Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
lqe'jg ljZjljBfno
sLlt{k'/, sf7df8f}+
@)%)
ljifo ;"lr
ljifo k]h
1= k|f/lDes !
kl/R5]b – !
k|f/lDes
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
♦
@)^*=j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] j}+7saf6 ;+zf]wg
1
o; lgodadf]lhd a}7ssf] cWoIftf ug]{ pkfWoIf jf ;b:o
;d]tnfO{ hgfpF5 .
♦
-u_ æ;b:oÆ eGgfn] lq=lj= ;ef, k|fl1s kl/ifb\\, sfo{sf/L kl/ifb\\,
ljBfkl/ifb\\ / ljifo ;ldltsf] ;b:onfO{ ;Demg'k5{ . o; zAbn]
o; lgodadf]lhd pkfWoIf, ;b:o–;lrj / :yfoL ;ldltsf
cWoIf, pkfWoIf, kb]g ;b:o / a}7sdf cfdlGqt
JolQm;d]tnfO{ hgfpF5 .
♦
@)^* ;fn j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
2
-5_ æ;+zf]wg k|:tfjÆ eGgfn] s'g} k|:tfjsf ;DaGwdf a}7sdf k|:t't
ePsf] ;+zf]wg ;Demg'k5{ .
♦
-h_ æ;+of]hsÆ eGgfn] P]g jf lgodcGtu{tsf] sfd–sf/afxL
ug{fsf] nflu lq=lj=af6 ul7t ;ldlt jf cfof]u;d]tsf]
;+of]hsnfO{ hgfpF5 .
♣
@)^* ;fn j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
•
@)%& ;fn >fj0f !! ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
3
♣
-7!_
λ
-7@_ æclVtof/jfnfÆ eGgfn] cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf
klg kl/R5]b %& sf] k|of]hgsf] nflu sfo{sf/L kl/ifb\\åf/f lgo'Qm
;fjlws kbflwsf/Lsf] xsdf sfo{sf/L kl/ifb\\ ;Demg'k5{ . o;
zAbn] pks'nklt, lzIffWoIf, /lhi6«f/af6 lgo'Qm jf lqe'jg
ljZjljBfno ljs]Gb|Ls/0f lgod, @)%% adf]lhd lgo'Qm
;fjlws kbflwsf/Lsf] xsdf To:tf] lgo'lQm ug{ kfpg] ;fjlws
kbflwsf/L jf lgsfo ;d]tnfO{ hgfpF5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
4
-b_ æk/LIffyL{Æ eGgfn] tf]lsPsf] ;t{ k'/f u/L ljZjljBfnoåf/f
Joj:yf / ;~rfng ul/g] k/LIffdf ;lDdlnt x'g of]Uo 7xl/Psf
cfª\lus / ;DaGwgk|fKt SofDk; nufotsf ljBfyL{ tyf
k|fOe]6 ljBfyL{x¿;d]t ;Demg'k5{ .
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
5
-a_ æk|df0fkqÆ eGgfn] ljZjljBfnosf ;a} z}lIfs tyf cGo
;t{x¿ k'/f u/L k/LIff ♦pQL0f{ u/L pRrlzIff xfl;n u/]sf
ljBfyL{, k|lzIffyL{ jf cg';Gwfgstf{nfO{ lbOg] jf lbOPsf]
k|df0fkq ;Demg'k5{ .
♦
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
6
Τ
t/ kl/R5]b *! / *@ sf] k|of]hgsf nflu SofDk;df lgoldt
¿kdf cWoog ug{] u/L btf{ eO/x]sf ljBfyL{x¿ dfq
;Demg'k5{ .
Τ
-n_ ækl/ifb\\Æ eGgfn] o; lgodcGtu{t u7g ePsf kl/ifb\\x¿
;Demg'k5{ .
Τ
-j_ ætf]lsPsf] jf tf]lsPadf]lhdÆ eGgfn] P]g tyf o; lgod
cGtu{t ag]sf] ljlgoddf tf]lsPsf] jf tf]lsPadf]lhd
;Demg'k5{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
7
kl/R5]b – @
;ª\u7g tyf s]Gb|Lo sfof{no
#= ljZjljBfnosf ;ª\u7g :j¿ksf cGo lgsfox¿ M -!_ P]gsf] bkmf ^
-s_ b]lv ^ -`_ df plNnlvt ;ª\u7gx¿sf cltl/Qm P]gsf bkmf ^ sf]
v08 -6_ cGtu{t lgod jf ljlgoddf tf]lsPsf cGo lgsfox¿,
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
8
kl/R5]b – #
cWoog ;+:yfg tyf ;ª\sfo
♦
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
9
v= ljifo ;ª\sfox¿
10
-u_ z}lIfs sfo{qmd / cg';Gwfg tyf k/fdz{ ;]jfsf] nflu rflxg]
cfjZos ef}lts ;+/rgf, k|of]uzfnf, k':tsfno, k|n]vfno,
;/;fdfg, ;fdu|L tyf cGo cfjZostfx¿sf] aGbf]a:tsf nflu
ljQLo, k|zf;lgs tyf cGo Joj:yfkg ug'{ u/fpg' .
11
SofDk;, s]Gb|Lo sfof{no / ljZjljBfnosf cGo lgsfox¿;Fu
k|efjsf/L e"ldsf–;DaGw lgjf{x ug'{ / k|j4{g ug'{ u/fpg' .
12
g]kfn ;/sf/sf] dGqfnosf]
;lrjaf6 dgf]gLt jl/i7 /fhkqflÍt
clws[t Ps hgf ;b:o
-3_ v08 -u_ adf]lhd kl/rfng ePsf] ljQLo tyf cGo ;fwg
;+:yfut ljsf; / ljsf;d"ns p2]Zo jf sfo{ ;~rfngsf nflu
;b'kof]u ug'{ u/fpg' .
14
t/ ;f] sfo{ljlw nfu" ug'{cl3 sfo{sf/L kl/ifb\\af6 :jLs[lt k|fKt
ug'{kg{]5 .
*= cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfo ;dGjo kl/ifb\\sf] u7g M Τ-!_ cWoog
ljleGg ;+:yfg / ;ª\sfox¿sf lar ;dGjo :yfkgf ug{ pks'nkltsf]
cWoIftfdf b]xfosf] ;dGjo kl/ifb\\sf] u7g x'g]5 .
Τ
-@_ cWoog ;+:yfg / ;ª\sfo ;dGjo kl/ifb\\df lzIffWoIf, /lh:6«f/ /
;DalGwt 8Lg ;b:o /xg]5g\ . oL kl/ifb\\sf] u7g ljlw, sfd,
st{Jo, / clwsf/ tyf cGo sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
(= cWoog ;+:yfg / ;ª\sfodf cg';Gwfg ;ldltsf] Joj:yf M !_ k|To]s
cWoog ;+:yfg tyf ;ª\sfodf Ps Ps cg';Gwfg ;ldlt /xg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
15
8Lgsf] l;kmfl/;df lzIffWoIfaf6 dgf]gLt
Ps hgf ;b:o
Τ
-ª_ ljBfjfl/lw sfo{qmd ePsf cWoog
;+:yfg jf ;ª\sfodf ljBfjfl/lw z}lIfs
sfo{qmddf lgb{]zs jf ;Nnfxsf/sf ¿kdf
;+nUg lzIfsx¿dWo] b'O{hgf / ;xfos
8Lgx¿dWo] Pshgf;d]t 8Lgaf6
dgf]gLt # hgf ;b:o
Τ
-r_ cfª\lus SofDk;sf lzIfsx¿dWo]af6
8Lgaf6 dgf]gLt Pshgf lzIfs ;b:o
16
-v_ cg';Gwfgsf] ljifodf / cg';Gwfg;DaGwL z}lIfs
sfo{qmdsf] ;DaGwdf ljBfkl/ifb\\ jf k|fl1s kl/ifb\\df
k|:tfj k7fpg' / /fo Pjd\ ;Nnfx lbg' .
-u_ cWoog ;+:yfg, ;ª\sfo, ljefu, cfª\lus SofDk; tyf
;DjGwgk|fKt SofDk;af6 ;~rflnt cg';Gwfg
kl/of]hgfx¿sf] nut / cGo hfgsf/L k|fKt u/L ltgsf]
;dLIff ug'{ .
-3_ ljifout pko'Qmtf / pkfb]otfsf cfwf/df cg';Gwfgsf
j:t'l:ylt tyf glthfx¿nfO{ k|fWofkg tyf lzIf0fdf
lzIfsx¿åf/f k|of]u u/fpg' .
-ª_ s]Gb|Lo ljefu, cfª\lus SofDk; tyf ;DaGwgk|fKt
SofDk;df cg';Gwfg ;~rfngsf nflu k|f]T;flxt ug'{ /
lzIfsx¿nfO{ cg';Gwfg sfo{df ;+nUg ug'{ u/fpg' .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
17
-h_Τ dxfljBfjfl/lw, ljBfjfl/lw jf pkflwd"ns
cg';Gwfg;GaGwL z}lIfs sfo{qmdf egf{ ePsf jf ;+nUg
ePsf ljBfyL{ jf zf]wstf{ jf cg';Gwfgstf{n] kfngf
ug'{kg{] z}lIfs ;t{x¿ / cfrf/ ;+lxtf tf]Sg ljBfkl/ifb\\df
l;kmfl/; k7fpg'' .
18
kl/R5]b – $
cfª\lus SofDk;
!)= cfª\lus SofDk;sf] u7g,juL{s/0f / ;~rfng M -!_ of] lgod nfu' x'Fbf
;~rfngdf /x]sf ;a} cfª\lus SofDk;x¿ oxL lgodadf]lhd u7g
ePsf dflgg]5g\ . tL cfª\lus SofDk;x¿df /x]sf z}lIfs tyf cGo
sfo{qmdx¿ klg oxL lgodadf]lhd ;~rfng ePsf] dflgg]5g\ .
19
-r_ z}lIfs sfo{qmddf egf{ x'g rflxg] of]Uotf k'u]sf ljBfyL{x¿nfO{
SofDk;df egf{ ug{] cfwf/x¿ tf]Sg' / tL cfwf/x¿df ljBfyL{x¿
egf{ ug{' .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
20
-y_ ljZjljBfnoaf6 tf]lsPsf] z'Nssf] cltl/St cGo z'Ns / b:t'/
cflb nufpg' .
!@= cfª\lus SofDk;sf nflu Joj:yfkg ;ldlt u7g x'g ;Sg] Joj:yf M -
!_ sfo{sf/L kl/ifb\\af6 tf]lsPsf] cfª\lus SofDk;df Ps Joj:yfkg
;ldlt /xg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
22
-u@_ :jb]zL jf ljb]zL ;ª\3;+:yf jf JolQm jf hg;d'bfoaf6
cg'bfg, bfgbftJo / ;xof]u k|fKt ug{] .
-3_ v08 -u_ adf]lhd kl/rfng ePsf] ljQLo tyf cGo ;fwg
;+:yfut ljsf; / ljsf;d"ns p2]Zo jf sfo{ ;~rfngsf
nflu ;b'kof]u ug'{ u/fpg' .
!#-!_ cfª\lus SofDk; cfa4 ug{] Joj:yf M PseGbf a9L ;ª\sfox¿sf z}lIfs
tyf cGo sfo{qmdx¿ ;~rfng eO/x]sf] cfª\lus SofDk;nfO{
Joj:yfkg tyf cGo b[li6sf]0faf6 tf]lsPsf] 8Lg dftxt jf tf]lsPsf]
cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfodf sfo{sf/L kl/ifb\\af6 cfa4 ug{ ;lsg]5 .
23
!$= s]Gb|Lo ljefusf] Joj:yf M-!_ b]xfosf cfª\lus SofDk;x¿df z}lIfs
ljifox¿sf cfwf/df s]Gb|Lo ljefu /xg]5 M
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
24
-s_ ;DalGwt z}lIfs, cg';Gwfg tyf cGo tf]lsPsf sfo{qmdx¿,
ljefuLo jflif{s sfo{tflnsf / cGo jflif{s sfo{qmdx¿
;~rfng ug{] .
!^= s]Gb|Lo ljefusf] k|d'vM -!_Τ k|To]s s]Gb|Lo ljefudf Ps k|d'vsf] lgo''lQm
x'g]5 .
Τ
-@_ pklgod -!_ sf] k|of]hgsf nflu kbut jl/i7
lzIfsx¿dWo]af6 ;DalGwt 8Lgsf] /fo lnO{ lzIffWoIfn] # -ltg_
hgf lzIfsx¿sf] gfd k]; ug{]5 / sfo{sf/L kl/ifb\\n] s'g} Ps
lzIfsnfO{ s]Gb|Lo ljefusf] k|d'v lgo'Qm ug{]5 .
♦
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
26
Τ
-#_ s]Gb|Lo ljefusf] k|d'vsf] kbfjlw $ jif{sf] x'g]5 .
!&= s]Gb|Lo ljefusf k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_Τ P]g, lgod /
sfo{k|0ffnLsf] cwLgdf /xg] u/L s]Gb|Lo ljefusf k|d'vsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g5] M
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
27
-s_ Τlgod !% df plNnlvt s]Gb|Lo ljefusf sfd, st{Jo / clwsf/sf]
;Dkfbg tyf k|of]u s]Gb|Lo ljefusf] k|d'vsf] x}l;otdf ug'{ .
-v_ s]Gb|Lo ljefusf] ef}lts, ljQLo, lzIfs–sd{rf/L tyf ;fdfGo
Joj:yfkg ug'{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
28
!*= s]Gb|Lo ljefusf k|d'vx¿sf] kl/ifb\\ -!_ cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfosf
:t/df ;a} s]Gb|Lo ljefusf k|d'vx¿sf] Ps kl/ifb\\ u7g x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
29
t/ % -kfFr_ hgfeGbf sd ljifout lzIfsx¿ sfo{/t /x]sf ljifox¿sf
lgldQ 8Lgaf6 cGoyf lg0f{o ePdf afx]s a]Un} ljefu /xg] 5}g /
To:tf ljifox¿ s'g} Ps ljefudf ;dfj]z ul/g]5g\ .
31
kl/R5]b – %
;DaGwgk|fKt SofDk;
@)= ;DaGwgk|fKt SofDk;sf] ;~rfngM -!_ of] lgod nfu" x'Fbf
ljZjljBfnoaf6 :yfoL ;DaGwgk|fKt ;a} SofDk;x¿n] oxL
lgodadf]lhd ljZjljBfnoaf6 ;DaGwg k|fKt u/]sf] dflgg]5 . tL
;DaGwgk|fKt SofDk;x¿df /x]sf z}lIfs tyf cGo sfo{qmdx¿ klg oxL
lgodadf]lhd ;~rfngdf /xg]5g\ .
Τ
t/ ;DaGwgk|fKt SofDk;x¿sf] ;DaGwg jf To;cGtu{t ;~rflnt
s'g} z}lIfs sfo{qmdnfO{ ljZjljBfnoaf6 :ylut ug{] / vf/]h ug{] tyf
tT;DaGwL cGo sfdx¿ tf]lsPadf]lhd x'g]5g\ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
32
kl/R5]b – ^
k/LIff;DaGwL lgsfo
-@_ k/LIff ;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\sf] a}7ssf nflu sDtLdf &
-;ft_ hgfsf] pkl:ylt ePdf u0fk"/s ;ª\Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-#_ k/LIff ;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\sf] a}7s k|To]s jif{ sDtLdf @
k6s x'g'kg{]5 .
-^_ k/LIff ;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\sf] a}7sdf efu lng] ;a}}nfO{
tf]lsPadf]lhd a}7s eQf lbOg]5 .
@#= k/LIff ;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\sf] sfd, st{Jo / clwsf/M k/LIff
;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M
34
Τ
-r_ k/LIffafkt k/LIffyL{af6 lnOg] z'Ns, b:t'/ / hl/jfgf jf cGo
/sd tyf k/LIffdf ;+nUg x'g] k|flZgs, k/LIfs, ljz]if1 cflbnfO{
lbOg] a}7s eQf, kfl/>lds tyf ;'ljwf lgwf{/0f ug{sf nflu
sfo{sf/L kl/ifb\\df l;kmfl/; ug'{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
35
Τ
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -v_, -u_, -3_ / -ª_ adf]lhdsf ;b:ox¿sf]
dgf]gog /lh:6«f/sf] l;kmfl/;df lzIffWoIfn] ug{]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
36
Τ
-s_ k/LIff lgoGq0f sfo{fnosf] ;~rfns ;ldltsf] ¿kdf Joj:yfkg
tyf lgoGq0fkIf nufotsf ;Dk"0f{ sfd ug'{ u/fpg' .
Τ
-v_ cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfon] k/LIff ;~rfns ;ldltsf] ;+/Ifssf]
¿kdf sfd ug'{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
37
-ª_ k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 lnOg] k/LIffsf] ;~rfngsf] nflu
cfjZos hgzlQm h'6fpg', ;'/Iff tyf cGo Joj:yf ug'{ .
Τ
-r_ cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfo jf cfª\lus SofDk;sf] k/LIff
;~rfns ;ldltnfO{ ljZjljBfnosf] tf]lsPsf] z}lIfs sfo{qmdsf]
clGtd k/LIffsf] Joj:yf / ;~rfng ug{] cleef/f tf]Sg', ltgsf]
sfd sf/afxLdf ;fdfGo /]vb]v / d"NofÍg ug'{ tyf lgb{]zg lbg' .
38
Τ
-9_ k/LIff ;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\sf] lgb{]zg kfng ug'{ .
-9!_ lgod ljk/Lt sfo{ ug]{ k/LIffyL{x¿nfO{ lgodsf] k|s[of k'/f u/L
sf/jfxL ug'{
-0f_ tf]lsP adf]lhdsf cGo sfo{ ug'{
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
39
-s_ ;DalGwt 8Lg cWoIf
♦
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
40
-^_ cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfo k/LIff ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf efu
lng] ;a}nfO{ tf]lsPadf]lhd a}7s eQf lbOg]5 .
41
cGo ¿kdf lgo'lQm ug'{ / lgo'Qm JolQm jf ;d"xnfO{ lgnDag ug'{
jf x6fpg' .
-em_ k|fl1s kl/ifb\\ jf k/LIff ;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\df k7fpg' kg{]
k/LIff;DaGwL k|:tfj s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltdfkm{t
k7fpg' .
Τ
-`_ k/LIff;DaGwL ;Dk"0f{ ultljlwsf] jflif{s k|ltj]bg s]Gb|Lo k/LIff
;~rfns ;ldltdf k7fpg' .
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
42
-8_ tf]lsPsf] cGo sfd ug'{ .
43
-#_ k/LIff lgoGq0f dxfzfvfdf tf]lsPsf] ;xfos 8Lg jf clwsf/L
k|d'vsf] ¿kdf /xg]5 h;n] ;DalGwt 8Lgsf] k|ToIf dftxt /
lgb{]zgdf o; lgoddf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s lgh
8Lgaf6 tf]lsPadf]lhd sfd ug{]5 / st{Jo kfng ug{] /
pQ/bfloTj jxg ug{]5 .
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk
44
-u_ ;DalGwt SofDk;sf lzIfsx¿dWo]
;DalGwt 8Lgsf] l;kmfl/;df
pks'nkltaf6 dgf]gLt # hgf ;b:o
45
-v_ s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn] tf]s]sf] z}lIfs sfo{qmdsf]
clGtd k/LIff ;~rfng ug'{ u/fpg' / ;f] ;DaGwL cfjZos
cGo Joj:yf ug'{ u/fpg[' .
-u_ cfkm}n] k/LIff ;~rfng ug{ tf]lsPsf k/LIffsf] sfo{tflnsf
k|sflzt ug'{, k|sflzt sfo{tflnsfadf]lhd k/LIff ;~rfng ug'{
/ kof{Kt sf/0f ePdf k|sflzt sfo{tflnsf jf sfo{qmd :ylut
ug'{ / lnO;s]sf] k/LIff;d]t /2 u/L To;sf] hfgsf/L tTsfn}
s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltnfO{ lbg' .
-3_ k/LIffsf nflu cfjZos k|flZgs, ;+zf]wgstf{, k/LIfs,
;Dk/LIfs / cGo ljz]if1x¿ dgf]gLt ug'{ / dgf]gLt JolQm jf
ljz]if1x¿nfO{ x6fpg' jf lgnDag ug'{ .
-ª_ k/LIffsf] dof{bf / ljZj;gLotfdf cfFr gcfpg] u/L k/LIff
;~rfng ug{ hgzlQmsf] Joj:yf / cfjZos zflGt ;'/Iffsf]
Joj:yf ldnfpg' .
-r_ k/LIffkmn k|sflzt ug{' / nAwfª\skq pknAw u/fpg' .
-5_ k/LIff pQL0f{ u/]sf k/LIffyL{x¿nfO{ :yfoL k|df0fsf] ¿kdf
k|df0f k|n]v s]xL pknAw u/fpg' kg]{ eP k/LIffyL{sf] /]s8{ /
lbg'kg]{ k|df0f jf k|n]vsf] 9fFrf;lxt k/LIff lgoGq0f sfof{nodf
l;kmfl/; u/L k7fpg' .
46
kl/R5]b – &
cg';Gwfg s]Gb|
-s_ g]kfn / Pl;ofnL cg';Gwfg s]Gb| (Research centre for Nepal and
Asian studies CNAS)
-@_ of] lgod nfu" x'Fbf ;~rfngdf /x]sf pklgod -!_ adf]lhdsf
cg';Gwfg s]Gb|x¿ oxL lgodadf]lhd u7g ePsf dflgg]5g\ .
47
-s_ g]kfnd"ns ef}uf]lns, P]ltxfl;s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, wfld{s
tyf /fhg}lts kIf / efiff, ;flxTo, snf tGq, ;~rf/ cflb,
-v_ g]kfnsf] k//fi6« gLlt / cGt/f{li6«o ;DaGw,
-@_ cfly{s ljsf; tyf k|zf;g cg';Gwfg s]Gb|sf] d'Vo p2]Zo vf; u/L
b]xfosf ljifout If]qdf k|fyldstf lbO{ ljleGg cg';Gwfg sfo{qmd
;Dkfbg ug'{ u/fpg' x'g]5 M
48
-5_ k|fs[lts ;fwg, ;|f]t, ♣
-#_ Jofjxfl/s lj1fg tyf k|ljlw cg';Gwfg s]Gb|sf] d'Vo p2]Zo vf; u/L
b]xfosf ljifout If]qx¿df k|fyldstf lbO{ ljleGg cg';Gwfg sfo{qmd
;Dkfbg ug'{ u/fpg' x'g]5 M
-$_ lzIff ljsf; tyf cg';Gwfg s]Gb|sf] d'Vo p2]Zo vf; u/L b]xfosf
ljifout If]qx¿df k|fyldstf lbO{ ljleGg cg';Gwfg sfo{qmd ;Dkfbg
ug'{ u/fpg' x'g]5M
49
#%= cg';Gwfg s]Gb|sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_Τ g]kfn / Pl;ofnL
cg';Gwfg s]Gb|, Jofjxfl/s lj1fg tyf k|ljlw cg';Gwfg s]Gb,| cfly{s
ljsf; tyf k|zf;g cg';Gwfg s]Gb| / lzIff ljsf; tyf cg';Gwfg
s]Gb|sf] -o;kl5 cg';Gwfg s]Gb| elgPsf]_ sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
50
-@_ cfˆgf] ;ª\u7gsf nflu lzIfs, sd{rf/L, ;fdfGo ljQLo tyf cGo
cfjZos Joj:yfkg ug'{ .
-#_ σ
-$_ Τ;ef, k|fl1s kl/ifb\\, sfo{sf/L kl/ifb\\ cg';Gwfg ;dGjo tyf ljsf;
kl/ifb\\, lgod / Joj:yfkg jf sfo{k|0ffnLaf6 tf]lsPsf cGo sfdx¿
;Dkfbg ug'{ u/fpg' .
#^= cg'';Gwfg s]Gb| Joj:yfkg tyf ljsf; kl/ifb\\ M -!_ k|To]s cg';Gwfg
s]Gb|df Joj:yfkg tyf ljsf; kl/ifb\\ /xg]5 h;sf] u7g b]xfoadf]lhd
x'g]5 M
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
51
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ df plNnlvt cWoIfafx]s cGo
;b:ox¿sf] dgf]gog lzIffWoIfsf] l;kmfl/;df pks'nkltn] ug{]5 .
-#_ dgf]gLt ;b:ox¿sf] kbfjlw # -ltg_ jif{sf] x'g]5 / lghx¿ csf{]
Ps k6s;Ddsf nflu ;b:odf k'gM dgf]gog x'g u|fx\o x'g]5g\ .
-$_ dgf]gLt ;b:ox¿nfO{ ;kmfOsf] df}sf glbO{ plrt / kof{Kt
sf/0fljgf x6fOg] 5}g .
-%_ cWoIfnufotsf ;b:ox¿nfO{ tf]lsPafdf]lhd a}7s eQf tyf cGo
;'ljwf lbOg]5 .
-^_ cg';Gwfg s]Gb|sf] Joj:yfkg ty ljsf; kl/ifb\\sf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5 M
-s_ ;DalGwt cg';Gwfg s]Gb|sf] sfo{gLlt, sfo{qmd / ah]6 th'{df
ug{ nufO{ l;kmfl/;;fy :jLs[ltsf nflu ;efdf k7fpg',
52
•
kl/R5]b &s
cGt/f{li6«o ;DaGw s]Gb|
•
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
53
kl/R5]b – *
Τ
cg';Gwfg ;dGjo tyf ljsf; kl/ifb\\
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
54
-em_ ljlzi6 JolQmx¿dWo]af6 Ps hgf ;b:o
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -s_, -v_ / -u_ adf]lhdsf cWoIf /
;b:ox¿afx]s cGo ;b:ox¿sf] dgf]gog lzIffWoIfsf] l;kmfl/;df
pks'nkltn] ug{]5 .
-$_ dgf]gLt ;b:ox¿nfO{ ;kmfOsf] df}sf glbO{ plrt / kof{Kt sf/0f ljgf
x6fOg] 5}g .
-^_ P]g, lgodsf] cwLgdf /xL cg';Gwfg ;dGjo tyf ljsf; kl/ifb\\sf]
sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5 M
55
-u_ ljZjljBfnodf ;~rflnt cg';Gwfg / k/fdz{ ;]jfsf] cg'udg /
d"NofÍg ug'{,
56
:ki6Ls/0fM o; lgodsf] k|of]hgsf nflu cg';Gwfg eGgfn]
pkflwd"nsafx]ssf] cg';GwfgnfO{ dfq hgfpF5 .
-!_ kl/ifb\\sf] a}7s k|To]s cfly{s jif{df sDtLdf b'O{ k6s a:g]5 .
57
kl/R5]b – (
kf7\oqmd ljsf; s]Gb| / ;~rfns ;ldlt
58
-r_ kf7\oqmdadf]lhdsf kf7\ok':ts,kf7\o;fdu|L tyf cGo z}lIfs
;fdu|Lx¿ n]vfpg', k|sflzt ug'{, u/fpg' / k|sfzgx¿ ljqmL–
ljt/0f ug'{ u/fpg',
-5_ kf7\o;fdu|L;DaGwL lzIf0f, k|lzIf0f, uf]i7L / ;Dd]ng cflb ug'{
u/fpg',
-h_ cfˆgf] ;ª\u7gsf nflu lzIfs–sd{rf/L, ;fdfGo,ljQLo tyf cGo
cfjZos Joj:yfkg ug'{ /
Τ
-em_ -P]g, ;ef, k|fl1s kl/ifb\\ sfo{sf/L kl/ifb\\, cg';Gwfg ;dGjo
tyf ljsf; kl/ifb\\, lgod / sfo{k|0fnLn] tf]s]sf cGo sfdx¿
;Dkfbg ug'{ u/fpg' .
