Sunteți pe pagina 1din 51

La percepción del habla

LIAAC, Laboratório Integrado de Análise Acústica e Cognição


Joaquim Llisterri
Pontifícia Universidade Católica de São Paulo
Pontifícia Universidade Católica de São Paulo
16 de agosto de 2005 16 de agosto de 2005

La percepción del habla Materiales en la web


Joaquim Llisterri
http://liceu.uab.es/
Departament de Filologia Espanyola
Universitat Autònoma de Barcelona ~joaquim/phonetics/
Joaquim.Llisterri@uab.es PUCSP_Percep_05/PUC
http://liceu.uab.es/~joaquim
SP_Percep_05.html
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción del habla


Joaquim Llisterri
Pontifícia Universidade Católica de São Paulo La percepción del habla
16 de agosto de 2005

!El habla como señal transmisora de


!La percepción del información lingüística
habla !La percepción del habla
!El estudio de la percepción categorial del
!Modelos de percepción habla
del habla !La segmentación y las unidades de
percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El habla como señal transmisora de
La percepción del habla
información lingüística

!El habla como señal transmisora de !El habla como señal sonora
información lingüística
!La percepción del habla !Problemas en la percepción
!El estudio de la percepción categorial del del habla
habla
!La segmentación y las unidades de
!Audición y percepción del
percepción del habla habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El habla como señal transmisora de


El habla como señal sonora
información lingüística

!El habla como señal sonora • Emisión de un enunciado


• Movimiento coordinado de estructuras anatómicas
!Problemas en la percepción • Resultado

del habla • Onda sonora producto de la corriente de aire


originada en los pulmones y modulada por el tracto
vocal
!Audición y percepción del " El habla es una señal sonora emitida para transmitir
habla información a un receptor

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El habla como señal sonora El habla como señal sonora

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El habla como señal sonora El habla como señal sonora

Movimiento Movimiento
coordinado Señal coordinado
de estructuras de estructuras
anatómicas
sonora anatómicas

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El habla como señal sonora El habla como señal sonora
Producción del habla: la fonación Producción del habla: la articulación

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El habla como señal sonora


El habla como señal sonora
La onda sonora

Señal
sonora

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El habla como señal sonora
El habla como señal sonora
La onda sonora

• Información lingüística

Frecuencia Amplitud
• Necesaria para que el interlocutor
comprenda el mensaje que se transmite
Tiempo
• Información extralingüística
• Información adicional sobre estado de
ánimo, procedencia geográfica, grupo
social, intención comunicativa…
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El habla como señal sonora El habla como señal sonora

• Diferencias informativas entre los sonidos del habla


• Fonológicas
• Alteran el significado de la palabra
/kama/ - /kapa/: /k/ y /p/ son fonemas del español
• Fonéticas
• No alteran el significado de la palabra
[kama] - [aMfoRa]: [M] es un alófono del fonema
/m/

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El habla como señal transmisora de
El habla como señal sonora
información lingüística
• El habla es una onda sonora resultado de !El habla como señal sonora
los movimientos articulatorios, que
vehicula información lingüística y !Problemas en la percepción
extralingüística del habla
• Entre los sonidos del habla se dan
diferencias significativas -fonológicas- y !Audición y percepción del
diferencias que no producen cambios en habla
el significado -fonéticas-

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Problemas en la percepción del habla Problemas en la percepción del habla

• El emisor codifica en una señal sonora la


información lingüística que desea
transmitir
• El receptor debe decodificar la
información transmitida por la onda
sonora que ha emitido el emisor Codifica Onda Decodifica
información sonora información

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Problemas en la percepción del habla
Problemas en la percepción del habla
La segmentación

• El proceso de decodificación • El habla es un continuum sonoro


presenta dos problemas • Contrariamente a lo que sucede en la
lengua escrita, no se encuentran
• La segmentación y la “separaciones” entre sonidos o
linealización palabras
• La invariancia y la variación • La decodificación requiere segmentar el
continuum en unidades lingüísticas

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Problemas en la percepción del habla Problemas en la percepción del habla


La segmentación La segmentación

• Los órganos de la producción del


habla se mueven de un modo
continuo, pasando gradualmente de
la posición propia de un sonido a la
del siguiente
• Influencia mutua entre los sonidos:
coarticulación
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Problemas en la percepción del habla Problemas en la percepción del habla
La coarticulación La linealización
• La consecuencia de la coarticulación es que en
un mismo instante de la señal sonora aparece
información correspondiente a más de una
unidad lingüística
• La información necesaria para decodificar el
mensaje no aparece de forma secuencial o
lineal, sino que aparece superpuesta
" Problema de la linealización

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Problemas en la percepción del habla Problemas en la percepción del habla


La linealización La segmentación y la linealización

• El habla es un continuum sonoro


• La coarticulación entre sonidos
provoca que en un mismo segmento
de la señal se encuentre información
solapada o simultánea sobre más de
una unidad lingüística

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Problemas en la percepción del habla Problemas en la percepción del habla
La variación La variación

• Las diferencias
fonéticas se
manifiestan en la
señal sonora
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Problemas en la percepción del habla Problemas en la percepción del habla


