáaymol. chan muuch.
RECOMPENSAR v: Bo’ol. RENCOR m: K’uux, ch’a’ k’uux.
RECONOCER v: K’ajóol. RENEGAR v: Pooch’, pooch’il, k’ex óol.
RECORDAR v: K’a’ajal, k’a’ajs. RENTAR v: Majan.
RECOSTAR v: Naak, nakkun. RENUEVO m: K’u’uk’, top’ che’, óol.
RECTIFICAR v: Utskin. RENUNCIAR v: P’aat.
RECTO, A adj: Taats’, toj. REÑIR v: Ba’ate’el.
RECULAR v: Kukul iit. REPARAR v: Utskin.
RECUPERAR v: Ch’a’ óol, utstal, ch’a’ REPARTIR v: T’oox.
muuk’. REPETIR v: U ka’ meenta’al wáa ba’ax.
REPOSAR v: Je’elel, wa’atal, ch’a’ iik’. RETRATO m: Yoochel je’ ba’axake’.
REPOSO m: Je’elel, wa’atal, ch’a’ iik. RETROCEDER v: Kukul iit.
REPRODUCIR v: Ka’ meent. RETUMBAR v: Juum, áamba, líil.
REPTAR v: Jiil, jiilankal, REUNIÓN f: Much’tal, much’kinaj, mulkinaj.
REPTIL adj: Tuláakal ba’alche’o’ob jilankil REUNIR v: Much’kin, mulkin.
u máano’ob. REVELAR v: E’es.
REPUGNANTE adj: Che’ k’aas, táaj k’aas. REVERDECER v: Ya’axtal, áak’tal.
RES f: Wakax. REVÉS m: Paach, kúul pach.
RESBALAR v: Jaak, jaak, jakchajal, REVISAR v: Il wáa ma’alob.
jalk’ajal, kipchajal, pitk’ajal. REVIVIR v: Ka’ kuxtal, ka’ kuxkin.
RESCATAR v: K’eex, loj. REVOLCAR v: Babal, jawlankil.
RESCATE m: K’eex. REVOLOTEAR v: Popokxiik’, papalaankil.
RESEMBRAR v: Xaab, taab, julbe’en. REVOLTILLO m: Xe’ek’.
RESFRIADO, A adj: Síis óol, oka’an síis. REVOLTURA f: Xa’ak, xe’ek’.
RESINA f: Iits. REVOLVER v: Xa’ak, péeks, chíikt..
RESISTIR v: Ts’áaba chichi, ma’ tu REZAR v: Payal chi’.
p’atkuba. RIBERA f: Chi’, jáal.
RESOLLAR v: Jajak iik’. RICO, A adj: Ayik’al; (de sabor) ki’.
RESPETAR v: Chíin jo’ol, tsiik. RIDÍCULO, A adj: Su’utsil, subtalil.
RESPETO m: Chíin jo’ol, tsiik. RIEGO m: Jóoyab.
RESPIRACIÓN f: Ch’a’ iik’. RIEL m: U beel wakax k’áak’.
RESPIRAR v: Ch’a’iik’ RIENDA f: Jok’ ni’.
RESPLANDECER v: Léembal, juul. RIFLE m: Ts’oon.
RESPLANDOR m: (de fuego) Léets’. RINCÓN m: Tséel, tu’uk’.
RESPONDER v: Núuk. RISA f: Che’ej.
RESPONSABILIDAD f: Kuuch. RIZAR v: Mulixkun, mulixkin.
RESPUESTA f: Núuk. RIZO, A adj: U mulixil u pool máak.
RESTAR v: Tseel, luk’s. ROBAR v: Ookol.
RESTAURANTE m: Naj tu’ux ku ko’onol ROBLE m, bot: Béek.
janal. ROBO m: Ookol.
RESTO m: Yala’, xiix. ROCA f: Nojoch tuunich.
RESUCITAR v: Ka’ kuxtal, ka’síijil. ROCIAR v: Líil, tsiits, wits’ ja’,
RESUELLO m: Ch’a’ iik’. ROCÍO m: P’ija’, jats’al ja’.
