Sunteți pe pagina 1din 157

DIN PUBLICATIUNILE ISTORICO-FILOLOGICE

ALE

ARCHIYELOR STATULUI.

MONUMENTE
PENTRU

ISTORIA TIEREI FAGARASIULUI


CULESE ŞI A D N O T A T E

DE

NIC. DENSUŞIANU.

-tgSJ-

BUCURESCÎ
TIPOGRAFIA ACADEMIEI ROMÂNE, (LABORATORIÏ ROMÂNI)
Nr. 26. - STRADA ACADEMIEI, — Nr. 26.

1885
DIN PUBLICAŢIUNILE ISTORIGO-FILOLOGICE
ALE

AECHIVELOR STATULUI
DIN PUBLICATIUNILE ISTORICO-FILOLOGICE
ALE

ARCHIYELOR STATULUI

MONUMENTE
PENTRU

I8T0RIA TIEREI FAGARASIULUI


CULESE ŞI A D N O T A T E

NIC. DENSUŞIANU.

BUCURESCI
TIPOGRAFIA ACADEMIEI ROMÂNE, (LABORATORIÏ ROMÂNI)
Nr. 26. — STRADA ACADEMI E I, — Nr. 26.

1885
M O N U M E N T E

PENTRU

ISTORIA ŢEREI FĂGĂRAŞULUI

Istoriografulü ungurescă Antoniü Veranţiu, în prima jumătate


a secuiului alü XYI-lea (1 5 3 8 — 1540), scriea despre Românii
Transilvaniei urmatórele :
- „Nulla illis (Valachis) libertás, nulla nobilitas, nullum proprium
jus, exceptis paucis districtum Haczeg incolentibus, in quo regia
Decebali creditur extitisse, qui tempore Ioannis Hunyadi, inde o-
riundi, nobilitatem, quod semper contra Turcas pugnanti strenue
affuerunt adepţi sunt. Ceten plebei -omnes, Hungarorum coloni, nec
in propriis sedibus, sed sparsi hinc et inde per totum regnum . . .
. . . vitám ducunt“(1).
Adecă :
«Românii (Transilvaniei) nu se bucură de nici o libertate, nu aü
nici o nobilime, nu posedă nici unü dreptü alü lorfl propriü, cu es-
cepţiune de puţini Români, ce locuescü în districtul!! Haţegului,
unde se crede că a esistatfl capitala lui Decebalü. Romanii aceştia (din
districtul!! Haţegului) aű câştigată nobilitatea pe timpulă lui Ión Hu-
niadi, care era născută acolo, fiindă că-lă ajutase cu vitejiă în luptele
lui continue cu Turcii. CeM-alţl suntă toţi plebei, iobagi al Ungu-
riloră, nici nu aă districtele lord proprie, ci träeseü reslătiţl pe
ici şi. colea în totă ţâra.»
Şi acestă relatare, falsă cu desevîrşire, avu curiósa fericire să
(1) Monumenta Hungáriáé historien. Scriptores Tom. II. Antonius Wrancius Si-
benicensis Dalmata, de situ Transylvaniae, Moldáviáé et Transalpinae, pag. 143.
2 NIC. DENSUŞIANU.

trécâ de veritate istorică pînă în filele nóstre : Yeranţiă era con­


siderată ca fântână contimporană în ce privesce epoca sa.
Astăzi însă sciinţa istorică a făcută progrese însemnate. Pose-
dăină ună materială destulă de vastă şi destulă de frumoşii,
ca să esaminămă cu ochii proprii relaţianile etnografice şi politice
ale secuiului XY-lea şi XVI-lea. Putemfi în deplină cunoştinţă
să citămă înaintea tribunalului istorică pe scriitorii de anecdote
din acea epocă.
Anume stimă astăzi cu o perfectă certitudine, că tinutulă Ha­
ţegului, ală Hinedoreî şi Det/e«, formafi în vechime ună com­
plexă de districte româneşti, cari se numiaă în diplome di-
stridus olachalesţ1). Seinul că întregă nobilimea de acolo era o
nobilime românéscà, înţelegemă românescă în sensulă etnică şi
politică. Stimă că nobilimea acesta era o clasă socială diferită' de
nobilimea ungurâscă, distinsă de ea prin originea, prin istoria şi
natura privilegieloră sale. Scimă că acéstâ nobilime nu a fostă
creată de Idnfi Huniadi (Corvînulă), nici de regii Ungariei ; că din
contră, era o nobilime vechiă, ală cărei trecută se perde în întunere-
culă evului mediă. Acâstă nobilime era numită în diplomele re-
gilorfi unguresc! : Nobiles ut dicitur Valachorum saă Nobiles 0-
lachi ( Valachi), spre distincţiune de : «Nobiles Hungari» saă : «veri
Lmobiles regni noştri» (2). Şi pe lingă districtele românesc! (districtus
olachales), pe lîngă nobilimea naţională, mal esista în ţâra Haţegului
(1) Kurz, Magazin f. Gesch. Siebenbürgens II. 300. 1363. Nos Petrus Vice-
Vayvoda Transylvápus . . . universisque Keneziis et senioribus Olachalibus ipsius
districtus^Hacgafc . . . protribunali sedentibus. — Ibid. 297. 1377. Ludovicus . . .
quos (Kenezios) in aliis dislrictibus olachalibus . . . in praehabitis eorum kene-
ziatibus relinquere . . . . consvevimus. — Ibid, 315.1427. Sigismundus . . . in repri-
' mendis malesanis dictorum populorum in districtibus Olachalibus castri noştri
Dewa constitutorum consiliis et moliminibus. — Ibid. 311. 1482. Matthias . . . Ex-
p'ositum est nostrae majestati in personis universoram keneziorum nostrorum in
përtinentiis castri-noştri Hsunyad comrnorantium.
(2) Colecţiunea Kemény in «Transilvania» An. 1873. 79. 1439. Albertus . . . pro
.'. . fidelibus servitiis Ioannis dicti Kende de Malomviz ac Ladislai filii ipsius, nec
non Kende de eadem nobilium ut dicitur Valachorum, nostrorum Districtus noştri
Haczeg apellati. — Ibid. 115. 116. 1453. Ladislaus . . in quarum pacifico Do-
minio (possessionum Ryusor et Serei in tlistrictu Haczog) iiJem Michael, Joannes
et Bazarab ad instar ceterorum verorum nobilium. a dudum perstitisse. — Ibid. 116.
1453. Ladislaus . . . . Dyonisius Zerechen nec non Stephanus et Sorbul. . . ad instar
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 3

unü ăreptu particulară românescu. Românulă nu putea fi lipsită


de proprietatea sa, nie! în casü de înaltă trădare, decâtă numai dacă
era judecată de omenii sel : de nobilii, chinezii şi bătrânii ro­
mâni. Donaţiunile de moşii se făceaă acolo cu totulă sub alte con-
diţiunî, decumă vedemă că se confereaă în ţinuturile unguresc!.
Aflămă aci (în ţâra Haţegului) instituţiunea chinesiateloră romă-
nescî, instituţiunea juratiloră români, ună sistemă românescă de
imposite (quinquagesima), — totfl atâtea particularităţi străine de
spiritulă legislaţiunil ungurescl ţ 1).
Atâtă de o dată cu privire la Ţâra Haţegului.
în timpulă din urmă ună erudită bărbată ală Ungariei, d. Fr.
Pesty, a publicată o frumosă seriă dedocumente cu raportă la Ba-
natutu Sever inului^), înţelegemă aici partea Olteniei dincolo de
caeterorum verorum nobilium. — Fejer. X. 2. 7Í9. 1399. Styborius universis et
singulis nobilibus tam Ungaris quant Olacis . . . in Hunyad constitutis. Aici sub
nobiles Ungari se înţeleg! nobilii români ce obţinuse nobilitatea unguréscâ. A
se vedé şi Kemény in Kurz (Magazin). II. pag. 325.
(‘) Colec. Kémény in «Transilvania.» 1872. 172. 1398. Nos Styborius . . .
praenotati Kenezii Ianustinus, Basarabe et Küste responderunt . . . quia nun-
quam causam fidedignis et ipsorum hominibus ac sermonibus nobis suprascripto
Styborio nec non duodecim Juratis ad judicandum in Haczag Dominus Vaivoda
commissit. — F ejer. XI. 503. 504. 1433. Nos Ladislaus de Chaack Vayvoda
Trans. . . . una cum Juratis et universitate nobilium ac Keneziorum ipsius Di-
strictus Haczak, sana exinde deliberatione, ac consilio et voluntate eorundem, prae-
fatos Kosztha, Stanchul et Volkul sacerdotem . . . dicto ipsorum keneziatu et
dicta possesione Ryusor vocata, nec non jam dicta libera villa Syerel nominata
habito . . . (ratione eorum infidelitatis) privamus. — Colec. K émény in Transil­
vania 1873. 126. 1433. Ladislaus . . . sub eisdem conditionibus, servitutibus et
consuetudinibus, quitus per praedecessores nostros Reges Hungária in Districti-
bus Valachorum possessiones et villae donări consueverunt memoratis Valachis
(Ioanni filio Zerechen, Stephano filio Kendris; Gregorie Balol — quartam partém
possessionis Felsöszallaspatak) in perpetuum contulerimus. — Archiv des Verei­
nes f. sieb. Ldkde N. F. XV. 3. 454.1577. Nos Cristophorus Bathori . . . ut more
aliorum possessionum Valachalium hujus regni Transylvaniae (inhabitatores pos-
sessionum Balamer et Kucyer) de ovibus et agnis caprisque . . . quinquagesima
pendant. — P a u li Bornemisa în raportul! cătră Ferdinand! I (1552) specifică
quinquagesima ast!-fel! : «de singulis quinquaginta ovibus una ovis cum agnello et
una myoärai Cf. Kemény, «Transilvania» 1872 pag. 115. — A se vedé şi chri-
sovul! Ţarului Duşan! din 1348 pentru Românii din ţinutul! Prizrentuluï : «Lege
pentru Románt) să dea delà fiă-care cinct-dect capete de vite câte o oiă cu u n !
berbece cu lână.» Hasileîi, Archiva ist. III. pag. 120. 121.
C2) A Szörény vármegyei hajdani oláh kerületek. Budapest. 1876. — A. Szö­
rényi Bánság és Szörény vármegye története Tom. III. Budapest. 1878.
4 NIC. DENSUŞIANU

Vêrciorova. Preţiosuld materialo scosd la lumină de d. Pesty ne


descopere încă und adevërd de mare importanţă. Se constată adecă,
că Banatuld Severinuluï forma în sînulti regatului ungurescfl o pro­
vincia politică română; că era împărţiţii în 8 districte românesc!, nu­
mite distridus olachales; că tote districtele formád o unitate politică
cu drepturi şi libertăţi particulare, cum erad de esemplu cele 7 judeţe
ale Sasilord şi 7 districte ale Secuilord din Transilvania^1); se constată
că esistaîn Banatd numai o. singură nobilime, şi acea era romănâ-
scă; că ea se. bucura de immunităţi şi drepturi ce nu derivad delà
regii Ungariei; că în fine în totd Banatuld era în vigóre und dreptd
specială românescd numită jus volachie, antiqua hx districtuum
volachicaliumt?). Şi despre tote aceste momentóse împrejurări Ve-
ranţid nu amintesce nimicd.
Afară de ţâra Haţegului şi de Banatuld Severinuluï, mai erad în
partea meridională a Transilvaniei încă doué provincie românesc! :
Ducatulu Făgăraşului si alu Omlaşulut Dar pînă acumd reiaţiu-

(J) P esty, A Szörényi Bánság III. 61. 1451. Iohannes de Hunyad regni Hun­
gáriáé Gubernator. Nobilibus viris Judicíbus Nobilium Septemsedium volaehica-
Uum. — Ibid. 63. 1452, Oppidum Sebes vocatum sedem scilicet Judiciariam prin-
cipalem "septem sedium Nobilium Walachiealium. — Pesty, Oláh Kerületek. 76.
1457. Ladislaus . . . prefatum districtum Komyathi praetactis aliis septem distri-
ctibus volachicalibus readiunximus et reincorporavimus. — Ibid. 73 —74. 1457.
Ladislaus. . . omnia et singula eorundem Valachornm et ICenezlorum privilegia
super quibuscunque eorum libertatibus; pro eisdem nobilibus Valaehis et Kenezys
ceterisque Valachis presentibus scilicet et futuris . . . perpetuo valitura, robora-
mus . . . . huiusmodi octo districtus ab invicem non separabimus. Praeterea... an-
nuimus eisdem Nobifibus Valachis et Keneziis ut nullus eos judicet prêter Co­
mitem eorum pro tempore constitutum . .. Postremo eosdem Nobiles Valachos ad
instar ceterorum nobilium regni noştri, item Kenezios eorundem Valachorum ex
omni solucione tributi . . . exemptos esse yolumus.
('J) P esty, Oláh Kerületek 82. 1478. Nos-Iacobus de Marga et Rayn way-
woda vice-Bani Zewrinienses . . Quod ipse prefatus Georgius duodecimo se per-
sonis sacramentum deponere teneatur iuxta antiquam et aprobatam legem distri­
ctuum volaehiealium universorúm. — A se vedé totü numirea de lege antică
(cTapLiH 3aK0Hi) ín chrisovulü lui Duşand 1348, la Hasdeu, Arch. ist. III. 143. —
P esty, A szőr. Bán:ág III. 134—135. 1500. Nos Iacobus Gerlystey. et Petrus
Tharnok de Machkas Bani Zewrinienses . . . nullo ampliore documente edem
partes sua allegata : Jure volachie requirente coram nobis probare potuerunt. —
Ibid. 136. 1509. Jure wolachie requirente : rehabere et reeipere sperarent et ni-
terentur. — Ibid. 145. 1508. ut certes probos nobiles viros ad id sufßcientes
iuxta ritum volochie eligant et adoptent.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 5

nile vechi ale acestoră provincie zacă în sînulü întunereculul. Nu


cunoscemû nici seria completă a Ducilorö, nici instituţiunile, ce le-a
întemeiata domnia românéscâ în acele părţi ale Transilvaniei.
Astă-<jî însă ne aflămă în plăcuta posiţiune de a publica aici o
colecţiune de documente cu privire la Ţâra Făgăraşului, extrase
din interesanta archivă a d-lul Ar. Densuşianu, pentru cari îl adre-
seză sincerile mele mulţumiri.
Documentele acestea revérsâ o interesantă lumină asupra or­
gan isât! sociale, politice, judiciare şi militare, în scurtö asupra ve-
chiPconstituţiunl a poporului română din Ţera Făgăraşului. Anu­
me vedemă că în Făgăraşă esista numai o nobilime istorică, care-şl
păstrase vechia sa numire de boeri şi avea sigilulü seă pro­
prio (sigillum Boeronum) ; bdSria din Ţâra Făgăraşului nu
era numai o simplă prerogativă nobilitară, dar era totă odată şi
ună oficiu, în ce privesce afacerile publice ale ţinutululţ1); că u-
nica condiţiune aşa Ţicendă inerentă a boeriel era să presteze servi-
sie militare equestre; că boeri mea de acolo şi în timpă de pace era
organisată tnilităresce, avèndü căpitanulă, locotenenţii şi decurionil
sei. Aflämü mal departe, că se boerisaü chiară şi moşiile, adecă se
învestlaă cu caracterulC juridică ală acestei iustituţiunl (2).
Şi care era natura moşiiloră boerescl din Ţera Făgăraşului ? în
prima linia, ele ne apară ca averi ereditare si inalienabile ale fami­
liei (haereditates boeronales), dar cu caracterulă deplinei proprietăţi
pentru posesorulă boeriă. La moşiile boerescl de aici nu aflämü re-
stricţiunile feudalităţii, safl raportulă acelă precară dintre vasală şi
senioră ; astă-felă că proprietatea boeréscâ din ţâra Făgăraşu­
lui se distinge şi de feudalitatea ungurâscă şi de feuda militaria

p) Cantemiru vorbindu de boeri! din Moldova şi din imperiulű bizantinii <pce :


(in utrisque) eadem officia, idem munus assistendi in dandis principi consiliis
exequendisque, eiusdem in administranda rep. adjuvandi. Descriptio Moldáviáé,
p. 77. cap. VI.
( 2) 1694. Nos Michael Apafi. . . fim dum eiusdem (Alexandri Fulitsa de Mar-
dsina boeronisamus supportamus et libertamus. — 1696. Nos Michael Apafi . . .
fundos ipsorum (Popae Sztan et filiorum suorum) . . . libertamus et Boeronali
praerogativa clementer donamus. — A se vedé documentele acestea în colecţiu-
nea présenta la aniî respectiv?.
6 NIC. DENSUŞIANU.

(castrensia) ale Germanilorű-. Celü rnullü proprietatea boeréscâ din


Făgâraşfl are o asemönare numai eu feuda haereditaria ale Longo-
banjilorfl din Italia.
în fine, aflămfl în Făgăraşfl, întogma ca în Haţegfl şi Bana-
tulfl Severinulul, instjţuţiunea naţională a celorfl 12 juraţi şi o
mulţime de particularităţi ale dreptului consvetudinariü românescfl,
numitü în Banatfl şi în alte locuri «jus-rokctiie», «antiqua lex»,
iar în Făgăraşfl : «legile vechi.ale ţinutului» (a). '""i
Nu putem încheia acéstâ expunere fără a releva aici o momen-
tdsă împrejurare. Aceea ce formézâ caracterulü generáld a ii n ob ili-,
mei române din Făgăraşfi, Haţegfl şi Banatö,. este misiunea ei de ^
fi pururea în arme. Aşa aflămfl pe nobilii din Haţegfl formândfl- ! ^
o armată stabilă pe la castelele de acolo, pe nobilii din Banatfl apë-
rândfl în continufl fortăreţele şi vadurile Dunăriiţ2), iar pe boeril din
Făgaraşfl în datina vechiă de a presta servicie militare equestre
(more aliorum verorum natorum inăubitaforum . . . Boeronum
nostrorum equis a frameis ad id aptis et convenientibus inservire).
Pe când din contra nobilulfl ungurescfl era chiămatfl la arme nu-
m alîn timpfl de resbelfl.
Este curioşii că acéstâ instituţiune militară o aflămfl ca o vechiă
consvetudine şi la Românii din peninsula balcanică. Lucius cro-
nicarulfl dalmatinfl, ne comunică despre Românii din Bosnia şi Dal­
maţia urmätörea interesantă notiţă : «Numele Românilorfl'— <Jice dên- .
sulfl— nu-lfl aflâmfl în monumentele Dalmaţiei înainte de a. 1300,
şi sub numele acesta se înţelegeau păstorii, ce locuiafl în munţii
(l) 1630. Nos Capitulum Ècclesiae Cathedralis in Transilvania . . . hanem a
vidéknek régi Törvények szerint, bírhatnák ők is az ö öss Boérsagokat. Documen-
tülü în colecţiunea de faţă.
(s) Kurz, Magazin f. Gesch. Siebenbürgens II. 315. 1427. Sigismundus . . .
Quum autem Olachi hi (in districtibus olachalibus castri Dewa) . . . munimenta
struendi, et reparandi, aggeres fodiendi . . juxta]antiquam et laudábilem consvetu-
dinem teneantur. — Ibid. 311.1482. Matthias . . séd eis (Keneziis Districtus Hu-
nyad) servitia ad praefatum castrum nostrum Hunyad, ut prius facere adstricti
fuerunt permittatis. — P esty , Oláh kerületek. 76. 1457. Ladislaus. . . ut vos (a-
decă Românii din districtulü Comiatü ín Banatü) una cum ceteris Volachis No-
hilibus et Keneziis prescriptorum septem districtuum ad servicia nostra adque
pro eonseruatione et defensione confiniorum et vadorum illorum ex consvetudine o-
bligamini.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 7

Bosniei, cari prestaă servicie militare lui Mladinü Banulă Croaţiei,


Dalmaţiei şi ală Bosniei» ţ 1). Totă asemenea găsimă pe Românii
din Croaţia şi pe Românii din járuld Prizrenţulul. (2)
Astd-feld nobilimea română şî-are originea sa în institutiunea
militară. Românnld a devenită boerd şi a fostű donată cu moşii
fiind-că era militară, dar nu i s’a conferită nobilitatea pentru ca
sâ-lă facâ vasală şi pentru ca prin donaţiune şi titlu să fie obli­
gată la servicie, cumă este natura feudalităţii germane şi ungu­
resc! (3).
De aici se esplică şi numirea nobilimel române de boerï (militaires!
hommes de guerre),, precum şi caracterulă nefeudalu'(alodială) ală
moşiiloră boerescl.
Nie, Densuşianu.
(>) I. G. ScKvandtner, Scriptores Rerum Hungaricarum. III. pag. 454.
(s) Cum vero tota Valachorum cornmunitas rebus potissimum bellicis mcet (este
devotată), ob idque singularibus privilegiis gaudeat. Art. V II. din «Articuli Le-
gum et statutorum Communitati Valachorum inter Savum et Dravum fluvios de-
genti extradati Ann. 1630; publicaţi în ViacHHR epncKor yueHor apyniTBa 1874.—
Hasden, Archiva istorică III. 121. 1318. Chrisovulü Ţarului Duşană : «Jar cei-
l-alţî Români,... sä repar eze cetăţile.» In asemenea organisafiune militară se aflaü
şi ceî-l-alţl Români din Transilvania şi Ungaria, dar cadrele acestei introduc-
ţiunî nu ne permită a ne estinde mal de parte.
(3) Mironü Costinű, apud Balcescü, Istoria Româniloră sub Michaiű Vodă Vi-
tézulü, pag. 643. «Şi aă începută Juga Vodă a dărui ocine prin ţâră a voinici şi
buni ostaşi».
8 NIC. DENSUŞIANU.

DOCUMENTE

L
1511. Augustü 19.
Paulü de Thomor, Căpitanulu Ţereî Făgăraşului confirmă : 1. pe Ra­
dulă, pe Vulcanü şi pe Vasîle, feciorii decedatului Comşa; — 2. pe Ra­
dulă feciorulă decedatului Stoica; — 3. pe Sfanislaă Harabală feciorulă
reposatuluîŞandru din Vistea, în b o e r i a m o ş i i l o r ă (Boeronatus
possessionum) şi în . o fi c i ü 1 ü de b o e r Ï (officium Boeronatus) peste
satele Viştea de süsü şi de josă, jumătate din sătulă Arpaşulă-de-josă,
şi peste 17 ţigani eorturarî; — care boeriă o căpătase strămoşulă loră
Comşa delà M i r c e a V o i v o d u l ü T ë r e ï r o m â n e s c ! ş i B a n ă
a l ă S e v e r i n u l ui .

Nos Paulus de Thomor Castéllams et Capitaneus Castri Terrae-


que Fogaras. Memoriae Commeudamus praesent : significantes qui-
hus expedit universis. Quod Agiles Baduly, Volkan et Vasuly filii
quondam Comsae; item alter Baduly filius quondam Stoike, et
Stanislaus Harald filius quondam Sándor de Yist nostram ve­
men tes in praesentiam retulerunt isto modo, quomodo ipsi scilicet
olim quondam Kosta, Avus ipsorum ab antiquo ex Donatione quon­
dam Magnifici Domini Mirce Vajvodae partium regni Transalpinar :

also Yist és Felső Yist, item directe et aequalis medietatis possessionis


also Árpás cum omnibus utilitâtibus ad easdem pertinentibus scilicet
decern et septem Ciganos tentoriatos, inferius nominatim specificatos,
hucusque pacifice pössedissent possideréntque etiam in praesenti. Ta­
rnen propter temporis disturbia, et signanter tempore insultationis
Turcarum tempore quondam Petri Geréb de Yingard Yajvodae Tran-
silvaniensis h u e . . . . aliquae litferae ipsorum privilegiales fuissent
asportatae, quare nos attentis ipsorum ûdelibus servitiispraefato Castro
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 9

domini noştri exhibitis et impensis, insuper etiam petitiones ipsorum


jnstas fore agnoscentes, nihilominus inteligentes hoc etiam, quod
praefatae haereditates et Cigani ad ipsos ab antiquo pertinuissent
pro firmiori juris ipsorum tutamine rursus nos ex auctoritate ipsius
Magnifici Domini noştri Generoşi Domini Ioannis Bornemisza gu-
bernatoris liberorum serenissimi Domini Régis Ladislai nobis con-
cessa, eosdem Boeromtus possessionum Vist; item directe et aequalis
haeréditatis possessionis Alsó Árpás praescriptae, simulque officium
Bonaronatus simul cum universis utilitatibus, et pertinentiis, quibns-
lîbet terris scilicet arabillibus, cultis et incultis, agriş, pratis, pas-
cuis, foenetis, silvis, nemoribus, alpibus, piscinis, rivulis, molendinis,
molendinorumque et piscinarum locis, generaliter autem quarumlihet
pertinentiarum integritatibus. qualiqunque nomine vocitatis ad eosdem
Boiaronatus possesionum utrarumque Yist ............... et medietatis
possessionis Alsó Árpás, consimiliter Officium Boeromtus de jure et
ab antiquo spectantibus— et pertinere debentibus, item Çiganos ten-
toriatos puta Stephan cum filiis, Mayko cum filiis, Lai cum
filiis, alterum Lal cum filiis, Bagya cum filiis, Radulem cum filiis, Pa-
tro cum filiis, Danezei cum filiis, Iulg, Bika, Kraguj, Milce, Gaspar,
Rohan cum filiis, et xicul (sic), praenominatis Baduly, Volkan, et
Vasul filiis quondam Komsa, item altero Baduly filio Stoikae et
Stanislao filio Sándor ipsorumque haeredibus et posteritatibus uni-
versis dedimus et contulimus, eosdem in prislinis eorundem jurïbus
haereditariis roboravimus contradictione nullorum apparente. Prae-
sentes Mány de Komana, Algya Bika de Vayvoden, Komsa de
Russol, Kostisol de eadem, altero Algya de Yad, Petro Oltan de
Sinka, Stoika de Bethlen, Balgya de Drich, jRoman de Utza, Stantsul
de Árpás, Bagy lurkó de Berivoy et Manyila de Ilyén. Datum in
oppido Fogaras Feria tertia proxima ante festum Sancti Stephani
Regis Hungarorum. Anno Domini Millesimo quingentesimo undecimo.
(Copiă legalisată de notariulü F. Gundhart din Sibiü de pe transumptulü Prin­
cipelui Michaiű Apafi, în archiva adv. Ar. Densuşianu, dosarulű Vistea-de-susü.
A se vedé mal Ia vale anulű 1663).
10 NIC. DENSUŞIANU.

ÏL
1556, Iunie 16.
Ana de Nadasd, vëduva Voivodului transilvană Ştefană Mailată, ţi-
nândă t r i b u n a l u l ă c u b o i e r i i j u r a ţ i d i n Ţ â r a F ă g ă r a ­
ş u l u i , confirmă m o ş i i l e b o e r e s c ï : 1. a lui Stană Popa, a lui
Aldea şi Radulă, feciorii boierului decedată Stanislavă din Recea; —2. mo­
şia lui Stanislavă, Bârsană şi Comană, nepoţii menţionatului Stanislavă
din Recea;— 3. a lui Mană şi Marculă, feciorii reposatului boieria Bâr-
sanfi din Hârseni; —4. moşia lui Comană, Vasile şi Rârsană, feciorii re­
posatului boieria Aldea din Riuşoră;— 5. a lui Galia, Stoica, Frăţilă, Mi-
hailă şi Comană, feciorii boierului decedată Iovană din Riuşoră, şi— 6. po­
sesiunea lui Stoiană şi Bârsană, feciorii reposatului Comaniciă, —peste
jumătate din sătulă boerescă Recea, peste moşia Luţa, jumătate din mun­
ţii Scărişora şi Piesa, jumătate din sătulă Riuşoră şi întregă sătulă Bu­
ciumă. Se amintesce totfi-o dată, că boerii aceştia, în privinţa posesiunii
loră aă avută documente suficiente delà Domnii anteriori, dar li s’afi
perdută înainte cu 31 ani, cândă a arsă oraşulă Făgăraşului.

Nos Anna de Nadasd Spectabilis, et Magnifici Domini quon-


dam Stephani Mailad Voivodae Transilvaniensis et Siculorum Co-
initis etc., Relicta. Memoriae commendaraus tenore praesentium
significantes, quibus expedit universis, quod cum nos feria Tertia
proxima ante festum sacrae Pentecostes, una cum Juralis huius per-
tinentiae nostrae Bojeronibus sedis nostrae Judiciariae assessoribus,
pro faciendo J uditio Causantibus consedissemus, tune Honorabilis Popa
Sdan Popa, Algye et Radoly, filii quondam agilis Sdanislavi Bo-
jaronis de Possessione nostra Retse et filii quondam Komse Sztani-
sdav Barsmn et Komán aepotes videlicet Sdanisdai praedicti de
Rétse, item Many et Markul filii agilis quondam Barsmn Bojero-
nis de Herszeny, Item Komán Vassul et Barssan filii agilis quon-
dam Algya Boeronis de Russor, item Gallie iSdojka, Fracila, Mi-
chaila et Komán filii agilis quondam Iván Bojeronis de eadem Rus­
sor, item Sdojan et Bursmn filii agilis quondam Komanics olim
et avo agili quondam Komán Sudètml de praedicta Russor, propa­
gaţi, nostram veniendo in praesentiam exposùerunt nobis in hune
modum quomodo medietatem Bojeronatus nostra9 Possessionis Retse
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 11

etinejusdem Territorio quoddam predium Lucza vocatum cum alpium


Szkerisora et Plasse vocatarum medietatibus, item médiám similiter par­
tém alterae Possessionis nostrae Russor et Possessionem nostram Ter-
tiam Butzom voeatam totaliter, Cziganosque filios videlicet quondam
Frate Czigani, item Bagjul, . . . . Kalota, Fokossá, Brinke, Kaj-
kyre et Puhán, filiosque et totam familiam ab antiquo justo jure et
avitico, pacifice possedissent, possiderentque et in presenti, super
quibus et Literas a predecessorum (sic) Dominis huius Castri no­
ştri et ejus pertinentiaruin collatas sufficienter habuissent, quas su-
periorum temporum transactione quorum nunc tricesimus primus re-
censetur annus, cum videlicet hoc oppidum nostrum Fogaras ex ali-
quo eventu fuerat combustum, tune propter vehementiam ignis ar-
dentis universas Literas' literaliaque instrumenta super integritate
Bojeronatus, alpibus, Cziganisque Conscriptas, emanatasque amisis-
sent et deperdidissent. Suplicarunt itaque nobis prenominati universi
fratres Bojarones, ut antedictas partes et integritatem Bojeronatuum,
alpes, Cziganosque novis literis nostris Priviligialibus transcribi
facere et iisdem Posteritatibusque eorundem universis novae nostrae
donationis titulo, dare, donare et conferre dignaremur. — Quorum
suplicationibus tamquam justis et legitimis exauditis, et admissis et
quidem consideratis fidelibus eorundem servitiis quae Iidem et Pa­
rentes eorundem Praedecessoribus nostris ac demum nobisque cum
omni fidelitate et Constantia impendissent saepefatis igitur medieta-
tem in Retşe et praedium Lutza vocatum, medietatem similiter in
Russor et Butzum totaliter alpesque et Cziganos cum filiis universis
praenominatis cum omnibus suis provëntibus et pertinentiis quibus-
libet Terris arabilibus cultis et incultis, agris, pratis, paseuis, Cam-
pis, foenetis, foenilibus, silvis, nemoribus, virgultis, spinetis, Rube-
tis, arundinetis, montibus, alpibus specialiter vero Szkerisora et
Plasse mediatatibus ad solam medietatem Bojeronatus in Retse habi-
tara pertinentibus, vallibus, Aquis, Fluviis, rivis, rivulis, piscinis,
piscaturis, aquarumque decursibus, molendinis et eorum locis, gene­
raliter vero quarumlibet utilitatum et jurium integritatibus, quovis
nominis vocabulo vocitatis ad easdem partes et integritatem Boero-
natuum de Jure et ab autiquo spectantibus et pertinere debentibus,
12 NIC. DENSUŞIANU.

memoratis Sztan Popa, Algya et Radol item Sztaniszlo, Burszán et


Komán, item Many et Markul, item Komán et Yassul et Burszán,
item Gallie Sztoika, Fracila, Mihaila et Komán, item Sztrojan et
Burszán, ipsorumque Heredibus et posteritatibus universis praemis-
sae nostrae novae Donationis Titulo Dedimus, donavimus et contuli-
mus, imo damus donamus et conferimus Jure Perpetuo et irrevoca-
biliter tenendas possidendas pariter et habendas salvis juribus alie-
norum in îîsdem habitis. Harum nostrarum vigore et Testimonio Li-
terarum Privilegialium, Sigillique appensi mnnimine roboratarum
mediante; proclam. . . . tribus termînis Sedium nostrarum Judicia-
riura ab antiquo consvetarum observatarumque contradictore nullo
apparente. Datae ex praedicta nostra Fogarass feria tertia proxima
post fpstum Beatorum Viti et Modeşti martyrum Anno Domini mil-
lesimo quingentesimo quinquagesimo sexto, praesentibus ibidem
Matheo Daczo Provisore nostro et duodecim istis Juratis Bojeroni-
bus nostris videlicet Kákán Sálamon et Monuh de àlso Yenitze,
Luppul de Persan, Algye de Ohaba, Algya de Recse, Kristian de
Bagolyfalva, Buhur de Netotul, Many de felső Yist; Algya Vasul
de alsó Árpás, Sándor de alsô:vist, Sztoïka de Besimbak, et Algye
de Yoyla.
(Copia din secululü ald XVIII în archiva districtului Făgaraşii la No. 855
din 1685. Orig’nalulü a fost înfăţişaţi! înaintea tribunalului din Braşovii de boeriï
din Buciumü ín procesulö, ce l’aü avutü cu comuna Buciumă pentru dreptulü de
cârcïmaritü, la No. 4895—1879.I.

III.
1593.
Baltasarû Bathori « e r e d e p e r p e t u ş i D o m n ű a d e v ë r a t ü
a l ü Ţ â r e i F ă g ă r a ş u l u i » confirmă moşia boeréscá a lui Do-
briuü din Buciumü, ce aü avut’o părinţii şi strămoşii sei în co­
muna Margine (*). (Fragmentă).
Nos Balthasar Bathori de Sonrlio Cornes et heres perpetuus ve-
rusque dominus terrae Fogaras illustrisimi Principis Transylvaniae
Consiliarius etc. Memoriae commendamus tenore praesentium signi-
ficantes quibus expedit universis. Quod nos cum ad nonnullorum
(*) AstădI se numesce Mărgi neni .
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 13

familiarium nostrorum propterea factam intercessionem tum vero


attentis et consideraţie fidelitate et fidelibus servitiis agilis Dobrin
de Butsum Boiaronis et peditis noştri nobis pro locorum et tempó­
mra diuersitate....................................................totalem et inte­
gram portionem Boermalem in Possessionem nostra Marchina . . . .
...................... terre nostrae......................... Fogaras exixtentem
habi ta in ........................................................... in cuius quieto et
pacifico dominio genitores progenitores hucusque perstiterunt.. . etiam
in praesenti, litteris solum modo et literalibus instrnmentis super
eius collatione confectis et emanatis, (destituti) esse perhibentur . . .
Datum in . . . . F ogaras.................... Anno Domini millesirao
Quingentesimo nonagesimo tertio. — Balthasar Bathori mp.
(A se vedé nota delà documentulü precedentă).

IV.

1629, Martie 20.


Gavrilă Şerbană, asesorü-juratű la tribunalului din Făgăraşă, certifică
d’impreună cu mai mulţi boieri şi iobagi, că veduva boierului Comşa
Bogdană din Arpaşulă-de-josă a zălogită lui popa Radu Grama ună pă-
mîntă de arătură pentru 35 îl. ung., cu condiţiune, că dacă densa saă
moscenitoril sëï vorü plăti suma împrumutată, atunci pămîntulă să se
întorcă iarăşi la f a m i l i a B o g d ă n e s c i l o r u , fiindâ că se ţine"de
b o i e r i a l o r ă p ă r i n ţ e s c ă e r e d i t a r ă , şi pînă unde ajunge me­
moria ómenilorü pămîntulă a fostă totă-de-unaîn l i n i e b o i e r é s c â -

Nos Infra scripti Damus Promemorio (sic) quod in hoc Anô


Praeszenti 1 6 2 9 die 20 Marty Midőn Volnáuk nemes Fogaras
Földin, Also Árpáson Lakó Ropd Rád, Orama Házánál, Cotnpa-
riálánák Mi elünkben áb uná Parte, Also Arpassai, Lakó, Sdrenuus
Idvezült Comssa Bogdan ö Kegjelme Felessége, Bogdenasze, nevű
Asszány Arvasság és szegénység tnián, és nagj szükség, mián, kén-
szeritetet, anyira, hogy egy 6, köblös szántóföldet In Pignoráltátotta
ugjan Also Arpassai Lakó Tiszteletes, Popă Rad, Gramának Pro
Flor. Hungaricalibus 35, Mellyi szántó Föld, Vagjan, az Alsso,
lé NIC. DENSUŞIANU.

