Sunteți pe pagina 1din 14

15

<cS’íílcc e5(dldttaS ¡ct(c’;c’sclclucs e;; e! /icítcicc,


Más allá ¡lcr;! sc i/o caci.;hyulas el ~c¿csc
ída. 16»

de la sociología
histórica u ‘tul, mil st

1. El estatus problemático
de la sociología histórica

mecí iLídt)5 dc Icís LíuiOs seteiitLí. Cdi—


Antonio A riño Villarroya mo lía alirníacítí Theda Skocptíl,
conictizó a ficírecer tina «mícíeva.
sensibi1 id~md» cmi ILIS ciencias stíciales: sc revtviLtii
preticcipLícitines históricas cíe grLin t rLici ciómí, pe—
ro tLI mitci e ti 1 os un étoclos. cciii o cmi 1 LIs ftueíí t es x’
en el repcrttirio ternaticcí se esta ha prtícl cíciemícicí
¡mmi c:tiiíhiic> cciLtlitLitivt), cicle SC lt’adttciríLl dhuiLun—
te 1 os oc Li cmit Li cii tui recomí oei mic’ííl dI Li un plití cíe
Li 5OcilOiiiLí LlistóricLí (1991: 1(11 —102). Y LII Cdiii—
teííi hl Li r 1 LIS n ti iííe mo 5L15 pcib1 icacititíes cí ríe subte
cl temLi Ii Liii apa reci dc> cii el 1 cist tO c~ tic lleva miios
FLI nserí rr i cío cíe 1 LI dCeLid LI cíe 1cis utívelít a.
pod ría eorrcibo ra rse la tesis tic Sktícpcíl Si mí cmii— -

ha rgti. un a hect ci Li ng cm rcí 5Li del co titeiii ci ti cíe


estcís textos niás bieíí uíos sctc<ie re. ciacicí el t dimití
pred o iii liLí mí teíiíeíi te crítico. q cíe jios lía> la mos
LI ti te 1 Li pLí rLíd oj a. cíe cmii est LI t cts Líscemí cíe tite ¡íc ro
pro b 1cmLi tico. reFrLíet LI tIt Li 1 LI etí u sagrLíeio u. Ltís
cli veiscís a cítores cl tic sc Ii í u occí pLido cíe el LI
niás q cíe recomioccí sus pu ctcíís íouíes lían t ra tLi-
tío cíe evLiltiarlas. scnal iticlo 5ti5 iuisttlicieiictas
y dilicuitLtdcs. Hetclícu x Kíscr (1991> sostienen
díue «viti seríLí ni liistciu mí iii scícicílcígía» y dítie
hiLíbnia su rgicl ci ecíní o clcctcí cíe LI LI ttSCtíciLi de
teciriLí cmi Li stícicíltigma ptisí ftuncitiiiahistLí. y pa-
t-a (itíldtiícírpe (199 1). q cíe lía i rcííí izad ti scíbre
5 tI 5 Li ni bieicísa s iii ful Lis cíe u ti miuíá mí ciciILI <u grLin
sdicitiltigíLl líist ó ricLí» y den uiic~LIiidti el eLírácte r
cuide ble («temí cíe y a rtíit rLiri o»> cíe sus fríemítes.
íeflcj LI rILí tUi LI c< pé rd idLi cíe miervio» dc ILI 5 cien —

cías sociLiles trLts ha crítica. LII pcisitivismtí. SaLí—


vedrLt (1993) ha señLIlLIcio scís «ex t rLIvíos», esen—
e¡a.huííeíí le ¡Li a rísencía cíe los Lícttires Stici lIc’> ½
LI liipertrohiLi eStrctcturLíl: Ramos (1994) iii iliz í
scís « lirtiblemas» básicos (ííeccsidLídi x di lícríl
Lid cíe art i cci 1 a.c¡ ó mí te xt rí LII y met tíd o1 cígí dci dc
la ii~trrLtcioti, el Línálisis y- ILI cotiipLirLtclcimi) áSi
etí iii ti 5tt o pLí rLtdi Oj LI cciiist it tít iva.» x’=<frtic> í fe t ci»
1 iuiiposibilid~ici ti LiltLt iniprcibLtbilidad dc clmch
Lírtictmlacioui): KLíllícrg (1994) liLice cilla recen—

Aicítcn¡íc Ariiíc; Viilarrucva. jipio. (te Stccicclccc,ía: Antrcc~ítclucgía Scici¿it. c6tiivcrsiciaci cíe X’alet,ciut
16 Antonio Ariño Villarrova

sion de los priííci pales ~<dilemLísy problemas» idemítificarí Li. «cotí tinLí ttiiicLi orieuitLicion epis—
(carencia de articulación entre agencia y es- temológica, teórica o metodológica». Banks
tructura, irrelevancia del significado subjetivo (1989: 5411 la considera poco más que una
de la acción, ausencia de explicaciones multi- «técnica» para sociólogos y Hall (1989: 544)
causales, de modelos hipotéticos, de uiíetodo- afirma, en caní bici. q ríe es uuía «especi ahiclad
logia causal y de dimensión universal) y los discreta>s. E-ii el númercí monográfico que la
con trastLt co u 1 LiS soluciones we ben LtnLí5. Fi nLI 1— R cris) a ¡ o ternac¡onal de Ciencias Sociales cle-
mente, Dean (1994), en uicímbre de una «histo- dicó al tenía (1992) recibe la calificación de
ria del presente» a lo Foucault capaz de ejercer «disciplina». D. Sníith, por su parte, unas veces
una vigilancia y escepticismo perpetuos hacia habla de disciplina y otras de «cLinípo intelcc-
las filcísofías que prescriben un significado LI ILi t nal», Wa 1 lerstei ti prefiere ca tal diga ríLí cciiiiO
historia, crítica las pretensiones sincréticas de ~<enípresa global» y Skocptíl conící ~<subcaní-
Abrams y Ciddcns, rechaza su concepción «re- po>, Badie se refiere a ella ctíriiti una «perspcc-
ductiva» de la agencia scícial y la insostenible tiva» (1992: 349). Dean (1994: 21) comucí una
~<con—fcísióíí» (con/la/ion) entre los Lígentes h u— ~<teií tLitívLt reflexiva», Saavcd ra y R amtcs coííicí
manos y las acciones de los individuos o per- una «corriente» (1993: 513: 1994: 8) y Leca
somías. Ptí r el etimítrarící, los tex tos cícte Lisumelí ecimucí un « prcigrLiiiia» (1992: 438). Técuí ea, dis—
sin crítica el bagaje de la sociología histórica ciplina. caníptí intelectual, subcatíípo, perspec-
parecen ser muíící ritan cís: Sztompk a hLI t rLttLtdo ti vLi, ten tat iva o progra nía... No parece posible
de dcsarrollar, en diversas publicaciones inenos unanímídad.
(1991 a, 1991 b y 1994), lo que denoní inLí ~<ter— Este desLícuerdcí alcLIiizLí tLItn biéíí Li ILI tióuiii—
cerLí socicílogía», ca paz de i iitegrLI r ILIs a portLI— nLI dc arito res y obrLís represen tLitivas que de—
ciones de ILI teOríLí de ILI Lígemicia y de la socio— bcríLuí nidístrar su repertorio tiíás grLiiiad ci. Al—
logia histórica: St uLírt Hall y colabo racicíres en gunos críticos i nel uyeíí cmi sus listas a Ii ¡sto—
la serie Undc’r.s-/ andinq Moderuí Sacieties (1992, ri Lidores como BrLírudel y T¡íoni pscín. D. Sní it h,
4 volsj pí-esentan una introducción compre- el más depredador, implica también a Mare
hensiva a la sociología donde tratan de inte- Bloch y al antropólogo E. (Sellner. Otros, en-
grarse las principales aportaciones eFectuadas mo Goldthorpe (1991), diferencian entre lo que
por el «revivLcl» de la sociología histórica; y consideraríLíuí una «L1uténtica>~ socicilogía bis—
Somers y Gibson (1994> pcístulan una teoría tórica (M. Anderscín y O. M LIrshiaII) y’ lLc cusen-
socttílc’ígica FumídacíLí sobre la nLlrrati vicíLid on— tibIe « grLcii socícílogia histórica» ( M onre, Skoc—
tológica del ser social. pol. Wallerstein, Mann, P. Anderson). Curio-
Pero el estatus problemático de la sociología samnente mio suelen hallarse inscritos en estos
histórica sc fcí ticíLí también en otros i tidicLtdo— sLintorales Lilguntis Liruto res q ríe liLin cLíl ificado
res. Así, la precisión de su estatuto disciplinar nías o menos explícitamente su empresa como
no puede resultar más desalentadora. A mío ser tal, y espeeialuííente destacaría entre ellos el
que la identifiquemos sin más con la sociología caso R. Williamiís-.
coníparativa o macrosociologia, no aparece A la luz de la situación descrita (estatuto
conio tal en ninguno de los listados de grupos problemático tanto por falta de reconoeiiiíicn-
de trabajo y comités de investigación de las lo como por atusencia de homogeneidad iííter-
principales asociaciones sociológicas (véase na) y teniendo en cuenta que aquellos autores
Smelser, 1994). Algru nos Luí tcíres ni siqu ierLt somí q tic LipLirecen reiterLldaiiieuite cmi todas lLis lisias
partidaricís de emplear dicha denoníunación: un se níucstran muy de acuerdo sobre la de-
Wallerscein, actual presidente de la ISA, pre- ticímiuíación de su empresa, e incluso sobre sus
fiere hablar dc «ciencias sociales históricas» características sustantivas, podría sospecharse
(1991: 102> y el vocabcílarití de DeLín rescí Ita que nos cnccintrLimos ante u íía idemí tidLídl ni ás
oscilante, perdí no oculta su preferencia por ILI titorgLídLt q tic asctmidLi. De líechcí, en téríííi mícís
expresión «estudios históricos críticos» (1994: muy globLíles, pcíecien cii Fe reticiLirse LII iiiCtiti5
II). A ello se LínLíde ILI existencia de rin des— ci cís orientaci oííes básicas: lii bridaciótí y ccí—Fnm—
acuerdo sustLínciLíl en tormio LI su LlícLítice: smon. Por umí lLIdci, unLí sociologiLí liistóríc;i q cíe
mientras que Abrams (1982> habla de ella en- se ocupa dc los procescís dc Formación de las
mo el «elemento central» de todL½sociologíLí, imísti t ucitilies. relacicíííes sociLíles y fornías de
Sk nepol (1991: 106> scístiene que es rííí errcír y-ida cíe 1 LI mocleruíidad y q cíe pLí tLi el lo uieccsitLI

POLIflCSp
Más allá dc la sociología histórica 17

reccurrír a itt evidencia empírica del pasado II. Las rdaciones


por titro. cimia proptiesí a de carácter íííás tcó— entre historiografía
rieti que scíst memie LI tiecesiciticí tic cofusion a r
h i siol i a y sociología. [LI pci meca cirien tLtci u V SOCI
utí clehierití pítímitear tbjeeioncs 5dm iciS en ttíriío
Li Sti legitiniitlatl. Llttiicltte sc ti it 1 dib\’icítiieib
te cíe ciii LI e mii res~i LI ni emí LI/LIc] 1 [idi 1 0 rLt ves cli — - - oCti5 5tiCit5 1cígcís povid tíLí ti e ti ci cid Li
hiccihiLudles (vigilLiticiLí epístemt>loc’ic’ 1. perli c~ cíe tLíiit(i Li ritilizaciótí de IL! hiísto—
ileruciLí y LIdlceciLicioii dc Li c\ tclcnci ú. [-Li se— tiLí por ILI st)eid)louíLI coludí Itt exis—
guimí ci LI. etí CLI iii bit>. mes cm It ti miii pl tu st ble. ~iertí temí ci ti cíe u miLi socí ci 1ogíLí líist ci rica emiteud ití LI cci-
u tis LI y cutí Li LI ver iii el O r c~ ti e ti liii iii ti ci t¡ rié es 1 o mii o socíoh tigía cíe 1os I~ rcieesos de larga ti ti tLi cio mí
tírme estti cmi jcíegc cmi tís eteticias sticiLiles cíe v del eLlicibicí StiCiLtl souí iráctietis cictittltcas
1 Lis u It i iiiLis cl écati Lis. Reí ej LI miiej nr el ca iii b i o le uit i iii as y iíeccsa. rías. ¡tís t’ept.I rtí5 y prcí test Lt 5
q cíe se bLm prcuci cicício irLis la dhIliebrLí del p05¡— liLirLití refereticiLí LI ILI prutieiieiLi, esíííercí y í~re—
tivisiiiO ‘u el funcititíal istuin: el sato heiníenéntí - vemícion con que deberá clesatrohlarse la enipre—
cci. cíe ciii lLícítí, pemci iLillibiétí. cíe nirtí, tui girtí 5L1. P~W tít) LI 5ii cíeslegitiiiiticiort al l;>/I>. It) d~tiC
histórico, cIcle octihiLírá titiesírLí Líieiicmtiii cci es— tIche rescuhítír exlrti~ti. cuí tLtii irÓnico cliniLí, es el
(Lis pLIQiiiLIS. icuin cic titiLí íícíléíííica etíiiio LI repicwícicídti cmi
N ímestrcí LI rgc;miieiíto se desLí rtt~llLIrLi cmi cítís Lis pLígiiiLis de LI 13t’iíish ..Icc;ír;ícíl <4 Sucu-iuclaqí’
pLírtes: cmi jirímiier ItigLír iiit)strLIieiuiOs dície sí (1994), comí Itt ctiiisiuciiemite eoiilcisióii \- el nací—
bieii lii, toriLí y sociología tío sciti cc¡iicomiineui— mííisilíle clesemiteiicíítii¡etito citt los LIigcttiíeuitcis del
scirtiblcs» lirtestci chite Smi Lisliectos iiiiportLIiitcs tiptimiente.
se imite rpe míe t rtt ti y cotí Fn mídemí sim s ter titcírícís,
tLIinpoed> smi ccíexteiísuvtis. LLís posibilitlLcdies y-
cuecesicí LidIes cíe ti~i rc>x itiiLíeiOii LI ti miLi metí 1 idiLidí 11.1. Goldíhorpe x- la eonccpción anacrónica
co mliii 1 ej~i tít’ se rc ci tmcc. mí mii si iii pii fie~i mí pci rq cíe de la historia
recuí mídízetí mii ci 5 c~ tic s 0cm o It> <‘itt e lii st ci ri LI Ctini —