$)= ;~rfns ;ldltM -!_ kf7\oqmd ljsf; s]Gb| ;~rfng ug{ u/fpg
ælqe'jg ljZjljBfno kf7\qmd ljsf; s]Gb| ;~rfns ;ldltÆ-o;kl5
;~rfns ;ldlt elgPsf]_ b]xfoadf]lhd u7g x'g]5M
-s_ lzIffWoIf cWoIf
-v_ ;ª\sfoaf6 Ps / cWoog ;+:yfgaf6
Ps u/L b'O{ hgf ;b:o
-u_ lzIff ljsf; tyf cg';gwfg s]Gb|sf ljz]if1
Ps hgf ;b:o
-3_ k/LIff lgoGqs ;b:o
-ª_ pRr dfWolds lzIff kl/ifb\\sf] ;b:o–;lrj ;b:o
-r_ ljZjljBfnosf kf7\qmd ljz]if1x¿dWo]af6
Ps hgf ;b:o
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
59
-5_ ;ª\sfo tyf cWoog ;+:yfgsf] k|ltlglwTj
x'g] u/L ljifo ;ldltsf cWoIfx¿dWo]af6
kfFr hgf ;b:o
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -v_ ,-u_, -ª_, -r_ / -5_ df plNnlvt
;b:ox¿sf] dgf]gog lzIffWoIfsf] l;kmfl/;df pks'nkltaf6 x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
60
kl/R5]b – !)
k':tsfno / k|of]uzfnf;DaGwL lgsfo
k':tsfnoM
61
-h_ ljZjljBfnoleqsf k':tsfnox¿sf
k|d'v k|fljlw1x¿dWo] b'O{ hgf ;b:o
-#_ pklgod -@_ sf] v08 -ª_, -r_, -5_, -h_ / -em_ adf]lhdsf
;b:ox¿sf] dgf]gog lzIffWoIfsf] l;kmfl/;df pks'nkltaf6 x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
62
Τ
-u_ k':tsfnosf nflu ef}lts ljsf; tyf hgzlQm tof/ ug{]
u/fpg],
-*_ k':tsfno ljsf; ;ldltn] Ps ljz]if ;ldlt u7g ug{]5 h;sf] sfd,
st{Jo / clwsf/ sfo{ k|0ffnLdf tf]lsPadf]lhd x'g]5 . To:tf]
sfo{k|0ffnL pQm ;ldltn] agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
63
cf–cfˆgf] k':tsfno jf k|n]vfnosf] ;~rfng, Joj:yfkg tyf
ljsf;sf nflu cfkm}åf/f lgb]{lzsf agfO{ k':tsfno Joj:yfkg tyf
ljsf; ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5, h;sf] u7gsf] k|sf/ sfd, st{Jo /
clwsf/ tyf Joj:yf ;f]xL lgb]{lzsfåf/f tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
k|of]uzfnfM
64
-r_ k|of]uzfnfx¿sf nflu cfjZos /f;folgs kbfy{ tyf cGo
;fdfu|Lx¿sf] vl/b;DaGwL gLlt / sfo{qmd th{'df ug{]
u/fpg],
65
kl/R5]b – !!
hgzlQm ljsf; kl/ifb\\
s_ lzIffWoIf cWoIf
66
⊕
-h_ ljZjljBfnosf clws[tx¿dWo]af6 cfly{s
k|zf;gsf k|d'v ;b:o
Τ
-em_ cfª\lus SofDk; k|d'v dWo]af6 b'O{ hgf ;b:o
⊕
-`_ s]Gb|Lo sfof{nocGtu{t ;dGjo
dxfzfvfsf k|d'v ;b:o–;lrj
-#_ pklgod -@_ sf] v08 Τ-s_, -v_, -ª_, -r_, -h_ /-`_afx]ssf
;b:ox¿ lzIffWoIfsf] l;kmfl/;df pks'nkltn] dgf]gog ug]{5 .
⊕
@)%& ;fn kf}if @* ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Τ
@)%^ ;fn kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
67
-u_ lzIfs / k|zf;sLo tyf cGo sd{rf/Lx¿sf nflu ;]jfsfnLg
tyf k"j{;]jfsfnLg k|lzIf0fsf] Joj:yf ug{] u/fpg],
-3_ :jb]z jf ljb]zdf pRr:t/Lo z}lIfs jf cg';Gwfg sfo{qmddf
cGt/f{li6«o ;Dd]ng, uf]i7L a}7s tyf e|d0fdf lzIfs / k|zf;sLo
tyf cGo sd{rf/Lx¿ k7fpg] Joj:yf ug{] u/fpg],
-ª_ :jb]z jf ljb]zsf ljZjljBfnox¿, z}lIfs k|fl1s tyf
cg';GwfgTds ;+:yfx¿l;t lzIfs cfbfgk|bfg sfo{qmd ;~rfng
ug{] .
-r_ hgzlQm ljsf; sf]if :yfkgf ug{] / ;~rfng ug{],
-5_ hgzlQm ljsf;;DaGwL ;Dd]ng, uf]i7L tyf cGo sfo{qmd
;~rfng ug{] /
-h_ lzIfs / k|zf;sLo tyf cGo sd{rf/Lx¿sf nflu kbs /
k'/:sf/ tyf cGo pTk|]/0ffsf nflu gLlt lgwf{/0f ug{ k/fdz{
lbg] .
-*_ kl/ifb\\sf] Ps sfo{ ;ldlt x'g]5 h;sf] u7gsf] k|sf/, sfd, st{Jo,
clwsf/ / cGo Joj:yf ;f]xL kl/ifb\\ jf sfo{k4ltaf6 tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
$*= hgzlQm ljsf; ;ldltsf] u7g / cGo Joj:yfM cWoog ;+:yfg,;ª\sfo
cg'';Gwfg s]Gb|, cfª\lus SofDk;, s]Gb|Lo ljefu tyf ljZjljBfnosf
cGo lgsfodf kl/ifb\\af6 hgzlQm ljsf; ;ldlt u7g x'g ;Sg]5 .
h;sf] u7gsf] k|sf/, sfd, st{Jo / clwsf/ tyf cGo Joj:yf
kl/ifb\\af6 :jLs[t x'g] lgb{]lzsfn] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
68
kl/R5]b – !@
ljBfyL{ sNof0f kl/ifb\\
♦
@)^* a}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
69
-#_ pklgod @ sf] v08 ♦-u_, -3_ / -ª_Æ adf]lhdsf ;b:ox¿sf]
dgf]gog lzIffWoIfsf] l;kmfl/;sf cfwf/df pks'nkltn] ug{]5 .
♦
-$_ dgf]gLt ;b:ox¿sf] kbfjlw @ jif{sf] x'g]5 .
Τ
-%_ kl/ifb\\sf] a}7ssf nflu %) k|ltztsf] pkl:yltnfO{ u0fk"/s ;ª\Vof
dflgg]5 .
-&_ kl/ifb\\sf] Ps sfo{ ;ldlt x'g]5 h;sf] u7gsf] k|sf/, sfd, st{Jo,
clwsf/ / cGo Joj:yf sfo{sf/L kl/ifb\\ jf sfo{k|0ffnLaf6
tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
♦
@)^* a}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Τ
@)%& ;fn kf}if @* ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
70
kl/R5]b – !#
of]hgf kl/ifb\\
@)&# c;f/ @^ a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
71
ug]{5 . To;/L ul7t ;ldltn] ltg hgfsf] gfd l;kmfl/; ug]{5 /
sfo{sf/L kl/ifbn] ;ldltsf] l;kmfl/;df lgb]{zssf] lgo'lQm ug]{5 .
72
kl/R5]b – !$
pkflw dfGotf tyf ;dsIftf lgwf{/0f ;ldlt
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] pkflw, dfGotf tyf ;dsIftf l;kmfl/; tyf
lgwf{/0f ;ldltsf] u7g b]xfoadf]lhd x'g]5 M
73
-%_ cfjZos b]lvPdf cWoIfn] o; ;ldltsf] a}7sdf b]xfosf JolQmnfO{
cfdlGqt ug{ ;Sg]5 .
-s_ σ,
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
74
-v_ ljZjljBfnosf] k|fl1s kl/ifb\\af6 dfGotfk|fKt :jb]zL jf ljb]zL
ljZjljBfno / z}lIfs tyf k|fl1s ;+:yfx¿sf] pkflw jf k|df0fkq;Fu
ljZjljBfnosf] ;dsIftf lgwf{/0f ug'{,
-ª_ ljZjljBfnodf k|fWofkg tyf lzIf0f x'g] gu/]sf] s'g} z}lIfs sfo{qmd
jf ljifodf ljZjljBfnoafx]s cGo :jb]zL jf ljb]zL ljZjljBfno jf
z}lIfs tyf k|fl1s ;+:yfx¿af6 k|bfg ePsf] k|df0fkq jf pkflwnfO{
z}lIfs b[li6sf]0faf6 pko'Qm b]lvPdf dfGotf k|bfg ug'{ / cfjZostf
b]lvP ;dsIftf lgwf{/0f ug'{,
-`_ cfjZos sfo{k4lt agfO{ sfo{sf/L kl/ifb\\sf] :jLs[lt lnO{ nfu' ug'{
u/fpg' /
76
kl/R5]b – !%
clwsf/ k|Tofof]hg
77
%&= clwsf/ k|Tofof]hgstf{sf] clGtd lhDd]jf/LM clwsf/ k|Tofof]hgadf]lhd
eP u/]sf] sfddf clwsf/ k|Tofof]hgsf] clGtd hafkmb]xL ;fwf/0ftM
/lx/xg] g} 5 .
%*= clwsf/ k|Tofof]hgdf aGb]hM clwsf/k|fKt ;ª\u7g jf kbflwsf/L jf
cGo clwsf/Ln] cfkm"nfO{ k|fKt b]xfosf clwsf/x¿ s'g} klg cGo
;ª\u7g jf kbflwsf/L jf cGo clwsf/L jf sd{rf/L jf JolQmnfO{
k|Tofof]hg ug{ ;Sg] 5}g .
-s_ ah]6, k"/s ah]6, k]:sL, cg'bfg, C0f :jLs[t ug{] / of]hgf
:jLs[t ug{],
-v_ nut cg'dfg :jLs[t ug{],.
-u_ P]g, lgod, Joj:yfkg k|0ffnL / sfo{k|0ffnLsf] JofVof ug{] .
-3_ k'g/fj]bg ;'Gg],
-ª_ b08, ;hfo lbg],
-r_ k|f]T;fxL k'/:sf/ lbg],
78
kl/R5]b – !^
;efsf] ;b:otf
%(= ;b:otf g/xg]M -!_ ;efsf kb]g ;b:ox¿afx]s cGo ;b:ox¿ b]xfosf
cj:yfdf :jtM ;b:oaf6 x6\g]5g\M–
-3_ ax'nfPdf,
79
^!= Τ ;efsf] ;b:osf nflu lzIfsx¿sf] lgjf{rgM P]gsf] bkmf * sf] v08 -
t_ adf]lhd lqe'jg ljZjljBfno g]kfn k|fWofks ;ª\3, SofDk;
PsfOsf cWoIf / ;lrjsf] lgjf{rs d08nn] ;dfg'kflts Psn–
;ª\qmd0fLo dtsf cfwf/df ;efsf ;b:osf nflu lzIfsx¿sf] lgjf{rg
5'§} lgoddf Joj:yf ePadf]lhd x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
80
kl/R5]b – !&
;efsf] a}7s
^#= ;efsf] a}7s a:g] cj:yf M -!_ cWoIfsf] k"j{:jLs[lt lnO{ b]xfosf a}7s
;fdfGotofM b]xfoadf]lhd a:g]5M
♦
-s_ ljZjljBfnosf] jflif{s lbj; a}7s k|To]s jif{sf] cfiff9 z'Sn
gjdLsf lbg,
♦
@)^* a}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
81
^$= ljz]if a}7ssf nflu k|lqmofM -!_ of] lgoddf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg cWoIfsf] :jLs[lt lnO{ sfo{sf/L kl/ifb\\n] ;efsf] ljz]if a}7s
af]nfpg ;Sg]5 .
^^= ;efsf] a}7s a:g] clu|d sfof{jnL k7fpg'kg]{ Joj:yfM -!_ cWoIfsf]
k"j{:jLs[lt lnO{ b]xfosf] a}7s a:g] ldlt, ;do / :yfg lglZrt ePkl5
;b:o–;lrjn] cWoIf, pkfWoIf / cGo ;a} ;b:ox¿nfO{ l56f]5l/tf]
;~rf/sf] ;fwgåf/f b]xfosf] ;dofjlwleq a}7s;DaGwL ;"rgf ;efdf
k|:t't x'g] sfof{jnL / k|:tfjx¿ k7fpg' kg]{5 .
-u_ ljz]if a}7s a:g] lbgeGbf ;fdfGotof sDtLdf & -;ft_ lbg
cufj} .
-@_ u0fk"/s ;ª\Vof gk'uL :ylut ePsf] h'g;'s} k|sf/sf] a}7s k'gM
af]nfpFbf pklgod -!_ adf]lhdsf] ;dofjlwleq a}7s;DaGwL ;"rgf
k7fpg' cfjZos dflgg]5}g .
82
-$_ Τo; lgoddf cGoq pNn]v ePsf k|fjwfgdf k|lts"n c;/ gkg]{ u/L
a}7ssf] sfof{jnLsf] qmd o;} lgodsf] kl/R5]b !* df tf]lsPcg';f/
x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
83
^*= k|:tfj k7fpg ;lsg] Joj:yfM -!_ ;efsf] a}7sdf 5nkmn jf ljrf/fy{
jf cjutfy{ jf lg0f{ofy{ s'g} ljifoj:t' k|:t't ug{ rfxg] s'g} klg
;b:on] P]gadf]lhd ;efsf] sfd, st{Jo / clwsf/If]qleq kg]{
ljifo;DaGwL k|:tfj jf cGo ljifoj:t' ;b:o–;lrj;dIf s'g} klg
;dodf k7fpg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|:tfj k7fpFbf cGo ljifoj:t' a}7s a:g]
lbgeGbf sDtLdf $% -k}t+ fln;_ lbgcufj} ljZjljBfnodf bflvn
ePsf] x'g'kg{]5 .
-$_ s'g} ;b:on] a}7sdf 5nkmn, ljrf/ jf cjut tyf lg0f{osf nflu
k7fPsf] k|:tfj jf cGo ljifoj:t' a}7sdf k|:t't ug{ sfo{sf/L
kl/ifb\\df :jLs[ltsf nflu k|:t't ug'{cl3 cf+lzs jf ;+zf]lwt ¿kdf
dfq k|:t't ug{ jf u/fpg ;lsg] s'/f pk– s'nkltnfO{ nfu]df To:tf]
k|:tfj jf ljifoj:t'sf] k|]ifs ;b:onfO{ To;sf] hfgsf/L lbO{ lghsf]
;xdlt ePdf dfq cf+lzs jf ;+zf]lwt k|:tfj jf ljifoj:t' a}7sdf
k|:t't ug{] jf u/fpg] :jLs[tsf nflu sfo{sf/L kl/ifb\\df k|:t't
ul/g]5 .
84
-^_ a}7s a:g] lbgdf a}7s k|f/De x'gf;fy ;b:o–;lrjn] k|To]s pkl:yt
;b:onfO{ ;f] a}7ssf] clGtd sfof{jnL tyf ;+zf]lwt k|:tfj jf
ljifoj:t' ;d]t pknAw u/fpg'kg{]5 .
^(= clu|d ;"rgfljgf klg k|:tfj k|:t't ug{ ;lsg] M o; lgoddf cGoq
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a}7s ;~rfng eO/x]s} avt s'g} klg
;b:on] cWoIfsf] cg'dlt lnO{ ;f] a}7sdf b]xfosf] ljifodf k|:tfj ;f]em}
k|:t't ug{ ;Sg]5 M–
-v_ a}7s :ylut ug{], 5nkmn :ylut ug{], a}7ssf] ;dflKt ug{] jf
a}7sf] cjlw a[l4 ug{],
&)= sfg'gL /fo ;Nnfx M ;efsf] sfd–sf/afxLdf s'g} sfg'gL k|Zg p7]df
tt\;DaGwdf ljZjljBfnosf] sfg'gL ;Nnfxsf/sf] /fo jf cGo
sfg'gljb\sf] /fo–;Nnfx lnOg]5 .
&!= k|j]z lgoldt ug{] Joj:yfM -!_ pks'nkltsf] k"j{:jLs[lt lnO{ ;b:o–
;lrjn] s'g} klg JolQmnfO{ ;efsf] sfd sf/afxL x]g{ ko{j]Ifssf] ¿kdf
a}7sdf cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .To:tf cfdlGqt JolQmn] ;efsf] dof{bfsf
;fy} tf]lsPsf ;t{x¿ kfng ug'{k5{ . ;efsf] dof{bf g/fv]df jf
;t{x¿sf] kfng gu/]df To:tf JolQmnfO{ cWoIfsf] cfb]zn] a}7s
ejgaf6 lgisfl;t;d]t ug{ ;lsg]5 .
85
&@= ;Daf]wg M cWoIfsf] k"j{:jLs[lt k|fKt u/L pks'nkltn] s'g} :jb]zL jf
ljb]zL ljlzi6 ljåfg\ jf JolQmnfO{ ;efdf ;Daf]wg ug{ ljz]if cfdGq0f
ug{ ;Sg]5 .
ℑ
@)^( c;f]h @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
86
kl/R5]b – !*
;efsf] a}7s sfof{jnL ;"rLsf] qmd
&%= a}7ssf] k|sf/cg';f/ ;f] a}7sdf k|:t't ul/g] sfof{jnL ;"rLsf] qmd
;fdfGotof b]xfocg';f/ x'g]5 M
-r_ σ
-em_ lgod agfpg] jf :jLs[t ug{], ;+zf]wg ug{] jf vf/]h ug{] ;DaGwL
k|:tfj,
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
87
-`_ k|fl1s kl/ifb\\af6 l;kmfl/; k|:tfj,
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
88
kl/R5]b – !(
Τ
;efsf], a}7ssf] u0fk"/s ;ª\Vof / sfo{qmd
&&= a}7ssf] u0fk"/s / :yug M -!_ ;efsf] a}7s ;'? ePsf] ;doeGbf #)
-lt;_ ldg]6 lalt;s]kl5 a}7s a:gsf nflu ;ª\Vof gk'u]sf] egL
pkl:yt s'g} klg ;b:on] cWoIfsf] Wofgfsif{0f u/fPdf / cWoIfnfO{ ;f]
s'/f ;xL nfu]df lghn] ;f] a}7s cGo s'g} lbg a:g] u/L :ylut ug{
;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd u0fk"/s ;ª\Vof gk'uL :ylut ePsf] a}7s
k'gM a:bf :ylut a}7ssf] sfof{jnLdf pNn]v jf ;dfj]z ePsf
s'/fx¿afx]s cGo k|:tfj jf ljifoj:t'dfly 5nkmn, ljrf/ /
lg0f{o ul/g] 5}g .
-s_ ;fwf/0f a}7ssf] xsdf ;f] a}7s a:g] lbgeGbf sDtLdf & -;ft_
lbg cufj} /
89
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;b:o–;lrj;dIf bflvnf ePsf] lnlvt k|Zg
lnlvt hjfkmsf nflu pko'Qm jf :jLsf/of]Uo eP gePsf] lg0fo{
pks'nkltn] ug{]5 / lghsf] ;f] lg0f{o clGtd tyf dfGo x'g]5 .
pks'nkltsf] ;f] lg0f{osf] hfgsf/L sfo{sf/L kl/ifb\\df lbg' kg{]5 .
-#_ lnlvt k|Zg hjfkm lbg :jLsfo{ ePdf dfq To:tf] k|Zgsf] lnlvt
hjfkm pks'nklt jf lghaf6 clws[t ul/Psf] s'g} ;b:oaf6 lbOg]5
.
-^_ pklgod -%_ adf]lhd lnlvt k|Zgsf] lnlvt hjfkm k|fKt eO;s]kl5
a9L :ki6Ls/0fsf nflu cWoIfsf] k"j{cg'dlt lnO{ ;f]xL k|Zg;Fu dfq
;DalGwt a9Ldf # -ltg_ j6f;Dd df}lvs ¿kdf k"/s k|Zg ;f]Wg
;lsg]5 . To:tf] df}lvs ¿kdf ;f]lwPsf] k"/s k|Zgsf] df}lvs hjfkm
cWoIfsf] k"j{cg'dlt lnO{ pks'nkltn] jf lghn] tf]s]sf] ;b:on]
lbg]5 .
90
-*_ s'g} ;b:on] df}lvs ¿kdf ;f]w]sf] k|Zg k|f;ª\lus Pjd\ pko'Qm
ePsf] t/ ;f] k|Zgsf] hjfkmsf nflu cfjZos Pjd\ k|f;ª\lus
ljj/0fx¿ ;ª\sng ug'{ jf lgs} nfdf] ;do nfUg] ePdf To:tf]
k|Zgsf] hjfkm tof/ ug{ ;efsf] a}7sdf cWoIf;dIf lglZrt ;do
jf Dofb dfu ug{ ;lsg]5 . cWoIfn] :jLs[lt lbPdf ;f] Dofbleq
k|Zgsf] hjfkm To;kl5 nuQ} a:g] a}7sdf ;DalGwt ;b:on] lbg]5 .
91
-!)_ s'g} klg ;b:on] Pp6} a}7sdf # -ltg_ j6feGbf a9L k|Zg ug{ / Ps
k6s pQ/ kfO;s]kl5 jf pQ/ lbg c:jLsf/ ul/Psf] hfgsf/L
lbO;s]kl5 ;f]xL ljifo jf k|;ª\udf k'gM k|Zg ug{ kfpg]5}g .
92
kl/R5]b – @)
Τ
;efsf] a}7sdf k|:tfj k|:t'lt /
5nkmn;DaGwL Joj:yf
&(= k|:tfj k|:t't ug]{ M-!_ a}7ssf] sfof{jnL ;"rLdf k/]sf k|:tfj h'g
;b:oaf6 k|:t't x'g] egL tf]lsPsf] 5 lgh ;b:on] ;f] a}7sdf k|:t't
ug]{5 . t/ s'g} sf/0fjz tflsPsf] ;b:o ;f] a}7sdf cg'kl:yt /x]df
jf k|:tfj k|:t't ug{ c;dy{ /x]df cWoIfsf] cg'dlt lnO{ cGo ;b:on]
k]; ug{ ;Sg]5 .
-#_ s'g} klg ;b:on] a}7sdf k|:t't u/]sf] k|:tfj csf]{ ;b:oåf/f
;dy{g gePdf To:tf] k|:tfj :jtM lg:qmLo x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
93
-%_ k|:tfjs ;b:on] k|:tfj k|:t't ug'{cl3 k|:tfjsf ;DaGwdf s]xL
s'/f af]Ng rfx]df cWoIfsf] c'gdlt lnO{ tf]lsPsf] ;dofjlwleq
af]Ng kfpg]5 .
&(=s k|:tfjdf ;+zf]wg k|:t't ug{ kfpg] M -!_ a}7sdf k|:t't k|:tfjdf k|:tfjs
:jod\n] jf cGo s'g} ;b:on] cWoIfsf] k"j{cg'dlt lnO{ lgodn] tf]s]sf]
k|lqmofcg'¿k ;+zf]wg k|:tfj k|:t't ug{ ;Sg]5 .
-@_ s'g} k|:tfjsf ;DaGwdf ;f] k|:tfjsf] s'g} c+z ;+zf]wg eO{ kfl/t
jf lg0f{o eO;s]kl5 ;f] ;+zf]lwt k|:tfj d"n k|:tfjsf] cleGg
c+z x'g]5 . o;/L lg0f{o eO;s]sf] k|:tfjsf] c+z afx]s lg0f{o
x'g afFsL k|:tfjsf c+zsf xsdf dfq ;+zf]lwt k|:tfj k|:t't ug{
;lsg]5 .
95
-$_ s'g} k|:tfjsf ;DaGwdf ;+zf]lwt k|:tfjx¿sf] ;dfof]hg
eO;s]kl5 To;dfly s'g} ;b:on] k'gMcsf]{ ;+zf]lwt k|:tfj k|:t't
ug{ kfpg] 5}g . t/ tL k|:tfjsf zAbx¿df yk36 jf x]/km]/ ug{
eg] ;lsg]5 .
*)= k|:tfj lkmtf{ lng ;lsg] M a}7ssf] sfof{jnL ;"rLleq k/]sf] / a}7sdf
k|:t't ePsf] k|:tfj jf To;pk/sf] ;+zf]lwt k|:tfj cWoIfsf] k"jc
{ g'dlt
lnO{ k|:tfjsn] lkmtf{ lng kfpg]5 .
*!= a}7snfO{ ;ldltdf kl/0ft ug{ ;lsg] M -!_ a}7sdf k|:t't s'g} k|:tfjsf]
dxTj tyf uDeL/tfnfO{ b[li6ut u/L ;f] k|:tfjpk/ lj:t[t 5nkmn /
ljrf/ ug{ cWoIfsf] k"j{ cg'dlt lnO{ s'g} klg ;b:on] a}7snfO{
;ldltdf kl/0ft ug]{ k|:tfj k|:t't ug{ ;Sg]5 .
96
-%_ a}7s ;ldltdf kl/0ft ePkl5 ;ldltsf] 5nkmn k'/f geP;Dd
;efsf] a}7s :ylut ePsf] dflgg]5 .
-*_ pklgod -&_ adf]lhd ;ldlt lj3l6t ePsf] nuQ} a;]sf] ;efsf]
a}7sdf ;f] ;ldltsf] lgisif{ / l;kmfl/; k|:tfjsf ¿kdf lj3l6t
;ldlts} ;+of]hs jf ;b:odWo] s'g} klg ;b:on] ;efsf] a}7sdf
k|:t't ug]{5 / To:tf] k|:tfjnfO{ ;efsf] a}7ssf] sfof{jnLdf
k/]sf] k|:tfj;/x dflgg]5 .
97
kl/R5]b – @!
Τ
;efsf] a}7sdf af]Ng] / pQ/ lbg] Joj:yf
*@= a}7sdf af]Ng] / pQ/ lbg] k|lqmof M-!_ a}7sdf af]Ng rfxg] ;b:ox¿n]M
-s_ xft p7fO{ cWoIfsf] Wofgfsif{0f u/L lghsf] cg'dlt lnO{ lghnfO{
;Ddfgk"j{s ;Daf]wgsf ;fy af]Ng'kg]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
98
x'g] / dof{bf eª\u x'g] jf ljZjljBfnosf] k|lti7f / ul/dfnfO{
wSsf k'Ug] s'g} s'/f af]Ng'x'Fb}g .
-#_ a}7snfO{ cJojl:yt ug{ k|of; ug{], cWoIfn] af]Ng lgif]w ubf{
klg af]ln/xg] cWoIfsf] clwsf/sf] xgg ug{] s'g} klg ;b:onfO{
cWoIf jf ;+of]hsn] gaf]Ng] cfb]z lbg ;Sg]5 . o;/L gaf]Ng]
cfb]z lbFbf klg cfb]z pNnª\3g u/L af]Ng] ;b:onfO{ To;
lbgsf] a}7saf6 cWoIfn] lgisfl;t ug{ ;Sg]5 .
99
kl/R5]b – @@
Τ
;efsf] a}7sdf lgodfklQ;DaGwL Joj:yf
*#= lgodfklQ M-!_ a}7s ;~rfng eO/x]sf] ;dodf s'g} klg ;b:on] s'g}
ljifoj:t'sf ;DaGwdf cWoIf jf ;+of]hs;dIf lg0f{osf lgldQ
lgodfklQsf] k|Zg p7fpg ;Sg]5 .
-@_ o;/L lgodfklQsf] k|Zg p7fpg] ;b:on] ;+alGwt lgod pNn]v
u/L cfk"mn] lgodfklQsf] k|Zg p7fPsf] ljifodf dfq af]Ng
kfpF5 .
100
kl/R5]b – @#
Τ
;efsf] a}7sdf lg0f{o lng] Joj:yf
*$= a}7sdf lg0f{o ug{] ljlw M -!_ a}7sdf k|:t't ul/Psf k|:tfjx¿ jf
;+zf]lwt k|:tfjx¿df 5nkmn eO;s]kl5 lg0f{osf nflu ;efsf]
;j{;Ddlt gb]lvPdf cWoIfn] dtbfgsf nflu ;b:ox¿nfO{ cfJxfg
ug{]5 .
*%= b'O{ltxfO ax'dt clgjfo{ x'g] ljifox¿M o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf k|:tfjx¿ jf ljifoj:t'x¿sf] ;DaGwdf
;efsf] lg0f{o x'g a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿sf] b'O{ltxfO ax'dt
clgjfo{ x'g]5 M
101
*^= uf]Ko dtbfgsf] Joj:yf M -!_ a}7sdf lg0f{osf nflu k|:t't
ul/Psf] s'g} k|:tfjsf ;DaGwdf v'Nnf dtbfgsf] ;§fdf
uf]Ko dtbfgsf] Joj:yf xf];\ egL a}7sdf pkl:yt ;b:o
;ª\Vofsf] PsltxfO ;b:ox¿n] dfu u/]df cWoIf jf
;+of]hsn] cf}lrTo x]/L uf]Ko dtbfg ug{] Joj:yf ug{
;Sg]5 .