Forduló Határban, az ország utón Felöl Capaxi (sic) Cubuli 6, vi-


cinussai egy Felöl Miklós Bogdan Más Felöl Délről sok szántó föl­
dek Fejellel oldalában ütköznek nap keletről Bogclenesti Boerak
Familia szántó Földyei, oldőlában üttköznek, az Fejékkel, nyugat­
ról pedig Bogdan Tzjxé, szántó Földye, ezen szántó föld, Az mi
Praesentiánkban suB hac condicione Inpignoráttatot fellyéb meg ne­
vezet szégeny, Arvá Bogdenásze hogji mint maga mind pedig ma-
radékjai sukcessorai akinek tehetsége ád az Isten Ki válthassan,
az Emtor Pedig ugji mint Popá Mád, Grámá ö kigjelme, mint pe­
dig Maradekjai és succesorai, az felyeb meg irt summa penszt tar-
tazék, Leválni és az Pre nominalt Szántó Földet, Bogdanesti Fa­
míliának Remitálni mint hogji ös örökös, Boersságnak concerntílto-
tik, Mivel á memória Hominum Boersság Limáiban, volt és vágjan,
Melly Dolog Relatum obligation és Contractualis az mi Praesen-
tiankban eszszerint menvón "Végben irtuk meg miis fide nostrá, me-
diante pro futuro testimonio szokat, subscriptionkkal és usualis
Petsetünkkel Corroborálváu Ano die Mensiquae (sic), ut suprá no-
tatis.
Also Arpassai Lakó és Voilai Sarban Gábor
István Diák nemes Fogárasi nemes széknek Hűtős
szemellj m.p. (L.S). Assesor mp. (L.S).
Ezek voltának bizanyssagak
1 Popa Opré Boér es 4 Bogdán Tzixe
2 Thomá Boerul 5 Miron Sztantsul curialis biro
3 Algja Dobrin 6 Ion virsog
Boerok. 7 Ion VfOjtsjle
.. 8 Lupul Gradi ezek meltoságos
Imperialis Groffak Teleki Familia-
joknak Jobbagjai.
Pe dosit de altă mână scrisü mai táraid :
ÄohS ahn c8 c Ae tpMÜH nïCTE pang ae 6 , täaete nea LţXN e8
AfaitA rpAJMA AKSaA ŞXAOT.
: (Originalulü în archiva adv. Ar. Densuşianu, pe chârtiă grosă gălbue, înălţime
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 15

36 c. 4 mm, lăţime 22 c. 5m n ; cu semnulü de fabrică : doue săbii încrucişate cu


ascuţit ulii în josű, de asupra o coronă şi de desuptö HERMANSTADT.
Sigilele sunt representate numai cu ceră spaniolă neimprimată. Toţii în archiva
d-luî A. Densuşianu se mal află unü documentă originală delà Gavrilă Şerbană din
a. 1634, în care sigilulü lipsesçe cu totulă.)

_ / ' V.

1630, Maiü 17.


Catarina de Brandeburgű, Princesa domnitóre a Transilvaniei, con­
firmă pe Andreiu de Poşorta şi pe tatălfi seű Aldea Negrea în n u m ë-
r u l ü b o e r i 1o r ű a d e v ă r a ţ i ş i n e c o n t e s t a b i l i a i Ţ e r e i
F ă g ă r a ş u l u i , le acordă aceleaşi imunităţi, libertăţi şi prerogative,
ce le a ű d u p ă d r e p t ă ş i v e c h i a c o s v e t u d i n e şi cei-l-alţi
boerî din ŢeraFăgăraşului, şi le Intăresce m o ş i e l e b o e r e s c i (hae-
reditates boeronales) din comuna Poşorta şi Bréza, ce le-aü stăpânită
dânşii, părinţii şi moşii loră.

Nos Catharina Dei Gratia Nata Marchionissa Brandeburgica; Sacri


Romani Impery et Transilvaniae Princeps ; partium Regni Hungá­
riáé Domina; Sicul(o)rum Comes, ac Borussiæ, Iuliæ, Cliniæ Mon-
tium Duccisa etc. Meraoriae commendatnus tenore praesentium sig ­
nifiantes quibus expedit Universis ; Qubd cum ex fidedignis quo-
rundam Officialium nostrorum informationibus liquidö ac certb in-
telligamus agilem ac strenuum Andreám Posoritai, pro tempore
fidelis noştri Generoşi Matthiae Szarászi de Fogo(ra)sino; Univer-
sorum útpote bonorum nostrorum Transsylvaniensium Praefecti,
nobis syncerè grati Seruitorem ; necnon honestum virum Alde Nia-
gre’ie nominatum ; genitorem seu patrem Eiusdera de dicta Posori-
t(a) ab antiquo e numero verorum et indubitatorum istius distri-
ctus Terraeque nostrae Fogoras, nobilium Boyeronum exstiti(sse).
Certas item domos, JiaereditalesqùtTBoéronales exemptas, ín antelata
Posprita et Braz(a) sic dictis possessionibus omnino in districtu
praedicto Fogarasiensi, Comitatuqne Albensi Transilvaniae existen­
tes, bono jure pacifi(ce)que possedisse ac tenuisse, atque de praesenti
tenere et possidere ; Nos etiam cum ad nonnullorum fidelium Con-
siliariorum nostrorum singulärem intercessionem, praefatique Mat-
16 ' NIC. DENSUŞIANU.

thiae Szarázi; domini sui demissam (su)plicationem Serenitati nostrae


propterea porrectam : Turn verő benignum habentes respeetum, agi-
lium alacriumque et quidem fidelium seruitiorum antefati Andrere
Posoritai, quae ipse statim ab ineun(t)e aetate sua, in quibuslibet
occasionibus rebusque ac negocys publicum istius Arcis nostrae Foga-
ras commodum spectantibus, laboriosae suae industriae commişsis; tam
Serenissimo quondara Principi, immedi(ato) Praedecessori alias Do­
mino etiam -et marito nostro desideratissimo gloriose recorda(turo)s ;
- quâm nobis quoque; secunduin possibilitatis suae exigentiam, sutrnna
cum animi sui promptitudine fideliter exhib(ui)t et impendit ; in fu-
turumque impensurum haud diffidentes. Eundem igitur Andreám
Posoritai ac per eum dictum Alde Niagreie’ patrem suum ; denuo Et
ex nom, de speciali n(ostr)a gratia ac potestatîs nostrae princi-
- palis plenitudine, in Codum d numerum verorum'et indubitatorum
istius Tërrae nostrae Fogaras Boeronum nobilium annumerandos
aggregandos cooptandos et ascribe......... xtrnus (1) prout annumq-
ramus et ascribimus. Decernentes expressè, ut à modó deineeps,
praefati Andre’as Posoritai et Aide Niagreie’, haeredesquè et poste*
ritates eorum utriusque sexus uniyersae i(am) videlicet nati ae in
futurum Dei beneficio nascituri ; pro veris ae indubitatis Boeroni-
bus habeantur d reputentur ; omnibusque et singulis ys immunita-
tibus indultis libertatibus et praerogatiuis q(ui)bus coeteri veri nati
ac indubitati, saepedictae istius Terrae nostrae Fogaras; Boerones;
quomodocunque de jure et ab antiqua Consuetudine utuntur, fruun-
tur etgaudent, perpetuö uti frui gaude(ere p)ossint et valeant. Et nihi-
lominus pro ubeifiori principális munificentiae nostrae erga Eosdem
declaratione Totales et intégras Easdem ipsorum domos îiaeredita-
tesqye B(oeroni)ales; quocunque nominis vocabulo yocitâtas; quas
.ut praémissum est, ia antelatis Posorita et Braza possessionibus ; ac
• intra veras metaj et limites Earundem praeallegatisque in districtu
(Foga)rasjensi et Comitatu Albensi tenuissent et possedissent Et -
in quarum haereditatum, quieto ac paciflco dominio, a tempore co,n-
secutionis earundem; Ydein Majoresque et progenitores ipsorum
; (ab) antiquo perstitisse et se se modo etiam persistere; Literis so-
(1) I. e adscribendoş duximus.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 17

lummodö et lite(r)alibus instrumentis superinde sufficientibus ne-


cessarysque destit(uti perhiberent, totuin item lus nostrum Regium)
si quod in praescriptis domibus et Haereditatibus . . . ...............
................................bus in dictis poss(essionibus et pertinentiis
Earundem, ac in d(i)strictu (Fogaras Oomitatuque) Albens.i existen-
tibus habitis, etiam aliter qualitercunque existeret et haberetur,
aut Eaedem nostram ex quibuscunque CausisJ(quibusque modis) et
rationibus Concernèrent collatio(nem). Simul cum cunctis Suis uti-
litatibus et pertinentys quibuslibet ; Terris scilicet arabilibus cultis
et incultis, agriş pratis pascuis campis foenetis sylvis nemoribus
montibus alpibus v(a)llibus ; Aquis item fluvys piscinis piscaturis,
aquarumque decursibus, Molendinis et eorundem Locis, Et generali,
terquarumlibet utilitatum Et pertinentiarum Suarum integritat(ib)us
quomodocynque vocitatis, sub suis veris metis et antiquis limitibus
existentibus ac ad Easdem et idem de iure et ab antiquo spectanti-
bus et pertinere debentibus, praemissis, sic ut praefertur (sta)ntibus
et se babentibus, praememoratis Andreae Posoritay ac per eum
Alde Nyagreie’ patri seu genitori suo ipsorumque haeredibus ac po-
steritatibus utriusque Sexus universis, Nouae Donationis nostrae ti-
tuio gratiôsè dedimus, donauimus et contulimus, iure perpetuo et
irrevocabiliter, tenendas, possidendas pariter et habendas, Salvo iure
alieno, (pro)ut damus donamus et conferimus; Harum nostrarum vi-
gore et testiiÿ,o(n)io Literarum medianté. Quas nos in formam pri-
vilegy noştri redigi faciemus, dum nobis in specie (fu)erint reporta-
tae. Datum in Arce Nostra Fogaras die decima septima mensis May
Anno Domini Millesimo sexcentesimo trigesimo.
Catharina
Mpp. ,

în dosd :
' Iuxta ritum et veterem huius terrae Fogarasiensis Consuetudi-
nem praesentes literae Serenisimae Dominae Dominae Catharinae
Dei gratia natae Marchionissae Brandeburgicae, Serenisimi quondam
Principis Gabriëlis alias sacri Romani Impery et Transylvaniae
Principis Relictae Yiduae, ac Borussiae Iuliae Cliuiae Montium Du-
18 NIC. DENSUŞIANU.

cissæ etc., Exemptionales pro parte agilis ac Strenuy Andreae


Posoritay ac parentis ipsius Aldgie Niagreye de Eadexn Posorita
publicatae proclamatae ac in uigore suo nemine Contradicente Re-
lictae. Anno Domini 1 6 3 2 die 15 marcy.
Andreas Literatus
Nótárius Sedis Judiciari ae
m.p.

Din josü :
Praesentes literae per regios Commisarios Illustrissimae Domi­
nae Principissae Praefectum n(empe) et Exactorem fiscales ac Re-
q(uisîtores) Al(benses) ad revidenda Boeronum jura exmissos revisae
ac in vigore relictae. In Fogaras die 7 Marty Ao 1671.
(Originalultt în archiva d. Ar. Densuşianu, pe chârtiă grosă gălbuie, înălţimea 27 c.
lăţimea 42 c, 8 mm. Sigilulű cu unü diametru de 5 c. 6 mm., este imprimată pe châr-
tiăîn cérâ roşiă şi represintă la mijlocii armele principelui Gavrilă Bethlen, bărbatulă
decedată ală Catarinel, şi adică : ună balaură ce-şl muşcă códa în forma unei verige,
în interiorulă verigei douë gâsce selbatice faţă în faţă traversate cu o săgâtă prin
gâtă. De asupra verigei doue câmpuri, în stânga acvila transilvană şi sőréié, în drép-
ta cele şâpte cetăţi şi semi-luna; de desubt urmézà apoi în 4 rîndurl armele familiare
ale Principesei. De asupra tuturoră însemneloră e aşeijată o coronă închisă. Din in-
scripţiunea sigilulul se potă distinge numai literile : CATH. DG. NAT. MARCH.
BRAN____ TRANS. PR. . . . IV. CL. M O . . R. CAR. DV. . . O. P............ DSIC.
' i
B e d e u s în scrierea sa : Die Wappen und Siegel der Fürsten, von Siebenbür­
gen, comunică legenda de pe sigilulă Catarinel astă-felă : Cath. D. G. Nata March.
Bran. S. R. I. et. Trans. Pr. Bor. Iv. Cle. Mon. RS. C. W. Cr. Car. Dv. Bvr. Nor. Pr.
H. D. Sic. Cornes.
In locurile unde originalulă este roşă, amü suplenitü textulă închisă cu paren-
tese după transumptulă Tablel-regale din 8 Maiă 1822, care se află de asemenea
în archiva adv. Ar. Densuşianu.)V I.

VI.
1630. Augustă 14.
Caterina de Brandeburg, princesa domnitóre a Transilvaniei, împigno-
rézâ consiliariuluï sëü P. Keresztesy comuna Poşorta din districtulű Ţerei
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 19

Făgăraşului pentru suma de 8000 florini unguresc!; şi totü-o-datä face


menţiune de meritele Iu! Keresztesy ca legato la curţile externa pe timpulü
când domnia reposatuld seu soţii Gavrilă Bethlen.

Nos Oatharina Dei Gratia etc. Memoriae Commendamus tenore


praesentium signifiantes quibus expedit universis. Quod nos atten­
d s et consideratis gratiose, rara et illibata fidelitate fidelibusque
servitiis Generoşi Panii Keresztesy de Nagy Megyér Consiliarii no­
ştri fidelis syncere nobis grati, quae ipse pro comuni gentis Hungá­
r iá é , atque adeo hujns Regni noştri Transilvaniae bono, et com-
modo, cum aliis felicis recordationis Principibus praedecessoribus
nostris, turn vero Serenissimo quondam Principi Domino Gabrieli,
alias Sacri Romani Imperii,* et Transilvaniae Principi etc. Conjugi
olirn nost-ro charissimo, in omnibus expeditionibus suis bellicis,
maxime, vgyd inde, quo ad gravissima, et perardua Regni negotia,
tractalnda, et fine optato conferenda Legaţi, tam ad potentissimum
Imperatorem Turcarum, quam ad alia loca externa, et necessaria
Transmissi perfunctus est officio ; ad post modum nobis etiam a-
nimi sui prudentis indagiue sagaci et salubribus Consiliis aliisque
fortibus et praeclaris factis, domi militiaeque exhibuit, et curo
magna sui nominis laude testata, dignum sane eum ex unanimi
etiam Dominorum Consiliariorum nostrorum, Consensu, et humilli
eorum coram nobis superinde facta intercessione, erga quem speci­
alis munificentiae nostrae extarent Testimonia esse Judicavimus.
Ex eo itaque Totalem et integram possessionem nostram Posorita
nominatam, in Dislrictu Terrae Fogaras ac comitatu Albensi Tran­
silvaniae existentem babitam, bac tenus ad arcem nostram Fogara-
siensem tentam et possessam, simul cum cunctis, suis utüitatibus etc.
memorato Paulo Keresztesy baeredibusque, et Posteritatibus ipsius
utriusque sexus universis, in ei pro Trium millium Florenorum
Hungaricalium summa, justae currentis et usualis monetae, Titulo
pignoris Jureque redemptibili, dandara donandam impignorandam,
et inseribendam duximus, Assecurantes, certificantes et affidantes
eundem quod si temporis successu nos vel successores noştri legi­
timi vel alii quorum intererit, praedictam possessionem, ab ipso,
vel haeredibus et posteritatibus ipsius utriusque sexus universis re-
20 NIC. DENSUŞIANU.

dimere, vel rehabere voluerimus, aut voluerint, Ex tune non aliter


nisi prius integre deposita, et sine defectu omni persoluta, in justa
currenti, et usuali moneta praetacta Trium millium Florenorum
summa, ab ipsis adimere possimus, aut possint ; ad quod inviolabili-
ter observandum, tarn nos ipsos obligamus, quam successores no-
stros legitimos, aut alios quosvis quorum interest, obligatos et ob-
strictos esse volumus. Imo damus donamus, et inscribimus, asse-
curamusque et affidamus, certificamus obligamus et obstringimus.
Salvo Jure alieno. Harum nostrarum vigore, et Testimonio Littera-
rum mediante. Datum in Civitate nostra Alba Julia, Die Decima
quarta mensis Augusti Anno Domini 1630.
(Transumptulü Capitalului din Alba-Julia cu data 19 Iulie 1818; în archiva d-luï
Ar. Densuşianu, dosariulu «Comuna Poşorta»).

VII.

1630, Octobre 29.


Martinö Deacü castelan ulu Făgăraşului cu cel D o l-s p r e-d e c e b o o r 1
j u r a ţ i judecă procesulfi b o e r i l o r ă din Poşorta cu v e c i n i l din Bréza
şi hotärescü : că boerii din Poşorta să jure cu 50 boerl oneşti, că Brézà
este înfiinţată în B o r r o n a t u l u Poşorţenilorfl şi toţi Brezeniî sunt v e ­
c i n i i dînşiloru.
Mi Felvinczi Márton Beák, Fogaras várának és Districtusának
vdvarbirája az tizenkét Esküit Boerokkal egyetemben, vgymint Also
Visti Nyagoy Bóér, Also Vcsai Opra Bacsilla, Also Arpási Opra
Vaszul, Besémbaki Sztójka Graul, Vajilai Badul Boer, Ludisori
Baduly Sztirbul, Hureczi Salamon Láczkul, Illjeni Komán Piro,
Opra Kornye, Mardcsinai Komán Vrsz, Ohábai Sztojka Bulya, és
Vcsai Torna Vladumitrel edgjiitt ; Adgyuk emlékezetül mindenek­
nek a kiknek illik, bogy mi akkoron in hoc Anno praesenti Mille-
simo Sexcentesimo Tricesimo itt Fogaras Várában (Die 22 Mensis
Octobris) Törvényeknek disc.utiálására Székünkben le ültünk vólna
akkoron mi előttünk Comparéálának itt Fogaras Földin Lakó Poso-
ricza Falubeli Boerok úgymint. Opra Alge, Föle (sic) Bukur, Algye
Nagy, Algye Iános, Sztancsul Laczkul, Matej Kórósa és Illyenji
Sólka Sztancsul, Laczkuláll, mint Actorok egy felöl, más felöl Bra-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 21

zavi Radul Banczi, Brazai Biro harmadmagáival, mind az egész


Fala képében, A. Posoriczaiak mi előttünk panaszolkodának, azon,
hogy az Brazáiak az ö Havasakat, Erdejeket, és Falubeli Malnokat,
és Malom helyekét, potentiose occupalták volna ö nekiek nagy ká­
rokra holott ök azt készek volnának, Száz vagy két száz emberrelis
meg bizonyittani, hogy Bráza mind az egész Falu A Posoriczai Bo-
érságon vagyon, és nékik vecsinnyék, kiről jóllehet levelekis vélt, de
az sok disturbiumakbann Boérságokról való levelekét el vesztették
volna; könyörgenek ezokaért azon hogy jó igassagokat meg értvén,
ne eugednök masoknak birni, az ö össöktöl maradott Boerságokat,
hanem a Vidéknek regi Törvények szerint bírhatnák ökis az ö öss
Boerságokat, mellyett nekiek Levelünkéi megerösittenenk jövendő­
beli magok oltalmára; A’ Brazaiak ezt halván nem tagadhaták
azt, hogy ök a Posoritzaiaknak i1) Boérságokon nem laknának, és
vecsinyekis nem volnának, de mitől fogva őkét az vártol el szakaszt­
ottak es Donatariusoknak adták, attól fogva az ö vrak nem engedte
meg nékik, hogy mint Vecsinnyek Boeroknak szoktak szolgálni, kla-
kaban úgy szolgalyanak, mert ök attól meg nem vonnák magokat
hogy pedig az Boeroknak Molnat — malom hellyét el foglaltak azis
nem eö vétkek, hanem ha az urak el vette avagy foglalták ök arról
nem tehetnek, ök azért nemis perelnek, hanem perelyen az urak ha
neki kell s ha mi igasságat praetendallya mind malomhoz, Havas­
hoz, Erdőhöz ö Lassa. Mikoron mi mind két féim-k propositiojakat,
meg hallatuk volna, kiváltképpen a Posoriczai Boeroknak, méltó
könyörgeseketis elünkben vöttuk volna, noha azt magunkis mind
egesz Bóérsagul tudgyuk bizonyoson, hogy mind az egesz Falu
Bráza vecsinnyek, az Posoriczaiaknak, es az eö Boérságokon va­
gyon mind az egesz Falu, kitt magok sem tagadhatnak, mind azon
altoi nagyob igassagnak okáért egész székül itelök azt, hogy az Po­
soriczai Boerok esküdgyenek meg ötvéned magokkal indekunkbeli
emberséges Boerokkal, hogy egesz Braza az ö Boersagokan vagyon
epitve, és ö nekiek vecsinnyék mind, Erdejek, Havassak folyóvizek
malnok— malom hellyok mind övék cs az eo Boérságokon vagyon
Levelekis volt rolla, de a disturbiumokban vesztették volt el levelek
(1) ín transuptulil din 1818 «Posoriczaiak».
22 NIC. DENSDŞIANU.

arról valót. In eodera Anno praesenti 1630. die 29. ootobris. Mi­
koron ismét ugyan itt Fogaras várában Törvények discutiálására
székünkben le ültünk vólna, Akkoron mi előttünk ismét comparéá-
lanak az Posoricay felyeb meg nevezett Boerok. és a mi Delibéra-
tionk szerint ném ötven hanem száz Boerokkalis készek valánk az
hitre, de mi azokközzül választván magok mellé bizonyságul, ötven
emberséges ember Boerokat videkünkbelieket akik az meg nevezett
Falubeliek valanak. úgymint : Also Yisty, Dragusy, Besembaki, (2)
Felső Szombatfalvi, Besembaki, Leszai, Vajdafalvi, Driáifi, Ludi-
sori, Szevesztrenyi, Szeszcsori, Jaasy, Nitoty, Recsei, Berivoy, Her-
szeny, Sebesy, Mardcsinai, Illyényi, Ohabai, Sinkai, ez Húszon egy
Faluból választott Boerokat, kik meg esküvenek az mi delibera-
tionk szerint azon hogy egesz Bráza az Posoritaiak Boerok Boersa-
gann vagyon, es mind az egész Faluul vecsinyek az Posoritaiaknak,
mind Havasak erdejek Folyóvizek, Malnok malom hellyek, mind a
Posoritaiaké, kiről levelekis jó volt a Posoritaiaknak, de az sok dis-
tu rbiumokban leveleiket el vesztették volt. Az hütnök be vételekor
jelen volt az Fogarasi Nemes Széknek hűtős Notáriussais András
Déák, sött Aszszonyunk eö Felsegeis itt lóven az ablakról nézte, a
Léány Aszzonyokkal edgyütt a sok embereknek meg hiteltetéséket :
Mys ez okáért, Ez dolognak nagyob bizonyságara, és Erősségére ad­
tuk ez jelen való Levelünket az Posoriczai Boeroknak (Hogy őket
ennek utánua semmi után és senki azon Brazai Boersagokban meg
ne haborgossa se háborgathassa, hanem pacifice bírhassák, mind
Fiúról Fiúra, mint őstől maradott Boersagat. Havasakkal, Erde-
jekkel, Folyóvizekkel Makókkal malom hellyekkel egyetemben).
Mely levelünket pecsétünkéi és kezünk Írásával meg erössitettüuk,
hitünk szerint irtuk, Datum in Arce et Sede Judiciaria Fogarasi-
ensi. Anno et die supra notatis.

T r a d u c ţ i u n e.
Noi Martinü Deacü din VinţulO-de-susQ castelanulü fortăreţel
şi alü districtului Făgăraşfl, dimpreună cu ceï doi-spre-dece boeri
juraţi, anume : Négoe Boerü din Vistea-de-josü, Oprea Băcilă
(2) In transumptulü din 29 Iulie 1818 ; Betsumbaki,
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 23

din Ucea-de-josfl, Oprea Vasudă ţ 1) din Arpaşulil-de-josfl, Stoica


Grévulü din Beşimbacă, Radulă Boem din Voila, Radulă Ştir-
bulü din Ludişorfl, Solomonă Latculă din Hurezii, Comană Pireu
şi Oprea Cornea din Ilenî, Comană Ursă din Margine, Stoica Bu­
tea din Ohaba, şi Toma Vladumitrelă din Ucea, facemű cunoscutü
tnturorü cărora se cuvine, că în anulö acesta 1630 (în 22 a luneî
Octobre) tinêndü no! tribunalfl aie! în castelulfi Făgăraşului, ca
sä discutămfl judecăţile, atunci s’aă presentatű înaintea nostră, de
o parte Boeriî ce locuescü în satuid Poşorta în Tóra Făgăraşului,
şi anume : Oprea Aldea, Iole Bucură, Aldea Nagy, Aldea Ianoşl,
Stanciulă Laţculă, Mateiă Coroşă şi Solea Stanciulă cu Latculă
din Ilenî, ca actor! ; de altă parte Radulă Banei din Breza, prima-
rulfl (comunei) Breza cu trei inşllîngă dînsulO, toţi în numele să­
tulo! întregii. Pogorţenil s’atl plânsă înaintea nostră, că locuitorii din
Bréza le-aă ocupată cu puterea munţii, pădurile, morile din satfl
şi locurile de mdră causându-le mare pagubă, pe cândă dînşiî sunt
gata să probeze cu o sută, saă cu doue sute de omeni, că întregii să­
tulă Bréza se află în Boeronatulă Poşorţel, şi Brezenil sunt vecinii
(vecsinnyek) dînşiloră, că despre acesta afl avută şi cărţi, dar in
multele turburăil afl perdutfl cărţile ce se referiafl la boeriă; din
acéstâ causă se rogâ, că înţelegendfl noi dreptatea lorii cea bună, să
nu permitemfi ca alţii să stăpânescă Boeronatulă loru rămasă de­
là strămoşi, ci în conformitate cu legile vechi ale ţinutului să potă
stăpâni şi dînşiî Boeronatulă loru, familiară, pe care să-lfl întă-
rimfl cu cartea nostră ca să Ie fiă de apărare în viitorii. Brezenil au-
«Jindfl aceste n’afl pututfl nega că el n’ară locui în Boeronatulă Po-
şOrţenilorfl şinu-learflfi vecini (vecsinyek), dar de cândă i-ail ruptă
pe dînşiî delà castelfl şi i-afl daţii donatarilorfl, de atunci domnulfl
lorii (12) nu le-a mal permisfl să servéscà în clacă, după cumă s’aă
îndatinată să servéscà vecinii pe boerî(3), fiind-că el nu se subtragfl

(1) Familia Vasú există şi astăzi In Arpaşulu de joşii.


(2) Donatariulfi.
(3) Aici aflămu pentru prima oră făcendu-se menţiune de iustituţlunea vecini-
lorü în Transilvania. Esistan aşa dară în Ţâra Făgăraşului doue categorii de
ţeranî (rustici), nniî iobagi, sau ţăranii supuşi nobililorű unguresc!, alţi! vecini
safi dăcaşiî boeiiloră români. întogma ca boeria, aşa era şi vecinătatea ce-va străinii
24 NIC. DENSUŞIANU.

delà acésta, iar în ce privesce cä arü fi ocupaţii móra boerilorö


şi loculü de mdră, nici aici nu e greşala dînşilorB, căci dacă le-a
luat’o domnula, orî le-a ocupat’o, el n’aű ce face, din acéstá causă
dînşiî nicî nu voescö să porte judecată, ci să se judece domnula
dacă-î trebue, şi elfi să ve<jă, dacă pretinde vre-unO dreptfl la moră,
la munte şi la pădure. Auţjinda noi propunerile ambelorü părţi, şi
avênda maieu seină îu vedere rugările ecuitabile ale boerilorö din Po-
şorta, cu tóté că şi noi scimü cu siguranţă dimpreună cu întréga boe-
rime, că toţi sătenii din Breza sunt vecinii PoşorţenilorB, şi întregfl
satulö se află în Boeronatulu dînşilorQ. ce nici chiar el nu pota
denega, totuşi pentru mal mare dreptate ama judecata cu întrega tri-
bunalula, că boeriî din Poşorta să jure cu cincï-§ecï de boerî oneqtî
din ţinutulă acesta, lingă dînşiî, că întrégâ Breza este înfiinţată (în
texta : edificată) în Boeronatulu lorii, şi că (Brezeniî) sunt vecinii (ve-
csinnyek) dînşilorB, că pădurile, rîurile, modle, locurile de môrâ sunt
tóté ale dînşilorB şi se află în Boeronatulu dînşiloră, că aü avuta
şi cărţi în privinţa acésta, dar aB perduta cărţile aceste în tur-
burărî. Tota în acelaşi ana curenta 1630, în »jitia de 29 Octobre,

de spiritnlö feudalităţii unguresc!, pentru care limba ungurescă nici nu avea unu
termenü propriu naţională, ci trebui să adopteze cuvîntulu românescă vecinu (ve-
csiny, pl. vecsinyek).
Din punctulă de vedere ală sciiuţel ne întereseză aici istoria cuvîntnlul «vecină. »
Cantemiră credea că numirea de vecini era o particularitate propriă a Moldoveni-
lorü, cari au datu acestii nume clăcaşilorii, fiindă-că pe timpulű Iul Dragoşă i-aü
adusă din ţările vecine, din Transilvania şi Rusia (e vicinis regionibus. Deseriptio
Moldáviáé, BucurescI 1872. Cap. XVI. pag. 121). Ipotesa este greşită. în evulă
de mijlocă la Italian!, la Gali şi Ispanl, cuvîntulu «vecină» avea şi o semnificaţiune
juridică distinctă de «propinquus». Vicinus (vicino, voisin, vezino) însemna în juris-
prudenţa acestoră popóre : locuitori şi cetăţeni (loci incola, civis); iar vicinitas era
ună termenă pentru sarcinele publice şi feudale.
Aşa aiiămu : Vidua omnem Vicinitatem faciat excepto exercitu ; în Poris Oscae
A. 1247.—Asemenea : Undecunque venerint illi homines qui ibi populaţi fuerint
sint in potestate et subjectione Abbatis Sancti Dominici et Prioris S. Martini, et
nulii alio domino serviant neque ab alio domino opprimantur, nec faciant Vicini­
tatem in alio loco; sed permaneantin servitio et libertate vestra. Charta Adelfonsi
Régis Hispániáé aerae 1164 apud Antoninm Yepez. Tom. 4. pag. 458. Vide : Du-
cange, Glossarium mediae et inflmae latinitatis. Tom. VI. Parisiis 1846, pag. 817.
Littré, Dict. d 1. lang, franç. IV. pag. 2529.
Aşa dară vecinătatea Româniloră ca termenă juridică are ună caracteră cu
multă mal vechiă decâtă epoca Iul Dragoşu ; ea are aceiaşi origine cu vecinătatea
poporeloră latine din Occidentă; este o instituţiune curată romanică.
ISTORIA FĂGÂRAŞULtîÎ. 25

când amă ţinuţii iarăşi tribunal il, totu aici în castelulü Făgăra­
şului, pentru ca sä discutămă procesele, atunci s’afl presentatii iarăşi
înaintea nostră Boeril süsü amintiţi din Poşorta, şi după hotărîrea
nostră aü fostă gata să jure nu cu cincWjeci, dar chiar cu o sută de
Boerl, însă noi amă aleşii dintre el cincî-<jecl de boerl, omeni o-
nestl din ţinutulfl nostru, ca dovadă lîngă, dînşil, earî erau din satele
însemnate şi anume : Yistea-de-josd, Draguşl, Beşimbacă, Sftmbăta-
de-susă, Beşimbacă, Lisa, Yolvodenl, Dridifă, Ludişoril, Sevestrenl,
Săsciorl, Iaşi, Netotd, ltecea, Berivol, Hîrsenl, Sebeş!, Margine, I-
lenl, Ohabă, Şinca. Boeril aceştia aleşi din douë-tjecï şi unulil de
sate afl jurată după hotărîrea nostră, că întregă Bréza se află în
BœroncUulü Boeriloră din Poşorta, şi că întregă sătulă suntă ve­
cinii (vecsinyek) Poşorţeniloră, că toţi munţii, pădurile, rîurile,
morile şi locurile de moră sunt ale Poşorţeniloră, despre ce Poşor-
ţenil aă şi avută bune cărţi, dar în multele turburărl aă perdută
cărţile. Cu oeasiunea prestării jurămîntulul a fostă de faţă şi uota-
riulă jurată ală nobilului Tribunală Andreiă Deacă, ba încă aflându-
se aci şi Măria sa Dómna nostră ţ 1) a privită din feréstrâ dimpreu­
nă cu domnişorele cândă s’aă jurată atâţia ómen!. Din acestăcausă
şi noi spre mal mare adeverinţă şi tăriă a acestui lucru amă dată t
cartea acesta Boeriloră din Poşorta, (ca de aci înainte nici într’ună j
felăde chipQ şi nime să nu-1 turbure, nici să-l potă turbura în Boe- j
ronatulădînşilorădin Bréza, ci să-lă pdtă stăpâni în pace din fiă în
fiă ca ună Boeronată remasă delà strămoşi, dimpreună cu munţii, cu
pădurile, cu rîurile, cu morile şi cu locurile de moră). Care carte
amă întărit’o cu sigilulă nostru şl cu subsemnăturele mâniloră nó-
stre şi amă scris’o în puterea credinţei nóstre. Dată în FortSreţa şi în
Tribunalulă Făgăraşului la anulă şi <jina mal susă însemnate.
(Transumptulü CapituluM din Alba-Julia din 2 Febrnariă (feria secunda proxima
post Dominicani Septuagesimae) 1733, îa archiva d-luî Ar. Densuşianu.)

(1) Princesa domnitóre a Transilvaniei Caterina de Brandeburgü. Cuvintele


«Dómna nostră» sunt întrebuinţate aicï într’unü sensu particularii pentru Ţâra
Făgăraşului. Renumitulu Nicolae Olahulu scrie în acésta privinţă : Haec arx (Fo-
garas) est, veluti quidam paruus Ducatus. Subiecţi enim sunt ei Bojarones Vala-
chi, qui arcis dominum observant, ut Principem. Nicolai Qlahi Hungária et Atila,
Vindobonae. MDCCLXIII pag. 69.
26 NIC. DENSUŞIANtJ.

Capitululu descrie documentulö astü-felü :


Et subscripţiim erata parte sinistra Martinus Felvinczi mp. (L. S.), item
in medio Duodecim Sigillorum ab infra legebatur haec: Duodecim Jura-
torum Assessorum Sigilla.

VIII.
1634, Aprilie 10.

Găvrilă Şerbană locotcnentutü (hotnogiulß) Bocrilorü certifică dimpre­


ună cu mai múlj;! Boeri şi iobagi, că B oïeru lü R adulă P op i din Ar-
paşultt-de-josfi a zălogitu pentru totü-dé-una unü pămîntu de arătură la
B o e r l u l ü R a d u l a Comgi ï , fiindö-cä dînsulü îmbiase mal înainte
pe rudele sale, care-ï sunt mai aprópe după sânge, dar ele nu aü voitü sä
priméscâ loculíí.

Infrá seripti Recognascimus tenore Praessentium Signiíiearites


quod Anó curenţi 1634 de die 10 Menssis Apryls nemes Fogarassi
Vármegyéből, ugj mint Baduly Popi Alsso Arpassan Lakó Boer,
jüve én Élőmben, és proponalá maga szájával hogji nagji szuksség
mián kénszeritetet, impignórálni, egji nyöltz vékás szántó Földet In
osztrovu, nevö helljben, in vicinitatibus, álol az nt Felöl, Sztánu
Bogdeneszi his modis et Condicionibus Inpignoraltá volt, Baduly
Comssi, Boer uram nak , örög árán, mint bogji eö magá Baduly
Popi, kínálta, volt az kozöleb, való vér szerint, Attyáfiait, de az
Attyáfiai nem akartanak acceptalni, mikor Baduly Popinak szükségé
volt azért kénszeritetet, Raduly Comssi Boernak, impignórálni pro
flór. bg. . . . *) és egji pár harisnyát, Melly dolog relatum obli-
- gátion vagji contractualis az mi praesentiankban, eszsrerint rnen-
vón végben irtuk még miis futuro pro testinonio fide nostra mediante.
Ano die Mensique ut suprá notatis.

Corréctá per nos.


1. S a r b a n G abor de Voilà mp. és Lupu Dobrin B o é r
Boerdk Iladnagja2)
(1) Aid cifra banilor® este corectată de o mână posterior®.
(21 Acelaşi institoţiune ca în Moldova şi fera Românesc», unde hotnogil comanda®
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 27

2. Palku Bogdan B o e r Sztan Bogdaneszi B o e r


3. Ionask Thorni B o e r Oprâ Pavel Jobbagji
Ion Gramâ Jobbagji
Sandru Deszkultzul

Ezek voltának bizanyssagak.

(Originalulu pe hârtia grosă galbuîă şi afumată, înălţime 35 c. 7 mm., lăţime 23c.


8 mm, în Archiva d-luî Ar. Densuşianu).

