From http://www.oovrag.com/poems/poems2005c-oyzon.

shtml

In Waray

Paglaba
ni Voltaire Q. Oyzon

Katima mo gìkan
ginlulungtod ko an at' mga bunakan
ha butnga han binitad nga taklap
basi igbalotan, dad-on nga't ha sàlog
upod an panay ngan pakang.

San-o ko pahuroman,
linain ko an di-kolor
ngan busag.

Tima, sabonon.
Tima, kurokus-on;
paglambahon han pakang
an naawil nga mga baho.
Tima latakan,
bulyasan.

Upod han mga buring ug bura,

igin-anod han daganas han Himanglos
an ak ha im' hinumdoman.

Samtang pinanmamalaypay ko
an magbusag-busag ko nga binunakan—
nangalimwag an alimyon han imo
panapton—
may pag-iliw nga umalop ha akon dughan.

Pastilan, kun nalalabhan la ini nga

dughan
akon gud ini paglalatakan.

Laundry

Once you were gone,

I threw the laundry
into the middle of a spread blanket
to wrap them to bring to the river
with the wooden basin and the clothes paddle

Before soaking them

I sorted the colored fabrics
from the white.
This done, I soaped them,
rubbing and scrubbing carefully each piece.
Then I beat the clothes with the wooden paddle,
the better to rid them of any lingering smell.
Then I spread them out to bleach in the sun.
Only then did I rinse them out.

The dirt and the soapsuds together

were swept in the current of Himanglos river
along with any memory of you.
While I was hanging the clothes out to dry—
So white and clean now—
Your fragrance bloomed from your clothes.

A certain longing pierced my heart.

Mercy me, if it were possible to launder
One’s heartaches away, I’d bleach mine in the sun.

—Translated from Waray by Merlie M. Alunan

© Voltaire Q. Oyzon
In Waray

Buklara an imo mga palad

ni Voltaire Q. Oyzon

para han matugdon

nga ogis nga sarapati
nga mapakadto,
mapakanhi

sugad han pagpatugdon

han puno han lubi
ha pagal nga tamsi
ha iya idinudopa nga mga palwa.

Abata an iya kagaan,

an iya kabug-at.
Pamatia an iya ighuhuni,
an iya ig-aaraba.
Kulawi an iya kaanyag,
ngan ha takna
nga iya na bubuklaron
an iya nakapahuway na
nga mga pako,
alsaha an imo butkon,
ig-undong hiya
nga’t ha langit,

ngan hinumdomi
paglimot.

Spread your palms wide

to catch
the white dove
in its coming
and going
the way the palm tree
receives the tired birds
seeking refuge
in its wide-flung fronds.

Feel its lightness,

its weight.
Hear what it has to sing,
what it is pleading for.
Enjoy the loveliness,
and when the time comes
for it to open wide
its wings that are now
well-rested,
lift up your arms
and toss it
to the skies

and remember
to forget.

—Translated from Waray by Merlie M. Alunan

© Voltaire Q. Oyzon

“Paktakun”
March 21, 2013
Paktakun is a literary form shared by the Western visayan people which is an Old kinaray-a
(dialect). It is an example of a Visayan riddle. Let me give you some of these tongue-twisting
stuffs! The following paktakun has anonymous writers or authors. Enjoy!

1. “Pirmi lang gapasirong pay basa man dyapon.”

English: :”Always sheltered but still wet.”

Answer:dila, tongue

2. “Ini sa may liog pay wala sing ulo,may lawas pay wala sing busong.”

English: “It has neck but no head,it has body but no belly.”
 Answer: botelya, bottle

3. “Ang utot sang amo indi madakptan sang kamot.”

English: “The monkey’s fart cannot be grabbed by the hand.”

Answer: aso, smoke

4. “Kung hikapon ara pay kung balikdon nadula.”

English: “When touched its there, but when you look, it vanished.”

Answer: talinga, ears

 5. “Kapti ikog ko,malangoy ako.”

English: “Grab my tail,I will swim.”

Answer: kutsara, spoon

Posted by Ilonggo
Filed in Uncategorized ·Tags: Arts, English
language, Kirino, Kung, Organizations, Quirino, Visayan, Writers Resources
Leave a Comment »

“Dandansoy”
March 21, 2013
http://http://youtu.be/K_c7bflAahQ
Dandansoy is a popular Visayan folk song. It is a farewell song; the title is the name of the boy
to whom the singer is saying goodbye. Here’s the Hiligaynon lyrics of the song:
 Dandansoy, bayaan ta icao
Pauli aco sa Payao
Ugaling con icao hidlauon
Ang Payaw imo lang lantauon.

