‫‪THE KURDS IN‬‬

‫‪SYRIA‬‬

‫‪The Forgotten‬‬
‫‪People‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه‬
‫ﮐﺮﯾﻢ ﯾﻠﺪز‬

‫ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﺷﻨﺎو ﻗﺎﺿﯽ‬

 ‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه‬

‫ﻣﻮﻟﻒ‪ :‬ﮐﺮﯾﻢ ﯾﻠﺪز‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪:‬‬

‫درﺑﺎره ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﮐﺮدﻫﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮدﻫﺎ‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻮرﯾﻪ‪1918-2005 :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺳﺎﺧﺘﺎر دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬رواﺑﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺣﻘﻮق ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﻫﺎ‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي‬
‫ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪ 1‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮر )ﻣﻮاد ‪(62-64‬‬
‫ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪ 2‬ﺗﻌﻬﺪات ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‬

‫ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪ 3‬ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬

‫ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و ﺗﺼﺎوﯾﺮ‬

‫‪٢‬‬
 ‫درﺑﺎره ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫ﮐﺮﯾﻢ ﻟﺪﯾﺰ‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﭘﯿﺸﺮو‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺺ در ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و رﺋﯿﺲ اﺟﺮاﯾﯽ ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﺮد )‪(KHRP1‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ آن در ﻟﻨﺪن اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎي دادﮔﺎه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اروﭘﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺮده و ﺳﻤﯿﻨﺎرﻫﺎي آﻣﻮزش ﺣﻘﻮق را‬
‫در اروﭘﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﺮﮔﺰار ﮐﺮده اﺳﺖ‪ KHRP .‬ﯾﮏ ‪NGO‬ي ﻏﯿﺮﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽِ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪﻣﺎﺗﺶ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﺗﺮوﯾﺞ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰه ﮐﻤﯿﺘﻪ وﮐﻼي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ را درﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻠﺪز ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﺶ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻓﻨﻼﻧﺪ و روﺳﯿﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻫﻢ ﺗﺎﻟﯿﻔﺎت‬
‫ﯾﻠﺪﯾﺰ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫• ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮدﻫﺎ‪ :‬ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮدوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰمﻫﺎي ﭘﺲ از ﻣﺒﺎرزه‬

‫• اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ :‬ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫• ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ :‬ﻋﻀﻮﯾﺖ در اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬
‫• ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﺮان‪ :‬ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه‬
‫• ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق‪ :‬ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه‬
‫• ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق‪ :‬ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه‪ ،‬وﯾﺮاﯾﺶ دوم‬
‫• ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ :‬وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﺮد‬
‫• ﻧﯿﻞ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ در اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‬
‫• اﺟﺮاي اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺣﻘﻮق و آزاديﻫﺎي زﻧﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫• ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه‬
‫• ﺷﮑﻨﺠﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ )وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺳﻮءرﻓﺘﺎر(‬

‫‪: Kurdish Human Rights Project 1‬ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﺮد‬

‫‪٣‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه )‪(The Kurds in Syria, the forgotten people‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﺗﺎﻟﯿﻒ ﻧﻮﻇﻬﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺗﻮاﻧﺎ و ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ آﻗﺎي ﮐﺮﯾﻢ ﯾﻠﺪز ‪(Karim‬‬
‫)‪ Yildiz‬ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب درﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ در ﻃﯽ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺳﻔﺎكﺗﺮﯾﻦ ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎراﻧﻪاي ﻫﻤﭽﻮن ژﻧﻮﺳﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮت اﺟﺒﺎري‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻣﻮﮔﺮاﻓﯽ‪ ،‬ﻏﻀﺐ اﻣﻼك و داراﺋﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و‬
‫زﻧﺪان و اﻧﮑﺎر ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺮدي روﺑﺮو ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖﻫﺎي ﮐﻮدﺗﺎﯾﯽ دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺣﯿﺎط ﺧﻠﻮت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﮐﺮده و در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ وﺣﺸﯿﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻏﯿﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ درﺻﺪد ﻧﺎﺑﻮدﮐﺮدن ﺳﺎﮐﻨﺎن ﮐﺮد ﺑﺮآﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺜﯽ ﻫﺎ در دوره ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺪ و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ در زﻣﺎن زﻣﺎﻣﺪاري ﺑﺸﺎر اﺳﺪ‬
‫)ﭘﺴﺮ ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺪ( ﺑﺎ اﻋﻼم وﺿﻊ اﺿﻄﺮاري ﻣﺎﻧﻊ از ورود ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ دﻣﺸﻖ ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻠﻞ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮد روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺟﻠﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﯿﻌﺎً ﺑﺎ اﻋﻄﺎي ﺣﻖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽورزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮاغ‬
‫ﺑﺎل و دور از ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺎﺑﻮدي و اﻣﺤﺎي اﻗﻠﯿﺖ ﺑﺰرگ ﮐﺮد را در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا درآورده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺷﺪﯾﺪ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺣﺎﮐﻤﺎن دﻣﺸﻖ در ﻃﯽ اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ رﺷﺪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺷﮕﺮف در‬
‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﯽ و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ و اﻓﺸﺎﮔﺮيﻫﺎي روﺷﻨﻔﮑﺮان ﮐﺮد در اروﭘﺎ‬
‫و آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪودي ﭘﺮده از روي ﺟﻨﺎﯾﺖ ﺑﻌﺜﯽ در ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﻋﻠﻤﯽ و ﻣﺪرن و ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه دﭼﺎر ﺗﻌﺼﺐ و ﭘﯿﺶداوريﻫﺎي‬
‫ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اراﺋﻪ آﻣﺎرﻫﺎ و ﻓﺎﮐﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺗﻠﺦ و ﻧﺎﮔﻮار اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺳﻮرﯾﻪ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺳﺎزد و ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﻓﺠﺎﯾﻊ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺟﻨﺎﯾﺎت و اﻋﻤﺎل ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ ،‬ﺟﻠﺐ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪايﮐﻪ آﻗﺎي ﺧﻮﺷﻨﺎو ﻗﺎﺿﯽ آﻧﺮا از روي‬
‫ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪايﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ و ﻣﺘﻦ ﻓﺎرﺳﯽ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫آوردم ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ اوﻟﯿﻦ ﮐﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺳﺖ‪ -‬ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﻮع اﺷﺘﺒﺎه ﯾﺎ اﻧﺤﺮاﻓﯽ در ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫روﺑﺮو ﻧﺸﺪم‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﻋﻬﺪه ﮐﺎر ﺑﺮآﻣﺪه و ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ادا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد در آﯾﻨﺪه ﺷﺎﻫﺪ ﮐﺎرﻫﺎي دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻼﻣﯽ رﺳﺎﺗﺮ و ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﺸﺎن ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻻزم ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﯽ ﮐﺮد و اﻓﺸﺎي ﺟﻨﺎﯾﺎت و‬
‫ﻓﺠﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ در ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ –ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‪ -‬ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﺮدﻫﺎ و ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﺸﮑﻼت اﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺰرگ اﻣﺎ ﺑﺪون‬
‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺟﻠﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻋﻄﻒ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﺗﺎ ﮐﺘﺎبﻫﺎ‪ ،‬آﻣﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻻت و رﺳﺎﻻت‬
‫ﺑﯽﺷﻤﺎرﺷﯽ در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﮐﺜﺮ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﮐﺮدي‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ ﯾﺎ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪه و در دﺳﺘﺮس ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﺮد ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎً ﯾﮑﯽ‬
‫از وﻇﺎﯾﻒ ﻣﻬﻢ اﻓﺮاد روﺷﻨﻔﮑﺮ و اﻫﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐُﺮدزﺑﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﯽ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻓﯽ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻫﻤﯿﻦ آﺛﺎر و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮ ﮐُﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ آﺛﺎر و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد را ﺑﻬﺘﺮ درك ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن را در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺻﻒ دوﺳﺘﺎن و دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫آﮔﺎﻫﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﻠﯽ ﺧﻮد از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد و ﺗﻠﻘﯽ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن از ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﻮد وﻗﻮف ﯾﺎﺑﺪ و‬
‫در ﻋﻤﻞ ﮐﻤﺘﺮ دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﺣﻤﺪ ﻗﺎﺿﯽ‬

‫‪ 15‬ﺧﺮداد ‪1390‬‬

‫‪۵‬‬
 ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد ﻣﺴﺌﻠﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﻠﺘﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﮔﺮوه ﻣﻠﯽ ﺑﺰرگ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺪون ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ داده و ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻪﻫﻢﭘﯿﻮﺳﺘﻪاي ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ از آن در ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ‪،‬‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد ﺑﺼﻮرت ﮔﺴﺘﺮدهاي ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﮐﻤﺘﺮ در ﻣﻮرد آن ﻣﻄﻠﺒﯽ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺎﺟﻌﻪﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﮐﺮد رخ داده و ﻗﺴﺎوتﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺗﻌﯿﯿﻦ آﯾﻨﺪه ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻋﺮاق و وﺿﻌﯿﺖ آﯾﻨﺪه ﺗﺮﮐﯿﻪ در‬
‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد در اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺤﺪود و ﮔﺬراﺋﯽ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ اﯾﺮان ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﺘﯽ از اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺗﻮﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬در وﻫﻠﻪ اول ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم را در ﻣﻮرد ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ ﺑﺎ دﺷﻮاريﻫﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ زﯾﺎدي‬
‫روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳﯽ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي داراي ﺟﻤﻌﯿﺖ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮐﻢ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺼﺎﺋﺒﯽ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻇﺎﻫﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻬﻢ و ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺟﻠﻮه ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬در ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 10‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي از ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و زﺑﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻮﯾﺖ ﻧﮋادي ﻣﺘﻤﺎﯾﺰي دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ زﯾﺎد اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﻮﻣﯽ ﯾﺎ اﻗﻠﯿﺘﯽ ﻧﮋادي ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪي ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺧﻮد ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد‬
‫ﺳﺎﮐﻦ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﻮرد ﺳﺮﮐﻮب و اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﺻﺤﺒﺖ از ﻫﻮﯾﺖ‬
‫و زﺑﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺮدي ﻣﻤﻨﻮع و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎ رژﯾﻢ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﺧﻂﻣﺸﯽ‬
‫دوﻟﺖ در راﺳﺘﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺮد و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﺑﺮاز ﻫﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﮐﻮچ اﺟﺒﺎري‪،‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﺑﻪﺣﺎﺷﯿﻪراﻧﺪن در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪-‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﻧﺰواي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺬب ﻣﺰدوران ﻣﺤﻠﯽ‪ 1‬و‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ "ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪاز و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻦ" ﺑﻪ ﺷﮑﻞﻫﺎي ﮐﺎﻣﻼً ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺣﺴﺎب ﺷﺪه‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﮑﺘﻮب در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب وﻗﺎﯾﻊ‬
‫و زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺮوز آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻌﻀﻼت اﻣﺮوزي ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻔﺤﺺ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﮐﺮد و ﻏﯿﺮﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻢ‬
‫در ﺳﻮرﯾﻪ و ﻫﻢ در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ رواﺑﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﮐﺮدي‪-‬‬
‫ﺳﻮري‪ ،‬رواﺑﻂ و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ را ﻣﻮرد‬
‫ﮐﻨﮑﺎش و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار داده و ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﮑﻮﯾﯽ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت آﺗﯽ‬
‫از اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎز ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد و در ﺿﻤﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ را‬
‫در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻗﺮار داده و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ دال ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اراﺋﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﮐﺮد در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آن ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺮاردادن‬
‫ﻣﺨﻤﺼﻪ ﮐﺮد در ﺑﺴﺘﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي آن‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ در درك اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ اول آن ﺧﻼﺻﻪاي از ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎ و ﺗﺎرﯾﺦ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ دوم‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻮرﯾﻪ و رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺪه و ﻧﯿﺰ‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮات آن ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل از آن رﻧﺞ ﺑﺮدهاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب آﻣﺪهاﻧﺪ در راﺳﺘﺎي ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺷﮑﻞ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻬﻨﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﺠﺎوزي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ذﮐﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺰارش‬
‫ﻓﺮاﮔﯿﺮي از ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺤﻨﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺰارﺷﯽ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ و دﻗﯿﻖ از وﺿﻊ وﺧﯿﻢ ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ذات و ﺧﻮاﺳﺖ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺳﺎزي ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯿﺰان و ﻋﻤﻖ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺪ ﻣﯽرود اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺮﮐﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﻣﻨﺎﻇﺮات ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻫﺮ دو ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﻌﺮﯾﻒ آن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﯾﺮ دوﻟﺖﻫﺎ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Co-option‬‬
‫‪٧‬‬
 ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﮐﺮدﻫﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﮐﺮدﻫﺎ‬

‫ﻣﻠﺖ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺪون دوﻟﺖ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪،‬‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدم ﺑﺎ داﺷﺘﻦ زﺑﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ و‬
‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﻼشﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ در ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﮐﺜﺮاً داراي ﺣﺲ ﻗﻮي ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آن را در درون و ﻣﺎوراي ﻣﺮزﻫﺎي ﮐﺸﻮري ﮐﻪ در آن‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد رواﺑﻂ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﯿﻦ دوﻟﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد ﺑﻮﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺮدي ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ رژﯾﻢﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي داﺧﻠﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮدﻫﺎ و ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬داﺋﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻮم ﻣﻮرﺧﺎن ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎء ﻫﻨﺪ و اروﭘﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﺤﺪوده‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن از ‪ 4,000‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﺒﻠﯽ‬

‫‪٨‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻏﺎرﻧﺸﯿﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ از ﺣﺪود ‪ 10,000‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ [1].‬ﻣﺪارك ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ از وﺟﻮد ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن در‬
‫ﺣﺪود ‪ 6,000‬ﺗﺎ ‪ 5,400‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ داراي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻫﺎﻻف‬
‫)ﺣﻠﻒ(‪ 1‬ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮزﻫﺎي ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎﻻف ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫]‪[2‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻣﺮوز ﮐﺮدﺳﺘﺎن از اﻋﻘﺎب اﻗﻮام ﺳﺎﮐﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽﻫﺎي ﻫﻮري‪،2‬‬
‫‪13‬‬
‫ﮔﻮﺗﯽ‪ ،3‬ﮐﻮرﺗﯽ‪ ،4‬ﻣﺎد‪ ،5‬ﻣﺎرد‪ ،6‬ﻫﯿﺘﯽ‪ ،7‬ﻣﯿﺘﺎﻧﯽ‪ ،8‬ﮐﺎردوﺧﯽ‪ ،9‬ﮔﻮردﯾﻪﻧﻪ‪ ،10‬زﯾﻼ‪ ،11‬ﺧﻠﺪي‪ 12‬و آدﯾﺎنﺑﻪﻧﻪ‬
‫]‪[3‬‬
‫]ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﻣﮑﺎن ﺗﻤﺪنﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ )‪(2‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎنﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﻬﺎي ﮐﺘﺎب را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ[ از ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻫﻮريﻫﺎ ﮐﻪ در ﮐﻮهﻫﺎي زاﮔﺮس‪ ،‬ﺗﺎوروس‪ 14‬و‬
‫ﭘﻮﻧﺘﻮس‪ 15‬در ﺣﺪود ‪ 4,300‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 2,500‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دوﻟﺖﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻮري ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ‬
‫‪21‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎي اورارﺗﻮ‪ ،16‬ﻣﻮﺷﻖ‪ /‬ﻣﻮﺷﮑﻮ‪ ،17‬اورﮐﯿﺶ‪ ،18‬ﺳﻮﺑﺎر‪/‬ﺳﺎوﺑﺎر‪ ،19‬ﺑﺎﺋﯿﻨﯽ‪ ،20‬ﮔﻮﺗﯽ‪/‬ﮔﻮﺗﯿﻞ‬

‫‪ :Halaf 1‬اﯾﻦ ﺗﻤﺪن ﻧﺎم ﺧﻮد را از ﺗﻞ ﻫﺎﻻف ‪ Tell Halaf‬ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻤﺪن ﻫﺎﻻف در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ آﺛﺎر‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺼﺮ ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ در آن ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﺛﺎر ﻋﺼﺮ ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻟﻌﺎﺑﺪار ﻣﻨﻘﻮش ﺑﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﯽ و ﺟﺎﻧﻮران ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ :Hurri 2‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺳﺎﮐﻦ رﺷﺘﻪ ﮐﻮهﻫﺎي زاﮔﺮس در ﻫﺰاره دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺣﻀﻮر ﺛﺒﺖ ﺷﺪه‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ اواﺧﺮ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ در اواﺧﺮ ﻫﺰاره دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺎ ورود اﻗﻮام ﻫﻨﺪ و اﯾﺮاﻧﯽ از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﻫﻮﯾﺖ‬
‫ﻧﮋادي ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ :Guti 3‬ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻮهﻧﺸﯿﻦ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً در اﻃﺮاف ﻫﻤﺪان واﻗﻊ در ﻣﺮﮐﺰ رﺷﺘﻪ ﮐﻮهﻫﺎي زاﮔﺮس زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ داراي ﻗﺪرت‬
‫ﻓﺎﺋﻘﻪ در ﻫﺰارهﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺣﺪود ‪ 2230‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﻪ ﺑﺎﺑﻞ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮده و اﻣﭙﺮاﺗﻮري آﮐﺎديﻫﺎ را ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﮐﻨﺘﺮل‬
‫اﮐﺜﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Kurti 4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Medes‬‬
‫‪Mard 6‬‬
‫‪7‬‬
‫‪ :Hittites‬ﻣﺮدﻣﯽ از ﻧﮋاد ﻫﻨﺪ و اروﭘﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ و آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ در آﻏﺎز ﻫﺰاره دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ :Mittanni 8‬اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻫﻨﺪي‪-‬اﯾﺮاﻧﯽ واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ )از ﮐﺮﮐﻮك و ﮐﻮهﻫﺎي زاﮔﺮس ﺗﺎ درﯾﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ( ﺣﺪود ‪ 1500‬ﺗﺎ ‪ 1360‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‬
‫‪9‬‬
‫‪Carduchi‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Gordyene‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Zila‬‬
‫‪Khaldi 12‬‬
‫‪13‬‬
‫‪ :Adiadene‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﻮﭼﮑﯽ )‪ 247-224‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد( ﮐﻪ ﺧﺮاﺟﮕﺬار اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﭘﺎرت در ﻋﺮاق ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻮد و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آن ﺷﻬﺮ ارﺑﯿﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ :Taurus 14‬رﺷﺘﻪ ﮐﻮهﻫﺎﯾﯽ در ﺟﻨﻮب ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﻮازي ﺳﺎﺣﻞ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‬
‫‪15‬‬
‫‪ :Pontus‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ ﻣﺠﺎور درﯾﺎي ﺳﯿﺎه‬
‫‪ :Urartu 16‬ﮐﺸﻮري ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ درﯾﺎي ﺳﯿﺎه و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ درﯾﺎي ﺧﺰر )اوج ﻗﺪرت ﻗﺮون ‪ 8‬و ‪ 9‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد(‬
‫‪17‬‬
‫‪ :Mushq/Mushku‬در ﮐﺘﺎب ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ )ﺗﻮرات( ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ Meshech‬از آﻧﻬﺎ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪Urkish‬‬
‫‪19‬‬
‫‪Subar/Saubar‬‬
‫‪20‬‬
‫‪Baini‬‬
‫‪Guti/Qutil 21‬‬
‫‪٩‬‬
‫و ﻣﺎﻧﻨﺎ‪ 1‬ﮐﺮدﻧﺪ‪ [4].‬ﮔﻮﺗﯿﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻫﻮري ﺷﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرﺧﺎن اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ‬
‫ﮐﺮد ﻣﺸﺘﻖ ﮔﻮﺗﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ [5].‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﺮداد اﯾﺰدي‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً دو ﺳﻮم اﺳﺎﻣﯽ ﻃﻮاﯾﻒ ﮐﺮد و ﺣﺪود ﻧﺼﻒ ﻧﺎم‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ رﯾﺸﻪ ﻫﻮري دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎﻟﮑﻮﺑﯽﻫﺎي روي ﺑﺪن ﮐﺮدﻫﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﻧﻘﻮش‬
‫]‪[ 6‬‬
‫روي ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎي ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﻫﻮري ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﮑﺘﻮب ﭘﯿﺮوزيﻫﺎي ﭘﺎدﺷﺎه آﺷﻮر ﺗﯿﮕﻼت ﭘﯿﻠﺴﺮ اول‪ 2‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1114‬و ‪1076‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ Kurti ،‬ﯾﺎ ‪ Qurtie‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮدﻣﯽ ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﻮهﻫﺎي‬
‫آزو‪ /‬ﻫﺎزو‪ 3‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮده و ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه در ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺮوﻓﺴﻮر اﯾﺰدي اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻟﻐﺖ آﮐﺎدي ‪ Kurtei‬ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫آن ﺑﻪ ‪ 3,800‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﮐﺎديﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﯾﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﺎﻣﺸﺨﺼﯽ از ﺳﺎﮐﻨﺎن‬
‫زاﮔﺮس و ﺷﺮق ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺗﺎوروس اﯾﻦ ﻧﺎم را داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﯾﺸﻪ آن ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود ﻧﺎم ‪ Kurd‬ﯾﺎ‬
‫]‪[7‬‬
‫‪ Kurt‬ﺗﺎ ﻗﺮن ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﺪاول ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬

‫از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﻮي ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ اﯾﺎﻟﺘﯽ از ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎي ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ اﻃﻼق ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﺎن ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ 4‬اﯾﺮان اﺳﺖ‪ [8].‬ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻨﺠﺮ در اواﺳﻂ ﻗﺮن دوازدﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺸﻮري ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺎم ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ در آن داراي اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮزﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﺤﺪوده دﻗﯿﻘﺎً ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺸﺪه و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎ و ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را اﻋﻼم ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ وﺟﻮد ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاي اﺳﺖ]‪ [9‬ﮐﻪ از رﺷﺘﻪ ﮐﻮهﻫﺎي زاﮔﺮس ﺗﺎ ﺗﺎوروس ﮐﻪ‬
‫ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات آن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ دﺷﺖﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ 5‬و از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﭗﻫﺎ و ﻓﻼتﻫﺎي آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ [10].‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﭼﺎﻟﺪران در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدي اﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﻦ دو اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‬

‫‪ :Manna 1‬ﮐﺸﻮري ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ در ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان )ﺟﻨﻮب درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ( در اواﯾﻞ ﻫﺰاره اول ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻪ ﻗﺪرت اﺻﻠﯽ ﻣﺎد‪ ،‬آﺷﻮر و‬
‫اورارﺗﻮ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Tiglath-Pileser I 2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Azu/Hazu‬‬
‫‪Kordistan 4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ : Mesopotamia‬از ﻟﻐﺘﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ "ﺑﯿﻦ دو رودﺧﺎﻧﻪ" ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺎﺣﯿﻪاي ﺑﯿﻦ دو رود دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﺗﻤﺪنﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺪن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻪ ‪ 7000‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪١٠‬‬
‫و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺧﺎك ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﻗﺪرتﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن دوﺑﺎره ﺑﯿﻦ آﻧﭽﻪ‬
‫ﮐﻪ اﻣﺮوزه دوﻟﺖﻫﺎي اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﺮد ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺟﻤﻬﻮريﻫﺎي آﺳﯿﺎﯾﯽ و ﻗﻔﻘﺎز از ﺟﻤﻠﻪ در ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﺮﻗﯿﺰ و‬
‫]‪[11‬‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺰرﻋﻪداري اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن داﻣﺪاري ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺸﺎﯾﺮ ﮐﺮد ﮔﻠﻪﻫﺎي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻊ آب و ﻫﻮا ﺑﯿﻦ دﺷﺖﻫﺎ و ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﯾﯿﻼق و ﻗﺸﻼق ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﺠﺎد ﻣﺮزﻫﺎي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ ﻣﺰرﻋﻪداران ﭼﺎدرﻧﺸﯿﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﮑﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫]‪[12‬‬
‫داﻣﺪاري ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﺪﻧﯽ و ﮐﺸﺎورزي ﻏﻨﯽ ﺑﻮده و ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و ﻏﻼت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮده و‬
‫ﻣﻌﺎدن ﻓﻌﺎل ﻣﺲ‪ ،‬ﮐﺮوم‪ ،‬آﻫﻦ و ذﻏﺎل ﺳﻨﮓ در آن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ‪ 15‬درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻏﻼت‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ 30 ،‬درﺻﺪ ﻏﻠﻪ ﻋﺮاق و ‪ 35‬درﺻﺪ ﻏﻼت اﯾﺮان را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ [13].‬در داﺧﻞ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ و در‬
‫ﺟﻮار ﻣﺮزﻫﺎي رﺳﻤﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮ اﮐﺘﺸﺎف‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج و‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻧﻔﺖ و درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻠﻪ از اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﺘﯽ ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺖ‪] .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (3‬را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ[ اﻓﺰاﯾﺶ روزاﻓﺰون اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ واﮔﺬاري ﻫﯿﭻ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﺐ‪ ،‬ﺗﺮكﺳﺎزي و اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺮدن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮد ﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺮدﺳﺘﺎن از ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻏﻨﯽ ﺑﻮده و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺠﺎدﻻت و‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات اﺛﺮات ﻣﺨﺮﺑﯽ ﺑﺮ‬
‫]‪[14‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﺟﺪي ﺑﺮ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺰاران ﮐﺮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ و اﯾﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﮕﺮ ﮐﻮﭼﺎﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﺑﺮﺟﺎي ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ؛ ﺣﺘﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﯿﺰان ﺟﺮﯾﺎن آب ﺑﯿﻦ‬
‫]‪[15‬‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺸﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت درﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪه ﺑﺎ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﻣﺠﺎدﻻت و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﻋﺪم وﺟﻮد آﻣﺎر ﺻﺤﯿﺤﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺣﺰاب ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﺮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﻮس ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺼﻠﺤﺖ دوﻟﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ در اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آنﻫﺎ را ﮐﻢ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺮﺷﻤﺎريﻫﺎي رﺳﻤﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺮﮔﺰار‬

‫‪١١‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻫﻮﯾﺖ ﻧﮋادي ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻮﻟﻪاي واﻗﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪،‬‬
‫آﻧﮑﺎرا ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 1990‬وﺟﻮد ﮐﺮدﻫﺎ را در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮد و ﻗﺒﻞ از آن ﮐﺮدﻫﺎ را ﺗﺮكﻫﺎي‬
‫ﮐﻮﻫﯽ و زﺑﺎن ﮐﺮدي را ﻟﻬﺠﻪاي از ﺗﺮﮐﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬در ﺳﻮرﯾﻪ دوﻟﺖ ﮐﺮدﻫﺎ را ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻨﯽ از ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﮔﺮوه ﻣﻠﯽ ﯾﺎ ﻧﮋادي ﺑﻮﻣﯽ آن ﮐﺸﻮر ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ دوره‬
‫و اﺻﻼﺣﺎت ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت]‪ .[17‬از آن زﻣﺎن ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‬ ‫]‪[16‬‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻣﻠﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺳﺮﯾﻊ و ﻧﺎﻣﺴﺎوي در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ روي داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺮ و اﻧﺰواي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪-‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺷﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻧﺮخ ﺑﺎروري‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﺷﺪ ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﯿﻦ ‪ 24‬و ‪ 27‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ از اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ داراي‬
‫‪ 13‬ﻣﯿﻠﯿﻮن‪ ،‬ﻋﺮاق ‪ 4/2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن‪ ،‬اﯾﺮان ‪ 5/7‬ﻣﯿﻠﯿﻮن و ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 1‬ﻣﯿﻠﯿﻮن )ﺑﯿﻦ ‪ 8/5‬اﻟﯽ ‪ 12‬درﺻﺪ‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ( ﮐﺮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮي در ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫زﺑﺎن‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﺮداد اﯾﺰدي دو ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﯽ در زﺑﺎن ﮐﺮدي وﺟﻮد دارد‪ .‬اول‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ ﺷﻤﺎل ﺑﻮده ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﻮراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب ﺑﺎ آن‬
‫ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دوم‪ ،‬ﮔﺮوه ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ‪/‬ﭘﻬﻠﻮاﻧﯿﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از دو ﻟﻬﺠﻪ اﺻﻠﯽ دﯾﻤﻠﯽ‪ 2‬ﯾﺎ زازا‪ 3‬ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل‬
‫ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪه و ﮔﻮراﻧﯽ‪ [18] 4‬ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺤﺼﻮر در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎنﻫﺎي ﺟﻨﻮب ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ [19].‬اﯾﻦ ﻟﻬﺠﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﯾﺶﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ دﯾﮕﺮي ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي‬
‫]‪[20‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ اﻣﺮوزه زﺑﺎن ﻏﺎﻟﺐ‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ و ﺳﻮراﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﺷﺮق‬
‫و ﻏﺮب ﮐﺮدﺳﺘﺎن رواج دارد و ﺳﻮراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ آن ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي زﯾﺎدي‬
‫]‪[21‬‬
‫ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻟﻬﺠﻪ وﺟﻮد دارد ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻓﻬﻢ آن دو ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎ آﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬ﮐﺮدي ﺑﻌﺪ از ﻓﺎرﺳﯽ و ﭘﺸﺘﻮ ﺳﻮﻣﯿﻦ زﺑﺎن ﺑﺰرگ از زﺑﺎنﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎﻧﻬﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﺎﺧﻪاي از زﺑﺎنﻫﺎي ﻫﻨﺪ و اروﭘﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﮑﻞ )‪ (4‬را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻫﻨﺪ و اروﭘﺎﯾﯽ در ﺳﺎل ‪ 1786‬و از زﻣﺎﻧﯽ آﻏﺎز ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ وﯾﻠﯿﺎم ﺟﻮﻧﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ زﺑﺎنﻫﺎي‬
‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻻﺗﯿﻦ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ‪ ،‬ژرﻣﺎﻧﯿﮏ و ﺳﻠﺘﯽ ﻣﻨﺸﺎء ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Dimli‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Zaza‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Gurâni‬‬
‫‪١٢‬‬
‫ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1932‬و ‪ 1943‬ﺟﻼدتﻋﺎﻟﯽﺑﺪرﺧﺎن ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﺎوار را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺠﺎي اﺳﺘﻔﺎده ار‬
‫ﺣﺮوف ﻋﺮﺑﯽ‪/‬ﻓﺎرﺳﯽ از ﺣﺮوف روﻣﯽ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ زﺑﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ [22].‬ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎي ﺑﺪرﺧﺎن‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﮐﺮدي در ﺑﯿﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد ﻧﯿﺰ ﻓﺰوﻧﯽ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﻮراﻧﯽ ﻧﻮﺷﺘﺎري‪ 1‬ﮐﻪ در ﺧﻼل ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻋﺮان و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺟﻨﻮب ﮐﺮدﺳﺘﺎن رواج‬
‫داﺷﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻠﻨﻞ ﺗﻮﻓﯿﻖ وﻫﺒﯽ ﮐﻪ ﺣﺮوف را ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول از روي ﻗﻮاﻋﺪ ﺻﺪا ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﯾﺎﻓﺖ‪ .2‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﭼﺎپ و ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ را از ﻓﺮاﮔﯿﺮي زﺑﺎن‬
‫]‪[23‬‬
‫ﺧﻮد و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي آن ﺑﺎزداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ ﺟﻬﺖ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺗﻮﺳﻌﻪ زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ اﯾﻦ زﺑﺎن و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖﺳﺎزي دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﮐﺮدي اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود اﮐﺜﺮﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي در ﺑﯿﻦ ﻋﻤﻮم ﻫﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﺎﻧﻮن و ﻫﻢ ﺑﻪ روش‬
‫ارﻋﺎب و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﺤﺪود ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺤﺼﯿﻞ زﺑﺎن ﮐﺮدي در اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺮاي اﮐﺜﺮﯾﺖ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ و ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺬﻫﺐ‬

‫از ﻟﺤﺎظ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎ از ﯾﺰداﻧﯿﺴﻢ دﯾﻦ ﻗﺪﯾﻢ ﻫﻮريﻫﺎ ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺣﺘﯽ‬
‫اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﯾﻦ دﯾﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺮدﻫﺎ و ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺪود ﯾﮏ‬
‫ﺳﻮم ﮐﺮدﻫﺎ ﻫﻨﻮز از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﯾﺰداﻧﯿﺴﻢ ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﮔﺮﭼﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎي اﻣﺮوز )ﺣﺪود ﺳﻪ ﭘﻨﺠﻢ(‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﺮد ﭘﯿﺮو ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺬاﻫﺐ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺻﻮﻟﯽ از آن را از‬

‫‪1‬‬
‫اوﻟﯿﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﻗﺮن ﭘﯿﺶ در ﺗﺒﻌﯿﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1277‬ش)‪1898‬م( ﻣﻘﺪاد ﻣﺪﺣﺖ ﺑﺪرﺧﺎن ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪي‬
‫"ﮐﺮدﺳﺘﺎن" در ﻗﺎﻫﺮه‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر ﮐُﺮد و روزﻧﺎﻣﻪ اش را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﺮدي در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺸﺎر "ﮐﺮدﺳﺘﺎن" در ﻗﺎﻫﺮه و اﻧﺪك زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺲ از ﺻﺪور ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺸﺮوﻃﻪ در ﺳﺎل ‪ 1906‬ﻣﯿﻼدي اوﻟﯿﻦ روزﻧﺎﻣﻪ در ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﯾﺮان ﺑﺎ‬
‫ﻋﻨﻮان "ﺷﻬﺎب ﺛﺎﻗﺐ" ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺨﻔﯽ از ﺳﻮي ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻏﯿﺮت ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮي ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ و ﺧﻄﺎﻃﯽ ﭼﯿﺮه دﺳﺖ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ ﺑﺮگ از ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﺧﻂ زﯾﺒﺎي وي ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﺳﺎل ‪ 1325‬ق )‪" (1907‬ﺑﯿﺴﺘﻮن" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﻣﯿﻦ روزﻧﺎﻣﻪي ﮐﺮدي‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﺑﻮﻟﻘﺎﺳﻢ ﻻﻫﻮﺗﯽ و ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﻓﺮج اﷲ ﮐﺎوﯾﺎﻧﯽ در ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ از اﯾﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﯾﺎد‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ دو روزﻧﺎﻣﻪ در ﻃﻮل ‪ 15‬ﺳﺎل )‪ 1324‬ﺗﺎ ‪ (1339‬در ﻣﺠﻤﻮع ‪ 14‬ﻧﺸﺮﯾﻪ در ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ دوره ي زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪي "ﮐﺮدﺳﺘﺎن" ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮑﺴﺎل )‪ (38-1337‬ﺑﺎ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺪي ﻣﻔﺘﯽزاده و ﺳﺮدﺑﯿﺮي ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻔﯿﻖ ارواﺳﯽ در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺑﻪ ﭼﻬﺎر زﺑﺎن ﮐﺮدي‪،‬‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ﮐﻠﻨﻞ ﺗﻮﻓﯿﻖ وﻫﺒﯽ )‪1984‬ـ‪ (1891‬واژهﺷﻨﺎس و از ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺗﺶ ﻋﺮاق‪ ،‬از ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﯾﺠﺎد ﺣﺮﮐﺖ اﻓﺰودن ﻋﻼﺋﻢ و ﺗﮑﯿﻪﻫﺎي زﺑﺎﻧﯽ وﯾﮋه‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرش‬
‫آواﻫﺎي وﯾﮋه زﺑﺎن ﮐﺮدي ﮐﻪ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻼش ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻋﻠﻤﯽ وي در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺪون ﻣﻠﯽﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﯽ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻋﺮاق ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ وي ﺑﺎ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ »ﻋﻼﺋﻢ ﺧﺎرﺟﯽ« ﯾﺎ ﺣﺮوف ﮐﺮدي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺣﺮوف‬
‫ﻣﻘﺪس ﻋﺮﺑﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺮوﻓﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﺎ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬وﻫﺒﯽ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎر دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻨﻈﯿﻢ اﻟﻔﺒﺎي ﻻﺗﯿﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرش زﺑﺎن ﮐﺮدي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎي زﺑﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ آن زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻼشﻫﺎي وي ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻈﯿﺮ‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ اﻧﺘﺸﺎر اﻟﻔﺒﺎي »ﻣﺴﯿﺤﯽ‪-‬اروﭘﺎﯾﯽ« در ﻋﺮاق ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫‪١٣‬‬
‫آﯾﯿﻦ زرﺗﺸﺘﯽ‪ 1‬ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬زرﺗﺸﺘﯽ دﯾﻨﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪود ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 500‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود اﯾﻦ دﯾﻦ ﻋﻤﯿﻘﺎً از دﯾﻦﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ ﮐﺮدي ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻇﻬﻮر زرﺗﺸﺖ‪،‬‬
‫ﯾﺰداﻧﯿﺴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻗﯿﺐ اﺳﺘﯿﻼي آﯾﯿﻦ زرﺗﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﻨﺖﻫﺎ‪ ،‬رﺳﻮم و ﻧﻤﺎدﻫﺎي‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻣﺬﻫﺐ رﺑﻂ داده ﺷﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮروز )ﺳﺎل ﻧﻮ ﮐﺮدي ﮐﻪ در ‪21‬‬
‫ﻣﺎرس ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد(‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺶ آﺗﺶ‪ ،‬ﻃﺎﻟﻊ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ‪ .‬اﻣﺮوزه‪ ،‬ﻣﻨﺸﺎء ﺑﯿﺸﺘﺮ رﺳﻮم‬
‫]‪[24‬‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد ﺑﻪ اﺻﻮل اﯾﻦ ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻋﻠﻮي‪ 2‬و اﻫﻞ ﺣﻖ‪) 3‬ﯾﺎرﺳﺎﻧﯿﺴﻢ‪(4‬‬

‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻮي در ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺑﺴﻂ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻮي‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﻣﺮﮐﺰ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ رواج دارد و اﺷﺘﺮاك زﯾﺎدي ﺑﯿﻦ زازا زﺑﺎﻧﺎن و ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﺷﺘﺮاك ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﯿﻦ ﮔﻮراﻧﯽ زﺑﺎﻧﺎن و ﻣﺬﻫﺐ اﻫﻞ ﺣﻖ در ﺟﻨﻮب ﮐﺮدﺳﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود اﯾﻦ‬
‫دو ﻣﺬﻫﺐ و دو زﺑﺎن )و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺮدﻣﺎن( از رﯾﺸﻪ و اﺻﻞ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده وﻟﯽ ﻫﺠﻮم و ﻋﺒﻮر‬
‫اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻣﺮﮐﺰ ﮐﺮدﺳﺘﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻣﺬﻫﺐ در ﺳﺘﺎﯾﺶ‬
‫و ﺗﮑﺮﯾﻢ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ اﺷﺘﺮاك داﺷﺘﻪ و اﺳﺎس ﻫﺮ دو اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ زرﺗﺸﺖ اﺳﺖ‪ [25].‬ﻋﻠﻮيﻫﺎ و اﻫﻞ‬
‫ﺣﻖﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﮐﺮد ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫ﯾﺰﯾﺪي‬

‫ﺣﺪود دو درﺻﺪ ﮐﺮدﻫﺎ ﯾﺰﯾﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮐﻔﺮآﻣﯿﺰ و ﺳﺎﯾﺮ دﯾﻦﻫﺎ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺰداﻧﯿﺴﻢ و زرﺗﺸﺘﯽ‪ 6‬اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺻﻮل و ﻋﻘﺎﯾﺪ ﯾﻬﻮدي‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯽ و اﺳﻼم در آن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫]‪ [26‬ﮐﺮدﻫﺎي ﯾﺰﯾﺪي ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎردﯾﻦ‪-‬ﻣﯿﺪﯾﺎت‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻢ ﯾﺰﯾﺪيﻫﺎ ﮔﻮاﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ دﯾﻦ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎنِ ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﯾﺰﯾﺪي ﻫﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﯿﻄﺎن ﺷﺪه و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ‬

‫‪ 1‬دﯾﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﻣﺮدم اﯾﺮان ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﻨﺎﻃﻖ دوراﻓﺘﺎده اﯾﺮان دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دﯾﻦ در ﻫﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺮواﻧﯽ دارد ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ از اﯾﺮان‬
‫اﯾﻦ دﯾﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﭘﺎرﺳﯿﺴﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﻦ ﺗﻮﺳﻂ زرﺗﺸﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻣﺼﻠﺢ اﯾﺮاﻧﯽ در ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ‬
‫ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺷﺪ و در آن ﻫﻢ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺗﻮﺣﯿﺪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﻢ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺛﻨﻮﯾﺖ‪ .‬دﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ دﯾﻦﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و ﯾﻬﻮد‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Alevi‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Ahl-I Haqq‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Yarsanism‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Yezidi‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Zoroastrianism‬‬
‫‪١۴‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﯿﺮوان ﺳﺎﺑﻖ اﯾﻦ دﯾﻦ ﺑﻪ دﯾﻦﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﻼم و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ از آزار و اذﯾﺖ دور ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم ﮐﺮد در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺮون ‪ 12‬و ‪ 16‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ آن زﻣﺎن اﺳﻼم ﺑﻄﻮر‬
‫]‪[27‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺣﺪود ﺳﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﮐﺮدﻫﺎ‬ ‫ﺳﻄﺤﯽ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ را در ﻣﺮزﻫﺎي ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن اﺳﻼم دﯾﻦ ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻠﺖ ﮐﺮد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮ ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﯿﺮو ﻣﮑﺘﺐ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﭼﺮاﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺗﺮكﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﭘﯿﺮو ﻣﮑﺘﺐ ﺣﻨﻔﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫]‪[28‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ رﺳﻤﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺷﯿﻌﻪ‬

‫ﺣﺪود ‪ 15‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺷﯿﻌﻪ اﺛﻨﯽﻋﺸﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺳﻮراﻧﯽ زﺑﺎن ﺑﻮده ﮐﻪ در‬
‫اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮐﻤﺘﺮي در اﺳﺘﺎن ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﯾﺮان زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي ﻓﯿﻠﯽ‪ 1‬ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ‬
‫‪ 150‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﻪ در دﻫﻪ ‪ 1970‬و ‪ 1980‬از ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﭘﯿﺮوان ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸﯿﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﺻﻮﻓﯽ‬

‫ﻣﺎﺑﻘﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺼﻮف ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎ و رﺳﻮم ﻣﺬﻫﺒﯽ آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺧﻮردن آﺗﺶ‪ ،‬ﺟﺮح ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ و ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻠﺴﻪ و ﺟﺬب اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻨﺖﻫﺎ ﭘﺎﯾﻪ و رﯾﺸﻪﻫﺎي ﭘﯿﺶاﺳﻼﻣﯽ‬
‫دارﻧﺪ و اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻨﺸﺎء و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را در ﺑﺤﺚ دﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺬاﻫﺐ‬

‫دﯾﻦ ﻣﺎﺑﻘﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﯾﻬﻮدي‪ ،‬داوﯾﺪي‪) 3‬ﮐﺎﮐﺎﯾﯽ(‪ ،‬ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي و ﮔﯿﻼﻧﯽ‬
‫ﻗﺎدري‪ .4‬ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻋﻤﺪه در ﮐﺮدﺳﺘﺎن ارﻣﻨﯽﻫﺎ و آﺷﻮريﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ارﻣﻨﯽﻫﺎ و آﺷﻮريﻫﺎ از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻧﮋادي ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻌﺪادي از اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎ ﻃﻮاﯾﻒ ﮐﺮد ادﻏﺎم ﺷﺪهاﻧﺪ و‬
‫ﺳﻮاﺑﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد از اواﺳﻂ ﻗﺮن دوازدﻫﻢ ﭘﯿﺮو آﯾﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪Fayli‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Sufi‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Davidians‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Gelani Qadiri‬‬
‫‪١۵‬‬
‫ﻋﻼوه در ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﺒﻠﻐﺎن ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﺮدن ﮐﺮدﻫﺎي ﯾﺰداﻧﯽ و زرﺗﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪت ‪ 2,000‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮادي ﺑﺎ دﯾﻦ ﯾﻬﻮد در ﮐﺮدﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ [29] ،‬اﮔﺮﭼﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ‬
‫ﯾﻬﻮديﻫﺎ ﺑﻌﺪ از وﻗﺎﯾﻊ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم و اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻘﯿﺪه ﺿﺪ ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود‬
‫‪ 150‬ﻫﺰار ﮐﺮد ﯾﻬﻮدي در اورﺷﻠﯿﻢ]‪ [30‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺮد‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي ﯾﻬﻮدي در اﯾﺮان ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬
‫‪1- Izady, Mehrdad (1992), The Kurds: A Concise Handbook (USA: Taylor Francis Inc.), page 32.‬‬
‫‪2-Izady, Prof. M.R., ‘Kurdish History and Culture’, taken from a lecture given at Harvard‬‬
‫‪University (10 March 1983).‬‬
‫‪3-See Encyclopaedia of Kurdistan available at <www.kurdistanica.com>.‬‬
‫‘‪4-Izady, ‘Kurdish History and Culture.‬‬
‫‪5-Ibid.‬‬
‫‪6-Ibid.‬‬
‫‪7-Izady, Mehrdad, ‘Exploring Kurdish Origins’, lecture published in Kurdish Life No.5, Summer‬‬
‫‪(1983).‬‬
‫‪8-Nezan, Kendal, ‘A Brief Survey of the History of the Kurds’, presented to the International‬‬
‫‪Paris Conference ‘The Kurds: Human Rights and Cultural Identity’ (14–18 October 1989), available in‬‬
‫‪Collated Contributions & Messages published by Institut Kurde de Paris (March 1992), page 31.‬‬
‫‪9-See Map 1.‬‬
‫‪10-Cook, Helena (1995), The Safe Haven in Northern Iraq (London: University of Essex Human‬‬
‫‪Rights Centre & KHRP).‬‬
‫‪11-Yildiz, Kerim, and Deborah Russo (2000), Azerbaijan and Armenia: An Update on Ethnic‬‬
‫‪Minorities and Human Rights (London: KHRP), page 1.‬‬
‫‪12-McDowall, David (2000), A Modern History of the Kurds (London: I.B. Tauris), page 6.‬‬
‫‪13-Ibid.‬‬
‫‪ - 14‬ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت آب رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﻓﺼﻞ ‪ 6‬را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪" ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ"‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﺮد را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ )‪ ،(2001‬اﮔﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ‪ ،‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺪﻫﺎ و اﺻﻼح اﻋﺘﺒﺎرات ﺻﺎدراﺗﯽ )ﻟﻨﺪن ‪:‬‬
‫)‪ (KHRP‬ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺮد )‪ ،(2002‬اﺛﺮات ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺘﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ )ﻟﻨﺪن‪ (KHRP:‬ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﺮد‬
‫)‪ ،(2003‬اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻮﭼﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ :‬اﺛﺮات ﺳﺪ ‪) Munzur‬ﻟﻨﺪن‪(KHRP:‬‬
‫‪15-See KHRP, Downstream Impacts of Turkish Dam Construction on Syria and Iraq.‬‬
‫‪ - 16‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﯾﺎ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻠﺖ در اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺄﺧﻮذ از داﯾﺮهاﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﮑﺎ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﺖ ‪ www.britanica.com‬در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 17‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ ﻣﺠﺪد‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﯾﮏ ﺳﺮي از اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1839‬و ‪ 1876‬در اﻣﭙﺮاﺗﻮري‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در زﻣﺎن ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿﺪ اول و ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ داﯾﺮه اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﮑﺎ در ﺳﺎﯾﺖ >‪<www.britannica.com‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ - 18‬ﮔﻮراﻧﯽ زﺑﺎن ﻣﻘﺪس ﭘﯿﺮوان ﻓﺮﻗﻪ اﻫﻞ ﺣﻖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺑﻪ ﺑﺨﺶ "ﻣﺬﻫﺐ" ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ(‪.‬‬
‫‪19-McDowall, Modern History of the Kurds, page 10.‬‬
‫‪20-Izady, The Kurds, page 167.‬‬

‫‪١۶‬‬
 21-Izady, The Kurds.
‫ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺟﻼدت ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺪر ﺧﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي زﯾﺮ ﻧﯿﺰ اﺷﺎره‬.‫ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﺪ‬1941- 43 ‫ و‬1932-35 ‫ ﻫﺎوار ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي‬- 22
Jeladet Aali Bedr Xan, Celadet Ali Bedirkhan, Mir ,Celadet Alî Bedirxan, Jeladet Ali Bedir Khan :‫ﺷﺪه اﺳﺖ‬
Jeladet and Celadet Elî Bedirxan
23-Nebez, Jamal, ‘The Kurdish Language: From Oral Tradition to Written Language’, lecture
published by Washington Kurdish Alliance, London ,(2004)pages 57, 59–61.
24-Izady, The Kurds. ‘Yazdanism’. Reproduced by the Encyclopaedia of Kurdistan available at
<www.kurdistanica.com>.
25-McDowall, Modern History of the Kurds, page 10.
26-Ibid., page 11.
27-Izady, The Kurds, page 135.
28-McDowall, Modern History of the Kurds, page 11.
29-Ibid., page 12.
30-Kurdish Partnership. Available at <www.kurdish-partnership.com/religion.html>

١٧
 ‫‪2‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫" ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﯾﮑﺲ‪-‬ﭘﯿﮑﻮ‪ 9) :1‬ﻣﯽ ‪ ،(1916‬ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻼل ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫اول ﺑﯿﻦ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎي ﮐﺒﯿﺮ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮري روﺳﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﯾﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪" .‬‬

‫داﯾﺮه اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﮑﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺎه ﻣﯽ ‪ 1916‬ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﯾﮑﺲ‪-‬‬
‫ﭘﯿﮑﻮ ﮐﺮدﺳﺘﺎن را وارد ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻏﺮب ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺼﻠﺤﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺖ در ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺣﻖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻣﻮﻋﻮد ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﺮك در ‪ 1918‬اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺠﺪد ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻠﯿﺖ‪ ،‬رﻧﮓ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﻗﺒﻞ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص اﻧﺠﺎم ﺷﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻒ‬
‫ﻣﮑﻪ‪ ،2‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري ﺑﺎ ﮐﻤﯿﺴﺮ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در ﻣﺼﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺳ‪‬ﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﮏ ﻣﺎﻫﻮن‪ 3‬در ﻣﻮرد آﯾﻨﺪه‬
‫]‪[ 1‬‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ ،1917‬ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ‪ 4‬ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﯾﮑﺲ‪-‬ﭘﯿﮑﻮ را ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺳﺎل ‪ 1916‬ﺑﻮد‪ ،‬اﻓﺸﺎء ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﻣﺬاﮐﺮهﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آن ﺳﺮ ﻣﺎرك‬
‫ﺳﺎﯾﮑﺲ‪ 5‬و ﻓﺮاﻧﺴﯿﺲ ژرژ ﭘﯿﮑﻮ‪ 6‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي وﺳﯿﻌﯽ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ را از ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺧﺎرج‬
‫ﮐﺮد و روﺳﯿﻪ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎداش ﻫﻤﮑﺎري در ﺟﻨﮓ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ‬
‫ﺧﺮوج ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ از اﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻗﺰاقﻫﺎ‪ 7‬و ﺧﻄﻪ ﻗﻔﻘﺎز از ﺟﻤﻠﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ 8‬و‬
‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن در ﻋﻮض ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ [2].‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﯿﻦ ﭼﻨﺪ‬

‫‪Sykes-Picot 1‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺷﺮﯾﻒ ﻣﮑﻪ ﯾﺎ ﺷﺮﯾﻒ ﺣﺠﺎز ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺣﺠﺎز ﺑﻮد ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﺷﻬﺮ و ﺣﺠﺎج را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Sir Henry McMahon‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ ) : Bolshevik‬ﺑﻪ زﺑﺎن روﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﮐﺜﺮﯾﺖ( اﻋﻀﺎي ﯾﮑﯽ از دو ﺷﺎﺧﻪ ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﻮﺳﯿﺎل دﻣﮑﺮات روﺳﯿﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻟﻨﯿﻦ رﻫﺒﺮي ﺷﺪه و در‬
‫اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1917‬ﮐﻨﺘﺮل ﺣﮑﻮﻣﺖ روﺳﯿﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه در دوﻣﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺣﺰب در ﺳﺎل ‪ 1903‬ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان ﻟﻨﯿﻦ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰي ﺣﺰب را‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻠﺸﻮﯾﮏ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد را ﻣﻨﺸﻮﯾﮏ )‪(Mensheviks‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻗﻠﯿﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Sir Mark Sykes 5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪FranÇois Georges Picot‬‬
‫‪ :7Cossack‬از ﻟﻐﺖ ﺗﺮﮐﯽ ‪ Kazak‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮد آزاد ﯾﺎ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮ و ﺑﯽ ﭘﺮوا‪ .‬ﻗﺰاﻗﻬﺎ در ﺷﻤﺎل ﻣﻨﺎﻃﻖ داﺧﻠﯽ ﺑﯿﻦ درﯾﺎي ﺧﺰر و درﯾﺎي ﺳﯿﺎه زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Georgia‬‬
‫‪١٨‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﮐﺮدﻫﺎ و ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻋﻼﯾﻖ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار و ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺪرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺳﻌﯽ و ﺗﻼشﻫﺎي ﻓﺮاوان و ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﻪ روﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﻫﺮ دو ﻃﺮف را ﺑﻪ آﺷﺘﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬وﯾﺪرو وﯾﻠﺴﻮن در ‪8‬‬
‫ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1918‬اﺻﻮل ﭼﻬﺎرده ﮔﺎﻧﻪ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﮐﺮد‪ .‬اﺻﻮل ﭼﻬﺎردهﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ وﯾﻠﺴﻮن اﻧﺘﻈﺎر‬
‫داﺷﺖ اﺳﺎس ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻠﺤﯽ ﺑﺮ آن اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ اﺻﻮﻟﯽ آزادي درﯾﺎﻫﺎ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ را ﻧﯿﺰ ﭘﻮﺷﺶ داده‬
‫و وﯾﻠﺴﻮن ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺻﻮل ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري را در اﺻﻞ دوازدﻫﻢ اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮد‪:‬‬

‫اﺻﻞ دوازدﻫﻢ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺮكﻧﺸﯿﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻓﻌﻠﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﻣﻨﯿﺖ و ﻓﺮﺻﺖ‪ -‬ﺑﺪون‬
‫ﻣﺰاﺣﻤﺖ‪ -‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﻼﻟﺸﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﮕﻪ دارداﻧﻞ‪ 1‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﻀﻤﯿﻦﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺼﻮرت داﺋﻢ ﺑﻪ‬
‫]‪[3‬‬
‫ﻋﻨﻮان راه آزاد ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﮐﺸﺘﯽﻫﺎ و ﺗﺠﺎرت ﻫﻤﻪ ﻣﻠﻞ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه درﺑﺎره ﻣﻠﯿﺖﻫﺎي اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺳﺎﺑﻖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻗﺪرتﻫﺎي ﻣﺘﻔﻖ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‬
‫]‪[4‬‬
‫و اﺻﻮل ﭼﻬﺎردهﮔﺎﻧﻪ وﯾﻠﺴﻮن در ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﻋﻼﻣﯿﻪ و ﺳﺮﻣﺸﻖ رﺳﻤﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﻮر‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺳ‪ ‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ آن در آﯾﻨﺪه اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺻﻼح ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﯾﮑﺲ‪-‬ﭘﯿﮑﻮ ﺷﺪ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ وﻻﯾﺖ ﻣﻮﺻﻞ‬
‫ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ [5].‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺣﺪود و وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري‬
‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن وارد ﻣﺬاﮐﺮه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ آن‪ ،‬ﻃﻮاﯾﻒ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮس از ﺳﻠﻄﻪ ﻋﺮبﻫﺎ و ﺗﺮكﻫﺎ و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﯿﻦ‬
‫ﻗﺪرتﻫﺎي اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯽ از ﻟﺤﺎظ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺧﻮد و ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮاﯾﺶ و ﻧﻈﺮات ﻃﻮاﯾﻒ ﮐﺮد ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮد؛ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﻗﺪرتﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮده‪ ،‬ﻋﺪهاي ﻃﺮﻓﺪار ﺗﺮكﻫﺎ و‬
‫ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ از اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺎﻣﻞ ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي ﻫﻢ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ‬
‫]‪[6‬‬
‫از اﯾﻦ ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﮑﺮي واﺑﺴﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 1‬ﺑﻐﺎز ﯾﺎ ﺗﻨﮕﻪاي در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 61‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﮐﻪ درﯾﺎي اژه را ﺑﻪ درﯾﺎي ﻣﺮﻣﺮه ارﺗﺒﺎط ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﯿﻦ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮔﺎﻟﯿﭙﻮﻟﯽ در اروﭘﺎ و‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﻠﯽ آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﺎص دارداﻧﻞ ﺑﻪ آن اﻫﻤﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ زﯾﺎدي ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ Sèvres 2‬ﺳﻮر ﺷﻬﺮي در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺣﻮﻣﻪ ﭘﺎرﯾﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﯿﻨﯽ ﺧﺎص ﺧﻮد ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1756‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد در اروﭘﺎ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٩‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﺪرت ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﻤﺎل )آﺗﺎﺗﺮك( در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﯿﺪ او ﺑﺮ اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺮﮐﯿﻪ‪،‬‬
‫]‪[7‬‬
‫او و ﻣﺬاﮐﺮاﺗﺶ ﺑﺎ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪي را در‬ ‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﯾﺮردﻧﺘﯿﺴﺘﯽ‪) 1‬اﻟﺤﺎق ﮔﺮاﯾﯽ(‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ در ﻣﻮرد ﺷﻤﺎل وﻻﯾﺖ ﻣﻮﺻﻞ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ‪ [8].‬ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺎﯾﻞ ﺑﯿﻦ ﺗﺮكﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد را اﺣﺴﺎس ﮐﺮدﻧﺪ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪،‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ارﻣﻨﯽ و ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﮐﺮد ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﻼﯾﻖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ آﻧﻬﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪1919‬‬
‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﮐﺮدﻫﺎ و ارﻣﻨﯽﻫﺎ را ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﻋﻼﻣﯿﻪاي ﻣﺸﺘﺮك در ﻣﻮرد اﺗﺤﺎد در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺗﺮكﻫﺎ اﻣﻀﺎء ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ [9].‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﺮد ﺣﻤﺎﯾﺖ‬
‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ از ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ارﻣﻨﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﺿﺮورﺗﺎً ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ واﮔﺬار‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺳﻮر ﮐﻪ در ‪ 1920‬اﻣﻀﺎء ﺷﺪ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺻﻠﺤﯽ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺎﻟﯽ و ﺗﺠﺎري ﺑﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽداد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق اﺳﺖ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﻣﺮزي ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﺸﻮر ارﻣﻨﯽ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ‬
‫]‪[10‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ ﻣﯽرﺳﯿﺪ و از ﺟﻨﻮب ﺗﺎ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه‪ 2‬در ﺳﻮرﯾﻪ اﻣﺘﺪاد ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻧﮋادي و ﻣﺬﻫﺒﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺗﺪاﺑﯿﺮ و ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎي ﻻزم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎده ‪62‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 64‬ﻣﻨﺤﺼﺮاً در ﻣﻮرد ﮐﺮدﻫﺎ و ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺣﻖ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﯾﮏ رﻓﺮاﻧﺪوم‬
‫]‪[11‬‬
‫ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﺲ از اﻣﻀﺎي ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮد‪ ،‬اﻋﻄﺎء ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻣﻔﺎد اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ذﻫﻦ ﺗﺮكﻫﺎي ﺟﻮان ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ و ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ‬
‫اﺗﺤﺎد و ﺗﺮﻗﯽ‪ (CUP) 3‬ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﺎت داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ آﺗﺎﺗﺮك رﻫﺒﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻠﯽ ﻫﺮﮔﺰ آن را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬در زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﻮر‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﺳﻮي ﯾﻮﻧﺎن و ﻧﺎآراﻣﯽﻫﺎ و ﺟﻨﮓﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﮐﺮدﺳﺘﺎن و‬
‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1920‬و ‪ 1922‬ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرت ﺑﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮد ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺗﺮﮐﯿﻪ آﺗﺎﺗﺮﮐﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺟﺪي ﺑﺮاي ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در ﺗﺮﮐﯿﻪ و‬
‫ﻣﺎوراء آن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ :1Irredentism‬ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯾﺎ ﻧﮋادي دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻠﺤﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در اﺳﺎس‬
‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﻗﺮن ‪ 19‬در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺮاي ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻮده و ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﮋادي ﺑﺎ آن داﺷﺘﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ در ازﻣﻨﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ارﻣﻨﺴﺘﺎن و اﯾﺮان از اﻫﻤﯿﺖ‬
‫زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﻦ رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﻗﺮار دارد و اﻣﺮوزه ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق و ﺷﺮق ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را در ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺟﺰﯾﺮه از ﻟﺤﺎظ ﮐﺸﺎورزي ﻏﻨﯽ ﺑﻮده و در ﺳﺮاﺳﺮ ﻫﺮ دو رود ﺑﺎزارﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫‪Committee for Union and Progress 3‬‬
‫‪٢٠‬‬
 ‫‪1‬‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻟﻮزان‬

‫ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺳﻮر ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﺿﻤﺤﻼل اﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻬﺎﺟﻢ ﯾﻮﻧﺎن از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ارﻣﻨﯽ و ﮐﺮدي اﻋﺰام ﺷﺪه و‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ در رواﻧﺪوز )ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق( ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در وﺿﻌﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬
‫]‪[12‬‬
‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﺿﺮر ﻣﻨﺎﻓﻊ آن ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ،1923‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﺗﺎﺗﺮك ﺑﺮ رژﯾﻢ ﻗﺒﻞ ﺗﻔﻮق ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻔﻮق ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﺼﺮف‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﺗﺮكﻧﺸﯿﻦ و اﻋﻼم ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و وﻻﯾﺖ‬
‫ﻣﻮﺻﻞ‪ 2‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻤﺎﻟﯿﺴﺖﻫﺎ ]‪ [13‬ﺟﻬﺖ‬
‫ﺣﻔﻆ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺮز ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻋﺮاق ﺗﻮﺳﻂ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫﺎ و ﮐﺮدﻫﺎي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﺷﺪ و ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺎرت دﻗﯿﻖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬درﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺬاﮐﺮه و ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻟﯿﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﻬﺘﺮي از‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﺟﻨﮕﺎوران ﮐﺮد ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺮدﻫﺎ رﻫﺒﺮي ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و اﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﻣﺸﮑﻼت و ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻧﺸﺪه ﮔﺮدد‪ [14].‬ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﮕﺮان ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد در‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﻟﺤﺎق ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﺿﺮورت ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ دوﺑﺎره ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫]‪[15‬‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ارﻣﻨﺴﺘﺎن دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻠﯽ و اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف اﺷﺎره ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ "ﻧﮋاد و ﻗﻮم ﻣﺴﺘﻘﻞ"]‪ [16‬و ﺑﺎ وﺟﻮد اﻋﺘﺮاض‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﻮل ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺳﻮر‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﮐﺮد در‬
‫ﻫﯿﭻ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻣﺬاﮐﺮات رﺳﻤﺎً ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ از ﻃﺮف اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻣﻌﺎﻫﺪه‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﮐﺮدﺳﺘﺎن در اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﯾﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻮازات دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫در ﺟﻨﮓ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ژﺋﻮﭘﻮﻟﯿﺘﯿﮑﯽ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪.‬‬

‫‪ :Lausanne 1‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮐﺎﻧﺘﻮن )اﺳﺘﺎن( ‪ Vaud‬در ﻏﺮب ﺳﻮﺋﯿﺲ واﻗﻊ در ﺳﺎﺣﻞ ﺷﻤﺎﻟﯽ درﯾﺎﭼﻪ ژﻧﻮ‪ .‬دو ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﻣﻀﺎء ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﺎﻫﺪه ‪ 1912‬ﺑﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و در ﺳﺎل ‪ 1923‬ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ و ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺳﺎل ‪ 1932‬ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺗﺴﻮﯾﻪ ﻏﺮاﻣﺎت آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در‬
‫اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻮﺻﻞ در ﺳﺎﺣﻞ رود دﺟﻠﻪ و ﺑﺮ ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﯿﻨﻮا ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 1,800,000‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﺮاﯾﻦ اﮐﺜﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﮐﺮد ﺑﻮده و اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻋﺮب ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ از دﻫﻪ ‪ 1970‬ﺣﻀﻮر اﻋﺮاب ﺑﻪ واﺳﻄﻪ دوﻟﺖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ درﺧﻮاﺳﺖ اﻋﺎده اﻣﻼﮐﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ از ﮐﺮدﻫﺎ ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎي‬
‫ﻧﮋادي در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢١‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻟﻮزان در ‪ 24‬ژوﻻي ‪ 1923‬اﻣﻀﺎء ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺑﺮ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ را اﻋﻄﺎء ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن "ﺣﻔﺎﻇﺖ از‬
‫زﻧﺪﮔﯽ و آزادي ﮐﻠﯿﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ‪ ،‬ﻣﻠﯿﺖ‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬ﻧﮋاد و ﻣﺬﻫﺐ"]‪ [17‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺷﺮوط ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺣﺘﯽ از ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﻮم ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫و ‪ 48/5‬درﺻﺪ ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد‪ ،‬اﺳﻤﯽ ﺑﺮده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ دور از ﺗﻌﺎﻣﻞ و ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1923‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﯿﻦ ﭘﻨﺞ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ‪ :‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﯿﺮ ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﺮان )ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ(‬

‫ﮐﺮدﻫﺎ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻗﻠﯿﺖ ﻏﯿﺮﻓﺎرس و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﮔﺮوه ﻣﻠﯽ )ﻣﻠﺖ( ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1946‬ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪ 1‬رﻫﺒﺮ‬
‫ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﯾﺮان )‪ (KDP2‬اﻋﻼم ﺷﺪ‪ [18].‬اﯾﻦ ﺣﺰب ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺑﺮاي ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬
‫اﯾﺮان درﮐﻨﺎر دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺮاي اﯾﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎري از رﻫﺒﺮان ﺣﺰب دﻣﮑﺮات از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل دوام ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮيﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺣﺰب ﮐﻪ ﻣﺪام ﺗﺤﺖ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﺷﺪﯾﺪ دوﻟﺖ ﺑﻮد در دﻫﻪ ‪ 1960‬ﺳﻌﯽ‬
‫ﻧﻤﻮد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺶ را از ﺳﺮ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻗﯿﺎم ‪ 1961‬ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽ‪ 3‬ﺣﺲ ﻫﻤﺪردي و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﺮان‬
‫را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺟﻨﺒﺶ ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻣﺎدي ارﺳﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺰودي‪ ،‬ﺷﺎه اﯾﺮان ﺟﻬﺖ‬