La variación y la invariancia La variación y la invariancia

• Los hablantes son capaces de abstraer • Dos tipos de variación en el


las diferencias entre [d] y [D] habla
• Esto permite agrupar en una misma • Variación inter-locutor (entre
categoría invariante -el fonema /d/- los
hablantes)
alófonos o variantes que no crean
diferencias entre palabras -[d] y [D]- • Variación intra-locutor (en un
mismo hablante)
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La variación inter-locutor en el nivel segmental La variación inter-locutor en el nivel segmental
“hello” (6 locutores)
ROSE, P. (2002) Forensic Speaker Identification. London: Taylor & Francis. p. 109
“nata” (locutores 1, 2 y 3)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La variación inter-locutor en el nivel suprasegmental La variación inter-locutor en el nivel segmental


“El viento norte y el sol…” (locutores 1, 2, 3, 4, 5 y 6) “Hola” (hablante femenino y hablante masculino)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La variación intra-locutor en el nivel segmental La variación intra-locutor en el nivel segmental
“nata” (locutor 1) “nata” (locutor 2)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La variación intra-locutor en el nivel suprasegmental Problemas en la percepción del habla


F0 en 6 repeticiones consecutivas de “La niña de Bali baila la rumba de moda”
La variación y la invariancia

• En el proceso de percepción del


habla se identifican como elementos
invariantes fragmentos de la señal
sonora que son articulatoria y
acústicamente diferentes o variables

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El habla como señal transmisora de
Audición y percepción del habla
información lingüística

!El habla como señal sonora • Sistema auditivo


• Responsable de convertir los
!Problemas en la percepción estímulos sonoros en información
del habla asimilable por las áreas del
!Audición y percepción del cerebro especializadas en el
habla procesamiento del habla
" Sin audición no se da la percepción
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

DENES, P.B.- PINSON, E.N. (1963) The Speech Chain; the Physics and
Audición y percepción del habla Biology of Spoken Language. Garden City, N.Y.: Anchor Press / Doubleday
(Anchor Science Study Series). New York: W.H. Freeman, 1993 2nd Edition

• La audición es un proceso fisiológico


" Transformación de la señal
sonora -moléculas de aire en
vibración- en estímulos que
procesa el córtex auditivo -señales
eléctricas-

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Audición y percepción del habla Audición y percepción del habla

• Oído externo • Audición


• Recoge el sonido (medio aéreo)
• Oído medio
• Procesamiento físico de las diferencias acústicas
• Amplifica o reduce el sonido y lo transmite (medio aéreo)
entre [a] y [o]
• Oído interno • Percepción
• Transforma el movimiento de las moléculas de aire en
movimientos de los líquidos que se encuentran en el interior
• Identificación de /a/ y /o/ como sonidos con valor
de la cóclea; así se produce la excitación de las célular lingüístico contrastivo (/sal/-/sol/)
nerviosas que se transmite al nervio auditivo
" Podemos oír una lengua desconocida, pero no
identificar unidades lingüísticas para extraer el
significado codificado en la onda sonora

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Audición y percepción del habla La percepción del habla

• La audición es un proceso !El habla como señal transmisora de


información lingüística
fisiológico !La percepción del habla
• La percepción es un !El estudio de la percepción categorial del
habla
proceso cognitivo !La segmentación y las unidades de
percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción del habla La percepción del habla

!Los indicios acústicos en la !Los indicios acústicos en la


percepción del habla percepción del habla
!Los indicios acústicos de los !Los indicios acústicos de los
elementos segmentales y de los elementos segmentales y de los
elementos suprasegmentales elementos suprasegmentales
!La percepción categorial del habla !La percepción categorial del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los indicios acústicos en la percepción del Los indicios acústicos en la percepción del
habla habla
• El oyente debe decodificar la onda sonora para
identificar las unidades lingüísticas que
contiene
• Esta operación se basa en
• El contexto en el que se emite el enunciado
• La información acústica presente en la señal
sonora
" Indicios acústicos (acoustic cues)
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Los indicios acústicos en la percepción del Los indicios acústicos en la percepción del
habla habla

Fonema Fonema
Rasgo Rasgo Rasgo Rasgo
distintivo distintivo distintivo distintivo
Indicio Indicio Indicio Indicio Indicio
acústico acústico acústico acústico acústico

Indicios
acústicos Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los indicios acústicos en la percepción del Los indicios acústicos en la percepción del
habla habla
• Propiedades acústicas de la onda sonora • Rasgo distintivo
• Parámetros con valores absolutos diferentes • Conjunto de indicios acústicos que
para cada hablante permiten identificar una característica
• Indicios acústicos fonética
• Características acústicas de la onda sonora
relacionadas con una determinada clase de
• Fonema
sonidos • Conjunto de rasgos distintivos
simultáneos
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Los indicios acústico de los elementos segmentales
La percepción del habla La sonoridad

!Los indicios acústicos en la


percepción del habla
!Los indicios acústicos de los
elementos segmentales y de los
elementos suprasegmentales
!La percepción categorial del habla
Barra de sonoridad [da] [ta]
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los indicios acústico de los elementos segmentales Los indicios acústicos de los elementos suprasegmentales
El lugar de articulación El acento

Transiciones formánticas Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Los indicios acústicos de los elementos suprasegmentales
La melodía Los indicios acústicos

• Elementos que aparecen en


la señal sonora
• Permiten identificar y
discriminar los sonidos del
habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción del habla La percepción categorial del habla

!Los indicios acústicos en la • Conocer una lengua implica saber


percepción del habla agrupar en una única categoría -
fonemas- sonidos que son acústicamente
!Los indicios acústicos de los diferentes
elementos segmentales y de los • Discontinuidad en las respuestas a
elementos suprasegmentales estímulos sonoros que corresponden a
!La percepción categorial del habla fonemas diferentes

