Sunteți pe pagina 1din 22

UNIVERSIDAD

TECNOLÓGICA DE
LOS ANDES

"AÑO DEL DIÁLOGO Y


RECONCILIACIÓN NACIONAL"

ESCUELA PROFESIONAL DE
CONTABILIDAD

LENGUAJE Y COMUNICACIÓN

DR. : ANTONIO CORONEL MOLINA

INTEGRANTES:
 CAMACHO LETONA, JUDITH
 MEJIA PEREZ , XIMENA
 CCORAHUA QUISPE, SHARY
 UTANI MERINO, LISSETH VERÓNICA

1
NARRATIVA
ORAL
QUECHUA
INÉDITA
(MITOS Y
LEYENDAS)

2
INDICE

INDICE…………………………………………………………………………… 3

INTRODUCCION…………………………………………………………….. .. 4

PRESENTACION……………………………………………………………… 5

RECOPILACION DE MITOS Y LEYENDAS……………………………….. 6

PERSONAJE 1………………………………………………………………… 7

WARMY SARA (LEYENDA)………………………………………………….. 8

OSO MANTAYA ÑAUPA (MITO)……………………………………………. 12

PERSONAJE 2……………………………………………………………….... 15

EL ENCANTO DE CHULA CHULLA (LEYENDA)….……………………… 16

COMENTARIOS…………………………………………………………….. .. 19

CONCLUSIONES……………………………………………………………… 21

ANEXO………………………………………………………………………….. 22

3
INTRODUCCION

El mito y la leyenda, dos formas de expresión cultural, y que mejor si hablamos

de ellos en cuanto a nuestro maravilloso idioma quechua, las cuales nos

permiten ahondar más en nuestra cultura, y en los pensamientos y relatos de

nuestros antepasados, que de alguna forma, intentaron transmitirnos, a modo de

enseñanza, o a modo de dar explicación a las cosas por medio de relatos

inéditos, que nos acompañan hasta nuestros días por medio de personas que

han sabido conservar en sí, palabras, recuerdos de vivencias y muchas veces

fantásticos con un solo propósito, que es el de traer hasta nuestros días dichos

relatos que subsisten en el tiempo .

4
PRESENTACIÒN

El presente trabajo se centra en el estudio del mito y la leyenda y a recopilación

de estos por medio de personas cercanas a nosotras quienes amablemente

colaboraron en este trabajo. En este sentido, es relevante destacar dos

cuestiones. Por un lado, la importancia de estos relatos los cuales nos brindan y

nos hacen llegar las tradiciones de las cuales participaron nuestros antepasados,

os cuales transmitían de generación en generación enseñanzas a través de

estos relatos. Por ello, el presente trabajo pretende contribuir en el conocimiento

y valoración de dichos relatos, los cuales puedan ser testimonios de ellos mismos

para generaciones en venideras. Por otro lado, el interés por recopilar estos

maravillosos relatos, para lo cual ha sido necesario introducirnos en fuentes de

información, así como buscar a personas que aún mantienen vivos dichos relatos

y no solo eso sino de igual forma que aún mantiene vivos estos recuerdos en

nuestro idioma materno que es el quechua, un idioma con un amplio significado

y con el cual dichos relatos se vuelven más emocionantes, ya que al transcribirlos

podemos rescatar la belleza innata de este idioma, del cual a veces nos sentimos

avergonzados, o a veces no tomamos en cuenta. Esta recopilación de dichos

relatos en nuestro idioma materno, son un incentivo para mantenerlo vivo y

hacer que la generaciones futuras también puedan disfrutar de estos relatos y

valoren lo que nuestra cultura andina nos ha transmitido por muchos años.

5
RECOPILACION DE MITOS Y LEYENDAS INÉDITAS

La recopilación de estos relatos inéditos, que pertenecerán desde ahora al


amplio campo de mitos y leyendas ya existentes, ha sido una ardua labor,
viendo el contexto de nuestra región , podemos observar que dichos relatos
forman parte de nuestra cultura y nos transmiten más de nuestra cultura.

