Sunteți pe pagina 1din 34

Fitoterapia

Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso


Fitoterapia Chinesa:
Materia Medica
Chinesa Ilustrada
©
Um Guia Conciso
Todos os direitos reservados. Nenhuma parte, trecho ou imagem desta obra pode ser
reproduzida parcial ou totalmente por quaisquer meios físicos ou eletrônicos, como fotocópias,
ou arquivos digitais sem autorização expressa do autor, conforme lei federal 9.610 de 19 de
fevereiro de 1998.

Grupo Tao das Ervas ©

Instituto Tao das Ervas – Medicina Chinesa ©

www.taodaservas.com.br


Miyamoto, Marcio Rodrigues
Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa

Ilustrado – Um Guia Conciso/ Marcio Miyamoto. 1º
Edição –São Paulo: GTdE, 2016
687 p. 21cm

ISBN: 978-85-915760-1-2
1. Medicina e Saúde 2. Fitoterapia Chinesa
Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrado
– Um Guia Conciso





2

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Sumário
PREFÁCIO ..................................................................................................................................................... 16

PARTE 1: INTRODUÇÃO A MATERIA MEDICA CHINESA .................................................................................. 17

PARA QUEM É ESTE LIVRO ........................................................................................................................................ 17


SOBRE A IDENTIFICAÇÃO DAS SUBSTÂNCIAS NESTE LIVRO ................................................................................................ 17
FOTOGRAFIAS E IMAGENS ........................................................................................................................................ 18

HISTÓRIA DA MATERIA MEDICA CHINESA ..................................................................................................... 19

OS CLÁSSICOS DA MATERIA MEDICA CHINESA (BEN CAO) ............................................................................................... 19

NOMENCLATURA DAS SUBSTÂNCIAS DA MATERIA MEDICA CHINESA ........................................................... 22

CATEGORIZAÇÃO DA MATERIA MEDICA CHINESA ......................................................................................... 24

PREPARO E PROCESSAMENTO DA MATERIA MEDICA CHINESA ..................................................................... 26

CRESCIMENTO E COLHEITA DAS DROGAS MEDICINAIS CHINESAS ..................................................................................... 26


Local de produção e época da colheita da Materia medica Chinesa ............................................................ 26
Região de cultivo e origem da materia medica chinesa ............................................................................... 26
Cultivo, colheita e produção da materia medica chinesa ............................................................................. 27
PROCESSAMENTO DA MATERIA MEDICA CHINESA .......................................................................................................... 29
Propósito do processamento ........................................................................................................................ 29
Métodos de processamento da materia medica chinesa ............................................................................. 30

PROPRIEDADES DA MATERIA MEDICA CHINESA ........................................................................................... 35

NATUREZA OU TEMPERATURA .................................................................................................................................. 35


SABORES .............................................................................................................................................................. 35
TROPISMO - MERIDIANOS ALVO ............................................................................................................................... 37
DIREÇÕES ............................................................................................................................................................. 39
OUTRAS CARACTERÍSTICAS E FUNÇÕES ....................................................................................................................... 39

APLICAÇÕES CLÍNICAS .................................................................................................................................. 40

COMBINANDO DIFERENTES SUBSTÂNCIAS ................................................................................................................... 40


As 7 interações fundamentais ...................................................................................................................... 41
Considerações Dietéticas .............................................................................................................................. 42
CUIDADOS E PRECAUÇÕES NA GRAVIDEZ .................................................................................................................... 43
Uso de fitoterapia chinesa durante a amamentação ................................................................................... 43
DOSAGENS E PREPAROS .......................................................................................................................................... 44
Formas de preparo final para administração ............................................................................................... 45

USO DE FITOTERAPIA CHINESA E MEDICAMENTOS CONVENCIONAIS ............................................................ 50

INTERAÇÕES FARMACOCINÉTICAS .............................................................................................................................. 50


INTERAÇÕES FARMACODINÂMICAS ............................................................................................................................ 51

PARTE 2 - MONOGRAFIAS DAS SUBSTÂNCIAS ............................................................................................... 53

SUBSTÂNCIAS QUE LIBERAM O EXTERIOR ..................................................................................................... 54

SUBSTÂNCIAS MORNAS QUE LIBERAM O EXTERIOR ........................................................................................................ 55


Ma Huang - Ephedrae Herba ..................................................................................................................... 55
Gui Zhi - Cinnamomi Ramulus .................................................................................................................. 56
Sheng Jiang - Zingiberis Rhizoma Recens ................................................................................................. 58
Sheng Jiang Pi - Zingiberis Rhizoma Recens Pericarpiem ....................................................................... 60
Zi Su Ye - Perillae Folium ........................................................................................................................... 61
4

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Jing Jie - Schizonepetae Herba ................................................................................................................... 62


Qiang Huo - Notopterygii Rhizoma seu Radix ........................................................................................... 63
Fang Feng - Saposhnikoviae Radix ............................................................................................................ 64
Xiang Ru - Moslae Herba ............................................................................................................................ 66
Cong Bai - Allii Fistulosi Bulbus ................................................................................................................ 67
Gao Ben - Ligustici Rhizoma ...................................................................................................................... 68
Bai Zhi - Angelicae Dahuricae Radix ......................................................................................................... 69
Cang Er Zi - Xanthii Fructus ...................................................................................................................... 70
Xin Yi Hua - Magnoliae Flos ...................................................................................................................... 71
Xi Xin - Asari Herba .................................................................................................................................... 73
SUBSTÂNCIAS FRIAS QUE LIBERAM O EXTERIOR ............................................................................................................. 75
Bo He - Menthae Haplocalycis Herba ........................................................................................................ 75
Niu Bang Zi - Arctii Fructus ....................................................................................................................... 76
Chan Tui - Cicadae Periostracum ............................................................................................................... 77
Sang Ye - Mori Folium ................................................................................................................................ 78
Sheng Ma - Cimicifugae Rhizoma .............................................................................................................. 80
Ju Hua - Chrysanthemi Flos ....................................................................................................................... 81
Ge Gen - Puerariae Radix ........................................................................................................................... 83
Ge Hua - Puerariae Flos ............................................................................................................................. 84
Chai Hu - Bupleuri Radix ........................................................................................................................... 85
Man Jing Zi - Viticis Fructus ...................................................................................................................... 87
Mu Zei - Equiseti Hiemalis Herba .............................................................................................................. 88
Dan Dou Chi - Sojae Semen preparatum ................................................................................................... 89
Da Dou Juan - Sojae Semen Germinatum ................................................................................................. 90
Fu Ping - Spirodelae Herba ........................................................................................................................ 91

SUBSTÂNCIAS QUE LIMPAM CALOR .............................................................................................................. 93

SUBSTÂNCIAS QUE LIMPAM CALOR E PURGAM FOGO ......................................................................................... 95


Shi Gao - Gypsum Fibrosum ....................................................................................................................... 95
Zhi Mu - Anemarrhenae Rhizoma .............................................................................................................. 96
Lu Gen - Phragmitis Rhizoma .................................................................................................................... 98
Han Shui Shi - Glauberitum Calcitum ....................................................................................................... 99
Tian Hua Fen - Trichosanthis Radix ........................................................................................................ 100
Dan Zhu Ye - Lophateri Herba ................................................................................................................. 101
Zhi Zi - Gardeniae Fructus ....................................................................................................................... 102
Xia Ku Cao - Prunellae Spica ................................................................................................................... 104
Mi Meng Hua - Buddlejae Flos ................................................................................................................ 105
Xi Gua - Citrulli Fructus ........................................................................................................................... 106
Xi Gua Pi - Citrulli Fructus Pericarpium ................................................................................................. 107
Gu Jing Cao - Eriocauli Flos .................................................................................................................... 107
Jue Ming Zi - Cassiae Semen .................................................................................................................... 108
Lian Zi Xin - Nelumbinis Plumula ........................................................................................................... 109
Ye Ming Sha - Vespertilionis Faeces ........................................................................................................ 110
SUBSTÂNCIAS QUE LIMPAM CALOR E DRENAM UMIDADE ................................................................................. 112
Huang Qin - Scutellariae Radix ................................................................................................................ 112
Jiu Chao Huang Qin - Scutellarie Baicalenis Radix Praeparata ............................................................ 113
Huang Lian - Coptidis Rhizoma ............................................................................................................... 114
Jiu Chao Huang Lian - Coptidis Rhizoma Praeparata ............................................................................ 116
Huang Bai - Phellodendri Cortex ............................................................................................................. 117
Ji Xue Cao - Centellae Herba ................................................................................................................... 119
Long Dan Cao - Gentianae Radix ............................................................................................................. 120

5

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Ku Shen - Sophorae Flavescentis Radix ................................................................................................... 121


Bian Dou Hua - Lablab Flos ..................................................................................................................... 122
Jin Sha Teng - Lygodii Japonici Herba .................................................................................................... 123
SUBSTÂNCIAS QUE LIMPAM CALOR E REMOVEM TOXICIDADE .......................................................................... 125
Jin Yin Hua - Lonicerae Flos ................................................................................................................... 125
Ren Dong Teng - Lonicerae Caulis .......................................................................................................... 126
Lian Qiao - Forsythiae Fructus ................................................................................................................ 127
Guan Ye Lian Qiao - Hypericum Perforatum .......................................................................................... 129
Pu Gong Ying - Taraxaci Herba ............................................................................................................... 130
Zi Hua Di Ding - Violae Herba ................................................................................................................. 131
Ye Ju Hua - Chysanthemi Indici Flos ...................................................................................................... 132
Lou Lu - Rhapontici Radix ........................................................................................................................ 133
Zao Xiu - Paridis Rhizoma ........................................................................................................................ 133
Bai Xian Pi - Dictamni Cortex .................................................................................................................. 134
Bai Hua She She Cao - Hedyotis Diffusae Herba .................................................................................... 135
Ban Bian Lian - Lobeliae Chinensis Herba ............................................................................................. 136
Ban Zhi Lian - Scutellariae Barbatae Herba ........................................................................................... 137
Tian Kui Zi - Semiaquilegiae Radix .......................................................................................................... 138
Da Qing Ye - Isatidis Folium .................................................................................................................... 139
Tu Fu Ling - Smilacis glabrae Rhizoma ................................................................................................... 140
Ban Lan Gen - Isatidis Seu Baphicacanthi Radix .................................................................................... 141
Chuan Xin Lian - Andrographitis Herba ................................................................................................. 143
Qing Dai - Indigo naturalis ....................................................................................................................... 144
Yu Xing Cao - Houttuyniae Herba ............................................................................................................ 145
She Gan - Belamcandae Rhizoma ............................................................................................................. 146
Tu Niu Xi - Achyranthis Radix Terrena ................................................................................................... 147
Shan Dou Gen - Sophorae Tonkinensis Radix ......................................................................................... 148
Ma Bo - Lasiosphaera/ Calvatia ................................................................................................................ 149
Ma Chi Xian - Portulacae Herba .............................................................................................................. 150
Qin Pi - Fraxini Cortex ............................................................................................................................. 150
Bai Tou Weng - Pulsatillae Radix ............................................................................................................. 151
Hong Teng (Da Huo Xue) - Sargentodoxae Caulis .................................................................................. 152
Ya Dan Zi - Bruceae Fructus .................................................................................................................... 153
Bai Jiang Cao - Petriniae Herba ............................................................................................................... 154
Lu Dou - Phaseoli Radiati Semen ............................................................................................................. 155
He Ye - Nelumbinis Folium ...................................................................................................................... 156
Hong Tian Kui - Begoniae Fimbristipulatae Herba ................................................................................. 157
Lian Geng - Nelumbinis Caulis ................................................................................................................ 158
Sheng He Ye - Nelumbinis Folium Recens .............................................................................................. 159
Si Gua Luo - Luffae Retinervus Fructus .................................................................................................. 160
Chong Lou - Paridis Rhizoma ................................................................................................................... 161
SUBSTÂNCIAS QUE LIMPAM CALOR E RESFRIAM O SANGUE ............................................................................. 163
Shui Niu Jiao - Bubali Cornu ................................................................................................................... 163
Sheng Di Huang - Rehmanniae Radix ..................................................................................................... 164
Xuan Shen - Scrophulariae Radix ............................................................................................................ 165
Mu Dan Pi - Mountan Cortex ................................................................................................................... 167
Chi Shao - Paeonia Rubra Radix .............................................................................................................. 169
Zi Cao - Arnebiae/Lithospermi Radix ....................................................................................................... 170
Fu Rong Ye - Hibiscus Folium ................................................................................................................. 171
SUBSTÂNCIAS QUE LIMPAM CALOR POR DEFICIÊNCIA ...................................................................................... 173
Qing Hao - Artemisiae annuae Herba ...................................................................................................... 173

6

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Bai Wei - Cynanchi atrati Radix ............................................................................................................... 174


Di Gu Pi - Lycii Cortex .............................................................................................................................. 175
Yin Chai Hu - Stellariae Radix ................................................................................................................. 177
Hu Huang Lian - Picrorhizae Rhizoma .................................................................................................... 178

SUBSTÂNCIAS QUE DRENAM POR BAIXO .................................................................................................... 179

SUBSTÂNCIAS FRIAS PURGATIVAS ................................................................................................................... 180


Da Huang - Rhei Radix et Rhizoma ......................................................................................................... 180
Mang Xiao - Natrii Sulfas ......................................................................................................................... 181
Fan Xie Ye - Sennae Folium ..................................................................................................................... 183
Lu Hui – Aloe ............................................................................................................................................ 184
SUBSTÂNCIAS PURGATIVAS QUE UMEDECEM ................................................................................................... 186
Huo Ma Ren - Cannabis Semen ................................................................................................................ 186
Yu Li Ren - Pruni Semen .......................................................................................................................... 187
SUBSTÂNCIAS PURGATIVAS CATÁRTICAS ........................................................................................................ 188
Gan Sui - Kansui Radix ............................................................................................................................. 188
Da Ji (Hong Da Ji) - Euphorbiae seu Knoxiae Radix .............................................................................. 189
Jing Da Ji - Euphorbiae Pekinensis Radix ............................................................................................... 190
Yuan Hua - Genkwa Flos .......................................................................................................................... 191
Ba Dou - Crotonis Fructus ........................................................................................................................ 192
Qian Niu Zi - Pharbitidis Semen ............................................................................................................... 193
Shang Lu - Phytolaccae Radix .................................................................................................................. 194

SUBSTÂNCIAS QUE DRENAM UMIDADE E REGULAM FLUIDOS .................................................................... 196

Fu Ling - Poria Cocos ............................................................................................................................... 197