IX.
1651, Februarie 20,

Sasana Lorantfy, vëduva principelui transilvanii George Rakotzi I, confirmă


în statulü boerescü : l , p e E a d u l ü R ä d o c e a celö bëtrânü; —2, pe R a-
d u l ü Rădo' cea celü tinërîi ; — 3, p e l o n a ş c u ş i S t o i c a R ă d o c e a ,
din comuna Buciumü, şi ordonă sä fiă recunoscuţi ca b o e r l a d e v ă r a ţ i
şi i n c o n t e s t a b i l i , avêndü a se bucura de aceleaşi imunităţi, de cari
se bucură d u p ä d r e p t ö şi v e c h i a c o n s v e t u d i n e ş i ceî-l’alţî
Boerl din districtul&Făgăraşului ; în fine prinţesa Susana le b o e r i s e z ă
casele, averile proprie (allodiaturas) şi cele-l’alte moşii (haereditates).

Nos Susanna Lorantfy Serenissimi quondam Principis Domini


Georgii Rakoczy Principis Transilvaniae, partium regni Hungáriáé
Domini et Siculorum Comitis etc. vidua. Memoriae Commendamus
tenore praesentiam siguificantes quibus expedit universis. Quod
nos dignum et honorificum habentes respectum fidelitatis, fide-
liumque servitiorum agilium Baduly Badocsa senioris et alterius
similiter Baduly Badocsa junioris de Bucsum, quae ipsi ab aliquot
jam annis, in omnibus rebus fidel et industriae eorurn commissis
praesertim verő ad arcéra nostram Fogarasiensem iuxta possibili-
tatem suam fideliter et summa cum omni promtitudine alacritateque

peste o sută de ostaşi. «Scriemu Domnia mea la toţi Căpitanii şi Hotnogî şi la Chihaî
şi la Stegari din ţinutulu Tecuci». Cartea Domnésca a lui Mihaiü Racoviţa din 1718
în Arcfiiva romănescă. Ed. II. T. 1. pag. 56.
§8 NIC. DENSUŞIANU.

exhibuerunt, et impenderunt exliibiturosque et impensuros fore e-


tiam in posterum nullatenus ambigimus. — Eosdem igitur Radu-
lium Radocsa seniorem filiosque eius Salamonem et Algie, nee non
alteram Radulium Radocsa juniorem item Ionaszko et Stoilca simi­
li ter Radocsa fratres eins carnales omnino de Búcsúm anteaque uti
e x ......... etiam Generoşi Stephani Herczegde Ioka universorum bono­
rum nostrorum in Transilvania existentium praefecti informatione in-
telligimus libertinali et Boeronali prerogativa gaudentes nunc literig
Boeronatus idoneis et sufli eientibus destitutos, rebus tarnen sic ut
praefertur stantibus et se se habentibus denuo et ex novo in coetum
et numerum reliquorum verorum Districtus noştri Fogarasiensis
Boeronum annumerandos aggregandos, cooptandos et adscribendos
duximus, prout annumeramus, aggregamus, cooptamus et adscri-
birnus, Decernentes expresse ut a modo deinceps succesivis semper
temporibus iidem Raduly senior, Raduly iunior, Salamon, Algie, /o-
nasko et Stoilca Radocsa heredes et posteritates ipsorum........... pro
veris et indubitatis Boeronïbus habeantur et reputentur omnibus et
singulis iis omnibus gratiis privilegiis indultis libertatibus immu-
nitatibus et prerogativis quibus ceteri veri, nati et indubitati, prae-
dicti Districtus noştri Fogarasiensis Boerones quomodocunque de
jure et ab antiqua consvetudine utuntur, fruuntur et gaudent per-
petuo uti frui et gaudere valeant atque possint ; Ita tarnen ut iidem
Raduly senior, Raduly iunior, Salamon, Algie, Ionasko et Stoika
Radocsa heredesque et posteritates eorum masculini sexus, omnia
onera et servitia Boèronalia instar reliquorum Boeronum ad ar-
cem nostram Fogarasiensem debentia semper et ubique subire ac
ea exequi modis omnibus debeant et teneantur. — Et nihilominus
Domos eorundem in Possessione Búcsúm vicinitatibus Domorum Se-
nioris ab una Stoika Manta partibus verő ab alia Salamonis Boro-
miza, Iunioris vero ab una Sztan Dobrin ab altera vero partibus
Iuan Mecska Comitatu Albensi Districtuque fogarasiensi existentes
habitas, simul cum cunctis suis utilitatibus et pertinentiis, quibus-
libet, terris scilicet arabilibus cultis et incultis, agris, pratis, pas-
cuis, campis, foeuetis, silvis, neinoribus, montibus, alpibus, vallibus,
vineis, vineorumque proinonthoriis, aquis, fluviis, piscinis, piscaturis,
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 29

aquarumque decursibus, molendinis et eorum locis, generaliter verő


quarumlibet utilitatum et pertinentiarum suarum integritatibasque,
quovis nominis vocabulo vocitatis, ab omni Censuum, Taxarăm et
contributionum nostrarum tam ordinariarum, quam extraordinaria-
ram solatione seryitiorum quorumlibet plebeorum et civilium exbi-
bitione; seminatnras item allodiaturas et agricolationes, ac alias
quaslibet haereditates ipsorum ad easdem Domos juste et legitime
tentas et possessas, a Decimarum, nonarum et capetiarum ac alia-
rum quarumlibet datiarum pensione eximendas supportandas et
Boeronanăm duxiraus; administranda videlicet et prestanda quae
ad árcem nostram praedictam Fogarasiensem de iure et ab antiqua
cousvetudine recepta, ab ipsis heredibusque et posteritatibusque ip­
sorum ac colonis in Boeronatu eorum . . . . prout eximimus sup-
portamus et Boeronamus per praesentes...............
Datum in arce nostra fogarasiensi die 20 Februarii Anno Do­
mini millesimo sexcentesimo quinquagesimo primo.

Susanna Lorantfy mp.


(L.S.)
(A se vedé nota la documentulü No. II).

X.
1656, Octombre 9.
George Rakotzi alu II lea, principele Transilvaniei, la cererea nobilului
Co mş a Bo l o v a n i i dia Beşimbaeu orddnă supuşiloră sei, persónelorü
nobile şi nenobile, să se presente câadă voru fi citate înaintea lui S t o i c a
B o e r i ü , To d o r ű Bo e r i u şi I a r u Şe r bani i din Boşimbaeă
Şt e f a n i i din Dridifu, Ş t e f a n ă L i t e r a ţ i şi I l i e L i t e r a t ! din
Făgăraşu, ca să depună marturiă despre ore-carî drepturi ale lui Comşa Bo­
lovanii (Mandatum compulsorium principis).
Georgius Rákóczi Dei Gratia Princeps Transylvaniae partium
Regni Hungáriáé Dominus et Siculorum Cornes, etc. Fidelibus No-
stris Universis et singulis, Egregiis et Nobilibus pariter etiara
SO NIC. DENSUŞIANU.

Ignobilibus, ae alterius cujuseunque status, bonae tarnen honestaeque


famae et conditionis utriusque sexus bominibus ubivis in Ditione
Nostra constitutis et commorantibus, Praesentes Nostras visuris Sa­
lute in cum favore. Exponitur Nobis in persona Nobilis Komsa Bol­
yán :) de Besenbak qualiter ipse medio voştri ratione et praetextu
certorum quorundam negotiorum coram declarandorum in praesentia
Egregiornm et Nobilium Sdoyha et Todor Boer ac Iaru Sorban de
dicta Besenbak, Item Stephani Dridiffi alterius Stephani Literati,
Heliae Literati de Fogaras Hominum videlicet nostrorum pro ju­
ri um suorum tuitione ac defensione, quasdam fassiones et attesta-
tiones celebrări facere Yellent jure admittente. Cum autem veritatis
fassio justitiaeque recognitio nemini sit abneganda. Proinde Vobis
harum serie committimus et mandamus firmiter ut dum et quando-
cunque cum praesentibus simul vei divisim iueritis requisiti sta-
tim vos sub oneribus singularum sedeeim marcharura gravis pon-
deris per eos quorum interest seu intererit irremisibiliter exigendarnm
ad diern et locum per praedictos Exponentes vel hominum eorum
ad vos transmittendos Vobis praefigendorum (sic) in praesentiam
dictorum hominum nostrorum personaliter accedendo ibique ad fi-
dem vestram Deo debitam qualiscunque Vobis de et super rebus
coram interrogandis constiterit certitudo Veritatis suo (mo)do di-
cere fateri et attestait modis omnibus debeatis et teneamini. Super
quibus quidem fassionibus et (at)testationibus vestris, literas tandem
per praefatos homines nostros sub sigillis suis fide eorum mediante
conscribendas ann(ota)t(is) Exponentibus jurium suorum uberiorem
futuram ad cautelam necessarias extra(dari) volumus et iubemus
communi (justitia et aequitate sua)dente Secus non facturi. Prae­
sentibus perlectis (exhibentur restituas). Datum in Civitate nostra
Alba Julia die Nona Mensis Octobris Anno Domini Millesimo s . . . .
, . .............quinquagesimo sexto.
L. S. Lecta Correcta.
(Originalulu pe M rtia, înălţime 19c. 2mm., lăţime 31c. 5mm., ln archiva
d-luï Ar. Densuşianu, dosariulü 2340.1

(1) Titlulu de «nohilü» ce se dă aici Iul Com şa Bolovaiiu arată că hoeria lui se con­
firmase şi de principii transilvani.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 31

Sigilulü principelui cu unü diametru de 5c. 9mm., imprimaţii pe chărtiă în


oeră roşie, represintă la mijlocii doue scuturi, unulü mal mare cu armele Transilva­
niei, avêndü de asupra sőréié şi semi-luna, Iar josü acvila şi cele şepte castele. La
mijlocfl în scutulü Trausilvaniel figuréza scutulű familiei Racoţesciloru divisatű în
doue secţiuni, deasupra : acvila cu aripile întinse privindü în stânga, Iar de de-
suptü : o rota.
In legenda se potii distinge următorele caractere : GEORGIV. RAK. CI. D. G.
PRINCE . S. TRA. .IÆ. PART. REG. HVN. DO. ET. SICCO, adecă: Georgivs Ra­
k o d Dei gratia princeps Transilvaniae, partium regni Hungáriáé Dominus et Si-
culorum Cornes.)
XI.

1657, Mai 26.

Susana Lorantffi, văduva principelui transilvanû George Rakotzi I,


face r e c e n s e m î n t u l u b o e r i l o r u şi alű l i b e r t i n i 1 o r ü din
ţera Făgăraşului, şi confirmă m statuld boerescü pe fraţii N i c o l a e ,
N é g o e igi S t a n ű U r s ă din comuna Mărgineni, ordonă să fiă recu­
noscuţi ca b o e r î a d e v ă r a ţ i ş i i n c o n t e s t a b i l i , şi le întăre-
sce e r e d i t ă ţ i l e lorü, saü a patra parte din întregă B o e r o n a t u l ü -

Nos Susanna Lorantffi Serenissimi quondam Domini Georgii


Rakoci Principis Transylvaniae, partium Regni Hungáriáé Domini,
et Siculorum Comitis, ut Relicta Yidua, Memoriae Coramendamus
tenore praesentium significantes quibus expedit universis, Quod
cum nos statum et Conditionem universorum et singnlorun Boero-
num et Libertinorum nostrorum Districtus Terrae nostrae Fogaras
Cognoscere volentes, praeteritis diebus ipsis Anni Lustrium1) indi-
xissemus, tune inter alios strenui quoque Nicdaus, Nyagoi et Sztan
Ursz12) de Mardsina, coram nobis Comparuerunt suplicantes : Cuius
Conditione et iuribus antiquis, quibus hactenus gavisi erant, per
nos diligenter examinais et cognitis, quia digni a nobis habiti sunt,
quod in statu Boeronali etiam in posterum permaneant, id ipsis
annuendas et gratiose dandas (sic) duximus, ut omnibus et singulis iis
privilegiis, immunitatibus et praerogativis, quibus ceteri veri in-
dubitati praedicti Districtus huius noştri Fogarasiensis Boerones,
ab antiquo usi et gavisi sunt, ipsi quoque praenominati fratres car-
nales haeredesque ipsorum universi, succesivis semper temporibus,

(1) In documentulü No. XXVIII : Armilustrium.


(2) Din acéstá familia se trage Baronulű D. Ursii din Transilvania.
32 NIC. DENSUŞIANU.

uti, frai, et gaudere possint, atque valeant; Et nihilominus pro


ampliori erga eosdem Nicolaum, Nyagoi, et Sdcm Ursz, de Mar-
dsiaa fratres carnales Boerones munificentiae nostrae Principális
declaratione totalem et integram quartara partém integri Boerona-
tus ipsorum Boeronalem in praedicta possessione Mardsina, in prae-
allegato Districtu huius noştri Fogaras existentem habitam, in cu-
ius quieto et pacifico Dominio (uti ex literi» poenes ipsis habitis in-
telligimus) etiam progenitores ipsorum, ac ipsi quoque perstitisse,
et etiam nunc persistera, literarum solummodo nostrarum superinde
emanatarum sibi ipsis dari postulantes perhibentur ; simul cum cun-
ctis suis utilitatibus et pertinentiis, quibuslibet videlicet...............
terrisque scilicet arabilibus, cultis, et incultis agris, pratis, pas-
cuis, campis, foenetis, silvis, nemoribus, montibus, alpibus, vallibus,
quaercetis, salicetis, hortis, dumetis, aquis, fluviis, piscinis, pisca-
turis, aquarumque decursibus, molendinis et eorundem locis, gene­
raliter verő quarumlibet ntilitatum et pertinentiarum suarum inte-
gritatibus, quovis nominis vocabulo vocitatis, ad eandem quartam
partém Boeronatus de inre et ab antiquo spectantibus et pertinere de-
bentibus, sub suis veris métis et antiquis limitibus existentibus, ab
omni censuum, Taxarum, et contributionum nostrarum tam ordina-
riarum qnâm oxtraordinariarum solutione servitiorum quorumlibet
plebeorum et civilium exhibitione; decimarum, nonarum, capetia-
ruin, et daciarum pensione eximimus in perpetuum supportamus et
confirmamus per praesentes novae nostrae Donationisqne Titulo.
Quocirea vobis spectabili et Magniflco Domino Ioanni Kemény de ^
Gyero Monostor Oomitatus Albensis Transilvaniae Comiţi, Arcis
et Praesidy noştri supremo Capitaneo, etc., Generosis item Egregiis
et nobilibus, Praefecto constituendo nostro, Bonorum Provisori, ac
aliis Arcis huius nostrae Officialibus, Becimatoribus, Nonatoribus,
ac quorumlibet Contributionum nostrarum Exactoribus, cunctis e-
tiam aliis quorum interest vel intererit praesentes nostras visuris
hàrurn serie Coramittiinus et mandamus flrmiter; quatenus Vos
quoque Annotatos Nicolaum,'Nyagoi et Sdan TJrsz de Mardsina ff-
liosque ipsorum iam natos videlicet Alexandrám, Lupul, Sorban,
Hadul, Coman, Nicolai ; Hadul, Casparum et Vasdlia Nyagoji nec
ISTOPJA FĂGĂRAŞULUI. 33

non Nicolaum filium Sstan TJrss, fratribus carnalibus haeredesque


et posteritates ipsorum universos, pro veris ac indubitatis Boeroni-
bus habere et recognoscere debeatis, neque eosdem ratione quartae
partis Boeronatus vel haereditatum ipsorum quarumlibet, ad ali-
quara Censunm Taxarum et Contributionum nostrarum tain ordina-
riarum quam extraordinariarum solutionem servitionim quorumlibet
plebeorum et civiliura exhibitionem, decimarum, Nonarum, Cape-
tiarum et Datiarum pensionem cogéré vel compellere aut propterea
eosdem haeredesque et posteritates ipsorum universos impedire, tur­
bare, molestare seu quovis modo damnificare minime praesumatis,
vel sitis ausi modo aliquali. Harum nostrarum vigore et testimonio
literarum mediante ; Quas quidem literas nostras in frequenti sede
Fogarasiensi more solito publicări et promulgări volumus atque
iubemus. Datum in Arce nostra Fogarasiensi Die vigesima sexta
Mensis May, Anno Domini millesimo sexcentesimo quinqnagesimo
septimo.
(Transumptulü Tablei regale din 1 Febr. 1847, in archiva d-luï Ar. Densnşiand,
dosarinlu Nr. 779 —1868.
în transumptü documentalü este descrisü astu-felu :
In quarum literarum inferiori parte a siniştri subscriptum erai : Susanna
Lorantfi m. p. Erantque sigillo antefatae. Principissae majori et aulico in
cera alba impresso zonaque sericea varii coloris eidem alligata et pendenti
communitae patenterque confectae. — In flexura sigilii a dextris talis ap-
parebat scriptura : Praesentes literae Boeronales per Praefectum et Exac-
torem fiscales ac Requisitores Albenses Comissarios Ulustrissimae Dominae
Principissae ad examinanda Boeronum terrae Foga ras iura exmissos re-
visae, lectae, ac pro personis introscriptis in vigore relictae. — In Fogaras
die 27 mens. 7-br. Anno 1671.
In exteriori verő parte haec legebantur: hixta morém solitum et con-
suetudinem terrae Districtus Fogaras praesentes literae Boeronales tri­
bus vicibus in facie sedis judiciariae sedriae nobilium Fogaras frequentibus
publicatae ac proclamatae sunt n3mi no contradictore apparente ac in vigore
relictae. In Fogaras 16, 7-br. Anno millesimo sexcentesimo quinquagesimo
octavo. — Paulo inferius subscriptum erat : Nicolans TJzoni sedis prae-
fatae juratus nótárius, m. p.)

3
34 NIC. DENSUŞIANU.

XII.

1663, Februarie 1.
Michaiű Apafi I, Principele Transilvaniei, la cererea lui C o n s t a n -
t i n ö ~ S a d u 1 ă Co mş a , S t o i c a L u p u l ă , A l e x a u d r u R a d u l ă
şi O p r e a l á n c u l ă, — confirmă diploma Iul Paulă de Thomor din
anulă 1511, prin care se recunoscuse boeria, ce o căpătase strămoşulă
loră Comşa delà Mi r c e a Voîvodulă Ţere! Românesc! şi Bană ală Seve-
rinuluî.

Nos Michael Apafi Dei gratia Princeps Transilvaniae partium


regni Hungáriáé Dominus et Siculorum Comes. Memoriae cornmen-
damus tenore praesentium significantes quibus expedit universis.
Quod pro partibus et in personis Nobilium Constantini Baduly
Komsae quondam Volkani, Stoikae Lupul quondam alterius Stoikae,
Alexandri Baduly olirn alterius Alexandri et Oprae lankul qnon-
dam Strese, Boeronum filiorum de Felső Yist, exhibitae sunt nobis
et praesentatae literae quondam Magnifici Pauli de Thomor castel-
lani et capitanei Arcis Fogaras, in pergameno patenter confectae
et emanatae, sigilloque eiusdem in zona rubra sericea pendenti in
ceram albam concavam impressive communitae et roboratae Dona-
tionales quibus mediantibus idem quondam Paulus de Thomor prae-
decessoribus praefatorum Boeronum officia Boeronatuum totalium
possessionum Also et Felső Vist, et medietatis possessionis Also
Arpas, in districtu terrae Fogaras et Comitatu Albensi Transilva­
niae existentium habitarum cum omnibus utilitatibus ad easdem
pertinentes, et septem decim Ciganos tentoriatos antea etiam pos-
sessos noviter contulisse dignoscebatur tenori s infra scripti ; supli-
cantibus nobis humilime ut nos easdem litteras omniaque et singula
in eisdem contenta ratas, gratas, et accepta habentes pro eisdem et
haeredibus universis benigne confirmare, nostrumque illis consensum
benevolum pariter et assensum praebere dignaremur, quarum tenor
talis est.
( Ai e! ur mé z â d o c u me n t u l ü p u b l i c a t ă s ub N-rulu I.)

N qs itaque praemissa supîicatione annotaţorura Constantini Ra-


ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 35

duly Komsae, Stoicae Lupul, Alexandri Raduly et Oprae Iánkul


Boeronum nobis modo quo supra porrecta faventer exaudita et d e ­
menter admissa praescriptas Literas novas donationales non abrasas
non concellatas nec in aliqua sui parte suspectas sed omni prorsus
vitio et suspicione carentes praesentis litteris nostris de verbo ad ver­
bum sine diminutione et augumento variationeque aliquali insertas
et inscriptas, quo ad omnes earum continentium clausulas articulos
et puncta, eatenus quatenus eaedem rite et legitime existunt ema­
nate viribus earum veritas suffragatur ratas, gratas et accepta hab...
acceptavimus, approbavimus ratificavimus ac pro eisdem Constantino
Radulio Komsa, Stoika Lupulo, Alexandro aliter Radulio et Opra
Iánkul Boeronibus, haeredibusque, et posteritatibus eorum univer-
sis, gratiose confirmavimus nostrum illis consensum praebuimus
prout acceptants approbamus ratiflcamus et confirmamus nostrum-
que illis benevolum pariter et assensum praebemus salvo jure alieno,
harum nostrarum pendentis et autentici sigilii noştri munimine robo-
ratarum, vigore et testimonio literarum mediante.
Datum in civitate nostra Segesvár die prima mensis Februarii,
Anno Domini Milesimo sexcentesirno sexagesimo tertio.

Michael Apafy.
Ioannes Bethlen Cancellarius.
m.p.
(L. S.)
(Copia légalisai» de notarulS Gundhardt din Sibiu îa archiva d-luî Ar. Densuşianu.

Certificarea conformităţii :
Collationirt und mit dem mir vorgewiesenen ungestempelten Originale,
wörtlich gleichlautend befunden. Hormannstadt den zweiundzwanzigsten
Ianuar 1800 sechszig vier.
Friedrich Gundhardt m.p.
k. k. öff. Notar für den Gerichtsprengel
(L. S.) Hermannstadt in Siebenbürgen).
36 NIC. DENSUŞIANU.

XIII.

1664, Iunie 17.

Ana Bornemisza, soţia Principelui transilvanii Michaiü Apafi I, confirmă în


statulu boerescüp e Ş a n d r u P a n d r e a , p e S t a n c i u l i i ş i p e S t o i c a
din comuna Margine, sub condiţiune ca dînşiî în conformitate cu vechia
consvetudine să facă s e r v i c i e m i l i t a r i e q u e s t r e l a castelulü Fă­
găraşului.

Nos Anna Bornemisza Dei Gratia Principissa Transilvania©, par­


tium Begni Hungáriáé Domina et Siculorum Comitissa etc. Adgjuk
tudtára mindeneknek az kiknek illik ez mi levelünknek rendi sze­
rént, hogj mi Fogaras várának elütünk lévő boldogh emlékezetű
Urainak ditséretes tselekedeteket akarván követni, kik az ö állatok
lévöknek sziveket adományokai hozzájok édesgetvén szolgalatokra
alkamatosokká tötték; minek okáért vitézlö Udvarhely Gjörgj megh
hit hívünket töb melléje rendeltetet híveinkéi edggjüt Fogaras föl­
dére küldöttük a’ végre hogy az ott való Boérságot szorgalmatosán
fel czirkálván, az kik mind szemóljekre és értékekre nézve alkama-
tosoknak Ítéltetnek az Boerságra és arról való igazságok is megh
világosodnak tehát mi is őket abban megh hagjnok. Melljek közzül
valónak Ítéltetvén Mardsinai Sandru Pandré is Stantsullal és Sztoj-
Jcával maga égj testvér Eotseivel járulván ehez megh irt híveinknek
alazatos törekedések őket magok szemétekben BoeroJcM tettük Ó3
ugjan Mardsinán harmadrész Boérságnak, töb attjok fiaival egjgjüt
tüllük mind eddigh, bekességesen biratot hatod részét Ona Ianosné
és Ionás Grántsa hazainak szomszédságiban lévő hazával edgjüt és
hozzá tartózó minden müveit és miveletlen szántó földeivel mezeivel
kaszaié rétéivel erdeivel foljo és halászó vizeivel bégjeivel völgjeivel
berkeivel havasaival malmaival és azoknak heljeivel valamelljek e-
leitül fogva igaz után ahoz birattanak azon Boéri szabadságban meg
hágj . . . , és újólag minden adózás dézma, adas és egjób szédéstül
védőstül üressé tettük és megh nemesítettük az mint hogj Boérrá
teszük és meg irt Eöröksegit szabadságban megh hadgyuk ujolagh
megh nemesittjük ez kezünk Írása és függő petsétünkel megh erösit
ISTOtilA FĂGĂRAŞULUI. 37

két (sic) levelünk által raeljlyet attunk meg említet Sándru Pándré-
nak Sztansulnak és Siojkának égj testvér Eötseivel edgjüt és nekiek
minden fiai ágon lévő maradekjoknak megh masohhatatlanul agy
mind az által hogj ők is az réghi szokás szerént Fogarasi Varunk­
hoz tartózandó szolgalattjokat jo köntösökkel paripával és fegyverek­
kel fel lévén ruháztatva nekünk, maradekinknak és Fogaras várá­
nak következendő Urainak tartozzanak praestalni. Datum in Civitate
nostra Alba Julia, die decima septima Mensis Juny, Anno Domini
Millesimo sexcentesimo sexagesimo quarto.

Traducţiuue.

Noi Ana Bornemisza din graţia lui Dumneţjea Princesa Transil­


vaniei, Dómna părţilor:! ţerel unguresc! şi Contesa Secuilorü. Fa-
cemfl cunoscuta tuturora cărora se cuvine prin acostă carte a nó-
stră, că voinda noi să urmăma lăudabilele fapte ale predecesorilorű
noştri de fericită memoria Domni al castelului FăgăraşB, cari prin
donaţiunl şl-afi atrasa inimile supuşilorfi sei şi í-aü înduplecată la
servicie, din care causă am trimisa în ţâra Făgăraşului pe credin-
closula nostru nobiluia George Udvarhely dimpreună cu mal mulţi
credincioşi de al noştri lîngă dînsuld, ca să examineze cu diligentă
pe Boerimea de acolo, şi acela, cari se vora judeca apţi pentru Boeriă,
atâta în privinţa persónel câta şi a averii, şi ale cărora drepturi
vora fi lămurite în acésta privinţă, pe acela să-I lăsăma şi noi tota în
aceeaşi stare ( x). Dintre cari judecându-se căpabill Şandru Pandrea
cu Stanciulü şi Stoica, asociându-se la acesta şi unü frate ala sea
mal mica, pe aceştia în urma umilitei intervenţiunl a credincioşi-
lora noştri susa amintiţi, %-am făcută Boerî în persónele lora, şi
le întărimil a şâsa parte din terţialitatea Boeronatulul Margine, ce
(1) Despre drepturile principesei Bornemisza asupra ţereî Făgăraşului aflămu în
legile Transilvaniei următorulă articlu :
«Castelulu Făgăraşului cu pertinenţiele sale l’amu împignoratn graţiosei nostre
Domne Măriei Sale ilustrei Ana Bornemisza şi copiilorü Măriei Sale pentru , suma
de 80,000 fiorini, cu aceeaşi libertate cu care a fostă şi pînă acumu. Nobilimea
din ţira Făgăraşului să Să datore a face servicie la castelü sau unde i se va or­
dona. Iar’ trirpiterea ori netrimiterea la resbelü să rămână In disposiţiunea Mă­
riei Sale». lo m p ilatae Constitutione» Regni T ransilvaniae. Pars IV. Tit. XII.
Art. IV.
38 NIC. DENSUŞIANU.

aü stapânit’o eï pînâ acum în pace cu feciorii mal multorfl părinţi,


dimpreună cu casa, care se află în vecinătate cu casele femeeî lui
Ionü Onea şi a lui Ionaşfl Grraneea, cu tóté pămînturile de arătură,
cultivate şi necultivate, cu câmpuri, fenaţe şi locuri de păşune, cu
păduri, rîurî, pescării, délurï, văl, tufişuri şi munţi, cu mori şi lo­
curile lorü, câte le aü stăpânită el pe cale dréptâ delà strămoşi
ca parte din boeronatulü süsü amintitü; le amă lăsată, libertatea de
boeri şi ï-amü liberaţii de tóté dările, dijmele, contribuţiunile şi
alte colecte, şi ï-amü nobilitată, adecă n facemă Boeri, le läsämü în
libertate moşiile (verbalü : eredităţile) lorü süsü amintite şi le nobili-
täinü de noü prin acéstâ carte a nostră întărită cu subsemnătura
mâuel nóstre şi cu sigilulü nostru pendentü, care amfldat’o irevoca-
bilfl amintitului Şandru Pandrea, lui Stanciulű şi lui Stoica şi frate­
lui seü mal micü şi tuturorü descendenţilor se! în liniă bărbătescă,
astü-felü că şi dînşil in conformitate cu vechia consvetudine să flă obli­
gaţi a ne presta atâtü nouă câtü şi descendenţi lorü noştri şi viitori-
lorü Domni al castelului PăgăraşO, serviciele cu cari sunt datori la
castelulü Făgăraşului, fiindu prevăzuţi cu vestminte, cu cai de călă­
rită şi cu arme bune. Dată în cetatea nostră Alba Julia în 17 ale
lunel lui Iunie, Anulü Domnului o miă şâse sute şese-<jecî şi patru.
(Transumptulu Tablei regale din 21 Februarie 1847 In archiva d-luî Ar. Den-
suşianu, dosariultt No. 779.
în transumptS, documentul« este descrişii astB-felü :
In quarum literarum inferiori parte subscriptum erat : Anna
Bornemisza m.p. Erantque sigillo antefatae Principissae majori et
aulico in capsula lignea super cera rubra ductili impresso zonaque
sericea viridis coloris eidem alligata et pendenti communitae paten-
terque confectae. In exteriori vero parte talis erat scriptura : Prae-
sentes'hasce literas Boeronales cum exemptione ab Illustrissima
D.D. Principissa pro partibus et in personis in tro ............. San^ru
Pândre................................... in sedibus juditiariis...................
proclam a.......... ac more solito publica........................ sedis judi-
ciariae praefatae notarium nemine contradictore apparente. Datum
in Fogaras Anno Domini Millesimo sexcentesimo sexagesimo . . . •
to, paulo post inferius nótárius Nicolaus Uzoni m.p.)
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 39

XIV.

1677, Iulie 5.

T r i b u n a l u l ü b o e r e s e u din Făgăraşti (Boéri Szék, Sedria Boero-


nalis) compusü din c a s t e l a n i i Iu S e r ban ü D i a c ü deda Săsciorî
şi o pt ű B o e r î j u r a ţ i , judecă procesulü lui Comşa Guşă Aldea şi alu
lui Bărbaţii leii Dărăb.mtu c ti..............Bărbaţii din Poşorta, pentru pro­
prietate la muntele Larga.

Mi Fogarasi Ydvarbiro, Szeszcsori Serbán Deák. Hites Assessor


Boerok Dragusi Badidy Ködre, Ludisori Dragomir Boer, Mard-
sinai Miklós Qráncsa, ïïandrai Mitre Kokan, Sinkai Berssan Boer,
es Sztanïlla Sdrimbuly, Illyeni Komán Piro, Yoilai Nyagoe Boer,
Adgyuk Tudtára mindeneknek a kiknek illik ez mi levelünknek
rendiben, Quod in Anno 1677 die 5 -ta Iuly perelvén Posoritzai
Komsa Gusél Alges es Barbát leli (sic) Darabant : tamquam Actor,
ugyan Posoriczai Barbát rész Popullal (sic), kegyelmes Aszszonyunk
ev Nagysaga mostani Iobbagyaval, ki annak előtte Actor leven de-
ponáltatott, most tamquam I-vel f1), kik Actiojákat igy kezdik el.
Azért kellett az Fogarasi Udvarbiro uram ev kegyelme Pecsetyivel
az I-tt ide Törvényre idéznünk, hogy vagyon ezen az mi hatarun-
kan egy Langa nevű Havas, mely mindenkor az I-vel meg osztva !
volt Felé ötett illetvén, fele pedig minket, nem tudgyuk pedig mi
októl viseltetvén, Havasunkra potentia mediante maga .anthoritas-
sábol hirünk akaratunk ellen reá' menvén Tizenkét Belbecsünket
Tisztünknekis Ilire nélkül elhajtotta, maga Iuhai között tartotta egy
hétig kiket sémi képpen kézéből kiadni nem akarván kételenitettünk ,
udvarbiro uramat eö kegyelmet erette busittani mint Plajasunkat
s udvarbirankat, kiknek hirt adván hogy mind két részről való t
gassagunk ein cesealvdgyék (sic) raindenik részről tizenkét Berbé­
cseinket Plajassa által ö kegyelme törvényig le hajtotta nagy kárral
forogván, Ászt kivannyuk si etiam juris érit méltó okát adgya kára-
siHatásunknak, ha pedig nem adhatya Bírságban maradgyon érette
az mi marháinknak fel szabadulásával. I; replicat et dicit, Egészén
(I) Prwurtare ín lueü de Indus (Inousatug),
40 NIC. DENSUŞIANU.

az a Langa nevű Havas Tetejeig mind enyim s ti pedig hirem


akaratain nélkül hajtottatok az en Havasamra juhaitakat (a)zert csele­
kedtem kivan . . . ez iránt kit kész vagyok meg is bizonyittani hogy
azon Langa nevű Havasnak a Teteje enyim volt, maigis enim miért
kellet hát oda hajtonatok marhaitakot. Exmittuntnr ambae Partes.
Post Comportationem Testium ambarmn Partium Deliberatum est.
Mivel az Inctus minden bizonysagiban meg fogyotkozot sött az vilá­
goson constat, az meg nevezett Langa nevű Havasnak Fele része
mely Faczánakis mondatik, mindenkor s mostanis az Actorokat
illette s maigis az ö Marhajak legeltetödet s legeltetödik mostis rajta
s Berbecseketis ugyan azon magok helyekről s Havasakról hajtotta
el az I. Teczet azért az ev Nagy saga Boeri Székinek az Potentiaért
convíncaltassek in Fior. 12 || , az Actoroknak Berbécsei pedig sza­
baduljanak fel, ennek utanna pedig haborgotasok ne legyen ed-
gyik részrölis subPoena Flor. 12 | | , mely irremissibiliter exeqval-
tassek az violans Felen. — Mely dolog mi előttünk igy decidalod-
van annokokáért adgynk miis ez mi levelünket s Sententiankat rolla
Székünk pecseti és hites Nótáriusunk keze Írása alatt fíde mediánte.
In Fogaras Die et Anno ut Supra.
(Transnmptulö CapituluM din Alba Julia delà 2 Febr. 1733, ín archiva d-lul Ar.
Densuşianu, dosarulű comuna Poşorta.

Capitululű descrie documentulű în inodulu următorii :


Et subscriptum erat Lcgenti obversa facie a sinistra S z e s z c s o r i
S e r b á n mp. , a dextra verő earundem margine Extradatum per me Já­
ratúm N o t a r i u m S e d r i a e B o e r o n u m G r e g o r i u m B á n m.p.
erántque Sigillis eorundem super cera rubra hyspanica, in medio autem
loco, S i g i l o B o e r o n u m consveto, super cera flava molli impressivè
communitae et roboratae patenterque in simplici pappiro confectae et
emanatae).

XY.

1678, Iunie 23.