‫‪ 1‬ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ در ﺳﺎل ‪ 1901‬ﻣﯿﻼدي در ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و در ﺧﺎﻧﻮادهاي ﻣﯿﻬﻦدوﺳﺖ دﯾﺪه ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد‪ .‬در دوران ﺟﻮاﻧﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از روﺷﻨﻔﮑﺮان‬
‫ﮐﺮد ﺑﻪ اﺷﺎﻋﻪي اﻧﺪﯾﺸﻪي رﻫﺎﯾﯽﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و آزادﯾﺨﻮاﻫﺎﻧﻪ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎرد‪ .‬در دوران ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺿﺎﺷﺎه در ﻣﻨﺼﺐ رﯾﺎﺳﺖ ادارهي اﻣﻮر ﻣﻌﺎرف ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺸﻮا ﻗﺎﺻﯽ ﻣﺤﻤﺪ در ﺳﺎل ‪ ،1923‬ﺑﻪ ﺻﻔﻮف ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺗﺠﺪﯾﺪﺣﯿﺎت ﮐﺮد ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ .‬در ‪ 26‬آذرﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1324‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ آﺛﺎر رژﯾﻢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ در‬
‫ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﮐﻪ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ آن ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﺷﺪ و در ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎه ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﻋﻼم ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻮا ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﯿﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮر ﺟﻤﻬﻮري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﯾﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺟﻤﻬﻮري ﻧﻮﭘﺎي ﮐﺮدﺳﺘﺎن در ‪ 26‬آذرﻣﺎه ‪ 1325‬ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ و ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺸﻮا ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﻣﺮگ او از ﺳﻮي رژﯾﻢ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎه ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺧﻮدش در ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫اﺷﻐﺎل دوﺑﺎرهي ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و دﯾﮕﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ از ﻃﺮف ارﺗﺶ اﯾﺮان‪ ،‬ﭘﯿﺸﻮا ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در روز ‪ 6‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎه ‪،1325‬‬
‫ﻫﯿﺌﺘﯽ از ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد آﻣﺪ و در ﯾﮏ دادﮔﺎه ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﯽ ﺻﻮري را ﺑﺮ ﭘﯿﺸﻮا ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ و ﯾﺎراﻧﺶ وارد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي از آن‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎت‪ ،‬ﺑﯽاﺳﺎس ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻓﻘﻂ در ﻇﺎﻫﺮ اﺗﻬﺎم ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻤﻼً ﻫﺮ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻤﯽ آﻧﻬﺎ را ﮐﺮداري ﻣﻘﺪس ﻣﯽﭘﻨﺪارد‪ .‬در آن‬
‫دادﮔﺎه ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﯽ‪ ،‬ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﺮ ﻗﺎﺿﯽﻫﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ و ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرﺧﻪي ‪ 4‬ﻓﺮوردﯾﻦﻣﺎه ‪ 1326‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح دادﮔﺎه ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﻈﺮ ﺑﺮ اﺣﮑﺎم‬
‫دادﮔﺎه ﻗﺒﻠﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ ‪.‬ﺳﭙﯿﺪه دم روز ‪ 10‬ﻓﺮوردﯾﻦ‪ ،‬ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﭘﯿﺸﻮا ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺳﯿﻒ ﻗﺎﺿﯽ و ﺻﺪر ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Kurdistan Democratic Party of Iran‬‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 14‬ﻣﺎرس ‪ 1903‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎرزان‪ ،‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 1‬ﻣﺎرس ‪ 1979‬در واﺷﻨﮕﺘﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 50‬ﺳﺎل ﺟﻬﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻠﺘﯽ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ ﮐﺮد ﺗﻼش ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺧﻮد ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﯽ ﮐﺮد را از زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول ﺗﺎ اواﺧﺮ‬
‫دﻫﻪ ‪1930‬رﻫﺒﺮي ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1946‬ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري ﮐﻮﺗﺎه ﻋﻤﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺷﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺪاﺧﻠﻪ ارﺗﺶ اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪ 1947‬ﺑﻪ‬
‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﻮروي ﭘﻨﺎه ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ‪ 1958‬ﻋﺮاق او اﺟﺎزه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﺮاق را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎرزاﻧﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺗﻀﻌﯿﻒ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺷﺮوع ﺑﻪ ارﺳﺎل ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺑﺎرزاﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﮐﻤﮏﻫﺎي ﺷﺎه‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﮐُﺮد را واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻤﮏﻫﺎﯾﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻔﻮذ ﺷﺎه در اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ و ﺗﻀﻌﯿﻒ ﭘﯿﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﻌﻨﻮي رو ﺑﻪ ﺗﺮﻗﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﺮان از ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻋﺮاق دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺧﻮد را در ‪ 1967‬ﺷﺮوع ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﯾﺮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ‪ 18‬ﻣﺎه ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺘﻞ ﺳﺮان ﺟﻨﺒﺶ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ارﺗﺶ اﯾﺮان‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ در آﺳﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻗﯿﺎم ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﺮان ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را‬
‫]‪[19‬‬
‫در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺷﺎه و اﻧﻘﻼب اﯾﺮان ادا ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1979‬ﮐﺮدﻫﺎ از ﺧﻼء ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻘﻼب اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﺷﺎه و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﯾﺮان اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﮐﺮده و ﻣﺼﺮاً ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢزﻣﺎن ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺧﻮدﮔﺮداﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در آﮔﻮﺳﺖ‬
‫‪ 1979‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ اﻋﻼم ﺟﻬﺎد ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬در ﻋﺮض ﯾﮏ‬
‫ﻣﺎه ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻈﺎﻣﯽ دوﻟﺖ درآﻣﺪ و روﯾﺎروﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﺎ دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1979‬ﮐﻪ دوﻟﺖ‬
‫]‪[20‬‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮه در ﻣﻮرد اﻋﻄﺎي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﺟﻨﮓ دﻫﻪ ‪ 11980‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ از اﺣﺰاب ﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑﺮ ﺿﺪ‬
‫ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺮﯾﻒ را ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻀﻌﯿﻒ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻣﻮرد ﺣﻤﻼت ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن در ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ اﺟﺎزه ﺗﺪرﯾﺲ زﺑﺎن ﮐﺮدي داده ﻣﯽﺷﻮد‪ 2‬و ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎرﯾﺦ و آداب و رﺳﻮم ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫ﻣﺠﻮز اﻧﺘﺸﺎر ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﻋﻄﺎي اﯾﻦ آزاديﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺐ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻨﻮان‬

‫را رد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎي ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺟﻨﮓ ﭼﺮﯾﮑﯽ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 10‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﻣﺘﻨﺎوب و ﺑﻌﺪ از اﻋﻼم ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﺷﻮرﺷﯽ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ آﺗﺶ ﺑﺲ رﺳﯿﺪﻧﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1974‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ اﻋﻼم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎرزاﻧﯽ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ را ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل داﻧﺴﺖ و اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ زﯾﺎد اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭘﯿﺸﻤﺮﮔﻪ ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﻪ ﺟﻨﮓ را اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﯾﺮان در ﺳﺎل‬
‫‪ 1975‬ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﺟﻨﺒﺶ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮد و در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺟﺴﺪ او ﺑﻪ زادﮔﺎﻫﺶ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫ﺟﻨﮓ در ‪ 22‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1980‬ﺑﺎ ﺗﻬﺎﺟﻢ ارﺗﺶ ﻋﺮاق آﻏﺎز ﺷﺪه و در ﺳﺎل ‪ 1988‬آﺗﺶ ﺑﺲ اﻋﻼم ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺻﻠﺢ در ‪ 16‬آﮔﻮﺳﺖ ‪ 1990‬اﻣﻀﺎء ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻠﻔﺎت‬
‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻬﻢ اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻔﺎل ‪ Anfāl‬ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻫﺎ در اﯾﻦ دوران ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ ﻋﺮاق‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬ﻫﻨﻮز اﺻﻞ ‪ 15‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻗﻠﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﻠﯽ اﺟﺎزه ﻣﯽ دﻫﺪ زﺑﺎن و ادﺑﯿﺎت ﺧﻮد را در ﻣﺪارس ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺗﺠﺰﯾﻪﻃﻠﺒﯽ و ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﮐﺮدي از آن ﮔﺮدد ﯾﺎ در اﻧﺘﻘﺎد از ﻣﻘﺎﻣﺎت اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻫﻨﻮز ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ )ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ(‬

‫ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﻤﺎل‪) 1‬آﺗﺎﺗﺮك( ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺮﮐﯿﻪ در ‪ 1923‬اﻃﻤﯿﻨﺎن داد ﮐﻪ درﺟﻪاي از‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ اﻋﻄﺎء ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺣﻘﻮق ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ آﻧﺎن را ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﻤﺮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻨﺪرواﻧﻪ دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﮑﻮﻻرﺳﺎزي و ﻫﻤﮕﻮنﺳﺎزي ﻧﮋادﻫﺎ و ﻣﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺳﺎﮐﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺗﺮك" ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه و ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫زﺑﺎن آﻧﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺷﻮرش ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﺴﺦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺳﻮر ﭼﻪ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ در‬
‫ﻣﻌﺮض ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻮچ اﺟﺒﺎري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬روﺳﺘﺎﻫﺎﯾﺸﺎن ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﺎن ﺗﺮكﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫]‪[21‬‬
‫داﺧﻠﯽ ﮐﺸﻮر در ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻧﻬﺎ اﺳﮑﺎن ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎ از ﻟﺤﺎظ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﺎ دوره ﺑﯿﺪاري ﻣﻠﯽ در دﻫﻪﻫﺎي ‪ 1960‬و ‪ 1970‬ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﮑﯿﻞ رﺳﻤﯽ‬
‫وﻟﯽ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ (PKK) 2‬در ‪ 27‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1978‬ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﻬﻮر و ﻣﻄﯿﻊ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ‪ 1980‬اﻧﮑﺎر ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺮد ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﺎ زﺑﺎن‬
‫ﮐﺮدي ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ‪ PKK‬را آﻣﺎج ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﻗﺮار داد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ رﻫﺒﺮي ﺣﺰب و ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫اﻋﻀﺎي آن ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﺗﺮك و ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺟﻼي وﻃﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1984‬ﮔﺮوه ‪ PKK‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﭼﺮﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻫﺪاف ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﮔﺎردﻫﺎي روﺳﺘﺎ در ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺣﻤﻼت اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻨﯿﺘﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﻨﯿﺘﯽاي ﮐﻪ ﻗﺒﻼً در‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺑﯿﺸﻤﺎري ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دوﻟﺘﯽ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪ )ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اروﭘﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ( و ﻫﺰاران ﮐﺮد ﺗﺒﻌﯿﺪ و ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻏﺮض از ﻧﺎﺑﻮدي روﺳﺘﺎﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺎ دﻫﻪ‬
‫‪ 1990‬اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪ :‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ ‪ PKK‬ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪،‬‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدم آن ﺑﻪ روشﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪ 1990‬ﻧﯿﺰ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :1Mustafa Kemal‬ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ آﺗﺎﺗﺮك ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺳﺎل ‪ 1881‬در ﺗﺴﺎﻟﻮﻧﯿﮑﯽ ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺮگ ‪ 10‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1938‬در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎز‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار و ﻣﺼﻠﺢ‬
‫ﺗﺮك ﮐﻪ ﻣﻮﺳﺲ و اوﻟﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺮﮐﯿﻪ )‪ (1923-38‬ﺑﻮد‪ .‬او ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﯾﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﻣﺪرن ﮐﺮده و ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ اروﭘﺎﯾﯽ در‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ را رواج داد‪ .‬آﺗﺎﺗﺮك در زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺪر ﺗﺮكﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Partîya Karkerên Kurdistan 2‬‬
‫‪٢۴‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اوﺟﺎﻻن‪ 1‬از ﺳﻮرﯾﻪ اﺧﺮاج و در ﺳﺎل ‪ 1999‬ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮﮐﯿﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ ‪PKK‬‬
‫اﻋﻼم آﺗﺶ ﺑﺲ ﮐﺮده و ﻣﻮﻗﺘﺎً ﻣﻨﺤﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق )ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ(‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1932‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﺮاق اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺎﻣﻞ اﻋﻄﺎء ﮐﺮد و در ﺳﺎل ‪ 1946‬ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽ‬
‫ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن )‪ (KDP2‬را در ﻋﺮاق ﺗﺸﮑﯿﻞ داد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق در ﺳﺎل ‪ 1961‬ﻋﻠﯿﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳﻢ‪ 3‬ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻮرش اوﻟﯿﻪ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ وﻟﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﻗﯿﺎم ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1970‬‬
‫اداﻣﻪ دادﻧﺪ و ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮاق وارد درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1963‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻌﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﺨﺼﻮص ﮐﺮﮐﻮك ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﺧﻮد داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﺰرگ ﻧﻔﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﻮاﻣﻊ و ﻃﻮاﯾﻒ ﮐﺮد از ﻫﻢ ﻓﺮو ﭘﺎﺷﯿﺪ و ﺳﺎﮐﻨﺎن ﮐﺮد ﺻﺪﻫﺎ‬
‫روﺳﺘﺎ ﺑﻪ زور ﺳﺮﻧﯿﺰه اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻬﺎ ﻋﺮبﻫﺎي ﺟﻨﻮب و ﻣﺮﮐﺰ ﻋﺮاق اﺳﮑﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف‬
‫از اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﻨﺘﺮل اﻋﺮاب ﺑﺮ ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه در داﺧﻞ ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫]‪[22‬‬
‫ﻓﯿﻠﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻐﺪاد‪ ،4‬ﺑﺼﺮه‪ 5‬و ﻋﻤﺎره‪ 6‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻮرش ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺻﻠﺤﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﻣﺎرس ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده و در ‪11‬‬
‫ﻣﺎرس ‪ 1970‬ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻨﻪ وﺟﻮد ﻣﻠﺖ ﮐﺮد در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق و اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﻪ اﺳﺘﺎن ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗﻌﺠﺐآور ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري اﺳﺘﺎن ﻧﻔﺖﺧﯿﺰ ﮐﺮﮐﻮك ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﻣﺠﺎدﻻت ﻓﺮاوان ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺻﻠﺢ و اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﻫﺎي ﮐﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ و دوﻟﺖ ﺑﺼﻮرت اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮي وﺧﯿﻢ ﮔﺮدد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﺳﺎل ‪ 1974‬ﺷﻮرش ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫‪7‬‬
‫دوﺑﺎره از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦﺑﺎر ﺷﻮرش ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي اﯾﺮان و ﻋﺮاق در آﺑﺮاه ﺷﻂ اﻟﻌﺮب‬
‫از ﻃﺮف ﺷﺎه اﯾﺮان ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﻃﻐﯿﺎن ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﯿﺪ‬

‫‪ 1‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1948‬ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1999‬دﺳﺘﮕﯿﺮ و ﺑﻪ ﺟﺮم ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ .‬ﺣﮑﻢ دادﮔﺎه ﻫﻨﻮز اﺟﺮا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Kurdistan Democratic Party‬‬
‫‪ 3‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1914‬در ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 9‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1963‬در ﺑﻐﺪاد‪ .‬اﻓﺴﺮ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1958‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺳﻠﻄﺎن ﻓﯿﺼﻞ دوم را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮد و‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮاق را ﺗﺸﮑﯿﻞ داد‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﺎ ﺷﻮرش ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1961‬ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺴﺮان ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم ﻋﺎرف اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ او را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮد‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﺶ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ‪ 5,904,000‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪2005‬‬
‫‪ 5‬ﺑﺼﺮه ﺑﻨﺪر اﺻﻠﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮده و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 837,000‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮه ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ دوم ﺑﻨﯿﺎن ﻧﻬﺎده ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ Al-Amārah‬ﺷﻬﺮي در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ‪ 325,000‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 2005‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ واﻗﻊ ﺑﻮدن ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ دﺟﻠﻪ از ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﻬﻢ‬
‫ﮐﺸﺎورزي ﻋﺮاق )ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮﻧﺞ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫ﺷﻂ اﻟﻌﺮب ﯾﺎ اروﻧﺪ رود از ﺗﻼﻗﯽ رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺷﻬﺮ اﻟﻘﺮﻧﻪ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ رود ‪ 193‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻃﻮل‬
‫داﺷﺘﻪ و از ﺷﻬﺮ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺼﺮه و ﺷﻬﺮ اﯾﺮاﻧﯽ آﺑﺎدان ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﻤﻪ آﺧﺮ اﯾﻦ رود ﻣﺮز رﺳﻤﯽ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﺳﺖ‪ .‬در دﻫﻪ ‪ 1980‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺷﺪﯾﺪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪٢۵‬‬
‫و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮي را در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮﮐﻮك‪ 1‬و ﺑﺨﺸﻬﺎﯾﯽ از ﻧﻮار ﻣﺮزي ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﻪ وﯾﺮان ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻫﻢ ﮐﺮدﻫﺎي ﻓﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي از داﺧﻞ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﻮرش در ﺳﺎل ‪ 1975‬ﺑﺎ اﻣﻀﺎي ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق و ﻗﻄﻊ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﯾﺮان از‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ در ﺳﺎل ‪ 1978‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ‪ 2‬ﻗﺪرت را در ﻋﺮاق ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﺸﻮرش را‬
‫در ﺟﻨﮕﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق )‪ 1980‬ﺗﺎ ‪ (1988‬درﮔﯿﺮ ﮐﺮد‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد از ﮐﺮدﻫﺎ را‬
‫از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻔﺎل ﺳﺎل ‪ 1988‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺨﺮﯾﺐ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺼﻮرت ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ و ﻣﻨﻈﻢ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪ و ارﺗﺶ ﻋﺮاق اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﻗﺘﻞ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ در اﯾﻦ روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻔﺎل در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن آﻏﺎز و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎل ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﺗﺎ‬
‫اواﺳﻂ ﺳﺎل ‪ 1988‬ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ورود آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﺷﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﻣﯽراﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮح و‬
‫اﻟﮕﻮي ﺣﻤﻼت در ﺑﯿﺸﺘﺮ روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎﮐﻨﺎن‬
‫روﺳﺘﺎ ﻓﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺻﺪام ﻧﯿﻔﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻓﺮارﯾﺎن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در دام ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺮدان را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و دﯾﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎور ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﻬﺎ اﻋﺪام ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺳﮑﺎن دوﺑﺎره‪،‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ را وﯾﺮان ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻔﺎل ‪ 182,000‬ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ‪ 300,000‬ﮐﺮد دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮي در دﺳﺖ ﻧﺒﻮده و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺼﻮر ﻣﯽرود ‪ 1/5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﺮد ﺗﺒﻌﯿﺪ و‬
‫]‪[23‬‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻔﺎل ﺷﺪ ﺣﻠﺒﺠﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺎرس‬
‫‪ 1988‬ﺑﺎ ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﻃﻮل ﭼﻨﺪ روز ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺗﯽ‬
‫از ﮔﺎزﻫﺎي ﺧﺮدل و ﮔﺎزﻫﺎي ﻋﺎﻣﻞ اﻋﺼﺎب از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎرﯾﻦ‪ 3‬در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5,000‬ﻧﻔﺮ را ﮐﺸﺘﻪ و‬

‫‪ 1‬ﮐﺮﮐﻮك در ‪ 233‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل ﺑﻐﺪاد واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺟﺎده و راه آﻫﻦ ﺑﻪ آن ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬ﻧﮋاد ﺳﺎﮐﻨﺎن آن ﻋﻤﺪﺗﺎً ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻦ و ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺷﻬﺮ در اﻃﺮف دژي ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺗﭙﻪاي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ ،‬اﺣﺪاث ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ آﺷﻮريﻫﺎ در ﻗﺮون ‪ 9‬و ‪ 10‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺮﻓﻪ ‪ Arrapha‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ داﻧﯿﺎل ﻧﺒﯽ )ﻗﺮن ‪ 6‬ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﻼد( در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺷﻬﺮ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮﮐﻮك ﻣﺮﮐﺰ داد و ﺳﺘﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﮐﺸﺎورزي و داﻣﯽ ﻧﺎﺣﯿﻪ زراﻋﺘﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 600,000‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 2003‬از ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﻬﻢ ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﺖ آن ﺑﺎ ﺧﻂ‬
‫ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﯾﭙﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن و ﯾﻮﻣﻮرﺗﺎﻟﯿﮏ در ﺳﺎﺣﻞ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد آن در دﻫﻪ ‪ 1980‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ در ﮐﻮﭼﺎﻧﺪن ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﺎﻫﺶ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 28‬آﭘﺮﯾﻞ ‪ 1937‬ﺗﮑﺮﯾﺖ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 2005‬ﺑﻪ ﺟﺮم ﻗﺘﻞ ‪ 148‬ﻧﻔﺮ )!( از ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺷﻬﺮ دوﺟﯿﻞ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺷﺪ و در ‪ 30‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 2006‬در ﺑﻐﺪاد‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ : Sarin‬ﺳﺎرﯾﻦ در ﺳﺎل ‪ 1938‬در آﻟﻤﺎن ﻧﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در دﻫﻪ ‪ 1950‬ﻧﺎﺗﻮ ﺳﺎرﯾﻦ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﻠﺤﻪ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪ .‬ﻋﺮاق از آن در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﺳﺎل ‪ 1995‬ﮔﺮوه ﻣﺬﻫﺒﯽ اومﺷﯿﻨﺮﯾﮑﻮ ‪ AumShinrikyo‬ﺑﻪ ﻣﺘﺮوي ﺗﻮﮐﯿﻮ از ﺳﺎرﯾﻦ‬
‫‪٢۶‬‬
‫‪ 10,000‬ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ را ﻣﻌﻠﻮل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪ از ﺑﻤﺒﺎران ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﯿﻮب‬
‫ﻣﺎدرزادي و ﻋﻮارض ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻨﻔﺲ ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﻤﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ در ‪ 40‬ﺣﻤﻠﻪ دﯾﮕﺮ‬
‫]‪[24‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻨﮓ ‪ 1990‬ﺧﻠﯿﺞ و ﺗﺤﺮﯾﻤﻬﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﺮ ﻋﺮاق و ﺗﺸﺠﯿﻊ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدﻫﺎ از ﻃﺮف‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺷﻮرش ﻋﻠﯿﻪ رژﯾﻢ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﺷﯿﻌﯽ و ﮐُﺮد در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮد ﻋﻠﯿﻪ ﺻﺪام ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺷﻮرشﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﺣﺪود ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﺮد ﻋﺮاﻗﯽ از‬
‫ﺗﺮس اﻧﺘﻘﺎم ﺻﺪام ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﯾﺮان ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ آﺷﮑﺎر‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﻋﺚ اﻗﺪام‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯾﻤﻦ ﭘﺮواز ﻣﻤﻨﻮع در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻦ از‬
‫ﺣﻖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻋﺮاق‪ ،‬آﯾﻨﺪه اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر در ﺷﻤﺎل‬
‫]‪[25‬‬
‫ﻋﺮاق دوﺑﺎره ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ و ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻮرﯾﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري و اﺳﺘﻘﻼل‬
‫در ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪه و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮري ﮐﺮدﻫﺎ را ﻫﻤﮑﺎر ﻗﺪرتﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ‬
‫ﻃﻠﺐ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ و ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﮐﺸﻮر ﺳﻮرﯾﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮ ادراك و ﭘﯿﺶ‪-‬‬
‫زﻣﯿﻨﻪ ﻓﮑﺮي دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺮد ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ درك ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ در ﻣﻮرد ﮐﺮدﻫﺎ و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت آﻧﻬﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﻣﺨﻤﺼﻪ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ ﻻزم و ﺿﺮوري‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﯾﺠﺎد وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ ﺣﺎﮐﻢ در ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ رواﺑﻂ اﻋﺮاب و‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1. The Encyclopaedia of World History: Ancient, Medieval and Modern, 6th edn, edited by‬‬
‫‪Peter N. Stearns (Boston: Houghton Mifflin, 2001). <www.bartleby.com/67/>. [19/01/2005]; McDowall,‬‬
‫‪David. (2000), A Modern History of the Kurds (London: I.B. Tauris), page 115.‬‬
‫‪2. Encyclopaedia of World History; McDowall, Modern History of the Kurds,page 115.‬‬
‫‪3. Wilson, Woodrow, Fourteen Points Speech (1918). Available from <http://usinfo.‬‬
‫‪state.gov/usa/infousa /facts/democrac/51.htm>.‬‬
‫‪4. Fromkin, D. (1989), A Peace to End All Peace (Avon Books), page 258.‬‬
‫‪ - 5‬وﻻﯾﺖ ﻣﻮﺻﻞ ﻧﺎﺣﯿﻪاي در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪6. McDowall, Modern History of the Kurds, page 129.‬‬

‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ 12‬ﻧﻔﺮ را ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 5,500‬ﻧﻔﺮ را ﻣﺴﻤﻮم ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺎز ﻋﺎﻣﻞ اﻋﺼﺎب ﺑﻮده و ﺑﯽ رﻧﮓ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺨﺎر ﺑﯽ ﺑﻮ اﺳﺖ و در ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻠﺞ ﮐﺮدن ﻣﺎﻫﯿﭽﻪﻫﺎي ﺗﻨﻔﺴﯽ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫‪٢٧‬‬
‫ اﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮي‬- 7
.‫اﺳﺖ‬
8. McDowall, Modern History of the Kurds, page 130.
9. Ibid., page 131.
.‫ ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻨﻮز در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‬- 10
.‫( را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‬62- 64 ‫ در ﻣﻮرد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮر )ﻣﻮاد‬1 ‫ ﺿﻤﯿﻤﻪ‬- 11
12. McDowall, Modern History of the Kurds, page 142.
‫ ﺣﺎﻣﯿﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﻤﺎل آﺗﺎﺗﺮك و اﻣﺮوزه ﭘﯿﺮوان اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ﺣﺎﻣﯿﺎن ﻣﻠﺖ و ﮐﺸﻮر‬- 13
14. McDowall, Modern History of the Kurds, page 140.
15. Ibid., page 138.
16. Ibid., page 142.
17. The Treaty of Lausanne: Part III; Article 38.
.‫ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‬1945 ‫ اﯾﻦ ﺣﺰب در ﺳﺎل‬- 18
19. Ghassemlou, A.R. (1993), ‘Kurdistan in Iran’, in Chaliand, G. (1993), A People Without a
Country: The Kurds and Kurdistan (London: Interlink Books), pages 111–12.
20. Chaliand, People Without a Country, pages 211–12.
‫ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ از ﻣﻨﺎﻃﻖ‬.‫ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‬،‫ ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﻣﻮرد اﺳﮑﺎن ﻣﺠﺪد‬1943 ‫ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎل‬- 21
‫ ﻗﺴﻤﺖ آﺧﺮ رﻗﯿﻖ ﮐﺮدن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ‬،‫ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ را ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ اﺳﮑﺎن ﯾﺎﺑﻨﺪ‬،‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﻮﻧﺪ‬
Yildiz, Kerim and Tom Blass (2004), The Kurds in Iraq: .‫ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‬1946 ‫ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﺎل‬.‫اﺳﮑﺎن ﺗﺮكﻫﺎ در آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
The Past Present and Future (London: Pluto Press)
Mandali, Khanaqin, Shahriban, Zuhayrat, ‫ ﮐﺮدﻫﺎي ﻓﯿﻠﯽ و ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻐﺪاد و ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬- 22
.‫ و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف‬Ba’quba, Kirkuk
23. Middle East Watch and Physicians for Human Rights (1993), The Anfal Campaign in Iraqi
Kurdistan: The Destruction of Koreme (USA: Human Rights Watch & Physicians for Human Rights)
provides a case study on the village of Koreme and the events of the Anfal campaign.
24. U.S. Department of State Bureau of Public Affairs (14 March 2003), Saddam’s Chemical
Weapons Campaign: Halabja: March 16, 1988. Available from <www.state.gov/r/pa/ei/rls/18714.htm>.
25. See also Faleh ‘Abd al-Jabbar, ‘Why the Intifada Failed’, in Hazelton, Fran(ed.) (1994), Iraq
since the Gulf War: Prospects for Democracy (London: Zed Books), chapter 7.

٢٨
 ‫ﺑﺨﺶ دوم‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺗﻌﺪاد ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺣﺪود ‪ 1/5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﻄﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وزارت ﺧﺎرﺟﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﻮﻻي ‪ 2003‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ را ‪18/2‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ‪ %9‬ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺗﺨﻤﯿﻦ زد‪ .‬ﻫﻢ دﻓﺘﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻣﺒﺤﺚ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﻫﻢ ﮐﺘﺎب اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻬﺎن ‪ 1CIA‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ را ‪ 18‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﻣﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ‪ 9/7‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺸﻮر ﺗﺨﻤﯿﻦ‬
‫زدهاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺠﻤﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ را ‪ 1/5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 8/5‬ﺗﺎ‬
‫‪ 10‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﯿﻦ ‪ 8/5‬اﻟﯽ ‪10‬‬
‫درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻞ ﺳﻮرﯾﻪ ﯾﺎ ﺣﺪود ‪ 1/5‬اﻟﯽ ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮري ﮐﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻗﻠﯿﺖ ﻧﮋادي ﯾﺎ ﻣﻠﯽ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﯿﺎد و رﺳﻮم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ داﺷﺘﻪ و ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺶ روي‪ ،‬از‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼشﻫﺎي ﻣﮑﺮر ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮري ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﮐﺮدﻫﺎ در‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻮﯾﺖ ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺮد ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺠﺰا ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ‬
‫در ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺎﻧﻊ از آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻧﯿﺮوي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺘﺤﺪ ﮐُﺮد ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫زﺑﺎن‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻟﻬﺠﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮد‪-‬داغ و‬
‫ﺟﺰﯾﺮه اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺬﮐﻮر ﻟﻬﺠﻪ ﻣﺮدم ﮐﺮد ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ و‬

‫‪1‬از ﺳﺮﻧﺎم ‪ Central Intelligence Agency‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1947‬ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت و اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺮي ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢٩‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻋﺮاق ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻢاﻟﺨﻂ ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﭘﺎﯾﻪ ﺣﺮوف ﻻﺗﯿﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻼدت ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺪر ﺧﺎن‬
‫در زﻣﺎن ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺴﻂ و ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺪرﺧﺎن در روزﻧﺎﻣﻪ "ﻫﺎوار‪ "2‬از اﯾﻦ رﺳﻢاﻟﺨﻂ‬
‫]‪[1‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف اﯾﻨﮑﻪ در زﻣﺎن ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻼت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﻫﺎ اﺟﺎزه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ داﺷﺘﻪ و ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫در ﺑﯿﺎن و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد آزاد ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ و اﻋﻄﺎي اﺳﺘﻘﻼل ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﺮوج ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﺸﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﺧﺮوج ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﺎت و ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ زﯾﺎدي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺗﺪاﺑﯿﺮ‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺗﺤﺼﯿﻞ و ﺗﻌﻠﯿﻢ زﺑﺎن ﮐﺮدي ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ دوزﺑﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دو زﺑﺎن‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ زﺑﺎن اﺻﻠﯽ و ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﯿﺰان ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ اﻏﻠﺐ ﮐﻢ اﺳﺖ ﭼﺮاﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺎ ﺳﻦ ‪5‬‬
‫ﺳﺎﻟﮕﯽ آﻣﻮﺧﺘﻦ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ را ﺷﺮوع ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ ،‬در دﻣﺸﻖ ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد ﻏﯿﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ‬
‫]‪[2‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﻋﺮب رﺷﺪ و ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺬﻫﺐ‬

‫در ﺳﻮرﯾﻪ اﮐﺜﺮ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﻼم را رد ﮐﺮده و اﺧﯿﺮاً ﻋﻼﻗﻪ زﯾﺎدي ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﯿﻦ و اﻋﺘﻘﺎدات ﺳﻨﺘﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ زرﺗﺸﺘﯽ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ازدواج دﯾﻦﻫﺎي ﻏﯿﺮ از دﯾﻦﻫﺎي اﻫﻞ ﮐﺘﺎب در ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ‬
‫رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮو ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺮﺗﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ازدواج ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺟﻤﻌﯿﺖ واﻗﻌﯽ ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻋﻼم ﺷﺪه آن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از ﮐﺮدﻫﺎي ﯾﺰﯾﺪي ﺑﺎ‬

‫‪1‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ Maktala 1893‬ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 1951‬دﻣﺸﻖ‪ .‬رﻫﺒﺮ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺻﻠﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن و ﺳﺨﻨﮕﻮﯾﺎن ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻼدت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮش ﺛﺮﯾﺎ )‪ (Surayyā‬زﻧﺪﮔﯿﺶ را وﻗﻒ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﮐﺮد ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﺮد‪ .‬او در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده و‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﻌﻘﯿﺐ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻓﻌﺎل از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1912‬از آﻧﺠﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﻋﺪم ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ از‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ از اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1919‬ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﮐﺮد ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1927‬او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺣﺰب ﺧﻮي ﺑﻮون )ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﮐﺮد( ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪ و ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﺷﻮرش ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬او‬
‫اوﻟﯿﻦ وﯾﺮاﯾﺸﮕﺮ ﻣﺠﻠﻪ دو زﺑﺎﻧﻪ ﮐﺮدي‪-‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻫﺎوار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻣﺼﻮر ﺑﻌﺪي او ﺑﻪ ﻧﺎم روﻧﺎﻫﯽ )روﺷﻨﺎﯾﯽ( درك درﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و‬
‫ﺑﻌﻀﺎً ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﮐﺮدﻫﺎي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ اراﺋﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﺮد ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺟﻼدت ﺑﺪرﺧﺎن در ﺧﻼل ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪1932‬ـ ‪1935‬م ﻣﺠﻠﮥ ﻫﺎوار را در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻮي و ﮐﺮدي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﻫﺎوار در ﻃﻮل اﻧﺘﺸﺎرش‬
‫ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﺮدي ﮐﺮد‪ .‬ﺟﻼدت در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻟﻔﺒﺎي ﮐﺮدي را ﺑﻪ ﺣﺮوف ﻻﺗﯿﻦ ﺗﻬﯿﻪ و دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻣﻌﯿﺎري را ﺑﺮاي زﺑﺎن ﮐﺮدي‬
‫ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪٣٠‬‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺣﺪود ‪ 10,000‬ﻧﻔﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮد‪-‬داغ]‪ [3‬وﺟﻮد دارﻧﺪ وﻟﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ در ﺣﺎل ﮐﺎﻫﺶ اﺳﺖ‬
‫زﯾﺮا ﺗﻌﺮﯾﺐ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺮاﯾﺶ ﺻﻮري آﻧﺎن ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ در ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺻﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﮐﺮد‪-‬داغ‪ ،1‬ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ‪،2‬‬
‫اﻟﺤﺴﮑﻪ‪ 3‬و دﻣﺸﻖ‪.4‬‬

‫ﮐﺮد‪-‬داغ‬

‫اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎي رﺷﺘﻪ ﮐﻮهﻫﺎي ﺗﺎوروس واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺎﻣﺖ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﮔﺮ ﻗﺪﻣﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻫﺰارﻫﺎ ﺳﺎل ﻧﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ [4].‬ﮐﺮد‪-‬‬
‫داغ ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺮاﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﮐﺰ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ و اﮐﺜﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﮐﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻋﺮبﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 40‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺷﻬﺮ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻓﺮﯾﻦ‪) 5‬ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻋﻔﺮﯾﻦ( اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻃﺮاف آن دﻫﺎت و زﻣﯿﻦﻫﺎي‬
‫ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰي وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﺸﺘﺮ درﮔﯿﺮ ﮐﺸﺎورزي و ﺻﻨﺎﯾﻊ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ زﯾﺘﻮن‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﯿﻮهﻫﺎ و ﺗﻮﺗﻮن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮔﻮﺷﺖ و ﻓﺮاوردهﻫﺎي‬
‫ﻟﺒﻨﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎزار ﺣﻠﺐ‪ 6‬ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ )ﻋﯿﻦ اﻟﻌﺮب(‬

‫اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ اﻓﺮﯾﻦ واﻗﻊ در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ واﻗﻊ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮ ﮐﺸﺎورزي‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻮه و ﺳﺒﺰي و ﭘﺮورش اﺣﺸﺎم اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً‬
‫ﺷﻬﺮي ﺗﻤﺎم ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ آن ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻞ اﺑﯿﺾ‬

‫‪1‬‬
‫‪Kurd-Dagh‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Kûbanî‬‬
‫‪ 3al-Hasaka‬ﺷﻬﺮي در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ رود ﺧﺎﺑﻮر ‪) Khābūr‬ﯾﮑﯽ از ﺳﺮﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮات(‪ .‬در زﻣﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ از اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ‪ 1932‬ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ آﺷﻮري از ﻋﺮاق در زﻣﺎن ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ دوﺑﺎره اﺣﯿﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺗﻘﺎﻃﻊ دو ﺟﺎده ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺮز‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺤﺴﮑﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﻬﻨﺎور ﮐﺸﺎورزي ﻗﺮار دارد‪ .‬در دﻫﻪ ‪ 1950‬در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﺖ ﮐﺸﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻫﯿﻤﺲ ﭘﻤﭗ‬
‫ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﺣﺪاث ﺳﺪ ﻃﺒﻘﻪ در ﺳﺎل ‪1973‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﻫﯿﺪرو اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﺑﺎﻋﺚ آﺑﺎداﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Damascus‬‬
‫‪ :Afrîn 5‬در اﺳﺘﺎن ﺣﻠﺐ و ‪ 65‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎلﻏﺮﺑﯽ ﺷﻬﺮ ﺣﻠﺐ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮ ‪ 80,000‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ ﮐﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎي‬
‫ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺳﻨﺖ ﺳﯿﻤﻮن در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎغﻫﺎي زﯾﺘﻮن اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ :6Aleppo‬ﺣﻠﺐ ﺷﻬﺮ اﺻﻠﯽ ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪﻣﺖ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ اواﺧﺮ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺳﺎل ‪ 1260‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻐﻮﻟﻬﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﻠﺐ در ﻣﺴﯿﺮ راه آﻫﻦ اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪-‬ﺑﻐﺪاد واﻗﻊ ﺑﻮده و ﺑﺎ راه آﻫﻦ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ و ﺑﯿﺮوت ﻣﺘﺼﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺻﻨﺎﯾﻊ آن ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ‪ ،‬ﭼﺎپ روي ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﭘﻨﺒﻪاي‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﺻﺎﺑﻮن و رﻧﮕﺪاﻧﻪﻫﺎ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺎم ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﺧﺸﮏ‬
‫ﺷﺪه و آﺟﯿﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٣١‬‬
‫)‪ (Tel1 Abyand‬و ﺟﺮاﺑﻠﺲ‪ 2‬داراي ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد و ﻋﺮب ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده وﻟﯽ در ﺗﻞ اﺑﯿﺾ و ﺟﺮاﺑﻠﺲ ﺟﻬﺖ ﺗﺠﺎرت ﺑﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي زﯾﺎدي‬
‫در اﯾﻦ دو ﺷﻬﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺰواي اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻤﺪي ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻟﺠﺰﯾﺮه ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﺑﯿﻦ رودﻫﺎي ﻓﺮات و دﺟﻠﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ و از‬
‫زﻣﺎنﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺮﺗﻊ ﻓﺼﻠﯽ دامﻫﺎي ﻋﺸﺎﯾﺮ ﮐﺮد و ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﺮزﻫﺎي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺸﺎﯾﺮ ﮐﺮد ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﺳﮑﺎن ﺷﺪﻧﺪ و اﻋﺮاب ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﺰاﯾﺎي‬
‫ﮐﺸﺎورزي ﯾﮑﺠﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﮐﺮدﻫﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي ﺟﻬﺖ ﻓﺮار از ﺳﺮﮐﻮب و ﺑﯿﺪادﮔﺮي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮐﻤﺎل آﺗﺎﺗﺮك در دﻫﻪ ‪ 1920‬و‬
‫‪ 1930‬از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ و ﻋﻤﺪﺗﺎً در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻨﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫آن ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﺸﺎﯾﺮ ﮐﺮد اﺳﮑﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﻐﻮل زراﻋﺖ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ [5].‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻬﺎرت ﺧﻮد در آﺑﺎدﮐﺮدن زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻟﻢ ﯾﺰرع ﮐﺎري ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ "ﺳﺒﺪ ﻧﺎن" ﺑﺮاي ﺳﻮرﯾﻪ اﻣﺮوز ﮔﺮدد‪.‬‬

‫دﻣﺸﻖ‬

‫در ﻗﺮن ﯾﺎزدﻫﻢ دﺳﺘﻪﻫﺎﯾﯽ از ﮐﺮدﻫﺎ در ارﺗﺶﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﻈﻢ و ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ اﻓﻮاج ﺳﺮﺑﺎزان ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﯽ‪3‬ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ در دﻣﺸﻖ و اﻃﺮاف آن ﮐﺎﻧﺘﻮنﻫﺎﯾﯽ را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺖﮔﺎهﻫﺎي داﯾﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ و دﺳﺘﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫رواﺑﻂ ﻧﮋادي ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ ﻧﯿﺰ از ﻟﺤﺎظ ﻧﮋادي ﻣﺠﺰا‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﮑﻮﻧﺖﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﺎﻧﺘﻮنﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﺣﯽ اﻻﮐﺮاد )ﺳﮑﻮﻧﺖﮔﺎه ﮐﺮدﻫﺎ( و‬

‫‪1‬‬
‫در ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﻞ ﺗﭙﻪ ﻋﻠﻢ ﺷﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺷﮑﻞ ﺗﻞ ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﺮوط ﻧﺎﻗﺺ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺗﻞﻫﺎ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻮﺻﻞ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﭙﻪ ﮔﻪوره ‪ Tepe Gawra‬واﻗﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ از داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻨﺴﯿﻠﻮاﻧﯿﺎ در ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫‪ 1931‬ﺗﺎ ‪ 1938‬ﻣﻮرد ﮐﺎوش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻞ ﻇﺎﻫﺮاً از ﻋﺼﺮ ﻫﺎﻻف )‪ 5050‬ﺗﺎ ‪ 4300‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد( ﺗﺎ اواﺳﻂ ﻫﺰاره دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﮑﻮن ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Jarablus‬‬
‫‪ 3‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1137-38‬در ﺗﮑﺮﯾﺖ ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 4‬ﻣﺎرس ‪ 1193‬در دﻣﺸﻖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن اﺳﻼم و ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﯾﻤﻦ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺻﻠﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎي زﯾﺎدي دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ‪ 2‬اﮐﺘﺒﺮ ‪1187‬ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ‪ 9‬دﻫﻪ اﺷﻐﺎل اورﺷﻠﯿﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ ﭘﺎﯾﺎن داد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﺮد واﻻﻣﻘﺎم ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪٣٢‬‬
‫اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻪ واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ دﻣﺸﻖ در داﻣﻨﻪﻫﺎي ﺟﺒﻞ ﻗﺎﺳﯿﻮن‪ 1‬اﯾﺠﺎد ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺬب و ﺣﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎ زﻣﺎن اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻮرﯾﻪ در ﺳﺎل ‪ 1946‬و اﯾﺠﺎد ﻗﺪرت ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و اﺿﻤﺤﻼل ﻗﺪرتﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪادي از آﻗﺎﻫﺎ‪ 2‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد دﻣﺸﻘﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﻟﯿﻮﺳﻒ و ﺷﻤﺰﯾﻦ‪ 3‬دو‬
‫از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ و اﺧﺘﯿﺎر ﺗﺸﮑﯿﻼت ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺮﮐﺰي در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺑﻮده و ﺑﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ رواﺑﻂ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي و ﻧﮋادي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻣﺮوزه ﻗﺪرت اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﮐﻢ رﻧﮓ ﺷﺪه وﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎري‬
‫از ﮐﺮدﻫﺎي دﻣﺸﻖ داراي ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و اﻣﺘﯿﺎزات ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻬﺘﺮي از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﮐﺮد ﺧﻮد در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﮐﺮدﻫﺎ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﺣﻠﺐ و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد در اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي‬
‫ﭘﺴﺖ و ﮐﻢ درآﻣﺪ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪ و در ﺣﻮﻣﻪﻫﺎ و ﺷﻬﺮكﻫﺎي اﻗﻤﺎري دﻣﺸﻖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬
‫ﺣﻮﻣﻪﻫﺎ ﺣﻠﺒﯽآﺑﺎدي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم زورآوا ﮐﻪ در زﺑﺎن ﮐﺮدي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ "ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ زور" ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺣﻠﺒﯽآﺑﺎد ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺠﻮز ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﮐﺮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬
‫‪ - 1‬در زﺑﺎن ﮐﺮدي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﯾﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2. McDowall, David (2000), A Modern History of the Kurds (London: I.B.Tauris), page 467.‬‬
‫‪3. Ibid.‬‬
‫‪4. Ismet Cherif Vanly, in Kreyenbroek, P.G. and S. Sperl (1992), The Kurds: A Contemporary‬‬
‫‪Overview (Oxford: Routledge), page 148.‬‬
‫‪5. McDowall, Modern History of the Kurds, page 466.‬‬

‫‪Jabal Qasiyun 1‬‬

‫‪ 2‬اﻣﺮوزه در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﻣﻨﻈﻮر از آﻗﺎ روﺳﺎي ﻃﻮاﺋﻒ و روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﻣﻼﮐﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺮاي ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻬﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻫﻢ ﺑﮑﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪.‬‬
‫‪Shamdin 3‬‬
‫‪٣٣‬‬
 ‫‪3‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻮرﯾﻪ ‪1918-2005‬‬

‫در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ دو ﮔﺮاﯾﺶ ﻓﮑﺮي ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﺮ ﺑﺮآورد ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ‬
‫ﺑﺮ ﻧﮕﺮش و ﺗﻠﻘﯽ اﻋﺮاب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬در داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻬﺮي‪-‬روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﻦ دو ﻧﮕﺮش را از ﻫﻢ ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽداد‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي در داﺧﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﯿﺰ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬از زﻣﺎن اﯾﺠﺎد ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 1946‬اﻋﺮاب ﺑﺼﻮرت روزاﻓﺰون‬
‫ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ را ﺑﺎ آﻏﻮش ﺑﺎز ﭘﺬﯾﺮا ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ در‬
‫ﺗﻀﺎد ﺑﻮد‪.‬‬

‫در داﺧﻞ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎ ﮐﺮدﻫﺎ و ﺳﺮان اﯾﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺧﻂﻣﺸﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰزداﯾﯽ اداري ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺧﻂﻣﺸﯽ ﻗﺪرت اداري را ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﮋادي ﻣﻬﻢ در داﺧﻞ اﯾﺎﻟﺖ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺧﻼل ﺟﻨﮓ اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﯿﻠﯽ‪ 1‬ﺑﺨﺶ ﺟﺰﯾﺮه در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﭘﯿﺶروي ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد؛ اﯾﻦ ﻣﻮرد در زﻣﺎﻧﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﮐﺮد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو‬
‫]‪[1‬‬
‫آن از اورﻓﺎ‪) 2‬رﯾﺤﺎ‪ (3‬در ﻏﺮب ﺗﺎ ﺟﺰره ﯾﺎ ﺟﺰﯾﺮه‪) 4‬ﺟﺰﯾﺮه ﺑﻦ ﻋﻤﺮ( در ﺷﺮق اﻣﺘﺪاد داﺷﺖ‪.‬‬

‫در داﺧﻞ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﻋﻘﯿﺪه و ﻧﮕﺮش ﻣﺮدم ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً در دﻣﺸﻖ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﺮد ارﺑﺎب‬
‫)آﻗﺎ( ﮐﻪ ﻧﻮاﺣﯽ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻪ و ﺣﯽاﻻﮐﺮاد را در ﮐﻨﺘﺮل داﺷﺘﻨﺪ از ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺮﮐﺰي اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ آﻗﺎﻫﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت و روﻧﻖ و ﺷﮑﻮه ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ آﻗﺎي‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮده و از ﺷﻮرش ‪ 1916‬اﻋﺮاب اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﮐﺮدﻫﺎي‬

‫‪Milli 1‬‬
‫‪ :Urfa 2‬ﺷﻬﺮي ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪﯾﻤﯽ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺳﺎل ‪ 638‬ﻣﯿﻼدي ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﻋﺮاب درآﻣﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺻﺎدرات آن ﮐﺮه و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ راﻫﻬﺎي اﺻﻠﯽ ﺑﺎ ﻗﺎﺿﯿﺎن ﺗﭗ در ﻏﺮب‪ ،‬ﻣﺎردﯾﻦ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق‪ ،‬ادﯾﺎﻣﺎن در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب‪ ،‬و ﺳﻮرﯾﻪ در ﺟﻨﻮب ﭘﯿﻮﻧﺪ دارد‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺳﺎل‬
‫‪ 2000‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 385,588‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Riha 3‬‬
‫‪Cizre 4‬‬
‫‪٣۴‬‬
‫ﺷﻬﺮي ﺳﻮرﯾﻪ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﻬﺎ از ﺗﻤﺮﮐﺰ زداﯾﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ﺑﻌﺪ از ‪ 1918‬ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ‬
‫از اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻮرﯾﻪ ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺤﺒﻮب ﻣﻠﯽ ﮐﺮد ﯾﺎ ﻋﺮب و ﯾﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺗﻤﺎﯾﻼت واﻗﻌﯽ در اﯾﻦ‬
‫زﻣﯿﻨﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ زﯾﺮا ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران و روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻃﺒﻘﻪ آﻗﺎ ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ آﻗﺎﻫﺎ داراي ﻧﻔﻮذ و دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫]‪[2‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮض ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﺮاﮐﺰ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻫﯿﺌﺖﻫﺎي ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮده و از ﻃﺮف دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ درك ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪1920-46‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻼشﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻮرﯾﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﻌﺎﻫﺪه‬
‫ﺳﺎﯾﮑﺲ ﭘﯿﮑﻮ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺨﺶ ﻋﺮﺑﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺗﺤﺖ ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در‬
‫ﺟﻮﻻي ‪ 1920‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻧﺴﻪ درآﻣﺪ‪ [3].‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺪرت ﺧﻮد در ﺳﻮرﯾﻪ از ﻃﻐﯿﺎن‬
‫و ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮده و ﻗﺪرت ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻣﺤﺪود ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻫﺪاف در آﻏﺎز ﺗﻤﺎﯾﻞ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪاز و ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﮐﻦ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻤﺮﮐﺰزداﯾﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﻮرﯾﻪ ﻓﺪرال ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ اﯾﺎﻟﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﻋﻠﻮيﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻨﯽ و ﻣﺴﯿﺤﯽﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ اﯾﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺴﻠﻢ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﯿﺤﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺒﻞ‬
‫ﻟﺒﻨﺎن‪ 1‬ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪ؛ اﯾﻦ ﻣﺮزﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1926‬ﮔﺴﺘﺮش ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﮐﺸﻮر ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل‬
‫‪ ،1926‬ﮐﺸﻮر ﻣﺴﯿﺤﯽ اﻃﺮاف ﮐﻮهﻫﺎي ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﺎﺣﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﯿﺮوت‪ ،2‬ﺗﺮﯾﭙﻮﻟﯽ ﯾﺎ ﻃﺮاﺑﻠﺲ‬
‫‪ ،3‬ﺻﯿﺪون‪ 4‬و ﺻﻮر‪5‬را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﻃﺮف ﺷﺮق ﺑﻪ دره ﺑﻘﺎع ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬رﺳﯿﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺳﻮرﯾﻪ در ﻃﻮل ﺧﻄﻮط ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻧﯿﻤﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎي‬

‫‪ Mount Lebanon 1‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﺮوزه اﺳﺘﺎﻧﯽ در ﻟﺒﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺪر ﻣﻬﻢ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 1,171,000‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ .2003‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ 1975‬ﺑﯿﺮوت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪرنﺗﺮﯾﻦ و ﻏﺮبﮔﺮاﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ وﻟﯽ ﭘﺲ از آن ﺟﻨﮓﻫﺎي داﺧﻠﯽ اوﺿﺎع ﺷﻬﺮ را ﺑﺴﯿﺎر آﺷﻔﺘﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ :Tripoli‬ﯾﺎ ﻃﺮاﺑﻠﺲ اﻟﺸﺎم ﺷﻬﺮي در ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﻟﺒﻨﺎن واﻗﻊ در ‪ 65‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺑﯿﺮوت ﮐﻪ در ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 700‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻨﯿﺎن ﻧﻬﺎده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺳﺎل ‪ 1985‬ﺣﺪود ‪ 500,000‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دوم ﻟﺒﻨﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ :Sidon‬ﺷﻬﺮي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 149,000‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﮐﻪ ﻗﺪﻣﺖ آن ﺑﻪ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﺮﮐﺰ اداري ﺑﺨﺶ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ اﻟﺠﻨﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ :Tyre 5‬ﺷﻬﺮي در ‪ 19‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﺮز اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﺻﯿﺪون ﮐﻪ در زﻣﺎن رم ﺑﺎﺳﺘﺎن و از ﺣﺪود ‪ 2000‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻨﺪرﺳﺎﺣﻠﯽ‬
‫ﻓﯿﻨﻘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺣﺪود ‪ 70,000‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٣۵‬‬
‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻨﺰوي و ﻣﻨﻔﺮد ﺷﺪن ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖﻫﺎي ﻋﺮب ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ دﻧﺒﺎل اﺗﺤﺎد‬
‫]‪[4‬‬
‫اﻋﺮاب ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ ﮐﺸﻮر واﺣﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺗﺎم داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬راﺑﻄﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ و ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻃﻮاﯾﻒ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽﻫﺎي ﮐﺮد و آﻗﺎﻫﺎ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ زﯾﺮا ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺮﮐﺰ زداﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﺪرت ﻣﺤﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ [5].‬ﺳﺎﯾﺮ ﻃﻮاﯾﻒ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را رد ﮐﺮده و در ﮐﻨﺎر ﻃﻮاﯾﻒ ﻋﺮب از اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻮرﯾﻪ ﺟﺎﻧﺒﺪاري‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﺗﺎﺛﯿﺮ اﺻﻠﯽ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻫﺎ در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﻤﺮﮐﺰ زداﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﻓﮑﺎر و ﻧﮕﺮش ﮐﺮدﻫﺎ را در ﺧﺼﻮص وﺿﻌﯿﺖ‬
‫آﯾﻨﺪه ﺧﻮد ﺷﮑﻞ داده و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻮﺷﯿﺎري ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﻠﯽ ﮐﺮدﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻠﺖ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻫﻮﺷﯿﺎرﺗﺮ و آﮔﺎه‪-‬‬
‫ﺗﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦ ﻫﻮﺷﯿﺎري ﻣﻠﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ روزاﻓﺰون و ﺑﺮﺧﻼف ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻫﺎي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً در‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻢ ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻢ ﺑﯿﻦ‬
‫ﮔﺮوه ﻃﺮﻓﺪار ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﮔﺮوه دﺷﻤﻦ آن‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫در ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1927‬ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺧﻮيﺑﻮن‪ 1‬در ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ اﯾﻦ روﯾﻪ اداﻣﻪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮر ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮيﺑﻮن ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺰب‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﻣﻠﯽ و ﻧﮋادي در ﺳﻮرﯾﻪ داﻣﻦ ﻧﻤﯽزﻧﺪ‪ ،‬در آﻏﺎز از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺿﻤﻨﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1928‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب ﺳﻨﯽ ﺳﻮرﯾﻪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد از اﯾﻦ ﺣﺰب ﭘﺎﯾﺎن داد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﻮيﺑﻮن ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ اﻋﺮاب ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺷﺪ و آﻧﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﻋﺮبﻫﺎ و ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﮐﺮد در‬
‫ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از روﺷﻨﻔﮑﺮان ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ اﻣﮑﺎن داد‬
‫در ﻣﺴﺎﯾﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﻘﺎق ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺶ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻇﻠﻢ و ﺗﻌﺪي دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻠﺖ ﮐﺮد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺗﺠﺎرب ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺑﻨﯿﺎن ﻧﻬﺎدن ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺜﻤﺮ ﺛﻤﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ :Xwebûn 1‬ﭘﺲ از ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺟﻨﺒﺶ اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﺎﻧﻪ »ﺷﯿﺦ ﺳﻌﯿﺪ« در ﺳﺎل ‪ ،1925‬ﺟﻤﻌﯽ از ﻧﺨﺒﮕﺎن و روﺷﻨﻔﮑﺮان و رﻫﺒﺮان ﻣﻠﯽﮔﺮاي ﮐُﺮد ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺰاري ﯾﮏ ﮔﺮدﻫﻤﺎﯾﯽ ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،1927‬ﺑﺎ درس ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺷﮑﺴﺖﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻪ در اﺗﺤﺎدﻫﺎي ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﯾﮏ »ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺣﺴﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺷﺪه و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﺪه« ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﺎم»ﺧﻮيﺑﻮن« را ﺑﺮاي ﺟﻨﺒﺶ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺮدﺳﺘﺎن را اﻋﻼن داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از دﯾﮕﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اﯾﻦ ﮔﺮدﻫﻤﺎﯾﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ژﻧﺮال»اﺣﺴﺎن ﻧﻮري ﭘﺎﺷﺎ« ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﻞ ارﺗﺶ ﻣﻠﯽ ﮐﺮد ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٣۶‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ‪“Les Troupes‬‬
‫”‪ Spéciales de Levant1‬ﯾﻌﻨﯽ "ﻧﯿﺮوﻫﺎي وﯾﮋه ﺷﺮق ﺳﺎﺣﻞ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ" ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از آﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮدهاي از اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﺮدﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ دروز‪ 2‬و ﻋﻠﻮي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺟﻬﺖ اﻋﺘﻼي ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﺮ ﻣﯽزد در‬
‫ﻧﮕﺮش اﮐﺜﺮ ﻋﺮبﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎﻋﺚ وﺧﯿﻢﺗﺮ ﺷﺪن ﺗﻨﺶﻫﺎي ﻧﮋادي و‬
‫ﻗﻮﻣﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺳﺎل ‪ 1936‬ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ ﻋﺮب در ﺳﻮرﯾﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬
‫از ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري اداري ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺟﺒﻞ دروز‪ 3‬ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻢ اﻣﺘﯿﺎزي ﺑﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻋﺮب ﺳﻨﯽ داد و ﻫﻢ ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاي رواﺑﻂ ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ اﯾﻦ ﻗﺪرتﻫﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ و اﻧﻘﯿﺎد ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽداد ﺗﺎ ﺑﻪ زﻋﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮب ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1937‬ﺷﻮرش‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮ ﺿﺪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﺪرت و ﺳﻠﻄﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن و ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ دﻣﺸﻘﯽ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد و دوﻟﺖ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺷﻮرش ﻋﺎﻣﻮدا‪ 4‬در ﺟﺰﯾﺮه ﺗﻮﺳﻂ رﻫﺒﺮان ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﮐﺮد ﺑﺮ ﺿﺪ ﺳﻠﻄﻪ اداري‬
‫اﻋﺮاب ﺳﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻗﯿﺎم‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻗﻮل دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ وﯾﮋهاي ﺑﺮاي ﻧﺎﺣﯿﻪ‬
‫ﺟﺰﯾﺮه اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ اﯾﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﻗﺮاري ﻣﺠﺪد ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﺳﺘﻘﻼل داﺧﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ از‬
‫دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ اﻧﺠﻤﻦ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐُﺮد‬
‫ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب ﺳﻨﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﮐﺮدﻫﺎ از ﺗﻤﺮﮐﺰزداﯾﯽ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻋﺮبﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ را ﻋﺎﻣﻞ اﯾﺠﺎد ﺗﻨﺶﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺸﻮر داﻧﺴﺘﻪ و آﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰي ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ واﮔﺬاري ﻗﺪرت و ﺻﺮفﻧﻈﺮ‬
‫از ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺮب ﻣﺮﮐﺰي واﻗﻊ در دﻣﺸﻖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ :Levant 1‬ﻟﻮاﻧﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪاي در ﺷﺮق درﯾﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯾﯽ از ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬در زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫ﻟﻮاﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻃﻠﻮع اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ از آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻃﻠﻮع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ﻓﺮﻗﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮐﻮﭼﮑﯽ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺣﺪود ‪ 250,000‬ﻧﻔﺮ ﮐﻪ اﮐﺜﺮاً در ﻟﺒﻨﺎن و ﺗﻌﺪادي ﻧﯿﺰ در ﺳﻮرﯾﻪ و اﺳﺮاﺋﯿﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ از ﻓﺮﻗﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯽ اﺳﻼم ﺷﯿﻌﯽ در ﻗﺮن ‪ 11‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ اﺟﺎزه ازدواج ﺑﯿﺮون از ﻓﺮﻗﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ادﯾﺎن‬
‫را ﻧﺪاده و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ :Jabal Druze‬ﮐﻮﻫﯽ در ﺟﻨﻮب ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 1800‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪ 4‬ﺷﻬﺮ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﻋﺎﻣﻮدا در ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻏﺮب ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ و ‪ 80‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ اﻟﺤﺴﮑﻪ ﻗﺮار دارد و ﺣﺪود ‪ 45,000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ دارد‪ .‬ﯾﺰﯾﺪيﻫﺎ‬
‫در روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺟﻨﻮب اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ‪ 13‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1960‬ﺣﺪود ‪ 200‬ﮐﻮدك ﻣﺪرﺳﻪ در ﯾﮏ آﺗﺶﺳﻮزي ﺳﯿﻨﻤﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ‬
‫آﺗﺶﺳﻮزي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﻮاﻣﻞ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٣٧‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﻼل و ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻮرﯾﻪ در ﺳﺎل ‪ 1946‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در آﻏﺎز ﺗﻮﺳﻂ رﻫﺒﺮﯾﺖ ﺳﻨﯽ‪ ،‬از ﻃﺒﻘﻪ ﺷﻬﺮي‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ زﻣﺎن ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اداره ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻋﻼﻗﻪ زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻘﺮره و وﺿﻊ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺒﻀﮥ ﻗﺪرت و اﺧﺘﯿﺎرات داﺷﺘﻨﺪ و ازاﯾﻦرو ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻣﺎن ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ارﺗﺒﺎط ﺧﻮد ﺑﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻣﯽاﻓﺰود‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻨﺘﯽ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎري‬
‫ﮐﺸﻮر ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ و ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎري در ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪ [6].‬در ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﺪن ﮐﺸﻮر ﻋﻮاﯾﺪي را ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﮐﺸﻮر اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺗﻮرم و ﺑﯿﮑﺎري ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮي و روﺳﺘﺎﯾﯽ رﻋﯿﺖ ﺑﺮﺟﺎ ﻧﻬﺎد‪ [7].‬در‬
‫ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر اﻓﮑﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ رﯾﺸﻪ دواﻧﺪ و دو ﻣﺮام ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ و ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ در ﺑﯿﻦ ﻋﻤﻮم‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮامﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ اﺣﺰاﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ و ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺗﺤﺮك ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻗﻠﯿﺖ ﻣﻨﺰوي و ﮔﺮوهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﻣﺮدم ﺑﻪ آرﻣﺎنﻫﺎي دﻣﮑﺮاﺳﯽ‬
‫و ﻣﮑﺘﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ارﺗﺒﺎط آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻗﺒﻠﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1948‬ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﺸﻮر اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﺟﻨﮓ آن ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮب ﮔﺴﺘﺮش‬
‫زﯾﺎدي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ از ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮب و ﺗﺤﺖ‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و ﻧﮕﺮش ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎري دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮل ﮔﺮدﯾﺪ و ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1948‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﭼﻨﺪ ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮده و ﮐﺸﻮر ﺑﯿﻦ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﻧﻮﺳﺎن ﺑﻮد‪ [8].‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬رﻫﺒﺮان ﮐﺸﻮر را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ارﺗﺶ رژﯾﻢ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽداد و اﻋﻀﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺼﻮرت‬
‫روزاﻓﺰوﻧﯽ از ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﻌﺎل ﺷﺪﻧﺪ‪ [9].‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ اﻋﺮاب ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖ و ﺳﮑﻮﻻر ﺑﺼﻮرت ﺑﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮاي رﻫﺒﺮي ﺟﺪﯾﺪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻘﯿﻪ ﮔﺮوهﻫﺎ آﻧﺎن راه ﺣﻠﯽ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ در دﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻮي‪ ،‬دروز و ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻗﻠﯿﺘﯽ ﻣﻠﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرﻓﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رﻫﺒﺮان ﻋﺮب ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و‬
‫اﻟﺤﺎق آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﻮﯾﺖ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫ادﯾﺐ اﻟﺸﯿﺸﮑﻠﯽ‪ 1‬دوﺑﺎر در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1949‬و ‪ 1951‬ﮐﻮدﺗﺎ ﮐﺮد‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1953‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﺟﺪﯾﺪي را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﺪف او ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ‪-‬اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻫﻤﮕﻮن ﺑﻮد و از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﺪور ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺘﻌﺪدي ﮐﻪ ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ را ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽﮐﺮد اﯾﻦ ﻫﺪف‬
‫را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﻼشﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ اﻧﺠﺎم داد ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﺮﺳﯿﺪ و ﺣﺘﯽ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1953‬اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ دﺳﺖ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در داﺧﻞ‬
‫]‪[10‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ اﻟﺸﯿﺸﮑﻠﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻮدﺗﺎي ﺳﺎل‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺮزﻫﺎ اﺧﺘﻼط ﻧﮋادي و ﻣﺬﻫﺒﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ ،1954‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﺎل ‪ 1950‬دوﺑﺎره ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ آزاديﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﺟﺪﯾﺪ و آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺷﻮر و ﺷﻮق ﻋﺮﺑﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ در اواﺳﻂ دﻫﻪ ‪ 1950‬ﺑﺨﺼﻮص ﭘﺲ از وﻗﻮع ﺟﻨﮓ ﺳﻮﺋﺰ در ﺳﺎل ‪ 1955‬و‬
‫اﻧﻘﻼب ﻋﺮاق در ﺳﺎل ‪ 1958‬در ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﯿﺸﺘﺮي ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1952‬اﻓﺴﺮان آزاد ﺑﻪ‬
‫رﻫﺒﺮي ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ‪ 2‬ﮐﻮدﺗﺎ ﮐﺮده و ﻗﺪرت را در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ‪ 22‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1958‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ اداره ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺼﺮ ﻧﺎﺻﺮي ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪه و ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ‬
‫)‪ (UAR3‬را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ‪ .‬اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪ و ﻧﺎﺻﺮ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﻀﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻫﺮ‬
‫دو ﮐﺸﻮر ﺗﺴﻠﻂ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﺤﺎد ﺑﺎﻋﺚ ﻏﻠﯿﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ‬
‫و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﯾﺠﺎد ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎ و اﻧﺘﺸﺎر اﺧﺒﺎر‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﺮ ﺿﺪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺮش و درﮐﯽ را در ﻣﻮرد آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﻮرﯾﻪ و اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺗﺎ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻌﺪ از آن ﻗﺎﻟﺐ رﯾﺰي ﮐﺮد‪.‬‬

‫در ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ ﻧﺎﺻﺮي ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و راه و رﺳﻢﻫﺎي ﻣﺼﺮ ﺑﺮ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺠﺪد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً در ﻣﺼﺮ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺣﺰاب اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن ﺑﻮﺟﻮد‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻫﺎ و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺖ‪ [11].‬ﻣﻮج ﺟﺪﯾﺪي از‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺿﺪ ﮐُﺮد آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ را ﺧﺎﺋﻦ و ﺗﺠﺰﯾﻪﻃﻠﺐ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده و ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﮐﺮدي را ﺑﻪ‬
‫ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﻢ و اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ ﻏﺮﺑﯽ ارﺗﺒﺎط ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬اﻓﺴﺮان ﮐﺮد از ارﺗﺶ ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻋﻤﺎل‬

‫‪1‬‬
‫‪ Adib al Shishakli‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1909‬در ﺣﻤﺎه ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 27‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1964‬در ﺑﺮزﯾﻞ‪ .‬اﻓﺴﺮ ارﺗﺶ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1949‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ را‬
‫ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎن ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ او در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1954‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﯾﮏ ﺷﻮرش ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪه و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺟﻼي وﻃﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 15‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1918‬در اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ ﻣﺼﺮ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 28‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1970‬در ﻗﺎﻫﺮه‪ .‬اﻓﺴﺮ ارﺗﺶ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ )‪ (1954-56‬و رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺼﺮ )‪-70‬‬
‫‪ (1956‬ﮐﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ رﻫﺒﺮ ﺟﺪﻟﯽ دﻧﯿﺎي ﻋﺮب ﺷﺪه و ﺟﻤﻬﻮري ﮐﻮﺗﺎه ﻋﻤﺮ ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ )‪ (1958-61‬را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ ،‬دوﺑﺎر ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺟﻨﮕﯿﺪ‬
‫)‪ (1956,1967‬و ﭼﻨﺎن در ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1970‬در ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ اردن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪1956‬‬
‫ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ را ﻣﻠﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ از ﻣﺴﺎﻋﺪت آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﺷﻮروي ﺳﺪ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﻮان )ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ‪ 111‬ﻣﺘﺮ و ﻃﻮل ‪3830‬‬
‫ﻣﺘﺮ( را ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫‪United Arab Republic 3‬‬
‫‪٣٩‬‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺮد ﻧﯿﺰ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه و ﻧﺸﺮﯾﺎت ﮐﺮدي‬
‫ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﺮدي ﻗﺪﻏﻦ ﺷﺪ و ﮐﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﻣﻮران ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻧﺪ؛ اﻏﻠﺐ‬
‫]‪[12‬‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن و ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎبﻫﺎ و آﻟﺒﻮمﻫﺎي ﮐﺮدي دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫)اﻟﭙﺎرﺗﯽ(‪ 1‬ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1957‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻣﺮدم ﮐﺮد ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﺮﻗﯽ‬
‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش و ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﻨﻔﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻫﺎ را ﮐﻪ روز ﺑﻪ روز در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﮐﺮدي در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ آرﻣﺎن اﺗﺤﺎد ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫دوﻟﺘﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽﺷﺪ در ﺗﻌﺎرض ﺑﻮد و ﻇﻦ آﻧﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﮐﻠﻤﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن در‬
‫ﻧﺎم ﺣﺰب‪ ،‬ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1960‬ﺟﻨﺒﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﻋﻀﻮ واﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﺳﻮرﯾﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮان ﺣﺰب در زﻧﺪان اﻟﻤﺰه دﻣﺸﻖ زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﻋﻀﻮﯾﺖ‬
‫در ﯾﮏ ﺣﺰب ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﯾﮥ ﺑﺨﺸﯽ از ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﻮﻟﯽ ﻧﮑﺸﯿﺪ ﺣﺰب‬
‫ﻧﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدي‪-‬ﺳﻮرﯾﻪ )اﻟﭙﺎرﺗﯽ(‪ 2‬ﺗﻐﯿﯿﺮ داد ﺗﺎ از ادﻋﺎ و ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻃﺮﻓﺪاري از ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫]‪[13‬‬
‫ﮐﺸﻮر ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺧﻼل ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺿﺪﮐﺮدي و ﻋﻤﻠﯿﺎت دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﺳﺮﮐﻮب ﻓﻌﺎﻻن‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺿﺪﮐﺮد اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺷﻮرش ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ‪ 1961‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽ و ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻧﮕﺮش ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ [14].‬ﺗﺮس از اﯾﺠﺎد ﺷﻮرﺷﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ از ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ داﻣﻦ زد ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد اﻣﻮر داﺧﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ارﺳﺎل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﻫﻢ را اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ‬
‫ارﺿﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ‪ 28‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1961‬ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻠﻨﻞ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ اﻟﻨﺤﻼوي‪ 3‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﻮدﺗﺎي‬
‫ﺟﻨﺎح راﺳﺘﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف اردن‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺠﺎري ﺳﻮرﯾﻪ‪ 4‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﺮد‪ [15] .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻮدﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﻼم ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻋﻼم ﺿﺮﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﺣﻘﻮق ﻣﻠﯽ و ﺑﺮاﺑﺮي اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬وارد‬

‫‪Partîya Demokrat a Kurdistan-Sûriye (al-Partî) 1‬‬

‫‪Partîya Demokrat Kurdi-Sûriye (al-Partî) 2‬‬
‫‪ 3‬اﻟﺒﺘﻪ اﻣﯿﻦ اﻟﺤﺎﻓﻆ در ﺳﺎل ‪ 1963‬ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ اﻟﻨﺤﻼوي ﮐﻮدﺗﺎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪Syrian business community 4‬‬
‫‪۴٠‬‬
‫ﮐﺮد‪ .‬از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺎزهاي از اﺧﺒﺎر ﺟﻌﻞ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺷﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﺐ در داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻋﺮاب اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻣﺎرﮔﯿﺮي ﺳﺎل ‪ 1962‬ﺣﺴﮑﻪ‬

‫در ‪ 23‬آﮔﻮﺳﺖ ‪ ،1962‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﻤﺎره ‪ 93‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آﻣﺎرﮔﯿﺮي ﻓﻮق‬
‫اﻟﻌﺎده ﯾﮏ روزه در اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ را ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺰاري ﺳﺮﺷﻤﺎري از‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم از‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي در دﻫﻪ ‪ 1920‬از‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻓﺮار از ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﺖ ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﯾﺎ ﻓﺮار ﮐﺮده و‬
‫در آن ﺟﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎور ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ از ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ‬
‫ﺟﺰﯾﺮه ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺗﻌﺪادي ﻧﯿﺰ ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺪارك ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺳﻮري ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف از آﻣﺎرﮔﯿﺮي اﯾﺠﺎد ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري را داﺷﺘﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد‬
‫را ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﮐﻨﺎن اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ ﻫﯿﭻ اﺧﻄﺎر ﻗﺒﻠﯽ در ﻣﻮرد اﻧﺠﺎم ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﻫﯿﭻ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﯿﺰ از‬
‫ﻋﻮاﻗﺐ آن ﺑﻪ آﻧﺎن داده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ در ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و از ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﻨﺰل ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺧﻮد در ﺳﻮرﯾﻪ را ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ 1945‬ﺑﺎ اراﺋﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬
‫ﺳﻪ ﺳﻨﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﮐﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺳﻮري‪ ،‬ﮐﺎرت ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ ﺧﺎﻧﺪان و ﻗﺒﺎﻟﻪ زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ و ﺳﮑﻮﻧﺖ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻗﺒﻞ از ‪ 1945‬ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫در زﻣﺎن ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ زﻣﯿﻦ و اﻗﺎﻣﺖ در ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻟﺤﺴﮑﻪ ﺑﻄﻮر ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﻼﮐﯿﻦ ﮐُﺮد اﮐﺜﺮ زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﮐﺸﺎورز در آﻧﻬﺎ ﮐﺎر و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﺎورزان ﺑﺮ زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮﻗﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎري‬
‫از آﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻗﺒﺎﻟﻪاي را در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﮑﻠﯽ از ﺳﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﺎورزان در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ رﺳﯿﺪﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻌﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺮﮔﻪﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ 1945‬در اﯾﻦ زﻣﯿﻦﻫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﺳﻨﺎد و ﺑﺮﮔﻪﻫﺎ روزي ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﮐﺸﺎورزان ﮐﺮد ﺧﻄﻮر ﻧﮑﺮده و ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﻬﺎ ﻣﺪرك ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ 17‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ و ﭘﯿﺸﺘﺮ از آن را ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۴١‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻞ اﺛﺒﺎت ﺳﮑﻮﻧﺖ واﻗﻌﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ 1945‬در ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ روز‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﻋﻤﺪاً در ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﻤﻮل ﺧﺪﻣﺖ در ارﺗﺶ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ [16].‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮري‬
‫ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ در ﻣﻮرد دﻟﯿﻞ اﯾﻦ آﻣﺎرﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻣﺮدم اراﺋﻪ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت‬
‫ﺛﺒﺖ ﻧﺎم را درك ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺳﺮﺷﻤﺎري‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ در ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري آﻧﻬﺎ ﻟﻐﻮ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺛﺒﺖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ )اﺟﻨﺒﯽ‪ ،‬ﺟﻤﻊ‪ :‬اﺟﺎﻧﺐ(‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﻬﺎﺟﺮ و ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از آﻧﻬﺎ رﺳﻤﺎً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺟﻨﺒﯽ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﻧﺸﺪه" )ﻣﮑﺘﻮم‪ ،‬ﺟﻤﻊ‪:‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮﻣﯿﻦ( ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻗﺒﻼً ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫]‪[17‬‬
‫در ﻋﺮض ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ روز‪ ،‬ﺑﯿﻦ ‪ 120,000‬ﺗﺎ ‪ 150,000‬ﮐﺮد از ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺘﻮان ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻟﺐ ﻫﻼل‬

‫در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،1963‬ﺳﺘﻮان ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻟﺐ ﻫﻼل رﺋﯿﺲ اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ ﮔﺰارش‬
‫ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪاي را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻠﯽ اﺳﺘﺎن ﺟﺰﯾﺮه"‪ 1‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻼل در‬
‫اﯾﻦ ﮔﺰارش ﮐﺮدﻫﺎ را ﺗﻮﻣﻮري ﺑﺪﺧﯿﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻣﻠﺖ ﻋﺮﺑﯽ رﺷﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬او ﺟﻬﺖ ﺟﺮاﺣﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻏﺪه ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ و ﺣﺬف آﻧﺎن از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ‪ 12‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫• ﺗﺒﻌﯿﺪ و ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﺮدﻫﺎ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﺧﻮد‬

‫• ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫• ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫• ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﺳﺘﺨﺪام ﮐﺮدﻫﺎ در ﻣﺸﺎﻏﻞ‬
‫• ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺒﻠﯿﻐﯽ ﺿﺪ ﮐُﺮد‬
‫• ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ روﺣﺎﻧﯿﻮن ﻋﺮب ﺑﻪ ﺟﺎي روﺣﺎﻧﯿﻮن ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫• اﻋﻤﺎل ﺳﯿﺎﺳﺖ "ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪاز و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻦ" در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‬
‫• اﺳﮑﺎن اﻋﺮاب در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‬
‫• اﯾﺠﺎد ﭘﺴﺖﻫﺎي ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ )ﺧﻂ ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ( ﻋﺮب در ﻃﻮل ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ‬

‫‪Dirasat ‘an Muhafizat al-Jazira min al-Nawahi al-Qaqmiyya wa-l-Ijtima’iyya wa’l-Siyasiyya 1‬‬
‫‪۴٢‬‬
 ‫• اﯾﺠﺎد ﻣﺰارع ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺮاي ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻋﺮب‬
‫• ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از راي دادن و اﯾﺠﺎد دﻓﺘﺮ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﻏﯿﺮ اﻋﺮاب‬
‫]‪[18‬‬
‫• ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﻋﻄﺎي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻋﺮبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ دوﻟﺖ اﻋﻼم ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺰارش ﻫﻼل ﮔﺰارﺷﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮده و ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ رﺳﻤﯽ دوﻟﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و اﻣﻀﺎء ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻌﻀﻼت و ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺶ روي ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫در اﯾﻦ ‪ 12‬ﻧﮑﺘﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻧﮑﺎر ﻣﻠﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ ﺳﺮﺷﻤﺎري ‪ 1962‬اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد؛ و‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻓﺼﻞﻫﺎي آﯾﻨﺪه اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي دﯾﮕﺮي را ﻋﺮﺿﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ اﯾﻦ ‪ 12‬ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻼً در ﺣﺎل اﺟﺮا اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻋﻤﺎل دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬
‫ﮔﺰارش ﻫﻼل ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﻫﻤﺮاﺳﺘﺎ ﺑﻮدن ﺧﻄﻮط ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ در ﻗﺒﺎل ﮐﺮدﻫﺎ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ﻫﻼل ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻮدﺗﺎي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ )‪(1963‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮي ﺳﻮرﯾﻪ از ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ در ﺳﺎل ‪ 1961‬ﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ و‬
‫ارﺗﺶ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻌﺜﯽ و ﻋﻨﺎﺻﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮ در داﺧﻞ ارﺗﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت روي داد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1963‬ﮐﻪ ﻗﺪرت در اﺧﺘﯿﺎر اﻓﺴﺮان ارﺗﺸﯽ وﻓﺎدار ﺑﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺣﺪ‬
‫اﻋﻠﯽ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺎس ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از اﯾﻦ اﺻﻮل اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ :‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ در ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺎﯾﺎن ﻗﺪرتﻫﺎي‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪﮔﺮ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺖ ﺧﺎرﺟﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ و اﺻﻮل ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺗﺤﺎد ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ داﻋﯿﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺳﻮريﻫﺎي روﺳﺘﺎﯾﯽ را داﺷﺖ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻣﻠﺤﻖ‬
‫ﺷﺪه و ﺑﻪ درﺟﻪ اﻓﺴﺮي رﺳﯿﺪه و در آﻧﺠﺎ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از ﻓﻘﺮ و ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ [19].‬ﯾﮑﯽ از‬
‫اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ اﻗﻠﯿﺖ ﻋﻠﻮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ارﺗﺶ و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﮔﺮوﯾﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ [20].‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﺼﻮرت ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ در ﺳﻠﻄﻪ ﻋﻠﻮيﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﯿﺎن ﻣﺘﻤﺎدي ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﻮرﯾﻪ دﯾﮕﺮ در دﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺳﻨﯽ ﺷﻬﺮي‬
‫ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ روﺳﺘﺎﯾﯽ اداره ﻣﯽﺷﺪ‪ [21].‬ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺳﻨﯽ ﺷﻬﺮي و‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺷﮑﺴﺖ را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮده و در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﺷﺪ ﻗﺪرت ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت در داﺧﻞ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻧﯿﺰ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺘﻘﺎل و واﮔﺬاري‬

‫‪۴٣‬‬
‫ﻗﺪرت از ﻋﺪهاي ﺑﻪ ﻋﺪه دﯾﮕﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ [22].‬ﺻﻼح ﺑﯿﻄﺎر‪ 1‬و ﻣﯿﺸﻞ اﻓﻠﻖ‪ 2‬ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬاران و رﻫﺒﺮان ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻣﺘﻮاﻟﯽ اداره اﻣﻮر را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﮔﺮوه دﺳﺖ ﭼﭙﯽ از ﺑﻌﺜﯽﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ و‬
‫ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎي داﺧﻠﯽ ‪ 1966‬ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺻﻼح ﺟﺪﯾﺪ‪ ،3‬ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﺮان‪ 4‬ﮐﻨﺎر زده‬
‫]‪[23‬‬
‫ﮐﺸﻤﮑﺶ دﯾﮕﺮي ﺑﯿﻦ ﺻﻼح ﺟﺪﯾﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ و ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺰب ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ در ‪ 16‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1970‬ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﻗﺪرت را‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻗﺪرت را از اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺨﺶ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺰب ﺑﯿﺮون آورد‪ [24].‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﮐﻮدﺗﺎي اﻻﺳﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺎﻣﻼً از ﻧﻮ ﺑﻨﯿﺎد ﻧﻬﺎده ﺷﺪ ﺗﺎ از ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ‬

‫در دوران ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺠﺪد زﻣﯿﻦ را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ درآوردن‬
‫زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺑﺰرگ از ﭼﻨﮓ ﻣﺎﻟﮑﯿﻦ ﻋﻤﺪه و ﺗﻘﺴﯿﻢ آن ﺑﯿﻦ رﻋﯿﺖﻫﺎي زارع اﻋﻤﺎل ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻘﻠﯿﺪي‬
‫از اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ ﻣﺼﺮ ﺑﻮد و ﻫﺪف آن ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ زﻣﯿﻦ و اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺛﺮوت‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺧﺮوج ﺳﻮرﯾﻪ از ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ در ﺳﺎل ‪ 1961‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ از اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ در آﻏﺎز اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻣﻼك ﺑﺰرگ زﯾﺎدي ﺑﻮد اﻋﻤﺎل ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﺎﻧﻮن ﺳﺮﺷﻤﺎري ‪ 1962‬ﺣﺴﮑﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺠﺎم آﻣﺎرﮔﯿﺮي ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ رﺳﻤﯽ‬
‫ﮐُﺮد اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ دﯾﮕﺮ اﮐﺜﺮﯾﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ‪ ،5UAR‬ﻋﺪم ﺛﺒﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﮑﺮر و ﺗﺎﺧﯿﺮ در اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﮐﻨﺘﺮل ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت‬
‫ارﺿﯽ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎي ﻋﻤﺪه دوﻟﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ و اﺟﺮاي آن ﺗﺴﺮﯾﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪ [25].‬در ﺳﺎل ‪ 1965‬ﺣﺰب‬
‫ﺑﻌﺚ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ را ﺗﺎ ﺣﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ ﮔﺴﺘﺮش داد‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﻂ ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در ﻃﻮل ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬ﻋﺮاق ﮐﻪ اﮐﺜﺮ آن در‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺳﻮرﯾﻪ واﻗﻊ ﺑﻮد اﯾﺠﺎد ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 10-15‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻋﺮض و ‪ 375‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬

‫‪Salah al-Dīn al-Bītār 1‬‬

‫‪2‬‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1910‬دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 23‬ژوﺋﻦ ‪ 1989‬ﭘﺎرﯾﺲ‪ .‬رﻫﺒﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ زﯾﺎدي در ﺟﻨﺒﺶ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‬
‫داﺷﺖ‪ .‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1929-34‬در داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺎرﯾﺲ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده و ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬او رﺳﻤﺎً در ﺳﺎل ‪ 1946‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﮐﺮده و‬
‫ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺌﻮرﯾﺴﯿﻦ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻨﺪه آن ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ Salah Jadid 3‬رﻫﺒﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬
‫‪Muhammad Umran 4‬‬
‫‪ :United Arab Republic 5‬ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺘﺤﺪه‬
‫‪۴۴‬‬
‫ﻃﻮل داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﺪﯾﺪ در ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺳﺪ ﻃﺒﻘﻪ‪ 1‬اﺟﺮا‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫در اﺑﺘﺪا ﻣﻘﺎﻣﺎت از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﮐﺮد روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪-‬ﻋﺮاق ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺗﺮك ﮐﺮده و در ﻣﻨﺎﻃﻖ داﺧﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد ﻧﺪاﺷﺖ اﺳﮑﺎن ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﺳﭙﺲ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻋﺮب ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ اﺣﺪاث ﺳﺪ ﻃﺒﻘﻪ و درﯾﺎﭼﻪ اﺳﺪ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮده و آﻧﻬﺎ را در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ از ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﮑﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮري‬
‫ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﺰﯾﺮه و ﻧﻮاﺣﯽ اﻃﺮاف را ﺑﺼﻮرت ﻣﻮﺛﺮي ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﺮ آن ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮد روﺳﺘﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﺎ ‪ 200‬ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻬﺖ اﺳﮑﺎن اﻋﺮاب ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ [26].‬دﯾﺪﺑﺎن‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮔﺰارش داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و اﻣﮑﺎﻧﺎت زراﻋﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪتﻫﺎ و ﯾﺎراﻧﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫وامﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﻋﺮب اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻋﺮاب زﯾﺎدي ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﯿﻦ ﺟﻤﻼت ﯾﮏ ﻣﻬﻨﺪس ﮐﺮد در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫دوﻟﺖ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي راﯾﮕﺎن ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﻠﺤﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻮد و ﺑﺬر ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﺎﻧﮏﻫﺎي‬
‫ﮐﺸﺎورزي ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وام ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺗﺎ ‪ 1975‬از ده ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻏﺮب راساﻟﻌﯿﻦ ﭼﻬﻞ‬
‫و ﯾﮏ روﺳﺘﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺖ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺟﺪاﮐﺮدن ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﻫﻢ و اﺟﺒﺎر‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﺴﮑﻪ اﺳﮑﺎن ﯾﺎﺑﺪ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺮدي اﺟﺎزه ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن و‬
‫]‪[27‬‬
‫اﺳﮑﺎن در آﻧﺠﺎ را ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف روﺳﺘﺎﻫﺎي ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﺴﻬﯿﻼت اوﻟﯿﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮق‪ ،‬آب ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ و راه‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدﻧﺪ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ داراي ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺿﺮوري ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻋﺮب داده ﺷﺪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺎﻟﮑﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺮب از زﻣﯿﻦﻫﺎ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻧﮑﺮده‬
‫]‪[28‬‬
‫و ﯾﺎ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري از زﻣﯿﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺮد ﻣﺘﮑﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﺪون اﻋﺘﺮاض اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن ﮐﺮد ﯾﮑﯽ از روﺳﺘﺎﻫﺎي واﻗﻊ در ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮري و ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1973‬از آﻧﺎن ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در ﻃﯽ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺳﺎل ‪ 1986‬ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن ﮐﺮد ﺑﺎ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺮب روﺳﺘﺎ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻃﯽ آن‬
‫]‪[29‬‬
‫ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﺟﻮان ﮐﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻌﺘﺮض ﮐﺮد ﻧﯿﺰ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﻪ اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ در آن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم و ﭘﻨﺒﻪ در ﮐﺸﻮر ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﻫﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ارزش اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻼوه‬

‫‪ 1‬ﺳﺪي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺮ روي رود ﻓﺮات در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ واﻗﻊ در ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺷﻬﺮ اﻟﺮﻗﻪ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ‪ 60‬ﻣﺘﺮ و ﻃﻮل ‪ 4/5‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪1973‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬درﯾﺎﭼﻪ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﺳﺪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ اﺳﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 80‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻃﻮل و ‪ 8‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻋﺮض دارد‪.‬‬
‫‪۴۵‬‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ از ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻟﯿﻞ اﺻﻠﯽ اﺟﺮاي اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ و اﯾﺠﺎد ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق در اﻃﺮاف ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﯿﺰ ﮐﺮﮐﻮك ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ در زﻣﯿﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻋﺮبﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ‬
‫ﻧﮋادي‪-‬ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻫﻢ در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ دﻫﻪ ‪ 1930‬و ﻫﻢ ﺑﻌﺪﻫﺎ از ﻃﺮف ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬
‫]‪[30‬‬
‫اﺟﺮا ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ‪ ،1969‬ﻣﻘﺪار ‪ 1/374‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر از زﻣﯿﻦﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي آﺑﯽ و دﯾﻤﯽ از ﺻﺎﺣﺒﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ آﻣﺎر رﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺷﺪه در ﻫﺮ اﺳﺘﺎن ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ 462,200 :‬ﻫﮑﺘﺎر در اﻟﺤﺴﮑﻪ‪ 289,900 ،‬ﻫﮑﺘﺎر در ﺣﻠﺐ‪ 164,000 ،‬ﻫﮑﺘﺎر در اﻟﺮﻗﻪ‪147,700 ،‬‬
‫ﻫﮑﺘﺎر در ﺣﻤﺺ‪ 110,000 ،1‬ﻫﮑﺘﺎر در ﺣﻤﺎه‪ 83,000 ،‬ﻫﮑﺘﺎر در اﺳﺘﺎن ادﻟﺐ‪ 62,000 ،2‬ﻫﮑﺘﺎر در دﻣﺸﻖ‪،‬‬
‫‪ 17,500‬ﻫﮑﺘﺎر در دﯾﺮ اﻟﺰور و ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 10,500‬ﻫﮑﺘﺎر در ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ آﻣﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‬
‫اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﮐﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص‬
‫]‪[31‬‬
‫داده و اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ زﻣﯿﻦ روﺑﺮو ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺪف از ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ زﻣﯿﻦ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺠﺪد زﻣﯿﻦﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪه زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 8‬ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ آﺑﯽ و ‪ 45‬ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ دﯾﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫]‪[32‬‬
‫ﺷﺪه ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﯾﺎ اﺟﺎره داده ﻣﯽﺷﺪ و ﻓﺮد ذﯾﻨﻔﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدش روي زﻣﯿﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ اﺛﺮات ﻣﺜﺒﺖ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﻨﻔﯽ داﺷﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺳﻨﺘﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ زراﻋﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﭼﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻼﮐﯿﻦ ﻋﻤﺪه ﺳﻬﻤﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﺳﻮد‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ زﻣﯿﻦﻫﺎي‬
‫دﯾﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ در ﺗﻼش ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻌﺎش ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را از اﯾﻦ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ وﻟﯽ ﭼﻮن‬
‫ﺑﺎزده زﻣﯿﻦﻫﺎي دﯾﻤﯽ ﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻌﺎش ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد دﻧﺒﺎل ﺷﻐﻞ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯿﺰان ﮐﻠﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫]‪[33‬‬
‫ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪ 1‬ﺣﻤﺺ ﺷﻬﺮي در ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 800,400‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 2004‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﺸﺎورزي واﻗﻊ ﺷﺪه و داراي ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻔﺖ و‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻮد و روﻏﻦ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻗﻠﯿﺘﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ﺷﻬﺮي در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ واﻗﻊ در ﺣﻮزه ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰي در ﺑﯿﻦ ﺣﻠﺐ و ﻻﺗﺎﮐﯿﻪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 116,080‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت اﯾﻦ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻏﻼت‪ ،‬زﯾﺘﻮن‪ ،‬اﻧﺠﯿﺮ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺎدام و ﮐﻨﺠﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ رﯾﺴﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻧﺨﺮﯾﺴﯽ و روﻏﻦ ﮐﺸﯽ از زﯾﺘﻮن در آن داﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۴۶‬‬
‫ﮐﻮﭼﺎﻧﺪن ﮐﺮدﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻧﮑﺎت ‪ 8‬و ‪ 9‬ﮔﺰارش ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻟﺐ ﻫﻼل دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺪاﯾﯽ و اﻧﻔﺼﺎل‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن ﺧﻮد در ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ اﺻﻠﯽ اﺟﺮاي ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺪاﯾﯽ ﺳﻮرﯾﻪ از ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼﻓﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯽ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﯾﺎ ﻋﺮاق در آﯾﻨﺪه‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ‬

‫ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ارﺗﺶ ﻋﻠﻮي از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻻﺗﺎﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ‪ 1‬در ﺳﺎل ‪ 1964‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪاً در ﺳﺎل ‪ 1966‬در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ وزﯾﺮ دﻓﺎع ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫اوﻟﯿﻦ ﮐﻮدﺗﺎي ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 1970‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺤﺾ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺮگ ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ [34].‬اﻣﺮوزه ﻣﯿﺮاث او در ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ او ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪه و‬
‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ و ﯾﺎدﺑﻮدﻫﺎﯾﺶ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺷﻬﺮي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬او در زﻣﺎن‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺑﺮ دوﻟﺖ‪ ،‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻄﻠﻖ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺪ ﺳﻮرﯾﻪ را‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻃﺮز ﻓﮑﺮ و ﺗﻠﻘﯽ ﺧﻮد ﺑﻨﺎ ﻧﻤﻮد و ﺧﻮد را ﭘﺪر ﺳﻮرﯾﻪ و ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻋﺮب ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ زﯾﺮدﺳﺘﺎن‬
‫وﻓﺎدار ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽراﻧﺪ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﺪه زﯾﺎدي او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻧﺘﯽﺗﺰ‪) 2‬ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ( رژﯾﻢﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ [35].‬در ﻋﻮض‪ ،‬اﻻﺳﺪ ﻣﺎﻫﯿﺖ و ذات‬
‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻠﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و دوﻟﺘﯽ را دوﺑﺎره ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻗﺪرﺗﺶ را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺧﻮد را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد ﺗﺎ زﻣﯿﻨﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﮓ آﻫﻨﯿﻦ‬
‫ﺑﺮاي او ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد‪ .‬او ﻗﺴﻤﺖ زﯾﺎدي از زﺑﺎن و ﻧﮕﺮش ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ اﻓﺮاﻃﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼً در ﺣﺰب ﺑﻌﺚ راﯾﺞ‬
‫ﺑﻮد ﺗﺮك ﮔﻔﺖ و در ﻋﻮض ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﻣﺤﮑﻢﺗﺮي را ﺑﺮاي آزاديﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ [36].‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﺸﻮري ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺣﺮﻓﻪاي و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺷﺪ و ﮐﻠﯿﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل اﻻﺳﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﻣﮑﺎﻧﯽ را ﺑﺮاي او ﻓﺮاﻫﻢ آورد‬
‫]‪[37‬‬
‫ﺗﺎ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﮐﺸﻮر ﻣﻄﻤﻊ ﻧﻈﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻗﻮيﺗﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزﯾﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﻬﻤﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮيﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺘﺎط و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻫﻮﺷﯿﺎر ﺑﻮد و ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد از رﯾﺴﮏ و اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎن و ﺿﺮر ﻫﻢ در ﺑﻌﺪ داﺧﻠﯽ و ﻫﻢ در ﺻﺤﻨﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬

‫‪ 1‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 6‬اﮐﺘﺒﺮ ‪1930‬در ‪ Qardāha‬ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 10‬ژوﺋﻦ ‪ 2000‬در دﻣﺸﻖ‪.‬‬

‫‪Antithesis 2‬‬
‫‪۴٧‬‬
‫او ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرﺗﺶ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اداﻣﻪ وﻓﺎداري ﺣﺎﻣﯿﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﻠﻮي دارد در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﻣﯿﺎن اﺻﻠﯽ ﻣﻬﻢ و‬
‫اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را در ﭘﺴﺖﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻗﺮار داد‪ .‬اﻻﺳﺪ ﺟﻬﺖ اﺟﺘﻨﺎب از اﻗﺎﻣﻪ‬
‫اﺗﻬﺎم ﻓﺮﻗﻪ ﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺳﻨﯽ ﮐﺸﻮر و ﺳﺎﯾﺮ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎ را در دوﻟﺖ و ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‬
‫ﮐﻤﺎل ﻣﻄﻠﻮب اﻻﺳﺪ در ذات ﺧﻮد ﻋﺮب ﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻮد؛ او اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﮐﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﺳﺎل ‪ 1967‬ﺳﻮرﯾﻪ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ را ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ او از اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﯾﮑﯽ از‬
‫اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎي او ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ در ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻋﻠﯿﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ‬
‫اﻫﺪاف داﺧﻠﯽ او ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﺠﺎد دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﻻﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﻬﻮمﻫﺎي اﺗﺤﺎد ﻣﻠﯽ و‬
‫ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ ﻗﺪرت زﯾﺎدي ﮐﺴﺐ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﯾﯽ در ﻣﻮرد ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎي‬
‫ﻣﻠﺖ ﻋﺮب اداﻣﻪ داد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻋﻤﯿﻖ ﻣﻠﯽ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮ اﺗﺤﺎد ﻣﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺮگ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ در ‪ 10‬ژوﺋﻦ ‪ 2000‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺼﻮرﺗﯽ اﺻﻼح ﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻦ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎي رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ 40‬ﺳﺎل‪ 34،‬ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺸﺎر‬
‫اﻻﺳﺪ‪ 1‬ﭘﺴﺮ ‪ 34‬ﺳﺎﻟﻪ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﻧﺎﻣﺰد رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ در ‪ 10‬ﺟﻮﻻي ‪ 2000‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﯾﮏ رﻓﺮاﻧﺪوم ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪا‪ ،‬ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 7‬ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب‬
‫آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ‪ 97/29‬درﺻﺪ آراي رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﻔﻊ او ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺣﺎﻓﻆاﻻﺳﺪ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺸﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺼﯿﻞ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﺑﺼﯿﻞ ﺳﺎلﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﻓﻆ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ آﻣﺎده ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺮگ‬
‫ﻏﯿﺮ ﻣﻨﺘﻄﺮه ﺑﺼﯿﻞ در ﺳﺎل ‪ 1994‬ﺑﺸﺎر را در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﮔﺰﯾﻨﻪ اﺻﻠﯽ رﯾﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮري ﻗﺮار داد‪ [38].‬ﺑﺸﺎر از ﻗﺒﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﮔﺬراﻧﺪن دوره ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺗﺤﺼﯿﻞ در رﺷﺘﻪ ﭼﺸﻢ ﭘﺰﺷﮑﯽ در ﻟﻨﺪن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎره دوره‬
‫ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ او ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻣﻬﯿﺞ و دراﻣﺎﺗﯿﮏ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﮑﺎﻧﺪاري ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي زﯾﺎدي در ﻏﺮب ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ او اﻣﯿﺪوار ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات و اﺻﻼﺣﺎت دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺸﺎر ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺪر و رﻫﺒﺮان ﻗﺒﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ آﻣﻮزش ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ و‬
‫ﻣﺤﺪودي دﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم اﺻﻼﺣﺎت‪ ،‬آزاديﻫﺎي اﻧﺪﮐﯽ را از ﻃﺮف‬
‫او ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬روﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ در ﮐﺸﻮر آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻮده و ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻣﺤﺪود ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﻮ‬

‫‪ 1‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1965‬در دﻣﺸﻖ‪ .‬ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ در رﺷﺘﻪ ﭘﺰﺷﮑﯽ در داﻧﺸﮕﺎه دﻣﺸﻖ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1992‬ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺑﻪ ﻟﻨﺪن‬
‫رﻓﺖ وﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ 1994‬ﺑﺼﯿﻞ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ او در ﯾﮏ ﺻﺎﻧﺤﻪ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﭘﺮﮐﺮدن ﺟﺎي ﺑﺮادرش ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺎ اﺗﻔﺎق آرا در ﺳﺎل ‪ 2007‬ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎدات زﯾﺎدي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان‬
‫از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺟﻌﻠﯽ و ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪۴٨‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺪﮐﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻨﻮز ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن اﺻﻼﺣﺎت‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﺪاﻓﻌﺎن وﻓﺎدار و ﮐﻬﻨﻪﮐﺎر ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﺟﺮاﯾﯽ ﺣﺎﻓﻆاﻻﺳﺪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺷﺨﺺ‬
‫ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺘﺼﺎب و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﻮرﯾﻪ و اﺻﻼﺣﺎت داﺧﻠﯽ ﺗﺒﺎﯾﻦ و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري وﺟﻮد ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻗﺪرت ﺑﯿﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎران ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺪﯾﻢ‪ 1‬و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎران‬
‫اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﺟﺪﯾﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺸﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل اﺑﻘﺎي ﻗﺪرت و ﻣﺰاﯾﺎي ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺨﺼﻮص‬
‫ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﻬﺪ و ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﯽ ﺑﺸﺎر ﺑﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﭘﺎن ﻋﺮﺑﯽ‪ 2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮده‬
‫ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺖ‪ [39].‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰ روﺷﻨﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎران ﺟﺪﯾﺪ و ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ‬
‫اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻼﯾﻖ اﯾﻦ دو ﮔﺮوه ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﯽ دارد در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫]‪[40‬‬
‫ﮐﺮدن ﺗﺌﻮريﻫﺎي ﺳﺎدهاي ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻓﻘﺪان اﺻﻼﺣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﯿﻬﻮده ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺸﺎر ﺧﻮد ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده ﻏﺮب اﺳﺖ وﻟﯽ آﻣﻮزش ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ از ﻣﮑﺘﺐ‬
‫ﺑﻌﺜﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﻗﺪرت او ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺎم ﺣﺎﮐﻢ دارد ﺗﺎ او در ﻣﺴﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ [41].‬از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ او آﮔﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻼﺣﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺎﺛﯿﺮ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﺑﺮ ﺛﺒﺎت ﮐﺸﻮر و‬
‫ﺗﺪاوم رژﯾﻢ دارد‪ [42].‬اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺸﺎر ﻣﻼﺣﻈﺎت و ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﻮازﻧﻪ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺸﺴﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻓﺸﺎر روزاﻓﺰون از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ و داﺧﻠﯽ‬
‫ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي او ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ ﺗﻤﺎﯾﻞ او ﺑﻪ آﺷﺘﯽ دوﻟﺖ و اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن را ﻧﺸﺎن داد]‪ [43‬و ﺑﺸﺎر ﺑﻪ‬
‫زودي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪاي آزادي ﺗﺠﻤﻊ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻫﻮاداران آﻧﻬﺎ اﻋﻄﺎء ﻧﻤﻮد‪ [43].‬وﻟﯽ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﻫﺒﺮان اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن و ﻃﺮﻓﺪاران آﻧﻬﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﻣﻨﺎﻇﺮات ﮐﻪ اﻏﻠﺐ در‬
‫ﻧﻘﺪ رژﯾﻢ ﺑﻮد‪ ،‬از اﯾﻦ آزاديﻫﺎ ﺑﻬﺮﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺸﺎر ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ آزﻣﻮن و ﻣﺤﮏ ﮔﺰارده ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ :Old Guard 1‬اﻋﻀﺎي ﯾﮏ ﮔﺮوه ﯾﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ زﯾﺎدي در ﮔﺮوه دارﻧﺪ و ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺳﻨﺖﻫﺎ و آداب و رﺳﻮم آن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ :Pan-Arabism 2‬ﺗﻔﮑﺮ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺗﺤﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ 19‬و اواﺋﻞ ﻗﺮن ‪ 20‬اﯾﺠﺎد ﺷﺪ و ﻣﻨﺠﺮ‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ زﯾﺎدي از اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﺳﺎل ‪ 1918‬و و ﻗﺪرتﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ در اواﺳﻂ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺷﺪ‪ .‬روﯾﺪاد ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‬
‫ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﺳﺎل ‪ 1943‬و روﯾﺪاد ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ در ﺳﺎل ‪ 1945‬ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﺎن ﻋﺮب ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از او ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ در ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﻋﺮاق و ﻣﻌﻤﺮ اﻟﻘﺬاﻓﯽ داﻋﯿﻪ رﻫﺒﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب را داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪۴٩‬‬
 ‫ﺑﻬﺎر دﻣﺸﻖ‬
‫]‪[45‬‬
‫در اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 2000‬ﯾﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻬﺎر دﻣﺸﻖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورده ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﺠﻤﻊﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﮑﺎنﻫﺎ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎزل ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ رﻫﺒﺮان اﺣﺰاب‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎن‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران‪،‬‬
‫وﮐﻼء‪ ،‬ﺗﺠﺎر‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان و ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ از ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و‬
‫ﻧﯿﺎز اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ [46].‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺎﯾﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻼدت ﺑﺪرﺧﺎن در ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ‪ 1‬ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﮐﺮد و ﺻﺪﻫﺎ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﺎ ﻣﺎه ﻣﯽ ‪ 2001‬آزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي زﯾﺎدي از ﺟﺎﻧﺐ اﻓﺮاد اﻣﯿﺪوار ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫آزاد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﺳﻮي دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ دوﻟﺖ اراﺋﻪ‬
‫]‪[47‬‬
‫ﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫در اواﺳﻂ ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺑﺸﺎر واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ در ﻣﺎرس ‪ 2001‬اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺪرﺧﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از اﻋﻀﺎي آن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ [48].‬ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﺟﻨﺒﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻌﺎﻻن‬
‫ﻣﻬﻢ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺟﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﻌﺎﻻن دﯾﮕﺮ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه و ﺑﺮﮔﺰاري ﺗﺠﻤﻊﻫﺎي‬
‫]‪[49‬‬
‫ﻣﺪﻧﯽ در ﻣﻨﺎزل ﻣﺮدم ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﻋﻼم ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺮﮔﺰاري اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ در ﻣﺎرس ‪ 2003‬ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﮔﺸﺎﯾﺶ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮد از اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺤﺚ ﺷﺪه در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را‬
‫ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺸﺎر ﺗﻮﺿﯿﺢ داد ﮐﻪ اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ از اﺷﺎره وي ﺑﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫آزادي از ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎرج و از اﺧﻼق ﺣﺴﻨﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ در ﺣﺎل ﺻﺪﻣﻪ زدن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺸﺎر ﺑﻪ وﺿﻮح اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺨﺸﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ اﻇﻬﺎرات ﺑﺮ‬
‫اﺻﻼﺣﺎت آﯾﻨﺪه ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي روﺷﻨﯽ را اﻋﻤﺎل ﮐﺮد و ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم‪.‬‬

‫‪ 1‬ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﺷﻬﺮي در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ و در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮز ﺷﻬﺮ ﺳﻮري ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ را از ﺷﻬﺮ ﻧﺴﯿﺒﯿﻦ ‪ Nusaybin‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺳﺎل‬
‫‪ 1926‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﯾﺴﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ ‪ Taurus‬ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﺨﺘﻠﻂ آن ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدﻫﺎ‪ ،‬ارﻣﻨﯽﻫﺎ و آﺷﻮريﻫﺎي ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه از ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻬﺮ داراي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ زﺑﺎن و ﺟﻮاﻣﻊ ﯾﻬﻮدي اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﺮ در ﺣﺎﺷﯿﻪ رود ﺟﻐﺠﻎ ‪ Jaghjaghah‬از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي رود ﺧﺎﺑﻮر‬
‫واﻗﻊ ﺑﻮده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺑﻮده و در آن ﮔﻨﺪم و ﭘﻨﺒﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ Qarah Shūk‬در ‪80‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﺳﺮﯾﻌﺎً رﺷﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﯿﻤﺎن و ﭼﻮب ﺑﺮي وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ راه آﻫﻦ ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪ ،‬آﻧﮑﺎرا‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ و‬
‫ﺑﻐﺪاد )ﻗﻄﺎر ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺴﯿﺮ ﻟﻮﮐﺲ ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1883-1977‬در ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺎرﯾﺲ اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮد( ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﻠﺐ و دﯾﺮاﻟﺰور ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺼﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺳﺎل ‪ 1994‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 188,825‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۵٠‬‬
 ‫ﻧﺎآراﻣﯽ ﻣﺎرس ‪2004‬‬

‫در ‪ 12‬ﻣﺎرس ‪ ،2004‬ﯾﮏ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻓﻮﺗﺒﺎل در ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﺷﻬﺮي در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ ﯾﮏ ﺳﺮي ﺣﻮادث‬
‫را ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺒﻌﺎت آن روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﺎزﯾﮑﻨﺎن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ‬
‫ﯾﮏ ﺗﯿﻢ ﻣﺤﻠﯽ و ﯾﮏ ﺗﯿﻢ از دﯾﺮاﻟﺰور ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺷﻌﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﻫﻮاداران دو ﺗﯿﻢ را اﻓﺰاﯾﺶ داد‪ .‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً درﮔﯿﺮيﻫﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻫﻮاداران دو ﺗﯿﻢ روي داد و ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎز اﺷﮏ آور‪ 1‬و ﺷﻠﻨﮓﻫﺎي آب ﺑﺮاي رﻓﻊ اﯾﻦ ﻧﺰاع‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫ﻫﻮاداران ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﺢ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 7‬ﻧﻔﺮ ﮐُﺮد ﮐﺸﺘﻪ و ﺷﻤﺎر زﯾﺎدي زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در ‪ 13‬ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﭘﯿﮑﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن روز ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ در‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺘﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺑﺮاي اﻋﻼم ﺧﺸﻢ ﺧﻮد از اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺿﻤﻦ ﺣﻤﻞ ﭘﺮﭼﻢﻫﺎي ﮐﺮدﺳﺘﺎن و‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎي رﻫﺒﺮان ﮐﺮد ﺑﻪ ﺳﺮدادن ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﭘﻠﯿﺲ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮدم آﺗﺶ ﮔﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﺷﺪن اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮي ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻫﯿﺠﺎن و ﺳﺮاﺳﯿﻤﮕﯽ ﻣﺮدم ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺮوﺣﺎن اﯾﻦ ﻧﺎآراﻣﯽﻫﺎ در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﻣﺪاوا ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﯽ و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﺪاً ﺗﺤﺖ اﺳﮑﻮرت ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻠﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ و ﺗﺤﺖ‬
‫ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﻔﺎﻇﺖﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده زﺧﻤﯽﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺗﻨﻬﺎ دو ﻧﻔﺮ اﺟﺎزه اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ دهﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﯾﺎ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر آﻧﺎن‬
‫در ﺗﻈﺎﻫﺮات دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪﮔﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮏ ﻧﻮﺟﻮان ‪ 17‬ﺳﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ‪ 9‬روز‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺎ زﺧﻢﻫﺎي ﻓﺮآوان ﺑﺮ ﺑﺪن آزاد ﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺮادي ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪[50‬‬
‫ﺣﺘﯽ در آورﯾﻞ ‪ 2004‬ﻫﻨﻮز دﺳﺘﮕﯿﺮيﻫﺎي اﺗﻔﺎﻗﯽ در ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﮔﺰارش ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺎآراﻣﯽﻫﺎي ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ و ﺣﺘﯽ ﺣﻠﺐ و دﻣﺸﻖ ﻧﯿﺰ ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ‪ 12‬و ‪ 13‬ﻣﺎرس ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺪاوﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ وﻗﺎﯾﻊ ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ در داﻧﺸﮕﺎه دﻣﺸﻖ ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﭘﻠﯿﺲ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻗﻒ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ‬

‫‪ Tear gas or Lacrimator 1‬ﻫﺮ ﻣﺎدهاي ﮐﻪ ﻏﺸﺎي ﻣﺨﺎﻃﯽ ﭼﺸﻢ را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ اﺣﺴﺎس ﺳﻮزش و ﺳﺮازﯾﺮﺷﺪن اﺷﮏ ﺷﻮد ﮔﺎز اﺷﮏ آور‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺎز اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ وﻟﯽ ﭼﻮن اﺛﺮات آن ﮐﻢ دوام ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻧﺎﺗﻮان‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﻈﺎﻣﯽ آن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه و ﮐﺎرﺑﺮد اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺎز در ﻣﺘﻔﺮق ﮐﺮدن اﻏﺘﺸﺎشﮔﺮان‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮان ﮐﺮدن ﺷﻮرﺷﯿﺎن و ﺧﺎرج ﮐﺮدن‬
‫ﻣﻈﻨﻮﻧﺎن ﻣﺴﻠﺢ از ﻣﺨﻔﯿﮕﺎه ﺑﺪون ﮐﺸﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﻣﺎده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﮔﺎز ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻫﺎﻟﻮژن ارﮔﺎﻧﯿﮏ ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﭙﺮي‪،‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﻧﺎرﻧﺠﮏ و ﮔﻠﻮﻟﻪ آن را ﺑﻪ ﮔﺎز ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دو ﻧﻮع ﻣﻌﻤﻮل آن ‪ CS‬و ‪ CN‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺛﺮات آﻧﻬﺎ ﻣﻮﻗﺘﯽ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺳﮏﻫﺎي داراي ﻓﯿﻠﺘﺮ ﮐﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺧﻮﺑﯽ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﮔﺎزﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪۵١‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ داﻧﺸﺠﻮ در ﺧﻼل ﺗﻈﺎﻫﺮات و ﺑﻌﺪ از آن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه و ﺑﻌﺪﻫﺎ از داﻧﺸﮕﺎه اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ وادي اﻟﻤﺸﺎرﯾﺮ دﻣﺸﻖ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺠﻤﻌﯽ ﺟﻬﺖ‬
‫]‪[51‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ وﻟﯽ در ﻋﻮض ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 650‬ﻧﻔﺮ ﮐﺮد دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺎآراﻣﯽ ﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 30‬ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 160‬ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ [52].‬ﺑﺮﺧﻼف آراﻣﺶ‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﮑﻔﺮﻣﺎ ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﮐﺮد را ﻋﻤﯿﻘﺎً ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﯾﺎدآوري ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎرس ‪ 2004‬اﻋﻼم ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ‬
‫ﻫﻨﻮز اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﻤﻠﯽ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪه و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﯾﻦ‬
‫]‪[53‬‬
‫وﻗﺎﯾﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1- .McDowall, David (1998), The Kurds of Syria (London: KHRP), page 6.‬‬
‫‪2-Ibid.‬‬
‫‪3-Hendriques, John (ed.) (2003), Syria: Issues and Historical Background (New York: Nova‬‬
‫‪Science Publishers), page 73.‬‬
‫‪4- Ibid.‬‬
‫‪- 5‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﻟﯿﻮﺳﻒ و ﺷﻤﺰﯾﻦ در ﺣﯽ اﻻﮐﺮاد دﻣﺸﻖ‪McDowall, David (2000), A Modern History of .‬‬
‫‪.the Kurds (London: I.B. Tauris), pages 467–8‬‬
‫‪6-Hinnebusch, Raymond (1990), Authoritarian Power and State Formation in Ba’thist Syria:‬‬
‫‪Army, Party and Peasant (Oxford: Westview Press), pages 71-2.‬‬
‫‪7- Ibid., page 72.‬‬
‫‪- 8‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1949‬ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺴﻨﯽ زﻋﯿﻢ و در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1951‬ﺗﻮﺳﻂ ادﯾﺐ اﻟﺸﯿﺸﮑﻠﯽ‪Tachau (1994), Political .‬‬
‫‪.Parties of the Middle East (London: Mansell), pages 504–5‬‬
‫‪9-Hinnebusch, Authoritarian Power and State Formation in Ba’thist Syria, page 83.‬‬
‫‪10-Kaplan, Robert R. (February 1993), The Atlantic Online, ‘Syria: Identity Crisis’. Available from‬‬
‫‪<www.theatlantic.com/issues/93feb/kaplan.htm>.‬‬
‫‪ - 11‬ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺼﻮرت ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺣﺰب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮ اﻋﻀﺎي اﺻﻠﯽ آن ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺬب ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺣﺰب در ﻣﻮرد ﺑﺮاﺑﺮي‪ ،‬آزادي ﺗﻮدهﻫﺎي ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه و ﻏﯿﺮه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮ ﻗﺒﻠﯽ آن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮑﺪاش )ﻣﺮﺣﻮم( ﮐﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫زﯾﺎدي در دﻫﻪ ‪ 1950‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺖﻫﺎي ﮐﺮد و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ از ﺣﺰب ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺣﺰاب ﮐﺮد اوﻟﯿﻪ ﻋﻤﯿﻘﺎً ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي آن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ آن ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪12-McDowall, The Kurds of Syria, pages 16–17.‬‬
‫‪13-The Kurdish Democratic Party of Syria 1963.‬‬
‫‪ - 14‬ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽ رﻫﺒﺮ ﮐﻨﻔﺪراﺳﯿﻮن ﺑﺎرزان ﻗﺒﺎﯾﻞ ﮐﺮد ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﻫﺒﺮ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺮگ او در ﺳﺎل ‪ 1979‬ﭘﺴﺮش ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎرزاﻧﯽ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ او ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪15-Seale, Patrick (1988), Asad: The Struggle for the Middle East (California: University of‬‬
‫‪California Press), page 67.‬‬
‫‪16-Human Rights Association of Syria (November 2003), The Effect of Denial of Nationality on‬‬
‫‪Syrian Kurds (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>.‬‬
‫;‪17-See Human Rights Association of Syria, Effect of Denial of Nationality on Syrian Kurds‬‬
‫‪Human Rights Watch (October 1996), Syria: The Silenced Kurds (HRW); Tharwa Project (9 August 2004),‬‬

‫‪۵٢‬‬
 Special Report: The Plight of the Denaturalized Kurds, ‘Al Hassakeh “foreigners”: Eternal suffering,
nightmare of lost identity’. Available from <www.tharwaproject.com/English/Main-
Sec/Files/Kurds/Hasakah.htm>.
18-McDowall, The Kurds of Syria, pages 25–6. See also Tharwa Project, (9 August 2004), Special
Report: The Plight of the Denaturalized Kurds, ‘Kurdish Bidouin in Syria’. Available from
<www.tharwaproject.com/ English/Main-Sec/Files/Kurds/Syrian%20Bidoun.htm>.
19-George, Alan (2003), Syria: Neither Bread nor Freedom (London: Zed Books),page 6.
.‫ ﻋﻠﻮيﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺎﺣﻠﯽ ﻏﺮب ﺳﻮرﯾﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬.‫ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ و ﭘﺴﺮش ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ ﭘﯿﺮو ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻮي ﺑﻮدﻧﺪ‬- 20
.‫ﺷﻬﺮﻫﺎي اﺻﻠﯽ آﻧﺎن ﻻﺗﺎﮐﯿﻪ و ﻃﺮﻃﻮس اﺳﺖ‬
21-Perthes, Volker (1995), The Political Economy of Syria Under Asad (London:I.B. Tauris),
pages 36–7; Zisser, Eyal (2001), Asad’s Legacy: Syria in Transition(London: Hurst & Co), page 7.
22-Zisser, Asad’s Legacy, page 7.
23-Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 37.
Van Dam, Nikolaus (1996), The Struggle for .‫ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ رﺳﻤﺎً ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‬- 24
Power in Syria (London: I.B.Tauris), page 68.
25-Winckler, Onn (1999), Demographic Developments and Population Policies in Ba’thist Syria
(Brighton: Sussex Academic Press), page 124.
26-Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds, page 13.
27-Ibid.
28-Ismet Cherif Vanly, in Kreyenbroek, P.G. and S. Sperl (1992), The Kurds: A Contemporary
Overview (Oxford: Routledge), page 162.
29-Ibid.
30-McDowall, The Kurds of Syria, page 28.
31-Winckler, Demographic Developments and Population Policies in Ba’thist Syria, page 124.
32-Ibid., pages 126–7.
33-Ibid.
34-See for example, Heydemann, S. (1999), Authoritarianism in Syria: Institutions and Social
Conflict 1946–1970 (USA: Cornell University Press;(Hinnebusch, Authoritarian Power and State
Formation in Ba’thist Syria; Perthes, Political Economy of Syria Under Asad.
35-Seale, Asad: The Struggle for the Middle East, page 169.
36-Ibid.
37-Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 4.
38-For further information on the intended succession of Basil al-Asad, see Zisser, Eyal, ‘Syria:
The Renewed Struggle for Power’, in Ma’oz, Moshe(ed.) (1999), Modern Syria: From Ottoman Rule to
Pivotal Role in the Middle East (Brighton: Sussex Academic Press), pages 39–40.
39-International Crisis Group (11 February 2004), Syria Under Bashar (II): Domestic Policy
Challenges. Available from <www.icg.org/home/index.cfm?id=2516&l=1> at page 5.
40-Ibid., at page 6.
41-Ibid.
42-Ibid.
43-Al-Asad, Bashar, Inaugural speech. Available from <http://moi-syria.com>.
44-Human Rights Watch (2002), World Report, page 2.

۵٣
 45-For a detailed account of the Damascus Spring see George, Syria: Neither Bread nor
Freedom
‫ ﺑﻪ ﺟﺮم ﻫﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ( و ﻣﺎﻣﻮن‬2001 ‫ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬6 ‫ دو ﻋﻀﻮ ﺻﺎدق ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻧﺎم رﯾﺎض ﺳﯿﻒ )در‬- 46
‫ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ دوﻟﺖ و دادن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺧﺎرﺟﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ( ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬،‫ ﺑﻪ ﺟﺮم اﻫﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬2001 ‫ آﮔﻮﺳﺖ‬9 ‫اﻟﺤﻤﺴﯽ )در‬
Amnesty International (2 March 2003), Syria: elections .‫اﺟﺘﻤﺎﻋﺎﺗﯽ را ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽدادﻧﺪ اﮐﻨﻮن در زﻧﺪان ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
opportunity to release independent MP (AI Index: MDE 24/010/2003); Human Rights Watch,
(2002)World Report.
For text see George, .‫ و "ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺮارداي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻠﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ" ﺑﻮدﻧﺪ‬1000 ‫ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‬،99 ‫ دادﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‬- 47
.Syria:Neither Bread nor Freedom, pages 178–93
48-Kader, Alan (2001), The Kurdish Cause in Western Kurdistan (London:WKA), page 26.
‫ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﻧﺎم‬2002 ‫ دﺳﺎﻣﺒﺮ‬23 ‫ در‬.‫( را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‬2003 ‫ و‬2002) ‫ ﮔﺰارش ﺟﻬﺎن‬،‫ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬.2001 ‫ در ﺳﺎل‬- 49
MEIB (January 2003), .‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺣﻤﯿﺪي ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻄﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺮم اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺬب ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪ‬
Intelligence Briefs: Syria, ‘Arrestof Hamidi Sparks Outrage Abroad’, (vol. 5, no. 1). Available from
‫ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ‬2002 ‫ دﺳﺎﻣﺒﺮ‬12 ‫ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دو ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار ﮐﺮد از ﺣﺰب ﮐﺮدي ﯾﮑﯿﺘﯽ در‬.<www.meib.org/articles/0301_sd.htm>.
.‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﯿﺮون ﭘﺎرﻟﻤﺎن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‬
50-Human Rights Association of Syria (April 2004), The Qamishli Incidents and their
Consequences in Syrian Cities (Damascus: HRAS), available from >www.hras-sy.org>; Amnesty
International (16 March 2004), Syria: Mass arrests/Fear of torture and ill-treatment (AI Index: MDE
24/019/2004 and MDE 24/020/2004); Amnesty International (6 April 2004), Syria: Amnesty
International calls on Syria to end repressive measures against Kurds and to set up an independent
judicial enquiry into the recent clashes (AI Index: MDE: 24/029/2004).
51-Human Rights Association of Syria (March 2004), ‘The Qamishli Incidents and their
Consequences in Syrian Cities’ (press release). Available from <www.hras-sy.org>.
52-Human Rights Watch (19 March 2004), Syria: Address Grievances Underlying Kurdish
Unrest. Available from <http://hrw.org/english/docs/2004/03/19/syria8132.htm>.
.‫ ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‬- 53

۵۴
 ‫‪4‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر دوﻟﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﺎده ‪ 1‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﮐﺸﻮري دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﯽ‪ ،‬ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ و‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ" ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎري از وﺟﻮه و زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ در ﺗﻀﺎد اﺳﺖ‪.‬‬

‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻣﻔﻬﻮم و‪‬ﺳ‪‬ﻂَ‪ 1‬ﮐﻪ اﺻﻄﻼﺣﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﮔﺰﯾﻨﺸﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﮑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪهاي‬
‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭘﺬﯾﺮش در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺎ اﺷﺨﺎص ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻧﻔﻮذ ﯾﺎ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺛﺮوت اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻧﻔﻮذ و اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺴﺐ ﮐﺮد و از ﻣﺴﺎﻋﺪت اﯾﻦ‬
‫ﮔﺮوه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺰاﯾﺎي‬
‫دوﻟﺘﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺪام‪ ،‬ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﺎﯾﺮ وﺟﻮه زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﮐﻪ ﺷﺨﺺ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت و واﺳﻄﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در ﺗﺌﻮري ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط را اﯾﺠﺎد ﮐﺮده‬
‫و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻧﺸﺎن دادن وﻓﺎداري‬
‫ﺑﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ و ﻧﻈﺎم ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ وﻓﺎداري‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰه‬
‫ﻓﺮد را ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮ ﺳﻮال ﻣﯽﺑﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺮدﻫﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪wasta 1‬‬
‫‪۵۵‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن از اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ارﺗﺶ آن ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ‬
‫]‪[1‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از زﻣﺎن ﮐﻮدﺗﺎي ﺣﺎﻓﻆاﻻﺳﺪ در ﺳﺎل ‪ 1970‬ﮐﻪ او از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪،‬‬
‫ﻣﺴﯿﺮ اﺻﻠﯽ اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺪام ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ارﺗﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻻﺳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ارﺗﺸﯽ ﺑﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ و اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺮ ﺣﺰب ﺳﯿﻄﺮه داﺷﺘﻨﺪ ارﺗﺶ را‬
‫ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﻮرﯾﻪ دﺧﯿﻞ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن اﻻﺳﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ارﺗﺶ ﭘﺮداﺧﺖ و اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺟﺪﯾﺪي از ﺳﻮريﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در‬
‫ارﺗﺶ ﻏﺎﯾﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي اﻋﻀﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي‬
‫اﻗﻠﯿﺖ ﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻔﻆ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻣﻨﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ از ﺳﻠﻄﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺳﻨﯽ در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺪ در راﺳﺘﺎي ﺗﻘﻮﯾﺖ ارﺗﺶ‪ ،‬اﻓﺴﺮان وﻓﺎدار ﻋﻠﻮي را در ﭘﺴﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ در‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮ او را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮدﺗﺎﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ آﯾﻨﺪه‬
‫ﺑﯿﻤﻪ ﮐﺮد و ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎي آﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ رژﯾﻢ را ﮐﺎﻫﺶ داد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻫﺪﻓﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻮدﺗﺎﭼﯿﺎن از زﻣﺎن اوﻟﯿﻦ ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺳﺎل ‪ 1949‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺋﻞ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺪف‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﺗﻮازن ﻗﺪرت در ارﺗﺶ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ رژﯾﻢ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ارﺗﺶ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1970‬‬
‫ﻫﻤﻮاره آﻣﺎده ﮐﻮدﺗﺎ و ﻗﺒﻀﻪ ﻗﺪرت ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺴﺒﺖ دادن ﺗﺜﺒﯿﺖ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ اﻻﺳﺪ ﺑﺪون‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ارﺗﺶ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻋﻤﻼً ﮐﻨﺘﺮل داﺧﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺷﺪت ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑﯽرﺣﻤﯽ اﯾﻦ دو ﺳﺎزﻣﺎن در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد ﺧﻮد را آﺷﮑﺎرا ﻧﺸﺎن‬
‫داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫در دﻫﻪ ‪ ،1970‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﻧﺎآراﻣﯽ در داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻋﺘﺮاﺿﺎت و‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺎﺑﻪﺳﺎﻣﺎن ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ‪ 1976‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﻨﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﻢ ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫روزاﻓﺰون ﺗﺴﻠﻂ ﻋﻠﻮيﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‪ ،‬روي داد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯿﻮن ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﻓﻌﺎﻻن‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ‪ 1‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﻋﻠﯿﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ‬
‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﺟﻨﺒﺶ ﻧﻤﻮده و ﺑﺼﻮرت ﻓﺰاﯾﻨﺪهاي اﺧﻮاناﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ را ﻫﺪف اﯾﻦ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﻗﺮار داد‬
‫ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻤﺎره ‪ 49‬در ‪ 7‬ﺟﻮﻻي ‪ ،1980‬ﺣﺘﯽ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺳﺎده در اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ‬
‫اﻋﺪام ﻫﻤﺮاه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 1‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ‪-‬ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1928‬در اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪ ﻣﺼﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺎن رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮاي اداره‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ اﻣﺮوزي اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮدان‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻏﺮﺑﺰدﮔﯽ‪،‬‬
‫ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴﻢ و ﻣﺪرﻧﯿﺰاﺳﻮن در ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1954‬اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﺳﻌﯽ در ﺗﺮور ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ 6 .‬ﻧﻔﺮ از رﻫﺒﺮان آن ﺑﻪ ﺟﺮم ﺧﯿﺎﻧﺖ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و ﺷﻤﺎر زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪۵۶‬‬
‫در ‪ 27‬ﺟﻮﻻي ‪ ،1980‬ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از اﻋﻀﺎي زﻧﺪاﻧﯽ اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ در ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫ﺗﺪﻣﺮ‪ 1‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 2‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1982‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺣﻤﺎه‪ 2‬ﻗﻮيﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﻤﺒﺎران و ﺑﻪ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻦ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي وﯾﮋه ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﯾﻮرش ﺑﺮده و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ‬
‫اﻣﻮال ﻣﺮدم و ﻣﺠﺎزات ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ [2].‬ﺑﻌﺪ از ‪ 27‬روز درﮔﯿﺮي ﻫﺰاران ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﮐﺸﺘﻪ و ﻫﺰاران ﺗﻦ‬
‫]‪[ 3‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺷﻬﺮ ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬زنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ و اﻓﺮاد ﻣﺴﻦ در ﺑﯿﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ دوﻟﺖ اﻻﺳﺪ روي داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﻤﺎه ﺗﻮﺳﻂ رﻓﻌﺖ اﻻﺳﺪ ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﮐﻪ از دو‬
‫ﻣﺎه ﻗﺒﻞ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺨﺶ ﺷﻤﺎل و ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ [4].‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺪرت‬
‫آﺷﮑﺎري در ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻮﻇﻬﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﻧﺰاعﻫﺎي ﻓﺮﻗﻪاي از ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺪت دﯾﺪه ﻧﺸﺪ‪ .‬در‬
‫ﺟﺮﯾﺎن اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ‪ ،‬ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﻗﻮه ﻗﻬﺮﯾﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 30‬ﮐﺮد و دﺳﺘﮕﯿﺮي‬
‫]‪[5‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ وﻗﺎﯾﻊ ﺣﻤﺎه‪ ،‬اﻻﺳﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﯿﺶ ارﺗﺶ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﻮﺳﻌﻪ داد و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را ﺑﺎ‬
‫وﻇﯿﻔﻪ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺸﮑﯿﻞ داد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎيِ اﻏﻠﺐ‪-‬رﻗﯿﺐ‪ ،‬ﻫﻤﻪ وﺟﻮه ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ را‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺼﻮرت ﮐﺎرآﻣﺪي ﺑﺎ ارﻋﺎب و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺗﻮده ﻣﺮدم آزادي ﺑﯿﺎن را ﻣﺤﺪود ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮدهﻫﺎ از ﺗﺮس ﺧﺒﺮدارﺷﺪن اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ و ﻋﻮاﻗﺐ ﺑﻌﺪي آن‪ ،‬از ﺑﯿﺎن آزاد ﻋﻘﺎﯾﺪﺷﺎن ﺧﻮدداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ از ﺳﺎل ‪ 1963‬ﺣﺰب ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ آن ﺑﻪ ‪ 1947‬ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺳﮑﻮﻻر و ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺣﺰب ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪه ﺷﺪه ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺟﺬب ﮐﺮد و اﯾﻨﺎن از اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از آن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف روشﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬روش ﺟﺬب ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ درون ارﺗﺶ و ﮐﺴﺐ‬
‫ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ اﻓﺮاد را اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎي آن از ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1963‬ﺑﻪ‬
‫‪ 8,000‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1966‬و ‪ 65,000‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1971‬رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﺳﺎل‬
‫‪1992‬ﺣﺪود ‪ 1,000,000‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ [6].‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ اﯾﻦ ﺣﺰب و ﯾﺎ اﻧﻌﮑﺎس‬
‫اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ در آن اﻣﺘﯿﺎزات ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ زﯾﺎدي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد‪ ،‬ﺣﺰب ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪ 1‬اﯾﻦ ﻧﺎم از ﻧﺎم ﺷﻬﺮي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ در ﺟﻨﻮب ﺳﻮرﯾﻪ واﻗﻊ در ‪ 210‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي دﻣﺸﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺎﻟﻤﯿﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺳﺎل ‪ 1980‬از ﺟﺎﻧﺐ ﯾﻮﻧﺴﮑﻮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺮاث ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ :Hama 2‬ﺣﻤﺎه ﺷﻬﺮي در ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 366,800‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 2004‬اﺳﺖ ﮐﻪ از زﻣﺎﻧﻬﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺮﮐﺰ ﮐﺸﺎورزي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ آﺳﯿﺎبﻫﺎي آﺑﯽ ﭼﻮﺑﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 22‬ﻣﺘﺮ ﮐﻪ در ﻗﺮن ‪ 14‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۵٧‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﮐﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط ﭘﺬﯾﺮش ﻫﺪف اﺗﺤﺎد اﻋﺮاب‪ ،‬وارد ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﺮوه‪-‬‬
‫ﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﻮﯾﺖ ﻧﮋادي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻣﺘﯿﺎزات ﺟﻨﺒﯽ ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺣﺰب‪،‬‬
‫ارزش و ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ ﻻزم را دارد‪.‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺷﻌﺎر و ﺗﮑﯿﻪ ﮐﻼم ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﯾﻌﻨﯽ "اﺗﺤﺎد‪ ،‬آزادي و ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ" در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ "اﺗﺤﺎد" ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﻣﻠﺖ ﻋﺮب اﺷﺎره دارد و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺣﺰب ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﻮد را وﻗﻒ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف اداره ﻏﯿﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫]‪[7‬‬
‫اداره ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﻣﺠﺰاي ﻋﺮب ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‪ ،‬ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﺠﺪد ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﺳﺎل ‪ 1970‬رﻫﺒﺮي ﮔﺮوﻫﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي اﻧﻔﺮادي ﺣﺎﻓﻆ‬
‫اﻻﺳﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﯾﺠﺎب ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن اﺻﻠﯽ او ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻫﻢ ﺑﯿﻦ رﻫﺒﺮي ﺣﺰب و ﻫﻢ اﻋﻀﺎي ﺣﺰب در‬
‫]‪[ 8‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻠﯿﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را در دﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪8‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺣﺰب ﭘﯿﺸﺘﺎز ﺑﺮاي رﻫﺒﺮي ﺟﻤﻬﻮري و ﻣﺴﺌﻮل ﻫﺪاﯾﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ در‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ آرﻣﺎن ﻣﻠﺖ ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ اﺣﺰاب واﻗﻊ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺤﺪودي دارﻧﺪ‬
‫و ﺗﻮان رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬وزراي ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﻋﻀﺎي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﻮده و ﺑﺮ آن‬
‫ﺗﺴﻠﻂ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي رﻫﺒﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺪرت ﺳﺎﺑﻖ آن ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر‬
‫و دوﻟﺖ واﮔﺬار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ [9].‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﺴﺌﻮل ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاي رﯾﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮري ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن‬
‫]‪[10‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻠﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻠﯽ رﻫﺒﺮ ﭘﺎن ﻋﺮب ﺣﺰب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺻﻮل ﺣﺰب‪ ،‬ﭘﺴﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻠﯽ از‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻠﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻮده و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﮐﻤﯽ‬
‫]‪[11‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﻘﺎم اﻓﺘﺨﺎري ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۵٨‬‬
 ‫رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 83‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎي رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺑﺎﯾﺪ از اﻋﺮاب ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﺳﻦ ‪ 40‬ﺳﺎل ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻦ ﺑﻪ ‪ 34‬ﺳﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن‬
‫دﻗﯿﻘﺎً ﺳﻦ ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺣﺰب‬
‫ﺑﻌﺚ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺮوزي در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﮐﺎﻧﺪﯾﺪا ﺑﺎﯾﺪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ آرا را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آورد‪ [12].‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ درﺻﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ ‪ 50 ،3‬ﯾﺎ ‪ 99‬درﺻﺪ از واﺟﺪﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ در ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫اﺧﯿﺮ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﺑﻪ ﺑﺸﺎر ﯾﺎ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ راي دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﺗﻨﻬﺎ ‪ 3‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ راي داده و‬
‫ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ راي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاي اﻧﺤﺼﺎري اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬درك ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ روﯾﺪاد ﺑﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم راي اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﺑﺮاي ﯾﮏ دوره ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪ 7‬ﺳﺎﻟﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺎده ‪ 71‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﻣﺴﺌﻮل اﻋﻼم ﻧﺎﻣﺰدﻫﺎي ﭘﺴﺖ‬
‫رﯾﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮري اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﻫﻤﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻣﻘﺮر‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﺰدﻫﺎ ﻋﻤﻼً ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﺒﺶ‬
‫اﺻﻼﺣﯽ ﺳﺎل ‪ 1970‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ واﻗﻌﺎً در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺎﻓﻆ و ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻪ‬
‫رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 7‬ﺳﺎل ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از آن از ﻃﺮﯾﻖ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ دوﺑﺎره ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﺟﻠﻮس ﭘﺴﺮ ﺣﺎﻓﻆاﻻﺳﺪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ‬
‫رﯾﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻮروﺛﯽ را ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻬﻮري دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺘﺼﺎب رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺟﻠﻮس ﺑﺮ ﺗﺨﺖ‬
‫]‪[13‬‬
‫رﯾﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮري ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻠﺴﻠﻪ و دودﻣﺎن ﺷﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻗﺪرت زﯾﺎد و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪاي را در اﺧﺘﯿﺎر دارد‪ .‬او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺎن او‬
‫و ﺳﺎﯾﺮ وزراء را ﻧﺼﺐ و ﻋﺰل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ او ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن ﻋﺎﻟﯿﺮﺗﺒﻪ ﮐﺸﻮري و ﻟﺸﮑﺮي را ﻧﺼﺐ و‬
‫ﻋﺰل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ [14].‬رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺎوران و ﮐﻤﯿﺘﻪﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده و ﻗﻠﻤﺮو‬
‫]‪[15‬‬
‫ﻗﺪرت و اﺧﺘﯿﺎر آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻗﺪرت اﻧﺤﻼل ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا را ﻧﯿﺰ دارد‪.‬‬

‫رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺮاﺳﺖ و اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر‪،‬‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﮐﺸﻮر و اﻋﻤﺎل اﺧﺘﯿﺎرات اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از ﻣﺮدم‬

‫‪۵٩‬‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬او ﺿﻤﻦ ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﮐﻠﯽ ﮐﺸﻮر را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده و ﺑﺮ اﺟﺮاي آن ﻧﻈﺎرت‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ [16].‬رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺒﯽ در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا را اﻋﻼم و اﺟﺮا ﮐﺮده و ﺣﻖ وﺗﻮي آﻧﻬﺎ را ﻧﯿﺰ‬
‫]‪[17‬‬
‫دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ او ﺗﺼﻮﯾﺐﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت و اﺣﮑﺎم را در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن ﺻﺎدر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري دارد و ﻣﻠﺰم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در‬
‫]‪[18‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻌﺪي ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺻﺎدر ﺷﺪه در اﯾﻦ ﻣﺪت را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ ارﺟﺎع ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮاي ﺳﻮرﯾﻪ و ﻣﺴﺌﻮل اﻋﻼم و ﺧﺎﺗﻤﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده در ﮐﺸﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ [19].‬در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﺗﺤﺎد ﻣﻠﯽ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ و اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ ﯾﺎ در وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻼت دوﻟﺘﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻠﻠﯽ وارد آﯾﺪ‪ ،‬رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﺎﺟﻞ و‬
‫ﻓﻮري در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر اﮔﺮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮر اﺧﺘﯿﺎرات ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﯿﺮد ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺟﻠﺴﻪ‬
‫]‪[20‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ارﺟﺎع داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻮراي وزﯾﺮان‪ /‬ﻫﯿﺌﺖدوﻟﺖ‬