pLírlelí el cíli¡eto ‘< c~ííc 1 t dliscrimiiiiiLicioii cíe En el citLIdlti Lirtíecild) tic ¡991 (iolcltliorpe
cstLítcitdis cmi fcmííeicímí cid tít itiecigráfico»iic>iiio— LifirmLibLi (1991: 211 ~l~) cIne su proptusilcí erLí
tétictí iestmltLI tíuicict tiuiic,i cl ILI Itiz tic luí d~tiC rebLítir la tesis de (jiciciemis y Alíramíís. seoúii a 1:1
liacemí Itítilcí Icís liistoi <icící es stieíales edímno Icís erial ILI clistiiícióii entre liistd)riLI y su.íeitílt~gia CLI
scícítíhtigcs liisiorucuis ¡ cii el cc)iitrLirio. tiche— mccc cíe sciitidti>. Simí emiibLírcící. tcídLí 5ti deseLtruLí
mos reconocer cpae ííLIy iOimLI5 cíe investíga- posterior de actille-ríLí se ceuitrabLí sobre la «gran
c:i ciii liist dr ictí c~ cíe so u u r recí cíe libles LI ¡LI iiist o— socio 1ogi~í lii stóri CLI». cje mii pl ificLíd tí por 8.
ría LiiiLIhíticLI (y It)rmLts cíe prLIclieLtr ILI so— Mocíre. cciii el fui cíe niLítitemier la distinciótí
scicitíló ci—
cioldigILI irredcíctihíles LI ILI IcotiLí chisciphimitír cutre hiistdcriLí y scicíologia. Niiíucíno
c:tI
). A bo rd a rern os es 1 tI ecíesticS ti pLí rt ¡ e ti clci cíe 1 LI tic 1 tiS LI tít tires cl cíe íes ptíud i e mciii LI este LI tLt q cíe
PO lémiiiea ge míe rLiti LI ree ie uit euííetite pci r rin (E rya u t, Fi LI rt. M tu/e lis y- Ni LL miii) mccli LizLI rc ti
artíe it Icí cíe G ci Icí t Lic> rpe y ret ci tiia nd o 1 LI reí LI— cli cha cii st i ííciciii. Si mi Ciii ¡itt rs2ti. 1 LI LIC tI 1 cid cíe 1
cícítí entr’ líistuíri i ‘>tictcilogíLí cmi cl p diii tci e ti tciii ci. el cisc> cíe cx pccl mcii tc s <¡cl ha;; t ií;emn y Itt
que la planteo Dat lx lícíííí \líocL’c bien, si con— reiterLíc-ion en su tcplit 1 Po, pLírte de Goldihior—
c’irtiiiitis qume itu cc Icisicimí rescthtti impíLícusibie pe dc idéuílictís Lii guicicuiltis y Stttiitt/Li5 (la cus—
pcír irreclcmctibilicl cd cii c~cté qrteclti este timicicímí cutre icleciomalico tioniotétíctí es cíe
pro yec tcí cíe LII CLI ti tt iii as u ati icLí 1? E st Li se rtí 1 Lí énfasis s mi ci cíe prumí ci [itt> 1 1 5OC~ti 1 cigía cii spci u e
críes ti ciii cl tic u tis Od ti pc Lii st?gtí ti ti ti liigLí r: 1 rLí— cíe ¡nc/oc ev idi ci LI ciii 1)1 ltdA ~Ctdi líO ~ t e luí es
tLireiiitis cíe tiitistm Am cgic cse tu>, si se iitis per— síípcr¡uw LI itt liistom mí) ínclíc Iii qcme míos cmietititrLi—
uiuíte iLI níct ifni m círte es itt sticicuid)gíLI liistoricLi mutis Límite tui dliLiitiuc> fi ctslrLtdlci. tície pasó cmi
y cí ime sc U miii cuí ti cíe cli ve rscís mii ti u Liii1 iLcíes. fi ci — sil emíci ci sobre tui LI prtilil ciii it icLí er dci LII Li p it míLi —

jcís y ccii rícíitcs puede ser iiiter[~rctLicío Ctíííítí el diLí pcír Brvttiit: ILI ctmcsticíii títitolodluca.
prmmicmp ti mnduc icitír del cciro iiisu.íriccí en itís La ci¡stíiicíón entí t iitstucrmLi y scicitiitiuiLI se
etenciLls scícíaits y conití el lugar ctciciLtl donde fcíndtctia, según (hildthitíipc cli un cícíble Ltspec-
uííejcír pímccic t~Ilubm’Límsc y chiicuc¡citírse lLí perti— tu’: por cutí Iticití. se”ttirtti siendo pertimíemíte la
neuicia dc ciuclící airÉ,. cii sen mii iiiLIci ciii etít me u deííg t ‘í Fi en ‘u mí ci ni cité iccí.

POLITICab
18 Antonio Ariño Villarrova

siempre que sea tcímada como una diferencia de preguntas, en la formulación de hipótesis, en el
énflsis y no de principio. Por otro lado, y niás uso de fuentes y de técnicas de análisis, en la
fundamenttílmente, ambas diiscipliiiLís difieren tiictcidoitigia y htístLí en LI uetcíríea. Dicha cciii—
en la naturaleza de la evidencia sobre la que sc Fluencia, como dice Smclser (1994: 15), «desdi-
fundan. Mientrtcs q ríe ILI histcíria sc Lípova en lícujcí» unas frcínteras cicle lítíbíLímí peruiianecido
vestigios, porque sólo a través de ellos tenemos nítidamente trazadas y Férreamente defendidas
acceso al ~iasacici. LI scícioicígítí se LiLIsLÉ cmi datos. desde fi ntíles dcl sigící XIX. En cdinsectlenciLI, uiti
Lcís vestigios scmn finitos e incompletos, los da- es extraño que se genere cierta confusión y di-
tos pueden ser creados a discreción del investi- ficultad en la clasificación o categorización de
gador. Esta diferencia tiene consecuencias dcci- determinadas obras y autores. Perca, ¿quedará
suyas partí el uscí cje la liisto riLí etí socioitigiLc. abolida. pcír cutí. la distimícicín entre Ii ¡stcí riLí ‘u
pues dada la naturaleza de los vestigios y la sociología? La respuesta sólo puede ser afirtiia-
dificultad de niLítiejar cíe ftírma sisteniáticLí fuen— t uva si sc tiemie culiLí visión rcciciccitiuiisctí ttíiitci de
tes primarias ptcra el estudicí de largos prcícesos, itis císcís de la historia enlucí cíe itt socicilogíLí y’
la relación eíítre evidencia y’ argrmmcntacioii temí— cíe las formas ccíuíící estcís salieres estáíí círgani—
derá a ser temírme y Lírbi traria htístLí ííiveies iii— za-dos y somí practicados de heehcí>.
acepttíbles (1991: 222). Dc esta nitinerLí, Gcíicl— Nt~ es éste cl ííícíníeíítcí dc liLícer tu liLí scícící—
thorpe sólo parece eíícoíítrLcr dos usos razcítia— Icígia histcírica de las ciemícias scícialcs (tareLí Sin
bIes para la híistcír¡a en soeicilogiLt: a) coino «ca— cl cídtí pcntiiente), pero nos parece indispenstí ble,
tegoría residnía.l» que obliga ai scícicilogo nomcí— al íííencís, senLilLir alguncís cíe los primícipales
tético a reccinc~cer icís contextcís y límites cíe su císcís scícitcles cíe la híístcíría pLirLí mostrar cinte
análisis; y Ii) como técnica auxiliar pLirLí enteuí— cliclítí di versidLídi tío puede ser red rícida a una
der cl cam bici sdíciLíl «cuLíuído éste setí histórí— ftirnítí concrettc de historiografía, qcíe LIS cícfi mii—
camente defi n dci». es dcci r cciii fechtís y- migares cicities cLInotuicLís ttíuuíbiéuí scuuí ccííítiuígcuítes y
(1991: 216). q ríe difícil mííentc serán abscirbidcis cLíles cuscís pcir
N ci es uíruestrcí propósito abordar tiq tui rin ríiitc empresa. sincrética por más etigítíbante qcíe
análisis de las cuestiones directamente plantea- setí. Una vez esclarecida esta cuestion, creemos
das por Coldthorpe>, sino más bien señalar que que podrá plantearse en cítros térníinos el ver-
todo su plauiteaiiiienttí descansa cii cina defini— claciercí prcíblema de fcíndcí: LI tui tolcigíLí del ser
ción implícita más bien pobre del objeto de scícial.
ambas disciplinas. El histcíriador, ncís dice, basa
su evidencia en vestigios porque su objeto es el
pasado, mientras que el sociólogo funda su cvi- 11.2. El imperialismo sociológico durkheim¡ano
dencia en datos porque su objeto es preferente- y la irreductibilidad de la historia
mente el presente<’. Pero, como pregunta y se
responde Mann (1994: 40), ¿por qué no ha dc Para abordar esta problemática conviene
ocuparse del pasadc también la sociología’? evocar uno de los momncuitos niás dramáticos y
¿ Por qué ILI líistcíria debería abordar scms tetiiLis Lípasicumíantes dc ILI reltíciótí cmii re híistcírítí y so-
mas idecígráfictí qcue nomotéticLimeiite? « El pa— citilcigíLí. Dcmrk líeiííí ha llegado LI lii Scírbcmna
sado no es más intrínsecamente particular qcue para disfrutar de la primertí cátedra de socio-
el presente». Y comíío sostuvo Braudel, «la his- logia con el propósito de afirmar su estatus
toria puede inciríscí considerarse Como tui ciertcí acLidémico. Desde Lillí euí t ra en pcMémííica cciii Icís
estcmdio del presente» (1991: 85>. uliLis i timediaccís rivales, los híisto riadcíres, tIesta—
La historiogrtcfía moderna, trátese de la es- cando entre ellos por su posición Charles Seig-
cuela de A tunales, de Icis histcíriLcdcíres ma rxisttcs nccbos. Pero Liumicície el cotii bate puedLí ser cies—
británicos o de otras corrientes, definen la his- cifrado comno una estrategia de defensa
toria ecímcí «ciencia de los hombres en el tiem- corporativista, destaca esenciainíeníe la defini-
pci» (Bloch. 1956)’. Pcír srm parte, Icís socíóltigcis cuin pcilemiiica del estLítutti eient ificcí dc aíííbas
histórictís difícilmííente críestiouía rítcmí untí dcfini— clisci punas. Conící es sLíbicicí, ésta fue tina pre—
ción que covisidcrLtse ti su empresa ecínící «¡LI occípaciótí central de ití cíbrtí de Dcírk líciní.
ciencia de la sociedad en el tiempo». Esta con- En este contexto, la sociología dcurkheiníiana
vergencití cuí ítí defíuíicicííí dcl cíbjetcí ccuiilicvLi se propríso ecinití tLlreLt explicíttc Liuiexitumia r ItÉs
coincidencias inevitables en el piamítetíuííieuítcí cíe recícimies dc sLIbercs coiist it cuicícís cinc pnmciicrtí

POLITICAfr
Más allá de la sociología histórica 19

expícítar, cíbjet ivo cície qcueció pittsníado en la latínti ci [Li gramátíctí griega ci la gramátietí
fcírnía de círgtcííi¡tícicín cmi subdiscipliuías de Francesa. tcimadas y trLItticias por septírtíclo,
L ‘si ¡tnée Sociolcu;iquc. E-a revistLí mtcstrtíba la. scííí a iLI cienciLí míueva qcuc tcímíítí el miombre
pretens¡óuí cíe la sticiciltigíLí cíe legislar emí todio5 cte lingúistica ccitiiptirLtclLi» (ver en AA VV,
icís Lispectcis dc LI vidtc lírmnía tiLí cuí sociedad, dc 1986: 28).
ser el corpus ci ci sisteuiia cíe Lis ciencias sociLcies
(AA VV, 1986: 28). Lii este prdíyectrí, LI liistt)tiLI PLírtí Dcurklíei mii cl cíbjctivcí idcal vicí erLí, pcues,
cm-Li u miLi tic ILÉs ciisc¡ pi iuiLís Licixilia res ¡ íídispensLc— una di visicin del trabtíjo entre hiistoriLídc)res y
bies, unc cíe los icícos iiieci icis cciii ci tic ccíííta tiLí scícicíicígos: mejor que el sociólogo se hiciera
el sticiolt)gt) partí pcimíer tu ~irntebLiscus iii pótesis. historiador partí temíer uuí ccíncícimicntcí «ci iree—
Percí ¿cíe q cié historía se t rtíta bLí’? Desde iuc— tcí» de icís híechcís sobre icís cutíles htíbrití de
gci. Itt lii sttun ti. tul y- Ccimci era p rLIC i icada htí bi — apcíytí rse. cci nsi guiLí cinte, desde 1 tiegc, fue tomtí —

tcualcnemíte, tic) ííc~ci iLí ser cc>uisiciemLIda ~itit 1 )urk— da cmi sentí ptír tíigcíncís cíe sus mas beles e
Iíeiííí niás cicle ccíííící ríuítí discipii mía stí bcírchiííada iiímeciiatos cl iscipuicís. Puestas Lísí las COsLis. ití
Li 1 Li 5d)CiO 1 tigía: ptí rtí 1 cís lii si ci tiadcí res la reccí— scícicui o cítí cl cmrk hei viiia viti mío deja miing rin terri —

