ISBN 978-953-55793-9-7

INSPIRATION –
Spatial Data Infrastructure in the
Western Balkans

Reference N°: 2011/281-381

Project Identification No.
EuropeAid/130907/C/SER/Multi

INSPIRATION:
National report SERBIA
(Act. 1.3)

This project is A project implemented by

funded by the GFA Consulting Group GmbH / conterra /
European Union Umweltbundesamt / GDI Gisdata

December, 2013.

1
 Your contact persons within
GFA Consulting Group GmbH are

Fritz Kroiss (Team Leader)

Conrad Graf Hoyos (Project Director)

INSPIRATION – Spatial Data Infrastructure

in the Western Balkans
EuropeAid/130907/C/SER/Multi

INSPIRATION National report SERBIA

(Act. 1.3)

Author: Ivan R. Aleksić

Disclaimer
The content of this publication is the sole responsibility of Ivan R. Aleksić and can in no
way be taken to reflect the views of the European Union.

GFA Consulting Group GmbH

Eulenkrugstraße 82
D-22359 Hamburg, Germany
Phone: +49 (40) 6 03 06 – 175; Fax: +49 (40) 6 03 06 – 179
E-Mail: Conrad.hoyos@gfa-group.de

This project is funded by the European Union

A project implemented by GFA Consulting Group GmbH / conterra / Umweltbundesamt / GDI Gisdata
Publisher for the consortium: GDi Gisdata, Zagreb
Zagreb, december 2013.

2
Project Title: INSPIRATION – Spatial Data Infrastructure in the Western Balkans
Project Number : EuropeAid/130907/C/SER/Multi

Country : Serbia

Counterpart:
Name:
Organisation:
Adress:
Tel. number:
Fax numer:
Contact:
E-mail
Tel. number:

Contractor:

Project Office: Head office:

Address : c/o GDi GISDATA Zagreb GFA, Eulenkrugstr 82
Bastianova 52a D 22359 Hamburg, Germany
10000 Zagreb, Croatia +49 (40) 603 06 170
Tel. number : +385 1 3696 146 Fax number : +49 (40) 603 06 179
E-mail : fritz.kroiss@umweltbundesamt.at conrad.hoyos@gfa-group.de
Contact person: Fritz Kroiss Conrad Hoyos
Team Leader Project Director GFA

Signatures : ______________________ Signatures : ______________________

Date of report: _______________________

Author of report: Ivan R. Aleksić

3
Sadržaj

NOTACIJA 6

POJMOVI 7

1. APSTRAKT 9

2. PROJEKTNI ZADATAK I UVOD 15

2.1 Projektni zadatak 15
2.2 Cilj projekta 15
2.3 Uvod 16

3. METODOLOGIJA IZRADE STUDIJE 17

4. REZULTATI STUDIJE 20

5. DETALJNI PRIKAZ IMPLEMENTACIJE NIGP 21

5.1 Zakonodavstvo 21
5.1.1 Opis zakonodavnog okvira 21
5.1.1.1 Aktuelni propisi koji uređuju NIGP 21
5.1.1.2 Propisi u postupku donošenja za uređivanje NIGP 25
5.1.1.3 Propisi o pristupu informacijama javnog sektora 26
5.1.1.4 Propisi o zaštiti intelektualnih prava prostornih informacija 28
5.1.1.5 Propisi o ograničenju prava na pristup prostornim informacijama 29
5.1.2 Razmena gepodataka 30
5.1.3 Model finansiranja NIGP i politika cena za prostorne informacije 39
5.1.3.1 Model finansiranja NIGP 40
5.1.3.2 Politika cena za prostorne podatke 44
5.1.4 Zaključak 46
5.2 Organizacija i koordinacija uspostavljanja NIGP 47
5.2.1 Postojeći institucionalni okvir i tela NIGP 47
5.2.2 Nacionalne strategije implementacije NIGP i plana aktivnosti 50
5.2.3 Zaključak 51

6. TEHNIČKA IMPLEMENTACIJA NIGP 52

6.1 Podaci 53
6.2 Metapodaci 59
6.3 Mrežni servisi 63
6.3.1 Geoportali 64
6.3.2. Geoportali na nacionalnom nivou 64
6.3.2.1 Geoportal GeoSrbija 64
6.3.2.2 Vodoprivrednoi informacion sistem 68
6.3.2.3 WEB GIS za rudarstvo i geologiju 69
6.3.3 Geoportali regionalnog nivoa 71
6.3.3.1 GIS servis - Zone i planovi Beograda 71
6.3.3.2 GIS servis-Regularni prostorni plan jablaničko-pčinjskog okruga 72
6.3.4 Geoportali lokalne samouprave 74
6.3.4.1 GIS Beoinfo – grad Beograd 74

4
6.3.4.2 GIS grada Kragujevac 78
6.3.4.3 GIS grada Novi Sad 79
6.3.4.4 GIS grada Niš 81
6.3.4.5 GIS opštine Šabac 82
6.3.4.6 GIS opštine Pančevo 84
6.3.4.7 GIS opštine Užice 85
6.3.4.8 GIS opštine Pirot 86
6.3.4.9 GIS opštine Zrenjanin 87
6.3.4.10 GIS opštine Subotica 88
6.3.4.11 GIS opštine Vladičin Han 89
6.3.4.12 GIS opštine Inđija 90
6.4 Zaključak 92

7. PREPORUKE ZA DALJI RAZVOJ NIGP 93

7.1 Zakonodavstvo 93
7.2 Koordinacija i organizacija 94
7.3 Tehnička implementacija 95

8. LITERATURA I INTERNETSKI IZVORI 97

9. KORISNI URL IZVORI U SRBIJI 100

5
NOTACIJA
AGROS Aktivna geodetska referentna osnova Srbije
CEN/TC 287 Evropski odbor za standardizaciju/Tehnički komitet 287
CSW Katalog mrežnih servisa (Catalogue Services for the Web)
CT Servis transformacije koordinata (Coordinate Transformation
Service)
DT Grupa za izradu nacrta (Drafting Team)
ETL Model ekstrakcije-transformacije-učitavanja (Extract Transform Load)
EU Evropska Unija
GCM Generički konceptualni model
GeoDRMRM Referentni model za upravljanje geoprostornim digitalnim
pravima
GIS Geografski informacioni sistem
GML Jezik geografskog kodiranja (Geography Markup Language)
GPS Global Positioning System
GNSS Global Navigation Satelite System
HTTP Protokol za prenos hiperteksta (Hypertext Transfer Protocol)
ICT Informaciono komunikacione tehnologije
INSPIRE Infrastruktura prostornih informacija u Evropi
IPP Infrastruktura prostornih podataka
IR Pravila implementacije (Implementing Rules)
ISO/TC 211 Međunarodna organizacija za standarde/Tehnički komitet 211
ISS Institut za standardizaciju Srbije
KS Komisija za standarde
NIGP Nacionalna infrastruktura geoprostornih podataka
NIPP Nacionalna infrastruktura prostornih podataka
NPAA Nacionalni program za usvajanje pravnih tekovina EU
(National Programme for the Adoption of the Acquis)
NPI Nacionalni program za integraciju
NSDI National Spatila Data Infrastructure
OASIS Organizacija za razvoj informacionih strukturnih standarda
(Organization for the Advancement of Structured Information
Standards)
OGC Otvoreni geoprostorni konzorcijum (Open Geospatial Consortium)
OMG Object Management Group
OWS OGC Mrežni servisi (OGC Web Services)
PSI Informacije javnog sektora (Public Sector Information)
RGZ Republički geodetski zavod
RS Republika Srbija
SDI Infrastruktura prostornih podataka (Spatial Data Infrastructure)
SOA Servisno orijentisana arhitektura
SRPS Srpski standard
SRS Prostorni referentni sistemi (Spatial Reference Systems)
UML Jezik jedinstvenog modelovanja (Unified Modelling Language)
VRS Vlada Republike Srbije
W3C World Wide Web Consortium
WMS Mrežni servis mapa (Web Map Service)
XML eXtensible Markup Language

6
POJMOVI

Daljinska detekcija: metod prikupljanja informacija putem sistema koji nisu u

direktnom fizičkom kontaktu sa ispitivanom pojavom ili objektom.

Digitalni model terena: prostorni prikaz matematički definisanog modela reljefa.

Digitalni ortofoto: digitalna slika teritorije u ortogonalnoj projekciji, dobijena iz

digitalnog aerofotogrametrijskog snimka, satelitskog snimka ili snimka dobijenog
ostalim metodama snimanja iz daljinske detekcije.

Državni referentni sistem: koordinatni sistem koga čini skup numeričkih vrednosti
konstanti, neophodnih da se definišu položaji i druga svojstva tačaka u prostoru.

Geografska imena: nazivi naseljenih mesta i fizičko-geografskih objekata (planina,

reka, jezera, itd.).

Geoportal: internet sajt ili njegov ekvivalent.

Geoprostorni podaci (Geopodaci): podaci sa direktnom ili indirektnom vezom sa

određenom lokacijom ili geografskom oblasti.

Infrastruktura prostornih podataka: predstavlja metapodatke, skupove i servise

prostornih podataka; mrežne servise i tehnologije; sporazume o razmeni, pristupu i
korišćenju; i mehanizme koordinacije i praćenja, uspostavljene i operativne
procese i procedure.

INSPIRE: Infrastruktura prostornih informacija u Evropi (the INfrastructure for

SPatial InfoRmation in Europe) - Evropska okvirna direktiva, koja čini pravni okvir
za kolektivno deljenje geoinformacija u okviru Evropske unije.

Interoperabilnost: mogućnost kombinovanja skupova prostornih podataka i

interakcije servisa bez ponovljanja manuelnih intervencija, tako da je rezultat
koherentan a dodatna vrednost skupova podataka i servisa povećana.

Katastarski plan: dvodimenzionalni prikaz parcela i objekata u ravni državne

projekcije.

Katastarski plan vodova: Dvodimenzionalni prikaz vodova u ravni državne

projekcije.

Metapodaci: informacije koje opisuju skupove i servise geopodataka,

omogućavajući njihovo pronalaženje, popisivanje i upotrebu.

Meta-registar: informacioni sistem za održavanje registara.

7
Nacionalni geoportal NIGP: internet sajt koji omogućava subjektima NIGP-a
povezivanje sa drugim servisima uključenim u NIGP, kao i pronalaženje, pristup i
korišćenje geopodataka;

NIGP - nacionalna infrastruktura geoprostornih podataka: predstavlja strategiju,

tehnologiju, pravila, standarde i ljudske resurse koji su potrebni za prikupljanje,
obradu, čuvanje, pristup, razmenu i optimalno korišćenje geoprostornih podataka.

Osnovni topografski model: predstavlja apstrakciju prostora i čine ga definisani

topografski objekti sa pripadajućim opisom svojstava i međusobnih odnosa
(atributi i relacije), obuhvatom prikupljanja, pravilima kreiranja i načinom prikaza, a
izrađuje se na osnovama i principima geografskog informacionog sistema.

Otvoreni standard: standard koji je besplatno i javno dostupan (bez nadoknade i

tereta patentnih ili licenci drugih oblika intelektualne svojine).

Prostorni objekat: apstraktni prikaz fenomena iz stvarnog sveta, u vezi sa

konkretnom lokacijom ili geografskom oblašću.

Prostorni podaci: podaci s direktnom ili indirektnom vezom sa određenom

lokacijom ili geografskom oblašću.

Servisi geopodataka: označavaju operacije koje se mogu obaviti pozivanjem

računarske aplikacije nad geopodacima koji su sadržani u skupovima
geopodataka ili na povezanim metapodacima.

Skup geopodataka: kolekcija geopodataka koji su međusobno povezani.

Skup prostornih podataka: zbirka prostornih podataka koju je moguće

identifikovati.

Standard: dokument uspostavljen konsenzusom i odobren od strane priznatog

tela koje omogućuje uobičajenu i višekratnu upotrebu, pravila, smernice ili
karakteristike za aktivnosti ili njihove rezultate, u cilju postizanja optimalnog
stepena reda u datom kontekstu.

Subjekti NIGP: su organi državne uprave, organi autonomne pokrajine, organi

lokalne samouprave, javna preduzeća, pravna lica kojima je povereno upravljanje
geopodacima, pravna lica koja koriste podatke i servise obuhvaćene NIGP-om i
koja pružaju usluge javnih servisa na osnovu tih geopodataka.

Tehnička dokumentacija: skup projekata koji se izrađuju radi utvrđivanja

koncepcije geodetskih radova, razrade uslova i načina izvođenja radova.

Web servisi: programske komponente koje omogućavaju izgradnju proširivih,

slabo povezanih i platformski nezavisnih aplikacija, koji podržavaju
međuoperativnost različitih sistema i omogućavaju aplikacijama da razmenjuju
poruke korišćenjem standardnih protokola.

8
1 APSTRAKT

APSTRACT

Studija pod nazivom INSPIRATION Country Report – SERBIA urađena je u okviru

realizacije projekta INSPIRATION Spatial Data Infrastructure in the Western
Balkans. Istraživanja i prikupljanja materijala realizovana su u periodu 2012.-2013.
godine.

Metodologija izrade Studije je zasnovana na metodama istraživanja, analizi

podataka, komunikacijama, diskusijama i analizi realizovane ankete. Korisni izvori
informacija bili su:
• Zvanična dokumenta Vlade Republike Srbije;
• Dokumenti Republičkog geodetskog zavoda;
• Studije i izveštaji koji su napravljeni za EU.

Razgovori su obavljani sa predstavnicima i licima odgovornim za razvoj NIGP u

sledećim institucijama:
• Ministarstva Republike Srbije;
• Republički geodetski zavod;
• Fakulteti i univerziteti;
• Istraživački instituti;
• Lokalne samouprave.

Studija sadrži značajne rezultate ankete o stanju geosektora. Republički geodetski

zavod – Sektor za informatiku i komunikacije, Odeljenje za NIGP, realizovao je
anketu u 2012. godini. Anketom je obuhvaćeno ukupno 78 institucija u Republici
Srbiji. Analiza se odnosi na upitnik koji sadrži 33 pitanja grupisanih u 5 tema:
informacije o organizaciji, prostorni podaci, saradnja između subjekata NIGP,
standardizacija i drugo.

Detaljan pregled implementacije NIGP se odnosi na zakonodavni okvir za

implementaciju NIGP u Republici Srbiji. Dat je pregled sledećih dokumenata:
zakona, regulativa i strategija. U Studiji se prikazuju najvažniji dokumenti iz oblasti
zakonodavstva koji regulišu geo podatake:
 INSPIRE direktiva - Evropska Unija (2007);
 Zakon o državnom premeru i katastru – Republika Srbija (2009).

Pregled trenutnih propisa koji regulišu NIGP dat je za: propise koji regulišu
delokrug državnih i drugih organa i zakoni koji regulišu pojedine stručne oblasti.
Propisi koji se nalaze u postupku donošenja su: nacrta novog zakona o NIGP u
Republici Srbiji i nova strategija NIGP za period 2013–2015 godine.

Prikazani su propisi važni za dostupnost podataka i geoinformacija: propisi o

pristupu informacijama javnog sektora, propisi o zaštiti intelektualnih prava
prostornih informacija i propisi o ograničenju prava na pristup prostornim
informacijama.

9
Razmena geopodataka definisana je ustavom, zakonima i drugim opštim aktima.
U Studiji je predstavljeno:
• Generalna obaveza saradnje;
• Način razmene geopodataka;
• Drugi propisi od značaja;
• Saradnja između subjekata NIGP;
• Pravila razmene i korišćenja proizvoda;
• Proizvodi i servisi u okviru NIGP;
• Prostorni podaci;
• Korišćenje geopodataka;
• Stanje u praksi.

U studiji se razmatraju modeli finansiranja NIGP:

• Servisi zasnovani na geoinformacijama;
• Praksa drugih država u odnosu na korišćenje prostornih podataka;
• INSPIRE zahtevi za obezbeđenje uslova za razmenu geopodataka i
servisa;
• Trenutna politika Republičkog geodetskog zavoda;
• Načini finansiranja organizacija.
Politika cena za prostorne podatke razmatrana je sa aspekta tržišta, kvalieta
podataka, sistema distribucije i modela plaćanja.

Organizacija i koordinacija uspostavljanja NIGP u Republici Srbiji predstavljena je:

 Institucionalnim okvirom NIGP;
 Telima za izgradnju NIGP;
 Nacionalnim strategijama implementacije NIGP;
 Planovima aktivnosti implementacije NIGP.

Tehnička implementacije NIGP u Republici Srbiji, razmatrana je sa aspekata

glavnih komponenti INSPIRE Direktive: podataka, metapodataka i mrežnih
servisa. Podaci su analizirani sa aspekata:
• Specifikacije podataka;
• Modela za transformaciju i formata za razmenu podataka;
• Formata podataka za NIGP;
• Pregleda projekata koji obezbeđuju geoinformacije.
U studiji su prikazani najznačajniji projekti u Republici Srbiji koji obezbeđuju
geoinformacije: CARDS Program Evropske Unije (2005-2010), JICA projekat
(2009-2011), IGIS projekat (2010-2013), Projekat Geoinformacije za razvoj i EU
integracije (2005-2011), projekti EuroGeographics i projekti EuroGlobalMap.

Predloženi standard metapodataka NIGP se zasniva na standardima:

• INSPIRE Implementacija pravila za metapodataka;
• ISO 19115 - Geografske informacije – Meta podaci;
• ISO 19139 - Geografske informacije – Meta podaci – XML shema.

Na nacionalnom nivou, postoji mreža usluga za setova prostornih podataka i

servisi za koje metapodaci su uspostavljeni u skladu sa INSPIRE Direktivom
(2007/2/EC). U praktičnoj primeni geoportali, koji doprinose razvoju NIGP u
Republici Srbiji, postoje na tri nivoa: nacionalnom, regionalnom i lokalnom.

10
U studiji su prikazani sledeći geoportali u Republici Srbiji:
Nacionalni nivo: Geoportal GeoSrbija - Republički geodetski zavod,
Vodoprivredni informacioni sistem i WEB GIS za rudarstvo i geologiju.
Regionalni nivo: GIS servis - zone i planovi Beograda i GIS servis –
regularni prostorni plan jablaničko-pčinjskog okruga.
Lokalni nivo: GIS Beoinfo – grad Beograd, GIS grada Kragujevca, GIS
grada Novi Sad, GIS grada Niš, GIS opštine Šabac, GIS opštine Pančevo, GIS
opštine Užice, GIS opštine Pirot, GIS opštine Zrenjanin, GIS opštine Subotica, GIS
opštine Vladičin Han i GIS opštine Inđija.

Studija daje preporuke za dalji razvoj NIGP. Preporuke za dalji razvoj NIGP u
Republici Srbiji prikazane su u okviru sledećih oblasti: zakonodavstvo,
koordinacija, organizacija i tehnička implementacija.

Imajući u vidu vreme i značaj daljeg razvoja NIGP, preporuke su date u tri
kategorije:
 Implementacija preporuka koje bi trebalo odmah ili što pre realizovati;
 Implementacija preporuka koje bi bilo poželjno realizovati;
 Preporuke koje bi bilo dobro uzeti u obzir u budućim razmatranjima
vezanim za uspostavljanje NIGP.

Najvažnije preporuke koje treba odmah realizovati su:

• Izrada nacrta novog zakona o NIGP u Republici Srbiji;
• Usvajanje strategije NIGP za period 2013 – 2015.

INSPIRE Direktiva 2007/2/EC o uspostavljanju infrastrukture geoprostornih

podataka u okviru Evropske zajednice je delimično transponovana u Republici
Srbiji.

11
ABSTRACT

The Study entitled INSPIRATION Country Report – SERBIA done within the
framework of the project INSPIRATION – Spatial Data Infrastructure in the
Western Balkans. Research and collection of materials were carried out in the
period 2012-2013.

Methodology of the Study is based on the research methods, data analysis,

communication, discussion and analysis of realized questionnaire. Useful sources
of information were:
• Official documents of the Government of the Republic of Serbia;
• Documents of the Republic Geodetic Authority;
• Studies and reports which have been made for the EU.

Interviews were conducted with representatives and persons responsible for NSDI
development in the following institutions:
• Ministries of the Republic of Serbia;
• Republic Geodetic Authority;
• Faculties and Universities;
• Research institutes;
• Local governments.

The Study contains significant results of the questionnaire on the state of geo-
sector. Republic Geodetic Authority – Sector of Informatics and Communication,
Department of NSDI, has made questionnaire in 2012. The survey covered a total
of 78 institutions in Republic of Serbia. The analysis refers to a questionnaire
which containing 33 questions grouped into 5 themes: information about the
organization, spatial data, cooperation between subjects NSDI, standardization
and other.

Detailed review of the implementation of NSDI is related to the legislative

framework for the implementation of the NSDI in Republic of Serbia. There is
review of the following documents: laws, regulations and strategies. The study
shows the most important documents in the field of legislation which regulating
geo data:
• INSPIRE Directive - The European Union (2007);
• Law on State Survey and Cadastre – Republic of Serbia (2009).

Review of current regulations governing the NSDI is given for: legislation which
regulating work government and other agencies and legislation which regulating
areas of profession. The regulations in the process of passing are: new law on
NSDI in Republic of Serbia and new strategy NSDI for the period 2013-2015 year.

Shown are the regulations relevant to the availability of data and geo information:
regulations on access to public sector information, regulations on the protection of
intellectual property rights spatial information and regulations to restrict the right of
access to spatial information.

12
The exchange of geo data, is define with the Constitution, laws and other general
acts. The Study shows:
• General obligation to cooperate;
• Way exchange of geo data;
• Other relevant regulations;
• Cooperation between subjects NSDI;
• Rules of the exchange and use of the product;
• Products and services within the NSDI;
• Spatial data;
• Using geo data;
• Situation in practice.

In the Study is discussed the financing models NSDI:

• Services based on geo information;
• The practice of other countries in relation to the use of spatial
data;
• INSPIRE requirements for securing the conditions for the
exchange of geo data and services;
• Current policy Republic Geodetic Authority;
• Methods of financing organizations.

Pricing policy for spatial data is discussed in terms of market, data quality,
distribution system and methods of payment.