Michaiö Apafi I principele Transilvaniei done'ză Voivodului Ţereî-Ro-


mânescï C o n s t a n t i n ü B a s a r a b â B r a n c o v é n u l ü comuna Sâm-
băta-de-susu din Ţera Făgăraşului.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 41

Nos Michael Apafi Dei Gratiâ Princeps Transilvaniae, Partium


Regni Hungáriáé Dominus, et Siculorum Cornes : Memóriáé Com-
mendamus tenore Praesentium, Significantes quibus expedit univer-
sis, et singulis, quod Nos tum ad dignam requisitionem Serenissimi
Principis, et Valachiae Transalpinae Vajvodae Constantini Bassa-
raba à Brankovan, quam verő ad nonnulorum Consiliariorum sin­
gulärem nobis proptérea factam intercessionem, tűm verő Provinciáé
nostrae in omnibus rerum, et temporum occurentiis, rebusque ipsi
praelaudati Valachiae Transalpinae Vajvodae, et in nostro Prin­
cipala S. B. I Comiţi, tamquam nostro vicino concreditis, cum
promptissima dexteritate, et lăudabili solertiâ exhibuit; Eundeui non
dubitantes in posterum etiam ipsum contestaturum ; Iobbagiones igi-
tur totius. et integrae Possessionis nostrae Felső Szambathfalva, in
Districtu nostro Terrae Fogaras Comitatui Albensi Transylvaniae
existente, unâ cum territoriis, sylvis, et montibus ad eandein Pos-
sessionem spectantes, et concernentes ; quae Territoria vicinantur
ab occident! cum Territorio Possessionis nostrae Dragus, ubi Rivulus
Váll- . Poduluj sic nuncupatus, Sylvae verő incipiendo per Pe­
ren Ssemnelor, indő snrsúm Piatra Bosiae, Montes autem cacumen
Montium distingvit, à Sylvis Dragusiensium, et Monte Alsó Vistien-
sium Boeronum ; ab oriente vicinantur cum Territoriis Posorita, et
Lésza ; totam hanc Possessionem cum ibidem de praesenti inventis,
et hinc in Vcdachiam fugitivis nostris Jobbagyomhus, quos ad sua
Loca per Industriam ejusdem praelaudati Vajvodae reductos, Eidem,
tamquam in hocce nostro Principatu S. R. I. Comiţi Constandini
Bassaraba à Bránkován, Haeredibusque verő, et Posteritatibus ac
etiam Legatariis suis utriusque sexus universis, meraoratam, et cum
vicinitatibus declaratam integram Possessionem, unà cum Jobbagyo-
nibus, eorumque filiis, absque omni fisei noştri praejudicio dona-
mus conferimus authoritate nostra Principali iure irrevocabili, et
ab omnibus vecturarum praestationibus eosdern saepedictae Posses­
sionis Jobbagyones eximimns, et immunitamus ; Quocirca vobis fi- '
delibus nostris Spectabilibus, Magnifiais, Generosis, et Egregiis Arcis
nostrae, Districtusque Terrae Fogaras Capitaneo Supremo Paulo In-
tzédi de Várad, Bonorum nostrorum Praefecto, Tabulae nostrae Ju-
42 NIC. DENSUŞIANU.

diciariae Jurassori, et Decimarăm fiscalium Vice Arendatori Servatio


Thalaba de Szesztsor, Bonorum nostrorum Fogarasiensium Provisori
cunctis etiam aliis, quorum interest, seu interit modérais et futuris
cujuscunque gradus, status, et conditionis hominibus, ubivis iu
Ditione nostra constitutis, Praesentes nostras visuris, harum serie
committimus, et mandamus lim iter, quateuus Vos praelaudato Se-
renissimo Principi et S. ß . I. Comiţi Constandino Bassaraba à (Brân)-
kován, ipsiusque Haeredibus ac Posteritatibus, et etiam Legatariis
utriusque (sexus) universis, modis, et conditionibus praemissis reale,
et . . . mum Dominium super norainatis Jobbagyonibus, eorumque
filiis, cum vicinitatibus deelaratae Possessionis Felső Szombathfal-
vac habere agnoscatis, ae si iidem omnes, vel aliquis in praejudicium
ejusdem Principis Constandini Bassaraba à Brankovan, vel Haere-
dum, et Posteritatum, ac etiam Legatariorum saorum utriusque
sexus universis clàm aufugere contingat, ad requisitionem, et repe-
titionem Eorundem, Eidem, vel Legatariis suis reddere, et restituera
modis omnibus debeatis, et teneamini, nec cutu veeturarum praesta-
tionibus Jobbagyones saepedictae Possessionis Felső Szombathfalvae
aggravare praesumatis vel ausi sitis, sed in superius declaratam im-
munitatem observetis secus non facturi. Praesentibus perlectis Ex-
hibenti restitutis. Datum in Arce nostra Fogaras Die vigesimâ ter-
tiâ Mensis Junii, Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Septuage-
8imo octavô.
M. Apafi m.p.
(L. S.)
In dorso Earundem scquentia legebantur .*
Exhibitae tribus in Sedibus Judiciariis Nobilium s . . . frequratibus pi‘ac-
scriptae Literae Donaikmálts nomine, et in persona introscripti Serenissimi
P r i n t i p i s C o n s t a n t i n i B a s s a r á b a à B r a n k o v á n lectae
publicatae ab omnibus quorum interest, approbatae, acceptatae, ac in suo
vigore ne(m)ine contradicénte relictae; Extradataevrro Diequarta Mén . . .
. . . mbris, Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Septuagesimo octavo per
Stephanum Le'szai Juratnm notarium sedis praeíatae. m.p.
Praesentes L i t e r a e B o e r o n a l e ş Do n a t i o n a l es per nos Com-
mässarios lllustrissinaae Dominae Principissae, Praefectnm nempe, et Exac-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 43

torero fiscales, ac ftequisitores Àlbenses ad examinanda Boeronum Jura


exmissos, revisae, ac in vigore relictae. In Fogaras Die l i a Mártii
Anno 1679.
(Copia legalisată în an. 1781 de secifitarit Braşovului, în archiva d-Iuï Ar. Den-
suşianni.
Certiflcarer. legalisariï :

Praesentem Copiam vero suo originali in omnibus conformem,


cum eoque consonam esse inventam hisce fidem faci mus. Sign. Co-
ronae d. 12-a lunii 1 7 81.
(L. S.) Lucas Eausz m.p.
Juratus Secretarius Coronensis.
(L. S.) Ioh. Tartler.
Secret. Coronensis.)

XVI.

1690, Iulin 20.

Tribunalulü superiorii alü Făgăraşului împărţesce a v e r e a e r e d i ­


t a r ă remasă după decedaţii : B a d u l f i C o m ş a , S t a n c i u l ö C o m ş a,
P o p a Bu c u r i i şi Op r e a C o m ş a din Arpaşulfi-de-josfi şi hotăresce,
că moscenitoriulfi, care va viola sentenţa să plătescă o amendă de 66 fio­
rini ung. din cari j u m ă t a t e sä f i ă a j u d e c ă t o r i l o r f i şi a r ­
b i t r i l o r fi, i ar c e a - l ’a l t ă j u m ă t a t e a p ă r ţ i i c a r e va s t a
pelîngăsentenţă.

Mii Fejervármegyóben Fogarasban.............................................


...........................Felső Széknek hüttös Á(ssessorai Uzoni Mi)klos,
Gab(or Deák és)Leszai István ezen széknek.......... Nótáriussá. Ad-
gyuk Tudtára . . . (mi)ndeneknek az kik n ek ............ (leve)lünknek
rendiben. Quod íd Anno proximi (sic) pr........................................
• . . . fogvan lévén Controversiajok azon Nemes F o g .......... felsöb
széken, Also Árpáson lakot néhai Hadul Comsa, Sdancsul Comsa,
és Popa Bukur fiainak, Item Opra Comsa lóánjának Sztatikának,
elejéktől réajok maradott ős földek végett. Melljet ezen Nemes Fo-
garasi Felső Széke, külomben ell nem igazíthatván, minket xe-
44 NIC. DENSUŞIANU.

pediált azon nemes Szék hogy köztök való minden földek veget való
Controversiajokat dirimalván Controversiajokat el igazitanok. Mi is
azért an. et die supranotatis megh indulván innen Fogarasbol Also
Árpásra el menvén egjikénól azon Pereseknek úgy mint : Radul
Comsa házánál megh szálván, az egesz Attjafiakot elöhivattuk. Es
rendesnek Ítéltük, hogy elsöbhenis minden ös földeket regestrálván,
mellyik Attjafi micsoda jussal birja regestrálljuk. Ha valamellyik
föld végett meg nem alkhatnak, ad faciem loci ki menvén, az Con-
troversiákot complanalyuk. Melly földeknek seriessét az Attjafiak
közönségesen a falu Veny-vel együtt jelen lévén, e szerint attak ki.

A. 6) Kercsesori ut mellett, ugj a Roina mellet Bukur Ólja, és


Arpasi Miklós szomsedságában cap. cub. 4 j| . Ezt négy reszre
osztottak fel az Attjafiak. negyed részit Opra Comsa Léanya Zes-
trában birja. n

A. 10) Az also Orszagh útijánál Opra Robul, es Radul Mehera


szomsedságában cap. Cub. B | | . négy reszre fel volt osztva. Ennek
negyed részét Opra Comsa, Radul Comsának kötötte hogy holta
után Comendat csináljon nékije. ....................................................

A. 15) Az Patakon innét az part alatt Raduj Lyánkej, es Radul


Olarul szomszédságában egy rótt Radul Comsa irtotta; Maradekinak
kezében hagyatott.

Anno 1 6 8 9 , die verő 20 Juny. Deliberatum est hoc modo. Te-


czet kozonsógésen minékünk, mivel ez Regestrált földek egy néhány
részben szakattak és egy néhány, karban forognak : Mert az első
karban lévök melljek vadnak sub litera A. állanak abban, mellyek
egy más közt fel osztották; s mais birjak de praesenti. Jól lehet ke-
teöben vagy háromban praetendallják hogy nemellyik közülök hogy
maga sovány részét más attyafinak jobb rész földivel el cserelte volna
mellyek is sub litera B. vágynak, de mi ez iránt Ítéltük, hogy ha
külömben megh nem álhatnak, falu vénéiből és ag Boerokbol is pro
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 45

Testimonio kiveven nemellyekkel magok húztak nyilat az földre,


és kinek mi hol jutt legyen Contentus vele. Második karban levő
földek mellyek sub litera C. vágynak azok, mellyeket az Comendá-
ért legált volt Opra Oomsa Radul Comsanak és fiainak ; Decernaltuk,
azért hogy ezeket Radul Comsa............ ai hűtőkkel verificallyák
es tegyék magoké. Harmadik karban levő földek sub litera D.
azok kiket Radul Com(sa) idegeniektöl rehabéált. Mely földekről
tettünk illyen iteletet hogy az Radul Comsa nagjobbik fia............
se juramento coinproballya hogy ezen Regestumban be Íratott mód
szerint annyiban rebabealta edes Attyok, azon földeket Juráiván
tartoznak, az Sztancsul Comsa, es Popa Bukur, fiai magok részekre
haramlo pénzt es Gabonát meghforditani Radul Comsa fiainak ; Mel-
ljet ők is tartoznak fel venni, és azon földeket közre bocsatván falu
Venei, és Bóérok jelen létében fel osztani. Az Popa Bukur es Sztan­
csul Comsa fiaival együtt. Negyedik karban lévő földek sub L. E.
Opra Comsa leányának Sztánkanak Zesztrában adott földek : mel­
lyek közöttük hagyattattak s a melljel ha bene Contentuma nem a-
kar lenni via Juris keresse, az Atyafiakat Törvénnjel, s ha mit Jtól-
nek legjen Contentállo. Ötödik Az faluban lévő Örökségek véget Con-
tractusok lévén, az hellyben hagjatott ; bírja kiki a faluban lévő
fundusit. Ha valamellyik fel penigh ez Deliberationkot violálni a-
karná, és ehez nem akarná magát tartani ez három atyafiak közzül
úgymint : Radul Comsa, Popa Bukur és Sztancsul Comsa fiai köz­
zül maradjon in hungar. fi. 66. Meljnek fele es Controversiát el
igasitó Biráké és Arbitereké, féle pedig as meghalló feleké legyen
mellyet csak egy szolgabiro által is exequaltathassanak az Birák
és az megkálló felek az meg nem álló felen. Egyéb adományokat
ha mit praetendalnak egy máshoz procédant via juris égj más ellen.
Az mostan bevetett............ rehabealt földökből kiki gobonáját vé­
gje ki........................ a másikéhoz ne njuljon, nisi depositis depo-
nendis sub praespeoificata poena. Eodem Anno et die juxta Delibe-
ratum Juramenti quibus impositum erat de omnibus iis quae Jura­
mento debebant finire (sic). Mely dolognak meg állásara eök is kezek­
nek bé adasaval obligalak magokat, kiről irtuk és attuk mis ez mi
46 NIC. DENSUŞIANU.

kezünk írása ; és szokott pecsétünk alat költ fide nostra mediante i-


rattatott levelünket. Datum in Fogaras Die 20 July Anno 1690.
Correcta per Eosdem Jdem Regii.
Uzoni Miklós m. p. Lészai István
(L. S.) Fogarasi felső széknek hűtős Nótáriusa m. p.
(L. S.)
és Gábor Deák
ez Fogaras felsöszekin hűtős Assessor m.p.
(L. S.)
Traducţinne.
Noi Nicolae Uzoni şi Gavrilä Diacü, asesor! juraţi la tribunalulű
superiorö ...................................................în Făgăraşfl, cornita-
tulü Albei; şi Stefanü Leszai notariulü. . . . acestuitribunalü.
Facemíi cunoscutü tuturorü, cărora se cuvine, prin acéstâ carte a nó-
stră, că feciorii decedaţilorfl Radu Comşa, Stanciulă Cornişa şi Popa
Bucură, precumü şi Stanca fata lui Oprea Comşa din Arpaşulfl-de-
josü, avôndü procesü ln anulü trecutü înaintea acestui tribunalü
superiorii, pentru pămînturile ereditare, ce le-aü remasü delà pă­
rinţi, şi acestü nobilü tribunalü superiorü alü Făgăraşului ne pu-
têndü regula acéstâ controversă, ne-aü trimisă pe noi ca să facemü
să înceteze neînţelegerile dintre dînşil pentru tote pămînturile şi
să reguläraü controversa. Din care causă, amü şi plecatü de aici
din Făgăraş a în anulü şi <jiua mal süsü arătată, şi mergêndü la
ArpaşulO-de-josfi, amü trasü la una din părţile litigante, adecă la casa
lui Radulă Comşa, şi am citatü înaintea néstrâ tóté rudele. Şi amü
aflatß cu cale să înregistrâînü mal întâiü tote.pămînturile ereditare
şi să insemnämü cu ce dreptü le stăpânesce fie-eare rudă. Iar dacă
în privinţa vre-unul pâmîntü nu s’arü puté înţelege între dînşil, să
mergemü la faţa locului şi să complanämü neînţelegerile. Aflându-se
de faţă tote radele dimpreună cu bătrânii satului, ne-aü arëtatü se­
ria pămînturiloră după cu mü urmézâ :
(Se specifică apoi tóté pămînturile familiare súb literele A. B. C. D şi E, din cari
notămfi aici nu mai treï a căroru posesiune se întemeiézâ pe treî titluri diferite).
A. 6). Lîngă calea Cărţişorel şi lingă Rovina în vecinătatea lui
ISTORIA FAGARAŞULUÎ. 4 7

Bucură Olea şi a luï Nicolae Arpasi de 4 galete, Rudele aü împăr­


ţită acestö pămîntă în 4 părţi. A patra parte o stăpânesce fata lui
Oprea Comşa ca zestre.

A. 10). La drumulă ţerei din josO, în vecinătatea lui Oprea Ro-


bulă şi a lui Radulă Mehera, de 3 gălete, împărţită în 4 părţi. A
patra parte a lăsat’o Oprea Comşa lui Radulă Comşa, ca după
morte să-I facă comîndare.

A. 15). Ună finaţă diucóce de pîrâă sub ţenuure, în vecinătatea


lui Radu Llanchi şi a lui Radu Olarulă ; ta curăţiţii (adecă : a
exstirpată pădurea) Radulă Comşa şi Camă lăsată în mânile succe-
sorilorü sei.

în anulă 1 6 8 9 şi în <Jiua de 20 Iuniă amă hotărîtă în acestă


modă. Toţi împreună amă aflată cu cale, că de oră-ce părnîn-
turile înregistrate sunt împărţite în câte-va părţi şi se află
sub câte-va categorii, şi de oră-ce în prima categoria sub litera A
sunt pămînturile pe cari le-aă împărţită el între el şi le stăpânescă
şi astă-<ji, deşi în ce privesce doue saă trei pămînturl dînşii pre­
tindă că unii din ei şi-aă schimbată partea sa mal slabă de pă-
mîntă cu partea mal bună a celeî-l’alte rude, cari pămînturl se află
însemnate sub litera B, dar noi amă judecată în privinţa acestora, că
dacă nu potă remâné ast-fel, atunci să lea lîngă dînşii ca mărturia câţi­
va bătrâni şi boerl din sată şi să tragă sorţi pe pămînturl, şi fie-care
să fiâ mulţumită cu ce i se va cuveni. Pămînturile din categoria a
doua sub litera C sunt acele pe cari le-a lăsată Oprea Comşa lui
Radulă Comşa şi la feciorii lui, pentru ca să-I facă comîndare. în
privinţa acestora amă hotărîtă, că feciorii lui....................Radulă
Comşa să verifice cu jurămîntă aceste pămînturl şi să fiă ale loră.
Pămînturile din categoria a treia sub litera D sunt acele, pe cari le
a scosă Radulă Comşa delà străini. în privinţa acestora amă judecată,
că feciorulă mai mare ală lui Radulă Comşa să probeze cu jurămîntă
că părinţii sei aă scosă pămînturile cu aceiaşi sumă după cumfl sunt
trecute în inventarulă acesta şi, jurâudă dinsulă pe pămînturile aceste,
48 NIC. DENSUŞIANU.

feciorii lui Stanciulü Comşa şi Popa Bucurii să fiă datori a întorce


la feciorii lui Radula Comşa banii şi bucatele, ce cadü pe păr-
tea lorü, iar aceştia (feciorii lui Radula Comşa) să fiă datori
a primi şi a supune pămînturile acele la împărţâlă în pre-
senţa bêtrânilorü şi boeribrü din satd. Pămînturile din categoria
a patra sub Titera E aü fóstü date ca zestre la Stanca fata lui
Oprea Comşa, pe cari i le-aü lăsata ei între ei, şi dacă dînsa nu
s’artt mulţumi cu ele, să caute pe rude cu procesa pe calea legii şi
să fiă mulţumită cu ce i se va adjudeca. A cincea, în ce privesce a-
verile ereditare din satü, existândü contracte despre ele, amâ apro­
bata să stăpânescă fie-care casa sa din satâ. Dacă o parte óre-care
arû voi să violeze acéstâ sentenţă a nostră şi nu arO voi a se ţinâ de
ea, acea parte din cele trei rude, adică din feciorii lui Radula Comşa,
ai lui Popa Bucura şi Stanciulü Comşa, să rămână condamnată la
66 fiorini unguresci, din cari jumătate să fiă a judecătoriloru §i
arbitribrü ce voră regula controversa, iar jumătate a părţiloru, ce
vorü sta pe lingă sentenţă, şi judecătorii şi părţile ce vorü persiste, să
potă executa suma acesta prin unü singurü subprefectü de pe partea
care nu va sta pe lîngă sentenţă1). Pentru alte daruri ce pretindă unii
delà alţii să procedeze unii în contra altora pe calea legii. Fie-care
să-şi lea bucatele de pe pămînturile răscumpărate......................
cari suut semănate acumü, şi să nu se întindă la partea celuï-l’altü

(1) Aici aflâmă Iarăşi o deosebire între dreptulă consvetudinară din Ţâra Făgăraşului
şi între dreptulu ungurescă. încă pe la anulü 1514, Ştefană Werböezi jurisconsultulă
Ungariei constatase, că în Transilvania exista altă dreptă consvetudinară în privinţa
homagiulul, — înţelegemă sub homagiă (homagium) preţulă de rescumpërare pentru
unü . omit ucisă ("pretium hominis perempti) şi amenda ce trebuia să o plătescă acela,
care fără motivă legală începea de noă ună procesă deja terminată (marcae homagia-
les). în Ungaria homagiulă unul nobilă era 200 florini unguresc!. «'Transilvănenii
însă, Şice Werböezi, s’au îndatinată să-şi plătescă homagele cu 66 fiorini. » Dar de ce
Transilvăneni este vorba aici? HomagiuliLŞă c u i 1o ră din Transilvania era de 25 flo­
rini, acesta nî-o spune însuşi Werböezi (horum homagia viginti et quinque florenis com-
pensantur). Homagiulă S a ş i l o r ă era de 40 fiorini (Statútum est u t talis occisi Ho­
magium quadraginta florenis redimatur). Aşa d&r homagiulă saă amenda de 66 fiorini
nu se afla nici în dreptulu particulară ală Dnguriloră, nici în dreptulă Săcuiloră, şi
nici în dreptulă statutară ală Saşiloră. A s t u - f e l ă c o n s v e t i i d i n e a d e
a p l ă t i h o m a g i u l ă c u 66 f i o r i n i e r a n u m a i î n d i s t r i c t e l e ş i
c o m i t a t e le T r a n s i l v a n i e i l o c u i t e d e R o m â n i . Mal există încă
o deosebire între dreptulă din Ţâra Făgăraşului şi dreptulă ungurescu. Dup&âaBfS
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 49

de câtü numaï depunêndü amenda specificată mai susű. Totû în ace­


laşi anii şi <Ji, părţile ce aveaO să presteze jurămîntt), aü jurată în
conformitate cu sentenţa despre tóté lucrurile ce trebuiaü să se ho­
tărască prin jurămîntfl. Şi pentru ţinerea acestui lucru s’aü obli­
gatei şi el prin darea mânilorfl, despre care amö scrisö şi amil dato
şi noi acéstâ carte cu subsemnătura mânilorü nóstre şi cu sigilulö
nostru usualO, scrisă în puterea credinţei nóstre. Dată în FăgăraşO
în 20 Iulie anulă 1 6 9 0 etc.
(Originalulü pe hârtia, în'archiva d-luî Ar. Densuşianu. în locurile unde docnmen-
tulü originaíű este rupţii, textulö s’a suplinită după o copia făcută în secolulu tre­
cută. Sigilele sunt imprimate în ceră roşia, iar însemnele nu se potu bine distinge).

XVII.

1694, Augcstű 3.
Miciiai u Apafi II Principele Transilvaniei confirmă prerogativele boerescl
ale lui A l e x a n d r u F u l i c e a din comuna Mărgineni, sub condiţiune
ca dînsulü şi succesorii se! să p r e s t e z e s e r v i c i e cu c a l şi l ă nc i ,
d u p ă c u mu e s t e d a t i n a c e l o r f i - l ’a l ţ î b o e r l a d e v ă r a ţ i
„din d i s t r i c t u l f i F ă g ă r a ş u l u i .
Nos Michael Apafi Dei Gratia Electus Princeps Transilvaniae etc.
Memoriae Commendamus tenore praesentium significantes quibus
expedit universis, Quod cum nihil magis Principalem de'eeat Celsi-
tudinem quam virtutes quae in Fidelibus suis enitescunt Principali
liberalitate et inunificentia prosequi ut scilicet qui multa Illustria
virtutum specimina peregerunt ad plura majoraque agredientes red-
dantur alacriores et studiosiores ipsisque praemiis allecti gloriaeque
cupiditate inpuJsi ad ea obeunda quae ipsis darum nomen sint
. . . . ritura reddantur alacriores. Edocti itaques trenuum Alexandrum
dreptulü ungurescü liomagiulü şi amendele se împărţiau totü-d’a-una în 3 p ă r ţ I, 2/3
■judecätorilorö şi l/3 părţii adverse (in duabus judici, in tertia vero partibus, in cau­
sam attracto solvendisl. în Ţera Făgăraşului însă amenda se diviseză numai în doue
părţi şi anume, j ii.m ă t a t e judecătorilor!] şi j u m ă t a t e părţii adverse. Aşa dar
sentenţa de susü ne présenta o particularitate juridică, ce o aflamS numai în ţinuturile
românesc!. A se vedé Werböczi : Deeretuin Tripartitul«, II. tit. 43- 70. 73. III, tit. 3.4-
—Statuia Juri um municipalinin Saxonum in Transilvania. Lib. IV tit. IV. — Ele-
menta Iurisprndentiae luingaricae, Cassoviae. 1804, pag. 402 - 3. 569.
4
50 NIC. DENSUŞIANU.

Fulitsa de Mardsina Boeronem ab Annis juvenalibus multa et e-


gregia laudis suae specimina iu gratiam Principum laudatissimorum
piae recordationis Parentum nostrorum Michaelis Apafi primi et An­
ime Bornemisza Regni hujus Transilvaniae et partium Hungáriáé
eidem annexarum variis occasionibus in offieiolatu suo militari con­
stantes exhibuisse et impendisse ac de praesenti nobis etiam ac Do­
ni ui nostrae Fogarasiensi in Offieiolatu militari ipsi demandato fi-
deliter ac alacriter exhibere testatur sed et in posterum pari studio
zeloque impendere veile perhibetur. Volentes igitur eum condiguo a-
liquo praemio ex Principali nostra Clementia prosequi eundem Ale­
xandrám Fulitsa ex Gratia nostra Principali in coetum et nume­
rám Districtus Fogarasiensis Boeronum cooptanduni annumeran-
dum aggregandum et adscribendum duximus prout cooptamus an-
numeramus aggregamus et adscribimus per praesentes decernentes
expresse ut a modo deinceps successivis semper temporibus idem
Alexander Fulitsa h a e r ............. et posteritates ipsius utriusque
sexus universae pro veris natis indubitatis Boeronibus habean . . .
...................... ut more aliorum verorum natorum indubitatorum
Districtus noştri ac Arcis Fogarasiensis existentium et inservien-
tium Boeronum nostrorum equis ac frameis x) ad id aptis et conve-
nientibus inservire debeant et sint adstrkti. Animo deliberato et ex
certa scientia liberalitateque nostra Principali memorato Alexandro
Fulicsa haeredibusque et posteritatibus utriusque sexus universis
hasce litteras nostras Boeronales gratiose dedimus donaviinus et
contulimus annuentes et concedentes ut ipsi more aliorum verorum
natorum indubitatorumque Boeronum in Districtu nostro Fogara­
siensi utentium quomodocunque de jure et ab antiqua emsvetudine
utuntur irupntur et gaudent perpetuo uti frui et gaudere possint ac-
valeant, et njhilo minus pro ampliori benignitatis munificentiaeque
nostrae Principális declaratione fuudumejusdem ac domura super eo
exstructam in possessione Mardsina vicinitatibusque domorum pro-
vidi Alexandri Boer ab una ac Iohannis Uretya partibus ab altera
(1) Du Cange explică «framca» prin spadă (Gladiug ex utraque parte acutus, idem
est et romphea. Gloss, med. et int. latinetatis III pag. 389); îar Littré o declară a
ti fostă o specia de lance (Framée, arme des anciens Francs, qui était une espèce
<)ç lance à fer très-long). Dict. de la lang. fr. 1863 pag, 1765.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 51

iu Districtu terrae Fogarasiensis Comitatus Albensis Transilvaniae


existentem habitum simul cum cunctis suis utilitatibus et pertinen-
tiis quibus terris scilicet arabilibus cultis et incultis agriş pratis
pascuis campis foenetis silvis nemoribus montibus alpibus vallibus
aquis item fluviis piscinis piscaturis aquarumque decursibus, molen-
dinis et eorundem locis generaliter verő quarumlibet utilitatum et
pertinentiarum suarum integri tatibus quovis nominis vocabulo voci-
tatis ad eundem de jure et ab antiquo spectare et pertinere debenti-
bus sub suis veris metis et antiquis limitibus existentem memorato
Alexandro Fulitsa haeredibusque et posteritatibus utriusque sexus
universis benigne dandum conferendum et in perpetuum eximendum
supportandum libertandum duximns prout eximimus Boeronisamus
supportamus et libertamus praesentium per vigorem. Quo circa uni­
versis et singulis Spectabilibus Generosis Egregiis nobilibus su-
premo ac vice Capitaneis modérais et futuris pro tempore constitutis
et constituendis Arcis nostrae ac Districtus Fogarasiensis item uni-
versorum bonorum nostrorum praefecto ut et Fogarasiensi Provisori
nee non dicatoribus decimatoribus connumeratoribus et executoribus
quarumcunque contributionum jam fati Districtus Fogarasiensis nec
non providis judici ae juratis in praeatacta Possessione Mardsina
commorantibus et residentibus modérais scilicet et futuris pro tem­
pore constitutis et constituendis eorumque vicesgerentibus cunctis
etiam aliis quorum interest seu intererit praesentium notitiam ha-
bitirris harum serie committimus et mandamus firmiter ut vos quoque
á modo in posterum praefatum Alexandrám Fulicsà ac haeredes et
posteritates ipsius utriusque sexus universos ratiône praescripti
fùndiBoeronalis&ç, domus super eo exstructae seminaturarum allo-
diaturarum et agricolationum suarum quarumlibet ad eundem perti-
nentium ad nullám omnino censuum taxarum et contributionum
nostrarum tam ordinariarum quam extraordinariarum subsidiique et
lucri Camerae nostrae solutionem servitiorum quorumlibet plebeorum
et civilium exhibitionein decimarum nonarum et capetiarum pensio-
nem cogéré et compellere vel propterea eundem in persona rebusque
et bonis ipsius quibusvis impedire turbare molestare seu quovis modo
damnificare minime praesummatis nec sitis ausi modo aliquali sed
52 NIC. DENSUŞIANU.

eundem fundum Boeronalem cunctasque ejus appertinentias modo


praemisso pro exemptis supportatis libertatis et nobilitatis babero
raodis omnibus debeatis ac teneamini salvo jure alieno. Secus non
facturi. Praesentibus perlectis exhibenti restitutis. In cnjus rei me­
móriám firmitatemque perpetuam praesentes Literas nostras penden-
tis et authentici sigilii noştri munimine roboratas memorato Alexan­
dro Fulicsa haeredibusque et posteritatibus ipsius utriusque sexus
universis gratiose dandas duximus et ebncedendas. Datum in Castro
nostro Badnoth. Die Tertia Mensis Augusty. Anno Domini Mille-
simo sexeentessimo Nonagesimo quarto.
(Transumptulâ Table! regale din 21 Felír. 1847, în dosariulü d-luï Ar. Densn-
şianu No. 779.

în transumptă documentulü e descrisă astü-felfl :

In quarum literarum inferiori margine a parte sinistra subscriptum erat


Michael Apafi. Erantque sigillo antefati Principis majori et aulico in cap­
sula lignea super cera rubra ductili impresso zonaque sericea varii coloris
eidem alligata et pendenti communitae patenterque confectae. In exteriori
vero parte talis erat scriptura : Praesentes literae JBoeronales nomine et
in persona strenui introscripti Alexandri Fulicsa de Marcsina tribus in
Sedibus Judiciariis Nobilium Fogarasiensium frequentibus exhibitae sunt,
perlectae, promulgatae et publicatae ab omnibusque quorum interfuit ap-
probatae acceptatae ac in suo vigore nemine contradicente debito cum obse-
quio relictae. Extradataeque die decima- nona Mensis May. Anno Domini
Millesimo sexeentessimo nonagesimo sexto, per Stephanum Leszay Jurat.
Notarium sedis praefatae.)

XVIII.

1696, Martie 27.

Michaiü Apafi II Principele Transilvaniei confirmă în s t a t u 1 ü b o e-


r e s c ü pe P o p a S t a n f i din comuna Mărgineni su b c o n d i ţ i u n e
ca d î n s u l ü să p r e s t e z e s e r v i c i e e q u e s t r e la castelulü Fă­
găraşului şi în alte locuri. Toţii o dată îl boerise'ză casă şi moşiele.

Nos Michael Apafi Dei Gratia Mectus Princeps Transilvaniae.


Memoriae commendamus tenore praesentium significantes quibus
ISI ORIA FĂGĂRAŞULUI. 53

expedit universis : Quod nos honorificum habentes respectum Requi-


sitionis spectabilium ac generosorum Dominorum Gregorii de, Bet-
len exercituum Regni Transylvaniae Generalis arcis nostrae et
districtns Fogarasiensis sedisque siculicalis Udvarhely Capitanei,
Stephani Naláczy de eadem Comitatuum Hunyadiensis et de Zâ-
rând Comitis. supremi Sacrae Caesareae Regiaeque Majestatis Con­
silia. ...........................................................................fidelitate
fidelibusque servitiis honesti ac strenui Popa Sztan de Mardsina va-
lachici ritus ibidem sacrificuli quae tam ipse juxta possibilitatis suae
exigentiam tam f i l i i ................... partim nobis partim praelibato
Domino Stephano Naláezi praestitit et exhibuit sperantes eosdem hac
clementia nostra accensos in posterum majora etiam debitae fideli-
tatis ac servitiorum specimina exhibituros ac pro re nata impensu-
ros. Praescriptum itaque Popa Sdan ah olim ut perhibetur Boero-
nali praerogativa gavisum residentiamque Boeronalem possidentem
litteralibus nihilominus instrumentis destitutum injuriaque temporum
bellicosorum privatum, rursus in coetum et numerum verorum nato-
rum indubitatorum Distriăus Fogarasiensis Boeronum ; una cum
filiis jam natis haeredibusque et posteritatibus utriusque sexus uni­
versis ex speciali nostra Gratia adscribendum, adnumerandum et
cooptandos (sic) dnximus, prout annumeramus. agregatnus coopta-
mus et adscribimus praesentium per vigorem. Decernentes expres­
se ut a modo deinceps successivis semper temporibus idem Popa
Sztán haeredesque et posteritates ejus utriusque sexus universi si-
g n p ter vero filii jam nati servitiisque virilibus apţi pro veris natis
et indubitatis Boeronibus habeantur et reputentur. Om ni busqué et
singulis iis honoribus gratiis privilegiis immunitatibus libertatibus
immunitatibus (sic) ac praerogativis quibus caeteri veri nati et indu-
bitati hujus Distriăus Fogaras Boerones utuntur fruuntur et gau-
dent perpetuo uti frui et gaudere valeant atque possint. Ita tarnen
ut equis armis vestimentoque optime instrudi nobis successoribusque
nostris ad arcem Fogaras exhibenda alioque in loco praestanda
quaelibet servitia supportare, notauter, litteras nostras et officialium
nostrorum circumferre egros (?) ducere ubicunque simus nos et succes-
sores noştri prope adesse omniaque mandata excepta colonicali
54 NIC. DENSÜSIANÜ.

servitute exequi debeant ae teneantur, Et nihilominus pro ampliori


erga eundem Popa Sztán filiosque ejusdem jam natos haeredesque
et posteritates eorum declaratione gratiae et munificentiae nostrae
fundos ipsorum unum aedificiosum in vicinitatibus ab una provido-
rum Komán lírája ac Juon Popa jobagionum nostrorum domorum
partibus ab altera. Alterum cui hinc providi Iuon Botá illinc Sztan
Boeze domus colonorum nostrorum vicinantur in possessione nostra
Mardsina Districtuque Fogarasiensi et Comitatu Albensi Transilvaniae
existentes habi t o s .......... praefertur Boeronales residentias ab omni
censuum taxarum et contributionum nostra mm tam ordinariarum
quam extraordinariarum servitiorum colonicaliumque exhibitióne, a-
gricolationes item allodiaturas seminaturas ac alias quasvis haere-
ditates deeimarum nonarum quartarum quintarum capetiarum ac
aliarum quarumlibet datiarum pensione, molendinum etiam practi­
cabile quod est in antelata possesione Mardsina cui superius Sztán-
Bila inferius pons advicinantur, nec non locum molendini quem
Mihaila Jursu ac sacellum dictorum incolarum ambiunt. Item alpès
Gzigán ac Klabucsecz vulgariter nuncupatas in tertialitate úti per-
hibetur jure avüico eis inservire debentes ac cum aliis possidendas
ab antiquo ad praenotatos fundos modo antelato pertinentes sub suis
veris metis ac antiquis limitibus aquarumque decursibus a quavis
plebea exactione eximimus supportamus libertamus et Boeronali
praerogativa dementer donamus. Ob respectum inquain alte meino-
ratorum Ddminorum ac eo etiam nomine ut annotato Domino Ste­
phano Naláczi : qui amplissimae recordationis Celsissimi Principis
Transilvaniae etc. ac Domini Parentis noştri desideratissimi toto
Principatus et simul vitae ejus decursu devotissimum coutestatissi-
mae fldelitatis ministrum se demonstrans, tam consiliis quam au-
lae magistri sùppremi offltio fungens, nobis etiam. . . . . . Principe
parente orbatis semper devotum se praestitit praescripti Popa Sztán
filiorura unus pro salario inserviat. In cujus rei memóriám firmita-
temque perpetuam praesentes nostras litteras Boeronales pendentis
majorisque sigilii noştri munimime roboratas memorato Popa Sztán
haeredibusque et posteritatibus ejus utriusque sexus universis beni­
gne dandas duxinms et concedendas. Datum iu Arce nostra Fagaras
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 55

dievigesima septima inensis Marty Anno Domini Millesimo sex-


centesimo Nonagesimo sexto.
(Transnmptuln Tablei regale din J Febr. 1847 în archiva d-luî Ar. Densuşianu, do­
sarul n No. 779.

în transumptu originală e descrisă ast-felă :

In quarum litterarum inferiori margine a parte sinistra subscriptum erat


Michael Apafi m. p. Erantque sigillo antefati Principis majori et aulico iu
capsula lignea super cera rubra ductili impresso zonaque sericea varii coloris
eidem alligata et pendenti communitae patentcrque confecfcae. In exteriori
vero parte talis erat scriptura: Praoscntes literae Boeronales nomine et
in persona introscripti Popa Sdâm de Mardsinà tribus in sedibus judiciariis
nobilium Fagaraşiensium frequentioribus exhibitae sunt, perlectae promul­
gata (sic) et publicatae ab omnibusque quorum interfuit aprobatae acceptatae
ac ni suo. vigore debito cum obsequio nemine*contradicente relictae. Extra-
dateque die decima nonna mensis May Anno Domini Millesimo sexcentesimo
nonagesimo sexto, paulo inferius per Stephanum Lészay juratum Notarium
sedis praefatae. In flexura sigilii scriptum erat a dextris iu margine Pro­
tocole Capituli Albensi iusertae et inscriptae 1. febr. An. 1700).

XIX.

1690—1726.

O cronică a Făgăraşului.

în colecţiunea de documente şi manuscripte ale contelui Iosifű


Kemény, din museulü delà Clujil, *) se află şi o cronică a Făgăraşu­
lui, care se începe cu aceste cuvinte: «Cesară Augustulu edifica în
Dacia fortăreta bulgară Făgaram ».
Contele Kemény face urmâtorea notiţă asupra acestui manuscript*! :
«Acéstâ mică cronică— cjicedinsnlü — care se află în archiva fortă­
reţe! regale din FăgăraşO, a foştii copiată la anulü 1 8 3 3 de cătră1

(1) Tom. XXXI. 40 . No. 1.