RETAR v: Kax ba’ate’el, kaxan ba’ate’el. RODAJA f: Pe’et, me’et.
RETAZO m: Xéet’, xóot’, yala’ RODAR v: Bajak’, balk’ajal.
RETENER v: Ta’ak, k’aal. RODILLA f: Piix
RETENTAR v: Léekel. ROER v: Nées, néet’, p’éep’.
RETIRAR v: Luk’s, luk’ul. ROGAR v: Yaayan k’áat.
RETOBADO, A adj: K’o’ox. ROJO, A adj: Chak.
RETOÑAR v: K’u’uk’ankil. ROMPER v: Jaat, xeet’, xiik, pa’, kaach,
RETOÑO m: K’u’uk’, top’ che’. t’aak.
RETORNAR v: Suut. RON m: Cho’ol, chool.
RETORNO m: Suut. RONCAR v: Nóok’
RETORTIJÓN m: Ch’oot; (-de tripas) ch’ot RONCO, A adj: Ma’as kaal, so’oj kaal.
nak’. RONCHA f: Siip’.
RETOZAR v: Síit’, pa’ muuk’, pompom síit’. RONDAR v: Máan.
ROPA f: Nook’, búuk. SALDAR v: Bo’ol u ts’ook p’aax.
ROPERO m: U kúuchil tu’ux ku ts’a’abal SALIDA f: Jool, jóok’ol.
nook’. SALIR v: Jóok’ol, tiis.
ROSA f, bot: Nikte’. SALIVA f: Túub.
ROSCA f: Koots’. SALPICAR v: Wiits, tiits’.
ROSTRO m: Ich. SALPICÓN m: Tsi’ikbil bak’ yéetel u xa’ak’.
ROTO, A adj: Jaatal, pa’al, xeet’el. SALPULLIDO m: Uusáan, (x) uusáan.
RÓTULA f: Pool píix. SALSA f: K’utbil p’aak, k’utbil iik.
ROZA f: Kool, páak. SALTAMONTES m, zool: Máas, sit’riyo.
ROZAR v: Kool, páak. SALTAR v: Síit’, p’iit.
RUBIO, A adj: Ch’eel. SALTO m: síit, p’iit.
RÚBRICA f: Joron ts’íib. SALUD f: Toj oolal.
RUDO, A adj: Máak chich u meentik wáa SALUDAR v: Béech jo’ol, tsiik.
ba’ax. SALVAJE f: K’áaxil, ba’alche’.
RUEDO m: U kúuchil u pa’ayal wakax. SALVAR v: Áant, luk’s ti’ toop.
RUIDO m: Juum. SANAR v: Utstal, tojtal óol.
RUIN adj: K’aas, k’aak’as máak. SANCOCHAR v: Chaak.
RUINA f: Lab pak’, (x)la’ pak’ SANDALIAf: Xanab.
RUISEÑOR m: zool: k’ook’, (x) k’ook’. SANGRAR v: Took’, k’i’ik’ankil.
RUMIAR v: Jaach’, ka’ jaach’ SANGRE f: K’i’ik’.
RUMOR m: Juum u tsikbalil wáa ba’ax. SANGRÍA f: Took’.
RÚSTICO, A adj: To’otol. SANO, A adj: Ki’ óol, toj óol.
RUTA f: Bej, beel, bejil. SANTO, A adj: Kili’ich.
SAÑA f: K’uux, p’uja’an.
SAPO m, zool: Muuch.
SAQUEAR v: Ookol.
S SARAMULLO m, bot: Ts’almuy.
SARRO m: (-de los dientes) ta’ koj.
S f: Le ts’íib je’ela’ je u jum ich maayae’ SARTENEJA f: Jaltun.
bey xan u juum ich káastlan t’aan SASTRE m: (j)Chuuy, chuy nook’.
SABANA f: Chak’an. SATANÁS m: Kisin, k’aasi ba’al.
SÁBANA f: Teep’. SÁTIRO m: May ku ts’isik mejen paalal.
SABAÑÓN m: Weeret’. SATISFACER v: Ki’imak óol, ki’imaktal óol.