Dandansoy, con imo apason

Bisan tubig di magbalon
Ugaling con icao uhauon
Sa dalan magbobonbobon.
Convento, diin ang cura?
Municipio, diin justicia?
Yari si dansoy maqueja.
Maqueja sa paghigugma
Ang panyo mo cag panyo co
Dala diri cay tambijon co
Ugaling con magcasilo
Bana ta icao,asawa mo aco.

(No Copyright Infringement intended. We do not own the video.)

‘Donato Bugtot’ ni Peter Solis Nery (Una nga Padya, Carlos Palanca Awards 2011)

Si Peter Solis Nery isa ka premyado nga manunulat sang mga sugilanon, binalaybay, drama, kag pelikula
sa mga pulong Hiligaynon, Filipino, kag Ingles. Gintib-ong sia sa Palanca Awards Hall of Fame sadtong
2012. Gikan sia sa Dumangas, Iloilo apang subong nagapuyo sa Los Angeles, California bilang isa ka
nars. Katapu sia sang Dramatists Guild of America, kag ginasaligan nga Hiligaynon tester sang American
Council for the Teaching of Foreign Languages. Iya gintuga ang The Peter Solis Nery Foundation for
Hiligaynon Literature and the Arts para maamligan kag mapatin-ad ang panulatan
Hiligaynon. http://www.petersolisnery.com.
Una nga ginbun-ag ang akon kapid. Gin-utdan sia sang pusod, ginhampak sa buli, gintinluan, ginputos
sa lampin, kag gindaho sa akon iloy. Dayon, ang paltera nagsiyagit sa kakibot, “Ay, may paaman!” – kag
nagdalhay ako halin sa taguangkan ni Nanay paggua sa kalibutan.
Natawo ako nga bugtot, kulang-kulang sa bug-at, lipid ang ulo, kag kulakig nga daw palito sang posporo.
Tungod linubag ang akon dagway, namangkot ang paltera kon buhion pa ako. Wala nagsabat ang akon
iloy. Naghibi lang sia kag nagnguyngoy.
Ambot kon ginhangop sang paltera nga “Silence means yes,” apang ginhingagaw n’ya ako. Gin-utdan
sang pusod, ginhampak sa buli, gintinluan, ginputos sa lampin, kag gindaho man sa akon iloy.
Sang tatlo na ako ka adlaw, ginsulod ako sa karton sang sapatos kag ginbilin sa hagdanan sang
kumbento ni Padre Tino. Nasapwan ako sang kusinera-mayordoma nga si Nay Tiling. Sia ang nagbatiti
kag nagsapupo sa akon. Ihatag man kuntani ako ni Padre Tino sa DSWD; apang may lakip nga sulat sa
ginbilin nga karton, gani gin-ayop na lang ako sang tigulang nga pari.
Sa belasyon para kay Padre Tino, nagsiling si Nay Tiling nga bisan kuno malaw-ay ako kag bugtot,
naghatag man ako sang kalingawan sa mal-am nga pari. Sa huna-huna ko lang, Kasubong sang tutoy ni
Father Richard.
Ginpadaku ako ni Nay Tiling. Tubo-tubo kami sang iya kinagot nga si Bimbim. Ambot kon ginpasuso man
ako ni Nay Tiling sa iya titi nga daw mga kalubay, apang nahagop ako sa iya nga daw ato bala nga sia
ang akon iloy. Sang may pamensaron na ako, ginpamangkot ko sia. Wala sia nagsabat sang tadlong.
Siling n’ya, nagdaku kuno ako sa su-am kag tsa.
*
Sang bata pa ako, nabatian ko gid nga gin-akigan ni Nay Tiling si Bimbim sa kusina sang kumbento.
“Hinugay mo gani away inang si Dondon, ha? Grasya ina sia sa aton.”
“Ano nga grasya man? Kalaw-ay sa iya kag bugtot pa! Indi angayan sa iya ang ngalan nga Donato, dapat
Boogie… tungod bugtot sia.”
“Bimbim, ang baba mo!”
“Tuod man.”
“Bal-an mo kon ano ang matuod, ha? Kon indi tungod kay Dondon, indi ka makaangkon sang mga
hampanganan. Para mo mahangpan, ginatiblian ako sang sobra ni Padre Tino tungod kay Dondon. Kon
ginabaklan ka monyeka sang pari, ina bilang pasalamat sa pagpadaku ko kay Dondon. Gani, kabigon mo
nga daw utod si Dondon.”
“Indi ‘ko ‘ya. Kalaw-ay sa iya!”