1 eccicíuí y- el esta híleci iii ieuí icí enrrect o dc 1 cís líe— t oricí ptí ra cmii a cien; ‘ic¡ de itt lii stciti ti (AA VV,
cli cís. ptí rtí 1tis scíci cii ci go s 1 a cotíi partíciótí. itt 1 986: 29). perdí mio pcír elící sc LigotLIn stis fun—
ti terpretLieioii y itt l~UsdlciedlLi cíe rcgularidttdes. cicílíes. Díu rk heim, cii ci pLirrL1fc~ precedemite. se—
1:1 cc)mic>ei midi) ci Iiistó ncc> pcíclrítc ecímívertí rse en ñtcia. cicís: cina frmncicín scíciLíl práctica conicí me—
CiCtiCiLí si scmpeutíbu el ííivei cíe lo imidivicícitil (iii— míícírití coiectiv-ti y- timiLí fcumíciómí Lluxiliar tu
cl cmi cltn Itt mí clivicí u LII icíLid tiLIC it) ti Lii), si esttí biecítí servicio del sociólcígti -

ecmní pa racícities emití-e cli verstus sticiediLicies. ~ierci En esttí m ismíía líiiea, en 1934 recouicicíLi Borí—
ti partir tic ese nic~ineui tcí percí ití srm ideuiticlad y- glé que pci r íííás [irogrescis dínue retulizara la st)—
sc eo u Fcu íd itt CO ti ILÉ sc~eícii o hiLl AFir tuti 1.) ci rk — cicul cinía mí nínetí llega ría a ha ce r iii ti tu el reí tít ci
iíciííí en la i n t rcícl ríccicímí a 1,4 miJe: histrírico, ptirq ue «el híistcíriLícícír temídrá q cíe se—
ñtíla r sicmíípre clLIsificLICicines y couíjeiní ras c~ ríe eh
‘<1.-ti lii stcí ria tic) pcíecle ser itti Li Ci~ ticití más scíci cii c~gci será imiíhítiteuíte tic explicar iííed ¡ante
cíe cuí la ííiedicla. cmi cute cciíiipara. y ticí se nimia ley getierLil » (cmi Febvrc, 1986: 224). Conící
puede explicLir iíiás q cíe ccímíí pa rtííído. Percí LícerttídlLcmente sc dícíejó h-ebvre, Icís du rk líeimííití—
ciescie q ríe cc>mn partí se ecímívierte cmi i ndistinttí ucís scílcí dejLíbtnn para los histcíriudcíres los re—
cci ti itt scíc¡ciit cití - siduos: ~<l a ptígi ti aci ciii crcíno1 tíí>icti». ~<elreí titti»
1.>u h istcíriLí ticí príecle ser cina cieuícití más (1986: 224). ~ hay c~ cíe LíuiLídí ir que ah nic’iitis
cícue Li concí icióíi cíe eievtíuse pci r enci mtí de Icí se vemamí cíbligtídos a clejtir eso. Ltí reacción de
imíclivid ual: es verdad c~ ue en tcínces deití de ser LI esencIa de Icís >4 ¡-ínales ccííísist ió precisamente
ci ití ni isma ptí rtí cci ti vert i rse cuí cm vití rani a de e ti cci ni lití ci r níntí lii stcíri LI « ha t tcl itt» y ~<tíccínteci—
la scíciolcígía. Sc ccímífíuíícle ccin Li scicioitigíLt menttíi», píLigLída dc fechtcs y liechcís, cuí mutis—
cl ¡liání CLI. Ncí puede pertiiaiiecet ccíuíící cl isci— trtur Itt ecu plej idtícl dcl tiempo histó rieti. en
pima ci r¡g¡ íítcl más díue si se 1 ¡miii ca tu cstcíciici pla.uiteLir h i pcítesis y formtt lar pro biciiias. en
de CLidILI ¡ ud ¡viti ría lidtcd iítccíoíial. tdimLtdlLí en atiípiíar ci cibjcto y- las fuentes, en hacer uuía
su iiíisma y ccíuísicieradtí cmi Itís diversos mo— liístcirutt tcííal iticLí. cxphicLIt iva y c-titiípartítuva.
iiietitos de su clcveuíir. Pero eticcímíces mící es Ctimci tífi rííía Brtunídel de fcírníLí exprcsivLi cii cl
mas que tutía titírracícín etiyo objetcí es Liii te in terestímíte enstíyci « H istcíria y Scíeicílcígía» de
ttído prácticcí. Scí fímncióíí es ILI de colcícar itcs 1958, «cmi el píLincí cíe la histcírití de larga d círtí—
scícmcclacles cuí sitcuLícioii tic teviieiiitírtur cl pLí— cítin. Li stcírítí y socioltígía mící se cuicuemitran, ncí
sacicí. Es itt Foniiia eíííineuíte cíe LI meííícírití sc respaldan, icí que sentí m uclící decir: se ccíuí—
ccíiccti va. La Ii usicírítí cucnt ifica cm sociologítí fuinciemí» (Brtíííciei, 1991: 99). Cci ricístí ptírtídcíjtí:
nc~ pcíecie cvii tcr ILI tibservtícicín cii reectí cíe luís aq cuí enenuitranicís cíe ti tmcvt~ el prcíyecto dci rk—
lícchcís ccíneretcís y, cíe cii rcí lLidci. la histcírití híeimííiancí, scíicí que cmi el cLiní ~É) cíe la hiscoricí—
ntíeíouítí 1, la líistcírití ecímucí arte, ticí puede más grtcfía. Y, simí euíí bargcí, páginas amítes el nuismti
qcíe gtcííar dejátitlcise pemíet iLír de Icís pniííci— Brtíuclel htíbrá reccíuíoeicicí «la mii cultiplieidtcd tic—
pícís genertí íes a Itís cuales llega el scíciólcígcí. tcmtíi y fctndtímevitai de itt historia» ( Brtírmciel,
La liistciriLí. en el semíl idcí císual de ILI palLí— 1991: 88) ‘u El tcccíííteciíííiento y el carisinLí uío se
bm-ti, es ti la scíci cii ogia ití q cíe itt grtíníáticti desvLíííeceíí, cutí sólcí caíííbitíuí de posición, y

POLITIC4fr
20 Antonio Ariño Villarrova

entonces emerge la mierohistoriLí a icí Giuízbcm rg tnumido rciatcís tic srm prcípi ci pastídcí ptira legiti—
(1981) y el kairós- t ransformaciontíl tc Icí Wallen— tía r su identidad, htííí eitibcíradcí na rracicíuíes y
stein (1991). trLImLis pt’ura «articular, precisar y ensanchar la
Teniendo cuí cuenta estos tivtítares. y si de— ecímíciemícia líistónicLí qnue asegní na ití idcíítidtíd»
jamos de lado ci imperialismo durklíeimiano, (Habermnas, 1981: 227); dichos relatos pueden
parece legítinio preguntarnos qué diferenciaría haberse vuelto más arguníentatívcís y diseursi-
ti su «sociolcigía cii námictí» de Ití moclenmítí scí- vc~s, pero sigcuemí desení peñamicití u tití fumneicín
ciología histérica o de los logros más relevan- l~ráctica, asertiva, legitiníamente, en relación
tes de la escuela historiográfica de icís -4 nnale.s. con la vida social. Desde que existen desigual-
La prcípuesta de Elías, al final de su libro So— citccles scicitíies, Icís grcípcís maigintiles y- dcímííi—
/cre el tiempo. de una ~<sociciiogia cíe los desa— uítícícís híamí críesticíuítíclcí las mítírracicímíes y t racli—
trollos de largcí alcttuice» q ríe stiite por encu ma eiouíes clomiuítíntes mcd itímíte ti cc;emnoria
de los periocí cís clásicos de los historiadores pass¡onis, el recc;erdcí pci igrt~sti. ití reccímístrcíc—
narrativos (1989: 203-ss.) y la llaníada de Brau- ción de la historia couiíci dirí:í Benjamin desde
dei (1969) a un acuerdo entre las distuntas cuemí- la perspectiva de los vencidos. No se trata de
cmtcs scíciaies q ríe «debería hacerse (..) scí bre ití ííegtcr la i rncv-ersihi lidad, pcírquc miumíctí regresa—
larga duración, ese ctumiíicí eseíicitu[ de Itt bis— temtis a scícíedades prectipittilisttis. sincí de
toria, nci el único, siuí ti Líq tuel que plantea pcír praetictir tutití historia cnt icLí. ccimcí técííicti ci
sí solo todcís los grandes probieuíí tís de las es— líerramiemí <ti para el cLímii lucí social ( Fcíii cLiliLí,
tructurcus sociales, presentes y pasadas». defi- 1982: 261), ccínio «recordatcicio de las neccsi-
nen bien el giro que se ha producido desde dtídes, expectativas y códigos» del pasado que
finales de los sesenta: iLc uíeeesidad ttimítcí jicir pueclemí etisLiuichar Lis posi bi 1 idtídes de mí nuestra
parte de los sociólogos comcí de los historiado- uíaturaleza en el presente (‘liíonípsomí. 1995:
res de abordar largos procesos y grandes es- 28). Porque si la nicídernidad gencró una de-
tructuras (Tilly. 1991) pLírLí ccii prender ncíest ncí uííandtí iuícrenícíí (Lída de reFlexividlLcd hiistcínictí
presente. Como ha señalado Mann, en este (comprensión de la historia pasada para hacer
mareo príeden cliscernirse tres formas de hacer nuestra propia historia) (Giddcns, 1987: 223),
socucílogía líistcinictí: a) estudiar las condiciones cuí la mcd idLI emí que qnuertínícís uío scíl ci couít rcí—
que generan las inslitucioííes iiíodernas, Ji> esta- lar las condiciones de la reproducción social,
blecer comparacicímíes, c) analizar proposiciones síncí hacer Frente a la complejidad de míucstra
genertíles acerca cíe las ecínícunidades liruuiiLintis uítítc; naleztí, se req uiere nitis cciní preuísióuí Ii istcí—
(Mann, 1994: 39). Que dichas metas se las plan- nuca.
tee un sociólogo ci un historiador debería resul- En síntesis, si la historiografía analítica, la
tar irrelevante, aunque comcí es sabido la socia- nioderna historía científica, no stuprime dichas
lización disciplinar del primero le inclinará lumíciovies prácticas sino qume las enriquece y las
htícia la tetina y la del segundo ti ¡ti dcscripcicín vuelve más scífisticadtís mediante la tírgcíííícnttí—
compleja con ríuía fidelidad inscíborntibie htccítí cícín y el discurscí, ¿cótiící pcícl nití liLIccrlc~ la so-
los hechos. cicílogía? Percí, además. ci uítí vez-. supcradtc ití
¿ Resultan abcíi idas por ello las demás fun— idolatría de los dtíccumentcís cscritcís, la ecííícep—
ciones de la historia? Desde que existe escritu- ción volcánica dcl devenir histórico y umía bis-
ra, y puede que desde antes, itís scíciedades tcinicígrtífíti ctín¡sníática en la cl tiC scílo cciuitLíban
humanas se han visto en la necesidad dc fe- icís héroes y los eventos, podemnos pregnímítanmios
char, de elLIbortir calendaricís y ertínologítís. de si ci relLitO ti la tía rr-acióuí sólcí sirvemí ~ítí ma iLI
ordenan y- codifictír los tcccintecim ienttís; hoy cucímiología, pimíttír escenas del ptísacicí y lcgiti—
las dimensiouíes de la temporaiidtíd pueden ser mar ití tiíeuíiorití tiLicucitial ci, pcír cl couit rano,
mas diversas y itt coní preuísión cíe ti hícteroge— ecímo scístmenen cletenmiuíadcís teóricos, LI uítínrtc—
neidad de períodcís más sofisticadtc, porque ti cicin y’ la histcínicidaci scííí rasc<os ecílistitrí tivdis
mayor complejidad social, también se precisan del ser social y, por tanto, deben ser touiíados
mayores req uisit cís de ordemítíción y ccíordi mía— icgítimtíiiietite ecínicí fcínííías cíe conociuiiieuitcí. Si
cién temporcci y se hacen más preguntas al ití respuiesta Friese afi nuiiati va, desde icícgcí, ití
ptísado, percí sigue siendtí necesario fechíLír. probleniciticcí tradiciciuial cutre iii rtacióii—a míá Ii—
construir secuencias y cicícís. Desde que existe sis, arte-ciencia, evetito-pntíceso debería meto-
escritura y estados, las sociedades lían cotis- níarse en otros ténníinos.