SABER v: Ojel SAZÓN adj: K’aan, tak’an, siip’.
SÁBILA f, bot: Junpets’ k’in kij. SAZONAR v: K’antal, tajal, tajankun.
SABOR m: Ki’, ki’il. SECAR v: Tijil, tikinkun.
SABUESO m, zool: Peek’. SECRETO m: Mukul, ta’ak tsikbal.
SACAR v: Jáal, jook’s, joots’, jo’op. SECUESTRAR v: U yokolta’al máak tumen
SACERDOTE m: (J)K’iin, yuum k’iin. u yéet máakil.
SACIAR v: Na’ajtal. SED f: Uk’aj.
SACUDIR v: Líil, tíit, púus. SEGUIR v: Áalkab paach, toojol, chuuk.
SAGÚ m, bot: Cha’ak. SELECCIONAR v: Teet, yéey.
SAL f: Ta’ab. SELVA f: K’áax, nukuch k’áax.
SALAR v: Ch’óoch’kin, ch’óoch’ kun, pak’ SEMBRAR v: Pak’al.
ta’ab. SEMEN m: Sa’il keep, u k’aab toon.
SALARIO m: Náajal. SEMENTERA f: Kool.
SEMILLA f: Neek’ (-de maíz) i’inaj. SITIAR v: Bak’ paach, k’al paach
SENSIBILIDAD f: Cha’aj. SITIO m: Kúuchil.
SENTAR v: Kutal, kuklin. SOBACO m: Xiik’.
SENTENCIAR v: Xot k’iin, xot’ k’iin. SOBAR v: Páats’, yeet’, yoot’.
SENTIR v: U’uy. SOBRA f: Xiix, yala’.
SEÑAL f: Chíikul, béech’ jo’ol, béech’ k’ab, SOBRE prep: Óok’ol.
béech’ kaal. SOBRECARGA f: P’ik kuuch.
SEÑALAR v: Tuch’ub. SOBRECARGAR v: P’ik kuuch, píitmáan
SEÑOR, A m, f: (m)Yuum, taat, nojoch kuuch.
máak; (f) xunáan, ko’olel, SOBRINO, A m, f: (m) (j)sob, f (x)sob.
SEÑORITA f: (x)Ch’úupal, (x)ba’al, SOCORRER v: Áantaj.
lo’bayan. SOGA f: Suum.
SEPARAR v: Tseel, jaats. SOL m: K’iin.
SEPELIO m: Muuk, muksaj. SOLDAR v: Taak’, u tsu’utsujool yéetel kib
SEPULCRO m: Muknal. wáa uláak’
SEPULTAR v: Muuk. SOLEAR v: Jaykun, jayk’iin.
SEPULTURA f: Muknal. SOLICITAR v: K’áat, kaxan.
SEQUÍA f: Yáax k’iin, noj k’iin. SÓLO, A adv: Chéen.
SER m: (-maligno) Ba’aba’al, kisin. SOLTAR v: Jáalk’ab, cha’, waach’.
SER v: Antal. SOLTERO, A adj: May ma’ts’oka’an u
SERENATA f: K’aay yéetel paax ku bisa’al beeli’, (m) ma’ atan, (f) ma’ íicham
tak tu najil máak. SOLLOZAR v: Ok’ol, xuxuch ni’.
SERMÓN m: Tseek, tse’ek. SOLLOZO m: Jaja’ ok’ol.
SERPIENTE f, zool: Kaan. SOMBRA f: Bo’oy, oochel.
SERVIR v: Meyaj. SOMBRERO m: P’óok.
SESO m: Ts’o’om. SONAJA f: Soot, (-de fruto) (x) tuch’.
SEXO m: Kobol, máantan máak, (m)xiibil, SONÁMBULO, A adj: Chukut kib, chukut
toon, keep, (f)ch’upil, wenel.
SI conj: Kux túun, wáa SONAR v: Juum.
SÍ adv: Beey, beyo’, jaaj, jaan. SONIDO m: Juum.