102
dt / /2 ePsf] dtsf] ;d]t 5'§f5'§} ljj/0f tof/ u/L
lghx¿n] cfˆgf] b:tvt u/L ;efsf] xsdf cWoIfnfO{ /
cGo ;ldltsf] xsdf ;DalGwt ;ldltsf] ;+of]hsnfO{
lbg]5g\ .
103
kl/R5]b – @$
;efsf] a}7s :yug / ;dflKt
*&= ;efsf] a}7s :yug ug{ k|:tfj k|:t't ug{ ;lsg]M
-!_ cWoIfsf] cg'dlt lnO{ s'g} klg ;b:on] rfn" a}7snfO{ :ylut
ug]{ k|:tfj k|:t't ug{ ;Sg]5 . t/ s'g} k|:tfjsf ;DaGwdf s'g}
;b:on] a}7sdf af]ln/x]s} avt eg] a}7s :yug ug]{ k|:tfj
k|:t't ug{ kfOg]5}g .
-@_ cWoIfsf] cg'dlt lnO{ s'g} ;b:on] rfn" a}7s :ylut ul/of];\
egL k|:t't u/]sf] k|:tfj a}7sn] :jLsf/ u/]df ;f] a}7s :ylut
x'g]5 . cGoyf a}7s oyfjt\ rfn" /xg]5 .
-#_ :ylut ePsf] a}7s cWoIfn] tf]s]sf] lbg / ;dodf k'gM a:g]5 .
o;/L k'gM a;]sf a}7sx¿nfO{ Pp6} a}7s dflgg]5 / ;f] a}7ssf
nflu sfof{jnLdf k/]sf k|:tfj / clu|d ;"rgfljgf k|:t't ug{
;lsg] k|:tfjafx]s gofF k|:tfj k|:t't ug{ ;lsg]5g} .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd k|:t't ePsf] k|:tfj kfl/t ePdf k|:t't
eO{ 5nkmndf /x]sf] k|:tfjpk/ tTsfn 5nkmn x'g]5}g .
-^_ cWoIfsf] cg'dlt lnO{ s'g} klg ;b:on] rfn" a}7s ;dfKt ug{
k|:tfj k|:t't ug{ ;Sg]5 . t/ k|:t't k|:tfjdfly 5nkmn
eO/x]sf] a]nf jf s'g} ;b:on] af]ln/x]sf] ;dodf a}7s ;dflKtsf]
104
k|:tfj k|:t't ug{ kfOg]5}g / a}7sdf k|:t't eO{ 5nkmndf /x]sf]
k|:tfjdf lg0f{o geO{ a}7s ;dfKt x'g]5}g .
-&_ pklgod -^_ adf]lhd a}7s ;dflKtsf nflu s'g} klg ;b:on]
k|:t't u/]sf] k|:tfj kfl/t ePdf rfn" a}7s ;dfKt x'g]5 .
-*_ pklgod -&_ adf]lhd a}7s ;dfKt ePsf] sfof{jnL ;"rLdf k/]sf
t/ k|:t't x'g afFsL ;a} k|:tfj jf cGo ljifoj:t' vf/]h x'g]5g\ .
To;/L vf/]h ePsf k|:tfj jf cGo ljifoj:t'x¿ To;kl5 a:g]
a+}7ssf] sfof{jnL ;"rLdf ;dfj]z ug{ ;lsg]5g\ .
105
kl/R5]b – @%
Τ
;efsf] a}7sdf k|:tfj vf/]h jf /2 tyf k'g?Tyfkg ;DaGwL
Joj:yf
**= k|:tfj vf/]h jf /2 x'g] cj:yf M rfn" a}7sdf k|:t't eO;s]sf jf x'g
afFsL k|:tfjx¿ b]xfosf cj:yfdf vf/]h jf /2 x'g]5g\ M
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
106
kl/R5]b – @^
Τ
;efsf] a}7ssf] clen]v
*(= ;efsf] a}7ssf] clen]v -ldg6\;_ /fVg] Joj:yf M -!_ a}7sdf k|:t't
k|:tfjsf ljifoj:t'sf ;DaGwdf a}7saf6 ePsf] lg0f{osf] 3f]if0ff
cWoIfn] tTsfn ug]{5 . cWoIfaf6 3f]if0ff ePsf] lg0f{o ;efsf] lg0f{o
dflgg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
107
kl/R5]b – @&
;efsf] ljz]if ;ldlt jf cfof]u
()= ljz]if ;ldlt jf cfof]u M-!_ ;efsf sfo{x¿nfO{ a9L Jojl:yt /
k|efjsf/L 9Ëaf6 ;Dkfbg ug{ u/fpg jf ;efsf] sfd, st{Jo /
clwsf/sf] If]qleq kg]{ s'g} sfo{ ;Dkfbg ug{ jf u/fpg ;efn]
cjZostfg';f/ o; lgoddf Joj:yf u/]sf] ;ldltsf cltl/Qm cGo
ljz]if ;ldlt jf cfof]u -o;kl5 ;ldlt jf cfof]u elgPsf]_ u7g ug{
;Sg]5 .
108
-ª_ ;ldlt jf cfof]usf] nuftf/ # -ltg_ j6f a}7sdf ;f]
;ldlt jf cfof]usf] cWoIf jf ;+of]hssf] cg'dltljgf
cg'kl:yt /xg] ;b:onfO{ cWoIf jf ;+of]hsn] x6fpg
;Sg]5 / ;f] s'/fsf] hfgsf/L pks'nkltnfO{ lbg'kg]{5 .
109
-6_ ;ldlt jf cfof]unfO{ ;xof]u ug'{ ljZjljBfnosf j}ltgs
kbflwsf/L, lzIfs / sd{rf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
110
kl/R5]b – @*
k|fl1s kl/ifb\\sf] ;b:odf dgf]gog
σ
(!=
σ
(@=-!_
-@_ h'g cfwf/df jf h'g ju{af6 ;b:odf dgf]gog ePsf] xf] ;f]
JolQmsf] ;b:otf l/Qm ePdf ;f]xL cfwf/df jf ;f]xL ju{af6
afFsL cjlwsf] nflu ;f] l/Qm ;b:otfsf] dgf]gog x'g'kg]{5 .
(#= ;b:o l/Qm x'g] cj:yfM-!_ b]xfosf] cj:yfdf cWoIf, pkWoIf / kb]g
;b:ox¿ jfx]s cGo dgf]gLt ;b:ox¿sf] kb l/Qm ePsf] dflgg]5M
-s_ ;b:osf] kbaf6 lbPsf] /fhLgfdf :jLs[t ePdf,
-v_ d[To' ePdf,
-u_ dgfl;a dflkmssf] sf/0fljgf nuftf/ ltg k6seGbf a9L k|fl1s
kl/ifb\\sf] a}7sdf cg'kl:yt ePdf,
-3_ dgf]gLt ePsf] cfwf/ jf ju{df g/x]df,
-ª_ ax'nfPsf] jf dfgl;s c;Gt'ng ePsf] egL clwsfl/s ¿kdf
k|dfl0ft ePdf,
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntn] s;"/bf/
7x¥ofO{ s}bsf] ;hfo kfPdf /
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
111
kl/R5]b – @(
k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s
($= k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf] k|sf/M -!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf] k|sf/
b]xfoadf]lhd x'g]5 M
-v_ c;fwf/0f a}7ssf] xsdf ;f] a}7s x'g] lbgeGbf sDtLdf % -kfFr_
lbgcufj} .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
112
Dofb lbO{ 5l/tf] ;~rf/ dfWodåf/f ;b:ox¿nfO{ k7fpg
;lsg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
113
kl/R5]b – #)
Τ
k|fl1s kl/ifb\\sf] sfof{jnLsf] ;"rL
(^= sfof{jnL ;"rLsf] qmdM -!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] ;fwf/0f a}7ssf nflu
;fdfGotof b]xfosf] qmddf lgDg ljifoj:t' tyf k|:tfjsf] sfof{jnL
;"rL x'g]5M
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
114
-h_ σ
(&= sfof{jnL ;"rL / k|:tfjdf ;++zf]wg k7fpg kfpg] Joj:yfM -!_ k|fl1s
kl/ifb\\sf] a}7s;DaGwL clu|d ;"rgf, sfof{jnL ;"rLsf] qmddf ;+zf]wg
b]xfosf cjlwleq ;b:on] ;lrj;dIf lnlvt cg'/f]w k7fpg ;Sg]5M
-s_ ;fwf/0f a}7ssf] xsdf ;f] a}7s ;DkGg x'g] lbgeGbf sGtLdf %
-kfFr_ lbg cufj} .
(*= clGtd sfof{jnL ;"rL / k|:tfj pknAw u/fpg' kg]{ Joj:yfM cWoIfsf]
:jLs[lt lnO{ ;lrjn] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s k|f/De x'g'eGbf cl3 jf
x'gf;fy ;f] a}7ssf] ;+zf]lwt Pjd\ clGtd sfof{jnL ;"rL / tT;DaGwL
sfuhftx¿ ;f] a}7sdf pkl:yt k|To]s ;b:onfO{ pknAw u/fpg'
kg]{5 .
115
kl/R5]b – #!
Τ
k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf]] u0fk"/s ;ª\Vof / sfo{qmd
((= u0fk"/s ;ª\VofM-!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s clu|d ;"rgfadf]lhd ;DkGg
x'gsf] nflu tTsfn axfn /x]sf ;b:ox¿sf] ;ª\Vofsf] sDtLdf %) -
krf;_ k|ltztsf] pkl:yltsf] u0fk"/s ;ª\Vof cfjZos x'g]5 . t/ ;f]
Go'gtd u0fk"/s ;ª\Vofsf] ckof{Kttfsf] sf/0fn] :ylut ePsf] a}7s
k'gM ;~rfng ug{sf nflu axfnjfnf ;b:ox¿sf] ;ª\Vofsf] ## -t]lQ;_
k|ltzt pkl:yt eP tfklg u0fk"/s ;ª\Vof kof{Kt ePsf] dflgg]5 .
-@_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s ;DkGg ug{ jf To; a}7snfO{ lg/Gt/tf
lbg u0fk"/s kof{Kt ePsf] jf gePsf] k|Zg p7]df ;f] ;DaGwdf
cWoIfn] lbg] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-#_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf cf;g u|x0f ug'{cl3 k|To]s ;b:on] ;f]
a}7s ;~rfng x'g] sIff jf :yfgdf /flvPsf] pkl:ylt k'l:tsfdf
pkl:ylt hgfpg' kg]{5 .
-$_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf] nflu pkl:yt ;b:ox¿n] lgwf{l/t
:yfg / qmddf cf;g u|x0f ug'{kg]5{ .
!))= cWoIfsf] ;Daf]wgM-!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] ;fwf/0f a}7ssf] k|f/Dedf
cWoIfn] ;Daf]wg ug]{5 . To:tf] ;Daf]wgdf cGo s'/fx¿sf cltl/Qm
b]xfosf] ljifoj:t' klg ;dfj]z ePsf] x'g'kg]+{5M
-s_ /fli6«o kl/k|]Iodf pRr lzIffsf] jt{dfg l:ylt,
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
116
-v_ ljZjljBfnosf] z}lIfs, cg';GwfgfTds tyf cGo k|fl1s l:ylt,
;d:of / gLltut tyf ;fdlos of]hgf / sbdx¿,
-u_ ljZjljBfnosf] k|fl1s ljsf;sf nflu cGt/f{li6«o ;DaGw /
/fli6«o hghLjg jf ;+:yfl;tsf] cfa4tf / ;DaGw,
-3_ k|fl1s ljifo;Fu ;DalGwt cGo pko'Qm ljifo .
-@_ k|fl1s kl/ifb\\sf] c;fwf/0f a}7ssf] k|f/Dedf cWoIfaf6 ul/g]
;Daf]wgdf c;fwf/0f a}7s cfJxfg ug'{kg]{ cf}lrTo / cGo
k|f;ª\lus s'/fx¿ ;dfj]z x'g'kg]{5 .
-#_ cWoIfsf] ;Daf]wgdf plNnlvt ljifoj:t'x¿df cWoIfn] tf]s]sf]
;dofjlwleq ax; / 5nkmn x'g]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] ax; / 5nkmnsf qmddf p7]sf
k|Zgx¿sf] hjfkm ax;–5nkmn ;dfKt eO;s]kl5 cWoIfn] jf
lghn] tf]s]sf] ;b:on] lbg]5 . hjfkmsf] qmd ;dfKt ePkl5
;Daf]wgdfly ax; / 5nkmn cGTo ePsf] dflgg]5 .
!)!= k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf cfdGq0f ug{ ;lsg] Joj:yfM -!_ cWoIfsf]
cg'dlt lnO{ ;lrjn] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf efu lng
cfjZostfg';f/ s'g} JolQmnfO{ cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf cfdlGqt JolQmn] cfˆgf] dGtJo tyf
/fo JoQm ug{ / ;'emfj k]; ug{ kfpg]5 . t/ lghn] a}7ssf]
lg0f{osf] k|lqmofdf s'g} dtbfg ug{ kfpg]5}g .
-#_ cWoIfsf] cg'dlt lnO{ ;lrjn] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf s'g}
JolQm jf sd{rf/LnfO{ ko{j]Ifssf] ¿kdf pkl:yt x'g cfdGq0f
ug{ ;Sg]5 . t/ ko{j]Ifsn] a}7sdf s'g} s'/f af]Ng, ax; /
5nkmndf efu lng / dtbfg ug{ kfpg]5g} .
t/ σ=======
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
117
kl/R5]b – #@
Τ
k|fl1s kl/ifb\\df k]; x'g] k|:tfj
!)@= k|:tfj k|]lift ug{ ;lsg] Joj:yfM -!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf ljrf/fy{
jf lg0f{ofy{ k|:tfj k|:t't ug{ rfxg] s'g} klg ;b:on] k|fl1s kl/ifb\\sf]
sfd, st{Jo / clwsf/ If]qleq kg]{ ljifo;DaGwL k|:tfj cWoIf;dIf
;lrjdfkm{t h'g;'s} j]nf klg k|]lift ug{ ;Sg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
118
-%_ s'g} ;b:on] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf ljrf/fy{ jf lg0f{ofy{ k|:t't ug{
jf u/fpg k|]lift ul/Psf] k|:tfj ;f] a}7sdf k|:t't ug{ jf u/fpg
cWoIfn] c:jLs[t u/]df To;sf] sf/0f;lxtsf] hfgsf/L ;lrjn]
tTsfn} ;DalGwt ;b:onfO{ k7fpg'kg]{5 .
-^_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf] lg0f{ofy{ cWoIfaf6 :jLs[t k|:tfj ;lrjn]
To;kl5 nuQ} x'g] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf :jLs[t tl/sfdf k|:t't
ug{ u/fpg ;a} cfjZos Joj:yf ldnfpg' kg]{5 / To:tf] k|:tfj ;f]
a}7sdf k|:t't ug'{ u/fpg' kg]{5 .
!)#= clu|d ;"rgfljgf k|:tfj k|:t't ug{ ;lsg] Joj:yfM o; lgoddf cGoq
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s ;~rfng
eO/x]sf] avt s'g} klg ;b:on] cWoIfsf] k"j{cg'dlt lnO{ ;f] a}7sdf
b]xfosf ljifox¿df k|:tfj ;f]em} k|:t't ug{ ;Sg]5MM
119
:ki6Ls/0fM o; pklgodsf] k|of]hgsf nflu kb]g ;b:o eGgfn]
pks'nklt, lzIffWoIf, /lh:6«f/, 8Lgx¿, kf7\oqmd ljsf; s]Gb|sf
sfo{sf/L lgb]{zs, cg';Gwfg s]Gb|sf sfo{sf/L lgb]{zsx¿ tyf
k/LIff lgoGqs / cGo kbflwsf/L ;Demg'k5{ .
-#_ ljZjljBfnosf] tkm{af6 k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf k|:t't x'g]
k|:tfj, h'g kb]g ;b:osf] cfˆgf] lgsfosf] sfo{ / clwsf/
If]qleq ;DalGwt 5, cWoIfsf] cGoyf lgb]{zg ePdf afx]s lgh
kb]g ;b:on] ;f] a}7sdf k|:t't ug'{kg]{5 .
-$_ kb]g ;b:on] ljZjljBfnosf] tkm{af6 k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf
k|:t't k|:tfjdf Ps hgf ;b:on] ;dy{g ug'{kg]{5 .
-%_ s'g} klg ;b:on] JolQmut x}l;otaf6 k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf
k|:tfj k|:t't u/]df ;f] k|:tfjk|lt csf]{ @ -b'O{_ hgf ;b:oåf/f
;dy{g u/]sf] x'g'kg]{5 .
Τ
-^_ sfof{jnL ;"rLdf k/]sf s'g} k|:tfj, h'g ;b:oaf6 k|fl1s
kl/ifb\\sf] a}7sdf k|:t't x'g k|:tfljt ePsf] 5, lgh ;b:on]
k|:t't ug'{kg]{5 . t/ lgh pkl:yt gePdf cWoIfn] tf]s]sf]
;b:on] ;f] k|:tfj a}7sdf k|:t't ug{ kfpg]5 .
!)%= k|:tfjdfly 5nkmn / ax;M-!_ o; lgodadf]lhd /Ltk"j{s k|:t't ePsf]
k|:tfjdfly 5nkmn / ax; cWoIfn] tf]s]adf]lhd v'nf /xg]5 .
120
;+zf]wg k|:t't ug{ kfpg]5 . ;+zf]wgsf xsdf klg cWoIfaf6
tf]lsPadf]lhd 5nkmn / ax; ug{ lbOg]5 .
-$_ s'g} k|:tfjssf] k|:tfjsf ;DaGwdf cGo ;b:osf] ax; ;dfKt
eO;s]kl5 jf ;+zf]wg k|:t't eO;s]kl5 lgh k|:tfjsn]
cfjZos b]v]df cWoIfsf] cg'dlt k|fKt u/L tf]lsPsf]
;dofjlwleq :ki6Ls/0f jf hjfkm lbg kfpg]5 .
-%_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg d"n
k|:tfjdf ;+zf]wg ;dfof]hg eO;s]kl5 To;df k'gM ax; jf
5nkmn x'g]5}g .
!)^= k|:tfjsf ;DaGwdf ;+zf]wg k|:t't ug{ kfpg] Joj:yfM-!_ k|fl1s kl/ifb\\sf]
a}7sdf k|:t't s'g} k|:tfjsf;DaGwdf k|:tfjs afx]s cGo ;b:on]
cWoIfsf] cg'dltaf6 ;+zf]wg k|:t't ug{ ;Sg]5 .
t/, s'g} ;b:on] d"n k|:tfj;Fu k|f;ª\lus gePsf] jf To;sf] p2]Zo /
If]qaflx/ kg]{ jf d"n ¿k g} leGg x'g] s'g} ;+zf]wg k|:t't ug'{ x'Fb}g .
-@_ s'g} k|:tfjsf ;DaGwdf ;f] k|:tfjsf] s'g} c+z ;+zf]wg eO{ kfl/t
jf lg0f{o eO;s]kl5 To; c+zafx]s lg0f{o x'g afFsL c+zsf
xsdf dfq ;+zf]wg k|:t't ug{ ;lsg]5 .
-#_ s'g} k|:tfjsf ;DaGwdf k|:t't eO{ kfl/t jf lg0f{o ePsf]
;+zf]wg d"n k|:tfjsf] cË x'g]5 . ;f]xL ;+zf]wgcg';f/ d"n
k|:tfjsf] zflAbs ¿k x]/km]/ jf yk36 u/L ;dfof]hg ul/g]5 .
To;/L ;+zf]lwt d"n k|:tfjsf ;DaGwdf o; lgodadf]lhdsf]
k|lqmofåf/f lg0f{o x'g]5 .
-$_ Τ s'g} d"n k|:tfjdf ;+zf]wg k|:tfj k|:t't ug]{ ;b:on] ;f]xL
;+zf]wgsf] ljsNksf] ¿kdf csf]{ ;+zf]wg k|:tfj k|:t't ug'{
x'Fb}g .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
121
!)&= k|:tfj vf/]h jf /2 x'g] cj:yfM b]xfosf cj:yfdf k|fl1s kl/ifb\\sf] rfn"
a}7ssf] nflu k|:t't eO;s]sf] jf x'g afFsL k|:tfj vf/]h jf /2 ePsf]
dflgg]5M
!)*= k|:tfjsf ;DaGwdf cGo Joj:yfM -!_ Τ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s jf ;f]
:ylut eO{ k'gM ;~rfng ePsf] a}7sdf k|:t't eO;s]sf] k|:tfj ;f]xL
a}7sdf k'gM k|:t't ug{ kfOg]5}g .
Τ
-@_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s jf ;f] :ylut eO{ k'gM ;~rfng ePsf]
a}7sdf k|:t't ePsf] k|:tfjsf] s'g} c+z lg0f{o eO;]s]sf] eP ;f]
k|:tfjsf] afFsL c+z ;f]xL a}7sdf k|:t't ug{ kfpg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
122
kl/R5]b – ##
Τ
k|fl1s kl/ifb\\df lg0f{o lng] k|lqmof
!)(= k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf lg0f{o ug]{ ljlwM -!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf
s'g} k|:tfj jf s'g} ljifoj:t'sf] ;Gbe{df ;j{;Ddlt gb]lvPdf jf
cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s ;f] a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿sf]
;ª\Vofsf] ;fwf/0f ax'dtåf/f lg0f{o x'g]5 .
123
!!!= lg0f{o ug]{ k|lqmofM-!_ k|fl1s kl/ifb\sf] a}7ssf] ljrf/fwLg /x]sf] k|:tfj
jf ljifoj:t'nfO{ cWoIfn] k|fl1s kl/ifb\\sf] lg0f{ofy{ k|:t't ubf{ k|Zgsf]
¿kdf k]; ug]{5 .
!!$= k|:tfj ;ldltdf 5nkmn x'g ;Sg] Joj:yfM -!_Τk|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf
k|:t't ePsf] s'g} k|:tfjsf] dxTTj tyf uDeL/tfnfO{ ljrf/ u/L ;f]
k|:tfjpk/ lj:t[t 5nkmn / ljrf/–ljdz{ ug{'kg{] b]lvPdf cWoIfsf]
cg'dlt lnO{ s'g} klg ;b:on] a}7snfO{ ;ldltdf kl/0ft ug{] k|:tfj
/fVg ;Sg]5 .
Τ
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldlt u7g ug{] k|:tfj k|fl1s
kl/ifb\\sf] a}7saf6 :jLs[t ePdf ;f] a}7ssf] ;xdltaf6 cWoIfn]
s'g} ;b:osf] ;+of]hsTjdf cGo ^ -5_ hgf ;b:o;d]t ;lDdlnt
u/L Ps ;ldlt u7g ug]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
124
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] ;DalGwt k|:tfjdfly 5nkmn
/ ax; u/L To; ;DaGwdf cfˆgf] /fo;lxtsf] k|ltj]bg lbg]5 .
To;kl5 nuQ} x'g] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf ;f] k|ltj]bg ljrf/fy{
jf lg0f{ofy{ ;+of]hsn] k|:t't ug]{5 . To; k|ltj]bg dfly ljrf/
u/L ;DalGwt k|:tfjsf ;DaGwdf o; lgodadf]lhd lg0f{o
ul/g]5 .
125
kl/R5]b – #$
Τ
k|fl1s kl/ifb\\df k|Zgf]Q/;DaGwL Joj:yf
!!%= k|Zgf]Q/;DaGwL Joj:yfM -!_k|fl1s kl/ifb\sf] a}7sdf lnlvt hjfkm
rfxg] ;b:on] cWoIfnfO{ ;Daf]wg u/L ;lrjdfkm{t b]xfosf cjlwleq
lnlvt k|Zg clu|d ¿kdf ;lrj;dIf bflvn x'g] u/L k|]lift ug{ ;Sg]5M
-s_ ;fwf/0f a}7ssf] xsdf ;f] a}7s x'g] lbgeGbf sDtLdf & -;ft_
lbgcufj} .
-v_ c;fwf/0f a}7ssf] xsdf ;f] a}7s x'g] lbgeGbf sDtLdf @ -b'O{_
lbgcufj} .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd bflvn ePsf] lnlvt k|Zg hjfkmsf nflu
:jLsf/of]Uo eP–gePsf] lg0f{o cWoIfn] ug]{5 / lghsf] ;f] lg0f{o
clGtd x'g]5 .
-#_ s'g} ;b:on] k|]lift u/]sf] lnlvt k|Zg hjfkmsf nflu :jLsf/of]Uo
gePsf] egL cWoIfaf6 lg0f{o ePdf ;f] s'/fsf] hgfp ;lrjn] k|fl1s
kl/ifb\\sf] ;DalGwt a}7s ;~rfng ePsf] avt ;a} ;b:ox¿nfO{
pknAw u/fpg]5 .
-$_ s'g} ;b:on] k|]lift u/]sf] lnlvt k|Zg hjfkmsf nflu :jLsf/of]Uo
ePdf lnlvt hjfkm k|fl1s kl/ifb\\sf] ;DalGwt a}7s ;~rfngsf]
avt ;a} ;b:ox¿nfO{ cWoIfsf] tkm{af6 ;lran] pknAw u/fpg]5 .
To:tf] lnlvt hjfkmsf] a]xf]/f ;f] a}7sdf ;'gfpg'kg]{ afWotf eg]
/xg]5}g .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
126
-%_ pklgod -#_ / -$_ adf]lhd lnlvt k|Zgsf] lnlvt hgfp jf hjfkm
k|fKt ePkl5 a9L :ki6tfsf nflu k|Zg k|]ifs ;b:on] a}7sdf
cWoIfsf] k"j{:jLs[lt lnO{ df}lvs ¿kdf a9Ldf # j6f;Dd k"/s k|Zg
;f]Wg ;Sg]5 / To:tf k"/s k|Zgsf ;DaGwdf cWoIf :jod\ jf
lghåf/f tf]lsPsf ;b:on] ;f] a}7sdf df}lvs hjfkm lbg]5 .
-&_ k|Zg k|f;lËs Pjd\ pko'Qm ePsf] t/ k|Zgsf] hjfkmsf nflu lj:t[t
ljj/0f ;Íng ug'+{kg]{ jf lgs} nfdf] ;do nfUg] b]lvPdf To:tf]
k|Zgsf] hjfkm tof/ ug{ cWoIfn] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf lglZrt
Dofb dfuL ;f] :jLs[t Dofbkl5 ;~rfng x'g] a}7sdf To:tf k|Zgsf]
hjfkm lbg'kg]{5 .
128
kl/R5]b – #%
lgodfklQ -k|fl1s kl/ifb\\_
!!&= lgodfklQM-!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s ;~rfng eO/x]sf] a]nf s'g}
;b:on] s'g} ljifosf ;DaGwdf cfkm"nfO{ nfu]sf] lgodfklQsf] s'/f;Dd
JoQm u/L cWoIfsf] lg0f{osf nflu lgodfklQsf] k|Zg p7fpg ;Sg]5 .
129
kl/R5]\b – #^
Τ
k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s :yug / ;dflKt
!!* k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf] :yugM-!_ b]xfosf cj:ydf k|fl1s kl/ifb\\sf]
a}7s cWoIfsf] cg'dltaf6 :ylut x'g]5M
-@_ pklgod -!_ sf] cj:yfcGtu{t k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s :ylut ePsf]
3f]if0ff cWoIfsf] cg'dlt lnO{ ;lrjn] ug]{5 .
-#_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s :ylut ePsf] Joxf]/fsf] clen]v a}7s :ylut
x'g'sf] sf/0f;d]t pNn]v u/L lg0f{o–k'l:tsfdf cWoIf, pkfWoIf /
;lrjsf] ;+o'Qm x:tfIf/åf/f k|dfl0ft u/fO{ /fVg'kg]{5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd :ylut ePsf] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s tTsfn} jf
cGo s'g} lbg k'gM ;~rfng x'Fbf ;f] a}7sdf :ylut a}7ssf] sfof{jnL
;"rLdf plNnlvt ljifox¿ / o; lgodadf]lhd clu|d ;"rgfljgf
k|:t't ug{ ;lsg] k|:tfjafx]s cGo yk ljifox¿df s'g} sfd–sf/afxL
ug{ ;lsg]5}g .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
130
!!(= k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf] :yug / ;dflKtM-!_ k|fl1s kl/ifb\\sf] rfn"
a}7s :ylut ug{ jf ;dfKt ug{ cWoIfsf] cg'dlt lnO{ k|:tfj k|:t't
ug{ ;lsg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] k|:tfj k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7saf6 kfl/t ePdf
;f] a}7s tf]lsPadf]lhd :ylut jf ;dfKt x'g]5 .