POLITIrSp
Más allá dc la sociología histórica 21

III. El giro histórico de sisteuíiátiea. en las diversas ecínníentes de la


las ciencias sociales cicílogíayhistónica~ así eoííící en la scíciología del
tieuiipci cuí grau parte de la teoría scícicílógictí
cíe los Li~cis ochenta y- uícívcnta.
Sztc~miipka (199 itt, 1991 b y 1994) htí t rLitLIdo
níííítí híení cís vistcí, es íícísi bie y- rtízcí— de simítetizar y extrcíer Ití tiportaciómí cíe la sticio—
míab le idemí ti fi CLIn Itt socí nlcígía Ii ist ci— Ití cití iii st ci rieti cuí 1 í q tic cíe íícííííi nLi u -ecl;c’ie¡i/ e
rieti c o ji cmii ti cmii p nestí cen t rtícití cuí el h¡storu-o: es cicci r u mí ccc itu míto tic ti scí uíeucines
títiálisis del ctímíí hm scícitíl y- 1 cís pncíccscís tic Lii— tiuitt)lógicLIs q ríe cunergetí conící cmtititcmiieiitci cci—
~tí dii nacicíuí Fui Líignuííos CListis esta empresa mící
- móíí de esta cííuiti plicidací cíe etíftiques. Diehtís
se prti ilie 1 LI C tetí ci ciii cíe clii ti cm evc pu nací igííí ti tísrí tiC ¡dines poci níLí u res cmiii i rse tIc 1 miicid ci signí icn —
i cci rieti ‘u Liii LII itictí. St ti ci t LIti Stí 1 Éi LI hirtí xi tu Li t y te: Ití retíl icí Lid 5Ocitu tic> es u mí est Licici cciiisi Li tite.
iii cid ti r citis clise ipl iii tus pu ntí Li ticen iiitis fee rin — sí ti ti iiiLis bien rumí prcieestc dimití ni iccí (cícu tre mutis
cicis srms ti uíá lisis. cuí líreve. hirLiet ca r Itt i nterd is— cicle existe y- está ecu priesta cíe e veuítcís íiiás qnue
ci ph itt r¡ecitcd Percí desde ci cíesí rcí l~uuitcí cíe vis—
- cíe tibicícis. pcírdícue el t icm pci es ríuí factccr uííma—
ttí, i cíe mitificar la scíci cii cígítí Iii stó t CLI suilo cci mí uíeííte de itt vícití sOci Lii), el etí ni bici social rescí It ti
esntí «ecírnienle» nesu 1 ttínití recicuccioííista pcirq ríe cíe ití cciuiflueiiciti cíe miii itiples lírcícescís ecín vtc—
ti ci esecí miceLa u-itt y- se itt itt rítí tic it Is ciesa uro líos ricís n’eeto res (cli parte sc) lapá udccse, cii ¡kirIe
q cte se cst ci ti pu ocí cíciecí cl;> cuí el á ni lii tcí cíe 1 ti cuí mí ve rgicíícicí, a pciyá ticicíse ci clestrctvéiidc~se mcm-
1 cci n Li Scicí cii cigic í. fnu mí ci áticho se p neci stííííe mí te cuí tti ti mii emite). itt scíc ccl tccl tít) e5 cutía e mit icí Lid O bjet o
1 í.cs cLí iii lii ci’> cx pci i miicci tachos ttí cicci pci ¡LI liist ti— ci si ste lía, SI iit~ tu ti LI red itt icí ti cíe reíLICi o mies (sa-
ri ccgrafia cci miici [idit 1 tu soci cii cígítí dc 1 ti5 LI Ii cis tcm rLIda tic temí si ci uí tLiui t ci cci ni ci de tu mu diii Li, cíe
seteuíctí x c~cuc imiiphicLtii liii gircí iíístcíníco en itis ct~iiFíietci ttímítcu ccíííío cíe ccícípertícicíuí), LI se—
cíemícía.’> scícu ics En Itís páuiuitis si uu icuites (tui eticuicta cíe eventcís ciemíuio cíe cada picícesdí sci—
stí 1 ci es lití/cí mciii cís Li gntí mides tutízcís 1 cís pc>s 1 cii LI — citi1 es trtít tící Li encii ci a cci ni nula ti ‘u-a (cuí ctmd a mii ci-
clos cíe este <uro, cvtíiciticiclo Lligutitís cíe snus ini— uííeuítcí histc’ínicti se tubre tun cleteniiíiuittdti catííííci
pi ictící cutíes y cciii see cíetic i Lis. tic ci [ini rt cmiiici tccies ‘u oíícící mies deli iii it tící ci pcir stu
iii ti sensi liii ichi ch tic-e rda de la p rcí blemá 1. ¡ca ptcsaclo>, el ¡u rcceso stícati1 es cretícío por ltus
cíe ti cvii lic> sic mii pre Ii ti estLIti ci iii tis o uííeíí ti5 pme— tíge uit es h cmiii ti mí tis —-—i ud iv- i ci tiLi les o cccl ect iv cis~
semí te cii 1LIs ciecí ci tís 5tiC LI les [‘etui hítísttí fechítus
- íííed itt ti te scí s tícciciii es. ti ciuldí cíe ci icí mí ci si ciii fie-cí
reeieuí tes se lía ti-tu ttu cío tu st Li mcii te cíe u uítí sen — q cue Co ti st r tu yeuí 1 ti scícietittci LI y-iI cmtít ti ci. 5¡ un cuí
sibil icí tíd ccc ti scieuí te cíe 1 LIs CLI reííei Lis, ti ás cicle cte cm itt s tic temiii ti citís ccciici iei ccuíes lierecladiLís ci el
ti ci i ncíg mtíuíítí cii seOtucí u> ci)ci ci p rcí pcísit ci de ex— ptí stí uit> (ctíííst mcm icí Lis líO t snis preciecescí mes) y’,
picí -ti r si s teníá ti ea iiietite scus pci’> mliiiíd icles. liste pcir ttí tít o. existe ciii ti cii ti lécí ca tic las tíccí cimíes
p ncíg ntímtt. c~ cíe. Coiii O hiLl St ti cii íd di R Li iiicís y- 1 Lis est rnmcttu u-Lis.
1 992) desLucí rcl ti cciii mii cíe u ci 1 ci’> 1u ni it cs cíe tun ti Est ti fui tui tu dc ver tít> só ití Ccciii port LI riLí ti miti
scíei ccl cígití ci el ti emii pci, se pro pcitic ti mía reíí civ’Li— srmtcc ni ci ó mí cíe 1tu vi y~ ti ci iccut cciii itt cuí t re cci tít iii tui

ciócí tic i ti ci e micí a s tici Lii hitis<i íd ti5d cuí cl etí rác— ci Licí ‘u CLI iii bici, está 1 iccí ‘u cliii tini iccí. si míercímí itt y
ten ccíuistitcuíivci cíe itt ieiiípcuu~thíd íd ciitícrcíííitu, simící dície ccííívengeríLí cccii el lecacicí de
M time Binch en scu ln¡¡-adu¡c-eió¡; a tu; luis;ccí-icí itís teorítus de ití agemicití. ptirLc prodricir címítí
va. íití hiLl Ltfi nííí acm cj cmc-« el tic ni jucí es el pl tusmii a ini ti geuí cíe itt scíeiecí a-ti ccciiici ~<tuiip nticesci cli ííá —

mííísmíín cii dínme se htíñtuuí icís lemicítííencís ‘u algcí uíí ecu emí q ríe Ití gen te, íííed ia u te sus prccpttís ae—
tísm ccuuíín ci icugLin cíe Stt icítehigibilicitíd» (1952: cicímíes, persisteiitemeii te prociríce y- reprccdcícc eh
25). Pci n 1 tís muíiscíí tís fee hiLís J cmli áuí M ti nití s, etulí <ex ttu cíe 5tt cxi stcííci a, 1 Lis est r cuct curtís sticutt—
ci iscíprulcí cuí estcí cíe Ortegti. fcurmíícm labti siíítéti— íes. c~ cíe mííás ctírcle se ecímíviertetí cuí ccíííclicicíncs
came mítc es ttí di níen siciii ciii tui 1 ci hiCLI ‘u sus cciii — mí icitíl es cccii streñidcumas ci pcísibi 1 ittídci ras~
seccíeuícias episíeninicícíic us « Ltí sociedad uící es ptirtt Frítriutis acciccuies», y tu mítí i cíítíge u cíe itt vi cítí
sepa rtí bie (le ití líísccirut síu uiitidc~ de existir es scícia i ecuicí «tutí prcicesn de euíícrgeuícití est mmc—
existir Ii istcíricatíicuitc x mío sólcí en el semítico tuLlí vítc tíeciouíes. y cíe teíísicíuí entre tiecicínes ‘u
ríe esta r cuí 1 ti lii st tít tu su uí ci cuí el cíe ‘‘Ii ticetse’’ estncuct curtís ccumíící 1a ti it i mii ti fuerza ni tutriz del
y ecuuísí mcmi u-se cuí ci pu cípítí ííícíviní ictíl o hiistcíni— prcícescí» (1991 b: 26—27)
e-cc» Mt.urítí s. 1 993 23> J sí í tesis s cibytíce, ti ciii — Si Su tutu pk a Ii a sct bíaytíclci Ja apo nitíción del
q cíe mící sicin pre expiccí íd í cíe cina fcurmti muy coeficieuíte liisttínico. Scimers ‘u Gibstín (1994)

POIITICat
22 Antonio Ariño Villarroya

desarrollan y exploran el concepto de narrati- ciato que la contingencia uío constituye uíingu-
vidad. Un análisis de la historia de la sociología na peculiaridad exclusiva de la vida social y,
nos muestra que ésta definió su estatuto recha- por tanto, en este platio la aportación sería es-
zandcu las narrativas representacionales como el eLisa si ncu bamíal.
«otro episteiiíológico>u qcíe permitía instaurar [-a crítica principal que han dirigidcu ttudos
su identidad Esta forma de afirmación no fue estos autores se ha orientado a censurar ci ca-
neutra e inocua, produjo una lógica naturalista nácter extrínseco del concepto usual dc tiempo
de la sociedad y una visión abstracta e indivi- al entenderlo ante todo como contexto exterior,
dualista del actor social. Pero dado que «la vida como entorucí. como una de las coordenadas o
scucial está histcuniadtí (sioried)» y estLi narrtutivtí uiiLIrccus iiiiuitLulitcs de la acción social, ecía ticicí
constituye una condición ontolcígictc suya, scíio resulta sen una pncupiedad ontológica, constitu-
incorporando al propio centící de la concepción tivo e intrínseco a la vida social. « El cuándo y
de identidad «las dimensiones de tienípo, espa- dónde ocurre algo scun dimeuísiones Fuuidamen-
cío y relacionalidad» nos encontraremos ante tales para establecer una comuiprensión dc qué,
una ontología adecuada para explicar la accicín -onw y por qaé, fundamental para establecer el
scícíal (1994: 38). La vida scucial, ¡tus tinganizti— flujcu contin no de ití agemícia htíuuiana» (BryLínt,
ciones sociales, la acción social y las identidades 1994: 10; Tilly. 1991b: 29: Sztompktc, 1994:
sociales existen narrativamente, esto es, están 44-45).

temporal y relacionaimente construidas tic- La reflexión sobre la temporalidad ha llevado


diante narrativas cuntológicas y pftblictis (1994: (Lii biéuí tu una crítica del accuiiteciníicuito (htcs
63)2 Para dar cuenta de tcudo ello adecuada- accicunes hunuanas ticí deben ser cuitemídidas ecu—
íuíentc se requiere no una narratividací referen- uíícu eventos episódicos o sucesos discretos, sino
cíal, sino cc)uuceptutíi, es decir cmvi «tcnálísís explicLí— ccíuuío procesos de d uracicímí ccíuíípiejLc) y- a nimia
tivo narrativo» que nos guía en la búsquecia de disección de las múltiples Foícíías dcl tienípo.
«la mejor justificación posible» (1994: 84, n. 41). Como es concícido, Braudel en su facuinso cuí-
Entre las aportaciones teóricas de distintos sayo de 1958 estableció la distinción cítisica en-
autores que abundan en estos postulados (Cid- tre cmii tiempo episódico. un tiempo coyuntural
dens, Abrtíms, PLíssercín. Wtilierstein, Ramcís, y- ti loi-iqt’ <tuSe, ti eLida ríncí de icís enuales cci—
Sewell, Navarro o Bry-ant) pueden destacarse rcesponderta tina forma de hacer historia (éré-
dos tuspectos relevantes para la prtifcindización neínentielle, c-onjurn-maí-elle y sirucí urelle). Si-
en la ontología temporal del ser social: por un guiendo a Braudel y tratando de elaborar un
lado, una crítica del concepto usual de tiempo concepto sintético de «TiempoEspacio>t Wa-
y una tentativa de explorar su pluralidad; por lierstein ha discernido cinco categorías: episó-
otro, una concepción más radical y fluida del dico geopolícico, cíchiccc-ideoiógieo, estructural,
objeto de la sociología. Ambos aspectos se eterno y transforíííaciouíal (o momento propicio
abordan en bastantes casos con un lenguaje que para el cambio histórico) (1991: 135-148). Cid-
no deja de ser tentativo, titubeante, impreciso, dens (1984)” o Sztompka (¡994) han abundado
metafórico y a veces oscuro, en este propósito; y Ramos (1992) ha esbozado
Pese a que parece difícii enccíntrar algún una teoría de «la dualidad» del tiempcí insi-
científico social dispuesto a negar la concingen- nuando la fertilidad que de ello se derivaría
cia de los fenómenos sociales, determinadas en- para la ciencia social.
rrientes y sobre todo la tetina funcionalista de Ahcura bien, ccín ser impcurtantes las apcurta-
la modernizacitín hamí tendido ti explietín los ciones que hastLí Lcqruí se batí neseñadcc, qcíe—
desarroilcus históricos en térviuintis de correlacio- darían empobrecidas si no las insertáramos en
nes de variables que se supone son válidas dc el níarco de una reflexión sobre has condiciones
una forma umuiversal y tratishistórica (Mouzclis, constitutivas del ser social. En este contexto, las
1994: 32). En este enfoque el material histonicí- sociolcugías que incluyen la tcuiiporalidad ecunio
gráfico tendría pccccu más que una función de- una propiedad ontológica y la coníbinan ecín
ecurativa. En contrapartida, la socitulogía histó- una teoría de la agencia tienden a definir el
rica nos ha enseñado no sólo a utilizar objeto de la sociología de una fornía que
instrumentalmente la investigación histórica, si- podríamos designar como fluida y escurridiza.
vio también como correctivo frente a tal univer- Donde antes encontrábanuos hechos, institucio-
salismo estrecho. Pero debe añadirse de mme- nes e incluso relaciones, ahora hallamnosflqí¡ra-