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla La percepción categorial del habla

Continuum acústico Continuum acústico


[ba] - [da] [ba] - [da]

[ba] [da] [ba] [da]


Frontera entre categorías
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción categorial del habla


La percepción categorial del habla
Pattern Playback Haskins Laboratories

continuum sonoro [b]-[d]-[g] sintetizado


con el Pattern Playback de los
laboratorios Haskins
http://www.haskins.yale.edu/Haskins
/MISC/PP/bdg/bdg.html http://www.haskins.yale.edu/
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Haskins/MISC/PP/pp.html
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla La percepción del habla

• La percepción categorial !El habla como señal transmisora de


información lingüística
pone de manifiesto que en el
!La percepción del habla
habla agrupamos en una
!El estudio de la percepción categorial del
misma categoría sonidos que habla
pueden ser acústicamente !La segmentación y las unidades de
diferentes percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El estudio de la percepción categorial del El estudio de la percepción categorial del


habla habla

!La percepción categorial del habla !La percepción categorial del habla
en adultos en adultos
!La percepción categorial del habla !La percepción categorial del habla
en el desarrollo lingüístico en el desarrollo lingüístico
!Procesamiento auditivo y !Procesamiento auditivo y
procesamiento fonético procesamiento fonético
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla en La percepción categorial del habla en
adultos adultos
• Estudios intra-lingüísticos de la • Estudios inter-lingüísticos de la
percepción categorial percepción categorial
• Percepción categorial del lugar de • La categorización de los sonidos
articulación (/b/-/d/), del modo de depende de la primera lengua
articulación (/b/-/m/) y de la sonoridad • El mismo continuum acústico se divide
(/b/-/p/) en categorías diferentes según el
• Percepción categorial de vocales en inventario de fonemas de la primera
sílabas consonante-vocal lengua
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción categorial del habla en La percepción categorial del habla en


adultos adultos

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla en La percepción categorial del habla en
adultos adultos
• El sistema fonológico de la primera
lengua actúa como un filtro perceptivo a
la hora de categorizar los sonidos de otra
lengua
• Interpretamos los sonidos de una LE en
función del inventario de fonemas de la
L1
" “Acento extranjero”
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción categorial del habla en La percepción categorial del habla en


adultos adultos

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla en La percepción categorial del habla en
adultos adultos
• Francés • La percepción de las categorías
Fonema /s/ “dessert”, “poisson” - fonema / z /
“desert”, “poison”
fonológicas en la edad adulta
• Español • Depende del inventario de
Fonema /s/ - alófono [z] “desde”, “mismo” fonemas de la lengua
• Los hispanohablantes que aprenden francés no
discriminan entre /s/ y /z/ ni en la percepción • Está condicionada por la
ni en la producción estructura fonológica de la L1
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El estudio de la percepción categorial del La percepción categorial del habla en el


habla desarrollo lingüístico

!La percepción categorial del habla • Experimentos sobre


en adultos percepción del habla en la
!La percepción categorial del habla primera infancia
en el desarrollo lingüístico
!Procesamiento auditivo y
"Muestran la existencia de
procesamiento fonético discriminación categorial
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla en el EIMAS, P.D. (1985) "The perception of speech in early infancy",
Scientific American 252: 46-52; "La percepción del habla en la
desarrollo lingüístico primera infancia", Investigación y Ciencia 102: 24-31.

• Sucking Rate
• La frecuencia con la que el niño sorbe un
chupete aumenta con la presentación de un
estímulo que percibe como diferente
• Head Turning
• Cuando el niño percibe un estímulo como
diferente vuelve la cabeza hacia un altavoz

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

EIMAS,
EIMAS, P.D. (1985) "The perception of speech in early infancy", P.D. (1985)
Scientific American 252: 46-52; "La percepción del habla en la "The
primera infancia", Investigación y Ciencia 102: 24-31. perception
of speech in
early
infancy",
Scientific
American
252: 46-52;
"La
percepción
del habla en
la primera
infancia",
Investigación
y Ciencia
102: 24-31.

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla en el La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico

desarrollo lingüístico La noción de prototipo


• Gran capacidad de discriminación en el nacimiento • Un prototipo es el caso más
• Capacidad progresivamente limitada en función de las
categorías fonológicas -distintivas- de la lengua del representativo de una categoría
entorno • Comparte el máximo de semejanzas
• Configuración del sistema perceptivo en los primeros 8-
10 meses de vida con los miembros de la categoría
• Pérdida de la capacidad de discriminación de las • Presenta el máximo de diferencias
categorías fonológicas que no se dan en la L1
• Aumento de la sensibilidad en la discriminación de las
respecto a los miembros de otras
categorías fonológicas de la L1 categorías

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico
Prototipos fonéticos El efecto del imán perceptivo

• Los hablantes pueden • La discriminación fonética es más difícil


entre muestras muy cercanas al prototipo
identificar los “mejores • El prototipo “atrae” los sonidos similares
ejemplos” o prototipos • El efecto imán no se da en las fronteras
entre las categorías fonéticas, en la que
de una categoría se encuentran los sonidos no
prototípicos: reducción de las diferencias
fonética en el centro de una categoría
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico
El efecto del imán perceptivo NLM, Native Language Magnet Model