SIEMBRA f: Pak’al. SONREIR v: Che’ej, mukul che’ej, k’as
SIEMPRE adv: Juntiich’, maantats’, che’ej.
láayli’e’, léeyli’e’. SONRISA f: Sak che’ej, k’as che’ej.
SIERRA f: Wiits, pu’uk. SOÑAR v: Náay, wayak’.
SILBAR v: Xóob, xuuxub. SOPA f: Ya’ach’, (x)chok’, (x) chok’ob.
SILBIDO m: Xóob, xuuxub. SOPLAR v: Uust.
SILENCIAR v: Mak chi’, p’aat ma’ t’aan. SORBER v: Xúuch, jáap.
SILENCIO m: Ch’een, ch’ench’enki. SORBO m: Xúuch, jáap, luuk’.
SILUETA f: Oochel. SORDO, A adj: Kóok.
SILVESTRE adj: K’áaxil. SORPRENDER v: Chuuk, jak’ óol, ja’as
SILLA f: K’áanche’, xeek. óol.
SIMA f: Taam, jool jach taam. SOSPECHA f: Tuukul, péek óol.
SIN prep: Ma’, mina’an, mix. SOSTENER v: Láat’, maach, ch’úuy.
SINGULAR adj: Junp’éel, juntúul. SÓTANO m: Yáanal lu’um.
SIRVIENTE, A m, f: (m) (J)k’oos,meyjil; (f) SUAVE adj: Bi’bi’ki, susulki, o’olki.
xmeyjil, xk’oos. SUAVIZAR v: Ts’u’uba, ts’u’ubankun.
SUBIR v: Na’akal. TABLADO m: Ka’an che’, k’ax che’.
SUBSISTIR v: Kuxtal. TACAÑO, A adj: Ts’u’ut.
SUBSTITUIR v: Jeel, k’eex. TACHAR v: Jonjon ts’íib.
SUBTERRÁNEO, A adj: Yáanal lu’um TAHÚR m: May ku buul.
SUBURBIO m: Pach kaaj. TAJADA f: Búuj, xéet’, x´´oot’.
SUCCIONAR v: Ts’u’uts’, chu’uch. TALAR v: Ch’ak che’, píik’ ch’aak, luk’s
SUCEDER v: Úuchul, máan. nukuch che’o’o’ob.
SUCESO m: Úuchul. TALÓN m: Tuunkuy.
SUCIO, A adj: Éek’, k’óok’ol, kiirits’. TALLAR v: Póol.
SUDAR v: K’íilkab. TALLOm: Chuun che’.
SUDOR m: K’íilkab. TAMAL m: Tamali’, to’obil jolo’och.
SUELA f: K’éewel. TAMBIÉN adv: Bey bey xanláayli’e’,
SUELDO m: Náajal. léeyli’e’.
SUELO m: Lu’um. TAMBOR m: (-maya) Tunk’ul.
SUEÑO m: Náay, wayak’. TAMO m: Ma’ay, (-del maíz) ki’is.
SUFRIR v: Muk’yaj. TAMPOCO adv: Mix.
SUMAR v: Xook, ts’aa. TAN adv: Jach.
SUMERGIR v: Ts’aam, t’uub, buul. TANTEAR v: (-con la mano) Tatal k’ab.
SUMIR v: Buul, ts’aam, t’uub. TAPA f: Maak.
SÚPLICA f: Yaanyan, yaanyan k’áat. TAPAR v: Maak, nuup’, k’aal, piix.
SUPRIMIR v: Luk’s, jáaws. TARÁNTULA f: zool: Chiwoj.
SUR m: Nojol. TARDAR v: Xáantal.
SURCO m: T’i’il. TARDE f: Chúunk’in.
SUSCITAR v: Úuchul. TARTAMUDEAR v: K’alk’alak t’aan,
SUSPENDER v: Ch’úuy, ch’een, t’úuy, k’alk’alak aak’.
líik’s, naak. TAZA f: (-de barro) Lak.
SUSPIRAR v: Ch’a’ iik’ TEA f: Táaj che’, náax che’.
SUSTENTAR v: Tséen, láat’. TECHO m: Jo’ol naj.