POLITICA>-
Más allá de la sociología histórica 23

e u ant-’> (El i Lcs); se Ii Li bí ti del sí rmu-í ur¡nq scícití 1 pcísi ble u mítí reinte np net ti ci ómí de sní reí tíci cíui con
(A betí nis), del ha/íd u.’ (Bou dietO, de 1tus ev ¡-nc— la ciemícítí. así ecuníci su ecu peiticióuí tan lcu retcí—
Un-uf’> tic! no les (6 icí dciisI. cíe itt ¡novio génesis (A n— rieti cciiici ti uítí 1 it ca. hin cetíden la. mítírrtíei ciii tu e—
che r), cíe i so; ial líccc¡¡¡¡.1; íq ( Szt ci ni pk a). Lcís Sti e-e— rtímeuí te ctutnci «1 ti ci thLI mí izLícicímu de 1 Lt iiitite ti Li
ci s scsi ales mí ci só 1 ci fu si ciii ami iud ix— ci cutí 1 mcl í cics \ se ízú mí el ci rd cuí ccc ti tin cící de la e ncínci icígití y cuí
Lo ttí 1 ¡cltíd es. ~ícIsis ce uicía y ca tui hin. 5! lucí t í un uit ti oc>mier Itt imuitígetí a pci ti icí tic tal uuua tíertí q ríe pcír
tIetciLilidLtdics y ptiteiicitiiidltities ‘> itt eciiiv-ergeiicía tic cus híeclícís. icí iitirrLidlci se
i>tistciian cícia iLil dcuilcuicigitt del ser sOcicil x línesemíte simí scílueíóii cíe CtintincticiLid. tícíuídícíe
tnuítíiiztínltí cccii cleiemíiíííieuutcu mit> es ciii uíící ci cícr hitcya iuítrigtís secrmuícitíritus» (Stccuíe, 1983: 92) mío
Cicicí cíe cliiettííítisuíucí fiitísóhiccc. ResruluLí umpmcs soit> supcumie rcdcmeir ití iitirrLicioui tu su tiititíti
ci ud i lule. scís t ieuucuí los ti ci tcc res ci ctícicís pci t c~ tic represen 1 LiC it) ial, 51 uío mielrustí mit i lixtí n u mi cciii —

cuí cutí se cleterrtiiiítt el muicícící cíe srm iuíuciigibili— ceptcí tic mía tracicumí litera rití esí ricttíííícuítc pi c
ti tití “. Ls dcci u, c~ ríe 1 Liii idi Itt cpis te mii t)l tigítí en— mii cicle ruí ti (domide u ci teud niLí mí etíbicití el cxííc mm
mcc itt uuíetíidit)itieíLi ciehuerá mí sen ecun uzrciemites ecuuí iiietutLuiismti. el neltmtci cíbíetívcu, la arictinecucucion
clichítm iiinerprentíeiómi. [ti hireeisicíui de las ecuuíse— dcl uiantticicin. ití uuictLiuituv-eiLi ‘u cctntis fcíí nicíS cíe
enmemucítís c~cme clehemí cien vtí use de este tísentcu, fnaetcm tLi del rciLutci tmtuct¡cicuííai). Sccmííers x (ííh
mutis allá cíe itt ecuíííúmí tííieiacíóui geiiéticti Li ití stiii (1994) hítuuí tlistiiíuzciicici cutre rumítí ial í ciditilí
u eces icl tucí cíe 1 cus ciié tccci cus ce mié ticcis ci 1 tus megte— relurese nt LiC! ciiitu y u miLi cutí nraci ciii cci uíccpt ti i1
sícímíes c i liSclid’> 1 ti ccciii preuisió ti iiíst óniCLí, está y H ti benmíías (1981) iiicisl nó \‘Li hace mcm pci que
scutiieiicl í í tiusccisióui ‘u Lii ~íii~mit¡ u 1 í
1irciticuc— cutía iuisttititt LiuuLthíuieti ‘u scícicuicígizadtí scípcíne
emití sntst,iuiítx cíe cus stíciciíicicitcs iíístcíricccs pcme—
ci cierttíuííeííte cutí ctmuííbicí cmi el tiptí cíe luisicínicí—
cíe ccciiipu ciii It St el Liii ci g rtí dci tic clise re liLí íícici gntí fítí. pendí mio itt ci est tu ec-i ciii cíe s cm ciitít-etc CLI —

tinte lítí cuí It c cii cus ( vétíse R í ni ci’> 1 994). tegtu ni al u a rrti ti y ci [tur el cciii t ntu ni ci, itt cnt i etí ti
-

Luí ecíuítí í tic it tesis precccicíítc Cctultitlitirpe ti líistcírití episcídlieLí y- «lutitaila» y- itt eííícngeíicítí
scístícnc cluL Iii’> dicte clil’ercuícmam cutre tieuíípcí cíe a historia scceitti. tuuialitica y esircíctríntíl. re—
iii stóríc:ci y ti ciii pci iii LIIit iccí (1 994: 62)- Y Sewei 1, 5ti It ti ci tiLLí mí iztici a «tic ciii iii cutí ti mutiS ti ti ru-LI ti y ti
al revisar la <curtí dc lluíutui¡iscuui (199(1), ecíestící— cicle ¿tutes”, íuoucííue peinuime tuficirtín itt fcnicióhi
ti tu est ti cíe ni ‘utució ti ni ectí mí ictí y ti iii i i uíetíl de pcis— exp 1 ¡CLI ti ‘u-LI cíe 1 a mu a nrtíci óíí mu ci sól o iii e tti íííente
‘u-

uní 1tící cus e pist cmii cuícígiecís ti ~utínt ir cte cm íítc cict e r— ciescni pci u- ti tí 98 1: 1 94)1
iuiiiititíLí cííítculcugítí. Ltc miLi niticíc’cii tutu es la úííictí
bnui tu s cmsce~ít i ble tic dar c-nmeuí la cíe la vi chi so—
citíl cuí el t ienipuií. li LI tiáiisii si ntnóiiico uícc sólcí Iv. Conclusión: ¿Un
nescu 1 tLI pcsí bie, si no tíecesa ncc partí etumpí cncicu
y explicar Lis reitíciones scícitíles (1990: 58)1 l<i nuevo paradigma
¿dci muícíítttci ciii de Senvel 1. Cii pn íucí pi ci ~ci ~. sociológico?
ííiccmcsticciitíbhe. Siuí cmii btnrgcí. ti ncíest c~ i u
existe ríuía tírísetícia cíe ciefi iiicióuí cíe c~nmc sc cn
tiemíde pcur iitinntíciccui. cuí pniíuí’n icmgíí u cii i la intenpretLucioii cinte luemíícs retíii—
segnuncio, utití ti císemícítí tcíta 1 tic ci iferencicicutun zado de itt sciciculcugíLi liístcíníea y cid
en t nc dci s prtu tule muítít ictí s lui cuí cii st iii tLcs: u ti es Ití uz¡ ncc luis t tirieti cmi 1 tís cieticías scuciti íes
un msmíící la fo nuuítí cíe tuuítil isis tic umí feuíc’uiiieuici es ecirnectLi. pcici nítí ecumíelcí i rse qnme. cmi retíiidtcci.
(iiietccdcilcigití pnagiiití.í ictí) cí cíe ¡tu fiunma cíe srm cící csttcuncis, ecumíícu pretendemí ti lgnmmícs de luís
prese míttcci ciii (ncccini etc). la mí ti rntctiv- ¡dtíd priede p rcuttcgcu mii stLis de esta iiist ci ni ti, ancc tuiLi di stí ini—
itt ce n re femcííci ti t tí tít ci ti ciii pití mí ci ccc muicí ti 1 cut nci. ción (cci— fcísi ciii) cíe 1 Li luis t cini tu curtí fía ‘u cíe 1 a scu—
pencí si gui i ficLí ccistcs di leremites cci ct.idti ti ti ci cíe cicc logítc, lucí rq ríe mii ití iii sc cinití es t ti n iclecugntí fietí
el ¡ci s y icí s pcíst cmi tic! cus tímí idi ití u=ícosmii auu tic míen ecuinci se scísteíí LI (Ii Liv ti viti iii st ti ni ti nial itica. mí ci
grací cus de cietetui míacícutí ci cci uícx i ciii cii sti ntLi p tuecle itieíít i fictcrse mía rr~íei ciii cci mí idecug rtí fítí). mii
segú mu se t rLí te tic cutid) ti ci t rcí - h ti scuei tu icigití es tLímí cecírieti y- necí t ntí ccum ci píe—
N ci pcuciemíitis a bcíncitín Líq uí cuí cxtcííscc clichutí temíde. Ntus cuíecíntramííos ííuás luien tcmíte Li emen—
ecíestióuí. Será sríficieííte cciii señaltur que cmi rina gemícía de uíu uurmevti paradigma cmi el ca uuípcu
épcuctí pcustia rrtítivtu (véase l)Lííí cci. HtcbermLis. socículcíu=íccu.qrme se scmsteuíttí scíbre la císerciómí cíe
Metz, R eccerín, Tcu;uolsky) es pcísi bie cm mítí dcíini— LI teiuíporalíclaci ecínící la pícupiecitucí cíntológíca
i
cici n iii ás cccm lule ti cíe mí ti rntceiciii es metu ci [mcmite ce títrtí 1 cíe itt metí 1 icí tíd scíeitci -

POI~I!Icafr
24 Antonio Ariño Villarrova

Estcu significLí q cíe intenpretamcus el ccunceptcu reflexividací ucarluoran cl Iietn


1ío eit cl uírcicescí tic constí-
de partcd igui ti. en un sentido laxcí, cci uncí tu u iitcit$ui de los cib jetas, ucro laimibíemí en Li’> auuoriactdciies, uícur
ejem 1uto. cíe la ucmci atucuñe de 1 ti’> eciticies it tíy ucla ruias Li
conj untcu cíe presuncicuuíes cuntológietís, episte— discernir c(ttuici Se eruzt,n efecios dc periciclo. tic ciclo viltil
mológictís y níetodculógicas. díue detcruuiinaui có— y cte colcorle. esirttctíti-as. cayítuíum ras ‘u líicígrtmfltís
mo se define íti mí atu ralezcí del ser scucitíl, cuáles ‘ Desde 979 tít pl i uit mi Ii e t tic i ccviii i el y>5 í ¡vísnicí
son ILIs u mí idtídcs btísicas tic tírítí lisis y ccimcu se yralíctatí
ci Foiteicin ti lisitium x ciii míiz mm It mmii tící u i acta cte ti tcííípci—
emí itt icaria socí it (jiticictis síeííc ítisisiicuicIcm eit c1ne
reí tceicuíuan cuí cre sí ( Bia ik ie, 1993: 1 55; Btu cidtun, no tías i-azón para dísímuecín ciii t e soctuutosria e tuistorití - ra
1 992: 21). Dcii t no cíe cada parad igmntí pcued cuí forní u tticicSn itítís cies mí alt cí i de esí icsís pímate cncciit
cccexist ir cci rnieuutes reí tít ivamente cli ve tsti 5, ~or— sc cii la obra puis u unía tít tt ti medo uit i>it A bia it>’> cícincle