Buscando personas cercanas, las cuales pudieran habernos relatado algún mito
o leyenda, ya sea transmitidos a ellos por sus antepasados, o escuchado ellos
directamente de esas personas, tenemos a las siguientes personas que muy
amablemente nos han brindado y han compartido con nosotras esos
maravillosos relatos, los cuales muy interesantes dichas personas relatan con
mucha emoción, además sabemos que para cada una de esas personas
constituyen un valioso legado por parte de sus antepasados, aquí tenemos estas
historias inéditas recogidas recopilar

6
PERSONAJE 1

NOMBRES Y APELLIDOS:
Luisa Quispe Rojas

EDAD:
54

LUGAR DE NACIMIENTO:
Mata puquio - Andahuaylas

LUGAR DEL QUE PROVIENE EL MITO O LEYENDA:


Mata puquio - Andahuaylas

7
CHAY RAYCCAY WARMY SARA (LEYENDA)

Nuccatanihuancanqischis ñaupaj
nacunata naitichicunatapis chycua
willaparurispa mijunanmi ñuja
kankuñahuan munankankichis
nujapas situnmi Luisa Quispe Rojas,
ñujankani Matapuquio llacqtanmanta
no comunidad campesina chaimi
pertenicen Quishuara distrituman,
Quishuara distrituman pertenecen
Andahuaylas provinchamam y
Andahuaylas tapiriqui pertenece
Apurimac departamentupac llacuñan
llanuja nuwancanquischis
ñujamanpas wiñahuarja
abuelitaycuna no mamitaypa mamita mamitaypis chaynallatacmi willacurja.

Ñaupa tiempu kay huaranja hijochuta antaguayoj huatapi chaycuna pasasja,


pasasjapuna chay jacuni janchis pullonja chayta pasanchisraju pero manan
llachanchisu, cuñaja chaicunahuanrichu jujinapas pasaruman, entonces chayta
ñuja willacasquichis mamitaji chay pasasja sujtahuata unachanpi tacsachara
chauata rupaycascano muchuimata niwuanjancaris inastinsi nana imapis
jasjachu rujana rujaspa manan huichu chaysi wawacuna machochacona
pallachacuna wajajapu mijuimanta mana imapis chaise huajajapu. tiaccuna ucc
llactapi llacta sutiyuk Matapuquio chay watacunapi 1940 nisccanku, tiaraku
runacuna yarccay punchacunapi runacuna yarccay punchaycunapi runacuna
cara yarccaymanta chacqiymantaparaymy chacquira chayraycun mana
wiñarachu sachacuna, mijunakunapas tukukurañan chicachicanmanta.Llactan
cargucura teniete gobernadormanta, agente municipalpas y yanapaniccunan
paykunan alcharacu ordenta municipapi.

Runakunan warmacunata, sipaccunata waccaaspa llakiraku supayta


chaymantatacc llactarunacuna willarinacuspa juntanacunku chaymy allinta

8
parlarispa rinku ucc ccochaman sutiyuck huascatay chaymy allinta parlarispa
llacta runakuna ninku cay ccochacca milagrosan chaynataymy rinku waracqata
apaspa, rumitapis ucc rumita allin rumita mayu rumita chaymi runacuna
urayamunku mayuman chayñataccmy tumanku ucc haciendawan sutuyucc
hacienda de pincos Palmira ucc familia Trelles, cay ccepakunan cara ccatun
ruaccuna miski wiro chayñataccmy llacta runacuna cutinku mayu rumiyucc,
chaymantan apaku allin runakunata waracqananpacc chay nisccan ccochata,
chaymantan apaku allin runakunata
waracqananpacc chay nisccan ccochata,
chaymantañatacc samarinku kinmsa horamanta
purissccancunamanta chaymantatacc tiaspa
ruanku allin pagota pacha mamamna chañachawan
y cocachawan chaymantañatacc waracqanku
chaupi ccochaman y allinta waracqaspa
ccapichinku chaupi ccochaman chaymantatacc
runacuna ccawanku fuyukunata ruakusccanta,
chaymy llactarunakuna parayamucctin pitamunku
llactamantay chaymi cara para sachacuna
wiñarinanpacc wacachancuna caballuchankuna
mijucunankupacc chaymy llacta runakuna
mijukuraku tomakuraku wacachanpa lechemanta,
lavanotapas ajokunapas mijukuranku.