Organization and coordination of the NSDI establishment of the Republic of Serbia

is represented by:
 The institutional framework of the NSDI;
 Working groups for building NSDI;
 National strategies for the implementation of the NSDI;
 Action plans for the implementation of the NSDI.

Technical implementation of the NSDI in Republic of Serbia was considered from

the aspect of the main components of the INSPIRE Directive: data, metadata and
network services. Data were analyzed from the aspects of:
• Data specification;
• Model transformation and formats for data exchange;
• Data formats for NSDI;
• Overview of projects that provide geo-information.

The study has shown the most significant projects in the Republic of Serbia, which
provide geo information: CARDS program of the European Union (2005-2010),
JICA project (2009-2011), IGIS project (2010-2013), Project Geo information for
development and European Integration (2005-2011), projects EuroGeographics
and projects EuroGlobalMap.

The proposed metadata standard NSDI is based on standards:

• INSPIRE implementing rules for metadata;
• ISO 19115 - Geographic information - Metadata;
• ISO 19139 - Geographic information - Metadata – XML scheme.

13
At the national level, there is a network of services for the spatial data sets and
services for which metadata have been established in accordance with the
INSPIRE Directive (2007/2/EC). In practical use geo-portals, which contribute to
the development of the NSDI in the Republic of Serbia, there are at levels:
national, regional, local.

The Study shows the following geo-portals of the Republic of Serbia:

National level: Geo-portal GeoSrbija - Republic Geodetic Authority, Water
Management Information System and WEB GIS for Mining and Geology.
Regional level: GIS service - zones and plans of Belgrade, GIS service –
spatial plan of the district Jablanica- Pčinj.
Local level: GIS Beoinfo – city Belgrade, GIS city Kragujevac, GIS city Novi
Sad, GIS city Niš, GIS of Šabac municipality, GIS of Pančevo municipality, GIS of
Užice municipality, GIS of Pirot municipality, GIS of Zrenjanin municipality, GIS of
Subotica municipality, GIS of Vladičin Han municipality and GIS of Inđija
municipality.

The study provides recommendations for further development of the NSDI.

Recommendations for further development of the NSDI in Republic of Serbia are
presented in the following areas: legislation, coordination, organization and
technical implementation.

In order to further develop the NSDI, recommendations are given in three

categories:
• Implementation of the recommendations that should be immediately
realized or as soon as possible;
• Implementing the recommendations which would be desirable to realize;
• Recommendations that would be well taken into account in future
considerations for the establishment of the NSDI.

The most important recommendations that should be immediately realized:

• Making draft of the new law on the NSDI in Republic of Serbia.
• Adoption of the NSDI strategy for the period 2013 – 2015.

INSPIRE Directive 2007/2/EC of the establishment of the infrastructure for

geospatial information within the European Community was partially transposed in
Republic of Serbia.

14
2 PROJEKTNI ZADATAK I UVOD
2.1 Projektni zadatak
Dokumentacijom projektnog zadatka (Terms of reference – TOR) INSPIRATION –
The Spatial Data Infrastructure Solution for Western Balkans (EC 2011) u
zemljama korisnicama projekta (Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska,
Makedonija, Crna Gora, Srbija i Kosovo1) promoviše se infrastruktura prostornih
podataka (IPP) i koordiniše njihova izgradnja u jugoistočnoj Europi sa idejom
pripreme korisnika da usklade NIGP sa ciljevima INSPIRE direktive.

Za postizanje navedenih ciljeva definisane su sledeće aktivnosti na projektu:

 analiza političkog, institucionalnog i zakonodavnog okvira,
 izgradnja kapaciteta i prenos znanja,
 podizanje svesti i komunikacija.

U okviru svake od navedenih aktivnosti definisani su konkretni zadaci. U

komponenti projekta Aktivnost broj 1, na osnovu koje se izrađuje ovaj nacionalni
izveštaj, predviđeno je da se realizuju sledeći zadaci:
 regionalna analiza zakonodavnog okvira IPP,
 regionalni izveštaj sa preporukama za uspostavljanje IPP,
 individualni (nacionalni) izveštaj sa preporukama za IPP zakonodavstvo,
 izrada regionalne studije o katastru i IPP.

Saglasno Aktivnosti broj 1 iz projekta, ovaj izveštaj pod nazivom „INSPIRATION

nacionalni izveštaj – SRBIJA“ (INSPIRATION Country Report – SERBIA) pokriva
konkretnu Aktivnost 1.3 – izradu individualnog (nacionalnog) izveštaja sa
preporukama za IPP zakonodavstvo.

2.2 Cilj projekta

Saglasno projektnom zadatku ili TOR-u INSPIRATION projekta (EC 2011, str.16),
cilj ovog izveštaja je da se kreiraju i sistematizuju preporuke za poboljšanje
zakonodavnog okvira i nacrta odredbi IPP za korisnike, uključujući nacrt osnovnih
članova za buduću harmonizaciju sa INSPIRE direktivom. Izveštaj definiše i daje
opis tela NIPP u skladu s nacrtom odredbi, uključuje predložene mere kao i
redosled zadataka za njihovu implementaciju.

Imajući u vidu da je u Studiji izrađenoj u okviru aktivnosti 1.1 - Regionalni izveštaj

o zakonodavnom okviru IPP (Kroiss 2013), pored regionalne analize napravljen i
nacionalni separat o IPP zakonodavnom okviru za svaku zemlju korisnicu
(aktivnost 1.2), onda je ovaj zadatak prilagođen izrađenoj Studiji i realnosti
trenutka u kojem se Nacionalna infrastruktura prostornih podataka (NIPP) nalazi.

1
Pod UNSCR 1244/99 („This designation is without prejudice to positions on status, and is in line with
UNHCR 1244 and ICJ Advisory opinion on the Kosovo declatration of independence“)

15
 Realnost trenutka za Republiku Srbiju ogleda se u činjenici da se ona nalazi na
putu za ulazak u Evropsku Uniju.

Krajem meseca aprila 2013. godine, izvestilac Evropskog parlamenta za Srbiju

pozvao je Evropski savet da odredi datum za početak pristupnih pregovora Srbije i
Evropske Unije. U izveštaju je ocenjeno da je Republika Srbija ostvarila značajan
napredak u nekim oblastima reformi vezanih za EU i pozvan je Evropski savet da
odredi datum za početak pristupnih pregovora Srbije i EU pošto je to, kako je
naglašeno, u interesu i Srbije i Evrope.

Datum početka pristupnih pregovora o ulasku Srbije u Evropsku Uniju očekuje se

da bude definisan najduže do meseca avgusta 2013. godine. Ove aktivnosti bi
imale ogroman doprinos za evropske integracije, a posebno su značajne za
Republiku Srbiju i zemlje zapadnog Balkana u celini, kao i za ekonomski oporavak
krizom pogođenog regiona.

Sagledavajući postavljeni cilj i sveukupni kontekst u kojem se izveštaj izrađuje, on

je prilagođen sadašnjem trenutku i proširen na nacionalni izveštaj o NIGP koji
sadrži sledeće dve glavne komponente:
 Detaljni prikaz implementacije NIGP u Republici Srbiji;
 Preporuke za dalji razvoj NIGP u Republici Srbiji.

2.3 Uvod
Prva studija o implementaciji NIGP u Republici Srbiji urađena je pod naslovom
"Predlog Nacionalne infrastrukture prostornih podataka u Republici Srbiji"
(Konecny 2006).

Prva studija dala je prikaz elemeneta NIGP koji su postojali u Srbiji u 2006. godini i
onih koji su se trebali razvijati. Glavni cilj prve studije bio je predstavljanje i
razmatranje pristupa NIGP u drugim zemljama i na osnovu ovih primera,
identifikovani su elementi koje treba uzeti u obzir tokom budućeg razvoja NIGP u
Srbiji.

Ubrzo naredne 2007. godine, dolazi do inicijative o implementaciji Nacionalne

infrastrukture geoprostornih podataka (NIGP), koja se zasniva na principima
definisanim INSPIRE direktivom (INfrastructure for SPatial InfoRmation in Europe
– Infrastruktura za prostorne informacije u Evropi) odnosno, Evropske komisije
(European Commission: DIRECTIVE 2007/2/EC). Svrha direktive je da obezbedi
kreiranje evropske infrastrukture harmonizovanih podataka o prostoru za potrebe
podrške aktivnostima od direktnog ili indirektnog uticaja po životnu sredinu sa
stanovišta geoinformacija.

Ova studija u okviru INSPIRATION projekta detaljno razmatra postojeće stanje u

oblasti NIGP u Republici Srbiji, ocenjuje dostignuti nivo savremenog razvoja i daje
preporuke za buduću implementaciju prema INSPIRE direktivi.

16
3 METODOLOGIJA IZRADE STUDIJE
Metodologija izrade Studije zasnovana je na metodama istraživanja, analiza
podataka, komunikacija, razgovora i analiza realizovanih anketa.

U istraživanjima i analizi podataka korišćeni su:

 službeni dokumenti Vlade Republike Srbije (VRS),
 službeni dokumenti Republičkog geodetskog zavoda (RGZ),
 službeni dokumenti drugih tela javne vlasti u Srbiji,
 studije, izveštaji, članci i prezentacije koje je RGZ izradio ili naručio,
 studije i izveštaji koji su izrađeni za potrebe EU.

Komunikacije su obavljene uglavnom direktno na sastancima i stručnim

skupovima, zatim putem Interneta i telefona.

Razgovori su obavljani sa predstavnicima i odgovornim licima za razvoj NIGP u

sledećim institucijama:
 Ministarstva Republike Srbije;
 Republički geodetski zavod;
 Fakulteti na Univerzitetima;
 Naučni instituti;
 Teritorijalne autonomije;
 Lokalne samouprave.

Korišćeni su rezultati ankete koju su kreirale radne grupe NIGP i koje su izradile
upitnik kao instrument za prikupljanje informacija od subjekata NIGP i drugih
učesnika, radi sagledavanja trenutnog stanja i potreba za dalji razvoj u geosektoru.

Rezultate ove opsežne ankete u kojoj je učestvovalo 78 institucija, analizirao je

Republički geodetski zavod – Sektor za informatiku i komunikacije, Odeljenje za
NIGP. Rezultati analize ankete dati su u dokumentu pod nazivom "Detaljni prikaz
rezultata upitnika o stanju u geosektoru" (2013).

Svrha ovog dokumenta jeste obezbeđivanje pregleda pristiglih odgovora na

Upitnik o stanju u geosektoru radi omogućavanja analiza od strane Radnog tima
za analizu stanja u geosektoru i sve druge potrebe vezane za NIGP.

Osnovni podaci o upitniku

Upitnik sadrži 33 pitanja grupisanih u 5 tema:

1. Podaci o organizaciji;
2. Prostorni podaci;
3. Saradnja između subjekata NIGP;
4. Standardizacija;
5. Ostalo.

17
Podaci o organizacijama

U narednoj tabeli 3.1 data je struktura organizacija koje su odgovarale na upitnik

prema vrsti organizacije.

Tabela 3.1 Struktura anketiranih organizacija prema vrsti

Institucija Broj Procenat
Organ lokalne samouprave 29 37%
Organ državne uprave (ministarstvo, posebna
17 22%
organizacija)
Javno preduzeće 15 19%
Ostalo 6 8%
Naučno-obrazovna ustanova 5 6%
Privatna organizacija 3 4%
Organ teritorijalne autonomije 2 3%
Javna agencija 1 1%
Projektantsko-urbanistička organizacija 0 0%

Grafička predstava zastupljenosti organizacija u anketi prema vrsti data je na slici

3.1. U najvećem procentu odgovori na upitnik su prosleđeni od strane organa
lokalnih samouprava (37%), zatim od organa državne uprave (22%) i javnih
preduzeća (19%).

Slika 3.1 Zastupljenost organizacija u anketi prema vrsti.

Odgovori lokalne samouprave su ravnomerno teritorijlno raspoređeni, s tim da

lokalne samouprave sa krajnjeg juga Republike Srbije imaju slab odziv. U
Vojvodini su opštine koje su se odazvale na upitnik iz centralnog dela, pogranične
istočne i zapadne opštine nisu zastupljene (generalno gledano u Vojvodini se
odazvala samo jedna pogranična opština).

18
Organizacije obavljaju svoju delatnost na različitim teritorijalnim nivoima:
 Lokalnom;
 Regionalnom;
 Nacionalnom;
 Međunarodnom.

Raspored organizacija prema teritorijalnom nivou delatnosti dat je u tabeli 3.2.

Tabela 3.2 Organizacije prema teritorijalnom nivou delatnosti

Teritorijalni nivo Broj Procenat
Lokalni nivo 34 44%
Nacionalni nivo 34 44%
Regionalni nivo 6 8%
Međunarodni nivo 3 4%
Bez odgovora 1 1%

Grafička predstava zastupljenosti organizacija prema teritorijalnom nivou

delatnosti data je na slici 3.2.

Slika 3.2 Organizacije prema teritorijalnom nivou delatnosti

Podjednako su zastupljene organizacije koje prema teritorijalnom nivou pripadaju

nacionalnom nivou (44%) i lokalnom (43%).

19
4 REZULTATI STUDIJE

Rezultati Studije se odnose na prikaze detaljnih analiza pojedinih segmenata

neophodnih za implementaciju i razvoj NIGP:
 Detaljni prikaz implementacije NIGP;
 Tehnička implementacija NIGP;
 Preporuke za dalji razvoj NIGP.

Detaljni prikaz implementacije NIGP

Detaljni prikaz implementacije NIGP posvećen je sledećim oblastima:

 Zakonodavstvo;
 Organizacija i koordinacija uspostavljanja NIGP.

U okviru analize zakonodavstva razmatraju se: zakonodavnoi okvir, razmena

gepodataka, modeli finansiranja NIGP i politika cena za prostorne informacije.

Organizacija i koordinacija uspostavljanja NIGP razmatrana je i prikazana sa više

različitih aspekata: postojećeg institucionalnog okvira i tela NIGP, nacionalne
strategije implementacije NIGP i planova aktivnosti.

Tehnička implementacija NIGP

Detaljni prikaz tehničke implementacije NIGP posvećen je sledećim oblastima:

 Podaci;
 Metapodaci;
 Mrežni servisi.

Analizama ovih oblasti obuhvaćeni su i prezentovani: geoportali nacionalnog,

regionalnog i lokalnog značaja.

Preporuke za dalji razvoj NIGP

Analize preporuka za dalji razvoj NIGP prikazane su u okviru sledećih oblasti:

 Zakonodavstvo;
 Koordinacija i organizacija;
 Tehnička implementacija NIGP.

Rezultati Studije prikazani su: tekstom, tabelama i grafičkim prilozima.

20
5 DETALJNI PRIKAZ IMPLEMENTACIJE NIGP
5.1 Zakonodavstvo
Zakonodavni okvir neophodan za implementaciju NIGP u Republici Srbiji sastoji se
od sledećih dokumenata:
 Zakona;
 Uredbi;
 Strategija.

5.1.1 Opis zakonodavnog okvira

Opis zakonodavnog okvira u Republici Srbiji detaljno je razmatran u dokumentu
Nacionalna infrastruktura geoprostornih podataka - Pregled stanja pravne
regulative u oblasti geopodataka (2012).

Ovaj dokument je donela Radna grupa za pravni okvir NIGP-a u julu 2012. godine,
sa obavezom periodičnog ažuriranja. Dokument daje pregled stanja važeće
pravne regulative u oblasti prikupljanja, razmene i korišćenja geopodataka.
Materijal se koristi za potrebe analize postojeće situacije u oblasti geoinformacija
radi planiranja i realizacije aktivnosti na implementaciji INSPIRE direktive u srpsko
zakonodavstvo i drugih aktivnosti na kreiranju institucionalnog okvira, kao što su
definisanje sporazuma o saradnji i određivanje odgovornih subjekata za pojedine
teme.

Propisi se mogu globalno svrstati u dve oblasti:

 propisi koji regulišu oblast geopodataka,
 propisi koji regulišu delokrug državnih i drugih organa.

5.1.1.1 Aktuelni propisi koji uređuju NIGP

Propisi koji regulišu oblast geopodataka

Najvažniji propisi u Evropi i Republici Srbiji koji obezebeđuju mehanizme i

instrumente potrebne za unapređenje odlučivanja, razvoj i sprovođenje politike i
propisa u oblasti geoinformacija su:
 INSPIRE direktiva;
 Zakon o državnom premeru i katastru.

21
INSPIRE direktiva

Direktiva INSPIRE usvojena je od strane Evropskog parlamenta i Saveta Evropske

unije 14. marta 2007. godine. Direktiva obezbeđuje okvir za kreiranje infrastrukture
harmonizovanih informacija o prostoru unutar i između zemalja članica.
Istovremeno, direktiva definiše zajednički prilaz pitanjima pristupa i razmene
digitalnih geopodataka i na taj način obezbeđuje dostupne geoinformacije na
nacionalnom i evropskom nivou (Tabela 5.1.1.1.1).

Tabela 5.1.1.1.1 Direktiva INSPIRE

Naziv Vrsta Datum
Direktiva 2007/2/ES Evropskog parlamenta i Saveta zakonodavni 14/03/2007
Evropske unije od 14. marta 2007. godine o akt
uspostavljanju infrastrukture prostornih informacija
u Evropskoj uniji (INSPIRE)
zakonodavni
Uredba o INSPIRE razmeni podataka i servisa 29/03/2010
akt
Uputstvo o "Uredba o pristupu skupovima
prostornih podataka i servisa zemalja članica od
uputstvo 03/12/2010
strane institucija i organa Zajednice pod usklađenim
uslovima''
INSPIRE – Dobra praksa u razmeni podataka i
uputstvo 21/12/2011
servisa

Skupovi prostornih podataka u kontekstu direktive moraju biti u digitalnoj formi i u

vlasništvu javnih institucija, odnosno moraju biti definisani jednom od 34 teme koje
su date u aneksima direktive.

Teme prostornih podataka obuhvaćene direktivom razvrstane su po aneksima

prema prioritetima za donošenje pravila za harmonizaciju i implementaciju:

ANEKS I

1. Koordinatni referentni sistemi

2. Sistemi mreža
3. Geografski nazivi
4. Administrativne jedinice
5. Adrese
6. Katastarske parcele
7. Transportne mreže
8. Hidrografija
9. Zaštićene lokacije

ANEKS II

1. Visine
2. Pokrivenost tla
3. Orto-snimci
4. Geologija

22
 ANEKS III

1. Statističke jedinice
2. Objekti
3. Tlo
4. Korišćenje zemljišta
5. Zdravlje i sigurnost ljudi
6. Vodovi i vladine institucije
7. Lokacije za praćenje životne sredine
8. Proizvodni i industrijski kapaciteti
9. Poljoprivredni i vodoprivredni kapaciteti
10. Distribucija populacije – demografija
11. Zone upravljanja/ograničenja/regulisanja i jedinice izveštavanja
12. Zone prirodnog rizika
13. Atmosferski uslovi
14. Meteorološke geografske karakteristike
15. Okeanografske geografske karakteristike
16. Morski regioni
17. Bio-geografski regioni
18. Staništa i biotopi
19. Distribucija vrsta
20. Energetski izvori
21. Izvori minerala

Zakonom o državnom premeru i katastru

Zakonom o državnom premeru i katastru („Službeni glasnik RS“, br. 72/09 i 18/10)
uređeni su stručni poslovi i poslovi državne uprave koji se odnose na geodetsko-
katastarske poslove, pri čemu je stvoren okvir za osnivanje NIGP i transponovanje
INSPIRE direktive u pravni sistem Republike Srbije.

Zakonom je kreirana osnova za uspostavljanje NIGP kroz odredbe koje definišu

(članovi 159. – 167.):
 Subjekte NIGP;
 Osnivanje, održavanje i korišćenje geopodataka NIGP;
 Sadržinu NIGP;
 Metapodatke, skupove i servise geoprostornih podataka;
 Nacionalni geoportal NIGP;
 Ograničenja pristupu skupovima i servisima geoprostornih podataka;
 Organe NIGP i ovlašćenja Saveta NIGP.

Zakon o državnom premeru i katastru stupio je na snagu u septembru 2009. U

Zakonu je definisan okvir kojim se stvara pravna osnova za uspostavljanje NIGP i
njime je izvršena delimična transpozicija INSPIRE direktive u Republici Srbiji.

Važan instrument za osnivanje NIGP je zaključivanje sporazuma o razmeni,

pristupu i korišćenju geopodataka između subjekata NIGP. Za efikasno
funkcionisanje utvrđuju se mehanizmi koordinacije i nadzora nad procesima i
procedurama osnivanja i korišćenja geopodataka. Preko nacionalnog geoportala

23
održava se javni servis metapodataka i obezbeđuje subjektima i korisnicima
povezivanje sa drugim servisima, kao i pronalaženje, pristup i korišćenje
geopodataka u okviru NIGP.

Propisi koji regulišu delokrug državnih i drugih organa

Delokrug rada državnih i drugih organa, koji u obavljanju poslova iz svoje

nadležnosti prikupljaju i koriste geopodatke, utvrđen je Zakonom o ministarstvima,
Zakonom o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine, Zakonom o
lokalnoj samoupravi, Zakonom o glavnom gradu i zakonima kojima se regulišu
pojedine stručne oblasti (Tabela 5.1.1.1.2 i 5.1.1.1.3).

Prilikom navođenja delokruga pojedinih državnih i drugih organa akcenat je

stavljen na obavljanje poslova koji se odnose na geopodatke, odnosno nije se
razmatrao ceo delokrug pojedinog organa. Takođe, prilikom razmatranja delokruga
državnih i drugih organa nisu navođeni podzakonski akti i ostali relevantni akti
(akcioni planovi, strategije...).