‫اﯾﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﺘﺸﮑﻞ اﺳﺖ از رﺋﯿﺲ ﺷﻮرا‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺎن او و وزﯾﺮان ﮐﻪ ﻫﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دارﻧﺪ‪ [21].‬اﯾﻦ ﺷﻮرا ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﯽ ﻧﻈﺎرت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮراي وزﯾﺮان در ﺗﺮﺳﯿﻢ و اﺟﺮاي ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از دﯾﮕﺮ وﻇﺎﯾﻒ‬
‫ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﭘﯿﮕﯿﺮي اﻟﺰام ﺑﻪ اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺸﻮر و اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت‬
‫]‪[22‬‬
‫اداري و اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺟﺎري ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻠﺲ اﻟﺸﻌﺐ‪ :‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﯾﺎ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫اوﻟﯿﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا در ﺳﺎل ‪ 1971‬ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪه و اوﻟﯿﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬از آن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻫﺮ ﭼﻬﺎرﺳﺎل ﯾﮑﺒﺎر ﺑﺎ راي ﻣﺨﻔﯽ‪) 1‬ﯾﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ راي‬
‫ﮔﯿﺮي اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﯽ( ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﻮد‪ [24].‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 52‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻣﺮدم ﮐﺸﻮر‬
‫ﺑﻮده و اﺧﺘﯿﺎرات آﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺤﺪود ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﻋﻀﻮ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 7‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫]‪[25‬‬
‫ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (Secret ballot or Australian ballot) 1‬ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ از راي ﮔﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن راي دﻫﻨﺪﮔﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد را ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ روي ورﻗﻪﻫﺎي ﭼﺎپ ﺷﺪه‬
‫ﯾﮑﺴﺎن )داراي ﻧﺎم ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎ( ﻋﻼﻣﺖ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﯾﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﻔﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1856‬در وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ‬
‫و ﺟﻨﻮب اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ اﺟﺮا ﺷﺪ و ﭘﺲ از آن در اروﭘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪۶٠‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﯾﮏ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻣﺘﻌﺎرف ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود وﻇﺎﯾﻒ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻧﻘﺶ ﻣﺸﻮرﺗﯽ دارد‪ [26].‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﻧﺎﻣﺰد ﮐﺮدن رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮات ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ در ﻣﻮرد ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي‬
‫ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﻌﺎﻫﺪات و ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﻋﻔﻮﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮش ﯾﺎ رد اﺳﺘﻌﻔﺎي اﻋﻀﺎي ﻫﯿﺌﺖ دوﻟﺖ و راي اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ و وزراء‪ [27].‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ‬
‫اﺧﺘﯿﺎراﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ واﮔﺬار ﺷﺪه و ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻗﻮه در ﻋﻤﻞ از آن ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻮارد‬
‫اﺧﺘﯿﺎرات ﻧﺎﭼﯿﺰي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧﺪه اﺻﻠﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎي ﻣﺠﻠﺲ از ‪ 195‬ﺑﻪ ‪ 250‬ﻧﻔﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﯾﮏ ﺳﻮم‬
‫ﮐﺮﺳﯽﻫﺎ ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺗﺎﮐﺘﯿﮏﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﺮاي ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﻗﺪرت رﻗﺒﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ در راﺳﺘﺎي ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺟﺒﻬﻪﻣﻠﯽﻣﺘﺮﻗﯽ‪ PNF) 1‬ﯾﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺟﺒﻬﻪ( و ﺗﻌﯿﯿﻦ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫رﺳﻤﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺣﺰاﺑﯽ ﮐﻪ ﺟﺒﻬﻪ را ﺑﻪ وﺟﻮد آوردهاﻧﺪ ﺑﺼﻮرت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫در ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﯾﮏ ﺣﺰب در ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺰب ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ را ﺑﭙﺬﯾﺮد و‬
‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬در ﻫﻤﻪ ﻫﯿﺌﺖﻫﺎي اﯾﻦ ﺣﺰب اﮐﺜﺮﯾﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ [28].‬اﻣﺮوزه ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ‬
‫ﻣﺘﺮﻗﯽ از ﻫﻔﺖ ﺣﺰب از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ اﻫﺪاف و وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ دارد‪ .‬ﺟﺒﻬﻪ در ﺗﺎﯾﯿﺪ و ﭘﯿﺸﺒﺮد ﻣﺎده ‪ 8‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮان و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮدهﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻠﺖ ﻋﺮﺑﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺟﺒﻬﻪ ﺗﻼش‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي اﺷﻐﺎﻟﯽ ﻋﺮﺑﯽ را آزاد ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺮﻗﺮاري ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﺸﮑﯿﻼت اﺳﺎﺳﯽ و ﺷﻮراﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺤﻘﻖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺟﺒﻬﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﻋﻄﺎي ﻣﺴﺎﻋﺪتﻫﺎي ﻻزم و در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻬﺎدن اﺑﺰار ﻻزم ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در راﺳﺘﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدم ﺑﺮ ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﺟﺮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر ادا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ وﻇﯿﻔﻪ‬
‫]‪[29‬‬
‫ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Progressive National Front 1‬‬

‫‪۶١‬‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﺣﺰب ﺧﻂ ﻣﺸﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺟﺒﻬﻪ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل اﺳﺘﻘﻼل واﻗﻌﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ وﻟﮑﺮ ﭘﺘﺮس‪:1‬‬

‫ﺟﺒﻬﻪ در ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً وﺟﻮد ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﮐﺴﺐ‬
‫]‪[30‬‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ و ﺗﺴﻮﯾﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ از راه رﻗﺎﺑﺖ و ﻫﻤﮑﺎري ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻨﺎﻇﺮات ﺑﺎز‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮه و ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ را از اﺣﺰاب ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﭘﺘﺮس ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺣﺰب در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﮐﻠﻤﻪ ﺣﺰب ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ﺳﻮرﯾﻪ )‪ (SCP2‬و ﺧﻮد ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‪.‬‬

‫ﺗﺎ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ اﻋﻀﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا اﻋﻀﺎي ﺟﺒﻬﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﺜﺮﯾﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ از اﻋﻀﺎي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ واﻗﻊ در ﺟﺒﻬﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﯾﮏ ﺳﻮم ﮐﺮﺳﯽﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫]‪[31‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺪﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﺘﮑﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻂﻣﺸﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﺎﯾﺪ اﻣﺎ دﯾﺪﮔﺎه اﯾﻦ ﺑﺪﻧﻪ در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻏﯿﺮ از اﺣﺰاب درون ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ وﺟﻮد ﻫﺮ ﺣﺰب ﺳﯿﺎﺳﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺣﺰاب ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي و دﯾﺪﮔﺎه ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﻬﺎ آﺷﮑﺎرا ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻌﺜﯽﻫﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ و در ﺿﻤﻦ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ در ﻓﻀﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ دﯾﺪه اﻏﻤﺎض ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﮐﺎﻧﺪﯾﺪا ﺷﻮﻧﺪ وﻟﯽ ﻫﺮ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪا‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺷﻮد]‪ [32‬و اﯾﻦ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎ ﻣﻠﺰم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬
‫را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻧﮑﺸﻨﺪ و ﯾﺎ از ﺗﺮوﯾﺞ ﻫﺮ ﮐﺎر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻏﯿﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﯿﺪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺧﻮدداري‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ رﻗﺒﺎ ﻫﻢ از ﻃﺮﯾﻖ اﺟﺒﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﻌﺜﯽ‬
‫و ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺮق ﮐﺮدن اﻋﻀﺎي اﺣﺰاب رﻗﯿﺐ ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﯾﺠﺎد ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ‬
‫اﺣﺰاب در ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﺎﻧﺪن دﺳﺘﻮرﮐﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻓﺎداري ﺑﻪ اﺻﻮل ﺣﺰﺑﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهاﻧﺪ و اﺧﺘﻼف ﻋﻘﯿﺪه داﺧﻠﯽ در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺘﯽ‬

‫‪Volker Perthes 1‬‬

‫‪Syrian Communist Party 2‬‬
‫‪۶٢‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺘﻌﺪدي ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ و‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪ [33].‬ﺗﻌﺪادي از اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬
‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺗﺠﺎرت‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ روﺳﺘﺎﯾﯽﻫﺎ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ زﻧﺎن‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﻠﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن و ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻮاﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻧﻈﺎم ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و روﺷﯽ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺰب ﺑﻮاﺳﻄﻪ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﻓﺎداري ﺑﻪ دوﻟﺖ را ﮐﻨﺘﺮل و‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ [34].‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺳﺎل ‪ 1976‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻧﺎآراﻣﯽﻫﺎي ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ دﻫﻪ ‪ 1970‬ﮐﻪ در آن‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻻن دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻫﻤﮑﺎري ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫در دﻫﻪ ‪ 1980‬ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدي در ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﺑﯿﺶ از ﺗﻘﺎﺿﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ ﮐﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﺻﺎدراﺗﯽ ﻧﻔﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﻘﻠﯿﻞ داد و ﺿﻤﻨﺎً از ﮐﻤﮏﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﻨﯽ ﻧﻔﺖﺧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺎﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزي ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﺷﺪﯾﺪ ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫وﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻤﮏﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﺒﻼً از ﺷﻮروي درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﻣﺤﯿﻂ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاران در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫اﯾﺠﺎد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاران ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﺬب ﺷﺪه و اﻗﺘﺼﺎد ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1985‬ﺗﺎ ‪ 1991‬ﭼﻨﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ آزادي ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺴﺎد اداري ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬آزادﺳﺎزي و ﺗﺜﺒﯿﺘﯽ ﮐﻪ اﻻﺳﺪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺪان دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﺸﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻻﺳﺪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰاﺳﯿﻮن ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺎم‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ رژﯾﻢ او را در ﻗﺪرت ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ‬
‫اﺻﻼﺣﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻘﺎي رژﯾﻢ و اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻨﻄﻘﻪاي آن ﺻﻮرت‬
‫]‪[35‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﯽ رﺗﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ )‪ (GDP1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 21/5‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر و‬
‫درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ‪ 1,020‬دﻻر در ﺳﺎل ‪ ،2003‬در رده ﻣﺘﻮﺳﻂ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻧﻔﺖ و ﮐﺸﺎورزي اﮐﺜﺮ‬

‫‪ Gross Domestic Product 1‬ﺟﻤﻊ ارزش ﺑﺎزاري ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ در دوره ﻣﻌﯿﻨﯽ از زﻣﺎن اﺳﺖ‪ GDP .‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻧﻬﺎﯾﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎﻻﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي واﻗﻊ در ﮐﺸﻮر ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ GDP .‬ﺑﺎ ‪GNP‬‬
‫)ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ( ﻓﺮق دارد زﯾﺮا ‪ GNP‬ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺗﺒﺎع و ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﮐﺸﻮر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻮاه در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺧﺎرج‬
‫آن‪.‬‬
‫‪۶٣‬‬
‫درآﻣﺪ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﮐﺸﻒ ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺎدي ﻧﻔﺖ دﻟﯿﻞ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎل‬
‫‪ 1990‬و ‪1995‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺮخ ﻓﻌﻠﯽ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎ ‪ 12‬ﺳﺎل‬
‫آﯾﻨﺪه دوام ﻣﯽآورد و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﮐﺸﻒﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ‪ 12‬ﺳﺎل ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد اﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺟﺒﺮان ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬رﺷﺪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1990‬اداﻣﻪ ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﺻﻼﺣﺎت ﻋﻤﺪه اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ [36].‬ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﺮخ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻮرﯾﻪ را در ﺳﺎل ‪ 2003‬دو و ﻧﯿﻢ درﺻﺪ اﻋﻼم‬
‫]‪[37‬‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻧﺮخ ﺑﯿﮑﺎري ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر ﺳﻮرﯾﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 20‬درﺻﺪ اﺳﺖ و از ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﻮزش و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وزارت ﺧﺎرﺟﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 60‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ زﯾﺮ ‪ 20‬ﺳﺎل ﺳﻦ دارﻧﺪ‪ [38].‬ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭼﺎﻟﺶ‬
‫اﺻﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﻋﻨﻮان ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﺮخ ﺑﺎﻻ و ﻣﺪاوم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﺨﺪام ﻧﯿﺮوي ﮐﺎري ﮐﻪ ﺳﺮﯾﻌﺎً در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ ‪ ...‬اﮔﺮ ﺳﻬﻢ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن در ﻧﺮخ ‪ 60‬درﺻﺪ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ‪ 240,000‬ﺗﺎ ‪ 300,000‬ﻧﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ‪ ...‬ﻻزم اﺳﺖ ‪ GDP‬اﯾﻦ ﺗﺎزه واردان ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر را ﺟﺬب ﮐﺮده و ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﺑﯿﮑﺎري ﻓﻌﻠﯽ‬
‫]‪[39‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺮخ رﺷﺪ ‪ GDP‬ﺣﺪود ‪ 8‬درﺻﺪ در ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺧﯿﺮاً دوﻟﺖ ﺳﻌﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺣﻞ ﮐﺎﺳﺘﯽﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺑﺨﺶ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ روز و ﮐﺎرآﻣﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 2001‬اﯾﺠﺎد ﺑﺎﻧﮑﻬﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﺪه و ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2004‬ﭼﻬﺎر ﺑﺎﻧﮏ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﻓﺘﺘﺎح ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﻋﻤﺎل ﮐﺮد و ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻧﯿﺰ در ﺳﺎﯾﺮ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ در ﺳﺎل ‪ 2003‬و دوﺑﺎره در ﺳﺎل ‪ 2004‬ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻌﺪ از ‪ 22‬ﺳﺎل ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه را ﮐﺎﻫﺶ داد‪ .‬وﻟﯽ‬
‫]‪[40‬‬
‫ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺎﻻﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮﺑﺴﯿﺪ زﯾﺎدي ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺳﻮرﯾﻪ درﺧﻮاﺳﺘﯽ را ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ )‪ 1(WTO‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ وارد‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف آن ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺸﺎرﮐﺖ در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻬﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺎدي در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺠﺎري ﺧﻮد ﺑﻮد‪ [41].‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ اﻣﻀﺎي ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ‬

‫‪ :World Trade Organization 1‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ آزاد ﺳﺎزي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺳﺮ و‬
‫ﮐﺎر دارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و واردﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در اﻧﺠﺎم ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر ﺧﻮد ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ WTO .‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫درﺑﺎره ﺗﻌﺮﻓﻪﻫﺎي ﮔﻤﺮﮐﯽ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ))‪ (General Agreement on Tariffs and Trade (GATT‬ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1947‬ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ GATT‬ﺑﺰودي ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ آژاﻧﺲ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ )‪ (ITO‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 1980‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ ﻗﻮيﺗﺮ ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﺠﺎرت و ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻼت ﺗﺠﺎري اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺬاﮐﺮات دورهاي اروﮔﻮﺋﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ در اول ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1995‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪۶۴‬‬
‫ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات دﯾﮕﺮي ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮد ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺪاوم ﺑﺎﻋﺚ‬
‫آزادﺳﺎزي اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 62,000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﺎﺑﻞ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 80‬درﺻﺪ‬
‫زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺰروﻋﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﺰوﻻت آﺳﻤﺎﻧﯽ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ دﻫﻪ ‪ ،1990‬ﺑﺨﺶ‬
‫ﮐﺸﺎورزي ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺧﻮد ﮐﺮد‪ .‬اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزي ﻣﻌﻄﻮف‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﺸﻮر از واردﮐﻨﻨﺪه ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي ﺑﻪ ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪه ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت و ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻃﺮحﻫﺎي ﺑﺰرگ آﺑﯿﺎري‬
‫در ﺷﻤﺎل و ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﺗﺎ دﻫﻪ آﯾﻨﺪه زﻣﯿﻦﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي آﺑﯽ ﺑﻪ‬
‫‪ 38‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﯽ ﻏﺬاﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮت روﺳﺘﺎﯾﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫]‪[42‬‬
‫درآﻣﺪ ﺻﺎدراﺗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ روزاﻧﻪ ‪ 530,000‬ﺑﺸﮑﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻔﺖ رده ﺳﻨﮕﯿﻦ و‬
‫ﻫﻢ ﻧﻔﺖ رده ﺳﺒﮏ ﮐﻢ ﺳﻮﻟﻔﻮر‪ 1‬ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ درﺻﺪ زﯾﺎدي از درآﻣﺪ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف داﺧﻠﯽ و ﻫﻢ‬
‫]‪[43‬‬
‫ﺑﺮاي ﺻﺎدرات ﻧﯿﺰ ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي ﺑﺪﻫﯽ ﺧﺎرﺟﯽ دارد ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎران اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ زﻣﺎن ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻮن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﺪ‪ [44].‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎر ﺑﺪﻫﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل ‪،2001‬‬
‫]‪[45‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 20/8‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ‬

‫ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺪﻧﯽ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺳﺎس اﮐﺜﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺎري و ﺟﻨﺎﯾﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﺮاي اﺣﻮال‬
‫ﺷﺨﺼﯿﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻃﻼق‪ ،‬ازدواج‪ ،‬ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻓﺮزﻧﺪان و ارث ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫]‪[46‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد و ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن اﻧﺪﮐﯽ اﺻﻼح و ﻣﻼﯾﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻫﺮ ﻗﺪر ﻧﻔﺖ ﺳﺒﮏﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺳﺒﮏﺗﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮي از آﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺑﻮده و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ درﺻﺪ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ از آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ارزش ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺳﺒﮏﺗﺮ‪ ،‬ﮔﺮانﺗﺮ از‬
‫ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ارزش ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺳﺒﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﻔﺖ ﺧﺎمﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻔﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺣﺎوي‬
‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﻼل ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﻻﯾﺶ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺎزار ﺑﺎﯾﺪ از آن ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﺳﻮﻟﻔﻮر ﻧﻔﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺪا ﮐﺮدن آن از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪﺗﺮ ﺑﻮده و ﭘﺎﻻﯾﺶ ﻧﻔﺖﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﻮﻟﻔﻮر ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺳﻮﻟﻔﻮر زداﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺮف ﺑﺎزار‪ ،‬ﻧﻔﺖﻫﺎي ﺧﺎم ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮي ﺳﻮﻟﻔﻮر ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﯿﻢ درﺻﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﺳﻮﻟﻔﻮر‬
‫ﺑﯿﺶ از ﻧﯿﻢ درﺻﺪ در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻔﺖ ﺧﺎمﻫﺎي ﺗﺮش ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎمﻫﺎي ﺗﺮش و ﺷﯿﺮﯾﻦ‬
‫از آن ﺟﺎ ﻧﺸﺄت ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﭘﺎﻻﯾﺶ ﻧﻔﺖ ﺗﺮش ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻧﺼﺐ واﺣﺪﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ و ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﻮﻟﻔﻮر زدا ﺑﻮده و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻫﻤﺮاه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪۶۵‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻓﻌﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 13‬ﻣﺎرس ‪ 1973‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﻋﺮاب ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ و دوﻟﺖ و اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ" ﺑﺮاي "ﺧﺪﻣﺖ و‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ"]‪ [47‬و "اﺗﺤﺎد ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ" ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ دﻣﮑﺮاﺳﯽ]‪ ،[49‬اﺻﻮل ﺑﺮاﺑﺮي‪ ،‬آزادي ﺑﯿﺎن و‬ ‫]‪[48‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫]‪[50‬‬
‫آﻣﻮزش ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺎم ﺑﺮﻣﯽدارد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎده و ﺑﻨﺪﻫﺎي آن ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮاري ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1962‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻋﻤﻼً ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎدهﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺎﺳﯽ را ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮده و‬
‫ﻣﺎﻧﻊ از آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﺎد آن ﮐﺎﻣﻼً اﺟﺮا ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧﻊ از اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﺗﻀﻤﯿﻦﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
‫درﺑﺎره آزادي و ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار ﯾﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار در ﺳﺎل ‪ 1962‬ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ وﻗﺖ و ﻗﺒﻞ از ﮐﻮدﺗﺎي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ اﻋﻼم‬
‫ﺷﺪ‪ [51].‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬در ‪ 8‬ﻣﺎرس ‪ 1963‬اﻣﺮﯾﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار را ﺗﻤﺪﯾﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﺿﻄﺮار ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎل اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺣﻘﻮﻗﯽ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 40‬ﺳﺎل اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار اوﻟﯿﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﯾﺎ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ [52].‬ﻣﺎده ‪ 113‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار را ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﺮده و‬
‫ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر اﺟﺎزه داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮات و زﯾﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﻠﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ و ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ و ﮐﻠﯽ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎﻧﺶ‬
‫آزادي ﻋﻤﻞ ﺗﺎم‪ 2‬ﺟﻬﺖ ﺳﺮﮐﻮب ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽﻫﺎي داﺧﻠﯽ اﻋﻄﺎء ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر و ﻣﻌﺎوﻧﯿﻦ ﭼﻨﺎن ﻗﺪرت و اﺧﺘﯿﺎري ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ‬
‫ﻫﻤﻪ ارﮐﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮد‪ ،‬آزادي ﺟﻨﺒﺶ و ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻤﻨﻮع‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺷﻮد و اﻣﻼك و داراﯾﯽﻫﺎي‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺼﺎدره ﯾﺎ ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷﻮد‪ [53].‬دﺳﺘﮕﯿﺮيﻫﺎي ﺑﺎزدارﻧﺪه و ﺳﻠﺐ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم ﻣﺠﺎز اﺳﺖ و ارﺟﺎع ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻪ دادﮔﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ "ﺟﺮم ﻋﻠﯿﻪ اﻗﺘﺪار ﻋﻤﻮﻣﯽ"‪" ،‬ﺟﺮﻣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ آراﻣﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ"‬
‫]‪[54‬‬
‫و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ " ﺧﻄﺮي ﮐﻠﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ" ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :State of Emergency 1‬ﺣﺎﻟﺖ اﻇﻄﺮار ﯾﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ از ﺑﺤﺮان ﻣﻠﯽ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ روﯾﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﯽ را‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﻠﯿﻖ در ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫‪ :Carte blanche 2‬اﺻﻄﻼﺣﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺎرت ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬
‫‪۶۶‬‬
‫ﻣﻔﺎد ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار در اﺻﻞ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﯽ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺪون ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺠﻮز و دﻟﯿﻠﯽ‬
‫و ﺑﺪون ﺗﺮس از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻮاﻗﺒﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺿﻄﺮاري ﻣﺎوراي‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﺸﻮري ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺪرتﻫﺎي ﻗﻀﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻘﻨﻨﻪ و اﺟﺮاﯾﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻫﺮ ﺳﻪ ﻗﺪرت در دﺳﺖ دﺳﺘﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻌﯿﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آن آزاديﻫﺎي ﺑﻨﯿﺎدي ﺳﻠﺐ ﯾﺎ ﻣﺤﺪود ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪ‪ ،‬ارﻋﺎب و دﺳﺘﮕﯿﺮيﻫﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪن ﻣﺮدم اﻣﺮي ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺪرت ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي در‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﺗﻮﻗﯿﻒ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ )در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر( داده و او ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻗﺪرت را ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮوﯾﺲﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ [55].‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ در‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻏﯿﺮ ﺑﻌﺜﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ [56].‬ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺮد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻮادث ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ در ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫]‪[57‬‬
‫ﺟﺮاﯾﻤﯽ ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد دﯾﮕﺮي ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﯾﮑﺴﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ در ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺠﺎزات اﻓﺮاد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻏﺮب ﮐﺎﻣﻼً ﻋﺎدي ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن و رﻫﺒﺮان آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﺮدم را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﯾﯽ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺗﻮﺳﻂ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر و ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ‬
‫ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ [58].‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر اﺳﺖ‪ [59].‬ﻗﺎﻧﻮن ﺿﻮاﺑﻂ‬
‫]‪[60‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺘﺼﺎب‪ ،‬ﺗﺮﻓﯿﻊ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎم و ﻋﺰل ﻗﻀﺎت را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫]‪[61‬‬
‫دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ‪ 5‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ دارد ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺗﻮﺳﻂ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻣﻨﺼﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫دادﮔﺎه ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ در ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ [62].‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬دادﮔﺎه ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ در ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻟﻮاﯾﺢ‪ ،‬اﺣﮑﺎم ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﺗﺼﻮﯾﺒﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ‬
‫]‪[63‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﯾﯿﻪ را ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ]‪ [64‬وﻟﯽ در واﻗﻊ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﯿﺲ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ در اﻧﺘﺼﺎب و ﻋﺰل ﻗﻀﺎت دﺧﺎﻟﺖ دارد؛ او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻗﺪرت زﯾﺎدي در ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و اﺟﺮاي آﻧﻬﺎ دارد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺦ اﻇﻬﺎر‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ از اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﮐﺸﻮر رﺋﯿﺲ دادﮔﺎه‬
‫ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﺗﺎﺛﯿﺮ زﯾﺎدي ﺑﺮ ﺗﻬﯿﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ دارد و آزادي ﻋﻤﻞ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ ﻗﻀﺎت داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۶٧‬‬
‫در ﺧﻼل اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 1970‬ﮐﺎﻧﻮن وﮐﻼء دادﮔﺴﺘﺮي و اﺗﺤﺎدﯾﻪ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ در ﮔﺴﺘﺮش اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ [65].‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ "ﻧﻔﻮذ ﻋﻨﺎﺻﺮ ارﺗﺠﺎﻋﯽ" در آﻧﻬﺎ و ﺧﻄﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻞ‬
‫]‪[66‬‬
‫ﮐﺎﻧﻮنﻫﺎي وﮐﻼي ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻤﺎره ‪ 39‬ﻣﺼﻮب آﮔﻮﺳﺖ ‪1981‬‬ ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻮر اﺻﻼﺣﺎت اﺳﺎﺳﯽ در ﮐﺎﻧﻮن را ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻼﺣﺎت اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن و ﮐﺎﻧﻮن وﮐﻼي‬
‫دادﮔﺴﺘﺮي را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻗﺮار داد و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻋﻀﺎي اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎء ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺑﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه و ﻋﻤﻮﻣﺎً در دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬دادﮔﺎه ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﯾﺎ دادﮔﺎه اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دادﮔﺎهﻫﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ اﺿﻄﺮار ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﻦ ﺣﻖ اﺳﺘﯿﻨﺎف ﻋﻠﯿﻪ اﺣﮑﺎم ‪ 1SSSC‬ﯾﺎ دادﮔﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ را‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً وﮐﻼي ﻣﺪاﻓﻊ ﯾﺎ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﮐﻼن ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ دﻓﺎﻋﯿﺎت ﺧﻮد وﻗﺖ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي زﻧﺪانﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ را ﭘﺮﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻻن ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮد ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﻋﻀﻮﯾﺖ در‬
‫ﺗﺸﮑﻼت ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪﻃﻠﺒﯽ در دادﮔﺎهﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬
‫زﻣﺎن ﻧﺎآراﻣﯽﻫﺎي ﻣﺎرس ‪ 2004‬دﺳﺘﮕﯿﺮ ﯾﺎ ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷﺪﻧﺪ ﺷﺎﻧﺲ ﺣﻀﻮر در دادﮔﺎه ﯾﺎ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﻓﮑﺎر‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺣﺸﻮ و اﻃﻨﺎب رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ دﻋﺎوي ﻗﻀﺎﯾﯽ و ﺟﺮﯾﺎن دادرﺳﯽ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از وﮐﻼء از ﺣﺮﻓﻪ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﯾﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺪرت ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮕﺮدد و ﻣﺎﻧﻌﯽ در‬
‫راه اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد؛ آزادي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮوهﻫﺎ و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺠﻤﻌﺎت و آزادي ﺑﯿﺎن را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﺮده‬
‫]‪[67‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 307‬ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰا ﺟﻬﺖ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺗﻌﻬﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﺤﻮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺮاﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺼﺐ ذاﺗﯽ ﯾﺎ ﻧﮋادي را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮده و ﺑﯿﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﮐﺸﻮر‬
‫ﻧﻔﺎق اﻧﺪازد‪ ،‬ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﯾﯽ را درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻣﺎده ‪ 308‬ﺑﺮاي ﺟﺮاﯾﻢ ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻣﻨﺪرج در ﻣﺎده ‪ 307‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﯾﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ [68].‬اﻏﻠﺐ ﻫﺮ‬

‫‪1‬‬
‫‪ :Syria’s Security State Courts‬دادﮔﺎﻫﻬﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺸﻮري ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫‪۶٨‬‬
،‫دو ﻣﺎده ﺑﺮﺿﺪ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎﯾﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺨﺼﻮص ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ از ﺧﻂﻣﺸﯽ ﺣﺰﺑﯽ ﻣﻠﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ‬
.‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‬

‫روﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪ در ﺳﻮرﯾﻪ اﻟﺰام ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻟﻮاﯾﺢ ﺟﻬﺖ ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ ﺳﭙﺲ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﻪ‬.‫ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد اﺻﻼﺣﺎت ﻻزم ﺑﻪ دوﻟﺖ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻻﯾﺤﻪ‬.‫ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻻﯾﺤﻪ راي ﻣﯽدﻫﺪ و آن را ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﻋﻮدت ﻣﯽدﻫﺪ‬
‫[ اﮔﺮﭼﻪ در ﺗﺌﻮري وﺗﻮي رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‬69].‫ ﮐﻨﺪ‬1‫ آن را ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﯾﺎ آن را وﺗﻮ‬،‫را اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‬
[70]
.‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دو ﺳﻮم راي ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎرﻟﻤﺎن رد ﺷﻮد وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻫﺮﮔﺰ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﺎﻓﺘﺎده اﺳﺖ‬

:‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ اﻻﺳﺪ ﮐﻮدﺗﺎي ﺧﻮد را ﯾﮏ ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﯽ در داﺧﻞ اﻧﻘﻼب ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً آن را ﺑﻪ ﺧﻂ اوﻟﯿﻪ ﺣﺰب ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه‬- 1
Hinnebusch Raymond (2002), Syria: Revolution From Above (Oxford: Routledge), page 65.‫اﺳﺖ‬

2- Syrian Human Rights Committee (18 February 1999), The Massacre of Hama (1982) … Law
application requires accountability. Available from <www.shrc.org.uk/data/aspx/d1/1121.aspx>
3- George, Alan (2003), Syria: Neither Bread nor Freedom (London: Zed Books),page 16.
4- Syrian Human Rights Committee, Massacre of Hama.
5- Human Rights Association of Syria (April 2004), The Qamishli Incidents and their
Consequences in Syrian Cities (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>
6- Perthes, Volker (1995), The Political Economy of Syria Under Asad (London: I.B. Tauris), page
154.
7- Article 16 of the Syrian Constitution.
8- Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 157.
9- Ibid., page 156.
10- Ibid., page 154.
11- Ibid., page 156.
12- Article 84 of the Syrian Constitution.
13-International Crisis Group (11 February 2004), Syria Under Bashar (II):Domestic Policy
Challenges. Available from <www.icg.org/home/index.cfm?id=2516&l=1> at page 4.
14- Articles 95 and 109 of the Syrian Constitution.
15- Articles 107 and 114 of the Syrian Constitution.
16- Articles 93 and 94 of the Syrian Constitution.
‫ اﮔﺮ ﻣﺠﻠﺲ دوﺑﺎره ﺑﺎ دو ﺳﻮم اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺠﺪداً اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ را ﺗﺼﻮﯾﺐ‬،‫ ﺑﺎ وﺟﻮد دﻻﯾﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه‬.‫ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬99 ‫ و‬98 ‫ ﻣﺎده‬- 17
.‫ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬،‫ﮐﻨﺪ‬
‫ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﯿﻦ دورهﻫﺎي ﺧﺎص ﻫﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﯿﺰ اﺧﺘﯿﺎرات ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ را دارد اﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ دورهﻫﺎ ﺑﻪ‬.111 ‫ ﻣﺎده‬- 18
.‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻌﺪي ارﺟﺎع ﺷﻮد‬
19- Articles 101 and 103 of the Syrian Constitution.

"‫ اﺻﻄﻼﺣﯽ ﻻﺗﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ " ﻣﻦ رد ﻣﯽﮐﻨﻢ‬:Veto 1

۶٩
 20- Articles 111 and 113 of the Syrian Constitution.
21- Articles 115 and 117 of the Syrian Constitution.
22- Articles 115 and 127 of the Syrian Constitution.
.‫ رﺋﯿﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﯾﺎ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ اﺳﺖ‬،‫ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﭘﺎرﻟﻤﺎن‬- 23
24- Articles 50 and 51 of the Syrian Constitution.
25- Article 63 of the Constitution.
26- Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 166.
27- Article 71 of the Constitution.
28-Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 164. George, Syria: Neither Bread nor
Freedom, page 87.
29-United Nations Human Rights Committee (25 August 2000), Second Periodic Report of
States Parties due in 1984: Syrian Arab Republic (CCPR/C/SYR/2000/2), pages 70–1.
30-Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 166.
‫ ﮐﺮﺳﯽ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ‬83 .‫ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‬PNF ‫ ﮐﺮﺳﯽ اﺣﺰاب‬167 ‫ ﮐﺮﺳﯽ از‬135 ‫ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬،2000 ‫ ﺟﻮﻻي‬10 ‫ در رﻓﺮاﻧﺪرم‬- 31
‫ ﮐﺮﺳﯽ را ﺑﺪﺳﺖ آورد ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬250 ‫ ﮐﺮﺳﯽ از ﮐﻞ‬167 ‫ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬2003 ‫ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺎرس‬.‫ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ رﺳﯿﺪ‬
.‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهﻫﺎي ﺑﻌﺜﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺑﻌﺜﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﺮد‬
32- Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 168.
33- George, Syria: Neither Bread nor Freedom, page 74.
34- Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, pages 170–1.
35- Lesch, David W., ‘History and Political Culture: Obstacles to Integration,‘ in Ma’oz, Moshe
(ed.) (1999), Modern Syria: From Ottoman Rule to Pivotal Role in the Middle East (Brighton: Sussex
Academic Press), pages 63–4.
‫ در ﺟﺮﯾﺎن اوج ﻣﮑﺘﺐ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ ﺷﺪﻧﺪ و در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻧﻮﻋﯽ از‬1960 ‫ اﮐﺜﺮ ﺗﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺰرگ در دﻫﻪ‬- 36
‫ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ ﺑﺎﻗﯽ‬.‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اﺗﺨﺎذ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮﻧﯽ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﻧﺎﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد‬
‫ ﺑﻬﺮهوري ﻧﺴﺒﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬،‫ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻮرﯾﻪ از ﮐﻤﺒﻮد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري‬،1990 ‫ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﺻﻼﺣﺎت دﻫﻪ‬.‫ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
US Department of State (August 2004), .‫در ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺖ و ﮐﺸﺎورزي و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي دوﻟﺘﯽ رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‬
Background Note: Syria. Available from <www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3580.htm>
37- World Bank (September 2004), Country Brief: Syria; World Bank (August 2004),Syrian Arab
Republic Data Profile for 2003, taken from World Development Indicators Database. Both available
from <www.worldbank.org>.
38- US Department of State, Background Note: Syria.
39- World Bank, Country Brief: Syria; World Bank, Syrian Arab Republic Data Profile for 2003.
40-US Department of State, Background Note: Syria.
41- Ibid.
42- Ibid.
43- Ibid.
44- Ibid.
45- World Bank, Syrian Arab Republic Data Profile for 2003.
46-US Library of Congress, Country Studies: Syria, 1987, ‘The Judiciary.‘ Available from
<http://lcweb2.loc. gov/frd/cs/sytoc.html>
47- Preamble of the Syrian Constitution, 1973.
48- Article 1(3) of the Syrian Constitution.
49- Article 1(1) of the Syrian Constitution.
٧٠
 50- Articles 38 and 37 respectively of the Syrian Constitution.
51-Legislative Decree no.51(5) of 22 December 1962.
52- See Article 19 (1998), Walls of Silence (London), page 21; Syrian Human Rights Committee
(20 February 2001), Special Report – Repressive Laws in Syria, available from <www.shrc.org.uk/data/
aspx/d4/254.aspx>.
53-Middle East Watch/Human Rights Watch (1991), Syria Unmasked (HRW), page 24.
54-Article 19, Walls of Silence, page 21.
55- Syrian Human Rights Committee, Special Report – Repressive Laws in Syria.
56- See for example Amnesty International (20 October 2004), Syria: Further information on:
Fear of torture and ill-treatment / unlawful detention/ incommunicado detention – Arwad Muhammad
‘Izzat Al-Buchi (m), aged 45, engineer (AI Index: MDE 24/072/2004); Amnesty International (28
September 2004), Syria/Australia: Torture and ill-treatment / medical concern / incommunicado
detention, Ayman Ardeli (AI Index: MDE 24/064/2004); Amnesty International (21 September 2004),
Syria: Fear of torture / incommunicado detention, ‘Abd al-Salam Assaqqa (AI Index: MDE 24/068/2004);
Amnesty International (26 April 2004), Syria: Prisoners of conscience / fear of torture (AI Index: MDE
24/038/2004).
57-Amnesty International (19 January 2005), Syria: Torture and ill-treatment /possible unfair
trial (AI Index: DE 24/003/2005); Syrian Human Rights Committee (18 February 2005), Military
Prosecution brings 18 Kurdish Detainees Before Court, available from <www.shrc.org.uk/data/aspx/
d2/2062.aspx>.
58- Article 131 of the Syrian Constitution.
59- Article 132 of the Syrian Constitution.
60- Article 136 of the Syrian Constitution.
61- Article 139 of the Syrian Constitution.
62- Article 145 of the Syrian Constitution.
63- Article 147 of the Syrian Constitution.
64- Articles 131 and 133 of the Syrian Constitution.
65-Middle East Watch/Human Rights Watch, Syria Unmasked, page 85.
66- Ibid.
67-Article 19, Walls of Silence, pages 20–1.
68-United Nations Human Rights Committee (25 August 2000), Second Periodic Report of
States Parties due in 1984: Syrian Arab Republic (CCPR/C/SYR/2000/2), page 81 at para. 360.
69-Perthes, Political Economy of Syria Under Asad, page 222.
70- Ibid.

٧١
 ‫‪5‬‬

‫رواﺑﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫رواﺑﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ و ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ دارد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫رﻗﺎﺑﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺗﺸﺮﯾﮏ ﻣﺴﺎﻋﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺗﻼشﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ راه ﺣﻠﯽ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺟﺎي ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻤﻠﯽ‪ 1‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﻣﺮزي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺑﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﺮد اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬
‫اﻫﺪاف و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از اﯾﻦ رﻗﺎﺑﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ؛ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزﯾﭽﻪاي در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻬﺖ‬
‫اﻫﺪاف و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﮑﺎري ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد در ﺟﻬﺖ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ در ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻫﺮ ﻧﻮع ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺮد ﯾﺎ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ [1].‬ﻣﯿﺰان ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد ﺑﺮاي ﻧﺎﻇﺮان ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﺎت ﻣﻨﻈﻢ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﯾﻦ در ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي داراي ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي زﺑﺎﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را از اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و آداب و رﺳﻮم ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻓﺖ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ را ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ زور ﺗﻐﯿﯿﺮ و آﻧﻬﺎ را در ﻣﻌﺮض ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﺗﺒﻌﯿﺾ آﻣﯿﺰ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي زﯾﺎدي از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎ واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺼﺎﻟﺢ و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦِ رواﺑﻂ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺮدﻫﺎ را‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ دول در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق در‬
‫اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1970‬و ﻗﺒﻞ از ﻗﺮاداد ‪ 1975‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ از ﮐﻤﮏﻫﺎي ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻗﺎﺑﺖ‬
‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬آﻧﺎن از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻢ اﯾﺮان و ﻫﻢ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ دوﻟﺖﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‬

‫‪ :Realpolitik 1‬اﺻﻄﻼﺣﯽ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺼﻠﺤﺖﮔﺮاﯾﯽ و ﻋﻤﻞﮔﺮاﯾﯽ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺧﻼﻗﯽ و ﻧﻈﺮي‪.‬‬
‫‪٧٢‬‬
‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي‪ ،‬رواﺑﻂ و ﻣﻨﺎﻓﻊ دوﻟﺖﻫﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻦ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺧﻮد ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﻗﺎدر ﺷﺪهاﻧﺪ از اﯾﻦ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦاﻟﺪوﻟﯽ‬
‫ﺟﻬﺖ ﮐﺴﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪﯾﺪاً ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق ﮐﻪ‬
‫ﻫﺮ دو ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دارد‪ .‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﯾﺮان ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع‬
‫ﺟﻨﮓ ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻋﺮاق و ﺣﻮادث ﺑﻌﺪ از آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي روزاﻓﺰون ﮐﺮدﻫﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺎزهاي در ﻣﻬﺎر ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺷﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﺎﻓﺖ و زﻣﯿﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﺧﯿﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮور و روش و ﺳﺒﮑﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن و رواﺑﻂ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و درك اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺒﻌﺎت زﯾﺎدي در‬
‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ اﺛﺮ ﮔﺬار ﺑﻮده و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮﺑﯽ و‬
‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ آن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﻪ‬

‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ رواﺑﻂ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﯽ وﻗﺎﯾﻊ‬
‫اﺧﯿﺮ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺧﻼل ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺳﺘﺎن ﺳﺎﺣﻠﯽ ﻫﺎﺗﺎي واﻗﻊ در ﻏﺮب ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﻤﺎل ﻟﺒﻨﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﻣﻀﺎي ﻗﺮاداد ﻋﺪم ﺗﺠﺎوز آﻧﮑﺎرا و ﻗﺪرتﻫﺎي ﻗﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ واﮔﺬار ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮد اﯾﻦ اﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و آﻧﺮا ﻗﺴﻤﺘﯽ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه از ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه رواﺑﻂ ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ دو از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺟﺎري ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ آب‬
‫ﺑﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق در ﻓﺼﻞ آﯾﻨﺪه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﻣﺘﻤﺎدي ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪي در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺠﺎرت دوﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل‬
‫‪ ،1996‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﯿﻦ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ رواﺑﻂ آﻧﻬﺎ را در زﻣﯿﻨﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻣﺸﺎوره اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ و ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﺴﺘﺮش داد‪ .‬ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي ﻓﻮق ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻬﺪﯾﺪ‪ ‬ﺑﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺮدﻫﺎي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ آن ﮐﺸﻮر و اﺳﺮاﺋﯿﻞ از ﻃﺮف‬
‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽﻫﺎ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ [2].‬ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﻣﺤﺎﺻﺮه اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ‬

‫‪٧٣‬‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﮕﺮاﻧﯽ از ﮐﻨﺘﺮل رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮات در آﯾﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ‬
‫در ﭘﺮوژه ‪ 1GAP‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ وزﯾﺮ دﻓﺎع ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮﮐﯿﻪ و آب ﻓﺮات‬
‫]‪[3‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1980‬ﻋﺒﺪاﷲ اوﺟﺎﻻن و اﻋﻀﺎي ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺮدﺳﺘﺎن )‪ (PKK2‬وارد ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺷﺪه و دﻓﺎﺗﺮ و اردوﮔﺎهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ در دﻣﺸﻖ و در دره ﺑﻘﺎع‪ 3‬ﻟﺒﻨﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ‪ PKK‬ﮐﻢﮐﻢ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺷﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻃﺒﻖ ﮔﺰارﺷﺎت ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1984‬از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد در ﺳﻮرﯾﻪ و ﻟﺒﻨﺎن ﺟﻬﺖ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﻀﻮر ‪ PKK‬در ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﺎ دﯾﺪه اﻏﻤﺎض ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﺎ اﺟﺎزه دادن ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار ‪ PKK‬در ﺧﺎك ﺧﻮد و اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮ ﺿﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻓﺸﺎر‬
‫وارد ﮐﻨﺪ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮﺗﺮي ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن آب ﻓﺮات را ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزد‪ .‬در‬
‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن آب ﻓﺮات‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎﻻن ‪ PKK‬در‬
‫ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺮ آن ﮐﺸﻮر ﻓﺸﺎر آورد‪.‬‬

‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 1998‬ﺑﻪ ﺣﺪي وﺧﯿﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را‬
‫در ﻣﺮز ﻣﺸﺘﺮك ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫اوﺟﺎﻻن را اﺧﺮاج ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎ ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﺮد‪ .‬از زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺎﻣﻪ آداﻧﺎ‪ 4‬را در ﺳﺎل‬
‫‪ 1998‬اﻣﻀﺎء ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ از ‪ PKK‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮده و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﺤﻮي ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻧﺎن را‬
‫ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﮐﻤﺮﻧﮓﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻋﺮاق و ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫آﯾﻨﺪه ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﺎﻋﺚ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺷﺪ و در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 2004‬ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ اوﻟﯿﻦ رﺋﯿﺲ‬
‫ﮐﺸﻮري ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﻪ دﯾﺪار ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﯾﺪار اﻻﺳﺪ دو ﮐﺸﻮر ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺴﻢ و اﺳﺘﺮداد ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي از ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫]‪[4‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ GAP‬از ﺳﺮﻧﺎم ﺗﺮﮐﯽ ﭘﺮوژه ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺖ ‪ 22‬ﺳﺪ و ‪ 19‬ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﺮق اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫روي رود ﻓﺮات زده ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺪ اﺻﻠﯽ آن ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎي دﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ آب ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﺳﺪ‬
‫‪ 816‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮده و ﺟﻬﺖ ﭘﺮﮐﺮدن ﻣﺨﺰن آب آن ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه ﻣﺘﻨﺎوب ﺟﺮﯾﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﻄﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Partîya Karkerên Kurdistan 2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ :Beqaa Valley‬درهاي در ﻣﺮﮐﺰ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 120‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﮐﻪ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺻﺤﻨﻪ درﮔﯿﺮي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺪهاي از ﻟﺒﻨﺎﻧﯽﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫آزادي ﺑﺨﺶ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ )‪ (PLO‬ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻧﺼﻒ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺖ ﻟﺒﻨﺎن در اﯾﻦ دره واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮوع‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﻟﺒﻨﺎن در ﺳﺎل ‪ 1975‬وارد اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ﺷﻬﺮي ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 395,388‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 2007‬واﻗﻊ در ﺟﻨﻮب ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ .‬ﻧﺎم ﻗﺪﯾﻢ آن ﺳﯿﺤﺎن ‪ Seyhan‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٧۴‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف اﺧﺘﻼف آﺷﮑﺎر روشﻫﺎي اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دو ﮐﺸﻮر )ﺳﻮرﯾﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ(‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻞ و ﻫﻤﮕﻮنﺳﺎزي اﺟﺒﺎري ﮐﺮدﻫﺎ و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪه در ﻫﺮ دو‬
‫ﮐﺸﻮر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﺮاﮐﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻫﺎ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣﻮر‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻋﻤﯿﻘﺎً ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﮐﺸﻮري ﮐﺮد ﯾﺎ ﻧﺎﺣﯿﻪاي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺟﻨﮓ ‪ 2003‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﺿﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد و در ﻋﻮض‪ ،‬از رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ از ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﺎ آن ﺧﺼﻮﻣﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮاي اﻋﺰام آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر از ﻋﻮاﻗﺐ ﺑﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﭘﺎﯾﺎن رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ در ﻋﺮاق اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐُﺮد و‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ رواﺑﻂ ﻗﺪرت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر در درﺟﻪ اول ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد؛ آﻧﮕﺎه اﺻﺮار ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ‬
‫ارﺿﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﺬف اﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر داﺋﻤﯽ ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎ‪ ،‬و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﮐﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﻨﻄﻘﻪاي را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻌﺪي آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ دو‬
‫ﮐﺸﻮر از ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ دﺳﺖ آورد ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮ اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد ﺧﻮد ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﺗﺮس ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺮاق‬

‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ در ﺳﺎل ‪ 1963‬روي ﮐﺎر آﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ‬
‫دو ﺣﺰب ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﻌﺜﯽ و رﻫﺒﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﻠﺖ ﻋﺮب ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﺳﻮرﯾﻪ از اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1980-88‬ﻋﺮاق و اﯾﺮان‪ ،‬رواﺑﻂ ﺳﻮرﯾﻪ و‬
‫ﻋﺮاق ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ وﺧﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1997‬ﮐﻪ دو ﮐﺸﻮر ﻫﻤﮑﺎرﻫﺎي ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ ﻣﯿﺰان اﯾﻦ ﻫﻤﮑﺎري اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﮐﻨﺘﺮل ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان آب ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‬
‫رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﻧﯿﺰ ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر اﻓﺰوده ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1973‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺮﮐﺮدن درﯾﺎﭼﻪ اﺳﺪ ﺷﺮوع ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺟﺮﯾﺎن آب‬
‫ﻓﺮات را در ﺣﺪ ﯾﮏ ﺟﻮي ﮐﺎﻫﺶ داد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1995‬ﻋﺮاق ﺳﻮرﯾﻪ را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ اﻧﺴﺪاد آب ﮐﺮد و ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬

‫‪٧۵‬‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب‪ 1‬ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎه ﻣﯽ آن ﺳﺎل‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺪ ﻃﺒﻘﻪ و ﺟﺮﯾﺎن آب‪ ،‬ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫را در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﺎ وﺳﺎﻃﺖ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ‪40‬‬
‫درﺻﺪ آب را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ و ‪ 60‬درﺻﺪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﺮاق ﺟﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﺮﮐﺮدن ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ را‬
‫ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ آب ﻓﺮات را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻼع ﻧﺪاده اﺳﺖ و ﻋﺮاق ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺪﻫﺎي ﻓﺮات را‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬در ﺑﺨﺶ آﯾﻨﺪه دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻔﺼﻞ در ﻣﻮرد اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق‬
‫ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ‬

‫در اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 1991‬ﮐﻪ ﺟﻨﮓ اول ﺧﻠﯿﺞ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ از ﮐﻮﯾﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻣﺮدم ﻋﺮاق را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد زﻣﺎم اﻣﻮر را در دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﺑﺎ‬
‫اﻣﯿﺪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﯿﺎم ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﯿﺎم ﺗﺎ ﻣﺎرس ‪ 1991‬ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﺮاق را درﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪﻫﺎ در ﺟﻨﻮب و ﮐﺮدﻫﺎ در ﺷﻤﺎل ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرشﻫﺎ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫از ‪ 28‬ﻣﺎرس ‪ ،1991‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻤﻼت ﻧﻈﺎﻣﯽ وﯾﺮاﻧﮕﺮي ﺗﻮﺳﻂ رژﯾﻢ‬
‫ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻃﺮات ﺗﻠﺦ ﮐﺮدﻫﺎ از ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻔﺎل و ﺑﻤﺒﺎران ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬
‫ﺣﻠﺒﭽﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ؛‬
‫ﺗﺎ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 1/85‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ از ﮐﺮدﻫﺎ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺮار ﮐﺮده و ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫]‪[5‬‬
‫و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪه و ﯾﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﻞ ﻋﻈﯿﻢ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺗﺎﺛﯿﺮ ورود ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﻨﺎﻫﺠﻮﯾﺎن ﮐﺮد ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﻧﮕﺮان ﺷﺪ و ﺑﯽ درﻧﮓ ﻣﺮزﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺴﺘﻪ و از دادن‬
‫ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﻤﺒﻮد ﺗﺪارﮐﺎت‪ ،‬اﻧﺴﺪاد ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺪم‬
‫اﻋﻄﺎي ﻣﺠﻮز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﻤﮏﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﺪوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ داﺧﻞ‬

‫‪ :Arab League 1‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ‪ 22‬ﻣﺎرس ‪ 1945‬در ﻗﺎﻫﺮه ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻮﺳﺲ آن ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‬
‫ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ,‬اردن‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي و ﯾﻤﻦ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻋﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در آﻏﺎز ﻫﺪف از ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫ﻫﻤﮑﺎري در زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎء و ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ ﮔﺮي در ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎء ﯾﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺛﺎﻟﺚ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل‬
‫‪ 1950‬ﻫﻤﮑﺎري در زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت دﻓﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻫﺪاف اﺗﺤﺎدﯾﻪ اﻓﺰوده ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻣﻀﺎي ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺻﻠﺢ ﻣﺼﺮ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﺳﺎل ‪1979‬‬
‫ﻋﻀﻮﯾﺖ ﻣﺼﺮ در اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﻠﯿﻖ درآﻣﺪ و ﻣﻘﺮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ از ﻗﺎﻫﺮه ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ وﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ 1990‬دوﺑﺎره ﻣﻘﺮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻫﺮه ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺳﺎل ‪ 1990‬ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ و دﺧﺎﻟﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ در ﺟﻨﮓ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﺷﮑﺎف ﻋﻤﯿﻘﯽ در اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٧۶‬‬
‫ﺧﺎك ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﺨﺖ و ﮐﻤﺒﻮد ﻟﻮازم و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭘﻨﺎﻫﺠﻮﯾﺎن‪،‬‬
‫]‪[6‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺑﺤﺮان اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺪه و روزاﻧﻪ ﺗﺎ ‪ 1000‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺮﻣﺎ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺑﯿﻤﺎري ﺗﻠﻒ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻪ از وﺿﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻓﻮري ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺗﮑﺎن ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن‬
‫داد‪ .‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد اوﻟﯿﻪ را ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻣﺮزﻫﺎي ﺧﻮد و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﮐﺮدﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺣﺴﺎس ﺧﻮد اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ‪ 5‬آورﯾﻞ ‪1991‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 688‬را در ﻣﻮرد اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻦ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب داﺧﻠﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮده و اﺟﺎزه ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﯾﻦ ﺳﺮﮐﻮب را ﺻﺎدر ﮐﺮده و ﮐﻤﮏﻫﺎي اﻧﺴﺎندوﺳﺘﺎﻧﻪ را در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق در‬
‫]‪[7‬‬
‫اﻗﺪام ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻦ )ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮ ﻣﺮزﻫﺎي آن ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫داﺷﺖ( در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﮐﺮدي‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ و اﯾﺠﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮواز‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﺑﺮ روي اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﺠﺎد ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻣﻦ و ﮐﻨﺎر ﮐﺸﯿﺪن دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﻋﺮاق از اداره و ﮐﻨﺘﺮل ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬در‬
‫ﻣﯽ ‪ 1992‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً دو ﺣﺰب اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ 1‬و ﺣﺰب دﻣﮑﺮات‪) 2‬دو‬
‫ﺣﺰب ﻋﻤﺪه ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد( آراي ﻣﺴﺎوي ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎرزاﻧﯽ و ﺟﻼل ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﯽ رﻫﺒﺮان اﯾﻦ دو‬
‫ﺣﺰب ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﺮد را ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺣﺎﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1994‬ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ‬
‫دو ﮔﺮوه ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي در ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1996‬ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺣﺰب‬
‫ﺑﻪ ﺣﺪي رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات از ﺑﻐﺪاد درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮده و اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را ﺑﻪ‬
‫]‪[8‬‬
‫ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد دﻋﻮت ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻫﻤﮑﺎري ﺳﺎل ‪ 1998‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖﻫﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ داد و ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﮔﺎه‬
‫و ﺑﯿﮕﺎه در ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق درﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﭘﺎﯾﺎن داد‪ .‬ﻫﺮ دو ﺣﺰب ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت و‬
‫]‪[9‬‬
‫در زﻣﺎن ﺳﻘﻮط رژﯾﻢ‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﺎت آﯾﻨﺪه ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻤﮏ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺒﻮده و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﺳﺎل ‪ ،2003‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﮐﺮد در ﭼﻨﺎن وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺑﺪﻧﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ آﻧﻬﺎ در ﻣﺬاﮐﺮات ﺗﻌﯿﯿﻦ آﯾﻨﺪه ﻋﺮاق ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ‬
‫داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﯾﺮان ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ :Patriotic Union of Kurdistan 1‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬

‫‪ :Kurdistan Democratic Party 2‬ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪٧٧‬‬
 ‫ﺟﻨﮓ ‪ 2003‬ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق‬

‫ﺟﻨﮓ ‪ 2003‬ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺠﺪد وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ از ﺟﺎﻧﺐ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ رژﯾﻢ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺮاق ﻫﻤﻪ وﻗﺎﯾﻌﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻫﺪاف داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از رژﯾﻢ ﻓﻌﻠﯽ ﻋﺮاق را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﺮاي رژﯾﻢ و‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻮد ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺳﻮرﯾﻪ از اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﮐﺮد داﺋﻤﯽ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق و اﺛﺮات‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ و اﯾﺠﺎد ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﺠﺪد ﻋﺮاق ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎزﺗﺎب ﯾﺎﺑﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺟﺪاﯾﯽ‬
‫ﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﻠﯽ ﯾﺎ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﻗﺪرت و اﺧﺘﯿﺎرات را ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ‪2005‬‬

‫در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ‪ 31‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 2005‬ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻀﻮر ‪ 8/5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻋﺮاﻗﯽ ﯾﻌﻨﯽ ‪ 58‬درﺻﺪ از واﺟﺪﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬درﺻﺪ ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 58‬درﺻﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺰارشﻫﺎ‬
‫درﺻﺪ ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﻦ ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 90‬درﺻﺪ اﻋﻼم ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ‪ 1‬ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ 275 .‬ﮐﺮﺳﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ راي دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺣﺰب ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﺧﻮد را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﯿﺎﺑﺖ ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ‪ 2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺰب دﻣﮑﺮات و اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺿﺮورت ﮐﺴﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان آراي ﻣﻤﮑﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﺧﻮرداري از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﻬﺎﯾﯽ آﮔﺎه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺋﺘﻼف ﮐﺮد ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬اﺣﺰاب ﮐﺮد ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻼل ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﯽ رﻫﺒﺮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻫﺮ دو ﺣﺰب در دوﻟﺖﻫﺎي آﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﺳﺘﻮاﻧﯽ ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات را ﺗﺸﮑﯿﻞ داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺰب‬
‫اﮐﻨﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎرزاﻧﯽ رﻫﺒﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﯽ در ﺳﺎل ‪ 1974‬از ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﺟﺪا ﺷﺪه و در ﺳﺎل‬
‫‪ 1975‬در دﻣﺸﻖ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ داد‪.‬‬

‫‪ :National Assembly 1‬ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ Assemblée Nationale‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ در آﻏﺎز اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1789-91‬ﺗﺎﺳﯿﺲ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ :Proportional Representation 2‬ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮔﺰﯾﻨﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري )ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ( ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﮐﺮﺳﯽﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺰب ﯾﺎ ﮔﺮوه ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻌﺪاد آراﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻀﺎي آن ﮔﺮوه در آﺧﺮﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه ﮐﺴﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف از‬
‫ﻧﯿﺎﺑﺖ ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻗﺪرت ﺣﺰب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻏﺎﻟﺐ و اﻋﻄﺎي درﺟﻪاي از ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً از ﺣﻀﻮر آﻧﺎن‬
‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1855‬در داﻧﻤﺎرك اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٧٨‬‬
‫ﻃﺒﻖ آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ‪ 47/6‬درﺻﺪ آرا ﺑﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﺷﯿﻌﻪ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﺋﺘﻼف ﮐﺮد ‪25/4‬‬
‫درﺻﺪ آراء را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ 140‬ﮐﺮﺳﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﺑﻪ اﺋﺘﻼف ﺷﯿﻌﯽ و ‪ 75‬ﮐﺮﺳﯽ ﺑﻪ‬
‫اﺋﺘﻼف ﮐﺮدي اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺖ‪ 40 .‬ﮐﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﮔﺮوه اﯾﺎد ﻋﻠﻮي و ﻣﺎﺑﻘﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 20‬ﮐﺮﺳﯽ ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ رﺗﺒﻪ دوم را در ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﮐﺮﮐﻮك ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ‪ 60‬درﺻﺪ آرا را ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻨﺎزﻋﺎت و ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﺮ ﺳﺮ آﯾﻨﺪه ﺷﻬﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﺮﮐﻮك را ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻣﯽداﻧﻨﺪ وﻟﯽ‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ‪ 1‬و ﻋﺮبﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻪ ﺷﺪت و ﺣﺪت ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ‬
‫دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد را در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آن ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﻋﻼم ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬آﺷﮑﺎرا ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ادﻋﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽﻫﺎ و اﺧﺘﻼﻻﺗﯽ در ﮐﺮﮐﻮك ﻧﺎﺷﯽ از "دﺳﺘﮑﺎري و ﺗﻘﻠﺐ" رخ داده و "ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻌﻠﻮم اﻟﺤﺎﻟﯽ از‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮاق ﺳﻌﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ در روﻧﺪ راي ﮔﯿﺮي دﺳﺘﮑﺎري ﮐﺮده و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫]‪[10‬‬
‫آورﻧﺪ‪".‬‬

‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي ﻋﺮاق ﻓﺪرال‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻗﺪرت ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺮاق ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ‪،‬‬
‫وارد ﻣﺬاﮐﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق را اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ از ادﻋﺎي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺑﻌﺪي ﮐﺮدﻫﺎي ﺧﻮد ﻫﺮاس دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‬

‫در آﻏﺎز دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻦ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻦ ﺑﻐﺪاد را‬
‫ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﻨﻮز اﺟﺎزه دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎي ﺧﺎرج ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺠﻮار‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪي واﻗﻌﯽ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ آن ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎدل‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻗﺪرت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻦ ﺷﻮد زﯾﺮا دﯾﮕﺮ ﻻزم ﻧﺒﻮد آﻣﺮﯾﮑﺎ و‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻖ ﭘﺲ از ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ از ﮐﻮﯾﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻋﺪم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﻏﺮب در آﯾﻨﺪه ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻣﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻧﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ‬

‫‪ 1‬ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ در ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن و ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺠﺎور آﺳﯿﺎي ﻣﺮﮐﺰي‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ در آﻏﺎز اﯾﻦ ﻗﺮن ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ 500,000 .‬ﻧﻔﺮ ﻫﻢ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ و ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﻫﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮي در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺮﮐﯿﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪ 1958‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎﮐﺎن آﻧﻬﺎ از ﻗﺒﺎﯾﻞ اﻏﻮز ‪ Oghuz‬ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ از داﻣﻨﻪﻫﺎي رﺷﺘﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎي آﻟﺘﺎي )‪ (Altay‬ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮهﻫﺎي آﻟﺘﺎي ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 2000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺻﺤﺮاي ﮔﺒﯽ ﺗﺎ ﺟﻠﮕﻪ ﺳﯿﺒﺮي اﻣﺘﺪاد دارد و از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻐﻮﻟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭼﯿﻦ‪ ،‬روﺳﯿﻪ و ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﯽﮔﺬرد‪.‬‬
‫‪٧٩‬‬
‫از اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺮاق و ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻧﮕﺮان ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻗﺒﺎل رواﺑﻂ ﺧﻮد ﺑﺎ‬
‫اﺣﺰاب ﮐﺮد ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺑﺎز و ﺑﯽآﻻﯾﺶ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﺮز ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن و دﯾﭙﻠﻤﺎتﻫﺎي‬
‫آﻧﺎن ﮔﺸﻮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫وﻗﻮع ﭼﻨﺪ روﯾﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﻋﺮاق و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ را وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ رواﺑﻂ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺟﻨﺒﻪ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ داﺷﺖ زﯾﺮا ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق و وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺤﺚ اﻧﮕﯿﺰ‬
‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻫﻨﻮز ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دورﻧﻤﺎي ﺧﻨﺜﯽ و ﺑﯽ اﺛﺮ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬رواﺑﻂ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ رواﺑﻂ ﻓﺮﺻﺖ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر ﺑﺮ رژﯾﻢ ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق ﻣﯽداد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺣﺰب دﻣﮑﺮات و اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ اﺟﺎزه داده ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ دﻓﺘﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺟﺎزه ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﻔﻊ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻬﺎت را از ﻣﻌﻀﻼت ﮐﺮدﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﻋﺮاق ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮده و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻨﺒﺶ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ از دﺳﺖ دادن ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از آن ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي را از ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آوردﻧﺪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ ‪ PKK‬در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت ﻋﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ از اﺣﺘﻤﺎل اﯾﺠﺎد ﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎي ﻓﺮﻗﻪاي و ﻧﮋادي در داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﻗﺪرت‬
‫ﮐﺮدي ﻗﻮي و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﺎﺛﯿﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﮕﺮان‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎل ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﻗﺪرت ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﺮد ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫اﻣﻦ از آﻧﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ ﭼﺮاﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮس از اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﺪرت ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﺮ ذﻫﻦ و راي دوﻟﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﻬﺎده و‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﯽ در آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻧﻘﺶ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ در ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ و ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﺎزي ﮐﺮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺮدﻫﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻫﻤﮑﺎري آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ دو ﺣﺰب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﺪم ﻣﺪاﺧﻠﻪ در اﻣﻮر داﺧﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را‬
‫در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ اﺣﺰاب رواﺑﻂ ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ ﺑﺎ اﺣﺰاب و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ دارﻧﺪ وﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﻧﻪ‬
‫در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﻧﻪ از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻧﺪرت از ﺟﺎﻧﺐ آﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻗﺪرت و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات و اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً وﻗﺎﯾﻊ ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ آﻣﺎل و اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨٠‬‬
‫در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺑﺎ رﻫﺒﺮي ﮐﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺮدﺳﺘﺎن را‬
‫اﻣﯿﺪوار ﮐﺮده و ﻧﮕﺮش و ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ را در‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻮد اﻓﺰاﯾﺶ داده اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺴﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ در‬
‫آﻏﺎز ﺑﺮ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮد وﻟﯽ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻮر و ﺷﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﯽﻫﺎي ﮐﺸﻮر ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺎﯾﻊ اﺧﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮد وﻟﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺸﻮر ﺳﻮرﯾﻪ در ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ روﯾﺪادﻫﺎ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺮ وﻗﺖ دﯾﮕﺮي ﮐﺮدﻫﺎي داﺧﻞ ﺧﺎك ﺧﻮد را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫رواﺑﻂ ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق و رژﯾﻢ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺳﻮرﯾﻪ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﺪرال در ﻋﺮاق و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر در ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺗﯿﺮهﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺣﺰاب ﮐﺮد ﻋﺮاق و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺷﻮراي ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻣﻮﻗﺖ ﻋﺮاق ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي ﻓﺰاﯾﻨﺪهاي ﺑﺮاي دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آوردهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺷﻐﺎل ﻋﺮاق و ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺼﻮرت روزاﻓﺰوﻧﯽ ﭼﻮن دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﯿﺎﻧﺘﮑﺎر ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﺷﺪ‪ .‬آﺗﺶ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮب در ﺑﯿﻦ ﺗﻮدهﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ ﻏﺮب در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و اﺷﻐﺎل ﻋﺮاق ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻌﻠﻪورﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬از زﻣﺎن ﺷﺮوع‬
‫ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﯾﺶ دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ و ﺑﺎزداﺷﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻮده‪-‬‬
‫اﯾﻢ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﮐﺮده و در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻣﺴﺎﻋﺪت‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫از ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق از ﺟﺎﻧﺐ دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺛﺒﺎت داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬
‫‪1- Laizer, Sheri (1996), Martyrs, Traitors and Patriots: Kurdistan after the Gulf War (London:‬‬
‫‪Zed Books), page 107.‬‬
‫‪ - 2‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3- Daoudy, Marwa, ‘Water, Institutions and Development in Syria: A Downstream Perspective‬‬
‫‪from the Euphrates and Tigris’, for the World Commission on Dams. Available from‬‬
‫‪<www.dams.org/kbase/ submissions/showsub.php?rec=env108>.‬‬
‫‪4- See for example Kurdish Human Rights Project (August 2003), Newsline‬‬
‫‪Issue 23 (London: KHRP).‬‬
‫‪ - 5‬ﺣﺪود ‪ 450,000‬ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﮐﺮد ﺑﻪ داﺧﻞ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﯾﺎ ﻣﺮز آن رﺳﯿﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 1,400,000‬ﮐﺮد وارد اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﮐﻤﯿﺴﺎرﯾﺎي ﻋﺎﻟﯽ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯿﺰان ﻫﺠﻮم ﭘﻨﺎﻫﺠﻮﯾﺎن در ‪ 40‬ﺳﺎل ﺗﺎرﯾﺦ ‪ UNHCR‬ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪Cook, Helena .‬‬

‫‪٨١‬‬
(1995), The Safe Haven in Northern Iraq (London: University of EssexHuman Rights Centre & KHRP),
pages 37–8
7- Ibid., page 37.
8- Farouk-Sluglett, Marion, and Peter Sluglett (2001), Iraq since 1958: From Revolution to
Dictatorship (London: I.B. Tauris), page 299.
9- Yildiz, Kerim and Tom Blass (2004), The Kurds in Iraq: The Past Present and Future
(London: Pluto Press), pages 71–2.
10- Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs (13 February 2005,(Press Release No.23
Regarding the Results of the Iraqi Elections (unofficial translation). Available from
<www.mfa.gov.tr/MFA/ HomePageBottomPart/NO23_13February2005.htm>.