-#_ k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7s :ylut eO{ ;f] a}7s s'g} cGo lbgdf k'gM
;DkGg ePdf a}7s eQf / cGo ;'ljwfsf] k|of]hgsf nflu a}7s
;DkGg ePsf] lbgsf] u0fgf ul/g]5 .
131
kl/R5]b – #&
k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7ssf nflu cfrf/ ;+lxtf
132
t/ o; v08df n]lvPsf] s'g} s'/fn] ljZjljBfnosf]
cfnf]rgf ug{ afwf k'¥ofPsf] dflgg]5}g .
133
kl/R5]b – #*
k|fl1s kl/ifb\\sf] :yfoL ;ldlt
!@!= k|fl1s kl/ifb\\sf] :yfoL ;ldlt u7g x'g ;Sg] Joj:yfM -!_ k|fl1s
kl/ifb\\sf] :yfoL ;ldlt sf] u7g b]xfoadf]lhd x'g]5M
-$_ π k|fl1s kl/ifb\\ :yfoL ;ldltn] u/]sf sfdx¿, lg0f{ox¿ tyf cGo
;DalGwt ljifo j:t'x¿sf] ljj/0f Pjd\ k|ltj]bg hfgsf/L jf
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
134
cg'df]bgsf nflu nuQ} a:g] k|fl1s kl/ifb\\sf] a}7sdf k|:t't
ug{'kg{]5 .
!@#= cGo M -!_ P]g / o; lgodsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ k|fl1s kl/ifb\\sf]
k/fdz{df sfo{sf/L kl/ifb\\n] sfo{ Joj:yfkg k|0ffnL jf sfo{ljlw agfpg
;Sg]5 .
135
k/]df cWoIfn] / cGo cj:yfdf sfo{sf/L kl/ifb\\n] JofVof ug]{ /
afwf–c8\sfp km'sfpg]5, h'g clGtd dflgg]5 .
!@$= clwsf/ k|Tofof]hg ug]{M-!_ P]g / of] lgodn] k|fl1s kl/ifb\\nfO{ lbPsf]
clwsf/dWo] cfjZostf cg';f/ k"/} jf s]xL clwsf/ ljBf kl/ifb\\nfO{
k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
136
kl/R5]b – #(
sfo{sf/L kl/ifb\\
!@%= sfo{sf/L kl/ifb\\sf] a}7sM -!_ sfo{sf/L kl/ifb\\sf] a}7ssf] cWoIftf
cWoIfn] ug]{5 . cWoIfsf] cg'kl:yltdf ;b:osf] ¿kdf /x]sf]
lzIffWoIfn] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
Τ
-@_ sfo{sf/L kl/ifb\\df tTsfn axfn /x]sf ;b:o ;ª\Vofsf] sDtLdf
krf; k|ltzt ;b:ox¿sf] pkl:yltnfO{ u0fk"/s ;ª\Vof
dflgg]5 . To:tf] u0fk"/s ;ª\Vof gk'uL sfo{sf/L kl/ifb\\sf] a}7s
a:g ;Sg]5}g .
137
!@^= k|:tfjM -!_sfo{sf/L kl/ifb\\sf] a}7sdf ljZjljBfnosf] s]Gb|Lo
Joj:yfkgsf] tkm{af6 k]; x'g] k|:tfjx¿ ;b:o–;lrjn] k|:t't ug]{5 .
cWoIfsf] cg'dlt lnO{ s'g} klg ;b:on] ljZjljBfno ;DaGwL k|:tfj jf
cGo ljifoj:t' sfo{sf/L kl/ifb\\df 5nkmn jf lg0f{osf nflu k]; ug{
kfpg]5 .
-$_ P]gsf] bkmf !# sf] pkbkmf -!_sf] v08 -u_,-3_ / -ª_ adf]lhdsf
dgf]gLt ;b:on] sfo{sf/L kl/ifb\\df k|:tfj k|:t't ug{ rfx]df
To:tf] k|:tfj ;b:o–;lrj;dIf ;fwf/0ftof sDtLdf & -;ft_
lbgsf] ;do lbO{ k7fpg'kg]{5 / ;b:o–;lrjn] cWoIfsf]
k"j{cg'dlt lnO{ :jLsf/of]Uo k|:tfj sfo{sf/L kl/ifb\\sf] To;kl5
nuQ} x'g] a}7sdf 5nkmn / lg0f{osf lgldQ k|:t't ug]{5 .
138
!@&= sfo{sf/L kl/ifb\\sf] lg0f{oM -!_ sfo{sf/L kl/ifb\\n] P]g / lgodadf]lhd
ug'{kg]{ ;a} sfd sfo{sf/L kl/ifb\\sf] a}7saf6 lg0f{o geO{ sfof{Gjog
ul/g]5}g .
!@(= a}7s eQfM sfo{sf/L kl/ifb\\sf] a}7sdf efu lnP afkt cWoIf, ;b:o,
;b:o–;lrj tyf cfdlGqt JolQmn] k|lt a}7s ?= ℑ*)).–-cf7 ;o_
a}7s eQf kfpg]5 .
ℑ
@)^( c;f]h @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
139
!#)= dgf]gLt ;b:oM -!_ P]gsf] bkmf !# sf] pkbkmf ! sf] v08 -u_, -3_ / -
ª_ adf]lhd sfo{sf/L kl/ifb\\sf] ;b:odf dgf]gog ug{ pks'nkltn]
;efdf l;kmfl/; k]; ug'{eGbf cufj} ♦pks'nkltn] ljZjljBfnosf]
k|fWofkssf] ;+of]hsTjdf ltg ;b:oLo ;ldlt u7g ug]{5 . ;f] ;ldltsf]
/fo ;d]t ;dfj]z u/L pks'nkltn] ;b:ox¿sf] dgf]gogsf nflu
;efdf l;kmfl/; k]; ug'{kg]{5 .
♦
@)^* ;fn j}zfv * ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg .
ℑ
@)^( c;f]h @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
140
-u_ d[To' ePdf,
!#@= ;ldlt cflb u7g ug{ ;Sg] Joj:yfM-!_ sfo{sf/L kl/ifb\\n] cfˆgf] sfd
st{Jo / clwsf/ If]qleqsf ljifox¿df cfˆg} pQ/bfloTj /xg] u/L
cfjZostfg';f/ cfof]u, ;ldlt, pk;ldlt jf sfo{bn h:tf lgsfo
u7g u/L sfd u/fpg ;Sg]5 .
141
cWoIf nufot ;b:o tyf ;b:o–;lrjsf] kfl/>lds, ;'ljwf /
cGo ;t{ sfo{sf/L kl/ifb\\af6 tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
142
kl/R5]b – $)
ljBfkl/ifb\\sf] u7g
!#%= ljBfkl/ifb\\sf] u7gM -!_ cWoog ;+:yfg / ;ª\sfosf] k|fl1s lgsfosf]
¿kdf sfd ug{ k|To]s cWoog ;+:yfg / k|To]s ;ª\sfodf a]Unfa]Un} Ps
ljBfkl/ifb\\ /xg]5, h;sf] u7g b]xfoadf]lhd x'g]5M
•
@)^* ;fn j}zfv * ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
143
-h_ pTkflbt hgzlQm vkt ug]{ ;DalGwt
lgsfosf] ;d]t k|ltlglwTj x'g] u/L
a9Ldf % hgf ;b:o
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -u_, -3_, -5_ / -h_ sf ;b:ox¿sf]
dgf]gog ;DalGwt 8Lgsf] l;kmfl/;df lzIffWoIfn] b'O{ jif{sf]
nflu ug]{5 .
-#_ σ
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
144
kl/R5]b – $!
ljBfkl/ifb\\sf] sfd, st{Jo / clwsf/
!#^= ljBfkl/ifb\\sf] sfd, st{Jo / clwsf/ MΤP]g / lgodx¿sf] cwLgdf
/xL ljBfkl/ifb\\sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M
-ª_ dfgfy{ pkflwx¿ gofF sfod ug{, yk36 jf x]/km]/ ug{ / vf/]h
ug{ k|fl1s kl/ifb\\df l;kmfl/; k7fpg] .
-r_ 1fg, k|ljlw tyf lj1fg jf z}lIfs tyf /fli6«o ljsf;sf] If]qdf
df}lns of]ubfg lbPsf ljlzi6 JolQmx¿nfO{ cfˆgf cWoog
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
145
;+:yfg jf ;ª\sfo;Fu ;DalGwt pkflw k|bfg ug{ k|fl1s
kl/ifb\\df l;kmfl/; k7fpg] .
-5_ Τ pTs[i6 of]Uotf Pjd\ cToGt ;/fxgLo :yfg k|fKt u/]sf tyf clt
k|;+zgLo of]ubfg u/]sf ljlzi6 JolQmx¿nfO{ cfˆgf] cWoog
;+:yfg jf ;ª\sfo;Fu ;DalGwt pkflw k|bfg ug]{ ;DaGwdf
k|fl1s kl/ifb\\df l;kmfl/; ug]{ .
-h_ ;~rfng ug{ kfpg] z}lIfs sfo{qmdx¿ :ki6 tf]sL lghL If]qsf
SofDk; -dxfljBfno_ nfO{ :yfoL ;DaGwg k|bfg ug]{ ;DaGwdf
k|fl1s kl/ifb\\df l;kmfl/; ug]{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
146
-8_ cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfocGtu{tsf z}lIfs sfo{qmdsf] lgldQ
rflxg] Go"gtd lzIfs, ;/;fdfg / ;'ljwfx¿ lgwf{l/t ug{ k|fl1s
kl/ifb\\df l;kmfl/; ug]{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
•
@)^* ;fn j}zfv * ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
147
!#&= ljBfkl/ifb\\n] lgb]{zg kfng ug'{kg]{ jfWotfM k|fl1s kl/ifb\\n] lbPsf] lgb]{zg
kfng ug'{ ljBfkl/ifb\\sf] st{Jo x'g]5 .
148
kl/R5]b – $@
Τ
ljBfkl/ifb\\sf] :yfoL ;ldlt
!#(= ljBfkl/ifb\\sf] :yfoL ;ldltM -!_ ljBfkl/ifb\\n] b]xfosf ;b:ox¿ ePsf]
ljBfkl/ifb\\ :yfoL ;ldlt u7g ug]{5M
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
♦
@)^* ;fn j}zfv * ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
149
-#_ ljBfkl/ifb\\ tyf To;sf] a}7ssf nflu o; lgodcGtu{t nfu" x'g]
l;4fGtx¿ Jojxf/df nfu" x'g ;Sg] xb;Dd ljBfkl/ifb\\ :yfoL
;ldltsf] xsdf klg ;fdfGotM k|of]u ug'{kg]{5 .
150
kl/R5]b – $#
Τ
ljBfkl/ifb\\sf] a}7s;DaGwL sfo{ljlw
!$) a}7s clgjfo{ ¿kn] a:g'kg]{ Joj:yfM ljBfkl/ifb\\sf] a}7s k|To]s cfly{s
jif{df sDtLdf ! -Ps_ k6s x'g'kg]{5 .
!$!= a}7ssf nflu u'0fk"/sM ljBfkl/ifb\\sf] a}7s a:gsf nflu tTsfn axfn
/x]sf ;b:o ;ª\Vofsf] sDtLdf krf; k|ltzt ;b:ox¿sf] pkl:yltnfO{
u0fk"/s ;ª\Vof dflgg]5 . To:tf] u0fk"/s ;ª\Vof gk'uL a}7s a:g
;Sg] 5}g .
!$@= a}7s;DaGwL ;"rgfM a}7s a:g] ldlt, ;do, :yfg / a}7sdf 5nkmn
ul/g] ljifo;d]t :ki6 ¿kn] ls6fg u/L ljBfkl/ifb\\sf] a}7ssf] xsdf
a}7s a:g'eGbf sDtLdf !) -b;_ lbg cufj} / :yfoL ;ldltsf] xsdf
cWoIfn] tf]s]cg';f/ ;b:ox¿nfO{ lnlvt ;"rgf lbg'kg]{5 .
!$#= a}7s ;~rfng ljlwM a}7s ;~rfng ljlw cWoIfn] tf]s]cg';f/ x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
151
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul/Psf lg0f{ox¿dWo] s'g} lg0f{odf lrQ ga'em\g]
;b:on] lg0f{o k'l:tsfdf s}lkmot hgfO{ x:tfIf/ ug{ kfpg]5 .
!$^= lg0f{o k|dfl0ft ug]{ clwsf/M a}7ssf] lg0f{o k|dfl0ft ug]{ clwsf/
cWoIfnfO{ x'g]5 .
!$(= cGoM -!_ o; lgodsf] p2]Zo sfo{Gjog ug{ sfo{sf/L kl/ifb\\sf] :jLs[lt
lnO{ 8Lgn] sfo{Joj:yfkg k|0ffnL jf sfo{ljlw agfpg ;Sg]5 .
152
kl/R5]b – $$
s'nklt
Τ
!%)= s'nkltn] ljZjlnBfno jf ljZjljBfno;Fu ;DalGwt h'g;'s} ljifo jf
j:t'sf] lg/LIf0f ug{ / lgb]{zg lbg ;Sg]5 . s'nkltsf] lgb]{zg
ljZjljBfnosf] nflu dfu{lgb]{zs cfwf/ x'g]5 .
π
kl/R5]b $$s
;xs'nklt
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
153
kl/R5]b – $%
pks'nklt
!%!= lgo'lQm, tna / ;'ljwfM -!_Τ pks'nklt k|fl1s ljlzi6tfk|fKt u/]sf]
JolQm x'g]5 . pks'nklt kbdf lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; k]; ug{
s'nkltaf6 ;xs'nkltsf] cWoIftfdf ;efsf b'O{ hgf ;b:ox¿ /x]sf]
Ps ;ldlt u7g x'g]5 / ;f] ;ldltsf] l;kmfl/;df s'nkltaf6
pks'nkltsf] lgo'lQm x'g]5 . pks'nklt k'/f ;do sfd ug{] k|d'v
kbflwsf/L x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
154
-s_ lghn] pks'nkltsf] kbaf6 cjsfz k|fKt ug'{eGbf cl3
s'nkltaf6 :jLs[lt lnO{ a9Ldf ^ dlxgf;Dd k"j{cjsfz
labf lng ;Sg]5 .
155
!%$= pks'nkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ljZjljBfnosf] k|d'v
k|zf;sLo tyf z}lIfs kblwsf/Lsf] ¿kdf lghn] ug'{kg]{ sfd sf/afxL /
clwsf/sf] k|of]u ug'{ .
156
kl/R5]b – $^
Τ
lqe'jg ljZjljBfno ;]jf cfof]usf]
cWoIf Pjd\ ;b:o
!%^= kb l/Qm ePsf] dflgg]M Τlgod !%# sf] cj:yfdf cWoIfsf] kb l/Qm
ePsf] dflgg]5M
-s_ σ
-v_ σ
-u_ σ
-3_ σ
-ª_ σ
157
-@_ cWoIfsf] cGo ;'ljwf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!%*= labfM -!_ cWoIfn] cfˆgf] sfo{sfndf ;do–;dodf ;xs'nkltaf6
:jLs[t ePcg';f/ jif{sf] b'O{ dlxgfsf] b/n] a9Ldf ^ dlxgf;Ddsf] k'/f
tnaL labf kfpg ;Sg]5 . t/ Ps k6sdf & lbgdf ga9fO{ To:tf] labf
lng'k/]df ;xs'nkltnfO{ ;"rgf lbP dfq k'Ug]5 .
-@_ cWoIfsf] kbfjlwdf lghn] pkof]u u/L afFsL /x]sf] labfsf] xsdf
-s_ cWoIf kbaf6 cjsfz k|fKt ug'{eGbf cl3 ;xs'nkltaf6
:jLs[lt lnO{ a9Ldf $!÷@ dlxgf;Ddsf] k"j{cjsfz labf
lng ;Sg]5 .
-v_ v08 -s_ df n]lvPcg';f/ lghn] labf glnPdf ;f] cjlwsf]
cltl/Qm tna lbOg]5 t/ ;f] cltl/Qm tna $À
dlxgfeGbf a9Lsf] x'g]5}g .
-u_ s'g} sf/0faf6 lghn] cfˆgf] kbfjlw k'/f ug{ gkfPdf sfd
u/]sf] cjlwsf] labf / ;'ljwf ;]jf cjlwsf] cg'kftdf x'g]5
.
Τ
-3_ cWoIfn] o; lgodsf] cltl/Qm k|;"lt, k|;"lt ;]jf labf /
lqmof labfafx]s cGo s'g} k|sf/sf] labf pkef]u ug{
kfpg]5}g .
!%(= cWoIfsf] sfd, st{JoM -!_ ljZjljBfno ;]jf cfof]usf] k|d'vsf] ¿kdf
sfo{ ;~rfng, /]vb]v / lgoGq0f ug'{ .
-@_ tf]lsPadf]lhd cGo sfd ug'{ .
!^)= ;b:oM P]gsf] bkmf !% -!_ -u_ adf]lhd dgf]gLt ;b:o k'/f ;do sfd
ug]{ kbflwsf/L x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
158
!^!= kb l/Qm ePsf] dflgg]M Τ ;]jf cfof]usf] dgf]gLt ;b:osf] kb lgod !%#
sf] cj:yfdf l/Qm ePsf] dflgg]5 .
!^@= tna ;'ljwfM dgf]gLt ;b:osf] tna tyf ;'ljwf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!^#= labfM -!_ dgf]gLt ;b:on] cfˆgf] sfo{sfndf ;do–;dodf cWoIfaf6
:jLs[t ePcg';f/ jif{sf] b'O{ dlxgfsf] b/n] a9Ldf ^ dlxgf;Ddsf] k'/f
tnaL labf kfpg ;Sg]5 . t/ Ps k6sdf & lbgdf ga9fO{ To:tf] labf
lng'k/]df cWoIfnfO{ ;"rgf lbP dfq k'Ug]5 .
-@_ dgf]gLt ;b:osf] kbfjlwdf lghn] pkof]u u/L afFsL /x]sf]
labfsf] xsdf
-s_ lghn] dgf]gLt ;b:o kbaf6 cjsfz k|fKt ug'{cl3
cWoIfaf6 :jLs[t lnO{ a9Ldf ;f9]rf/ dlxgf;Ddsf]
k"j{cjsfz labf lng ;Sg]5 .
-v_ v08 -s_ df n]lvP cg';f/ lghn] labf glnPdf ;f]
cjlwsf] cltl/Qm tna lbOg]5 t/ cltl/Qm tna ;f9] rf/
dlxgfeGbf a9Lsf] x'g]5}g .
-u_ s'g} sf/0faf6 lghn] cfˆgf] cjlw k'/f ug{ gkfPdf sfd
u/]sf] cjlwsf] labf / ;'ljwf ;]jf cjlwsf] cg'kftdf x'g]5
.
Τ
-3_ ;b:on] o; lgodsf cltl/Qm k|;"lt, k|;"lt ;]jf labf /
lqmof labfafx]s cGo s'g} k|sf/sf] labf pkef]u ug{ kfpg]
5}g .
!^$= dgf]gLt ;b:osf] sfd, st{JoM -!_ ;]jf cfof]un] lzIfs sd{rf/Lsf]
lgo'lQm tyf a9'jfsf lgldQ pko'Qm pDd]bjf/ 5gf]6 ug{ ;~rfng ul/g]
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
159
;Dk"0f{ k/LIffx¿sf] lhDdf lnO{ Joj:yf ldnfpg], ;~rfng ug]{ / /]vb]v
ug]{ .
160
kl/R5]b – $&
lzIffWoIf
!^%= lgo'lQmM Τk|fl1s ljlzi6tf k|fKt u/]sf JolQmnfO{ pks'nkltsf]
l;kmfl/;df s'nkltaf6 lzIfffWoIf kbdf lgo'lQm ul/g]5 . lzIffWoIf k'/f
;do sfd ug{] kbflwsf/L x'g]5 .
!^^= kb l/Qm ePsf] dflgg]MΤ lgod !%# sf] cj:yfdf lzIffWoIfsf] kb l/Qm
ePsf] dflgg]5M
-s_ σ
-v_σ
-u_ σ
-3_ σ
-ª_ σ
!^&= tna,;'ljwfM -!_lzIffWoIfsf] tna tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
Τ
-@_ pks'nkltsf] l;kmfl/;df sfo{sf/L kl/ifb\\n] cfjZos 7fg]df
lghnfO{ cGo ;'ljwfx¿ klg lbg ;Sg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
161
!^*= labfM-!_lzIffWoIfn] cfˆgf] sfo{sfndf pks'nkltaf6 ;do–;dodf
:jLs[t ePcg';f/ jif{sf] b'O{ dlxgfsf] b/n] a9Ldf * dlxgf;Ddsf]
k'/f tnaL labf kfpg ;Sg]5 .
-@_ lzIffWoIfsf] kbfjlwdf lghn] pkef]u u/L afFsL /x]sf] labfsf]
xsdfM
!^(= lzIffWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ;efsf] ;b:o ;lrj eO{
sfd ug'{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
162
-#_ ljZjljBfnosf] z}lIfs Pjd\ cg';Gwfg sfo{df g]t[Tj lbg' /
;dGjo ug'{ .
163
-!!_ k/LIffsf] k|fl1s / z}lIfs u'0f:t/ lgwf{/0f ug{ lgb]{zg lbg' .
164
kl/R5]b – $*
/lh:6«f/
!&)= lgo'lQmM Τz}lIfs k|zf;gdf ljlzi6tf k|fKt u/]sf JolQmnfO{
pks'nkltsf] l;kmfl/;df s'nkltaf6 /lh:6«f/ kbdf lgo'lQm ul/g]5 .
/lh:6«f/ k'/f ;do sfd ug{] kbflwsf/L x'g]5 .
!&!= kb l/Qm ePsf] dflgg]MΤ /lh:6«f/sf] kb lgod !%# sf] cj:yfdf l/Qm
ePsf] dflgg]5 .
-@_ /lh:6«f/sf] kbfjlwdf lghn] pkef]u u/L afFsL /x]sf] labfsf] xsdfM
165
Τ
-3_ /lhi6«f/n] o; lgodsf cltl/Qm k|;"lt, k|;"lt ;]jf labf /
lqmof labfafx]s cGo s'g} k|sf/sf] labf pkef]u ug{
kfpg]5}g .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
166
-*_ ljZjljBfno / o;sf ljleGg cËx¿sf tkm{af6 d'2f dfldnf /
k'g/fj]bgsf] k|f/De / k|ltjfb ug'{ / ug{ nufpg' .
-(_ n]vf k/LIf0f;DaGwL gLlt / tT;DaGwL sfo{ k|0ffnLsf] Joj:yf
ug'{, ug{ nufpg' .
-!)_ ljZjljBfnosf] cfly{s cfoJoosf] cg'dfg tof/ ug'{, ug{
nufpg' / :jLs[t ePkl5 lgod tyf sfo{k|0ffnL cg';f/ vr{sf]
Joj:yf Pjd\ ljt/0f ug'{, ug{ nufpg' .
-!!_ ljZjljBfnosf] bLIffGt ;df/f]x;DaGwL Joj:yf / ;~rfng ug'{ .
-!@_ ;DaGwgk|fKt SofDk;nfO{ lbOg] cfly{s ;xof]usf nflu lg/LIf0f,
d"NofÍg tyf l;kmfl/; ug'{ .
-!#_ s]Gb|Lo sfof{nosf] cfGtl/s k|zf;gsf ;DaGwdf ;Dk"0f{ sfd
sf/afxL ug'{ .
-!$_ cWoog ;+:yfg, ;ª\sfo, cg';Gwfg s]Gb|, cfª\lus SofDk; tyf
sfof{nox¿sf] lg/LIf0f ug'{ / k|zf;g tyf Joj:yfkg sfo{df q'l6
b]lvPdf ;'wf/ ug'{ / q'l6k"0f sfo{ ug]{pk/ sf/afxL ug{ cfjZos
lgb]{zg lbg' jf sf/afxL k|f/De ug'{ .
-!%_ ljZjljBfnoåf/f ;~rfng ul/g] k/LIffsf] /]vb]v, lgoGq0f /
Joj:yf ug'{ .
-!^_ P]g, lgod, sfo{k|0ffnLåf/f tf]lsPsf] jf pks'nkltsf] lgb]{zg
cg';f/ cGo sfo{ ug'{ .
167
kl/R5]b – $(
8Lg
!&%= 8LgM -!_ cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfosf] k'/f ;do sfd ug]{ kbflwsf/L
x'g]5 .
168
-ª_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntn] s;'/bf/ 7x/fO{
s}bsf] ;hfo lbPdf .
π
-r_ lgh lq=lj ;]jfdf g/x]df,
π
-5_ kbLo pQ/bfloTj axg gu/]sf] sfo{sf/L kl/ifb\n] 7x/ u/]df .
-@_ 8Lgsf] kbfjlwdf lghn] pkef]u u/L afFsL /x]sf] labfsf] xsdf–
-v_ v08 -s_ df n]lvP cg';f/ lghn] labf glnPdf lghnfO{ ;f]
cjlwsf] cltl/Qm tna lbOg]5 . t/ of] cltl/Qm tna ^
dlxgfeGbf a9Lsf] x'g] 5}g .
-u_ s'g} sf/0faf6 lghn] cfˆgf] kbfjlw k'/f ug{ gkfPdf sfd
u/]sf] cjlwsf] labf / ;'ljwf ;]jf cjlwsf] cg'kftdf x'g]5 .
Τ
-3_ 8Lgn] o; lgodsf cltl/Qm k|;"lt, k|;"lt ;]jf labf / lqmof
labfafx]s cGo s'g} k|sf/sf] labf pkef]u ug{ kfpg] 5}g .
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
169
!&*= cWoog ;+:yfgsf] 8Lgsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ cWoog
;+:yfgsf] k|d'v kbflwsf/Lsf] ¿kdf k|fljlws, z}lIfs tyf
Joj:yfkg;DaGwL g]t[Tj lbg' .
170
-(_ :jb]zL tyf ljb]zL ;ª\3 ;+:yfx¿af6 k|fKt x'g] pRr cWoog,
tflnd sfo{zfnf uf]i7L cflbdf efu lng] ;DaGwdf k|fKt
5fqj[lQsf] nflu of]Uo lzIfs sd{rf/Lsf] 5gf]6 u/L dgf]gLt
ug'{, t/ o;/L dgf]gog ePsf] hfgsf/L s]Gb|Lo sfof{nonfO{
lbg'kg]{5 .
172
ug{ a]tnaL sfhdf lemsfpg' . To;/L vl6P/ cfpg]
JolQmnfO{ lghn] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] cltl/Qm
cfjZostfcg';f/ lgod / sfo{k|0ffnLadf]lhd kfpg] cGo
eQf tyf ;'ljwf;d]t yk ul/lbg',
Τ
-u_ cWoog ;+:yfgcGtu{tsf SofDk; tyf ;ª\u7g jf
lgsfox¿sf] :jLs[t ah]6sf ljleGg zLif{s, pkzLif{s /
;xfos zLif{saf6 cfly{s Joj:yfkg tyf
;~rosf]if;DaGwL lgodsf] kl/R5\]b % sf lgodx¿n]
tf]s]sf] bfo/fleq /xL cGo zLif{s pkzLif{s jf ;xfos
zLif{sdf /sdfGt/ ug{' . ;fy} cfjZostfcg';f/ Ps
SofDk; jf ;ª\u7g jf lgsfoaf6 csf]{ SofDk; jf
;ª\u7g jf lgsfosf] ah]6 ;f]xL lgodsf] bfo/fleq /xL
/sdfGt/ ug'{,
173
Τ
-h_ cfjZostfcg';f/ cfk"mdf /x]sf] clwsf/ ;xfos 8Lg,
SofDk; k|d'v / cGo k|zf;sLo clws[tnfO{ k|Tofof]hg
ug'{ / ;f]sf] hfgsf/L s]Gb|Lo sfof{nonfO{ lbg'kg]{5,
-em_ σ /
!&(= ;ª\sfo 8Lgsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ;ª\sfosf] k|d'vsf] ¿kdf
k|fl1s tyf z}lIfs g]t[Tj lbg' .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
174
-*_ sfo{sf/L kl/ifb\\af6 tf]lsPsf cfˆgf] ;ª\sfo cGtu{tsf SofDk;sf]
lg/LIf0f, Joj:yfkg, /]vb]v / ;dGjostf{sf] ¿kdf sfd ug'{ u/fpg' .