Tabela 5.1.1.1.2 Propisi koji regulišu delokrug državnih i drugih organa

No Naziv zakona

1 Zakon o ministarstvima
2 Zakon o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine
3 Zakon o lokalnoj samoupravi
4 Zakon o glavnom gradu
5 Zakoni koji regulišu pojedine stručne oblasti

Tabela 5.1.1.1.3 Zakoni koji regulišu pojedine stručne oblasti

No Naziv zakona
1 Zakon o državnom premeru i katastru
2 Zakon o javnim putevima
3 Zakon o železnici
4 Zakon o vodama
5 Zakon o zaštiti prirode
6 Zakon o meteorološkoj i hidrološkoj delatnosti
7 Zakon o šumama
8 Zakon o rudarstvu i geološkim istraživanjima
9 Zakon o zvaničnoj statistici
10 Zakon o planiranju i izgradnji
11 Zakon o zaštiti životne sredine
12 Zakon o poljoprivrednom zemljištu
13 Zakon o energetici
14 Zakon o kulturnim dobrima
15 Zakon o odbrani
16 Zakon o registru prostornih jedinica
17 Zakon o Republičkom seizmološkom zavodu

24
5.1.1.2 Propisi u postupku donošenja za uređivanje NIGP
Pripreme nacrta novog zakona o NIGP

INSPIRE direktiva je delimično transponovana u srpsko zakonodavstvo kroz

Zakon o državnom premeru i katastru. U zemljama Evropske unije transpozicija
INSPIRE direktive urađena je kroz donošenje odgovarajućih zakona. Pored toga, u
zemljama u regionu kao što su Hrvatska i Makedonija transpozicija direktive
planirana je kroz donošenje novog zakona. Na osnovu toga, Radna grupa za
pravni okvir odlučila je da se donese nov zakon radi potpunog transponovanja
INSPIRE direktive u srpsko zakonodavstvo. Zakonom bi se predvidelo i donošenje
eventualnih podzakonskih akata, sa planiranim rokovima za donošenje.
U okviru aktivnosti o pristupanju Evropskoj uniji Vlada Republike Srbije u februaru
2013. godine usvojila je Nacionalni program za usvajanje propisa Evropske unije –
NPAA (National Programme for the Adoption of the Acquis). NPAA za period
2013 – 2016 predstavlja nastavak Nacionalnog programa za integraciju (NPI) koji
je realizovn u periodu 2008 – 2012 i obezbeđuje kontituitet procesa usklađivanja
srpskog zakonodavstva sa evropskim propisima.

U NPAA dokumentu u poglavlju 27. Životna sredina predviđena je puna

transpozicija INSPIRE direktive kroz donošenje zakona o NIGP. Planirani rok za
donošenje zakona o NIGP je IV kvartal 2015. godine.

U novembru 2012. godine na sastancima radnih grupa formiran je radni tim od

članova radnih grupa sa zadatkom da pripremi tekst nacrta zakona o NIGP radi
pune transpozicije INSPIRE direktive.

Strategija NIGP za period 2013–2015 godine

U cilju daljeg razvoja Nacionalne infrastrukture geoprostornih podataka, Radni tim

NIGP-a za pripremu nacrta strategije je u 2013. godini počeo izradu nacrta nove
Strategije NIGP za period 2013.–2015.

Period za novu strategiju određen je u skladu sa periodom koji pokriva Uredba o

utvrđivanju srednjoročnog programa radova na osnivanju i održavanju Nacionalne
infrastrukture geoprostornih podataka za period od 01. januara 2011. do 31
decembra 2015. godine.

Nova Strategija NIGP (2013–2015) koncipirana je na osnovu Zakona o državnom

premeru i katastru. Srednjoročnim programom radova date su najvažnije aktivnosti
za uspostavljanje NIGP za naredni strateški period, koje će biti uzete u obzir pri
definisanju novog akcionog plana.

Kao razvojni dokument, nova strategija na osnovu dostignutog statusa projektuje

razvoj NIGP kroz određivanje vizije i akcioni plan. Pored toga, definiše se i dalji rad
organa NIGP i uloga RGZ na implementaciji INSPIRE direktive u cilju razvoja e-
uprave u Republici Srbiji i obezbeđenja boljih uslova za razmenu i korišćenja
geoprostornih podataka za dobrobit državnog i privatnog sektora, privrede i
građana.

25
 U Novoj Strategiji razmatra se pregled realizovanih aktivnosti na uspostavljanju
NIGP u periodu od 2009. do 2012. godine vezano za pravni, institucionalni i
tehnički okvir, kao i veza strategije sa drugim dokumentima.

Akcioni plan obuhvata osnovne komponente:

 Saradnja u geosektoru;
 Geopodaci i servisi;
 Pravni okvir;
 Model finansiranja;
 Razvoj kapaciteta;
 Monitoring i izveštavanje.

Pored vizije definišu se:

 Implementacija INSPIRE direktive;
 Uloga tela NIGP (Savet i radne grupe);
 Saradnja sa e-upravom;
 Dobrobit za državne organe, privredu i građane;
 Implementacija strategije.

Uspostavljanjem efikasnijih institucijonalnih i tehničkih okvira smanjiće se troškovi

produkcije geoprostornih podataka, izbeći dupliranje napora i obezbediti
konzistentnost geoprostornih podataka u okviru NIGP. Istraživanjima i edukacijom
razviće se novi poslovi i usluge značajni za građane, javni i privatni sektor.

5.1.1.3 Propisi o pristupu informacijama javnog sektora

Dostupnost podataka koji su u posedu državnih i drugih organa regulisana je i
definisana nizom akata:
 Ustav Republike Srbije;
 Zakon o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja;
 Zakon o potvrđivanju Konvencije o dostupnosti informacija, učešću javnosti
u donošenju odluka i pravu na pravnu zaštitu u pitanjima životne sredine;
 Zakon o zaštiti životne sredine.

Ustav Republike Srbije

Ustavom Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 98/06) propisano je, pored
ostalog, da:

(1) svako ima pravo da istinito, potpuno i blagovremeno bude obaveštavan o

pitanjima od javnog značaja i sredstva javnog obaveštavanja su dužna da to pravo
poštuju, kao i da svako ima pravo na pristup podacima koji su u posedu državnih
organa i organizacija kojima su poverena javna ovlašćenja (član 51.).

(2) svako ima pravo na zdravu životnu sredinu i na blagovremeno i potpuno

obaveštavanje o njenom stanju (član 74.).

26
Zakon o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja

Zakonom o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja („Službeni

glasnik RS“, br. 120/04, 54/07, 104/09, 36/10) propisano je, pored ostalog, da:

(1) je informacija od javnog značaja, u smislu ovog zakona, informacija kojom

raspolaže organ javne vlasti, nastala u radu ili u vezi sa radom organa javne vlasti,
sadržana u određenom dokumentu, a odnosi se na sve ono o čemu javnost ima
opravdan interes da zna (član 2. stav 1);

(2) mu bude saopšteno da li organ vlasti poseduje određenu informaciju od javnog

značaja, odnosno da li mu je ona inače dostupna, odnosno da svako ima pravo da
mu se informacija od javnog značaja učini dostupnom tako što će mu se omogućiti
uvid u dokument koji sadrži informaciju od javnog značaja, pravo na kopiju tog
dokumenta, kao i pravo da mu se, na zahtev, kopija dokumenta uputi poštom,
faksom, elektronskom poštom ili na drugi način (član 5.);

(3) državni organ, najmanje jednom godišnje, izrađuje informator sa osnovnim

podacima o svom radu (član 39. stav 1.).

Zakon o potvrđivanju Konvencije o dostupnosti informacija, učešću javnosti

u donošenju odluka i pravu na pravnu zaštitu u pitanjima životne sredine

Zakonom o potvrđivanju Konvencije o dostupnosti informacija, učešću javnosti u

donošenju odluka i pravu na pravnu zaštitu u pitanjima životne sredine („Službeni
glasnik RS“, broj 38/09) propisano je, pored ostalog, da:

(1) informacija o životnoj sredini predstavlja svaku informaciju u pismenom,

vizuelnom, zvučnom, elektronskom ili drugom materijalnom obliku o stanju
elemenata životne sredine (član 2.);

(2) će svaka strana obezbediti da organi javne vlasti, kao odgovor na zahtev za
informacijama o životnoj sredini, učine te informacije dostupnim javnosti, u okviru
nacionalnog zakonodavstva (član 4.);

(3) će svaka strana obezbediti:

 da organi javne vlasti poseduju i ažuriraju informacije u oblasti životne

sredine u skladu sa svojim funkcijama;

 uspostavljanje sistema obaveznog protoka informacija prema organima

javne vlasti o predloženim i postojećim aktivnostima koje mogu imati
značajnog uticaja na životnu sredinu;

 da način na koji organi javne vlasti stavljaju informacije u oblasti zaštite

životne sredine na raspolaganje javnosti bude transparentan i da te
informacije budu efektivno dostupne;

27
  da informacije u oblasti životne sredine postanu sve dostupnije u
elektronskim bazama podataka do kojih javnost može lako doći putem
javnih telekomunikacionih mreža (član 5.).

Zakon o zaštiti životne sredine

Članom 9. stav. 10. Zakona o zaštiti životne sredine utvrđeno je načelo

informisanja i učešća javnosti koje glasi da u ostvarivanju prava na zdravu životnu
sredinu svako ima pravo da bude obavešten o stanju životne sredine i da
učestvuje u postupku donošenja odluka čije bi sprovođenje moglo da utiče na
životnu sredinu, kao i da su podaci o stanju životne sredine javni.

5.1.1.4 Propisi o zaštiti intelektualnih prava prostornih informacija

U Republici Srbiji je na snazi više zakona kojima se uređuje pravna zaštita
intelektualne svojine. Najznačajniji među ovim zakonima su:
 Zakon o autorskom i srodnim pravima;
 Zakon o patentima;
 Zakon o žigovima;
 Zakon o pravnoj zaštiti industrijskog dizajna;
 Zakon o zaštiti topografija integrisanih kola.

Zaštita prava proizvođača prostornih informacija (imalaca prava na prostornim

informacijama) ostvaruje se u skladu sa Zakonom o autorskim i srodnim pravima
(„Službeni glasnik RS“, br. 104/09 , 99/11 i 119/12).

Navedenim zakonom uređuju se prava autora književnih, naučnih, stručnih i

umetničkih dela (autorsko pravo), pravo interpretatora, pravo prvog izdavača
slobodnog dela, prava proizvođača fonograma, videograma, emisija, baza
podataka i pravo izdavača štampanih izdanja kao prava srodna autorskom pravu
(srodna prava).

Autorsko delo je u smislu navedenog zakona originalna duhovna tvorevina autora,

izražena u određenoj formi, bez obzira na njegovu umetničku, naučnu ili drugu
vrednost, njegovu namenu, veličinu, sadržinu i način ispoljavanja, kao i
dopuštenost javnog saopštavanja njegove sadržine.

Autorskim delom smatraju se, naročito:

 pisana dela (knjige, brošure,članci, prevodi, računarski programi u bilo
kojem obliku njihovog izražavanja, uključujući i pripremni materijal za
njihovu izradu i dr.);
 govorna dela (predavanja, govori, besede i dr.);
 dramska, dramsko-muzička, koreografska i pantomimska dela, kao i dela
koja potiču iz folklora;
 muzička dela, sa rečima ili bez reči;
 filmska dela (kinematografska i televizijska dela);

28
  dela likovne umetnosti (slike, crteži, skice, grafike, skulpture i dr.);
 dela arhitekture, primenjene umetnosti i industrijskog oblikovanja;
 kartografska dela (geografske i topografske karte);
 planovi, skice, makete i fotografije;
 pozorišna režija.

Autorskim delom smatra se i zbirka, koja s obzirom na izbor i raspored sastavnih

delova, ispunjava uslove propisane za autorsko delo (enciklopedija, zbornik,
antologija, izabrana dela, muzička zbirka, zbirka fotografija, grafička mapa, izložba
i sl.).

Zakonom se, u skladu sa navedenim, priznaju i štite autorska prava autora

(proizvođača) na prostornim informacijama, bez obzira u kojoj formi su ista
izražena (slika, karta, plan, zbirka...).

Autor uživa moralna i imovinska prava u pogledu svog autorskog dela od trenutka
nastanka autorskog dela.

Bitno je napomenuti i da Zakon priznaje prava proizvođačima baza podataka, dok

se pod bazama podataka, u smislu Zakona smatra zbirka zasebnih podataka,
autorskih dela ili drugih materijala uređenih na sistematičan ili metodičan način,
koji su pojedinačno dostupni elektronskim ili drugim putem.

Može se konstatovati da u Republici Srbiji postoji odgovarajuća zakonska

regulativa koja se odnosi na zaštitu intelektualnih prava proizvođača prostornih
informacija.

5.1.1.5 Propisi o ograničenju prava na pristup prostornim

informacijama
Opšti uslovi pod kojima je moguće ograničiti prava pristupa skupovima i servisima
prostornih informacija (geopodaci) regulisani su direktno Zakonom o državnom
premeru i katastru („Službeni glasnik RS“, br. 72/09 i 18/10).
Članom 165. navedenog zakona propisano je da javni pristup skupovima i
servisima geopodataka može biti ograničen ako bi takav pristup nepovoljno uticao
na:
 poverljivost postupaka javnih institucija gde je poverljivost uređena
zakonom;
 međunarodne odnose, javnu sigurnost i nacionalnu odbranu;
 vođenje sudskih postupaka, sposobnost pojedinca da ima pravedan proces
ili sposobnost javne institucije da sprovode istragu krivične ili prekršajne
prirode;
 poverljivost komercijalnih, industrijskih, statističkih i poreskih informacija,
gde je takva poverljivost propisana zakonom;
 prava intelektualne svojine;

29
  poverljivost ličnih podataka ili dosijea koji se odnose na fizičko lice, ako to
lice nije dalo pristanak za otkrivanje informacija, a gde je takva poverljivost
propisana zakonom;
 zaštitu životne sredine na koju se informacije odnose.

Na snazi je više zakona koji su od značaja za ovu materiju, od kojih je bitno

napomenuti:
1. Zakon o tajnosti podataka („Službeni glasnik RS“, broj 104/09);
2. Zakon o zaštiti podataka o ličnosti („Službeni glasnik RS“, br 97/08, 104/09 -
dr. zakon, 68/12 - US, 107/12);
3. Zakon o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaj („Službeni
glasnik RS“, br. 120/04, 54/07, 104/09, 36/10);
4. Zakon o izdavanju publikacija („Službeni glasnik RS“, br. 37/91, 53/93 - dr.
zakon, 67/93 - dr. zakon, 48/94 - dr. zakon, 135/04, 101/05 - dr. zakon).

Pored navedenog, ograničenja prava na pristup prostornim informacijama

propisana su, i mogu biti propisana u skladu sa navedenim opštim uslovima, kroz
niz posebnih zakona.

5.1.2 Razmena geopodataka

Ustavom, zakonima i drugim opštim aktima regulisani su međusobni odnosi
državnih i drugih organa.

Razmena geopodataka između državnih i drugih organa realizuje se na osnovu

sporazuma i propisa.

Generalna obaveza saradnje

Zakonom o državnoj upravi („Službeni glasnik RS“, br. 79/05, 101/07, 95/10)
propisano je, pored ostalog, da su organi državne uprave dužni da sarađuju u svim
zajedničkim pitanjima i da jedni drugima dostavljaju podatke i obaveštenja
potrebna za rad, kao i da organi državne uprave osnivaju zajednička tela i
projektne grupe radi izvršavanja poslova čija priroda zahteva učešće više organa
državne uprave.

Dalje je propisano da se odnosi organa državne uprave sa drugim državnim

organima zasnivaju na pravima i dužnostima određenim Ustavom, zakonom i
drugim opštim aktima, da se odnosi sa organima autonomne pokrajine zasnivaju
na saradnji i obaveštavanju u okviru Ustava, zakona i drugih opštih akata,
odnosno da se odnosi organa državne uprave sa organima opština, gradova i
grada Beograda u pitanjima iz njihovog delokruga zasnivaju na pravima i
dužnostima određenim zakonom.

30
Iz navedenog proizilazi da postoji generalna obaveza organa državne uprave i
drugih organa da međusobno sarađuju i dostavljaju podatke i obaveštenja
potrebna za rad.

Način razmene geopodataka

Način na koji se vrši razmena geopodataka između državnih i drugih organa

(postupak, pitanje naknade za korišćenje geopodataka, autorska prava i ostala
pitanja od značaja) uređen je na različite načine. U jednom broju slučajeva sam
način razmene je detaljno regulisan zakonom i podzakonskim aktima.

1) Pravilnikom o nacionalnoj listi indikatora zaštite životne sredine („Službeni

glasnik RS“, broj 37/11) bliže su određeni subjekti, kao i način i rokovi dostavljanja
podataka u informacioni sistem.

2) Zakonom o državnom premeru i katastru propisano da se za korišćenje

podataka i za usluge koje pruža Republički geodetski zavod plaća naknada, da
visinu naknade za korišćenje podataka i pružanja usluga utvrđuje Vlada, kao i da
se, izuzetno, u cilju izrade, odnosno izmene planskog dokumenta, na zahtev
jedinice lokalne samouprave, autonomne pokrajine ili ministarstva, izdaju bez
naknade kopije postojećih topografskih, katastarskih planova, katastarskih planova
vodova, odnosno njihove digitalne kopije i digitalni ortofoto.

Navedeno je bliže razrađeno Uredbom o načinu čuvanja, korišćenja i razgledanja

podataka premera, katastra zemljišta, katastra nepokretnosti i vodova („Službeni
glasnik RS“, broj 42/03), kojom je propisano da se istom uređuje način čuvanja,
korišćenja, odnosno distribucije i razgledanja podataka osnovnih geodetskih
radova, premera, katastra zemljišta, katastra nepokretnosti i vodova u
Republičkom geodetskom zavodu, da se korišćenje podataka u digitalnom obliku
vrši distribucijom podataka putem digitalnih medija, intraneta i interneta, da se
distribuirani podaci mogu koristiti isključivo u svrhe koje su navedene u zahtevu za
njihovo izdavanje, kao i da se razmena podataka preko magnetnih medija vrši u
skladu sa odredbom člana 22. Uredbe o obezbeđivanju i zaštiti informacionih
sistema državnih organa.

Dalje je Uredbom o visini naknade za korišćenje podataka premera i katastra i

pružanje usluga Republičkog geodetskog zavoda („Službeni glasnik RS“, br.
45/02, 15/10, 9/11) uređena visina naknade za korišćenje podataka premera i
katastra i pružanje usluga Republičkog geodetskog zavoda, kao i slučajevi kada
se državni i drugi organi oslobađaju obaveze plaćanja naknade za korišćenje
podataka i to: (1) državni organ i organizacija i organ i organizacija jedinice
teritorijalne autonomije i lokalne samouprave, za izveštaje o podacima premera i
katastra koji su neophodni za vođenje postupka iz okvira njihove nadležnosti; (2)
sud za prepise ili izvode iz posedovnog lista, odnosno lista nepokretnosti u svrhu
vođenja postupka pokrenutog po službenoj dužnosti; (3) naučna i obrazovna
ustanova kada podatke koristi za potrebe edukacije, naučna i eksperimentalna
istraživanja.

Zakonom o državnom premeru i katastru regulisana je mogućnost zaključivanja

sporazuma između subjekata NIGP, pri čemu su najvažnije odredbe:

31
 Član 160. stav 4. – Osnivanje, održavanje i korišćenje geopodataka NIGP
Za korišćenje geopodataka zaključuju se sporazumi o razmeni, pristupu i
korišćenju geopodataka između subjekata NIGP-a, a za njegovo funkcionisanje
utvrđuju se mehanizmi koordinacije i nadzora nad procesima i procedurama
osnivanja i korišćenja geopodataka.
Član 163. stav 3. – Skupovi i servisi geopodataka
Korišćenje skupova i servisa geopodataka od strane subjekata i korisnika vrši se u
skladu sa pravima pristupa i propisanim naknadama.
Član 167. stav 1. tačka 1. – Ovlašćenja Saveta NIGP-a
Savet NIGP-a predlaže Vladi subjekte, kriterijume i norme za osnivanje i
održavanje NIGP-a, srednjoročni program radova, izvore i način finansiranja
NIGP-a i visinu naknade za korišćenje geopodataka NIGP-a.

Na ovaj način je stvorena pravna osnova za zaključivanje sporazuma između

subjekata NIGP-a kojima će se bliže regulisati pojedina pitanja od značaja za
razmenu, pristup i korišćenje geopodataka u okviru NIGP-a.

Pojedini propisi delimično regulišu način na koji se odvija razmena geopodataka, ili
dodiruju neka pitanja od značaja.

Tako je na primer Zakonom o zaštiti prirode propisano, pored ostalog, da Akt o

proglašenju zaštićenog područja naročito sadrži ukupnu površinu zaštićenog
područja i površine područja opština, odnosno teritorija gradova obuhvaćenih
granicom zaštićenog područja, sa spiskom katastarskih opština; osnovnu
vlasničku strukturu na nepokretnostima; opis i grafički prikaz granica zaštićenog
područja i granica prostora sa propisanim režimima zaštite; kao i to da se
navedeni podaci obezbeđuju iz baze podataka katastra nepokretnosti koje izdaje
Republički geodetski zavod bez naknade troškova, na zahtev Zavoda za zaštitu
prirode Srbije. Sam postupak razmene, rokovi, autorska prava i ostala pitanja nisu
obuhvaćena navedenim zakonom.

U većem broju slučajeva način na koji se vrši razmena geopodataka određuju

sami državni ili ostali organi sopstvenim odlukama ili se razmena geopodataka
odvija u skladu sa dogovorom državnih i drugih organa, najčešće na osnovu
prethodno zaključenih ugovora.

Iz navedenog se može zaključiti da ne postoji opšti i jednoobrazan način po kojem

se odvija razmena geopodataka.

Drugi propisi od značaja

Pored propisa koji direktno uređuju način razmene geopodataka za samu razmenu
geopodataka od značaja su i drugi propisi, među kojima posebno mesto imaju
sledeći zakoni:

1) Zakon o obligacionim odnosima („Službeni list SFRJ“, br. 29/78, 39/85, 45/89 -
US, 57/89 i „Službeni list SRJ“, br. 31/93, 22/99 - dr. propis, 23/99 - ispravka,
35/99 - dr. propis, 44/99 - dr. propis);

32
2) Zakon o autorskim i srodnim pravima („Službeni glasnik RS“, br. 104/09, 99/11,
119/12);
3) Zakon o tajnosti podataka („Službeni glasnik RS“, broj 104/09);
4) Zakon o informacionom sistemu Republike Srbije (“Službeni glasnik RS”, broj
12/96);
5) Zakon o elektronskoj trgovini („Službeni glasnik RS“, broj 41/09);
6) Zakon o elektronskom potpisu („Slubeni glasnik RS“, broj 135/04).