Fu Ling Pi - Poriae Cocos Cutis ............................................................................................................... 198
Zhu Ling - Polyporus Umbellatus ............................................................................................................. 199
Fu Shen - Poriae Sclerotium Pararadicis ................................................................................................. 200
Ze Xie - Alismatis Rhizoma ....................................................................................................................... 201
Yi Yi Ren - Coicis Semen ........................................................................................................................... 202
Che Qian Zi - Plantaginis Semen .............................................................................................................. 204
Hua Shi - Talcum ...................................................................................................................................... 205
Mu Tong - Akebiae Caulis ........................................................................................................................ 206
Chuan Mu Tong - Clematidis armandii Caulis ........................................................................................ 208
Bi Xie (Bei Xie) - Dioscoreae hypoglaucae Rhizoma ............................................................................... 209
Tong Cao - Tetrapanacis Medulla ............................................................................................................ 210
Deng Xin Cao - Junci Medulla ................................................................................................................. 211
Di Fu Zi - Kochiae Fructus ....................................................................................................................... 212
Bian Xu - Polygoni avicularis Herba ........................................................................................................ 213
Qu Mai - Dianthi Herba ............................................................................................................................ 214
Dong Gua Ren (Dong Gua Zi) - Benincasae semen ................................................................................ 215
Chi Xiao Dou - Phaseoli Semen ................................................................................................................ 216
Dong Gua Pi - Benincasae Exocarpium ................................................................................................... 217
Hai Jin Sha - Lygodii Spora ...................................................................................................................... 218
Jin Qian Cao - Lysimachiae Herba .......................................................................................................... 219
Shi Wei - Pyrrosiae Folium ....................................................................................................................... 220
Yin Chen Hao - Artemisiae scopariae Herba ........................................................................................... 221
Yu Mi Xu - Maydis Stigma ........................................................................................................................ 222
Dong Kui Zi - Malvae Fructus .................................................................................................................. 223

SUBSTÂNCIAS QUE DISPERSAM VENTO UMIDADE ...................................................................................... 225

SUBSTÂNCIAS QUE DISPERSAM VENTO UMIDADE E ALIVIAM A DOR ................................................................. 226


7

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Can Sha - Bombycis Mori Excrementum ................................................................................................. 226


Du Huo - Angelicae pubescentis Radix .................................................................................................... 227
Wei Ling Xian - Clematidis Radix ............................................................................................................ 228
Zhi Chuan Wu - Aconiti Radix Preparata ................................................................................................ 229
Han Fang Ji - Stephaniae Tetrandrae Radix ........................................................................................... 231
Qin Jiao - Gentianae Macrophyllae Radix ............................................................................................... 232
Song Jie - Pini Lignum Nodi ..................................................................................................................... 233
SUBSTÂNCIAS QUE DISPERSAM VENTO UMIDADE E ABREM OS CANAIS E COLATERAIS .................................... 235
Qi She - Agkistrodon ................................................................................................................................. 235
Jin Qian Bai Hua She - Bungarus Parvus ............................................................................................... 236
Hai Feng Teng - Piperis kadsurae Caulis ................................................................................................ 237
Hai Tong Pi - Erythrinae Cortex .............................................................................................................. 238
Luo Shi Teng - Trachelospermi Caulis ..................................................................................................... 239
Mu Gua - Chaenomelis Fructus ............................................................................................................... 240
Qian Nian Jian - Homalomenae Rhizoma ............................................................................................... 241
Sang Zhi - Mori Ramulus .......................................................................................................................... 242
She Tui - Serpentis Periostracum ............................................................................................................. 242
Shen Jin Cao - Lycopodii Herba ............................................................................................................... 243
Wu Shao She - Zaocys ............................................................................................................................... 245
Xi Xian Cao - Siegesbeckiae Herba .......................................................................................................... 246
SUBSTÂNCIAS QUE DISPERSAM VENTO UMIDADE E FORTALECEM TENDÕES E OSSOS ........................................ 248
Lu Xian Cao - Pyrolae Herba ................................................................................................................... 248
Sang Ji Sheng - Taxilli Herba ................................................................................................................... 249
Wu Jia Pi - Acanthopanacis Cortex .......................................................................................................... 250
Xiang Jia Pi - Periplocae Cortex ............................................................................................................... 251
Xue Lian Hua - Saussureae Involucratae Herba ..................................................................................... 252

SUBSTÂNCIAS QUE TRANSFORMAM A FLEUMA E CESSAM A TOSSE ........................................................... 254

SUBSTÂNCIAS QUE RESFRIAM E TRANSFORMAM A FLEUMA CALOR .................................................................. 256


Qian Hu - Peucedani Radix ...................................................................................................................... 256
Gua Lou - Trichosanthis Fructus ............................................................................................................. 257
Chuan Bei Mu - Fritillariae cirrhosae Bulbus ......................................................................................... 258
Zhe Bei Mu - Fritillariae thunbergii Bulbus ............................................................................................ 259
Zhu Ru - Bambusae Caulis in Taeniam ................................................................................................... 261
Zhu Li - Bambusae Succus ....................................................................................................................... 262
Tian Zhu Huang - Bambusae Concretio silicea ....................................................................................... 263
Hai Zao - Sargassum ................................................................................................................................. 264
Kun Bu - Eckloniae Thallus ...................................................................................................................... 265
Huang Yao Zi - Dioscoreae Bulbiferae Rhizoma ..................................................................................... 266
Pang Da Hai - Sterculiae lychnophorae Semen ....................................................................................... 267
Gua Lou Pi - Trichosanthis Pericarpium ................................................................................................. 268
Gua Lou Zi - Trichosanthis Semen ........................................................................................................... 269
Fu Hai Shi - Costaziae Os ......................................................................................................................... 271
Meng Shi - Chloriti Lapis .......................................................................................................................... 272
Qing Meng Shi - Chloriti Lapis ................................................................................................................. 272
Ge Qiao (Ge Ke) - Menetricis/Cyclinae concha ........................................................................................ 273
Hai Dai - Laminariae Thallus ................................................................................................................... 274
Bi Qi - Eleocharitis Rhizoma .................................................................................................................... 275
Ze Qi - Euphorbiae Helioscopiae Herba ................................................................................................... 276
Dan Nan Xing - Arisaematis Cum Bile ..................................................................................................... 277
SUBSTÂNCIAS QUE AQUECEM E TRANSFORMAM A FLEUMA FRIA ..................................................................... 279

8

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Zhi Ban Xia - Pinelliae Rhizoma preparatum .......................................................................................... 279


Zhi Tian Nan Xing - Arisaematis Rhizoma Preparatum .......................................................................... 280
Zhi Bai Fu Zi - Typhonii Rhizoma Preparatum ....................................................................................... 282
Bai Jie Zi - Sinapis Semen ........................................................................................................................ 283
Xuan Fu Hua - Inulae Flos ...................................................................................................................... 284
Jie Geng - Platycodi Radix ........................................................................................................................ 285
Zao Jia - Gleditsiae Fructus ...................................................................................................................... 287
Zao Jiao Ci - Gleditsiae Spina ................................................................................................................... 288
Bai Qian - Cynanchi stauntonii Rhizoma ................................................................................................. 289
SUBSTÂNCIAS QUE CESSAM A TOSSE E DISPNÉIA .............................................................................................. 291
Xing Ren - Armeniacae Semen ................................................................................................................. 291
Tian Xing Ren - Armeniacae Semen Dulce .............................................................................................. 292
Bai Bu - Stemonae Radix .......................................................................................................................... 293
Zi Wan - Asteris Radix .............................................................................................................................. 294
Kuan Dong Hua - Farfarae Flos .............................................................................................................. 295
Zi Su Zi - Perillae Fructus ........................................................................................................................ 296
Sang Bai Pi - Mori Cortex ......................................................................................................................... 297
Ting Li Zi - Lepidii/Descuriainiae Semen ................................................................................................ 298
Pi Pa Ye - Eriobotryae Folium .................................................................................................................. 300
Mu Hu Die - Oroxyli Semen ..................................................................................................................... 301
Luo Han Guo - Momordicae Fructus ....................................................................................................... 302
Gua Di - Melo Pedicellus .......................................................................................................................... 302
Li Lu - Veratri nigri Radix et Rhizoma ..................................................................................................... 303

SUBSTÂNCIAS AROMÁTICAS QUE DISSOLVEM UMIDADE ........................................................................... 305

Cang Zhu - Atractylodis Rhizoma ............................................................................................................. 306


Hou Po - Magnoliae officinalis Cortex ..................................................................................................... 307
Huo Xiang (Tu Huo Xiang) - Agastaches Herba ..................................................................................... 308
Guang Huo Xiang - Pogostemonis Herba ................................................................................................ 310
Pei Lan - Eupatorii Herba ......................................................................................................................... 311
Sha Ren - Amomi Fructus ......................................................................................................................... 312
Bai Dou Kou - Amomi rotundus Fructus ................................................................................................. 313
Cao Dou Kou - Alpiniae katsumadai Semen ............................................................................................ 314
Cao Guo - Tsaoko Fructus ........................................................................................................................ 316

SUBSTÂNCIAS QUE GUIAM RESOLVEM E REDUZEM .................................................................................... 318

SUBSTÂNCIAS DIGESTIVAS ............................................................................................................................... 319


Shan Zha - Crataegi Fructus .................................................................................................................... 319
Shen Qu - Massa medicata fermentata ..................................................................................................... 320
Mai Ya - Hordei germinatus Fructus ........................................................................................................ 321
Dao Ya - Oryzae Fructus germinatus ....................................................................................................... 322
Su Ya - Setariae Fructus Germinatus ....................................................................................................... 323
Lai Fu Zi - Raphani Semen ....................................................................................................................... 324
Ji Nei Jin - Gigeriae galli EndotheLium corneum ................................................................................... 325
Sheng Jiang Zhi - Zingiberis Rhizoma Succus ........................................................................................ 326
Hong Qu - Monascus Purpureus .............................................................................................................. 327

SUBSTÂNCIAS QUE REGULAM O QI ............................................................................................................. 329

Chen Pi (Ju Pi) - Citri reticulatae Pericarpium ........................................................................................ 330


Ju Hong Pi - Citri rubrum Exocarpium ................................................................................................... 331
Ju He - Citri Rubrum Semen .................................................................................................................... 332
Qing Pi - Citri reticulatae viride Pericarpium .......................................................................................... 333
9

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Zhi Shi - Aurantii Fructus immaturus ...................................................................................................... 334


Zhi Ke (Zhi Qiao) - Aurantii Fructus ....................................................................................................... 336
Mu Xiang - Aucklandiae Radix ................................................................................................................ 337
Wu Yao - Linderae Radix .......................................................................................................................... 338
Xiang Fu - Cyperi Rhizoma ...................................................................................................................... 339
Chen Xiang - Aquilariae Lignum resinatum ............................................................................................ 341
Chuan Lian Zi - Toosendan Fructus ........................................................................................................ 342
Gan Song - Nardostachyos Radix seu Rhizoma ....................................................................................... 343
Fo Shou - Citri sarcodactylis Fructus ....................................................................................................... 344
Mei Gui Hua - Rosae Rugosae Flos ......................................................................................................... 345
Xie Bai - Allii macrostemi Bulbus ............................................................................................................. 346
Shi Di - Kaki Calyx .................................................................................................................................... 347
Li Zhi He - Litchi Semen ........................................................................................................................... 348
Da Fu Pi - Arecae Pericarpium ................................................................................................................ 349
Zi Su Geng - Perillae Caulis ..................................................................................................................... 350
Tan Xiang - Santali albi Lignum .............................................................................................................. 351
Qing Mu Xiang - Aristolochiae Debelis Radix ......................................................................................... 352

SUBSTÂNCIAS QUE REGULAM O SANGUE ................................................................................................... 354

SUBSTÂNCIAS QUE REGULAM O XUE E CESSAM HEMORRAGIA ......................................................................... 356


San Qi (Tian Qi) - Notoginseng Radix ..................................................................................................... 356
Qian Cao - Rubiae Radix .......................................................................................................................... 357
Pu Huang - Typhae Pollen ........................................................................................................................ 359
Da Ji - Cirsii japonici Herba seu Radix .................................................................................................... 360
Xiao Ji - Cirsii Herba ................................................................................................................................ 361
Di Yu - Sanguisorbae Radix ...................................................................................................................... 363
Huai Hua - Sophorae Flos immaturus ..................................................................................................... 364
Ce Bai Ye (Ce Bo Ye) - Platycladi Cacumen Et Folium Biotae ............................................................... 365
Bai Mao Gen - Imperatae Rhizoma .......................................................................................................... 366
Hua Rui Shi - Ophicalcitum ...................................................................................................................... 367
Zhu Ma Gen - Boehmeriae Radix ............................................................................................................. 368
Zi Zhu - Callicarpae Formosanae Folium ............................................................................................... 369
Xian He Cao - AgRimoniae Herba ........................................................................................................... 370
Bai Ji - Bletillae Rhizoma .......................................................................................................................... 371
Xue Yu Tan - Rinis Carbonisatus ............................................................................................................. 372
Zong Lu Pi - Trachycarpi Petiolus ............................................................................................................ 373
Ai Ye - Artemisiae argyi Folium ................................................................................................................ 374
Pao Jiang - Zingiberis Rhizoma Preparatum ........................................................................................... 375
Lian Fang - Nelumbinis Receptaculum .................................................................................................... 376
Ou Jie - Nelumbinis Nodus rhizomatis ..................................................................................................... 377
Zao Xin Tu - Terra flava usta ................................................................................................................... 377
Sheng Ai Ye - Artemisiae Folium .............................................................................................................. 378
Sheng Ce Bai Ye - Cacumen Biotae Orientalis ........................................................................................ 379
SUBSTÂNCIAS QUE REMOVEM ESTASE E PROMOVEM A CIRCULAÇÃO DE XUE .................................................. 381
Chuan Xiong - Chuanxiong Rhizoma ...................................................................................................... 382
Yan Hu Suo - Corydalis Rhizoma ............................................................................................................. 383
Yu Jin - Curcumae Radix .......................................................................................................................... 384
Jiang Huang - Curcumae longae Rhizoma .............................................................................................. 385
Ru Xiang - Olibanum ................................................................................................................................ 387
Mo Yao - Myrrha ....................................................................................................................................... 388
Wu Ling Zhi - Trogopterori Faeces .......................................................................................................... 389

10

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Dan Shen - Salviae miltiorrhizae Radix ................................................................................................... 390