• Capacidad innata de dividir la señal


sonora en categorías fonéticas
• Las fronteras entre categorías son, en
principio, las fronteras psicoacústicas
naturales
• El aprendizaje de la lengua implica la
HAWKINS, S. (1999) “Auditory capacities and phonological development: animal, baby and foreign
listeners”, in PICKETT, J.M. The Acoustics of Speech Communication. Boston: Allyn and Bacon. p. reorganización del espacio perceptivo
190

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico
Desarrollo del espacio vocálico según el modelo NLM Desarrollo del espacio vocálico según el modelo NLM

Estado inicial en Desarrollo de


imanes
el que el espacio perceptivos
vocálico está propios de una
lengua hacia los
estructurado en 6 meses de
función de las edad.
Existe aún
fronteras sensibilidad a
auditivas las fronteras
auditivas
naturales naturales

HAWKINS, S. (1999) “Reevaluating assumptions about speech perception: interactive and HAWKINS, S. (1999) “Reevaluating assumptions about speech perception: interactive and
integrative theories”, in PICKETT, J.M. The Acoustics of Speech Communication. Boston: Allyn integrative theories”, in PICKETT, J.M. The Acoustics of Speech Communication. Boston: Allyn
and Bacon. p. 251 and Bacon. p. 251

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La percepción categorial del habla en el desarrollo lingüístico La percepción categorial del habla en el
Desarrollo del espacio vocálico según el modelo NLM desarrollo lingüístico

Estableci • Los niños menores de ! 10 meses


miento de pueden percibir categorialmente
las
fronteras contrastes fonológicos que no son
específicas propios de la lengua del entorno
de la
lengua • Más adelante esta capacidad se
restringe en función de la lengua
HAWKINS, S. (1999) “Reevaluating assumptions about speech perception: interactive and
integrative theories”, in PICKETT, J.M. The Acoustics of Speech Communication. Boston: Allyn que se adquiere
and Bacon. p. 251

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El estudio de la percepción categorial del Procesamiento auditivo y procesamiento


habla fonético

!La percepción categorial del habla • ¿La capacidad de discriminar


en adultos mejor entre categorías
!La percepción categorial del habla fonológicas que entre sonidos
en el desarrollo lingüístico acústicamente similares
!Procesamiento auditivo y responde a las características del
procesamiento fonético sistema auditivo?
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Procesamiento auditivo y procesamiento Procesamiento auditivo y procesamiento
fonético fonético

• Las chinchillas discriminan de un modo • Las fronteras perceptivas entre categorías fonológicas
podrían estar parcialmente relacionadas con la
categorial entre sonidos que son capacidad de discriminación del sistema auditivo
fonológicamente diferentes en las lenguas • Las diferencias acústicas que nuestro oído puede
• Segmentación de un continuum sonoro discriminar mejor serían las que se utilizarían para
/pa - ta - ka/ en modo análogo al humano diferenciar entre categorías fonológicas en las lenguas
• Algunos contrastes fonológicos en las lenguas serían
• Resultados similares en primates y en naturales en función de las capacidades del oído
aves humano

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Procesamiento auditivo y procesamiento


La percepción del habla
fonético

• Modo de percepción “auditivo” !El habla como señal transmisora de


información lingüística
• Modo de percepción “fonético” !La percepción del habla
"Aplicado cuando debe !El estudio de la percepción categorial del
extraerse información habla
lingüística de una señal sonora !La segmentación y las unidades de
percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La segmentación y las unidades de La segmentación y las unidades de
percepción del habla percepción del habla

!La segmentación del !La segmentación del


habla habla
!Las unidades de la !Las unidades de la
percepción del habla percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La segmentación del habla La segmentación del habla

• Segmentación • Información usada en la segmentación


• Una de las primeras etapas en el • Segmental
proceso de percepción • Indicios acústicos de fonemas y
alófonos
• Tiene como objetivo la
• Suprasegmental o prosódica
identificación de las unidades
lingüísticas • Acento, melodía y ritmo

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La segmentación del habla
La melodía

Frecuencia fundamental
Frecuencia de vibración
de las cuerdas vocales

Tonos agudos

Tonos graves

Tiempo

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
La segmentación del habla
La segmentación del habla
La melodía

• Con el contenido segmental • Información usada en la


“ausente” se pueden segmentación
• Fonotáctica
identificar algunas
• Combinaciones posibles de
características prosódicas de
sonidos en el interior de una
los enunciados palabras y entre palabras

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La segmentación y las unidades de


La segmentación del habla
percepción del habla

• La segmentación de la señal !La segmentación del


sonora se fundamenta en
indicios acústicos segmentales, habla
suprasegmentales (prosódicos) y
en información fonotáctica !Las unidades de la
percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Las unidades de la percepción del habla Las unidades de la percepción del habla

• Rasgos acústico-fonéticos
• Elementos directamente presentes en la
• Fonemas
señal sonora •Sonidos que
• El sistema perceptivos aprende a extraer y a
procesar contrastan
• Detectados a partir de los indicios acústicos
que caracterizan las diversas clases de
significados en una
sonidos determinada lengua
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Las unidades de la percepción del habla Las unidades de la percepción del habla

• Alófonos • Sílabas
• Variantes condicionadas por el • Conjunto de fonemas organizados
contexto alrededor de un núcleo (vocálico)
• Se considera el papel del • Identificadas intuitivamente
contexto fonético y de la incluso por hablantes no
coarticulación alfabetizados

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Las unidades de la percepción del habla Las unidades en la percepción del habla