-!!_ Τtf]lsPsf] sfo{ljlw ckgfO{ /fd|f] sfd ug]{ lzIfs tyf sd{rf/LnfO{ b'O{
u|]8;Dd yKg l;kmfl/; ug]{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
175
kl/R5]b – %)
sfo{sf/L lgb]{zs
!*)= sfo{sf/L lgb]{zsM-!_ sfo{sf/L lgb]{zs cg';Gwfg s]Gb|sf] k'/f ;do sfd
ug]{ kbflwsf/L x'g]5 .
-$_ sfo{sf/L lgb]{zssf] tna, labf / cGo ;'ljwf 8Lgsf] ;/x x'g]5 .
-%_ sfo{sf/L kl/ifb\\n] cfjZos 7fg]df cGo yk ;'ljwf klg lbg ;Sg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
176
-#_Τ cg';Gwfg s]Gb|sf] :jLs[t ah]6sf ljleGg zLif{s pkzLif{s / ;xfos
zLif{saf6 cfly{s Joj:yfkg tyf ;~rosf]if;DaGwL lgodsf] kl/R5]b
% sf lgodx¿n] tf]s]sf] bfo/fleq /xL zLif{s pkzLif{sf jf ;xfos
zif{sdf /sdfGt/ ug'{ .
-$_ sfd gnfUg] tyf dd{t ubf{ klg k'gM k|of]udf Nofpg g;lsg] lhG;L
;fdfgx¿ lnnfd a9fa9 ug'{ u/fpg' .
-%_ gvKg] ;fdfgx¿ 6'6km'6 jf s'g} k|sf/n] k|of]udf Nofpg gx'g] eO{
sfd gnfUg] ePdf Ps cfly{s jif{e/Ldf a9Ldf ?= !),))).– -b;
xhf/_ d"No a/fa/sf To:tf ;fdfgx¿sf] /sd ldgfxf ug'{ .
-^_ cg';Gwfg s]Gb|sf] jflif{s ah]6 agfO{ sfo{sf/L kl/ifb\\df k]; ug'{ /
:jLs[t sfo{qmd tyf ah]6 cGtu{t ljleGg of]hgf, kl/of]hgf /
sfo{qmdx¿ lgwf{l/t nIoadf]lhd sfo{fGjog ug'{ u/fpg' .
-&_ :jLs[t sfo{qmdsf cltl/Qm cGo sfoqmdsf] nflu ;|f]t h'6fpg cGo
;/sf/L u}/;/sf/L, /fli6«o, cGt/f{li6«o ;ª\3;+:yfx¿;Fu ;Dks{ /fvL
cg';Gwfg s]Gb|sf] Joj:yfkg tyf ljsf; kl/ifb\\nfO{ hfgsf/L lbg' /
;DalGwt lgsfox¿af6 :jLs[lt lnO{ ;DalGwt ;+:yfx¿;Fu ;Demf}tf
u/L ;f]cg';f/ ug'{ u/fpg' .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
177
hgzlQmsf] Joj:yf ug'{ / of]Uotf, cg'ej / sfdsf] k|s[lt x]/L
kl/of]hgfaf6 kfl/>lds tyf cGo ;'ljwf k|bfg ug'{ .
-!#_ s]Gb|sf nflu k|fKt 5fqj[lQ, tflnd, uf]i7L, ;]ldgf/ cflbdf efu lng
k7fpg] lzIfs–sd{rf/Lsf] dgf]gog / cWoog labf jf sfh labf
:jLs[t u/L To;sf] hfgsf/L s]Gb|Lo sfof{nonfO{ lbg' .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
178
-!^_ k|f1 tyf ljlzi6 JolQmx¿nfO{ s]Gb|df lglZrt cjlwsf nflu cfdGq0f
ug{ ;Defljt JolQmx¿sf] ;"rL tof/ u/L :jLs[ltsf nflu sfo{sf/L
kl/ifb\\df k]; ug'{ .
-!&_ cg';Gwfg s]Gb|sf] Joj:yfkg tyf ljsf; kl/ifb\\sf] lgb]z
{ g tyf
tf]lsPadf]lhd cGo sfd ug'{ .
-!*_ of] lgodsf] clwgdf /xL cfk"mdf lglxt z}lIfs clwsf/ lzIf0f tkm{sf
lzIfsnfO{ / k|zf;lgs clwsf/ k|zf;sLo clws[tx¿nfO{ k|Tofof]hg
ug'{ .
-!(_ ;]jf–;t{ jf cfrf/ ;+lxtfljk/Lt sfd ug]{ lzIfs tyf sd{rf/LnfO{
sf/afxL ug'{ / cfjZostf cg';f/ lgnDag;Dd ug'{ .
-@)_ /fd|f] sfd ug]{ lzIfs tyf sd{rf/Lx¿nfO{ b'O{ u|]8;Dd yk ug{
l;kmfl/; ug]{ .
-@!_ tf]lsPsf] k|lqmof k'/f u/L ;xfos k|zf;s / ;xfos k|fWofks /
;f]eGbf d'lgsf kbsf lzIfs tyf sd{rf/Lx¿sf] /fhLgfdf :jLs[t ug'{
/ ;f]sf] hfgsf/L s]Gb|Lo sfof{nodf lbg' .
-@@_ tf]lsPadf]lhd cGo sfdx¿ ug'{ u/fpg' .
179
•kl/R5]b %)s
cGt/f{li6«o ;DaGw s]Gb|sf]
sfo{sf/L lgb]{zs
!*!s sfo{sf/L lgb]{zs M -!_ sfo{sf/L lgb]{zs cGt/fli6«o ;DaGw s]Gb|sf] k'/f
;do sfd ug]{ kbflwsf/L x'g]5 .
•
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
180
kl/R5]b – %!
;xfos 8Lg
!*@= ;xfos 8LgM -!_Τ k|To]s cWoog ;+:yfgdf jf sfo{sf/L kl/ifb\\n] tf]s]sf]
;ª\sfodf z}lIfs tyf cfly{s k|zf;g ;~rfng ug{sf lgldQ
cfjZostf x]/L Ps jf PseGbf a9L ;xfos 8Lg /xg]5g\ . ;xfos
8Lg k'/f ;do sfd ug]{ kbflwsf/L x'g]5 .
-@_ sfo{sf/L kl/ifb\\af6 ;DalGwt 8Lgsf] l;kmfl/;df lzIfsx¿dWo]af6
;xfos 8Lgsf] lgo'lQm x'g]5 .
-#_ ;xfos 8Lgsf] kbfjlw $ jif{sf] x'g]5 .
-$_ ;xfos 8Lg kbdf lgo'Qm eO{ sfd u/]afkt eQf tyf cGo ;'ljwf
sfo{sf/L kl/ifb\\n] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-%_ lgod !&^ adf]lhdsf] cj:yfdf ;xfos 8Lgsf] kb l/Qm ePsf]
dflgg]5 .
!*#= labfM -!_ ;xfos 8Lgn] cfˆgf] sfo{ cjlwdf ;do–;dodf 8Lgsf]
:jLs[[lt lnO{ jif{sf] @ dlxgfsf] b/n] a9Ldf * dlxgfsf] k'/f tnaL
labf kfpg ;Sg]5 .
-@_ ;xfos 8Lgsf] kbfjlwdf lghn] pkef]u u/L afFsL /x]sf] labfsf]
xsdfM
-s_ lghn] ;xfos 8Lg kbaf6 cjsfz k|fKt ug'{eGbf cl3 8Lgaf6
:jLs[lt lnO{ a9Ldf ^ dlxgf;Ddsf] k"j{cjsfz labf lng
;Sg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
181
-v_ v08 -s_df n]lvPcg';f/ lghn] labf glnPdf lghnfO{ ;f]
cjlwsf] cltl/Qm tna / eQf lbOg]5 . t/ of] cltl/Qm tna /
eQf ^ dlxgfeGbf a9Lsf] x'g]5}g .
-u_ s'g} sf/0faf6 lghn] cfˆgf] kbfjlw k'/f ug{ gkfPdf sfd u/]sf]
cjlwsf] labf / ;'ljwf ;]jfcjlwsf] cg'kftdf x'g]5 .
!*$= ;xfos 8Lgsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ z}lIfs sfo{qmd lgwf{/0f /
sfof{Gjogsf] lhDdf lnO{ sfd ug'{ .
-@_ s]Gb|Lo ljefu, ljefu / ljifo ;ldltsf] ;'emfj ;Íng u/L SofDk;sf]
k7gkf7gdf ;'wf/ ug{sf nflu cfjZos k/fdz{ lbg' .
-*_ 8Lgsf] cg'kl:yltdf lgldQ eO{ 8Lgsf] sfd ug]{ t/ PseGbf a9L
;xfos 8Lg /x]sf] cj:yfdf 8Lgaf6 tf]lsPsf] ;xfos 8Lgn] 8Lgsf]
sfd ug]{5 . ;f]sf] hfgsf/L s]Gb|Lo sfof{nonfO{ lbg'kg]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
182
kl/R5]b – %@
SofDk; k|d'v
!*%= SofDk; k|d'vM -!_Τ k|To]s cfª\lus SofDk;df z}lIfs, cfly{s tyf
k|zf;lgs sfo{ ;~rfngsf nflu SofDk; k|d'v /xg]5 . SofDk; k|d'v
k'/f ;do sfd ug]{ kbflwsf/L x'g]5 .
-%_ SofDk; k|d'v kbdf lgo'lQm eO{ sfd u/]afkt sfo{sf/L kl/ifb\\af6
tf]lsPadf]lhd eQf / cGo ;'ljwf kfpg]5 .
!*^= labfM SofDk; k|d'vn] cfˆgf] sfo{sfndf ;xfos 8Lg ;/x labfsf]
;'ljwf pkef]u ug]{5 . t/ labfsf] ;"rgf / :jLs[lt ;ª\sfotkm{
lzIffWoIfaf6 / cWoog ;+:yfgtkm{ 8Lgaf6 u/fpg' kg]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
183
!*&= SofDk; k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/M P]g, lgod, Joj:yfkg k|0ffnL /
lgb]{zgsf] cwLgdf /xL SofDk; k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M
-v_ ;]jf–;t{ / cfrf/ ;+lxtf ljk/Lt x'g] u/L sfd ug]{ lzIfs tyf
sd{rf/LnfO{ sf/afxL ug'{ / cfjZostf cg';f/ lgnDag;Dd ug'{ .
-u_ SofDk;df /fd|f] sfd ug]{ lzIfs tyf sd{rf/LnfO{ u|]8 j[l4 jf
k'/:sf/sf nflu ;DalGwt 8Lg ;dIf l;kmfl/; ug'{ .
-3_ lzIfs tyf sd{rf/Lsf] labf :jLs[t ug'{, sfd af8\g' / ;]jfsf] /]s8{
/fVg' tyf sfo{;Dkfbgsf] d"NofÍg ug'{ .
-ª_ SofDk;leq k|jrg, k|bz{g jf ;f+:s[lts sfo{qmd ug{ cg'dlt lbg' tyf
cfjZostf cg';f/ ;df/f]xx¿sf] Joj:yf ug'{ .
-r_ 5fqj[lQ ljt/0f ug'{ / ljBfyL{sf] cj:yf x]/L hl/jfgf dfkmL ug'{ .
-em_ SofDk; ;DklQsf] n]vf /fVg', ;Def/ tyf ;'/Iff ug',{ cfly{s lgod
adf]lhd ldgfxf lbg' / sfd gnfUg] dfn;fdfg lnnfd ug'{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
184
-`_ ljefu jf cGo ;ldltx¿ /x]sf] cj:yfdf ;]fsf] /fo–;'emfj;lxt
z}lIfs sfo{qmdsf] th'{df, sfof{Gjog tyf ;dGjo ug'{ u/fpg' .
-6_ z}lIfs sfo{qmd lgwf{/0f ug'{ ljBfyL{ egf{sf] gLlt agfpg' / z}lIfs
tflnsf Jojl:yt u/L ;~rfng ug'{ u/fpg' .
-0f_ :jLs[t 9fFrfdf n]vf /fVg nufpg' / cfly{s k|zf;g ;~rfng ug'{
u/fpg' .
-b_ SofDk; k|d'v pkl:yt x'g g;Sg] cj:yfdf ;xfos SofDk; k|d'vnfO{
/ ;f] geP cGo lzIfsnfO{ lgldQ eO{ sfd ug{ tf]Sg' .
185
-g_ ;xfos k|fWofks / ;xfos k|zf;s;Ddsf] tflsPsf] k|lqmof k'/f u/L
/flhgfdf :jLs[lt ug'{ .
-km_ πsfa" aflx/sf] l:ylt ;[hgf eO{ SofDk; lgoldt ;~rfng ug{ g;Sg]
cj:yf k/]df pks'nkltsf] k"j{ :jLs[lt lnO{ clglZrt sfnsf nflu
SofDk; aGb ug{' u/fpg' / 5fqfjf; vfnL ug'{ u/fpg' .
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
186
kl/R5]b – %#
Τk/LIff lgoGqs
!**= k/LIff lgoGqsM -!_ k/LIff lgoGq0f sfof{nosf] lgoGqs -o;kl5 k/LIff
lgoGqs elgPsf]_ ljZjljBfnosf] k'/f ;do sfd ug]{ kbflwsf/L x'g]5 .
-$_ k/LIff lgoGqssf] tna, eQf, labf tyf cGo ;'ljwfx¿ sfo{sf/L
lgb]{zssf] ;/x x'g]5 . t/ labfsf] ;"rgf / :jLs[lt /lh:6«f/af6
u/fpg' kg]{5 .
!*(= k/LIff lgoGqssf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ P]g, lgod, sfo{ljlw /
lgb]{zgsf] cwLgdf /xL k/LIff lgoGqssf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
187
-v_ k/LIffsf k|Zgkqx¿ tof/ ug{ nufO{ k|Zg ;+zf]wg, kl/is/0f
-df]8/];g_ ug{' u/fpg',
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
µ
@)%# kmfNu'0f #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
188
-@_ π pklgod -!_ df plNnlvt sfd st{Josf cltl/Qm k/LIff lgoGqsn]
b]xfosf sfd klg ug]{ u/fpg] 5M–
-h_ k/LIffyL{ tyf ;DalGwt SofDk;af6 k|fKt k/LIff kmf/d k|fKt ug]{,
:jLs[t jf c:jLs[t ug]{,
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
189
-8_ k/LIff;Fu ;DalGwt ;Dk"0f{ sfo{x¿sf] k|efjsf/L tyf j}1flgs
9Ëaf6 ;Dkfbg ug{ cfjZos ;Dk"0f{ sfo{x¿ ug]{,
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
190
-em_ k/LIff;DaGwL cGo ;Dk"0f{ clen]v tyf sfo{x¿ /
-`_ k'gof]{ustf{sf] lgo'lQm .
!*(= ;xk/LIff lgoGqssf] lgo'lQm, kbfjlw, ;ª\Vof, ;]jf ;t{ / ;'ljwf Pjd\
sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
191
kl/R5]b – %$
sfo{sf/L lgb]{zs, kf7\oqmd ljsf; s]Gb|
!()= sfo{sf/L lgb]{zs, kf7\oqmd ljsf; s]Gb|M -!_ sfo{sf/L lgb]{zs kf7\oqmd
ljsf; s]Gb| ljZjljBfnosf] k'/f ;do sfd ug]{ kblwsf/L x'g]5 .
-$_ kf7\oqmd ljsf; s]Gb|sf] sfo{sf/L lgb]{zssf] tna eQf, labf tyf
cGo ;'ljwfx¿ cg';Gwfg s]Gb|sf sfo{sf/L lgb]{zssf] ;/x x'g]5 .
!(!= sfo{sf/L lgb]{zs, kf7\oqmd ljsf; s]Gb|sf] sfd, st{Jo / cwLsf/M P]g
lgod sfo{ Joj:yfkg k|0ffnL / lgb]{zgsf] cwLgdf /xL sfo{sf/L
lgb]{zs kf7\oqmd ljsf; s]Gb|sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd
x'g]5 M
192
-v_ ljBfkl/ifb\\ tyf ljifo ;ldltx¿nfO{ kf7\oqmd th{'df;DaGwL sfo{df
;xof]u tyf ;'emfj lbg',
-`_ ;femf ljifo ;ldltsf] ;lrjfnosf] ¿kdf sfd ug'{ u/fpg' / ;dGjo
ug'{ u/fpg' ,
193
kl/R5]b – %%
lk|lG;kn -k|frfo{_
!(@= lk|lG;knM -!_ ljZjljBfno SofDk; sLlt{k'/df z}lIfs, k|zf;lgs tyf
cfly{s sfo{;d]t ;~rfng ug]{ u/L k|d'vsf] ¿kdf lk|lG;kn /xg]5 .
-$_ lk|lG;knsf] tna, eQf, labf tyf cGo ;'ljwfx¿ sfo{sf/L kl/ifb\\n]
tf]s]cg';f/ x'g]5 .
194
-u_ s]Gb|Lo ljefux¿sf] :jLs[t ah]6 lgsf;f ug]{, cDbfgL vr{sf] ljj/0f
/fVg], s]Gb|Lo ljefuLo k|d'vnfO{ e|d0f cfb]z lbg], ljbf :jLs[t ug]{ /
sfo{ d"NofÍg ug]{ ,
-5_ s]Gb|Lo ljefuLo k|d'vsf] l;kmfl/;df ;]jf ;t{ / cfrf/ ;+lxtf pNn+3g
ug]{ lzIfsnfO{ sf/afxL ug]{,
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
195
@)%) sf] kl/R5]b % sf lgodx¿n] tf]s]sf] bfo/f leq /xL cGo
zLif{s, pkzLif{s jf ;xfos zLif{sdf /sdfGt/ ug]{ ,
-0f_ :jLs[t 9fFrfdf n]vf /fVg nufpg] / cfly{s k|zf;g ;~rfng ug]{ ,
-y_ jflif{s ah]6 tof/ ug{ nufO{ s]Gb|Lo ljefuLo k|d'vx¿sf] cg'df]bg
kl/ifb\\af6 u/fO{ ;DalGwt lgsfodf k7fpg],
•
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
196
•
-k_ ljZjljBfno SofDk;sf] nflu cfjZos kg]{ lzIfs–sd{rf/Lsf] b/aGbL
sfo{sf/L kl/ifb\df l;kmfl/; ug'{ .
•
-km_ lk|lG;kn pkl:yt x'g g;Sg] cj:yfdf s]Gb|Lo ljefusf
k|d'vx¿dWo]af6 s'g} PsnfO{ lgldQ eO{ sfd ug{ tf]Sg' .
•
-a_ ljZjljBfno SofDk; sLlt{k'/l:yt 5fq5fqfx¿ a:g] 5fqfjf;sf]
nflu jf8]{gsf] lgo'lQm ug'{ .
•
-e_ sfj' aflx/sf] l:ylt ;[hgf eO{ ljZjljBfno SofDk; lgoldt
;~rfng ug{ g;Sg] cj:yf k/]df pks'nkltsf] :jLs[lt lnO{
clglZrt sfnsf nflu ljZjljBfno SofDk; jGb ug'{ u/fpg' /
5fqfjf; vfnL u/fpg' .
•
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
197
kl/ifb\\ / :yfoL ;ldltsf] cWoIf lk|lG;kn x'g]5 / ;b:o–;lrjsf] sfd
k|f]S6/n] ug]{5 .
198
kl/R5]b – %^
;fjlws kbflwsf/Lx¿sf] kbLo pQ/bfloTj
!(& ;fjlws kbflwsf/Lsf] kbLo pQ/bloTj M lgod @ -!_ sf] v08 -7_ sf]
k|ltaGwfTds jfSof+zcg';f/sf] ;fjlws kbflwsf/Ln] P]g, lgod,
sfo{k|0ffnL / cGo Joj:yfsf] cltl/Qm b]xfosf kbLo pQ/bfloTj;d]t
jxg ug'k{ g]{5 M
-v_ s'g} klg /fhg}lts bnsf] ;b:otf lnO{ jf glnO{ /fhg}lts lgjf{rgdf
pDd]bjf/ aGg' x'Fb}g .
-u_ cfˆgf] sfd st{Jo OdfGb/L;fy ;Gtf]ifhgs ¿kdf ;Dkfbg ug'{ kg]{5
/ pQ/bloTj k'/f ug'{kg]{5 .
199
-em_ ljZjljBfnosf] s'g} ;DklQ xfgL, gf]S;fgL / b'¿kof]u ug'{ u/fpg'
x'Fb}g .
-9_ ;]jf ;DaGwL s'/fdf dtna ;fWo ug]{ dg;fon] cGo kbflwsf/L,
lzIfs jf sd{rf/Ldfly k|efj kfg]{ jf kfg{ k|oTg ug'x{ 'Fb}g .
200
ϑkl/R5]b – %&
sfo{sf/L kl/ifb\\åf/f lgo'Qm jf tf]lsPsf] ;fjlws
kbflwsf/LnfO{ sf/afxL k|lqmof / ;hfo
!(*= ;hfoM lgod !(*=! / lgod !(*=@ sf] ;DaGwdf plrt / kof{Kt
sf/0f ePdf sfo{sf/L kl/ifb\\åf/f lgo'Qm jf tf]lsPsf] ;fjlws
kbflwsf/LnfO{ b]xfoadf]lhdsf] ;hfo ug{ ;lsg]5 M
-v_ ljz]if ;hfo M kbLo pQ/bfloTj axg gu/]sf] 7x/ ePdf kbaf6
x6fpg] .
ϑ
@)%^.(.#) df a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7sn] kl/R5]b %^ / %& vf/]h u/]sf]df
ldlt @)%&.$.!! df a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
201
-r_ k|ToIf jf ck|ToIf ¿kdf uf]Ko jf ;+j]bgzLn k|n]v ;fj{hlgs u/]df,
!((= 5fglag ;ldltsf] u7g, sfd, st{Jo / clwsf/ M-!_ sfo{sf/L kl/ifb\\åf/f
lgo'Qm jf tf]lsPsf] s'g} ;fjlws kbflwsf/Lsf] ;DaGwdf lgod !(*=!
/ lgod !(*=@ df n]lvPsf] s'g} cleof]usf ;DaGwdf plrt / kof{Kt
cfwf/ ePdf lghnfO{ sDtLdf !% -kGw|_ lbg / a9Ldf @! -PSsfO;_
lbgsf] Dofb lbO{ clVtof/jfnfn] cfwf/x¿ ls6fg ;fy pNn]v u/L
:ki6Ls/0f dfu ug]{5 / Dofbleq :ki6Ls/0f k|fKt eO{ ;Gtf]ifhgs
202
gePdf jf tf]s]sf] Dofb leq :ki6Ls/0f k|fKt gePdf clVtof/jfnfn] #
-ltg_ ;b:o /x]sf] Ps 5fglag ;ldlt u7g ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd u7g x'g] 5fglag ;ldltdf Ps hgf cWoIfsf
cltl/Qm Ps hgf sfg'gljb;d]t /xg] u/L hDdf b'O{ hgf ;b:ox¿
/xg]5g\ . To:tf] 5fglag ;ldltsf ;b:ox¿df 5fglag ul/g]
sfo{sf/L kl/ifb\\åf/f lgo'Qm jf tf]lsPsf] ;fjlws kbflwsf/Lsf] kbLo
x}l;ot ljrf/ u/L pko'Qm JolQm ;dfj]z ul/g]5 .
-%_ 5fglag ;ldltn] cfˆgf] 5fglagsf] qmddf cfjZos nfu]sf] s'g} klg
sfuhft lng, x]g{ tyf k|ltlnlk lng jf ;DalGwt ;fjlws
kbflwsf/L, lzIfs, sd{rf/L jf JolQm;+u ;f]wk'5 ug{ ;Sg]5 .
;ldltnfO{ ;xof]u ug'{ ;DalGwt ;a}sf] st{Jo x'g]5 .
203
clVtof/jfnfn] lgod !((=# adf]lhd cfjZos sf/afxL / lg0f{o ug{
;Sg]5 .
-@_ lgnDag /x]sf] cjlwe/ lghn] vfOkfO{ cfPsf] kbflwsf/L kbsf] cfwf
tnj kfpg] 5 . t/ nfu]sf] cf/f]k k|dfl0ft geO{ lghn] ;kmfO kfPdf
lgnDag /x]sf] cjlwdf cfwf tnj lnO{ ;s]sf] eP ;f] s§f u/L /
glnPsf] eP k"/} tna eQf -j[l4 x'g] ePdf ;f] ;d]t_ kfpg]5 .
s;'/bf/ 7x/L kbflwsf/Lsf] kbaf6 x6fOPdf lgnDag ePsf] cjlwsf]
afFsL tna / cGoq kbflwsf/L /x]sf] eP ;f]sf] ;d]t tna kfpg]
5}g .
!((=-@_sfo{sf/L kl/ifb\\sf] ;b:o /x]sf] kbflwsf/L a}7sdf efu lng jl~rt x'g]
M sfo{sf/L kl/ifb\\sf] ;b:osf] ¿kdf /x]sf] sfo{sf/L kl/ifb\\åf/f lgo'Qm
kbflwsf/Ldfly 5fglag ;ldltaf6 5fglag u/]df lgh ;f] sfo{sf/L
kl/ifb\\sf] a}7sdf efu lngaf6 al~rt x'g]5 .
!((=-#_;kmfO{ k]; ug]{ df}sf lbg' kg]{ M -!_ sfo{sf/L kl/ifb\\åf/f lgo'Qm jf
tf]lsPsf] ;fjlws kbflwsf/LnfO{ 5fglag ;ldltsf] k|ltj]bg k|fKt
ePkl5 ;fdfGo ;hfo jf ljz]if ;hfo lbg'kg]{ b]lvPdf ;f] eGbf cl3
sf/afxL ug{ nfluPsf :ki6 cfwf/x¿ ls6fg;fy pNn]v u/L
clVtof/jfnfn] ;DalGwt ;fjlws kbflwsf/LnfO{ sDtLdf & -;ft_ lbg,
a9Ldf !% -kGw|_ lbgsf] Dofb lbO{ cfˆgf] ;kmfO k]; ug]{ df}sf
lbg'kg]{5 . o;/L df}sf lbFbf lghdfly nufOPsf] cf/f]k :ki6 ¿kdf
lsl6Psf] / k|To]s cf/f]k s'g s'g s'/f / sf/0fdf cfwfl/t 5 tyf
k|:tfljt ;fdfGo ;hfo jf ljz]if ;hfo lghnfO{ lsg lbg'gkg]{ xf] ;f]
;d]t v'nfpg' kg]{5 .
205
-v_ Dofbleq k|fKt ePsf] ;kmfOsf] cfwf/df k|:tfljt ;hfo jf
;f] eGbf 36Lsf] ;hfo lbg ;Sg]5 .
206
kl/R5]b – %*
♦k/LIff lgoGq0f sfof{no
@))= ljZjljBfnocGtu{t tf]lsPsf k/LIffx¿ ;~rfng ug{ Ps k/LIff
lgoGq0f sfof{no /xg]5 .
-5_ Τk/LIff ;'wf/ tyf ;dGjo kl/ifb\\ tyf s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns
;ldltn] u/]sf lg0f{ox¿sf] sfof{Gjog ug]{ u/fpg] ,
♦
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
207
-h_ k/LIff tyf k/LIffyL{;Fu ;DalGwt sfo{ ug]{ ,
-h!_ k/LIff lgoGq0f sfof{non] tf]ssf] Dofbleq k/LIff kmd{ / cfj]bg
egf{ kmf/fd k7fP gk7fPsf] jf/]df hfgsf/L lng] ,
-h@_Dofbleq k/LIff;Fu ;DalGwt sfuhft gk7fpg] ;DalGwt SofDk;sf]
clwsf/LnfO{ sf/jfxLsf] nflu s]Gb|Lo sfof{nodf n]vL k7fpg],
-h#_k/LIff kmf/fd ebf{ ljBfyL{ SofDk;df lgodfg';f/ xflh/ x'g' kg]{
Joj:yf cg';f/ xflh/ ePsf] 5 5}g ;f] ?h' ug{ nufpg] /
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk
208
kl/R5]b – %(
k/LIffyL{sf] lsl;d
@)#= tf]lsPsf cWoog ;+:yfg / ;ª\sfoafx]s ljZjljBfnoaf6 ;~rfng x'g]
k/LIffdf ;lDdlnt x'g] k/LIffyL{sf] k/LIffsf] lsl;d tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
@)^ dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkflw k|fKt ug]{ geO{
:jfWofogsf] cfwf/df pko'Qm txsf] s'g} ljifosf] k/LIff lbg] k/LIffyL{
Sofh'cn k/LIffyL{ x'g]5g\ .