SUSTENTO m: O’och, janal. TEJER v: Jiit’.
SUSTITUIR v: Jeel, k’eex. TEJÓN m, zool: Chi’ik.
SUSTO m: Jak’ óol. TELA f: Nook’
SUSURRAR v: Mukul t’aan. TELARAÑA f: K’aan am.
SUYO adj: pron: U tia’al. TEMBLAR v: Kikilaankal, kikiláankil,
kukuyaankil.
TEMBLOR m: Áamba, kíilba, tíitba.
TEMER v: Sajaktal, ch’a’ sajkil.
T TEMOR m: Sajkil.
TEMPESTAD f: Chak iik’.
T f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich maaya TEMPORAL m: Iik’al yéetel u cháakil.
t’aane’ bey xan u juum ich káastlan t’aan. TEMPRANO, A adj: Ja’atskab, sáastal.
TABACO m, bot: k’úuts. TENDERO m. Tu’ux ku le’ebe nook’
TÁBANO m, zool: Áakach. TENDER v: Le’, siin, t’iin, jaay.
TABERNA f: U kúuchil tu’ux ku ko’onol ja’ TENDÓN m: Xiich’.
ku káalkunsik máak. TENER v: Yaan.
TABIQUE m: Pak’. TENSAR v: T’iin, siin.
TABLA f: Che’, xóot’ol che’, xéet’el che’. TENTAR v: Mach, il túun.
TEÑIR v: Boon. TORTILLA f: Waaj.
TEPEZCUINTLE m, zool: Jaleb, jaaleb. TÓRTOLA f, zool: Mukuy.
TERMINAR v: Ts’o’okol. TORTUGA f, zool: Áak.
TERRENO m: Lu’um, k’aax. TOS f: Se’en.
TERROR m: Sajkil. TOSER v: Se’en, sasa’ kaal.
TESTÍCULO m: E’el keep. TOSTAR v: Oop’, eel, póok.
TETA f: Iim, chu’uch, chuchu’. TOTAL adj: Túulis, tuláakal, chuka’an.
TIBIA f: Tselek, baakel tselek. TRABAJAR v: Meyaj
TIBIO, A adj: Pa’ síis, sat síis, k’íinaj. TRABAR v: T’i’il, k’aal.
TIEMPO m: K’iin, k’iinil. TRADUCIR v: Tsool, k’es t’aan, u su’utul
TIENDA f: Naj tu’ux ku ko’onol ba’alo’ob. junp’éel t’aan ti’ uláak’
TIERNO, A adj: Muun, áak’, ya’ax. TRAER v: Taas, púut.
TIERRA f: Lu’um, kaab. TRAGAR v: Luuk’, píit luk’.
TIGRE m, zool: Chak mo’ol, chak bola’ay. TRAGEDIA f: Noj k’aas, nojoch loob.
TIGRILLO m, zool: Sak xikin. TRAGO m: Luuk’.
TINAJA f: Káat. TRAICIÓN f: Tuus, toop.
TIRAHÚLE m: Saats’. TRAICIONAR v: Tuus, toop.
TIRAR v: Ch’iin, puul. TRAJE m: Nook’.
TIRITAR v: Kikilaankil, kukuyaankil. TRAMA f: O’och.
TIRO m: Yóol ts’oon; ts’oon, ch’iin. TRAMO m: Xóot’.
TITILAR v: Léembal, jojopaankil, TRAMPA f: Léech, núup’.
ninibaankil. TRANCA f: No’ox che’, tóoj che’.
TIZNE m, f: Sabak, yabak naj. TRANQUILIZAR v: Jets’ óol, jets’ tuukul,
TIZÓN m: Náax che’, náaj che’. ki’imaktal óol.
TOALLA f: (x)Cho’obo ja’. TRANSCURRIR v: Máan, áalkab.
TOBILLO m: Kaal ook. TRANSFORMAR v: Jeel, suut, k’eex.
TOCAR v: Maach; (-instrumento) paax. TRANSITAR v: Xíimbal, máan.