Madamu lang sang kauslitan ang maldita nga si Bimbim sang mga bata pa kami. Sang una, ako ang
ginadala ni Nay Tiling sa ila balay. Sang ulihi, ginapaupod na lang niya si Bimbim sa kumbento agud may
kahampang man ako. Pagkatapos dagyang, nagabulig kami ni Bimbim sa mga hilikuton sa kusina, kag sa
pagpaninlo sang kumbento. Apang kon may disgrasya, ako pirme ang ginapasibangdan n’ya. Kon may
mabuka nga baso o pinggan, ako ang may sala; kon mabatok ang tinig-ang, ako ang may sala; kon
malimtan punpon ang hinalay, ako gihapon ang may sala.
Bisan ginamaltrato ako, kag ginahimo nga kaladlawan ni Bimbim, indi ko mahimo nga magtanum sang
dumot kag kaakig sa iya. Tungod sia lang ang bestfriend ko. Sia lang ang akon kahampang, ang kaedad
nga sarang ko mahambal.
*
Sang nagnobyo-nobyo na si Bimbim kay Macmac, ako ang iya tsaperon. Ginapasugtan sila ni Nay
Tiling nga magdeyt-deyt basta upod ako. Ako ang paaman, daw liso sang kasuy.
Kon magpabaybay, hambalan ako ni Macmac, “Palayo-layo ka lang anay, Bogs, kay kalaw-ay gid sa imo.
Ginaguba mo ang view.”
Sikulon sia ni Bimbim, dayon makadlaw sila. Dayon, pangilayan lang ako ni Bimbim, kag mahangpan ko
na.
Kon mangulabo, ginaupod man nila ako agud may magsaka sang lubi.
“Abaw, tan-awa bala ang payatot nga bugtot kon magtaklas sang lubi… daw tuko.” Dayon, maharakhak si
Macmac.
Kon kaisa, ginaapinan man ako ni Bimbim. “Mas mapuslan siguro si Dondon sang sa imo?”
“Apang sin-o ang mas gwapo?”
Nahangpan ko man ang amon mga papel sa kabuhi. Kilala ko sanday Quasimodo, Esmeralda, kag ang
maambong nga si Captain Phoebus. Nagabasa man ako sang mga libro kag komiks.

Ginpamana ni Bimbim ang gwapo nga si Macmac. Ako, nagpabilin nga nangalagad sa kumbento. Antes
nagretiro si Padre Tino, ginpangabay niya nga tagaan ako empleyo sa simbahan bilang dyanitor kag
kampanero. Soltero na ako sadto, natan-awan ko na ang “The Hunchback of Notre Dame,” kag nabatian
ko man ang “Kampanerang Kuba” ni Vilma Santos. Naanad na ako sa mga sunlog, libak, kag yaguta.
Sang nakasal sila ni Bimbim, nagbuot si Macmac sa akon. Ginpamaninoy pa gani nila ako sa ila subang
nga ginhingalanan namon Esmeralda. Apang ‘Bogs’ man gihapon ang tawag n’ya sa akon, short sang
‘bugtot.’
*
Bag-o nagtaliwan si Padre Tino, gintuad kag ginsaysay n’ya ang pagkapulot sa akon. Ginpabasa n’ya
ang sulat nga nalakip sa karton, kag ginhatag sa akon ang kulintas nga, suno sa sulat, ginpanag-iyahan
sang akon iloy – isa ka Marita de los Reyes.
Wala ko napunggan ang pag-agay sang akon mga luha para kay Padre Tino, ang pinaka-Kristiyano nga
tinuga nga nakilala ko. Ang mga ulihi n’ya nga laygay sa akon daw gikan sa Siete Palabras – “Palanggaa
sila. Ilabi na gid ang mga nagatamay sa imo.”
Wala ko na ginpangita ang akon matuod-tuod nga iloy. Wala ako nakahibalo kon ang De los Reyes
apelyido niya nga kasado, o sa pagkadalaga. Kag daw wala man sia ginapangita sang akon ginhawa.
Dayon, sang nagligad nga tuig, sa pagsugod sang novenario sang Aguinaldo, samtang nagapaninlo ako
sang simbahan, ginpalapitan ako sang isa ka babaye, mga kwarentahon ang edad, may hitsura, kag daw
may-ikasarang sa kabuhi. Namangkot sia parte kay Padre Tino, kag sang nakita n’ya ang kulintas nga
ginasuksok ko, nangusisa man sia nahanungod sa akon.