• Sílabas
• Tiempo de reacción más corto en la
identificación de la sílaba [sis] en
[sis.te.ma] que en [si.mi.lar]
• El papel de la sílaba en la percepción
puede variar en función de las
características rítmicas de la lengua
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La percepción del habla


Joaquim Llisterri
Las unidades en la percepción del habla Pontifícia Universidade Católica de São Paulo
16 de agosto de 2005

• Se han propuesto !La percepción del


diferentes unidades de la habla
percepción del habla:
rasgos acústico-fonéticos, !Modelos de percepción
alófonos, fonemas y sílabas del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Modelos de percepción del habla Modelos de percepción del habla

!Modelos activos
!Teoría motriz
!Las teorías motrices
!Teoría del análisis por síntesis
!Modelos pasivos
!Las teorías auditivas
!Modelos auditivos
!Modelos de detección de rasgos
!El papel de la señal y el
!Redes neuronales papel del contexto en la
!La teoría cuántica
!El modelo de la hiper y la hipo articulación percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Modelos de percepción del habla Modelos de percepción del habla

!Las teorías motrices • Un modelo de la percepción del habla


debe explicar, al menos, dos aspectos del
!Las teorías auditivas proceso de percepción:
!El papel de la señal y el • La variación inter-locutor y la
variación intra-locutor
papel del contexto en la • La segmentación del continuum
percepción del habla sonoro en unidades lingüísticas

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Modelos activos
Modelos de percepción del habla
La teoría motriz de la percepción del habla
• Para explicar la segmentación debe tenerse en • Motivados por la ausencia de invariancia
cuenta que acústica y perceptiva
• La coarticulación hace que en un mismo • Diferentes configuraciones acústicas pueden
fragmento de la señal sonora se encuentre ser percibidas como el mismo segmento
solapada información sobre más de una
fonológico
unidad lingüística
• Señales acústicamente diferentes pueden • La misma configuración acústica puede ser
aportar información sobre la misma unidad percibida como un segmento fonológico
lingüística diferente en función del contexto

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Modelos activos Modelos activos


La teoría motriz de la percepción del habla La teoría motriz de la percepción del habla

• La transición del segundo formante


(F2) es descendente en [ti] y
ascendente en [tu]
• Ambas transiciones constituyen
indicios acústicos del lugar de
[ti] [tu] articulación de [t]

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
BLUMSTEIN, S. E. (1980) "Speech Perception: An Overview", in YENI-
KOMSHIAN, G. - KAVANAGH, J.F.-FERGUSON, C.A. (Eds.) Child
Modelos activos
Phonology. Vol. II: Perception. New York: Academic Press. pp. 9-21. La teoría motriz de la percepción del habla
• Los experimentos sobre percepción
categorial muestran la existencia de
saltos abruptos entre categorías
fonológicas
• Puede pensarse que al igual que no
percibimos sonidos intermedios entre
categorías tampoco somos capaces de
producirlos

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Modelos activos Modelos activos


La teoría motriz de la percepción del habla La teoría motriz de la percepción del habla
• La investigación sobre elementos • Gesto articulatorio
invariantes se desplaza del estudio de la • Representación abstracta del conjunto
señal acústica al estudio de la articulación
de movimientos articulatorios
• No se encuentra un único conjunto de realizados para la producción de un
movimientos articulatorios asociados en
todos los contextos a la producción de sonido
una unidad lingüística • La percepción consiste en “recuperar” la
" Coarticulación intención articulatoria del hablante

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Modelos activos Modelos activos
La teoría motriz de la percepción del habla La teoría motriz de la percepción del habla
• Se establece una relación directa entre la producción y
la percepción • El gesto articulatorio abstracto
• Percepción del habla sería una unidad de la
• Reconocimiento del gesto articulatorio que da lugar
a una unidad lingüística codificada en la onda percepción
sonora
• El emisor utiliza su conocimiento interiorizado • Existiría un módulo
sobre la producción de cada sonido
especializado en el
procesamiento del lenguaje
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

LIBERMAN, A.- COOPER, F.- SHANKWEILER, D.- STUDDERT


La Teoría Motriz (Motor Theory) KENNEDY, M. (1967) "Perception of the Speech Code",
Psychological Review, 74, 6 : 431-459

• La percepción del habla conlleva la decodificación de "Though we can not exclude the possibility that a purely auditive
la relación entre la onda sonora y la producción de los decoder exists, we find it more plausible to assume that speech is
gestos articulatorios perceived by processes that are also involved in its production. The
most general and obvious motivation for such a view is that the
• Los gestos articulatorios actúan de mediador entre el perceiver is also a speaker and must be supposed, therefore, to
estímulo acústico y su percepción possess all the mechanisms for putting language through the
• En la percepción el hablante realiza una comparación successive coding operations that result eventually in the acoustic
entre la señal sonora y sus conocimientos de los signal. It seem unparsimonious to assume that the speaker-listener
mecanismos de control de la articulación employs two entirely separate processes of equal status, one for
encoding language and the other for decoding it. A simpler
assumption is that there is only one process, with appropriate
linkages between sensory and motor components” (p.452)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
PAAP, K.R. (1975) "Theories of
PAAP, K.R. (1975) "Theories of Speech Perception", in S peech Perception", in
MAS S ARO, D.W. (Ed.)
MASSARO, D.W. (Ed.) Understanding Language. New Understanding Language. New
York: Academic Press. pp. 151-207. York: Academic Press. pp. 151-
207.