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
209
@)(= σ
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
π
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
210
kl/R5]b – ^)
k/LIffsf] lsl;d / tt\;DaGwL cGo Joj:yf
@!)= Τ s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn] cGoyf Joj:yf u/]df afx]s
ljZjljBfnocGtu{t ljleGg z}lIfs txx¿sf] v08ut jflif{s k/LIff
k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 ;~rfng x'g]5 .
@!^= k|To]s v08sf] k/LIffdf pQL0f{ x'g ;f] v08sf nflu lgwf{l/t ;Dk"0f{
kf7\of+zx¿df pQL0f{ x'g'kg]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
211
@!&= k|yd v08sf kf7\of+zx¿sf] cWoog k'/f eO{ k/LIff lgoGq0f
sfof{non] ;"rgf k|sflzt u/L tf]lsPsf] Dofbleq k/LIff kmf/fd e/L
k/LIffyL{sf] ;"rLdf ;dfj]z ePsf k/LIffyL{ k/LIffdf cg'kl:yt ePdf
jf cg'QL0f{ ePdf klg pQm txsf] låtLo v08sf] sIffdf egf{ eO{ k|j]z
kfpgsf nflu of]Uo x'g]5g . cfk"mn] k/LIff lbg] v08 -jif{_ eGbf
cl3Nnf] k/LIffsf] v08 -jif{_ df k/LIffyL{sf] ;"rLdf ;dfj]z gePsf]
ljBfyL{ qmdzM låtLo, t[tLo÷rt'y{ jif{df egf{ ePdf ;f] egf{ :jtM /2
x'g]5 . To;/L egf{ x'gsf] nflu of]Uo gePsf] JolQmnfO{ egf{ u/]df egf{
ug]{ SofDk;sf] ;DalGwt kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ ljefuLo sf/jfxL
x'g]5 .
@!&sh'g k/LIffdf ;lDdlnt x'g] xf] ;f] k/LIffsf] nflu of]Uo 7xl/Psf
ljBfyL{nfO{ dfq k/lIffyL{sf] ?kdf k/LIff km/fd e/fpg' kg]{5 . cof]Uo
k/LIffyL{nfO{ k/LIff kmf/fd e/fPdf To:tf] kmf/fd e/fpg] ;DalGwt
kbflwsf/L, sd{rf/LnfO{ ljefuLo sf/jfxLsf] nflu s]Gb|Lo k/LIff
;~rfns ;ldltn] lq=lj=s]Gb|Lo sfof{nodf l;kmfl/; ug'{ kg]{5
@!*= k/LIff x'g] k|To]s ;}4flGts kf7\of+zsf nflu pQL0ff{ª\s k|ltzt
tf]lsPcg';f/ x'g]5 .
@!(= kf7\of+zsf] ¿kdf Joj:yf ePsf] zf]wkq, 6d{ k]k/ jf cGo o:t} ljifo
eP ltgsf] d"NofÍg / pQL0ff{ª\s k|ltzt ;DalGwt ljBfkl/ifb\\n]
tf]s]adf]lhd x'g]5 .
@@)= k|of]ufTds ljifo x'g] z}lIfs sfo{qmdx¿sf] xsdf To:tf ljifox¿sf]
k"0ff{Í ;DalGwt ljBfkl/ifb\\n] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
@@!= s'g} Ps v08sf] s'g} Ps ljifo jf ;a} ljifosf] k/LIffdf cg'kl:yt x'g]
k/LIffyL{ ;f] k6ssf] cg'kl:yt /x]sf ljifodf cg'QL0f{ ePsf] dflgg]5 .
t/ ;a} ljifosf] k/LIffdf k"0f{tof cg'kl:yt eO{ Ps} k6s s'g} txsf
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
212
;a} ljifosf k/LIffx¿ pQL0f{ ug]{ ljBfyL{x¿sf] k/LIffkmnsf] xsdf
k/LIffkmn k|sflzt x'Fbf pRrtd b; :yfgsf nflu u0fgf ul/g]5 .
@@!sljZjljBfnocGtu{tsf cfª\lus tyf ;DaGwg k|fKt SofDk;df
cWoogsf] nflu egf{ ePsf ljBfyL{x¿n] ;DalGwt cWoog ;+:yfg jf
;ª\sfosf] :jLs[lt glnO{ cWoog/t SofDk; eGbf cGo SofDk;df
:yfgfGt/0f eO{ egf{ x'g / cWoog ug{ kfOg] 5}g . cWoog ;+:yfg jf
;ª\sfosf] :jLs[lt glnO{ :yfgfGt/0f eO{ SofDk;df cWoog u/]sf
ljBfyL{n] k/LIff lbPsf] kfOPdf To:tf] k/LIffyL{sf] k/LIff /2 x'g]5 .
@@!vljZjljBfno cGtu{tsf cfª\lus tyf ;DaGwg k|fKtSofDk;df
cWoog/t ljBfyL{n] Psk6s k/LIff kmf/fd el/;s]kl5 ToxL txsf] ToxL
aif{sf] k'gM k/LIff kmf/fd e/L k/LIff lbPsf] kfOPdf To;/L kl5 e/]sf]
k/LIff kmf/fdsf] cfwf/df lbPsf] k/LIff /2 ul/g]5 .
@@@= cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfo tf]lsPsf] z}lIfs txsf] sfo{qmd pQL0f{
eO;s]kl5 k'gM ;f]xL tx / ljifosf] k/LIff lbg kfOg] 5}g . olb pQL0f{
eO;s]sf] ljifodf k'gM k/LIff lbPsf] k|dfl0ft ePdf txut kl5Nnf]
k/LIff /2 ul/g]5 .
@@#= ;DalGwt ljBfkl/ifb\\n] lgwf{/0f u/]sf kf7\of+zx¿ ;Dk"0f{sf] k/LIff
lbg'kg]{5 / ;DalGwt jf cGo cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfosf s'g}
;dfgfGt/ ljifo jf kf7\of+z pQL0f{ eO;s]sf] sf/0fn] ;f] ljifo jf
kf7\of+zsf] k/LIffdf 5'6 lbOg]5}g / txkf/ u/]sf] dflgg] 5}g .
•
@@#s=:gftsf]Q/ txdf zf]wkq lnPsf ljBfyL{x¿n] clGtd jif{sf] k/LIffsf]
k/LIffkmn k|sflzt ePsf] ldltn] # dlxgf cyf{t\ () lbgleq k]; u/]df
To:tf] ljBfyL{nfO{ lgoldt ljBfyL{ dflgg] 5 .
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
•
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
213
@@$= l;lgo/ SoflDa|h / ;f] ;/xsf] k/LIff pQL0f{ u/]sf ljBfyL{nfO{ k|jL0ftf
k|df0fkq tx låtLo v08sf ljifox¿sf] k/LIff Ps} ;fndf lbg'kg]{5 .
o;/L ;lDdlnt ePsf k/LIffyL{n] ;Dk"0f{ txsf] kf7\of+z Ps}rf]6L pQL0f{
ePdf kbs tyf k/LIffkmndf k|sflzt x'g] pRrtd bz :yfgsf]
u0fgfsf nflu of]Uo dflgg]5 .
@@%= s'g} ljBfyL{n] Ps} jif{df tx kf/ ug]{ u/L b'O{j6f jflif{s k/LIff lbg
kfpg] 5}g . o;/L b'O{j6f k/LIff lbPsf] k|dfl0ft ePdf kl5Nnf] k/LIffsf]
k/LIffkmn /2 ul/g]5 .
@@^= s'g} v08df lgoldt / csf]{ s'g} v08df k|fOe]6 k/LIffyL{ eO{ k/LIffdf
;lDdlnt eO{ tx kf/ ug{ kfOg]5}g .
@@&=Τ v08ut k/LIffdf k/LIffyL{n] lgod @@^ adf]lhd leGg ¿kdf k/LIffdf
;lDdlnt ePsf] k|dfl0ft x'g cfPdf k|yd v08sf] k/LIffdf h'g ¿kdf
;lDdlnt ePsf] 5 ;f]nfO{ dfq dfGotf lbOg]5 .
@@&sæk/LIff lgoGq0f sfof{non] k/LIff kmd{ eg{sf] nflu ;"rgf k|sflzt
u/]kl5 k|To]s SofDk;df cWoog/t ljBfyL{n] cfk"m egf{ x'Fbfsf] avt
sf];{ /lhi6«]zg u/] cg';f/sf] ljifo dfq k/LIff kmf/fddf pNn]v u/L
eg'{ kg]{5 . Psk6s k/LIff kmf/fd e/L ;s]kl5 ;f] ljBfyL{n] k'gM ;f]xL
ljifosf] To;} jif{sf] k/LIff kmf/fd bf]xf]/f] e/]sf] k|dfl0ft x'g cfPdf
To:tf] k/LIffyL{sf] k/LIffkmn /2 ul/g]5Æ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
214
kl/R5]b – ^!
k/LIff pQ/k'l:tsfsf] d"Nof°g Joj:yf
@@*= k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 ;~rflnt x'g] ljleGg cWoog ;+:yfg,
;ª\sfocGtu{t txut z}lIfs sfo{qmdx¿sf ljifout pQ/k'l:tsfx¿
ljZjljBfnosf cfª\lus SofDk; jf ;DaGwg k|fKt SofDk;sf ljz]if1
jf cGo :jb]zL jf ljb]zL ljz]if1x¿af6 k/LIf0f, ;Dk/LIf0f / d"NofÍg
u/fOg]5 .
215
@#$= k|of]ufTds k/LIffsf] k'gof]{u;DaGwL Joj:yf s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns
;ldltn] tf]s]cg';f/ x'g]5 .
@#$s=lqe'jg ljZjljBfno k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 pQ/k'l:tsfsf]
d"NofÍgsf] nflu k/LIfs lgo'lQm ubf{ ljZjljBfno ;]jfdf
:yfoL÷s/f/sf] ?kdf sDtLdf kfFr jif{;Dd ;DalGwt ljifo k9fPsf]
lzIfsnfO{ dfq lgo'lQm ug'{ kg]{5 .
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
216
kl/R5]b – ^@
pQ/k'l:tsf tyf k/LIff ;~rfng;DaGwL cGo clen]vsf]
;'/If0f tyf w'Nofpg] Joj:yf
@#%= ;~rfng ul/Psf s'g} k/LIffsf] k/LIffkmn k|sflzt ePsf] ldltn] $
dlxgf;Dd pQm k/LIffsf pQ/k'l:tsfx¿ ;'/lIft /fVg' kg]{5 / pQm
cjlw gf3]kl5 pQ/k'l:tsfx¿ w'Nofpg ;lsg]5 .
@#^= k/LIff ;~rfng;“u ;DalGwt cGo clen]vx¿ h:t}, k/LIffyL{sf]
kmf/d k/LIff s]Gb|af6 k|fKt ljBfyL{ xflh/L, k/LIff;DaGwL k|ltj]bg;d]t
k/LIffkmn k|sflzt ePsf] $ dlxgf;Dd ;'/lIft /fVg'kg]{5 .
217
sfod u/]sf] clen]v / k|f/lDes ;|f]t clen]vlar le8fg u/L jf:tljs
clen]v olsg u/L k|dfl0ft ul/lbg]5 . k|f/lDes ;|f]t clen]v
w'NofO;s]sf] cj:yfdf eg] k/LIff lgoGq0f sfof{nosf] clen]v g}
clGtd / k|fdfl0fs dflgg]5 .
218
kl/R5]b – ^#
k|ZgJoj:yfkg ;ldltsf] Joj:yf
@$)=Τ s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn] k|Zgkl/is/0f ;ldlt u7g ug]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
219
-3_ s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn] dfu]sf cGo ljifox¿df ;'emfj
lbg] /
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
220
kl/R5]b – ^$
pQ/k'l:tsf ;Dk/LIf0f ;ldlt
@$&= s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn] k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 ;~rfng
x'g] ljleGg cWoog ;+:yfg / ;ª\sfocGtu{tsf txut ljifox¿sf]
k/LIffsf] pQ/k'l:tsf ;Dk/LIf0f ug{ cfjZos ;ª\Vofdf ;Dk/LIf0f
;ldltsf] u7g ug]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
221
-u_ s'g} k/LIffaf6 ePsf] kl/If0f ;Gtf]ifhgs gePdf To;;DaGwL 7f];
sf/0f k|:t't u/L ;Dk"0f{ pQ/k'l:tsfx¿sf] ;Dk/LIf0f ug]{ .
;DalGwt k/LIfsaf6 ePsf] q'l6 cf}+NofO{ cfjZos ;'wf/ ug{
k/LIff lgoGq0f sfof{nosf nflu cfjZos ;'emfj tof/ u/L k];
ug]{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
222
∝
kl/R5]b – ^%
pQ/k'l:tsf b]vfpg] jf k|ltlnlk
lbg] ;DaGwL Joj:yf
@%@= pQ/k'l:tsf x]g{ jf k|ltlnlk lngsf] nflu lgj]bg lbg'kg]{M -!_ lq=lj=
cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfo, k/LIff lgoGq0f dxfzfvf÷s]Gb|Lo k/LIff
;~rfns ;ldltn] k/LIffkmn k|sfzg u/]kl5 k|fKt k|fKtfÍdf lrQ
ga'‰g] k/LIffyL{n] kl/R5]b &@ sf] lgod @(^ df pNn]lvt Dofbleq
k'gof]{usf] nflu lgj]bg lbg' kg]{5 . To;/L k'gof]{usf nflu lgj]bg
lbPsf ljifosf] k'gof]{u kl5sf] k|fKtfÍ pk/ lrQ ga'e]mdf ;DalGwt
k/LIffyL{n] o; kl/R5]bsf] Joj:yfsf] clwgdf /xL k'gof]{usf] nflu
lgj]bg lbPsf ljifosf] dfq pQ/k'l:tsf x]g{ / k|ltlnlk lgj]bg lbg'
kg]{5 . k/LIff lgoGq0f sfof{nodf k|j]zkq lnO{ :jo+ pkl:yt eO{
lgj]bg lbg' kg]{5 . jf/];dfkm{t lgj]bg lbg, x]g{ / pQ/k'l:tsfsf]
k|ltlnlk dfu ug{ kfOg]5}g .
∝
@)&) efb| @$ df a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
223
@%#= pQ/k'l:tsf b]vfpg]÷k|ltlnlk lbg] pk;ldltM -!_ lgod @%@ adf]lhd
kg]{ lgj]bgsf] sf/jfxL lsgf/f ;DalGwt 8Lg÷k/LIff lgoGqssf lgb]{zg
/ lgoGq0fdf b]xfosf] pk;ldltn] ug]{5M ljifocg';f/sf] ;ldlt
8Lg÷k/LIff lgoGqsn] agfpg]5 .
224
-#_ pQ/k'l:tsfsf] k/LIfs÷;Dk/LIfssf] gfd x]g{, dfUg kfOg]
5}g . pQ/k'l:tsfsf] k|ltlnlksf] k'gM k/LIf0f÷;Dk/LIf0f ug{
u/fpg kfOg] 5}g .
-$_ pQ/k'l:tsfdf k|bfg ul/Psf] cÍnfO{ ;fj{hlgsLs/0f ug{ jf
cGo pQ/k'l:tsf;Fu t'ngf u/L k/LIff lgoGq0f dxfzfvf,
k/LIff zfvf, k/LIff lgoGq0f sfof{no jf cGo s'g} klg
lgsfodf ph'/L ug{ kfOg] 5}g .
-%_ sfof{nosf] tf]s]sf] sa'lnot gfdfdf x:tfIf/ u/]kl5 dfq
lgj]bs k/LIffyL{nfO{ o; kl/R5]b adf]lhdsf] pQ/k'l:tsfsf]
k|dfl0ft k|ltlnlk pknAw u/fpg]5 .
-^_ k/LIffkmn /2 ePsf], lgisfl;t jf :ylut ePsf] cj:yfdf
To:tf] k/LIffsf] pQ/k'l:tsf nufot k/LIff ;DaGwL
k|ltj]bg, sfuhfutx¿ x]g{ jf k|ltlnlk pknAw u/fpg]
5}g .
-&_ s'g} ljBfyL{n] o; adf]lhd kfngf ug'{ kg]{ cfr/0f kfngf
gu/L pNnª\3g u/]df b]xfocg';f/ sf/afxL x'g ;Sg]5M
pQ/k'l:tsfsf] k|ltlnlk ;fj{hlgsLs/0f u/]df jf cGo
pQ/k'l:tsf;Fu t'ngf u/]sf] kfOPdf To:tf] k/LIffyL{nfO{
lq=lj=åf/f ;~rfng ul/g] s'g} klg k/LIffdf ;lDdlnt x'g
gkfpg] u/L ! jif{;Ddsf] nflu lgisf;g ug{ ;lsg]5 .
-v_ b:t'/ ;DaGwL Joj:yfM -!_ o; kl/R5]badf]lhd pQ/k'l:tsf
x]g{sf] nflu / pQ/k'l:tsfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk lnFbf nfUg] z'Ns
sfo{sf/L kl/ifbn] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-@_ hgcfGbf]ng–@ sf 3fOt] ljBfyL{, zf/Ll/s ckfË ePsf /
cGo sf/0fn] z'Ns ldgfxf ;'ljwf kfPsf ljBfyL{x¿nfO{ lbO{
cfPsf] lq=lj=sf] z'Ns ldgfxf ;'ljwf of] kl/R5]b cGtu{t
pQ/k'l:tsf x]g{ jf k|dfl0ft k|ltlnlk dfu ug]{ k|of]hgsf] nflu
nfu' x'g]5}g .
225
kl/R5]b – ^^
k/LIffsf] k|of]hgsf nflu ljBfyL{x¿sf] cfrf/ ;+lxtf;DaGwL
Joj:yf
@%%= k|To]s k/LIffyL{n] k/LIffdf ;lDdlnt x'gsf nflu k/LIff lgoGq0f
sfof{non] hf/L u/]sf] k/LIff k|j]zkq k|fKt ug'{kg]{5 .
@%^= k/LIffsf] k|To]s lbg k/LIffyL{n] k/LIff k|j]zkq k/LIff ejgdf cfˆgf]
;fydf /fVg' kg]{5 . ljgf k|jz ] kq k/LIffyL{nfO{ k/LIffdf a:g lbOg]
5}g .
@^)= k/LIffyL{n] k/LIff ejgdf lgif]lwt j:t'x¿ n}hfg x'“b}g . s'g} k/LIffyL{n]
To:tf j:t'x¿ nu]df jf ceb|Jojxf/ u/]df s]Gb|fWoIfn] To:tf
k/LIffyL{pk/ sf/afxL ug'{sf ;fy} k/LIff ejgaf6 lgisf;g ug{
;Sg]5 . ;fy} k/LIffyL{n] lgif]lwt j:t'x¿ nu]df jf ♦k/LIff sf]7faf6
pQ/k'l:tsf n'sfO{ nu]df, clgoldt sfo{ u/]sf] jf cGo ceb| Jofjxf/
u/]sf] k|df0f;lxt sf/afxLsf] nflu s]Gb|fWoIf, ko{j]Ifs, k/LIfs jf
Τ
@)%^ ;fn kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
♦
@)^* ;fn j}zfv * ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
226
;'k/Lj]Ifsaf6 l;kmfl/; e} cfPdf s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn]
lgod @^* df pNn]v ePsf] xb;Ddsf] sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
@^&= cGwf] jf xftn] n]Vg g;Sg] k/LIffyL{ ePdf To:tf] k/LIffyL{n] n]Vg]
sfddf ;xof]uL /fVg kfpm“ egL s]Gb|fWoIfnfO{ cg'/f]w ug'{kg]{5 .
s]Gb|fWoIfn] l:yltsf] cWoog u/L ;DalGwt k/LIffeGbf a9Ldf Ps
txd'lgsf] pkflw k|fKt u/]sf JolQmnfO{ ;xof]uL n]vssf] ¿kdf /fVg
cg'dlt lbg;Sg]5 .
@^*= Τ k/LIff ;~rfng sfo{df vl6Psf s'g} klg JolQmx¿pk/ k/LIffyL{n] ceb|
Jojxf/, x'nx'Hht, xftkft tyf s'6lk6 h:tf sfo{ ug'{x'Fb}g . s'g}
k/LIffyL{n] To; lsl;dsf] sfo{ u/]df u/]sf] sfo{sf] cg'kftdf s]Gb|Lo
k/LIff ;~rfns ;ldltn] ;DalGwt k/LIff /2 ug'{sf ;fy} lgh
Τ
@)%^ ;fn kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
227
k/LIffyL{nfO{ ! jif{b]lv $ jif{;Dd s'g} klg k/LIffdf ;lDdlnt x'g
gkfpg] u/L lgisf;g ug{ ;Sg]5 .
Τ
@)%^ ;fn kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk
228
kl/R5]b – ^&
ljb]zL lzIf0f ;+:yfaf6 tf]lsPsf] tx kf/ u/L
ljZjljBfnosf] k/LIffdf ;lDdlnt x'g rfxg] ljBfyL{;DaGwL
Joj:yf
@&!= l;lgo/ SoflDa|h k/LIff jf ef/tLo :6\ofRo'6/L lzIf0f ;+:yfsf ! jif]{
-!)±!_ k4ltcGtu{tsf lk|–o'lgel;{6L jf xfo/ ;]s]G8/L jf ;f] ;/xsf]
k/LIff / ef/t, aª\unfb]z tyf kfls:tfgL :6\ofRo'6/L lzIf0f ;+:yfsf
k4ltcGtu{tsf lk|–o'lgel;{6L jf xfo/ ;]s]G8/L jf OG6/ldl8o6 jf ;f]
;/xsf k/LIffsf] k|yd jif{ k/LIff ptL0f{ u/L cfpg] 5fq–5fqfn]
k|df0fkq :t/sf] bf];|f] jif{df k|j]z lng rfx]df klxn]b]lv lbOcfPsf]
;'lawfcg'¿k Ps z}lIfs jif{;Ddsf] ;dofjlw 5'6 lbO{ To:tf
5fq5fqfnfO{ k|fljlws ljifo / sfg'g ljifoafx]s dfgljsL /
;fdflhszf:q, Joj:yfkg, lzIffzf:q / ;fwf/0f lj1fgsf] k|df0fkq
txsf] bf;|f] jif{df k|j]z lbg ;lsg]5 .
@&@= o;} u/L :gfts / :gftsf]Q/ txdf klg ef/t, aËnfb]z / kfls:tfgL
:6\ofRo'6/L lzIf0f ;+:yfaf6 dfgljsL / ;fdflhszf:q, ;fwf/0f lj1fg,
Joj:yfkg ljifodf :gfts jf :gftsf]Q/ txsf] k|yd jif{ k/LIff pQL0f{
u/L ;DalGwt ;ª\sfosf] ;DalGwt txsf] bf];|f] jif{df k|j]z lng rfxg]
5fq5fqfnfO{ klg Ps z}lIfs jif{;Ddsf] ;dofjlw 5'6 lbO{ ;DalGwt
;ª\sfosf] ;DalGwt txsf] bf];|f] jif{df k|j]z lbg ;lsg]5 .
@&#= cf] tyf P n]jn k/LIff lbO{ pQL0f{ ePsf / ljZjljBfnosf] s'g} txdf
k|j]z x'g OR5's ljBfyL{sf nflu tf]lsPcg';f/ k|j]z lbOg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
229
ljZjljBfnosf] lgodfg';f/ jflif{s k/LIff tyf k|of]ufTds k/LIff;d]t
lbO{ pQL0f{ x'g' kg]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
230
kl/R5]b – ^*
s[kf°;DaGwL Joj:yf
@&&= k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 ;~rfng x'g] k|To]s txsf] k/LIffdf b]xfosf]
cfwf/df k/LIffyL{n] k|fKt u/]sf] k|fKtfÍdf s[kfÍsf] Joj:yf ul/g]5 M -!_
s[kfÍsf] Joj:yfsf nflu kf7\of+znfO{ %) k"0ff{Í;Dd / %! blv !))
k"0ff{Í;Ddsf] b'O{ ;d"xdf ljefhg ul/g]5 .
231
-v_ v08ut k'/f kf7\o+fzx¿sf] k/LIffdf k/LIffyL{sf] >]0fL -s'n
k|fKtfÍsf] cfwf/df_ låtLo jf t[tLo /x]sf] / s'g} Ps kf7\of+zdf
cg'QL0f{ ePsf] ePdf pQm kf7\of+zsf] k"0ff{Í %! b]lv !)) ;Dd eP
a9Ldf @ cÍ / k"0ff{Í %) ;Dd eP ! cÍ s[kfÍsf] ¿kdf lbOg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
232
kl/R5]b – ^(
k/LIffkmn k|sfzg tyf :yug;DaGwL Joj:yf
@*)= k/LIff lgoGq0f sfof{noåf/f ljleGg cWoog ;+:yfg / ;ª\sfocGtu{t
tf]lsPsf z}lIfs txx¿sf] v08ut k/LIff ;~rfngkZrft\ o; lgoddf
Joj:yf ul/Psf ;Dk"0f{ k|lqmofx¿ k'/f u/L ;~rflnt To:tf k/LIffx¿sf]
k/LIffkmn k|sflzt ug'{kg]{5 .
@*#= k/LIffkmn z'4 / k|:6 x'g'sf ;fy} tx kf/ x'g] v08sf] k/LIffkmn
k|sflzt ubf{ pQm txdf pRrtd cÍ k|fKt ug]{ k|yd >]0fLsf bz
k/LIffyL{x¿sf] gfdfjnL tyf ;DalGwt SofDk;sf] gfd ;d]t k|sflzt
ug'{kg]{5 .
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
233
@*^= k/LIffkmn :yugdf k/]sf t/ ljleGg k|ljlws sf/0fn] ubf{ $ dlxgfsf]
cjlwe/ :ylut k/LIffkmn k|sflzt x'g ;Sg] kof{Kt cfwf/ gePsf
k/LIffyL{x¿sf] xsdf s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn] ljBfyL{sf]
lxtnfO{ Wofgdf /fvL ;Dk"0f{ ljifosf] k/LIff /2 gu/L s'g} To:tf Ps
ljifo jf ljifox¿sf] k/LIff dfq /2 ug{ ;Sg]5 .
@*&= k/LIff ;~rfns ;ldltn] sf/afxLdf k/]sf egL k/LIffkmndf pNn]v
ul/Psf k/LIffyL{sf] ;DaGwdf lgh k/LIffyL{sf] ;lDdlnt ePsf] v08sf]
;Dk"0f{ ljifosf] k/LIff /2 ul/Psf] dflgg]5 t/ k/LIffyL{n] lbPsf]
k|of]ufTds k/LIff eg] /2 x'g] 5}g
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
234
kl/R5]b – &)
k|fKtf° ;l~rltsf] Joj:yf
@**= lgoldt tyf k|fOe]6 ¿kdf /x]sf k/LIffyL{x¿n] cfkm" ;lDdlnt ePsf]
k/LIffdf k|fKt u/]sf] kf7\of+zut k|fKtfÍsf] ;l~rlt tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
235
kl/R5]b – &!
6«fG;lqmK6 hf/L;DaGwL Joj:yf
@(@= ljZjljBfnocGtu{t ;DalGwt ljBfkl/ifb\n] txut tf]s]sf] ;Dk"0f{
kf7\of+zx¿sf] o; lgodsf] Joj:yfcg'¿k cfjZos k|lqmof k'/f u/L
k/LIff pQL0f{ u/]sf k/LIffyL{af6 lgwf{l/t z'Ns;lxt cfj]bg cfPdf
k/LIff lgoGq0f sfof{non] 6«fG;lqmK6 lbg]5 .