Saradnja između subjekata NIGP

Pored toga što su korisnici, javne institucije su najvažniji snabdevači podacima.

Značajni proizvođači geopodataka, prepoznaju potrebu udruživanja i saradnje
između subjekata NIGP-a radi postizanja sledećeg:
 Saradnja između javnih institucija da bi se prikupile informacije za pojedine
prostorne teme (putna mreža, železnica, zaštićena prirodna područja i sl.) u
cilju obezbeđenja sveobuhvatnih i ažurnih skupova i servisa geopodataka;
 Smanjenja troškova prikupljanja, održavanja i pristupa geopodacima kroz
efikasnu razmenu informacija na nacionalnom nivou;
 Kreiranje novih usluga zasnovanih na informacijama o prostoru (GPS,
navigacija, praćenje vozila ...), što će ubrzati razvoj privatnog sektora.

Da bi se razvio pun kapacitet upotrebe prostornih podataka i tržišta veoma je

važno da javne institucije sarađuju u cilju proizvodnje interoperabilnih skupova
podataka. Ovo je sama suština NIGP saradnje.

U slučaju kada se razmena podataka između javnih institucija obavlja uz previsoke

naknade, postoji opravdan rizik da će se proizvedeni geopodaci razmenjivati u
manjem obimu, i da će se razvoj tržišta usporiti.

Načini odvijanja saradnje između subjekata NIGP pri razmeni geopodataka,

grupisani su u nekoliko kategorija i prikazani u tabeli 5.1.2.1.

Tabela 5.1.2.1 Načini odvijanja saradnje subjekata NIGP

Kategorije odgovora Zastupljenost Procenat
Po zahtevu 20 26%
Bez odgovora 17 22%
Na osnovu zakona [i] po zahtevu 16 21%
Na osnovu ugovora/sporazuma 9 12%
Po zahtevu i na osnovu ugovora/sporazuma 5 6%
Na osnovu zakona 4 5%
Na osnovu zakona i ugovora/sporazuma i po
3 4%
zahtevu
Na osnovu zakona i ugovora/sporazuma 3 4%
Nema saradnje – interna upotreba podataka 1 1%

33
Najčešće se saradnja između organizacija odvija po zahtevu (26%), odnosno na
osnovu zakona (i) po zahtevu (21%). Značajan procenat saradnje se odvija na
osnovu potpisanih/sklopljenih ugovora/sporazuma (12%).

U većini slučajeva organizacije proizvode podatke za sopstvene potrebe (35%), ali

ih po zahtevima različitih korisnika dele. Značajni korisnici su građani (18%),
organi lokalne i državne uprave (10% i 8% respektivno) (Slika 5.1.2.1).

Slika 5.1.2.1 Korisnici proizvoda.

Pravila razmene i korišćenja proizvoda

Kao polazna osnova za utvrđivanje osnovnih principa saradnje na sastancima

radnih grupa tokom 2012. godine razmatran je inicijalni predlog pravila za razmenu
i distribuciju geopodataka u okviru NIGP, koji je pripemio RGZ.

Članovi radnih grupa upoznati su sa savremenim tendencijama na svetskom

tržištu geoinformacija. Posebno je istaknuta različita praksa u pogledu finansiranja
i razmene podataka između državnih institucija s naglaskom na rastuću potrebu da
geopodaci budu dostupni i razmenjivani pod povoljnim uslovima.

Tokom rasprave na sastancima izneta su iskustva subjekata NIGP po pitanju

pristupa geopodacima. Rasprava se fokusirala na pitanje razmene geopodataka
između državnih i drugih organa, sa akcentom na pitanje finansiranja i naknade za
korišćenje geopodataka. Iznet je stav da razmena geopodataka između javnih
institucija treba da se odvija bez plaćanja naknade za korišćenje geopodataka.
Takođe je istaknuto da je potrebno naći balans između potrebe korisnika
geopodataka za povoljnim uslovima za pristup geopodacima i potrebe proizvođača
za obezbeđenje odgovarajućih sredstava za finansiranje troškova prikupljanja i
održavanja geopodataka, a što je u skladu sa odredbama INSPIRE direktive.
Naglašeno je da su osnovni principi na kojima će se zasnivati buduća saradnja
između subjekata NIGP, s fokusom na finansiranje, od ključnog značaja za

34
uspešno uspostavljanje NIGP. Osnovni principi o saradnji usaglašeni su na nivou
svih radnih grupa (Slika 5.1.2.2). Radna grupa za saradnju je usvojila predlog
dokumenta i dostavila Savetu NIGP na razmatranje i odlučivanje. Na osnovu ovog
dokumenta definisaće se osnovne pretpostavke za izradu nacrta sporazuma o
saradnji između subjekata NIGP-a.

Slika 5.1.2.2 Diskusija na sastancima radnih grupa

Proizvodi i servisi u okviru NIGP

Proizvodi koji se baziraju na geoprostornim podacima mogu biti klasifikovani na

sledeći način:
 Servisi za pretraživanje i pregled podataka (Data Discovery and Viewing
Service (Web Clients)) – ovo su servisi poput geoportala www.geosrbija.rs
gde je omogućeno pretraživanje preko metapodataka i javni uvid u
geopodatke;
 Web Map Services (WMS) – standardni protokol za pružanje
georeferenciranih karata u obliku rastera (npr. jpg, png) preko Interneta koje
su generisane iz jedne ili više distribuiranih geobaza;
 Preuzimanje (download) rasterskih slika – podrazumeva preuzimanje kopija
geopodataka radi direktnog pristupa podacima;
 Web Feature Services (WFS) – slični su WMS servisu, ali daju pristup
vektorskim geopodacima;

35
  Preuzimanje (download) vektorskih podataka – podrazumeva preuzimanje
kopija vektorskih podataka sa atributima.

Prostorni podaci

U anketi o stanju u geosektoru najveći broj organizacija naveo je proizvodnju

geopodataka vezanih za objekte (27, odnosno 49%) i geopodatke o korišćenju
zemljišta i lokacijama za praćenje životne sredine (19, odnosno 35%). Značajan
broj organizacija proizvodi i geopodatke o poljoprivrednim i vodoprivrednim
kapacitetima (17), kao i o proizvodnim i industrijskim kapacitetima (16).

Pregled svih organizacija sa odgovorima vezanim za skupove/proizvode

geopodataka dat je na slici 5.1.2.3. Najveći broj skupova podataka su označile
sledeće organizacije:
 Republički geodetski zavod – 31 skup podataka;
 Republički seizmološki zavod – 11 skupova podataka;
 Opština Kanjiža – 11 skupova podataka.

Slika 5.1.2.3 Broj organizacija prema broju skupova prostornih podataka

Najzastupljeniji proizvodi su iz sledećih kategorija:

 Urbanizam (30%);
 Zaštita životne sredine (10%);
 Transport (8%);
 Topografija (7%);
 Hidrografija (5%);
 Zaštita prirode (5%);
 Ortofoto i satelitski snimci (4%);
 Lokalni registri (3%);
 Katastar nepokretnosti (3%);
 Infrastruktura (2%);

36
  Adrese (2%);
 Tematske karte (2%).
Najviše proizvoda koje nabavljaju od drugih organizacija su navele sledeće
organizacije (Slika 5.1.2.4):
 Republički geodetski zavod – 19 proizvoda;
 Grad Beograd – Gradska uprava grada Beograda – 12 proizvoda;
 JP" Zavod za urbanizam Vojvodine" – 12 proizvoda;
 JVP Srbijavode – 11 proizvoda;
 Ministarstvo odbrane RS – 11 proizvoda;
 MPŠV-Republička direkcija za vode – 11 proizvoda;
 Ministarstvo spoljnih poslova – 10 proizvoda.

Slika 5.1.2.4 Broj organizacija prema broju proizvoda koje nabavljaju od drugih
organizacija

Najčešći proizvodi koji se nabavljaju od drugih organizacija za redovne aktivnosti

su sledeći:
 Topografske karte (7%);
 Ortofoto (7%);
 Katastarski planovi (6%);
 Katastarske parcele (4%);
 Adresni podaci (3%);
 Listovi nepokretnosti (2%);
 Uslovi i saglasnosti (2%);
 Prostorni planovi (2%).

Većina organizacija je naznačila nabavku prostornih podataka od drugih institucija

(79%) za svoje redovne aktivnosti. Najveći broj organizacija nabavlja od 1-5

37
proizvoda od drugih organizacija (60%). Najčešće se nabavljaju topografske karte
(7%), ortofoto (7%) i katastarski planovi (6%), dok je ubedljivo najčešći
proizvođač/distributer prostornih podataka Republički geodetski zavod (33%).

Korišćenje geopodataka

U svrhu definisanja pravila razmene i distribucije geopodataka upotreba istih može

se klasifikovati prema sledećem:
 Upotreba podataka od strane javnih institucija;
 Upotreba za obrazovanje, istraživanje i nauku;
 Upotreba od strane drugih neprofitnih institucija (NVO i slično);
 Upotreba u komercijalne svrhe;
 Upotreba od strane javnog registrovanog korisnika;
 Upotreba od strane javnog neregistrovanog korisnika.

Važno je naglasiti da je klasifikacija izvršena prema načinu upotrebe geopodataka,

a ne prema vrsti korisnika. Javna institucija u smislu ovog dokumenta je državni
organ, organ teritorijalne autonomije, jedinice lokalne samouprave, odnosno drugi
organ ili organizacija kojoj je povereno vršenje javnih ovlašćenja.

Načini upotrebe geopodataka u odnosu na vrstu proizvoda gde su definisana

pravila razmene dati su u narednoj tabeli 5.1.2.2.
Tabela 5.1.2.2 Razmena geopodataka
Pretraživanje
Proizvod i pregled Raster Vektor
WMS WFS
Upotreba (Discovery (Download) (Download)
and View)
Upotreba podataka od
Prema sporazumima i protokolima o
strane javnih
saradnji
institucija
Upotreba za
Bez naknade za internu upotrebu za
obrazovanje,
ograničeni nivo podataka i područje
istraživanje i nauku
Upotreba od strane
Po komercijalnim uslovima ili u posebnim
drugih neprofitnih
Besplatno sa slučajevima zaključivanjem ugovora
institucija
Upotreba u određenim Komercijalni uslovi, posebni sporazumi za
komercijalne svrhe ograničenjima veće količine podataka i sl.
Upotreba od strane
Komercijalni Komercijalni
javnog registrovanog
uslovi uslovi
korisnika
Upotreba od strane
javnog
Nije primenjivo
neregistrovanog
korisnika

38
 Stanje u praksi

U praksi je primetan veći broj problema u postupku razmene geopodataka između

državnih i drugih organa.

Iako je pojedinim zakonima uspostavljena obaveza za pojedine državne i druge

organe da vode odgovarajuće baze i registre geopodataka u digitalnom obliku
činjenica je da se usled niza okolnosti (nedostatak sredstava, tehničkih
mogućnosti, stručnog kadra...) takvi registri ne vode, ili da su, ako se vode, u
jednom većem broju slučajeva geopodaci nepouzdani ili neažurni.

Dalje je primetno da usled niza razloga (preklapanje nadležnosti, nepreciznost ili

neažurnost geopodataka...) često dolazi do toga da veći broj državnih i drugih
organa prikuplja geopodatke koji se odnose na istu materiju, čime se nepotrebno
dupliraju troškovi, kao i da usled nedostatka regulative o standardima prikupljeni
geopodaci često nisu podesni za razmenu i višestruko korišćenje.

Najveću prepreku u razmeni geopodataka najčešće predstavlja politika cena

geopodataka državnih i drugih organa, odnosno previsoko određena visina
naknade za korišćenje geopodataka. Ovo dovodi do toga da državni i drugi organi
ne pribavljaju potrebne geopodatke od drugih nadležnih državnih i drugih organa,
već iste pribavljaju na druge načine, u nekim slučajevima i na način da samostalno
prikupljaju potrebne geopodatke, iako im isto ne ulazi u delokrug rada.

Takođe, čak i u slučajevima da državni ili drugi organ ima obavezu da dostavi
podatke bez plaćanja naknade, u praksi dolazi do problema obzirom da u većini
slučajeva nisu propisani rokovi u kojima je potrebno isto da se uradi, ne postoje
opšte prihvaćeni standardi, tehničke mogućnosti, odnosno odgovarajući servisi i
slično.

Pored svega ovoga, primetno je da i dalje postoji određeni otpor državnih i ostalih
organa prema otvaranju i deljenju podataka, odnosno nedostatak faktičke
saradnje.

Sve ovo dovodi do toga da se razmena geopodataka u praksi ne odvija

sistematski, već zavisi od slučaja do slučaja.

5.1.3 Model finansiranja NIGP i politika cena za prostorne informacije

Osnovni faktori koji utiču na korišćenje geopodataka su:
 Dostupnost;
 Cena distribucije.

Od strane velikog broja država inicirana je izgradnja NIGP kako bi se stvorile

pretpostavke da se podigne kvalitet i dostupnost geopodataka.

39
 U savremenom društvu informacije o prostoru se sve više koriste u rešavanju
svakodnevnih potreba profesionalnih korisnika i građana. Znatno povećan interes
za geoinformacijama izazvan je brzim razvojem informacionih tehnologija,
posebno interneta, uređaja za navigaciju i pozicioniranje, a naročito mobilnih
uređaja.

Analize predviđaju rapidan razvoj tržišta geoinformacija. Mnogi industrijski sektori

proizvode servise zasnovane na geopodacima uključujući oblasti kao što su
kartografija, komunikacije, bezbednost i odbrana, transport, poljoprivreda, turizam i
druge.

5.1.3.1 Model finansiranja NIGP

Servisi zasnovani na geoinformacijama

Proteklih godina, svetske kompanije Google, Apple i Microsoft, zauzele su značajno

mesto u snabdevanju korisnika geopodacima putem interneta. Nove generacije internet
proizvoda, kao što su Google Earth i Microsoft Virtual Earth, podstiču sve veći interesi za
upotrebu geoinformacija. Takva promena je dodatno podstaknuta razvojem 'open source'
aplikacija.

U mnogim zemljama praksa pokazuje da servise za navigaciju i pozicioniranje

pruža privatni sektor, dok javne institucije ne uspevaju da reaguju efikasno na
zahteve tržišta za novim geoservisima.

Praksa drugih država u odnosu na korišćenje prostornih podataka

Praksa u Svetu u odnosu na politiku razmene, finansiranja i korišćenja

geopodataka je različita. U jednom broju država, poput SAD i Španije, zauzet je
generalan stav da se podaci, koji su prikupljeni za javnu upotrebu finansiranjem iz
državnog budžeta, ne naplaćuju ponovo, odnosno da su dostupni bez naknade
(Tabela 5.1.3.1.1).

U Francuskoj i Japanu se geopodaci razmenjuju bez plaćanja naknade između

javnih institucija uz podršku finansiranja proizvodnje i održavanja iz državnog
budžeta. Švedska i Norveška su usvojile modele po kojima se razmena i
korišćenje geopodatka u principu vrši uz plaćanje naknade, s tim što se razmena
podataka između javnih institucija reguliše zaključivanjem posebnih ugovora. Iako
podaci nisu „besplatni“ ovi modeli podstiču razmenu podataka u javnom sektoru po
relativno niskoj ceni.

Engleska je primer zemlje gde je nacionalna agencija za kartografiju Ordnance

Survey prodavala geopodatke po tržišnoj vrednosti, uz postojanje brojnih servisa
koji se odnose na geopodatke. Interesantno je da je u međuvremenu došlo do
promena u njihovoj politici, obzirom da je od strane predsednika Vlade predloženo
da se određeni skupovi geopodataka u vlasništvu Ordnance Survey učine
dostupnim bez plaćanja naknade i bez ograničenja za ponovnu upotrebu.

40
 Tabela 5.1.3.1.1 Modeli plaćanja

Zemlja Visina naknade Modeli plaćanja

Velika
Britanija 100% Tržišna cena

Švedska
Norveška

Francuska
Japan

SAD 0% Bez naknade

Španija

Generalna iskustva ukazuju na okolnost da visoke cene prostornih podataka

ugrožavaju optimalnu upotrebu podataka i vode prema proizvodnji istih od strane
više subjekata, što kao posledicu ima nepotrebne troškove kroz dupliranje
prikupljanja podataka.

INSPIRE zahtevi za obezbeđenje uslova za razmenu geopodataka i servisa

Direktiva propisuje da države članice moraju osigurati da servisi za pronalaženje

(discovery) i pregled (view) budu na raspolaganju javnosti bez plaćanja naknade,
uz izuzetak da javna institucija koja obezbeđuje servise može da naplaćuje
naknadu za korišćenje servisa pregleda, gde će naknada osigurati održavanje
skupova geopodataka, naročito kada se radi o velikom obimu podataka koji se
često ažuriraju.

Takođe, direktiva obavezuje države članice da usvoje pravila po kojima će se vršiti

razmena skupova i servisa geopodataka između javnih institucija, čime bi se
omogućilo da javne institucije imaju neometan pristup relevantnim servisima
prostornih podataka, što bi im dalje omogućilo da efikasnije obavljaju poslove iz
svoje nadležnosti. U slučaju da se naknade naplaćuju, iste bi trebale biti određene
u najmanjem mogućem iznosu, kojim bi se obezbedio neophodan kvalitet i
dostupnost skupova i servisa prostornih podataka zajedno sa odgovarajućim
povraćajem investicija, imajući u vidu način finansiranja javnih institucija.

Trenutna politika Republičkog geodetskog zavoda

RGZ je vodeća institucija u Srbiji kada je reč o obezbeđenju ključnim

geoinformacijama. Razmena i distribucija geopodataka se obavlja u skladu sa
važećom regulativom. Samo pitanje naknada za korišćenje podataka i servisa iz
nadležnosti RGZ-a bliže je uređeno Zakonom o državnom premeru i katastru
(„Službeni glasnik RS“, broj 72/09 i 18/10) i Uredbom o visini naknade za
korišćenje podataka premera i katastra i pružanje usluga Republičkog geodetskog
zavoda („Službeni glasnik RS“, br. 45/02, 15/10 i 9/11).

41
Zakonom o državnom premeru i katastru u članu 174. definisano je pitanje
naknada za korišćenje geodetsko-katastarskih podataka i pružanje usluga Zavoda.
Visinu naknade utvrđuje Vlada donošenjem uredbe.

Uredbom o visini naknade za korišćenje podataka premera i katastra i pružanje

usluga Republičkog geodetskog zavoda regulisani su uslovi i tarife za korišćenje
podataka i usluga RGZ-a. U pojedinim slučajevima podaci i usluge se pružaju bez
naknade: izveštaji za državne organe i jedinice lokalne samouprave za vođenje
postupaka iz njihove nadležnosti; izvodi iz lista nepokretnosti za potrebe vođenja
sudskih postupaka po službenoj dužnosti; za naučne ili obrazovne ustanove kada
podatke koriste za potrebe edukacije, naučna i eksperimentalna istraživanja.

Uvid u podatke geodetsko-katastarskog informacionog sistema i dokumentaciju u

analognom obliku, može se izvršiti neposredno u prostorijama Zavoda ili putem
interneta.

Najvažniji web servisi su:

 KNweb (http://katastar.rgz.gov.rs/KnWebPublic) servis koji omogućava
pretraživanje baze i javni uvid u podatake katastra nepokretnosti
 Pretraga i uvid u prostorne podatke preko geoportala
(http://www.geosrbija.rs)

Najznačajniji prihod RGZ ostvaruje prodajom podataka i usluga koji se odnose na

podatke katastra nepokretnosti.

Načini finansiranja organizacija

U anketi o stanju u geosektoru, odgovore na pitanja o modelu finansiranja za

NIGP, dalo je 66 organizacija (85%) a kombinacije ponuđenih odgovora
predstavljene su u tabeli 5.1.3.1.2.

Tabela 5.1.3.1.2 Modeli finansiranja NIGP

Zastupljenost
Model finansiranja NIGP-a Procenat
odgovora
1. Troškovi proizvodnje iz budžeta za ključne
geopodatke, razmena bez naknade između 41 53%
subjekata
2. Naknada za korišćenje geopodataka prema
9 12%
dogovorenim uslovima
3. Tržišni uslovi 1 1%
4. Drugo 2 3%
1. "budžet" i 2. "naknada" 11 14%
1. "budžet" i 3. "tržište" 1 1%
1. "budžet", 2. "naknada" i 3. "tržište" 1 1%
Bez odgovora 12 15%

42
Polovina organizacija (53%) se opredelila za model finansiranja NIGP-a na način
da se za ključne podatke pokrivaju troškovi proizvodnje iz budžeta, uz razmenu
bez naknade između subjekata NIGP-a. Značajan procenat imaju i kombinacija
navedenog metoda sa metodom naknade za korišćenje geopodataka prema
prema dogovorenim uslovima, kao i sama naknada prema dogovorenim uslovima
(respektivno 14%, 12%).

Na slici 5.1.3.1.1 dat je grafički prikaz procenata obeležavanja pojedinačnih

ponuđenih odgovora (a ne kombinacija ponuđenih odgovora koje su organizacije
obeležavale, što je prikazano tabelarno).

Slika 5.1.3.1.1 Modeli finansiranja NIGP - pojedinačni odgovori

Raspored načina finansiranja organizacija u Republici Srbiji (2012. godina)

pregledno je dat u tabeli 5.1.3.1.3.