Rirakun haciendaman rantikucc sarata, chaymi


hacienda runakuna ccura ismucca sarata chaymy
rayccaymanta rantikuracu arroba arobapi chaymy
cumunerocunacc warminkuna llanukuraku laguata kay saramanta y kay
mijunamanmi churaracu ccataccuta yuyu chaymy mijuraku ajo macho
piscasccata y saynan mana yarccachikuracuchu chaymi runakuna tapurinakunku
imata ruwayun ñan pasarunña iscay wataña mana canchu imapass
mijunanchispacc, pimantacc triccyaricusun chaymy runacuna willaricunacuspa
ruanku ucc misata chaymi apamunku padreta Huancarama, misa tukukucctin,
padre llucsin warmacunawan sipaccunawan chaymantatacc seccaraku
urccoman sutiyuk karanba, seccaracun urccuman ccaparicc parata
9
mañacunancupacc taytachamanta y orayamunkun ccaparispa
mañacusccankuta, cutinancupaccmy suyarpasccacu yacu tinpuyuk y
tantacunawan y saynapin astawan mana mañacusccancu chayamurachu,
pararan chicachallantan manan ccorachacuna wiñarachu chana
parachawancca.

Runacunan niraku, imatatacc ruwasun?, uchuy warmacunan y sipaccunapas


wañuyta cachaycunku y chaymantatacc nuccanchis wañuyta ccallaycusun.
Autoridadcunan niracu risunmi puncuscunaman waccyanancupac
sucasccanwan apucunata, chaymy kay apu rijurirpamun ucc ruyacc urpi ina
chaymy tiarpan mesa jawapi, kay mesataccmy cara ucc liclla mastqascca
panpapi traguyuk, cocayucc, tqicayuc y tqantayuc cay mesatan ruwaracy
chaskinankupacc aputa; llactarunakunan willacunku apuman, manan para
canchu uchuy warmacunan waccanku sipaccunan waccancu nuccackupas
manan imataos ruwayta atiycuñachu, chayta uyarispan apu willan llacta
runacunaman; ¡ccamunca warmi sara! Manunin mañacunaykista warmi
saramanta cutimunanpaccq chayta rimaratamusoan seccayaoun apu.
Chaymantañatacc ucc autoridad
micherucca, chaymantatacc
kaccmanta micheruta
ccapqichinku chaymanmi
rijurirpamun un uchuychalla
warmicha sumac chucchayuk
wawachanta qcepeyucuspa
chaypin cara tiascca y
chaymantatacc mecheru apagarpacun chaymantan pacha llactareunacuna
wallayunku niyta: mama sara imaynanpin seccayapunki cayoy wwaykikuna
waccachayku yarccaymanta manañan causayta atitcuñachu. Cutimuy
nuccaycuwan punchau punchauymy cascayku rayccaymanta manañan
fuersaycupas canñachu purinaycupacc, chayñataccmy sara mama uchuy
vosninpi niscca: wawaykuna amaña waccaychischu cutimusaccmy amaña
waccaychischu, cay rimasccanmi cara wawacunapac y sipaccunapacc.

Chaymantatacc nira ucc runasimita warmicunapacc y ccaricunapacc: ccancunan


cay allpapi cacctiy mana allintachu ccawawarankis, wicchuwankis, saruwarankis
10
uyayoin saruwarankis manan uccariwarankischu y indicunan ccamucctinmi
ccancuna ccuycuwarankis manan uccariwarankischu y indicunan ccamucctinmi
ccancuna ccuycuwarankis paycunaman y paycunan apawuaracu llamancunapi
urmaranin ñancunapi y saruwaracun uyaypi y waccacurani yapaypi anpi ccolcce
kacctiycca maki raccmi faltamanpas occariwanancupa, mana ccolcce caytiymi
mana pipas occariwanchu ccancunan ccuwarankis wacaykicunaman y
animalniykicunan mijuara ccaparichaccti chaynatan adultucunata waparirpan
pacha mama y cay runacunan ninku sara mama cunanmanta ñaypaccmanmi
allinta ricusaykiku chayñataccni sara mama nin: ya wawaycuna amaña
waccaychischu nuccacca kutimusaccmy nuccacca kutimusaccmy nuccacca
riranin cochaman cochapin cascany y seccayapunmy lliclla mastacasmanta.