Hong Hua - Carthami Flos ....................................................................................................................... 392
Tao Ren - Persicae Semen ......................................................................................................................... 393
Yi Mu Cao - Leonuri Herba ...................................................................................................................... 395
Niu Xi - Achyranthis bidentatae Radix ..................................................................................................... 396
Ji Xue Teng - Spatholobi Caulis ............................................................................................................... 397
Zi Ran Tong - Pyritum .............................................................................................................................. 398
Xue Jie - Daemonoropis Resina ................................................................................................................ 399
E Zhu - Curcumae Rhizoma ..................................................................................................................... 400
San Leng - Sparganii Rhizoma ................................................................................................................. 401
Tu Bie Chong - Eupolyphaga Seu Steleophaga ....................................................................................... 403
Shui Zhi - Hirudo ...................................................................................................................................... 404
Wang Bu Liu Xing - Vaccariae Semen ..................................................................................................... 405
Yue Ji Hua Rosae - Chinensis Flos .......................................................................................................... 406
Lu Lu Tong - Liquidambaris Fructus ....................................................................................................... 407
Hu Zhang - Polygoni cuspidati rhizoma ................................................................................................... 408
Jiang Xiang - Dalbergiae Odoriferae Lignum .......................................................................................... 409
Chong Wei Zi - Leonuri Fructus .............................................................................................................. 410
Ze Lan - Lycopi Herba .............................................................................................................................. 411
Chuan Niu Xi - Cyathulae Radix .............................................................................................................. 412
Ma Bian Cao - Verbenae Herba ................................................................................................................ 413
Liu Ji Nu - Artemisiae Anomalae Herba .................................................................................................. 414
Su Mu - Sappan Lignum ........................................................................................................................... 415
Gan Qi - Toxicodentri Resina ................................................................................................................... 416
Mao Dong Qing - Ilicis pubescentes radix ................................................................................................ 416
Meng Chong - Tabanus ............................................................................................................................. 417
Wa Leng Zi - Arcae Concha ...................................................................................................................... 418

SUBSTÂNCIAS QUE TONIFICAM .................................................................................................................. 420

SUBSTÂNCIAS QUE TONIFICAM O QI ................................................................................................................. 423


Ren Shen - Ginseng Radix ........................................................................................................................ 423
Dang Shen - Codonopsis Radix ................................................................................................................ 425
Huang Qi - Astragalus Radix .................................................................................................................... 426
Bai Zhu - Atractylodis macrocephalae Rhizoma ...................................................................................... 429
Tai Zi Shen - Pseudostellariae Radix ........................................................................................................ 431
Shan Yao - Dioscoreae Rhizoma ............................................................................................................... 432
Bai Bian Dou - Lablab Album Semen ...................................................................................................... 433
Gan Cao - Glycyrrhizae Radix .................................................................................................................. 434
Sheng Gan Cao - Glycyrrhizae Radix Recens .......................................................................................... 436
Zhi Gan Cao - Glycyrrhizae Radix Praeparata ........................................................................................ 437
Da Zao - Jujubae Fructus ......................................................................................................................... 438
Ci Wu Jia - Acanthopanacis senticosi Radix et Caulis ............................................................................ 440
Hong Jing Tian - Rhodiola Crenulata Radix ........................................................................................... 441
Yi Tang - Maltosum ................................................................................................................................... 442
Feng Mi - Apis Mellifera ........................................................................................................................... 443
Jiao Gu Lan - Gynostemmatis Rhizoma seu Herba ................................................................................. 443
Geng Mi - Oryzae Semen ........................................................................................................................... 445
Jing Mi - Oryzae Semen ............................................................................................................................ 445
SUBSTÂNCIAS QUE TONIFICAM O XUE ............................................................................................................. 447
Shu Di Huang - Rehmanniae Radix preparata ........................................................................................ 447
Dang Gui - Angelicae sinensis Radix ....................................................................................................... 448

11

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Bai Shao - Paeoniae Radix alba ................................................................................................................ 451


Shao Yao - Paeoniae Radix Alba/Rubra ................................................................................................... 453
E Jiao - Asini Corii Colla .......................................................................................................................... 454
He Shou Wu - Polygoni multiflori Radix .................................................................................................. 456
Zhi He Shou Wu - Polygoni multiflori Radix Preparata .......................................................................... 457
Long Yan Rou - Longan Arillus ................................................................................................................ 458
Sang Shen - Mori Fructus ......................................................................................................................... 459
SUBSTÂNCIAS QUE TONIFICAM O YANG ........................................................................................................... 461
Lu Rong - Cervi Cornu pantotrichum ...................................................................................................... 461
Lu Jiao Jiao - Cornu Cervi Gelatinum ..................................................................................................... 462
Lu Jiao Shuang - Cornu Cervi Degelatinatium ....................................................................................... 463
Zi He Che - Hominis Placenta .................................................................................................................. 464
Yin Yang Huo - Epimedii Herba ............................................................................................................... 465
Ba Ji Tian - Morindae officinalis radix .................................................................................................... 467
Du Zhong - Eucommia Cortex .................................................................................................................. 468
Xian Mao - Curculiginis Rhizoma ............................................................................................................ 469
Xu Duan - Dipsaci Radix .......................................................................................................................... 470
Rou Cong Rong - Cistanches Herba ......................................................................................................... 472
Bu Gu Zhi - Psoraleae Fructus ................................................................................................................. 473
Yi Zhi Ren - Alpiniae oxyphyllae Fructus ................................................................................................ 474
Tu Si Zi - Cuscutae Semen ........................................................................................................................ 475
Sha Yuan Zi - Astragali complanati Semen .............................................................................................. 476
Ge Jie - Gecko ............................................................................................................................................ 477
Dong Chong Xia Cao - Cordyceps Sinensis .............................................................................................. 478
Gou Ji - Cibotii Rhizoma ........................................................................................................................... 479
Gu Sui Bu - Drynariae Rhizoma ............................................................................................................... 480
He Tao Ren- Juglandis Semen .................................................................................................................. 482
Hai Ma - Hippocampus ............................................................................................................................. 482
Suo Yang - Cynomorii Herba .................................................................................................................... 484
Hu Lu Ba - Trigonellae Semen ................................................................................................................. 484
Jiu Cai Zi - Allii Tuberosi Semen ............................................................................................................. 485
Hai Gou Shen - Callorhini testes et Penis ................................................................................................ 486
Yang Qi Shi - Actinolitum ......................................................................................................................... 487
Zhong Ru Shi - Stalactitum ....................................................................................................................... 488
Hai Shen - Stichopus ................................................................................................................................. 489
Bai Jiu - Álcool de Cereais Branco ........................................................................................................... 490
Huang Jiu - Alcool de Cereais Amarelo ................................................................................................... 491
SUBSTÂNCIAS QUE TONIFICAM O YIN .............................................................................................................. 492
Sha Shen - Glehniae/Adenophorae Radix ................................................................................................ 492
Bei Sha Shen - Glehniae Radix ................................................................................................................. 493
Nan Sha Shen - Adenophorae Radix ........................................................................................................ 494
Xi Yang Shen - Panacis quinquefolii Radix ............................................................................................. 495
Bai He - Bulbus Lilii ................................................................................................................................. 496
Mai Men Dong - Ophiopogonis Radix ...................................................................................................... 497
Tian Men Dong - Asparagi Radix ............................................................................................................. 499
Shi Hu - Dendrobii Herba ......................................................................................................................... 500
Yu Zhu - Polygonati odorati Rhizoma ...................................................................................................... 502
Huang Jing - Polygonati Rhizoma ............................................................................................................ 503
Gou Qi Zi - Lycii Fructus .......................................................................................................................... 504
Nu Zhen Zi - Ligustri ludici Fructus ........................................................................................................ 505
Mo Han Lian - Ecliptae Herba ................................................................................................................. 506

12

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Gui Ban - Testudinis Plastrum .................................................................................................................. 507


Gui Ban Jiao - Testudinis Plastrum Gelatinum ....................................................................................... 509
Bie Jia - Trionycis Carapax ...................................................................................................................... 510
Hei Zhi Ma - Sesami Semen nigrum ......................................................................................................... 511
Yin Er - Tremella ....................................................................................................................................... 512
Ji Zi Huang - Ovum Gallus Domesticus Flavus ....................................................................................... 513

SUBSTÂNCIAS QUE ESTABILIZAM E ADSTRINGEM ....................................................................................... 515

Ma Huang Gen - Ephedrae Radix ............................................................................................................ 516


Fu Xiao Mai - Tritici Fructus levis ........................................................................................................... 516
Wu Wei Zi - Schisandrae Fructus ............................................................................................................. 518
Wu Mei - Mume Fructus ........................................................................................................................... 519
Wu Bei Zi - Galla chinensis ...................................................................................................................... 521
Shan Zhu Yu - Corni Fructus ................................................................................................................... 522
Sang Piao Xiao - Mantidis Ootheca .......................................................................................................... 523
Jin Ying Zi - Rosae laevigatae Fructus ..................................................................................................... 524
Hai Piao Xiao - Sepiae Endoconcha ......................................................................................................... 525
Lian Zi - Nelumbinis Semen ..................................................................................................................... 526
Qian Shi - Euryales Semen ....................................................................................................................... 528
Chun Pi - Ailanthi Cortex ......................................................................................................................... 529
Rou Dou Kou - Myristicae Semen ............................................................................................................. 530
Chi Shi Zhi - Halloysitum rubrum ............................................................................................................ 531
He Zi - Chebulae Fructus .......................................................................................................................... 533
Bai Guo - Ginkgo Semen ........................................................................................................................... 534
Shi Liu Pi - Granati Pericardium .............................................................................................................. 535
Yu Yu Liang - Limonitum ......................................................................................................................... 536
Lian Xu - Nelumbinis Stamen ................................................................................................................... 537
Fu Pen Zi - Rubi Fructus .......................................................................................................................... 538
Nuo Dao Gen - Oryzae Glutinosae Radix ................................................................................................. 539
Xiao Mai - Tritici Aestivi Levis Semen ...................................................................................................... 540

SUBSTÂNCIAS QUE AQUECEM O INTERIOR E ELIMINAM O FRIO ................................................................. 542

Zhi Fu Zi - Aconiti Radix Lateralis Prearata ........................................................................................... 543


Rou Gui - Cinnamomi Cortex ................................................................................................................... 544
Gan Jiang - Zingiberis Rhizoma ............................................................................................................... 545
Wu Zhu Yu - Evodiae Fructus .................................................................................................................. 547
Xiao Hui Xiang - Foeniculis Fructus ....................................................................................................... 548
Da Hui Xiang (Ba Jiao Hui Xiang) - Illicium Verum .............................................................................. 549
Zhi Cao Wu - Aconiti Kusnezoffi Radix Preparata .................................................................................. 550
Ding Xiang - Caryophylli Flos .................................................................................................................. 551
Gao Liang Jiang - Alpiniae officinarum Rhizoma ................................................................................... 552
Zhi Chuan Wu (Wu Tou) - Aconiti Radix preparata ............................................................................... 553
Hua Jiao - Zanthoxyli Pericarpium .......................................................................................................... 554
Hu Jiao - Piperis Fructus .......................................................................................................................... 555
Bi Ba - Piperis longi Fructus .................................................................................................................... 556
Bi Cheng Qie (Bi Cheng Jia) - Litseae Fructus ....................................................................................... 556
Wei Jiang - Zingiberis Rhizoma Recens ................................................................................................... 557

SUBSTÂNCIAS QUE ACALMAM O ESPÍRITO ................................................................................................. 559

SUBSTÂNCIAS QUE ANCORAM, PACIFICAM E ACALMAM O ESPÍRITO ................................................................. 560


Zhu Sha - Cinnabaris ................................................................................................................................ 560
Ci Shi - Magnetitum .................................................................................................................................. 561
13

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Long Gu - Fossilia Ossis Mastodi ............................................................................................................. 562


Duan Long Gu - Fossilia Ossis Mastodi Praeparata ................................................................................ 564
Long Chi - Fossilia Dentis Mastodi .......................................................................................................... 564
Duan Mu Li - Ostrae Concha Praeparata ................................................................................................ 566
Hu Po - Succinum ..................................................................................................................................... 566
Zi Shi Ying – Fluoritum ............................................................................................................................ 568
Sheng Tie Luo - Ferri Frusta .................................................................................................................... 569
SUBSTÂNCIAS QUE NUTREM O CORAÇÃO E ACALMAM O ESPÍRITO ................................................................... 569
Suan Zao Ren - Ziziphi Spinosae Semen .................................................................................................. 569
Bai Zi Ren (Bo Zi Ren) - Platycladi Semen .............................................................................................. 571
Yuan Zhi - Polygalae Radix ...................................................................................................................... 572
Ling Zhi (Reishi Ganoderma) - Ganoderma Lucidium ............................................................................ 573
He Huan Pi - Albiziae Cortex ................................................................................................................... 574
Ye Jiao Teng (Shou Wu Teng) - Polygoni multiflori Caulis .................................................................... 575

SUBSTÂNCIAS AROMÁTICAS QUE ABREM OS ORIFÍCIOS ............................................................................. 577

She Xiang - Moschus ................................................................................................................................. 577


Bing Pian - Borneolum ............................................................................................................................. 579
Long Nao - Borneolum Syntheticum ........................................................................................................ 580
Su He Xiang - Styrax ................................................................................................................................. 581
Shi Chang Pu - Acori tatarinowii Rhizoma .............................................................................................. 582
An Xi Xiang – Benzoinum ......................................................................................................................... 584

SUBSTÂNCIAS QUE PACIFICAM O FÍGADO, SUBJULGAM O YANG E CESSAM TREMORES ............................. 586

SUBSTÂNCIAS QUE PACIFICAM O FÍGADO E CONTROLAM O YANG .............................................................. 587


Mu Li - Ostreae Concha ............................................................................................................................ 587
Shi Jue Ming - Haliotidis Concha ............................................................................................................ 588
Zhen Zhu Mu - Margaritiferae Concha usta ............................................................................................ 589
Dai Zhe Shi - Haematitum ........................................................................................................................ 591
SUBSTÂNCIAS QUE ELIMINAM VENTO INTERNO E CESSAM TREMORES ........................................................ 592
Ling Yang Jiao - Saigae tataricae Cornu ................................................................................................. 592
Niu Huang - Bovis Calculus ..................................................................................................................... 593
Zhen Zhu - Margarita ............................................................................................................................... 595
Gou Teng - Uncariae Ramulus cum Uncis ............................................................................................... 596
Tian Ma - Gastrodiae Rhizoma ................................................................................................................. 597
Di Long - Pheretima .................................................................................................................................. 599
Quan Xie - Scorpio .................................................................................................................................... 600
Wu Gong - Scolopendra ............................................................................................................................ 602
Jiang Can (Bai Jiang Can) - Bombyx batryticatus .................................................................................. 603
Luo Bu Ma Ye - Apocyni veneti Folium ................................................................................................... 604
Ci Ji Li (Bai Ji Li) - Tribuli Fructus ......................................................................................................... 605