٨٢
 ‫‪6‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬

‫"اﺧﺘﻼف ﺑﺮ ﺳﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﻗﺪرت ﺑﯿﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﯾﺎ اﯾﺎﻟﺖ داراي ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫دﯾﮕﺮان اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در زﻣﯿﻨﻪ ﮐﻨﺘﺮل آب ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﺳﻠﻄﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺎﻻدﺳﺖ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫داراي ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل‬
‫ﻗﺪرت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي واﻗﻊ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﻻدﺳﺖ رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺧﻮد را اﻋﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮز ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﻧﯿﺰ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪".‬‬

‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺪﻫﺎ )‪(WCD1‬‬

‫"ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ را ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪،‬‬
‫ذﺧﯿﺮهﺳﺎزي و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ دﻫﻨﺪ ﺑﺼﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﻨﺶزاي ﺳﻬﻢ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ از آب‬
‫ﮔﺮدد"‬
‫]‪[1‬‬
‫ﻓﯿﻮﻧﺎ ﮐﺮﺗﯿﻦ‪ ،2‬ﻣﺸﺎور ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺪﻫﺎ‬
‫] ‪[2‬‬
‫رود ﻓﺮات‬

‫رود ﻓﺮات از ﮐﻮهﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺎﺧﻪ ﻓﺮﻋﯽ رود‬
‫ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﺒﺎن‪ 3‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﻮد ﻓﺮات را ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﮐﺒﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻨﻮب ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﺟﺮاﺑﻠﺲ وارد ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺳﻮرﯾﻪ رودﻫﺎي ﺑﻠﯿﺦ‪ 4‬و‬
‫ﺳﺎﺟﻮر‪ 5‬ﺑﻪ ﻓﺮات ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه و در اﻟﻘﺎﺋﻢ وارد ﻋﺮاق ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً اﯾﻦ رود در ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق ﺑﺎ رود دﺟﻠﻪ‬
‫ﺗﻼﻗﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻂ اﻟﻌﺮب‪ 6‬ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﻟﻔﺎو وارد ﺧﻠﯿﺞ ﻋﺮﺑﯽ‪ 1‬ﻣﯽﺷﻮد را ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪World Commission on Dams 1‬‬

‫‪Fiona Curtin 2‬‬
‫‪Keban 3‬‬
‫‪Balikh 4‬‬
‫‪Sajur 5‬‬
‫‪ 6‬ﻧﺎم ﻓﺎرﺳﯽ ﺷﻂ اﻟﻌﺮب‪ ،‬اروﻧﺪ رود اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٨٣‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮات و ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ از ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬وارد آن ﻣﯽﺷﻮد‬
‫اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ رﻗﻢ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﻋﺮاق اﻋﻼم ﺷﺪه ﮐﻪ ﻃﻮل آن را ‪ 2,940‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮده ﮐﻪ ‪ 40‬درﺻﺪ از ﻃﻮل آن در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ 20/5 ،‬درﺻﺪ در ﺳﻮرﯾﻪ و ‪ 39/5‬در ﻋﺮاق ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو ﺳﻮم ﺣﻮزه آﺑﺨﯿﺰ اﯾﻦ رود در ﺧﺎرج از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻗﺮار دارد وﻟﯽ ‪ 93‬درﺻﺪ آب‬
‫آن از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪-‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻋﺪهاي رﻗﻢ ‪ 88‬درﺻﺪ و ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ رﻗﻢ ‪ 98‬درﺻﺪ را ﻋﻨﻮان‬
‫( ﺗﻮﺳﻂ اﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﻮزه آﺑﺮﯾﺰ ﻓﺮات در ﺣﺪود ‪ 444,000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ)‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻮن رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮات در ﻫﺮ ﺳﻪ ﮐﺸﻮر ﺟﺎري اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر در ﺣﻮزه رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﻣﺸﺎﺟﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮاﺟﻊ ﺳﻬﻢ ﺗﺮﮐﯿﻪ را ‪ 28‬درﺻﺪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ ‪ 17‬درﺻﺪ‪ ،‬ﻋﺮاق ‪40‬‬
‫درﺻﺪ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي را ‪ 15‬درﺻﺪ ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮان ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻮﻟﯽ از‬
‫‪2‬‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺟﺎري اﺳﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫]‪[3‬‬
‫رود دﺟﻠﻪ‬

‫رود دﺟﻠﻪ )ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 1840‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ( ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮات در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﺟﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً‬
‫‪ 400‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از رود دﺟﻠﻪ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ 40 ،‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻌﺪي ﻣﺮز ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﺮاق ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ رود ﻓﺮات‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻮزه آﺑﺮﯾﺰ و ﺳﻬﻢ‬
‫ﻫﺮ ﮐﺸﻮر از رود دﺟﻠﻪ ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮزه آﺑﺨﯿﺰ را ‪235,000‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 105,750‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ آن )‪ 45‬درﺻﺪ( در ﻋﺮاق واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﯿﻠﻞ‪ 3‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺳﻬﻢ ﻋﺮاق از ﺣﻮزه رودﺧﺎﻧﻪ را ‪ 78‬درﺻﺪ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺗﺮﮐﯿﻪ ‪20‬‬
‫درﺻﺪ و ﺳﻬﻢ ﺳﻮرﯾﻪ را ‪ 2‬درﺻﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ [4].‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي دﺟﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن آب‬
‫آن داراي ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺼﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺟﺮﯾﺎن ‪ 520‬ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در‬
‫در ﺳﺎل( اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪ در ﻣﺮز ﺑﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ )ﻣﻌﺎدل ‪ 16/2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﯾﺎ‬
‫‪ 34/3‬در ﺳﺎل ‪ 1969‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫‪ 9/6‬در ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺑﻮده و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ در آورﯾﻞ ‪ 1,433‬ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ) ‪ (m /‬در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﺧﺸﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎه اﺳﺖ ‪113‬‬
‫ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﯿﻦدﺳﺖ رود ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻐﺪاد ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 1,236‬ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ‬
‫]‪[5‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ :Arabian Gulf 1‬در ﻣﻮرد ﻧﺎم ﺧﻠﯿﺞ ﻋﺮﺑﯽ ﯾﺎ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﻣﺠﺎدﻻت زﯾﺎدي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ از ﻧﺎم‬
‫ﺧﻠﯿﺞ )‪ (the Gulf‬ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺳﻨﺎد ﺗﺎرﯾﺨﯽ ادﻋﺎي اﯾﺮان در ﻣﻮرد ﻧﺎم ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس را ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﺣﻮزه آﺑﺮﯾﺰ دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺷﮑﻞ )‪ (7‬آﺧﺮ ﮐﺘﺎب را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪Hillel 3‬‬
‫‪٨۴‬‬
 ‫]‪[6‬‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و ﺳﺪﻫﺎي واﻗﻊ ﺑﺮ ﻫﺮ دو رودﺧﺎﻧﻪ‬

‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﻮزه آﺑﮕﯿﺮ رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات‪ ،‬ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ ﺳﺪﻫﺎ در ﺗﺸﺪﯾﺪ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﺳﻪ ﮐﺸﻮر‬
‫اﺻﻠﯽ ﻣﺴﯿﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪-‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق‪ -‬داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻪ ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺖ‬
‫ﮐﺸﺎورزي و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ آب ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺳﺪﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻋﻤﻠﯿﺎت آﺑﯿﺎري ﻣﻨﺸﺎء اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺳﺎﺣﻞ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ از ﺧﺸﻮﻧﺖ آﺷﮑﺎر ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﺮدهاﻧﺪ وﻟﯽ ﻫﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺳﺪ ﺟﺪﯾﺪي ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﯾﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺳﺎﺧﺖ آن داده ﺷﺪه ﺧﺼﻮﻣﺖﻫﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ در ﺳﻪ ﻣﻮرد ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ را در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﯽ آن ارﺗﺶ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺴﯿﺞ ﺷﺪه و‬
‫ﺳﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺮاق آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ اﯾﻦ رودﻫﺎ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺸﻮري ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1914‬ﺑﺎ اﺣﺪاث ﺑﻨﺪ‬
‫]‪[ 7‬‬
‫ﻫﻨﺪﯾﻪ‪ 1‬ﺑﺮ روي ﻓﺮات و در دﻫﻪ ‪ 1950‬ﺑﻨﺪ دوم در اﻟﺮﻣﺎدي‪ 2‬ﺳﺪﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮ رود ﻓﺮات اﺣﺪاث ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ در اواﺳﻂ دﻫﻪ ‪ [8]1950‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻣﮑﺎن ﺳﻨﺠﯽ را ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ دو‬
‫رود ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آوردﻧﺪ وﻟﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻤﺪه ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز را ﺷﺮوع ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ در ﺳﺎل ‪ 1966‬ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ‬
‫روي ﻓﺮات ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ را ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ اﻟﺜﻮره )اﻧﻘﻼب( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم داد را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ‬
‫روي اﯾﻦ رود ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ ﮐﺒﺎن را ﺷﺮوع ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ دو ﺳﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺸﺎﺟﺮات ﻋﻤﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﻏﺎز ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺟﺮاﯾﯽ ﺳﺪ ﮐﺒﺎن ﺑﺎﻋﺚ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺷﺪ در ﺿﻤﻦ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺳﺪ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق دو ﺑﺎر ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1974‬و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در ﺳﺎل ‪ [9].1975‬در اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺴﯿﺞ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي اﻋﺰام ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ [10].‬ﺑﺎ وﺳﺎﻃﺖ ﺷﻮروي و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آب ﺑﯿﺸﺘﺮي را آزاد ﮐﺮده و ﺑﺤﺮان ﻓﺮوﮐﺶ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق ‪ 58‬درﺻﺪ آﺑﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ وارد ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ‬
‫دو ﮐﺸﻮر را ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﮐﺎﻫﺶ داده و ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ دوﻟﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ آﻧﺮا " دوران ﺗﺸﺮﯾﮏ‬
‫]‪[11‬‬
‫ﻣﺴﺎﻋﯽ دو ﮐﺸﻮر در ﻣﻮرد آب" ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Hindiya 1‬‬
‫‪ 2‬اﻟﺮﻣﺎدي ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 300,000‬ﻧﻔﺮ ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺎن اﻻﻧﺒﺎر اﺳﺖ و ﺑﺮ ﮐﺮاﻧﻪ رود ﻓﺮات ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽﻫﺎي اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺳﮑﻮﻧﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺷﻬﺮ اﻟﺮﻣﺎدي در ﺳﺎل ‪ 1869‬ﺟﻬﺖ اﺳﮑﺎن ﻃﻮاﯾﻒ ﭼﺎدرﻧﺸﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٨۵‬‬
 ‫]‪[12‬‬
‫ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ وﺧﯿﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺮاﮐﻪ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ از ﭘﺮوژه ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ‪) GAP‬از ﺳﺮﻧﺎم ﺗﺮﮐﯽ‬
‫‪ (Guneydogu Anadolu Projesi‬ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪي اﺑﺮاز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوژه ‪GAP‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﻪاي ﺷﺎﻣﻞ ‪ 14‬ﺳﺪ را ﺑﺮ رود ﻓﺮات و ‪ 8‬ﺳﺪ را ﺑﺮ دﺟﻠﻪ اﺣﺪاث ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬دﻓﺘﺮ‬
‫وزارت دﻓﺎع اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات در ﮔﺰارﺷﯽ در ﻣﻮرد ﭘﺮوژه ‪GAP‬‬
‫ﻫﺸﺪار داده اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ آب ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮﯾﻦ ﺑﻤﺒﻬﺎي زﻣﺎﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼف ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺣﺪ اﻧﻔﺠﺎر ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا‬
‫ﻫﻨﻮز ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﺗﮑﻤﯿﻞ ﭘﺮوژه ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﺎل ‪ ،2010‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ آن ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫]‪[ 13‬‬
‫و ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻠﯽ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﭘﺮوژه در ﺳﺎل ‪ 1977‬ﺷﺮوع ﺷﺪ]‪ [14‬و ‪ 9‬اﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻠﯽ ‪ 74,000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ را در ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﭘﺮوژه ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻞ ‪ 32‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر]‪ [15‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﭘﺮوژه ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺗﺮﮐﯿﻪ و در ﻧﻮع‬
‫ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦﻫﺎ در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ [16].‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﮑﻤﯿﻞ آن ‪ 90‬ﺳﺪ و ‪ 60‬ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﺮق]‪ [17‬در ﺣﻮزه‬
‫آﺑﮕﯿﺮ اﯾﻦ دو رود اﺣﺪاث ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ 28‬درﺻﺪ ﮐﻞ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ آﺑﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ 27‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﮐﯿﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق‪ 1/7 [18]،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ را ﻧﯿﺰ آﺑﯿﺎري‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺟﻬﺖ رﺷﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﺗﻘﻮﯾﺖ رﺷﺪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﮐﺸﺎورزي ﻧﻈﯿﺮ ﻓﺮآوري ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ‬
‫ﺻﺎدراﺗﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ [19].‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ دوﻏﺎن آﻟﺘﯿﻨﺒﯿﻠﮏ‪ 1‬رﺋﯿﺲ ﮐﻞ ‪ 2DSI‬اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﭘﺮوژه در اوﻟﻮﯾﺖ اول‬
‫]‪[20‬‬
‫ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺮوژه ﻣﺰﺑﻮر ﺗﺤﺖ آﺑﯿﺎري ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ زﻣﯿﻦﻫﺎي‬
‫آﺑﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﺗﺎ ‪ 40‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﺎر و ارﻗﺎم ‪ ،1994‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ‪ GAP‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺮوژه در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت را ‪ 40‬درﺻﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ ‪ 300‬درﺻﺪ‪ ،‬ﺟﻮ ‪ 40‬درﺻﺪ و ﮔﻨﺪم را ‪100‬‬
‫درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬زﻣﯿﻦﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﻨﺒﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ [21].‬رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺮوژه ‪ 3/8‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺷﻐﻞ اﯾﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و درآﻣﺪ‬
‫]‪[22‬‬
‫ﺳﺮاﻧﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ‪ 209‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫دواﯾﺮ دوﻟﺘﯽ ﻣﺘﻌﺪدي ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ‪ GAP‬ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اداره ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﭘﺮوژه ﺟﻨﻮب‬
‫ﺷﺮﻗﯽ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ )‪ (GAPRDA‬ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Dogan Altinbilek 1‬‬

‫‪ 2‬دﭘﺎرﺗﻤﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﮐﺸﻮر ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫‪٨۶‬‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ‪ 14‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر از ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ داﺧﻠﯽ ﺧﻮد و ‪ 3/5‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر دﯾﮕﺮ از‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬در اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﮐﺮده اﺳﺖ‪ [23].‬از‬
‫ﺑﯿﻦ ﭘﺮوژهﻫﺎي آﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪه دوازده ﺳﺪ و ﺷﺶ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﻫﯿﺪرواﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ 1‬از ﻗﺒﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺪﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ آﺗﺎﺗﺮك‪ ،‬ﮐﺒﺎن‪ ،‬ﮐﺎراﮐﺎﯾﺎ‪ 2‬و ﺑﯿﺮﯾﭽﯿﮏ‪ 60 .3‬درﺻﺪ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﯿﺪرواﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺷﺪه ‪ 15‬درﺻﺪ ﮐﻞ ﺑﺮق ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،1999‬ﯾﺎزده درﺻﺪ اﻫﺪاف‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰيﺷﺪه آﺑﯿﺎري ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ و ‪ 8‬ﺗﺎ ‪ 10‬درﺻﺪ ﻧﯿﺰ در ﺣﺎل ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪[24‬‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق در ﻣﻮرد ﭘﺮوژه ‪GAP‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﮐﻠﯿﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي آﯾﻨﺪه آن ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﺑﻪ اﮐﺮاه اﺷﺎره ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ وﻟﯽ ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر‬
‫از اﯾﻦ ﺑﯿﻢ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﺗﺎﺛﯿﺮات ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ آن ﮐﺸﻮرﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﺟﺮﯾﺎن را ﮐﺎﻫﺶ داده و ﺳﻄﺢ آﻟﻮدﮔﯽ را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮاس اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر از اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺮﺑﻪ ‪ GAP‬ﮐﻨﺘﺮل آب دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات را ﺑﺪﺳﺖ آورده و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﯿﺎﺳﺖ وﺳﯿﻊ ﺳﯿﻄﺮه ﺧﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫]‪[23‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮﯾﺎن آب‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﺑﯽ ﮐﻪ در ﺳﺪﻫﺎي ‪ GAP‬ذﺧﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف آﺑﯿﺎري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ‪ ،GAP‬ﺳﺪﻫﺎي اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﺑﺮاي آﺑﯿﺎري ‪ 1/7‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﻣﺰروﻋﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫]‪[26‬‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﻮري‪ [27]،‬ﺳﺪﻫﺎي ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﺑﺮ روي دﺟﻠﻪ در ﺻﻮرت ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺑﺮاي آﺑﯿﺎري‬
‫‪ 601,824‬ﻫﮑﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺑﺮاﺳﺎس ارﻗﺎم ﻣﻨﺘﺸﺮه از ﺳﻮي ﻣﻘﺎﻣﺎت ‪ GAP‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮده‬
‫‪ [28]5/8‬آب را ﻣﺼﺮف ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺟﺮﯾﺎن آب دﺟﻠﻪ را ﮐﻪ از‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي آﺑﯿﺎري دﺟﻠﻪ‬
‫‪16/72‬‬ ‫ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ در ﺟﺰﯾﺮه وارد آن ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺷﻮد را ‪ 66‬درﺻﺪ]‪ [29‬ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪-‬ﯾﻌﻨﯽ از‬
‫‪ 5/8‬ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺑﯽ ﮐﻪ از اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ دﺟﻠﻪ ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﺨﻤﯿﻦ‬ ‫]‪ [30‬در ﺳﺎل ﺑﻪ‬

‫‪ 1‬در ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﻫﯿﺪرواﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﺮق ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻘﻮط آب از ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﻮا اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻫﻔﺪه درﺻﺪ اﻧﺮژي ﮐﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در ﺟﻬﺎن ﺑﺮق آﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺮوژ ‪ 99‬درﺻﺪ ﺑﺮق ﺧﻮد را از ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﯿﺪرواﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻮد ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورد‪ .‬ﺟﻤﻬﻮري دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﮐﻨﮕﻮ )زﺋﯿﺮ ﺳﺎﺑﻖ( ‪ 100‬درﺻﺪ ﺑﺮق ﺧﻮد را از ﻧﯿﺮوي‬
‫آب اﺳﺘﺤﺼﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Karakaya 2‬‬
‫‪Birecik 3‬‬
‫‪٨٧‬‬
‫زده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ‪ 47‬درﺻﺪ آب ﮐﻤﺘﺮي از آب ﻓﻌﻠﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ‪:‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ آب رود دﺟﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار‪ ،‬ﻋﻮاﻗﺐ وﺧﯿﻤﯽ ﺑﺮ ﻋﺮاق ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﺑﻪ آب دﺟﻠﻪ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﯿﻦ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ‪ ،‬اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﮐﺸﺎورزي و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﺎورزي در ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ اﯾﻦ رود‬
‫‪ 1‬از آب رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻼ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎﻧﺪن ‪62,500‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﻨﯽ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ‬
‫‪ 11/14‬ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻫﮑﺘﺎر )‪ (ha‬از زﻣﯿﻦﻫﺎي زراﻋﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن آب رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺸﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻞ زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻋﺮاق از آب ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ‪ 696,000‬ﻫﮑﺘﺎر ﺑﺎﻟﻎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻼاﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎﻧﺪن اﯾﻦ‬
‫زﻣﯿﻦﻫﺎ ﻋﻮاﻗﺐ وﺧﯿﻤﯽ ﺑﺮ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي و ﺗﺎﻣﯿﻦ آب ﻣﺰارع ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﻘﺐ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﮔﯽﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺸﺎورزان ﻣﺤﺮوم از آب ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﻮﯾﺮزاﯾﯽ را ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫]‪[31‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان آب اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺮاق ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮﯾﺎن آب "اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق"‬
‫]‪[32‬‬
‫"اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق ﺳﺪ ﺻﺪام ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺘﯽ‬ ‫ﺳﺪﻫﺎي ﺻﺪام و ﺳﺎﻣﺮاء ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ آﺑﯽ ﮐﻪ وارد ﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق ﺳﺪ ﺻﺪام‬
‫]‪[33‬‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 53‬درﺻﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد"‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻓﺮات دارد‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ را در‬
‫ﺻﻮرت ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮﯾﺎن آب رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻗﺒﻞ از اﺣﺪاث ﺳﺪ ﮐﺒﺎن در ﺳﺎل ‪ 1966‬ﻓﻘﻂ‬
‫از ‪ 3‬درﺻﺪ آب ﻓﺮات ﺑﺮاي آﺑﯿﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ [34].‬اﮔﺮ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﻮد ﮐﻞ زﻣﯿﻦﻫﺎي آﺑﯽ‬
‫]‪[35‬‬
‫‪ 9-16/9‬آب در ﺳﺎل ﻧﯿﺎز‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﺣﻮزه ﻓﺮات ﺑﻪ ‪ 1,628,203‬ﻫﮑﺘﺎر‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن آب ﻓﺮات در ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 60‬درﺻﺪ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ [36].‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ "ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﺼﻒ ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدي آب ﻓﺮات‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ واﮔﺬار ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ‪ 11‬درﺻﺪ ﻧﺼﻒ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻧﯿﺰ‬
‫]‪[37‬‬
‫داراي ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ اﺳﺖ زﯾﺮا اﯾﻦ آب‪ ،‬آب آﺑﯿﺎري ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ از ﻣﺰارع ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪".‬‬
‫]‪[38‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ آﻟﻮدﮔﯽ آب‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻃﺮح اوﻟﯿﻪ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ آب از‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺑﯿﺎري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق از اﯾﻦ ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳﻄﺢ ﺷﻮري آب دﺟﻠﻪ و‬
‫ﻓﺮات اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎ ورود زﻫﺎب ﺣﺎوي آﻓﺖﮐﺶﻫﺎ و ﮐﻮدﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻓﺎﺿﻼب از ﻣﺮاﮐﺰ ﺷﻬﺮي ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت‬

‫‪٨٨‬‬
‫ﺳﻮري ﺑﻪ ﻫﯿﺌﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖﯾﺎب ‪ 1KHRP‬اﻃﻼع دادﻧﺪ ﮐﻪ )ﺑﺮاي ﺟﺰﺋﯿﺎت اﻗﺪاﻣﺎت ﻫﯿﺌﺖ ﻓﺼﻞ آﯾﻨﺪه اﯾﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ(‪:‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب ﺑﺎﻋﺚ زﻧﺠﯿﺮهاي از ﻣﻌﻀﻼت ﻣﯽﺷﻮد و اﺛﺮات ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از آب آﻟﻮده در آﺑﯿﺎري ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد آﻟﻮده ﺑﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺷﻮري ﺧﺎك اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺑﺎزده ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺰروﻋﯽ ﺑﻪ اراﺿﯽ ﺑﺎﯾﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﮐﺎﻣﻼً آن را ﺟﻬﺖ آﺑﯿﺎري و ﺷﺮب اﻧﺴﺎن ﺑﻼ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﻨﺪ ﻗﻄﻌﺎً اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻔﯿﺪ از آن را ﮐﺎﻫﺶ‬
‫]‪[39‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺴﺮي ﺗﺎﻣﯿﻦ آب ﺷﺪه و ﻣﺸﮑﻞ ﮐﯿﻔﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﻤﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎ ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ اﻣﺎ ﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان ﺳﻤﻮم ﺣﺸﺮهﮐﺶ‬
‫رود ﻓﺮات در ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ‪ 35‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ [40].‬ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺳﻄﺢ ﺷﻮري رود دﺟﻠﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از آب آن ﺟﻬﺖ آﺑﯿﺎري در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ [41].‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺮاق اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﺮ ﺣﺪود ‪ 1/3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن‬
‫ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﻣﺰروﻋﯽ‪-‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 40‬درﺻﺪ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي ﻣﻮﺟﻮد‪ -‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫]‪[42‬‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫]‪[43‬‬
‫اﻣﯿﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺧﻮد‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد دال ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪-‬ﯾﺎ ﻗﺼﺪ‬
‫دارد ﺑﺴﺎزد‪ -‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﻗﺎدر ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺧﻮد ﮐﻨﺘﺮل و ﺳﯿﻄﺮه اﻋﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ ﺑﯽ اﺳﺎس ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﯿﺎن ﻣﺘﻮاﻟﯽ در اﻇﻬﺎرات ﻣﺘﻌﺪدي‪ ،‬ﺷﮑﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻮرد آب دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﻪ راﻫﮑﺎر "ﻫﺮﮐﺲ زودﺗﺮ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬اول ﻧﻮﺑﺖ اوﺳﺖ‪ "2‬اﻋﺘﻘﺎد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺜﺎل در ﺳﺎل ‪ ،1992‬ﺳﻠﯿﻤﺎن دﻣﯿﺮل‪ 3‬ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ " ﻧﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻧﻪ ﻋﺮاق ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ادﻋﺎﯾﯽ ﺑﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ آﻧﮑﺎرا ﺑﺮ ﻧﻔﺖ آﻧﻬﺎ ادﻋﺎﯾﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي در ﻣﻮرد ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺣﻖ دارﯾﻢ ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻠﯿﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﺘﻌﻠﻖ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ در ﻧﻔﺖ آﻧﻬﺎ ﺳﻬﻢ دارﯾﻢ و آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫در آب ﻣﺎ ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ‪ [44] ".‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﺠﻠﻪ اﮐﻮﻧﻮﻣﯿﺴﺖ‪ 4‬در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻟﺤﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ "ﺗﺎ ﺣﺪي از‬

‫‪ KURDISH HUMAN RIGHTS PROJECT 1‬ﯾﺎ ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﺮد‬

‫‪2‬‬
‫‪First Come, First Served‬‬
‫‪ Süleyman Demirel 3‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 6‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1924‬در ‪ Islamköy‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار و ﻣﻬﻨﺪس ﻋﻤﺮان ﮐﻪ ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﮐﺮده و از ﺳﺎل ‪ 1993‬ﺗﺎ ‪ 2000‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ The Economist 4‬ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪاي ﺧﺒﺮي و ﻧﻈﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻟﻨﺪن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻧﻮع ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از ﺳﺮآﻣﺪﺗﺮﯾﻦ ژورﻧﺎلﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺸﺮﯾﻪ در ﺳﺎل ‪ 1843‬ﺗﻮﺳﻂ ﺟﯿﻤﺰ وﯾﻠﺴﻮن در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻓﻪ واردات ﺣﺒﻮﺑﺎت ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻻت ﺑﺪون ﻧﺎم ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﯿﺮاژ آن ﺣﺪود ‪ 725,000‬ﻧﺴﺨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻧﺼﻒ آن در آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪٨٩‬‬
 ‫]‪[45‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﻋﻠﯽرﻏﻢ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ آﺷﮑﺎر ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﯽ ﺻﺮاﺣﺘﯽ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ"‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﻫﻤﮑﺎري در ﻣﻮرد آب دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات‪ ،‬ﻟﺤﻦ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻫﻨﻮز ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف و ﻣﺼﺎﻟﺤﻪﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2001‬ﻣﺴﻌﻮد ﯾﯿﻠﻤﺎز ﻣﻌﺎون ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﺑﯽ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ رودﻫﺎ ﺑﺴﺎزد اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 50‬درﺻﺪ ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺖ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻻزم را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪه و در ﺣﺎل ﮐﺎر ﺑﺮ روي ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬و از ﺳﻮرﯾﻪ دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺿﺮورت ﺣﺘﻤﯽ اﯾﻦ ﭘﺮوژه را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻨﻄﻘﯽ و‬
‫ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ از اﯾﻦ آب ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎ آﻣﺎده اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ اﻣﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ آب ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺎوي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫]‪[ 46‬‬
‫زﯾﺮا اﺳﺎﺳﺎً از ﻓﺮات ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ رودﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺮدم ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮاﻧﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 9‬روز‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آب ﻓﺮات را ﺟﻬﺖ ﭘﺮﮐﺮدن ﻣﺨﺰن ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك ﻗﻄﻊ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درآﻣﺪ‪ [47].‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﻗﻄﻌﯽ آب را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻼع ﻧﺪاده اﺳﺖ و ﻋﺮاق وادار ﺑﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﻫﻤﻪ ﺳﺪﻫﺎي ﻓﺮات ﺷﺪ‪ [48].‬وزارت ﺧﺎرﺟﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎﻫﺎ را رد ﮐﺮد و اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ "در زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻃﻼع داده ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن رود ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺿﺮورتﻫﺎي ﻓﻨﯽ و اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﺎ اﺧﻼل ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ [49]".‬و ﻗﺒﻞ از آﺑﮕﯿﺮي‪ ،‬آب ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻖ آزاد ﺷﺪه‬
‫]‪[50‬‬
‫ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﻓﺮﺻﺖ ذﺧﯿﺮه آب ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در زﻣﺎن آﺑﮕﯿﺮي از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ از ‪ 500‬ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺣﺪاﻗﻠﯽ ﮐﻪ در ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ 1987‬ﺑﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ [51].‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق رد ﺷﺪ و اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﻋﻨﻮان ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ آزاد ﮐﺮدن آب اﺿﺎﻓﯽ ﻗﺒﻞ از آﺑﮕﯿﺮي‬
‫ﺳﺪ ﺑﺼﻮرت ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ از ﻃﺮف ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه و اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺪون اﻋﻼن ﻗﺒﻠﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﻼم ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪ آب در ﺟﺮاﺑﻠﺲ واﻗﻊ در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1989-90‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار ‪ 500‬ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻮده‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺒﻮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ رﻫﺎﺳﺎزي ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ آب در ژاﻧﻮﯾﻪ و ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1990‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻦ ﻣﯿﺰان و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 321‬و ‪320‬‬
‫ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﺌﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﺎب‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي آب را در اﯾﺴﺘﮕﺎه‬
‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺟﺮاﺑﻠﺲ ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد و ادﻋﺎي ﺳﻮرﯾﻪ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﻨﺪه داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك ﻫﻤﻮاره ﮐﻨﺘﺮل و ﻗﺪرت ﺑﺎﻟﻘﻮهاي ﮐﻪ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﺸﺪن‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ را ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﯾﺎدآوري ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﺳﺪ اﺻﻠﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ روي ﻓﺮات‬
‫‪ 90-100‬دارﻧﺪ ﮐﻪ از ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻫﺮ دو‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ آﺗﺎﺗﺮك‪ ،‬ﮐﺎراﮐﺎﯾﺎ و ﮐﺒﺎن ﻇﺮﻓﯿﺘﯽ در ﺣﺪود‬
‫رود دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ [53].‬اﮔﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬

‫‪٩٠‬‬
‫اﺑﺰار و وﺳﯿﻠﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي در اﺧﺘﯿﺎر دارد‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻮال ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﺮا ﺗﺮﮐﯿﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ ذﺧﯿﺮه ﻋﻈﯿﻤﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺗﻮاﻓﻘﯽ در ﻣﻮرد ﺗﻘﺴﯿﻢ آب ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺗﺪاوم ﺟﺮﯾﺎن آب ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‬
‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺟﺎهﻃﻠﺒﯽﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ در ‪،1NATO‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻧﺰدﯾﮏ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﭘﺬﯾﺮش اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ در اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﻗﺪرت ﭼﺎﻧﻪ زﻧﯽ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ را در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﯾﮏ دﻫﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ از ﻟﺤﺎظ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه را ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﯽاﻟﻮاﻗﻊ ﻣﻘﺎﻣﺎت رﺳﻤﯽ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‬
‫را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي ﻋﺮاق و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﻔﻮر و ﻣﻄﺮود‪ 2‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺑﯿﻦ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﭘﺮوژهﻫﺎي ‪ GAP‬ﺧﻮد ﺑﺮ روي دﺟﻠﻪ را ﺗﺴﺮﯾﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ زﯾﺮا ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻋﺮاق‬
‫)ﮐﺸﻮر اﺻﻠﯽ ﻣﺴﯿﺮ رود دﺟﻠﻪ زﯾﺮا دﺟﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ( ﯾﺎ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﻔﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﻗﺒﺎل ﻋﺮاق ﺧﺎرج از وﻇﺎﯾﻒ‬
‫ﻫﯿﺌﺖ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﯿﺌﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﮕﺮاﻧﯽ از ﺗﺎﺛﯿﺮ آﺷﮑﺎر اﯾﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﺨﺶ ﻓﻘﯿﺮ و‬
‫ﺑﯽﺑﻀﺎﻋﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻤﯿﻘﺎً از اﺛﺮات ﺑﯽﺛﺒﺎتﮐﻨﻨﺪه ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎ ﺑﺮ رواﺑﻂ ﻗﺪرت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﮕﺮان ﺑﻮد‪ [54].‬ﻫﯿﺌﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺪﻫﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎد آورد ﮐﻪ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﻮد اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آب ﺷﺪﯾﺪاً ﺑﻪ ﻋﺪم‬
‫ﺗﻮازن ﻗﺪرت در ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﯿﺮ رودﺧﺎﻧﻪ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻋﻤﯿﻘﺎً ﻋﻘﯿﺪه دارد ﮐﻪ اداﻣﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮه آﺗﺶ اﺧﺘﻼﻓﺎت آﺗﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻓﺮوزاﻧﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﯿﺌﺖ وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ورود ﻃﯿﻒ‬
‫وﺳﯿﻌﯽ از ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﺸﺎورزي و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ آب ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻀﻄﺮب ﺷﺪ‪ [55].‬ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰاﺗﯽ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻏﺬا‬
‫را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ و ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﭘﻤﭗﻫﺎي آﺑﯿﺎري ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮرﺷﺪن زﻣﯿﻦﻫﺎ و ﺻﺪﻣﺎت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫دﯾﮕﺮي ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﯿﺌﺖ اﯾﻦ ﻣﻮارد را ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﯾﺮش ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪[56‬‬
‫ﺗﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮوژه ‪GAP‬‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺪ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﺑﺮ روي ﻓﺮات ﺳﺪ ﮐﺎراﮐﺎﯾﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1976-87‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺳﺮﯾﻌﺎً ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪-‬ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك )‪ ،(1983-92‬ﺳﺪ ﮐﺎرﮐﺎﻣﯿﺲ )‪ (1996-99‬و‬

‫‪ North Atlantic Treaty Organization 1‬اﺗﺤﺎد ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺟﻬﺖ دﻓﺎع از اروﭘﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺷﻮروي ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1948‬ﺑﯿﻦ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﮏ و ﻟﻮﮔﺰاﻣﺒﻮرگ اﻣﻀﺎء ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2004‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎي آن ﺑﻪ ‪ 26‬ﻋﻀﻮ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 5‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ‬
‫از اﻣﻀﺎءﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻪ اﻋﻀﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ :Pariah 2‬ﯾﺎ ﻧﺠﺲ در ﺟﻨﻮب آﺳﯿﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻗﺎﻋﺪه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ از ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﺎﺗﻤﺎ ﮔﺎﻧﺪي ﻧﺠﺴﻬﺎ را ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺪا ﻧﺎﻣﯿﺪ و اﻋﻤﺎل ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن را ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪٩١‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺳﺪ ﺑﯿﺮﯾﭽﯿﮏ )‪ .(1993-2000‬ﭘﺮوژهﻫﺎي ‪ GAP‬روي دﺟﻠﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﺳﺪ دﯾﺠﻠﻪ‪-97) 1‬‬
‫]‪[57‬‬
‫‪ (1986‬و ﺳﺪ ﺑﺎﺗﻤﺎن )‪.(1986-98‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﻨﺶﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺟﺮﯾﺎن آب ﻓﺮات را‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﺮﮐﺮدن ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺑﻌﺪي ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1993‬ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ ﺑﯿﺮﯾﭽﯿﮏ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ [58].‬در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﯽ ﺳﻄﺢ آب ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺪﻫﺎي ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد "ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ در ﺧﻼل ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن‬
‫در ﻣﺎه ژوﺋﻦ ﺷﯿﺮ آب را ﺑﺒﻨﺪد و ﺟﺮﯾﺎن آب را از ‪ 500‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ‪ 170‬ﺗﻘﻠﯿﻞ دﻫﺪ"]‪ [59‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺧﻼف ﺗﻮاﻓﻖ ﺧﻮد ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ 1987‬ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1999‬و‪ 2000‬دو ﮐﺸﻮر ﭘﺎﯾﯿﻦدﺳﺖ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫]‪[60‬‬
‫و ﺗﻮاﻓﻘﺎت دوﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ ﺑﺮ روي دﺟﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﻮرت ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮﮐﯿﻪ اﯾﻦ اﺗﻬﺎم را رد ﮐﺮده و اﻋﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ‪ GAP‬ﺑﻪ‬
‫]‪[61‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق اﻃﻼع دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ادﻋﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ ﺟﺮﯾﺎن آب ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ را در ﺣﺪ زﯾﺎدي دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮوژه ﮐﻪ‬
‫در ﮔﺰارش ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ )‪ (EIAR2‬اراﺋﻪ ﺷﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ادﻋﺎي دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻮد‪ [62].‬ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ ﺑﺼﻮرت ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﻫﯿﺪروﻟﻮژي رود دﺟﻠﻪ را‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺪ اﻟﮕﻮي ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺼﻠﯽ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻫﻤﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺑﻬﺎره ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﺳﯿﻞﻫﺎي‬
‫ﺑﺰرگ را ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻪ و آﻧﻬﺎ را در ﻓﺼﻞ ﭘﺎﯾﯿﺰ آزاد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﺪ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت روزاﻧﻪ ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫در ﺟﺮﯾﺎن آب اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ آن ﺗﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 65‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از ﺳﺪ ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺪﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﭘﺮوژه آﺗﯽ آﺑﯿﺎري‬
‫ﺟﺰﯾﺮه واﻗﻊ در ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺼﻮرت ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ رود را ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫ﻣﯿﺰانﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل دارد ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از ﺟﺮﯾﺎن ﺣﺪاﻗﻞ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي از ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 60‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺪﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﭘﺮوژهﻫﺎي اﯾﻠﺴﻮ و ﺟﺰﯾﺮه‪ ،‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﺗﻤﺎم ﺟﺮﯾﺎن آب ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﻗﺒﻞ از‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺮز ﻣﻨﺤﺮف ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪Dicle 1‬‬
‫‪Environmental Impact Assessment Report 2‬‬
‫‪٩٢‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 2000‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫‪ 500‬ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎ دوﺑﺎره اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮاﻓﻘﯽ ‪/s‬‬
‫]‪[63‬‬
‫ﺗﻼش ﺑﺮاي ﻣﺬاﮐﺮه‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ در ﻣﻮرد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻬﻢ آب‬
‫]‪[64‬‬
‫و‬ ‫رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻫﻤﻮاره از ﺣﻀﻮر ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯿﺰ ﻣﺬاﮐﺮه ﺧﻮدداري ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫اﺻﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺬاﮐﺮه را ﺑﻪ ﻣﻮارد دﯾﮕﺮي ﻧﻈﯿﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻮرﯾﻪ از ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان‬
‫]‪[65‬‬
‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن )‪ (PKK‬در دﻫﻪ ‪ 1980‬و اﺧﯿﺮاً ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ارﺿﯽ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺳﮑﻨﺪرون ﻣﺮﺑﻮط و ﻣﺸﺮوط ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده آﯾﻨﺪه‬
‫از آب اﯾﻦ رودﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮ دو اﺳﺎس اﺳﺘﻮار اﺳﺖ؛ اوﻟﯿﻦ اﺳﺎس ﻣﺪارك ﻗﻄﻌﯽ ﺧﺴﺎرات ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً‬
‫ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﺮوژه ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ وارد آﻣﺪه اﺳﺖ و دوم ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺧﺴﺎرات ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﮐﻪ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺳﺪﻫﺎ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺟﺎﻣﻌﯽ در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﺮﮐﯿﻪ از آب رودﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﻗﺎي وﻟﯿﺪ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺎون وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﺌﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖﯾﺎب اﻋﻼم‬
‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‪:‬‬

‫آب ﻣﺎﯾﻪ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان ﺑﺴﯿﺎري اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت آب ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ اﯾﻦ آب ﻣﻨﺸﺎء ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ را ﺑﺼﻮرت ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﭘﺮوژه ‪ GAP‬ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﺪون رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﭘﯿﺶ رود ﺗﺎ ‪ 5‬ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ‪7‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﻮري از آﻟﻮدﮔﯽ و ﺷﻮر ﺷﺪن آب‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮐﻤﺒﻮد آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ رﻧﺞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫]‪[66‬‬
‫ﺗﻼش ﺧﻮد را ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯿﺰ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﮑﺸﺎﻧﯿﻢ و از ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺻﺮار دارد ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺧﻮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳﺪﻫﺎي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي‬
‫ﻣﺸﻮرت ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از آب را ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻮب ﺑﺮاي اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮاﻓﻘﺎت دوﺟﺎﻧﺒﻪاي ﺑﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪-‬ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ از دﯾﺪﮔﺎه دوﻟﺖ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻘﺎت اﺣﺘﺮام ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ [67].‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺳﺎل ‪ 1987‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آب ﻓﺮات‬
‫‪ 500‬در ﻃﻮل ﺳﺎل‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺣﺪاﻗﻞ ﺟﺮﯾﺎن آب ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ‪/s‬‬
‫را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺟﺮﯾﺎن آب در ﻣﺎهﻫﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﻏﻠﺐ از اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺪاد‬
‫‪ 343‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ و‬ ‫و ارﻗﺎم رﺳﻤﯽ ﺧﻮد ﮐﺸﻮر ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن را در ﺟﻮﻻي ‪ 1999‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪/s‬‬
‫در ﯾﮏ ﻣﻮرد ﺟﺮﯾﺎن ﮐﺎﻣﻼً ﻗﻄﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﻣﻮرد ﺳﻮال و ﺗﺮدﯾﺪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٩٣‬‬
‫اﺻﺮار ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ اداﻣﻪ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ )‪ (GAP‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﮑﺮر ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺎوز آﺷﮑﺎر ﺑﻪ اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ ‪ ...‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﻠﯿﻪ اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ او را ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎري و ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ‬
‫ﻋﺮاق ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﻌﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﯿﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫]‪[68‬‬
‫ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﻋﻤﺪي را از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺼﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻨﻮز ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ از اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﻀﯿﻪ ‪GAP‬‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻊﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﻮد را از ﺳﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺮ دﺟﻠﻪ‬
‫]‪[69‬‬
‫و ﻓﺮات ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‪[70‬‬
‫ﻫﯿﺌﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖﯾﺎب‬

‫ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﺮد ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻟﻨﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﺳﺎﯾﺮ ‪ 1NGO‬ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﯿﺌﺖﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖﯾﺎب‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋﺰام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ [71].‬در ﺟﻮﻻي ‪ 2002‬ﯾﮏ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪-‬‬
‫ﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮوژه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐُﺮد و ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﺮﻧﺮ ﻫﺎوس‪ 2‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﺪﻫﺎي‬
‫‪ GAP‬از ﻗﺒﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي در ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺮات و ﻣﯿﺰان ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻤﺘﺮي در دﺟﻠﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﺌﺖ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽداﺷﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب در ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺟﺪي ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﺪﻫﺎي ‪ GAP‬ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺮاي ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﻋﻮاﻗﺐ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮﯾﺎن آب ﻓﺮات از ﻗﺒﻞ ﺷﻮري زﻣﯿﻦﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫دﺳﺖ رود را اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﺑﺮ ﮐﺸﺎورزي ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻣﺨﺮﺑﯽ ﺑﺮﺟﺎي ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﯿﺌﺖ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ راﯾﺰﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ دو رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻮب‬
‫ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﺷﺪه و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮاﻓﻖ در ﻣﻮرد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺳﻬﻢ آب ﻓﺮات ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪58-42‬‬
‫ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رواﺑﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ دو ﻃﺮف ﺧﻮب ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‪ ،‬ﻫﯿﺌﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺸﻮرت ﺑﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻫﯿﺌﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ادﻋﺎي‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺧﻮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوژهﻫﺎي ‪ GAP‬از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻤﯿﺘﻪﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ‬
‫ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1972‬و ‪ 1991‬ﻣﺸﻮرت ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽاﺳﺎس اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ :Non-Governmental Organization 1‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ دوﻟﺘﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﯾﺠﺎد ‪ NGO‬ﻫﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻞ داﻣﻨﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﺪوده آن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ داﺧﻠﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﺒﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﮋادي ﺑﺪون ﮐﺸﻮر دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫‪ NGO‬ﻫﺎي ﻣﺸﻬﻮر ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻋﻔﻮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﺻﻠﺢ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺻﻠﯿﺐ ﺳﺮخ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ رم‪ ،‬ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﻟﻤﭙﯿﮏ و ﺻﻨﺪوق‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﯿﺎت وﺣﺶ‪.‬‬
‫‪Corner House 2‬‬
‫‪٩۴‬‬
 1-Quotes taken from ‘World Commission on Dams, Dams and Development: a new framework
for decision making’, Earthscan, London, 2000, page 251; Curtin, F., ‘Transboundary Impacts of Dams:
Conflict Prevention Strategies’, Working Paper prepared for World Commission on Dams (WCD), in
Millington, P., ‘River Basin management: Its role in Major Water Infrastructure Projects’, WCD
Thematic Review, prepared as an input to the World Commission on Dams, Cape Town, 2000, page 113.
2-Materials and notes under this heading are taken from KHRP (July 2002), Downstream
Impacts of Turkish Dam Construction on Syria and Iraq (London: KHRP), pages 13-14.
3- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of
Turkish Dam Construction on Syria and Iraq, pages 13-14.
4- Dolatyar, M. and T.S. Gray (2000), Water Politics in the Middle East: A Context for Conflict
or Co-Operation? (Basingstoke: Macmillan Press), page 121.
5- Cited in Philip Williams and Associates (PWA) (July 2001), A Review of the Hydrological
and Geomorphic Impacts of the Proposed Ilisu Dam, Report for The Corner House, San Francisco.
6- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of
Turkish Dam Construction on Syria and Iraq, page 13.
7- Allan, J.A. (2000), The Middle East Water Question: Hydropolitics and the Global Economy
(London: I.B. Taurus), page 72.
‫ ﻋﻨﻮان‬1950 ‫ ﮔﺮدﯾﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در دﻫﻪ‬GAP ‫ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺑﺮاي ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺪﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﭘﺮوژه‬- 8
See Allan, Middle East Water .‫در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن روﺳﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ آب را در ﺑﺨﺶ ﺳﻮري ﻓﺮات اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‬.‫ﺷﺪ‬
Question, page 72; Ilisu Dam Campaign and others, If the River Were a Pen: The Ilisu Dam, the World
Commission on Dams and Export Credit Reform (Oxford: The Ilisu Dam Campaign), page 9; Altinbilek,
D., ‘The Ilisu Dam Project’, in Turkish Embassy (2000), Water and Development in Southeastern
Anatolia: Essays on the Ilisu Dam and GAP (London), page 31.
9- Petrella, R., The Water Manifesto: Arguments for a World Water Contract (London: Zed
Books), page 45. The Tabqa High Dam was completed in 1973.
10- Allan, Middle East Water Question, page .73
11- Interview with Mr Waleed Mu’allim, Deputy Minister for Foreign Affairs, 31 January 2002.
12- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of
Turkish Dam Construction on Syria and Iraq, pages 15-17.
13- Marsh, N., ‘Water Wars’, UK Defence Forum, page .6
‫( واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰيﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺣﻮزه آﺑﺮﯾﺰ‬DSI)‫ دﭘﺎرﺗﻤﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﮐﺸﻮر‬1977 ‫ در ﺳﺎل‬- 14
‫ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ اداره ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﭘﺮوژه ﺟﻨﻮب‬1989 ‫ در ﺳﺎل‬.‫ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ‬GAP ‫دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات را ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﭘﺮوژه‬
‫ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﺪﯾﺮه‬.‫ و اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻫﻤﮑﺎري ﺑﯿﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮐﺮد‬GAP ‫( را ﺟﻬﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﺮوژه‬GAPRDA) ‫ﺷﺮﻗﯽ آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ‬
‫ رﻫﺒﺮ‬.‫ ﻃﺮاﺣﯽ و دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬،‫ اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻮل ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي‬GAPRDA ‫ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه‬GAP ‫ﻋﺎﻟﯽ‬
.‫ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﮐﺸﻮري وزﯾﺮ ﮐﺸﻮر و وزﯾﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‬،‫ وزﯾﺮ ﮐﺸﻮر‬GAP ‫ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻌﺎوﻧﺖ‬
- 2000 ‫ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻓﻮرﯾﻪ‬.‫ ﭘﻨﺠﺎه درﺻﺪ اﯾﻦ ﻋﺪد ﺑﺮ ﺳﺪﻫﺎ و ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت آﺑﯿﺎري ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬GAP ‫ ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬- 15
See Unver, Olcay ‘The .‫ درﺻﺪ از ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺮد‬43/3 ‫ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬-‫ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﭘﺮوژه‬30
Southeastern Anatolia Project (GAP): An Overview’, in Turkish Embassy, Water and Development in
Southeastern Anatolia, pages 14-15.
16- Sahan, E., S. Mason, A. Gilli, and A. Zogg (2000), ‘Southeastern Anatolia Project in Turkey
– GAP’, Swiss Federal Institute of Technology, Zurich, page 1.
‫ ﺳﺪ‬22 ‫ ﻋﺪد‬.‫ اﯾﻦ اﻋﺪاد ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪه ﺑﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات اﺳﺖ‬.‫ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن ﺳﻮري‬- 17
.‫ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‬GAP ‫ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﭘﺮوژه‬19 ‫و‬
‫ اﮔﺮ اﯾﻦ‬.‫ ﭘﻤﭗ ﮐﺮدن آب از رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاي آﺑﯿﺎري ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‬،‫ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﮐﯿﻠﻮوات ﺳﺎﻋﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ‬27 ‫ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﺪد‬- 18
See Unver, ‘Southeastern Anatolia Project (GAP):An Overview’, .‫ﻣﻘﺪار را ﻧﯿﺰ ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﻢ اﯾﻦ ﻋﺪد ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‬
pages 15-16.
٩۵
 19- Southeastern Anatolia Regional Development Administration <www.gap.gov.tr>. Cited in
Sahan et al., ‘Southeastern Anatolia Project in Turkey –GAP.‘
20- Altinbilek, ‘The Ilisu Dam Project’, page .30
21- Unver, ‘Southeastern Anatolia Project (GAP): An Overview’, page .19
22- Ibid., page 16.
‫ ﺑﻬﺮه‬،‫ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر از ﺳﺎﺧﺖ‬1/5 ‫ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﻌﺎدل‬2 ‫ "ﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬:GAP ‫ ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬- 23
".‫ﺑﺮداري و ﻃﺮح اﻧﺘﻘﺎل آب ﻓﺮات از ﯾﮏ ﮐﻨﺴﺮﺳﯿﻮم اروﭘﺎﯾﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‬
24- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of
Turkish Dam Construction on Syria and Iraq, pages 19-22.
25- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of
Turkish Dam Construction on Syria and Iraq.
26- Unver, ‘Southeastern Anatolia Project (GAP): An Overview’, page 16.
‫ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺗﺤﺖ آﺑﯿﺎري ﻣﻮﺟﻮد‬:‫ آﻧﻬﺎ اﯾﻦ اﻋﺪاد را ﻧﯿﺰ اﻋﻼم ﮐﺮدهاﻧﺪ‬.‫ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن ﺳﻮري ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬- 27
.‫ ﻫﮑﺘﺎر‬447,768 ،‫ ﻫﮑﺘﺎر؛ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ اﺟﺮاي آﻧﻬﺎ ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي دارد‬97,744 ‫ ﻫﮑﺘﺎر؛ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬26,312
28- Government of Iraq (2002), Position Paper Indicating Iraq’s Position on the Utilization of the
Tigris River Waters (Baghdad). Syrian officials put the figure at 8Bm3, since they take account of
evaporation from reservoirs.
29- Ibid.
‫ ﻣﯿﻠﯿﺎرد‬16/2 ‫ ﻋﺪد‬،‫ اوﻧﺎل اوزﯾﺶ از داﻧﺸﮕﺎه ﻧﻬﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ‬.‫ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن ﺳﻮري ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬- 30
.‫ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‬16/7 ‫( ﻋﺪد‬1989) ‫اﺣﺴﺎن ﺑﺎﻏﺶ از داﻧﺸﮕﺎه ﺣﺎﺟﯽﺗﭙﻪ‬.‫ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‬1993 ‫ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ را در ﺳﺎل‬
31- Government of Iraq, Position Paper Indicating Iraq’s Position on the Utilization of the Tigris
River Waters.
‫ "ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪﻫﺎ‬:‫ ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺻﻮت اﻟﻄﻠﺒﻪ )ﺻﺪاي ﻃﻼب( از ﻣﺤﻤﻮد دﯾﺎب اﻻﺣﻤﺪ وزﯾﺮ آﺑﯿﺎري ﻋﺮاق ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ‬2000 ‫ در ﺳﺎل‬- 32
‫ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻈﯿﻤﯽ ﻋﺮاق‬.‫و ﭘﺮوژهﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺻﺪﻣﺎت زﯾﺎدي وارد ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺴﺮي آب ورودي ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‘See ‘Iraq urges Turkey to reach water-sharing plan’, Reuters, 16 April 2000. "‫در وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‬
33- Government of Iraq, Position Paper Indicating Iraq’s Position on the Utilization of the Tigris
River Waters.
34- Dolatyar and Gray, Water Politics in the Middle East, page144.
‫ ﺑﻪ‬GAP ‫ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ ﭘﺮوژه‬GAP ‫ اﯾﻦ ﻋﺪد از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺳﻨﺎد‬- 35
‫ ﻫﮑﺘﺎر(؛ و ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻠﯽ‬130,191) ‫ ﻫﮑﺘﺎر(؛ زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ آﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬149,440) ‫زﻣﯿﻦﻫﺎي آﺑﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺐ ﺳﻮري ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه‬.(‫ ﻫﮑﺘﺎر‬811,572) ‫ ﮔﺰارش ﺷﺪهاﻧﺪ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز اﺟﺮاي آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬GAP
.‫اﺳﺖ‬
-‫ ﻋﺪد ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬.‫ ﻓﻘﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آب آﺑﯿﺎري اﺳﺖ‬9 ‫ ﻋﺪد‬.‫ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺐ ﺳﻮري ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬- 36
.‫ را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺨﻤﯿﻦ واﻗﻊ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ ﺗﺮي اﺳﺖ‬GAP ‫ ﺗﺒﺨﯿﺮ و اﺗﻼف آب در ﻣﻨﺎﺑﻊ ذﺧﯿﺮه‬16/9
37- Information supplied by Syrian officials.
38- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of
Turkish Dam Construction on Syria and Iraq.
39- Information supplied by Syrian officials.
40- Kolars, J. and W.A. Mitchell (1991), The Euphrates River and the Southeast Anatolia
Development Project (Carbondale: Southern Illinois University Press), cited in Daoudy, M., ‘The
Development of the Euphrates and Tigris Basins: An Assessment of Upstream Development (Turkey) on
Downstream Riparians (Syria)’, Submission to the World Commission on Dams, Presented at the
Africa/Middle-East Regional Consultation, December 1999, available from <www.dams.org>.

٩۶
 ‫‪41- Government of Iraq, Position Paper Indicating Iraq’s Position on the Utilization of the Tigris‬‬
‫‪River Waters.‬‬
‫‪42- Information supplied by Syrian officials.‬‬
‫‪43- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of‬‬
‫‪Turkish Dam Construction on Syria and Iraq.‬‬
‫‪44- Quoted in Dolatyar and Gray, Water Politics in the Middle East, page .148‬‬
‫‪45- Sharing Mesopotamia’, The Economist, 13November 1999, page .81‬‬
‫‪46- Syria, Turkey and the water tension’, Asharq Al-Awsat, 13 February 2001.‬‬
‫‪ - 47‬ﺗﺮﮐﯿﻪ در اﺑﺘﺪا اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 16‬روز ﻗﻄﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از اﻋﺘﺮاض ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق اﯾﻦ ﻣﺪت ﮐﻢﺗﺮ‬
‫ﺷﺪ‪See Turkish Embassy, Water and Development in Southeastern Anatolia, pages 9-68..‬‬
‫‪48- Allan, Middle East Water Question, page .73‬‬
‫‪49- Turkish Ministry of Foreign Affairs, quoted in Allan, Middle East Water Question, page 73.‬‬
‫‪ - 50‬ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﻧﻈﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ "اﺧﺘﻼﻓﺎت آﺑﯽ در ﺣﻮزه دﺟﻠﻪ ‪-‬ﻓﺮات" ﺑﻪ آدرس اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‬
‫>‪ <www.mfa.gov.tr/grupa/ad/adg/ adgb/Chaplc.HTM‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ "ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻗﺒﻞ از آﺑﮕﯿﺮي ﺳﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫ﺗﻌﻬﺪ ‪ 500‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﺮوط ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﻣﻀﺎء ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 1987‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ آب آزاد ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ اﯾﻦ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ را داده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺨﺎزن ﺧﻮد اﯾﻦ آب را ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ ‪ 768‬ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ ‪-‬ﺳﻮرﯾﻪ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ‪ 23‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‬
‫‪ 1989‬ﺗﺎ آﻏﺎز آﺑﮕﯿﺮي در ‪ 13‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1990‬آب آزاد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ از اﻧﺸﻌﺎﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك و ﻣﺮز ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ وارد‬
‫ﻓﺮات ﻣﯽﺷﻮد ﻧﯿﺰ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ‪ 13‬ژاﻧﻮﯾﻪ و ‪ 12‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1990‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ دوره آﺑﮕﯿﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻮرﯾﻪ ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻘﺪار‬
‫ﮐﻠﯽ آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 23‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1989‬و ‪ 12‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1990‬از ﻣﺮز ﻋﺒﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ 3/6‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ ﺑﺎ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ‪ 509‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در اﯾﻦ دوره ‪ 82‬روزه ﻧﯿﺰ –ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺎه از دوره آﺑﮕﯿﺮي را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﻌﻬﺪ ‪ 500‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ آب‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬آب ﺳﺪ آﺗﺎﺗﺮك ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 15‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪-1990‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1991‬رﺳﯿﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن دوره ‪ 27‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ آب‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس‪ 500‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦدﺳﺖ آزاد ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﯾﻦ اﻋﺪاد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖ ﭘﯿﺶ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﭘﺮﮐﺮدن اﯾﻦ ﺳﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺮﯾﺎن آب را ﺑﻪ ﺳﻮي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﺠﺎم ﻧﺪادن اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وارد ﻧﮑﺮدن ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪51- Ibid.‬‬
‫‪ - 52‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮيﻫﺎ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺳﺎﻻﻧﻪ را ‪ 487.67‬ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪See Ministry of Irrigation in Syria .‬‬
‫‪(1999), ‘Average monthly discharge‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪of the Euphrates river at Jarablus – Syria’ (Damascus).‬‬
‫‪53- Dolatyar and Gray, Water Politics in the Middle East, page 145.‬‬
‫‪ - 54‬ﯾﻮﻧﯿﺴﻒ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق در ﻣﺮگ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 500,000‬ﮐﻮدك ﻋﺮاﻗﯽ در ﺳﺎل ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻮﻧﯿﺴﻒ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ‪ 1990‬ﺗﺎ ‪ 2000‬از ‪ 188‬ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﺮاق ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ را در ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺮ ‪ 5‬ﺳﺎل داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮخ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﮐﻮدﮐﺎن در ﻃﻮل ﯾﮏ دﻫﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دوﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1998‬ﻣﻌﺎون دﺑﯿﺮ ﮐﻞ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻤﮑﻬﺎي ﺑﺸﺮ‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺴﺘﻌﻔﯽ ‪ UN‬در ﻋﺮاق ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﯾﻨﺪﯾﭙﻨﺪﻧﺖ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ "ﻣﺎ در ﺣﺎل ﻧﺎﺑﻮدي ﮐﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎدﮔﯽ‬
‫و وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻏﯿﺮ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪For further details of the impacts of sanctions, see ".‬‬
‫‪<www.notinournames.org>.‬‬ ‫‪For‬‬ ‫‪details‬‬ ‫‪of‬‬ ‫‪the‬‬ ‫‪UNICEF‬‬ ‫‪report,‬‬ ‫‪see‬‬
‫‪<www.unicef.org/newswire/99pr29.htm>.‬‬
‫‪ - 55‬ﻟﯿﺴﺖﻫﺎي ﺗﺠﻬﯿﺰاﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﻓﯿﻠﺘﺮﻫﺎي ﻓﺸﺎري آب‪ ،‬ﭘﻤﭗﻫﺎ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ‬
‫و ﺷﻠﻨﮓﻫﺎي آﺑﯿﺎري ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪56- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of‬‬
‫‪Turkish Dam Construction on Syria and Iraq, pages 3-22.‬‬
‫‪57- For technical details of the dams, see DSI website: <www.dsi.gov.tr>.‬‬
‫‪ - 58‬ﺳﻔﺎرت ﻋﺮاق در آﻧﮑﺎرا در ‪ 17‬ﻣﺎرس ‪ 1993‬ﺑﻪ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﺬﮐﺮي ﮐﺘﺒﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ در ‪ 18‬ﺟﻮﻻي‬
‫‪ 1993‬ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت ﺗﺮﮐﯿﻪ در دﻣﺸﻖ ﯾﺎدداﺷﺘﯽ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪See ‘Water Disputes in the Euphrates-Tigris Basin‘. .‬‬
‫‪59- De Villiers, M. (1999), Water Wars: Is the World’s Water Running Out? (London:‬‬
‫‪Weidenfeld and Nicolson), page 225.‬‬

‫‪٩٧‬‬
‫‪ - 60‬در ﺟﻮﻻي ‪ ،2000‬وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن دوﺳﺘﺎن زﻣﯿﻦ‪) 1‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ( اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫"دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺟﻠﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﯽﻣﺎﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﺑﺼﻮرت رﺳﻤﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﺳﺪ ‪ Ilisu‬ﺑﺮ روي دﺟﻠﻪ ﻣﺸﻮرت و ﻣﺬاﮐﺮه ﻧﮑﺮده و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ اﻃﻼع ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ اﻇﻬﺎر‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ "ﺳﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﺳﺪ ﻧﻘﺺ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻮده و ﺑﺼﻮرت ﺟﺪي ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻋﺮاق در اﯾﻦ ﺣﻮزه آﺳﯿﺐ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ"‪ .‬دﮐﺘﺮ ﻓﻬﻤﯽ اﻟﻘﯿﺴﯽ‬
‫رﺋﯿﺲ ﺑﺨﺶ ﺣﻘﻮﻗﯽ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮاق در آﮔﻮﺳﺖ ‪ 2000‬اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ‪" :‬ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺬﮐﺮ ﮐﺘﺒﯽ رﺳﻤﯽ از ﺗﺮﮐﯿﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﻣﻮرد ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮده و از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﺰارﺷﺎت رﺳﺎﻧﻪاي از ﻗﺼﺪ و ﻧﯿﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻃﻼع ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪See ".‬‬
‫‪Syrian Minister of State for Foreign Affairs, 3 July ,Letter to Friends of the Earth from Nasser Kaddour‬‬
‫‪2000; L.N. Al-Saidi, Iraqi Interests Section, Embassy of the Hashemite Kingdom of Jordan, Letter to‬‬
‫‪Friends of the Earth, 24 March 1999; Dr Fahmy Al-Qaysi, Director of Legal Department, Ministry of‬‬
‫‪Foreign Affairs, Letter to Friends of the Earth, 18 August 2000.‬‬
‫‪61- Turan, I., ‘International Aspects of Water Issues’, in Turkish Embassy, Water and‬‬
‫‪Development in Southeastern Anatolia.‬‬
‫‪62- Philip Williams and Associates (PWA), A Review of the Hydrological and Geomorphic‬‬
‫‪Impacts of the Proposed Ilisu Dam.‬‬
‫‪63- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of‬‬
‫‪Turkish Dam Construction on Syria and Iraq, page 25.‬‬
‫‪ - 64‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ دوﻟﺘﯿﺎر و ﺗﯿﻢ ﮔﺮي ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪" :‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﺮﺻﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﯾﺎ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ اﺻﻼح ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ".‬اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﮐﻨﻮن ﺗﺮﮐﯿﻪ در وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪﺗﺮي ﻗﺮار دارد‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻓﺘﺎر دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق اﺳﺖ‪See Dolatyar and Gray, Water Politics in the Middle East, page ".‬‬
‫‪146.‬‬
‫‪ - 65‬ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺻﺮار دارد ﮐﻪ ﻫﺮ ﺗﻮاﻓﻘﯽ در ﻣﻮرد دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﻓﻖ در ﻣﻮرد رود اروﻧﺘﺲ )آﺳﯽ( ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫ﻣﯽﮔﺬرد ﮐﻪ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف ﺳﻮرﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را اﺳﮑﻨﺪرون ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ آن را اﺳﺘﺎن ﻫﺎﺗﺎي ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ دوﻟﺘﯿﺎر و ﺗﯿﻢ ﮔﺮي در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ آب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﮐﻠﯽ در ﻣﻮرد آب اروﻧﺘﺲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢ ﺳﻮريﻫﺎ و ﻫﻢ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮ ﻫﺎﺗﺎي اﺳﺖ‪See Dolatyar and Gray, Water Politics .‬‬
‫‪in the Middle East, page 149.‬‬
‫‪66- Interview with Mr Waleed Mu’allim, Deputy Minister for Foreign Affairs, 31January 2002.‬‬
‫‪67- Interview with Mr Waleed Mu’allim.‬‬
‫‪68- Ministry of Foreign Affairs and Ministry of Irrigation, ‘The Division of Waters in‬‬
‫‪International Law: Facts on the Joint Waters with Turkey,‘ Baghdad, Iraq, 1999.‬‬
‫‪ - 69‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ‪ 4‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2000‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب ﻗﻄﻊﻧﺎﻣﻪ )‪ (6017‬زﯾﺮ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﻮد را از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺳﺪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي اﯾﻠﺴﻮ ﺑﺮ روي دﺟﻠﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﺮد‪ " :‬ﺷﻮراي اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ راه ﺣﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده از آب رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 5965‬ﻣﻮرخ ‪ 2000/3/28‬ﻧﮕﺮاﻧﯽ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ را در ﻣﻮرد اداﻣﻪ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﺳﺪﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎي رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎ دو ﮐﺸﻮر ﻣﺴﯿﺮ رودﻫﺎ ﮐﻪ رود در آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺟﺎري اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺴﺎرات ﺟﺪي ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺮوژهﻫﺎ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺮ آب اﯾﻦ رودﻫﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﻟﻮدﮔﯽ آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺗﺎﺛﯿﺮات ﺟﺪي ﮐﻪ اﯾﻦ آب آﻟﻮده ﺑﺮ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ و آﺑﯿﺎري وارد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ‬
‫زﯾﺴﺖ ﺻﺪﻣﻪ وارد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﻮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﯾﻞ دوﻟﺖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻄﺎي ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺑﺮ ﭘﺮوژه‬
‫ﺳﺪ اﯾﻠﺴﻮ ﺑﺮ روي دﺟﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و از دوﻟﺖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺟﺪاً درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاﺿﺎت رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ ﻫﯿﺌﺖﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ و ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﭘﺮوژه اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫‪70- Materials and footnotes under this heading are taken from KHRP, Downstream Impacts of‬‬
‫‪Turkish Dam Construction on Syria and Iraq, pages 37, 44.‬‬
‫‪71- The Ilisu Dam: A Human Rights Disaster in the Making, KHRP, November 1999 (reporting‬‬
‫‪on the implications of the Ilisu Hydro-Electric Power Project, Batman Province, Southeast Turkey,‬‬

‫‪ :Friends Of the Earth (FOE) 1‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﺻﯿﺎﻧﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1969‬ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬اﺑﻘﺎي ﻣﺠﺪد و اﺳﺘﻔﺎده ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪ‪ .‬دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰي آن در واﺷﻨﮕﺘﻦ ‪ D.C.‬واﻗﻊ اﺳﺖ و در ‪ 37‬ﮐﺸﻮر ﺷﻌﺒﻪ دارد‪.‬‬
‫‪٩٨‬‬
following a fact-finding mission to the region); If the River were a Pen, published by KHRP 2000 (report
of a fact-finding mission to the Ilisu Dam region in October 2000, undertaken by KHRP, the Ilisu Dam
Campaign, The Corner House and other parties); The Ilisu Dam: Displacement of Communities and
Destruction of Culture, KHRP, October 2002 (review of the Ilisu Dam project and report of fact-finding
mission to the Ilisu Dam region in June 2001); Downstream Impacts of Turkish Dam Construction on
Syria and Iraq, KHRP, July 2002 (report of fact-finding mission to Syria and Iraq in July 2002) All

available from KHRP.