qcíc existen tttmbiéui posibiliciacies difet-eiites dc se scusiicmíe ~cíe Itulticí It soeioiouui i emímuicí la hísíccrítt itiorciatí
itt t~rc~tu~íu lime t dcl u sim mmc ma imtuj socí tI ti ctecit it it muía
exploración tic dichos postulados y aún más
peuietrticiciíl ciultt ci’WtiCtii 5 esiiuteiutt s st usticí, i tu> c~ite
posi bi 1 idtcdes di vcrstís de uuresen 1tíci dii de I cus miad rícoicis dcticmní m ítem umí, sacmm mici’i -i cíe] tui occso c , tclttc u’>
res cml tados ci bten idos cuí ití iii ‘u-es tigtíci ó u - Desde mío tía dt1 mdcc cte mmismi it cmi cii m tic cciii miccíle cii íd - íd y
este puuítcu de vistti. Itt cii’u-ensidtid no tendnítí pcír tísí cii ‘>0< ¡ci! ¡bu c¡m~ utmíu¡ Mcmuiu o; Sc,; ma/c’u¡, cii et ití mmccc dc
qué ser eti pri neipicí rin si guicí tic intuí adcm rez. una re’ tsicimt dc ti pcítcní te 1 cuí it 1 tioíí pícín x A mdi su>mt.
Pero, comcu se ha nucustrtrcicu, htiy muí úi titules- ccutuciíixt cíe Ii lo mini sme’cmteitlt’-’ Desde miii pímiulcí cte xisíi
no exisie sitie dísitíic din tííit e los iiuticiclos cíe titx-esii”actau
ndici cus dc q cíe itt scuciologití luis toricLí se tu — de ci uc dísuícíncn tuis tiislam, mcl c es x cts smtcmotaeuís ci u -is
cueuu t ra en rina fcuse cmbrin mutí ri ti de scm destírrcc— fcírmit ti’> dc coucemítuís cicíe ícmedeti y- debe,, cutí picar. Si existe
lío: tan tcu el y oca bu la ri tu. c-omo ltu mcl cutí oh cigíti oua ciísciucíCun cutre u istorítí y so Cíotcig<cí - mmci jíÉic=dlC Ser algo
y 1 tu ten rítí nceesi t Liii nití vor ti fi naní i cmi (ci y pre— dI liC teugtí cloe ver cuco ci licití fo .ti titen cts ci líe ‘>ci’>Ieitotinicí’>
ití lesis cemeutie cíe jitierós cíe cute ci’> su,cicilcím,ums se ocumíttlt
cisión - Por tít ncc 1 tíd ti. se requiere un ttvc> n iii veS— dci uíreseitte ‘u luís hisiccri ictores del pastícto. Ncc pítede ser
igtccicin ciii pírictí inin ciad ti cuí los postcml tídcus dcl e oc> ci ue teuíge q ííe ver ccitt ecímíl a debe ser ca iteepínatiztída
partídigm tu ptí rtí souíí eter LI prue btí scí pcrt i míen— Itt tígeííei ti o las i isíti ucí cines suicití íes Nu se u’ ocde dcci r n
cutí, explcuttín stís vintcmtílidtícies y ciepnmrtcm- scís sicucier
deítillisiedime cm, util diísiímíciuimí pcmecIti fciítcterse sobre limía itireda
[tu cctuservaciciií x- c
defectos Si mí ciii btu rgcu, t aun pcíccu esttí m os ante - tíimiííauia dície sería - iescri uctijcit del ccciii pciitti—
ituicula necestiria htmL ci títsíciritictor.
iuíua mera pícíní estí: Icís 1 cigrcus scí mí nitiIt i píes y uíercí que cl scíciciítogcc ucuede uícrítí ji it-sc rcclítíztm r. ticcuiuí be
afeettcii ti 1 cus etcííí pcus ni tís di ve rscís: ¡ nst i tnmeio— i ud iceduí, el dcía u Iisrncí necesamicí emt o mí cd íídicí lii ni en u t;n y
nes. reltíciones socitíles, icurmas de vida. El es— ci tiempo cíe deleIte depemíden de cts ohcíivos de ti ints-
licticicití en cnesIioit ‘u icí e’> tít
pectno te mntí t iccí sc e nc ríen trtí cuí ecín stti tite tcuui — distinción citíre dci’> lilia’> cíe gui cm ime ucuecítí hm mtdtmn imna
disci1íiiíu¿í mc dcc’> upu;’> cte cotí—
pliación. Y le tíuíimtí el propc5sito cl igiucí cíe cepí oatiztíción» (Cmi ii~i-~N’>, t 91<7: 224).
conquistar para itus sociedades una nítuvcur reile— Sinuilar parece ser la pasicido de \\‘tultersieiu: lías cine
xiv idad - scmpertir itt uíiolíicliscipliítiricdticl tute lurdHitm’>O ‘ímmiíít/uc cii sim
eptica de típccc’ecu ‘iLtís cieuícias sociales Itisicirictís son cítítí
ctisetiutiuiti tinietí Y’ 1>0 tutu ‘u -~ o siílictue Oti PL’ rtu ci cci tijdliii di
exístemíle dc ctíicgciriztícioíucs que lttínítímíícis disciptitítís
NOTAS dc ti’> cíemucítís smiemtiles Aíitic1iie htmvti itízcímíes tíccírístietís
mitin clíxiclír itt’> ciciucitís suicíuihiísIcíríctms cii sííiicliscipliíítms.
existe iocci fcittcititiiciiicc ptírtí creer cjime esítís síitimiiscttiliiitis
Se Irtiutí de umít; serie dc ecítlircí xciiuítuíenes. cmiiíiz.tmcltí puir cicbcíí citiliztír tuis íiouítiíres iíííuucr¿íííIcs cmi [ti ticucítiticítíd”
la Open iJtíiversitx- cuunia libruí cíe lexicí nuícuciímctcíríuu ti itt (1991: ‘~S)
scícicutogítí Esutí fuíi-mciadti puir: [-lxi u - 8. y Ciii’>; ‘>< B (1992). ‘ (icutttitiorpc igmícira cititíipicttuuicííIc itt’> clifíccuultícies cccii

P’am-,uazía,ts uf mmt,mdm’muíh, Potiíx’ Pres’>; Ami;>’>. i., Biu,xmusrc-í. tus que Iruípicztí el ciculífiecí suictil píe It thai m scititc. el
j) Li xx u’> 1 ( i9~fl>. Paliriccí/ cío,-! Eua,tuumoic I-a,-mmis mil pícscííIe ptímtí tíceccier ti ci’> citílmís ducid set att ptn¡mmicnie’>
Mcic¡c’ímt,m i Puiiii~ Pres’>: Boccccuc. R. y Tiidmr-mm’scc’>. 1<. Pum ejciutptci, eciiittiniiuis Cciii ciii liÉmetí ittiiuitici cte ttidiitci
ti 992), Sac mal uncí ( mmhtm¡cm/ Fcumímis alMumdum’,miii i>citity I’rcsst gnm [itt’>tiiuIrucptcicSgic-tms títístícles ci cibstí mcícíít ~ii;lmcíp íííic
1—buí. 5 1—ii cuí 14, ‘u McCví-:xx A 1 It)d)i) \imídc’maj, y ciii;! cíe tisuieítíeicioes feslíxtís. ¿cimtíiuítis lux dc cuí’> tic teciciuuis
jis !iiftireí PmitmIv Pres’>. íes cíe grtm ide’> ciii tírestís ci de lis el cmaties siei.iic s cii
WtLii iii’> tící cs el dutietí NI cíclícís cuatí’> juicires títíuí ctrbt;ítiztícicíiícs cíe icíjcí’? 1 ‘>uíciculcíecc tui sc ctitíieííti i ti
ur-atiajacicí cciii un etifoqoc tuísctírsco -c luí tuno ccp]icttdui a tuimaidír siíííttci(iu cicle el Iuericiclisí í u tí í iccedlel mi ccuítccci
teuuitis ecínereicus. Iccír cjetuí1utcu. di Rccseíí u itt icíciurtí. k. itíietíicc dcl cisc> cíe ci’> lcíííctccs rescní-tícicís a Itt’> ccc ‘titízí -lic
Tctriícr tít eíícrpcí. A Síííiiíí al mí ícíucíí ilísnící N Aberercíní— tíes secícitís Acictuitís. cii liii esitícicí íííuíctenmící tsístctí títitítí
b ¡e cc izc dcccitt gía - ele - Acerca dc cmii pmo ncicí ccliii ci N - t -: ti a’> cícící tic fumetites eciv ci cci ocieíííu ciii ci serla hect set a > ita
su ecitiexicin cciii it, scíciciiuígítí bísícírte í mucíede ccciisoliaísc escítírecer ‘tu luíe’ica cíe] ucitíen ‘u itt’> esinategitis tcmiíícctiííe u
el siuítéuieci y caL-mi irtícoicí de R xxmcss (1994>. ticte udc se iitintiíi uíííbíiecis líasítí ítí’>aclcc un cicí luí tícmuuuící sí
n)~~m iíiclictccicín uíriííciuiei x tící cítuiccí pcirqííe cl gincí es cisme líO se cictriiycit prcvitutítctííe
luisic$niccu es líesiemíte tuitís mitipticí c~nmc Ii sc,cícilogftt tuisitirica fIn stí réptietí cíe 994 discule esta iííiucutitíeícuti exuitíctí
y puede deicel arse en ni uclícís tít ras ini bu luí’>. Piénsese en cute le hace> Nl cutí percí las i exicís dc itt’> ptígmo t s ~t ~ 4
cc5níuc el gircí uicrrncítéutíicci ‘u icícití ti uírccblcíuí uit i cíe it ti cícítímí icígtmr ti ciíícims cte sí eííetmsiilltímííieííicí: ‘set ttisucíniti—