SUBSTÂNCIAS QUE EXPULSAM PARASITAS ................................................................................................. 607

Shi Jun Zi - Quisqualis Fructus ............................................................................................................... 608


Ku Lian Pi - Meliae Cortex ....................................................................................................................... 609
Bing Lang - Arecae Semen ........................................................................................................................ 610
Lei Wan - Omphalia .................................................................................................................................. 611
Fei Zi - Semen Torreyae ............................................................................................................................ 612
He Cao Ya - Gemma AgRimoniae ............................................................................................................ 613
He Shi - Carpesii Abrontinoidis Fructus .................................................................................................. 613
Wu Yi - Ulmi Macrocarpae Fructus ......................................................................................................... 614
Guan Zhong - Cyrtomii Rhizoma .............................................................................................................. 615
14

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Nan Gua Zi - Cucurbitae moschatae Semen ............................................................................................ 616


Chang Shan - Dichroae Radix .................................................................................................................. 617
Da Suan - Allii Sativi Bulbus .................................................................................................................... 618

SUBSTÂNCIAS DE USO EXTERNO ................................................................................................................. 620

Xiong Huang - Realgar ............................................................................................................................. 621


Liu Huang - Sulfur .................................................................................................................................... 622
Bai Fan – Alumen ..................................................................................................................................... 623
Lu Gan Shi - Calamina ............................................................................................................................. 624
Peng Sha - Borax ....................................................................................................................................... 626
Chan Su - Bufonis Venenum .................................................................................................................... 627
She Chuang Zi - Cnidii Fructus ............................................................................................................... 628
Qian Dan - Minium ................................................................................................................................... 629
Mu Bie Zi - Momordicae Semen ............................................................................................................... 630
Da Feng Zi Ren - Hydnocarpi Semen ....................................................................................................... 631
Er Cha - Catechu ....................................................................................................................................... 632
Zhang Nao - Camphora ............................................................................................................................ 633
Ban Mao - Mylabris ................................................................................................................................... 634
Feng Fang - Vespae Nidus ........................................................................................................................ 635

SUBSTÂNCIAS OBSOLETAS .......................................................................................................................... 637

SUBSTÂNCIAS DE ALTA TOXICIDADE ............................................................................................................... 638


Ying Su Ke - Papaveris Pericarpium ........................................................................................................ 638
Lei Gong Teng - Tripterygii Wilfordii Radix Folium seu Flos ................................................................ 638
Ma Qian Zi - Strychni Semen ................................................................................................................... 640
Guang Fang Ji - Aristolochiae Fangchi Radix ........................................................................................ 641
Mi Tuo Seng - Lithargyrum ...................................................................................................................... 642
Ma Dou Ling - Aristolochiae Fructus ...................................................................................................... 643
SUBSTÂNCIAS ANIMAIS DE ESPÉCIES AMEAÇADAS ........................................................................................... 645
Xiong Dan - Vesica Fellea Ursi ................................................................................................................ 645
Chuan Shan Jia - Manitis Squama ........................................................................................................... 646
Hou Zao - Macacae Mulattae Calculus .................................................................................................... 647
Hu Gu - Tigris Os ...................................................................................................................................... 647
Xi Jiao - Rhinocerotis Cornu .................................................................................................................... 648

REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS ................................................................................................................... 651

ANEXOS ...................................................................................................................................................... 652

TABELA 1 - DINASTIAS DA CHINA ............................................................................................................................ 652


TABELA 2 - MATERIAS MEDICAS CLÁSSICAS .............................................................................................................. 653

ÍNDICE DE SUBSTÂNCIAS EM PINYIN COM CATEGORIAS ............................................................................. 654

ÍNDICE REMISSIVO ...................................................................................................................................... 673

15

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Prefácio
Claro que foram muitas horas de trabalho para chegar até aqui, foram muitas revisões,
leituras e decisões para conseguir transformar tantas idéias em uma materia medica concisa,
pronta para ser usada na prática.
No início, pensei em fazer um guia menor, bem pequenino, talvez até em formato de
bolso. Mas vocês e o universo me pediram mais, me pediram para fazer o que o praticante
brasileiro precisava e merecia. Então entendi que o verdadeiro alquimista praticante de
medicina chinesa no Brasil precisava de um guia bem melhor e completo. Um verdadeiro livro
das sombras, para trazer à luz o desconhecido. E com este espírito contruí este material para
que eu e vocês possamos usar e trabalhar com ele no ambulatório, na escola, em uma clínica ou
consultório particular.
É com muita honra que trago para os praticantes brasileiros de medicina chinesa, o guia
prático mais completo de materia medica chinesa escrito em português aqui no Brasil até o
momento. Possui quase 500 substâncias com descrições práticas de suas ações, funções,
aplicações, precauções, contraindicações, comentários tradicionais de uso, dosagens, detalhes
de preparo, incompatibilidades e restrições, combinações com outras substâncias, classes
farmacológicas, com suas respectivas imagens em seu estado processado pronto para uso
medicinal e outras informações.
Eu não fiz este tratado para ficar guardado, junto com outros livros pesados, longos,
lentos e entediantes de medicina chinesa. Este guia é para ser aberto, riscado, dobrado,
amassado, desgastado. Este livro deve ser seu guia amigo, para que você, o verdadeiro
praticante de medicina chinesa possa levar a medicina chinesa de verdade para quem precisar.
Há muita coisa que eu queria incluir, mas pretendia manter a concisão e também não
podia invadir algum tema dos próximos tratados. Certamente, sempre haverá muito respeito e
carinho entre nós, praticantes de medicina chinesa, então conto com a sincera compreensão, se
passou algum detalhe incorreto de ortogtafia, concordância ou de alguma informação técnica
após inúmeras revisões. Sem dúvida, as falhas apontam que precisamos sempre nos esforçar
mais e humildemente serão corrigidas em futuras reimpressões e edições. Me escrevam sempre
se necessário.
São Paulo, Junho de 2016
Dr. Marcio Miyamoto
Medicina Chinesa
Farmacêutico e Psicólogo

16

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Parte 2 - Monografias das Substâncias


A seguir encontra-se a descrição técnica das principais substâncias presentes nas mais
clássicas materias medicas chinesas disponíveis em suas respectivas categorias agrupadas por
efeito terapêutico. Abaixo encontra-se a descrição dos tópicos abordados em cada substância.
Quando não relevante, o tópico estará em branco ou não disponível na droga.
Pinyin: nome em pinyin
Ideograma: caractere chinês correspondente
Nome Farmacêutico: nome farmacêutico mais usado
Fonte: a primeira materia medica citada e informações relevantes da substância
Categoria: categoria principal
Subcategoria: categoria secundária;
Partes Utilizadas: qual parte da matéria prima in natura é usada e processada
Propriedades: sabor e natureza
Meridianos Alvo: tropismo dos canais principais
Funções: principais ações da substância
Indicações: para quais padrões, síndromes, sinais e sintomas, e doenças, esta droga é indicada
Dosagem Recomendada: dose mínima e máxima de uso interno ou externo e comentários
relevantes sobre o uso.
Precauções e Contraindicações: principais cuidados, contraindicações e efeitos adversos e
houverem.
Comentários: comentários tradicionais transmitidos de mestre para discípulo ou informações
relevantes modernas quanto ao emprego atual da substância. Incompatibilidades e
antagonismos com outras drogas chinesas.
Combinações - Dui Yao ( ): combinações da substância com uma ou mais drogas para o
uso clínico. Combinações modernas de uso.
Dui Yao ( ) tradicionais: combinação da substância com mais uma droga, normalmente
transmitida pela tradição.
Farmacologia: classe farmacológica e farmacoterápica da substância.
Interações medicamentosas: se houver alguma interação farmacodinâmica ou
farmacocinética com algum fármaco convencional.
Encontrada em: principais fórmulas clássicas em que encontramos a substância.

53

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Substâncias que liberam o exterior


Conceito: Drogas com uma eficácia maior em dispersar fatores patogênicos exteriores,
eliminar síndromes exteriores e atuar em camadas superficiais do corpo, são conhecidas como
substâncias que liberam a superfície.
Propriedades e Eficácias: Tais substâncias são normalmente de sabor picante, e possuem o
efeito de liberar e dispersar, assim como relacionar-se com os meridianos do Pulmão e da
Bexiga. Tendem a funcionar nas superfícies promovendo sudorese, e por tanto, dispersar o
patogênico externo por meio da transpiração. Seus maiores efeitos são aliviar a superfície, e
alguns possuem o efeito de aumentar a micção e eliminar edemas, cessar a tosse e a dispneia,
promover erupções, cessar a dor e curar abscessos. Tratam principalmente invasões de vento
exteriores, e algumas drogas podem tratar edema, tosse, asma, sarampo, rubéola, dores
decorrentes de artralgia, e estados iniciais de úlceras e feridas concomitantes com síndromes
exteriores.
Classificação e indicações: São classificadas em dois grupos principais, tais como, drogas que
dispersam vento frio e drogas que dispersam vento calor, também conhecidas como substâncias
mornas que liberam o exterior e substâncias frias que liberam o exterior, correspondentemente.
Substâncias mornas que liberam o exterior normalmente são picantes e mornas; logo, dispersam
principalmente vento frio, então são capazes de tratar síndromes exteriores do tipo vento frio,
manifestando-se como calafrios com febre, ausência de transpiração ou transpiração dificultada,
dor de cabeça com dores pelo corpo, congestão e fluxo nasal, ausência de sede, incluindo uma
saburra fina e branca, e um pulso flutuante e tenso. Substâncias frias que liberam o exterior são
normalmente pungentes, amargas, frias e refrescantes. Elas dispersam principalmente vento
calor, então são capazes de tratar síndromes exteriores do tipo vento calor. Também podem
tratar enfermidades “quentes”, nos estágios iniciais, o que também é conhecido como o fator
patogênico penetrando o nível Wei (defensivo), manifestando-se como calor, leve aversão ao
vento frio, garganta seca, sede, dor de cabeça, olhos avermelhados, língua com bordas e pontas
avermelhadas, com uma saburra fina e amarelada, e um pulso rápido e flutuante.
Combinação e aplicação: Quando utilizar substâncias que liberam a superfície, deve-se
combiná-las com substâncias que limpam calor e purgam fogo, removem toxicidade, drenam
umidade, e transformam a fleuma e cessam a tosse, conforme a variação do clima das quatro
estações. Em caso de pessoas mais debilitadas com padrões de doenças exteriores,
manifestando-se como uma deficiência de qi e um excesso decorrente de um agente patogênico,
devem ser combinados com ervas que tonificam o qi, yang, yin ou xue conforme a diferente
constituição, com o intuito de reforçar o Qi saudável e eliminar o fator patogênico. Para os
fatores patogênicos penetrando o nível defensível no estágio inicial de uma enfermidade quente,
utilize substâncias que dispersam vento calor em combinação com substâncias que limpam
calor e que removem a toxicidade.
Precauções: 1) Quando utilizar substâncias que promovem fortemente a sudorese, as dosagens
devem ser menores, pois caso contrário, o excesso de transpiração poderá prejudicar o yang qi
e os líquidos corporais. 2) Em caso de transpiração espontânea devido à deficiência no exterior,
suores noturnos devido a deficiência de yin, feridas e úlceras crônicas, estrangúria e
sangramento, seja cauteloso ao usá-las, embora sejam síndromes exteriores. 3) De acordo com
o tratamento, conforme as estações e condições locais, as dosagens na primavera e verão devem
ser menores enquanto no outono e inverno, maiores. No norte da China, a dosagem é maior
enquanto no sul da China, é menor. 4) Quando usado como decocção, o decocto não pode ser
preparado por muito tempo.

54

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Substâncias mornas que liberam o exterior


Ma Huang - Ephedrae Herba
Pinyin: Má Huáng
Ideograma:
Nome Farmacêutico: Ephedrae Herba
Fonte: Shen Nong Ben Cao Jing (Materia Medica de Shen Nong);
Ma huang trata-se do ramo seco da Ephedra sinica Stapf, Ephedra intermedia Schrenk et
C.a.Mey, ou Ephedra equisetina Bge. No outono, o ramo verde da erva é colhido. Após secar
ao sol e ter o caule de madeira, o restante da raiz e das impurezas removidas, é cortada em
segmentos. É utilizada de forma “crua”, ou após ser processada com mel, ou então macerada
até formar uma lã.
Categoria: Substâncias que liberam o exterior;
Subcategoria: Substâncias mornas que liberam o exterior;
Partes Utilizadas: Folhas, Galhos ou ramos;
Propriedades: Picante, levemente amarga, morna;
Meridianos Alvo: Pulmão, Bexiga;
Funções: Elimina vento-frio através do suor. Alivia asma e tosse. Induz diurese para reduzir o
edema;
Indicações: Síndromes de excesso de origem externa com sintomas de aversão ao frio, febre,

ausência de suor e cefaleia;


Tosse, asma, expectoração profusa, límpida e fina;
Edema agudo;
Dosagem Recomendada: 2 – 9g;
Precauções e Contraindicações: Contraindicada em casos de suor espontâneo e suor noturno,
asma por deficiência. Utilizar com precaução em casos de palpitação, insônia e hipertensão.
Tóxico em dosagem elevada (30-45 g);
Comentários: A forma bruta é mais indicada para induzir a sudorese e a diurese. A forma
cozida é mais indicada para aliviar tosse e asma;
A raiz (Ma Huang Gen) é doce e neutra e cessa a sudorese, por isso é utilizada primariamente
para suor espontâneo e suor noturno;
Kuan Dong Hua neutraliza Ma Huang;
Usado para liberar a superfície em casos onde não há transpiração; trata inchaço e tosse.
55

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Combinações - Dui Yao ( ): 1) Ma Huang + Gui Zhi = padrões de excesso de apresentação


exterior de vento-frio, com febre e calafrios, mas sem transpiração. Também para vento-frio
umidade na síndrome Bi dolorosa;
2) Ma Huang + Xing Ren = cessa a tosse vento-frio e respiração ofegante;
3) Ma Huang + Shi Gao = tosse calor obstruindo os Pulmões com sibilância e ardor no interior
do nariz. Mais eficaz com Huang Qin e Sang Bai Pi;
4) Ma Huang + Gan Jiang = bloqueios de fluidos;
5) Ma Huang + Shu Di Huang = furúnculos yin causados pela obstrução dos canais por umidade
e frio;
6) Ma Huang + Shu Di Huang = tosse e respiração ofegante devido à deficiência de yin do Rim.
7) Ma Huang + Zhi Fu Zi = obstrução dolorosa por vento-frio, ou constipações e edema
associados com deficiência de Yang;
8) Ma Huang + Bai Zhu + Fu Ling Pi + Sang Bai Pi = início de edema agudo.