56 . NIC. DENSUŞIANU.

căpitan ulti Roth, comandantele de atunci alö fortăreţe! ; iar’ eü amü


primită copia presentă delà D-lű Iosifű Kiss de Zabola, fosta vice-cä-
pitanü alű districtului Făgăraşu. Altö-cum se pare, că cronica a-
césta a fostü scrisă şi compilată în anula 1 6 9 0 , de oră-ce scrisórea
delà începutulü cronicei, pînă la anulü 1 6 9 0 inclusive, se vede a fi
mal vechiă decâtü scrisórea care se raportă la evenimentele din
anulü 1 7 0 7 , şi astü-felü e posibila că numai partea din urmă a cro­
nicei a fosta scrisă pe timpulü evenimentelorü. în câtü privesce való-
rea internă a cronicei şi mal cu sémâ începutulü eï, nu putemü afirma
nimica cu siguranţă, de oră-ce compilatorulü n’a indicata nicäirl
sorgintea de unde a scosű dînsulü datele cele vechi asupra Făgăraşu­
lui. Din acéstâ causă, ce e dreptfi, eü nu potü să garantezü înfali-
bilitatea primelorü şiruri ale Cronicei, dar’ trebue să observfi, că
afirmaţiuuea, ce o aflâmü la începutulü cronicei, că : Cesaru Augu-
stulü a ridicatü în Dacia fortâréta bulgară Făgăraşu, este de totO
curiösä, şi póte că acésta s’arü puté proba cu istoria şi chiarü cu do­
cumente. într’o altă scriere md voia încerca să probezü acesta 1).
Contele Iosifű Kemény m.p.»

Nu de multa ne câdu la mână o altă cronică a Făgăraşului, şi


anume unü estractü din Analele cälugärilorü franciscani delà Mo-
nästirea S-tuluí Stefanü din FăgăraşO, care conţine următorele trei
capitule :
«I. De Districtu Fogarasiensi.
«II. De Oppido et Arce Fogarasiensi.
«III. Arx Fogaras seu descriptio arcis in statu anni 1726 exi-
stentis. »
Punêndü faţă în faţă aceste dóue manuscripte, ne convingemO nu­
mai de câtü că ele constitue dóue variante a unei şi aceleiaşi cro­
nice. Deosebirea este numai că grojiica contelui Kemény este o tra-
ducţiune germană de pe o cronică latină, iar’ Analele Franciscani­
lor ö, aşa după cumü le avemü astä-<Jl, aö de basă totfl aceiaşi ero­
ii) Studiulű promisű aici din partea contelui Kemény s’a publicaţii în Magazin-
fu r Geschichte, Literatur und alle Lenk- und Merkwürdigkeiten Siebenbürgens, Kron­
stadt, 1844 pag. 175—180, dar’ cronica nu.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 57

nică, dar pe care însă călugării din secululö trecută aö mal com-
pletat’o cu diferite pasage, ce n&%parţineaO textului primitiva.
Fundamentulű ambelorü manuscripte este aşa dară o cronică la­
tină mal vechiă, scrisă probabila totü de cătră călugării franciscani
din Făgăraşfl, după cum era usulű în evulű media pe la diferite ca­
pitule şi convente.
Étâ aici textuia acestora dóue variante :
Eogarascher Chronik, I Analele
Cälugärilorü franciscani de la Mănăstirea
S-tului Ştefană din Făgăraşă (Cap. II).
A u g u s t u s C a e s a r erhob Hoc oppidum condecoratur an-
das bulgarische Schloss Fogaras in tiquissima Arce, quam anno a
Dacien. Christi jiativitate 15-to A u g u s ­
t u s C a e s a r sub potestatem
suam redegit bulgaricam tune tem-
poris Fogar nuncupatam.
104. Unter T r a j a n o römi­ Anno dein 104 sub T r a j a n o
schen Kayser. wird JFogarass ein­ Romanorum imperatore fuit man-
genommen und zerstört. eipata et diruta.
270. Stellen die Römer unter Anno 270 Romani aedifîcarunt
C l a u d i o C a e s a r Fogaras und sub C l a u d i o C a e s a r e , Clau-
Clausenburg wieder her. Das erste- diopolim et Fogar; haec propter nő­
rewird C a e s u r g i s D a c i a e , das mén Caesaris, C a e s u r g i s D a ­
letztere C l a u d i o p o l i u m , das c i a e , ilia a Claudio, C l a u d i o -
ist Claudio Stadt, genannt. p o l i s appelata est.
#•
376. Wird Caesurgis von den Anno 370 Caesurgis ab Hunnis
Hunnen zerstört. diruta.
1300. Ist Fogaras abermahl er­ Anno 1300 Fogar denuo aedifi-
baut und Fogarass benannt. cata est et appelata est Fogaras; id
est : ligneus grossus, ex ea ratione,
quod lignellis in formam grossorum
effeetis, et sigillo certo distinctis, o-
perariis diurni solverentur, exacta
dein hebdomada a Praefectis ope-
rarum argento redimendis, aut
meree utili permutandis imitatione
scilicet Romanorum, qui sub Numa
Pompilio, concisas et signatas pe-
58 NiC. DEnÍÉ^IANÜ

cudum pelles pro monetis adhibe-


bant, et hinc a pecude «pecunias»
a Numa «nummos» dictas ').
1342. Wird Törzburg und Fo-
garass unter Ludovico befestigt.
1529...........Stephanus Báthory
zu Fogarass.
1570. Bauet Stephan Bathori Anno 1570 aedificavit Stepha­
zwey Thürm zu Fogarass. nus Bathori duas bastiones in arce
Fogarasiensi.
1576. Christophoro Bátory Woy- Anno 1576, Cristophorus Bátho-
vodae Transylvaniae, ri wajwoda in Transilvania insti-
tuitur.
1581. Succedirt Sigismundus Anno 1581 succedit Sigismun­
Batory. dus Bathori.
1594. Transylvania wird dem Anno 1594 facta fuit transactio
Kayser Rudolf vom Sigismundo ü- inter Rudolphum Imperatorem, et
bergeben. Sigismundum, qui
1598 Siebenbürgen an den Kay­ Anno 1598 Transilvaniam Impe-
ser. ratori subjugavit.
Item sequentes dictam arcem in-
coluerunt :
1605. Stephanus Botskay. Anno 1605 Stephanus Bocskai
1608. Báthory Gábor. Anno 1610 Gabriel Bathori.
1613. Bethlen Gábor. Anno 1614 Gabriel Bethlen.
1630. Georgius Rákóczi bauet Anno 1630 Georgius Rákóczi cir-
die Schanz an das Schlos Fogarass. cumdedit Arcem Fogaras moenibus.
1661. Joannes Kemény. Anno 1661 Joannes Kemény.
1662. Michael Apaffy residirt in Anno 1689 Michael Apafii, una
Fogaras nebst seiner Familie. cum sua tota familia.
1690. Tochlv. Anno 1690 Emericus Tököly. . .

( 1) Pasagiulă din urmă se află trecută şi în


Milcovi alu! Benkö( Viennae, 1781. II. 301)
în următoriulă modă : i. e. Ugneus gros-
sus, eo quôd ligneolis in formam grossi
effîctis, et sigillo certo distinctis, operării
diurni solverentur, exacta dein hebdo-
made a Praefectis operarum, argento re-
dimendis, aut merce utili permutandis.
Din causa acestei tradiţiunl Făgăraşulă
a fostă numită în limba latină din Au­
stria, şi Ugnopolis. A se vedé : K. O.
Windisch, Geographie d. Grossf. Sieben­
bürgen, Pressburg, 1790, pag. 220 şi 229.
Ş-
ISTORJĂ FĂGĂRAŞULUI. 59

XX.

1723, Iunie 21.


Samuilü Intzedi vice-capitanulö districtului Făgăraşu dimpreună cu mai
mulţi nobili §i boeri şi cu G a v r i l ă Ş e r b a n ü l o c o t e n e n t u l ü
(hotrogiulu) B o e r i 1 o r ü delimiteză moşia Sâmbetei-de-susîi, donată de
MichaiüjLgafi I. Principelui Constantinii Brancoveann.

Mii Intmli Samuel, mostan Fogaras Várának, és Distrid ú sá­


nak Vitze Kapitánnyá, Ötves György, Tiosgoni Mihálly és Gábor
Gábor, Fogarasban resideáló nemes szernéllyek, Kopatséli Mihálly
Beák, Sstrezsa Máthé, Voilai idősb Sorban Gábor Boerok Had­
nagya, és Hévízi István, hűtés Szolga-Biro, mindnyájan a Fogarasi
Tekintetes Nemes Felső Széknek hűtés Assessori, adgyuk emléke­
zetül mindeneknek a’ kiknek illik ez Levelünk rendiben mostaniak­
nak, és következendöbélieknek, quod in hoe Anno 1 7 23, Die 21-a
Mensis lunii, Meltoságos S. B. 1. Gróff Kosztandin Brankován (
Ur eö Nagysága, Erdéllyi Fogaras földi, felső Szombathfalvi Domí­
niumának Udvar Biraja Sztankul Logofet uram, hozá és praesentálá
nekünk Tekéntetes ur Kövesdi Boér Simon Uram Fogarasi Fő Ka­
pitány uram eo kegyelme commissióját, és petsétit; mellynekis te-
nora ez : Kegyelmed Vieze Kapitány Intzédi Sámuel uram, maga
mellé vévén Ötves György, Rozgoni Mihálly, Gábor Gábor, Kopa-
tseli Mihálly Deák, Sztrezsa Mathe, es Voijlai üdosb Sorbán Gabor
Assessor ' uraimékot ; kikelis mennyen fel a felső Szombathfalvi Mo-
..nasteriumhoz, és citaltassa oda, mind aDrágusi, also Visti és felső
Szombathfalvi Lakosokot Boérokot, Jobbágyokot; kik elöttis az ké­
ziben adandó Donatiot olvassa fel, és magyaráztassa meg nekik,
azután eskettesse meg, hogy azon Donátiéban meg irt métákat iga­
zán ki mutattyák, és münketis, és kegyelmeteket oda vezetnek, és
megmutattyák, azon dologban procedalni tartsák hüvsógeknek. Da­
tum Fogaras Die 15-a Junii Anno 1723. Boer Simon Fő Kapi­
tány m. p. Miis ezért engedelmeskedvén praetitulalt Fő Kapitány
uram eo kegyelme Commissiojának, Anno et Die ut in praemissis el
mentünk a’ Commissioban irt Monasteriumhoz, az hovais szolga-
biré Szkorei Illyés uram által oda citáltátok Dragusi Sorban Ko-
60 NIC. DENSDŞIANU.

dra, BoeroTc tizedesét, János Botalt, Bad Bobijkat Boerokot, Imn


Potierteu, Bad Stoja falusi Birót es ezek áltál az egész Dragusi
lakosokot, Boerokot, Jobbágyokot, nem külömben Popa Komsa-
Sandru Bőért és Falu Papját, Popa Máté Sandra, Sandru San­
dra, Buhur Uliu, és Vassij Kérse Boerokot, Alga Borza falusi
Birot, Opra Borsa esküttet, és ezen szemellyek által az egesz also
Yisti lakosokot, Boerokot, és Jobbágyokot, hasonlóképpen a’ felső
Szombathfaívi lakosokot egeszszen, Icikis egybe gyűlvén, a’ fellyebb
meg nevezett Monasteriumhoz, a’ kezünben adott Donátiét előttük fel
olvastuk, és vellók jól rneg erttetük, az után meg eskettük, hogy
minkéi híven s igazán vezetnek azokon a’ Donatioban irt métákon,
es meg mutattyák kikis közönségesen minden veszekedés nélkült
meg indulának az irt Monasteriumtol fogva fel a’ Pertu Ssemulu-
ron (sic) fel a pereulnak eredeteig, azontull (az Erdők között levő
ezen) fel mindenütt a’ Tisztákig, és a Piatra Bosiaig, az hol meg
állapodánk, és meg kérdők a Dragusi Also Yisti, és Felső Szombat­
falvi Lakosokot, hogy melly jegyek választyak á felső Szombath-
falvi Erdőt a’ Dragusi Erdőtől, kikis közönsegessen azt felelék,
hogy a’ mint fel jöttünk a’ Monasteriumtól fogva a Pereu Szemule-
ron (sic) fel az élen á Piatra Rosiaig. nap keletre a’ felső Szombath-
falvi erdő, nap nyngotra a’ Dragusiaké, onnan osztán a tiszta hava­
son, az havas élen fel mindenütt az oláh országi határig, és ott meg
állapodván közönsegessen de kivált képpen az also Yisti Boerok,
és Jobbágyok vallák hogy az élen nap keletre a felső Szombathfal-
viak havassa, nap nyugotra a’ magoké Also Yistiekó, ezt a’ Dragusi
lakosokis hellyben hagyák, és confirmálák; Melly erdők, és havasok
között lévő métáknak s bizonyos jegyeknek raegjárása, igy és ekkepen
menven végben, és a mint a fellyebb irt falukbéli lakosakis közön-
segessen kimutatták, s kinevezték, azon méták vállastyák, s distin-
gvallyák á lelsö Szombathfaívi Erdőt a Dragusi Erdőtől nem kulom-
ben az havast a Dragusi erdőtől, és also Yistiek havassátol, nem
lóvén ezen Lakosok között semmi egyenetlenség, s controversia az
erdő s havas felett. Melly metalis reambulatio mi általunk, és mi
előttünk úgy a meg nevezett lakosok altalis igy menvón végben
úgy irtuk meg miis pro futura cautela, üde nostra mediante usualis
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 61

petsetünk es kezünk subscriptiója alatt adgyuk az Exponens eo


kegyelmének. Datum in Monasterio Felső Szombathfalvensi, Anno
et Die, Locô ut in praemissis.
Intzedi Samuel
vice Kapitány m. p. Ötves György m. p. (L. S.)
(L. S.) (L. S.) Hévizi István m. p.
Mihálly Deák m. p. (L. S.) vice szolg.
Sztreza Mâthé m. p. (L. S.) Rozgoni Mihálly m. p. (L. S.)
Voilai Sorbán Gábor m. p. (L. S.) Gabor Deák, alias Gábor Gá­
bor m. p. (L. S.)
Correcta per Eosdem.
Presentem copiam vero suo originali in omnibus punctis et clau-
sulis conformera, cum eoque cousonam esse inventam, hisce fidem
fac'ttius. Sign. Coronae. d. 12-ma Junii 1781.
(L. S.) Luc. Rausz m. p. (L. S.) I. Tartler m- p.
Jurat. Secr. Coron. Secr. Coron.

T r a d n c tA i u n e.

Noï Samuilü Intzedi actualü Vice-câpitanü alü fortăreţe! şi alü


districtului Făgăraşii, George Ötvös, Michaiü Rozgoni, Gavrilá
Gaborü nobil! din Făgăraşii ; Michaiü Diacü şi Mateiü Streja din
Copăcelfl, Şerbanu Gaborü celü bëtrânü din Voila locotenmtulü
Boerüorü, şi Ştefană Hévízi subprefectű juratü, toţi asesor! juraţi
'la onorabilulü şi nobilulü tribunalü superiorü alü îăgăraşuluî, fa-
cemü cunoscută, prin acéstá carte a nóstrá, tuturorü cărora se cu­
vine, celorü de aeumü şi viitor!, că logofêtulü Stancu, intendentulü
moşie!. Sâmbâa-de-susu din Tóra Făgăraşului, care moşiă este a
Ilustrităţi! sale a Domnului Constantină Brancovénu, conte alü Sân­
tului Imperiü Romanü, ne-a adusü şi presantatü în anulü acesta 1 7 2 8
ín (jiua de 21 a lune! lui Iunie comisiuneaşi sigilulü Domniei sale
alü D-luï câpitanü alü Făgăraşul aï Simeonü Boerü de Cuiescl, —
alü cărei conţinutO este: Domnia-ta, d-le Vice-câpitanü Samuilü
Intzedi, luândü cu d-ta pe d-nil asesor! George Ötvös, Michaiü Roz­
goni, Gavrilă Gaborü, pe Michaiü Diacü şi Mateiü Streja din Copă-
62 NIC. DENSUŞIANU.

celö şi pe Şerband Gabord celü bëtrând din Yoila, sä te duci cu


dînşiî la monăstirea Sâmbetel-de-susă şi sä citezi acolo pe toţi boe-
riî şi iobagii, cari locuescd în Draguşd, în Yişţea-de-josd şi în Sâm-
bëta-de-susü, sä le citesc! actnld de donaţiune, care ţi-ld void da,
sä-lü esplicí, şi apoi sä-I juri că vord arëta cu buna credinţă hota­
rele descrise în acea donaţiune, ne vord conduce la ele atâtd pe noi
câtă şi pe d-v<5strâ şi ni le vord arăta şi vord procédé cu loialitate
în acéstâ cestiune. Din acestă causă ascultândd noi de comisiunea mal
susd titulatuluï Domnd, a Căpitanului supremă, ne-amd dusă în a-
nuld şi <jiua arătată mal susd la monăstirea descrisă în comisiune,
unde d-ld subprefectd Ilieşd de Scoreid a citată pe Şerband Codrea
din Draguşd Decurionulă Boeriloru, pe boeril Iond Bota şi Radu
Bobeica, pe Iond Poterted, pe Radu Stoia primaruld satului, şi prin
aceştia pe toţi boeril şi iobagii, ce locuescd îu Draguşd, asemenea şi
pe boeruld Popa Comşa Şandru preotuld satului, pe boeril Popa Mateid
Şandru, Şandru Şandrea, Bucură Uliu, Yasîid Cârjă, pe Aldea Borza
primaruld satului, pe juratuld Oprea Boi za, şi prin aceste persóne
pe toţi boeril şi iobagii ce locuescd în Yişţea-de-josd, — asemenea
pe toţi locuitorii din Sâmbëta-de-susd, — cari întrunindu-se la mo­
năstirea mal susd amintită le-amd citită donaţiunea ce ni s’a dată,
le-amd esplicat’o s’o înţelâgă bine, apoi I-amd jurată că ne vord
conduce cu bună credinţă şi întru adeverit la hotarele descrise în
donaţiune şi ni le vord arëta; apoi cu toţi împreună şi fără nici o
certă ad pornită delà numita monăstire în susd pe Părîuld Sernne-
lord pînă la isvoruld Părîulul şi dincolo de isvord prin păduri pînă
la Tistacd şi Pâtra-roşiă, unde ne-amd oprită şi amd întrebată pe
locuitorii din Draguşd, din Yiştea-de-josd şi din Sâmbăta-de-susd,
cari sunt semnele ce despărţescd pădurea Sâmbetel-de-susd. de pă­
durea Drăguşulul, şi toţi împreună ad respunsd, că aşa după cumd
amd venită începêndd del% monăstire pe Pârîuld-semnelord în susd,
pe muchiă, pînă la Pâtra-roşiă, în partea despre resăritd este pădu­
rea Sâmbetel-de-susd, iar spre apusă pădurea Drăguşenilorfl ; şi de
acolo mergêndd apoi pe muchia muntelui Tistacd peste totfl loculd
pînă la hotaruld Ţdreî-românesci, şi oprindu-ne acolo ne-ad decla­
rată cu toţii şi mal cu sémâ Boeril şi Iobagii din Yiştea-de-josd, că
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 63

în partea despre resăritfl a muchii este muntele locuitorilorfl din Sâm-


băta-de-susă, iarű spre apusă este muntele dînşilorfl ală Yişteniloră-
de-josö, şi acesta o aprobă şi confirmă şi locuitorii din Drăguşfl. în
modulü acesta s’a îndeplinită reambularea hotarelorfl şi a semneloră
distinctive; ce există între aceste păduri şi munţi, şi după cumű ne-aű
arătată şi ne-aă spusă în unanimitate locuitorii sateloră descrise mal
susă, aceste sunt hotarele, cari despărţescă şi distingă pădurea Sâm-
beteî-de-susă de pădurea Drăguşului, şi muntele (Sâmbetei-de-susă)
de pădurea Drăguşului şi de muntele Yişteniloră-de-josă, ne fiindă
nici o neînţelegere şi controversă între aceşti locuitori asupra pădurii
şi a muntelui. în modulă acesta îndeplinindu-se acésta reamhulare
a hotarelorfl prin noi şi înaintea nostră precumfl şi cu locuitorii mai
susfl numiţi, pentru precauţiune în viitorii amil şi descris’o astfl-
telfl în puterea credinţei nóstre şi o dămfl d-sale reclamantului întă­
rită cu sigilulfl şi cu subscrierile mânilorfl nóstre. Dată în mănăsti­
rea Sâmbetei-de-susă în anulă, (jitia şi loculă arătate mai susfl. (Ur-
mézâ subsemnăturele).
(Copia vidiraată de Secretarii Braşovului în archiva D-luî Ar. Densuşiami).

XXI.

1732, Iunifl 17.


T r i b u n a l u l ü b o e r e s c ö diu Ţ é r a F ă g ă r a ş u l u i judecă pro-
ce-mlu dintre^oeriïşi Iobagii din P o ş o r t a cu Iobagii din Bre'za pentru
proprietate la muntele Valea-Poşorţii (').

Nos Sedis Boeronalis Judiciariae Fogarasiensis Commuuitas. Da­


raus pro memoria omnibus quibus expedit. Quod in Anno praesenti
millesimo, septingeutisimo, trigesimo secundo. Die verő 13-tia Maji.
Cum videlicet profaciendocausautibusjudicio moderativo convenisse-
mus ac pro tribuuali consedissemus, strenuus Buhur Gusaila Boer
de Posorita, Becurio Boeronum ibidem in Posorita, residentem, sui,
( I) Din acestu documentă vedemă, că pe lingă tóté calamităţile prin cari a tre­
cută Ţera-Făgâraşuluî delà a. 1530 încoce, numirea de Tribunalű-boereseü (sedis
boeronalis judiciaria) se conservase acolo încă pînă la a. 1732. Limba oficială a-
junsese a fi cea ungurescă, dar instituţiunea a rămasă românésca,
64 NIC. DENSUŞIANU.

et omnium, Boeronum praenotatorum, personis, strenuus BuJcur


Popi Älgji Judex in Posorita, et fiscalis subditus sui et subdito-
rum in eadem Posorita habitantium personis, ut Adores. Contra et
adversus providos Bukur Hast Judicem. Popf1Buhur, Avram, et
Prœkup Tatumir. Juratos. in pago Bráza, adversus ipsos, ac per
(ip)sos. Contra et adversus incolas in praenotata possessione Bráza
residentes Fiscales subditos, nniversos, ut Indos. hujus modi Aetio-
nem legalem instituerint. Anno 1 7 3 2 die 13 Map. Actorok, Fejér-
varmegjeben Fogaras Földén, Posoritáp lakó Nemes Bukur Gusaíla
« ■ ■ * ^
Boér, a meg irt Posoritán lakó egész Boerság Tizedessé, maga es a
több Posoritán lakó Boérság képében, és ugjan azon meg irt Po­
soritán lakó Bukur Popi Algji Falus Biro, és Fiscalis Jobbagj, a
több Posoritán lakó Fiscalis Jobbagjak képekben mint az egész
Posorita nevű Falunak, ugj Boérságnak, mint Fiscalis Jobbagjok-
nak legitimus Plenipotentiariussi. Inctusak, Fejervármegjében Fo­
garas földén Brázán lakó Bukur Hást Falusi Biro, Popi Bukur,
Avram, és Prekup Tatumir, a meg irt Bráza nevű Esküttei, mind
hárman F iscalis Jobbágjak, a több Brázan lakó Fiscalis Iobba-
gjoknak képekben ; kik ellen az Actorok causajokat. Legitimé con­
stituait Procuratorok, Fogarasi Gábor Gábor által ekképpen pro-
. ponáltattyák.
Ezért kellet az Inktusokat ö kegyelmeket citaltatnunk ez Te-
kintetes nemes Boeronalis Székre, térvényre. Hogj tudniillik : lé­
vén nekünk egesz Posoritaiknak, itt Fejervarmegjeben Fogaras
Földén, az Posoritai Felső forduló Határunkban, égj öss, örökös
Boérsag Erdőnk Havasunkat egjben, raellynek neve Válye Poso-
riti, in vicinitatibus al . . . ., felytll, a Desáni es B . . . . Erdő, és
Halas," alóli penig a Brázai Koltsu Brezi nevű havas, es Erdő
melly meg irt Erdőnkről, és ös örökös Boéri örökségünkről s Hava­
sunkról, nem tudatik, ki parantsolattyábol tselekszik, avagj hogj
tsak a magok propria authoritassakbol, minket, ha vágj faért me­
nyünk szekereinkéi, vágj juhainkal, vágj egjób márhainkalis ott
járunk, es, legeltettyük, néha az magunk Erdönkb . . néha pe­
nig az igaz ország uttyát is meg alván rajtunk sok p o ..........
akat patralnak, injurialnak, vexálnak, és mikor fát hozunk a mi
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 05

tulajdon magunk meg irt erdőnkről, utunkat meg álván, hatalma­


sul szekerünkről fánkat le hánnyák, rakják, utunkban turbalnak,
ki mondhatatlan sokképpen húznak, vonnak, csúfságot űznek
rajtunk, és zálogainak bennünket, az Inktusok ö kegjelmek, melly
ö kegjelmek hatalmoskodások miatt, már meg irt erdőnket nem
birhattyuk, mivel pacificum Domini urnában annyira turbáltanak,
hogj meg irt Erdőnket nem élhettyuk, hasznát nem vehettyüb.
Lévén feles számból álló zalagink ö kegyelmeknél, melly zálagin-
kat mais ea potentia mediante bírnak, és magoknál manutealnak,
mellyéket, ha ö kegyelmek tagadnának, doeealni keszek leszünk,
holott az Inctusoknak a mi Yálya Posoriti nevű Havasunkhaz és
Erdönkhez, semmi közök, és jussak nintsen, mivel magunk tulajdon
őstől maradott, ős, örökös Boérságunk, és határunk, mellyröl, mind
az urbariumak jo bisonságot tésznek mind mi magunknakkis jo mene­
dék Leveleink s Privilegium Leveleink extalnak, és datá eximissione,
hogj a mi tulajdon határunk, ha kívántatik bőven comprobalni ké­
szek vágjunk.
Melly ö kegyelmek hatalmoskodásokert, és sok Ízben tett meg
kárasittatásinkért, meg kivannyuk miis a jure, minthogj az Indu­
sok ö kegyelmek minket a mi magunk saját ős örökös erdőnknek,
hatarunknak és Havasunknak bókessóges biradalmában turbaltanak,
potentiariuskottanak, é3 mind hatásunkban (sic), erdőnkben és az igaz
ország uttyábanis utunkat meg álván hatalmasul meg tamadtanak,
sok rendben meg zalogaltanak, meg tsufoltanak, sok injuriakkal
illettének, Hogy valahányszor meg támadtanak, es meg zálogalta-
nak, mind annyiszor külen külen, minor potentianak terhén C : D.
P. 2, Tit 67. és elvett zaloginkat meg adásaban maradgjanak. In­
terim, perre, Procuratorra való koltsejünken és farattsagunknak
refusioján. Et Protestatar ad ulteriora. Liceat verbis plura, ut et
de exmissione, si opus fuerit. Actores iterum cupiunt Literas rela-
torias, super citatione confectas ad reformandum extrădări.
Inctus. Brázai Radu Hás, maga és az egesz falu képében re­
plicai, Párt kívánok. Deliberatum est. Par conceditur.
Anno 1 732. Die 17-ma Iuny. Causa continuata supra scripto-
rum Actorura contra et adversus supra scriptos Inctos, pro Acto-
5
66 NIC. DENSUŞIANIJ.

res Procurator idem qui ante. Per quem Âctores cupiunt legi Leva-
tas suas cum sua serie. Actor dicit. Az Inctusak ezen Causainkban
Párt ké(r)tenek. Kiktől az Pár nem is denegaltatott, mégis compa-
realni, annál inkáb keresetünkre, meg felelni, nem akarnak, ha­
nem törvénnyel költeni, faraztani akarnak, azért meg kivánnyuk,
hogj actionk . . . keresetünkén convincaltassanak. et protestatur.
Deliberatum est. Pro Inctis nemo. Ergo in tota Actor acquisi-
tione convineitur. In quorum quidem majorem fidem, firmiusque te-
stimonium, praesentes Literas Deliberationales. Sub sigili „ . . .
manuum propriarum subscriptione................................ eorundem
futuram ad cautelam extradandas duximus. Actum Eogaras Diebus,
Mensibus et Anno praenotatis.
Correcta.
Aaron Solymosi
Sedis Boeronalis Judiciariae
(L. S.) . . . . Fogarasiensis
(Ju)ratus Nótárius mp.

Traducţinne.
Noî Comunitatea Tribunalului boerescü din Făgăraşă facemü
cunoscutü tuturorü cărora se cuvine, că în anulü acesta una mie çépte
sute treî-<Jecî şi doi, ln <Jiua de 13 Maiü, cândü adică ne-amü întru­
nită ca să facemü judecată moderată între părţile, ce aű procesa, a-
tuncî valorosulü Bucură Guşăilă boeră din Poşorta, Becurionulă
Boerilorü ce locuescü în Poşorta, în numele seü şi alü tuturora
Boerilorü amintiţi mal süsü, şi valorosulü Bucură ală Popii Aldei
primara în Poşorta şi iobagiü alü fiscului în numele seü şi alü io-
bagilorü ce locuescü în Poşorta, ca actori, aű -mtentatű urmâtérea
acţiune legală în contra prudenţilorfl Bucură Başă primarü,
Avramă ală Popii Bucură şi Precupă Tatomiră, juraţi din comuna
Breza, în contra lorű şi prin dînşil în contra tuturorü iobagilorü
fiscali ce locuescü în amintita comună Bréza în calitate de incusaţl :
în anulü 17^ L în 18 Maiü. BeclamanŞ: Nobilulü Bucură Guşăilă
boerü din Poşorta în Ţâra-Făgăraşulul, in Comitatulü Albei, Decu-
rionu ală întregeï Boerimi din Poşorta, în numele seü şi alü celorű
ISTORIA FAGĂRAŞULllÎ. 67

alalţl boerî din Poşorta, — asemenea şi Bucură ală Popii Aldil din
Poşorta priinarulö comunei şi iobagii! alü fiscului în numele celorü
alalţl iobagi fiscali din Poşorta, ca plenipotenţî legali al întregel
comune Poşorla, atâta din partea boerilorfl, câto şi a iobagilorfl fis­
cali. Incusaţi: Bucură Haşă din Bréza în Ţâra-Făgăraşulul, comi-
tatuli! Albei, primarulü comunei, Avramă ală Popii Bucură şi Pre-
cupă Tatomiru, juraţi din comuna Bréza, toţi trei iobagi fiscali, în
numele celorfl alalţl iobagi fiscali din Bréza, în contra cărora re­
clamanţii prin advocatulü dînşilorti legalmente constituiţi! Gavrilă
Gaborű din FăgăraşH expunü procesulö lord în următorulO modű :
A trebuitö sä-I citámű în judecată pe d-lorű incusaţi! înaintea
acestui onorabili! şi nobilü tribunalü boerescti, fiind-că noi toţi locui­
torii din Poşorta avemü în hotarulű din süsü alű Poşorţil aici în
Ţâra Făgăraşului în comitatuliî Albei o pădure boeréscâ strâmoséscà
ereditară, ce se nunu-sce Valea-Poşorţii, şi care se învecinézâ de a-
supra cu in(cusaţii) cu pădurea şi cu muntele DeşanilorO şi a B .........
Iar din josû cu muntele şi cu pădurea Brezei numito CoiţulO Brézel,
şi ori mergemil noi în pădurea şi în moşia nostră boeréscâ ereditară
ca să ne aducemű lemne cu carele nóstre, ori âmblăraO acolo la pă-
şiune cu oile şi cu alte vite ale nóstre, nu scimtl din alű cui man­
dată, ori póte din propria dînşilorti autoritate, d-lorű incusaţi! ne esű
în cale, une-orl în pădurea nostră, Iar de altă dată chiarfl în drumulű
ţdrel, şi comitű acte de violenţă asupra nostră, ne înjură, ne vexézâ,
şi dacă ne aducemű lemne din pădurea nóstrá susű amintită, care este
proprietatea nostră, el ne ţinti drumulfl, ni le descarcă şi aruncăjosű,
ne împedecă în drumulű nostru, ne tragt! şi despoiă în multe moduri,
ce nu le mal putemfl spune, ne batjocurescű, ne zălogescfl, ast-felü
că din causa violenţelorfl ce le comitű dînşil acum nu mal putemû
stăpâni pădurea, fiind-că ne turbură aşa multű în posesiunea li-
niscită încâtü nu ne mal putemû bucura de pădurea mal susű amintită
şi nu-ï mai putemû lua folosulü. Avemű la domnialorű o mulţime
de zálogé, ce le posedû şi le ţină pînă astăzi cu aceeaşi putere,
pe cari dacă l’arfl nega noi suntemű gata să le dovedimű ; iar de
altă parte incusaţil nu afl nici unű amestecű şi nici und dreptű la
muntele şi la pădurea néstrâ numită Yalea-Poşorţiî, fiindü că acéstâ,
68 NIC. DENSUŞIANU.

päcb re este Boeria nôstrâ propriă ereditară, rernasä delà strămoşi,


ce se probézá de ajunsü atâtü cu urbariulű câtô şi cu scrisorile de
scutire şi cu privilegiele cele bune, cari le avemü, şi dacă se va tri­
mite o comisiune, şi cândfl va fi trebuinţă, noi suntemü gata să pro-
bämö în de ajunsö că este proprietatea nôstrâ.
Din acesta causă, fiindü că ineusaţiî ne-aö turburatű cu puterea
în posesiunea liniscită a pădurii, a hotarului şi a muntelui, cari sunt
proprietatea nostră ereditară, şi ne-aü eşitfl în drumű în hotarulü
nostru, cátű şi în pădurea nôstrâ şi chiarü pe drumula ţSrel, şi fiindü
că ne-afl atacatü în modfl violentö, ne-aü zälogitü în mal multe
rîndurï, ne-aü batjocorită şi ne-aü causatü multe injurie, cereinű din
punctulü de vedere alü dreptului, pentru violenţele şi păgubele ce
ni le-aü fâcutü, ca de câte ori ne-aü atacatü şi zälogitü de atâtea ori
să fiă condemnaţl pentru actulü de mică violenţă C. D. P. 2, tit.
67, să ne restitue zălogele şi afară de aceea să ne rebonifice chel-
tuelile de judecată, cheltuelile advocatului şi ostenéla nôstrâ. Iar în
privinţa celorü alalte se protestézâ. S’arü puté <Jice mal multe, cumü
este şi în privinţa trimiterii unei comisiunl, dacă va fi de lipsă. Re­
clamanţii mal cerü să se estradea certificatele de primirea citaţiuni-
lorü pentru a se schimba. Incusatulü Radu Ham din Breza în
numele seü şi alü satului întregü replică : cerü copiă. Deliberându-
se, se concede copia.
în anulü 1732 în 17 Iuniü continuându-se procesulü süsü nu-
miţilorfl reclamanţi în contra incusaţilorfl mal süsü amintiţi, acto­
rii avêndü de advocatü totü pe celü de mal înainte cerü prin dîn-
sulü ca să li se citéscâ în ordinea sa cele conţinute în procesulü
verbalü. Reclamantulü <jiee : Ineusaţiî aü cerutü în decursulü ace­
stui procesü, ca să li se dea o copiă. Deşi copia nu li s’a denegatü,
totuşi nu yoescü să se înfăcişeze şi să respumjă la acţiunea nôstrâ,
ci din contra voescfl numai să causeze cheltuell şi osteneli cu jude­
cata, din care causă ceremü, ca dînşii să fiă condemnaţl în sensulü
cuprinsü în acţiunea nôstrâ. Deliberându-se, pentru incusaţl nimeni,
în consecinţă se hotăresce, că Actorulü câştigă întru tóté. Spre cre­
dinţă mal mare şi adeverinţă mal firmă, amü aflatü cu cale să extra-
dărnfl acéstâ sentinţă învestită cu s ig ilu lű ............. şi cu propria
is t o r ia f ă g ă r a ş u l u i es

néstrâ subsemnătură, pentru ea să fie de apërare în viitorü. Făcută


în Făgăraştl în anulű, lunete şl (Jilele însemnate mai susfl. (Urmézâ
subsemnătura).
(Originalulü pe hârtia în dosarulu adv. Ar. Densnşianu «Comuna Poşorta».)

XXII.

1733, Iuniu 19.


Tradiţiunî despre Colonisarea Ţăreî Făgăraşului.
Publicämü aici deposiţiuDÎle unorü marturî făcute în procesulö Boerilorü
din Poşorta cu iobagi! din Bréza pentru proprietate la muntele şi pădurea
numită Valea-Poşorţiî. Din declaraţiunile acestorü marturî se constată că
generaţiunea vechiă din secolulü trecuta mal avea încă <5re-carî suvenir! din
epoca cunoscută sub numirea de N o v a P l a n t a t i o T e r r a e F o ­
g a i - a s *). ._--~

2 5 -tus Fatens, Desányi Raduly Maflát Fiscalis Jobbágy Ann.


circit. 60. Légit, citat, juratus examinatus fatetur. . . Ad 4 -tum, A
szüleimtöt se hallottam hogy a Bráziaknak azokban az havasban
és erdőben, reszek vagy jussok lett volna, tudom penig hogy a Po-
soritaiak birtak mint ősöktől maradt, igaz Joszagokot miolta Foga-
ras földe ide telepedett mellyet, a régi ven emberekis, akképpen be­
szélnek..........................................................................................
Eodem Anno Die verő 19-ina Mensis Juny in Possessione Poso-
rita Districtu Fogaras existente Domoque Raduly Gusaila Boeronis
Boeronumque Decurionis Inquisitio nostra sequenti serie continuata.