Siyam ka kaagahon sia nga nagtambong sang simbang-gabi. Sa huna-huna ko, May ginapangayo sia sa
Paskwa nga ini. Pagkatapos sang Misa sang Pagkatawo, ginpangita n’ya ako sa kumbento. Nagpakilala
nga sia kuno ang akon iloy. Wala ako nakibot. Wala man ako natublag. Daw bato lang ako; daw gin-igo
sang kilat, kag nangin bato.
Gin-agda n’ya ako nga mamaskwa sa siyudad. Nangindi ako. Para ano? Nagpakitluoy sia, halos maluhod
sa atubang ko, tubtub wala na ako nakapamalibad.
Ginpasugtan man ako ni Father Richard.
*
Nagsulod kami sa Sarabia Hotel para manyaga, apang wala man kami sang ginkaon didto.
Nanghalawhaw ako sa hotel, apang wala gid ako nagpamulalong nga ginakulbaan ukon namanulan.
Nag-order sia sang iced tea. Coke kuntani ang gusto ko, apang ambot kon ngaa ice tea man ang gin-
order ko. Sang nag-order sia sang pagkaon, pareho man sang iya ang gin-order ko. Indi man abi ako
pamilyar sa menu.
“Donato gali ang ginhingalan sa imo ni Padre Tino. Matahum nga ngalan.”
“Donato de los Reyes.”
Nagpanagitlon si Mrs. De los Reyes. Naglag-ok sang ice tea. Madugay-dugay nga wala sia sang tinimuk-
timok. Daw nagahulat nga matunaw ang yelo. Ginpamalhas ang baso.
Daw ginahulat n’ya ako maghambal, gani ginsaysay ko sa iya ang paathag ni Padre Tino sang akon
ngalan, “Ginkuha sa Italyano nga Donatello, nga ang buot-silingon, ‘ginhatag.’ Bugay kuno ako sang
Makaako.”
Nagyuhum si Mrs. De los Reyes. “Kumusta ka na? Hamtong ka na gid subong.”
“Bente-kwatro sang nagligad nga Setyembre.”
Nagtango sia. Nahibal-an n’ya. Of course, nahibal-an n’ya.
“Pasayluha ako, Don. Dise-otso lang ako sadto, wala sang hinalung-ong sa akon mga ginpanghimo.
Siling sang paltera, may depekto ka, sarang ka mapatay sa pila lang ka adlaw. Damu kuno kasamaran
ang imo dagway, basi maayo pa nga indi ka na mag-antus. Apang nabuhi ka.”