• La
• Solapamiento de rasgos decodificación
articulatorios en la sílaba del mensaje se
lleva a cabo
• Solapamiento de comparando la
información acústica señal acústica
correspondiente a con los
comandos
diferentes segmentos neuromotores
• Adaptado de Liberman que se activarían
(1970) y Cooper (1972) en la producción
Joaquim Llisterri • Liberman Joaquimet al
Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
(1965)

KLATT, D. H. (1988) "Review of Selected Models of Speech Perception",


Speech Communication Group Working Papers 17. Cambridge, Mass.: La Teoría Motriz Revisada
Research Laboratory of Electronics, MIT. pp. 201-262.

• La unidad básica común a la producción y la


percepción es el gesto articulatorio
• Los gestos articulatorios son unidades de
producción abstractas, subyacentes e
intencionales asociadas a los segmentos
fonológicos
• La percepción se lleva a cabo interpretando
directamente los gestos articulatorios
subyacentes a los estímulos acústicos

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
LIBERMAN, A.M.- MATTINGLY, I. (1986) "The Motor LIBERMAN, A.M.- MATTINGLY, I. (1986) "The Motor
Theory of Speech Perception Revised", Cognition 21: 1-36 Theory of Speech Perception Revised", Cognition 21: 1-36

"The first claim of the motor theory is that the objects of " (...) perception of the gestures occurs in a
speech perception are the intended phonetic gestures of specialized mode, different in important ways
the speaker, represented in the brain as invariant motor
from the auditory mode, responsible also for the
commands that call for movements of the articulators
through certain linguistically significant configurations, production of phonetic structures, and part of
These gestural commands are the physical reality the larger specialization for language. The
underlying the traditional phonetic notions - for example adaptive function of the perceptual side of this
"tongue backing", "lip rounding" and "jaw raising" - mode (...) is to make the conversion from acoustic
that provide the basis for phonetic categories" (p. 2) signal to gesture automatically (...)” (p.3)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

LIBERMAN, A.M.- MATTINGLY, I. (1986) "The Motor


Theory of Speech Perception Revised", Cognition 21: 1-36 La Teoría del Análisis por Síntesis

"On the one side of the module, the motor • La percepción se basa en un sistema de
gestures are not the means to sounds designed to comparación entre el análisis del estímulo y los
be congenial to the ear; rather, they are, in modelos generados por un conjunto de reglas
themselves, the essential phonetic units. On the • Las reglas que crean los modelos abstractos
other side, the sounds are not the true objects of con los que se compara el estímulo son
perception, made available for linguistic comunes a la producción y a la percepción
purposes in some common auditory register: • La comparación se lleva a cabo mediante un
rather, they only supply the information for catálogo de descripciones articulatorias y
representaciones auditivas
immediate perception of the gestures" (p.31)
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
KLATT, D. H. (1988) "Review of Selected Models of Speech Perception",
PAAP, K.R. (1975) "Theories of Speech Perception", in MASSARO, D.W.
Speech Communication Group Working Papers 17. Cambridge, Mass.:
(Ed.) Understanding Language. New York: Academic Press. pp. 151-207.
Research Laboratory of Electronics, MIT. pp. 201-262.

Halle &
Stevens (1964)
Halle & Stevens (1964) Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Modelos
activos
Las teorías motrices

• Las teorías motrices de la


percepción del habla postulan una
relación directa entre la percepción
y la producción y la existencia de un
módulo específico para el
procesamiento fonético del habla
KLATT, D. H. (1988) "Review of Selected Models of Speech
Perception", Speech Communication Group Working Papers 17.
Cambridge, Mass.: Research Laboratory of Electronics, MIT.
pp. 201-262.
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Modelos Pasivos
Modelos de percepción del habla
Las teorías auditivas

!Las teorías motrices • El oyente es sensible únicamente a las


estructuras acústicas distintivas
!Las teorías auditivas • Los estímulos se comparan con
!El papel de la señal y el representaciones internalizadas de cada
una de las categorías fonéticas o se
papel del contexto en la analizan para encontrar su estructura
percepción del habla acústica

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Modelos Pasivos Modelos Pasivos


Las teorías auditivas Las teorías auditivas

• Fundamentados en la existencia de un • El análisis auditivo extrae estructuras


mecanismo de detección de indicios subfonémicas de tipo auditivo relacionadas con
acústicos o de rasgos fonéticos los rasgos distintivos
• A partir de la extracción de parámetros
• Basados en la comparación entre la señal acústicos se lleva a cabo la detección de
sonora y un conjunto de plantillas o segmentos fonéticos, con los que se construyen
patrones acústicos previamente las unidades mayores hasta llegar a la
almacenados decodificación completa del mensaje

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
PAAP, K.R. (1975) "Theories of Speech Perception", in MASSARO, D.W. Modelos Pasivos
(Ed.) Understanding Language. New York: Academic Press. pp. 151-207.
Las teorías auditivas

• Los modelos auditivos llevan al


desarrollo de modelos de extracción
directa de rasgos fonéticos o
modelos de detección de rasgos

Fant (1967)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

KLATT, D. H. (1988) "Review of Selected Models of Speech Perception",


Speech Communication Group Working Papers 17. Cambridge, Mass.:
LAFS, Lexical Access from Spectra
Research Laboratory of Electronics, MIT. pp. 201-262. (Klatt, 1979)
• Diccionario de espectros prototípicos
Modelo de disponible en la memoria
percepción
del habla
• Almacena las combinaciones de
basado en la sonidos (CV, por ejemplo) existentes
detección de en la lengua
rasgos • El diccionario se compara con el análisis
auditivo de la señal sonora que llega al
oído
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Espectros y
espectrogramas de las Formantes de las vocales del catalán
vocales [i], [a], [u]

La configuración
de los formantes
es responsable de
las diferencias de
timbre entre
vocales

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Vocales del catalán filtradas Vocales del catalán filtradas

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
FLMP, Fuzzy Logical Model of Speech Perception FLMP, Fuzzy Logical Model of Speech Perception
Massaro et al. Massaro et al.