TOCAYO, A m, f: Éet k’aaba’ TRANSPORTAR v: Biis, púut.
TODO, A adj: Túulis, tuláakal, láaj, bul. TRAPEAR v: Cho’ yéetel nook’.
TOMAR v: Ch’a’, (-líquidos) uk’. TRAPO m: Xóot’ nook’.
TOMATE m, bot: P’aak. TRAQUEA f: Úul, yúul.
TONTO, A adj: Ma’ na’at. TRASEGAR v: Báab, piich, t’ooj.
TOPAR v: Jéentan, naktáan. TRASLADAR v: Biis, máans’, k’eex.
TORBELLINO m: Moson, moson iik’. TRASPASAR v: Máan, píit máan, táats’
TORCAZA f, zool: Sakpakal, úukum, máan.
tsuutsuy. TRASPLANTAR v: Xaab.
TORCER v: Ch’oot, k’eech, looch TRASQUILAR v: Neenet’, neeret’ jóon
TORDO m, zool: Pich’, ts’iiw. k’oos.
TOREAR v: Paay, pay wakax. TRASTO m: Nu’ukul.
TORMENTA f: Chak iik’. TRAVIESO, A adj: Ko’
TORMENTO m: Toop. TRAYECTO m: Bej, bejil.
TORNEAR v: Póol che’, súus che’. TRENZAR v: Jiit’.
TORO m, zool: Wakax, xiibil wakax. TREPAR v: Na’akal.
TORPE adj: Aal, ma’ péeka’ani’, xaan u TRES adj: Óox.
xíinbal. TRIÁNGULO adj: Óox tu’uk’, óox tséel,
TORTEAR v: Pak’ach. óox ti’its.
TRINAR v: K’aay ch’íich’. URRACA f, zool: Ch’eel, (-moreno de
TRIPA f: Choch. Yucatán) pa’ap.
TRIQUINA f, zool: Muuch. USAR v: Ts’aa.
TROJE f: Ch’iil, kumche’ USO m: Ts’aa, suuk.
TROMPA f: Ni’, chowak ni’. UTENSILIO m: Nu’ukul.
TROMPEAR v: Loox. ÚTIL adj: K’abéet.
TRONCO m: Chuun, chuun che’. UTILIZAR v: Ch’a’, maach.
TROPEZAR v: T’óochpajal.
TROZO m: Xóot’, káach, xéet’, kóots, jáat.
TRUENO m: Kíilbal cháak áamba cháak.
TU pron: (posesivo) A. V
TÚ pron: (personal) Teech.
TUBÉRCULO m: Wi’. V f: Le ts’íib je’ela’ mina’an ich maaya
TUCÁN m, zool: Pam, pan ch’eel. t’aan.
TUERTO, A adj: Ch’óop. VACA f, zool: (x)Ch’upul wakax.
TUMBA f: Muknal. VACIAR v: Láal, t’ooj, piich, báab.
TUMBAR v: Kook, lúubsaj che’. VACILAR v: Tuskep
TUMOR m: Chu’uchum. VADEAR v: Ch’aak; k’aat.
TUNA f, bot: Núum tsutsuy, páak’am. VAGAR v: Máan chéen mina’an u jaajil,
TUPIDO, A adj: Su’, piim, chejekbal, máan chéen beyo’.
kokojkl, chechejkl. VAGINA f: Peel, k’uul.
TUZA f: zool: Baj, ba’. VAINA f: Sóol, piix.
VALOR m: Tojol, tojoj.
VALLA f: (de palos) K’at che’, kolóojche’,
kolóoxche’.
U VALLE m: K’óom.
VAMPIRO m, zool: Úukum soots’.
U f: Le ts’íib je’ela’ ich káastlan t’aane’ “uuj” VAPOR m: Ooxol, ooxow.
u k’aaba’, ich maaya t’aane’ jo’p’éel u VAQUERO, A m, f: (m) Mayol; máak ku
jejeláasil. léeik wakax wáa tsíimin.
UBRE f: Chu’uch ba’alche’, yiim ba’alche’. VARA f: Ch’ilib, p’isib che’.