٩٩
 ‫‪7‬‬

‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬

‫"ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺗﺮورﯾﺴﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺎﺑﻮدي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫از ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻟﺒﻨﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮدﯾﺪ و ﻣﺎ در ﺣﺎل‬
‫اﺟﺮاي آن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ از دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ اﻧﺘﻈﺎر دارﯾﻢ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﺮور ﭘﺎﯾﺎن دﻫﺪ و درﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ روي آزادي ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪".‬‬

‫]‪[1‬‬
‫ﺟﻮرج دﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮش رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ از راﺑﻄﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ روﺳﯿﻪ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب ﺗﺎ راﺑﻄﻪ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان‬
‫ﺧﻮب ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اروﭘﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﺳﻨﺘﯽ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﻧﻈﯿﺮ روﺳﯿﻪ از ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺣﺪي ﺣﻤﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ روﺳﯿﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻔﺮ ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 2005‬ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر از‬
‫ﺑﺪﻫﯽﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر دوﺑﺎره ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬رواﺑﻂ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﻏﺮب ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺮق ﭼﻨﺪان ﻣﺜﺒﺖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل‬
‫اروﭘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎ در راﺑﻄﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻮرﯾﻪ از ﺗﺮورﯾﺴﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻌﺪ از ‪11‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬ﻟﺤﻦ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮي ﻋﻠﯿﻪ ﺳﻮرﯾﻪ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮده و ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻼح‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ و ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﻟﯿﺴﺖ ﻣﺤﻮر ﺷﺮارت ﺧﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﻮض‪ ،‬اروﭘﺎ داراي رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺳﺎزﻧﺪهﺗﺮي درﻗﺒﺎل ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺸﻮر وارد ﻣﺬاﮐﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اروﭘﺎ از رواﺑﻂ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺟﻬﺖ ﻋﻨﻮان ﮐﺮدن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ و ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻨﮓ ‪ 2003‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪ اﺻﻠﯽ در ﺟﻨﮓ ﺧﻮد ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮور ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮف ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﺗﻮﺟﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺮور رﻓﯿﻖ ﺣﺮﯾﺮي‬
‫ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ ﻗﺒﻠﯽ ﻟﺒﻨﺎن در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2005‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ‬

‫‪ 1‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1944‬ﻟﺒﻨﺎن ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 14‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2005‬در ﺑﯿﺮوت‪ .‬ﺗﺎﺟﺮ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار و ﺑﺸﺮدوﺳﺖ ﻟﺒﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻟﺒﻨﺎن )‪ 1992-98‬و‬
‫‪ (2000-04‬در ﺑﺎزﺳﺎزي ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻣﻮﺛﺮ و ﮐﻮﺷﺎ ﺑﻮد‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ 2005‬در ﯾﮏ ﺑﻤﺒﮕﺬاري اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و رواﺑﻂ ﻟﺒﻨﺎن و ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫وﺧﯿﻢ ﺷﺪ و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ را از ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج ﮐﺮده و ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ‪ 29‬ﺳﺎﻟﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭘﺎﯾﺎن داد‪.‬‬
‫‪١٠٠‬‬
‫ﺳﻨﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺘﻞ از اﯾﻦ ﮐﺸﻮر روي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪1559‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﮔﺮدن ﻧﻬﺪ و از ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ را از ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج ﮐﺮده و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺮز ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ و اروﭘﺎ‬

‫ﻫﻤﮑﺎري اروﭘﺎ‪-‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‬

‫در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1995‬ﮐﻨﻔﺮاﻧﺴﯽ در ﺑﺎرﺳﻠﻮﻧﺎ‪ 1‬ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه و آﻏﺎزي ﺑﺮاي ﺗﺎﺳﯿﺲ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻤﮑﺎري‬
‫اروﭘﺎﯾﯽ‪-‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي )راه ﮐﺎر ﺑﺎرﺳﻠﻮﻧﺎ( ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف از ﺑﺮﮔﺰاري ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اروﭘﺎﯾﯽ‪-‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي ﻣﺘﺸﮑﻞ از‬
‫وزراي اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﭼﻬﺎرﭼﻮب رواﺑﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻋﻀﻮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﻘﻄﺎر ﺟﻨﻮب ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻤﮑﺎري اروﭘﺎﯾﯽ‪-‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي‬
‫ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺑﻮد از ‪ 35‬ﮐﺸﻮر ﺷﺎﻣﻞ ‪ 25‬ﮐﺸﻮر ﻓﻌﻠﯽ ﻋﻀﻮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و ‪ 10‬ﮐﺸﻮر ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬اﻟﺠﺰﯾﺮه‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﯿﻞ‪ ،‬اردن‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺶ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮدﮔﺮدان ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻧﺲ و‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ [2].‬در ﻣﺎه ﻣﯽ ‪ 2004‬دو ﮐﺸﻮر ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي دﯾﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﺮس و ﻣﺎﻟﺖ وارد اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫راه ﮐﺎر ﺑﺎرﺳﻠﻮﻧﺎ ﻟﺰوم اﯾﺠﺎد رواﺑﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺟﺪﯾﺪي را ﺑﺎ ﺳﻪ ﻫﺪف ﻋﻤﺪه ﻧﺸﺎن داد‪:‬‬

‫• ﺑﺨﺶ اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ :‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪود ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺻﻠﺢ و ﺛﺒﺎت از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺠﺎم ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫• ﺑﺨﺶ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺎﻟﯽ‪ :‬ﻫﻤﮑﺎري در ﺑﺨﺶ ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ آزاد‬
‫ﺗﺠﺎري‬
‫• ﺑﺨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ :‬ﺑﺮﻗﺮاري رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻤﮑﺎري و‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ در راﺳﺘﺎي اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺎﻫﻢ و درك ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ و ﻣﺒﺎدﻻت‬
‫ﺑﯿﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪﻧﯽ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻫﺪاف اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻤﮑﺎري در دو ﻣﺤﺪوده اﺻﻠﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ و ﺗﻌﺎﻣﻼت دوﺟﺎﻧﺒﻪ را ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﺼﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﺼﻮل‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﺎت ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي ﺑﺼﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ وارد ﻣﺬاﮐﺮه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻘﺎت ﺷﺎﻣﻞ‬
‫اﺻﻮل ﮐﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻤﮑﺎري اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي آن ﺑﯿﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و ﻫﺮ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‬

‫‪ :Barcelona 1‬ﺷﻬﺮي ﺑﻨﺪري در ﺷﻤﺎل اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﮐﺎﺗﺎﻟﻮﻧﯿﺎ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1,503,884‬ﻧﻔﺮ و ﺑﺎ ﺣﻮﻣﻪ‬
‫‪ 3,765,994‬ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻣﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎرﺳﻠﻮﻧﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺑﻨﺪر ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي و ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﺎري اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻮﯾﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮد ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1992‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺑﺎزيﻫﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ اﻟﻤﭙﯿﮏ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪١٠١‬‬
‫اي‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ را ﺟﻬﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺮﮐﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽآورد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ 1MEDA‬ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻓﻨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﯿﻦ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1995‬و ‪ 1999‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 3,435‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﯾﻮرو ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﻤﮑﺎري و ﺗﻌﺎون و ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﭘﺮوژهﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺮد‪ 5,350 .‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﯾﻮروي دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2000‬ﺗﺎ ‪2006‬‬
‫ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮي از ﺳﻮي ﺑﺎﻧﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري اروﭘﺎ‪ 2‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ‪4,808‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﯾﻮرو ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1995‬و ‪ 1999‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد و ﻣﺒﻠﻎ ‪ 6,400‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2006‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫اﻣﺮ اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮداﺧﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰﯾﻬﺎي ﻻزم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ‬
‫اﺳﻨﺎد راﻫﺒﺮدي در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ 2006‬در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻣﻠﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻠﯽ‬
‫ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ )‪ (NIP3‬ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آن ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي‬
‫ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻨﺪ راﻫﺒﺮدي ﮐﺸﻮر ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي رودرروي ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺪت‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬رﺷﺪ ﺳﺮﯾﻊ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ‪ .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﻋﻘﯿﺪه دارد ﮐﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺪي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﻮﺛﺮي ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﺑﺨﺶ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﯾﺠﺎد ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺪرنﺳﺎزي ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫]‪[3‬‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺮﻗﯽ و ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺗﺠﺎرت و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪/‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ‪.‬‬

‫در ‪ 19‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،2004‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن اروﭘﺎ و ﺳﻮرﯾﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬‬
‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ را اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮاﻓﻘﺎت ﻫﻤﮑﺎري ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮﮐﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫]‪[4‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺷﺒﮑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪه در راه ﮐﺎر ﺑﺎرﺳﻠﻮﻧﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‪-‬ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺬاﮐﺮه در ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‪ 4‬و ﺳﻮرﯾﻪ در ﺳﺎل ‪ 1998‬آﻏﺎز ﺷﺪ وﻟﯽ‬
‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ زﯾﺎدي ﻧﺎﯾﻞ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2001‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ دوﻟﺖ را از ﻧﻮ‬

‫‪١‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ MEDA‬اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﻣﺎﻟﯽ ﻫﻤﮑﺎري اروﭘﺎ‪-‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ MEDA .‬از ﻋﺒﺎرت ﻓﺮاﻧﺴﻮي ‪ MEsures D’Accompagnement‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻫﻤﺮاه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ :European Investment Bank‬ﺑﺎﻧﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري اروﭘﺎ در ﺳﺎل ‪ 1957‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻌﺎﻫﺪه روم ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف از آن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري در‬
‫ﭘﺮوژهﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ اروﭘﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ 8 .‬درﺻﺪ ﺑﻮدﺟﻪ آن ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺧﺎرج از اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ اﺧﺘﺼﺎص دارد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪National Indicative Programme‬‬
‫‪) European Union 4‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ( ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 27‬ﮐﺸﻮر اروﭘﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺸﺘﺮك دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎي ‪ EU‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﮏ‪ ،‬ﻗﺒﺮس‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﭼﮏ‪ ،‬داﻧﻤﺎرك‪ ،‬اﺳﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻓﻨﻼﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺮﻟﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪،‬‬
‫ﻟﯿﺘﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻟﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻮﮔﺰاﻣﺒﻮرگ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺮﺗﻘﺎل‪ ،‬روﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺳﻠﻮاﮐﯽ‪ ،‬اﺳﻠﻮﻧﯽ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺋﺪ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ EU .‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻣﺎﺳﺘﺮﯾﺨﺖ ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي‬
‫‪١٠٢‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﺮد و در وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ وزراي اﺻﻼح ﻃﻠﺐ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﻤﺎﺷﺖ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و اوﻟﻮﯾﺖ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮي اﻟﻌﻄﺮي‪ 1‬ﮐﻪ در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ 2003‬ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ ‪ 9‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2003‬ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ و ﻫﺮ دو ﻃﺮف از ﻟﺤﺎظ ﺳﯿﺎﺳﯽ آن را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮاي اﻣﻀﺎء آﻣﺎده‬
‫]‪[5‬‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ‪ 19‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،2004‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن اروﭘﺎ‪ 2‬و ﺳﻮرﯾﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﻤﯽ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻫﻤﮑﺎري را اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮاﻓﻖ ﻫﻤﮑﺎري ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮﮐﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪه در راه ﮐﺎر ﺑﺎرﺳﻠﻮﻧﺎ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪ‪ [6].‬ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺳﻪ‬
‫ﻣﺤﺪوده اﺻﻠﯽ اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽداد‪.‬‬

‫اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﺟﻬﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن اﻣﮑﺎن ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻨﻈﻢ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﺻﻮل دﻣﮑﺮاﺳﯽ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﻨﯿﺎدي ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎري ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮورﯾﺴﻢ و ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽداد‪.‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎد‬

‫اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ آزاد ﺗﺠﺎري ﺑﯿﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و ﺷﺮﮐﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪاي ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2010‬در اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺟﻬﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﺗﺠﺎرت آزاد ﺑﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﻣﺴﺎﯾﻞ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺠﺎرت ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‪،‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺪارﮐﺎت دوﻟﺘﯽ‪ 3‬و ﻫﻤﮑﺎري در ﺣﻮزهﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﮔﻤﺮك‪ ،‬ﺗﻮرﯾﺴﻢ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺪ و در اول ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1993‬رﺳﻤﺎً ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬رﯾﺸﻪ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر اروﭘﺎﯾﯽ ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ رﺷﺪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و اﻣﻨﯿﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺑﺮاي آﺷﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و آﻟﻤﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رواﺑﻂ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 1951‬رﻫﺒﺮان ﺷﺶ ﮐﺸﻮر ﺑﻠﮋﯾﮏ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪،‬‬
‫ﻟﻮﮔﺰاﻣﺒﻮرگ‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪ و آﻟﻤﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﭘﺎرﯾﺲ را ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻮﻻد و زﻏﺎل ﺳﻨﮓ اروﭘﺎ ﺷﺪ را اﻣﻀﺎء ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺳﺮآﻏﺎز ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺗﺤﺎدﯾﻪ‬
‫اروﭘﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻋﻀﺎي اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ در ﺳﻪ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺠﺰا )ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺳﻪ رﮐﻦ( ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻗﻠﺐ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ رﮐﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اروﭘﺎ)‪(EC‬‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬دو رﮐﻦ دﯾﮕﺮ در ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اروﭘﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺧﻂ ﻣﺸﯽ اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺸﺘﺮك )‪ (CFSP‬و اﻣﻮر ﺧﺎﻧﮕﯽ و ﻋﺪاﻟﺖ )‪. (JHA‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Al-`Utari‬‬
‫‪ 2‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن اروﭘﺎ ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽﻫﺎي ‪ EU‬را ﭘﺎراف‪ ،‬اﺟﺮا و ﻧﻈﺎرت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻠﯽ ‪ EU‬و ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻤﯿﻨﺎن از وﻓﺎداري ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ‪ EU‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﺷﻮراي اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻫﺮ ﺳﻪ‬
‫رﮐﻦ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن اروﭘﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ رﮐﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اروﭘﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﻮﺗﻮر ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ اروﭘﺎ و رﻫﺒﺮ ﺗﺪارك ﺑﺎزار واﺣﺪ اروﭘﺎﯾﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ :Public Procurement‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم وﺟﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻮدﺟﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺮاي وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اوﻟﯿﺎي اﻣﻮر و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﺟﺮاﯾﯽ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪١٠٣‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري در زﻧﺠﯿﺮهاي از ﺣﻮزهﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺾ‬
‫ﻧﮋادي و ﺧﻮفﻣﻦاﻻﺟﺎﻧﺐ‪ ،1‬ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﯿﻪ ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﻗﻀﺎﯾﯽ‬
‫و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ و ﻧﻬﻀﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺮاد را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‬

‫در ‪ 12‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 2003‬ﺷﻮراي اروﭘﺎ راﻫﺒﺮد اﻣﻨﯿﺘﯽ اروﭘﺎ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "اروﭘﺎي اﯾﻤﻦ در ﺟﻬﺎﻧﯽ"‬
‫اﺗﺨﺎذ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻋﻤﺪه ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‬
‫)‪ (WMD3‬ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي اروﭘﺎ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺻﺮﯾﺤﯽ را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﻣﺒﺎرزه‬
‫]‪[7‬‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﮔﺰارش ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺷﺶ ﻣﺎﻫﻪ ﻣﻮرخ دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2004‬ﮔﺰارش ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري در ‪ 19‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 2004‬ﭘﺎراف ﺷﺪ ﮐﻪ داراي ﺑﻨﺪ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ در ﺧﺼﻮص ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ و وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺘﻘﺎل و‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﮐﻨﺪ‪ [8].‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬روﯾﮑﺮد‬
‫واﻗﻌﺒﯿﻨﺎﻧﻪﺗﺮي در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدن ﺳﻮرﯾﻪ و ﻗﺒﻮل ﭘﯽ آﻣﺪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﯾﮏ‬
‫اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻤﮑﺎري ﺗﺸﮑﯿﻞ داده ﺗﺎ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺸﺮﯾﮏ ﻣﺴﺎﻋﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬

‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﻣﺬاﮐﺮه اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ ﺟﻬﺖ اﻧﻌﻘﺎد ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎري‪ ،‬اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪ‬
‫ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ [9].‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن‬
‫ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ آﺷﮑﺎرا اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺼﻮرت‬
‫واﻗﻌﯽﺗﺮي ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻬﺎر دﻣﺸﻖ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ اﻋﺘﺮاض ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮيﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن و ﻃﺮﻓﺪاران ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ :Xenophobia 1‬ﺗﺮس از ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و راهﺣﻞﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‬

‫‪2‬‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮐﺸﺘﺎر و ﺗﺨﺮﯾﺐ زﯾﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ و وﺟﻮد آﻧﻬﺎ در زرادﺧﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﻼحﻫﺎي ﻣﺪرن ﮐﺸﺘﺎر‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺳﻼﺣﻬﺎي اﺗﻤﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1937‬ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺻﯿﻒ اﺳﮑﺎدرانﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﺰاران ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ‪ .‬ﺗﻼشﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺴﺘﺮش ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‬
‫در ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻋﺪم ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺳﻼحﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ‪ ،1968‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ ‪ ،1972‬و ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺳﻼحﻫﺎي‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ‪ 1993‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Weapons of Mass Destruction 3‬‬
‫‪١٠۴‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻓﺘﺎر ﺳﻮء اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻗﻮل‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ اﻋﻼم ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻨﻮز در‬
‫ﺑﻬﺒﻮد اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮي ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﻮد را از ﺗﺠﺎوز ﺟﺪي ﺑﻪ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺎآراﻣﯽﻫﺎي ﺑﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎ در ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺠﺎور رخ داد‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻮراي اروﭘﺎﯾﯽ‪ 1‬در ﮔﺰارش ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 2003‬اﻇﻬﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺳﻮرﯾﻪ در ﯾﮑﯽ از ﺑﯿﺎﻧﯿﻪﻫﺎي اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ )‪ (CHR2‬ﮔﺰارش ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﻮرد آزادي ‪ 600‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫اﻋﻄﺎي ﻣﺠﻮز ﺑﻪ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﮔﺰارش ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‬
‫ﻫﻨﻮز ﻧﮕﺮان وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﮔﺰارشﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده از ﺷﮑﻨﺠﻪ در زﻧﺪانﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ و ﻓﻘﺪان ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ و ﺟﻮاﺑﮕﻮﯾﯽ ﺳﺮوﯾﺲ‪-‬‬
‫ﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ دﺳﺘﮕﯿﺮي اﻓﺮاد ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ اﻋﻀﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ و‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺼﻮرت ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ از آزادي ﺑﯿﺎن ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ دو ﻧﻔﺮ از‬
‫]‪[10‬‬
‫اﻋﻀﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎن را ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن اروﭘﺎ‪ 3‬در ﮔﺰارش ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ [11].‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺰارش ﺑﻪ ﺟﻠﺴﻪ اﺳﺘﻤﺎﻋﯽ‪ 4‬اﺷﺎره دارد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ در ﻣﻮرد زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﻪ رﯾﺎض‬
‫اﻟﺘﺮك‪ 5‬ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋهاي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬ﺷﻮراي اروﭘﺎﯾﯽ )‪ (European Council‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺷﻮراي اروﭘﺎ )‪ (Council of Europe‬اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻮراي اروﭘﺎﯾﯽ ﻫﯿﺌﺖ اﺗﺨﺎذ ﺧﻂﻣﺸﯽﻫﺎ و‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺷﻮراي اروﭘﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1949‬ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻋﻀﻮ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻮراي اروﭘﺎ در اﺑﺘﺪا داراي ‪ 10‬ﻋﻀﻮ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻌﺪﻫﺎ ‪ 36‬ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻮرا ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻤﺎﯾﺖ از دﻣﮑﺮاﺳﯽ و‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و اﺗﺤﺎد اروﭘﺎ اﺳﺖ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎﯾﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Commission on Human Rights 2‬‬
‫‪ :European Parliament 3‬ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاري اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ در ﺳﺎل ‪ 1958‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸﺘﺮك ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎي‬
‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﯿﺶ از ‪ 750‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺧﻮد در آن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه دارد‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل آﻟﻤﺎن ‪ 90‬ﻋﻀﻮ و ﻣﺎﻟﺖ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 5‬ﻋﻀﻮ‬
‫دارد‪ .‬اﻋﻀﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 5‬ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳﺎﻻﻧﻪ در ‪ 12‬ﻧﻮﺑﺖ ﺗﮏ ﻫﻔﺘﻪاي در اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎء ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎرﻫﺎي دﯾﮕﺮ )ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻠﺴﺎت ﮐﻤﯿﺴﯿﻮنﻫﺎ( در ﺑﺮوﮐﺴﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺪرت ﭘﺎرﻟﻤﺎن اﻣﺮوزه ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن در ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺣﻖ وﺗﻮ دارد‪.‬‬
‫‪ :Hearing 4‬ﺟﻠﺴﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻘﻮﻗﯽ را ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﻮاﻫﺪي را در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻧﻈﺮ ﯾﺎ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد اﻗﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Riad Al Turk 5‬‬
‫‪١٠۵‬‬
‫اﻟﺘﺮك ﻋﻀﻮ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﻣﻠﯽ]‪ [12‬و دﺑﯿﺮ اول ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻼً ﺑﺪون‬
‫اﺗﻬﺎم ﯾﺎ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1980‬و ‪ 1998‬در ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬او در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻬﺎر‬
‫دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺎدﯾﺒﯽ و اﻧﺘﻘﺎﻣﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ دوﻟﺖ دوﺑﺎره دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ و در دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و در ﺳﺎل ‪ 2002‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ "ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻪ روش‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ" ﺑﻪ دو ﺳﺎل و ﻧﯿﻢ ﺣﺒﺲ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ [13].‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي ﺧﻮاﺳﺘﺎر آزادي ﻓﻮري اﻟﺘﺮك ﺷﺪ‪ .‬رﯾﺎض اﻟﺘﺮك ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 16‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2002‬ﺑﺎ ﻋﻔﻮ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آزاد ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن اروﭘﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ آزادي اﻟﺘﺮك‪ ،‬از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮارد دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ‬
‫ﯾﺎ ﺳﻮءرﻓﺘﺎر ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﺪون ﻗﯿﺪ و ﺷﺮط ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻋﻠﯿﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺳﺎﯾﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿﺰ‪ 1‬و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻘﺮرات آن‪ [14].‬در ‪ 19‬آﮔﻮﺳﺖ ‪ ،2004‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن رﺿﺎﯾﺖ داد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 28‬اﯾﻦ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‬
‫ﺻﻼﺣﯿﺖ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﺎده ‪ 20‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 20‬اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺣﺎوي دﻻﯾﻞ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻣﻨﻈﻢ و ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ در ﺧﺎك ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬از ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺑﺎزدﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد ﯾﺎ از ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺧﻮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ اﻟﺤﺎق ﺑﻪ اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﻮﺛﺮي اﺣﺘﻤﺎل ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﯽ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮد را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﯾﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ زﻧﺪاﻧﯿﺎن را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﻟﺤﺎق اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻋﻠﯿﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دال ﺑﺮ ﺑﻪ‬
‫رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ راﺑﻄﻪ و ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺗﺤﺖ ﻣﻔﺎد‬
‫ﻣﻘﺮرات ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ و اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‬

‫راﺑﻄﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه در ﺳﺎل ‪ 1967‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻣﺘﺎرﮐﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﯿﻦ‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﺳﻮرﯾﻪ در ژوﺋﻦ ‪ 1974‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ‪ .‬در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1990‬رواﺑﻂ دو ﮐﺸﻮر در ﺳﻄﺢ‬

‫‪Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment 1‬‬
‫‪١٠۶‬‬
‫ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﻮد ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﺳﺎل ‪ 1990‬ﻋﻀﻮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺋﺘﻼف ﭼﻨﺪ ﻣﻠﯿﺘﯽ ﺑﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ و آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻃﺎﺋﻒ‪ 1‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻟﺒﻨﺎن‪ 2‬ﭘﺎﯾﺎن داد ﻫﻤﮑﺎري ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﯾﯽ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺴﻢ در ﻣﻮرد ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫دارد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺳﺎل ‪ 1979‬ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻟﯿﺴﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺣﺎﻣﯽ ﺗﺮورﯾﺴﻢ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫در آن ﻟﯿﺴﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ از ﻟﯿﺴﺖ ﺧﺎرج ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻣﺸﻤﻮل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻤﮏﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻮرﯾﻪ از ﮔﺮوه‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺰباﷲ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،3‬ﺣﻤﺎس‪ 4‬ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﯽ‪ 5‬در ﺳﻮرﯾﻪ و ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬اداﻣﻪ ﺣﻀﻮر‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻟﺒﻨﺎن در دﻓﺎع از ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ .‬ﺗﺎ اواﺧﺮ دﻫﻪ‬
‫‪ ،1990‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮد داﻣﻨﻪ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮي ﯾﺎﻓﺖ و‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ رواﺑﻂ ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﯿﺶ ﺗﯿﺮه ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ از‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻧﻮﺳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف‬
‫ﺧﻮد ﮔﻪﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﻮازات اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ را ﻧﯿﺰ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﺪوﯾﻦ و ﺗﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﺧﯿﺮاً ﻓﺸﺎر رﺳﻤﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﻋﺎده ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻟﺒﻨﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫)‪ (SALSA6‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ از زﻣﺎن ازاﻟﻪ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﻋﺮاق در آورﯾﻞ ‪ ،2003‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از دو‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﻨﻔﻮر ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺼﻮرت روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ و ﺟﺪاﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺸﻮر ﻣﻨﻔﻮر دﯾﮕﺮ اﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺰواي روزاﻓﺰون‪ ،‬ﺣﻮادث اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف و آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻟﺒﻨﺎن را از‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﻓﺰاﯾﺶ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫از ‪ 30‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗﺎ ‪ 22‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1989‬اﮐﺜﺮ اﻋﻀﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻟﺒﻨﺎن در ﻃﺎﺋﻒ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﻣﻮرد اﺻﻼﺣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ در ﻣﻮرد ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﻨﺸﻮر آﺷﺘﯽ ﻣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻃﺎﺋﻒ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻃﺎﺋﻒ اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻟﺒﻨﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ و ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎنﻫﺎ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺎوي ﮐﺮﺳﯽﻫﺎي ﻣﺠﻠﺲ را در دﺳﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻟﺒﻨﺎن در ‪ 1990‬ﭘﺎﯾﺎن داد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪاي ﮐﻪ از آورﯾﻞ ‪ 1975‬ﺗﺎ اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1990‬در ﻟﺒﻨﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﮋادي و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻟﺒﻨﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻟﺒﻨﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روي داده و ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻣﺒﺎرزان ﺳﺎزﻣﺎن آزادﯾﺨﺶ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ اوﺿﺎع وﺧﯿﻤﺘﺮ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ‬
‫‪ 130,000‬ﺗﺎ ‪ 200,000‬ﻟﺒﻨﺎﻧﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و اﻗﺘﺼﺎد ﻟﺒﻨﺎن ﻓﻠﺞ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﯿﻞ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽ و ﻣﺴﺘﺸﺎران ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮاﻧﯽ اﺷﻐﺎل‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﯿﺰ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ از آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﻟﺒﻨﺎن ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺪرت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻟﺒﻨﺎن اﻋﻄﺎء ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ﺣﺰب اﷲ در ﺳﺎل ‪ 1982‬ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﻟﺒﻨﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﻫﺪاف اوﻟﯿﻪ آن ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن اﺳﺮاﺋﯿﻞ از ﻟﺒﻨﺎن و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ ﺷﯿﻌﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﮏ اﯾﺮان در ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻣﺨﻔﻒ ﺣﺮﮐﮥ اﻟﻤﻘﺎوﻣﮥ اﻻﺳﻼﻣﯿﮥ ﯾﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﺸﻮر ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﻃﺮﻓﺪار ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺧﺸﻦ ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Syria Accountability and Lebanese Sovereignty Act 6‬‬
‫‪١٠٧‬‬
 ‫ﻋﺮاق‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ در ﺳﺎل ‪ 2002‬ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 1441‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ 1‬راي ﻣﺜﺒﺖ داد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺮاق از ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ ﺑﺎزرﺳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و آژاﻧﺲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺮژي اﺗﻤﯽ‪ 2‬در ﻣﻮرد‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﺧﻮدداري ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﻘﺮر ﻣﯽداﺷﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎزرﺳﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‬
‫اﯾﺠﺎد ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺋﺘﻼف ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق رواﺑﻂ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪-‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫را در ﺳﺎل ‪ 2003‬وﺧﯿﻢﺗﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 1511‬ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ در‬
‫ﻋﺮاق و اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ از اﺋﺘﻼف ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﻮد راي ﻣﺜﺒﺖ داد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﯿﺎن‬
‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ در ﻋﺮاق در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 28‬ژوﺋﻦ ‪ ،2004‬ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎري در اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺮداد داراﺋﯽﻫﺎي ﻋﺮاق و ازﺳﺮﮔﯿﺮي ﻣﺸﺮوط رواﺑﻂ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ آن ﮐﺸﻮر‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻇﻬﺎر ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط ورود ﻣﺒﺎرزان ﺧﺎرﺟﯽ و‬
‫]‪[15‬‬
‫ورود اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ ﻋﺮاق" ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﭘﻨﺎه دادن ﺑﻪ ﻓﺮاريﻫﺎي رژﯾﻢ ﺳﺎﺑﻖ ﻋﺮاق و ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﻣﺴﻠﺢ‬
‫ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ارﺳﺎل ﺳﺎز و ﺑﺮگ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺋﺘﻼف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺰارﺷﺎت ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2005‬ﻋﻨﻮان ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻼش ﺑﺮاي‬
‫رﻓﻊ اﯾﻦ اﺗﻬﺎﻣﺎت و ادﻋﺎﻫﺎ‪ ،‬در دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺳﺒﻌﺎوي اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﺘﮑﺮﯾﺘﯽ ﺑﺮادر ﻧﺎﺗﻨﯽ ﺻﺪام‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺋﺘﻼف ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺘﮑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺸﺎور ﺳﺎﺑﻖ‬
‫]‪[16‬‬
‫ﺻﺪام در ﻟﯿﺴﺖ اﻓﺮاد ﻣﻬﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ در ﻋﺮاق ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬

‫دوﺑﺎره در ﺧﻼل آﻣﺎده ﺷﺪن ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ‪ 2005‬ﻋﺮاق‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ از ﺷﻮرﺷﯿﺎن‬
‫ﻋﺮاق ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ ورود اﺳﻠﺤﻪ و ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﯾﺎري ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ از دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺸﻮر ﺣﺎﻣﯽ ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را در ﻣﻌﺮض ادﻋﺎﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﻗﺮار داد‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺒﻼ اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ اﯾﻦ ﺳﻼحﻫﺎ را در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر دارد و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ را از ﻋﺮاق درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺪرﮐﯽ وﺟﻮد‬

‫‪: United Nations Security Council 1‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ :International Atomic Energy Agency 2‬آژاﻧﺲ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺮژي اﺗﻤﯽ در ﺳﺎل ‪ 1957‬ﺟﻬﺖ ﺗﺮوﯾﺞ اﺳﺘﻔﺎده ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ از اﻧﺮژي اﺗﻤﯽ ﺗﺎﺳﯿﺲ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬آژاﻧﺲ و دﺑﯿﺮ ﮐﻞ آن ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺒﺮادﻋﯽ در ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺟﺎﯾﺰه ﺻﻠﺢ ﻧﻮﺑﻞ را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٠٨‬‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﺒﻼً از اﯾﻦ ﺳﻼحﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ادﻋﺎﻫﺎ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر را‬
‫ﺗﯿﺮهﺗﺮ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﻋﺎده ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻟﺒﻨﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﻃﺮح اوﻟﯿﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻗﺒﺎل ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي آن ﮐﺸﻮر در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2002‬ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﻣﯿﺎن‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻟﺒﻨﺎن در ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن‪ 1‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ اﺻﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺳﯿﺎﺳﺖ دﻟﺠﻮﯾﯽ‪ 2‬ﺧﻮد در‬
‫ﻗﺒﺎل ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻮش ﺧﻮد را از اﯾﻦ ﻻﯾﺤﻪ دور ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‬
‫وﻟﯽ اﯾﻦ ﻃﺮح ﺑﻌﺪاً ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه و در آورﯾﻞ ‪ 2003‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺎﻧﻮن اﻋﺎده ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻟﺒﻨﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ )‪ SALSA‬ﯾﺎ ‪ (SAA‬ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺐ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ ﺳﻮرﯾﻪ در ﭘﯽ‬
‫داﺷﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ زرادﺧﺎﻧﻪ ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ دارد‪ ،‬ﻋﺎﻣﺪاً ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻋﺮاق ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﻟﺒﻨﺎن اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎخ ﺳﻔﯿﺪ در اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻗﺎﻧﻮن ‪ SALSA‬را رد ﮐﺮد ﭼﻮن ﺗﺤﻤﯿﻞ اﯾﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺤﺪﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮدن و ﭘﯿﮕﯿﺮي ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﻬﻢ در ﺳﻮرﯾﻪ و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف در اﯾﻦ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺤﺮاﻧﯽ از رواﺑﻂ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﭘﺲ آﯾﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق‪ ،‬ادﺑﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺼﻮرت ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎره ﻫﻤﮑﺎري ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﮐﻢ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪ و ﻣﻘﺎﻣﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ آﺷﮑﺎرا ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﻧﻤﻮدن ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ از‬
‫ﺗﺮورﯾﺴﻢ و اﺷﻐﺎل ﻟﺒﻨﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﻨﺎر‬
‫ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ از اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،2003‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻮش دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻻﯾﺤﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﺮد و در ‪ 15‬اﮐﺘﺒﺮ ‪،2003‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ از ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج‬
‫ﻧﺸﺪه و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد از ﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮده‪ ،‬راي ﻣﺜﺒﺖ داد‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻨﺎ در ‪ 14‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‬
‫‪ 2003‬اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮد و ﺑﻮشِ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﻋﺎده ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻟﺒﻨﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫را اﻣﻀﺎء ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺠﺎزاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺻﺎدرات‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ و ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ دﯾﭙﻠﻤﺎتﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻮﮐﻪ‬
‫ﮐﺮدن داراﯾﯽﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ در آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺗﺠﺎري آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ و‬

‫‪ :House of Representatives 1‬ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﯾﮑﯽ از دو ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﮐﻨﮕﺮه اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1789‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺎوي ﺑﯿﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن و ﺳﻨﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﺗﺠﻠﯽ اراده ﻣﺮدم اﺳﺖ و اﻋﻀﺎي آن ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ :Appeasement 2‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺴﮑﯿﻦ و دﻟﺠﻮﯾﯽ از ﮐﺸﻮر ﺿﺮﺑﻪ دﯾﺪه ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﻗﺪام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آن ﮐﺸﻮر و وﻗﻮع ﺟﻨﮓ‪.‬‬
‫‪١٠٩‬‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از ﻓﺮودﮔﺎﻫﻬﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻗﺒﻼً‬
‫اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻄﻊ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﻧﻔﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‪-‬ﻋﺮاق‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ‪ SASLA‬در اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﺎرﺟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮد وﻟﯽ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ را در ﺳﻮرﯾﻪ ﭘﯿﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد و ﻧﻪ از دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻧﻔﺾ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻟﺒﻨﺎن‬

‫در ﺧﻼل ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﺳﺎل ‪ 1975‬ﮐﻪ ‪ 15‬ﺳﺎل دوام ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺳﻮرﯾﻪ از ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻟﺒﻨﺎن و‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ "اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ دﯾﮕﺮ" ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﺑﺎ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺼﻮرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﺮد و از دﻫﻪ ‪ 1980‬اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎزﯾﮕﺮ ﺧﺎرﺟﯽ در ﻟﺒﻨﺎن‬
‫ﺑﻮده و اراده ﺧﻮد را ﺑﺮ اﮐﺜﺮ ﻟﺒﻨﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻀﻮر ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺧﻮد ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻃﺎﺋﻒ در ﺳﺎل ‪ 1989‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ اﺟﺎزه ﺣﻀﻮر‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻟﺒﻨﺎن را ﻣﯽداد وﻟﯽ ﺷﺮﻃﯽ در آن ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺳﻮرﯾﻪ و ﻟﺒﻨﺎن در‬
‫آﯾﻨﺪه در ﻣﻮرد ﯾﮏ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺳﺎل ‪ 2004‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻔﺎق ﻧﯿﺎﻓﺘﺎد و اداﻣﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي را در ﻣﻮرد ﺧﺮوج اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 1559‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ )‪(2004‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 1559‬در ﻣﻮرد ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﺠﺪد ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام اﮐﯿﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻟﺒﻨﺎن‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﯽ‪ ،‬ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و اﺳﺘﻘﻼل ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد از ﺑﺮﮔﺰاري آزاد و‬
‫ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري در ﻟﺒﻨﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ و ﻧﻔﻮذ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد و در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ از ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ از ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ راي ﻣﺜﺒﺖ دادﻧﺪ از دﺧﺎﻟﺖ آﺷﮑﺎر و ﻣﺪاوم ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ در اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟﺒﻨﺎن ﻧﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎً ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ادﻋﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫"اراده ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻟﺒﻨﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده و ﻫﯿﺌﺖ دوﻟﺖ و ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﻟﺒﻨﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را اﺻﻼح ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ زﻣﺎن رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻓﻌﻠﯽ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ‬
‫را ﻣﺘﻮﻗﻒ و ﺑﯽ اﺛﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻟﺒﻨﺎن آﺷﮑﺎرا ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﻮاﻣﻞ او ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮده‪ ،‬ﺣﺘﯽ‬

‫‪١١٠‬‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را وادار ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ"‪ .‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ روﺳﯿﻪ از راي دادن اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮد و ﻧﮕﺮان ﺑﻮد‬
‫]‪[17‬‬
‫ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﺣﺮﮐﺖ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اوﺿﺎع ﻣﻨﻄﻘﻪ را وﺧﯿﻢﺗﺮ ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ در آﯾﻨﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫وﻗﺎﯾﻊ اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪2005‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﺧﺮوج از ﻟﺒﻨﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺣﻮادث ﻓﻮرﯾﻪ ‪2005‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ درﺟﻪ اﻋﻠﯽ اﻫﻤﯿﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ‪ 14‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2005‬اﺗﻮﻣﺒﯿﻠﯽ ﺑﻤﺐﮔﺬاري ﺷﺪه در دﻣﺸﻖ ﻣﻨﻔﺠﺮ‬
‫ﺷﺪ و رﻓﯿﻖ اﻟﺤﺮﯾﺮي ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻗﺒﻠﯽ ﻟﺒﻨﺎن را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮﯾﺮي از ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﻀﻮر‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ در ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻮد و ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﻮرﯾﻪ دﺳﺖ داﺷﺘﻦ در ﺗﺮور او را اﻧﮑﺎر ﮐﺮد وﻟﯽ ﺷﮏ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز اﯾﻦ ﺳﻮءﻇﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ دﯾﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﻔﯿﺮ ﺧﻮد از ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺑﻤﺒﮕﺬاري ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻔﯿﺮ‪ ،‬اﻋﻼم ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ از رﻓﺘﺎر ﺳﻮرﯾﻪ در‬
‫ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻮد‪ :‬اﮔﺮﭼﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ اذﻋﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﻘﺼﺮ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن‬
‫رﺳﻤﯽ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻟﺒﻨﺎن و ﻧﻘﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺼﻮرت ﮐﻠﯽ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻔﯿﺮش ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را از ﺗﺴﻠﻂ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫]‪[18‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻟﺒﻨﺎن ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬

‫در ﻣﺪت ﻋﺰاداري ﻫﺰاران ﻣﻌﺘﺮض ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻟﺒﻨﺎن رﯾﺨﺘﻪ و ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ را ﻣﻘﺼﺮ ﻣﺮگ‬
‫ﺣﺮﯾﺮي اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﻮري ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮان ﻣﺨﺎﻟﻒ از ﺟﻤﻠﻪ وﻟﯿﺪ ﺟﻨﺒﻼط رﻫﺒﺮ ﻓﺮﻗﻪ‬
‫دروز ﺳﻮرﯾﻪ را ﻣﻘﺼﺮ اﯾﻦ ﻗﺘﻞ داﻧﺴﺘﻪ و اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺳﻮرﯾﻪ ﺳﺮوﯾﺲﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻟﺒﻨﺎن را در‬
‫ﮐﻨﺘﺮل دارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ در ﺣﻔﺎﻇﺖ از رﻓﯿﻖ ﺣﺮﯾﺮي ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ‪ [19].‬در روز ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه‬
‫ﺣﺮﯾﺮي‪ ،‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدم ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺼﻮرت دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه در ﺻﻔﻮف ﻣﻨﻈﻢ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﺮده و ﺿﻤﻦ ﻋﺰاداري ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از ﻟﺒﻨﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ [20].‬در ﻫﻤﺎن روز ﭘﺮزﯾﺪﻧﺖ ﺑﻮش از‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 1559‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﭘﯿﺮوي ﮐﺮده و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ زﻣﯿﻨﻪ‬
‫]‪[21‬‬
‫ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد در ﻟﺒﻨﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻟﺒﻨﺎن‬
‫ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮده و اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دو ﻫﻔﺘﻪ اﻋﺘﺮاض ﮐﻪ در آن ﻫﺰاران‬
‫ﻟﺒﻨﺎﻧﯽ در ﻣﯿﺪان ﺷﻬﺪاي ﺑﯿﺮوت ﺗﻈﺎﻫﺮات ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮي ﻋﻤﺮ‬
‫]‪[22‬‬
‫ﮐﺎﻧﺪوﻟﯿﺰا راﯾﺲ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‬ ‫ﮐﺮاﻣﯽ ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه در ‪ 28‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2005‬اﺳﺘﻌﻔﺎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻌﻔﺎي ﻣﻬﻢ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ از اﺷﺘﯿﺎق و ﻣﯿﻞ واﻓﺮ ﻟﺒﻨﺎﻧﯽﻫﺎ ﺑﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ از دﻣﺸﻖ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد را از ﺑﺮﮔﺰاري‬

‫‪١١١‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻋﻠﻨﺎً اﻋﻼم ﻣﯽدارد‪ [23].‬ﺳﻮرﯾﻪ در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻌﻔﺎﻫﺎ آن را ﻣﺴﺌﻠﻪاي داﺧﻠﯽ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﺳﺘﻌﻔﺎي ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻫﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﺳﻨﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻏﺮﺑﯽﻫﺎ ﻫﻤﺼﺪا ﺷﺪه و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از‬
‫ﻟﺒﻨﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬روﺳﯿﻪ دوﺳﺖ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺳﻮرﯾﻪ از زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬ﻗﺒﻼً در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪1559‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺳﺎل ‪ 2004‬از راي دادن ﺑﻪ آن اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد در اواﯾﻞ ﻣﺎرس‬
‫‪ 2005‬وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ روﺳﯿﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺮا ﺷﻮد و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮري از ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ [24].‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ در ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺮان در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻌﻮدي اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮﺿﻮح ﺑﻪ اﻻﺳﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ را‬
‫ﺷﺮوع ﮐﻨﺪ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ در رواﺑﻂ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺮﯾﺮي ﻗﺒﻼً دو‬
‫دﻫﻪ از ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﮔﺬراﻧﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن رواﺑﻂ ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪاي‬
‫]‪[25‬‬
‫داﺷﺖ و ﺣﺘﯽ داراي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻌﻮدي ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻓﺰاﯾﻨﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اروﭘﺎ و ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﻟﺒﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﺳﺮﺗﯿﺘﺮ ﺧﺒﺮﻫﺎي‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽداد‪ ،‬در ‪ 5‬ﻣﺎرس ‪ 2005‬ﺑﺸﺎراﻻﺳﺪ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ از ﻟﺒﻨﺎن را ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ در ﻟﺒﻨﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ [26].‬دو روز ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ اﻇﻬﺎرات‪ ،‬اﻻﺳﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي در ﻣﻮرد ﺧﺮوج‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﺎ اﻣﯿﻞ ﻟﺤﻮد رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻟﺒﻨﺎن دﯾﺪار ﮐﺮد‪ .‬در ﺧﻼل ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ دو رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺧﺒﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دو‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮري ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮري ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﺎرس ‪ 2005‬ﺑﻪ دره‬
‫ﺑﻘﺎع در ﻟﺒﻨﺎن ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‬
‫]‪[27‬‬
‫ﻋﻘﺐ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫]‪[28‬‬
‫وﻟﯽ‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻋﻼم اﯾﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ از ﻃﺮف ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺑﻪ ﮔﺮﻣﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺷﺪ‬
‫واﮐﻨﺶ اوﻟﯿﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮐﺎﻧﺎدا اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ را ﻧﺎﻗﺺ و از روي ﺑﯽ ﻋﻼﻗﻪﮔﯽ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻋﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ [29].‬ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﮐﺎﻣﻼً از ﺧﺎك ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در آن ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻً واﮐﻨﺶ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻮادث اﺧﯿﺮ را ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬

‫‪ 1‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 2005‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮري ﺗﺎ اواﺳﻂ ﺳﺎل ‪ 2005‬ﻟﺒﻨﺎن را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ و در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 2008‬ﺳﻮرﯾﻪ و‬
‫ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر رواﺑﻂ رﺳﻤﯽ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١١٢‬‬
 :‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‬

1- Quote from George W. Bush, current president of the USA in his State of the Union Speech
of 2 February 2005.
.‫ ﺑﺼﻮرت ﻧﺎﻇﺮ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬1999 ‫ ﻟﯿﺒﯽ از ﺳﺎل‬- 2
3- European Union, Syria: Country Strategy Paper 2002–2006 & NationalIndicative Programme
2002–2004. Available at <http://europa.eu.int/comm/external_relations/syria/csp/index.htm>. The most
recent NIP for 2005-06 states that economic reform is beginning to take place, but slow economic
growth and rapid population and workforce growth cause further pressure on the authorities to
increase the pace of these reforms.The NIP states that Syria must stimulate growth and employment,
diversify the economic structure and reduce reliance on oil revenues, undertake comprehensive
reforms to improve the business environment, rationalize and improve the quality of the public sector,
strengthen the rule of law, and promote and modernize the health and education system.
4- European Union (19 October 2004), IP/1246/04. Available from <http//:
europa.eu.int/comm/external _relations/syria/intro/ip04_1246.htm>.
5- European Union ( 10December 2003), IP/1704/03. Available from <http//:
europa.eu.int/comm/external _relations/syria/intro/ip03_1704.htm>.
6- European Union ( 19October 2004), IP/.1246/04
7- European Union (Council), Foreign Policy: fight against the proliferation of weapons of mass
destruction. Available from <http://ue.eu.int/cms3_fo/index.htm>.
8- European Union (Council) ( 3December 2004), Progress Report on the Implementation of
Chapter III of the EU Strategy Against the Proliferationof Weapons of Mass Destruction (04/15246/ PESC
1040/CODUN /41CONOP 59).
9- See for example ( 8 August 2002), Declaration by the Presidency on behalf of the EU on
human rights in Syria. Available from <www.europa-web.de/europa/03euinf/01GASP/syria.htm>.
10- European Union (Council) ( 13October 2003), Annual Report on Human Rights, Section 4.4.5:
The Middle East.
11- European Union Committee on Foreign Affairs, Human Rights, Common Security and
Defence Policy ( 13April 2004), Annual Report on Human Rights in the World in 2003 and the European
Union’s Policy on the Matter(PE 329.350/DEF).
.‫ اﺗﺤﺎدﯾﻪ دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﻣﻠﯽ اﺋﺘﻼﻓﯽ از ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ‬- 12
(OJ C 261 .‫ ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‬2002 ‫ ژوﺋﻦ‬4 ‫ ﭘﺮوﻧﺪه رﯾﺎض اﻟﺘﺮك در ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺎﮐﻤﺎت ﮔﺮوه ﮐﺎري ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﭘﺎرﻟﻤﺎن اروﭘﺎ در‬- 13
E, 30.10.2003, p. 595)
14-European Union (Parliament) ( 13June 2002), Resolution on the Situation with regard to
Democratic Rights in Syria, and the case of Riad Turk in particular (P5_TA (2002)0330).
15- US Department of State (August 2004), Background Note: Syria. Available from
<www.state.gov/r/pa/ ei/bgn/3580.htm>.
16- Syria Linked to Capture of Saddam’s Half-Brother (Reuters, 27February 2005 06:20PM ET).
17- Security Council declares support for free, fair presidential election in Lebanon; calls for
withdrawal of foreign forces there (UN Press Release SC/8181 available at
<www.un.org/News/Press/docs/2004 /sc8181.doc.htm>).
18- US Ambassador in Syria Summoned Home for Talks (Reuters, 15March 2005 11:56PM ET).
Accessed 16 February 2005.

١١٣
 19- Lebanese Vent Anger on Syria After Hariri Killing (Reuters, 15February 2005 12:17Pm ET).
Accessed 15February 2005.
20- Anti-Syrian Protests Mark Hariri’s Funeral (Reuters, 16February 05:14 2005 AM ET). Accessed
16 February 2005
21- Bush Calls on Syria to Pull Troops from Lebanon (Reuters, 17February 2005 10:26AM ET).
Accessed 17February 2005.
22- Protesters Back on Beirut Streets; US Offers Support (Reuters, 1March 08:32 2005AM ET).
23- US Lauds Changes in Lebanon (Reuters, 1March 06:49 2005AM ET.(
24- Russia, Germany Demand Syria Quit Lebanon (Reuters, 3March 09:38 2005 AM ET). Accessed
4March 2005.
25- Saudis Back Calls for Syrian Pullout from Lebanon (Reuters, 3March 2005 04:01AM ET).
Accessed 4March 2005.
26- Assad: Syria Troops to Pullback Gradually from Lebanon (Reuters, 5 March 12:33 2005PM
ET). Accessed 8March 2005.
27- Syria, Lebanon Leaders Meet, Syrian Troops Pack up (Reuters, 7March 2005 06:03AM ET).
Accessed 8 March 2005.
28- Syrians to Pull Back to Eastern Lebanon this Month (Reuters, 7March 2005 09:11AM ET).
Accessed 8 March 2005.
29- US Says Syria Withdrawal Plan Not Enough (Reuters, 5March 05:46 2005 PM ET). Accessed 8
March 2005.

١١۴
 ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬

‫ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ در ﮔﺰارش دورهاي ﺳﺎل ‪ 1998‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ درﺑﺎره رﻓﻊ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻧﮋادي‬
‫ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ اﻋﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫] ‪[1‬‬
‫ﻣﺎ اﻋﻼم ﻣﯽدارﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺮد در ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﮔﺰارش ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪:‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺧﺎص را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ در ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه و ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺑﺎﻓﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫] ‪[2‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﻮز ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﻘﯿﻢ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﻣﻬﺎﺟﺮ از ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ درﺟﻪ‬
‫زﯾﺎدي در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻗﻠﯿﺖ‬
‫ﻧﮋادي ﭘﺮاﮐﻨﺪه در ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ و ادﻋﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ در آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ‪ ،‬اﺛﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ را ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ و دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮب را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ اﺳﺎﺳﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺣﻀﻮر‬
‫اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر را ﻗﺎدر ﻣﯽﺳﺎزد وﺟﻮد ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻀﻮر ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻏﯿﺮ ﻋﺮبﻫﺎ را‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﮑﺎر ﮐﺮده و آنﻫﺎ را ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮐﺮدن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻏﯿﺮ ﻋﺮب در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر آن را رﻗﯿﻖ ﮐﺮده و دوﺑﺎره ﺷﻮاﻫﺪ ﺣﻀﻮر ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻏﯿﺮ ﻋﺮب را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه را ﺑﺮاي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ و ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﺑﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﺗﺠﻠﯽ‬
‫ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﻗﻠﯿﺖ ﻣﻠﯽ را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و راه و رﺳﻢ ﻋﺮﺑﯽ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪي ﺑﺮ ﺟﺮﯾﺎن اﻃﻼﻋﺎت و آﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ از ﺧﺎرج ﺑﻪ‬
‫داﺧﻞ و ﻫﻢ از داﺧﻞ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﮐﺸﻮر وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﺣﻞ‬
‫ﺷﺪه در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮب" ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫‪١١۵‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺧﻮد را ﮐﺎﻫﺶ دادهاﻧﺪ‬
‫زﯾﺮا اﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺟﻠﻮه ﻗﺪرت ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ و داﺧﻠﯽ اﻫﻤﯿﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻋﺮﺑﯽ را ﺟﻬﺖ اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ داﺧﻠﯽ‪،‬‬
‫دﻓﺎع از ﺧﻮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎﯾﺮ رﻫﺒﺮان ﻋﺮب و ﻧﻔﻮذ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺮﺑﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺗﻬﺪﯾﺪات داﺧﻠﯽ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻧﻔﻮذ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﺧﻄﺮ ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ داﺧﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺰرگﻧﻤﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪي وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﯾﺖ رژﯾﻢ و‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﺮﺑﯽ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي رژﯾﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ آنﻫﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻮﯾﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺠﺪداً ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮔﺮدد‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋي اﻧﮑﺎر‬
‫وﺟﻮد ﻣﻠﯿﺖ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ و ﺳﺮﮐﻮب ﻧﻤﺎﯾﺶ و ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﯽآورد ﮐﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻗﺒﻞ از دﻫﻪ ‪ 1960‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﺗﺎ‬
‫اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1960‬ﺗﻌﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ آﻏﺎز ﻧﺸﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫را از ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﮔﺮدد اﮐﺜﺮ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﯾﺨﯽ از اﻫﺎﻟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ و اﻣﻼك‬
‫آﻧﻬﺎ ﺗﺼﺮف ﺷﺪه و ﺛﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدي آﻧﻬﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺗﮑﻠﻢ ﺑﺎ زﺑﺎن ﻣﺎدري‬
‫و اﻧﺠﺎم رﺳﻮم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد روﺑﺮو ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﺎﮔﻮارﺗﺮﯾﻦ و ﺧﺸﻦﺗﺮﯾﻦ رﻓﺘﺎر در ﺣﻖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد ﺑﯿﻦ دﻫﻪﻫﺎي ‪ 1950‬و ‪ 1970‬روا‬
‫داﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎه دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰي رژﯾﻢ ﻧﮕﺮان‬
‫ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺧﻮد اﺳﺖ و ﺑﺮداﺷﺖ آﻧﺎن از ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن داﺧﻠﯽ‬
‫رژﯾﻢ و ﺗﻘﻮﯾﺖ زﯾﺎده ﺧﻮاﻫﯽﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺷﺪ و از اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺷﮑﺎل دﯾﮕﺮ ﻗﺎﻧﻮنﻣﺪاري ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﯿﺶ‬
‫ﻣﻨﺰوي ﺷﺪه و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﺷﺪه و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ و ﺗﺤﺮك ﻣﻨﻄﻘﻪاي آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬در‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻤﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از زﻣﺎن روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺳﻮرﯾﻪ ﯾﺎدآور ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ ﻋﺮاق و ﺗﺮكﺳﺎزي ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺒﻌﯿﺪ ﮐﺮدﻫﺎ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﺸﺎن و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻣﺎرﮔﯿﺮي ‪ 1962‬ﺣﺴﮑﻪ ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﯾﻦ‬

‫‪١١۶‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻓﺎﻋﯽ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ و ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺴﺘﻌﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻈﯿﺮ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺮزي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺮﮐﻮك در ﻋﺮاق ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮك و ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺸﻦﺗﺮ ﺑﻮده و از ﻧﯿﺮوي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺑﻨﯿﺎدي ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﮐﺸﻮر و اﻧﮑﺎر ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﯿﺖ زﯾﺎدي از ﻣﻠﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺒﯽ ﮐﻪ در ﻗﺒﺎل ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻈﯿﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن داراي‬
‫ﻫﻮﯾﺖ ﻧﮋادي و ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻧﮋادي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ﮔﺰارﺷﯽ ﮐﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ رﻓﻊ ﮐﻠﯿﻪ اﺷﮑﺎل ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻧﮋادي ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﻄﻮر ﻗﺎﻃﻊ اﻋﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﺗﺴﺎﻫﻞ و ﺳﻌﻪ ﻧﻈﺮ و ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﻌﺼﺐ از ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻮاﻣﻊ دﻧﯿﺎ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪ ... .‬ﭘﺪﯾﺪه ﺗﺒﻌﯿﺾ‬
‫ﻧﮋادي در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮده و ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺮوﯾﺞ‬
‫ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺷﺪﯾﺪاً ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻏﻤﺎض اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﺎ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدي ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ‬
‫] ‪[3‬‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ از اﻋﻤﺎل ﻣﺘﻨﻮع و ﻣﺨﺘﻠﻒ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻫﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ رژﯾﻢ ﺑﺎ ﺷﯿﻮهاي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﺪه از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1- United Nations Committee on the Elimination of Racial Discrimination (October 1998),‬‬
‫‪Fifteenth Periodic Report of States Parties due in 1998: Syrian Arab Republic‬‬
‫‪(CERD/C/338/Add.1/Rev.1.), page 4 at para 10.‬‬
‫‪2- Ibid.‬‬
‫‪3- Ibid., page 2 at para 3.‬‬

‫‪١١٧‬‬
 ‫‪8‬‬

‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫"ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﯽ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰي از ﺣﯿﺚ ﻧﮋاد‪ ،‬رﻧﮓ‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬دﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺻﻞ و‬
‫ﻣﻨﺸﺎء ﻣﻠﯽ ﯾﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬وﻻدت ﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﮐﻠﯿﻪ ﺣﻘﻮق و آزاديﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر در اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد" اﯾﻦ اﺻﻞ در ﺑﻨﺪ ‪ 2‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ 2‬ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﺑﻨﺪ ‪ 2‬ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫ﻣﺪﻧﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺳﺎل ‪ 1962‬اﺳﺘﺎن ﺣﺴﮑﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺑﯿﻦ ‪ 120,000‬و ‪ 150,000‬ﮐﺮد ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺧﻮد‬
‫را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬اﺛﺒﺎت ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺑﻪ اراﺋﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﻨﺪي ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ دوم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺤﺚ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬در روز ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ ﯾﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺪارك ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺪارك را اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ ﭼﻮن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻫﺪف از ﺳﺮﺷﻤﺎري را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺪف و ﻏﺮض از ﺳﺮﺷﻤﺎري‪ ،‬ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد داراي ﺣﻖ اﺧﺬ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري و اﻓﺮاد ﻓﺎﻗﺪ اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﯾﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺳﻮري ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ از ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻮض ﻣﻘﺎم و رﺗﺒﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﺎوﯾﻦ‬
‫اﺟﻨﺒﯽ‪) 1‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ( ﯾﺎ ﻣﮑﺘﻮم‪) 2‬ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪه( ﺗﻨﺰل ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺣﻘﻮق آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ در زﻣﺎن ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺑﯿﻦ ‪ 120,000‬و ‪ 150,000‬ﮐﺮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﯽوﻃﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ ﻟﻐﻮ ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1995‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮآورد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺪود ‪75,000‬‬
‫ﮐُﺮد ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪه ﻣﮑﺘﻮم در ﺳﻮرﯾﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ آﻣﺎري از ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﮑﺘﻮم اراﺋﻪ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫و در ﺳﺎل ‪ 1996‬دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﺮآورد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﺪون ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺣﺪود ‪ 200,000‬ﻧﻔﺮ‬
‫]‪[ 1‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫رﻓﺘﺎري ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻘﺺ آﺷﮑﺎر ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻋﺮﻓﯽ و ﻣﻨﺸﻮر‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻋﻀﻮ آن اﺳﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ajanib 1‬‬
‫‪maktoumeen 2‬‬
‫‪١١٨‬‬
 ‫ﺣﻖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 15‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ )‪ (UDHR1‬ﻫﺮﮐﺲ ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ دارد‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺎده ‪ 15‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎده ‪ 24‬ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ )‪ (ACHR2‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ از ﻣﻠﯿﺖ اوﻟﯿﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻔﺎد اﯾﻦ‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ را رﺳﻤﺎً ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در وﻗﺎﯾﻊ ﺳﺎل ‪ 1962‬ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺳﺎل ‪ 1962‬اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 120,000‬ﺗﺎ ‪ 150,000‬ﮐﺮدي ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﯿﺸﺎن در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد از ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺑﯽوﻃﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪﻧﺪ زﯾﺮا ﻗﺎدر ﻧﺒﻮدﻧﺪ در روز آﻣﺎرﮔﯿﺮي ﮐﺎﻏﺬﺑﺎزي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﺸﻤﻮل اﯾﻦ ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ :‬ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ )ﺧﺎرﺟﯽ( و ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﻣﮑﺘﻮم )ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪه(‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻄﻮر ﻓﺮﺿﯽ ﻫﺪف از ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺣﺬف ﮐﺮدن ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ‪1945‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ اﻋﻄﺎ ﯾﺎ ﻟﻐﻮ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﻐﺎﯾﺮ ﻫﺪف اوﻟﯿﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن در ﻣﯿﺎن اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎﯾﺰات ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ روا داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺪران‬
‫ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﺮادران در دو دﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻃﻮل ﯾﮏ ﺷﺐ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي زﯾﺎدي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ از‬
‫دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ .‬دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از اﯾﻦ دﺳﺖ را ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻬﺎر زوج‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ 1935‬در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ زوجﻫﺎ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ دادﻧﺪ و ‪ 25‬ﻓﺮزﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺟﻨﺒﯽ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ [2].‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ دوﻟﺖ‬
‫]‪[3‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ رﺷﻮه ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻠﯿﺖ ﺳﻮري ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ ﻣﺮدان ﮐﺮدي ﮐﻪ در ﺳﻦ ﺳﺮﺑﺎزي در ارﺗﺶ ﺳﻮرﯾﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ در ﺧﻄﺮ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ :Universal Declaration of Human Rights 1‬ﺳﻨﺪي ﺑﻨﯿﺎدي در ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻪ در ‪ 10‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪) 1948‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روز‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺮ ﺳﺎل ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮي ﻣﺸﺘﺮك ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم و ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آراء ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻤﻊ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻟﻨﻮر روزوﻟﺖ ﮐﻪ رﺋﯿﺲ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ‪ UN‬ﺑﻮد ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻬﯿﻪ ﭘﯿﺶ ﻧﻮﯾﺲ آن ﺑﻮد و از آن ﺑﻪ ﻣﻨﺸﻮر ﺑﺰرگ ﯾﺎ‬
‫‪ Magna Carta‬ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ داراي ‪ 30‬ﻣﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﻟﯿﺴﺖ ﺟﺎﻣﻌﯽ از ﺣﻘﻮق ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪(3‬‬
‫‪Arab Charter of Human Rights 2‬‬
‫‪١١٩‬‬
‫در ﯾﮏ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺪارك ﯾﮏ ﻣﺮد ﮐﺮد را ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي را اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‬
‫ﻇﺒﻂ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺧﻮد را دوﺑﺎره ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ [4].‬ﻣﺮدان ﮐﺮد دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در دﺳﺘﻪ‬
‫اﺟﺎﻧﺐ ﯾﺎ ﻣﮑﺘﻮﻣﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺪارك ﺳﺮﺑﺎزﮔﯿﺮي درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي را در ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻮرﯾﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم اﺗﺒﺎع ﺳﻮري ﺑﺎﻻي ﺳﻦ ‪ 19‬ﺳﺎل‬
‫]‪[5‬‬
‫اﺟﺒﺎري اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﺪادي از ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻮاﺑﻖ و اﺳﻨﺎد ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ در‬
‫زﻣﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺗﺮكﻫﺎي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد دوﺑﺎره ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ‪ ،‬وﮐﻼي ﺳﻮري اﺳﺘﺪﻻل‬
‫]‪[6‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻮاﺑﻖ ﺳﺮﯾﻌﺎً ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از وﺟﻮد ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از آﻣﺎرﮔﯿﺮي از ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻣﺤﺮوم‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ آﮔﺎه اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ و‬
‫ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ از داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ و ﻋﻠﯽ‬
‫]‪[7‬‬
‫رﻏﻢ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﻣﺪارك اﺛﺒﺎت ﻣﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ دوﺑﺎره ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮد ﺧﻠﻊ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ در اوراق ﻫﻮﯾﺘﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮري در ﻟﯿﺴﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﮐﺎرت ﻫﻮﯾﺖ رﺳﻤﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ ﺛﺒﺖ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ وﻟﯽ داراي ﮐﺎرت ﻫﻮﯾﺖ رﺳﻤﯽ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛ در ﻋﻮض ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﺎرت ﻫﻮﯾﺖ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮕﯽ داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎر ﻣﯽزﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ [8]1.‬ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﮐﺮد ﻧﻪ در ﻟﯿﺴﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﺳﻮرﯾﻪ وارد ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫و ﻧﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎرت ﻫﻮﯾﺘﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﮑﺘﻮم ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ ﻧﺎﻣﻪاي از‬
‫ﻣﺨﺘﺎر روﺳﺘﺎ )رﺋﯿﺲ روﺳﺘﺎ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺣﺘﯽ ﮐﺴﺐ اﯾﻦ ﻣﺪرك‬
‫اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﻤﺎن ﻣﻠﯿﺖ و ﻋﺪم اراﺋﻪ اوراق ﻫﻮﯾﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﺸﺮﯾﺢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺼﻮرت زﻧﺠﯿﺮهاي اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﺪون ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ دارد‪.‬‬

‫اﺣﮑﺎم و ﻓﺮاﻣﯿﻦ اﺧﯿﺮ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺪارك را ﻣﺸﮑﻞﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در اﮐﺘﺒﺮ‬
‫‪ 1999‬اﺳﺘﺎﻧﺪار اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺗﺬﮐﺮهاي ﺻﺪور ﻣﺪارك ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﮑﺘﻮﻣﯿﻦ را ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﺳﺮاﺳﺮي ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺮاي ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﮐﺮد دﺷﻮارﺗﺮ ﮐﺮده‬
‫]‪[9‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬ﺗﺼﻮﯾﺮ )‪ (10‬را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١٢٠‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﻘﺺ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﮐﺴﺐ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎره ‪) 276‬ﺳﺎل ‪ (1969‬ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﻤﺎره ‪ 67‬ﺳﺎل )‪ (1961‬اﻋﻄﺎء ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻋﻄﺎء ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ‪ 21‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1958‬ﻣﻠﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ را دارا ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺘﺤﺪه را دارا ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﮐﺴﺐ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ اﻋﻄﺎي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ اﻣﮑﺎن‬
‫ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ [10].‬ﺟﻬﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺻﻼﺣﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻠﯿﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﻻي ‪ 18‬ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪5‬‬
‫ﺳﺎل در ﺳﻮرﯾﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﻣﺮﺿﯽ رﻧﺞ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮت ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫داراي ﻣﻬﺎرتﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن‬
‫ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﻗﺒﻼً ﻣﻠﯿﺖ ﻫﯿﭻ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮي را ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ از ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﮐﺴﺐ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺗﺒﻌﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺧﺎرﺟﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫آﺳﺎنﺗﺮ اﺳﺖ از ﮐﺴﺐ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﺮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺑﺪون ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه و ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺪت زﻧﺪﮔﯿﺶ را در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم در ﺳﺎل ‪ 1962‬ﺷﺎﻣﻞ اﯾﻦ وﺿﻊ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ آن روز در ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻬﺘﺮي از ﺷﺮط اﻗﺎﻣﺖ ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ داﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﻧﯿﺰ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﯿﺖ‬
‫ﺳﻮري اﻋﻄﺎء ﻧﮑﺮد‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮاي ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﮐﺮد وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ‬
‫ﺣﺘﯽ ﮔﻮاﻫﯽ ﻓﻮت ﻫﻢ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺻﺎدر ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﮐﻮدك‬

‫ﻣﺎده ‪ 7‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﮐﻮدﮐﺎن )‪ (1CRC‬و ﻣﺎده ‪ 24‬ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ‬
‫)‪ (ICCPR2‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﺪ ﻫﺮ ﮐﻮدك ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه و اﯾﻦ ﮐﻮدك ﺣﻖ ﮐﺴﺐ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ دارد‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﺮب ﺳﻮري اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ از ﭘﺪري ﺑﺎ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺳﻮرﯾﻪ از ﭘﺪر و ﻣﺎدري ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﯾﺎ ﺑﺪون ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫‪Convention of the Rights of Child 1‬‬