• Identificación de rasgos acústico- • Comparación de las hipótesis con un conjunto


de prototipos de fonemas
fonéticos que se encuentran en la
• Descripción de los rasgos acústicos y
señal sonora fonéticos que idealmente caracterizarían a
• Evaluación de la probabilidad de cada fonema
aparición de un rasgo empleando • Determinación del grado de adecuación entre
los prototipos de fonemas almacenados en la
todas las fuentes de información memoria y los rasgos detectados en la señal
disponibles sonora

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

ALARCOS, E. (1950) Fonología española. Madrid:


LAFF, Lexical Access from Features
Gredos (Biblioteca Románica Hispánica, Manuales, 1),
Stevens et al. 1965 4a ed ampliada y revisada.

• Las palabras estarían representadas en


el léxico mediante patrones de rasgos
distintivos
• En la percepción el oyente busca los
indicios acústicos o perceptivos de los
rasgos distintivos y los compara con los
patrones almacenados en la memoria

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Correlatos acústicos y perceptivos de los
La Teoría Cuántica (Quantal Theory)
rasgos distintivos
• Establece las relaciones entre las propiedades
articulatorias, acústicas y auditivas
• En ciertos casos la configuración articulatoria puede
variarse sin variaciones importantes en el resultado
acústico
• En ciertos casos, un pequeño cambio en la
configuración articulatoria produce cambios
importantes en la configuración acústica
• El mismo fenómeno sucede entre las características
acústicas y la respuesta auditiva

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

STEVENS, K.N. (1989) "On the quantal nature of


speech", Journal of Phonetics 17, 1/2: 3-45. La Teoría Cuántica (Quantal Theory)

• Si el valor de un parámetro acústico


supera el nivel umbral se produce un
cambio en el nivel de la respuesta
auditiva
• La relación entre características
acústicas y auditivas no es continua, sino
cuántica

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
STEVENS, K.N. (1989) "On the quantal nature of
speech", Journal of Phonetics 17, 1/2: 3-45. La Teoría Cuántica (Quantal Theory)

• Discontinuidad entre las características


Umbral
acústicas y la respuesta auditiva
Respuesta auditiva

Respuesta • Entre 800Hz y 3000Hz las fibras del nervio


auditiva auditivo responden a la frecuencia a la que
estable A
se encuentran los picos de los formantes
vocálicos más que a la frecuencia
Respuesta característica de la parte correspondiente de
Umbral auditiva estable B la membrana basilar en la que se encuentran

Parámetro acústico Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La Teoría Cuántica (Quantal Theory) La Teoría Cuántica (Quantal Theory)

• Discontinuidad entre las características • La diferencia entre los dos tipos de respuesta viene
dada por la amplitud de la banda de los filtros (bandas
acústicas y la respuesta auditiva críticas) del sistema auditivo
• Por encima de 3000Hz y con espectros • Entre 800Hz y 3000Hz la amplitud de banda de los formantes
es menor que la del filtro auditivo
de ruido las fibras del nervio auditivo • En un espectro de ruido con frecuencia superior a 3000Hz las
responden según la frecuencia amplitudes se aproximan
característica de la parte • De este modo se crea una discontinuidad en las
respuestas del sistema auditivo a diferentes estímulos
correspondiente de la membrana acústicos
basilar en la que se encuentran

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
STEVENS, K.N. (1989) "On the quantal nature of
La Teoría Cuántica (Quantal Theory) speech", Journal of Phonetics 17, 1/2: 3-45.

Vibración de la membrana
" (...) there are some articulatory states or configurations or gestures
basilar en función del estímulo
that give rise to well-defined patterns of auditory response in a
human listener, such that these patterns are not strongly sensitive to
Excitación Fibra /

small perturbations or inaccuracies in the articulation. These


Umbral patterns are distinctive in the sense that if some articulatory
Pico Espectral

parameter crosses over a threshold region there will be a significant


change in the auditory response (...) We suggest that this tendency
Sincronía

Vibración de la frecuencia
for quantal relations between articulatory and acoustic parameters
Característica de la fibra
and between acoustic and auditory parameters is a principal factor
shaping the inventory of articulatory states or gestures and their
acoustic consequences that are used to signal distinctions in
Amplitud de banda del estímulo language” (p.3)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Modelos de Procesado en Paralelo Modelos de Procesado en Paralelo

• Modelos de extracción de rasgos basados en • Cada unidad tiene su umbral de


redes neuronales
excitación y de inhibición
• Una red está formada por unidades de
procesamiento interconectadas. • El grado de excitación depende de la
• Las unidades se activan según la información fuerza del estímulo
que reciben de las unidades del nivel inferior a • El reconocimiento es el resultado de la
las que están conectadas y envían información
a otras unidades del nivel superior a las que combinación de la acción en paralelo de
también están conectadas todas las unidades de la red

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
KLATT, D. H. (1988) "Review of Selected Models of Speech Perception",
McCLELLAND, J.L.- ELMAN, J.L. (1986) "The TRACE Model of
Speech Communication Group Working Papers 17. Cambridge, Mass.:
Research Laboratory of Electronics, MIT. pp. 201-262. Speech Perception", Cognitive Psychology 18: 1-86.