ULTRAJAR v: Pooch’, pooch’il. VAREJÓN M: (-del henequén) Boob.
ULTRAJE m: Pooch’, pooch’il. VARIAR v: Jelbes, k’eex.
UN, O, A adj: Jun. VARILLA f: Bek’ech che’ ku ts’a’abal tu
UNGÜENTO m: Naab. jo’ol naj utia’al u ch’i’ikil le xa’ano’obo’.
UNIFICAR v: Junp’éelkun, pa’ate’kun, VARÓN m: Xiib.
much’kin. VASIJA f: Lak, k’at.
UNIÓN f: Nuuch, nuup, keet. VÁSTAGO m: K’u’uk; aal kij, aal che’, (-
UNIR v: Nuup, tsaay, nuuch. floral de agaves) boob.
UNIVERSO m: Yóok’ol kaab. VEGETACIÓN f: K’áax, k’áaxil, che’il.
UNTAR v: Ji’, paak’, ku’ul. VEJEZ f: Ch’íijil, ch’iijilil, ch’ija’anil.
UÑA f: Íich’ak VEJIGA f: Chíim, chíin.
UÑERO m: Ts’op ta’, tsop íich’ak VELA f: (-de esperma) Kib.
URBE f: Kaaj, nojoch kaaj. VELOZ adj: Séeb, péekla’an, séeba’an.
URDIR v: Waak’, (-hamaca) wak’ k’áan. VELLO m: Mejen ts’ots, (-púbico) cho’om.
URGENTE adj: Séeb. VENA f: Beel k’i’ik’.
VENADO m, zool: Kéej (-de tamaño VIRAR v: Suut, ch’eet.
pequeño)yuuk. VIRGEN adj: Sujuy, ko’lebil, (x)ch’úupal
VENCER v: Toop, loots’, náajal. ma’ ta’alki’.
VENDAR v: K’aax, piix, to’. VIRTUD f: Uts, utsil.
VENDER v: Koon, koonol. VIRUELA f: K’áak’.
VENENO m: Ts’aak, ba’al ku kiimsaj VISIÓN f: Il, (-entre sueños) wayak’
VENERAR v: Yaakun yaabil, tsiik. VISITA f: U’ulab.
VENIR v: Taal, taaj. VISITAR v: Xíimbaj, xíimbal.
VENTA f: Koonol, koonoj. VISTA f: Ich, paakat.
VENTOSA f: Nup’ luuch. VIUDO, A adj: (m) (j)ma’ atan, (f) xma’
VER v: Il, paakat, cha’an. íicham; máak kimen u yatan
VERA f: Jáal, jáalchi’, tséel. VIVIR v: Kuxtaj, kuxtal.
VERDAD f: Jaaj, jaajil. VIVO, A adj: Kuxa’an.
VERDE adj: Ya’ax, áak’, che’che’ VOCABLO m: T’aan.
VERDÍN m, bot: Kuuxum. VOCABULARIO m: Múuch’ t’aano’ob.
VERDOLAGA f, bot: Xukul, (x)jukul. VOLAR v: Xik’nal.
VEREDA f: T’úul bej, t’úut’ul bej. VOLCÁN m: Wits tu’ux ku jóok’ol k’áak’ wa
VERGÜENZA f: Sublak, subtal. ba’ax k’iin.
VERRACO m, zool: Xiibil k’éek’en, toon, VOLCAR v: Walk’ajal, tselk’ajal.
k’éek’en, (j)beel. VOLTEAR v: Suut, walak’, balak’
VERRUGA f: Aax. VOLUMEN m: Kóochil, ka’anlil, nojchil,
VÉRTEBRA f: T’o’olol pu’uch, t’o’olol chowkil.
paach. VOLUNTAD f: Óol.
VERTER v: Báab, láal, piich, toox, week. VOLVER v: Suut, balak’, walak’.
VÉRTICE m: P’iich, ni’. VOMITAR v: Xeej.
VESTIDO m: Nook’, u nook’ (x) ch’up. VÓMITO m: Xeej.
VESTIR v: Búuk, ts’aa nook’. VOZ f: U juum kaal, t’aan.