Mecherota ccapichistinkun sara mama saccitamuscca ucc chukucc sarachata y


ccurpanacunku iscay sarachaman y autoridadñatacc nin, nuccay munani
apanaykista cay sarata wasiskisman y allchamunkis marcaykispi traguchawan
cocachawan; y chay watapin para cachayamucctinmi tarpuyta ccallayunku sarata
y wiñanmi cay sarcca y chayantataccmy cachayunku llapa mijunayuckuna llacta
runa cuna.

11
OSO MANTAYA ÑAUPA (MITO)

Oso mantaya ñaupa tiempo,


ñaupa tiempu oso imaynas
pashñata munaspan ruaska
chaimanta ruascankischis,
ñaupa tiempupis no ñaupa
tiempupija manarunapas
karjachu, karja pero iskay
quinsaya mana ascarkujacha
jina quinsacha tiempucunapi pukuy animalpas jariman tucusju imaynapi de
repente mas uarmicuna ripy no mananchi is jarjachu inaspansy pashñacunaman
yai cusca animal runatacuspa chaisy chay usupas caska soltera inapinsi chay
oso, oso parjariqui jaja cunapas tiarja cunan tiempucuna manaja chay
osocunapas kannachu pero ñaupa tiempo karjaya osupas yakun cuna jaiku
llactacunaty karja jajacunan machaycuna anchay osucuna, pumacuna karja
atocctas no cunanja manancunataja nin cunanyachu chaisy chai oso isja
inaspansy llactata chay runasja tiasjan laumarispan chay chicaman llaycu
llaycarispa tutajinata jipiruspa, jipuruspa chai jajaman chicaman llaycuruskan
tutasinasjan jipirusja jipiruska chay jajaman jatauspita ucupa chay jajaman
jipiruspan chicata jarjapi wisjarunjata cuniwan jajaucupi jinaspansy chaypi oso,
ososrin wakacunawan wucatas u warma rachimuspa apan inaspansy chay
chicaman apan, chaita mikunanpas posiblemente chay chica ukupi riki chaitas
junta usutas chay jajapi pachacuna ahichapas jainapinsy chay chica chay
mijuspa tukuipis mujumuspa usuchay jajaucuman inaspansy chay chicaman
tiasja jainatinsis jai chica wisksayarukuska, wisksayaru kutinsy usuta pasatamuy
llucsirkatamuysi ispayta wajata aparamuy imapas kayrispa animalpas
wañarachimuspa apaipari inaspansy ahichallatas chay chica mijuskan kachipas
jarja karnapis inaspinsy llaupajarun nichasijarja anchaunawan chaita kajarispan
chay aychatapys rupaikusca jinawan anchay chica mijusjan ñaupa tiempo karja
mijunakarja papa sara anchayta chisy kasja inatinsy chicaja urkurujun iskayta
wawachata, jaris chay wawachacunapis karun jinastinsy chay wawachacunapis
ñanña jatunchaya cashan pachapis junta chay usupa maymanta usuta

