DAFTAR ISI

LEMBAR PENGESAHAN ................................................................................ i

PRAKATA ........................................................................................................... ii

DAFTAR ISI ........................................................................................................ iv

DAFTAR TABEL ............................................................................................... vii

DAFTAR GAMBAR ........................................................................................... viii

DAFTAR NOTASI .............................................................................................. ix

BAB I PENDAHULUAN

1.1 Latar Belakang............................................................................... 1

1.2 Rumusan Masalah ......................................................................... 2

1.3 Batasan Masalah ............................................................................ 3

1.4 Tujuan Penelitian ........................................................................... 3

1.5 Manfaat Penelitian ......................................................................... 3

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

2.1 Umum ............................................................................................ 5

2.2 Jenis Pintu Air Pasang Surut ......................................................... 5

2.2.1 Pintu Air Pasang Surut ......................................................... 6

2.2.2 Pintu Air Berdasarkan Pengoperasiannya ............................ 6

2.2.3 Pembagian Tipe Pintu Air .................................................... 7

iv
 2.3 Komponen Pintu Air Pasang Surut................................................ 9

2.4 Prinsip Kerja Pintu Air Pasang Surut ............................................ 9

2.5 Komponen-Komponen Perhitungan Pintu Air .............................. 13

2.5.1 Kajian Hidrologi ................................................................... 13

2.5.2 Pemodelan Fisik ................................................................... 13

2.5.3 Evaluasi Kapasitas Saluran................................................... 15

2.5.4 Hukum Archimedes .............................................................. 16

2.5.5 Teori Tekanan Hidrostatis .................................................... 16

BAB III METODE PENELITIAN

3.1 Umum ............................................................................................ 23

3.2 Studi Literatur ................................................................................ 26

3.3 Perencanaan Pintu Air Pasang Surut ............................................. 26

3.3.1 Tahap Pengerjaan Pintu Air.................................................. 27

3.3.2 Pintu Air Counterbalanced Top-Hung ................................. 29

3.3.3 Pintu Klep Counterbalanced Top-Hung ............................... 30

3.4 Persiapan Alat dan Bahan .............................................................. 32

3.5 Variasi Running ............................................................................. 33

3.6 Uji Coba Model Pintu.................................................................... 33

3.7 Parameter yang diukur ................................................................... 36

3.7.1 Prinsip Kerja Alat ................................................................. 36

v
 3.7.2 Kinerja Pintu Air .................................................................. 36

3.8 Analisis Data ................................................................................. 36

3.9 Jadwal Penelitian ........................................................................... 37

DAFTAR PUSTAKA

LAMPIRAN

vi
 DAFTAR TABEL

Tabel 3.1 Jadwal Penelitian ........................................................................... 38

vii
 DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Pintu Air Pasang Surut Counterbalanced Top-Hung .................... 6

Gambar 2.2 Pintu Air Radial ............................................................................. 8

Gambar 2.3 Potongan melintang dari gerbang pasang surut ............................. 10

Gambar 2.4 Prinsip Kerja Pintu Air Otomatis membuka dan menutup ............ 11

Gambar 2.5 Diagram Pintu Air Otomatis .......................................................... 12

Gambar 2.6 Gaya-gaya pada Pintu Air Skot Balok........................................... 19

Gambar 2.7 Pintu Air Tipe Segiempat .............................................................. 19

Gambar 2.8 Gaya-gaya yang Bekerja pada Pintu Air ....................................... 19

Gambar 3.1 Bagan alir....................................................................................... 25

Gambar 3.2 Model Pintu Air Counterbalanced Top-Hung ............................... 30

Gambar 3.3 Model Pintu Klep Counterbalanced Top-Hung ............................ 31

Gambar 3.4 Daun Pintu Engsel ......................................................................... 32

viii
 DAFTAR NOTASI

Notasi Keterangan Satuan

MAT : Muka air tinggi

MAR : Muka air rata-rata

MATR : Muka air rendah

HSL : Muka air tertinggi dalam saluran

DSL : Muka air terendah dalam saluran

nL : skala panjang

nh : skala tinggi

Lp : ukuran panjang prototipe

Lm : ukuran panjang model

hp : ukuran tinggi pada prototipe

hm : ukuran tinggi pada model

nu : skala kecepatan

na : skala percepatan

nT : skala waktu

K : koefisien kekasaran Strickler (m1/3/dt)

M : kemiringan talud (1 vert : m hor)

FA : gaya apung atau gaya ke atas (N)

ix
mf : massa fluida yang dipindahkan (kg)

ρf : massa jenis zat cair (kg/m3 )

Vf : volume benda yang tercelup dalam zat cair (m3 )

g : percepatan gravitasi (m/s2 )

Q : debit aliran yang melalui pintu ( m3/det)

hu : tinggi MA di udik pintu (m)

hp : tinggi elevasi ambang pintu (m)

hd : tinggi MA di hilir pintu (m)

C1 : koefisien pengaliran pintu

C2 : koefisien pengaliran pintu

C : Kecepatan aliran (m2/det)

R : Jari-jari hidrolik cm

I : Kemiringan dasar saluran

F : Gaya N

A : luas bidang tekan m2

P : tekanan hidrostatis N/m2 atau Pascal

ρ : massa jenis zat cair kg/m3

g : percepatan gravitasi 9,81 m/s2

h : kedalaman dari permukaan zat cair m

F1 : Gaya horizontal aliran sebelum pintu air. N

x
F2 : Gaya horizontal aliran setelah pintu air N

F3 : Gaya reaksi dari pintu terhadap aliran. N

ρ : Rapat Massa Air 1000 Kg/m3

Y1 : kedalaman hulu aliran m

Y2 : kedalaman hilir aliran m

h1 : Tinggi muka air di hilir m

h2 : Tinggi muka air di hulu m

ho1 : Kedalaman air di hilir m

ho2 : Kedalaman air di hulu m

h : Selisih tinggi muka air m

yo1 : Letak tekanan air di hilir m

yo2 : Letak tekanan air di hulu m

yp1 : Letak pusat tekanan di hilir m

yp2 : Letak pusat tekanan di hulu m

F1 : Gaya tekan hidrolis di hilir N

F2 : Gaya tekan hidrolis di hulu N

W : Berat pintu kg

α : Sudut kemiringan

S : Sendi

A : Luas pintu air m2

b : Lebar pintu air m

xi
h : Tinggi pintu air m

Io : Momen Inersia m4

Yc : Kedalaman kritis m

Ec : Energi spesifik minimum m

xii