POLITICSfr
Más allá de la sociología h¡stórka 25

ciar mrtmbtmjtm cmi el uítmstmdlcí. ííuiemuIrtms dime ccc scíeícclccgmms pum— ‘‘ Iii uurcítílenmí cíe [ti citiiciicmgítm cíe] ser suceití] desde cmliti
u/cuí ,~iuib¡
1:,, traictiltir cm; el presetutc luís dice —“ Gusutí. reuiexiómí aceretí cíe itms cciticliciciíie’> cíe uícm’>iuíiticttudies imuIcníítcs
mc ini- u 994: 214>. y tu uírmíínm dci objeici cíe ití scicici]uiccitm tutu sicicí tmlucíicicmclci
iIiciíií1iscímt ciimti c>mmc es el tutiátisís dc 1 ms icinrntmctcmmtes recicuíIeííícííie tícír N.-xv,xtitumi u,94>
siccitiles cii icícitís sits nekicicimies” i~ u os i 79 x ‘<7> y Pierre ‘‘ Luís Iesuíís cicímícle se esitítilece csttm cdmmtececítí scimu mutcív
\iltín itt ciefitie cciitíu’ ‘‘ciemíc:itm cíe! iuicicí icicí tI 5 mící cíe Itíl ci mííímííemccscís (‘itttreiiicis tmleíímicis: “Ncí fitir- scieicuicigúm tícte—
ccmtmi tutírme cíeimei,í dcl fíiticicí cíe cm’> ~íicmiilcíiitis‘>cícítmies y mmc, cctatttt simí peís~iecmiu i ltistcítictií. Uit rita Vuoxtí 5-5 y. [icin
cíe sc;’> [itt muís etc muela del jemítíccí y miii leí imí’>ItmííIe ci cíe ití itímílcí. “icíclí scccícc]cíc.mm tucieccutícití cicíce set u] niericí’> cii
suiltm :íetíítmlmci md’ dIOS]: 42]. ciericí uum:mclcc scíc,culuíuuítm tuislcirietí» 1 b)9 u tíO 7>)]. <‘itt iii’>—
í<íciííícíímc huís miis-tcltmtitmi’> cíe muclictír tm itctesIrtm inci~uie ummrieícituci del cilimeicí ese] prittci~uium cíe t ltd muí cíe itt suceicí—
imticiicu luí cute tímííí.mmuímísccímíccí cmii teciíetcitu mnmccícsiiucmutmbie: lcigftm. It icícíccí ccgci mící es scícimiclccgmc mit-ms qcie en 1 tu u mcdi—
dicte Lis ciciímímcmííímes cte Ití siííttucic½t(cii esie etm’>cí sería itt citm cmi cute smít cesal c5 ii:immttíciu; tít uit tietí ]ítstcit ccc” 1 P>ssm-.
clixisimSti dci It iii mmci eitiic te’> cieticití’> 5 cli.scip]ititis> tietietí tít iN 1 9d) u ~57i u ííesIci c~cmc It;’> estníme cttas stemiípne esitití
etecicí’> te mies t cílmimí iti<tuitíiuc. tíímííc~íme tící suilcí elecicis cíe etmmííbitímucicí sictimpie cicicetí 4>ser “Mcmclcis
esimíclí cl cíe es]iítetíemccmt
is cte ge—
ímmí imícícicí iii’>—
-i -uifíciímuuemume
síícití]iztmetcmti ciíscuuiiíututica
mr vintuocící - luís tituicís y trifeimící’> mic’uieccs
ictriccí’- ciIt liistciniccis
i mis u uc>S8suctíu Cccmi ctmttseccierícití imíciíspcíístub]es
seíítmltmciuís exuurestutí itt iutct]iiíilicicltmc> meictel y límmíci¿umíícííitíi lutírtí el títítiuisis scceicítcígic’ci. dcciii ulule ]¿m teítuuiccctm]idltmci
cte ití Iitslcinitm. u- smi; eituti:icycs sc’ Irak; cíe ci esccmcitmi. El mccc c:ccíuící íícmtí itiSiriccí licmntcimu¿ímetí simio ecítuimí ummítí per—
luiuis<timmtemtIuc uiiciIuitidici cíe Itt tuisitmnití tít iiiiy cutí Si lucí tríe cc]iciu)m; ccmitiintu] tteiituicItm ]umcc
1icineiciuttt titiíi cíe tuis tuitmíccis
ecuitís-umecí mící ecitisusle- ei; elegir emílce etímíímímcus y icttitiis cíe esemícitíles dci simíttiiicttclui ííírtm itt ticcicutí síccítíl’
visía ciifcrc;íues, sin;’ cuí tíd:e]iitín tigregtur esas sumeesusas cíe— idídil. 1]>
[imíiciíímíescmi bis dicte Cli 5—tímící ]mtíit imtmItmctmi dic emicc.nitiitti. ‘< iitmerpnetttn ti clase scicitmi ccmmttci dimití relticicití itiufulietí
Pues ucícltms Itt’> iíicicíritms scímm ímíme’>tmcms” >1991: 55!. qcme iii pcíctenícms eaííIcír¿mrttí iiueciitmtuIe imiutí titirrtmciuitu uictrtl
t,iciuietis Ii m ciistmmigcttcici etilce ictituidmí alud mc> e utisící. ituciule clitmeni.iittett cíe exeicimis smith dicte mielietiucis cletetteruiui’>
ricicicicí. Nitettit ms it iimíi¡iiimcí¡¡c/mmml sc ctiiettcieníti cuimiucí cttttm xc, tttis curtí itt t cieset uit scí estnímcimímti (St-.xví-:i.i -
címí semílicisí “c’ííem ti> tutu la experietíctm simemíi cte Itt cimtrtmcimmní. [u)c>1>: 55)
itt !tjc;mímlí chic! Ii mii m meicíctucití ¿mi semímmcim’ uceectí uníííemíic lucí— ‘‘ u-mí Itt cuita cíe Sccmíícm s x tíííisccit. se ciisiittm,cte cítire
dlermuuí cíe It lmííc mmmci ci iccevet-situíc x- ci c mmcíluíuí u ‘vtclt-N\-sN ttecrtmIis—ititmct nc[etemtcitmi u u mm mlix citící ccctiee~uiittmi. itt pti
199<;- i3t ~r ~‘> exelcmsix-tituieíite meucím mcm ci Iexíímtm], ííicííim¿ms dicte Itt
i’tmmti ccii dumestímímí cicí “curtí eíimslcímiuiimaímcci’i rescmittm segcmmicttt es ííecmmcueííitmmms m icleecí icití títíctí itt’> ememícítís scí—
í~itictescmítctílilc cl liii; mí cid’ Lt-:t’i.Nmt-s \\ ciii It 958>. J~c’tíic’c’ím citíles. x se títms¿m Cii la miii m mlix u cimuicílcigiet;. ‘íNcisciIrcis
liic’íímuí;ím it;;;! ‘mc u lic e: iii,’ Puse uf So, ;imho}i ctutitiurítlge ileutítuicis ti ccííícíeec. cmuícmucicm x pi uíctcmc:ir setuticlí; cicí íícmmí—
II mmus’ccsiiv i>ress. clii scícm ml mtieclitimtle Itt iitmrrtttixmcicmci x m It ixcs cíe itt’> tuerrtm—
-—ii cid/u— iíms ]ií ci1iccsttmcs dci sc’!! suilí ecitistriticimis ~- mmx is 5 It uttmcntimivicItmci eciiisIcIlimiiíis titestí 5 tctetuItcittcie’>
ceccíím,í ríticimís cmi ci eciíiicxtmm cíe m eImc’mcimucys imuíentítí’> y exicí-— scmcí íics Nci itui]imirití st suiluicis eteiimtlieiic suicí míes ci sct¡eiccs
‘itís cíe ticutiiiiui. Iítytíc fudídicí titie esitití ecmmi’>Itumutetiiemite ecm cíe it mlix e’>Iicíttcicsmi tuisicirictí icicicís ituiscilí cis ttemutímíícís a sen
Ilcijucí’ ION: 65>. ‘<ití ‘chíe es m~ímttícttí ti Li ecciciuí lucir Itt’> dumímemíes scíííuucs ii íítiictíuíciiiticus cii uit railsis succitítes ctm—
meltícimímíes cmi cute se cííeíícííím ami tíscnicí’> u mícír [tus tuisicínitís u mmíiemmte cíe míctesíra prcíuuitt iíecuíctt-tt” > - )> 1 tít t tríltí ‘si
cciii Itt’> tute SC tcieiuitlte mii x c:íntuííueííte nueclitmííie It;’> uit muse es etc efecicí tít mttsu¿cc ccitustmittItxim cíe tu cicití
tuiereses dicte mcccscíinmcs lcs titi1uitttmtutuis-—.’ - Irectie ti itt’> sííem mt ecímuccí mícíscíl rus ííneicíídtcmíícís. miíícsím mí tít muten ccitt es
tetinas cíe Li eiecc:iccit 1 íd ciii í] ;smí¡ctc;s gcuitíclcis plír el cEs tít ccli mr ecímíeeuíIucs dicte mcci’> ctmuímeíIcmu pat. ctíuímtmr ti
tícticiimutcccsl 5 iiíticííitttiiisitts >iíticrmitmtiu’¿icicStt cíe s—tmlu;res>, ití uu¿urrtmiiv,cltmci ti mctís-c<s uit ti di Ii tie’.eitcltt e’> uiegcicitmclti
icuirtii cíe ti ‘tít,; ‘tui u íí/m-íí;h í suismiemie c]due ti getute ticicítí cíe cm’> icieitiicttmctcs scímu emímísim ítmci is x Itt tteciciii ‘>uictttl muteclití—
íímccm fuictír m pm Imecíi mm íícírcííme muí; ií:mccnicm tísf ícsctuiciiicirítm imtitm tít;” (Cm4). dcítmtmcc rtísgcís íttictmiiicímiates cleliuíemí límítí mutmnntmií—
x-iciltmciciit iiittci ititeltí 1 cíe sc; sectticlc’ dcl ser cmi cití mieiuiuici x<í retestimite lcr itt’> clciicmm5 síccm míes: ieituciuiittmticitict cíe itt’>
Iííetmr ccííícm chis’ ‘1094: Ci?] lutíries. cciidscu/ itimfi/iuitimu iii apt cciikmctu>tt seieeuií-ti. memtipcirtítm—
Si iii; ecíumiímm’’emmc-mcí se emímícíccie —--liii’> cijee tíicicletus—-—— citmui—sccííeííei¿m s itiuutmn <>9> FI mm c;ímíuceumtíc es cm lucciicti ci
cute’” itt’> cus mccli m mmc tícítíer cíeíírrictmí cíe ciincm tiutituertí”. ci simuitmxis cte ití íícmrmtmIis.í pc t muuíimc udc; ctiiereítcitmrttm cte cmmctí
lutisumicí ieituittuciiíi ce tm;ílicti tctímítciéíc ti ití Itisicinití cíe tuis ‘>ucmtíiíc’ cmccttictm hm’> mitmt t atms-ms címmieeiuItttilcs sccmí ecimice]ihcis
uciujeucís u exemílcís cii icí mttmIcírtmie>tu (INi ~]~ it 9> P~cr scm ~- expiietíciucuícs que ccímístníuuuímcms cuiutící íitxcsmt’titiuíre’> suicítí—

críe. tictictití ci itt mmcciii itis lesis cíe í~ xsSI ííi is ti dii>. 5ii5~ les. íccnc1cmc ictícímícís oecc:sítitmci cíe ímíí í cícílíctí mmmci 1ittutm re—
liemie cicle lis eictict is suicitites mccc Suutí lis Ittitc 5 c~ltc ittsCii— cciutsiccmtr u’ tmrgcímuiemiitmr siilime el Iietii idi 5 espteuim cte 1cm’>
icemí scm uitiícicm cii ci u suutícimí x el iiemii]ccm 1 míuítímcmí Itt e’ecmiísieti uítmrrtmIis-tms uítuIcuicigictms.
Itt ptulecuííicílííí’mi ‘- ucíntís. uuencí esítí mccii íecmcumc miii Ics tiucictí ‘‘‘ ti si’>teííccm íctmcuauix:cí cte ceferetiemt se cucteicrixtí. segliuí
ti íímutm ntmctmímumimci itt clífem-eícíc-. 1:1 mm címteíuiuum~m m itciu’. mcci’> dice titíliertíctus. tm uu~mmIir cíe cus ciumuceicucis Ictiud mmuucmuicmles cíe itt
c;tmruliti —‘eíííístm tíxc ttttiumgftis emíImc cimís ibsen x¿meic’míes tic— mecírítm cje itt iceicimí de Itt’> esmrímcmímm is temíímícmrcmlcs cíe [ti
cutís cuí ecuitiesicis dmici-etuies. lid-ni; cute cm’”cttttccs emíuuitímemí httmnnac’iciti. c>Ime suutí: mitinnttemcuit cúcciticí ectusin itectictí cíe ]mistíi—
tícicís dr’ tlgcímcm ícuumcem-m x este chuFle jticmeci cte ceiac:icciics nitís. cii[eretteim Icitípciitii cíe tuis tmc:cíííieeiímíieuítcu’>. utifememícití
--—etitre cíliucicís tic cmiii fiat ic 5 cculitm2ituis cíe culutí ittsii— cíe luí’> iicui t,ciitics temtt~icirtuies del ii¿irntíciccn x- cíe luí ttticmtiutci.
icive uipuilcigmis ‘‘emie; iciiit 5 cíe isecdiidiiics u:Itx-cc esitmIctící es ximiccmlticicumt dic ti it itt ici iii ti> icitilcí tic titmnticití lienuiuemiéii—
cs-iciemtIetuiciiie iumííc leitetí It isí m tu ucrutelicí cuí ecímuirtíricí x liecí ufemuircí cíe cmii u peispeelixtí iemmmuicittcl, cucuuiíutctídttd ecímiucí
itt it’>» íd, sai it> Oc>; u ‘>4 x i 5’~>. ecunc’>iícmceícumu tíam taItx m. etírcícter retnmmspectivc’ cte itt
Scíiíme ti tcíct ti í~íímm u mcmummícs cíe (iidttieiis ticiretí del cícimí II mAmut tira ½ IdiSí 185 ss]. Vmitmse itttumiii¿u 1cutuicu.smKY
iemut]umc smíím cíe umícicící hule mmíicm es tuis tmrtícmiiuis cíe McimNN SN (u t~52> ptmm m mii cstmuclmcc tmmuc1ílicí cíe tu íítmIcmrtmieztm cte itt mícmnntm—
I99ti~ 5’ (miii c.m iii> u >00< Ims ttlmtt cm, tu icísicíní u

POLITICap
_ Antonio .-Xr¡ño V¡llarroya

BIBLIOGRAFíA t—1\tst’tcM-\s. 1(198t>: ¡ci mu’c mumísin;mu liii;; íic’i imíuutc’nmumttstmmtc ints—
iuiiiccí. N-ltícinicl. ltiutrcis.
¡ Lst.t .1 A. u 989>: ‘<Tites dci uitimtgs dif[enemtiiv muere din.
AAVV (i 986): lI/cf utmic’í ms ci sai - ja/copies cm40mmm,-! ‘1;mm!, ‘tunf’>. iiie cuí mii u iii cmii cutí u.u 1 Bm-ini’> ti [cisicinictm 1 ccci ccic.igxí’ - pL> gs -
CNRS. [986. 544—564. cmi E/tu’ !?mit¡s/t ./,-mttm’uiut/ 4 Scueicmtmit¡s. 4d1. 4 cii—
Auuc,xras l>li >1982): Ii,smom¡cct/ Scícici/cic¡í. Scutitersei. t)pemí ciemniure.
Bciccks 1 ixtcm. Nl (1994> <dccliii titilc[uticcrtie tímící utie retíes cci síccicí—
iJ\NKs m A 11989): s1<cuiui ummiix-erstmt iti’>iciry luí iíislcíriccmi ]mcgví’ pias u] u~i cmi iíuc’ Bmimis/í ./mumíímíímt a/Scíciiu/cícji 45.
scícm cuí ccgy -‘ tu tgs- 52 1 —543. em-u Tu c< Batí ¡si; luí íím-íícíl of ‘mcc— u- u tu rzcí -
u’¡otcmcj 49 4 clmeicuííicre. Ji :i.t.-x. 8 >1989>: ll¡sícíiiut Scíc/uitiS’umc-ici/ciuftcm /iífc)mcut. Ni
BrxuKii N ([993> Ap~tí-aumc/tec 1,-u .S,-ícj,-m/ Eímqcm¡mt. tamiiíiricl— cimicí Sigící XXI.
ge, 1 cutuI~ 1 res’> K -xt.umuiucc,. 8. ([994>: Muís Wc’tcc’íc (iuumi¡íuimtii¡m:e li¡shummiccml
B Ltid - mu M (t 952) ¡muí moc/to-u it/mm cm /~m Ii/si<ii/u;. Mcix cci. [-ti E. Suc - ¡a tcicj t . Pci iii y [‘re’>’>-