27-mus Fatens Netoti Iosziff Sorban fisealis Jobbágy, Anno-


rum circiter 70. Leg. citat, juratus examinatus fatetur. Ad 1-um1

(1) A se vedé maï la vale şi deposiţiunile marturilorü din 1792, pentru verificarea
genealogiei familiei Boeriű din comuna Vadü. Annme deposiţiunea marturuluï Popa
Sin Boerifi : Ihre Voreltern waren diejenige, welche das Dorf Waad zum allererst zu
bewohnen aufingen. Asemenea şi deposiţiunea martorului Popa Saraoilă DăneţS : und
diese uralte Leute haben das Dorf Waad zum allerest bewohnt.
. 70 NIC. DENSUŞIANU

Hallottam az régi emberektől és a szüleimtől is hogy regenten a hol


most Bráza vagyon ott falu nem volt, hanem azt a hellyet bírták a
Posoritaiak, most pediglen tudom hogy a Posoritaiaknak Brázán
vagyon, Boeri malmok....................................................................
3 0 - raus Fatens Ludisori JRaduly Salamon fisealis Jobbágy An-
norum circiter 80. Leg. citat, juratus examinatus fatetur. Ad 1-um,
Hallottam a regiektől hogy azt az hellyet, a hol a Braza nevű falu
vagyon valaha a Posoritaiak birták, az után telepedtek volna oda a
Brémaiak hallottam azt is hogy a Posoritaiaknak levelek is volna
r o l l a ...........................................................................................
31- raus Fatens Ludisori Sztan Szirhul Boér Ánnorum circiter
60. Leg. citat, juratus examinatus fatetur. Ad 1-um. Hallottam
bizonnyal a regi öreg emberektől, hogy a Posoritaiak birták a ha-
' tarokot egez fel a Havasokig, és a hol most Bráza vagyon, oda a
Posoritai Boerok, Kallyibas Sellereket szálitván, magakot szolgal-
rtatták vellek, mint az ö földön lakokkal, mikor osztán egy a Feje­
delmek közzül egesz Fogaras földen, minden Boéroknak Sellére-
ket el vette, akkor ezen Bráza nevű hellyen lakó sellereketís el
-, vette a Posoritai Boeroktol, a Posoritaiak határokból egy darab ha-
: tárt szakasztván nekik ott Bráza körül........................ Ad 5-tum
Mind e regiektől úgy halottam, mind magam is úgy tudom hogy a
megirt viciuitasok között levő Havas és erdő attól a Gusás Boértol
a ki Posoritát meg szállotta maradt örökség szerint, az successorira
úgy mint az egesz Posoritai lakosokra.......................................
32- dus. Fatens Ludisori Batsilla Batsilla, Boer, Annorum cir­
citer 60. Légit, citatus juratus examinatus fatetur. Ad omniapuncta
; úti proxime antecedens Fatens Sztán Szirbul.
33- tius Fatens Ludisori Tamás János Boer Annorum circit. 44.
34- tus. Fatens Ludisori, Burszány Szirhul, Ann. circit. 50.
: Hi legitime, citată, juraţi, examinaţi fatentur in omnibus uti ante-
I cedens 3 1 -mus f a t e n s ................................................................
35- tus. Nagy v a j ............ Joon Bika Boer Ann. circ. 60
Légit, citat, juratus examinatus fatetur. . . Ad 5-tum, hanem miolta
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 71

Posorita ide telepedet, mind a Posoritai Boeroké volt, mais övék,


mellyeket az Attyok jussán birnak . . . . . . . . .. .
37-mus Fatens Nagy vajdafalvi Bukur Nisztor Méltosagos Báró
Bartsai Gergely uram eo Nagysága Jobbágya Ann. circ. 50. Légit,
citat, juratus examinatus fatetur . . . — Ad 5-tum, Hanem a mioUa a
Posoritaiak ide telepedtek, a Havas a Boeroké, és a malom, az erdő
penig az egesz Posoritai lakosoké, mellyeket a Posoritai Boeroknak,
elejék és ö utánnok, ez mostani successorok, bekeségesen b ír tá k ...
4 5 -tus Fatens Leszai Kornila Gravuly Boer Annorum circit. 8 0 .
Legitime citatus juratus examinatus fatetur. Ad 1-mum, Hallottam
a regiektől, hogy Bráza fekszik a Posoritai Boerok határán, vagy
Boérságán . . . Ad. 5-tum, miolta Posorita ide szállót, az olta, a
Posoritai Boeroknak régi elejékről, reájok szállót örökségek, bírták
is, a mint halottam, az elejek is, magokot penig tudom hogy bé-
keseges birodalmában voltának.....................................................
Mind ezek a vallók Nemes . . . ér vármegyyóben Fogaras földen
a meg irt Falukban lakó . . . Boeri és Paraszt szemel lyek, kiknek
hütök után tött fass(i)okot, modo ut supra, fide nostra mediante
meg irtu k ............ futura uberiori E xponent................................
...................... ................. Datum in possessions Posorita, Anno
Millesimo Septingentesimo Trigesirno Tertio, Die 19-na Mensis Juny
ultima videlicet praemissae inquisitionis Die.
Correcta .

Nagyságtok s kegyelmetek álázatos Szolgai


Solymosi Aaron és Szathmari István,
Fogarasi Felső azon Nemes Széknek
Törvényes Nemes edgyik hűtős Yiceszolgabirája
Széknek hűtés Assessora. m. p. m. p.

Traducţinne.
Alü 25-lea deponentö, Badulü Mailatü din Deşanî, iobagifl alfl
fiscului în etate cam de 60 ani, citându-se jurându-se şi întrebându-
se în modü legalii, declară . . . . La puncfulfl 4. N id delà părinţii
72 NIC. DENSDŞIANO.

meï n’amfl amjitd, că Brezeniï să fi avută vre o parte sad vre und
dreptd la munţii şi la pădurea din cestiune. Dar seid, că Poşor-
ţeniî le-aü stăpânitfl ca moşîă adevărată remasă delà strămoşi de
cândă s'a cólonisatü aici Têra Făgăraşului, lucru pe care aşa-lă
povestescă şi omenii cei de totă bătrâni..........................................
Totd în acelaşu and, In <Jiua de 19 a lunel lui Iunie, investiga-
ţiunea nôstrâ s’a continuată în modulă următoră în Comuna Po-
şorta din districtulă Făgăraşului, în casa Boerulul Radulă Guşăilă,
Decurionulü boeriloru.
Aid 27-lea deponentd, losifu Şerbană din Netotd, iobagid ald
fiscului, în etate cam de 70 ani etc., declară : Ad 1. Amd amjitd delà
bătrâni şi delà părinţii mei, că uude este acum Breza, acolo mal de
multd nu era satd, ci loculd acesta l’ad stăpânită Poşorţenii, iar a-
cum seid, că Poşorţenii ad mori boerescl în Bréza..........................
Aid 30-lea deponentd, Radulă Solomonă din Ludişord, iobagid
ald fiscului în etate cam de 80 de ani etc., declară: Ad 1. Amd au­
rită delà bătrâni că loculd, unde este acum satuid numită Breza, o
dată a fostă în stăpânirea Poşorţenilord, şi după aceea sar fi co-
lonisată Brezeniï acolo, amd auţjitd şi aceea că Poşorţenii ard avé
cărţi în astă p riv in ţă .....................................................................
Aid 31-lea deponentd, Stană Sêrbulü, boerd din Ludişord, în e-
tate cam de 60 ani, etc., declară: Ad 1. Amd aurită întru adevărd
delà bătrânii de de-multd, că Poşorţenii ad stăpânită hotarele pînă
susd la munţi, şi unde este acum Bréza, acolo Boerii din Poşorta
cobnisândă jeleri colîbaşi(x) s’ad servită cu eî, ca cu émeniï ce
locuiad pe pămîntuld lord, iar atunci când unuld din Principi a
luată delà boerl pe jeleri! din tóta ţâra Făgăraşului, atunci a luată
şi delà boerii din Poşorta pe jeleril din loculd ce se numesce
Bréza, rumpăndd pentru el o bucată de hotard din hotaruld Poşor­
ţenilord, acolo în juruld Brezei................. Ad 5. Amd amjitd totd
delà ceî betrânl, şi ed încă aşa seid, că muntele şi pădurea dintre1

(1) Jeleri», In limba latină «inqnilinns», termină feudalii In Transilvania, tnsemnâză


: locuitorfi pe proprietatea altuia.
ISTORIA FAGARAŞDLOÎ. ^ 73

hotarele descrise aü rëraasü ca moscenire, delà Boerulă acela Gu­


şată,, care a colonisatu Poşorta, la succesorii sei precumfl şi la toţi
locuitorii din Poşorta.
Alü 32-lea deponentű, Băcilă Băcilă, boerü din LudişorO, în e-
tate cam de 6 0 de ani.
AlO 33-lea deponentű, Ionü Tămaşă, boerü din LudişorO, cam
de 4 4 de ani.
AlO 34-lea deponentű, Bursanü Sêrbulu din LudişorO, cam de
5 0 de ani.
Aceştia citându-se, jurându-se şi întrebându-se în modo legală,
depunO întru tóté ca martorulO precedentă alfl 31-lea . . . .
AlO 35-lea Tonă Bica, boerfl din Yoivodenil mari, in etate cam
de 6 0 de ani etc. declară: Ad 5. Dar de cândü s’a colonisatu aici
Poşorta, (muntele şi pădurea) aű fostű a BoerilorO din Poşorta, şi
astăzi încă sunt ale lorO, pe cari le stăpânescO în puterea dreptului,
ce 1’aO avutO părinţii lorO.
AlO 37-lea deponentű, Bucură Nistoră, din Yoivodeniï-marï,
iobagiO alo IlustritaţiI sale alo d-lul BaronO G-rigore Bartsai, în e-
tate cam de 50 de ani etc., declară : Ad 5. Dar de cândü s’aű colo­
nisatu aici Poşorţeniî, muntele şi móra aü fostQ ale BoerilorO, iar
pădurea a tuturorű locuitorilorO din Poşorta, pe cari le-aö stăpânitO
în pace antecesorii boerilorO din Poşorta şi după el succesorii de
acumfl.....................
AlO 45-lea deponentű, Cornila Grévulü, boerü din Lisa, în etate
cam de 8 0 ani etc., declară: Ad 1. AmO auijitü delà bëtrâni, că
Bréza este aşeţjătă în hotarulö saö în BoeronatulO BoerilorO din
P oşorta.......... Ad 5. De cândü a descălecată aici Poşorta, de
atunci Boerii din Poşorta aü stăpânitO, după cum amö auijitö,
moscenirea ce le-a rëmasü, şi sciü că dînşil aö fostO în stăpânire
liniscită........................
Toţi aceşti deponenţi sunt Boerl şi Ţerani din satele descrise
mal susO în Ţâra Făgăraşului, comitatulO Albei, şi amű scrisO depo-
siţiunile lorO ce le-aö fäcutü după prestarea jurâmêntuluï în modulO
arätatü mal susO, în puterea credinţei nóstre . . . . Dată în comuna
74 NIC. DENSUŞIANU.

Poşorta, în anulü ună miă şepte sute trei <jecl şi trei, în <jiua de 19
a lunel lui Iuniű, adecă în ultima iji a cercetării mal susö menţionate.
Correcta, etc.
(Originalulu pe hârtiă în archiva adv. Ar. Densuşianu, dosarulű «Comuna Po-
şorta». Inceputulu lipsesce).

XXIII.

1518, Ianuarie 12.


A c t ü de a d o p ţ i u n e . Paulu Thomori castelanulă Muncaciuluî şi
alfl Fagaraşuluî adeveresee, că îu (hua de 12 Ianuariu 1518 ţinândă Tribu-
nalu cu Boerii din Ţe'ra Făgăraşului, atunci B o e r i u l ă A l d e a Bi c a
din Voivodenil-marî a declarată, că dînsulü a a d o p t a tă ca e r e d' §i
fii î n B o e r o n a t u l ă s e u pe Ión şi ps Mană feciorii Dómnel Stanca
fetei Iul Mursa.
Nos Paulus de Thomor Castellanus castrorum de Munkach et
Fagaras damus pro memoria, quod agilis Algya Byka de Yajdafalva
feria tertia proxima post festum beati Pauli primi Heremitae in
oppido Fagaras, cum in Sede Judiciaria hujus districtus pro tribunali
consedissemus de medio aliornm noştri exsurgens in praesentiam,
sponte et libere fassus est hoc modo : Quomodo ipse matura delibe-
ratione praehabita, tum ex eo, item quod videns se ipsum jam proli-
bus penitus destitutum, in signum fraternae dilectionis agiles ado­
lescentes Ioannem (et) Many filios olim Michaile et honestae Dominae
Stanka, filiae Mursae Relictae quondam Theodori Popae, fiiii quon-
dam Raduly Byka sororis praemissi Aldgya Byka procreatae in om­
nibus suis juribus possessionariis et portionibus quae in possessione
Nagy-Vajdafalva de jure et ab antiquo ad Bojeronatum lege 'hujus
terrae adtinerent concernèrent, nunc cum omnibus suis appertinentiis
et utilitatibus, quibusvis proventibus, molendinis, rivulis, montibus,
terris, pratis, foenilibus ac caeteris quovis nomiuis vocabulo vocita-
tis, ad dictum Bojeronatum attinentibus et pertinentibus, et perti-
nere debentibus, Item Cyganos Bagyul, Nan, alium Nan Dankuly,
Nagas, simul cum prolibus a c ................... eisdem Ioann et Many
ISTORIA FAGARAŞULU . 75

post mortem suam dedisset ac in suos haeredes praesumpsisset,


et in filios in omnibus procreasset, una cum ipsorum posteritatibus
universis; imo dédit, inscripsit et condonavit coram nobis jure perpe-
tuo et irrevocabiliter, contradictore nullo apparente; praesentibus
ibidem Mursad Komán de Rusor, Kosta de eadem, Âldgya de Vad,
Rude Török de Berivoj, Hangul de Szescsor, Stojka de Betlen, al­
ter Stojka de Berivoj, Vilkan de Felső Vist, Bállya de Dridiff caete-
risque Bojaronibus in sede tuDC existentibus. In cujus rei memóriám
praesentes bas Literas nostras eidem duximus concedendas, sigilloque
quo utimur obsignandas. Datum die et loco qui supra. Anno Do­
mini Millesimo Quingentesimo decimo octavo.
(Colecţiunea d-laî Ioanu cavalerii de Puşcariu : Urkunden zur Geschichte von Sie­
benbürgen, Tom. III, pag. 73, în Biblioteca Academiei Române).

XXIV.

1591, Martie 3.
Baltesarü Bathori, comite şi erede perpetuu al ii Ţerel Făgăraşului, con­
firmă pe descendenţii lui B u t e J u d e l e în jumătatea Boeronatuluî din
Arpaşalu-de-josS sub condiţiune ca dînşiî să p r e s t e z e s e r v i c i e l e
cu c a r i s u n t d a t o r i l a f o r t ă r e ţ a F ă g ă r a ş u l u i după dreptö
şi vechia consvetudine.

Nos Balthasar Bathori de Somlio, Cornes, et Haeres Terrae Fo­


garas perpetuus nec non Illustrissimi Principis Transilvaniae Con-
siliarius etc. Memoriae commendamus tenore praesentium signifi-
cantes universis. Quod nos attentis, et consideratis fidelibus servitiis
agilium Ztanchul, Opra, Radul, et Bogdan, filiorum agilis quon-
dam Opre Ztanchul, filii agilis quondam Ztanchul Sudele, filii quon-
dam agilis Ztoika Sudele, filii olim Bute Sudele, ac Ztanchul, Na-
nes, et Radul filiorum quondam agilis Ztoika Sudele, filii dicti
quondam Ztanchul Sudele, filii similiter dicti Ztoika Sudele, filii prae-
fati olim Bute Sudele, item Ztan Sudele filii praenominati quondam
Ztoika Sudele, filii antefati olim Bute Sudele: nec non Opra Woi-
Tcoan, Bogdany Woilcoan, filiorum agilis quondam Radul WoikoaD,
76 NIC. DENSUŞIANU.

filii agilis quondam Ztoika Woikoan, Alii jara fati olim Bute Su­
dele, ad haec Fraczila Opre, filii dicti quondam Ztoika Woikoan,
filii aliquoties nominati olim Bute Sudele, insuper Toder Ztoika,
filii praefati quondam Ztoika Woikoan, filii sepius nominati olim
Bute Sudele, Bojeronum videlicet nostrorum pro temporum varietate,
tum ad arcem nostram Fogaras, tum nobis exhibitis, et impensis, ac
, in futurum quoque exhibendis, et impendendis, totalem et integram
medietatem unim integri Bojeronatus in possession# nostra Also Ár­
pás vocata videlicet superiorem ejusdein possessionis partém in dis-
' trictu, seu terra nostra Fogaras existentem habi tarn, in cujus
quieto, et pacifico dominio genitores et progenitores suos perstitisse
ipsique etiam ad presens persistere, verum literis idoneis, vel suffi-
cientibns destitui esse perhibentur, iisdem diversorum disturbiorum
temporibus quibus terra ipsa Fogaras identidem exagitata fuit amis-
sis, simul cum cunctis suL utilitatibus, et pertinentiis quibuslibet
terris scilicet arabilibus, cultis, et incultis, agris, pratis seu fenetis
pascuis, campis, silvis, nemoribus, alpibus, montibus, vallibus, a-
quis, fluviis, iis deratis, quae in rationem nostram prohibitae sunt,
piscinis piscaturis molendinis, eorundemque locis generaliter vero
quarumlibet utilitatum et pertinentiarum suarum integritatibus, quo-
vis vocabulo nominis vocitatis, ad eandem medietatem praefati inte­
gri Bojeronatus de jure, et ab antiquo speetantibus et pertinere de-
bentibus sub suis veris metis, et antiquis limitibus existentibus pre-
missisque sic ut praefertur, stantibus et se babentibus memoratis
agilibus Ztauchul, Oprae, Radul et Bogdán nec non Ztanchul, Nanes,
et Radul item Ztan Sudele, Oprea Woikoan, Bogdan Woikoan,
Fraczila Opra, ac Toder Ztoika, de Also Arpas ipsorumque haeredi-
bus et posteritatibus universis novae nostrae donationis titulo ex
lege, conditione, et jure dandam donandam conferendam duximus,
(pquibus reliqui bujus terrae nostrae Fogaras Bojerones promiscue
1 possident Bojeronatum ; administrandis videlicet, et praestandis iis
quae ad arcem nostram praedictam administrare, et praestare de-
bent, jure et consuetudine veteri a praenominatis Ztancbul, Opra,
Radul, Bogdan, altero Ztancbul, Nanes, altero Radul, Ztan Sudele,
Opra Yojkoan, Bogdan Yojkoau, Fraczila Opra, Toder Ztoika
ISTORIA FAGARAŞULUl. 77

de praedicta Also Arpas ipsorumque heredibus et posteritatibns uni-


versis colonisque in praefata medietate unius integri dicti Bojero-
ronatus, ipsorura haeredibus, prout damus, donarnus, et conferimus,
jure perpetuo, ae irrevocabili tenendam possidendara pariter et ha-
bendam salvo jure alieno, commitentes nihilominus vobis Egregiis
Francisco Literato arcis nostrae Fogaras Provisori nec non agilibus
Bojerombus duoăecim Assessoribus videîicet Sedis nostrae Judicia-
riae Fogaras juratis, quatenus eosdem Opra, Radul, Ztanchul, Bog­
dan, alterum Ztanchul, Nanes, alteram Radul, Ztan Sudele, Opra
Woiboan, Bogdan Woikoan, Fraczila Opre, ac Toder Ztoika in do-
minio praescripto unius integri Bojeronatus possessionis dictae Also
Arpas introducere, eamdemque eisdem, ipsornmque haeredibus et
posteritatibus universis simul cum cunctis suis utilitatibus, perti-
nentiis quibuslibet juxta morém antiquitus observatum consvetudi-
nemque ejusdem terrae nostrae Fogaras vetustam statuere debeatis
jure perpetuo, et irrevocabili prossidendara si contradictum non fue-
rit, contradictores vero, si qui fuerint, ex parte eornm jus, et ju-
stitiam administrare, tandemqae seriem hujusmodi statutionis, et in-
troduetionis modo praemisso factae ut fuerit peracta, praesentibus
Literis nostris in margine, aut in tergo pro majori fide describere
debeatis, et teneamini. In cujus rei memóriám, perpetuamque firrni-
tatem praesentes literas nostras, manus nostrae subscriptae, penden-
tisque sigilii noştri munimine roboratas, et communitas, eisdem prae-
nominatis Ztanchul, Opra, Radul, Bogdan, alteri Ztanchul, Nanes,
alteri Radul, Ztan Sudele, Oprae Woikoan, Bogdan Woikoan, Fra-
czilae Opre, ac Toder Ztoika, ipsorumque haeredibus, et posteritati­
bus universis dandas duximus, et concedendas. Datum in Civitate
Alba Julia die tertia Mensis Mártii Anno Domini Millesimo Quingen-
tesimo Nonagesimo primo.
Balthasar Bathori
de Somlio mp.
(Copia făcata de cuartierulu generală din Orlatti în Archiva Districiuluî Fă-
găraşu, comunicată de D-lű Ion Gane, funcţionară acolo).
78 NIC. DENSUŞIANU.

XXV.

1596, Augustü 8.
Sigismnndtt Bathori Principele Transilvaniei conferesce luî B o g d a n ă
din Arpaşulă-de-josă t i t l u Itt de n o b i l ű unguresctt cu dreptulö de a
purta i n s i g n i ï n o b n a r ï : untt scutö representandö la mijloctt untt
cerbü traversată cu o sagetă prin gâttt, etc.

Nos Sigismundus Dei Gratia TransilvaDiae, Moldáviáé, Valachiae


transalpinae, et Sacri Romani Impery Princeps, partium regni Hun­
gáriáé Dominus, et Siculorum Cornes, etc. Memoriae commendamus
tenore praesentium signiflcantes quibus expedit universis. Quod nos
cum ad nonnullorum fidelium dominorum Consiliariorum nostrorum
humillimam intercessionem Serenitati nostrae propterea factam;
tim vero attentis et consideraţia fidelitate, et fidelibus servitiis No­
bilis Bogdan Also Arpasy de eadem Also Árpás quae ipse nobis, et
huic regno pro locorum, et temporum varietate fideliter exhibuit et
impendit ac in futurum quoque exhibiturus, et impensurus est. Eun-
dem Bogdàn Also Arpässy ex statu, et conditione plebea, et ignobili
in quo natus est, et hactenus perstitit eximendum, ac in coetum, et
numerum veroram et indubitatorum regni Transilvaniae et Hunga-
! riae Nobilium adnurnerandum aggregandutn, cooptandum, et ascri-
; bendum duxîmus, prout adnumeramus aggregamus, cooptamus, et
ascribimus 1). Decernentes expresse, ut a modo deinceps idem Bogdán
Also Arpassy eiusque heredes et posteritates utriusque sexus uni-

(1) După cum se constată din actele publicate în acésta colecţiune, Bogdănescii
din Arpaşulu-de josă constitue o vechia familia boeréscd. Dar Sigismundă, în
diploma de faţă, nevoindă să recunoscă legalitatea boeriel '•omâne, confere luî Bog­
dană în schimbă titlulu de nobilă ungurescă. însă Bogdănescii urmară şi de aci
încolo a se considera totă ca boerî, şi nici de cuinii ca nobili. Acesta se vede
din unu actă relativă la familia Bogdănesciloră din Arpaşulă de-josă din anulă
1629, adecă numai cu 33 de anî după diploma luî S’gismundă, în care se $ice : «şi
să restitue pămîntulu de arătură familiei Bogdănescilom, fiindă că se ţine de
boeria lorii părintescă ereditară, şi pînă unde ajunge memoria ómenilorű pămîn-
tulă a fostă totă în liniă boerSscă». Cu cincî anî maî târ^iă adecă la 1634, Pâlcu
Bogdană şi Stană Bogdanesi din Arpaşulă-de-josă se subsemnâză într’ună actă
publică ca boerî, dar nu ca nobili, (A se vede documentele sub N-riî IV şi VIII).
ISTORIA FĂGĂRAŞUL J ' 79

versae pro veri s el indubitatis Nobi lions habeantur, et reputentur.


In signum autem huiusmodi verae, et perfectae Nobilitatis eorum
haec arma seu Nobilitatis insignia scutum videiicet trianguläre coe-
lestini coloris, in cuius campo, seu viridi cespite cervus per collum
sagitta transfixus et naturali suo colore depictus stare conspicitur ;
supra scutum galea militaris clausa est posita dïademate regio exor-
nata ex quo cervus sagitta similiter per collum transfixus, priori per
omnia similis eminere videtur, ex cuius cono teniae sive lemnisci va-
riorum eolorum hinc inde defluentes utramque scuti partém pulcher-
rime ambiunt, et exornant, prout haec omnia in capite, seu princi-
pio praesentium literarum nostrafum docta manu, et arte pictoris
clarius expressa et depicta esse cernuntur, animo deliberato, et ex
certa scientia, et liberalitate nostra praefato Bogdán Also Arpassy,
ipsiusque haeredibus et posteritatibus utriusqe sexus uuiversis d e ­
menter dedimus et contulimus. Annuentes et concedentes, ut ipsi prae-
scripta arma seu nobilitatis insignia, more aliorum verorum et insigni-
torumNobilium armis utentium ubique in praeliis hastiludiis tornea-
mentis duellis monomachiis as aliis quibuslibet exercitiis, nobilitari-
bus et militari bus, nec non sigillis, vexillis, cortinis, annulis, armii lis,
auleis, domibus, clypeis, tentorys, velis, sepulchris, et generaliter qua-
rumlibet rerum et expeditionum generibus sub vere, et sincere nobilita­
tis titulo quo eos ab universis et singulis cuiuscunque status conditionis
dignitatis et praeeminentiae homines existant, dici teneri nouiinari,
et reputari volumus, terre et gcstare omnibusqueet singulis yshono-
ribus gratys privilegys indultis libertatibus, et immuuitatibus, quibus
caeteri, veri et nati nobiles, ac militares homines praedicty regni buius
Transilvaniae et Hungáriáé, quomodocunque de jure vel consvetudine
utuntur fruuntur, et gaudent perpetuo uti frui ac gaudere possint
et valeant. In cuius rei memóriám firmitatemque perpetuam presen­
tes literas nostras pendentis et autentici sigilii noştri munimine ro-
boratas memorato Bogdan Also Arpassy ipsiusque heredibus, et
posteritatibus utriusque sexus universis dementer dandas duximus,
et concedendas. Datum in civitate nostra Alba Julia die octava
80 ■NIC. DENSUŞIANU.

Mensis Augusti Anno Domini Millesimo Quingentesimo Nonagesimo


sexto.

Sigismundus Princeps mp. Stephanus Josica


Cancellarius mp.
Iohannes Balasfy
Secretarius mp.
Productis in Originali Armalibus sequentia indorsata reperiuntur :
Juxta Bitum et veterem hujus terre Fogarasiensis consvetudinem presentes
Literae Armales seu Nobilitares pro parte Bogdan Arpasy de A lso ...........
non obstante diuturuitate Literarum in frequenti et..................Sede supe­
riori arcis Fogarasiensis publicate proclamate, tribus sedibus et in vigore
suo nemine contradicente relictae in Anno Domini 1639 Diebus Octobris.
Publicatae per me Andreám Literatum Juratum Notarium Sedis Nobilium
Fogarasiensis. Idem Nótárius.
(Copia din anulü 1821 în archiva comitatului Făgăraşu, comunicată de d-lü Iónu
Ganea funcţionarii! la prefectura de acolo.

In legătură cu acesta diplomă publicämü aicî următorul ii certificată :

Zeugnisz.

Dasz der pensionirte Herr Lieutenant David Papp von Alsó Arpasi ver-
mög dem durch denselben im Originali uns vorgezeigten durch den dama­
ligen Landesfürsten Sigismund am 8-ten Aug. 1596 dem Unter Arpaser
B o g d a n v. Alsó Arpási und seiner sämtlichen Nachkommenschaft verlie­
henen Adelbrief ein unbezweifelter wahrer hungarischer Edelmann sey,
wird anmit bestättiget. Fogaras am 28-ten Februarii 1829.

durch

(L. S.) Ioseph Jaksi m. p. (L. S.) Iohann Bauer m. p.


Distr. Jur. Assessor. Grenz Procurator.

Originalulä pe hârtiă în archiva d-luï A. Densuşianu).


is t o r ia f ă g ă r a ş u l u i . ■ 81

XXVI.

1598, Inliü 1.
Maria Christîerna soţia Principelui Sigismundă Bathori ajungendă, după
abdicarea bărbatului seu, la guvernulă Transilvaniei, confirmă actulîi de a-
dopţiune a l ö b o e r i u l u l A l d e a B i c a din Voivodenil-marl, făcută
în anulă 1518.

Nos Maria Christîerna, Dei Gratia Transsilvaniae, Moldáviáé,


Walachiae Transalpinae etc. Princeps, Partium Regni Hungáriáé
Domina et Siculorum Comes, nata Archidux Austriae, Dux Bur­
gundiáé et comes Tyrolis, Goritiae etc. Memoriae commendamus te­
noré praesentium significantes quibus expedit universis. Quod ex
parte et in personis Agilium Coman Byka, Radul Byka, filiorum
quondam Ioannis Byka, item alterius Radul Byka et Aldae Byka
filiorum quondam Manni Byka Bojaronum nostrorum de Nagy Vayda-
falva in districtu inferiori terrae nostrae Fogaras existente habita,
exhibitae sunt nobis quaedam Literae Magnifici quondam Pauli de
Thomor alias castellani arcis uostrae Fogaras in pergameno paten­
ter confectae sigilloque ejus pendenti in cera rubra impressive corn.
munitae, quibus mediantibus agilis Algyo Byka de Vaydafalva
matura inde deliberatione praehabita, videns se proie jam penitus
esse destitutum, iu signum paternae dilectionis Ioannera et Mann
progenitores videlicet dictorum exponentium nepotes quondam Ra­
dul Byka in filios ascivisset et adoptasset, eosque una cum haere-
dibus eorum et posteritatibus universis, in omnibus suis juribus pos-
sesionariis et portionibus quae in possessione Nagy Vajdafalva de
jure et ab antiquo ad Boieronatum suum spectarent et pertinerent,
una cum omnibus pertinentiis emolumentis ac quibusvis immunitati-
bus legitimos perpetuosque haeredes suos pronuntiasset, dictamque
ejus adoptionem idem Paulus de Thomor literis suis confirmasset te­
nons infrascripti, supplicatumque quoque nobis est humillime, ut
nos easdem literas omniaque et singula in eisdem contenta, ratas
gratas et accepta habentes, dementer approbare, ratificare et con­
firmare dignaremur, quarum quidem literarum tenor talis est.
(Urméza documentnlü din 1518 sub No. XXIII).
8
82 NIC. DENSUŞIANU.

Nos itaque praemissa supplicatione, nobis modo quo supra por-


recta clemeuter exaudita et admissa, praescriptas Literas dicti quon-
dam Pauli de Thomor non abrasas, non cancellatas, nec in aliqua
sui parte suspectas, sed omni prorsus vitio et suspicione carentes,
praesentibus Literis nostris de verbo ad verbum sine diminutione et
augumento aliquali insertas et inscriptas, quo ad omnes earum con-
tinentias, articulos, clausulas et puncta eatenus quatenus eaedem
rite et legitime existent emanatae, viribusque eorum veritas suffra-
gatur, ratas, gratas et accepta habentes acceptavimus, approbavimus,
ratificavimus et confirmavimus memoratis Eoman Byka, Radul Byka
alteri Radul Byka, Salamon Byka, Stancsul Byka et Aida Byka, ip-
sorum haeredibus et posteritatibus universis perpetuo valituras, harum
nostrarum vigore ettestimonio literarum mediante. In quorum omnium
inviolatum robur, fidemque perpetuam, praesentes Literas nostras pen-
dentis et authentici sigilii noştri muniinine manusque propriae sub-
scriptione corroboratas eisdem ac haeredibus et posteritatibus eorum
universis dementer dandas duximus et concedendas. Praesentibus
perlectis exhibenti restituas. Datum Albae Juliae die prima Julii
Anno Domini Millesimo quingentisimo nonagesimo octavo.
Maria Christierna mp.
(L. S. P.)
(Colecţiunea d-luï Ioanfi cavalerü de Puşeariii, Tora. III, pag. 72, tn Biblioteca
Academiei Române).

XXVII.

1613, Februariü 25.


Gavrilă Bathori Principele Transilvaniei conferesce intendentului seu
H a n g u l ö Ş o f a r î u saű Bo e r i u din Viştea-de-josă titlulă de n o b i l ă
transilvană cu dreptulă de a purta i n s i g n i î n o b i l i t a r i ună scuti)
representândă la ruijlocă ună lupă ridicată în două picióre ţinendă în laba
dreptă o sabia, iar în cea stângă ună cuţită, etc.