12
llactatarispa warjariki inaspachaapi apara inaypis pay chatawan wawacunapis
chay jatuncunayan chay wawachacunapis kaillpas apachallami kataimantariki
jainatinsy chica nisja imaynaraj istrañarunnima taita mamaíta iman nalla
iskaparui ninan nispa wuinatinsy manan atun rumita tanjani raterachu jatun
runiwansu kajata wiskansa chayta jajaukupi ruminan imata apayjanjata menan
iscapachu ranterachu usuwan pasansy aycharata nijanjatawuan maipatys
inaspansy pucuycawan inastynsy
wawacuna atuncunalla kasja iskay
jinastinsy maman nisja manachu
pay rumita tanjaruwa nisja rumita
tanjary nispa apaycunata inastinsy
iskaychan manta chay usunasja
runin wawachacunapas rumita
tanjarpayri tayjanjary inaspansy
llucsir payrimukuy nastinsy maman
nin jakuchis ninsjan, jakuchis taita
extreñary jaku ripusic nispa iskay
wawanta pasaiki nispa, pasakuy
taytata mamaman wasymi iskay
inastinsy jujas alegrillaman
wawanta kunany wata chiscaytalla
chaisy pajai llullay imaninllapilla kasjan kunanchi tarerahuman uja nisja kunan
taryramun ymana wasja hunirachu llacjatainasjanja imannatatas ruasaj nispansy
pay ujullanpy chayta llueymanasha jisnantinsy llay nimanan llinmy imaynatataj
chuillaran rinmi inannatajuritas chay librarucuyman nispansy chaysi llullay
nisjanmy kailata churcutas jillary wawacunawan inaspansy llajuta temporparchy
kay atun kay nisjarmi anchaypis chaisi jamunichaykita ñaurasta paijariki
runachay usu llucsispa cutinmi cunata inaspansy chay urasja repararuiman imata
riwanjancaschu wajarinmi nispa chaysy nisjapiraj llakuta tiempurachi inaspan
naipas imahuanpas asientuta wapayry asientutasj inaspansy ciertullapaj usoja
chayrin jinastnsy wawaycunata ninmy japerukichis imaynajichis llauja kancuna
inaspashi chay taytakichis kay asientuchapi tiarachi nisja a jainatinsy kay challay
paryijinaty wacllatalla jasja perun jujinaspan chay asientupis wawarcunan tiarky

13
inatynsy mana asientu kara pajarinky tapankusjara llanja asientu wuillakara
inastinsy kay tianpairiki inaspansy chay jepunllay anchaipis chay jusun wallujun
anchasichay nacunapas libracun, chay señora usunmanta osowañu, anchaysy
chay wawacuna juvencunaña supay kaipalla nukasja chay chacrata ruapacunku
picuwa picutas ratincuy llapuncu wawata cracrata yojutas parpachin kaykallatas
paracurincu manan ahuanchary herramientapis fuersuta kasjarupis porque,
porque usutas karja jinas sutay kai illaywasjaki chaymantuty.

14
PERSONAJE 2

NOMBRES Y APELLIDOS:
Abelino Cristobal Mejia Peralta

EDAD:
39

LUGAR DE NACIMIENTO:
Tamburqui- Circa

LUGAR DEL QUE PROVIENE EL MITO O LEYENDA:


Pampaccahuana

15
EL ENCANTO DE CHULLA CHULLA (LEYENDA)

Ñuqacc sutiqui Adalino


Mejia Peralta ñuja cani
circa tamburqui manta
ñujapa huataitaccmi tawa
chunca watayeoc cani,
nacido tamburquipi, llactai
sutin tamburqui hatusnita
chulla chulla chaimanta
abuelito willahuara chai
chulla chullapi canto cunancama setescanmanta ñaupacc cunaja peorcasja chai
chulla chulla ucupin peligroso mana animalpis ni runapas aycumanchu chai
encanto casjairancu manchacuncu haicuita comúnmente carnaval tiempupi
enero febrero marzo caillapi carnaval tiempupi siempre ullaricuypuni atisccancu
tocasccancu tinyancu atisccancu supay fiestata ruhuanccu chai ocopi chainan
ullaricun. Chaimi abuelita ñaupaccanicc curioso caspa de repente mas ocucha
camacusccaicunqui ccaicuqui masta ricuita munanqui ccahuaipa munanqui
chincarapunqui bastantes veces chincascca antiguamente runacuna ricuita
munaspa encantarapusccacu chaita yachaspancco cunan tiempotaja
tacsaimantapi siempre nihuarancu, aman chai ima mascataña tarpustaña
tocastaña uyarispapas sochoyunquicho pasarpanqui uyarinqui chaipas ama
punin ccaicunquichu chaimancca chaipicca sapa cutillan ccaicusccancupi
chincacun nispa nihuantincu ñuccapacc varias veces uyariyani porque chai
huichaillata ñoccaycucca imainapas hatusniman ricuy chainillantañan costado
huichaillata lado huichaichatañan hacanpuni chaillanta puricuicu
oraimahuichaiman altusmancca pero manapuni chai oramanhaicuchu.
Ccaicacutitacha animalcunapis ladonmpi micucuncu hinaspacc hahapaicunccu
inacctencca manañan orccoccnichu animaltacca ojlaucunacc ccaccacaptincca
dueño recogicapuycu apacacuycu micunaycupacc haichacc, pero chai ucuma
runayujtincca manan, manan orccoicumanñachu, mana carnaval tiempupi, junio,
julio quillapi haicuncu ccahuac a veces huaquin runacuna chaimi ricuncu ocupi