BcuuttidcN R 11981>: Luí iñujica c/d 1,-u xci; icm/ Nícíciricí. Ritíltí /l¡sm,-ím ¡cm ‘mcm,- 1,-it u ti idedie mdcc cm -ci)iez cílícís cte Hisiucricí
(cd) ([99’> Jmcmjict u/u’ sauialcic¡íc >ii’> Pi) tú ‘mccci mli’> 1901
BucAntucí u ¡ >1991. le. cíe 1969> Es; u luís Mm/ini’ /m/sl,-tíjui I/tshcit muí ‘mccc idI 8 declme mdci í i~. i>. Tíícumccpscumí’<). [994
México 1—CF Ktst k i x lii mcmii a XI (1991>: ‘uiiue Ruuie <ci c;eitcrcuí
Bucu-xs u 1 Xl >1994): “Eviclence atid expí tít iticítí iii tuistuuí x 1 [ccciix mí ucícílí mí mmxc 1 lísucíniectí Suíelcctcigvu=ptícis. I—3t).
anící sccemcutcígx crilietíl relicemuccos cío cícíidtíucur
1ue’’> crií huí mmc címí Icmmím mmcí/ <uf So,- mci/cují-, sud u)7 u cilicí.
qcmc cii tuustcum temí sticiculccgy-’s. ¡u igs 4 [9 ci; T/íc< Biii¡sI; 1 t mí \tt s XX >1988> Ru ttíccíi /ímu’mcucumíc’ mmmi;! sc/eímmc: ¡fíe rae
J cío, mí ci / ucf ‘ma; tui/cíqc. 45. i miia í ¡ci cmf s ci; tuu!míc¡ u d muí tít mci ge t mcmv em-sil y lime’>’>
ButRKt-k it >1988): Scí; ííí/cícjmcm u’ /íjstcími,-u Mticiriti. Aiiaii-~ti MANN XI >1994> “ini pr mise cl tiitmcctc—scieicitcigx’: ti repti- icí
([993>: 1cm tci’uí/umc muí,; /ítsiam muidjiut/tcum ficímmcu’.sct. luí c’suumm’tum ( icuiciltíccí pe’í tu mgs 37 ‘>4 cmi 1/mc’ Hm!; ¡s/n .lmuííím;uml al 5cm—
míe luís -lnaci/c’c, u u/itj [989 Ciecliscí. u-¡cilíiuj; 4> u u
c?ASsNciy-xJ. >1991> luí IIucmcím muí Sííu¡,-ít u /ííc /tjcicíi/cic/cím’c’s. Nl,xuii.-xs 1 11993> iuí u s/m mc cliii; scíuiumt. ¡Xtitiniztm. Mtidcict
iíarcelcumutu. (tít le N-leit’sN ~ (í >1990) “rite i eíuu1íucrei mcd ilie Feímípccri—
Dt:.AN, M >1994): di u; cmi cmii,-! E/j¿’cm>mc’ Hiciuíi’/u’s Fmíumeucuu!t ‘c zimíuí mmi Síu uíeicmn uumiumí 1 líeccí u’. ptig’> 131—1 4i etc cm _AtOL.
Ni el/mac[s uutnu/ Hicicíí mc uit tau ta!cíujm’. icunídres. RtuuuItcclge. i.. \‘tícíccíu ti x Mccmic tu 5 > Iccoul>: riimm/icmimc Óictclu’míc
DÉiÉtAN, Ni (1994>: c<i)tscrtegíietc3íi cíe íes ciemucitís scícicítes y (címmsc musums mímnu/ ( címucí cuí cus; [címícires. i—titmiier Pues’>.
recccnípcusicit’uui cíe lis especí uiidcmciess’. ptígs. 37—53. cmi Re— N-’imin¡. 1 B >10791 ¡mi /c ci; luí títsiuuí/cm u iii ¡mi scmu/m’c/cic/.
u:msio ¡¡mcci ‘muid /cííícít u/u (cus (ju’mic¡dis Scicicm/es. J/mmtcmiic-c- ,-mumííuml XI idnicí. tini’>Iititicltucl.
u/u’ luí xci; ící/oujmcm 1. Ftmím;/;mtímc’mm;cic. /uiiiu’ccc)s imísmj;uciummnuu!c’s t Mcii ,—m-:m.ns. 1”>’ ( t994)~ “tít deletice tul mcrtmmícl icisicíriccil
Cuí/tu, cites [39 scíe cuícugy’s. lxi a’>. 31 —3 Ii - cmi II~ m’ Pulí /5/u .1 cuímt; ncuf c/f Si <¡cm—
EthíRmmuc.u 1 x ¡ .ctuuuhiíccm:. L. (1994>: Rcm~tmiuíiiu/ Wit/iutitis /cíc/í - 45. 1 tiíttrzcu
Muíluimnuj ti u mmmii; micímís. [-cumíclres. Rccu.mu[eclge “. xx sucio>, fu (1994>: ¡it /ícu/íícjm’címimcm .síuc¡cíl. tJmn,-í mimnici/uícj/ut u/u’

licuAs. N (1979> ¡1 ¡ímuícc’sm, u/u’ luí cim’i/izcmc-ic)mt Mtitit-id. rtic ¡cm suícic’c/uíc! /ilíiiicíiímm. Mttdniti. Sigicí XXI
(1988> Sa/cm-c’ u’/ i¡c’íím¡íuu Méxiccí. ¡CF. i> xssu mccirs. u ti. >1991>: 12 mum/scmíííuummuc’m;m simc/uí/ciqic¡tud ¡u’’>—
Fruuvící 1 >1 981í) (‘cummitiuifc’.s pum- tui /i/sccii’iut. licírectccíccí. 1>1cm pumí u’ imcímt—¡ucí¡cpcn/m’mm u/mm tcijscimimiu’mmmcmmi iiccctim’e/. Ntuiíi¿ttí.
muei.cm—Ag’ccsuio i - iZ,s’>-ícis. R 11992>: ]Ycmí;¡uuí 3’ ccícicctcmu/ Xl tít cl. CtS.
F-ciNn,xN,x. 1 (1982): Iljismcíajcí ,limc]t/cjc u/el pcmcccu/a .v /ímciíc’uía — >1993>: ut~rcuiuieiiicis texlumtmle’> y mcíeicccicutcíeieccs de itt ‘>ci—
scic-ial, Btu necio miti, tiuit etc. cicílcígící tuisiciriectí’ - ptigs 7—28 cmi Rut ms>cí Ls;íummiuita tu’
1 992): 1cm It¡sc ariui utc’s¡mnit<c cii’! - ¡¡mí ul,-’ luí li/sl aa/cm. Btu cci ci— It tic-si icjutc/cumi es coc¡ciluhí ¡cc,’>. 63
mí ¿u, (‘nl iccm - (1994>: « c)el aprendiz de tiro] ci a It ese mt cíe reiles iva: cl
CAuciuuN. 1 ti ([993): ‘cEe’> euíubtírncís do íítiIor;ui-u. ptígs 152— pccibíemuíti de itt icisicinicí cmi la sciemuulccgí m tic NtcnluerI
1 65. cuí el mcbtic”> Em mmci/>ec’miii;”> uIt’ Sau/ui/cícj/t’. XXX u y 1 FI i cm’> ‘u - it) gs - 27—54. cmi Rcí¡st cm 1 s/icmmi<u tui Ñu’ ¡mmm u-cf tíumc
Ci uucrxs. A ([979): cu’ímcmcí/ pruí/u/c’ímís ¡mt .scíciut/ i/íccímí. Lcuíí— mt,-’’> cumu-icituh¡ic-ccc. 65. eííencc—ííícíu ¡mm
dcc’>. Mcucmuiitltití Rc’i-ís-ící u/e (Iuc¡cli’mnit’ 15’ (clecilc-íclmc i «1 t ttuvetueiciit cíe ítm
1 984) ¡Pc u ciii sc¡ mmid/umm c’f .sac - ¡cc í Oit //tic’ <ml dii’ ilic-cia; - Iii síci riti - 1) le, Iii síci rin chire’> de mí cuesímuí tic mci uccí’). emieríc 1 994
uf si mc ¡muí umcmuímt Berkeley. titulilonicia Pres’> Ru’eíscum Imnfc’mumítc/uímmum/ u/u’ C/c’iic/ctc Suucicítc’.s. 133 (clechletícicí ci
(t 987> Suuc mc;! mucan- címtc/ ummaulc’m’im suicia/uuc/m’ (‘tttíibnicigc. “[ti scccicciccgfcm [uisicirictt. Licuctile ‘>cuture sus mitdícitlcisu>.
u mcix ersm ix tít ess. sepuicícílíre 199
Cutí> xs A x it uur,t-ti. 1 (cci’>.> (1990>: ¡cm fu’cmmíut scuí/u;/ Ita;. Rtcccm-:m ‘mc. 1>. (1987>: 1ic’tmm¡io u uiutiíc;c-¡uimi 1: (íii>f¡uícmnciili/mt u/cf
rviadrmci Alt mmc,. tic-timpa u-mi ul mt/cmtuí lmislc)miu-ui. Mtmclriti (nisuicumicitmci.
CnN/tít t mcc, ti 11981): El upít-suí u /uís oímsuímnuís El císsmímcís Ru ist-:N. (3 (1074>: Suui/uutumuput tnisciii~/u~mi u/u tít c’tcfl:mim-iuc/umu/ mm;;’,;—
sed/un omm mmícítmímc ra u/u’! <qta XVI. Bcírceiccmctí Mctciutíiek cct/. Mtuctnid, Aiitmnu¡scm
CuiLtiitid>icm u 1 H ([991): ‘urbe cisc’> ccl iikicirv cm scíeicctcu— S,x,xvt-.iutc.-x. 1. it 9~33>: -‘¡ti scceitilccgfti iilsIc3rieti”, ptígs. 513—
gy: reliccí ion’> ciii scimuíe1 uíf recení iendlcocies,u
‘muí,- i,-itacjm xccl 42.ptigs. 211 —231) 1 it)1.. cii
(1 c)c)3):
1 A ‘uiíí/ímcmlí/c
iii frsímmuts
tít xci’>
c/d x u uímmcí
¡-1. suíc-iumt
Rcciii;m-cmutim’mtm¡uuutummmc’um.
it’ mii ‘ tu;’> Ñu
en ¡lic’ RaicL/í
>1994): ‘uThe cmses
lcímmí cci
mm;; iumsicím x mmi sciehtu[cic’v ti tepís’”. piigs XI icinicí, (‘etuincí cíe imtscsimg meicumues ScielcctcScteas
55—77. cmi 1/nc Hm mmms/m ]cítmí m;cut <uf Sc,,- icílacíí 45. 1 muucíizci St xxi mu. W ti ir 1 lc)91)l ‘ci Icíss eltmsses mmc Xl cíe ( í mime mt
GRt:ccccmuu. ti ( t990) uuCi uncí Nl íp’> cuí Hísiorv: Sírcmcicmrcm Reilecilcítís ciii E P 1 tucumtípsuitts itiecir cci Wcim kmtímí
mitin Tiíccíny tunící ‘mccciii ti icemuge” hay’> 217-233. en cii’>’> Fuirnití mIau” píe’> St> 77 cmi KA Y t -, ti 1 x XI cd ti -
titARís. 1.: Mccmic tu t x Nicsuíc,mí 5 1 199t)): ,imm¡lnuut;i ti 5Nii. 1< ccl’>)> i9~i0> ) Ji linutmtnjucmímt. Cu-mitu cm] 1m ms/tic —
tiiululc’iis, (uumísc’¡msmms chic1 ti cmmmmmcí; cís; Lccncire’> Iculurmer unu (‘címcíbniclge. t>mmtmtx limes
5
1>re’>s. Skccc u-cuí. ¡tu (1 Od> 1> ‘-Temuitís etiíetgemiies y- esimelegitís re—

POLITICSfr
Más allá dc la sociología histórica 27

ecmnrenies etc scieicuiccpítí IílsIciric’ct”. pcíys. 101 — 1 34. cmi ¡-¡¡.~-— — 1 99 u b> s+,-oe, m /cr - i 1-/a/t //ii’ /Iiucuií ci! ‘mc/u/dI Ri’i>—
ruin/mí Sic/uit U> iciectiecícicí cm .,Diec. dicís tic Hisicirití ‘muí— mml/t-ic; Ctmmuiiinidmíe. t>uciiiv Pres’>.
eittIíu>. 1991 — >1994): /‘/íu S’iic-ici/iicíc afScmc’/um! (‘/uutmmqe t)xfccmd. Bittekxveii.
Sx-ii-.i.st:tc N. i ] ldldl4>: Scmc¡ii/cícmm tusicircí I&itíeksc-etl. Fu ttic-ii’5ciN. ti 1’ >1995>: (mcsmummmi/urei u-mi c-mimmtiimm Beireeltimití.
Scix-nc.tís. Xl R,. y tittiscc:s ti Ji. >1994>: “Reclcuitítimíg time Críiicti
t¿lu¡sienitcctcmgme mí tiuiccí -- N urucilise cíuící Itie Scícicmt Fui mx (it. > i9~í >~ t,ictitc/c 5 i Sil tu itmmcmc. /tmiic’c’scis cimtt/u//mus.
dcuiisuiimiumciii ci> ictemiItix » ucis 3<O~) cmi tAt.tmcíitx. (3 u címmm
1mcmmcíuícmmím’c cmmcummmíc sXI mcli mci Niltmmíc’.ti.
ecl.> >19941 ‘mcii mmm! 1/ii mcmi mmtíc/ (lic l’cí/um/cc cm/ /mícmcth u-, ci; iii >~-. J >1982>: Xl mcmu/cc/cíí/ícm u/u /um /mjsiíci-jcí. Mtictnict.

Sc-nt-m-tt mu >1991> /k’ Risc cc/ ¡¡isimí; iuum/ Sicu-/cm/ciqí-. tttmitiirici— \ cx Ni i >1984>: Cmímíícm sc mcm; í/cu ¡mm lí/cfcíí/mí. Xlcmcirici Alitití—
ge. ‘ciltis
Sucís<c., 1 s i—Icuí;stí xxx ‘i u i [98 Ii: “tcí Icisicuricí ecímíccí mcci— \ mi xii t >198 i >: lmm/c¡cmc icímí cm> t ccc mm/mím/cmm-/cm m>cm mííc>//sjc /n/stct—
rrttumvtm” IiítC’> O] iii> cmi Du/ummms, 4. iii;; ti irceicimítí. tríímem
SÁm-cíx,ítis >1 tuO 1 o ‘‘u u cutiImuicc.’feu clc’t Iicgcmu cm ser scceltml \X Si ti RÑcitt’N. 1. (lot>]> 1 ímm/;mmm/ííímc; Simm-/di ‘m’c’/c’mímc’. ¡lic’ //-
Mci’> titití cid inuciisictímculisíuícu xci lccciisuíícc”, ptigs33—?4. mm/ms mil 1/tu’ X/ítc’iu’c’tttIt—(’uiimimni uccmnctcfítíímis tículiix I>uess.
cmi (icir-u/’Ñm u:? ícm~.í .x 1-ti (cci.>> lot>]: ‘mi’c->ci>íuc¡m’ci: tJíí/c/umc/ Wit,t.íAx-ms. E. 11981>: (mm/tutu Scci’/cm/mmqíuí c/d’ ¡cm m-immmiimt-imc-ut—
c//;u’m.s/c/mmc/ Mcmciriui t Sid. c/cimn y dc’! tít/u’. tkineeimmtitt. iítiidicís.

POLITNCDfr

S-ar putea să vă placă și