Nabuhi nga bugtot, lipid ang ulo, putot, kag kulakig gihapon nga daw palito. Bisan anhon ko nga
panginaon, wala gid ako nagdaku. Bisan ano nga hilot ni Nay Tiling sang akon ulo, lipid man gihapon.
Daw sinumpa ako. Bugtot na, law-ay pa. Daw pinipi nga luy-a!
Nag-abot ang pagkaon. “Beef stroganoff,” siling sang weyter. “Careful, the plate is hot.”
Nagsugod tulo ang mga luha ni Mrs. De los Reyes.
*
“Kon ikaw ang akon iloy, sin-o ang akon amay?”
“Pasaylo, Don. Wala mo na sia nakilala. Naaksidente si Danny, napulo na katuig ang nagligad. Wala sia
sang hinalung-ong nahanungod sa imo.”
Ako naman ang nagpanagitlon.
“Antes ako nanganak, nag-away kami ni Papa mo. Naglayas ako, nanago sa tiya ko sa Barotac Nuevo
tubtub nakabun-ag.
Dayon ginbilin ko ikaw sa simbahan sang San Dionisio tungod… tungod…”
Nagpisngu-pisngo sia, daw ginakataro nga indi makahambal. Daw naluoy man gani ako sa iya.
“Tungod indi ko mabatas ang imo… kahimtangan.”
“Indi mo mabatas ang akon dagway!”
“Siling sang paltera, sarang ka mapatay.”
“Apang nabuhi ako.”
“Siling n’ya, kon mabuhi ka, magaantus ka lang.”
“Indi sia ang Dios. Indi man ikaw.”
“Pasayluha ako, Don. Apang nahibaluan ko nga magaantus ka lang sa luyo sang imo amay. Kilala ko si
Danny. Madayaw sia nga sahi sang tawo. Indi n’ya mabaton nga may depekto ka.”
“Amay ko sia.”
Naghibi pa gid si Mrs. De los Reyes. Nagpaindis-indis agay ang iya mga luha.
Nadulaan ako sang gana. Wala sang nagtandog sang pagkaon.
“May kapid ka, Don.”
Didto ako nakibot. Abi ko anay, ang naigo sang kilat, indi na maigo liwat. Siling nila, “lightning never
strikes the same place twice.” Indi matuod.
“Kilala mo si Jed Belvis? Ang bokalista sang Tunog Amakan?”
“Huo, e. Indi bala sia ang nagdaug sa ‘Star in a Million’ nga kontest sa TV?”
“Sia ang kapid mo. Apelyido ko ang ginagamit n’ya nga stage name. John Edward Belvis de los Reyes
ang bug-os n’ya nga ngalan.”
Daw liwat ako nga ginkilatan. Ang maambong, talented, kag kilala nga si Jed Belvis… kapid ko?
*
“Una sia nga ginbun-ag. Dayon, ikaw. ‘Paaman,’ siling sang paltera. Kon napat-ud ko lang nga batunon
ka ni Danny, wala ko ikaw ginbilin sa kumbento. Apang kilala ko ang batasan ni Danny, mas pasulabihon
n’ya ang mapagrus mo nga kapid. Nabal-an ko gid nga sika-sikaon ka lang n’ya. Magaantus ka lang.”
“Ngaa?” Luyag ko ipamangkot kon ngaa ginbalikan niya ako. Ngaa subong. Ngaa subong lang.
“Sa nasiling ko na, wala sa hinalung-ong ko ang mga ginpanghimo ko sadto. Wala ako nakahangop sang
akon mga opsiyon.
Ano ang sarang ko mapilian? Ginhimo ko lang ang sa pamatyag ko labing maayo. Ginbilin ko ikaw sa
simbahan. Bantog ang kaayo ni Padre Tino. Nahibaluan ko nga indi ka niya pagpabay-an. Sa imo
kahimtangan, siling ko, mas maayo ang maabtan mo sa luyo sang pari sang sa DSWD.”
“Ngaa nagbalik ka? Ngaa subong lang?”
“May pangayuon kuntani ako sa imo, Don.”
“Magluwas sa kapatawaran?”
“Mahangpan ko man kon magpamalibad ka. Apang indi ini para sa akon. Para ini sa imo kapid.”
Ginpahiran ni Mrs. De los Reyes ang iya mga luha. “Kinahanglan ni Jed sang kidney transplant.
Ginadialysis na lang subong si Jed. Wala na si Danny. Indi ako tissue match; sa dugo pa lang, Type AB
ako, Type A si Jed. Nagapasimpalad lang ako. Siling ko…”
“Type A ang dugo ko. Kag basi matuod ako ang iya tissue match.” May nahibaluan man ako nahanungod
sa kidney tranplants, may mga nabatian. Indi tungod bugtot, wala na ako sang nabal-an. Gintudluan ako
ni Padre Tino, ginpaathagan sang mga balita sa peryodiko kag telebisyon, ginkabig nga may kaalam kag
ihibalo. Siling ni Padre Tino, daw espongha kuno ang akon utok. Bilib man sia sa akon.
Nagtango si Mrs. De los Reyes. Nagtulo liwat ang iya mga luha. Daw tun-og nga nagdalhay sa baso sang
ice tea.
Naghipus lang ako.
Sang ulihi, ginhatagan n’ya ako sang calling card. “Tawgi ako kon magbaylo ang pensar mo.”
Gin-inom namon ang ice tea. Ginpaputos n’ya ang beef stroganoff. Nagpamilit sia nga dal-on ko ang
pinutos. Ginkup-an n’ya ako, kag nagpaalam. Nasaw-ahan ako sa iya paghakus.