Nos Gabriel Dei Gratia Transsilvaniae, Vakchiae Transalpi-


naeque Princeps, partium Regni Hungáriáé Dominus et Siculorum
Cornes. Memoriae commendamus tenore praesentium significantes
ISTORIA FAGARAŞULUÎ. 83

quibus expedit universis. Quod nos cum ad nonnullorum fidelium do-


minorum Consiliariorum nostrorum singulärem intercessionem prop-
terea nobis factam, tum vero attentis et consideratis fidelitate, fide-
libusque servitiis fidelis noştri nobilis Hanguli Safar alias Boer
de Also-Vist dispensatori» ( x) noştri Fogarasiensis, quae ipse a com-
pluribus jam annîs Principibus regni hujus Transsilyaniae praede-
cessoribus nimirum nostris, ac nobis etiam quo Dei benignitate ad
hune principatus noştri gradum electi et erecţi sumus, et in omni­
bus oceassionibus et rebus fidei et industriae suae commissis juxta
possibilitatis suae exigentiam fideliter, summaque cum animi sui
promptitudine exhibuit et impendit ac in futurum quoque exhibitu-
rus et impensurus est. Eundem igitur Hanguly Sáfár alias Boer
ardea quoque uti intetteximus nobilem, de speciali nostra gratia et
potestatis plenitudine denuo et ex novo in coetum et numerum ve-
rorum regni noştri Transsilvaniae et partium regni Hungáriáé ei
dem annexarum nobilium annumerandum, aggregandum, cooptandum
et adscribendum duximus, prolit annnmeramus, aggregamus, coop-
tamus et adscribimus, decernentes expresse, ut a modo deinceps i-
dem Hanguli Sáfár alias Boér, haeredesque et posteritates ipsius
utriusque sexus universae pro veris et indubitatis nobilibus habean-
tur et reputentur. In signum autem hujusmodi verae et perfectae
nobilitatis eorum haec arma seu nobilitatis insignia scutum videli-
cet militare coelestini coloris, in cujus campo sive area lupus integer
naturali colore depictus, postremis duobus pedibus stare, anteriori-
bus autem elevatis, dextro ensem evaginatum, sinistro autem simi-
liter pedibus cultrum cisorium tenere conspicitur. Supra scutum ga-
lea militaris clausa est posita, quam contegit corona regia, gemmis
et unionibus orrata. Ex cono autem galeae teniae sive lemnisei va-
riorum colorum hinc inde defluentes, oraş seu margines ipsius scuti
pulcheirime ambiunt et exornaut, prout haec omnia in capite seu
prineipio praesentium literarum nostrarum docta manu et arte pi­

li) Dispensator : qui expensa et accepta compensât et impendit. Sed proprie Dis­
pensator dictus, qui in palatiîs Regurn aut Priucipum Oeconomus, Major do-
mus, nostris M aître d'hôtel. Dn Cange, Glossarium med. et inf. latinitatis, II-
pag. 881.
84 NIC. DENSUŞIANU.

ctoris clarius expressa et dépista esse cernuntur. Animo deliberato


et ex certa scientia liberalitateque nostra praefato Hanguli Sáfár
alias Boer, ipsiusque haeredibus et posteritatibus utriusqne sexus
universis gratiose dedimus et contulimus. Annuentes et conceden-
tes, ut ipsi praescripta arma, seu nobilitatis insignia more alio-
rum verorum et insignitorum nobilium armis utentium, ub cunque
in praeliis, hastiludiis et torneamentis, duellis, monoinachiis ac aliis
quibusvis exercitiis nobilitaribus et militaribus, nec non sigillis, vexil-
lis, cortinis, Yelis, annulis, auleis, domibns, clypeis, tentoriis, sepni-
cbris, generaliter verő quarum libet rerumetexpeditionum generibus,
subverae et sincerae nobilitatis titnlo, quo eos ab universis et singulis
cujuscunque status, ordinis, dignitatis, conditionis et praeeminen-
tiae homines existant, dici, teneri, nominari et reputari volumus,
ferre et gestare, omnibusque et singulis iis honoribus, gratiis, pri-
vilegiis, indultis, libertatibus, immunitatibus et praerogativis, qui-
bus caeteri veri nati et indubitati nobiles et milităros dicti regni
noştri Transilvaniae et partium regni Hungáriáé eidem annexarum
quomodocunque de jure et consuetudine an tiqua utuntur, fruuntur
et gaudent, perpetuo uti frui et gaudere valeant atque possint. Et
nihilominus pro ampliori benignitatis nostrae erga eundem declara-
tione, domum ejusdem in jam dicta possessione Also Vist, cui ab una
Opra Bendrum, ab alia autem partibus Raduli Bachila providormn
domus vicinantur, in districtu seu terra Fogarasiensi, comitatuque
Albensi Transsilvaniae existente habitam ab omni censuuru, taxa-
rum contributionum nostrarum tarn ordinariarum quam extraordina-
rium subsidiique et lucri cainerae nostrae solutione, servitiorumque
quorumlibet plebeorum et civilium exhibitione, item seminaturas,
allodiaturas, agricolationes et alias quaslibethaereditates eorum, quas
in dicta possessione Also Vist et territoriis ejus juste et legitime tene-
rent a decimarum nonarum et capetiarum nobis et su ccesoribus nostris
quotannis provenire debentium pensione, servitiorum quorumlibet
plebeorum et civilium exhibitione in perpetuum eximendas suppor-
tandas et nobilitandas duximus, prout eximimus, supportamus et
nobilitamus praesentium per vigorem. Quocirca vobis universis et
singulis generosis egregiis, nobilibus, Capitaneo, Provisori, Castel-
ISTORIA FAGARAŞULUÎ. 85

lanis arcis nostrae Fogarasiensis, item decatoribus, decimatoribus,


commmeratoribus et exactoribus quaram libet contributionum no-
strarum et successorum nostrorum, nec non providis judici et juraţi s
Civibus annotatae Possessionis Also Yist eoruraque vices gerentibus
modérais et futuris quoque pro tempore constituendis, cunctis etiam
aliis quorum interest seu iutererit, praesentium notitiam babituris,
harum serie commitimus et mandamus firmiter, ut vos quoque a
modo deinceps successivis sempertemporibus praefatum Hanguli Sá­
fár alias Boer haeredesque et posteritates ipsius utriusqne sexus u-
niversas ratione praedictae domus, allodiaturarum seminatnrarum
et agricolationum haereditatumque suarum praemissarum, ad nullám
censuum, taxarum et contributionum nostrarum tam ordinariarum
quam extraordinarium, subsiidiique et lucri camerae nostrae solutio-
nem, servitiorum quorum libet plebeorum et civilium exhibionem,
decimarum nonarum et capetiarum pensionem cogere, compellere vel
propterea eundem haeredesque et posteritates ipsius utriusque sexus
in personis rebus et bonis ipsorum quibusvis impedire, turbare, mo­
lestare, seu quovis modo damnificare debeatis aut sitis ausi modo a-
liquali. Sed eandem domum, seminaturas, allodiaturas, agriculatio-
nes et alias quaslibet haereditates jam nominati Hanguli Sáfár,
modo praemisso exemptas supportatas et nobilatatas in perpetuum
habere modis omnibus debeatis et teueamini. Secus non facturi. Prae-
sentibus perlectis exhibenti restitutis. In cujus rei memóriám firmi-
tatemque perpetuam praesentes literas nostras pendentis et authen-
fici sigilii noştri muni mine roboratas memorato Hanguli Safar alias
Boer ipsiusque haeredibus et posteritatibus utriusque sexus univer-
sis dandas duximus et coneedendas. Datum in civitate nostra Cibini-
ensi die vigesima quinta mensis Februarii Anno Domini Millesimo
sexcentesimo decimo tertio.
Gabriel Princeps mp.
(L. S. P.)
(Colecţiunea d-luî Ioaau cav. de Paşcariu, Tom. III, pag. 73, în Biblioteca Acade­
miei Române).
86 NIC. DENSUŞIANU.

XXVIII.

1628, A prilie 20.

Gavrilă Bethlen Principele Transilvaniei, ţine a r m i l u s t r i ű (re­


vistă militară) cu Boeriî din Ţâra Făgăraşului şi confirmlin stätnlü böerescü
pe D u m i t r u C o m ă n i c l sau S o 1 o m onű şi pe St oi c a S o l o m o n ü
din Veneţia-de-josO, întărindu-le tofcO odată şi pămînturile de boeriă de’m-
preună cu tóté folósele şi dependinţele, cu v e c i n i şi cu ţigani.

Nos Gabriel Dei Gratia Sacri Romani Imperii, et Transilvaniae


Princeps, Partium Regni Hungáriáé Dominus, Siculorum Cornes, ac
Oppoliae et Ratiboriae Dux, etc. Memoriae commendamus tenore
\praesentium significantes quibus expedit universis : Quod cum nos
I
statum et conditionem umversorum, et singulorum Boeronum, et
Libertinorum nostrorum Districtus Terrae Fogaras cognoscere volen-
tes, ipsis Armilustrium Fogarasinum indixissemus1), tune frequenti
numero eo convenientes inter alios strenui qnoque Dumitru Komá­
nké, alias Salamon, et Sztojka Salamon de Also Veneţia, coram Se-
renitate nostra comparuerunt, quorum conditione, et ad serviendum
sufficientia, per Nos probe investigata, et cognita, quia digni a Celsi-
tudine nostra habiti sunt, qui in statu Boeronali permaneant, ea
ratione id eisdem Dumitru Komanicz, et Sztojka Salamon Boeronibus
annuendum, et concedendum duximus, ut omnibus, et singulis iis
privilegiis, libertatibus, immunitatibus et praerogativis, quibus veri
Boerones dietae Terrae Fogaras ab antiquo usi, et gavisi sunt, ipsi
quoque et sui haeredes universi succesivis semper temporibus uti

(1) La Români era o vechia datină ca VoivodolS să ţină în fie-care anu o revistă
militară cu boierii se î, şi acestű armilustriű se nuriiia în limba română din seco-
lulií alű XVI şi XVII-lea căutarea osiei. Négoe Basarabii în «învăţăturile» sale cătră
fiulü seu Teodosie şi cătră cei alţi succesori aï sei, <)ice : «Aşişderea cândü veţi eşisă
faceţi căutarea oştiloră róstre la anulă cum le este obiceiulă, toţi boeriî şi că­
pitanii şi tóté slugile vóstre cată nădejde să aibă delà voi cinste şi daru şi drep­
tate şi slujbe» (Hasdeű , Arch. ist. I. 2. pag. 123). Acesta vcchiă consvetudine o
vedemu că se păstrase în Ţera Făgăraşului, chiaru şi după rumperea acestui ducatü
din corpulu Ţărel-Românescl. Aşa, la anulu 1028 ţine armilustriű cu boeriî din Tára
Făgăraşului Principele Transilvaniei Gavrilă Bethlen, iar la anulu 1657, revista mi­
litară o face Susana Lorantfi veduva Principelui George Racoţi, careia, Camera tran­
silvană ’î zălogise Ţera Făgăraşului (A se vedé docunientulű sub No. XI.)
ISTORIA FAGARAŞULU . 87

frui, et gaudere valeant atque possint. Et nihilominus pro amplio-


ris Principális munificentiae nostrae erga eosdem Dumitru Komanicz
et Sztojkam Salamon Boerones declaratione, totales quoque, et intégras
portiones ipsorum possessionarias Boeronales aviticas, in possessio-
nibus Also Veneţia, et Kutsulata nuncupatis, in praeallegato Di-
strictu Terrae Fogaras existentes, habitas, in quarum quieto, et paci-
fico dominio tam progenitores ipsorum, quam etiam ipsi ab antiquo
perstitisse, et nunc quoque persistere, litteras solummodo nostras
superinde concessas sibi ipsis dări postulare perhibetur, simul cum
cunctis suis utilitatibus et pertinentiis quibus libet, vicinis x) nempe
et cinganis, terrisque arabilibus cultis, et incultis, agris, pratis, pas-
cuis, campis, foenetis, sylvis, nemoribus, montibus, alpibus, vallibus,
aquis, fluviis, piscinis, piscaturis, aquarumque decursibus, molendi-
nis et eorundem locis, generaliter verő quarumlibet utilitatum, et
pertinentiarum suarum integritatibus, quovis nominis vocabulo voci-
tatis de .jure et ab antiquo ad easdem spectantibus et pertinere deben-
tibus sub suis veris metis, et antiquis limitibus existentibus, memora-
tis Dumitru Kománitz, alias Salamon, Sztojka Salamon, et Sandrino
similiter Salamon, qui diám verus Boero a nobis dedaratus, ipso-
rumque haeredibus et posteritatibus universis novae nostrae Dona-
tionis titulo, gratiose dedimus, donavimus, et contulimus, prout da-
mus, donamus, etconferimus jure perpetuo, et irrevocabiliter tenendas,
possidendas pariter et habendas, salvo jure alieno, in eisdem omnibus
et singulis ipsos dementer confirmamus, hamm nostrarum vigore et
testimonio Litterarum mediante. Quas Nos de more praetacti Distri-
ctus Fogarasiensis in sede frequenti publicări et proclamări volumus,
atque jubemus. Datum in Civitate No Ara Alba Julia, Die vigesima
Április Anno Domini Millésime, sexcentesimo, vigesimo octavo.
(Transumptulü Guvernului transilvană cu data Clujü 7 Maiü 1831, in archiva
D-luï Ar. Densuşianu. Documentulü se descrie astu-felű :
Et'subscriptum erat Gabriel m. p. sequebaturqne sigillum pendens, ab
extra aufcem in dorso earundem babebatur publicaţie adscripta bis verbis :1

(1) în privinţa vecinilorü din Ţera Făgăraşului a se vedé nota delà documen­
tulü No. VIL
88 NIC. DENSUŞIANU.

Anco Millesimo sexcentesimo trigesimo, die trigesima Április in Sede J u -


rediciăli Duodecim B oeronum exliibitac, et publicatae tribus vicibus secun-
dum antiquam c-onsvetudinem hujus Districtus Terrae .Pogaras nullo penitus
contradictore comparente. M&rtinus Felvinei Provisor Fogarasiensis m.p.)

XXIX.

1630, Maiü 28.


Caterinade Brandeburg Principesa Transilvaniei confirmă în statulü boe-
rescű {e B u c u r fi M o n e a §i pe feciorii Iul din Vineţia-de-jos”'.

Nos Catharina Dei Gratia nata Marchionissa Brandeburgica ;


Sacri Romani Imperii et Transilvaniae Princeps, partium Regni
Hungáriáé Domina, Siculorum Cornes etc. Memoriae commendanms
tenore praesentium significantes quibus expedit universis. Quod nos
cum ad nonnulorum fidelium................... Consiliariorum nostrorum
singulärem ...................................intercessionem .........................
............................... sedis judiciariae arcis nostrae Fogaras sen-
tentionalibus clare intelig................strenuum Buhur Monyé de
inferiori Venicze exem................ Boeronal . . . stirpis progenito-
rîbus................................ quorundam fidelium nostrorum relatio-
n ib u s ............................. in praesenti. . . . etiam Boer . . . .
. . . . . gaudere s u p e r .......................... teraporibus iusto Dei
judicio ad . . . . paupertatem redactum Boeronali s t a .............
. . . malitiorum amississe praerogativam, sed ex gravamini. . .
................ tia nostra Principali illi denuo r e s t i.........................
............ Salamonéin Mone filios eius natos iam et nascituros de-
inceps statui et conditioni ip soru m ...................................scientia
nostra concedentes................ Bukur, Man, Bogdan et Salamon
M . .............................buius terrae Fogaras Boiaronibus habe. .
.............om nibusque..................................... tatibus et praeroga-
t i v i s ...................... B o ero n es......................................a maiori-
bus suis utuntur . . . . tur et g a u d en t................... uti frui et
gaudere valeant atque p o ssin t.......................erga eosdem Bukur
M . . . B .............odeclaratione, totalem et integram portionem
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 89

ipsorum Boeronalem qu . . sorte divisionaria cum aliis . . . . .


.......................................districtu terrae Fogaras existenţi um ha-
bitam in q u a r ..........................pacifico dominio tum progenitores
eorundem, quam .............................perstitisse et n u n c ...............
p e r s ............... t e r r a s ............... a r a .....................sibi ipsis dări
postulare perhibentur simul cum cunctis suis utilitatibus et perti-
nentiis quibuslibet............................. cultis et in c u ltis ...............
................... silvis, nem oribus......................... vallibus, alpibus .
. . . . vineis vinearumque promontoriis................ fluviis piscinis
piscaturis aquarumque decursibus..........................dem locis . .
...................... nominis vocabulo vocitatis ad eandem de iure et
ab antiquo spectantibus, et pertinere debentibus sub suis veris me­
tis ................................ existen tibu s............................................
. . posteritatibus universis ratas nempe et congruas unicuique suas
porciones novae nostrae don ation is.......................................... dó-
navimus et contulim us................................................habendas.
Salvo iure alieno. Harum nostrarum vigore et testimonio literarum
..........................districtus terrae Fogaras sede frequenti...............
............. volumuus e t ........................... Datum in Arce nostra Fo-
garas die vigesima octava mensis May Anno Domini Millesimo sex-
centesim o................
Catharina mp.
(L. S. P.)

în dosü :

Anno 1630 die 9 Juli. Juxta ritum et consvetudinem buius terrae Foga­
ras ............................ publicatae tr ib u s ................................in facie sedis ju-
diciariae nemine contradicente . . . . in v ig o r e ..................
Martin . . . mp.
Anno 1 6 4 1 ,2 0 febr. Istae literae Boeronales per nos praefectum etexacto-
nem fiscales Albensesque Eequisitores ab . . . . Domina Principissa
Anna Bornemisza domina terrae Fogaras ad revidenda boeronum suorum
jura deputatos commissarios visae et in vigore relietae. In Fogaras anno et
die . . . .

(Originalulü pe pergamenă stricată prin urneijéla, in posesiunea lui Ionii Monea


90 NIC. DENSUŞIANU.

din Veneţia-de-josu N-ru 14. Sigilulu pendentü imprimată ín céra alba. Acestü docu­
mentă dinpreună cu mai multe altele relative la familia lui Monea ni s’a comuni­
cată în copia din partea D-luî loan cavaleru de Puşcariu consiliară la înalta
curte de justiţia din Pesta, pentru cari i suntem adâncă recunoscători.)

XXX.

1632, Sept. 18.


George Racoţi I, Principele Transilvaniei, confirmă în statulü de boerî
pe S o 1 o ra o n ö M o n e a din Veneţia-de-josu, pe fraţii şi pe feciorii lui,
sub condiţiune ca dînşiî întocma ca ceî-l’alţî boerî să suporte tóté s a r-
c i n e l e gi s e r v i c i e l e b o e r e s c î , c u c a r i s u n t d a t o r i l a
castelulü Făgăraşului.

Nos Georgius Rakod Dei gratia Princeps Transilvaniae Par­


tium Regui Hungáriáé Dominus et Siculorum Cornes etc. Memoriae
commendamus tenore praesentium signifiantes quibus expedit uni-
versis. Quod nos cum ad nonnullorum fidelium Dominorum Consilia-
riorum nostrornm singulärem propterea Nobis factam intercessionem,
tum vero attentis et consideratis fidelitate et fidelibus servitiis stre-
nui Salamonis Monya de Also Venetzie, quae ipse primum qui-
dem Principibus bujus Regni nostrae Transilvaniae praedecessori-
bus videlicet nostris felicis reminiscentiae, ac tandem Nobis etiam
et huic Regno Nostro Transsilvaniae pro locorum et temporum va­
rietate in omnibus rebus fidei et industriae suae commissis juxta
(possi)bilitatis suae exigentiam summa cum animi sui Constantia et
promtitudine exhibuit, et impendit, ac in posterum quoque exhibi-
turum et impensurum ipsum confidimus. Eundem igitur Salamo-
nem Monya ac per eum Many, Opra, Stants Monya fratres car-
nales, Opram, Buhur et Michaelem Monya filios ipsius antea
etiam uti et diligenţi informatione egregii Georgii Szegedi de Ko-
losvár, provisoris noştri Fogarasiensis liquide intelligimus boerones
extitisse, ex speciali nostra gratia et potestatis plenitudine, denuo
una cum ipsorum liberis jam videlicet natis et in posterum Dei
beneficio nascituris in coetum et numerum reliquorum Boeronum
istius Districtus Terrae Nostrae Fogaras adnumerandos, aggre-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 91

gandos, cooptandos et adscribendos duximus, prout annumeramus,


aggregamus, cooptamus et adscribimus, decernentes expresse, ut
a modo deinceps üdém Salamon, Many, Opra, Stants, Opra, Bukur
et Michael Monya ipsorumque haeredes et posteritates utriusque
sexus universae pro veris et indubitatis boeronïbus habeantur et
reputentur omnibusque et sinqulis iis honoribus, gratiis, privilegiis,
indultis, libertatibus, immunitatibus et praerogativis, quibus cae- ,
teri veri nati et indubüati Boerones praedicti districtus terrae Fo-
garas quomodocunque de jure et ab antiqua consvetudine utuntur,
fruuntur et gaudent, usque ad beneplacitum nostrum uti, frui, et
gaudere possint atque valeant. Domosque eorumdem Salamonis,
Many, et Opre Monya, in dicta possessione Also Yenetzie, vicinita-
tibusque domorum Salamonis Monya, nobilis Stantsul Zoganya, ab
una partibus verő ab altera nobilis Stan Monya, Many Monya, Goile
Csiszmasu...................... altera verő partibus................... ejasdem
possessionis Opre Monya, providus Stoika Butza ab una, partibus
vero ab altera locus desolatus et rivus ibidem decurrens in praedicto
districtu et terra Fogaras comitatuque Albensi transilvanico exi­
stente habitas ab omni censuum, taxarum et contributionum no-
strarum tarn ordinariarum quam extraordinariarum subsidiique et
lucri Camerae nostrae solutione servitiorum quorumlibet plebeorum
et civilium exhibitione, seminaturas item allodiaturas, agricolationes,
vineas, sylvas et alias quaslibet haereditates ad Boeronatum ipso-
rum spectantes in jam fata possessione Also Venitze territorioque
ejusdem eximendas, supportandas, libertinandas, boeronandas duxi­
mus, ea tarnen conditione ut üdém Salamon, Many, Opra, Stants.
Opra, Bukur et Michael Monya haeredesque et posteritates ip -^
sorúm universae omnia onera et servitia boeronalia, ad arcem '
nostram Fogaras consequenterque domos et curias nostras nobi- i
litares districtus Terrae Fogaras debentia instar aliorum boero-
num semper et ubique subire et a provisoribus castellanisque .
Arcis nostrae Fogaras dependentiam habere, modis omnibus de-
beant et teneantur, prout eximimus, supportamus, libertamus et
boeronamus praesentium per vigorem. Quo circa vobis generosis,
egregiis et nobilibus Capitaneo, Provisori, Castellanoque dictae ar-
92 NIC. DENSUŞIANU.

cis Fogaras, providis item circumspectis Judici juratisque civibus


possessionis Also Yenicze modérais scilicet et futuris quoque (pro)
tempore__ eorumque vices gerentibus cunctis, etiam aliis quorum
interest seu intererit praesentium notitiam habituris, harum serie
committimus, (et) mandamus firmiter, quatenus vos quoque a modo in
posterum praefatos Salamonem, Many, Opra, Sztants, Opra, Bukur
et Michaelem Monya, baeredesque et posteritates ipsorum utriusque
sexus universas in praedicto Boeronatu conditione sub praemissa
conservare debeatis et teneamini, ne que eosdem propterea in posses-
sionibus rebusque suis universis impedire, turbare, molestare seu
quovis modo damnificare praesumatis vel sitis ausi modo aliquali,
secus non facturi. In cujus rei memóriám firmitatemque perpetuam
praesentes nostras litteras pendentis et autbentici sigilii noştri mn-
nimine roboratas memoratis Salamon, Many, Opra, Stants, Opra,
Bukur et Michaeli Monya ipsorumque haeredibus et posteritatibus
utriusque sexus universis gratiose dandas duximus et concedendas.
Praesentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum in Civitate nostra
Kolosvar die decima octava mensis Septembris Anno Domini mille-
simo sexcentesimo trigesimo secundo. Rakoci m.p.
Octavarum litterarum ioeronalium in transmissionalibus insertarum sub
No. 4. Salomonis quondam Monya et fratrum ejusdem a Principe quondam
Georgio Rakotzi impetratarum, quarum tenor et continentia huius erat
tenoris :
(Urméza diploma de susö).
Annotatumque erat in iisdem litteris transmissionalibus : subscriptum
fuisse praeinsertis litteris boeronalibus a sinistra Georgius Rákóczi, a dex-
tra autem partibus in margine Martinus Markosfalvi Secretarius m. p.
et quod fuerint sigillo altefati Principis super cera rubra în zona sericea di­
verşi coloris pendenti itnpressive communitae et roboratae ac in pergameno
patenter confectae et emanatae, cum hujus modi in exteriori parte subscripti-
one : Praesentes l i t t e r a e b o e r o n a l e s e t exemtionales per praefectum
et exactorem fiscales ac Requisitores Albenses tamquam Commissarios Illu-
strissimae Dominae Principissae ad investiganda boeronum terrae Pogaras
jura deputatos et exmissos revisae, lecfcae ac pro Michaele, Vaszil et Raduli
Monya producentibus in vigore relictae, in Fogaras die 25 mensis Februarii
Anno Domini Millesimo sexcentesimo septuagesisimo septimo.
(Comunicată de d-lü Ioană cavaleră de Puşcară, consiliară la înalta curte de iu-
stiţiă in Pesta). ___________
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 93

XXXI.

1652, Martiü 8.

George Iiacoţi alö II-lea Principele Transilvaniei conferesce bucătarului


seü I o u ă F ă g ă r ă ş a n u din comuna Draguşă titlulă de nobilă tran­
silvană împreună cu dreptulu de a purta insigne nobilitari.

Nos Georgius Rakoci Dei Gratia Princeps Transylvaniae Partium


Regni HuDgariae Dominus et Siculorum Cornes, etc. Memoriae com-
mendamus tenore praesentium significantes qnibus expedit universis.
Quod nos cum ad nonnullorum fldelium Dominorum Consiliariorum
uostrorum singulärem nobis propterea factam intercessionem ; tum
vero attentis et consideratis fidelitate et fidelibus servitiis Strenui
loannis Fogarasi Coci noştri primarii, quae ipse in arte sua coqui-
naria fideliter exhibuit et impendit, ac in posterum etiam exhibere et
impendere veile, perhibetur. Eundem igitur Ioannem Fogarasi, et
consortein suam Annám Nyagoje, ac Matthaeum, Simonom, Sta-
nislaum, Ladislaum et Stephanum filios, item Mariam, Sdanam
et Helenam filias ex speciali gratia nostra, et potestatis nostrae
plenitudine in coetum et numerum verorum natorum et indubitato-
rum regni noştri Transilvaniae, et partium Hungáriáé eidem anne-
xarum Nobilium annumerandos aggregandos cooptandos et adscri-
bendos esse duxim ^Jw nut annumeramus, aggregamus, cooptamus
et adscribimus per praesentes. Decernentes expressè ut a modo
deinceps successivis semper temporibtis idem Ioannes Fogarassi ac
per eum Anna Nyagoie, consors ; item Mattbaeus, Simon, Stanislaus,
Ladislaus, et Stephanus filii, nec non Maria, Sztana, et Helena fi-
liae suae, ipsorumque haeredes et posteritates utriusque sexus uni-
versi, pro veris natis et indubitatis Nobilibus habeantur et repu-
tentur. In signum autem huius modi verae et perfectae nobilitatis
eoruin haec arma seu nobilitatis insignia : Scutum videlicet militare
coelestini coloris in cuius campo sive area homo integer, viridi tu­
nica indutus, ad mensarn stare, et ambabus manibus cultros coqui-
94 NIC. DENSUŞIANtJ.

narios tenendo quasi carnes diversas in partes minutiores scindere


vïsitur. Supra scutum galea militaris clausa est posita, quam conte-
git diadema Regium gemmis et unionibus eleganter distinctum et
ornatum. Ex cono verb galeae teniae sive leminisci variorum colo-
rum liinc inde defluentes, utrasque oraş seu margines ipsius scuti
pulcherrimè ambiunt et exornant, prout baec ornnia in căpiţe sive
principio praesentium literarum nostrarura docta manu et arte Pi-
ctoris clarius expressa et depicta esse cernuntur, animo deliberato et
ex certa scientia liberalitateque nostra Principali memorato Ioan . .
............... Ânnae Nagoie consorţi ac Matthaeo, Simoni, Stanislao,
Ladislao et Stephano filiis, nec non Mariae, Sztanae et Helenae fi-
liabus ipsorumque haeredibus et posteritatibus utriusque sexus uui-
versis gratiosè dedimus donavimus et contulimus, annuentes et con-
cedentes ut ipsi praescripta arma seu nobilitatis insignia more alio-
rum verorum et indubitatorum natorum Nobilium armis utentium,
ubique in praeliis, hastiludiis, ornamentis, duellis, monomachiis,
aliisque quibusvis exercitiis militaribus et nobilitaribus : Ittem si-
gillis, vexillis, cortinis, velis, aulaeis, annulis, clypeis, tentoriis, do-
mibus, sepulchris et generaliter quarura libet rerum et expeditionum
generibus, sub merae et perfectae nobilitatis titulo, quo eos ab uni-
versis et singulis cuiuscunque status, conditionis, et praeeminentiae
homines existant, insignitos diei, teneri, et nominari volumus ferre
et gestare, omnibusque et singulis iis honoribus............. privilegiis,
indultis, libertatidus, immunitatibus et praerogativis, quibus caeteri
veri, nati et indubitati regni noştri Transilvaniae et partium Hun­
gáriáé eidem annexarum Nobiles, ac militares homines quoinodo-
cunque de jure et ab antiqua consuetudine utuntur, fruuntur, et
gaudent, perpetui) uti, frai et gaudere valeant atque possint. In
cuius rej memóriám, firmitatemque perpetuam, praesentes literas
nostras pendentis et authentiei sigilii noştri munimine roboratas
memorato Ioanni Fogarassi, et Aunae Nyagoie consorţi, ac Mat­
thaeo, Simoni, Stanislao, Ladislao et Stephano filiis, nec non Ma­
riae, Sztanae, et Helenae f i l i ............... ipsorumque haeredibus et
posteritatibus utriusque sexus universis dementer dandas duximus
et concedendas. Datum in Civitate nostra Alba Julia die octava
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 95

Mensis Mártii Anno Domini Millesimo, Sexcentesimo, Quinquage-


simo secundo.
Georgius Rakod mp.
Ioannes Horvat
de Palocz Secr. mp.
(L. S. P.)

în dos ö :
Juxta ritum et veterem huius Terrae Fogarasiensis consuetudinem prae-
sentes Literae, Illustrissimi Principis, et D. D-ni Oeorgy Eakoci Dej Gra­
tia Begni Transilvaniae Principis, Partium Kegni Hungáriáé Domini et
Siculorum Comitis, Domini Domini nostrj Clementissimi, Armales seu
nobilitares pro parte Ioannis Fogarasi de Dragus, sunt in frequenti et celebr.
sede superiorj Arcis Fogaras, tribus in sedibus, publicatae, proclamatae, ac
in vigore suo nemine contradicente relictae. In Anno Millesimo sexcente­
simo quinquagesimo secundo, die 4 May.
Publicatae et extradatae per me Michaelem Czine . . de Fogaras, Juratus
Nótárius Sedis Juditiariae Nobilium Fogarasiensium.
Idem Nótárius mp.

(Originalulă pe pergamenă în posesiunea d-luî ingineră N. Făgărăşană; înălţime


59 cm. 4 mm., lăţime 71 cm. 1 mm. Sigilulu pendentă în ceră roşia (diametru 5 cm.
5 mm.) représenta la mijlocă unu scută ovală cu armele Transilvaniei, süsü sórele şi
semi-luna, josu acvila şi cele şepte castele. Peste scutulă Transilvaniei la mijlocă este
aşezată ună scută mai mică cu armele Racoţesciloră representândă o acvilă cu aripile
întinse privindu în drépta, de desuptă o rota aşedată pe trei munţi. In jurulă sigiluluî
inscripţiunea.................RAKOCI. D. G. PRINCEPS TRANIÆ PART. REG. HYN.
DO. ET. SICCO).

XXXII.

1689, Iuniü 16.


Michaiű Apafi I, Principele Transilvaniei, confirmă diploma Anei Na-
dasdi, dómnel Ţerel Făgăraşului, cu privire la drepturile boerescï ale f a m i-
l i e 1 P o p a , în comunele Eecea, Luţa, EîuşorQ şi Buciumö.

Nos Michael Apafi Dei Gratia Princeps Transilvaniae Partium


Regni Hungáriáé Dominus et Siculorum Cornes etc. Memoriae com-
mendamus tenore praesentium significantes quibus expedit universis
96 NIC. DENSUŞIANU.

et singulis, quod pro parte et in personis Strenuorura Serbani Popa


de Récse, Bonorum nostrorum Porumbakiensium Racionistae nec non
Popa Bad parentis, ac Popa Satan fratris ejus omnino de Rétse,
exhibitae sunt nobis et praesentatae Literae quaedam Magnificae
quondam Dominae Annae de Nadasd, Spectabilis ac Magnifici quon-
dam Stephani Majlad Yajvodae Transilvaniae et Siculorum Co-
mitis Relictae, titulo novae donationis confectae et eraanatae, qui-
bus mediantibus dicta Domina Anna de Nadasd Distrietus Terrae
Fogaras Domina videlicet terrestris medietatem Bojaronatus pos­
sessionis Rétse, ac in ejusdem territorio quoddam praedium Lutza
dictum cum alpiurn Szekeritsore et Plasse dictarum medietatibus,
item mediam similiter partém dictae possessionis Russor et posses-
sionem tertiam Búcsúm vocatam totaliter, Cziganosque filios quondam
Frate Czigani, item Bagyul, (nume ilegibilü),Kalota, Kokossa, Drinke,
Kajkire et Puhacz filios et totam familiam, per majores eorum pa­
cifice tentas et possessos (ex eo quod universae literae eorum . . . .
praedictorum iurium possesisonariorum et alpium et cziganorum
concernentes ignis voraginibus absumptae fuissent Nova Donatione
praespecificatorum ut praefertur majoribus dedisse novisque in lit-
teris privilegialibus transumpsisse cernebatur tenons infrascripti.
Suplicatum itaque extitit nobis humilime, quatenus nos easdem Li­
teras novae Donationis ratas habentes, eisdem literis consensum
nostrum praebere nostrisque literis inscribi facere, quandoquidem
caractères earum vetustissimis temporibus usitati a plerisque per-
legi nequeant antiqui etiara esse perhibentur) dignaremur quarum
quidem Literarum tenor talis est.
(ïïrméza doeumentulü sub No. II).

Nos igitur praemissa suplicatione nobis modo quo supra por-


recta faventer exaudita et admissa praemissas Litteras novae Do­
nationis non abrasas, non cancellatas nec in aliqua sui parte su­
spectas, sed omni vicio carentes praesentibus Literis nostris de verbo
ad verbum sine diminutione'et augumento variationeque aliquali
inseri et inscribi quoad omnes earum continentias, clausulas, articu-
los, et puncta, eatenus quatenus eaedem rite et legitime existunt
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 97

emanatae viribusque earum veritas sufragatur, acceptaraus aproba-


mus, iisdem nostrum praebuimus consensum, imo praebemns bene-
volnmpariter et adsensum, et nihilominus (verba praetermissa) erga
eosdem Serbanum Popa ac Popa Rad parentem et Popa Sztan fra-
trern ejus gratiae nostrae Principális declaratione, totum item et
omne jus nostrum regium, quod in praedeclarata medietate Boje-
ronatns possessionis Retse ac in ejusdem territorio praedicta Lutza
nuncupata.. . alpium SzkeritsoraetPlassasic vocitatarum medietati-
bus item media parte alterae possessionis Russor et possessione totali
Butsum Cziganisque filiis olim Frate Cigan, ad haec Bagyul (nume
ilegibilfl) Kelota, Kokoska, Drinke, Kapkire et Puhay ac tota familia
etiam qualitercumque existeret et haberetur aut eaedem iidem et
idem nostrum ex quibuscunque cansis---- modis et racionibus con­
cernèrent collationera simul cum cunetis suis utilitatibus et pertinen-
tibus quibus libet terris scilicet arabilibus, cultis et incultis agriş,
pratis, pascuis, campis, foenetis, silvis, nemoribus, montibus, alpibus,
vallibus, vineis, vinearumquepromontoriis, aquis item fluviis, piscinis,
piscaturarum aquarumque decursibus, molendinis et eorum locis gene­
raliter verő quarumlibet utilitatum et pertinentiarum suarum inte-
gritatibus quovis nomiuis vocabulo vocitatis ad easdem de jure et ab
antiquo spectantibus et pertinere debentibus sub suis veris metis et an-
tiquis limitibus existentibus, memoratis Serbano Popa, nec non Popa
Rad parenti ac Popa Sztan fratri ejus haeredibusque et posteritati-
bus eorum universis dedimus donavimus et contulimus prout damus
donamus et conferimus jure perpetuo et irrevocabiliter tenendas pos-
sidendas pariter et habendas, salvo jure alieno. Quas dos in formam
Privilegii noştri redigi faciemus dum nobis in specie fuerint repor-
tatae. Datum in curia nostra Porumbakiensi die decima sexta men­
ais Junii Anno Domini millesimo sexcentesimo octuagesimo nono,
et subscriptum erat : Michael Apafii mp. Franciscus Lugosi Se-
cretarius mp.

Tribus in sedibus judiciariis Nbbilium Fogarasiensiura juxta tnorem et


antiqiiam consvetudinem hujus T rrae Fogaras praesentes Literae Bojero-
nales notniuibus et in ptrsonis introacriptorum Serban Popa de Ré se, nee
non Popa Rad parentis, ac Popa Sztan fratris ejus onanino de Rétse exhi-
7
98 NIC. DENSUŞIANU.

bitae, lectae, promulgatae ab omnibus quorum interfait, aprobatae accepta-


tae ac in suo vigore nemine contra îictore apparente relictae. Extradatae
vero die septima mensis Junii Anno Domini Millesimo sexcentesimo nona-
gesimo per Stephanum Lészai juratum notarium sedis sup. Nob.

(Copia din secolulü trecută în archiva vechia a comitatului Fagăraşn sub No. 855)

XXXIII.

1689, Âugustü 6.
Michaiü Apafi I, Principele Transilvaniei, confirmă în statulü boerescu pe
S t a n ü Mo n e a din Veuetia-de-josú sub condiţiune ca dînsulü şi erezii
sei, întocma ca şi cela-l-alţl boerl, se p r e s t e z e s e r v i c i i m i l i t a r i
e q u e s t r e l a c a s t e l u l ü F ă g ă r a ş u l u i şi î n a l t ă l o c u , î n
c o n f o r m i t a t e cu v e c h i a c o n s v e t u d i n e .