@(#Τ lgod @(@ cg';f/ hf/L ul/g] 6«fG;lqmK6df ljBfyL{;DaGwL k"0f{ ljj/0f
;fy} lgh;“u ;DalGwt tx, k/LIff, z}lIfs jif{, v08ut ljifout
k|fKtfÍ, tx kf/ ug{ nfu]sf] ;dofjlw s'n ;Dk"0f{ txsf] k|fKtfÍ k|ltzt,
pQL0f{ >]0fL cflb :ki6 pNn]v ul/g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
236
kl/R5]b – &@
k'gof]{u;DaGwL Joj:yf
@(^= s'g} k/LIffyL{n] cfk"m ;lDdlnt ePsf] v08ut jflif{s k/LIffsf] s'g}
kf7\of+zdf k|fKt u/]sf] cÍ lrQ ga'em] tf]s]sf] z'Ns a'emfO{ k/LIffkmn
k|sflzt ePsf] #% lbgleq k'gof]{usf lgldQ cfj]bg ug{ ;Sg]5 .
@(&Τ lgod @(^ adf]lhd cfj]bg kg{ cfPdf k/LIff lgoGq0f sfof{non]
;DalGwt ljifosf] k|Zgkl/is/0f ;ldlt jf ;Dk/LIf0f ;ldltsf s'g} Ps
;b:oåf/f cfj]bg lbg] k/LIffyL{sf] pQ/k'l:tsfsf] k|fKtfÍsf] k'gof{]u
u/fpg]5 .
@(( k'gof]{usf lglDt cfj]bg ug]{ Dofb ;dfKt ePsf] ldltn] ^) -;f7L_ lbg
leq k'gof]{usf] glthf k|sfzg u/L ;Sg' kg]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
237
kl/R5]b – &#
pkflwsf] >]0fL juL{s/0f;DaGwL Joj:yf
@((Τ k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 ;~rfng x'g] ljleGg cWoog ;+:yfg,
;ª\sfocGtu{tsf txut k/LIffx¿sf] pkflwsf] >]0fL juL{s/0f ;DalGwt
ljBfkl/ifb\\sf] l;kmfl/;df k|fl1s kl/ifb\\n] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
#))= s'g} cWoog ;+:yfg, ;ª\sfon] ;~rflnt s'g} z}lIfs pkflw k|bfg ul/g]
sfo{qmdsf] xsdf >]0fL juL{s/0fsf] 5'§} Joj:yf ug]{ u/L ;DalGwt
ljBfkl/ifb\\af6 lg0f{o u/fPsf] /x]5 eg] ;f]xL Joj:yfadf]lhd >]0fL
juL{s/0f ul/g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
238
kl/R5]b – &$
Τ
k/LIff z'Ns tyf kfl/>lds;DaGwL Joj:yf
#)!Τ k/LIff lgoGq0f sfof{noaf6 ;~rfng x'g] k/LIff;“u ;DalGwt b]xfosf
z'Nsx¿ sfo{sf/L kl/ifb\\n] tf]s]adf]lhd x'g]5 M
-s_ k|sflzt k/LIff tflnsfcg';f/ k/LIffdf ;lDdlnt x'g rfxg]
lgoldt tyf k|fOe]6 k/LIffyL{sf nflu lghn] a'emfpg'kg]{ z'Ns,
#)@Τ lgod #)! adf]lhd tf]lsPsf z'Nssf cltl/Qm k/LIff tyf k/LIffyL{;Fu
;DalGwt cGo ljifox¿df sfo{sf/L kl/ifb\\n] tf]s]adf]lhd z'Ns lnOg]5
.
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
239
#)%Τ k/LIff;DaGwL z'Ns / kfl/>lds ;do ;dodf k'g/fjnf]sg u/L
cfjZos eP ;+zf]wg ug{sf lgldQ s]Gb|Lo k/LIff ;~rfns ;ldltn]
sfo{sf/L kl/ifb\\df l;kmfl/; ug]{5 .
#)^Τ lgod #)% adf]lhd k|fKt /fo tyf l;kmfl/;sf cfwf/df sfo{sf/L
kl/ifb\\n] k/LIff z'Ns tyf kfl/>lds;DaGwL Joj:yfdf cfjZos
;+zf]wg ug{ ;Sg]5 .
240
kl/R5]b – &%
k|df0fkq
#)&= k|df0fkq lbg] Joj:yfM ljZjljBfnoaf6 pRr lzIff xfl;n ug]{ ljBfyL{,
k|lzIffyL{ jf cg';Gwfgstf{x¿nfO{ b]xfosf ;t{x¿ k'/f u/]kl5 ;DalGwt
pRr lzIffsf] k|df0fkq lbOg]5M
σ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 vf/]h
241
kl/R5]b – &^
dfgfy{ pkflw
#)(= dfgfy{ pkflwsf k|sf/M -!_ P]gsf] bkmf % -v_ df plNnlvt dfgfy{
pkflw b]xfosf] k|sf/sf x'g]5g\M
-@_ pklgod ! sf] v08 -s_ / -v_ cGtu{tsf dfgfy{ pkflwsf] lsl;d /
ltgsf gfd o; lgodsf] cg';"rL @ adf]lhd x'g]5g\ .
-#_ pklgod ! sf] v08 -@_ tyf cg';"rL @ cGtu{tsf dfgfy{ pkflwsf]
k|sf/, lsl;d, gfd / ;ª\Vofdf x]/km]/ jf yk36 jf ;+zf]wg jf cGo
Joj:yf ;efn] k|fl1s kl/ifb\\sf] l;kmfl/;df tf]lsPsf] /Lt k'¥ofO{ ug{
;Sg]5 .
-$_ pklgod ! sf] v08 -u_ cGtu{t gofF dfgfy{ pkflwsf] :yfkgf,
gfds/0f / cGo Joj:yf ;efn] k|fl1s kl/ifb\\sf] l;kmfl/;df ug{
;Sg]5 . t/ o; k|of]hgsf nflu
242
#!)= dfgfy{ pkflwsf nflu u|fx\o ljlzi6 JolQm M dfgfy{ pkflw o;
lgodadf]lhd of]Uotf k'u]sf ljlzi6 JolQmnfO{ lbg ;lsg]5 . To:tf]
ljlzi6 JolQm g]kfnL gful/s jf ljb]zL gful/s x'g ;Sg]5 .
#!@= dfgfy{ ljz]if pkflwsf nflu pDd]bjf/ dgf]gog ug{ ;Sg] cj:yfM lgod
#!! adf]lhdsf] ;DefJo pDd]bjf/x¿sf] ;"rLdfly ljrf/ u/L ;DalGwt
8Lgn] 1fg, k|ljlw tyf lj1fgsf] If]qdf jf z}lIfs tyf g]kfnsf] /fli6«o
ljsf;sf] If]qdf df}lns b]g lbPsf egL nfu]sf ljlzi6 JolQmnfO{
b]xfosf cj:yfdf dfgfy{ ljz]if pkflwsf nflu ;DefJo pDd]bjf/sf]
¿kdf 5gf]6 ug{ ;Sg]5M
-s_ lgh ljlzi6 JolQmsf] df}lns b]g;DaGwL s[lt k|sflzt eOg;s]sf] eP
k|sfzgof]Uo eGg] nfu]sf] cj:yfdf,
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
243
#!#= dfgfy{ ljz]if pkflwsf] pDd]bjf/sf] d"Nof°gM -!_ lgod #!@ adf]lhdsf]
pDd]bjf/sf] ;DaGwdf b]xfosf s'/fx¿dfly 5fglag / d"NofÍg u/L 7f];
tyf :ki6 /fo;lxtsf] k|ltj]bg k|:t't ug{ cfjZos b]v]df lzIffWoIfn]
ljz]if1x¿sf] Ps d"NofÍg ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5M
#!$= dfgfy{ ljz]if pkflw k|bfg ug]{ lg0f{o;DaGwL k|lqmofM -!_Τ dfgfy{ ljz]if
pkflwsf] l;kmfl/;;DaGwL k|:tfj ljBfkl/ifb\\sf] s'n ;b:o–;ª\Vofsf]
sDtLdf %) -krf;_ k|ltzt k'Ug] u/L ;f] kl/ifb\\sf] a}7sdf pkl:yt
;ª\Vofsf] sDtLdf b'O{ltxfO dtaf6 kfl/t ePdf lzIffWoIfsf] k"j{:jLs[lt
lnO{ ;DalGwt 8Lgn] tf]lsPsf] dfgfy{ ljz]if pkflwsf nflu 5gf]6
ePsf pDd]bjf/sf] l;kmfl/;;DaGwL k|:tfj k|fl1s kl/ifb\\df k|:t't
ug'{kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|:t't x'g cfPsf] dfgfy{ ljz]if pkflwsf]
l;kmfl/;;DaGwL k|:tfj k|fl1s kl/ifb\\sf] s'n ;b:o–;ª\Vofsf]
sDtLdf %) -krf;_ k|ltzt k'Ug] u/L ;f] kl/ifb\\sf] a}7sdf pkl:yt
;b:o ;ª\Vofsf] sDtLdf b'O{ltxfO dtaf6 kfl/t ePdf k|fl1s
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
244
kl/ifb\\sf tkm{af6 lzIffWoIfn] tf]lsPsf] dfgfy{ ljz]if pkflwsf nflu
5gf]6 ePsf] clGtd pDd]bjf/sf] l;kmfl/;;DaGwL k|:tfj ;efdf
k|:t't ug'{kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|:t't x'g cfPsf] dfgfy{ ljz]if pkflwsf]
l;kmfl/;;DaGwL k|:tfjsf ;DaGwdf clGtd lg0f{o ug]{ clwsf/
;efsf] x'g]5 . ;efaf6 cfˆgf] s'n ;b:o–;ª\Vofsf] sDtLdf %) -
krf;_ k|ltzt k'Ug] u/L cfˆgf] a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿sf] sDtLdf
b'O{ltxfO dtaf6 ;f] k|:tfj kfl/t eO{ lg0f{o ePdf ;f] lg0f{oaf6
tf]lsPsf] ljlzi6 JolQmnfO{ tf]lsPsf] dfgfy{ ljz]if pkflw k|bfg
ul/g]5 .
#!%= ;Ddfgfy{ :gftsf]kflwsf nflu l;kmfl/; -!_ pTs[i6 of]Uotf Pjd\ cToGt
;/fxgLo :yfg k|fKt u/]sf tyf clt k|z+;gLo of]ubfg u/]sf ljlzi6
JolQmnfO{ ;Ddfgfy{ :gftsf]kflw ljZjljBfnoaf6 k|bfg ug{ ;lsg]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f pNn]v ePsf] eP tfklg k|df0fkq
/ dfgfy{ pkflw gofF ¿kdf gtf]lsP;Dd xfn ;flassf] k|df0fkq tyf
pkflwsf] 9fFrf g} k|of]udf /lx/xg] 5 .
#!&= k|df0fkq tyf dfgfy{ pkflw k|n]vsf] d'b|0f / lxkmfhtM -!_ k|df0fkq tyf
dfgfy{ pkflw k|n]v ;Vt] ;'/lIft tyf ;+/lIft 5fkfvfgfdf cToGt
uf]Kotfsf ;fy d'b|0f u/fpg'kg]{5 .
-@_ d'lb|t k|df0fkq tyf dfgfy{ pkflw k|n]v k/LIff lgoGqssf] jf lghåf/f
tf]lsPsf] sd{rf/Lsf] lhDdfdf cToGt ;'/Iffsf ;fy e08f/df /fVg'
tyf /fVg nufpg' /lh:6«f/sf] st{Jo tyf lhDd]jf/L x'g]5 .
-#_ d'lb|t k|df0fkq tyf dfgfy{ pkflw k|n]vdWo] s]xL jf ;a} rf]/L ePdf
jf x/fPdf jf gi6 ug'{ k/]df jf k|of]udf Nofpg' cg'ko'Qm ePdf jf
cGo o:t} cj:yf k/]df To;af/] sfo{sf/L kl/ifb\\af6 x'g]
lg0f{oadf]lhd ug'{ u/fpg' /lh:6«f/sf] st{Jo / lhDd]jf/L x'g]5 .
#!*= k|df0fkq tyf dfgfy{ pkflw k|n]v x:tfGt/0f ug]{ cj:yfM -!_ k|df0fkq
tyf dfgfy{ pkflw k|n]vsf] x:tfGt/0f jflif{s bLIffGt ;df/f]xdf
ul/g]5 .
246
-@_ k|df0fkq tyf dfgfy{ pkflw kfpg u|fXo JolQm ;f] gkfpFb} b]xfj;fg
ePdf lghsf] d/0ff]k/fGt lghsf] k|dfl0ft xsjfnfnfO{ pks'nkltsf]
k"j{:jLs[ltaf6 x:tfGt/0f ul/g]5 .
#!(= k|ltlnlk lbg ;lsg] Joj:yfM x:tfGt/0f eO;s]sf] k|df0fkq tyf dfgfy{
pkflw k|n]v x/fPsf] jf rf]l/Psf] jf gi6 jf cGoyf ePsf] sf/0fn]
;DalGwt JolQm jf lghsf] xsbf/sf] cfj]bg k/]df ;f] Joxf]/f k|dfl0ft /
ljZj;gLo ePdf k/LIff lgoGqsn] sfo{sf/L kl/ifb\\af6 tf]lsPsf] z'Ns
lnO{ jf To:tf] z'Ns 5'6 x'g] cj:yfdf 5'6 lbO{ To:tf k|df0fkq jf
k|n]vsf] k|ltlnlk lbg'kg]{5 .
#@)= k|df0fkq tyf dfgfy{ pkflwsf ;DaGwdf ;efaf6 c;fwf/0f lg0f{o ug{
;lsg] cj:yfM ljZjljBfnoaf6 lbOPsf] s'g} k|df0fkq tyf dfgfy{
pkflwsf ;DaGwdf s'g} uDeL/ q'l6 b]lvPdf jf /fli6«o lxtsf nflu
c;fwf/0f cj:yf cfOk/]df To:tf] k|df0fkq jf dfgfy{ pkflw k|n]v
lvRg], lkmtf{ lng], :ylut ug]{ jf vf/]h ug]{ h:tf lg0f{o ug]{ clwsf/
;efnfO{ x'g]5 .
247
kl/R5]b – &&
ljifo ;ldltsf] u7g
#@!= ljifo ;ldltsf] u7gM -!_ ljZjljBfnosf] cWoog ;+:yfg jf
;ª\sfocGtu{tsf z}lIfs tyf cg';Gwfg sfo{qmdsf ljifox¿sf nflu
k|fl1s lgsfosf ¿kdf sfd ug{ k|To]s cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfodf
b]xfosf ;b:ox¿ ePsf] Ps jf ;f]eGbf a9L ljifo ;ldlt x'g]5g\M–
:ki6Ls/0fM
;DalGwt s]Gb|Lo ljefuLo k|d'v g/x]sf
cGo ljifox¿df ;fdfGotM kbut h]i7tfsf]
cfwf/df 8Lgaf6 lgo'Q lzIfs cWoIf x'g]5 .
248
kl/R5]b – &*
ljifo ;ldltsf] / cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/
#@@= ljifo ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M k|To]s ljifo ;ldltsf] sfd,
st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M
249
-r_ Τ;DalGwt ljifo;DaGwL k|fWofkg / cg';Gwfgsf] :t/ clej[l4 ug]{
u/fpg] ljlwsf] ljsf;sf nflu sfd ug]{ u/fpg] ,
-5_Τ;DalGwt ljifosf] k|fWofkg, cg';Gwfgsf] :t/ / k|efjsfl/tfaf/]
cg'udg / ;dLIff ug]{ u/fpg] ,
-h_ ;DalGwt ljifox¿sf] k|j4{gsf nflu lzIfsx¿sf] lgldQ
j[lQljsf; tyf k|fl1s sfo{qmd ;~rfng ug]{ u/fpg] ,
-em_ ;DalGwt ljifox¿sf nflu clgjfo{ jf ;fGble{s kf7\ok':ts,
kf7\o;fdfu|L / oGq, pks/0f, /f;folgs kbfy{ / cGo
cfjZostfx¿ klxNofO{ ljZjljBfno tyf ;DaGwgk|fKt
SofDk;x¿sf] k':tsfno / k|n]vfno, ;+u|xfno / k|of]uzfnf
cflbdf ltgnfO{ /fVg nufpg] Joj:yf ug]{ ,
-`_ k/LIffsf nflu k|flZgsx¿, k|Zg ;+zf]wgstf{, k/LIfsx¿, /
;Dk/LIfsx¿sf] ;"rL k/LIff lgoGqssf] cg'/f]wdf cWoIfn] k7fpg]
jf k7fpg nufpg] ,
-6_ ;DalGwt ljifox¿sf ljz]if1x¿sf] gfdfjnL ;]jf cfof]u / cGo
ljleGg lgsfox¿sf] cg'/f]wdf cWoIfn] k7fpg] jf k7fpg
nufpg] ,
-7_ ;DalGwt ljifox¿sf k/LIffsf] lsl;d tf]Sg, x]/km]/ ug{,
k/LIff;DaGwL ljz]if ;t{x¿ / cGo Joj:yf ug{ cWoog;+:yfg jf
;ª\sfodf cg'/f]w k7fpg] ,
-8_ ;DalGwt ljifox¿sf] cWoog, k|lzIf0f / cg';Gwfgsf nflu egf{
x'g rflxg] of]Uotf jf k"j{of]Uotf tf]Sg] k|fl1s kl/ifb\\df l;kmfl/;
k7fpg cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfodf k|:tfj k7fpg] ,
-9_ ljBfkl/ifb\\af6 k|fKt lgb]{zg kfng ug]{ ,
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
250
-0f_ 8Lg jf k/LIff lgoGqs jf kf7\oqmd ljsf; s]Gb|sf sfo{sf/L
lgb]{zs / ljifo;Fu ;DalGwt ljleGg lgsfox¿ / kIfx¿n] dfu]sf
jf cfk"mn] plrt 7fg]sf /fo jf ;'emfj cWoIfn] k7fpg] /
-t_ ljZjljBfnosf cGo lgod, sfo{k|0ffnL jf Joj:yfkg k|0ffnL /
lgb]{zgdf tf]lsPsf cGo sfd ug]{ u/fpg] .
#@$= ljifo ;ldltsf] cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M ljifo ;ldltsf]
cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M
-s_ ljifo ;ldltsf] a}7snfO{ lg/Gt/tf / lgoldttf lbg] ,
-v_ ljifo ;ldltsf] clwsf/ If]qleq kg]{ z}lIfs tyf cg';Gwfg;DaGwL
ljifox¿ k7gkf7g x'g] SofDk;sf ljefux¿ / s]Gb|Lo ljefux¿l;t
;Dks{ / ;DaGw a9fpg], hfgsf/L cfbfg k|bfg ug]{ / To:tf
lgsfox¿df lg/LIf0f ug]{ ,
-u_ ljifo ;ldlt;DaGwL tf]lsPsf] Joj:yfkg ug]{ ,
-3_ 8Lgaf6 k|Tofof]lht clwsf/ k|of]u ug]{ /
-ª_ tf]lsPsf cGo sfd ug]{ u/fpg] .
#@$= ljifo ;ldltsf] Joj:yfkgsf nfluM ljifo ;ldltsf] Joj:yfkg / sfd
sf/afxLsf nflu :yfg / cGo cfjZos Joj:yf 8Lgaf6 tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
#@%= lgb]{zg kfng ug'{kg]{ afWotfM -!_ ljifo ;ldltn] ljBfkl/ifb\\af6 k|fKt
lgb]{zg kfng ug'{kg]{5 .
251
kl/R5]b – &(
ljifo ;ldltsf] :yfoL ;ldlt
#@^= ljifo ;ldltsf] :yfoL ;ldltM -!_ ljifo ;ldltsf ;b:ox¿dWo]af6
ljifo ;ldltsf] cWoIfsf] l;kmfl/;df 8Lgaf6 dgf]gLt @ hgfb]lv $
hgf;Dd ;b:o /x]sf] Ps :yfoL ;ldlt /xg]5 . ;f] :yfoL ;ldltsf]
cWoIftf ljifo ;ldlts} cWoIfn] ug]{5 .
-#_ ljifo ;ldlt tyf To;sf] a}7ssf nflu nfu" x'g] lgodx¿ /
l;4fGtx¿ Jojxf/tM nfu" x'g ;Sg] xb;Dd ljifo ;ldltsf] :yfoL
;ldltsf] xsdf klg ;fdfGotM k|of]u ug'{kg]{5 .
252
-$_ ljifo ;ldltsf] :yfoL ;ldltn] cfkm"n] u/]sf sfdx¿, lg0f{ox¿ tyf
cGo ;DalGwt ljifoj:t'x¿sf] ljj/0f Pjd\ k|ltj]bgsf] hfgsf/L
;dLIff / cg'df]bgsf nflu nuQ} ;DkGg x'g] ljifo ;ldltsf] a}7sdf
k|:t't ug'{kg]{5 . t/ ljifo ;ldltsf] :yfoL ;ldltsf lg0f{ox¿ plrt
tyf kof{Kt sf/0fsf] cfwf/df dfq ljifo ;ldltn] cg'df]bg ug]{5 .
253
kl/R5]b – *)
Τljifo ;ldltsf] a}7s;DaGwL sfo{ljlw
#@&= a}7s clgjfo{ ¿kn] a:g'kg]{ Joj:yfM -!_ ljifo ;ldltsf] a}7s k|To]s
cfly{s jif{df sDtLdf @ -b'O{_ k6s x'g'kg]{5 . t/ Ps a}7s / csf]{
nuQ}sf] a}7ssf lar ^ dlxgfeGbf a9L cGt/ x'g'x'Fb}g .
#@*= a}7ssf nflu u0fk"/s ;ª\VofM ljifo ;ldltsf] a}7s a:gsf nflu
tTsfn axfn /x]sf] ;b:o ;ª\Vofsf] sDtLdf krf; k|ltzt ;b:ox¿sf]
pkl:yltnfO{ u0fk"/s dflgg]5 . To:tf] u0fk"/s ;ª\Vof gk'uL a}7s
a:g ;Sg]5}g .
##)= a}7s;DaGwL ;"rgfM -!_ a}7s a:g] ldlt, ;do, :yfg / a}7sdf 5nkmn
ul/g] ljifo;d]t :ki6 ¿kn] ls6fg u/L ljifo ;ldltsf] a}7ssf] xsdf
a}7s a:g'eGbf sDtLdf !) -b;_ lbgcufj} / ljifo ;ldltsf] :yfoL
;ldltsf] xsdf a}7s a:g'eGbf sDtLdf # -ltg_ lbgcufj} cWoIfsf]
cg'dlt lnO{ ;b:ox¿nfO{ lnlvt ;"rgf k7fpg'kg]{5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
254
-@_ ljifo ;ldltsf] :yfoL ;ldltsf] cfsl:ds a}7s af]nfpg'kg]{ ljz]if
cj:yf k/]df cWoIfn] 5f]6f] ;dod} klg ;b:ox¿nfO{ a}7s a:g'kg]{
sf/0f;lxtsf] ;"rgf lbO{ To:tf] cfsl:ds a}7s af]nfpg ;Sg]5 .
Τ
##!= k|:tfj;DaGwL ljlwM a}7sdf 5nkmnsf nflu k|:t't x'g] k|:tfjx¿
cWoIfaf6 tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
##@= lg0f{o ug]{ tl/sfM a}7ssf] lg0f{o pkl:yt ;b:o ;ª\Vofsf] ax'dtaf6
x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul/Psf lg0f{ox¿dWo] s'g} lg0f{odf lrQ ga'em\g]
;b:on] 5f]6s/Ldf lg0f{o k'l:tsfdf s}lkmot hgfO{ x:tfIf/ ug{
kfpg]5 .
##$= lg0f{o k|dfl0ft ug]{ clwsf/M a}7ssf] lg0f{o k|dfl0ft ug]{ clwsf/
cWoIfnfO{ x'g]5 .
##^= a}7sdf cfdGq0f ug{ ;Sg]M -!_ a}7sdf s'g} JolQmnfO{ klg cWoIfn]
cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ a}7sdf dt lbg] sfdafx]s o; lgodsf] cwLgdf /xL dGtJo k|s6 ug{
jf af]Ng jf 5nkmn / ax;df efu lng cfdlGqt JolQmnfO{ 5'6
x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
255
t/ ko{j]Ifssf] ¿kdf /xg] cfdlGqt JolQmnfO{ a}7sdf ko{j]If0f ug]{
;'ljwf dfq k|fKt x'g]5 .
##(= a}7s eQfM cGo lgoddf Joj:yf ePdf afx]s ljifo ;ldlt tyf ljifo
;ldltsf] :yfoL ;ldltsf] a}7sdf efu lnPafkt cWoIf, ;b:o tyf
cfdlGqt JolQmnfO{ ;d]t k|lta}7s eQf sfo{sf/L kl/ifb\\n] tf]s]adf]lhd
lbOg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
256
#$)= Τ lgodsf] JofVof / afwf km'sfpg] clwsf/M of] lgodsf] JofVof ug]{
clwsf/ sfo{sf/L kl/ifb\\nfO{ / ljifo ;ldlt;+u ;DalGwt lgod k|of]u
ubf{ k/]sf afwf–c8\sfp k'msfpg] clwsf/ ;DalGwt 8LgnfO{ x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
257
kl/R5]b – *!
:jtGq ljBfyL{ o'lgogsf] u7g / p2]Zo
#$#= SofDk; :jtGq ljBfyL{ o'lgogsf] u7gM k|To]s SofDk;df Ps :jtGq
ljBfyL{ o'lgogsf] -o;kl5 o'lgog elgPsf]_ u7g x'g]5 .
-s_ t/ lqe'jg ljZjljBfno SofDk;, sLlt{k'/df k7gkf7g ug]{ ;Dk"0f{
ljBfyL{x¿sf nflu Pp6} o'lgog x'g]5 .
-v_ s'g} SofDk;df hlt;'s} ;ª\sfo jf cWoog ;+:yfgcGtu{tsf
ljifox¿sf] k7gkf7g x'g] ePdf klg Pp6} o'lgog x'g]5 .
#$$ Τ :jtGq ljBfyL{ o'lgogsf] p2]ZoM SofDk;df /xg] :jtGq ljBfyL{
o'lgogsf] p2]Zo b]xfoadf]lhd x'g]5M
-s_ cfˆgf] SofDk;df ljBfyL{x¿sf] xs, lxtsf] ;+/If0f / ;+j4{gsf lgldQ
lg/Gt/ sfo{/t /xg],
-v_ ljBfyL{ ;d'bfosf] af}l4s / rfl/lqs ljsf;sf nflu pko'Qm sfo{qmd
th'{df ug]{ / ;f]sf] sfof{Gjog ug]{
-u_ SofDk;leq k7gkf7gsf nflu pko'Qm jftfj/0f l;h{gf ug]{ u/fpg],
-3_ ljBfyL{x¿df cg'zf;g sfod /fVg],
-ª_ ljBfyL{ zlQmnfO{ af}l4s Pjd\ /rgfTds Πtyf cltl/Qm lqmofsnfkdf
pTk|]l/t u/fpg],
-r_ SofDk;df z}lIfs tyf ;+:yfut ljsf;sf nflu ;b}j lqmofzLn
/xg] /
-5_ tf]lsPsf cGo sfo{x¿ ug]{ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Π
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
258
kl/R5]b – *@
Τ:jtGq ljBfyL{ o'lgogsf] ;b:otf, ;fwf/0f ;ef /
sfo{;ldlt
#$%= ;b:oM -!_ SofDk;df cWoog/t k|To]s ljBfyL{ ;DalGwt o'lgogsf]
;b:osf] ¿kdf btf{ x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd o'lgogdf btf{ ePsf] ljBfyL{sf] ;b:otf lgh
SofDk;df lgoldt ¿kn] cWoog u?Gh]n sfod /xg]5 .
:ki6Ls/0fM
SofDk;df lgodfg';f/ egf{ eO{ cWoog/t ljBfyL{ ;f] z}lIfs jif{÷;qsf
nflu lgoldt ljBfyL{ dflgg]5 .
Π
-#_ sfo{;ldltdf /x]sf kbflwsf/L / ;b:o ljBfyL{x¿ h'g tx / ljifosf]
lgoldt ljBfyL{sf] x}l;otdf lgjf{lrt ePsf x'g ;f]xL txsf] clGtd
jif{÷;]d]i6/sf] ;}4flGts k/LIff lbO ;s]kl5 sfo{ ;ldlts]f kbflwsf/L
/ ;b:o kb :jtM ;dfKt ePsf] dflgg]5 .