Dui Yao ( ) tradicionais:

Ma Huang + Xing Ren


1) padrões de vento frio;
2) tosse e asma devido ao vento frio;
3) tosse e asma devido ao calor Pulmão;

Ma Huang + Gui Zhi


1) resfriados, gripe, com febre, aversão ao frio, tremores graves, ausência de sudorese, dor de
cabeça e dores no corpo gerais causados pelo vento-frio;
2) dores reumáticas devido ao vento-frio umidade;
3) tosse e asma devido ao vento-frio obstruindo o Qi Lu
Farmacologia: Antialérgico, Anti-asmático, Bactericida, Anticoagulante, Estimulante, Anti-
inflamatória, Antipirético, Antiviral, Broncodilatador, Cardiotônico, Estimulante do SNC,
Diurético
Hematopoéticas (células vermelhas do sangue), Hipertensiva
Relaxante da musculatura lisa, Vasoconstritor (periférica).
Interações medicamentosas: Agentes anti-hipertensivos: Potencial aumento da pressão
arterial;
Inibidores da MAO: Aumento de efeitos estimulantes; Fenotiazinas: Hipotensão e aumento da
frequência cardíaca. Diminui a disposição e energia;
Teofilina e xantina derivados: Aumenta efeitos estimulantes.
Encontrada em: Da Qing Long Tang, Die Da Wan, Ding Chuan Tang, Ge Gen Jia Ban Xia
Tang, Ge Gen Tang, Gui Zhi Shao Yao Zhi Mu Tang, Ma Huang Lian Qiao Chi Xiao Dou Tang,
Ma Huang Tang, Ma Huang Xi Xin Fu Zi Tang, a Xing Shi Gan Tang, Mu Li San, She Gan Ma
Huang Tang, Mu Li San, She Gan Ma Huang Tang, Wu HU Tang, Wu Ju San, Xiao Qing Long
Tang, Yang He Tang, Yue Bi Tang.

Gui Zhi - Cinnamomi Ramulus


Pinyin: Guì Zhī
Ideograma:
Nome Farmacêutico: Cinnamomi Ramulus
Fonte: Ming Yi Bie Lu (Registros Diversos de Médicos Famosos);
Gui Zhi trata-se do miolo de Cinnamomum cassia Presl, pertencendo ao Luraceae. É coletada
na primavera e verão. Após as folhas serem removidas são cortadas em fatias e então secas ao
sol. A forma crua é usada.
Categoria: Substâncias que liberam o exterior
Subcategoria: Substâncias mornas que liberam o exterior
56

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Partes Utilizadas: Galho ou ramo com miolo


Propriedades: Picante, doce, morna
Meridianos Alvo: Coração, Pulmão, Bexiga
Funções: Expulsa vento-frio ajustando os Qi defensivo e nutritivo. Aquece os canais, dispersa
o frio, movimenta o sangue, alivia a dor. Circula o Yang Qi no peito.
Indicações: Deficiência do exterior com cefaleia, febre, aversão ao vento, sudorese.
Articulações doloridas, principalmente ombros e membros superiores e inferiores.
Menstruação irregular, dismenorreia, amenorreia e massas abdominais.
Dor epigástrica e abdominal que melhora ao calor e à pressão.
Dor torácica, palpitação, pulso intermitente e irregular.
Dosagem Recomendada: 3 – 9g obstrução dolorosa 9-15g
Precauções e Contraindicações: É contraindicada em casos de doenças febris com excesso de
calor e deficiência de yin com sinais de calor. Cautela na gestação ou em casos de menstruação
excessiva.
Comentários: Usado para liberar a superfície quando os sintomas do paciente incluem
sudorese; edema e sensação de peso, dor e frio nas extremidades superiores.
Combinações - Dui Yao ( ): 1) Gui Zhi + Ma Huang = padrões de excesso de frio no
exterior;
2) Gui Zhi + Bai Shao = padrões de excesso vento-frio que se apresenta como uma desarmonia
do Qi nutritivo e de proteção com deficiência no exterior (Wei Qi) e sudorese espontânea;
3) Gui Zhi + Zhi Fu Zi = calafrios e dor nas extremidades em casos de deficiência de Yang com
obstrução dolorosa;
4) Gui Zhi + Zhi Gan Cao= palpitações e falta de ar devido ao Yang enfraquecido e obstruído
no tórax;
5) Gui Zhi + Fu Ling = desbloquear o Yang e facilitar a remoção de fluidos congestionados
associados com edema por deficiência de Yang. Também para palpitações e dispneia devido à
deficiência do Yang do Coração;
6) Gui Zhi + Mu Li + Long Gu = irritabilidade e insônia devido à deficiência de Yang no
aquecedor superior e lesão no yin no aquecedor inferior devido à deficiência de Yang Coração;

57

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

7) Gui Zhi + Mu Li + Long Gu + Bai Zhu + Sheng Jiang + Da Zao + Gan Cao = espermatorréia
devido à exaustão;
8) Gui Zhi + Dan Shen = palpitações e dor no peito causada pela deficiência de Yang do
Coração e subsequente obstrução dolorosa devido à estagnação do sangue bloqueando os
canais;
9) Gui Zhi + Wu Zhu Yu = dor abdominal, dismenorreia, e irregularidade menstrual devido ao
frio por deficiência nos vasos concepção e penetrador;
10) Gui Zhi + Tao Ren + Mu Dan Pi = dor induzida por trauma ou desconforto ginecológico
devido à estagnação do sangue;

Dui Yao ( ) tradicionais:

Gui Zhi + Bai Shao


1) resfriado comum com febre, calafrios, sudorese leve, sem sede, dor de cabeça, magro, pele
língua branca, e uma flutuante, pulso moderada ou, em outras palavras, um padrão exterior
vento-frio, com a desarmonia entre o Ying e Wei;
2) sudorese espontâneas e / ou suores noturnos, acompanhados por aversão ao vento e frio, a
sensação de frio na região lombar, e resfriados freqüentes devido a desarmonia entre o Ying e
Wei Qi;
3) dor no peito e na área cardíaca devido ao Coração deficiente de Yang e desarmonia entre o
Qi e o Sangue;
4) dor abdominal com espasmos e cãibras, devido ao frio por deficiencia e desarmonia entre Qi
e o Sangue;
5) dor / dormência dos membros devido a desarmonia entre o Qi e o Sangue;
6) vômitos e fraqueza durante a gravidez acompanhada por aversão ao frio, falta de apetite,
náuseas e um pulso fraco na posição guan devido à desarmonia de Baço-Estômago e Ying-Wei
Qi;
7) fraqueza em idosos, fraqueza durante a convalescença, pós-parto e no pós-operatório, com
fadiga e falta de força, aversão ao vento, e ligeira transpiração devido a desarmonia entre o
Ying e Wei
Farmacologia: Analgésico, bactericida, Anticoagulante, Antiplaquetária, Antipirético,
Anticonvulsivo, anti-epiléptico, Antiviral, Vasodilatação (periférica)
Encontrada em: Chai Hu Gui Zhi Gan Jiang Tang, Chai Hu Gui Zhi Tang, Chai Hu Jia Long
Gu Mu Li Tang, Da Qing Long Tang, Dang Gui Si Ni Tang, Fu Ling Gui Zhi Gan Cao Da Zao
TangGe Gen Tang, Gui Zhi Fu Ling Wan, Gui Zhi Gan Cao Tang, Gui Zhi Jia Fu ZI Tang, Gui
Zhi Jia Ge Gen Tang, Gui Zhi Jia Long Gu Mu Li Tang, Gui Zhi Jia Shao Yao Tang, Gui Zhi
Ren Sheng Tang, Gui Zhi Shao Yao Zhi Mu Tang, Gui Zhi Tang, Huang Lian Tang, Huang Qi
Gui Zhu Wu Wu Tang, Huang Qi Jian Zhong Tang, Jin Gui Shen Qi Wan, Ling Gui Zhu Gan
Tang, Ma Huang Tang, Shen Qi Wan, Tao He Cheng Qi Tang, Wei Ling Tang, Wen Jing Tang,
Wu Ling San, Wu Mei Wan, Xiao Jian Zhong Tang, Xiao Qing Long Tang, Zai ZAo San, Zhi
Gan Cao Tang, Zhi Shi Gua Lou Gui Zhi Tang, Zhi Shi Xie Bai Zhi Tang.

Sheng Jiang - Zingiberis Rhizoma Recens


Pinyin: Shēng Jiāng
Ideograma:
Nome Farmacêutico: Zingiberis Rhizoma Recens
Fonte: Ming Yi Bie Lu (Registros Diversos de Médicos Famosos)
Sheng jiang trata-se do rizoma fresco de Zingiber officinale Rosc., pertencendo ao
Zingiberaceae. É coletado no outono e inverno. Após a raiz fibrosa, a terra e areia serem
removidas, é cortado em finas fatias. A forma crua é usada.
Categoria: Substâncias que liberam o exterior
Subcategoria: Substâncias mornas que liberam o exterior
58

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Partes Utilizadas: Rizoma


Propriedades: Picante, levemente morna
Meridianos Alvo: Pulmão, Baço, Estômago
Funções: Dispersa vento-frio, alivia o exterior. Aquece o aquecedor médio e cessa vômito.
Aquece o pulmão e cessa a tosse. Reduz a toxicidade de outras substâncias e de frutos do mar.
Indicações: Invasão de vento-frio com sintomas de calafrios, febre, cefaleia, obstrução nasal,
tosse com muco claro.
Náusea ou vômito por frio no Estômago.
Reduz a toxicidade de Ban Xia, Nan Xing e frutos do mar.
Dosagem Recomendada: 3 – 9g
Precauções e Contraindicações: Contraindicada em padrões de calor por excesso.
Comentários: Trata tosse acompanhada por fleuma e vômitos. Usado para facilitar a
transpiração.
Combinações - Dui Yao ( ): 1) Sheng Jiang + Da Zao = vento-frio exterior. Além disso,
alivia a dor epigástrica, náuseas e vômitos, através do reforço do Qi de Baço.
2) Sheng Jiang + Zhi Ban Xia = vômitos devido a muitas causas, por tosse produtiva devido ao
fleuma-umidade.
3) Sheng Jiang + Zhu Li = tosse e dor de cabeça devido ao calor induzido por fleuma, ou afasia
e dormência de golpe de vento -acidente vascular cerebral devido a obstrução por fleuma.
4) Sheng Jiang + Zhu Ru = vômitos devido ao calor em pacientes com deficiência de Qi de
Estômago.

Dui Yao ( ) tradicionais:

Sheng Jiang + Zhi Ban Xia


1) náuseas, vômitos, sem sede, língua viscosa devido à estagnação fleuma-umidade em Jiao
médio;
2) A tosse persistente com fleuma branca, fluida e profusa
Farmacologia: Analgésico, bactericida, Antiemético, Anti-inflamatória, Antimutagênico,
Antiparasitária (intestinal), Antiplaquetária,
Antipirético, Anticonvulsivo, Anti-epiléptico, Antiulcerosa, Cardiotônico, Colagoga,
Hepatoprotetora, Hipertensiva, Sedativos e hipnóticos.

59

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Interações medicamentosas: Antiplaquetária e anticoagulante (varfarina, aspirina, heparina,


AINEs, clopidogrel, eptifibatida, tirofiban, ticlopidina, dipiridamol e inibidores da COX-2):
Aumenta a potência de sangramento.
Sedativos (benzodiazepinas, barbitúricos, não-benzodiazepínicos e álcool): Aumenta efeito de
sedação.
Encontrada em: Ban Xia Bai Zhu Tian Ma Tang, Ban Xia Hou Po Tang, Bao Chan WU You
Fang, Bu Huan Jin Zheng Qi San, Cang Fu Dao TAn Tang, Chai Ge Jie Ji Tang, Chai Hu Gui
Zhi Tang, Chai Hu Jia Long Gu Mu Li Tang, Cong Bai Qi Wei Yin, Da Chai Hu Tang, Da Qing
Long Tang, Dao Tan Tang, Di Huang Yin Zi, Di Tan Tang, Ding Xiang Shi Di Tang, Fang Ji
Huang Qi Tang, Ge GEn Jia Ban Xia Tang, Ge Gen Tang, Gui Pi Tang, Gui Zhi Jia Fu Zi Tang,
Gui Zhi Jia Ho upo Xing Zi Tang, Gui Zhi Jia Long Gu Mu Li Tang, Gui Zhi Jia Shao Yao
Tang, Gui Zhi Shao Yao Mu Tang, Gui Zhi Tang, Hou Po Wen Zhong Tang, Huang Lian Wen
Dan Tang, Huang Long Tang, Huang Long Tang, Huang Qi Gui Zhu Wu Wu Tang, Huang Qi
Jian Zhong Tang, Huo Xiang Zheng Qi San, Ju Pi Zhu Ru Tang, Juan Bi Tang, Ma Hunag Lian
Qiao Chi Xiao Dou Tang, Mu Xiang Bing Lang Wan, Nuan Gan Jian, Ping Wei San, Qing Fei
Tang, Qing Qi Hua TAn Wan, Ren Shen BAi Du San, Ren Shen Hu Tao Tang, Ren Shen Yang
Rong Tang, She Gan MA Huang Tang, Sheng Jiang Xie Xin Tang, Shi Pi Yin, Si Shen Wan,
Su Zi Jiang Qi Tang,Wen Dan Tang, Wen Jing Tang, Wu Hu Tang, Wu Pi San, Wu zhu Yu
Tang, Xinag Sha Liu Jun Zi Tang, Xiang Sha Yang Wei Tang, Xiao Chai Hu Tang, Xiao Jian
Zhong Tang, Xing SU San, Xuan Fu Dai Zhe Shi Tang, Yan Hu Suo Tang, Yue Bi Tang, Zhen
Wu Tang, Zhi GAn Cao Tang, Zhi IZ Sheng Jiang Chi Tang.