‫‪International Covenant on Civil and Political Rights 2‬‬
‫‪١٢١‬‬
‫ﯾﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ از ﭘﺪر و ﻣﺎدري ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎﺑﻌﯿﺘﯽ ﺑﺮاي ﮐﻮدك ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ [11].‬در‬
‫واﻗﻊ‪ ،‬اﻧﮑﺎر ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﺮد ﺑﯽاﺣﺘﺮاﻣﯽ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺠﻮز ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن در داﺧﻞ ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ آﻧﻬﺎ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﮐﺎرت ﻫﻮﯾﺖ ﻗﺮﻣﺰ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﺘﯽ ﺑﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﮑﺘﻮم ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻟﺪﺷﺎن ﻧﻪ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺛﺒﺘﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺛﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪارك ﻫﻮﯾﺖ رﺳﻤﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ذﯾﻞ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﺮد ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﮑﺘﻮم ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ :‬اول اﮔﺮ ﭘﺪر ﮐﻮدك ﯾﮏ ﮐﺮد اﺟﻨﺒﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎدر ﮐﻮدك ﺷﻬﺮوﻧﺪ‬
‫ﺳﻮري ﺑﺎﺷﺪ؛ دوم اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از واﻟﺪﯾﻦ ﮐﻮدك ﻣﮑﺘﻮم ﺑﺎﺷﺪ؛ و ﺳﻮم اﮔﺮ ﮐﻮدك از دو ﮐﺮد ﻣﮑﺘﻮم ﻣﺘﻮﻟﺪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﮑﺘﻮم در وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻼف واﻟﺪﯾﻨﺸﺎن ﺗﺎﺑﻌﯿﺘﺸﺎن را از دﺳﺖ ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬آﻧﻬﺎ آﺷﮑﺎرا در ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺮك ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺣﺎل آﻧﻬﺎ ﺷﻮد و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﮐﺮد ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫‪ 75,000‬ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ در ﺳﺎل ‪ 1995‬ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮدد‪ [12].‬دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﺜﺎل ﺧﻮﺑﯽ از رﺷﺪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﮑﺘﻮﻣﯿﻦ را ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻪ ﺑﺮادر ﮐﻪ از ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺪ اراﺋﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ‬
‫از اﯾﻦ ﺳﻪ ﺑﺮادر ﺑﺎ ﯾﮏ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺳﻮري‪ ،‬دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﺮد اﺟﻨﺒﯽ و دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﺮد ﻣﮑﺘﻮم ازدواج‬
‫ﮐﺮد؛ از ‪ 26‬ﮐﻮدك ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ در دﺳﺘﻪ اﺟﺎﻧﺐ و ﺑﻘﯿﻪ در دﺳﺘﻪ ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﻗﺮار‬
‫]‪[13‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در ﮔﺰارﺷﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1996‬ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ‪ UN‬در ﻣﻮرد ﺣﻘﻮق ﮐﻮدﮐﺎن اراﺋﻪ داد‬
‫]‪[14‬‬
‫اﻋﻼم داﺷﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺳﻮري در ﻣﻌﺮض ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﺗﺒﻌﯿﺾ آﻣﯿﺰي ﻗﺮار ﻧﺪارﻧﺪ‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن از ﮐﻮدﮐﺎن ﺳﻮري و ﺗﻤﺎم ﮐﻮدﮐﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﻘﯿﻢ ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮋاد‪ ،‬اﺻﻞ و ﻣﻨﺸﺎء ﻣﻠﯽ ﯾﺎ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﯾﺎ ﻣﻠﯿﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮده و ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻫﯿﭻ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ اﻋﻤﺎل ﻧﻤﯽدارد‪ .‬ﻫﯿﭻ ﻣﻮردي از ﺗﺒﻌﯿﺾ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺰارش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٢٢‬‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺳﻮري ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﺗﺒﻌﯿﺾ آﻣﯿﺰ در زﻣﯿﻨﻪ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬زﺑﺎن ﯾﺎ اﺻﻞ و ﻣﻨﺸﺎء ﻣﻠﯽ از ﺣﻘﻮق‬
‫ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪرﺳﻪ و در ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﻤﮏﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫]‪[15‬‬
‫ﺗﺴﺎوي رﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ از ﺣﻘﻮق‪ ،‬اﻣﺘﯿﺎزات و ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﺳﻠﺐ ﺣﻖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ و ﮐﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ در ﮐﺸﻮري ﮐﻪ ﮐﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﺪون ﺳﺮزﻣﯿﻦ از‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺣﻘﻮق ﺧﻮد ﮐﻪ در ﻓﻬﺮﺳﺖ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ وﺟﻮد دارد ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺰارش‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﭼﺎپ ﺷﺪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﺪاد ﮐﻪ ﭼﺮا اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﮐﺎرت‬
‫]‪[16‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﻫﻔﺖ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﮐﻮدك ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﺟﺮاي ﺣﻖ ﻣﻠﯿﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻠﺰم‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﯿﭽﮑﺪام از اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮارد را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻖ ﺗﺸﮑﯿﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‬

‫ﻣﺎده ‪ 16‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻣﺎده ‪ 23‬ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ زﻧﺎن و ﻣﺮدان در ﺳﻦ ازدواج‪ ،‬ﺣﻖ ﻋﺮوﺳﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 15‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺎده ‪ 23‬ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ و ﻣﺎده ‪ 38‬ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده واﺣﺪ ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻨﯿﺎدي و ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻃﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ و‬
‫دوﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻧﺎن ﺳﻮري ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ازدواج ﮐﻨﻨﺪ؛ اﮔﺮ ﺳﻌﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺘﻮﻟﺪ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ازدواج ﮐﻨﻨﺪ ازدواج آﻧﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﻼك ﯾﺎ داراﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﯾﻦ‬
‫زن ﺛﺒﺖ ﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻣﺮگ او اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻮادهاي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ داراﯾﯽ او ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻧﻪ‬
‫ﺷﻮﻫﺮ و ﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪان او ﻣﺴﺘﺤﻖ درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ داراﯾﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ازدواج در ﻣﺤﺎﮐﻢ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ‬
‫ﺣﮑﻢ دادﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﯾﻦ ازدواج داده ﺷﻮد ﺗﺎﺛﯿﺮي در ﺛﺒﺖ رﺳﻤﯽ آن ﻧﺪارد و ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻧﯿﺰ ﻧﻪ ازدواج‬
‫و ﻧﻪ اوﻻد ﺣﺎﺻﻞ از آن ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ [17].‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ از اﯾﻦ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ ﺑﺪون وﺟﻮد آن‪ ،‬زﻧﺎن ﺳﻮري ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪ .‬دوﻟﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻋﻼم ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪١٢٣‬‬
‫در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﯾﮏ زن ﺳﻮري ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺴﺎرت دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﺎرﺟﯽ ازدواج ﮐﻨﺪ ﺧﻮاه ﻣﺮد ﯾﮏ ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫اﺳﺘﺎن ﺣﺴﮑﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ازدواج ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻦ ازدواج و ﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺣﺎﺻﻞ از آن در ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫]‪[18‬‬
‫ﮐﺸﻮري ﺛﺒﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﺋﯿﻦ و ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺳﻮري ﺑﯿﻦ ﻣﺮدان ﮐﺮد ﻏﯿﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪ و زﻧﺎن ﺳﻮري ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه و‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﺮد ﻣﺘﻌﺪدي را از ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫آزادي ﺣﺮﮐﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن‬

‫ﺣﻖ آزادي ﺣﺮﮐﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن و اﻗﺎﻣﺖ در ﻣﺤﺪوده ﻣﺮزﻫﺎي ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 13‬اﻋﻼﻣﯿﻪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺎده ‪ 12‬ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ و ﻣﻮاد ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 22‬ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﻫﺮ ﮐﺸﻮر از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮدش را ﺗﺮك ﮐﺮده‬
‫و ﺑﻪ آن ﺑﺎزﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮐﺎرت ﻫﻮﯾﺖ ﻗﺮﻣﺰ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﺎرﺟﯽ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺪارد و‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎرت ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺎﺳﭙﻮرت‬
‫]‪[19‬‬
‫ﭼﻮن ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻏﯿﺮ از ﻣﻠﯿﺖ ﺳﻮري درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻠﯿﺖ دﯾﮕﺮي‬ ‫ﺳﻮري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﯿﭻ ﻣﺪرك ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﮕﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن داﺋﻤﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ آﻧﻬﺎ در آن ﺻﻮرت دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﮐﺮد و ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﺑﻪ آن ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮت در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ؛ اﮔﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﺨﺘﺎر روﺳﺘﺎ‪ 1‬ﻧﺎﻣﻪاي درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﯿﻦ اﺳﺘﺎﻧﯽ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت داﺧﻠﯽ ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ از ﻣﺨﺘﺎر روﺳﺘﺎ ﻧﺎﻣﻪاي‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺳﺨﺖ و ﻣﻼل آور اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ‬
‫و ﻣﮑﺘﻮم ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺐ را در ﻣﻬﻤﺎﻧﺨﺎﻧﻪاي ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺠﻮز ﻻزم را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﺠﻮز را ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻗﻮﯾﺎً ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮت را از‬
‫اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﺧﻮاه ﺑﺮاي دﻻﯾﻞ ﺷﺨﺼﯽ و ﺧﻮاه ﺑﺮاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﮐﺎر ﺳﻠﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :Village Mukhtar 1‬ﻣﺨﺘﺎر روﺳﺘﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺎره روﺳﺘﺎ اﺳﺖ ﻣﻌﺎدل دﻫﯿﺎر‬
‫‪١٢۴‬‬
 ‫ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 17‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻣﺎده ‪ 25‬ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻫﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺣﻖ دارد‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﯾﺎ در ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان از ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ اﻣﻮال ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ از ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮان‬
‫ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﻣﮑﺘﻮم ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زﻣﯿﻦ و ﺧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﺗﺠﺎرت ﮐﻨﻨﺪ‪ [20].‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﻓﻮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪان اﺟﻨﺒﯽ ﯾﺎ ﻣﮑﺘﻮم آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ داراﯾﯽﻫﺎي آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ارث‬
‫ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺣﻮﻣﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮي دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﻧﺎم زورآوا‪) 1‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ زور(‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻣﺸﻖ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ اﻣﻼﮐﯽ را ﺑﺨﺮﻧﺪ ﯾﺎ اﺟﺎره ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺪون‬
‫ﮐﺴﺐ ﻣﺠﻮز از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺪﺳﺘﻮر ﻣﻘﺎﻣﺎت وﯾﺮان ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺣﻖ آﻣﻮزش‬

‫ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 26‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻣﺎده ‪ 28‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﺮﮐﺲ ﺣﻖ دارد‬
‫از آﻣﻮزش ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد ﮐﻪ در دورهﻫﺎي اﺑﺘﺪاﯾﯽ و اﺳﺎﺳﯽ اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ راﯾﮕﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻣﻮزش اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬
‫اﺟﺒﺎري اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺰان ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺎوي ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎﯾﺪ در دﺳﺘﺮس ﻋﻤﻮم ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺎده ‪ 34‬ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺣﻖ ﺗﺤﺼﯿﻞ دارد‪ ،‬ﺗﺤﺼﯿﻼت اﺑﺘﺪاﯾﯽ اﺟﺒﺎري اﺳﺖ و ﺗﺤﺼﯿﻼت‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ و داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﻼم ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﻫﺪف ﻏﺎﯾﯽ آن رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﺳﺮﺑﺎز زدن از اﺟﺮاي ﻣﻘﺮرات و‬
‫ﻣﯿﺜﺎقﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و دﯾﮕﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻨﯿﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎﯾﺪ ‪ 9‬ﺳﺎل در ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺤﺼﯿﻼت اوﻟﯿﻪ درس ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪ از آن در ﯾﮏ آزﻣﻮن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ آوردن داﻧﺸﻨﺎﻣﻪاي ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ در اﯾﻦ‬
‫آزﻣﻮن ﻗﺒﻮل ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﮐﻼس ده ﺗﺎ دوازده اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ دﻫﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻋﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Zor Ava 1‬‬

‫‪١٢۵‬‬
‫ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﯾﻦ داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ و اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﻻزم را داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻌﻀﺎً وارد داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺻﻼﺣﯿﺖ روﺑﺮو ﺑﻮده و‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ وارد ﻣﺸﺎﻏﻞ دوﻟﺘﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺪارس ﺧﺎص ﻧﻈﯿﺮ آﻣﻮزﺷﮕﺎه ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﮕﺎه‬
‫]‪[21‬‬
‫ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﯾﮏ ﮐﺮد ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺗﺤﺼﯿﻼت‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري و ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻣﺎﻧﻊ ورود اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن ﯾﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪارك ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﻣﺪارك ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺷﻐﻞ ارزش ﻧﺪارد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آوردن ﮐﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮاد و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺳﺎل ‪ 1996‬ﺑﻪ اﻃﻼع دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن در ﻫﻤﻪ ﻣﺪارس و‬
‫آﻣﻮزﺷﮕﺎهﻫﺎ ﭘﺬﯾﺮش ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ [22].‬واﻟﺪﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﮑﺘﻮم ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن در ﻣﺪرﺳﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﻣﻪاي دال ﺑﺮ ﻣﮑﺘﻮم ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻣﺠﻮز ﻧﯿﺮوي اﻣﻨﯿﺘﯽ داﺧﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را اﺧﺬ‬
‫]‪[23‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ واﻟﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺧﺬ ﻣﺠﻮز ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ‪ ،‬ارﻋﺎب و اذﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ واﻗﻊ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫]‪[24‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺰارش ﺳﺎل ‪ 1996‬دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﻣﻮرد ﺳﻮرﯾﻪ و ﮐﺮدﻫﺎ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﯾﮏ ﻣﺮد ﮐُﺮد را ﺑﺎزﮔﻮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﺳﺎده ﮐﻮدك ﺧﻮد در ﮐﻼس اول اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﭼﻪ ﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺒﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺮدي ﺑﻪ دﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد اﺷﺎره ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ 29" :‬روز ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﭘﻠﯿﺲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪،‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه اﻣﻨﯿﺘﯽ و دﻓﺘﺮ ﺛﺒﺖ ﺗﻮﻟﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ اﯾﻦ دﺧﺘﺮ را در ﮐﻼس اول ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ دﻫﯿﺎر ﺑﻪ اداره اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﮐﺮد و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي دﯾﺪن اﯾﻦ ﮐﻮدك ﺑﺎ ﺧﻮد آورد‪ ".‬ﻣﺎﻣﻮرﯾﻦ اﻣﻨﯿﺘﯽ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺣﺘﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮارﺗﺮ ﻫﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪" :‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻗﺎﭼﺎق از اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﯾﺎ ﺗﺮﮐﯿﻪ وارد ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﻮدك ﻣﮑﺘﻮم از آزﻣﻮن ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﻼس ﻧﻬﻢ ﻗﺒﻮل ﺷﺪ ﺑﺮاي وي داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ ﺻﺎدر‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﻋﻮض‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﺪرك ﭘﺎﯾﯿﻦ رﺗﺒﻪﺗﺮي درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ اﯾﻦ داﻧﺶآﻣﻮز در‬
‫آزﻣﻮن ﻗﺒﻮل ﺷﺪه و از ﻣﮑﺘﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ اﺻﻠﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺪرك ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﮐﻼس دﻫﻢ‬
‫]‪[25‬‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﮑﺘﻮم ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر از ﮐﻼس ﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺮآوان روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎص و ﺗﺒﻌﯿﺾ آﻣﯿﺰ دوﻟﺖ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﭘﯿﺶآﻣﺪه‬
‫ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺪون ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﺟﻬﺖ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ درآﻣﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮ رﺳﺘﻮران‪ ،‬دﮐﻪﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ در‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ وﺟﻮد دارد و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ‬

‫‪١٢۶‬‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻮده و اﯾﻦ ﻓﻘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه وﺿﻊ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ در ﺑﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﭘﯿﺶ آﯾﺪ و‬
‫]‪[26‬‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﺮد را از ﻓﺮﺻﺖ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﯾﮑﺴﺎن آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺒﻌﯿﺾ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬
‫وﻟﯽ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺤﺮومﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﯿﻮهﻫﺎ و‬
‫ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ در زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﮐﺸﺎورزي اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ‬
‫ﻣﯽروﯾﻨﺪ و اﮐﺜﺮ ﻣﯿﺪانﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮس از دﺳﺖ دادن زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ارزش اﻗﺘﺼﺎدي و اﻟﺤﺎق آن ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﯾﺎ ﮐﺸﻮر ﺑﺎﻟﻘﻮه ﮐﺮد در آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﻋﻤﯿﻘﺎً ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮري را‬
‫ﻧﮕﺮان ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻗﺐ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ ﺳﻮرﯾﻪ‪ -‬ﻟﻐﻮ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ و اﺳﮑﺎن اﻋﺮاب‬
‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‪ -‬ﺑﺼﻮرت ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﺑﺮ رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺮاﯾﻄﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدﻫﺎ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪه و ﮐﺮدﻫﺎ را از ﮐﺴﺐ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫]‪[27‬‬
‫دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در‬ ‫در ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزي ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاري‪ ،‬ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺳﻮﺑﺴﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺪارك ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ و وام دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت در اﺳﺘﺎن ﺣﺴﮑﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪاﺗﯽ ﭼﻮن ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﻨﺪم ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪،‬‬
‫دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ [28].‬ﺑﺎ ﻣﺮدم ﮐﺮد ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺪام ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ وام‪ ،‬ﻣﺠﻮز و ﭘﺮواﻧﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﺗﺠﺎري ﺑﺎ‬
‫ﺗﺒﻌﯿﺾ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن دوﻟﺖ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫اﺳﺘﺨﺪام در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺪﯾﺪاً ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﯾﺎ رواﺑﻂ ﻓﺮدي ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻗﻠﯿﺖ ﻏﯿﺮ ﻋﺮب در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﺮبﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﮐﺴﺐ واﺳﻄﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از روش‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﮐﺴﺐ واﺳﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﺼﯿﺼﻪ ﻧﮋادي ﺧﻮد را اﻧﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺐ واﺳﻄﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﺳﻄﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺎر در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽﺗﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﮐﺴﺐ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺪام ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﻮاﺟﻬﻨﺪ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻇﻦ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در ﻟﯿﺴﺖ ﺳﯿﺎه ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ در ﻟﯿﺴﺖ ﺳﯿﺎه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ اﺳﺘﺨﺪام او در ﺗﻤﺎم‬

‫‪١٢٧‬‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي دوﻟﺘﯽ ﻣﻤﻨﻮع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﺗﻬﺎم ﻋﻀﻮﯾﺖ ﯾﮏ ﻓﺮد در ﯾﮏ ﺣﺰب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي اﺳﺘﺨﺪام آﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ اﻏﻠﺐ ﻋﻀﻮﯾﺖ در اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﺎﻏﻠﯽ در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن دوﻟﺖ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ و‬
‫اﺳﺘﺨﺪامﮐﻨﻨﺪه اﺻﻠﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه آﻧﻬﺎ را از ﻫﻤﻪ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﭘﺮدرآﻣﺪ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده و‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﭘﺴﺖ ﻣﻌﺎش ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﻣﻌﻤﻮﻻً در‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ دﮐﻪﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ درآﻣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ دﮐﻪﻫﺎ دارﻧﺪ اﯾﻦ ﻓﺮوﺷﻨﺪهﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﻨﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ دﮐﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﻈﻢ رﺷﻮه ﯾﺎ ﺑﮑﺸﯿﺶ‪ 1‬ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺳﺴﺎت آﻣﻮزﺷﯽ‬

‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﺑﺮ ﮐﺴﺐ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي دارد‪ .‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻤﺎن ﮐﺮد ﻣﺮﺗﺒﺎً از ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻌﻠﻢ اﺧﺮاج ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﺘﻌﺪدي درﺑﺎره اﺧﺮاج‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﮐﺮد از داﻧﺸﮕﺎه وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﺧﻼل ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻣﺎرس ‪ 2005‬و ﺑﻌﺪ از آن داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‬
‫ﮐﺮد زﯾﺎدي از داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻮرﯾﻪ اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در داﻧﺸﮕﺎه دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﻣﻮرد داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 20‬داﻧﺸﺠﻮي ﮐﺮد در ‪ 18‬ﻣﺎرس ‪2004‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ آﻧﻬﺎ در ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﯿﺰ اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪ 28 .‬داﻧﺸﺠﻮي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ‬
‫]‪[29‬‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺑﻪ اﺗﻬﺎم "ﺗﻮزﯾﻊ اﻋﻼﻣﯿﻪﻫﺎي ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ" ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻮدﮐﺎن اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﮐﻪ از آﻣﻮزش ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮري از آن ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ‬

‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از ﮐﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ و ﭘﺴﺖ ﮐﻢ درآﻣﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﮐﺮد ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬

‫ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻣﺬﮐﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﯾﺪ دو ﺳﺎل و ﻧﯿﻢ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﺒﻮد ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ و اﺳﺘﻤﺮار ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن ﺳﺮﺑﺎزي در‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺾ دوﻟﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﮑﻞ و ﻗﺎﻟﺐ از‬
‫ﻣﺸﺎﻏﻞ دوﻟﺘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﮑﻠﯽ از اﺳﺘﺨﺪام ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ وﻓﺎداري ﺑﻪ رژﯾﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪ Bakshish‬ﯾﺎ ‪ : Baksheesh‬از ﻟﻐﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺨﺸﺶ وارد ادﺑﯿﺎت اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ و ﺣﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٢٨‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ در ارﺗﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ وﻟﯽ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ در رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﺑﻪ درﺟﻪ اﻓﺴﺮي ارﺗﻘﺎء ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ ﮐﺮدﻫﺎي ﮐﻤﯽ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎس ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ [30].‬اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺼﻮرت ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ در ﺧﻄﻮط اول ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻮﻻن‪ 1‬در‬
‫‪ 1973‬و ﻟﺒﻨﺎن از ﺳﺎل ‪ 1978‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ در آﻣﺎرﮔﯿﺮي ‪ 1962‬ﺣﺴﮑﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ دادﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﻃﺒﻖ ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﻬﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 40‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮري ﺑﺎﯾﺪ وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد‬
‫در ﻗﺒﺎل دﻓﺎع از ﺳﻮرﯾﻪ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺎده ‪ 43‬و ‪ 44‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت دوﺳﺎل و ﻧﯿﻢ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮري ﺑﺎﻻي ‪ 19‬ﺳﺎل اﺟﺒﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺧﺪﻣﺖ اﺟﺒﺎري را ﺑﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮري ﻣﺤﺪود ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد ﻓﺮاﺧﻮان اﺟﺒﺎري ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﺪون ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺼﻮب ﺧﻮد را ﻧﻘﺾ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرتﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻫﻮﯾﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﯿﻦ اﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺴﺐ‬
‫ﻣﺸﺎﻏﻞ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻮﺑﺴﯿﺪ و ﻣﺰاﯾﺎي ﮐﺸﻮري‪ ،‬اﺟﺎره اﺗﺎق ﻣﻬﻤﺎﻧﺨﺎﻧﻪ و ﻫﺘﻞ و اﻣﻼك؛ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺪارك ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزرﺳﯽﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ از ﻫﻮﯾﺖ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ اوراق درﺳﺖ و‬
‫ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ داده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺒﻌﯿﺾﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﺎر و ﺧﺪﻣﺎت در ﺣﻖ آﻧﻬﺎ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪن ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺴﯿﺎر آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم ﺑﺎ ﺗﺒﻌﯿﺾ روﺑﺮو ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﻠﺐ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ و ﮐﺎﻏﺬﺑﺎزيﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ‬
‫آن از زﻣﺎن ﺗﻮﻟﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت واﻗﻌﯽ دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺮض از ﺣﺬف ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر‬
‫وارد ﺷﺪهاﻧﺪ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﻤﺎم دوﻟﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﭼﻬﻞ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر آﻣﺪهاﻧﺪ در اﻧﺠﺎم ﻫﺮ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ اﯾﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻼش ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ از آن آﻣﺪهاﻧﺪ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ اﻋﻄﺎي ﻣﺠﺪد ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ‬

‫‪ 1‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1967‬ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺮاﺋﯿﻞ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺟﻮﻻن ‪ 1,250‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ وﺳﻌﺖ دارد و در ﺳﺎل‬
‫‪ 1981‬اﺳﺮاﺋﯿﻞ آن را ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺧﺎك ﺧﻮد ﮐﺮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮏ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ آﻧﺎن دروز و ﭼﺮﮐﺴﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺧﻼل ﺟﻨﮓ‬
‫اﮐﺜﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺪهاي دروز ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﺣﺪود ‪ 33,500‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٢٩‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ را در ﺑﺮزخ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد ﺳﻮرﯾﻪ در ﻫﻤﺎن ﺑﺮزخ ﻗﺮار داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪه ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬
‫و در ﻣﻌﺮض ﺗﺒﻌﯿﺾ روزاﻧﻪ و ﺗﺤﻤﯿﻞ رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ ﻓﺮآوان ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻔﺴﻄﻪ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان در اﺳﺘﺪﻻل دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ ادﻋﺎي دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن آﻣﺎرﮔﯿﺮي ‪ 1962‬ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ وارد ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺧﺬ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻪ اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﯽ اﻋﻄﺎء ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 5‬ﺳﺎل در‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﮐﺮدﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1962‬ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎل در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮد را اﺛﺒﺎت‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ دوﻟﺖ ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‬
‫آﻧﻬﺎ را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻧﯿﺰ از اﻋﻄﺎي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ‪ 5‬ﺳﺎل اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮدداري ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮد را اﺛﺒﺎت ﮐﻨﻨﺪ‪ -‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﻣﺨﻤﺼﻪ ‪ 122‬ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻧﮑﺎر ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﮑﺘﻮم و اﺟﻨﺒﯽ ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﯿﻦ داﺧﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﯿﺖ و ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺬﮐﻮر را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻟﻐﻮ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري از ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺰرﮔﯽ از اﻋﻀﺎي ﯾﮏ‬
‫ﮔﺮوه ﻧﮋادي و اداﻣﻪ اﻧﮑﺎر آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻧﻘﺺ ﻗﻮاﻧﯿﻦ داﺧﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮوط و ﻣﻔﺎد ﻣﯿﺜﺎقﻫﺎ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ داﺧﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻓﻊ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻧﮋادي و ﺣﻘﻮق‬
‫ﮐﻮدك اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎرﻫﺎ از ﻃﺮف ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ اﻋﻼم ﺷﺪه ﮐﻪ راه ﺣﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫راﻧﺪه ﺷﺪه و ﺑﺪون ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﺗﺨﺎذ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ وﻟﯽ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮﻫﺎي او ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ 20,000‬ﻧﻔﺮ از ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺳﻮري را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ ﺳﻮال را ﭘﯿﺶ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ‬
‫وﻋﺪهﻫﺎي اﻻﺳﺪ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ‪ 20,000‬ﻧﻔﺮ اﻋﻤﺎل ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 200,000‬ﮐﺮد ﺑﺪون ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ دﯾﮕﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻨﻮز ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮاي اﻋﻄﺎي ﻣﺠﺪد ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺘﯽ ‪ 20,000‬ﮐﺮد دوﺑﺎره ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ Catch-22 1‬وﺿﻌﯿﺖ ﯾﺎ ﻣﺨﻤﺼﻪاي ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ذات و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات آن ﺧﻮد را از آن ﻧﺠﺎت داد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫اﺻﻄﻼح از رﻣﺎن ‪ Catch-22‬ﺳﺎل ‪ 1961‬ﺟﻮزف ﻫﻠﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﻮان اﯾﻦ ﻫﺠﻮﯾﻪ ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪهاي اﺷﺎره دارد ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﯾﻮﺳﺎرﯾﺎن ﺧﻠﺒﺎن ﻗﻬﺮﻣﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺞ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬او ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﺗﻈﺎﻫﺮ و ادﻋﺎي دﯾﻮاﻧﮕﯽ از ﭘﺮواز ﮐﺮدن دﺳﺖ ﺑﮑﺸﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻓﺮد دﯾﻮاﻧﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮواز اﺳﺖ و آرزوي او ﺑﺮاي ﭘﺮواز ﻧﮑﺮدن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ او در ﺣﻘﯿﻘﺖ داراي ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻢ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮواز ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺻﻄﻼح ﻣﺨﻤﺼﻪ ‪ 22‬ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻠﯽ ﺗﺮي ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ در ﺷﺮاﯾﻂ و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﻏﯿﺮ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٠‬‬
 :‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‬

1- Human Rights Watch (October 1996), Syria: The Silenced Kurds (HRW).
2- Ibid.
3- Human Rights Association of Syria (November 2003), The Effect of Denial of Nationality on
Syrian Kurds (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>.
4- McDowall, D. (1998), The Kurds of Syria (London: KHRP), page 53.
5- Articles 43 and 44of the Syrian nationality acquisition law.
6- Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.
7- Ibid..
8- Human Rights Association of Syria, Effect of Denial of Nationality on Syrian Kurds; Human
Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.
9- Human Rights Association of Syria, Effect of Denial of Nationality on Syrian Kurds, page 8.
10- Ibid.
11- United Nations Committee on the Rights of the Child (1997), Summary Record of the 361st
Meeting (UN Doc CRC/C/SR. 361).
12- Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.
13- Ibid.
14- Ibid.
15- Ibid.
16- Ibid.
17- Human Rights Association of Syria, Effect of Denial of Nationality on Syrian Kurds; Human
Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.
18- Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.
19- Ibid.
20- Ibid.; Tharwa Project (9 August 2004), Special Report: The Plight of the Denaturalized
Kurds, ‘Al Hassakeh “foreigners”: Eternal suffering,nightmare of lost identity’. Available from
<www.tharwaproject.com/English/ Main-Sec/Files/Kurds/Hasakah.htm>.
21- Human Rights Association of Syria, Effect of Denial of Nationality on Syrian Kurds, page 12.
22- Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.
23- Since the decrees of 15October 1999the mukhtar has not been allowed to issue these
documents.
24- Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.
25- Ibid.
26- Human Rights Association of Syria, Effect of Denial of Nationality on Syrian Kurds, page 12.
27- World Bank (August 2001), Irrigation Sector Report No.22602. Available from
<www.worldbank.org/>.
28- Ibid.
29- Human Rights Association of Syria (April 2004), The Qamishli Incidents and their
Consequences in Syrian Cities (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>, page 9.
30-McDowall, Kurds of Syria, page 53.

١٣١
 ‫‪9‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫"ﻫﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺣﻖ ﺑﯿﺎن ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را در ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﺎر و ﺳﺎﯾﺮ روشﻫﺎي ﺑﯿﺎن در اﺟﺘﻤﺎع و ﺑﺼﻮرت آزاداﻧﻪ را دارا‬
‫اﺳﺖ و ﺣﻖ دارد در اﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﺑﯿﺎن اﻧﺘﻘﺎد ﺳﺎزﻧﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف اﻣﻨﯿﺖ و ﺑﻨﺎي وﻃﻦ و ﻣﻠﺖ ﺧﻮد و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 38‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫" ﺷﻬﺮوﻧﺪان از ﺣﻖ ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﯿﺰ ﻃﺒﻖ اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﻖ‬
‫را ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﺪ‪".‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 39‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫آزادي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮوه و ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫از زﻣﺎن ﺟﻠﻮس ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﺮ ارﯾﮑﻪ ﻗﺪرت در ﺳﺎل ‪ 1963‬و ﻋﻠﯽرﻏﻢ وﺟﻮد ﻫﻔﺖ ﺣﺰب ﻣﺠﺰا‬
‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ )‪ ،(PNF‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻋﺪم وﺟﻮد رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ اﺣﺰاب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻤﻼً ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺗﮏ ﺣﺰﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺣﺰﺑﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﺣﺰاﺑﯽ ﮐﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ اﺟﺎزه ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﺪارﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﻮرد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﺮدن اﻣﮑﺎن اﻟﺤﺎق اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﺎﺻﯽ روي ﻧﺪاده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﺎرج از ﻗﻠﻤﺮو ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﯾﺎ ‪ PNF‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ‬
‫دوازده ﺣﺰب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻬﻔﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ و ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﮐﺮدﻫﺎ را اﻋﻼم ﮐﺮده و‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺑﺨﺶ ﮐﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ [1].‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﺣﺰاب ﮐﺮد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﯾﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ را در ﮐﺎﻧﻮن ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ اﺣﺰاب ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ و ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺣﺰاب ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﺎﮐﺘﻮر و ﻣﺸﺨﺼﻪ از ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و‬
‫ﺗﻔﺎوت در ﻣﯿﺰان و ﻋﻠﻨﯽ ﺑﻮدن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮن دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﻮاردي ﺑﻪ اﺣﺰاب ﮐﺮد ﻋﺮاق‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﯿﻬﻨﯽ و ﺣﺰب دﻣﮑﺮات و ﺣﺰب ‪ PKK‬ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺟﺎزه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ داده اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺣﺰاب‬

‫‪١٣٢‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﯿﺰان وﻓﺎداري ﺑﻪ رﻫﺒﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺧﻂ‬
‫ﻣﺸﯽ ﺧﻮد را در راﺳﺘﺎي ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ اﺣﺰاب ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ارﺗﺒﺎط رﺳﻤﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ اﺣﺰاب‬
‫داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد وﻟﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ اﻏﻠﺐ اﻧﻌﮑﺎﺳﯽ از ﺳﯿﺎﺳﺖ و‬
‫ﺧﻂ ﻣﺸﯽ اﺣﺰاب ﮐﺮد ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻓﻀﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺎزﺗﺎب ﺗﺮﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم از‬
‫ﺳﺮوﯾﺲﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ دارﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺑﯿﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﮐﻪ اﺣﺰاب ﺧﺎرج از ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﻻﺑﯽﮔﺮي و اﻧﺠﺎم‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﻋﺘﺮاضآﻣﯿﺰ ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﺗﻈﺎﻫﺮات و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد اﺑﺮاز ﺷﺪه ﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و دﺳﺘﮕﯿﺮي ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎ ﺑﯿﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻌﺪاد ﮐﺮﺳﯽﻫﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎن در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺮﺳﯽﻫﺎي ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﯿﺰ‬
‫اﻓﺰوده ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪران ﮐﺮد از ﺟﻤﻠﻪ رﻫﺒﺮان اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ اﺷﻐﺎل‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮه‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺋﯿﺪ ﺻﻼﺣﯿﺖ و ﻣﺠﻮز ﺣﻀﻮر در ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﻌﺜﯽ اﻟﺘﺰام داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاي ﮐﺮد ﻣﺴﺘﻘﻞ دﺷﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻤﺎً ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻋﻼﯾﻖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ [2].‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﮐﺮد ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ اﻧﺪك‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺨﺼﯿﺺ و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﯿﻦ اﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻣﺤﺪود ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﺑﺼﻮرت رﺳﻤﯽ از اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ در‬
‫اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ و دوﻟﺘﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﺣﺰاب اﺧﺘﯿﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺤﺪودي دارﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎر آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ در ﺣﻮزه ﺧﺼﻮﺻﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﯽ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ اﺣﺰاب ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در آﻣﻮزش زﺑﺎن و ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮد ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ [3]،‬و روﯾﺪادﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺤﺚﻫﺎي روﺷﻨﻔﮑﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻓﺴﺘﯿﻮالﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻋﺮوﺳﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ورزﺷﯽ و ﺳﺎﯾﺮ وﻗﺎﯾﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ آﻧﻬﺎ در ﺣﻔﻆ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺮدي ﺑﺮاي ﻧﺴﻞﻫﺎي آﯾﻨﺪه ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫آزادي ﺗﺠﻤﻌﺎت‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 21‬ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ در ﻣﻮرد ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ )‪ (ICCPR1‬ﺣﻖ ﺗﺠﻤﻌﺎت ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ‬
‫آﻣﯿﺰ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﻻزم اﺳﺖ در‬
‫اﺟﺮا و اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺣﻖ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﯿﭻ ﺗﺤﺪﯾﺪي ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺣﻖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺼﻮرت ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ ﺗﺠﻤﻊ ﮐﺮده و ﯾﺎ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ [4].‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ "اﻧﺠﺎم و‬

‫‪1‬‬
‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬
‫‪١٣٣‬‬
‫اﺟﺮاي اﯾﻦ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ و آن را ﺑﻪ ﻧﻈﻢ در ﻣﯽآورد" ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار اﺳﺖ و ﻗﺎﻧﻮن اﺧﯿﺮ ﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻘﺪم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻘﯿﺎد و ﻣﺎدوﻧﯽ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي دراﮐﻮﻧﯽ‪ 1‬ﺑﺮ آزادي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮوهﻫﺎ و اﺣﺰاب و ﺑﺮ آزادي ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﻈﺎﻫﺮات اﻋﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺷﮑﺎل دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ وﺟﻮد دارد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﮐﺮدﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي‬
‫ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﻠﺖ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻠﺖ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ‬
‫ﮐﺸﯿﺪه‪ ،‬ﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎي ﻓﺮﻗﻪاي را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮده و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﮐﺸﻮر را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺒﯿﺢ و ﻣﺤﮑﻮم‬
‫ﺷﺪه و ﻋﻮاﻣﻞ آن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﭘﻠﯿﺲ و دﺳﺘﮕﯿﺮي ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻧﺪﮐﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺗﻈﺎﻫﺮات دﻣﺸﻖ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ ﮐﺸﻮر و ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاض و ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻋﻤﺪه ﻃﺮﯾﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت را ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻋﺪم ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ زﺑﺎن ﮐﺮدي و ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ و ﻣﻮاﻧﻊ ﭘﯿﺶ روي در ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﺠﺎﻣﻊ و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﯾﺎ ورزﺷﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﯿﺮي‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎ و ﻣﺘﻔﺮق ﮐﺮدن ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن ﺑﺎ ﻗﻮه ﻗﻬﺮﯾﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﺎه ﻣﺎرس ‪ 1990‬ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻈﺎﻫﺮات و اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮدﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﮐﺮدﻫﺎ را‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﻧﮑﺎر ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي اﺟﻨﺒﯽ و ﻣﮑﺘﻮم راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮات‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫]‪[5‬‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن ﻟﯿﺴﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﻮل ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﺮﮐﻮب ﺗﻈﺎﻫﺮات اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ روﯾﺪادﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ﻋﺮاق در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1990‬و ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﺠﺪد در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﺑﻪ اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮد روﺣﯿﻪ‬
‫ﺗﺎزهاي از اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﺨﺸﯿﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺣﺰاب ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪاﺧﻠﻪ در‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ رﻫﺒﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻣﺎرس ‪ 2003‬و دﺳﺖآوردﻫﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮدﻫﺎي ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ را ﻣﺘﺎﺛﺮ ﮐﺮد و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎد‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‪ ،‬اﺧﯿﺮاً ﺗﻈﺎﻫﺮات و اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﻮادث ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺰرگ ﮐﻤﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫در ‪ 10‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪) 2002‬روز ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ( ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 150‬ﻧﻔﺮ از اﻋﻀﺎي ‪Partîya Yekîtî‬‬
‫‪) Kurdi li Sûriye‬ﺣﺰب اﺗﺤﺎد ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ( در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ در‬
‫ﺷﻌﺎرﻫﺎ و ﭘﻼﮐﺎردﻫﺎي ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻋﻄﺎي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ‪ ،‬رﻓﻊ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ زﺑﺎن ﮐﺮدي و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬

‫‪ 1‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ‪ Dracon‬ﯾﺎ ‪ Draco‬ﻣﻘﻨﻦ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ آﺗﻦ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺘﮕﯿﺮاﻧﻪ او )‪ 621‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ( اﮐﺜﺮ ﺟﺮاﯾﻢ ﺣﺘﯽ ﺟﺮاﯾﻢ ﻧﺎﭼﯿﺰ‬
‫را ﺑﺎ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﻣﺮوزه از واژه دراﮐﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١٣۴‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﯾﮑﯽ از اوﻟﯿﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﻬﻢ از زﻣﺎن روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺣﺰب‬
‫ﺑﻌﺚ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﮔﺰاري ﺗﻈﺎﻫﺮات‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﺻﻼح و ﻣﺮوان ﻋﺜﻤﺎن دو ﻋﻀﻮ رﻫﺒﺮي ﺣﺰب دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه و‬
‫ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺨﻔﯽ و ﺗﺤﺮﯾﮑﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻧﮋادي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﮐﺘﺒﺮ ‪ 2003‬اﯾﻦ اﺗﻬﺎم ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ و اﻟﺤﺎق آن ﺑﻪ ﮐﺸﻮري ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺷﺨﺼﯿﺖ در‬
‫‪ 22‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2004‬از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 25‬ژوﺋﻦ ‪ 2003‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 380‬ﮐﻮدك در ﯾﮏ راه ﭘﯿﻤﺎﯾﯽ آﺷﺘﯽﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫‪ 1UNICEF‬در دﻣﺸﻖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ روز ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻮدك را ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺪارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔُﻞ و‬
‫ﭘﻼﮐﺎردﻫﺎﯾﯽ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﺧﻮاﺳﺘﺎر آزادي اﻧﺠﺎم رﺳﻮم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬زﺑﺎن و رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 400‬ﻣﺎﻣﻮر اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﺮده و ﺟﻤﻌﯿﺖ را‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮه ﻗﻬﺮﯾﻪ ﻣﺘﻔﺮق ﮐﺮده و ﻫﻔﺖ ﻣﺮد ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﻣﺮد در ‪ 27‬ژوﺋﻦ ‪ 2004‬در دادﮔﺎه اﻣﻨﯿﺘﯽ دوﻟﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺷﺪه و ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ‬
‫"واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺨﻔﯽ" و "ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺟﺪاﯾﯽ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺧﺎك ﺳﻮرﯾﻪ و اﻟﺤﺎق آن ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ" ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻋﻔﻮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،2‬ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل زﻧﺪان‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﺑﯿﻦ ﯾﮏ و دو ﺳﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺳﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در زﻣﺎن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ دوره ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﺧﻮد را ﺳﭙﺮي ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ آزاد‬
‫]‪[6‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 10‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 2003‬روز ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ دوﺑﺎره اﺣﺰاب ﮐﺮد و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫در ﺗﻈﺎﻫﺮات دﯾﮕﺮي ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺳﻮري ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﻦ ‪ 300‬ﺗﺎ ‪ 1200‬ﻧﻔﺮ]‪ [7‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺠﻤﻊ ﮐﺮده و دادﺧﻮاﺳﺘﯽ را ﺑﻪ‬
‫اﻣﻀﺎي ﻓﻌﺎﻻن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐُﺮد و ﻋﺮب‪ ،‬وﮐﻼ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﺗﻈﺎﻫﺮات اﺧﯿﺮ ﻣﺘﺪاول ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﺎﺟﯽ اﻟﻌﻄﺮي ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ وﻗﺖ‬
‫از درﯾﺎﻓﺖ دادﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺮگ ﭼﻨﺪ ﮐُﺮد در ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ دوﺑﺎره ﻗﻮه ﻗﻬﺮﯾﻪ ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ‪ [8].‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﺰاران ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ رﯾﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﻗﺘﻞﻫﺎ و ﺳﺮﮐﻮب‬
‫دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ اﻋﺘﺮاض ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻗﻮه ﻗﻬﺮﯾﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﺮوﯾﺲﻫﺎي‬

‫‪ United Nations International Children's Emergency Fund 1‬ﯾﺎ ﺻﻨﺪوق ﮐﻮدﮐﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫‪ :Amnesty International 2‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﯽ ﻃﺮف اﺳﺖ ﮐﻪ در راﺳﺘﺎي اﻋﺘﻼ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺟﻬﺎن ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﺪه ﺗﺸﮑﯿﻞ آن در ﺳﺎل‬
‫‪ 1961‬ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺘﺮ ﺑﻨﻨﺴﻮن و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻌﺎﻻن ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﻋﻔﻮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ‪ 1/8‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻋﻀﻮ در ‪ 155‬ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺎن دارد و ﻣﻘﺮ آن در ﻟﻨﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن در ﺳﺎل ‪ 1977‬ﺟﺎﯾﺰه ﺻﻠﺢ ﻧﻮﺑﻞ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٣۵‬‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﻮب ﺗﻈﺎﻫﺮات از ﻣﻬﻤﺎت ﺟﻨﮕﯽ و ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺷﺮاﭘﻨﻞ‪ 1‬ﺿﺪﻧﻔﺮ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ زﺧﻤﯽ ﺷﺪن ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺮد ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﭼﻮن زﺧﻤﯽﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ اﺻﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ زﺧﻤﯽﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﯽ ﻣﺪاوا ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﻣﺪاواي ﻫﻤﻪ زﺧﻤﯽﻫﺎ ﺑﻮد‪ [9].‬ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺣﻔﻆ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺮد در ﺧﻼل ﺗﻈﺎﻫﺮات ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن دﺳﺘﮕﯿﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺎ اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن ﻫﻨﻮز در ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم ﺟﺮاﯾﻢ‬
‫]‪[10‬‬
‫اﺗﻬﺎﻣﯽ ﺧﻮد ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ اﻣﺮوزه در ﺳﻮرﯾﻪ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس دﻫﻪ ‪" 1980‬ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ" ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎزداﺷﺖﻫﺎي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز اﻓﺮاد زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻤﯿﺮ‪ 2‬ﺧﻮد در زﻧﺪانﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺎﯾﻊ زﯾﺎدي در اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻘﯿﺪه ﺧﻮد ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬دﺳﺘﮕﯿﺮي ﻓﻌﺎﻻن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺮﮐﻮب ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻬﺎر دﻣﺸﻖ در ﺳﺎل ‪2001‬؛‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮي اﻓﺮاد ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ؛ دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﺮدﻫﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ‪2003‬‬
‫ﻋﺮاق و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﺑﻌﺪي آن؛ و ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن آن ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺮد دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ ﮐﺮدﻫﺎ زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻌﺪ از دﺳﺘﮕﯿﺮي آزاد ﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ اذﻋﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ واﻗﻊ‬
‫]‪[11‬‬
‫ﮔﺰارﺷﺎت‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي ﻧﯿﺰ در ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻋﺪهاي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 20‬ﮐﻮدك ﮐﺮد ‪ 13‬ﺗﺎ ‪ 17‬ﺳﺎﻟﻪ در اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺎرس ‪ 2004‬دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫درﺣﺎﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﺣﺘﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺤﻞ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ‬
‫]‪[12‬‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن در زﻣﺎن ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻫﻢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ و ﺣﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ﻣﻮرد ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺮدﻫﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﺮض‬
‫ﺷﺪه و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺘﮕﯿﺮي ﻓﺮد ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ "ﺟﺮاﯾﻢ" دﺳﺘﮕﯿﺮ و ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻏﻠﺐ در ﻣﻌﺮض ﺷﮑﻨﺠﻪ ﯾﺎ ﺳﻮءرﻓﺘﺎر ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻓﻌﺎﻻن‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻏﻠﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓﺮد ﻓﻌﺎل ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﺎت‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻓﻌﺎﻻن ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺒﻌﯿﺪي ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ و ارﻋﺎب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬روش ﺗﻬﺪﯾﺪ و‬

‫‪ :Shrapnel 1‬ﯾﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ اﻓﺸﺎن ﮔﻠﻮﻟﻪ ﭘﺮﺗﺎبﺷﻮﻧﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﺳﺎﭼﻤﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ وﺳﯿﻌﯽ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻧﻮع ﻣﻬﻤﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﻮان ﻫﻨﺮي ﺷﺮاﭘﻨﻞ اﻓﺴﺮ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ در ﺳﺎل ‪ 1784‬اﺧﺘﺮاع ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ :Prisoner of Conscience 2‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﻔﻮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻠﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺎر‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﯾﺎ ﻣﻨﺸﺎء ﻣﻠﯽ ﺧﻮد‬
‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﯿﺰ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮاﯾﺶ ﯾﺎ ﺿﻤﯿﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١٣۶‬‬
‫ارﻋﺎب و ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺳﺎﺧﺖ ﻋﺒﺮت از ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮان را از‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎزدارد‪.‬‬
‫]‪[13‬‬
‫و در زﻣﺎن‬ ‫در ‪ 8‬آﮔﻮﺳﺖ ‪ 2003‬ﺧﻠﯿﻞ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ در ﻣﻌﺮض ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود ﺧﻠﯿﻞ در ‪ 10‬آﮔﻮﺳﺖ ‪ 2003‬در‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺟﻨﺎزه او ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده اش ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺷﺪ وﻟﯽ ﻣﺨﺎﺑﺮات )‪(Mukhabarat1‬‬
‫روﺳﺘﺎ ﻣﺎﻧﻊ از دﻓﻦ او در روﺳﺘﺎي زادﮔﺎه ﺧﻮد ﺷﺪ در ﻋﻮض ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺮﺳﻮم‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده او ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ او‬
‫را در ﺣﻠﺐ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺷﺒﮑﻪ اﻟﺠﺰﯾﺮه و ﺳﺎﯾﺮ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺧﻠﯿﻞ را ﭘﺨﺶ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ 2‬ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻓﺘﺎده و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ از ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻠﯿﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮادر او‬
‫ﺣﺴﻦ ﻣﺼﻄﻔﯽ را در ‪ 18‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 2003‬دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺴﻦ در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي و ﺑﺪون‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪ و در ‪ 30‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 2004‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ آزاد ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺛﺮات ﺷﮑﻨﺠﻪاي ﮐﻪ‬
‫]‪[15‬‬
‫در زﻣﺎن ﺑﺎزداﺷﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺣﺘﯿﺎج داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 2003‬و ‪ 2004‬ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻊ ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادﮔﺎه ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﯿﺌﺖﻫﺎﯾﯽ از وﮐﻼء و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﻨﺴﻮﻟﮕﺮيﻫﺎي‬
‫اروﭘﺎﯾﯽ ﺟﺮﯾﺎن دادﮔﺎه را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود ﮐﻪ آزادي ﻣﺮوان ﻋﺜﻤﺎن و ﺣﺴﻦ ﺻﻼح در ‪22‬‬
‫ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2004‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪ و ﻣﯿﺎﻧﺠﯽﮔﺮي ‪NGO‬ﻫﺎي]‪ [16‬ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ‬
‫در ﭘﺮوﻧﺪه آﻧﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ روﻧﺪ‬
‫دادﮔﺎﻫﯽ در ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت وﯾﮋه و ﻣﻬﻢ ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ ﭘﺮوﻧﺪه ﺷﻔﺎفﺗﺮ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﺑﺎزداﺷﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﺒﻮده ﯾﺎ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﻓﺸﺎر داﺧﻠﯽ‬
‫ﯾﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎزات ﭘﻨﺞ ﺳﺎل زﻧﺪان ﺑﺮاي ﻓﺮد ﺑﯽﺗﺠﺮﺑﻪاي ﮐﻪ‬
‫ﺟﺮمﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﮐﺘﺎب و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﮐﺮدي ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮل‬
‫و ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪.‬‬
‫آزادي ﺑﯿﺎن‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‬
‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ‪ 1965‬ﺻﯿﺎﻧﺖ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺟﺮاﯾﻤﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ و اﺟﺮاي ﻧﻈﺎم دوﻟﺖ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‬
‫اﺧﻼل اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ زﻧﺪانﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺎﻗﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺟﺮاﯾﻤﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﻣﺤﺪود ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن آوردن ﯾﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﮑﻞﻫﺎي ﺑﯿﺎن ﯾﺎ ﻧﺸﺮ را ﻧﯿﺰ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ [17].‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺪت ﻣﺤﺪودﯾﺖ آزادي ﻧﺸﺮ در ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در زﻣﺎن رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ادﯾﺐ اﻟﺸﯿﺸﮑﻠﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1951‬و‬

‫‪ 1‬ﻣﻨﻈﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ روﺳﺘﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪al-Amn al-Siyassi 2‬‬
‫‪١٣٧‬‬
‫‪ 1954‬ﻣﻤﻨﻮع‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﺪ و دوﺑﺎره از ﺳﺎل ‪ 1958‬ﺗﺎ ‪ 1961‬در زﻣﺎن ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺘﺤﺪه‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺗﺎ اﻣﺮوز اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﻮري دوﻟﺘﯽ ﯾﺎ ﻧﯿﻤﻪ دوﻟﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﺣﺰاب واﻗﻊ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻘﺎﯾﺪي ﮐﻪ از ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ اﺟﺎزه ﭼﺎپ دارد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﮐﺎرﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت در ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﮐﺴﺐ ﻣﺠﻮز از وزارت اﻃﻼﻋﺎت و اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺴﯿﺎري از روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎران از ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ و ﯾﺎ درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺻﺪور ﻣﺠﻮز ﺑﻪ‬
‫]‪[18‬‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ رد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ‪ 2001‬ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺠﻮز ﻫﺮ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﯾﺎ ﻧﺸﺮﯾﻪاي را ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻨﺪ؛ ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ در اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ اراﺋﻪ دﻟﯿﻞ و ﺑﺮﻫﺎن ﻋﻤﻞ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 2000‬ﻣﺠﻮز ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 15‬ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﺮاﯾﻂ و وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻐﺮﻧﺞ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﺸﺮﯾﺎت‬
‫ﻟﻐﻮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻟﺪوﻣﺮي‪ 1‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ در ﺟﻮﻻي ‪ 2003‬ﺑﺪﺳﺘﻮر ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻣﺠﻮز ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ دﻫﺪ ﺑﺎ ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪهاي ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد؛ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻣﻮاﻧﻊ و ﺳﻨﮓ اﻧﺪازيﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺪﻧﺎن‬
‫]‪[19‬‬
‫ﻋﻤﺮان وزﯾﺮ ﻗﺒﻠﯽ اﻃﻼﻋﺎت اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ اﻣﺮوزه روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رﺳﻤﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮد دارﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺠﻠﻪ اﺑﯿﺾ و اﺳﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﻠﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ‬
‫]‪[20‬‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺴﺮ وزﯾﺮ دﻓﺎع ﺟﺪﯾﺪ ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪50‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ 2001‬ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ‪ 1949‬ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎر ﻧﺸﺮﯾﺎت را ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﻣﯽداد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2001‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 50‬را ﺑﺮاي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻗﺎﻧﻮن ‪ 1949‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪ داراي ‪ 50‬ﻣﺎده ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻧﺎﺷﺮﯾﻦ‪ ،‬ﭼﺎپﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ژورﻧﺎﻟﯿﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬وﯾﺮاﯾﺸﮕﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻟﻔﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺷﯽﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﻮد و ﻫﺪف از آن ﺗﺤﺪﯾﺪ آزادي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﭼﺎﭘﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ‬
‫]‪[21‬‬
‫"رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ را در ﻋﺼﺮ ﺣﺠﺮ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد" ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺷﺮاﯾﻂ ﻻزم ﺑﺮاي اﻋﻄﺎي ﻣﺠﻮز‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﭼﺎﭘﯽ را‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﻃﺮح ﮐﻠﯽ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ روزه ﺑﺎﯾﺪ در اﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار داده ﺷﻮد را‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده و ﭼﺎپ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ را ﻣﺤﺪود ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐﻧﺎﻣﻪ ﻣﺠﺎزات‬
‫ﺗﺨﻄﯽ از اﯾﻦ ﻣﻘﺮرات را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬اﯾﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﯽ ﻓﺮزات ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﯾﺴﺖ ﺳﻮري ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﻟﺪوﻣﺮي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮاغﻫﺎي ﻣﻌﺎﺑﺮ را روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٨‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 16‬ﻓﻘﻂ اﺗﺒﺎع ﻋﺮب ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﯾﺎ ﻣﺪﯾﺮ دﻓﺎﺗﺮ اﻧﺘﺸﺎراﺗﯽ و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﯾﺪ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺠﻮز ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺎﺷﺮﯾﻦ و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎ را ﺑﻪ دﻻﯾﻞ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻟﻐﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﺸﺮﯾﻪاي ﻧﻈﺎرت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪8‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﭼﺎپ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ در روز اﻧﺘﺸﺎر ﻫﺮ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه ﮐﭙﯽﻫﺎﯾﯽ از آن را در اﺧﺘﯿﺎر وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺎﺷﺮان و ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﭼﺎپ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﭼﺎپ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﭼﺎپ ﮐﻨﻨﺪه و ﺗﻌﺪاد ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﭼﺎپ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﺎن ﻋﻤﻼً ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 9‬ﺑﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺮﯾﻪاي ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺧﺪﺷﻪاي‬
‫وارد ﺳﺎزد ﯾﺎ ﻣﻨﺎﻓﯽ اﺧﻼق ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺮﯾﻪ را ﺗﻮﻗﯿﻒ ﮐﺮده و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﻨﻨﺪه و ﻓﺮوﺷﻨﺪه را‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ [22].‬اﮔﺮ از اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺨﻄﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﺣﮑﺎم ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺣﺒﺲ و ﺟﺮﯾﻤﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﭼﺎپ و ﻧﺎﺷﺮﯾﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺗﺴﺮي‬
‫ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺟﺮﻣﯽ را ﻣﻮﺟﻪ ﺟﻠﻮه دﻫﺪ ﯾﺎ آن را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻨﺪ؛]‪ [23‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺰارﺷﯽ ﺟﻌﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؛]‪ [24‬ﯾﺎ اﮔﺮ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﯾﺎ اﺗﺤﺎد‬
‫ﻣﻠﯽ ﺧﺪﺷﻪاي وارد ﮐﻨﺪ‪ [25].‬اﯾﻦ ﺟﺮاﯾﻢ ﺑﺼﻮرت واﺿﺢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ و اﺑﻬﺎم ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺮ دوش ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬وﯾﺮاﯾﺸﮕﺮان‪ ،‬ﻧﺎﺷﺮان و ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﺒﯿﺮ آﻧﻬﺎ از‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮ راﯾﺞ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدﺳﺎﻧﺴﻮري ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺣﺰم و اﺣﺘﯿﺎط ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻧﺒﺎﺷﺪ را‬
‫ﭼﺎپ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﻋﺚ اﺧﺘﻨﺎق آزادي ﺑﯿﺎن در ﺑﺨﺶ ﻧﺸﺮ و ﻃﺒﻊ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺪم وﺟﻮد آزادي ﺑﯿﺎن و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺸﺮﯾﺎت و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﮐﺮد ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ‬
‫ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﮐﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ دارد‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﮐﺮد دﻧﺒﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮات در‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮده ﯾﺎ در راﺳﺘﺎي درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ‬
‫ﻣﻠﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻧﺠﺎم رﺳﻮم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا "ﻣﻌﺼﻮم و ﺑﯽﺿﺮر" ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭼﺎپ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﺪم ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻧﺎﺷﺮان ﺑﻪ ﭼﺎپ و‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﮐﺮدي‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارا ﺑﻮدن ﯾﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﮐﺮدي دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 2002‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﺴﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻣﻮزﺷﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫]‪[26‬‬
‫ﮐﺮدي‪ ،‬دﺳﺘﮕﯿﺮ و زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻧﺎﺷﺮان ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﮐﺮدي در ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻋﻮض ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺮاي ﭼﺎپ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺲ رﯾﺴﮏ ﻗﺎﭼﺎق ﮐﺎرﻫﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٩‬‬
 ‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‬
‫ﻫﻤﻪ اﯾﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ دوﻟﺖ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ "ﺷﺮﮐﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ رادﯾﻮ‬
‫و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن" ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 15‬ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﺳﻠﯿﻢ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺎﻫﻮارهاي اﻟﻌﺮﺑﯿﻪ در ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺧﺒﺮي وﻗﺎﯾﻊ ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻈﺎﻫﺮات ﮐﺮدﻫﺎ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮارﻫﺎي وﯾﺪﺋﻮﯾﯽ و ﺻﻮﺗﯽ او‬
‫]‪[27‬‬
‫ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷﺪه ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﺑﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﯾﮏ اﺧﻄﺎر آزاد ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﺗﺼﺎل آﻧﻼﯾﻦ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1997‬داﺋﺮ ﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻪ اﻗﻠﯿﺖ وﯾﮋهاي ﮐﻪ در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ‪ 80,000‬ﻧﻔﺮ ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﻣﺤﺪود ﺷﺪه اﺳﺖ‪ [28] .‬اﺗﺼﺎل آﻧﻼﯾﻦ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻣﺮدم ﺑﻪ دﻗﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ‪ 24‬ﺟﻮﻻي ‪ ،2003‬ﻣﺴﻌﻮد ﺣﻤﯿﺪ داﻧﺸﺠﻮي ﮐﺮد ‪29‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ رﺷﺘﻪ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري در ﺟﻠﺴﻪ اﻣﺘﺤﺎن داﻧﺸﮕﺎه دﻣﺸﻖ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﯿﺮي او ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ارﺳﺎل ﺗﺼﺎوﯾﺮ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ ﮐﺮدﻫﺎ در ژوﺋﻦ ‪ 2003‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰي ‪ UNICF‬در دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺖ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‬
‫>‪ <www.amude.com‬ﺑﻮد‪ .‬او ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ‪ 14‬ﻣﺎه را در زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﺎت در ﻣﻌﺮض‬
‫ﺳﻮءرﻓﺘﺎر واﻗﻊ ﺑﻮد ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 2004‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ [29] .‬ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫]‪[30‬‬
‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ "ارﺳﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺬب ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﺳﻮرﯾﻪ" ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ دو ﻣﺮﮐﺰ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اداره دوﻟﺘﯽ‬
‫ﻣﺨﺎﺑﺮات ﺳﻮرﯾﻪ ﺻﺪﻫﺎ وب ﺳﺎﯾﺖ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺣﺎوي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﯾﺎ ﻣﻨﺘﻘﺪ‬
‫رژﯾﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺳﺎلﻫﺎ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ وب ﺳﺎﯾﺖ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﻮرﯾﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ‬
‫]‪[31‬‬
‫و‬ ‫>‪<www.amude.com‬‬ ‫ﮐﺮدي‬ ‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي‬ ‫وب‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﯽ‬ ‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫>‪ <www.qamislo.com‬در اواﺳﻂ ﻣﺎه ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﻣﺴﺪود ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖﻫﺎ در آﻟﻤﺎن اداره ﺷﺪه و‬
‫]‪[32‬‬
‫ﺣﺎوي اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎ و ﮐﻠﯿﭗﻫﺎي وﯾﺪﺋﻮﯾﯽ را در ﻣﻮرد ﺗﻈﺎﻫﺮات اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪاﻓﻊ آزاد ﺳﺎزي اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ در ﮐﺸﻮر اﺳﺖ وﻟﯽ‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ او ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن اﻣﻨﯿﺘﯽ و‬
‫]‪[33‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﺻﻼﺣﺎت ﻇﺎﻫﺮي‪ ،‬آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪﯾﺪ دوﻟﺖ ﺑﺮ آن در‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻪ ﺣﺪي ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﮐﻤﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﯾﺎ اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ آن دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ در زﻣﯿﻨﻪ اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺻﺮﯾﺤﺎً اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ را ﻣﻨﻊ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ﺗﺮس از ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ "ﺟﺮم ﺳﯿﺎﺳﯽ"‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﻧﺎﺷﺮان و ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﭼﺎپ در ﻧﺸﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺮدي ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮدﯾﺪ و ﺑﯽ‬
‫ﻣﯿﻠﯽ از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 50‬ﻻزماﻻﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا ﻣﺮدم ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ‬
‫‪١۴٠‬‬
.‫ ﺟﺮﯾﻤﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ و زﻧﺪان ﺷﻮد اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬،‫ﮐﻪ از ﺟﺮاﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﻟﻐﻮ اﻣﺘﯿﺎز ﻧﺸﺮ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺎﻣﻞ آزادي ﻧﺸﺮ و ﻃﺒﻊ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﮐﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ‬
.‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﻬﺎ را از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺸﺮﯾﻪﻫﺎ و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﮐﺮدي ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬
‫ ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺣﺰاب ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ از ﺟﺎﻧﺐ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺳﺮﮐﻮب‬،‫آزادي ﺑﯿﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﺎﺳﺎً از داﺷﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬
‫ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺎ اﻋﻼم اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻫﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﺟﺪاﯾﯽ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬.‫ﻣﺤﺮوم ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آﻟﺖ دﺳﺖ "اﺣﺰاب ﺧﺎرﺟﯽ" و دﺷﻤﻨﺎن ﮐﺸﻮر ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﻔﺎﻇﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‬.‫ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﻮد را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬،‫و ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ اﻗﺘﺼﺎدي‬،‫ از ﻣﺴﺎﻋﺪتﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬،‫دوﻟﺖ و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺸﻮر ﺳﻮرﯾﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻧﮋادي و ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺮب‬
.‫و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮده و ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮوه اﻗﻠﯿﺖ ﺳﻮرﯾﻪ از آﻧﺎن ﺳﻠﺐ ﻣﯽﺷﻮد‬

:‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‬
Partîya Çep Kurdî li Sûriye / Hizb al-Yasari al-Kurdi fi Suriya (Head: :‫ اﯾﻦ اﺣﺰاب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬- 1
Muhammad Mousa); Partîya Çep Kurdî li Sûriye / Hizb al-Yasari al-Kurdi fi Suriya (Head: Khair al-Din
Maurad); Partî Dêmokratî Kurd li Sûriye (al-Partî) / Hizb al-Dimuqrati al-Kurdi fi Suriya (al-Parti)(Head:
Dimuqrati al-Kurdi fi Suriya (Head: - Nusr al-Din Ibrihim); Partî Dêmokratî Kurd li Sûriye / Hizb al
Muhammad Nazir Mustafa); Partî Dêmokratî Kurdî Sûrî / Hizb al-Dimuqrati al-Kurdi al-Suriy (Head:
Jamal Mullah Mahmoud); Partîya Dêmokrata Pê verû Kurd li Sûriye / Hizb al-Dimuqrati al-Taqadumi fi
Suriya (Head: Abd al-Hamid Haj Darwish); Partîya Dêmokrata Pê verû Kurd li Sûriye / Hizb al-Dimuqrati
al-Taqadumi fi Suriya (Head: Aziz Da’ud); Partîya Hevgirtina Gelê Kurd li Sûrîye / Hizb al-Itihad al-Sha’bi
al-Kurd ifi Suriya (Head: Salah Bedr al-Din); Partîya Welatparêz Dêmokrat ya Kurd li Sûriye / Hizb al-
Watani al-Dimuqrati al-Kurdi fi Suriye (Head: Tahir Sa’doun or Sifuk); Partîya Yekîtî ya Dêmokrat Kurd li
Sûriye / Hizb al-Wahida al-Dimuqrati al-Kurdi fi Suriya (Head: Isma’il ‘Amo); Partîya Yekîtî ya Dimoqrati /
Hizb
al-Wahida al Dimuqrati fi Suriya (The name of this party and its leader changes frequently);
Partîya Yekîtî ya Kurd li Sûriye / Hizb al-Wahida al-Kurdi fi Suriya (Head: changes every three years).
2-Perthes, Volker (1995), The Political Economy of Syria Under Asad (London: I.B. Tauris), page
167.
‫ اﮔﺮﭼﻪ ﻧﺸﺮ و ﺗﻮزﯾﻊ ادﺑﯿﺎت ﮐﺮدي در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ ﺗﻤﻬﯿﺪاﺗﯽ ﺑﺮاي‬- 3
‫ﺳﺎﻧﺴﻮر ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭼﺎپ ﺷﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ داده و ﮐﺎراﯾﯽ و ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺸﺮ و ﺗﻮزﯾﻊ‬
.‫ادﺑﯿﺎت ﮐﺮدي را ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردهاﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻧﺸﺮﯾﺎت در ﺧﺎرج از ﺳﻮرﯾﻪ ﭼﺎپ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
4- Article 39 of the Constitution.
5- Chaliand, Gerard (1994), The Kurdish Tragedy (London: Zed Books), page
6- Amnesty International (29 June 2004), Syria: Unfair trial of Kurdish prisoners of conscience
and torture of children is totally unacceptable (AI Index: MDE 24/048/2004)
.‫ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ اﺳﺖ‬- 7
8- Human Rights Association of Syria (April 2004), The Qamishli Incidents and their
Consequences in Syrian Cities (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>.
9- Ibid.
10- Syrian Human Rights Committee ( 17February 2005), Military Prosecution brings 18 Kurdish
Detainees Before Court (press release).
١۴١
 11- Syrian Human Rights Committee ( 18February 2005), Military Prosecution brings 18 Kurdish
Detainees Before Court. Available from <www.shrc.org.uk/data/aspx/d2/2062.aspx>.
12- Amnesty International, Syria: Unfair trial of Kurdish prisoners of conscience and torture of
children is totally unacceptable; Human Rights Association of Syria, Qamishli Incidents and their
Consequences in Syrian Cities.
13- Amnesty International ( 4September 2003), Syria: Fear of torture or ill-treatment / possible
prisoner of conscience / legal concern (AI Index: MDE 24/032/2003).
14- Kurdish Media.com, 30August 2003.
15- Amnesty International ( 11November 2003), Syria: Incommunicado detention / fear of
torture and ill-treatment (AI Index: MDE 24/042/2003). Amnesty International ( 17February 2004), Syria:
Further information on
incommunicado detention / fear of torture and ill-treatment (AI Index: MDE 24/013/2004).
16- Including Amnesty International and Kurdish PEN.
17- Syrian Human Rights Committee ( 20February 2001), Special Report-Repressive Laws in
Syria. Available from <www.shrc.org.uk/data/aspx/d4/254.aspx>.
18- Syrian Human Rights Committee (2004), Annual Report, pages 31-2. Articles 27and 28of
Decree 50also require media workers to be members of the Journalists Union.
19- Syrian Human Rights Committee, Annual Report, pages 31-2.
20- Ibid.
21- Human Rights Watch ( 31January 2002), Memorandum to the Syrian Government: Decree
No.50/2001: Human Rights Concerns. Available from <http://hrw.org/backgrounder/mena/syria>.
22- Ibid., at page 7.
23- Ibid., at page 5.
24- Ibid., at page 2.
25- Ibid.
26- Human Rights Association of Syria (November 2003), The Effect of Denial of Nationality on
Syrian Kurds (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>, page 15.
27-Syrian Human Rights Committee, Annual Report, page 33.
28- Ibid.
29- Reporters sans Frontières (11October 2004), Three years in prison for Kurdish journalism
student who posted photos on website. Available from <www.rsf.org/article.php3?id_article=11574>;
Amnesty International (17 June 2004), Syria: Amnesty International repeats its call for the release of five
prisoners of conscience held for their peaceful use of the Internet (AI Index: MDE 24/045/2004).
30- Amnesty International, Syria: Amnesty International repeats its call for the release of five
prisoners of conscience.
31- Syrian Human Rights Committee (2004), Annual Report, page 32.
32-Reporters sans Frontières ( 29March 2004), Government blocks access to two Kurdish
websites. Available from <www.rsf.org/article.php3?id-article=9678>.
33- Human Rights Watch, The Internet in the Mideast and North Africa: Free Expression and
Censorship: Syria. Available from <http://hrw.org/advocacy/internet/mena/syria.htm>.