16
pero hinacas hatun perol chaipi casccan paraman cacctin howina cacctinpis
chaichamanta punin ccoiqui llocsin,
chaichamanta punin foyopis
ohariycamun , chaichamanta punin
qallarimuy puyunapaj chaimi chai ocupi
cashan riqui encanto mana ñoccaiqui
chaillapis .

Manchacuspa porque abuelita siempre niwarancunaman haicunquichu inaspa


chairaicum mana ñoccacca haicunmanyachu, chai ocomanqa mas bien
cuidacuicu huaquin wawaicunatapa siempre willaraynicuni ama chaininta
ccaicunancu raicu manan facilchu tutapis purispaqa manchacuycucuni aveces
ima rodeopis campuni imatapas uyarinquicuni, chairaiqu mana ñoccaicuja tutaq
comunmentetaq chaitapas ccaicumanta

Chai wayccotaq millay monte largo tinraypi ñantacamu munacapas bastante


monte inacctinqa chayraicu charira cuidacuspaicu tutaychullutaq mana tutaña
caqtincca occlauninta aguantaymi chulla chullanta amaru patanta ccahuanta
inallay palqanta chuyamuicu paucañaman chaipi hatusninriqui sapahuatay
challapaq hatusnilloq, pero cai ladontaqa tutayacctinqa manaña chaita
cuidacuspaicu mana ccaiquicumanyachu chaimanqa, chairaiqu cunanqa
willashani wawayman paypis alguna vez vidancuña hatusmanqa siempre
rincupuni inacctenqa caicunamanpas willaniyacc caitintacc manan rinachun
ccaipiqa cuidacunaiquismi mana caitaq haicunquischu yachancuña paicunapas
manan comunmentetaq
ccaicuyanancupaq imataña
uyarispapas comunmentetaq
mana dejaimunyachu imapas
pasanq chainatan abuelitaycuna
siempre cuidahuarancuna
ññoccaucutapas ñoccaicupas
hinataq cuidanaycu wawaycuta
chaita hermanachaycunatapas.
Llapaq llacta tiachan
chaitaqricuy mana ñoccallayquichu llapa llacta wawancutapas chainata willancu
17
mana imapas cunan tiempoqa ashuan canñachu, ñaupaqcunaq chincallaq
chincallaq runapas imainacha chai exactamente qaconmpis porque animalña
caspapis wañuspapas wañusqata tarillawataq ocupi pero chai ocuman qaicuri a
ver huaq ormayucctin matarincuchu ricuncupaschu chai peligroso , chainam
chaimi chai chaitan willashani cunan wawaiman chai abuelitaycuni nisqaipin
napis willawascanta, chaillan chai.

18
COMENTARIOS

Al realizar este trabajo nos hemos sentido muy entusiasmadas por querer
conocer un poco más de nuestra cultura andina de la cual forman parte también
estos mitos y leyendas, ya que nos quieren dar una enseñanza o simplemente
transmitirnos esos relatos que tan apasionadamente contaban familiares
nuestros, algunas nos hemos sentido con más curiosidad de saber ya que quizá
nuestros familiares ya ancianos han dejado este mundo y no los tenemos aquí
presentes, o algunos no tenían esa capacidad de querer transmitir dichos relatos,
pero de todas maneras el agradable escucharlos aunque sea de personas ajenas
nuestra vida, pero sabiendo que nos une algo que es nuestra cultura, la cual se
refleja en cada uno de estos mitos y leyendas, pues gustosamente hemos
escuchado estos relatos.