Sheng Jiang Pi - Zingiberis Rhizoma Recens Pericarpiem


Pinyin: Shēng Jiāng Pí
Ideograma:
Nome Farmacêutico: Zingiberis Rhizoma Recens Pericarpiem
Fonte: Ming Yi Bie Lu (Registros Diversos de Médicos Famosos)
Sheng jiang Pi trata-se da casca do rizoma fresco de Zingiber officinale Rosc., pertencendo ao
Zingiberaceae. É coletado no outono e inverno. Após a raiz fibrosa, a terra e areia serem
removidas, a casca é retirada e usada.
Categoria: Substâncias que liberam o exterior
Subcategoria: Substâncias mornas que liberam o exterior

Partes Utilizadas: Casca


Propriedades: Picante e fria
Meridianos Alvo: Pulmão, Baço e Estômago
Funções: Harmoniza o Jiao Médio.
60

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso


Substâncias que tonificam
Conceito: substâncias que reabastecem o qi, fortalecem o corpo, aumentam sua resistência e,
principalmente, o tratamento de síndromes de deficiência, são referidos como tônicos, ou
substâncias que nutrem.
Propriedades e Efeitos: doce no sabor, a maioria dos tônicos possui efeitos tonificantes, como,
revigorar o qi saudável, e reabastecer a Xue e essência. Eles se limitam a tratar síndromes de
deficiência, devido à deficiência de qi saudável e consumo de essência, manifestando-se como
desânimo, cansaço e falta de força, pele amarelada ou esbranquiçada, palpitações e falta de ar,
bem como pulso fraco e débil.
Classificação e Indicações: Conforme suas diferentes propriedades, eficácias e indicações,
tônicos são classificados em quatro grupos: tônicos de Qi, tônicos de Yang, tônicos de sangue
e tônicos de yin.
Tônicos de qi (materia medica tônica de Qi), na sua maior parte são doces no sabor, e quente
ou neutro na natureza. Relacionam-se principalmente com o meridiano de Baço e pulmão, com
alguns se relacionando com o meridiano do coração. A maioria dos tônicos tem a eficácia de
repor o qi do Baço e do pulmão, e alguns têm a ação adicional de reabastecer o qi do coração.
Tônicos de Qi são indicados para a síndrome de deficiência de qi do Baço, manifestando-se
como anorexia, flatos abdominais, fezes soltas, lassitude e apatia, pele amarelada,
emagrecimento ou edema generalizado, incluindo prolapsos de órgãos internos, e várias formas
de sangramento. Eles síndrome de deficiência de qi do pulmão, manifestando-se como falta de
ar agravada pelo movimento, tosse, voz fraca, até mesmo dispnéia e sudorese espontânea. Além
disso, tratam síndrome de deficiência de qi do coração, manifestando-se como palpitações e
opressão no peito e falta de qi, bem como o esgotamento do qi original, manifestando-se como
dispnéia com falta de ar, bem como um pulso fraco e débil.
Tônicos de Yang (materia medica tônica de Yang), na sua maior parte são doces e salgada no
sabor, picante e quente na natureza. Eles se relacionam principalmente com o meridiano dos
Rins. Conforme a a teoria da MTC, o sabor salgado pode nutrir o Rim, e picante e doce pode
revigorar o yang, o qual pode revigorar o yang original de todo o corpo. Tônicos de Yang são
indicados principalmente para o tratamento da deficiência do yang do Rim, manifestando-se
como intolerância ao frio, membros frios, fraqueza da região lombar e joelhos, frigidez,
impotência sexual, ejaculação precoce, esterilidade devido a frio no esperma ou infertilidade
devido ao frio no útero, disúria e enurese; para deficiência de yang de Baço e Rim manifestando-
se como dor e sensação de frio na barriga ou edema; em caso de insuficiência dos Rins e do
Fígado que se manifesta como tontura, zumbido, envelhecimento precoce dos cabelos (poliose),
tendões fracos, ou mau desenvolvimento infantil, falha no fechamento da fontanela, retardo no
crescimento dos dentes; bem como para a deficiência de pulmão e Rim e falha do Rim em
receber o qi, manifestando-se como dispnéia do tipo deficiência, metrorragia e metrostaxis,
leucorréia devido à deficiência de yang do Rim.
Tônicos de sangue (materia medica tônica de sangue), doce no sabor, quente e umectante na
natureza e, principalmente, relaciona-se com o meridiano de coração e Fígado. Eles funcionam
para repor o sangue e são indicados para o tratamento da síndrome de deficiência de sangue que
se manifesta como palidez ou compleição amarelada, palidez dos lábios e unhas, tontura,
zumbido, palpitações, insônia, amnésia, ou menstruação atrasada com o sangue escasso de cor
clara, ou até mesmo amenorréia, com uma língua de cor clara e um pulso fino.
Tônicos de Yin (materia medica tônica de Yin), são na sua maioria, doce no sabor e frias na
natureza. Aqueles com a função de nutrir o yin do pulmão e Estômago relaciona-se com o
meridiano de pulmão e Estômago; no entanto, aqueles que nutrem o yin do Rim e Fígado, se
relacionam com os meridianos do Fígado e Rim. E alguns nutrem o yin coração, relacionando-
se com seu meridiano. E nesse sentido, são usados para o tratamento de várias síndromes de
deficiência yin, como tosse seca, hemoptise, ou voz rouca devido à deficiência de yin do pulmão

420

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Substâncias que tonificam o Qi


Ren Shen - Ginseng Radix
Pinyin: Rén Shēn
Ideograma:
Nome Farmacêutico: Ginseng Radix
Fonte: Shen Nong Ben Cao Jing (Materia Medica de Shen Nong)
Esta substância é a raiz seca ou rizoma de Panax Ginseng (C. A. Mey. Fam. Araliaceae). Os
produzidos no condado de Fusong, da província de Ji lin, sendo em maior quantidade, são
chamados de Jilin Gingseng. O Ginseng selvagem, também chamado de Ginseng da montanha,
é da melhor qualidade. O Ginseng selvagem crescido na floresta da montanha é chamado lin
xia shen, enquanto o cultivado é conhecido como Ginseng de Jardim, que normalmente é
colhida depois que a planta vem crescendo há 6-7 anos. Raízes brutas de Ginseng, depois de ter
sido lavado e seco ao sol, são conhecidos como Ginseng da montanha; enquanto aqueles secos
depois de ter sido cozido no vapor são conhecidos como Ginseng vermelho. As raízes finas
produzidas no processo de preparação são conhecidas como borla de ginseng. Ginseng da
montanha secos pelo sol são conhecidos como Ginseng da montanha curtidos pelo sol. Esta
substância é cortada ou transformada em pó.
Categoria: Substâncias que tonificam
Subcategoria: Substâncias que tonificam o Qi

Partes Utilizadas: Raiz


Propriedades: Doce, levemente amarga, levemente morna
Meridianos Alvo: Pulmão, Baço
Funções: Tonifica o Qi primário, Qi de Baço, de pulmão e de Coração. Resgata o pulso do
paciente do colapso. Promove a produção de fluidos corpóreos. Tranquiliza o espírito, melhora
a inteligência.
Indicações: Colapso de Qi ou perda de sangue com apatia, diaforese e pulso extremamente
fraco.
Má digestão, prolapso de órgãos e vísceras, dispneia, tosse crônica, palpitação, insônia,
esquecimento.
Sede, desidratação, diabetes.
Fadiga geral, anemia.
Dosagem Recomendada: 3 – 9g
Precauções e Contraindicações: Contraindicada em casos de calor verdadeiro ou por
deficiência. Incompatível com Li Lu. Evite altas doses de cafeína ou outros estimulantes;
sangramento devido ao calor no sangue;
Comentários: Cozinhar lentamente em fogo baixo. Fazer sua decocção separadamente e
misturas às outras substâncias em seguida. Antagonismo: Wu Ling Zhi, Gui Ban, Lai Fu
Zi.Incompatível com Li Lu;
423

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Evite: chá verde e nabos. atualmente recomenda-se cuidados em casos de hipertensão arterial
(sistólica superior a 180 mmHg)
Interações medicamentosas: Hipoglicemiantes (glibenclamida, metformina, insulina):
Diminui os níveis de glicose
Fenelzina: Aumenta estimulação psicoativa

Varfarina: Melhora dos parâmetros internacionais de resposta


Combinações - Dui Yao ( ): 1) Ren Shen + Zhi Fu Zi = sudorese profusa, extremidades
geladas, falta de ar;
2) Ren Shen + Ge Jie + He Tao Ren = chiado devido à deficiência de Rim;
3) Ren Shen + Bai Zhu + Fu Ling = anorexia, diarréia, vômitos distensão focal do abdômen;
4) Ren Shen + Wu Wei Zi + Mai Men Dong = falta de ar e sudorese espontânea;
5) Ren Shen + Shu Di Huang + Tian Men Dong = febre, falta de ar, e uma língua vermelha
seca;
6) Ren Shen + Dang Gui + Long Yan Rou + Yuan Shi = palpitações, falta de ar, diminuição do
apetite e insônia;
7) Ren Shen + Lu Rong = impotência;
8) Ren Shen + Zi su Yu = doenças exteriores, vento frio nos casos de deficiência de Qi.
Dui Yao ( ) tradicionais:
Ren Shen + Zi Zhi fu
1) doença crônica, perda de sangue, doença de Coração com membros frios, transpiração
espontânea fria;
2) colapso do Qi, ritmo cardíaco lento ou arrítmico;
3) Síndrome Jue Yin, membros frios

Farmacologia: Adaptogênico, Antienvelhecimento, Antidiabético, Estimulante,


Antineoplásico, Antioxidante, Antiplaquetária, Antiulcerosa, Ansiolítico, Cardiotônico,
Cognitivo, Ação endócrina (adrenal), Hipertensiva, Imunoestimulante, Metabólico, Radiação
(efeito protetor), Vasodilatador (periférica).
Encontrada em: An Shen Ding Zhi Wan, Ba Zhen Tang, Bai Hu Jia Ren Shen Tang, Ban Xia
Xie Xin Tang, Bao Yuan Tang, Bu Fei Tang, Bu Zhong yi Qi Tang, Chai Hu Gui Zhi Tang,
Chai Hu Jia Long Gu Mu Li Tang, Da Jian Zhong Tang, Dang Gui Nian Tong Tang, Di Tan
Tang, Ding Xiang Shi Di Tang, Ding Zhi Wan, Du Huo Ji Sheng Tang, Fu Zi Tang, Gan Cao
Xie Xin Tang, Ge Hua Jie Cheng San, Gu Bem Zhi Beng Tang, Gui Lu Er Xian Jiao, Gu Pi
424

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Tang, Gui Zhi Ren Shen Tang, Huang Lian Tang, Huang Long Tang, Jian Pi Wan, Jiu Xian
San, Ju Pi Wan, Jiu Xian san, Ju Pi Zhu Ru Tang, Ju Yan Lian, Li Zhong An Hui Tang, Li

Zhong Wan, Liu Jun Zi Tang, Long Chi Qing hun Tang, Mu Xiang Liu Qi Yin, Qing Zao Jiu
Fei Tang, Ren Shen Bai Du San, Ren Shen Bu Fei Tang, Ren Shen Ge Jie San, Ren Shen Hu
Tao Tang, Ren Shen Yang Rong Tang, Ren Shen Zi Xue Tang, Sang Piao Xiao San, Shen Fu
Tang, Shen Ge San, Shen Ling Bai Zhu San, Shen Qi Si Wu Tang, Sheng Jiang Xie Xin Tang,
Sheng Mai San, Sheng Yu Tang, Shi Quan Da Bu Tang, Si Jun Zi Tang, Si Mo Tang, Si Ni Jia
Ren Shen Tang, Tai Shan Pan Shi Dan, Tian Wang Bu Xin Dan, Tong Ru Dan, Wan Dai Tang,
Wen Jing Tang, Wen Pi Wan, Wu Mei Wan, Wu Mei Wan, Wu Zhu Yu Tang, Xiang Sha Liu
Jun Zi Tang, Xiang Sha Yang Wei Tang, Xiao Chai Hu Tang Xin Jia Huang Long Tang, Xuan
Fu Dai Zhe Shi Tang, Yi Gong San, Zai Zao San, Zhen Ren Yang Zang Tang, Zhi Gan Cao
Tang, Zhi Shi Xiao Pi Wan, Zhu Ye Shi Cao Tang.

Dang Shen - Codonopsis Radix


Pinyin: Dǎng Shēn

425

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Substâncias obsoletas
Conceito: As substâncias obsoletas são aquelas que não são mais produzidas como
medicamentos ou até permanecem sendo produzidas, mas seu uso na prática é restrito.
Classificação: Este grupo não é classificado pelas suas semelhanças terapêuticas ou ação de
acordo com a medicina chinesa. Elas são classificadas pelo principal motivo que tornaram
obsoletas. Assim temos: 1) Substâncias de alta toxicidade; 2) Substâncias animais de espécies
ameaçadas.
Substâncias de alta toxicidade: estão presentes nesta categoria as drogas que apresentam riscos
elevados para o uso até mesmo supervisionado e que recomenda-se substituir por outras
substâncias. Existem muitas drogas que são até proscritas em alguns países, assim, a seleção
destas drogas baseou-se nas mais comuns e que ainda podem ser encontradas para uso
terapêutico, mas que gradativamente estão deixando de lado por conta do risco. A maior parte
dos minerais, principalmente os mais pesados que são usados internamente, como Zhu Sha, por
exemplo, também são perigosos, e possuem alta toxicidade, mas ainda são muito usados, por
isso não são obsoletos na maior parte do mundo.
Substâncias animais de espécies ameaçadas: esta categoria representa aquelas drogas que
devem ser decontinuadas por serem partes de animais que fizeram, fazem ou poderão fazer
parte de risco de extinção. Além disso incluem substâncias de animais que foram torturados ou
sofreram maus tratos para se retirar a parte desejada, como Xiong Dan. No passado, mantinha-
se o animal vivo, em situações degradantes e com o uso de sondas, retirava-se a bile e cálculos
biliares do animal vivo. Hoje existem leis internacionais que proíbem a produção e exportação
de substâncias extraídas dessa maneira.
No Brasil, o uso de partes animais de maneira geral é restrita para a produção industrial de
produtos da medicina chinesa. Apesar da legislação, no momento da atual publicação deste
tratado não fazer alusão a quais partes animais são verdadeiramente proibidas, entende-se que
nenhuma espécie de animal doméstico ou silvestre, ameaçada ou não de extinção, protegida ou
não pelo IBAMA, deva ser usada em nenhum momento. Todavia, espera-se que a legislação
amadureça e que algumas partes animais, como certas conchas e pérolas, troca de pele de
determinados insetos e reptéis, possam ser permitidas pois fazem parte do ciclo natural do
animal, e usá-las não traz prejuízos ao mesmo, assim como outras partes animais que o Brasil
já é produtor e exportador, como o cálculo biliar bovino (Niu Huang), aproveitado do gado de
corte.