Pagkagua sa hotel, ginhatag ko sa mga bata nga nagapakalimos ang pinutos nga beef stroganoff.
*
Gintuad ko ang tanan kay Father Richard.
Treyntahon lang si Father Richard, apang lagting sia nga pari, gani sia ang gintal-us nga kura-paruko
sang nagretiro si Padre Tino.
“Makatilingala ang mga pamaagi sang Dios. Ikaw, ang bato nga gin-etsa-pwera sang mga manugtukod,
ikaw subong ang sadsaran sang kaluwasan. Ikaw – ang paaman, ikaw subong ang sugpon nga kabuhi
sang imo kapid. Ginhingalanan ka nga Donato, nagakahulugan ‘ginhatag sang Dios,’ apang ikaw subong
ang ginatawag nga maghatag.”
Siling naman iya ni Macmac, “Bogs, indi ka magpasugot. Ara na kay Jed ang tanan. Ngaa subong ikaw
ang kinahanglan nga magsakripisyo?”
Tugda naman ni Bimbim, “Gin-ubos ni Jed ang lugar kag pagkaon sa taguangkan sang imo iloy gani
nangin lipid ang ulo mo, bugtot ka, kag kulakig. Sia ang gwapo, nami tingog, kag manggaranon. Sia ang
nagpaayaw sa pagtamod kag pagpalangga sang imo mga ginikanan.”
Dugang pa ni Macmac, “Bogs, indi pag-ihatag ang imo bato-bato. Itigana ina. Kay kon may tagaan ka gid
man, ayhan sa ihada mo na lang sa pila ka adlaw. Damu ka na bala utang nga regalo sa iya. Wala mo
naman sia ginpaskwahan sang nagligad.”
Sang nakapamat-ud na ako, gintawgan ko si Mrs. De los Reyes. Gintestingan ako, madamu nga mga
eksamen kag iskrining: sa dugo, ihi, tissue matching, x-ray, ultrasound, stress test, CT scan, kag kon anu-
ano pa. Napasaran ko tanan.
Siling sang duktor, ako ang perfect tissue match. Ako ang perfect donor para kay Jed.
*
Gin-estorya ako liwat ni Mrs. De los Reyes.
“May dapat ka mahibaluan. Nasamad ang bato-bato ni Jed tungod nag-inom sia sang Racumin nga hilo
para sa mga ilaga. Kag sang daw kulang pa, nagtomar pa gid sia sang madamu nga Tylenol kag aspirin.”
Naghandum sia nga magpakamatay?
“Akig si Jed sa akon. Papa’s boy sia. Sang nagtaliwan si Danny, ako ang iya ginbasol. Pirme na lang
kami nagabangigay. Nagbarkada sia. Nagbanda-banda. Nagbisyo. Nagdrugs. Masami nga ginasukma sa
akon ni Jed, indi ko sia kuno palangga. Wala gid sia kuno nakabatyag sang pagpalangga gikan sa akon.”
“Apang sia ang ginpili mo. Ang ginpasulabi.”
“Nagkanervous breakdown ako pagkatapos nga ginhatag ko ikaw sa simbahan.”
Sa huna-huna ko, Ginbilin mo ako, wala ginhatag!
“Siling nila, post-partum depression. Apang wala lang sila nakahibalo sang sulod sang akon konsensya.
Halos ko tandugon si Jed. Indi ko sia makungkong. Halos indi ko sia pagtan-awon. Ikaw ang
ginapanumdum ko kon makita ko sia.
Nagalain dayon ang buot ko. Kabug-at. Kapiut. Nagakahidlaw ako sa imo.”
Sa huna-huna ko, Ti, ngaa wala mo ako ginbalikan?
“Wala na ako nakabalik sa San Dionisio. Nahadlok ako. Paano kon wala ka nabuhi? Kag kon nabuhi ka
gid man, ano ang himuon ko? Ano ang hambalon ni Danny? Basi maguba ang diutay namon nga
pamilya. Sang nagtaliwan na si Danny, tin-edyer na si Jed. Nagkahangawa naman ako nga indi ka niya
mabaton. Apang subong, kinahanglan ka ni Jed. Indi ko luyag nga pati sia madula man sa akon. Nadula
na sa akon si Danny. Nadula ka na sa akon sang ginbilin ko ikaw kay Padre Tino.”
“Luyag ko makita si Jed.”
*
Si Jed Belvis ang gina-amba sang mga pederast nga mamalaybay kon ginasaulog nila sa mga tinaga
ang mapagrus nga mga butkon, malaba nga mga batiis, mabukod nga abaga, makitid nga hawak, mala-
porselana nga panit. Anghel ang kaanggid sang nawong ni Jed. Mataas ang iya ilong, nagabawod sa
kalaba ang mga amimilok, mahulutyugon ang mga mata, matibsol ang makakilinam-kinam nga mga bibig,
mapino ang supat, wala punggod, wala bukol-bukol.
Indi sia lipid, o bangian ang guya, o kurapa kasubong ko. Indi sia bugtot, ikig-ikig, o daw tiki nga masami
ginasunlog sa akon. Daw mahangpan ko kon ngaa sia ang ginpili ni Mrs. De los Reyes sang sa akon.
“Ikaw ang madonate sang kidney para sa akon?” May namutikan ako nga pagpangyaguta sa tono ni Jed.
“Pila ang ginbayad sa imo ni Mama?”
“Kabubut-on ko nga ihatag para sa imo ang isa ko ka bato-bato.”
“Ngaa? Ano na naman nga drama ina? May kwarta kami.”