Como en toda situación siempre ha habido dificultades, una de ellas que las
personas mayores que quisimos entrevistar para este trabajo, algunas de ellas
se negaban, ya sea porque quizá nunca nadie les había pedido contar estos
relatos y se sentían un poco intimidados, o algunos de ellos ya no recordaban
mucho estos, pero si anteriormente habían tenido un amplio repertorio de estos
mitos y leyendas.

Otra de las dificultades que tuvimos como grupo fue entender este idioma como
es el quechua ya que la mayoría de las integrantes del grupo no tenía un dominio
avanzado de este, para poder entender le pedimos a la señora que nos narró la
leyenda y el mito, que nos volviera a contar en el idioma español.

Además de que también fue difícil transcribir las historias en quechua ya que no
tenemos un buen conocimiento de la ortografía de este idioma y por ello
teníamos que reproducir el audio en varias ocasiones. Por eso a consecuencia
de esto podríamos decir que es muy importante del dominio de nuestra lengua
materna como es el quechua, ya que a causa de no valorarlo, se está perdiendo
poco a poco, y cada vez hay menos gente que puede vocalizar dicho idioma,
además de eso nos damos cuenta de que quizá poco a poco de igual forma
estos mitos y leyendas se van perdiendo en nuestra cultura, y las demás
generaciones no podrán gozar de escuchar estos relatos que suenan tan
19
magníficamente en este idioma del quechua, ciertamente el idioma quechua es
un idioma expresivo, ya que incluso al intentar traducir este idioma al español,
no se transmite quizá con el sentido completo, o como en realidad debería ser,
solo quien entiende y sabe a hablar este idioma podrá entender la riqueza de
significado tan profundo que encuentra en este. Las siguientes generaciones
posiblemente lleguen a carecer de tan valiosos relatos primero porque dichas
personas ya no nos acompañaran más adelante, y aunque lo hubieran
transmitido a sus hijos o familiares quizá ya no se conserve en ese idioma tan
bello como es el quechua.

Y por último queremos comentar que además de las dificultades que hemos
podido tener, hemos aprendido mucho, a la par que también nos hemos
esforzado por tener que desarrollar este trabajo, muchas veces no tomamos
interés y el valor que puede tener nuestro idioma quechua, pero sabiendo que
será necesario quizá para más adelante.

Este trabajo ha tomado mucha dedicación, tiempo y esfuerzo, nos ha costado,


pero al fin lo hemos presentado aquí.

20
CONCLUSIONES

 Es importante y esencial el aprender nuestro idioma quechua, ya que este


es nuestro idioma materno, y poco a poco se va perdiendo, porque en
algunas partes de los mitos y leyendas recopilados hemos observado la
mezcla del español y el quechua en algunas palabras, lo cual nos hace
suponer que ya se va olvidando cada vez más, y cada vez quedan menos
personas que hablen el idioma quechua puramente.

 Además de eso, es importante llegar a entender el idioma quechua, ya


que expresa con más profundidad lo que quiere transmitir, y sin duda el
entender estos relatos sin necesidad de traducirlos al español, de seguro
que es una experiencia mejor vivida.

 Es importante escuchar a dichas personas que nos transmiten con mucha


alegría y entusiasmo los relatos que guardan en sí, primero para que ellos
se sientan escuchados y segundo para que así podamos conocer un poco
más de lo que es nuestra cultura.

 Muchas veces dichos relatos nos traen alguna enseñanza, o simplemente


nos recrean las costumbres y creencias que poseían las personas
antiguamente, y como creaban dichos relatos que con el tiempo iban
tomando más personajes fantásticos, o algunos basados en la realidad,
nos llevaban a imaginar cómo era la vivencia de aquellos tiempos.

 El valor de estos relatos inéditos es muy alto, ya que podríamos decir que
ahora formaran parte de los mitos y leyendas ya conocidos, si nosotros
también sabemos transmitirlos a las personas que vienen detrás de
nosotros habremos colaborado con la propagación de tesoros invaluables
en nuestra riqueza andina.

21
VIDEO DE RECOPILACION DE NARRATIVA ORAL QUECHUA

22

S-ar putea să vă placă și