637

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Substâncias de alta toxicidade


Ying Su Ke - Papaveris Pericarpium
Pinyin: Yīng Sù Ké
Ideograma:
Nome Farmacêutico: Papaveris Pericarpium
Fonte: KaiBao Ben Cao (Materia medica da Era KaiBao)
É a casca de Papaver somniferum L., a famosa papoula, ela não é mais usada como
medicamento por ser uma substância proscrita em muitos países, até mesmo na China.
Categoria: Substâncias obsoletas
Subcategoria: Substâncias de alta toxicidade
Partes Utilizadas: casca
Propriedades: Azedo, adstringente, neutro e toxico
Meridianos Alvo: Rim, Intestino Grosso e Pulmão.
Funções: Preserva a perda de Qi no pulmão; Vincula-se os intestinos;
Estabiliza o aquecedor inferior; Alivia a dor;
Indicações: Tosse crônica; Diarréia e disenteria crônica; Poliúria, espermatorreia ou leucorreia.
Qualquer tipo de dor, especialmente do abdômen, tendões e ossos; dor de tumores;
Dosagem Recomendada: 1.5-6g, fresca = diarréia e dor, frito no mel (Feng Mi) = tosse;
Precauções e Contraindicações: Contraindicado para gestantes e mulheres que estão
amamentando;
Não usar à longo prazo. Cautela para pacientes com diarréia ou desinteria aguda;
Comentários:
Combinações - Dui Yao ( ): 1) Ying Su Ke + Wu Mei + Wu Wei Zi = tosse crônica
incessante;
2) Ying Su Ke + Mu Xiang + Huang Lian = distúrbios de diarréia e disenteria crônica;

Farmacologia: Analgésico, Anti Diarréia


Encontrada em: Jiu Xian San, Zhen Ren Yang Zang Tang



Lei Gong Teng - Tripterygii Wilfordii Radix Folium seu Flos
Pinyin: Léi Gōng Téng
Ideograma:
Nome Farmacêutico: Tripterygii Wilfordii Radix Folium seu Flos
638

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Fonte: Ben Cao Gang Mu Shi Yi (Suplemento ao Compêndio de Materia medica)


Sua origem vem do hadromestome da raiz de Tripterygium wilfordii Hook, f., família
Celastraceae. É escavado no outono, seco ao sol ou com a pele removida. É cortado em pedaços
grossos e a forma crua é usada como medicamento.
Categoria: Substâncias obsoletas
Subcategoria: Substâncias de alta toxicidade
Partes Utilizadas: Raiz, folhas e flores. Principalmente a raiz.
Propriedades: Amargo, picante, frio, extremamente tóxico.
Meridianos Alvo: Fígado e Rim
Funções: Expelir o vento, remover a umidade, ativar o sangue, desbloquear os colaterais;
limpar o calor e toxicidade.
Indicações: Síndrome bi persistente por vento umidade É a substância mais importante para
vento umidade persistente.
Bolhas com raízes profundas e inchaço por toxinas. É normalmente usado com Chan Su.
Além disso, pode remover a umidade e aliviar a coceira e tratar diversos tipos de dermatopatias,
como lepra, tínea persistente, eczema, dermatite e erythra.
Dosagem Recomendada: 1-5g. Nunca usar mais do que 12g diariamente. Decocto em fogo
baixo por cerca de duas horas. A dosagem correta pode ser macerada ou transformada em pó
para aplicação externa, e o tempo de aplicação não pode exceder meia hora.
Precauções e Contraindicações: Extremamente tóxica e cuidado com o uso em enfermidades
orgânicas do coração, Fígado e Rim e diminuição de leucócitos. Contraindicado na gravidez.
Os efeitos colaterais estão relacionados principalmente em prejuízos do sistema gastrointestinal,
infertilidade e supressão da proliferação de linfócitos, há ao menos um caso de óbito relatado.
Depois de ingerir a erva, o paciente evoluiu para um choque hipovolêmico e dano cardíaco, e
morreu três dias depois. Não havia informações disponíveis sobre a condição física antes do
falecido, nem qual a posologia da erva foi consumida.
Comentários: Envolve reações do sistema digestivo, pele e mucosa, menstruação irregular,
função anormal do Fígado, leucopenia, e eletroencefalografia alterada. O uso prolongado pode
aumentar as chances de osteoporose e fratura. A sobredose pode induzir vômito intenso, angina
abdominal, diarreia, pulso fraco e fino, eletroencefalograma alterado, diminuição da pressão
sanguínea e temperatura corporal, choque, urina escassa, edema, urina anormal. Nos estágios

639

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Índice de Substâncias em Pinyin com categorias


NOME CATEGORIA SUBCATEGORIA PG
Ai Ye - Artemisiae argyi Substâncias que regulam o Substâncias que regulam o
397
Folium Xue Xue e cessam hemorragia
Substâncias aromáticas que Substâncias aromáticas que
An Xi Xiang – Benzoinum 627
abrem os orifícios abrem os orifícios
Substâncias que drenam por Substâncias purgativas
Ba Dou - Crotonis Fructus 200
baixo catárticas
Ba Ji Tian - Morindae Substâncias que tonificam o
Substâncias que tonificam 498
officinalis radix Yang
Bai Bian Dou - Lablab Substâncias que tonificam o
Substâncias que tonificam 462
Album Semen Qi
Substâncias que transformam Substâncias que cessam a
Bai Bu - Stemonae Radix 310
a fleuma e cessam a tosse tosse e dispnéia
Bai Dou Kou - Amomi Substâncias aromáticas que Substâncias aromáticas que
333
rotundus Fructus dissolvem umidade dissolvem umidade
Bai Fan – Alumen Substâncias de uso externo Substâncias de uso externo 669
Substâncias que estabilizam e Substâncias que estabilizam e
Bai Guo - Ginkgo Semen 573
adstringem adstringem
Substâncias que tonificam o
Bai He - Bulbus Lilii Substâncias que tonificam 531
Yin
Bai Hua She She Cao - Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
139
Hedyotis Diffusae Herba calor e removem toxicidade
Substâncias que regulam o Substâncias que regulam o
Bai Ji - Bletillae Rhizoma 393
Xue Xue e cessam hemorragia
Bai Jiang Cao - Petriniae Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
159
Herba calor e removem toxicidade
Substâncias que transformam Substâncias que aquecem e
Bai Jie Zi - Sinapis Semen 299
a fleuma e cessam a tosse transformam a fleuma fria
Bai Jiu - Álcool de Cereais Substâncias que tonificam o
Substâncias que tonificam 523
Branco Yang
Bai Mao Gen - Imperatae Substâncias que regulam o Substâncias que regulam o
388
Rhizoma Xue Xue e cessam hemorragia
Bai Qian - Cynanchi Substâncias que transformam Substâncias que aquecem e
306
stauntonii Rhizoma a fleuma e cessam a tosse transformam a fleuma fria
Bai Shao - Paeoniae Radix Substâncias que tonificam o
Substâncias que tonificam 481
alba Xue
Bai Tou Weng - Pulsatillae Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
156
Radix calor e removem toxicidade
Bai Wei - Cynanchi atrati Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
180
Radix calor por deficiência
Bai Xian Pi - Dictamni Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
138
Cortex calor e removem toxicidade
Bai Zhi - Angelicae Substâncias que liberam o Substâncias mornas que
70
Dahuricae Radix exterior liberam o exterior
Bai Zhu - Atractylodis Substâncias que tonificam o
Substâncias que tonificam 457
macrocephalae Rhizoma Qi
Bai Zi Ren (Bo Zi Ren) - Substâncias que acalmam o Substâncias que nutrem o
613
Platycladi Semen espírito coração e acalmam o espírito
Ban Bian Lian - Lobeliae Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
140
Chinensis Herba calor e removem toxicidade
Ban Lan Gen - Isatidis Seu Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
146
Baphicacanthi Radix calor e removem toxicidade
Ban Mao - Mylabris Substâncias de uso externo Substâncias de uso externo 681

654

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Ban Zhi Lian - Scutellariae Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
141
Barbatae Herba calor e removem toxicidade
Bei Sha Shen - Glehniae Substâncias que tonificam o
Substâncias que tonificam 527
Radix Yin
Bi Ba - Piperis longi Substâncias que aquecem o Substâncias que aquecem o
596
Fructus interior e eliminam o frio interior e eliminam o frio
Bi Cheng Qie (Bi Cheng Substâncias que aquecem o Substâncias que aquecem o
597
Jia) - Litseae Fructus interior e eliminam o frio interior e eliminam o frio
Bi Qi - Eleocharitis Substâncias que transformam Substâncias que resfriam e
290
Rhizoma a fleuma e cessam a tosse transformam a fleuma calor
Bi Xie (Bei Xie) -
Substâncias que drenam Substâncias que drenam
Dioscoreae hypoglaucae 219
umidade e regulam fluidos umidade e regulam fluidos
Rhizoma
Bian Dou Hua - Lablab Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
125
Flos calor e drenam umidade
Bian Xu - Polygoni Substâncias que drenam Substâncias que drenam
224
avicularis Herba umidade e regulam fluidos umidade e regulam fluidos
Substâncias que tonificam o
Bie Jia - Trionycis Carapax Substâncias que tonificam 546
Yin
Substâncias que expulsam Substâncias que expulsam
Bing Lang - Arecae Semen 656
parasitas parasitas
Substâncias aromáticas que Substâncias aromáticas que
Bing Pian - Borneolum 622
abrem os orifícios abrem os orifícios
Bo He - Menthae Substâncias que liberam o Substâncias frias que liberam
77
Haplocalycis Herba exterior o exterior
Bu Gu Zhi - Psoraleae Substâncias que tonificam o
Substâncias que tonificam 504
Fructus Yang
Substâncias que dispersam
Can Sha - Bombycis Mori Substâncias que dispersam
vento umidade e aliviam a 237
Excrementum vento umidade
dor
Cang Er Zi - Xanthii Substâncias que liberam o Substâncias mornas que
72
Fructus exterior liberam o exterior
Cang Zhu - Atractylodis Substâncias aromáticas que Substâncias aromáticas que
325
Rhizoma dissolvem umidade dissolvem umidade
Cao Dou Kou - Alpiniae Substâncias aromáticas que Substâncias aromáticas que
334
katsumadai Semen dissolvem umidade dissolvem umidade
Substâncias aromáticas que Substâncias aromáticas que
Cao Guo - Tsaoko Fructus 335
dissolvem umidade dissolvem umidade
Ce Bai Ye (Ce Bo Ye) -
Substâncias que regulam o Substâncias que regulam o
Platycladi Cacumen Et 387
Xue Xue e cessam hemorragia
Folium Biotae
Substâncias que liberam o Substâncias frias que liberam
Chai Hu - Bupleuri Radix 87
exterior o exterior
Chan Su - Bufonis
Substâncias de uso externo Substâncias de uso externo 673
Venenum
Chan Tui - Cicadae Substâncias que liberam o Substâncias frias que liberam
79
Periostracum exterior o exterior
Chang Shan - Dichroae Substâncias que expulsam Substâncias que expulsam
663
Radix parasitas parasitas
Che Qian Zi - Plantaginis Substâncias que drenam Substâncias que drenam
213
Semen umidade e regulam fluidos umidade e regulam fluidos
Chen Pi (Ju Pi) - Citri
Substâncias que regulam o Qi Substâncias que regulam o Qi 350
reticulatae Pericarpium
Chen Xiang - Aquilariae
Substâncias que regulam o Qi Substâncias que regulam o Qi 363
Lignum resinatum
Chi Shao - Paeonia Rubra Substâncias que limpam Substâncias que limpam calor
174
Radix calor e resfriam o Sangue