Maldito si Jed. Luyag ko na gid ituad sa iya nga ako ang iya kapid apang ginpunggan ako sang pakitluoy
ni Mrs. De los Reyes. Basi kuno maghurumentado si Jed kon mabal-an n’ya nga may kapid sia.
“Ano ang baylo sang imo kidney? Luyag mo magsakay sa popularidad ko? Luyag mo makilala? Mangin
sikat? Ang bugtot nga naghatag sang iya kidney kay Jed Belvis! Amo ina ang gusto mo?”
“Jed, ngaa akig ka sa kalibutan?”
“Ako, akig? Hoy! Panumduma kon sin-o ang kahambal mo, ha? Indi lang ikaw ang may kidney sa
kalibutan!”
Luyag ko na gid iburuka sa iya, Apang ako ang imo perfect match! Ako ang perfect donor. Tungod ako
ang imo kapid. Ang lawas kag dugo nga igaula sa kapatawaran sang mga sala. Mga sala sang aton
pamilya. Sang sala ni Danny, sala ni Marita, sala mo! Apang indi ako makahambal. Ayhan, sa tuman nga
kaakig, kaugot, kag… kaluoy.
Naluoy ako kay Jed. Ano ang natabu sa iya? Ngaa nagtilaw sia nga mag-utas sang iya kaugalingon?
Ngaa tuman ang iya kaugot sa kabuhi?
Nagharakhak si Jed. Nagapangyaguta.
“Indi ka dapat maluoy sa akon, Bugtot. Maluoy ka sa kaugalingon mo. Wala ka nakatilaw sang tanan nga
kapritso nga naaguman ko. Wala ka pa gani siguro nakanobya tungod sa kalaw-ay mo, ano? Nakatilaw
ka na sang babaye?”
Padayon nga nagharakhak ang demonyo. Ginapossess si Jed Belvis. “Pauli ka kag magpaukoy. Indi ko
luyag makita liwat ang itsura mo. Makaluluoy ka man, Bugtot. Ginsumpa ka sang kapalaran!”
Ginpamahulay ako sang makagua sa kwarto ni Jed. Mayami nga mga balhas.
Demonyo ang batasan ni Jed. Sia nga ginbugayan sang katahum kag mala-anghel nga hitsura, napun-an
sang kalain kag kalaw-ay. Garuk! Makangilil-ad sia; kag makatalagam, tungod makatiliplang. Hitsura n’ya
lang ang mabuot, apang ang sulod, dukot.
*
Pebrero 14, Valentine’s Day. Adlaw sang mga tagipusoon.
Igsakto nga singkwenta ka adlaw sumugod sang nagpakilala si Mrs. De los Reyes bilang akon iloy,
gintigayon ang kidney transplant para kay Jed.
Namat-ud ako nga ihatag ang isa ka bahin sang akon lawas sa akon kapid. Indi tungod ginpangayo n’ya.
Kundi tungod kinahanglan n’ya.
Kag tungod luyag ko.
Kinahanglan ni Jed ang sugpon nga kabuhi para sa kahigayunan nga makabag-o. Makabalik sa Dios.
Kag luyag ko nga ako ang maghatag sang tsansa sa iya. Kon sarang lang mahatag sa iya ang akon
kasing-kasing agud mabag-o man ang iya tagipusuon, himuon ko. Indi tungod Donato ang ngalan ko,
kundi tungod kapid ko sia.
Ayhan, matuod ang ginhambal ni Bimbim nga si Jed ang nag-ubos sang pagkaon kag lugar sa
taguangkan ni Nanay nga para kuntani sa amon nga duha. Apang kon balikdon ang tanan, wala ako
ginpatay sang akon kapid sa madulum nga taguangkan ni Nanay kon diin mahapus ang pagpipi kag
pagdugmok sa akon. Sa baylo, ginbilinan n’ya ako sang tsansa nga mabuhi.
Ginbilinan n’ya ako sang tsansa nga mabuhi!
Katapusan.
2 ka Binalaybay ni John
Yohann Gepullano
by Pangga Gen