١۴٢
 ‫‪10‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫"در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻪ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻧﮋادي‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﯽ ﯾﺎ زﺑﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺷﺨﺎص ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر را‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان از اﯾﻦ ﺣﻖ ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺼﻮرت دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﻌﺎﺋﺮ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻣﺤﺪودﯾﺘﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري ﺧﻮد ﺗﮑﻠﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ".‬ﻣﺎده ‪ 27‬ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ؛ ﻣﺎده ‪30‬‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﮐﻮدك‪ ،‬ﻣﺎده ‪ 2‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺣﻘﻮق اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﯾﺎ ﻧﮋادي‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﯽ و زﺑﺎﻧﯽ )‪(1992‬‬
‫"اﻗﻠﯿﺖﻫﺎ از ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﺣﻖ دارﻧﺪ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮد ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪".‬‬
‫ﻣﺎده ‪ ،37‬اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻔﻬﻮم زﺑﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﺘﺮك ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬در ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﮑﻠﻢ ﮐﻨﻨﺪ و در ﯾﮏ ﺳﺮي از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮي از ﯾﮏ ﮔﺮوه ﺧﺎص ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪن از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎي دﯾﻨﯽ و ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد از ﭼﻨﺎن اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﺜﺎقﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫ﻣﺪﻧﯽ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ از‬
‫ﺣﻖ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ ﺑﺮاي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺟﻤﻬﻮريﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﺷﻮروي اﻗﻠﯿﺘﯽ ﻧﮋادي را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ اﯾﻦ اﺑﺰارﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ آزاد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻓﺮآوان ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ زﺑﺎن‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬آداب و‬
‫رﺳﻮم و ﻣﺬﻫﺐ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺣﻖ ﻣﺪﻧﯽ‬
‫و ﺳﯿﺎﺳﯽ اﮔﺮ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ در داﺧﻞ ﻣﺮزﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ ﺗﮑﻠﻢ و اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﻌﮑﺎﺳﯽ از ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿﺰ در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و اﯾﺮان در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﺮﮐﻮب و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮاردادن زﺑﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺮدي در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﻞ‬
‫اﺟﺒﺎري ﮐﺮدﻫﺎ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮك ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ در‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﺪف ﺣﻞ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻫﻮﯾﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١۴٣‬‬
 ‫زﺑﺎن ﮐﺮدي‬
‫ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﯿﺮ روزاﻓﺰوﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ داﺷﺖ از ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬روﺑﺮو‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﺮ دو زﺑﺎن ﮐﺮدي و‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﺮدي ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﺑﺎن اﺻﻠﯽ آﻧﻬﺎ در ﺷﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬وﻗﻮف ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﭼﺮاﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺎ ﺳﻦ ﭘﻨﺞ‬
‫ﺳﺎﻟﮕﯽ ﯾﺎدﮔﯿﺮي زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ را ﺷﺮوع ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد در ﺳﻮرﯾﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي دارد وﻟﯽ زﺑﺎن ﮐﺮدي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬
‫زﺑﺎن رﺳﻤﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ زﺑﺎن در ﻣﺪارس ﺗﻌﻠﯿﻢ داده ﻧﻤﯽﺷﻮد و وﻗﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎي داراي ﻣﻠﯿﺖ ﺳﻮري ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻠﻤﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي در داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ﻣﺪارس و ﻣﺤﻮﻃﻪ آن را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن زﺑﺎن ﮐﺮدي ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪارس ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢ زﺑﺎن اﺟﺎزه ﺗﺪرﯾﺲ زﺑﺎن ﮐﺮدي را ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ارﻣﻨﯽﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﮐﺴﯽﻫﺎ‪ 1‬و آﺷﻮريﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺪارس ﺧﺼﻮﺻﯽ زﺑﺎن داﯾﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪،‬‬
‫]‪[1‬‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ در ﻣﻨﺎزل ﺧﺼﻮﺻﯽ درس ﮐﺮدي ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺎپ و ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﮐﺮدي و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﺮد ﻣﺒﺎﻟﻎ زﯾﺎدي‬
‫ﺑﺮاي ﭼﺎپ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﮐﺘﺐ ﯾﺎ واردات ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﮐﺮدي از ﻟﺒﻨﺎن و ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 1012/S/25‬ﻣﺼﻮب ‪ 1986‬ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي را در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﯿﻨﻤﺎﻫﺎ‬
‫]‪[3‬‬
‫و ﮐﺎﻓﻪﻫﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ‪ [2].‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ ﮐﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺑﺮ زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1970‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف اﺳﺎﻣﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﮐﺮد ﺑﺮ ﻃﺒﻖ‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 15801‬ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ اﺧﯿﺮ وزﯾﺮ اداره ﻣﺤﻠﯽ‬
‫دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﮐﺮدي ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي زﯾﺎدي در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﺣﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﺳﺎﻣﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﯿﻦ اﻟﻌﺮب‪ ،2‬ﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﻌﺪﯾﻪ‪ ،‬ﺟﻞآﻏﺎ ﺑﻪ ﺟﻮادﯾﻪ‪ 3‬و ﺑﻘﯿﻪ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ :Circassian 1‬ﺗﺎ دﻫﻪ ‪ 1860‬ﭼﺮﮐﺴﯽ زﺑﺎنﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﻗﻔﻘﺎز از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎي ﺳﯿﺎه زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﻂ روﺳﯿﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎل‬
‫ﻏﺮﺑﯽ ﻗﻔﻘﺎز در ‪ 1864‬اﮐﺜﺮ ﭼﺮﮐﺴﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻓﻌﻠﯽ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اردن و اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود‬
‫‪ 550,000‬ﻧﻔﺮ ﭼﺮﮐﺴﯽ زﺑﺎن اﻣﺮوزه در روﺳﯿﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ در ﺟﻤﻬﻮريﻫﺎي ﻗﻔﻘﺎز ﺷﻤﺎﻟﯽ روﺳﯿﻪ ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﭼﺮﮐﺴﯽﻫﺎي ﺧﺎرج از‬
‫روﺳﯿﻪ ﻧﺎﻣﻌﯿﻦ اﺳﺖ زﯾﺮا زﺑﺎن اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻏﺎﻟﺐ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﻋﯿﻦ اﻟﻌﺮب در اﺳﺘﺎن ﺣﻠﺐ و ‪ 165‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻬﺮ ﺣﻠﺐ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ‪ 250,000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ دارد ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ‪ 75,000‬ﻧﻔﺮ آﻧﻬﺎ در ﺧﻮد‬
‫ﺷﻬﺮ ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ﺟﻮادﯾﻪ در اﺳﺘﺎن اﻟﺤﺴﮑﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 5,000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ دارد ﮐﻪ ﻧﺼﻒ آن ﮐﺮد و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ ﻋﺮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١۴۴‬‬
‫از ‪ 1992‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ زﺑﺎن ﮐﺮدي اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ و ﺣﺘﯽ ﻧﺎم اﻓﺮاد ﮐﺮد را ﻧﯿﺰ در‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺳﺘﺎن ﺣﺴﮑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﮐﺮدي را ﺛﺒﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮﻣﺎن وزﯾﺮ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ اﻋﻼن ﻣﯽداﺷﺖ ﻫﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدري ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ اﺳﻢ ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﻧﺪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺎزه ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪ .‬دﻟﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﻣﺮ اﻗﺎﻣﻪ ﺷﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫اﻟﻔﺒﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﺪاﻫﺎي زﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ را ﻧﺪارد؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ دﯾﮕﺮ‬
‫]‪[5‬‬
‫اﻗﻠﯿﺖﻫﺎ ﺑﺮ ﮐﺮدﻫﺎ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل‪ 1994‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺣﺴﮑﻪ ﺻﺒﺤﯽ ﺣﺮب ﺑﻪ ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﻐﺎزهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﻢ ﮐﺮدي داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ وﻗﺖ داد ﮐﻪ اﺳﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﺷﻮراﻫﺎي ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﻣﻐﺎزهﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺘﻞﻫﺎ‪ ،‬رﺳﺘﻮرانﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي از ﻧﺎم ﮐﺮدي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻣﺠﻮز ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫ﺻﺎدر ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﻣﻮﺳﺴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻮﺟﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﺎم ﮐﺮدي داﺷﺘﻪاﻧﺪ اﮔﺮ اﺳﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻧﺪﻫﻨﺪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ و ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﻀﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬دﯾﺪﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺑﺎزدﯾﺪ ﺳﺎل ‪ 1995‬از ﺳﻮرﯾﻪ‪،‬‬
‫]‪[6‬‬
‫ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ارﻣﻨﯽ و روﺳﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد وﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﺗﺎﺑﻠﻮﯾﯽ را ﺑﻪ اﺳﻢ ﮐﺮدي ﻧﯿﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﯾﺪهﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺳﺎل ‪ 1996‬از دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ‬
‫ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ از ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺧﻮدداري‬
‫ﮐﺮده و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ زﺑﺎن ﮐﺮدي در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﻠﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮﺑﯽ زﺑﺎن رﺳﻤﯽ آن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل زﺑﺎنﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻣﺤﺪود ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ‬
‫زﺑﺎنﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺮوف ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮐﻪ در زﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺮدي وﺟﻮد دارد در‬
‫]‪[7‬‬
‫اﻟﻔﺒﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﺸﺮوﻋﯽ در ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﺻﺮف‬
‫ﻧﺎمﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ زﺑﺎنﻫﺎ ﻏﯿﺮ از زﺑﺎن ﮐﺮدي‬
‫ﻫﻨﻮز ﻣﺠﻮز اﺳﺘﻔﺎده دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺑﺼﻮرت ﺗﺒﻌﯿﺾ آﻣﯿﺰي اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﻣﺪارس و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻣﻤﻨﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺪارس‬
‫زﺑﺎن ارﻣﻨﯽ‪ ،‬آﺷﻮري و ﺣﺘﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ داﺋﺮﻧﺪ اﻋﻤﺎل ﺗﺒﻌﯿﺾ در ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي رﺳﻤﯽ دوﻟﺖ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ (3) 4‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺣﻘﻮق اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﻧﮋادي‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﯽ و زﺑﺎﻧﯽ‪ ،1‬دوﻟﺖﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ ﮐﻪ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﯾﺎ ﻧﮋادي‪ ،‬زﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ زﺑﺎن ﻣﺎدري ﺧﻮد را ﯾﺎد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ آن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺮوي از اﯾﻦ ﻣﺎده ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً اﻟﺰام آور ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious or Linguistic Minorities‬‬
‫‪١۴۵‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي اﺳﺖ ﻧﺸﺎن از ﻋﺪم اﺣﺘﺮام دوﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫آداب و رﺳﻮم‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﻮروز اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺳﺎل ﻧﻮ ﮐﺮدي در ‪ 21‬ﻣﺎرس ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﭘﯿﺮوزي ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﺳﺘﻢﮔﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻃﺒﻖ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ‪ 2,500 ،‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺿﺤﺎك ﺑﺮ ﮐﺮدﻫﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﯾﮏ روز دو ﻣﺎر ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي او روﺋﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎرﻫﺎ ﻣﻐﺰ او را ﻧﺨﻮرﻧﺪ ﺿﺤﺎك ﻫﺮ روز ﻣﻐﺰ دو ﮐﻮدك را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺎرﻫﺎ ﻣﯽداد‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﺎوه‬
‫ﮐﻪ ﯾﮏ آﻫﻨﮕﺮ ﺷﺠﺎع ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ از دﺳﺖ داده ﺑﻮد ﺷﻮرﺷﯽ را ﻋﻠﯿﻪ ﺿﺤﺎك ﺑﻪ‬
‫راه اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬او ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺗﭙﻪﻫﺎ آﺗﺶﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﻣﯽاﻓﺮوﺧﺖ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺎه را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﺿﺤﺎك‪ ،‬ﻣﺮدم آزادي دوﺑﺎره ﺧﻮد را ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮروز در ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻦ آﺗﺶﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺗﭙﻪﻫﺎ ﺟﺸﻦ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺮدم ﮐﺮد ﺑﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎسﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ دور آن آواز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻣﯽرﻗﺼﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮروز‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﻤﺎد ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺣﻠﻮل ﺳﺎل ﻧﻮ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آزادي‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ از ﺧﺼﻮﻣﺖ دﯾﺮﯾﻨﻪي دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﮐﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻬﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮروز ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﺮدد آﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺸﻦ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫وﻗﺖﻫﺎ در ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮده و ﺣﺘﯽ در دورهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻮز داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ ﮐﺮدﻫﺎ رﻧﮓﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬زرد و ﺳﺒﺰ ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ و اﻏﻠﺐ از ﻣﺴﺎﻓﺮت‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﺸﻦﻫﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ [8].‬ﺣﻀﻮر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﭘﻠﯿﺲ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺧﻼل‬
‫ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﺸﻦﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ و وﺳﻌﺖ ﻣﺮاﺳﻢ ﻧﻮروز در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫]‪[9‬‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺻﻼﺣﺪﯾﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن و ادارات اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺤﻠﯽ دارد‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﻧﻮروز ﺳﺎل ‪ 1986‬دﻣﺸﻖ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﮔﺴﺘﺮده ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻠﯿﺲ ﺑﺎ ﮔﺸﻮدن آﺗﺶ‬
‫ﺑﺮ روي ﻣﺮدم ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﺮد و ﭘﺴﺮ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ وﻗﺎﯾﻊ دﻣﺸﻖ و ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ در اﻓﺮﯾﻦ )ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻋﻔﺮﯾﻦ( ﮐﻪ در آن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﻠﯿﺲ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻗﻮه ﻗﻬﺮﯾﻪ ﺳﻌﯽ‬
‫ﻧﻤﻮد ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺟﺸﻦ و ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن را ﻣﺘﻔﺮق ﮐﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ [10].‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﯾﻦ ﺣﻮادث‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ ﻃﯽ ﺣﮑﻤﯽ ‪ 21‬ﻣﺎرس را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روز ﻣﺎدر اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً ﻋﻠﺖ آن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫‪ 21‬ﻣﺎرس ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ ﻣﻠﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﻓﺮوﮐﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﺟﺸﻦ ﻧﻮروز ﺳﺎل ‪ 1995‬ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدﯾﻢ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﻫﻨﻮز وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﯿﺪ در آن ﺳﺎل ﻇﺎﻫﺮاً‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﭘﺴﺮ ﺣﺎﻓﻆ اﻻﺳﺪ در ﺗﺼﺎدف اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﺸﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 60‬ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠﯿﺲ ﺳﻮرﯾﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١۴۶‬‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮيﻫﺎ دوﺑﺎره در ﺳﺎل ‪ 1997‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و در آن ﻣﺎﻣﻮران اﻣﻨﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﺮد را ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﭘﺨﺶ‬
‫]‪[11‬‬
‫ﺳﺮودﻫﺎي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﮐﺮدي دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺸﻦﻫﺎي ﻧﻮروز ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺳﺎل ‪ 2003‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و‬
‫ﺳﺎل ‪ 2004‬ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي ﮐﻪ در ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﺟﺸﻦ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺣﻮادث ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯽ ﮐﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺮوح‬
‫و دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آرامﺗﺮ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 50‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻨﺼﺮ اﺳﺎﺳﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺮدي آﻣﺎج ﺣﻤﻼت ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1954‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ادﯾﺐ اﻟﺸﯿﺸﮑﻠﯽ ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺮاﻣﺎﻓﻮن ﮐﺮدي و ﻧﺸﺮﯾﺎت‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﺗﻮﻗﯿﻒ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺒﺎن آن ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ [12].‬در ﺳﺎل ‪ 1987‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﺠﺎح‬
‫اﻟﻌﻄﺎر وزﯾﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮاﺧﺘﻦ آﻫﻨﮓﻫﺎي ﮐﺮدي و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و وﯾﺪﺋﻮ ﮐﺮدي ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ اﺟﺮا و اﺟﺒﺎر اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ﮐﺮدي در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ و اﻗﺎﻣﺖﮔﺎه آﻧﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﺑﺎ ﻣﺪارا رﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻓﺮوش‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن و ﺗﻮزﯾﻊﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آﻫﻨﮓﻫﺎﯾﯽ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ذاﺗﺎً‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات زﻧﺪان ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮودن آﻫﻨﮓﻫﺎي ﻏﯿﺮﻋﺮﺑﯽ در‬
‫]‪[13‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﺮاﺳﻢ و ﻋﺮوﺳﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺼﻮﯾﺒﻨﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 1865/S/25‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1989‬ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﺪارا ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﺮدي ﺑﻪ اﻗﻠﯿﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ‪ 2003‬ﻋﺮاق‬
‫ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻨﺘﯽ ﮐﺮدي آن ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ و ﺳﯿﺮت ﮐﺮدي ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﺎم ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﺎمﻫﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ و وﺟﻮد اﯾﻦ ﻧﺎمﻫﺎ آن را اﺛﺒﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﻮﺛﺮي از ﺿﻤﯿﺮ رﺳﻤﯽ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﺐ ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺖ از اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻧﺎم ﺳﻮد ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ زﯾﺮا راﺣﺖﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ از ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫ﮐﺮده و در آن ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا از دﺳﺖ دادن ﻫﻮﯾﺖ و ﻧﺎم ﮐﺮدي ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ادﻋﺎي ﺣﻀﻮر ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﮐﻨﺎن اﺻﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﻋﻮض اﺛﺒﺎت ادﻋﺎي ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫آﻧﻬﺎ را راﺣﺖﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺻﺮار دوﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﮑﺎر ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﮐﺮد ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را در ﺗﺎر و ﭘﻮد ﻏﻨﯽ ﺗﺎرﯾﺦ‬

‫‪١۴٧‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﯾﻔﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ :‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ؛ آﻧﻬﺎ در ارﺗﺶ و ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺣﺮﻓﻪاي دﯾﮕﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ؛ و آﻧﻬﺎ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺑﻪ‬
‫زﺣﻤﺖ در ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﻋﻮض از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﻬﺎﺟﺮ‬
‫ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺬف ﻧﺎم ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺳﻮرﯾﻪ در ﺑﺮ‬
‫دارد و اﺳﺘﺪﻻل آﻧﻬﺎ را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻏﯿﺮ ﺑﻮﻣﯽ ﺑﻮدن ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه دوﻟﺖ‪،‬‬
‫ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﻧﺎم ﮐﺮدي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺣﻀﻮر ﺗﺎرﯾﺨﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ‬
‫]‪[14‬‬
‫ﻋﻘﯿﺪه رﺳﻤﯽ دوﻟﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﭼﻮن واﺳﯿﻠﯽ ﻧﯿﮑﯿﺘﯿﻦ‪ 1‬رد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﮑﺎر ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪي از اﯾﻦ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺎرز ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ داراي اﻗﻠﯿﺖ ﮐﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ در ﺟﻮاب ﺑﻪ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪهﻫﺎي ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﻇﻦ دوﻟﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮدﻫﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﺣﺘﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻮب آﻧﻬﺎ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﯿﺒﺖ ﺷﺒﮑﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و اﻣﻨﯿﺖ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه دﺧﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺎن‬
‫آﺷﮑﺎر ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﺗﺮس ﺗﻮام ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬
‫‪1- Human Rights Association of Syria (November 2003), The Effect of Denial of Nationality on‬‬
‫‪Syrian Kurds (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>; Human Rights Watch (October‬‬
‫‪1996), Syria: The Silenced‬‬
‫‪Kurds (HRW).‬‬
‫‪2- McDowall, D. (1998), The Kurds of Syria (London: KHRP), page 47.‬‬
‫‪ - 3‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻫﺪف ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ‪ 7014/H‬ﺻﺎدره اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1996‬اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﺗﮑﻠﻢ زﺑﺎنﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ در اﺟﺘﻤﺎع و در ﻣﺤﻞ ﮐﺎر‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪4- Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.‬‬
‫‪5- Ibid.‬‬
‫‪6- Ibid.‬‬
‫‪7- Ibid.‬‬
‫‪8- McDowall, Kurds of Syria, pages 50-1.‬‬
‫‪9- Ibid.‬‬
‫‪10- Ismet Chefir Vanly in Kreyenbroek, P.G. and S. Sperl (1992), The Kurds: A Contemporary‬‬
‫‪Overview (Oxford: Routledge), page 163.‬‬
‫‪11- Human Rights Watch, Syria: The Silenced Kurds.‬‬
‫‪12- McDowall, Kurds of Syria, page 17.‬‬
‫‪13- Van Dam, Nikolaus (1996), The Struggle for Power in Syria (London: I.B.Tauris), page172.‬‬
‫‪14- Nikitine, Basile (1956), Les Kurdes: Etude Sociologique et Historique (Paris).‬‬

‫‪Basile Nikitine 1‬‬

‫‪١۴٨‬‬
 ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖ رﺳﻤﯽ ﺗﻌﺮﯾﺐ از دﻫﻪﻫﺎي ‪ 1960‬و ‪ 1970‬ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻋﻮاﻗﺐ ﺟﺪي ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ در واروﻧﻪ ﮐﺮدن ﻧﺘﺎﯾﺞ آﻣﺎرﮔﯿﺮي ‪ 1962‬ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﻋﻮاﻗﺐ اﯾﻦ آﻣﺎرﮔﯿﺮي‬
‫ﻫﺮﺳﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﺪﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﭼﺮاﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﺎل ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺮدﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ در ﺳﺎل ‪ 1976‬ﻣﻌﻠﻖ ﺷﺪ وﻟﯽ‬
‫روﺳﺘﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻫﻨﻮز ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻋﺮب و ﮐﺮدﻫﺎي ﺗﺒﻌﯿﺪ‬
‫ﺷﺪه ﻫﻨﻮز در ﻣﮑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﻫﻪ ‪ 1970‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎﻟﮑﺎن ﮐﺮد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻧﺸﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از زﻣﯿﻨﺪاران ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﯾﮑﺸﺒﻪ ﻫﻢ‬
‫زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﺸﺎن را از دﺳﺖ دادﻧﺪ و ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻌﯿﺘﺸﺎن را‪.‬‬

‫آﻣﺎرﮔﯿﺮي ﺣﺴﮑﻪ‪ ،‬ﻃﺮح ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ و اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﻔﻮق و ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻏﻨﯽ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ از دﺳﺖ ﺑﺮود‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ را ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺗﻼشﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮاي ﺣﻞ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻋﺮبﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‬
‫ﻃﺮح اﺟﺒﺎري از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪن و ﻣﺘﻔﺮق ﮐﺮدن ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد را اﺟﺮا ﻧﻤﻮده و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﻔﻮس ﮐﺮد رﻗﯿﻖﺗﺮ ﮔﺮدد‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮد ﻧﺸﯿﻦ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺑﯿﻦ‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻨﺪازد‪.‬‬

‫ﻟﻐﻮ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎ و ﻏﻀﺐ زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﺸﺎن و اﯾﺠﺎد ﻣﻮاﻧﻌﯽ در ﻣﺴﯿﺮ آﻣﻮزش و اﺳﺘﺨﺪام آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع و اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺑﻪ‬
‫ارث ﺑﺮدن ﻋﻮاﻗﺐ آن‪ ،‬از اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻋﻤﯿﻘﺎً ﺑﻪ ورﻃﻪ ﻓﻘﺮ و ﻓﺎﻗﻪ ﮐﺸﺎﻧﺪه ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺣﻘﻮﻗﯽ ﯾﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎي ﻋﻤﺪه‬

‫‪١۴٩‬‬
‫از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺷﺪ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻣﺸﻖ و ﺣﻠﺐ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﭘﺴﺖ و ﻧﻮﮐﺮﻣﺎﺑﺎﻧﻪ ﻫﻢ زﻣﯿﻨﻬﺎﯾﺸﺎن را در ﺷﻤﺎل ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و ﻫﻢ‬
‫درآﻣﺪي ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﻣﻬﯿﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً‬
‫ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﯾﺪ ﺣﻮﻣﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ دﻣﺸﻖ ﺑﺼﻮرت ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان‬
‫ﮐﺮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻋﻤﺪﺗﺎً از اﺳﺘﺎن ﺣﺴﮑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ در ﻫﯿﭻ ﮐﺠﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫]‪[ 1‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻣﻼﮐﯽ را ﺑﺨﺮﻧﺪ ﯾﺎ اﺟﺎره ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮدﻫﺎي زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺮك ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ارﺗﺒﺎط دارﻧﺪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ ﻋﺪم اﻋﻼم ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺶ روي ﮐﺮدﻫﺎي ﺧﻮد در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف‬
‫ﻣﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﯾﺮان از ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬
‫در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺮدﻫﺎ را از ﮐﺴﺐ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﺳﺘﺎوردي ﺑﺎزدارﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و آﻣﺎل ﮐﺮدﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻫﺎ از ﺣﻤﻠﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺮاق و ورود ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق در ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ آﯾﻨﺪه ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺿﺪﮐﺮدي‬
‫را در رژﯾﻢ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻋﺮب آن اﻓﺰاﯾﺶ داد‪ .‬ﻫﻢ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻫﻢ ﺗﺒﻌﯿﺾ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬

‫از زﻣﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ در ﺳﺎل ‪ ،2000‬ﺣﻮادث ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻫﻢ دادهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻮرﯾﻪ روز ﺑﻪ روز در وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺴﺎسﺗﺮي ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و اﯾﻦ روﯾﺪادﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮور‪ ،‬ﺟﻨﮓ‬
‫‪ 2003‬ﻋﺮاق و ﺣﻮادث ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ رواﺑﻂ ﺳﻮرﯾﻪ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻏﺮب و ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺧﻮد در‬
‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ دوﺑﺎره ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻣﻮرد ﺳﻮرﯾﻪ از "ارﺗﺒﺎط ﺳﺎزﻧﺪه" ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺮاي ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪاي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ را در ﺻﻒ اول ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻏﺮب ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﻗﺎﯾﻊ اﺧﯿﺮ اﯾﻦ ﺗﻮﻫﻢ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻏﺮب و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ داﻣﻦ زدن ﺑﻪ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ ﺗﻮﻫﻢ روزاﻓﺰون ﺗﻬﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺼﺒﯿﻦ و ﮔﺎردﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺳﺎزي در ﮐﺸﻮر ﻋﻘﯿﻢ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﮑﺎري ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي ﺳﻮرﯾﻪ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺚ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪١۵٠‬‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﮐﺸﻮر و اﺗﺤﺎد ﻣﻠﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﻗﺮار داده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﯿﺮي روزاﻓﺰون ﮐﺮدﻫﺎ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺼﺒﯿﻦ و رادﯾﮑﺎلﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪﯾﺪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﮐﺸﻮر را دوﺑﺎره ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ و اﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﺻﻼﺣﺎت در‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽرود‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻮﯾﺖ ﻧﮋادي ﺧﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن ﮐﻨﺎر آﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻋﻮاﻗﺐ دﺷﻮار آن را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف وﻋﺪهﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮ روي ﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﺣﻮادث اﺧﯿﺮ ﻋﺮاق‪ ،‬وﻗﺎﯾﻊ ﻟﺒﻨﺎن و‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﮐﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺴﯿﺎر زود اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ روﯾﺪادﻫﺎ را ﺑﺮ وﺿﻊ داﺧﻠﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﯾﺎ ﮐﻼً ﺑﺮ‬
‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﯿﻢ وﻟﯽ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺪهاي از‬
‫ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﺑﺎ ﭘﯿﮕﯿﺮي روﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﺧﯿﺮ ﻋﺮاق و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﯿﺰ در ﻟﺒﻨﺎن ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﺧﺒﺮ از دوران‬
‫ﺟﺪﯾﺪي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎر زود اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد ﭼﺮاﮐﻪ‪ :‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﮐﺮدي داﺋﻤﯽ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‬
‫وﺟﻮد دارد؛ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺿﺪ ﺳﻮري در ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﺰرگﺗﺮي ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺪاري از ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺣﺰب اﷲ در ﻟﺒﻨﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻮري از ﻟﺒﻨﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﻮال اﺻﻠﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺎر اﺳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ را در ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ وﻗﺎﯾﻊ‬
‫اﺧﯿﺮ اﺻﻼح ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﺳﺪ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺳﻮرﯾﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت داﺧﻠﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﻮرﯾﻪ در ﺧﺎرج ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺸﻮد‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ اﻋﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﺪﯾﺪﺗﺮي اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺳﻮال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺎر اﻻﺳﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ را رد ﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ رﯾﺴﮏ‬
‫واﮐﻨﺶ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ )ﺧﻮاه ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﯾﻢ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻗﻮه ﻗﻬﺮﯾﻪ ﯾﺎ روشﻫﺎي دﯾﮕﺮ( ﻋﻠﯿﻪ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‬
‫ﮐﻪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﺮدﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﺎﺛﯿﺮ داﺷﺘﻪ و ﺑﺮ اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬

‫اﺣﺘﻤﺎل دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻻﺳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻟﺒﻨﺎن ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮد و در‬
‫داﺧﻞ ﻧﯿﺰ آﺷﻮب داﺧﻠﯽ ﺑﺎﻟﻘﻮه را ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻋﻄﺎي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﮐﺮد از ﭘﯿﺶ ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ او ﻣﺸﻐﻮل ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ و‬
‫‪١۵١‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﻣﻌﻄﻮف ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺳﻤﺒﻮﻟﯿﮏ‬
‫اﻋﻄﺎي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ از ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺮدﻫﺎي‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻨﺪ اﮔﺮ ﮐﺮدﻫﺎ از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﻃﺮح ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﺣﻘﻮق اﻗﻠﯿﺖﻫﺎ را در ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎر اﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق اﻗﻠﯿﺖﻫﺎ اﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺎﻣﻼً از ﻣﺼﺎﺋﺐ روزﻣﺮه ﻣﺮدم ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ آﮔﺎه ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻻﺳﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺟﻬﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﯽ‬
‫ﻋﻤﯿﻖﺗﺮي ﻋﻤﻞ اﻻﺳﺪ را ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ - 1‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل زورآوا‬

‫‪١۵٢‬‬
 ‫ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪1‬‬

‫ﻣﺴﺘﺨﺮج از ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮر ‪Sevres‬‬

‫ﺑﺨﺶ ‪ : III‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬

‫ﻣﺎده ‪62‬‬

‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮﻧﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 3‬ﻋﻀﻮ واﻗﻊ در ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎي آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺘﻬﺎي ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‬
‫ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ‪ 6‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﻬﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﻣﺤﻠﯽ‬
‫را ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ در آن اﮐﺜﺮﯾﺖ دارﻧﺪ آﻣﺎده ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي آن ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺮق رود ﻓﺮات‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﻣﺮز ارﻣﻨﺴﺘﺎن‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮز ﺑﻌﺪاً ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺷﻤﺎل ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﮐﻪ در ﻣﺎده ‪ (2) II27‬و )‪ (3‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ اﺗﻔﺎق آرا ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﺸﻮد اﻋﻀﺎء ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﻮد ارﺟﺎع ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺮح‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻔﻆ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي ﮐﻠﺪاﻧﯽﻫﺎي آﺷﻮري و ﺳﺎﯾﺮ اﻗﻠﯿﺖﻫﺎي ﻧﮋادي و ﻣﺬﻫﺒﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در راﺳﺘﺎي‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮﻧﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯽ و ﮐﺮد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺎزدﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورده و اﮔﺮ اﺻﻼﺣﺎﺗﯽ در ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ )ﻣﺮز ﻣﺸﺘﺮك ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ اﯾﺮان( ﺗﺤﺖ ﺷﺮوط اﯾﻦ‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻻزم را اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ‪63‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﺳﻨﺪ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻫﺮ دو ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻮرد اﺷﺎره در ﻣﺎده ‪ 62‬را ﻇﺮف‬
‫ﻣﺪت ‪ 3‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از اﻋﻼم اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ‪64‬‬

‫اﮔﺮ ﻇﺮف ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل از اﺟﺮاﯾﯽ ﺷﺪن اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮐﺮد ﻧﻮاﺣﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه در ﻣﺎده ‪ 62‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻮراي ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ اﮐﺜﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل از ﺗﺮﮐﯿﻪ دارﻧﺪ و ﺷﻮرا‬
‫ﺿﺮورت آن را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ و ﻣﺮدم آن را ﻻﯾﻖ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺪاﻧﺪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋﻄﺎء ﮔﺮدد‪،‬‬
‫ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد را ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا درآورده و ﮐﻠﯿﻪ ﺣﻘﻮق و اﺧﺘﯿﺎرات و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ادﻋﺎﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫را از اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮاﻓﻖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﺑﯿﻦ ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺘﻔﻖ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١۵٣‬‬
‫ﻫﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ادﻋﺎي ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ را ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ‬
‫ﻣﺘﻔﻖ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﻟﺤﺎق داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﺰء وﻻﯾﺖ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺮد اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪2‬‬

‫ﺗﻌﻬﺪات ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻔﺎد ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎن و ﺣﻘﻮق اوﻟﯿﻪ‬
‫ﺑﺸﺮ وﺿﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﺳﻨﺎدي ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ )‪ 217A (III‬ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 10‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1948‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺪﻧﯽ)‪(CCPR1‬ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 16‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1966‬‬

‫ﻣﯿﺜﺎق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻘﻮق اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ)‪(CESCR2‬ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 16‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪)1966‬ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ‬

‫ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 3‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1976‬ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﺬف ﮐﻠﯿﻪ اﺷﮑﺎل ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻧﮋادي)‪ (CERD3‬ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 31‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪) 1965‬ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 21‬ﻣﯽ ‪ 1969‬ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﺬف ﮐﻠﯿﻪ اﺷﮑﺎل ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻋﻠﯿﻪ زﻧﺎن )‪ (CEDAW4‬ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 1‬ﻣﺎرس ‪) 1980‬ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫در ‪ 27‬آورﯾﻞ ‪ 2003‬ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻋﻠﯿﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿﺰ )‪ (CAT5‬ﻣﻮرﺧﻪ ‪10‬‬
‫دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪) 1984‬ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 18‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2004‬ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫‪International Covenant on Civil and Political Rights 1‬‬

‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights 2‬‬
‫‪International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination 3‬‬
‫‪Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women 4‬‬
‫‪Convention against Torture and other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment 5‬‬
‫‪١۵۴‬‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﻨﻊ و ﻣﺠﺎزات ﺟﻨﺎﯾﺖ آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 30‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ) 1973‬در ‪ 17‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1974‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ اﻣﻀﺎء ﺷﺪ و در ‪ 18‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1988‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ در ورزش ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 10‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ) 1985‬در ‪ 16‬ﻣﯽ ‪ 1986‬ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ اﻣﻀﺎء ﺷﺪ و در ‪ 28‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1988‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻣﻨﻊ و ﻣﺠﺎزات ﺟﻨﺎﯾﺖ ژﻧﻮﺳﺎﯾﺪ ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 9‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪) 1948‬ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 25‬ژوﺋﻦ ‪ 1955‬ﺑﻪ‬
‫آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﮐﻮدﮐﺎن )‪ (CRC‬ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 30‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ) 1989‬در ‪ 18‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1990‬ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫اﻣﻀﺎء ﺷﺪ و در ‪ 14‬آورﯾﻞ‪ 1993‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ(‬

‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺧﺘﯿﺎري ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﮐﻮدك درﺑﺎره ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻮدﮐﺎن در درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ )ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 17‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2003‬ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺧﺘﯿﺎري ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﮐﻮدك درﺑﺎره ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎي ﮐﻮدﮐﺎن و ﻫﺮزهﻧﮕﺎري از‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن )ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 15‬ژوﺋﻦ ‪ 2003‬ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن اﻟﻐﺎي ﺑﺮدﮔﯽ ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 25‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،1926‬ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ 1953‬اﺻﻼح ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ‪ ،1926‬اﺻﻼح ﺷﺪه‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺑﺮدﮔﯽ ‪)1926‬ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 4‬آﮔﻮﺳﺖ ‪ 1954‬اﻣﻀﺎء ﺷﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ اﻟﻐﺎي ﺑﺮدﮔﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﺑﺮده و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ‪ ،‬ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 7‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪) 1956‬ﺟﻤﻬﻮري‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻮرﯾﻪ در ‪ 17‬آورﯾﻞ ‪ 1958‬ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ(‬

‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮنﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ‪ 1949‬ژﻧﻮ و اوﻟﯿﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﻟﺤﺎﻗﯽ ‪1977‬‬

‫ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮنﻫﺎ و اﺻﻮل ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬

‫ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،1994 ،‬ﺗﻮﺳﻂ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻀﻮ آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1990‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻗﺎﻫﺮه در ﻣﻮرد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺒﻼً‬
‫اﺟﺮاي آن ﺑﺮاي ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ اﻟﺰاﻣﯽ ﻧﺒﻮد وﻟﯽ ﺗﻌﻬﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و‬
‫آزادي ﺑﯿﺎن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺬﯾﺮش اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺑﺎرﺳﻠﻮن در ‪ 27-28‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1995‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ‪ 15‬ﮐﺸﻮر اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و ‪ 12‬ﮐﺸﻮر ﺟﻨﻮب ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‬
‫)از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮرﯾﻪ( ﻫﻤﮑﺎري اروﭘﺎ‪-‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ رواﺑﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎء ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ اﻋﻀﺎ را ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و آزادي ﻣﻠﺰم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١۵۵‬‬
‫اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺻﻨﻌﺎ در ﻣﻮرد اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﮐﺜﺮتﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﻣﻮرخ ‪ 11‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ ،1996‬ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ‬
‫‪ UNESCO‬و ﺑﺎ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻋﻤﻮﻣﯽ ‪ UNESCO‬در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ .1997‬ﺳﻮرﯾﻪ در اﯾﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺻﻮل و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي اﯾﻦ‬
‫اﻋﻼﻣﯿﻪ را اﻣﻀﺎء ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪3‬‬

‫ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺣﯿﺜﯿﺖ ذاﺗﯽ ﮐﻠﯿﻪ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺸﺮي و ﺣﻘﻮق ﯾﮑﺴﺎن و اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ آﻧﺎن اﺳﺎس آزادي‪،‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ و ﺻﻠﺢ را در ﺟﻬﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ؛‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل وﺣﺸﯿﺎﻧﻪاي ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ روح ﺑﺸﺮﯾﺖ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﺼﯿﺎن واداﺷﺘﻪ و ﻇﻬﻮر دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ درآن اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ در ﺑﯿﺎن و ﻋﻘﯿﺪه آزاد و از ﺗﺮس و ﻓﻘﺮ ﻓﺎرغ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ آﻣﺎل‬
‫ﺑﺸﺮ اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺧﺮﯾﻦ ﻋﻼج ﺑﻪ ﻗﯿﺎم ﺑﺮ ﺿﺪ‬
‫ﻇﻠﻢ و ﻓﺸﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﻧﮕﺮدد‪،‬‬

‫ازآﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦﻣﻠﻞ را ﻣﻮرد ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻗﺮار داد‪،‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺸﺮ و ﻣﻘﺎم و ارزش ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺗﺴﺎوي ﺣﻘﻮق ﻣﺮد‬
‫و زن ﻣﺠﺪداً در ﻣﻨﺸﻮر‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ راﺳﺦ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻣﺤﯿﻄﯽ آزادﺗﺮ‬
‫وﺿﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دول ﻋﻀﻮ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﺣﺘﺮام ﺟﻬﺎﻧﯽ و رﻋﺎﯾﺖ واﻗﻌﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و آزاديﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ را ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﮑﺎري ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺣﺴﻦ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﻮق و آزاديﻫﺎ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﺗﻌﻬﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺎل اﻫﻤﯿﺖ را‬
‫دارد‪،‬‬

‫‪١۵۶‬‬
‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ را آرﻣﺎن ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم و ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻠﻞ اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺟﻤﯿﻊ اﻓﺮاد و ﻫﻤﻪ ارﮐﺎن اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ را داﯾﻤﺎً در ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺠﺎﻫﺪت ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‪،‬‬
‫اﺣﺘﺮام اﯾﻦ ﺣﻘﻮق و آزاديﻫﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﻣﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و اﺟﺮاي واﻗﻌﯽ و ﺣﯿﺎﺗﯽ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ‬
‫در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﻣﻠﻞ ﻋﻀﻮ و ﭼﻪ در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻗﻠﻤﺮو آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺎده اول‪ -‬ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ آزاد ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و از ﻟﺤﺎظ ﺣﯿﺜﯿﺖ و ﺣﻘﻮق ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ داراي ﻋﻘﻞ و وﺟﺪان‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎ روح ﺑﺮادري رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده دوم‪ (1) -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً از ﺣﯿﺚ ﻧﮋاد‪ ،‬رﻧﮓ‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ‪،‬‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﻫﺮ ﻋﻘﯿﺪه دﯾﮕﺮ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻠﯿﺖ‪ ،‬وﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺛﺮوت‪ ،‬وﻻدت ﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮق و‬
‫ﮐﻠﯿﻪ آزاديﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺣﺎﺿﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫)‪ -(2‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻫﯿﭻ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ وﺿﻊ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اداري و ﻗﻀﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺸﻮر ﯾﺎ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬ﺧﻮاه اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻗﯿﻤﻮﻣﯿﺖ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮده ﯾﺎ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ آن‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻣﺤﺪود ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺳﻮم‪ -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬آزادي و اﻣﻨﯿﺖ ﺷﺨﺼﯽ دارد ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﭼﻬﺎرم‪ -‬اﺣﺪي را ﻧﻤﯽﺗﻮان در ﺑﺮدﮔﯽ ﻧﮕﻪ داﺷﺖ و داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬اﺣﺪي را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﺤﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﺎزات ﯾﺎ رﻓﺘﺎري ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و ﯾﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ و‬
‫ﺷﺌﻮن ﺑﺸﺮي ﯾﺎ ﻣﻮﻫﻦ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺷﺸﻢ‪ -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ او در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻧﺴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﻫﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻣﺴﺎوي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﻖ دارﻧﺪ ﺑﺪون ﺗﺒﻌﯿﺾ و ﺑﺎﻟﺴﻮﯾﻪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺣﻖ دارﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻗﺾ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﺮ ﺗﺤﺮﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ آﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺴﺎوي از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﯽ ﻓﺮد را ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﺑﺪﻫﺪ و آن ﺣﻘﻮق ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮن دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي او ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ رﺟﻮع ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻣﻠﯽ ﺻﺎﻟﺤﻪ دارد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﻧﻬﻢ‪ -‬اﺣﺪي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺗﻮﻗﯿﻒ‪ ،‬ﺣﺒﺲ ﯾﺎ ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١۵٧‬‬
‫ﻣﺎده دﻫﻢ‪ -‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﻣﺴﺎوات ﮐﺎﻣﻞ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ دﻋﻮاﯾﺶ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دادﮔﺎه ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﯽﻃﺮﻓﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و ﻋﻠﻨﺎً‬
‫رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﺸﻮد و ﭼﻨﯿﻦ دادﮔﺎﻫﯽ درﺑﺎره ﺣﻘﻮق و اﻟﺰاﻣﺎت او ﯾﺎ ﻫﺮ اﺗﻬﺎم ﺟﺰاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﯾﺎزدﻫﻢ‪(1) -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺰه ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻨﺎه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪاي ﻋﻠﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﺗﻤﺎم ﺗﻀﻤﯿﻦﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي دﻓﺎع او ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺼﯿﺮ وي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺤﺮز ﮔﺮدد‪.‬‬

‫)‪-(2‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم دادن ﯾﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادن ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ارﺗﮑﺎب آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻘﻮق ﻣﻠﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﺟﺮم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻫﯿﭻ ﻣﺠﺎزاﺗﯽ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از ﻣﺠﺎزاﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ارﺗﮑﺎب‬
‫ﺟﺮم ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬درﺑﺎره ﮐﺴﯽ اﻋﻤﺎل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده دوازدﻫﻢ‪ -‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﯾﺎ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت ﺧﻮد ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﻣﺪاﺧﻠﻪ‬
‫ﻫﺎي ﺧﻮد ﺳﺮاﻧﻪ واﻗﻊ ﺷﻮد و ﺷﺮاﻓﺖ و اﺳﻢ و رﺳﻤﺶ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت و ﺣﻤﻼت‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ در داﺧﻞ ﻫﺮ ﮐﺸﻮري آزاداﻧﻪ ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﻫﺮ ﮐﺸﻮري و از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺑﺎز ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﻘﯿﺐ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار‪ ،‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﯽ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﺪ و در ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﭘﻨﺎه اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫)‪ (2‬در ﻣﻮردي ﮐﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ واﻗﻌﺎً ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻏﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ و رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ اﺻﻮل و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﻠﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان از اﯾﻦ ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪(1) -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ داراي ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺧﻮد ﺳﺮاﻧﻪ از ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﻮد ﯾﺎ از ﺣﻖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮ ﻣﺮد و زن ﺑﺎﻟﻐﯽ ﺣﻖ دارﻧﺪ ﺑﯽﻫﯿﭻ ﻣﺤﺪودﯾﺘﯽ از ﺣﯿﺚ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻠﯿﺖ‪ ،‬ﯾﺎ دﯾﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ و ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺤﻼل آن‪ ،‬زن و ﺷﻮﻫﺮ در اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ازدواج‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ازدواج ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ رﺿﺎﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ و آزاداﻧﻪ زن وﻣﺮد واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ (3‬ﺧﺎﻧﻮاده رﮐﻦ ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﺳﺎﺳﯽ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ و ﺣﻖ دارد از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ و دوﻟﺖ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١۵٨‬‬
 ‫ﻣﺎده ﻫﻔﺪﻫﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻌﯽ ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ دارد‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﯿﭻﮐﺲ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ از ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ از آزادي ﻓﮑﺮ‪ ،‬وﺟﺪان و ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻖ ﻣﺘﻀﻤﻦ آزادي ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﯾﺎ ﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺘﻀﻤﻦ آزادي اﻇﻬﺎر ﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ و‬
‫اﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ دﯾﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮐﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﯾﻦ ﺣﻘﻮق ﻣﻨﻔﺮداً ﯾﺎ ﻣﺠﺘﻤﻌﺎً ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺼﻮﺻﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﻧﻮزدﻫﻢ‪ -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ آزادي ﻋﻘﯿﺪه و ﺑﯿﺎن دارد و ﺣﻖ ﻣﺰﺑﻮر ﺷﺎﻣﻞ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از داﺷﺘﻦ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺧﻮد ﺑﯿﻢ و‬
‫اﺿﻄﺮاﺑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت و اﻓﮑﺎر و در اﺧﺬ و اﻧﺘﺸﺎر آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻤﮑﻦ و ﺑﺪون ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﺮزي‪،‬‬
‫آزاد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺣﻖ دارد از آزادي ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت‪ ،‬ﻣﺠﺎﻣﻊ و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﯿﺰ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ را ﺗﻤﯽ ﺗﻮان ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ (1)-‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ در اداره اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً و ﺧﻮاه ﺑﺎ وﺳﺎﻃﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ آزاداﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﺟﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫)‪(2‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﺑﺎ ﺗﺴﺎوي ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻧﺎﯾﻞ آﯾﺪ‪.‬‬

‫)‪ (3‬اﺳﺎس و ﻣﻨﺸﺄ ﻗﺪرت‪ ‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬اراده ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اراده ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ اﺑﺮاز ﮔﺮدد ﮐﻪ از روي‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ادواري‪ ،‬ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎوات ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ راي ﻣﺨﻔﯽ ﯾﺎ روﺷﻬﺎي ﻧﻈﯿﺮ‬
‫آن اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﮐﻪ آزادي راي را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و دوم‪ -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﺣﻖ اﻣﻨﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارد و ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺴﺎﻋﯽ ﻣﻠﯽ‬
‫و ﻫﻤﮑﺎري ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺣﻘﻮق اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻻزﻣﻪ ﻣﻘﺎم و ﻧﻤﻮ آزاداﻧﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ اوﺳﺖ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻼت و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم‪ (1) -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮد را آزاداﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و‬
‫رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎر ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﮑﺎري ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﻤﻪ ﺣﻖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎر ﻣﺴﺎوي‪ ،‬اﺟﺮت ﻣﺴﺎوي درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١۵٩‬‬
‫)‪ (3‬ﻫﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺣﻖ دارد ﻣﺰد ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺸﯽ درﯾﺎﻓﺖ دارد ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ او و ﺧﺎﻧﻮادهاش را‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ ﺷﺌﻮن اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ و آن را در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع وﺳﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫)‪ (4‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺑﺎ دﯾﮕﺮان اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ و در اﺗﺤﺎدﯾﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻫﺮ ﺷﺨﯽ ﺣﻖ اﺳﺘﺮاﺣﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻏﺖ و ﺗﻔﺮﯾﺢ دارد و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﻌﻘﻮل ﺳﺎﻋﺎت‬
‫ﮐﺎر و ﻣﺮﺧﺼﯽﻫﺎ و ﺗﻌﻄﯿﻼ ت ادواري ﺑﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ او‪ ،‬ﺳﻼﻣﺘﯽ و رﻓﺎه ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهاش را از ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﺧﻮراك وﻣﺴﮑﻦ و ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﻻزم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﯿﮑﺎري‪،‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﻧﻘﺺ اﻋﻀﺎ‪ ،‬ﺑﯿﻮﮔﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺮي ﯾﺎ در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﺧﺎرج از اراده اﻧﺴﺎن‪ ،‬وﺳﺎﯾﻞ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش او از ﺑﯿﻦ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﺷﺮاﯾﻂ آﺑﺮوﻣﻨﺪاﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻣﺎدران و ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﻖ دارﻧﺪ ﮐﻪ از ﮐﻤﮏ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ وﯾﮋه ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﻪ ﺑﺮاﺛﺮ ازدواج و‬
‫ﭼﻪ ﺑﺪون ازدواج ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻖ دارﻧﺪ ﮐﻪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﺷﺸﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ از آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪ .‬آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻻاﻗﻞ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪودي ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت اﺑﺘﺪاﯾﯽ و اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻣﻮزش اﺑﺘﺪاﯾﯽ اﺟﺒﺎري اﺳﺖ‪ .‬آﻣﻮزش ﺣﺮﻓﻪاي‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺴﺎوي ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻪ روي ﻫﻤﻪ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﻮد ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫از آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﺪف آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﺎﯾﺪ ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪء ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻧﺴﺎن و ﺗﻘﻮﯾﺖ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و‬
‫آزاديﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺴﻦ ﺗﻔﺎﻫﻢ‪ ،‬دﮔﺮﭘﺬﯾﺮي و دوﺳﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻠﺖﻫﺎ و ﺗﻤﺎم‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﮋادي ﯾﺎ دﯾﻨﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻣﻠﻞﻣﺘﺤﺪ در راه ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ ﯾﺎري رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫)‪ (3‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان اوﻟﻮﯾﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺣﻖ دارد آزاداﻧﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﺳﻬﯿﻢ و ﺷﺮﯾﮏ ﮔﺮدد و از‬
‫ﻫﻨﺮﻫﺎ و ﺑﻪ وﯾﮋه از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻮاﯾﺪ آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻌﻨﻮي و ﻣﺎدي آﺛﺎرﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﯾﺎ ﻫﻨﺮي ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺣﻖ دارد ﺑﺮﻗﺮاري ﻧﻈﻤﯽ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ اﺟﺘﻤﺎع و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺣﻘﻮق و‬
‫آزاديﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬

‫‪١۶٠‬‬
‫ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ‪ (1) -‬ﻫﺮﮐﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺟﺎﻣﻌﻪاي وﻇﯿﻔﻪ دارد ﮐﻪ رﺷﺪ آزاد ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺨﺼﯿﺖ او را ﻣﯿﺴﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﺮ ﮐﺲ در اﺟﺮاي ﺣﻘﻮق و اﺳﺘﻔﺎده از آزاديﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮن‪،‬‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻣﺮاﻋﺎت ﺣﻘﻮق و آزاديﻫﺎي دﯾﮕﺮان و ﺑﺮاي ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت ﺻﺤﯿﺢ اﺧﻼﻗﯽ و ﻧﻈﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ و‬
‫رﻓﺎه ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ وﺿﻊ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪ (3‬اﯾﻦ ﺣﻘﻮق و آزاديﻫﺎ‪ ،‬در ﻫﯿﭻ ﻣﻮردي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻘﺎﺻﺪ و اﺻﻮل ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺟﺮا ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺳﯽام‪ -‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﻘﺮرات اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻃﻮري ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺣﻘﯽ ﺑﺮاي دوﻟﺘﯽ ﯾﺎ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ‬
‫ﯾﺎ ﻓﺮدي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺣﻘﻮق و آزادي ﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در اﻋﻼﻣﯿﻪ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد و ﯾﺎ در آن راه‪،‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ آﻣﺪ ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ دﯾﺒﺎﭼﻪ و ‪ 30‬ﻣﺎده‪ ،‬در‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 10‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1948‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ 19‬آذر ‪ 1327‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي در ﻣﺠﻤﻊ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ و ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن اﯾﻦ روز را ﺑﻪ ﻧﺎم "‬
‫روز ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ" ﺟﺸﻦ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١۶١‬‬
 ‫ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﮐﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت‬
Chaliand, Gerard (1993). A People Without a Country: The Kurds and Kurdistan. London:
Interlink Books
Chaliand, Gerard (1994). The Kurdish Tragedy. London: Zed Books
Farouk-Sluglett, Marion, and Peter Sluglett (2001). Iraq since 1958: From Revolution to
Dictatorship. London: I.B. Tauris
Fromkin, D. (1989). A Peace to End All Peace. Avon Books
George, Alan (2003). Syria: Neither Bread nor Freedom. London: Zed Books
Ghassemlou, A.R. (1993). ‘Kurdistan in Iran.’ In Chaliand, G. (1993). A People
Without a Country: The Kurds and Kurdistan. London: Interlink Books
Hazelton, Fran (ed.) (1994). Iraq since the Gulf War: Prospects for Democracy. London: Zed
Books
Hendriques, John (ed.) (2003). Syria: Issues and Historical Background. New York: Nova
Science Publishers
Heydemann, S. (1999). Authoritarianism in Syria. Institutions and Social Conflict 1946–1970.
USA: Cornell University Press
Hinnebusch, Raymond (1990). Authoritarian Power and State Formation in Ba’thist Syria:
Army, Party and Peasant. Oxford: Westview Press
Hinnebusch, Raymond (2002). Syria: Revolution From Above. Oxford: Routledge
Izady, Prof. M.R., ‘Kurdish History and Culture’ taken from a lecture given at Harvard
University (10 March 1983)
Izady, Mehrdad, ‘Exploring Kurdish Origins’ lecture published in Kurdish Life No.5, Summer
(1983)
Izady, Mehrdad (1992). The Kurds: A Concise Handbook. USA: Taylor & Francis Inc.
Kader, Alan (2001). The Kurdish Cause in Western Kurdistan. London: WKA
Kreyenbroek, P.G. and S. Sperl (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. Oxford:
Routledge
Laizer, Sheri (1996). Martyrs, Traitors and Patriots: Kurdistan after the Gulf War.London: Zed
Books
Ma’oz, Moshe (ed.) (1999). Modern Syria: From Ottoman Rule to Pivotal Role in the Middle
East. Brighton: Sussex Academic Press
McDowall, David. (1996). A Modern History of the Kurds. London: I.B.Tauris
McDowall, David. (2000). A Modern History of the Kurds. London: I.B.Tauris
Middle East Watch/Human Rights Watch (1991), Syria Unmasked (HRW)
Middle East Watch and Physicians for Human Rights (1993). The Anfal Campaign in Iraqi
Kurdistan: The Destruction of Koreme. USA: Human Rights Watch & Physicians for Human Rights
Nebez, Jamal, ‘The Kurdish Language: from Oral Tradition to Written Language’lecture
published by Washington Kurdish Alliance, London (2004)
Nezan, Kendal, ‘A Brief Survey of the History of the Kurds’, presented to the International
Paris Conference ‘The Kurds: Human Rights and Cultural Identity’ (14–18 October 1989), available in
Collated Contributions & Messages published by Institut Kurde de Paris (March 1992)
Nikitine, Basile (1956). Les Kurdes: Etude Sociologique et Historique. Paris: Impr. Nationale
Perthes, Volker (1995). The Political Economy of Syria Under Asad. London: I.B. Tauris
Seale, Patrick (1988). Asad: The Struggle for the Middle East. California: University of
California Press
Tachau (1994). Political Parties of the Middle East. London: Mansell
Van Dam, Nikolaus (1996). The Struggle for Power in Syria. London: I.B. Tauris
Winckler, Onn (1999). Demographic Developments and Population Policies in Ba’thist Syria.
Brighton: Sussex Academic Press
١۶٢
 Yildiz, Kerim and Tom Blass (2004), The Kurds in Iraq: The Past Present and Future. London:
Pluto Press
Zisser, Eyal (2001). Asad’s Legacy: Syria in Transition. London: Hurst & Co.

‫ ﺟﺮاﯾﺪ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‬،‫ﮔﺰارﺷﺎت‬

al-Asad, Bashar, Inaugural speech. Available from <http://moi-syria.com>

Amnesty International (2 March 2003), Syria: elections opportunity to release independent MP
(AI Index: MDE 24/010/2003)
Amnesty International (4 September 2003), Syria: Fear of torture or ill-treatment /possible
prisoner of conscience / legal concern (AI Index: MDE 24/032/2003)
Amnesty International (11 November 2003), Syria: Incommunicado detention /fear of torture
and ill-treatment (AI Index: MDE 24/042/2003)
Amnesty International (17 February 2004), Syria: Further information on incommunicado
detention / fear of torture and ill-treatment (AI Index: MDE 24/013/2004)
Amnesty International (16 March 2004), Syria: Mass arrests / Fear of torture and ill-treatment
(AI Index: MDE 24/019/2004 and MDE 24/020/2004)
Amnesty International (6 April 2004), Syria: Amnesty International calls on Syria to end
repressive measures against Kurds and to set up an independent judicial enquiry into the recent clashes
(AI Index: MDE 24/029/2004)
Amnesty International (26 April 2004), Syria: Prisoners of conscience / fear of torture (AI
Index: MDE 24/038/2004)
Amnesty International (17 June 2004), Syria: Amnesty International repeats its call for the
release of five prisoners of conscience held for their peaceful use of the Internet (AI Index: MDE
24/045/2004)
Amnesty International (29 June 2004), Syria: Unfair trial of Kurdish prisoners of conscience
and torture of children is totally unacceptable (AI Index: MDE 24/048/2004)
Amnesty International (21 September 2004), Syria: Fear of torture / Incommunicado detention,
‘Abd al-Salam Assaqqa (AI Index: MDE 24/068/2004)
Amnesty International (28 September 2004), Syria/Australia: Torture and ill-treatment / medical
concern / Incommunicado detention, Ayman Ardeli (AI Index: MDE 24/064/2004)
Amnesty International (20 October 2004), Syria: Further information on: Fear of torture and ill-
treatment / unlawful detention / incommunicado detention – Arwad Muhammad ‘Izzat Al-Buchi (m),
aged 45, engineer (AI Index: MDE 24/072/2004)
Amnesty International (19 January 2005), Syria: Torture and ill-treatment /possible unfair trial
(AI Index: MDE 24/003/2005)
Article 19 (1998), Walls of Silence (London)
Cook, Helena (1995), The Safe Haven in Northern Iraq (London: University of Essex Human
Rights Centre & KHRP)
Daoudy, Marwa, Water, Institutions and Development in Syria: A Downstream Perspective
from the Euphrates and Tigris, for the World Commission on Dams. Available from
<www.dams.org/kbase/ submissions/showsub.php?rec=env108>
Encyclopaedia Britannica. Available at <www.britannica.com>
Encyclopaedia of Kurdistan. Available at <www.kurdistanica.com>
Encyclopaedia of World History: Ancient, Medieval and Modern, 6th edn, edited by Peter N.
Stearns. Boston: Houghton Mifflin, 2001. <www.bartleby.com/67/>. [19/01/2005]
European Union, Syria: Country Strategy Paper 2002–2006 & National Indicative Programme
2002–2004. Available at <http://europa.eu.int/comm/external_ relations/syria/csp/index.htm>
European Union (10 December 2003), IP/03/1704. Available from <http://europa.eu.int/comm/
external_ relations/syria/intro/ip03_1704.htm>
European Union (19 October 2004), IP/04/1246. Available from <http://europa.eu.int/comm/
external_ relations/syria/ intro/ip04_1246.htm>
European Union Committee on Foreign Affairs, Human Rights, Common Security and Defence
Policy (13 April 2004), Annual Report on Human Rights in the World in 2003 and the European Union’s
Policy on the Matter (PE 329.350/DEF)

١۶٣
 European Union (Council), Foreign Policy: fight against the proliferation of weapons of mass
destruction. Available from <http://ue.eu.int/cms3_fo/index.htm>
European Union (Council) (13 October 2003), Annual Report on Human Rights
European Union (Council) (3 December 2004), Progress Report on the Implementation of
Chapter III of the EU Strategy Against the Proliferation of Weapons of Mass Destruction (15246/04/
PESC 1040/CODUN 41/ CONOP59)
European Union (Parliament) (13 June 2002), Resolution on the Situation with regard to
Democratic Rights in Syria, and the case of Riad Turk in particular (P5_TA(2002)0330)
Human Rights Association of Syria (November 2003), The Effect of Denial of Nationality on
Syrian Kurds (Damascus: HRAS). Available from <www.hras-sy.org>
Human Rights Association of Syria (2003) Annual Report (Damascus: HRAS). Available from
<www.hras-sy.org>
Human Rights Association of Syria (April 2004), The Qamishli Incidents and their
Consequences in Syrian Cities (Damascus: HRAS). Available from <www. hras-sy.org>
Human Rights Watch (October 1996), Syria: The Silenced Kurds (HRW)
Human Rights Watch (31 January 2002), Memorandum to the Syrian Government: Decree No.
50/2001: Human Rights Concerns. Available from <http://hrw.org/backgrounder/mena/syria/>
Human Rights Watch (2002), World Report
Human Rights Watch (2003), World Report
Human Rights Watch (19 March 2004), Syria: Address Grievances Underlying Kurdish Unrest.
Available from <http://hrw.org/english/docs/2004/03/19/syria8132.htm>
Human Rights Watch, The Internet in the Mideast and North Africa: Free Expression and
Censorship: Syria. Available from <http://hrw.org/advocacy/internet/mena/syria.htm>
International Crisis Group (11 February 2004), Syria Under Bashar (II): Domestic Policy
Challenges. Available from <www.icg.org/home/index.cfm?id=2516&l=1>
Kaplan, Robert R. (February 1993), The Atlantic Online, ‘Syria: Identity Crisis’. Available from
<www.theatlantic.com/issues/93feb/kaplan.htm>
Kurdish Human Rights Project (2001), If the River Were a Pen: The Ilisu Dam, the World
Commission on Dams and Export Credit Reform (London: KHRP)
Kurdish Human Rights Project (2002), Downstream Impacts of Turkish Dam Construction on
Syria and Iraq (London: KHRP)
Kurdish Human Rights Project (August 2003), Newsline Issue 23 (London:KHRP)
Kurdish Human Rights Project (2003), This is the Only Valley Where I Live: The Impact of the
Munzur Dam (London: KHRP)
Kurdish Partnership. Available at <www.kurdish-partnership.com/religion.html>
McDowall, D. (1998), The Kurds of Syria (London: KHRP)
MEIB (January 2003), Intelligence Briefs: Syria, ‘Arrest of Hamidi Sparks Outrage Abroad’.
(vol. 5 no. 1). Available from <www.meib.org/articles/0301_sd.htm>
Reporters sans Frontières (29 March 2004), Government blocks access to two Kurdish websites.
Available from <www.rsf.org/article.php3?id_article=9678>
Reporters sans Frontières (11 October 2004), Three years in prison for Kurdish journalism
student who posted photos on website. Available from <www.rsf. org/article.php3?id_article=11574>
Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs (13 February 2005), Press Release No.23
Regarding the Results of the Iraqi Elections (unofficial translation). Available from
<www.mfa.gov.tr/MFA/ HomePageBottomPart/ NO23_13February2005.htm>
Reuters news articles available from <www.reuters.com>
Syrian Human Rights Committee (18 February 1999), The Massacre of Hama (1982) ... Law
application requires accountability. Available from <www.shrc. org.uk/data/aspx/d1/1121.aspx>
Syrian Human Rights Committee (20 February 2001), Special Report – Repressive Laws in
Syria. Available from <www.shrc.org.uk/data/aspx/d4/254.aspx>
Syrian Human Rights Committee (2004), Annual Report
Syrian Human Rights Committee (18 February 2005), Military Prosecution brings 18 Kurdish
Detainees Before Court. Available from <www.shrc.org. uk/data/aspx/d2/2062.aspx>
Tharwa Project (9 August 2004), Special Report: The Plight of the Denaturalized
Kurds, ‘Kurdish Bidouin in Syria’. Available from <www.tharwaproject.com/English/Main-
Sec/Files/Kurds/ Syrian%20Bidoun.htm>
Tharwa Project (9 August 2004), Special Report: The Plight of the Denaturalized Kurds, ‘Al
Hassakeh “foreigners”: Eternal suffering, nightmare of lost identity’. Available from
<www.tharwaproject.com/English/ Main-Sec/Files/Kurds/Hasakah.htm>

١۶۴
 United Nations Committee on the Elimination of Racial Discrimination (26 October 1998),
Fifteenth Periodic Report of States Parties due in 1998: Syrian Arab Republic
(CERD/C/338/Add.1/Rev.1.)
United Nations Committee on the Rights of the Child (1997), Summary Record of the 361st
Meeting (UN Doc CRC/C/SR.361)
United Nations Human Rights Committee (25 August 2000), Second Periodic Report of States
Parties due in 1984: Syrian Arab Republic (CCPR/C/SYR/2000/2)
United Nations Security Council (2004), Security Council declares support for free, fair
presidential election in Lebanon; calls for withdrawal of foreign forces there (UN Press Release SC/8181
available at <www.un.org/News/Press/docs/2004/sc8181.doc.htm>)
US Department of State (August 2004), Background Note: Syria. Available from
<www.state.gov/r/pa/ ei/bgn/3580.htm>
US Department of State Bureau of Public Affairs (14 March 2003), Saddam’s Chemical
Weapons Campaign: Halabja: March 16, 1988. Available from <www.state.gov/r/pa/ei/rls/18714.htm>
US Library of Congress, Country Studies: Syria, 1987, ‘The Judiciary’. Available from
<http://lcweb2.loc. gov/ frd/cs/sytoc.html>
Wilson, Woodrow, Fourteen Points Speech (1918). Available from <http://usinfo.
state.gov/usa/infousa /facts/ democrac/51.htm>
World Bank (August 2001), Irrigation Sector Report No.22602. Available from
<www.worldbank.org/>
World Bank (August 2004), Syrian Arab Republic Data Profile for 2003, taken from World
Development Indicators Database. Available from <www.worldbank.org/>
World Bank (September 2004), Country Brief: Syria. Available from <www.worldbank.org/>
Yildiz, Kerim, and Deborah Russo (2000), Azerbaijan and Armenia: An Update on Ethnic
Minorities and Human Rights (London: KHRP)

١۶۵
 ‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (1‬ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (2‬ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ :‬ﻣﮑﺎﻧﻬﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ )‪(2900-539 BC1‬‬

‫‪ BC 1‬ﻣﺨﻔﻒ ‪ Before Christ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ‬

‫‪١۶۶‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (3‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن در ﻧﺎﺣﯿﻪاي ﻧﻔﺖ ﺧﯿﺰ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺣﺪود دو ﺳﻮم ﺣﻮزهﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ دﻧﯿﺎ در اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺮار‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (4‬زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻫﻨﺪ و اروﭘﺎﯾﯽ‬

‫‪١۶٧‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ )‪ (5‬ﺳﻮرﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (6‬رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات‬

‫‪١۶٨‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (7‬ﺣﻮزه آﺑﺮﯾﺰ رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (8‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺳﻮرﯾﻪ و ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ‬

‫‪١۶٩‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ )‪ (9‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺗﻈﺎﻫﺮات ‪ 12-13‬ﻣﺎرس ‪ 2004‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ )‪ (10‬ﮐﺎرت ﻗﺮﻣﺰ ﯾﮏ ﮐﺮد اﺟﻨﺒﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ او ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧٠‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ )‪ (11‬ﯾﮏ ﮐﻮدك ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ راﻫﭙﯿﻤﺎﯾﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ )‪ (12‬ﯾﮏ ﮐﻮدك ﮐﺮد ﺳﻮرﯾﻪ در ﺗﻈﺎﻫﺮات‬

‫‪١٧١‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ )‪ (13‬اﻟﻨﻮر روزوﻟﺖ‪ 1‬ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ در ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺼﻮﯾﺐ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪Eleanor Roosevelt 1‬‬

‫‪١٧٢‬‬