Tabela 5.1.3.1.3 Način finansiranja organizacije

Način finansiranja organizacije Broj Procenat
Državni budžet 21 27%
Budžet autonomne pokrajine/lokalne samouprave 20 26%
Delimično budžet i delimično sopstveni prihodi 19 24%
Sopstveni prihodi 12 15%
Državni budžet/Budžet autonomne pokrajine/lokalne
3 4%
samouprave
Budžet autonomne pokrajine/lokalne samouprave 1 1%
Ostalo 1 1%
Bez odgovora 1 1%

43
 Grafički prikaz načina finansiranja organizacija dat je na slici 5.1.3.1.2.

Slika 5.1.3.1.2 Način finansiranja organizacija

Finansiranje organizacija je približno podjednako raspoređeno na sledeće tri

kategorije:
1. Budžet autonomne pokrajine/lokalne samouprave;
2. Državni budžet;
3. Delimično budžet i delimično sopstveni prihodi.

5.1.3.2 Politika cena za prostorne podatke

Tržište

Potencijalni kupci i korisnici geopodataka mogu se razvrstati u tri osnovne grupe:

 Državni organi – ministarstva, posebne organizacije, organi autonomnih
pokrajina i lokalnih samouprava, javna preduzeća i drugi organi koji se
finansiraju iz državnog budžeta, a kojima su geopodaci neophodni u
obavljanju svakodnevnih zadataka;
 Privatna preduzeća – privatnom sektoru mogu biti potrebni geopodaci radi
obavljanja sopstvene delatnosti i proizvodnje servisa sa novom vrednošću
(geodetsko-kartografske usluge, tržišne analize, investicioni planovi,
navigacija ...);
 Fizička lica – pojedinci koje koriste geopodatke u svakodnevnom životu.

Obzirom da je RGZ po prirodi posla najveći proizvođač ključnih geopodataka i da

zauzma poziciju glavnog snabdevača geopodacima na tržištu, potrebno je da ima
vodeću ulogu u praćenju trendova u zadovoljenju potreba savremenog društva za
kvalitetnim i dostupnim informacijama o prostoru.

44
Najvažniji faktori potrebni za postizanje ovog cilja mogu se svrstati u tri grupe:
 Kvalitet podataka;
 Naknada;
 Sistem distribucije.

Kvalitet podataka

Niz faktora utiče na kvalitet prostornih podataka, od kojih se dva smatraju ključnim
za uspeh:
 Kompletnost – podaci moraju biti kompletni u smislu da pokrivaju celokupnu
teritoriju Srbije, ili određenu planiranu teritoriju;
 Aktuelnost – podaci moraju biti ažurni.

Ovo se naročito odnosi na ključne skupove geopodataka kao što su adrese, putna
mreža, zgrade i parcele. Da bi se ovo postiglo, neophodno je prikupiti ažurne
podatke u trenutku nastanka promene. To podrazumeva da RGZ ima produktivnu
saradnju sa subjektima NIGP odgovornim za određene teme, kako bi se ključni
skupovi podataka neprekidno održavali ažurnim.

Naknada

Različite kategorije korisnika geopodataka iziskuju i različite pristupe u načinu

formiranja naknada, odnosno uslove pod kojima korisnik može da koristi
geopodatke. Osnovni princip kojim bi se trebalo rukovoditi prilikom određivanja
naknada za korišćenje geopodataka je da naknade ne treba da prevazilaze
troškove prikupljanja, izrade, reprodukcije i distribucije zajedno sa realnim
povraćajem investicija. Kako bi se ovo postiglo u praksi potrebno je razviti model
definisanja naknada za razmenu geopodataka.

Sistem distribucije

NIGP će razviti sisteme distribucije koji će podatke učiniti lako dostupnim, što će
dalje omogućiti razvoj novih servisa od strane komercijalnih učesnika na tržištu.
Zbog toga je važno da RGZ podstakne razvoj ovakvih servisa na
geoinformacionom tržištu, zauzimanjem uloge aktivnog i efikasnog učesnika u
obezbeđenju relevantnih podataka.

Modeli plaćanja

U praksi su prisutni različiti modeli plaćanja na osnovu kojih se određuje naknada

za korišćenje geopodataka i različita su iskustva u primeni, odnosno svaki od
takvih modela ima svoje prednosti i nedostatke.

Dobar model određivanja naknada za korišćenje geopodataka treba da:

 Ponudi naknadu za korišćenje prostornih podataka koja je niža od
procenjene dobiti korisnika istih;
 Omogućava predviđanje troškova;
 Ne sprečava prilagođavanje modela potrebama tržišta;
 Sprečava dupliranje proizvodnje geopodataka.

45
 Osnovni parametar pri određivanju visine naknade za korišćenje podataka je
jedinica kojoj će biti dodeljena novčana vrednost.
Lista mogućih jedinica za naplatu:
 Preuzimanje (Download)
o Po kilobajtu podataka (npr. piksel)
o Po površini i skupu podataka
o Po administrativnoj jedinici i skupu podataka (npr. opština)
o Udeo u ostvarenoj dobiti (Royalty)
 Servisi
o Upotreba celog skupa podataka/Oblast za određeni period
o Fiksna naknada do određene količine podataka
o Po kilobajtu
o Po transakciji
o Po sesiji
 Korekcije naknada
o Procenjena dobit koju ostvari korisnik
o Broj zaposlenih u organizaciji
o Količina kupljenih podataka

5.1.4 Zaključak
Zakonodavni okvir neohodan za implementaciju NIGP u Republici Srbiji čine
postojeći zakoni, uredbe, strategije pravilnici i drugi normativni akti.

U cilju sprovođenja politike ubrzanog razvoja u oblasti geoinformacija i NIGP

primenjuju se normativni akti Republike Srbije i Evropske Unije.

Zakonodavni okvir sačinjavaju:

 Propisi koji uređuju NIGP;
 Propisi o pristupu informacijama javnog sektora;
 Propisi o zaštiti intelektualnih prava prostornih informacija;
 Propisi o ograničenju prava na pristup prostornim informacijama.

Ostali normativni akti regulišu:

 Razmenu gepodataka;
 Modele finansiranja NIGP i politiku cena za prostorne informacije.

Iz prethodnih razmatranja proizilazi da postoje propisi koji uređuju NIGP i da je

Ustavom i zakonima garantovan pristup podacima koji su u posedu državnih i
drugih organa, kao i da je generalna politika usmerena ka tome da podaci budu
javno dostupni u digitalnom obliku.

46
5.2 Organizacija i koordinacija uspostavljanja NIGP
5.2.1 Postojeći institucionalni okvir i tela NIGP
Organi NIGP u Republici Srbiji su Savet i radne grupe (Slika 5.2.1.1). Osnovna
uloga Saveta NIGP je da rukovodi kreiranjem institucionalnog i tehničkog okvira za
uspostavljanje zajedničke geoinformacione infrastrukture na nacionalnom nivou,
kroz formulisanje jasnih smernica i sredstava za ostvarenje tog cilja. Uloga radnih
grupa je operacionalizacija tematskih pitanja za pojedine oblasti kao što su
tehnička infrastruktura, standardi, metapodaci i prostorni podaci, saradnja između
učesnika, pravni okvir, finansijski modeli, istraživanje, obrazovanje i druge
aktivnosti.

Slika 5.2.1.1 Organi NIGP u Republici Srbiji

Vlada Republike Srbije na sednici od 21. januara 2010. godine, imenovala je

predsednika i članove Saveta NIGP. Za predsednika Saveta NIGP-a imenovan je
direktor Republičkog geodetskog zavoda, a za članove imenovani su predstavnici
Ministarstva životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja, Ministarstva za
manjinska prava, državnu upravu i lokalnu samoupravu, Ministarstva odbrane,
Ministarstva poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstva
ekonomije i regionalnog razvoja, Republičkog zavoda za statistiku i Republičkog
hidrometeorološkog zavoda.

Savet NIGP

Savet NIGP održava permanentno sednice na kojima predlaže usvajanje

strateških dokumenata i donosi odluke u cilju uspostavljanja NIGP u skladu sa
strateškim opredeljenjima (Slika 5.2.1.2). Odluka o osnivanju i nadležnostima
radnih grupa doneta je na četvrtoj sednici u februaru 2011. godine. Odlukom su
formirane: Radna grupa za saradnju, Radna grupa za pravni okvir i Radna grupa
za tehnički okvir. Članovi radnih grupa su izabrani na osnovu predloga subjekata
NIGP, a prema stručnim kriterijumima za izbor članova.

47
 Slika 5.2.1.2 Sednica Saveta NIGP (2012)

Radna grupa za saradnju

Osnovna uloga Radne grupe za saradnju je definisanje modela saradnje između

subjekata NIGP kroz stvaranje povoljnog okruženja za efikasnu razmenu
geopodataka pri čemu su uslovi definisani sporazumima o saradnji.

Pored toga, radna grupa za saradnju treba da predloži Savetu odgovorne subjekte
NIGP za pojedine teme, koordinira rad subjekata NIGP, prati i kontroliše primenu
sporazuma.

Radna grupa za pravni okvir

Radna grupa za pravni okvir ima nadležnost da priprema predloge zakonskih i

podzakonskih akata u oblasti geoinformacija, gde je najvažniji zadatak
usaglašavanje nacionalnog zakonodavstva sa INSPIRE direktivom i pratećim
implementacionim pravilima. Takođe, zajedno sa radnom grupom za saradnju
učestvuje u izradi sporazuma i prati njihovu implementaciju.

48
Radna grupa za tehnički okvir

Radna grupa za tehnički okvir nadležna je za kreiranje i razvoj tehničkih elemenata

NIGP kroz predlaganje uvođenja tehničkih standarda u oblasti geoinformacija i
informaciono-komunikacionih tehnologija (ISO, INSPIRE, OGC, CEN, W3C …),
definisanje kriterijuma i mera za kontrolu kvaliteta geopodataka i daje podršku
razvoju nacionalnog geoportala. Vrlo važna uloga radne grupe je praćenje razvoja
INSPIRE tehničkih specifikacija za podatke i servise i njihova primena u nadležnim
institucijama (Slika 5.2.1.3).

Članovi radnih grupa su predstavnici Ministarstva prirodnih resursa, rudarstva i

prostornog planiranja, Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine,
Ministarstva regionalnog razvoja i lokalne samouprave, Ministarstva unutrašnjih
poslova, Ministarstva odbrane i Vojske Srbije, Pokrajinskog sekretarijata za
poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo, Ministarstva poljoprivrede, trgovine,
vodoprivrede i šumarstva (Republička direkcija za vode), Republičkog zavoda za
statistiku Srbije, Republičkog seizmološkog zavoda, Republičkog
hidrometeorološkog zavoda Srbije, Zavoda za zaštitu prirode Srbije, Agencije za
zaštitu životne sredine, Republičke agencija za prostorno planiranje, JP Putevi
Srbije, JP Srbijašume, JVP Srbijavode, JP PTT Srbija, Univerziteta u Beogradu
(Pravni fakultet, Građevinski fakultet i Geografski fakultet), Univerziteta u Novom
Sadu, Geografskog instituta „Jovan Cvijić“ Srpske akademije nauka i umetnosti,
Kancelarije za evropske integracije, Gradske uprave grada Beograda,
Urbanističkog zavoda Beograda, Stalne konferencije gradova i opština, Privredne
komore Srbije, Livona d.o.o i Republičkog geodetskog zavoda.

Slika 5.2.1.3 Sednica Radne grupe za tehnički okvir (2012)

NIGP Radni timovi

U cilju operativnijeg i efikasnijeg rada u NIGP-u krajem 2012. godine pored organa
NIGP-a formirano je i 5 radnih timova:

49
  radni tim za pripremu nacrta strategije;
 radni tim za pripremu nacrta zakona za transpoziciju INSPIRE direktive;
 radni tim za analizu stanja u geosektoru;
 radni tim za pripremu teksta sporazuma;
 radni tim za razmatranje tehničkog okvirnog dokumenta za
standardizaciju u okviru NIGP-a.
Navedeni radni timovi su mešoviti - sastavljeni od članova različitih radnih
grupa i imaju manji broj članova (5-10 članova). Oni pripremaju predloge
dokumenata koji će biti razmatrani kroz radne grupe i Savet.

5.2.2 Nacionalne strategije implementacije NIGP i plana aktivnosti

Strategije koje utiču na razvoj informacionog društva i uspostavljanje infrastrukture
prostornih podataka u Republici Srbiji date su pregledno u narednoj tabeli (Tabela
5.2.2).

Tabela 5.2.2 Strategije na nacionalnom nivou

No Naziv strategije Godina

1 Strategija razvoja informacionog društva u Republici Srbiji do 2010

2020. godine
2 Strategija razvoja elektronske uprave u Republici Srbiji za 2010
period od 2009. do 2013. godine
3 Strategija uspostavljanja infrastrukture prostornih podataka u 2010
Republici Srbiji za period 2010. do 2012. godine

Strategija razvoja informacionog društva u Republici Srbiji do 2020. godine

U Strategiji razvoja informacionog društva u Republici Srbiji do 2020. godine („Sl.

glasnik RS“, broj 51/10) navedeno je pored ostalog da u okviru javnog sektora
postoje značajne potrebe za elektronskim komunikacijama, da je mogućnost
efikasne elektronske komunikacije od suštinske važnosti za razvoj i reformu
javnog sektora, te da se stoga komunikaciona infrastruktura javnog sektora izdvaja
kao poseban prioritet u realizaciji Strategije.

Strategija razvoja elektronske uprave u Republici Srbiji za period od 2009. do

2013. godine

Strategijom razvoja elektronske uprave u Republici Srbiji za period od 2009. do

2013. godine („Sl. glasnik RS“, br. 83/09, 5/10) proklamovano je pored ostalog i
načelo dostupnosti javnih informacija u elektronskoj formi.

Strategija uspostavljanja infrastrukture prostornih podataka u Republici

Srbiji za period 2010. do 2012. godine

Strategija uspostavljanja infrastrukture prostornih podataka u Republici Srbiji za

period 2010. do 2012. godine („Sl. glasnik RS“, br. 81/10) definiše aktivnosti i mere

50
 koji će u narednom periodu voditi ka kreiranju srpske infrastrukture koja
omogućava razmenu kvalitetnih skupova prostornih podataka i servisa zasnovanih
na saradnji između učesnika za potrebe javnog sektora, privrede i javnosti uopšte.

NIGP predstavlja okvir zasnovan na INSPIRE principima unutar koga se može

razvijati politika širokog korišćenja geoinformacija i sprečiti dupliranje napora i
smanjenje administrativnih troškova. Cilj strategije je definisanje smernica za sve
uključene strane da kreiraju nacionalnu infrastrukturu za lako pretraživanje,
pregled i razmenu geoinformacija, koja je istovremeno deo evropske infrastrukture
i čini bitan doprinos razvoju e-uprave.

Uredba o utvrđivanju srednjoročnog programa radova na osnivanju i

održavanju NIGP za period 2011.-2015. godine.

Vlada Republike Srbije na sednici od 09. juna 2011. godine usvojila je Uredbu o
utvrđivanju srednjoročnog programa radova na osnivanju i održavanju Nacionalne
infrastrukture geoprostornih podataka za period od 01. januara 2011. do 31.
decembra 2015. godine.

Srednjoročnim programom radova na osnivanju i održavanju NIGP utvrđena je

vrsta i obim radova, dinamika njihovog izvršenja, izvori finansiranja i obim
potrebnih sredstava za njihovu realizaciju, kao i učesnici u njegovoj realizaciji.
Nosioci na realizaciji srednjoročnog programa su Savet NIGP, Republički
geodetski zavod i radne grupe NIGP.

5.2.3 Zaključak
Na osnovu prethodnih razmatranja vezanih za organizaciju i koordinaciju
uspostavljanja NIGP u Republici Srbiji može se konstatovati da postoje:
 Institucionalni okvir NIGP;
 Tela za izgradnju NIGP;
 Nacionalne strategije implementacije NIGP;
 Planovi aktivnosti implementacije NIGP.

Institucionalni okvir i tela za izgradnju NIGP omogućuju tehničku izvodljivost

tematskih pitanja za oblasti infrastrukture, standarda, metapodataka, saradnje
između učesnika, pravnog okvira, finansijskih modela, istraživanja, obrazovanja i
drugih aktivnosti.

Strategije, planovi ili srednjoročni programi radova vezani za uspostavljanje

infrastrukture geoprostornih podataka u Republici Srbiji, na osnovama definisanih
vizija i mera vode ka kreiranju srpske infrastrukture koja će omogućiti razmenu
kvalitetnih skupova prostornih podataka i servisa zasnovanih na saradnji između
učesnika za potrebe javnog sektora, privrede i javnosti uopšte.

51
6 TEHNIČKA IMPLEMENTACIJA NIGP
Glavne komponente INSPIRE Direktive koje se odnose na tehničku
implementaciju NIGP mogu se podeliti na (Jovičić 2012):
 Metapodatke - koji tretiraju informacije o geografskim podacima i servisima;
 Specifikaciju podataka - harmonizacija geoprostornih podataka imajući u
vidu sadržaj i poziciju;
 Mrežni servisi - tehnologije i standardi putem kojih su geoprostorni podaci i
metapodaci dostupni putem interneta;
 Deljenje podataka i servisa - uslovi, uključujući i one koji omogućuju
dostupnost geoprostornih podataka;
 Monitoring i izveštavanje - u kontekstu implementacije INSPIRE Direktive.

Meta
podaci

Specifikacija Mrežni
podataka servisi

INSPIRE

Deljenje Monitoring i
podataka i izveštavanje
servisi

Slika 6.0.1 Komponente INSPIRE Direktive

Komponente INSPIRE Direktive su detaljno definisane u okviru jednog ili više

pravila implementacije (Implementing Rules - IR) u cilju primene u okvirima država
članica Evropske unije (Slika 6.0.1). Pravila implementacije (IR) su dopunjena
informativnim INSPIRE smernicama, koje definišu detaljne tehničke aspekte i
implementaciju, omogućavajući kratke cikluse ažuriranja dokumenata. Podaci koje
tretira INSPIRE su grupisani u 34 teme, podeljene u 3 Aneksa.

Komponente INSPIRE Direktive istovremeno predstavljaju i okvir za geostandarde.

Definisanje zahteva koje treba ispuniti u okviru INSPIRE Direktive je povereno
grupama za izradu nacrta (Drafting Team - DT) za: metapodatke, specifikaciju
podataka, mrežne servise i interoperabilnost, deljenje podataka i servisa i
monitoring i izveštavanje. Domeni deljenje podataka i servisa i monitoring i
izveštavanje su struktuirani u vidu smernica i predloga bez obaveze
implementiranja.

Segmenti koji se odnose na metapodatke, specifikacije podataka i mrežne servise

vezani su za standarde.

52
 Za tehničku implementaciju NIGP neophodno je da postoje sledeći preduslovi:
 komponente informacionih sistema koje funkcionišu na različitim
platformama;
 sistem koji je izgrađen od komponenata različitih proizvođača;
 servisi treba da budu objavljeni i dostupni na internetu;
 pakovanje postojećih servisa kako bi se mogli eksploatisati kao mrežni
servisi;
 omogućene dostupnosti postojećih funkcionalnosti za druge aplikacije na
drugim platformama.

Primena Servisno orijentisane arhitekture (SOA) omogućuje novim i postojećim

sistemima deljenje servisa, informacija i podataka na različitim platformama i
organizacionim strukturama. Servisno orijentisana arhitektura ispunjava INSPIRE
zahteve za interoperabilnošću i koordinacijom podataka i servisa.

Servisno orijentisana arhitektura (SOA) je usvojena kao koncept tehničke

implementacije NIGP u Republici Srbiji (Slika 6.0.2).

Slika 6.0.2 INSPIRE arhitektura NIGP

6.1 Podaci
Specifikacija podataka

U konceptu teničke implementacije NIGP standardi o sadržaju metapodataka (za

servise i podatke) i specifikacije podataka moraju biti dostupni. Na ovaj način,
omogućeno je i kreiranje kataloga za pretragu i dostupnost podataka i servisa koji
ih koriste, što dalje obezbeđuje da podaci i servisi budu struktuirani prema
konkretnim zahtevima i korišćeni na interoperabilan način.

53
Specifikacija podataka vrši se prema INSPIRE zahtevima u cilju implementacije u
različitim NIGP korišćenjem Generičkog konceptualnog modela (GCM). Generički
konceptualni model omogućuje okvir u kom se razvijaju usklađene specifikacije
podataka za 34 teme prostornih podataka definisane u aneksima INSPIRE
Direktive.

Model za transformaciju i formati za razmenu podataka

Pristup prema poznatom modelu ekstrakcije – transformacije - učitavanja (Extract

Transform Load - ETL) omogućava čitanje postojećih podataka iz baze i obavljanje
transformacija kako bi podaci bili dostupni za internet servise prema INSPIRE
zahtevima.

U opštim slučaju model ETL zahteva alate za ekstrakciju (konverziju formata) i

transformaciju (koordinatnog sistema i modela) za postojeće podatke, kako bi se
uskladili podaci sa INSPIRE zahtevima. Neophodno je identifikovati formate
podataka koji mogu učestvovati u ovom procesu, a koji mogu u međuvremenu biti
direktno razmenjivani između subjekata NIGP.

Na ovaj način, podaci subjekata NIGP mogu odmah biti dostupni, a zatim tokom
vremena i razvoja NIGP mogu biti usklađeni sa INSPIRE direktivom (putem ETL
modela) bez potrebe da se ponovo kreiraju. Ovime se postiže efikasniji pristup
razvoju NIGP.

Formati podataka za NIGP

U tehničkoj implementaciji NIGP primenjuje se neophodan osnovni skup formata

koji pokriva domene:
 geoprostornih podataka,
 metapodatka,
 vizualizacije,
 definicije koordinatnih sistema.

Pored osnovnog skupa formata primenjuju se i preporučeni formati podataka za

korišćenje u implementaciji NIGP:
 vektorski formati podataka,
 rasterski formati podataka,
 format prostornih referentnih sistema.

Pregled projekata RGZ-a koji obezbeđuju geoinformacije

Republički geodetski zavod je uključen u brojne međunarodne projekte i aktivnosti

na regionalnom, evropskom i globalnom nivou. Rezultati tih projekata su aktivnosti
na obezbeđenju ažurnih i kvalitetnih geoinformacija u skladu sa savremenim
potrebama. Neki od najznačajnijih međunarodnih projekata koji daju podršku
kreiranju novih proizvoda i usluga zasnovanih na podacima o prostoru su:
 CARDS Program Evropske unije (2005-2010), projekat “Izrada
digitalnog ortofotoa u Republici Srbiji” (Slika 6.1.1).