VEZ f: Téen, -máal, -puul. VULVA f: Peek, k’uul.
VÍA f: Bej, beel.
VIAJAR v: Bin, máan, xíinbal,
VIANDA f: Janal, ki’il, o’och,ki’ waj.
VÍBORA f, zool: Kaan. X
VIBRAR v: Tíit, líil.
VIDA f: Kuxtal X f: Le ts’íib je’ela ku juum ich maaya
VIEJO, A adj: Laab, asbe’en, úuchben, t’aane’ je’ bix u juum ich íinglese’.
chuchul, ch’ija’an; (m) nuxib, (f)nuuk. XENOFILIA f: U Yaakunta’al táanxel kaajil.
VIENTO m: Iik’. XENOFOBIA f: U yaakunta’al táanxel
VIENTRE m: Jobnel, nak, chuun nak’. kaajil.
VIGILAR v: Kajan, kanan, ch’úuk XENÓFOBO, A m, f: May ku p’ektik wáa
VIGOR m: Muuk’, muuk’il, óol. sajak ti’ táanxel kaajil.
VIL adj: P’ekta’an, k’aasil máak. XEROFAGO, A adj: Máak ku jaantik tikin
VILLA f: Kaaj. janal.
VINO m: Ki’, u k’aabil ki’. XILÓFAGO, A adj: Bey u ya’ala’al ti’ le
VIOLAR v: (deshonrar) Ts’iis, t’aak. yik’elo’ob ku néesko’ob che’o’
VIOLENCIA f: U meenta’al wáaba’ax XILOGRAFÍA f: U ts’íibta’al wáa ba’ax
yéetel ya’abach muuk’. yóok’ol che’.
XILÓGRAFO, A m, f: May ku ts’íibtik ZONZO, A adj: Meelen, nuum.
ba’alo’ob yóok’ol che’. ZOPILOTE m, zool: Ch’oom.
ZORRILLO m, zool: Páay ooch.
ZORRO, A m, f, zool: Ooch, ch’omak,
ch’amak.
Y ZUMO f: K’aab, ki’is, iits.
ZURCIR v: Utskin nook’.
Y Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich káastlan ZURDO, A m, f: (m) (j)ts’íik, (f) (x)ts’íik.
t’aane’ bey xan u juum ich maaya t’aan.
Y conj: Yéetel, kux.
YA adv: Ts’o’okij, ts’oka’an.
YACER v: Chilikbal, chilikbaj.
YEGUA f, zool: (x)Ch’upul tsíimin.
YEMA f: Óol, k’u’uk’; (-de huevo) k’anil je’,
(-del dedo) ni’yaal k’ab.
YERBA f, bot: Xíiw.
YERBATERO, A m, f: Máak ku ts’aak
yéetel xíiwo’ob; (m) (j) meen;
YERNO m: Ja’an.
YO pron: -En, in, kin, teen, tin.
YUCA f, bot: Ts’íin, ts’íim.
YUGULAR f: Úul, kaal.
YUYA f, zool: Yúuyum.

Z
Z f: Le ts’íib je’ela’ mina’an ich maaya
t’aan, u k’aaba’ ich káastlan t’aane’ Seetáa.
ZACATE m, bot: Su’uk.
ZAFAR v: Joots’, jíits’, poots’.
ZAGUÁN m: Nojoch jool naj, nojoch joonaj.
ZAMBULLIR v: Buul, t’uub.
ZAMPAR v: Ts’oop, oks.
ZANCA f: Ka’anal ook.
ZANCADILLA f: Bak’ ook, ba’ak’al yook
máak tu yóok’lal máax ku bin tu paach
utia’al u lúubsik.
ZANCUDO m, zool: K’oxol, túuts’.
ZANJA f: Jool, k’óom.
ZAPATEAR v: Janchalak’, janjanchak’.
ZAPATO m: Xanab.
ZAPOTE m, bot: Ya’.
ZARIGÜEYA f, zool: Ooch, bok’ol ooch,
jolil ooch.

S-ar putea să vă placă și