John Yohann Gepullano /Taga-Guimbal, Iloilo kag Principal II sang Camangahan Elem. School sa amo
nga banwa. Sia ang Education Program Coordinator (ART) sang DepED, Iloilo; Executive Council
(ExeCon) Member 2014-2016 sang National Committee on Cultural Education (NCCED), sangka Sub-
Commission on Cultural Dissemination (SCD) sang National Commission of Culture and the Arts (NCCA),
kag National Trainer in Teaching Art. Isa man sia ka photographer.
SWELDO!

Ang sweldo sang mga manunudlo sa karon

Sa mga galastuhan budlay gid permi paiguon
Kulang pa ibayad sa utang kag mga twesyon
Ahay! diutay gid ang bilin ibakal kalan–on.
Ang mga balaklon tama na gid subong kamahal
Ahaw tangkong nga huyos daw indi mo mabakal
Ang kuryente kag tubig tanan nagsalalaka man
Indi na kaigu ang sweldo ni sir kag ni ma’am.
Reklamo sang iban pagtudlo naapektuhan
Ang maestra wala galamiton sa eskwelahan
Sa panimalay palang, sweldo tama kakulang
Mabakal pa ayhan ang para sa sulot-klasehan?
Ang pag-amot sa eskwelahan permi ginadilian
Ilabi na kun halin sa mga bulsa sang ginikanan
Ngalan sang maestra iwaragwag sa kahanginan
Kay sa solicitation may alergy ang kalabanan.
Mag-abot ang tion evaluation sa eskwelahan
Maestra kalulooy, wala-tuo ang pangutang
Igasto pagpapinta pagwapo sang hulot tulun-an
Kay nakataya ang ngalan sang eskwelahan.
Kuntani ang sweldo madugangdugangan
Agud sa mga kihanaglanon makapiyan-piyan
Sa pigado nga sitwasyon tani mabatak man
Kag makayuhon-yuhom halos ang kalabanan.
HANDUM
Nagtunod na naman ang adlaw
Kag ang palibot nangin mabugnaw
Ang kainit sang adlaw nag-ugdaw.
Daw kapog nga nagbahaw
Ang lawas ko ginakapoy
Kag mga siko gapalamuypoy
Bug-os nga adlaw ang trabaho
Kay pangabuhi ko pigado.
Ang kita subong nga adlaw
Sa bulsa galagawlagaw
Sinsilyo lang ang natipon
Ang bilog budlay pangitaon.
Sa pagsikad sa traysikad
Kasakit sa lawas ginabatas
Kainit sang adlaw ginasulay
Tungod ky nonoy kag inday.
Sa mabugnaw nga pulungkuan
Ang lawas ginadapat mag-untayan
Masakit nga likod ginahagod lamang
Sang katig-a, bangko nga kawayan.
Ang mga handum ginabalay
Samtang nagapahuway huway
Ang pagbatas maibanan man
Kun ang mga anak may tinapusan.
Usahay
Usahay Lyrics, Music and Free Download
(Visayan Love Song)

I
Usahay magadamgo ako
Nga ikaw ug ako nagkahigugmaay
Nganong damguhon ko ikaw
Damguhon sa kanunay sa akong kamingaw

II
Usahay magamahay ako
Nganong nabuhi pa ning kalibutan
Nganong gitiaw-tiawan
Ang gugma ko kanimo, kanimo da

III
Nga ikaw ug ako nagkahigugmaay
Damguhon sa kanunay sa akong kamingaw
Usahay magamahay ako
Nganong nabuhi pa ning kalibutan

IV
Nganong gitiaw-tiawan
Ang gugma ko kanimo, kanimo da
Nganong gitiaw-tiawan
Ang gugma ko kanimo, kanimo da
Matud Nila
Matud Nila Lyrics, Music and Free Download
(Visayan Kundiman Song by Ben Zubiri)

I
Matud nila ako dili angay
Nga magmanggad sa imong gugma
Matud nila ikaw dili malipay
Kay wa akoy bahandi nga kanimo igasa

II
Gugmang putli mao day pasalig
Maoy bahanding labaw sa bulawan
Matud nila kaanugon lamang
Sa imong gugma ug parayeg

Ref:
Dili malubad kining pagbati
Bisan sa unsa nga katarungan
Kay unsa pay bili ning kinabuhi
Kon sa gugma mo hinikawan

Chorus:
Ingna ko nga dili ka motuo
Sa mga pagtamay kong naangkon
Ingna ko nga dili mo kawangon
Ang damgo ug pagsalig sa gugma mo

(Instrumental)

Coda:
Ingna ko nga dili ka motuo
Sa mga pagtamay kong naangkon
Ingna ko nga dili mo kawangon
Ang damgo ug pagsalig sa gugma mo