ϕ
-$_:jtGq ljBfyL{ o'lgogsf] lgjf{rgdf sfo{;ldltdf pDd]bjf/L lbg
rfxg] ljBfyL{sf] pDd]bjf/L btf{ ug]{ clGtd ldlt;Dddf @* jif{
ggf3]sf] x'g'kg]{5 . t/ of] k|fjwfg of] lgod nfu' ePkl5sf] bf]>f]
lgjf{rgb]lv jf lj=;+= @)&@ ;fn j}zfv ! ut]kl5 x'g] lgjf{rgsf
xsdf dfq nfu' x'g]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Π
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
ϕ
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
259
#$^= ;b:otf z'NsM -!_ k|To]s ljBfyL{sf] ;b:otfafktsf] Go"gtd jflif{s
z'Ns sfo{sf/L kl/ifb\\af6 tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
#$&= ;fwf/0f ;efM -!_ k|To]s o'lgogsf] Ps ;fwf/0f ;ef x'g]5 . ;fwf/0f
;efdf o'lgogsf ;b:osf] ¿kdf /x]sf ;DalGwt ;a} ljBfyL{x¿n] efu
lng kfpg]5g\ .
Π
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
260
-u_Π;dfg'kflt lgjf{rgsf] nflu dtbfg ubf{ k|To]s dtbftfn] ;DalGwt
adf]lhd;ª\3, ;ª\u7g jf ;d"xsf] gfddf dtbfg ug'{ kg]{5 . o;/L
adf]lhd;ª\3, ;ª\u7g jf ;d'xsf] k|fKt dt k|ltztsf] cfwf/df
lgjf{rg ;ldltaf6 ;DalGwt adf]lhd;ª\3, ;ª\u7g jf ;d"xn] k|fKt
u/]sf] ;b:o ;ª\Vof tf]lsPkl5 lgjf{rgsf] l;nl;nfdf k]z ul/Psf]
jGb ;"rLdf pNn]lvt ljBfyL{sf] gfdfjnL leq /xL ;DalGwt ljBfyL{
adf]lhd;ª\3, ;ª\u7g jf ;d'xsf] tkm{af6 lgjf{rg ePsf] ldltn] &
lbgleq lgjf{rg ;ldltnfO{ ;b:osf] gfd pknJw u/fO{ ;s]kl5
;dfg'kflts tkm{sf] ;b:o kbdf lgjf{lrt ePsf] dflgg]5 . o;/L
;dfg'kflts tkm{ lgjf{lrt ePsf] ;b:osf] kbfjlw g;lsGb} s'g}
sf/0fn] kb l/Qm x'g cfPdf jf+sL cjlwsf nflu ;f]xL k|+s[of cg';f/
;+/Ifsn] kbk"lt{ ug]{5 .
-s_ΠcWoIf ! hgf
-v_ΠpkfWoIf ! hgf
Π
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
261
-3_ ;xfos ;lrj ! hgf
#%)= u0fk"/s ;ª\VofM ;fwf/0f ;ef / sfo{ ;ldltsf] a}7ssf nflu o'lgogsf]
u0fk"/s ;ª\Vof b]xfoadf]lhd x'g]5M
Π
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
262
-u_ cGo kbflwsf/Lx¿sf] kb l/Qm x'g cfPdf sfo{;ldltn] sfo{;ldltsf
;b:ox¿dWo]af6 kbk"lt{ ug]{5 .
263
kl/R5]b – *#
Τ
:jtGq ljBfyL{ o'lgogsf] sfo{;ldltsf] lgjf{rg tyf sfd,
st{Jo / clwsf/
#%@= sfo{;ldltsf] u7gM o'lgogsf] sfo{;ldltsf] u7g k|lqmof b]xfoadf]lhd
x'g]5M
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
264
-u_ SofDk;n] ljBfyL{ lxt;Fu ;DalGwt s'g} ;ldltsf] u7g ubf{ To;df
o'lgogsf] ;efklt jf lghn] tf]s]sf] sfo{;ldltsf] ;b:on] k|ltlglwTj
ug]{5 .
Π
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
265
-s_ s'n ;fwf/0f ;b:o ;ª\Vofsf] @% k|ltzt ;b:osf] x:tfIf/ u/L
sfo{;ldlt jf sfo{;ldltsf] s'g} ;b:o jf kbflwsf/L lj?4 sf/0f
;lxtsf] cljZjf;sf] k|:tfj o'lgogsf] sfof{no;dIf k]; ug{
;lsg]5 .
-v_ dfly v08 -s_ adf]lhd cljZjf;sf] k|:tfj btf{ ePkl5 To;sf] !%
lbgleq ;fwf/0f ;ef af]nfO{ 5nkmn u/fpg' kg]{5 .
-3_ dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfo{ ;ldlt u7g ePsf]
;fwf/0ftM ^ dlxgf;Dd s'g} lsl;dsf] cljZjf;sf] k|:tfj Nofpg
;lsg]5}g .
-s_ ;fwf/0f ;b:on] a'emfPsf] ;b:otf z'Ns cGoyf Joj:yf ePdf afx]s
SofDk;n] a'lemlnO{ o'lgogsf] sfo{;ldltnfO{ !-Ps_ dlxgfleq
x:tfGt/0f ug]{5 .
-v_ dfly v08 -s_ adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] /sd / sfo{;ldltn] cGo
;|f]taf6 k|fKt u/]sf] /sd s'g} a}s
+ jf ljQLo ;+:yfdf vftf vf]nL %
lbgleq hDdf ug'{kg]{5 .
-u_ dfly v08 -v_ adf]lhdsf] vftf ;~rfng ;efklt jf lghn] tf]s]sf]
sfo{;ldltsf kblwsf/L jf ;b:ox¿dWo]af6 ! hgf / sf]iffWoIfsf]
;+o'Qm b:tvtaf6 x'g]5 .
266
-3_ ΤcfDbfgL vr{sf] ljlwjt\ lx;fa /fVg'kg]{5 / ;f]sf] n]vf k/LIf0f
Π
lqe'jg ljZjljBfnosf] lgoldt n]vf kl/If0f k|lqmofåf/f u/fO{ k|fKt
k|ltj]bg To;kl5 a:g] ;fwf/0f ;efdf k|:t't ug'{kg]{5 . klxnf] jif{sf]
n]vf k/LIf0f u/fPsf] k|ltj]bg k|fKt geP ;Dd /sd lgsf;f lbg
SofDk; k|zf;g afWo x'g]5}g .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
Π
@)^( r}q @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
267
kl/R5]b – *$
ljBfyL{x¿sf] cfrf/;+lxtf
#%(= P]g / lgod kfng ug'{kg]{ M ljBfyL{n] P]g, lgod, ljZjljBfnosf]
cfª\lus SofDk; jf s'g} ;ª\u7g jf lgsfosf] sfo{k|0ffnL, lgb]{zg,
;"rgf / kl/kq cflb kfng ug'{kg]{5 .
#^%= jf:tljs tYo k|sfz ug'kg]{ M ljZjljBfnodf egf{ kfpg, s'g} 5fqj[lQ,
kbs jf ;x'lnot jf cGo s'g} clwsf/ jf sfd kfpg ljBfyL{n] cfˆgf]
hGdldlt, hGd:yfg, 7]ufgf, z}lIfs pkflw jf cGo s'/f 9fF6\g' jf
n'sfpg' jf l5kfpg' jf em'6f] ljj/0f lbg' jf cGo o:t} cjf~5gLo /
cg'lrt sfd s'/f ug'{ u/fpg' x'Fb}g .
268
#^^= ljZjljBfnosf] xftfleq ug{ gx'g]M ljBfyL{n] ljZjljBfnosf] xftfleq
b]xfosf sfd s'/f ug'{ u/fpg' x'“b}gM
269
u}/crn Pjd\ rn ;DklQsf] lxgfldgf, xflg gf]S;fgL jf b'¿kof]u ug'{
u/fpg' x'Fb}g .
#&)= cg'dlta]u/ sIff k|j]z ug{ / 5f]8\g gx'g] M lzIfsn] k|fWofkg jf dfu{bz{g
jf lgb]z{ g lbO/x]sf] sIff, k|of]uzfnf jf cGo s'g} :yfgdf lghsf]
cg'dlt glnO{ ljBfyL{n] k|j]z ug'{ jf ToxfFaf6 lg:sg' x'Fb}g .
270
kl/R5]b – *%
cfrf/ ;+lxtf;DaGwL sf/afxL / ;hfo
#&$= sf/afxL / ;hfo M -!_ o; lgodsf] kl/R5]b *$ df plNnlvt s'g}
cfrf/ ;+lxtf / ljZjljBfnosf] cGo lgod / sfo{k|0fnL s'g} ljBfyL{n]
pNnª\3g u/]df pNnª\3g u/]sf] cfrf/;+lxtfsf] k|s[lt, lsl;d / dfqf
x]/L To:tf pNnª\3gstf{ ljBfyL{nfO{ cGoyf n]lvPsf]df afx]s sf/afxL
u/L b]xfosf] s'g} Ps jf ;f]eGbf a9L ;hfo lbg ;lsg]5 .
-s_ r]tfjgL,
-@_ pklgod ! sf] v08 -5_ afx]s cGo plNnlvt ;hfo ug]{ clwsf/
;DalGwt ljBfyL{ btf{ ePsf] jf cWoog/t SofDk; jf ljefu jf
ljZjljBfnosf] s'g} ;ª\u7g jf lgsfosf] k|d'vnfO{ x'g]5 .
271
-#_ Τ pklgod -!_ sf] v08 -5_ sf] ;hfo lbg'k/]df pklgod -@_ df
tf]lsPsf] kbflwsf/L jf clwsf/Lsf] l;kmfl/;df sfo{sf/L kl/ifb\\n] ug{
;Sg]5 .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
272
kl/R5]b – *^
k'g/fj]bg;DaGwL Joj:yf
#&^= k'g/fj]bg nfUg]M -!_ o; lgodsf] kl/R5]b *% cGtu{t lgod #&$ sf]
pklgod -@_ adf]lhd ;hfo kfPsf] ljBfyL{n] ;f] ;hfosf] ;"rgf kfPsf]
ldltn] !) -b;_ lbgleq lzIffWoIf;dIf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 . To:tf]
k'g/fj]bgdfly 5fglag u/L clGtd lg0f{o lbg lzIffWoIfaf6 Ps ;ldlt
u7g x'g]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ cGtu{t k/]sf] k'g/fj]bg ;'Gg] lzIffWoIfåf/f ul7t
;ldlt jf k'g/fj]bg cfof]un] k'g/fj]bg k/]sf] ;fwf/0ftM #) -lt;_
lbgleq k'g/fj]bg;DaGwL sf/afxL 6'ª\UofO{ ;Sg'kg]{5 .
273
kl/R5]b – *&
;DaGwgk|fKt SofDk;
#&&= ljZjljBfnoaf6 ;DaGwgk|fKt SofDk; b]xfoadf]lhd x'g]5M
274
kl/R5]b – **
;DaGwg lbg] k|lqmof
#&(= 6f]nL u7g ul/g] M -!_ lgod #&& sf] v08 -v_ / -u_ adf]lhdsf
SofDk;x¿ ;~rfng ug{ lgod #&* adf]lhd cj]bg kg{ cfPdf
pks'nkltsf] k"j{:jLs[lt lnO{ lzIffWoIfn] ;DalGwt ljz]if1x¿ ePsf]
6f]nL u7g u/fO{ ;f] 6f]nLaf6 k|:tfljt SofDk;sf] ;+efJotf cWoog
u/fpg]5 . ;f] 6f]nLn] :ynut cWoog ug'{sf ;fy} cfjZos b]v]df
cfj]bs ;+:yfn] ;~rfng u/]sf cGo SofDk;x¿sf] ;d]t cWoog u/L
k|ltlqmof, /fo / ;'emfj ;lxt k|ltj]bg k|:t't ug]{5 .
-#_ pklgod -@_ cGtu{t k|fKt k|ltj]bgpk/ 5fglag u/L pko'Qm ePdf
lzIffWoIfn] SofDk;nfO{ tf]lsPsf] z}lIfs sfo{qmd ;~rfng ug{
:jLs[lt lbg]af/]sf] k|:tfj sfo{sf/L kl/ifb\\df k|:t't ug]{5 .
275
-s_ z}lIfs sfo{qmd ;~rfng ePsf] Ps dlxgfleq SofDk;n] z}lIfs
sfo{qmdsf] ljj/0f ;lxtsf] k|ltj]bg lzIffWoIf / ;DalGwt 8Lg;dIf
k7fpg'kg]{5 .
-u_ v08 -v_ adf]lhd k|fKt k|ltj]bgpk/ cWoog u/L lzIffWoIfn] ;DaGwg
lbg] af/]df k|:tfj sfo{sf/L kl/ifb\\df k]; ug]{5 .
#*!= :yfoL ;DaGwg k|bfg ug]{M -!_ c:yfoL ;DaGwgsf] cjlw ;dfKt x'g'eGbf
;fdfGotof ^ dlxgfcl3 SofDk;n] To; cjlw;Dd ePsf] sfd–
sf/afxLsf] ljj/0f ;DalGwt cWoog ;+:yfg jf ;ª\sfodf k7fpg]5.
o;/L ljj/0f k|fKt ePkl5 ;DalGwt 8Lgn] ;DalGwt ljz]if1x¿ ePsf]
6f]nLaf6 SofDk;sf] :ynut lg/LIf0f u/fO{ ;f] 6f]nLaf6 k|fKt k|ltj]bg
ljBfkl/ifb\\;dIf k|:tfjsf] ¿kdf k|:t't ug'{kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|:tfjdf sfo{sf/L kl/ifb\\n] 5nkmn u/L kfl/t
u/]df ;DalGwt SofDk;nfO{ cfjZos ;t{x¿ tf]sL sfo{sf/L kl/ifb\\n]
:yfoL ;DaGwg k|bfg ug]{5 / ljZjljBfno ;efsf] klxnf] a}7sdf
;f]sf] hfgsf/L u/fpg'kg]{5 .
276
#*@= lg/LIf0f ug{ kfpg] M sfo{sf/L kl/ifb\\n] h'g;'s} ;dodf ;DaGwg k|fKt
SofDk;sf] lg/LIf0f ug{ u/fpg ;Sg]5 .
#*$= ;DaGwg :yug tyf vf/]h x'g ;Sg] M -!_ SofDk;n] ;DaGwgk|Kt ug{sf
lgldQ tf]lsPsf] s'g} zt{ k'/f gu/]df jf ;f]cg'¿k cfr/0f gu/]df jf
ljZjljBfno P]g, lgod, cfb]z jf lgb]{zgljk/Lt sfo{ u/]df sfo{sf/L
kl/ifb\\n] ;DaGwg :yug jf vf/]h ug{ ;Sg]5 . t/ o;/L ;DaGwg
vf/]h jf :yug ug'{cl3 SofDk;nfO{ ;kmfO{ lbg] dfgfl;a df}sf
lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd :yfoL ;DaGwg :yug jf vf/]h ug]{ u/L
sfo{sf/L kl/ifb\\sf] lg0f{o ePdf To:tf] lg0f{o ePkl5 a:g]
ljZjljBfno ;efsf] klxnf] a}7sdf ;f]sf] hfgsf/L u/fpg'kg]{5 .
#*%= ;DaGwg :yug ePdf cWoog k'/f u/fpg'kg]{M ;DaGwg :yug ePdf
To:tf] SofDk;n] gofF ljBfyL{x¿ egf{ ug{ kfpg] 5}g t/ egf{ eO;s]sf
ljBfyL{x¿sf] cWoog ;f] tx k'/f ug{ nfUg] cjlw;Dd ;~rfng
u/fpg'kg]{5 . pQm cjlwdf ;DaGwg gjLs/0f gePdf ;DaGwg :jtM
vf/]h x'g]5 .
#*^= ;DaGwg vf/]h ePdf bfloTj a]xf]g'{ kg]{ M -!_ ;DaGwg vf/]h ePsf]
SofDk;n] z}lIfs sfo{qmd ;~rfng ug{ kfpg]5}g / z}lIfs sfo{qmddf
cWoog/t ljBfyL{x¿sf] cWoog k'/f u/fpg] bfloTj a]xf]g'{kg]{5 .
#**= cIfo sf]if /fVg'kg]{ M lgod #&& sf] v08 -v_ adf]lhdsf] k|To]s
SofDk;sf nflu ?= @%,)),))).– -klRr; nfv_ / lgod #&& v08 -u_
;d"xsf] k|To]s SofDk;sf nflu ?= %),)),))).– -krf; nfv_sf] cIfo
sf]if ljZjljBfnon] tf]s]sf] ljQLo ;+:yfdf /fVg'kg]{5 . pQm sf]ifsf]
;fFjf vr{ ug{ kfOg] 5}g t/ Aofh /sd vr{ ug{ ;lsg]5 .
#*(= vr{ a]xf]g'{ kg]{ M ;DaGwgk|fKt ePsf jf ;DaGwg sfod ug{ rfxg] lgod
#&& sf] v08 -v_ / -u_ ;d"xsf SofDk;x¿n] ;DefJotf cWoog,
lg/LIf0f, cWoog jf lg/LIf0f 6f]nLsf ;b:ox¿sf] e|d0f, cfjf;, b}lgs
vr{ tyf cg/]l/odafkt nfUg] ;Dk"0f{ vr{ a]xf]g'{kg]{5 .
#(!= cfjZos cfb]z lgb]{zg lbg ;Sg] M sfo{sf/L kl/ifb\\n] cfjZos 7fg]df
o; kl/R5]bdf pNn]v ePcltl/Qm cGo yk cfb]z jf lgb]{zg lbg
;Sg]5 / o;/L sfo{sf/L kl/ifb\\n] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zg kfng ug'{
;DaGwgk|fKt SofDk;sf] st{Jo x'g]5 .
278
kl/R5]b – *(
ljljw
#(#= 5fksf] cfsf/ M -!_ ljZjljBfnosf] 5fksf] cfsf/ if6\sf]0fsf] x'g]5 .
dflylt/ kms]s
{ f] lqsf]0f cf;dfgL /ª\sf] x'g]5 . c+u|]hLdf 'Tribhuvan
University Organised 1956 A.D. Incorporated 1959 A.D. Kathmandu Nepal'
egL n]lvg]5 . tnlt/ kms]{sf] lqsf]0f l;Gb'/ /ª\sf] x'g]5 / g]kfnLdf
Úlqe'jg ljZjljBfno ;ª\ul7t @)!@ lj=;+= :yflkt @)!^ lj=;+=
sf7df08f}+ g]kfnÚ egL n]lvg]5 .
-$_ ljZjljBfnosf] 5fk k|of]u x'g] sfuhkqdf b:tvt ug]{ JolQm sDtLdf
;xfos k|fWofks jf ;xfos k|zf;s ;/xsf] clws[t x'g]5 .
#(%= vf/]hL / jrfpmM -!_ lqe'jg ljZjljBfno P]g, @)@* adf]lhd ag]sf
ljZjljBfno ;ª\u7g, ;ef, k|fl1s kl/ifb\\, sfo{sf/L kl/ifb\\, ljBf
kl/ifb\\ ljz]if pkflw, ;Ddfgfy{ :gftsf]kflw, ljifo ;ldlt, k/LIff,
k|df0fkq, ljBfyL{ o'lgog tyf cfrf/;+lxtf / SofDk;nfO{ ;DaGwg
lbg];DaGwL ;Dk"0f{ lgodx¿ / ;f]cGtu{t ag]sf k/LIff;DaGwL
ljlgodx¿ nufot cGo ;DalGwt ;a} lgodx¿ vf/]h ul/Psf 5g\ .
Τ
@)%^ kf}if #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
279
-@_ pklgod -!_ adf]lhd eP u/]sf ;a} sfo{x¿ o;} lgodadf]lhd eP
u/]sf] dflgg]5 .
@)&# c;f/ @^ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
280
cg';"rLx¿
281
cg';"rL – !
-lqe'jg ljZjljBfno ;ª\u7g tyf z}lIfs k|zf;g ;DaGwL lgod, @)%) sf]
kl/R5]b &% sf] lgod #)* ;“u ;DalGwt_
k|df0fkq
-v_ :gftsM
-u_ :gftsf]Q/M
282
♥
#= (Master of Veterinary Science (M.V.Sc.)
⊗
$= M.Sc. Aquanculture
-v_ :gfts
λ
@= jg lj1fgfrfo{ (Master of Science in Forestry) (M. Sc.
Forestry)
#= ⊗ ljBfjfl/lw (Ph.D.)
♥
@)^! ;fn cfiff9 @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
⊗
@)^! ;fn cfiff9 @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
•
@)%( ;fn cfiff9 #@ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
λ
@)%& cfiff9 #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
⊗
@)^) ;fn cfiff9 @) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
283
% ⊗= Pd= P:;L= sDo'lg6L km/]:6«L (M. Sc. Community Forestry)
*=⊗ Pd= P:;L= gg\ l6Da/ km/]:6 k|f]8S6;\ (M. Sc. Non Timber Forest
Products)
-v_ :gfts
#= ljBfjfl/lw Ph.D.
Ρ
@)%& ;fn cfiff9 #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
⊗
@)^! ;fn kf}if @* ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 @)%& ;fnb]lvg} nfu"
x'g] u/L ;+zf]wg
284
Ρ
$= gu/of]hgf lj1fgfrfo{ ( M.Sc. in Urbanplanning)
⊗
%=Bachelor's Degree in Electronics and Communication Engineering
∅
^= Master of Science in Civil Engineering
∅
@)^! ;fn kf}if @* ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
⊕
@)%* ;fn cfiff9 @@ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
285
^=⊕ Bachelor of Pharmacy (B.Pharma)
⊕
&= Bachelor of Science inRadiological Technology (B.Sc.R.T.)
♦
*= Bachelor's in Nursing (Psychiatry)
-u_ :gftsf]Q/ tx
♦
@)^) ;fn cfiff9 @) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 ;+zf]wg
286
!!= Doctor of Medicine in Obstentrics and Gynaecology M.D
(Obst.&Gynae.)
⁄
!@= Bachelor of Aurvedic and Modern Medicine and Surgery B. A.
M. M.S.
⁄
!#= Master in Nursing .N. : Adult,
<
!$= Otorhinologrynogology M.S.
<
!^= Anesthesiology M.D.
Τ
!&= Doctor of Medicine in Paediatrics M.D. (Paediatrics)
λ
!(= Master of Orthopaedic and Trauma Surgery M.S. (Ortho.)
⁄
@)%@ cfiff9 @# ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
<
@)%# cfiff9 #! ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
Τ
@)%# kmfNu'0f #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
λ
@)%% cfiff9 #! ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
287
@@= M. Phil in Clinical Psychology
⊕
@$= Research Based M.Sc.
∅
@%= Doctor of Medicine in Clinical Anatomy (M.D. Clinical
Anatomy)
∅
@^= Doctor of Medicine in Clinical Pharmacology (M.D. Clinical
Pharmacology)
∅
@&= Doctor of Medicine in Clinical Physiology (M.D. Clinical
Physiology)
∅
@*= Doctor of Medicine in Dermatology, (M.D. Dermatology
Veneriology and Leprology Veneriology and Leprology)
⊕
@)%( cfiff9 #@ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
∅
@)^@ cfiff9 @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
∅
@)^@ cfiff9 @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
288
∅
#@= Master in Medical Laboratory Technology Microbiology
(MMLT Microbiology)
289
-em_ Master of Sceince in Biodiversity and Environmental
Management
lzIffzf:q ;ª\sfo
290
-ª_ ljBfjfl/lw (Doctor of Philosophy) Ph.D.
λ
@)%# ;fn cfiff9 #! ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
:
@)%^ ;fn cfiff9 #@ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
⊕
@)%* ;fn cfiff9 @@ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
⊗
@)%( ;fn cfiff9 #@ ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
291
-b_∅ Post Graduate Diploma in Nepal American Studies Master's
Degree
Joj:yfkg ;ª\sfo
∅
@)^@ ;fn cfiff9 @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
∇
@)^) ;fn cfiff9 @) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
292
-h_ Pd= lkmn (Master of Philosophy) M. Phil.
Π
-`_ Bachelor's Degree in Hotel Management (B.H.M.)
↔
-7_ ;"rgf Joj:yfkg zf:qL (Bachelor's Degree in Information
Management) (BIM)
sfg'g ;ª\sfo
-s_ sfg'g zf:q (Bachelor's Degree in Law) B.L / L.L.B. Degree
Π
@)%# ;fn kmfNu'0f #) ut] a;]sf] lq= lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
↔
@)%& ;fn cfiff9 #) ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
⊗
@)^! ;fn cfiff9 @( ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf
•
@)^* j}zfv * ut] a;]sf] lq=lj= ;efsf] a}7saf6 yk Joj:yf .
293
cg';"rL – @
-lqe'jg ljZjljBfno ;ª\u7g tyf z}lIfs k|zf;g;DaGwL lgod, @)%) sf]
kl/R5]b &% sf] lgod #)( ;Fu ;DalGwt_
294
cg';"rL – #
295
b|i6JoM k|:tfljt sfo{qmd gofF vfnsf] xf] / ljZjljBfnodf o;sf
lglDt cjZos kg]{ :jLs[t kf7\oqmd 5}g eg] s[kof gofF sfo{qmd
;~rfng ug'{kgf{sf] cf}lrTodf k|sfz kfg'{sf ;fy} k|j]z /
Uo|fh'P;g;DaGwL k"j{;t{x¿ klg v'nfpg'xf];\ . ;fy} k|To]s kf7\of+z -
sf];{_ / sfo{qmdsf lglDt cfjZos kg]{ y]l;;, OG6g{l;k, P6frd]G6,
kmLN8js{ OToflb s'/fsf] klg lj:t[t ljj/0f lbg'xf];\ .
!@= sfo{zfnfx¿M
296
!#= OG:6'd]G6]zg ;]jfM
cg';"rL – $
-kl/R5]b *& sf] lgod #&* ;+u ;DalGwt_
;DaGwg;DaGwL z'Nsx¿
298
-hg/n ;h{/L_, d= P;= -cA:6«]l6«S; P08ufOgf]snhL_,
Pd=8L= cKyfNdf]nhL_,Pd=8L=-hg/n d]l8l;g_, Pd=P;
-Pu|f]gdL_ Pd=P;= -kz'lj1fg_ Pd=P;=-xl6{sNr/_
cflb, :gftsf]Q/ l8Knf]df:t/ l8k\=Og=cA:6«]l6«S;,
ufOgf]snhL / Pg]:y]l;of]nhL
cflb ?=@),))),– ?= #),))).–
#=
-s_ jflif{s ;]jf z'Ns k|ltljBfyL{ ?= @,))).– ?= #,))).–
b|i6JoM
cfj]lbt sfo{qmd . sfo{qmdx¿ :jLs[t gePdf klg z'Nsx¿ lkmtf{ x'g]5}g .
cg';"rL – %
-kl/R5]b ** sf] lgod #*) ;+u ;DalGwt_ ;DaGwgk|fKt SofDk;n] kfngf
ug'{kg]{ zt{x¿M
%= g]kfnLx¿sf lgldQ ;x"lnot b/df egf{ ug{ ;'/lIft :yfgdf egf{ x'g]
5fq–5fqf;Fu ljZjljBfnoaf6 cfª\lus SofDk;sf lgldQ lgwf{/0f
u/]sf]eGbf a9L z'Ns b:t'/ lng kfOg]5}g . olb To:tf] z'Nsdf yk36
ug'{k/]df ljZjljBfnosf] k"j{:jLs[lt lng'kg]{5 .
300
&= ljZjljBfnon] lgwf{/0f u/]sf] 9fFrfdf ljBfyL{x¿sf] k|ult d"NofÍg ug]{
/ d"NofÍgsf] clen]v /fVg'kg]{5 .
301
!$= k|fl1s / Joj;flos dof{bf ;DaGwsf cfrf/ ;+lxtfsf] kfngf ug]{ tyf
cfkm\gf lzIfs tyf sd{rf/Laf6 ;f]sf] kfngf ug{ nufpg'kg]{5 . k|fl1s
/ Joj;flos dof{bf kfng gug]{ / o;sf] ljk/Lt sfo{ ug]{ lzIfs
sd{rf/LdfyL cg'zf;g;DaGwL sf/afxL ug'{kg]{5 .
302
d'b|sM
lqe'jg ljZjljBfno 5fkfvfgf
sLlt{k'/, sf7df8f},+ g]kfn .
kmf]g g+= $##!#@), $##!#@!