54
 Digitalni ortofoto i digitalni model terena izrađeni su po prvi put za teritoriju
Republike Srbije. Snimanje je realizovano u periodu od 2007. do 2010.
godine. Digitalni ortofoto (DOF) izrađen je za rezolucije:
o GSD=10cm za sva gradska područja (P=3199 km2), ukupno 166 KO;
o GSD=20cm za područja katastarskih opština čiji katastarski premer
nije u državnom koordinatnom sistemu (P=6260 km2), ukupno 194
KO;
o GSD=40cm za teritoriju Republike Srbije (P=70600 km2) izuzev
područja izrade DOF-a GSD 20cm i područja grada Beograda.

Slika 6.1.1 DOF rezolucije 10 cm (Beograd,Trg republike)

CARDS Program Evropske unije (2005-2010)

 JICA projekat (2009-2011), donatorski projekat Japana “Razvoj

kapaciteta za izradu digitalne osnovne državne karte u Republici Srbiji”
(Slika 6.1.2).
Cilj projekta da se kroz nabavku opreme, transfer tehnologije i obuke
zaposlenih uspostavi održiv sistem za izradu, ažuriranje i distribuciju
digitalne osnovne državne karte u razmeri 1:5000 i 1:10000.

Slika 6.1.2 Delovi osnovne državne karte Palić R=1:5000

JICA projekat (2009-2011)

55
 IGIS projekat (2010-2013): Nacionalna infrastruktura geoprostornih
podataka i centar za daljinsku detekciju za Republiku Srbiju zasnovan na
sistemu IGIS (Infoterra Geo-Information Solution).
Projekat sa Republikom Francuskom se realizuje sa partnerskim
organizacijama IGN – francuski nacionalni geografski institut i EADS
Astrium – evropska kompanija za satelitske sisteme i snimanje prostora.
IGIS projekat treba da obezbedi prikupljanje geoinformacija i na osnovu
toga kreiranje novih geoproizvoda i usluga (Slika 6.1.3, 6.1.4 i 6.1.5):
 Satelitsko i avio snimanje;
 Digitalni ortofoto, True ortofoto za područje grada Beograda i Novog
Sada, mozaik satelitskih i ortofoto snimaka;
 Digitalni model visina na osnovu satelitskog, aero i LIDAR
prikupljanja podataka;
 Održavanje rastera (TK25) kombinovanjem avio i satelitskih snimaka
sa skeniranim kartama;
 Stereo-plotting, 3D vektor topografija;
 Izrada digitalnih karata i karata na papiru;
 Daljinska detekcija (poljoprivreda, prirodna staništa, zemljišni
prekrivač, ekologija ...);
 Tehnička infrastruktura sa repozitorijumom podataka za smeštaj,
upravljanje i distibuciju podataka i proizvoda, sa web pristupom kroz
INSPIRE, METIS i WebBoutique/DataDoors portalima.

Slika 6.1.3 Mozaik satelitskih snimaka

56
 Slika 6.1.4 Poljoprivredna karta na osnvu podataka daljinske detekcije

Slika 6.1.5 DataDoors/WebBoutique web portal za distribuciju

geopodataka

 Geoinformacije za razvoj i EU integracije (2005-2011), donacija

Kraljevine Norveške za podršku uspostavljanja NIGP.
Cilj projekta je uspostavljanje dobro organizovanog i funkcionalnog NIGP u
skladu sa INSPIRE direktivom kroz:
 Definisanje modela saradnje između državnog sektora i privrede;
 Razvoj nacionalnog geoportala prema INSPIRE zahtevima;
 Uvođenje pravila i tehničkih standarda za tehničku infrastrukturu NIGP
sa posebnim osvrtom na razvoj web servisa za pristup i razmenu
podataka.

57
 Slika 6.1.6 Norveški ambasador Haakon Blankenborg, puštanje u rad
geoportala

 EuroGeographics projekti
Republički geodetski zavod aktivno učestvuje u radu EuroGeographics-a,
evropske asocijacije nacionalnih organizacija odgovornih za katastar,
registraciju zemljišta i kartografiju.
EuroBoundaryMap je evropski referentni skup podataka administrativnih
jedinica za razmeru 1:100 000 i sadrži geometriju, nazive i nacionalne
kodove administrativnih i statističkih jedinica. Skup podataka o
administrativnim granicama za razmeru za teritoriju Republike Srbije
uključen je u evropski proizvod EuroBoundaryMap (EBM) (Slika 6.1.7).

Slika 6.1.7 EuroBoundaryMap

EuroGlobalMap je evropski topografski skup podataka u razmeri 1:1 000
000 i sadrži podatke za teme: administrativne granice, hidrografija,
transport, naselja, visine i geografska imena. Topografski skup podataka

58
 za teritoriju Republike Srbije deo je evropskog proizvoda EuroGlobalMap
(EGM).
Tokom 2012. godine Republički geodetski zavod je počeo aktivnosti na
izradi EuroRegionalMap, evropskog topografskog skupa podataka u
razmeri 1:250 000. Prema planu projekta prvo su prikupljeni i prilagođeni
tehničkoj specifikaciji podaci za administrativne jedinice i hidrografiju.
Imajući u vidu da su topografske karte koje se koriste kao izvor podataka
izrađene pre 20 do 30 godina, objekti hidrografske mreže su ažurirani na
osnovu digitalnog ortofotoa proizvedenog u okviru CARDS projekta i
SPOT mozaika 2.5m obezbeđenog u okviru IGIS projekta.
S obzirom da tehnička specifikacija proizvoda zahteva niz obaveznih
atributa koji nisu u nadležnosti Republičkog geodetskog zavoda sklopljen
je sporazum sa Republičkom direkcijom za vode o razmeni podataka. Na
taj način su prikupljeni podaci o nacionalnoj hijerarhiji vodotokova,
nacionalnom ID za reke prvog reda, plovnosti i dr. Dodatno je korišćen kao
izvor podataka za vodne objekte vodoprivredni geoinformacioni sistem.
Preko EuroGeographics proizvoda podržava se razvoj NIGP-a i
uključivanje nacionalnih podataka u evropske projekte prema INSPIRE
zahtevima.

6.2 Metapodaci
Kreiranje metapodataka

Kreiranje metapodataka za skupove prostornih podataka i servise u skladu sa

temama navedenim u aneksima INSPIRE direktive I, II i III, (Directive 2007/2/EC)
kao i ažuriranje metapodataka je od nacionalnog značaja.

Metapodaci obuhvataju informacije o (Jovičić 2012):

 usklađenosti skupova prostornih podataka sa pravilima za sprovođenje;
 uslovima koji se odnose na pristup skupovima prostornih podataka i
servisima i njihovo korišćenje;
 kvalitetu skupova prostornih podataka;
 državnim organima nadležnim za formiranje, vođenje, održavanje i
distribuciju skupova prostornih podataka i servisa;
 ograničenjima javnog pristupa i razlozima tih ograničenja.

Mogućenost pretrage i dostupnosti podataka je osnovni preduslov uspešne

razmene podataka. Zato je neophodno da postoje metapodaci koji opisuju skup
podataka ili niz skupova podataka. Metapodaci servisa opisuju servise dostupne
nad određenim skupom podataka.

Osnovna uloga metapodataka je da dokumentuju sadržaj, strukturu i lokaciju

geoinformacija i omogućavaju njihovo pronalaženje, procenu i korišćenje.

59
Usklađenost metapodataka sa INSPIRE direktivom podrazumeva implementaciju
ISO19139 standarda. Ovaj standard se zasniva na implementaciji standarda
ISO19115 (Metapodaci o podacima) i ISO19119 (Metapodaci o servisima).
Poslednja dva navedena standarda propisuju sadržinu specifikacije metapodataka,
dok ISO19139 definiše način na koji sadržina treba da bude opisana putem XML.

Republički geodetski zavod izradio je predlog standarda metapodataka za potrebe

NIGP koji opisuju: podatke o metapodacima, karakteristike skupa podataka,
nadležnu organizaciju, usaglašenost, prikaz, klasifikaciju, ključne reči, uslove i
ograničenja, distribuciju, održavanje, referentni sistem, lokaciju i kvalitet.

Predloženi standard metapodataka NIGP zasnovan je na standardima:

 INSPIRE implementaciona pravila za metapodatke;
 ISO 19115 – Geografski podaci – metapodaci;
 ISO 19139 – Geografski podaci – metapodaci – XML šema.

Editor metapodataka je aplikacija koja je razvijena za prikupljanje i održavanje

metapodataka u Republičkom geodetskom zavodu (Slika 6.2). Editor podržava
standard za metapodatke, pri čemu omogućava kreiranje XML fajlove u skladu sa
standardom ISO 19139. Interfejs editora ima višejezičnu podršku za srpski i
engleski jezik. Editor je dostupan na geoportalu Republičkog geodetskog zavoda
za preuzimanje i omogućava institucijama koje obezbeđuju podatke o prostoru da
prikupljaju i održavaju metapodatke iz svoje nadležnosti u skladu sa standardom.

Editor metapodataka je važan instrument za podršku razvoja nacionalne

infrastrukture prostornih podataka u Srbiji. Na ovaj način je olakšan unos
metapodataka u skladu sa standardom, kao i njihovo objavljivanje i pretraga, što
omogućava da su informacije o prostoru dostupne i pogodne za korišćenje.

Slika 6.2 Editor metapodataka Republičkog geodetskog zavoda

Metapodaci za skupove podataka u nadležnosti Republičkog geodetskog zavoda i

drugih institucija prikupljeni su korišćenjem editora. Metapodaci su dostupni za
pretraživanje i uvid na strani geoportala za pregled metapodataka.

60
Institut za standardizaciju Srbije, kao nadležno nacionalno telo za standardizaciju,
na osnovu inicijative Republičkog geodetskog zavoda formirao je 26. jula 2010.
godine Komisiju za standarde iz oblasti geografskih informacija sa oznakom KS I
211.

Komisija prati rad tehničkih komiteta ISO/TC 211 i CEN/TC 287. Zadatak je da se
donesu potrebne odluke i obave poslovi u vezi sa preuzimanjem evropskih
standarda i srodnih dokumenata iz nadležnosti tehničkog komiteta CEN/TC 287,
kao srpskih standarda i to prema dinamici utvrđenoj programom rada i godišnjim
planovima donošenja srpskih standarda i srodnih dokumenata, koje je verifikovao
nadležni stručni savet Instituta za standardizaciju Srbije.

Primena standarda

U anketi o stanju u geosektoru (2013), u pitanju koje se odnosi na status primene

standarda za geoinformacije, navedeno je 6 standarda i mogućnost dodavanja
nekog koji nije na listi.

Ponuđeni standardi su sledeći:

 INSPIRE;
 ISO i CEN standardi;
 OGC standardi;
 W3C standardi;
 Standardi proizvođača GIS softvera;
 Nacionalni standardi Srbije.

Status primene INSPIRE standarda se nalazi u tabeli 6.2.1.

Tabela 6.2.1 Status primene INSPIRE standarda

Status INSPIRE standarda Zastupljenost Procenat
Bez odgovora 37 47%
Koristi se 6 8%
Delimično 5 6%
Potrebno 13 17%
Ne koristi se 8 10%
Nismo upoznati sa
9
standardom 12%

Polovina organizacija nije obeležila ni jedan od ponuđenih odgovora za INSPIRE

standard (47%). Najveći broj organizacija koje su obeležile neki od odgovora je
obeležio da je ovaj standard potreban (17%), a visok procenat imaju i odgovori da
se standard ne koristi, odnosno da nisu upoznati sa standardom (10%, 12%
respektivno).

Status primene ISO i CEN standarda se nalazi u tabeli 6.2.2.

61
 Tabela 6.2.2 Status primene ISO i CEN standarda
Status ISO i CEN standarda Zastupljenost Procenat
Bez odgovora 45 58%
Koristi se 6 8%
Delimično 4 5%
Potrebno 9 12%
Ne koristi se 7 9%
Nismo upoznati sa
7 9%
standardom

Preko polovine organizacija nije obeležilo ni jedan od ponuđenih odgovora za ISO

i CEN standarde (58%). Najveći broj organizacija koje su obeležile neki od
odgovora za ove standarde je obeležio da je ovaj standard potreban (12%), a
gotovo jednak procenat imaju i odgovori da se standard ne koristi, da nisu
upoznati sa standardom i da se standard koristi (9%, 9% i 8% respektivno).

Tabela 6.2.3 Standardi geoinformacija u upotrebi

Naziv organizacije Broj standarda u upotrebi
Republički geodetski zavod 9
Građevinski fakultet u Beogradu 3
Direkcija za vodne puteve 3
Ministarstvo prirodnih resursa, rudarstva i
prostornog planiranja Odsek za geološka 3
istraživanja i zemljište
FTN-Centar za geoinformacione tehnologije i
3
sisteme
Vekom Geo d.o.o. 2
Javno preduzeće PTT saobraćaja „Srbija“ 2
Kontrast d.o.o (Contrast d.o.o.) 2
Vojnogeografski institut 1
Gradska opština Surčin 1
Gradska uprava grada Čačka 1
Javno preduzeće \"Putevi Srbije\" 1
JP" Zavod za urbanizam Vojvodine" 1
Ministarstvo odbrane RS 1
opština Kanjiža 1
Opština Majdanpek 1
Republički hidrometeorološki zavod Srbije 1

62
 Za standarde geoinformacija u upotrebi samo 17 organizacija je dalo odgovor na
pitanje da se navedu standardi koji se koriste (22%). Pregled organizacija prema
broju standarda koje su obeležile se nalazi u tabeli 6.2.3.

Najzastupljeniji na listi standarda su sledeći standardi:

1. INSPIRE;
2. ISO standardi;
3. OGC i
4. Standardi proizvođača softvera.

6.3 Mrežni servisi

Na nacionalnom nivou uspostavljaju se mreže servisa za skupove prostornih
podataka i servisi za koje su formirani metapodaci u skladu sa INSPIRE
direktivom (Directive 2007/2/EC):

 servisi pronalaženja, koji omogućavaju pretragu prostornih podataka i

usluga na osnovu sadržaja odgovarajućih metapodataka i prikazivanje
sadržaja metapodataka;
 servisi pregleda, koji omogućavaju, kao minimum, prikazivanje, navigaciju,
uvećanje/smanjenje, panoramski pregled ili preklapanje skupova prostornih
podataka koji se mogu pregledati i prikazivanje podataka u legendi, kao i
drugog relevatnog sadržaja metapodataka;
 servisi preuzimanja, koji omogućavaju kopiranje skupova prostornih
podataka, ili njihovih delova, i, po potrebi direktan pristup;
 servisi transformisanja, koji omogućavaju transformisanje skupova
prostornih podataka radi postizanja interoperabilnosti;
 servisi koji omogućavaju primenu servisa prostornih podataka.
 Ovi servisi uzimaju u obzir relevantne zahteve korisnika i treba da budu
jednostavni za korišćenje, dostupni javnosti, i da im se može pristupiti preko
interneta ili bilo kog drugog vida telekomunikacije.

Neophodno je na nacionalnom nivou obezbediti da svi državni organi imaju

tehničke mogućnosti da povežu svoje skupove prostornih podataka i servise na
mrežni servis.

63
6.3.1 Geoportali
Pristup mrežnim servisima obezbeđuje se preko geoportala u skladu sa INSPIRE
direktivom (Directive 2007/2/EC).

Geoportal je vrsta Web portala i koristiti za pronalaženje i pristup geoprostornim

informacijama i pratećim servisima (prikaz, editovanje, analiza, i drugo) putem
Interneta. Geoportali su važni za efikasno korišćenje geografskih informacionih
sistema (GIS) i predstavljaju ključne elemenate infrastrukture prostornih podataka
(SDI).

Geoportali u praktičnoj upotrebi kao sredstvo za pregled i razmenu distribuiranih

prostornih podataka i servisa, koji doprinose razvoju NIGP na teritoriji Republike
Srbije, mogu se posmatrati po svom značaju kao: nacionalni, regionalni i lokalni.

6.3.2 Geoportali na nacionalnom nivou

6.3.2.1 Geoportal GeoSrbija
Inicijalni geoportal GeoSrbija, kao sredstvo za pregled i razmenu distribuiranih
prostornih podataka i servisa pod okriljem NIGP, pušten je u rad 27. novembra
2009. godine (Slika 6.3.2.1.1). Na taj način, preko Interneta je omogućen javni
pristup servisima pretraživanja i pregleda za ograničeni broj metapodataka, setova
prostornih podataka i servisa iz nadležnosti Republičkog geodetskog zavoda i
drugih institucija.

Slika 6.3.2.1.1 Geoportal GeoSrbija

64
Geoportal je dostupan na adresi www.geosrbija.rs i sastoji se od tri glavne strane:
1. Polazna;
2. Pregled metapodataka;
3. Pregled geopodataka i servisa.

Slika 6.3.2.1.2 Kartografski pregled na geoportalu GeoSrbija (Ortofoto)

Polazna strana geoportala omogućava pristup relevantnim informacijama koje se

odnose na uspostavljanje i razvoj NIGP i to:
 Dokumenti relevantni za rad tela NIGP (zakonska regulativa, strategije,
poslovnici, odluke i sl.);
 Dokumenta za podršku razvoja tehničkog okvira (standardi, uputstva,
aplikacije i sl.);
 Informacije i dokumenti koji se odnose na regionalne, evropske i druge
međunarodne aktivnosti na kreiranju SDI, s posebnim fokusom na
INSPIRE;
 Vesti i prezentacije o aktivnostima NIGP;
 Linkovi ka web stranama sporazumnih organizacija, međunarodnim
projektima, drugim geoportalima, organizacijama za standardizaciju i dr.
Strana za pregled metapodataka omogućava pretraživanje metapodataka po
ključnim rečima i pregled pronađenih metapodataka. Metapodaci se mogu odnositi
na skupove prostornih podataka koji su dostupni na geoportalu za uvid, kao i za
podatke koji nisu objavljeni na geoportalu, ali mogu opisati i pružiti više informacija
zainteresovanim korisnicima.

65
Uvid u geopodatake i servise omogućen je kroz kartografski pregled raspoloživih
geopodataka i servisa preko osnovnih funkcija i to (Slika 6.3.2.1.2 i 6.3.2.1.3):
 Prikaz geopodataka na interoperabilan način, bez obzira na koordinatni
sistem i projekciju u kojoj se čuvaju;
 Alata za pregled koji omogućavaju prikaz i navigaciju prostornih podataka;
 Pretraživanja geopodataka na osnovu određenih atributa.

Slika 6.3.2.1.3 Kartografski pregled na geoportalu GeoSrbija (Katastarskli plan)

Važno je naglasiti da celokupan interfejs geoportala ima višejezičku podršku za

srpski i engleski jezik.

Inicijalni geoportal je razvijen u okviru Twining projekta sa norveškom agencijom

za kartografiju i katastar Statens kartverk. Tehnička platforma je skalabilna i
zasnovana na Open Source softveru uz korišćenje alata kao što su UMN
Mapserver, OpenLayers, PostgreSQL/PostGis i druga srodna rešenja.

Trenutno su na portalu dostupni podaci iz nadležnosti Republičkog geodetskog

zavoda, Republičkog zavoda za statistiku, Republičkog seizmološkog zavoda,
Republičkog hidrometeorološkog zavoda, Agencije za zaštitu životne sredine,
Ministarstva odbrane – Vojnogeografskog instituta, JP Putevi Srbije, Zavoda za
zaštitu prirode Srbije i pojedinih jedinica lokalne samouprave.

Na geoportalu su dostupni prostorni podaci iz službenih evidencija i registara iz

nadležnosti Republičkog geodetskog zavoda kao što su koordinatni referentni
sistem, administrativne jedinice, statističke jedinice, adrese, katastarske parcele,
ortofoto, visine i pojedine tematske karte za određena područja.

66
U saradnji sa drugim državnim institucijama omogućen je javni pristup
geoinformacijama i to: demografija, zemljišni prekrivač, pedologija, hidrologija,
klimatologija, seizmologija, topografija, mreža državnih puteva, zaštićena prirodna
dobra, kao i pojedini prostorni i urbanistički planovi (Slika 6.3.2.1.4 i 6.3.2.1.5).

Slika 6.3.2.1.4 Geoportal GeoSrbija

Broj upita po mesecima i po temama izraženi u milionima

Slika 6.3.2.1.5 Geoportal GeoSrbija

Broj upita po temama izraženi u milionima

67
6.3.2.2 Vodoprivredni informacioni sistem
Predviđeni razvoj vodoprivrede Srbije, koji karakteriše razvoj sve složenijih
vodoprivrednih sistema i sve složenije integralno upravljanje vodama, realizuje se
pomoću operativnog Vodoprivrednog informacionog sistema (VIS), koji se nalazi
na URL adresi http://vis.srbijavode.rs/odbrana (Slika 6.3.2.2.1).

Osnovni strateški cilj razvoja vodoprivrednog sistema Republike Srbije je

održavanje i razvoj vodnog režima kojim se obezbeđuju najpovoljnija i
najcelishodnija tehnička, finansijska i ekološka rešenja za jedinstveno upravljanje
vodama, zaštitu od štetnog dejstva voda, zaštitu voda i korišćenje voda.

Struktura VIS je definisana na osnovu funkcija i kategorija logički povezanih

informacija i to (Slika 6.3.2.2.2):
 Praćenje i procene prirodnih izgrađenih resursa;
 Planiranje, strateško upravljanje i projektovanje vodoprivrednih sistema i
objekata;
 Administrativno – upravno upravljanje vodoprivredom.

Slika 6.3.2.2.1 Geoportal vodoprivrede Republike Srbije

68
 Slika 6.3.2.2.2 Prostorne informacije vodoprivrede

6.3.2.3 WEB GIS za rudarstvo i geologiju

Ministarstvo prirodnih resursa, rudarstva i prostornog planiranja kroz različite
projekte razvilo je Geografski informacioni sistem vezan za pojedine oblasti iz
delokruga rada ovog ministarstva (Slika 6.3.2.3.1).