La unidad de • Primer nivel: detectores de rasgos fonéticos


procesamiento extraídos a partir de las propiedades
clasifica los espectrales de la señal acústica
patrones de • Segundo nivel: decisiones fonémicas en función
activación de de los rasgos fonéticos detectados
entrada • Tercer nivel: detección de palabras en función
de las unidades fonémicas detectadas

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

KLATT, D. H. (1988) "Review of Selected Models of Speech Perception",


McCLELLAND, J.L.- ELMAN, J.L. (1986) "The TRACE Model of
Speech Communication Group Working Papers 17. Cambridge, Mass.:
Research Laboratory of Electronics, MIT. pp. 201-262. Speech Perception", Cognitive Psychology 18: 1-86.

" (...) the unit for /g/ has mutually excitatory connections with units for
El modelo words containing /g/, and has mutually inhibitory connections with units for
other phonemes. When the activation of a unit exceeds some threshold
TRACE activation value, it begins to influence the activation of other units via its
outgoing connections; the strength of these signals depends on the degree of
McLelland the sender's activation. The state of the system at a given point in time
& Elman represents the current status of various possible hypothesis about the input:
information processing amounts to the evolution of that state over time.
(1986) Throughout the course of processing, each unit is continually receiving input
from other units, continually updating its activation on the basis of these
inputs, and, if it is over threshold, it is continually sending excitatory and
inhibitory signals to other units. This "interactive-activation" process allows
each hypothesis both to constrain and be constrained by other mutually
consistent or inconsistent hypotheses"
(p. 3)

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
Modelos Pasivos
Modelos de percepción del habla
Las teorías auditivas
• Los modelos auditivos de percepción del habla
postulan la existencia de mecanismos de !Las teorías motrices
detección de indicios, de rasgos acústico-
fonéticos o de rasgos distintivos !Las teorías auditivas
• La percepción se lleva a cabo mediante
procedimientos de comparación con !El papel de la señal y el
representaciones almacenadas en la memoria papel del contexto en la
percepción del habla
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El modelo de la Hiperarticulación y la El modelo de la Hiperarticulación y la


Hipoarticulación (Lindblom, 1990) Hipoarticulación (Lindblom, 1990)

• El objetivo de la comunicación es • Contexto que dificulta la


transmitir información del emisor al inteligibilidad
receptor mediante una onda sonora " Estilo hiperarticulado
• La comunicación se da en un • Contexto que permite predecir el
contexto que condiciona el modo de mensaje o énfasis en el contacto
producción del habla " Estilo hipoarticulado
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El modelo de la Hiperarticulación y la El modelo de la Hiperarticulación y la
Hipoarticulación (Lindblom, 1990) Hipoarticulación (Lindblom, 1990)

• Problemas en la definición de la • Problemas en la definición de la


invarianza a distintos niveles: invarianza a distintos niveles:
• Articulatorio • Acústico
• Objetivos espaciales que debe
alcanzar el locutor para la • Propiedades espectrales de
producción de un determinado cada clase de consonantes
segmento
Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El modelo de la Hiperarticulación y la El modelo de la Hiperarticulación y la


Hipoarticulación (Lindblom, 1990) Hipoarticulación (Lindblom, 1990)

• Problemas en la definición de la invarianza a distintos • La invarianza debe definirse en función


niveles:
de la comprensión del mensaje por parte
• Auditivo
del oyente
• Mantenimiento de elementos
constantes como el timbre vocálico a • La percepción del habla es el resultado
pesar de cambios en el sexo, la edad de una combinación entre la información
o el esfuerzo vocal del hablante contextual y la información presente en
la señal acústica

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El modelo de la Hiperarticulación y la El modelo de la Hiperarticulación y la
Hipoarticulación (Lindblom, 1990) Hipoarticulación (Lindblom, 1990)

• El comportamiento articulatorio se rige por la • La variabilidad fonética es el


plasticidad - reorganización orientada hacia el
oyente - y la economía - simplificación en
resultado de la adaptación al
beneficio del hablante - intercambio de información entre el
• El comportamiento auditivo se rige por la hablante y el oyente
información presente en la señal acústica
modulada por la información existente en el
contexto

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

LINDBLOM, B. (1990) "Explaining Phonetic Variation: A Sketch of the H and H


Theory", in HARDCASTLE, W.J.- MARCHAL, A. (Eds.) Speech Production and El modelo de la Hiperarticulación y la
Speech Modelling. Dordecht: Kluwer Academic Publishers (NATO ASI Series D:
Behavioural and Social Sciences, vol 55) pp. 403-439. Hipoarticulación (Lindblom, 1990)

• Para que el habla sea inteligible la suma de la


información explícita en la onda sonora y la
información contextual debe alcanzar un cierto
umbral
• Variabilidad adaptativa en el comportamiento del
hablante
• Necesidad de un contraste suficiente entre las
características de la señal para llegar a la
discriminación de las unidades que permita la
comprensión del mensaje

Joaquim Llisterri Joaquim Llisterri


Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola
El modelo H&H

• La percepción del habla puede


considerarse el resultado de la
interacción entre la señal sonora y la
situación comunicativa
• Ambas se complementan para que la
transmisión de la información se realice
del modo más eficiente posible

Joaquim Llisterri
Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

S-ar putea să vă placă și