655

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Índice Remissivo
Aristolochiae Fangchi Radix ... 689 Bai Hua She She Cao - Hedyotis
A Aristolochiae Fructus .............. 691 Diffusae Herba .................. 139
Armeniacae Semen .. 308, 309, 310 Bai Ji 261, 379, 380, 390, 393, 394,
Acanthopanacis Cortex ........... 262 Armeniacae Semen Dulce ....... 310 563, 577, 594, 650, 680, 681,
Acanthopanacis senticosi Radix et Arnebiae/Lithospermi Radix ... 176 687
Caulis .................................. 470 Artemisiae annuae Herba ........ 179 Bai Ji - Bletillae Rhizoma ..... 393
Achyranthis bidentatae Radix . 422 Artemisiae Anomalae Herba ... 442 Bai Ji Li .......................... 650, 687
Aconiti Kusnezoffi Radix Artemisiae argyi folium .......... 397 Bai Jiang Cao .... 78, 140, 147, 160,
Preparata ............................. 590 Artemisiae Folium ................... 402 213, 513
Aconiti Radix Lateralis Prearata Artemisiae scopariae Herba ..... 232 Bai Jiang Cao - Petriniae Herba
............................................ 582 Asari Herba ............................... 74 ............................................ 159
Aconiti Radix Preparata .. 240, 594 Asini Corii Colla ..................... 485 Bai Jie Zi ......... 299, 300, 345, 354
Acori tatarinowii Rhizoma ...... 626 Asparagi Radix ........................ 534 Bai Jie Zi - Sinapis Semen .... 299
Actinolitum ............................. 520 Asteris Radix ........................... 312 Bai Jiu ...... 117, 237, 271, 370, 524
Adenophorae Radix ................. 528 Astragali complanati Semen .... 509 Bai Jiu - Álcool de Cereais
Agastaches Herba .................... 327 Astragalus Radix ..................... 455 Branco ............................... 523
Agkistrodon ............................. 246 Atractylodis macrocephalae Bai Mao Gen ..... 68, 101, 103, 105,
Agrimoniae Herba ................... 392 Rhizoma ............................. 457 116, 134, 148, 150, 170, 173,
Ai Ye ....... 362, 388, 398, 402, 403, Atractylodis Rhizoma .............. 325 225, 228, 319, 384, 389, 393,
478, 486, 503, 542, 547 Aucklandiae Radix .................. 358 396, 397, 421, 439, 440, 542,
Ai Ye - Artemisiae argyi Folium Aurantii Fructus ............ 355, 357 634
............................................ 397 Aurantii Fructus immaturus .... 355 Bai Mao Gen - Imperatae
Ailanthi Cortex ........................ 567 Rhizoma ............................ 388
Akebiae Caulis ........................ 216 Bai Mu Er ...................... 533, 548
Albiziae Cortex ....................... 617
B
Bai Qian .. 269, 306, 307, 311, 314,
Alcool de Cereais Amarelo ... 524 Ba Dou ............ 201, 303, 536, 675 315
Álcool de Cereais Branco ........ 523 Ba Dou - Crotonis Fructus .... 200 Bai Qian - Cynanchi stauntonii
Alismatis Rhizoma .................. 210 Ba Ji Tian ........ 499, 504, 520, 523 Rhizoma ............................ 306
Allii Fistulosi Bulbus ................ 68 Ba Ji Tian - Morindae officinalis Bai Shao 26, 57, 58, 78, 84, 86, 88,
Allii macrostemi Bulbus .......... 369 radix ................................... 498 89, 107, 116, 119, 142, 170,
Allii Sativi Bulbus ................... 664 Bai Bian Dou ... 129, 162, 179, 340, 181, 190, 194, 241, 244, 248,
Allii Tuberosi Semen .............. 518 462, 463 252, 323, 356, 361, 369, 384,
Aloe ......................................... 191 Bai Bian Dou - Lablab Album 391, 409, 464, 466, 472, 478,
Alpiniae katsumadai Semen .... 334 Semen ................................ 462 479, 481, 482, 483, 484, 485,
Alpiniae officinarum Rhizoma 593 Bai Bu ..... 215, 224, 261, 306, 311, 486, 496, 500, 536, 547, 557,
Alpiniae oxyphyllae Fructus ... 506 312, 394, 472, 655, 670, 675 560, 568, 571, 604, 612, 617,
Alumen ............................ 669, 670 Bai Bu - Stemonae Radix ...... 310 631, 634, 635, 637
Amomi Fructus ........................ 332 Bai Dou Kou ..... 87, 331, 332, 334, Bai Shao - Paeoniae Radix alba
Amomi rotundus Fructus ......... 333 598 ............................................ 481
An Xi Xiang .................... 626, 628 Bai Dou Kou - Amomi rotundus Bai Tou Weng . 119, 129, 156, 157,
An Xi Xiang – Benzoinum .... 627 Fructus .............................. 333 159, 544
Andrographitis Herba .............. 147 Bai Fan .... 216, 237, 304, 384, 410, Bai Tou Weng - Pulsatillae
Anemarrhenae Rhizoma ............ 98 558, 605, 667, 670, 673, 675, Radix .................................. 156
Angelicae dahuricae Radix ........ 70 679, 681 Bai Wei ... 180, 181, 456, 537, 538,
Angelicae Pubescentis Radix .. 238 Bai Fan – Alumen .................. 669 559, 585
Angelicae sinensis Radix ........ 478 Bai Guo ........................... 121, 574 Bai Wei - Cynanchi atrati Radix
Apis Mellifera ......................... 473 Bai Guo - Ginkgo Semen ...... 573 ............................................ 180
Apocyni veneti Folium ............ 649 Bai He 99, 170, 172, 272, 303, 314, Bai Xian Pi ...... 118, 139, 145, 224,
Aquilariae Lignum resinatum .. 363 465, 478, 480, 483, 490, 531, 435
Arcae Concha .......................... 446 532, 534, 535, 549, 565, 572 Bai Xian Pi - Dictamni Cortex
Arctii Fructus ............................ 78 Bai He - Bulbus Lilii .............. 531 ............................................ 138
Arecae Pericarpium ................. 371 Bai Hua She .... 138, 139, 142, 167, Bai Zhi ... 59, 70, 71, 74, 75, 79, 83,
Arecae Semen .......................... 656 246, 247, 248, 258, 474 125, 158, 177, 239, 297, 299,
Arisaematis Cum Bile ............. 292 Bai Hua She She Cao ..... 138, 139, 301, 303, 305, 327, 563, 646
Aristolochiae Debelis Radix .... 374 140, 142, 281
673

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Bai Zhi - Angelicae Dahuricae Bi Cheng Qie (Bi Cheng Jia) - C


Radix .................................... 70 Litseae Fructus ................. 597
Bai Zhu .. 31, 56, 58, 60, 67, 68, 88, Bi Qi ........................................ 291 Calamina ................................. 671
114, 116, 207, 213, 214, 243, Bi Qi - Eleocharitis Rhizoma 290 Callicarpae Formosanae Folium
260, 262, 295, 303, 328, 330, Bi Xie 66, 145, 220, 227, 361, 436, ............................................ 392
332, 333, 341, 346, 351, 352, 441, 502, 507, 627 Callorhini testes et Penis ......... 519
356, 359, 384, 397, 402, 429, Bi Xie (Bei Xie) - Dioscoreae Calvatia ................................... 153
452, 453, 454, 456, 457, 458, hypoglaucae Rhizoma ...... 219 Camphora ................................ 680
459, 461, 462, 463, 465, 467, Bian Dou ................................... 68 Can Sha ........................... 237, 243
469, 482, 483, 485, 496, 507, Bian Dou Hua - Lablab Flos . 125 Can Sha - Bombycis Mori
539, 562, 565, 566, 569, 571, Bian Xu ................... 127, 224, 231 Excrementum .................... 237
572, 576, 583, 585, 586, 592, Bian Xu - Polygoni avicularis Cang Er Zi .. 71, 72, 73, 74, 78, 435
635, 643, 649, 654, 661 Herba ................................. 224 Cang Er Zi - Xanthii Fructus . 72
Bai Zhu - Atractylodis Bie Jia 99, 100, 142, 144, 170, 173, Cang Zhu ... 29, 66, 70, 73, 91, 122,
macrocephalae Rhizoma .. 457 174, 180, 206, 244, 346, 354, 214, 218, 244, 297, 306, 326,
Bai Zi 84, 285, 478, 548, 552, 568, 474, 482, 484, 527, 544, 547, 328, 330, 333, 336, 351, 362,
601, 613, 614, 618, 619 609, 631 441, 458, 459, 595, 637, 674,
Bai Zi Ren . 84, 285, 478, 548, 552, Bing Lang .. 60, 119, 122, 157, 188, 689
601, 613, 614, 618, 619 203, 204, 224, 232, 341, 355, Cang Zhu - Atractylodis
Bambusae Caulis in Taeniam .. 274 358, 359, 363, 365, 428, 429, Rhizoma ............................ 325
Bambusae Concretio silicea .... 277 557, 575, 654, 655, 656, 657, Cannabis Semen ...................... 193
Bambusae Succus .................... 276 658, 660, 661, 662, 663, 665, Cao Dou Kou .......................... 335
Ban Bian Lian ......... 137, 140, 141 668 Cao Dou Kou - Alpiniae
Ban Bian Lian - Lobeliae Bing Lang - Arecae Semen ... 656 katsumadai Semen ............ 334
Chinensis Herba ............... 140 Bing Pian . 149, 190, 322, 564, 597, Cao Guo .................................. 336
Ban Lan Gen ..... 79, 127, 131, 144, 602, 621, 623, 626, 640, 667, Cao Guo - Tsaoko Fructus .... 335
146, 147, 153, 154, 433, 688 668, 670, 672, 680, 681, 694 Carpesii Abrontinoidis Fructus 660
Ban Lan Gen - Isatidis Seu Bing Pian - Borneolum .......... 622 Carthami Flos .......................... 417
Baphicacanthi Radix ........ 146 Bletillae Rhizoma .................... 394 Caryophylli Flos ...................... 591
Ban Mao .......................... 668, 681 Bo He .... 26, 28, 63, 64, 74, 75, 77, Cassiae Semen ......................... 111
Ban Mao - Mylabris .............. 681 78, 79, 80, 82, 86, 89, 92, 94, Catechu .................................... 679
Ban Xia . 29, 30, 56, 59, 60, 62, 86, 129, 131, 246, 269, 282, 538, Ce Bai Ye 105, 384, 387, 388, 393,
116, 119, 180, 190, 207, 211, 649 403, 571, 662
215, 271, 275, 278, 285, 292, Bo He - Menthae Haplocalycis Ce Bai Ye (Ce Bo Ye) -
295, 297, 299, 301, 303, 314, Herba ................................... 77 Platycladi Cacumen Et
315, 327, 328, 330, 351, 352, Boehmeriae Radix ................... 390 Folium Biotae .................... 387
356, 369, 370, 453, 459, 465, Bombycis Mori Excrementum 237 Centellae Herba ....................... 122
467, 469, 483, 507, 524, 533, Bombyx batryticatus ............... 648 Cervi Cornu pantotrichum ....... 492
556, 585, 586, 587, 592, 593, Borax ....................................... 672 Chaenomelis Fructus ............... 251
594, 596, 615, 617, 627, 643, Borneolum ....................... 622, 624 Chai Hu . 58, 60, 67, 75, 78, 79, 83,
668, 681 Borneolum Syntheticum .......... 624 86, 88, 89, 103, 106, 107, 116,
Ban Zhi Lian ... 142, 143, 167, 474 Bovis Calculus ........................ 637 124, 132, 157, 166, 170, 176,
Ban Zhi Lian - Scutellariae Bruceae Fructus ....................... 158 182, 188, 207, 231, 285, 295,
Barbatae Herba ................ 141 Bu Gu Zhi 364, 464, 489, 499, 500, 336, 351, 354, 357, 358, 359,
Begoniae Fimbristipulatae Herba 504, 505, 506, 507, 508, 514, 361, 362, 363, 369, 407, 409,
............................................ 162 515, 518, 521, 541, 555, 560, 453, 456, 465, 467, 469, 480,
Bei Sha Shen ........... 323, 526, 527 569, 576, 588, 668 482, 483, 485, 547, 586, 605,
Bei Sha Shen - Glehniae Radix Bu Gu Zhi - Psoraleae Fructus 631, 636, 677
............................................ 527 ............................................ 504 Chai Hu - Bupleuri Radix ....... 87
Belamcandae Rhizoma ............ 150 Bubali Cornu ........................... 168 Chan Su .............. 29, 674, 686, 687
Benincasae Exocarpium .......... 228 Buddlejae Flos ......................... 107 Chan Tui .... 64, 78, 80, 90, 94, 135,
Benincasae semen ................... 226 Bufonis Venenum .................... 673 138, 167, 255, 258, 282, 320,
Benzoinum .............................. 627 Bulbus Lilii ............................. 531 435, 632, 646, 649, 652
Bi Ba ....................................... 597 Bungarus Parvus ...................... 247 Chan Tui - Cicadae
Bi Ba - Piperis longi Fructus 596 Bupleuri Radix .......................... 87 Periostracum ....................... 79
Bi Cheng Qie ................... 593, 598 Chang Shan ............. 336, 638, 657

674

Fitoterapia Chinesa: Materia Medica Chinesa Ilustrada – Um Guia Conciso

Zhi Ke 89, 166, 190, 303, 326, 339, Zhu Li ........................ 60, 276, 639 Zi Ran Tong .... 123, 424, 425, 430,
341, 345, 351, 356, 357, 360, Zhu Li - Bambusae Succus ... 276 503, 514, 688
371, 387, 434 Zhu Ling .. 141, 207, 209, 212, 216, Zi Ran Tong - Pyritum .......... 424
Zhi Ke (Zhi Qiao) - Aurantii 223, 279, 334, 487, 650 Zi Shi Ying ...................... 610, 635
Fructus .............................. 357 Zhu Ling - Polyporus Zi Shi Ying – Fluoritum ........ 609
Zhi Mu ....... 56, 58, 97, 98, 99, 100, Umbellatus ........................ 208 Zi Su Geng .............. 362, 372, 373
103, 116, 121, 146, 147, 150, Zhu Ma Gen ............................ 391 Zi Su Ye ...... 62, 94, 120, 303, 308,
170, 244, 272, 313, 336, 434, Zhu Ma Gen - Boehmeriae 328, 330, 362, 364
459, 465, 471, 478, 498, 526, Radix .................................. 390 Zi Su Ye - Perillae Folium ...... 61
527, 529, 530, 532, 539, 540, Zhu Ru ....... 60, 101, 275, 276, 328, Zi Su Zi ................................... 315
544, 584, 612 330, 351, 370, 400, 402, 453, Zi Su Zi - Perillae Fructus .... 314
Zhi Mu - Anemarrhenae 465, 635 Zi Wan ..... 292, 306, 312, 313, 314,
Rhizoma .............................. 98 Zhu Ru - Bambusae Caulis in 346, 361, 462, 504, 507, 508,
Zhi Shi . 28, 59, 116, 119, 188, 189, Taeniam ............................. 274 555, 583, 608, 636
191, 194, 207, 212, 243, 271, Zhu Sha ..... 32, 119, 171, 192, 201, Zi Wan - Asteris Radix ......... 312
275, 288, 295, 297, 326, 327, 222, 468, 481, 601, 602, 603, Zi Zhu - Callicarpae
332, 341, 342, 356, 357, 370, 609, 623, 640, 646, 681 Formosanae Folium .......... 392
453, 458, 459, 468, 586, 656 Zhu Sha - Cinnabaris ............ 601 Zingiberis Recens Pericarpiem .. 60
Zhi Shi - Aurantii Fructus Zi Cao ....... 129, 172, 177, 418, 697 Zingiberis Rhizoma ........... 59, 584
immaturus ......................... 355 Zi Cao - Arnebiae/Lithospermi Zingiberis Rhizoma Preparatum
Zhi Tian Nan Xing - Arisaematis Radix .................................. 176 ............................................ 398
Rhizoma Preparatum ....... 296 Zi He Che ........................ 496, 504 Zingiberis Rhizoma recens . 59, 60,
Zhi Zi .. 92, 93, 105, 106, 112, 116, Zi He Che - Hominis Placenta 598
119, 124, 140, 184, 188, 214, ............................................ 495 Zingiberis Rhizoma Succus ..... 346
219, 225, 229, 231, 233, 286, Zi Hua Di Ding 123, 135, 140, 142, Ziziphi spinosae Semen ........... 611
327, 356, 357, 397, 409, 427, 143 Zong Lu Pi ...................... 133, 397
440, 468, 612, 639 Zi Hua Di Ding - Violae Herba Zong Lu Pi - Trachycarpi
Zhi Zi - Gardeniae Fructus ... 104 ............................................ 134 Petiolus .............................. 396
Zhong Ru Shi .......................... 522

687

S-ar putea să vă placă și