Na portalu ministarstva, na adresi www.mprrpp.gov.rs nalazi se baner Geografsko

informacionog sistema ''WEB GIS za rudarstvo i geologiju'' odnosno URL adresi
http://gis.merz.gov.rs:81/Serbia/map_full.jsf?width=1680&height=920.

Slika 6.3.2.3.1 Portal Ministarstva prirodnih resursa, rudarstva i prostornog

planiranja - WEB GIS za rudarstvo i geologiju (Karta energenata)

69
Prostorni podaci pripadaju sledećim oblastima (Slika 6.3.2.3.2):
 Mineralne sirovine;
 Rudarstvo;
 Rezervisanim površinama;
 Saobraćaju (aerodromi, putevi pruge, železničke stanice,petlje);
 Energetika;
 Hidrografija;
 Naselja;
 Geologija;
 Topografske karte.

Slika 6.3.2.3.2 Prostorni podaci.

U GIS aplikaciji ''WEB GIS za rudarstvo i geologiju'' postoji mogućnost pretrage na

kartama po već utvrđenim kategorijama: opštinama, vlasniku dozvola, depozita i
robe.

Na portalu ministarstva, postoji i Geološki informacioni sistem Srbije (GeolISS) koji

predstavlja osnovu za čuvanje geoloških podataka u digitalnom obliku,
jednostavnije rukovanje podacima i lakši pregled postojećih podataka.

GeolISS je implementiran u okviru ESRI, ArcGIS tehnologije kao skup Net klasa,
te predstavlja ekstenziju ArcGIS-a. Sistem podržava distribuirani rad korisnika na
udaljenim lokacijama i na terenu, za koji se pripremaju replike u personal
geodatabase formatu, dok se kao centralni repozitorijum koristi enterprise ArcSDE
geodatabase u okviru MS SQL Server 2000. GeolISS korisnicima omogućava
interaktivno kreiranje upita, analizu prostornih i ostalih podataka, ažuriranje
podataka, karata i prikaz rezultata.

70
6.3.3 Geoportali regionalnog nivoa
6.3.3.1 GIS servis - Zone i planovi Beograda
Skupština grada Beograda je osnivač preduzeća "Direkcija za građevinsko
zemljište i izgradnju Beograda J.P.", kao organizacije sa posebnim zadacima od
interesa za grad. Delatnost Direkcije obuhvata upravljanje, uređivanje, opremanje i
unapređenje građevinskog zemljišta, kao i izgradnju kapitalnih objekata od značaja
za Beograd. Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda je izradila GIS
servis ''Zone i Planovi Beograda''. Aplikacija ''Zone i Planovi Beograda'' nalazi se
na URL adresi http://gis.beoland.com/direkcijaSpoljni.

Interaktivna karta grada Beograda je digitalna, koja omogućava pretragu adresa,

objekata (obrazovni, objekti kulture, ugostiteljski...), pretraga parcela po
katastarskim opštinama, pretragu urbanističkih planova i mogućnost lociranja uz
pomoć koordinata (Slika 6.3.3.1.1).

Prostorni podaci korišćeni u ovoj aplikaciji su veoma raznovrsni i veoma korisni

svim građanima. Na kartici slojevi nalazi se raznovrstan set podataka (Slika
6.3.3.1.2):
 Digitalni katastarski plan za teritoriju grada Beograda;
 Digitalni model terena;
 Ortofoto;
 Prikaz naselja;
 Putna mreža;
 Pozadinski slojevi (železnice, ostrva, jezera i reke) ;

Slika 6.3.3.1.1 Portal ''Zone i Planovi Beograda''

71
  Zone grada Beograda (imena ulica, kućni brojevi, poligoni opština, površine
- groblja, aerodromi, trvrđave, gradski park, stadioni i šume) ;
 Zone grada Beograda;
 Obuhvat prostornih planova od 2003 godine i do 2003 godine;
 Delovi grada;
 Važni objekti.

Slika 6.3.3.1.2 Preklapanja različitih vrsta slojeva.

6.3.3.2 GIS servis – Regularni prostorni plan jablaničko-pčinjskog

okruga
Centar za razvoj jablaničkog i pčinjskog okruga je osnovan novembra 2006
godine, registrovan je kao društvo sa ograničenom odgovornošću, sa ciljem da
podrži dugoročni društveno-ekonomski razvoj regiona. "Misija Centra je da inicira,
priprema i relizuje razvojne projekte na teritoriji Južne Srbije ostvarujući sinergijski
efekat zajedničkog rada svih relevantnih društvenih grupa i pojedinaca, ostvarujući
maksimalni efekat korišćenjem limitiranih resursa i kapaciteta".

Jedan od projekata jeste GIS servis ''Regularni prostorni plan jablaničkog i

pčinjskog okruga'' izrađen od strane GISData (Slika 6.3.3.2.1). Aplikacija
''Regularni prostorni plan jablaničkog i pčinjskog okruga'' nalazi se na URL adresi
http://95.140.120.186/gisJug.

Ova GIS aplikacija omogućava prikaz određenih prostornih podataka jablaničkog i

pčinjskog okruga i pretragu po katastarskim opštinama. U centaru za razvoj

72
jablaničkog i pčinjskog okruga postoji tehnički tim koji implementira sve prostorne
podatke dobijene od opština koje pripadaju ovim okruzima.
Na kartici Slojevi nalazi se raznovrstan set podataka (Slika 6.3.3.2.2):
 Granice (granica RPPJP, državna granica, granica pokrajine, granica
okruga, granica opštine i granice katastarskih opština);
 SLAP projekti (projekti po lokacijam i opštinama);
 Mreža naselja i privredni centri;
 Prirodni resursi (termomineralni izvori, mineralne sirovine);
 Objekti saobraćajne infrastrukture (petlje, aerodrom, granični prelazi);
 Zaštićeni objekti (zaštićeni spomenici prirode, kulturna dobra, objekti
geonasleđa);
 Objekti ostale infrastrukture (bazne stanice mobilna telefonije,
telekomunikacioni objekti, objekti vodovoda i kanalizacije,
hidroelektrane, trafostanice, planirani objekti gasovoda, planirane
transfer stanice, komunalna infrastruktura, postojeće manje
vodoakumulacije);
 Mreže infrastrukture (saobraćaj, pruga, potenc. koridor plovnog puta,
energetska infrastruktura, planirani gasovod, telekomunikaciona
infrastruktura, vodovod i kanalizacija);
 Turizam (potencijalna skijališta, petlje-turistički punktovi, turistička
naselja i sela, planirani turistički put, turistički koridori, turizam kompleksi
i reoni, planinski turistički sektori);
 Zaštićene zone i kompleksi (područje sliva akumulacije, zaštićeni
predeli, planirana zaštita predela, koncesiona područja);

Slika 6.3.3.2.1 Geoportal jablaničkog i pčinjskog okruga

 Namena i korišćenje prostora (granice urbanističkih planova, izvorišta

podzemne vode, akumulacije, industrijske zone regionalnog značaja,
osnovna namena prostora CLC2000);

73
  Rasteri;
 Osenčeni model.

Slika 6.3.3.2.2 Preklapanja različitih vrsta slojeva

6.3.4 Geoportali lokalne samouprave

6.3.4.1 GIS Beoinfo – grad Beograd
Urbanistički zavod Beograda je izradio GIS aplikaciju ''BeoInfo'' koja se nalazi na
URL adresi http://mapa.urbel.com/beoinfo (Slika 6.3.4.1.1).

Urbanistički zavod Beograda je osnovan 1994. godine i ima status javnog

preduzeća. Urbanistički zavod Beograda bavi se izradom prostornih i urbanističkih
planova, izrađuju studije, analize, projekte i daje mišljenja.

Ono o čemu takođe vodi računa je ekonomska opravdanost predloga i rešenja u

uređenju i izgradnji Grada.

Ova GIS aplikacija omogućava prikaz prostornih podataka, pretragu objekata po

adresi i prikaz prostornih jedinica, važnih objekata i firmi.

74
Urbanistički zavod Beograda je nadležna institucija za tačnost podataka i rad ove
aplikacije Slika (6.3.4.1.2).

Set podataka koji se nalazi na aplikaciji 'BeoInfo'' je sledeći:

 Pogodnost za izgradnju;
 Geologija;
 Klizišta;
 Planirano korišćenje zemljišta (auto put, magistralne saobraćajnice,
magistralne saobraćajnice u tunelu, ulice prvog i drugog reda, železnice
i železničke stanice, koridori, transformacije-centri i stanovanje, zaštitne
zone aerodroma, zaštitne zone instituta Vinča i vodoizvorišta, saobraćaj
i saobraćajne površine, sportsko rekreativne zone, privredni parkovi,
groblja, zelene površine, važni objekti,privredna delatnos i privredne
zone, komercijalne zone i gradski centri, komunalne delatnosti i
infrastrukturne površine, farme);
 Vodene površine;
 Benzinske stanice;
 Glavni pravci;
 Granica generalnog plana Beograda 2021 godine;
 Opštine.

Slika 6.3.4.1.1 Geoportal BeoInfo

75
 Slika 6.3.4.1.2 Mogućnost preklapanja različitih vrsta slojeva

Na teritoriji opštine Savski venac izrađeno je više GIS aplikacija (Slika 6.3.4.1.3):

 Plan detaljne regulacije kompleksa americke ambasade koji se nalazi na

URL adresi
http://130.180.228.82/pdrAmbasada/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Plan detaljne regulacije Narodni front koji se nalazi na URL adresi
http://130.180.228.82/pdrNarodnogFronta/map_full.jsf?width=1680&height=
920
 Regulacioni plan Dedinja koji se nalazi na URL adresi
http://130.180.228.82/regulacioniDedinje/map_full.jsf?width=1680&height=9
20.

Prostorni podaci korišćeni u ovim aplikacijama su veoma raznovrsni i u sve tri

aplikacije slojevi su srodni i mogu se podeliti u sledeće vrste (Slika 6.3.4.1.4):

 Saobraćaj (ulice, parging, trotoar, stanice, osa saobraćajnica,kolovoz

stajališta...);
 Ortofoto snimci;
 Namena površina (geologija, regulaciona i građevinska linija, zone,
gađevinske parcele);
 Granice i obuhvat plana ;
 Infrastruktura (Važni objekti, toplovodni objekti, trafostanice, toplovod,
vodovod i kanalizacija);
 Zaštitni koridor vodovoda.

76
 Slika 6.3.4.1.3 GIS aplikacija opštine Savski venac

Slika 6.3.4.1.4 Prostorni podaci opštine Savski venac

77
6.3.4.2 GIS grada Kragujevca

Grad Kragujevac je izradio dinamičku kartu grada Kragujevca koja se nalazi na

URL adresi http://gis.kragujevac.org.rs. U izradi i implementaciji Geografskog
Informacionog Sistema grada Kragujevca uključena su sva javna preduzeća u
gradu.

Na karti se nalazi ortofoto snimak grada, vektorske trase u nekoliko slojeva (ulice,
vodene površine, naseljena mesta, radne i poslovne zone, lokalni i reonski centri i
slično). Svi ovi prostorni podaci se mogu međusobno preklapati.

Obezbeđena je pretraga po nazivu ulice i kućnom broju, pa se lako može videti

gde se nalazi određena lokacija. Moguće je snimanje trenutne pozicije na mapi,
takođe je moguće poslati trenutnu poziciju na karti preko elektronske pošte,
moguće je ostaviti primedbu i drugo.

Slika 6.3.4.2.1 Geoportal grada Kragujevca

78
 .

Slika 6.3.4.2.2 Opcije za merenje dužina pretragu planova i lokacijskih dozvola

6.3.4.3 GIS grada Novi Sad

Portal omogućava direktan uvid u geoprostorne podatke na teritoriji Novog Sada.
Deo je gradskog GIS i razvijen je kroz projekat "Web portal za investitore sa GIS-
om" koji je podržan od strane Delegacije Evropske unije u Srbiji u okviru programa
''Exchange 3'' koji sprovodi Stalna konferencija gradova i opština. Postoje dva GIS
portala koji se nalazi na sledećim URL adresama:
http://www.mapanovisad.rs/mapserver2012/nsmaps/
http://ns.zigns.rs/.

Sistem se sastoji od sledećih delova: centralne baze podataka (Oracle 11g

Enterprise), desktop GIS klijenta (Autodesk Map 3D Enterprise), web GIS klijenta
(Autodesk Infrastructure Map Server) i GIS portala - namenske aplikacije kojom se
omogućava pristup i pretraga podataka publikovanih na Internet. Funkcionisanje
sistema se oslanja na gradsku optičku mrežu i omogućava ustanovama koje su
priključene na nju direktno ažuriranje geometrijskih i atributivnih podataka u
centralnoj bazi podataka i kroz desktop i kroz web GIS klijent aplikacije što u
praksi znači da svaka institucija održava lejer koji je u njenoj nadležnosti.

Trenutno je na portalu moguće pogledati i pretražiti sledeće slojeve:

 Glavni pravci;
 Granica GUP-a;
 Katalog lokacija;
 Urbanistički blokovi;
 Naselja i mesne zajednice;
 Namena površina prema GUP-u;
 Namena površina prema planovima generalne i detaljne regulacije;

79
 Slika 6.3.4.3.1 Geoportal grada Novi Sad

 Važeći urbanisitčki planovi sa sadržajem i grafičkim prikazom;

 Katastarske parcele;
 Objekte (za KO: NS1, NS2, NS3 i NS4);
 Katastarske opštine;
 Ulice;
 Kućni brojevi;
 Dečije ustanove (postojeće i planirane);
 Škole (postojeće i planirane) i fakulteti;
 Stanje saobraćaja;
 Mreža linija JGSP;
 Parkirališta pod naplatom;
 Saobraćaj (semafori, saobraćajni distrikti, saobraćajne zone);
 Stacionaža Dunav;
 Subovi javnog osvetljenja;
 Ortofoto.

Slika 6.3.4.3.2 Mogućnost preklapanja različitih vrsta slojeva.

80
6.3.4.4 GIS grada Niš
Grad Niš je u okviru svojih projekata izradio više servisa, među kojima je bio
implementiran Geografski informacioni sistem grada Niša u čiju izradu su bila
uključena sva javna preduzeća.

Na portalu opštine Niš, na adresi www.ni.rs nalazi se baner Geografsko

informacionog sistema, pod nazivom GIS grada Niša na URL adresi http://gis.ni.rs/
(Slika 6.3.4.4).

Slika 6.3.4.4 Geoportal grada Niš

Prostorni podaci korišćeni u aplikaciji ''GIS grada Niša'' su veoma raznovrsni i

mogu se predstaviti u sledećim oblastima:
 Saobraćaj;
 Namena površina (regulaciona i građevinska linija, zone, gađevinske
parcele);
 Generalni urbanistički plan grada Niša;
 Granice i obuhvat plana;
 Infrastruktura;
 Ortofoto snimci;
 Digitalni katastarski plan;
 Energetika;
 Vodoprivreda;
 Zelenilo.

81
6.3.4.5 GIS opštine Šabac
Aktivnosti na stvaranju Geografskog informacionog sistema opštine Šapca
započinju 07.10.2005 godine, a 15. oktobar 2006. godine može se uzeti kao datum
kada je Geografski informacioni sistem u opštini Šabac počeo da funkcioniše
(Slika 6.3.4.5.1).

Urađene su sledeće GIS aplikacije:

 Turistička karta Šapca

Aplikacija "Turistička karta Šapca" nalazi se na URL adresi
http://109.72.50.133:85/sabacturist/map_full.jsf?width=1680&height=920

 Plan detaljne regulacije Severozapadna radna zona u Šapcu

''PDR Severozapadna radna zona u Šapcu'' se nalazi na URL aresi
http://109.72.50.133:86/sabacsz/map_full.jsf?width=1680&height=920

 Generalni plan grada Šapca

''GP Šapca'' se nalazi na URL aresi
http://109.72.50.133:86/sabacgpfinal/map_full.jsf?width=1680&height=920.

Slika 6.3.4.5.1 Geoportal opštine Šabac

82
Prostorni podaci korišćeni u ovim aplikacijama su veoma raznovrsni i u sve tri
aplikacije slojevi su srodni i mogu se podeliti u sledeće oblasti (Slika 6.3.4.5.2):
 Saobraćaj (ulice, parging, trotoar, stanice, osa saobraćajnica,kolovoz
stajališta...);
 Namena površina (geologija, regulaciona i građevinska linija, zone,
gađevinske parcele);
 Granice i obuhvat plana;
 Infrastruktura (važni objekti, toplovodni objekti, groblja, telekomunikacije,
trafostanice, toplovod, vodovod i kanalizacija);
 Ortofoto snimci;
 Digitalni katastarski plan;
 Energetika;
 Vodoprivreda;
 Zelenilo.

U ovim aplikacijama obezbeđena je pretraga adresa (ulice i kućnog broja),

katastarskih parcela, pretraga objekata (po tipu i pod tipu). U svakom trenutku je
moguće preklapanje različitih vrsta slojeva.

Slika 6.3.4.5.2 Mogućnost preklapanja različitih vrsta slojeva

83
6.3.4.6 GIS opštine Pančevo
Opština Pančevo inicirala je uvođenje Geografskog informacionog sistema 2005.
godine kroz obuke zaposlenih i realizaciju pilot projekta. Od 2009. godine
nabavkom odgovarajućeg hardvera i softvera neophodnog za razvoj GIS 2009.
godine započeto je unošenje planske dokumentacije. Ova baza podataka, koja je
poslednjih nekoliko meseci dostupna građanima na portalu JP "Direkcija za
izgradnju i uređenje Pančeva" na URL adresi http://gis.pancevo.rs/gpPancevo/
sadrži sledeće prostorne podatke (Slika 6.3.4.6):
 Tačke obuhvata generalnih planova;
 Uličnu mrežu;
 Granice (Generalni plan Pančeva 2008, Generalni urbanistički plan
Pančeva 1976, Generalni urbanistički plan Pančeva 1976, mesnih
zajednica);
 Postojeća i planirana infrastruktura (atmosferske vode, saobraćaj, namena
korišćenja zemljišta, toplovodni objekti, telekomunikacije, građevinsko
zemljište, vodovod i kanalizacija);
 Postojeća trajna dobra Pančeva;
 Postojeća ekološka karta;
 Postojeće zelene površine;
 Reke i kanali;
 Osnovna državna karta.

Projekat „Unapređenje geografskog informacionog sistema u Pančevu“ realizuje

se u okviru programa ''Exchange 3'', koji finansira Delegacija Evropske unije u
Republici Srbiji a tehnički sprovodi Stalna konferencija gradova i opština.
Pored navedene aplikacije urađena je još jedna GIS aplikacija na nivou grada
Pančeva pod nazivom ''Lokacije za investiranje'' koja se nalazi na URL adresi
http://gis.pancevo.rs/lokacije/.

Slika 6.3.4.6. Geoportal opštine Pančevo

84
6.3.4.7 GIS opštine Užice
U saradnji sa programom Municipal Support Programme (MSP) koji finansira
Švajcarska vlada, realizovana je početna faza razvoja Geografskog Informacionog
Sistema (GIS) u opštini Užice. Na ovaj način stvorena je osnova za dalji razvoj
GIS opštine i uslovi za realizaciju ukupnog dugoročnog cilja - uspostavljanje
efikasnog i jednostavnog pristupa podacima o prostoru (Slika 6.3.4.7). Danas
Užice ima četri GIS aplikacije:

 Prostorni plan grada Užica - postojeća URL adresa

http://195.178.50.217:8080/ppUzice/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Generalni urbanistički plan grada Užica - postojeća URL adresa
http://195.178.50.217:8080/gupUzice/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Plan detaljne regulacije grada Užica - postojeća URL adresa
http://195.178.50.217:8080/pdrDovarje/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Turistička karta grada Užica - postojeća URL adresa
http://195.178.50.217:8080/uziceTurist/map_full.jsf?width=1680&height=920

Slika 6.3.4.7 Geoportal opštine Užice

85
 Prostorni podaci korišćeni u ovim aplikacijama su veoma raznovrsni, u sve četri
aplikacije slojevi su srodni i mogu se podeliti u sledeće oblasti:
 Saobraćaj (ulice, parging, trotoar, stanice, osa saobraćajnica, kolovoz
stajališta...);
 Namena površina (geologija, regulaciona i građevinska linija, zone,
gađevinske parcele);
 Granice i obuhvat plana;
 Infrastruktura (važni objekti, toplovodni objekti, groblja, telekomunikacije,
trafostanice, toplovod, vodovod i kanalizacija);
 Ortofoto snimci;
 Digitalni katastarski plan;
 Energetika;
 Vodoprivreda;
 Zelenilo.

6.3.4.8 GIS opštine Pirot

Na portalu opštine Pirot dostupan je geoinformacioni sistem na adresi www.pirot.rs
gde se nalazi baner Geografsko informacionog sistema, pod nazivom GIS Pirot na
URL adresi http://gis.pirot.rs/. Projekat je rađen u okviru Programa EXHANGE
(Slika 6.3.4.8).

Slika 6.3.4.8 Geoportal opštine Pirot

U izvodu iz Strategije razvoja GIS opštine Pirot, geografski informacioni sistem je

namenjen za prikupljanje, obradu, održavanje, analizu i razmenu geoprostornih
podataka i servisa vezanih za urbanizam i uređenje prostora, gradevinsko
zemljište, saobraćaj, komunalne usluge, prirodne i druge resurse, kao i druge
aspekte vezane za život i rad opštine Pirot.

86
 Osnovni cilj razvoja je uspostavljanje GIS opštine Pirot kao jedne od osnovnih
komponenti e-uprave, kojim se obezbeđuje prostorna komponenta za sve resurse
lokalne samouprave.

Prostorni podaci korišćeni u ovoj aplikaciji su veoma raznovrsni i mogu se

prestaviti u sledećim oblastima:
 Kvalitet vazduha;
 Adresni sistem (ulice i kućni brojevi);
 Digitalni katastarski plan;
 Prirodni resursi;
 Groblja;
 Saobraćajna signalizacija;
 Pijaca;
 Stanovništvo;
 Topografska karta i urbanistički planovi;
 Ortofoto.

6.3.4.9 GIS opštine Zrenjanin

Projekat uspostavljanja Centra za Geografski informacioni sistem u opštini
Zrenjanin realizovan je u okviru „Exchange 3” programa Evropske unije, u saradnji
sa gradom Zrenjaninom kao nosiocem projekta. Projektom je definisan sistem za
prikupljanje, obradu, analizu i prikazivanje podataka vezanih za urbanizam i
uređenje prostora, građevinsko zemljište i komunalnu infrastrukturu, koji su ranije
bili čuvani u analognom i digitalnom obliku.
Geoinformacioni sistem je dostupan na portalu opštine Zrenjanin, na URL adresi
www.zrenjanin.rs gde se nalazi baner Geografsko informacionog sistema, pod
nazivom GIS Zrenjanin na URL adresi http://gis.zrenjanin.rs (Slika 6.3.4.9).

Slika 6.3.4.9 Geoportal opštine Zrenjanin

87
 Aplikacija ''GIS Zrenjanin'' omogućava pretragu adresa i kućnih brojeva, objekata
(obrazovnih, kulturnih, ugostiteljskih ...), moguće je korišćenje alata za merenje
dužina i površina. ''GIS Zrenjanin'' objedinjuje šest GIS aplikacija:
 Gis portal Zrenjanin;
 Gis industrijskih zona;
 Gradski adresar;
 Državno poljoprivredno zemljište;
 Dnevni info servis;
 Planska dokumenta.

6.3.4.10 GIS opštine Subotica

U opštini Subotica uveden je Geografski informacioni sistem na nivou grada koji
služi za planiranje razvoja, upravljanje komunalnim i drugim sistemima,
informisanje građana i investitora na adresi http://www.subotica.rs/ (Slika
6.3.4.10).

Slika 6.3.4.10.1 Geoportal opštine Subotica

Institucije koje učestvuju na razvoju GIS su: Organi uprave Grada Subotice, J.P.
Direkcija za izgradnju Grada Subotice, J.P. Zavod za urbanizam Grada Subotice,
J.K.P. Vodovod i Kanalizacija Subotica, J.K.P. Čistoća i zelenilo Subotica, J.K.P.
Subotička Toplana, J.K.P. Suboticagas, MUP Vatrogasna služba, MUP Javna
bezbednost, J.K.P. Parking, J.P. Subotica-trans, J.K.P. Pogrebno, J.P. Palić-
Ludaš, J.K.P. Subotičke pijace, Višatehnička škola Subotica, J.K.P. Dimničar
Subotica, J.K.P. Stadion, Elektrovojvodina, Elektrodistribucija Subotica, Telekom

88
 Srbija a.d., I.J. Subotica, J.P. PTT Srbija, Pošta Subotica, Republički Geodetski
Zavod odeljenje u Subotici.

Prostorni podaci koji se nalaze na poprtalu su: ulična rasveta (ispravna i u kvaru),
GUP (generalni urbanistički plan), ortofoto, podloge (naselja, katastarske parcele,
sporedni objekti, glavni objekti, ulice, pruga, kućni brojevi) i ortofoto 2008.

Postoje funkcionalni alati i služe za merenje dužine i površine. Omogućeno je

pretraživanje po adresama i parcelama što omogućava korisniku bržu pretragu.

6.3.4.11 GIS opštine Vladičin Han

Opština Vladičin Han u saradnji sa opštinom Vlasotince započela je
implementaciju projekta pod nazivom Geografski informacioni sistem na adresi
www.vladicinhan.org.rs/ (Slika 6.3.4.11.) .

Slika 6.3.4.11. Geoportal opštine Vladičin Han

Ovaj projekat bi trebalo da bude pomoć u unapređenju efikasnosti i

konkurentnosti juga Srbije uz pomoć PBILD-a. Cilj je stvaranje pogodnih uslova
ravnomernom društveno – ekonomskom razvoju, čime će biti stvoreni uslovi za
privlačanje investitora i otvaranje novih radnih mesta.

Prostorni podaci korišćeni u ovoj aplikaciji su veoma raznovrsni i korisni

građanima. Na kartici Slojevi nalazi se raznovrstan set podataka: plan parcelacije
površina javne namene, granica plana, visine, infrastruktura, regulacija, planirana
namena površina, saobraćaj, S_kotiranje, postojeća namena površina, katastar,
topografija, reke, podloge i DOF 40.

Postoje alati za merenje dužine i površine. Omogućena je i pretraga katastarskih

parcela.

89
6.3.4.12 GIS opštine Inđija
Opština Inđija je kroz različite projekte razvila Geografski informacioni sistem. Na
portalu opštine Inđija, na adresi www.indjija.nets nalazi se baner Geografsko
informacionog sistema, koji omogućuje prikaz sedam različitih GIS aplikacija (Slika
6.3.4.12.):

 Inđija Generalni plan - postojeća URL adresa

http://gis.indjija.net/indjijagp2/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Turistička karta Inđije - postojeća URL adresa
http://gis.indjija.net/indjijaturist2/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Adresni registar- postojeća URL adresa
http://gis.indjija.net/indjijafull2/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Plan detaljne regulacije Maradik - postojeća URL adresa
http://gis.indjija.net/maradik2/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Plan generalne regulacije Jarkovci - postojeća URL adresa
http://gis.indjija.net/jarkovcigp2/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Prostorni plan opštine Inđija- postojeća URL adresa
http://gis.indjija.net/ppoindjija2/map_full.jsf?width=1680&height=920
 Pravila gradnja opštine Inđija - postojeća URL adresa
http://gis.indjija.net/pravilaGradjenja/map_full.jsf?width=1680&height=920

Ove GIS aplikacija omogućavaju prikaz prostornih podataka, pretragu adresa i

kućnih brojeva, pretragu broja parcela, objekata (po kategorijama i
podkategorijama) i pretragu naselja (Slika 6.3.4.12.2).

Prostorni podaci korišćeni u ovim aplikacijama su veoma raznovrsni i u svih sedam

aplikacija slojevi su srodni i mogu se podeliti na sledeće oblasti:
 Namena površina;
 Granice i obuhvat plana;
 Infrastruktura i zone (gasovodna mreža i objekti, toplovodni objekti, groblja,
telekomunikacije, trafostanice, toplovod, vodovod i kanalizacija, važni
objekti, elektroenergetika);
 Ortofoto snimci;
 Digitalni katastarski plan;
 Saobraćaj (ulice i kućni brojevi, parking, trotoar, stanice, osa saobraćajnica,
kolovoz stajališta...);
 Gradski blokovi;
 Važni objekti;
 Građevinski reoni i građevinska zamljišta;
 Gređevinski reon i javno i ostalo građevinsko zemljište;
 Zaštita životne sredine i kulturnih dobara.

90
 Slika 6.3.4.12. Geoportal opštine Inđija
(Mogućnost preklapanja različitih slojeva)

91
6.4 Zaključak
Nakon razmatranja tehničke implementacije NIGP u Srbiji, uočava se da su glavne
komponente INSPIRE Direktive sadržane u kreiranju:
 Podataka;
 Metapodataka;
 Mrežnih servisa.

Može se konstatovati da na nacionalnom nivou postoje mrežni servisi za skupove

prostornih podataka i servisi za koje su formirani metapodaci u skladu sa INSPIRE
direktivom.

U procesu tehničke implementacije NIGP obezbeđeni su neki od neophodnih

preduslova:
 Komponente funkcionišu na različitim platformama;
 Sistem je izgrađen od komponenata različitih proizvođača;
 Servisi su dostupni na internetu;
 Postojeći servisi funkcionišu u okviru mrežnih servisa;
 Omogućena dostupnost postojećih funkcionalnosti za druge aplikacije.

Dostignut stepen razvoja u tehničkoj implementaciji NIGP prikazan je kroz

praktični razvoj geoportala u Srbiji na tri različita nivoa:
 Geoportali na nacionalnom nivou;
 Geoportali regionalnog nivoa;
 Geoportali lokalne samouprave.

Geoportali u praktičnoj upotrebi su u funkciji za pregled i razmenu distribuiranih

geoprostornih podataka i servisa.

92
7 PREPORUKE ZA DALJI RAZVOJ NIGP
Preporuke za dalji razvoj NIGP u Srbiji treba da pomognu i osiguraju dodatnu
vrednost za društvenu zajednicu i razvoj informatičkog društva u celini. Sa
stanovišta dalje implementacije preporuke su struktuirane u tri okvira:
zakonodavni, institucionalni i tehnički.

Imajući u vidu vreme i značaj daljeg razvoja NIGP, preporuke su date u tri
kategorije:
 Implementacija preporuka koje bi trebalo odmah ili što pre realizovati;
 Implementacija preporuka koje bi bilo poželjno realizovati;
 Preporuke koje bi bilo dobro uzeti u obzir u budućim razmatranjima
vezanim za uspostavljanje NIGP.

7.1 Zakonodavstvo
Direktiva 2007/2/EC za uspostavljanje infrastrukture za geoprostorne informacije u
okviru Evropske zajednice (INSPIRE) delimično je transponovana u Srbiji kroz
odredbe Zakona o državnom premeru i katastru ("Službeni glasnik Republike
Srbije", Broj 72/09, 18/10).

Analiza stanja pokazuje da postoji nekoliko ključnih odredbi koje ostaju da se

ugrade u srpsko zakonodavstvo i mogu se sažeto prikazati neki od najvažnijih
nedostataka (Kroiss 2012):

 Pojedine definicije iz Direktive;

 Odluka da li opciju odstupanja po članu 4 (6) iz Direktive treba primeniti;
 Zakonodavstvo Srbije nije harmonizovano sa spiskom tema Aneksa I –
III Direktive, što takođe dovodi do problema implementacije člana 5 (1) iz
Direktive (kreiranje metapodataka);
 Odredbe o interoperabilnosti skupova prostornih podataka i usluga u
okviru Poglavlja III iz Direktive;
 Implementacija zahteva Direktive odnosi se na mrežne servise;
 Zahtevi Direktive za deljenjem podataka ne odražavaju se u potpunosti.

Aktuelno tržište geoinformacija zahteva više dostupnih podataka koji obezbeđuju

javne institucije, kao i povoljne uslove za korišćenje podataka i servisa u skladu sa
dogovorenim pravilima saradnje.

Sadašnji pristup u razmeni geopodataka i korišćenju servisa ogleda se u:

 Određeni podaci su dostupni drugim državnim institucijama bez naknade;
 Širi skup podataka se prodaje u skladu sa propisima;
 Podaci dostupni na internetu su besplatni za uvid.

93
 Uloge i odgovornosti aktera NIGP treba da budu definisane u novom zakonu o
NIGP i podzakonskim akatima kojima će INSPIRE Direktive biti u potpunosti
transponovana u pravni sistem Srbije.

Preporuke za dalji razvoj NIGP u zakonodavnom okviru date su u tabeli 7.1.

Tabela 7.1 Preporuke za dalji razvoj NIGP - Zakonodavstvo

No Implementacija preporuka

1. Preporuke koje treba odmah ili što pre realizovati

1.1 Izrada predloga novog zakona o NIGP u Republici Srbiji.
Transponovanje INSPIRE direktiva u srpski pravni sistem predstavlja
obavezu zbog opredeljenosti Republike Srbije da postane član u
Evropskoj Uniji pa je neophodno da se harmonizuje nacionalno
zakonodavstvo sa evropskim.
1.2 Usvajanje strategije NIGP za period 2013. – 2015. godine.

2. Preporuke koje je poželjno realizovati

2.1 Kreiranje sporazuma o pravima i obavezama subjekata NIGP.
2.2 Monitoring uspostavljanja pravnog okvira.

3. Preporuke koje bi bilo dobro uzeti u obzir u budućim razmatranjima

3.1 Koristiti primere primene dobre prakse u Evropskoj Uniji.
3.2 Širenje svesti o značaju NIGP.

7.2 Koordinacija i organizacija

Organi za implementaciju INSPIRE direktive i zakonodavstva u Srbiji su Savet
NIGP i radne grupe NIGP, koje su osnovane u skladu sa Zakonom o državnom
premeru i katastru.

Za ova tela definisane su njihove uloge i odgovornosti. U principu, osnovna uloga

ovih tela je da stvore novu politiku NIGP i da predlože odgovarajuće mere Vladi,
tako da politika može biti implementirana.

Savet NIGP je osnovan od strane Vlade Srbije 2010. Savet NIGP je već doneo
odluke o nadležnostima i izboru članova radnih grupa. Radna grupa za saradnju,
Radna grupa za pravni okvir i Radna grupa za tehnički okvir su obrazovane u
2011. godini.

Preporuke za dalji razvoj NIGP vezane za koordinaciju i organizaciju date su u

tabeli 7.2.

94
 Tabela 7.2 Preporuke za dalji razvoj NIGP – Koordinacija i organizacija
No Implementacija preporuka

1. Preporuke koje treba odmah ili što pre realizovati

1.1 Savet NIGP treba da pokrene inicijative za izradu novih dokumenata i
donosi odluke u cilju uspostavljanja NIGP u skladu sa strateškim
opredeljenjima.
1.2 Savet NIGP treba da koordinira i organizuje radne grupe za:
saradnju, pravni okvir i tehnički okvir.

2. Preporuke koje je poželjno realizovati

2.1 Monitoring koordinacije i organizacija NIGP.
2.2 Razvoj kapaciteta u oblasti NIGP.

3. Preporuke koje bi bilo dobro uzeti u obzir u budućim razmatranjima

3.1 Koristiti primere primene dobre prakse u Evropskoj Uniji.
3.2 Celoživotno obrazovanje u okviru timova odgovornih za koordinaciju i
organizaciju.

7.3 Tehnička implementacija

Prema srpskom Zakonu o državnom premeru i katastru, akteri NIGP su javne
vlasti Republike Srbije, Autonomna Pokrajina Vojvodina, lokalna samouprava,
javna preduzeća i pravna lica kojima je povereno upravljanje geopodacima u
okviru javnih zadataka.

Uloge i odgovornosti aktera NIGP su definisane u sadašnjem zakonu:

 zainteresovane strane su dužne da opišu svoje skupove prostornih
podataka u obliku metapodataka,
 Republički geodetski zavod (RGZ) je odgovoran za rad i upravljanje
Nacionalnim geoportalom.

Zahtevi INSPIRE Direktive u vezi sa primenom pravila interoperabilnost i

usklađivanja prostornih podataka su već u toku implementacije ili planiranja.
Strategija NIGP i srednjoročni program NIGP obezbeđuju plan za postizanje
usaglašenosti sa zahtevima INSPIRE direktive:
 Upoređivanja modela podataka RGZ i skupova podataka zainteresovanih
strana sa INSPIRE specifikacijom podataka za odabrane teme planirani su
za period 2012-2013;
 Implementacija INSPIRE specifikacije podataka i servisa za novo
prikupljene prostorne podatake prema Aneksu I planirana je za period
2014-2015.

Preporuke za dalji razvoj NIGP u okvirima tehničke implementacije date su u tabeli

7.3.

95
 Tabela 7.3 Preporuke za dalji razvoj NIGP – Tehnička implementacija
No Implementacija preporuka

1. Preporuke koje treba odmah ili što pre realizovati

1.1 Implementacija standarda u okvirima NIGP.
1.2 Implementacija i dalji razvoj Nacionalnog geoportala sa mrežnim
servisima NIGP.

2. Preporuke koje je poželjno realizovati

2.1 Monitoring uspostavljanja tehničke implementacije NIGP.
2.2 Upoređivanja modela podataka RGZ i skupova podataka
zainteresovanih strana sa INSPIRE specifikacijom podataka za
odabrane teme.

3. Preporuke koje bi bilo dobro uzeti u obzir u budućim razmatranjima

3.1 Koristiti primere primene dobre prakse u Evropskoj Uniji.
3.2 Celoživotno obrazovanje u okviru tehničke implementacije.

Na drugoj strani tržište geoinformacija u Srbiji nije razvijeno na zadovoljavajući

način. Veliki deo geopodataka se još uvek nalazi u analognom obliku, dok
istovremeno raste potreba za podacima u digitalnom obliku.

Distribucija digitalnih geopodataka uglavnom se obavlja preko CD/DVD, eksternih

diskova i slično. Ne postoje usvojeni standardi za razmenu podataka. Državne
institucije ne razmenjuju geoinformacija preko WMS, WFS ili WCS servisa, a
evidentno je da postoji potreba da se omogući pristup podacima kroz Web servise.

96
8 LITERATURA I INTERNETSKI IZVORI
Literatura
Bačić, Željko; Poslončec-Petrić Vesna: 5. REGIONALNA STUDIJA O KATASTRU I INFRASTRUKTURI
PROSTORNIH PODATAKA. Republička uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove
Republike Srpske i Federalna uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove Federacije
Bosne i Hercegovine (This project is funded by the European Union) (2012).

European Commission: DIRECTIVE 2007/2/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE

COUNCIL OF 14 MARCH 2007 ESTABLISHING AN INFRASTRUCTURE FOR SPATIAL
INFORMATION IN THE EUROPEAN COMMUNITY (INSPIRE), L108/1 (2007).

Jovičić, Luka: TEHNIČKI OKVIR NIGP SRBIJE. Projekat „Geografske informacije za razvoj i
integracije u Evropsku uniju“. Republički geodetski zavod (2012).

Konecny, Gottfried; Hermsmeyer, Dirk: CONSIDERATIONS FOR AN NSDI SERBIA. Republic Geodetic
Authority (2006).

Kroiss, Fritz: REGIONAL SDI LEGISLATION FRAMEWORK ANALYSIS AND REGIONAL SDI
ESTABLISHMENT - Recommendation report (act. 1.1 and 1.2). Version of 30 November
2012.

Radna grupa za pravni okvir: NACIONALNA INFRASTRUKTURA GEOPROSTORNIH PODATAKA -

PREGLED STANJA PRAVNE REGULATIVE U OBLASTI GEOPODATAKA. Republički geodetski
zavod 2012.

Radna grupa za saradnju: NACIONALNA INFRASTRUKTURA GEOPROSTORNIH PODATAKA -

PRAVILA ZA RAZMENU I DISTRIBUCIJU GEOPODATAKA. Republički geodetski zavod
2012.

Strategija za uspostavljanje infrastrukture prostornih podataka u Srbiji 2010 – 2012. Službeni

glasnik RS br. 81/10. Beograd 2010.

Strategija NIGP za period 2013 – 2015 - Nacrt. Nacionalna infrastruktura geoprostornih

podataka. Republički geodetski zavod, maj 2013.

Sektor za informatiku i komunikacije - Odeljenje za NIGP. DETALJNI PRIKAZ REZULTATA UPITNIKA

O STANJU U GEOSEKTORU. Republički geodetski zavod 2013.

97
Tesla, Nenad; Đurović, S.; Dedić, A.; Pajić, D.: NIGP aktivnosti ka INSPIRE u Srbiji. Geodetska služba
br. 115, ISSN 1451-0561. Beograd 2012.

Uredba o utvrđivanju srednjoročnog programa radova na osnivanju i održavanju nacionalne

infrastrukture geoprostornih podataka za period od 1. januara 2011. do 31. decembra
2015. godine, Službeni glasnik RS br. 43/11. Beograd 2011.

Vandenbroucke, Danny: INSPIRE & NSDI SoP. D4.2 - Summary report regarding the results of the
European Assessment of 34 NSDI (first year). Spatial applications division k.u.leuven
research & development - September 2011

Zakon o državnom premeru i katastru. Službeni glasnik RS br. 72/09 i 18/10. Beograd 2009.

Internetski izvori
Global Spatial Data Infrastructure (GSDI) Association
www.gsdi.org

INSPIRE Infrastructure for Spatial Information in the European Community

http://inspire.jrc.ec.europa.eu/

International Federation of Surveyors

www.fig.net

International Organization for Standardisation (ISO) / Technical Committee (TC) 211

www.isotc211.org

International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation

www.itc.nl

Open Geospatial Consortium, Inc. (OGC)

www.opengeospatial.org

Republički geodetski zavod

www.rgz.gov.rs

98
United Nations Geographic Information Working Group (UNGIWG)
www.ungiwg.org

US Federal Geographic Data Committee (FGDC)

www.fgdc.gov

99
9 KORISNI URL IZVORI U SRBIJI
Nacionalni geoportal GeoSrbija
URL: http://www.geosrbija.rs (2013.)

Regionalni geoportal grada Beograd

URL: http://gis.beoland.com/direkcijaSpoljni/ (2013.)

Regularni prostorni plan jablaničkog i pčinjskog okruga

URL: http://95.140.120.186/gisJug/ (2013.)

Urbanistički zavod Beograda

URL: http://mapa.urbel.com/beoinfo/ (2013.)

Geografski Informacioni Sistem grada Kragujevca

URL: http://gis.kragujevac.org.rs/ (2013.)

Geoportal grada Novi Sad

URL: http://www.mapanovisad.rs/mapserver2012/nsmaps/ (2013.)

Geoportal grada Šabac

URL: http://109.72.50.133:86/sabacgpfinal/map (2013.)

Geoportal grada Pančevo

URL: http://gis.pancevo.rs/gpPancevo/ (2013.)

Geoportal grada Užice

URL: http://195.178.50.217:8080/ppUzice/map (2013.)

Geoportal grada Pirot

URL: http://gis.pirot.rs/ (2013.)

Geoportal grada Niš

URL: http://gis.ni.rs/ (2013.)

100
 Geoportal grada Zrenjanin
URL: http://gis.zrenjanin.rs (2013.)

Geoportal Vodoprivrednog sistema Republike Srbije

URL: http://vis.srbijavode.rs/odbrana/ (2013.)

Zahvalnost
Studija je nastala uz veliku podršku i pomoć najkompetentnijih stručnjaka u oblasti
NIGP iz Republičkog geodetskog zavoda, pa se najsrdačnije zahvaljujem na
posvećenosti u radu kolegama: Saša Đurović, Dragica Pajić, Aleksandar Dedić,
Ognjen Cvijanović, Srđan Dabić, Marija Rašković, Danijel Milojević.

101
ISBN 978-953-55793-9-7
102