Nos Michael Apafi Dei Gratia Princeps Transilvaniae partium


regni Hungáriáé Dominus et Siculorum Cornes. Memoriae commen-
damus tenore praesentium signifiantes quibus expedit universis,
quod Nos cum ad nonnullorum fidelium dominorum consiliariorum
nostrorum........ fidelis nobis sincere dilecti spectabilis ac generoşi
Stephani Nalaczi de eadem Nalacz consiliarii noştri intimi comitatuum
Hunyad (et) deZarand comitis, aulae nostrae magistri ac arcis nostrae
Devensis Capitanei ubique supremi, singulärem coram Nobis pro
parte et in persona strenui Sztan Monya de Also Venicze factam
intercessionem, tum vero benigne attentis et consideraţia fidelitate
fidelibusque servitiis ejusdem, quae idem praetitulati Stephani Na-
latzi in curia nostra saepe numero a latere serviendo fideliter se ac
laudabiliter aecommodans juxta exigentiam muneris ipsius eidem
concredita omnia negotia ad complacentiam est executus, speran-
tes ipsum deinceps etiam adicturum, imo hacce Principali nostra
clementia accensus, majora quoque fidelitatis documenta daturus.
Eundem itaque Sztan Monya boeronali hactenus etiam praerogativa
gavisum e speciali gratia nostra ac Principális potestatis nostrae
plenitudine denuo et ex novo eximendum ac in coetum et numerum
verorwn, natorum et indubitatorum Boeronum Districtus seu Ter-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 99

rae Fogaras annumerandum, aggregandum, cooptandum et adscri-


bendum duximus, decernentes expresse ut a modo deinde successivis
semper temporibus, idem Sztan Monya haeredesque et posteritatea
ejus utriusque sexus universae pro veris, natis et indubitatis Boero-
nibus habeantur et reputentur ; omnibusque et singulis iis hono-
ribus, privilegiis, immunitatibus et praerogativis, quibus caeteri
veri nati iudubitatique Districtus seu Terrae Fogarasiensis Boe-
rones de jure et ab antiqua consvetudine utuntur fruuutur et
gaudent, perpetuo uti frui et gaudere valeaut atque possint, ita
tarnen ut equis armisque optime instructi Nobis ac successoribus
nostris ad arcem 'Bogaras cxhibenda, alioque in loco praesianda
quaelîbet servitia juxta antiquum morém et consvetudinem instar
aliorum ejusdem ordinis Boeronum supportare; iino in omnibus ju-
ridicis rebus ac publicis consvetudinibus ab officialibus annotatae
arcis Fogaras dependere modis omnibus debeant et sint adstricti,
neque in ullis temporum vicissitudinibus a praefata arce nostra Fo­
garas se se extrahere ausint modo aliquali. Pro ampliori autem gra-
tiae et munificentiae nostrae Principális erga praomentionatum
Sztan Monya haeredesque et posteritates ipsius, declaratione, totalem
et integrum hindum ipsius aediílciosum ab una et superiori strenuus
Gabrielis Czajna de Also Yenitzie Boeronis Domus, ab altera et in­
feriori providi Opra Labes in portioné nostra possessionaria in pos-
sessione Also Yenitze districtu Terrae Fogaras et comitatu Albensi
Transilvaniae existente habitum, hactenus etiam per praelibatum
Sztan Monya jure avitico ac optimo, nunc etiam pacifice tentum et
possessum, simul cum cunetis suis utilitatibus et pertinentiis quibus-
libet, terris scilicet arabilibus cultis et incultis, agris, pratis, pascuis,
campis, foenetis, sylvis, nemoribus, montibus, vallibus, aquis item
fluviis, piscinis, piscaturis, aquarumque decursibus, molendinis, et
eorum locis, generaliter vero quarumlibet utilitatum, et pertinen-
tiarum suarum integritatibus quovis nominis vocabulo vocitatis ad
praespecifieatum fundum jure perpetuo et avitico ab antiquo tentis
et possessis sub suis veris metis et antiquis limitibus existeDtibus
ab omni servitute jobbagionali et plebea denuo et ex novo (: ut prae-
missum est :) dementer eximendum libertateque boeronali condeco-
100 NIC. DENSUŞIANU.

randum esse duximus, prout eximimus, annumeramus, aggregamus,


cooptamus et adseribimus, praedeclaratum ipsius fundum aedificio-
sum boeronali praerogativa condecoramus praememorato Sztau Monya
libere possidendum in manibus ipsius relinquimus salvo jure alieno,
harum nostrarum pendentis et authentici sigilii noştri munimine
roboratarum virtute et testimonio Litterarum mediante. Quas Nos
ad formam Privilegii in hujus rei memóriám firmitatemque perpe­
tuam annotato Sztan Monya haeredibusque et posteritatibus ipsius
utriusque sexus universis boeronali praerogativa benigne duximus
concedendas. Datum in Castro nostro Radnóti die sexta mensis Au-
gusti Anno Domini millesimo sexcentesimo oetuagesimo nono.
Michael Apafi mp.
, Franciscus Lugosi mp. secret.
Praesentes Litterae ioeronáles nomine et in persona introscripti Sztan
Monya de Also Venitze tribus in sedibus judiciariis Nobilium Fogarasiensium
frequentibus exhibitae sunt, promulgatae et publicatae ab omnibusque quo­
rum interfuit approbatae ac in boc vigore debito cum obsequio, nemine
contradicente, relictae. Extradatae die 10-a Decembris 1689, per Stepbanum
Leszay sedis praef. juratum Notarium.
(Colecţiunea d-luî Ioană cav. de Puşcariă).

XXXIV.
1701, Aprile 9.
Leopoldü I împeratulu Germaniei conferesce lui I o n ű S e b e ş an u
(Sassebeşi) titlulü de n o b i 1 ü pentru tóté ţările Austriei, cu dreptulu de a
purta i n s i g n e n o b i l i t a r i : unű scutü militarü representândü la mijlocQ
unü braţii ţinendă îd mână unü condeiűde scrisă (]).
Nos Leopoldus Dei Gratia electus Romanorum Imperator semper
(1) Din acestă familiă îşi trage originea distinsulă economistă d-lü P. S. Au-
relianu. Judecândă după armele nobilitari, ce le confere împeratulu Leopoldfl lui Ionü
Sassebeşi (calamum scriptitorium) se vede, că dînsulü a fostü unü omü învăţată
în epoca sa. Atâta scimă, că mal înainte cu optfi-spre $ece am (1683) se înfiinţase în
Sebeşu o tipografia românésca nENTpS ASMHHdpA irkAlSAÖH NOCTpS, în care s’a
tipărită ca ceade’ntâiă «uârgă» cartea cunoscută snb titlulu : GlIKpHIOAk /(E d8p.
Pe la anulă 1796, unulă din familia Sassebeşi, anume George Sassebeşi, era aşe­
zată în Ţâra Făgăraşului (în comuna Veneţia-de-josu), după cum se vede din for­
mula de publicaţiune înscrisă la finele diplomei.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 101

Augustus ac Germaniae, Hungáriáé, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae,


Sclavoniae, Ramae, Serviae, Galitiae, Lodomeriae, Cumaniae, Bul-
gariaeque etc. R es, Archidux Austriae, Dux Bur. ' % Braban-
tiae, Styriae, Carinthiae, Carnioliae, Lucemburgi ac saperions, et
inferioris Silesiae, Würtembergae et Techae, Princeps Sveviae, Mar-
chio Sacri Romani Imperii, Burgoviae, Moraviae, Cornes Habspurgi,
Tirolis Ferretis, Kyburgi, et Goritiae, Landgravius Alsatiae, Domi­
nus Marehiae Sclavoniae, Portus Naonis et Salinarum etc. Memoriae
commendamus, tenore praesentium significantes quibus expedit uni-
versis. Quod Nos cum ad nonnullorum Fidelium Nostrorum singula-
riter Majestati Nostrae propterea factam humilliinam intercessionem,
tum vero attentis, et consideratis fidelitate, fideliumque seruitiorum
meritis Ioannis Szasssebesi de eadem Szászsebes, quae ipse Maje-
tati Nostrae, Augustissimaeque Domui Nostrae Austriacae, variisin
occasionibus fideliter exhibuisse, et impendisse, perhibetur, in poste-
rum quoque exhibiturum et impensurum nulii dubitamus. Eundem
igitur Ioannem Szaszsebesi ejusque Conjugem, filios, Haeredesque,
et Posteritates eorundem utriusque sexus universos, e Statu, et
conditione Civili, in qua hactenus perstitere, de Caesareo-Regiae
Potestatis Nostrae plenitudine gratiaque speciali eximentes, ac
in coetum et numerum verorum, et indubitatorum Regni Noştri Hun­
gáriáé aliorumque Regnorum, ditionum et Provinciarum Nostrarum
Haereditariarum, Nobilium duximus aunumerandos, cooptandos, et
adscribendos. Annuentes, et ex certa Nostra scientia animoque deli-
berato concedentes ut ipsi a modo in posterum futuris, et perpetuis
semper temporibus, omnibus iis gratiis honoribus praerogativis, et
immunitatibus, quibus caeteri veri et indubitati, dicti Regni Noştri
Hungáriáé, aliorumque Regnorum, Ditionum, et Provinciarum Nostra­
rum Haereditariarum Nobiles natura jure vel antiqua consvetudine usi
sunt et gavisi, utunturque et gaudent, uti frui et gaudere possint,
ac valeant, haeredesque et Posteritates eorundem utriusque sexus
universi, valeant atque possint. In cujus quidem Nostrae erga eos
exhibitae Gratiae, et Clementiae, ac Liberalitatis, Testimonium, ve-
raeque et indubitatae Nobilitatis signum, haec Arma seu Nobilitatis
Insignia scutum videlicet Militare erectum coelestini coloris cujus
102 NIC. DENSUŞIANU.

fundum cespis viridis occupât, super quo brachium humánum, humero


tenus resectum caeruleo amictu indutum, calamum scriptitorium
manutenere conspicitur. Supra scutum galea militaris eraticulata est
posita, cui supereminet Diadema Regium gemmis uniouibusque de-
ceuter redimitum, ex quo aliud brachium humánum interiori per
omnia simile părem calamum scriptitorium proferre visitur. A sum-
mitate verő seu cono galeae, laciuiis sive lemniscis hinc candidis et
rubris, illinc vero caeruleis et fulvis, in scuti extremitatibus placide
se se diffundentibus, illudque pulcherrime exornantibus. Quemadmo-
dum haec omnia in Principio seu căpiţe praesentium Literarum Nostra-
rura, Pictoris industria genuinisque suis coioribus illustrata, lucidius,
ob oculos iutuentiura posita esse conspiciuntur. Eidem Ioaoui Szász­
sebes! ejusdem Conjugi, filiis haeredibusque et posteritatibus ipso
rum utriusque sexus universis gratiose danda duximus, et confe-
renda. Decernentes et ex certa Nostra scientia animoque deliberato
coneedentes, ut ipsi, a modo in posterum futuris et perpetuis semper
temporibus, eadera Arma seu Nobilitatis Iosignia, more aliorum ve-
rorum et indubitatorum, dicti Regui Noştri Hungáriáé, aliorumque
Regnorura, Ditionum, et Provinci arum Nostrarum Haereditariarum
Nobilium, sub iisdem juribus, praerogativis et immunitatibus, quibus
caeteri, veri et indubitati praefati Regni Noştri Hungáriáé, alio­
rumque Regnorum, Dicionum et Provinciarum Nostrarum Haeredi­
tariarum, Nobiles natura, jure vel antiqua consvetudiue usi sunt,
et gavisi, utuuturque et gaudent, ubique in praeliis, certaminibus,
pugnis, hasiiludiis, torneamentis, dueliis, monomachiis, ac aliis qui-
busvis exercitiis militaribus, et Nobilitaribus, nec non sigillis, ve-
lis, cortinis, aulaeis, annulis, vexillis, clypeis, tentoriis, domibus et
sepulchris generaliter vero in quavumlibet rerum, et expédition« m
generibus sub merae, verae, syncerae, et indubitatae Nobilitatis titulo,
quo eos ab omnibus, cujuscunque status, conditionis, honoris, digni-
tatis, et praeeminentiar hominibus insignitos. et ornatos, dici, nomi-
nari, haberi et reputari volumus, mar.da-musque ferre, et gestare, ac
iis in aevum uti frui, et gaudere possint ac valeaut, haeredesque, et
posteri eornndem utriusque sexus univeisi valeaDt, atque possint.
Imo nobilitamus, damus et conferi mus praesentium majoris, et aulici
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 103

Sigilii Noştri pendentis munimine roboratarum per vigorem. Da­


tum in Civitate Nostra Wienna Austriae Die nona Mensis Április,
Anno Domini Millesimo Septingentesimo Primo, Regnorum nostro-
rum Romani Quadragesimo Tertio, Hungarici Quadragesimo Sexto,
Bohemici vero Quadragesimo Qointo.
Leopoldus m.p. Cornes Samuel Kálnoky m.p.
(L. S. P.) Joannes Fiath m.p.
Praesentes litterae armales in Generali Congregatione nobilium Universi-
tatis Inel. Districtus Terrae Fogaras die 19 Sept. A. D. 1796 publice per-
lectae nemineque contradiceute Publioatae Exhibenti Georgio Szaszsebesi
restituuntur. Ex ealem generali Congregatione anno die ut supra notatis.
Extradatae per Adamum Ra . . . incl. distr. Terrae Fogaras jur. n.
Praesentes Literae Armales in Marcali Congregatione Nobilium Universi-
tatis Incl. Distr. Terae Fogaras Die 5 Mensis Április arini 1837 celebrata
denuo publicatae, nemineque contradicente in suo vigore remanentes Suppli-
canti Ioanui Szaszsebesi hisce restituuntur. E praeattacta marcali Congrega­
tione Anno dieque supranot.
Extradatae per Stephanum Hamar Ord. Incliti distr. Fogaras jur. notar.
Praesentem Copiam e vero et authentico suo originali per me sine ultra
variatione fideliter descriptam esse fide mea mediante attestor. Sign. Vene­
ţia inferiori 23 Marţii 1860. Nicolaus Szaszsebesi mp.
(Colecţiunea U-luï I. cav. de Puşcariă). par. gr. cath.

XXXV.
A. 1728.
Genealogia familiei Monea din Veneţia, delà Grigorie vistierulü
lui Negru Vodă 1185.
Călugărulă basilitü Samuilü Clainű, în manuscriptulü seö I s t o ­
r i a D o m n i l o r 0 Ţ 0 re ï - r o m â n e s e ï şi al M o l d o v e i (An­
nales Principum Transalpinorum eţ Moldavicorum), vorbindü de­
spre începutulfl Domniei lui R a d u N e g r u , ne spune următorele :
« Amö aflată în Ţâra Făgăraşului în comuna Veneţia-de-josti, în zi-
«dalü casei lui Iouaşeu Mouea, fostü Vicariü generală ală clerului
«din Transilvania, o petră cuurmătorea inscripţiune.» Aici Samuilü
Claină ne comuuică textulă acestei inscripţiunl familiare, dar ca-
104 NIC. DENSUŞIANU.

racterele se copiase greşiţii în multe locuri, şi o mare parte a le­


gendei a remasü pînă astâ-çjï nedescifrabilă.
O altă copiă de pe acestă inscripţiune o făcuse pe la auulü 1860
d. Ioană ca?, de Puşcariu, fostü primă-căpitană alö Ţerel Făgăra­
şului, pe care d-sa a avută amabilitatea a ne-o pune la disposiţi-
une în cursulü acestei publicaţiunl1).
Textulă inscripţiunil lapidare din Veneţia, aşa după cum ni-lă
comunică d. Puşcariu, este următorulă :
V I X I T . GRr. I. VE NE T US A N N O D Hl
1185. GENEALO Armele GIA AUTHEN
T I C A MO Vicariu- NESTI
CA. G R E G O RI ^ V E N E T U S
M
T H E S AURA RI ^ V A I V O D Æ
NIGRO : A Ionascu QV O D O N A T U S
IV. V A L . B U S CV : S I L V I S ET
Monea 2)
CAMPIS : GEN : GRE GOR SECVNDÜM
A. 1216) : H I C G. G R I G O R . EX QVO M A I L A T H FI
1 2 5 0 : ) LrA K O M A N A E T II G R I G O R : HI D I V I S I
1279 : ) M. IA VAL : KUTSULATA K. II. VAL. G. III VAL
1390 : ) = V E N E Ţ I A E T R I V U L Ü S A L S V . SOJRT S ET
GR. GEN. III GRIGOR, ROMAN, STOICA, THOM : DIVISI
GR • QUART A I N T E GR A S ORTI T^ GEN : STEPH AN u GR
1449 :) HIC. GE. S AL AMONÉ ( : A MATRE MONE DI CT / / :)
ET STEPHAN/ MONE . SALAMON. GEN. MAN MONE
1499. HI C. G. STEPHAN M O N E II. HI C GEN. VOIR
MONE. HIC G II. MAN MONE. HIC GEN. I O A N N É MONE
E X QVO IO N A S M O N E V. V I C A R . , G. 1728. 8)

i1) Asta-çlï, după cum ne comunică d-lü N. Sassebeşi, preotü in Veneţia-de-josu


inscripţiunea familiei Monea este aprópe illegibilă, din causa tempestăţiloru, la carï
a fostü espusă acestă petră commemorativă.
(2) Bepresintă unü scutü în formă orbiculară, la mijlocű armele Ţereî Eomâ-
nescî : o acvilă cu aripele întinse privindü în drépta şi cu crucea în pliscîî, iar în
ghiare ţinândfl o coronă de mărgele, în mijloculü căreia se vede o mână cu crucea pa­
storală. ln jurulü acestorü arme inscripţiunea : HpO TO nO ll IoHAUJK M one NO-
TdpEUJ COKOpSASH M dpE.
(3) Teitulü comunicatü de Samuilü Clainü lui Engel este urmätorulü : Vixit ©ri. 1,
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 105

Pe care no! o citimü astü-felíí :


Yixit Grigorius primus Yenetus Anno Domini 1 1 85. Genealogia
authentica Monestica. Gregorius Yenetus Thesaurarius Y a i ? o d a e
N i g r o (sic), a quo donatus quatuor vallibus cum silvis et campis;
genuit Grigorium secundum Anno 1 2 16. Hic genuit Grigorium ex
quo Mailath, 1 2 5 0 filia Eomana et secundus Grigorius. Hi divisi
(1 2 7 9 ) Mailath primam vallem Kutsulata, Komana secundam vallem,
Grigorius tertiam vallem (1 3 9 0 ), hoc est Yenetia(m) et Kivulum
salsum sortiti sunt, et Gregorius genuit tertium Grigorium, Ko-
manum, Stoicam, Thomam ; divisi Grigorius quartam integram sor-
titus genuit Stephanum, (et) Grigorium (1 4 4 9 ). Hic genuit Sala­
monéin (a matre Mone dictum) et Stephanum Mone. Salamon ge­
nuit Man Mone 1 4 9 9 . Hic genuit Stephanum Mone secundum. Hic
genuit Yoik Mone. Hic genuit secundum Man Mone. Hic genuit
Ioannem Mone, ex quo Ionas Mone venerahilis Yicarius gene­
ralis. 1 728.
Acestă iDScripţiune o traducemfl în limba română astö-felö :
A trăitfl Grigore celfl de’ntâiO YeneţianulO în anulfl Domnului
118 5 . Genealogia autentică a Familie! Monea (e următdrea). Gri­
gorie Veneţianulfi, vistierulil Iu! E e g r u - Y o d ă , din partea că­
ruia a fostü dăruita cu patru văl, cu păduri şi câmpuri, a. născuta
pe Grigorie aia doilea (anula 1216). Iar acesta a născuta pe Gri-
gorie, din care s’a născuta Mailata, (1 2 5 0 ) fiica Comana şi Grigorie
ala doilea. Aceştia împărţindu-se (1279), Mailata a căpătata valea de
’ntâia Cuciulata, iar Comana valea a dóua, Grigorie valea a treia
(1 3 9 0 ) adecă Yeneţia şi Părîula *) sărata. Şi Grigorie a născuta pe
Venetus anno D. 1185. Genealogia Authentica Monestica. Gregorius Venetus Thesau­
rarius Wajvodae Nigro a quo donatus IV. yallibus cum Sylvis et Campis. Gen. Gre-
gorium secundum 1216. Hic. J. Gregor, ex quo Mailath 1250., Filia Komana, et
II Gregor. Hi divisi 1279. M. J. A. Vall. Kutsulata K. II Vall. G. III. Val. 1390)
= Venetzh et rivulus Salsnsort. et. Gr. Gen. III. Grigor Komanns Stoikam Thom.
Divisi : Gr. Quarta integra sortitus. Gen. Stephanum. Gr. 1440. Hic G. Salamonéin a
Matre Mone dictum : T. Stephanum Mone, Salamon Ge. Man Mone 1409. Hic
Ge. Stephanum Mone II. Hic T. Voik Mone. Hic G. Mau Mone (Acestă persona
lipsesce la d-lü Puşcariu, şi este erőre evidentă în copia lui Clainű, de oră-ce unu
Man Mone vine şi mal înainte). Hic. G. II Man Mone, hic G. Joannem Mone
aeqno Jonas Mone v. Vicarius P. 1728. — Engel. Geschichte der Moldau und Wa-
lachey I. pag. 92.
(l) Comună vecină cu Veneţia.
106 NIC. DENSUŞIANU.

alti treilea Grigorie, pe Comanü, pe Stoica şi pe Torna. Aeeştia îm-


părţindu-se, Grigorie a căpătată întregit valea a patra, şi a näscutü
pe Ştefanii şi pe Grigorie (1449). Iar acesta a näscutö pe SolomonO
(care, după mumă-sa s’a numiţii Monea) şi pe StefauO Monea. Şi So-
lomonil a născuţii pe Manü Monea (1499). Acesta a näscutö pe alü
doilea Ştefanii Monea, iar acesta pe Voicu Monea, acesta pe alti
doilea Manü Monea, şi acesta pe Ionű Monea, din care s’a näscutö
Ionaşcu Monea, venerabilulü Vicarii! generalii. 1728.
Reposatulü Samuilö ClainO însoţise acéstâ inscripţiune cu urmă-
tórele observaţiunî :
«De unde va fi luatö Ionaşcu Monea genealogia acésta, dînsulü
nu ne spune. Dar’ seinul, că Ionaşcu Monea era unü bärbatü în-
văţatO, şi póte a luat’o din chârtiele familiei sale, fiindü-cä nu pu-
temö crede, că unö astü-felö de bärbatü arü fi voitü să minţă. Resultä
din acestü documentă, continuă Samuilö Clainö, că Negru-Vodă a
träitö p e l a anulü 1 1 8 5 , dar fiindü cä-lü numesce numai Negru,
care este epitetulö familiei, şi mi-î (Jice Radu-Negru, puternö să
presupunemü, că N e g r u - Y o d ă din anulö 1 1 8 5 va fi fostü m o-
ş ul O o r i s t r ă m o ş u l i l l u i R a d u - N e g r u - V o d ă » .
Nobilimea din Ungaria şi Transilvania, înţelegemO nobilimea un-
gurescă, mal avea încă şi ’n secululü trecuíövana ambiţiune să pună
în fruntea genealogiei familiare pe cei de’ntáiö descălecători ai Un-
gurilorö, pe câte unö principe, împăraţi!, saö câţi-va eroi din epocele
cele mai obscure, şi adese-orl genealogiele aceste fabulóse eraü con­
firmate de regii Ungariei şi de împăraţii Germaniei*).
Şi ca să nu mal amintimü de alţii, împëratulü Leopoldü I con­
firmă la anulö 1687 genealogia familiei Esterhazy din Ungaria,
p) Szirmay, Notitia Comitatus Ugochiensis. 109. Diploma imp. Iosifu I din an.
1707, dată lui Ştefanii Szirmay .- «Vetustam Stephane Szirmay familiae tuae stirpem
inde ab a l t e r e a d h u e H u n n o r u m ex S c h y t h i a e g r e s s u , dum colo-
nias in terra Pannóniáé inter se repartiti fuissent, ad íluvium Sajó prope Miskolc z
consedisse, etc.» — Familia B a 11 y a n i din Ungaria îşi derivă genealogia delà Du­
cele Eörs a. 970 (Stemmatographia nobil, familîarum ßegni Hung. 1796. 39). Iar alţii
duceau originea familiei B a t h o r i din Satinară pînă la soldaţii Legiunii a X III
gemine, ce venise în Dacia (ibid. 54). Familia A n t a l i i susţine, că Antoniu în-
temeiatorulă familiei se trăgea din gintea romană Curţiu iPesty, A szőr. Bánság,
I. 245) ; şi în fine alţii derivau originea c a s e i H a b s b u r g ! ce din tribulfi ro­
mană Anicia (Schwartner, Introductio in rem diplomaticam. 1802. 256).
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 107

ţntre aï cărei strămoşi vedemü figurándü pe Atila. pe mal mulţi


monarchî al Scitiel, şi îu fruntea tuturorű acestora suverani stă Nim-
rodö, primula monarchü alü lumii *).
Acelaşi caracterü îlO are şi genealogia familiei Monea delà Gri-
gorie vistierulü lui Negru-Yodă (1 1 8 5 ).
tn coleeţiunea de faţă noi amö publicata mal multe diplome ale
familiei Monea din Veneţia, dar în nici unuia din documentele aceste
nu se face amintire de vre-unü acta din suta a X II, X III, XIV, XV
saO XVI, nimica despre cele patru văl, cu păduri şi câmpuri, nimicO
despre Grigore vistierulO Făgăraşului din 1185, care de sigurO nici
c’a v&Jutü pe Negru-Vodă.
Totu ce putemO admite este numai o simplă tradiţiune, ce va fi
esistatü în familia Monea, că unO membru ala el să fi fosta vistierö
saa dispensatorü la vre-unü principe transilvana, cari petreceaü a-
dese ori în castelulü Făgăraşului2). O asta fela de tradiţiune a cer­
cată apoi bêtrânulü Monea s’o îmbrace în formă mal concretă, fixândü
genealogia familiei sale Iu cursula unul lungü periodü de 541 ani,
dar pe adevërü istoricii acestă genealogia nu se basézâ3).

(*) Stem m atographia, pag. 33. 1687 : «Leopoldus I. . . . hino B e n d e g ú z (ge­


nealogia continuă de la N oe), et ex hoe tandem o r b i s terror A t i l a , qui Bendegúz
filius et magni N i m r o d nepos . . . tine Dnx O h a b a, inde E d u s ab hoc Ve g e -
t i u s et E s n a c u s fratres, ex hoc E u m e d z u r , inde E s s o d, hinc E u r s u s
magnus Dux, cuius filius E s t e r a s sub Geysa Hungáriáé Duce a. 966. Sacro Bap
ismatis fonte ablutus fidei Christianae nomen dederit et Pauli assmnpserit, primumqae
F a m i l i a e t u a e c o g n o m e n E s z t o r a s indiderit.»
(*) Aşa găsimu pe la a. 1613 pe Hangulu Şăfarîi ca vistierii la principele Ga-
brielu Bathoii. A se vedé diploma sub Nr. XXVII : «fidolis noştri nobilis Hanguli
Safar alias Boer de Also-Vist d i s p e n s a t o r i s noştri F o g a r a s i e n s i s . »
(3) Cnnoscutulű Füstiek din Braşovu, contemporanii alu lui Ionaşcu Monea, pu­
blicase pe la anniü 1743 în lena o scâere sub tiCulu : De Valachorum histor. an
nalibus. In acestă descriere Filstieh întocma ca Ionaşcu Monea punea emigraţi unsa
lui Negru-Vodă în secululu alS Xll-lea şi o motiva astü-felü : «quod non somm
manuscriptum uliqnoi Valachicum ine rţi auctoris, verum etiam s e i n a V a-
l a c l i i c h o r um r e i a t i o q u a e in t r a d i t i o n i b u s ab a t a v i s a c ­
c e p ţ i i n a i c e f o n d a G r, abunde comprobat». Este forte probabilii, că Fil-
stich din Braşovu cnnoscea pe înveţatulii Vicarii! Ionaşcu Monea din Ţâra Făgă­
raşului. Şi ce ne spune Filstieh ? Că r e l a t ă r i l e b ă t r â n i l o r 3 r o m â n î ,
în ce privesee epoca luî Negru, să înt ineiéza numaî pe s i m p l e t r a d i ţ i u n l .
Nyelvtudományi Közlemények. T. VI. pag. 227.
108 NIC. DENSUŞIANU.

XXXVI.

1597, Iulie i.
Maria Christierna ajungêndü la guvernulu Transilvaniei libereză pe
B o e r i u l ü M a t e i ű P e n e i din Veneţia de-josií de tóté impositele, ta­
xele şi contribuţiiinile.

Nos Maria Christierna, Dei gratia Transilvaniae, Moldáviáé, Vala-


chiae Transalpina? etc., Princeps, partium regni Hungáriáé Do­
mina et Siculorum Cornes, Nata Archidux Austriae, Dux Burgun­
diáé et Cornes Tyrolis etc. Memoriae commendamus tenore prae-
sentium signifieantes quibus expedit universis, quod nos habita
consideraţione fidei, ac sednlorum servitiorum Agilis Matliaei Pents
de Alsó Veneţia Boeronis noştri, quae ipse arci huie nostrae ac no-
bis, secundam locorum et temporum varietatem, quantum in ipso
fuit, fideliter semper praestitit, exhibuit et impendit et imposterum
quoque donec vixerit praestiturum, exhibiturum, et impensurum se
nobis policetur, attenta etiam et exaudita certorum fidelium Dostro-
rum intercessione nobis causa ejus facta totális et integrae do-
mus ejusdem Mathaei Pents, in pertinentiis superioris districtus
sen terrae nostrae Fogaras omnino intra metas portionis suae Boe-
ronalis, praefata possessione nostra Also Veneţia existentis et habi-
tae (simul cum omnibus immunitatibus et libertatibus domus ejus­
dem, quibus haetenus possessa est) omnes census taxas et contri-
butiones quas libet tarn ordinarias quam vero extraordinarias lucri-
que fisei noştri solutionem eidem Mathaeo Pents, heredibusque et
posteritatibus suis universis, dementer dedimus, donavimus et con-
tulimus jure perpetuo, et irrevocabiliter eos immunes reddentes,
eosdemque ab omnium praedictorum solutione eximendos, et suppor-
tandos duximus prout eximimus et supportamus, harum nos-
trarum vigore et testimonio literarum mediante. Proinde Vobis
fidelibus nostris Provisori areis nostrae Fogaras moderno et fu-
turis pro tempore constituendis, Agiiibus item officialibus dis­
trictus seu terrae nostrae Fogaras nec non Providis Boeronibus
duodecim Assessoribus videlicet sedis nostrae Fogarasiensis gratis
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 1Ô9

hamm serie firmissime comittimus et mandamus quatenus praeno-


tatum Agilem Mathaeum Pents de Also Veneţia, una cum haeredi-
bus et posterităţi bus suis universis, ratione domus suae praenota-
tae, contra formam praescriptae exemptionis, supportationisque no*
strae, ad nullám censuum, taxarum, contributionumye quarum libet
nostrarum pensionem servitiorumque plebeorum exhibitionem cogere
et compellere debeatis nec propterea in persona, rebusque suis tur­
bare ac molestare praesumatis, gratiam et voluntatem nostram sic
adimpleturi. Secus non facturi. Praesentibus perleetis exhibenti resti­
tuas. Datum ex arce nostra Fogaras quarta die mensis Iuly, Anno
Domini Millessimo quingentesimo nonagesimo septimo.
Et Subscriptum erat a sinistra Maria Christierna a dextra vero partibus
Ad Mandatum suae serenitatis proprium Christophorus Keresztúri.

(Transumptulu guvernului trans. din 1736 in posesiunea D-luî Nicolae Penei jude­
cătorii regală în comuna Zernescî din Transilvania).

XXXVII.

1630, Iu lie 20.


Caterina de Brandeburg Principesa Transilvaniei confirmă diploma Mă­
riei Christierna din a. 1597, şi conferesce n o b i l i t a t e a u n g u r e s c ă
b o e r i l o r u I o n fi, Ş t e f a n i i , R a d u l f i , D u m i t r u , Ma t e i f i şi
O p r e a P e n e i din Veneţia-de-josfi, sub condiţiune însă, ca se presteze şi
de aci înainte s e r v i c i i l a c a s t e l u l f i F ă g ă r a ş u l u i , după c u m
e d a t i n a c e l o r f i - l ’ a l ţ i b o e r i (confusiune de prerogative nobilitare
şi boeresci).

Nos Catharina Del gratia Marchionissa Brandeburgica, Sacri Romani


Imperii et Transilvaniae Princeps, Partium Regni Hungáriáé Domina,
Siculorum Comes, acBorussiae, Iuliae, Cliviae, Montiura Ducissa etc,
Memoriae commendamus tenore praesentium significantes, quibus ex-
pedit universis. Quod pro partibus et in personis strenuorum Ioannis,
Stephani, Badulii, Demetrii, Mathaei, Oprae, filiorum Salomonis,
filii dudum Agilis, Strenui Mathaei Pents de Alsó Veneţia exhibitae
sunt nobis et praesentatae quaedam literae serenissimae quondam
10 NIC- DENSUŞIANU.

Principis Mariae Christiernae, Transilvaniae, Moldáviáé, Transalpi-


nae alias Principis bonae memoriae, in pergamente patenter confe-
ctae, sigilloque Ejus authentico appensive roboratae, et communitae
domus Exemptionales et nobilitationales, qui bus mediantibus ea-
dem Princeps oinnes census et taxas totális et integrae domus ejus-
dem dudum Mathaei Pents, intra veras metas portionis ejus Boero-
nalis, in possessione Alsó Yenetia jam dicta districtuque superiori
terrae Fogaras existentis habitae eidem Matheo Pents haeredibusque
et posterit-Jlous suis universis, jure perpetuo et irrevocabiliter dé­
disse et contulisse, eosque ab omui illarum solutione immunes red-
didisse dignoscebatur tenoris infra scripti ; Supplicans nobis humil-
lime ut nos easdem literas omuiaque et siugula in eisdem con­
tenta, ratas gratas et accepta habentes, praesentibus literis nostris
inseri et inscribi facíentes, pro eodem Salamoné Pents et nominatis
ejus filiis, haeredibusque et posteritatibus ipsorum universis gratiose
confirmare dignaremur, quarum quidem literarum tenor talis est.
(Urméza diploma sub No. XXXVI.)

Nos ätaque praemissa suplicatione nobis modo quo supra por-


recta, faventer exaudita et admissa praescriptas literas non abra-
sas, non caneellatas, nee in aliqua sui parte suspectas, sed omni
proisus vitio et suspicione carentes. praesentibus literis nostris de
verbo ad verbum sine diminutions, augmente variationeque aliquali
insertas et iuscriptas, eatenus quaienus eaedem rite et legitime e x i­
stent emanatae viribusque earum veritas suffragatur, omniaque et
singula in eisdem contenta ratas, gratas et accepta habentes accep-
tavimus, aprobavimus, ratificavimus, ac pro eisdem Salamoné,
Ioanne, Stephano, Radulio, Demetrio, Mathaeo et Opra Pents, hae­
redibusque et posteritatibus ipsorum universis perpetuo valituras
gratiose confirmavimus. Salvo jure alieno : Et nihilominus pro am-
pliori erga eosdem liberalitatis et munificentiae nostrae Principális
declaratione, habentes etiam intuitum personae et fidelium servitio-
rum Egregii Martini Markosfalvi de eadem Aulae secretarii noştri,
quod consorţi suae nobili Barbarae Bögosi iidem dudum Mathaeus, et
nunc quoque Salamon ac Ioannes, Stephanus, Raduly, Demetrius,
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 111

Mathaeus et Opra Petits a longinquis suis utrorumque Majori-


bus vetusta nimirum Majlatiorum familia sangvinis cognatione •
juneţi esse credantur ac quo etiam salis ipsorum originis amissus
splendor saltem quadantenus ex benignitate nostra reillustratus
videretur, eosdem Salamonéin, Ioannetn, Stephanum, Radulium,
Demetrium, Mathaeum et Opram Pents, e statu et conditione Boe-
ronali in qua nati sunt et hactenus existeront, eximendos suppor-
tandos, segregandos ac in coetum et numerura verorum Regni no­
ştri Transilvaniae et partium Hungáriáé eidem annexarum Nobilium
aggregandos, cooptandos et adscribendos esse duximus ita tarnen
ut iidem Haeredesque posteritates ipsorum universi ratione domo-
ruin suarum et fundus Boeronalis servitia, arl arcem nostram F a - }
garasiensem a Boeronibus aliis et ipsismet etiam hucusque prae- ■
stări solită deinceps etiam fkleliler praestare debeant et sínt ad-
striä i prout eximimus, supportamus, segregamus annumeramus,
aggregamus, cooptamus et adscribimus. Decernentes expresse, ut a
modo deinceps suecessivis semper temporibus iidem Salamon,
Ioannes, Stephanus, Radulius, Demetrius, Mathaeus et Opra
Pents haeredesque et posteritates ipsorum universi pro veris et
indubitatis Nobilibus habeantur et reputentur. In signum autem
hujus modi verae et perfeetae Nobilitatis eorum, haec arma seu
nobilitatis insignia scutum videlicet militare coelestini coloris,
in cujus campo sive area candida cervix equina lameo ab-
scissa capite in modum salientis equi erectum inflexa conspicitur.
Super scutum galea railitaris clausa est posita cujus verticera
diadema Regium gemims et unionibus varie ornatum contegit ex
quo caput itidemet cervix equina, priori similia surgere visuntur ex
cono vero teniae sive lemnisci variorum colorum hine inde defluentes
utrasque oraş seu margines ipsius scuti pulcherime ambiunt etexor-
nant, prout haee omnia in capite seu principio praesentium literarum
nostrarum, docta manu et arte Pictoris clarius expressa et depicta
esse visuntur. Animo deliberate, et ex certa scientia, ac liberalitate
nostra praefatis Salamoni, Ioanui, Stephano, Radulio, Demetrio,
Mathaeo et Opra Pents ipsorumque haeredibus et posteritatibus uni-
versis gratiose dedimus et contulimus. Annuentes et concedentes ut
112 NIC. DENSUŞ1ANU.

ipsí praescripta arma seu nobilitatis Insignia, more aliorum verorum


et insignitorum nobilium armis utentium, ubique in praeliis hastilu-
diis, torneamentis, duellis monomaehiis ae aliis quibusvis exercitiis
nobilitaribus et militaribus, nec non sigilis vexilis cortinis velis
aulaeis annulis, domibus clypeis tentoriis sepulcris et generaliter
quarum libet rerum et expeditionum generibus sub merae et sincerae
nobilitatis titulo quo eos ab universis et singulis cujuscumque sta­
tus ordinis conditionis dignitatis et praeeminentiae bomines existant
insignitos dici teneri et nominari volumus ferre et gestare, omni-
. busqué et singulis iis honoribus, gratiis privilegiis indultis liberta-
i tibus, immunitatibus et praerogativis quibus ceteri, veri nati et in-
dubitati nobiles et militares hommes, praefati Regni noştri Tran-
silvaniae et Partium Hungáriáé eidem annexarum quomodocum-
; que de jure et ab antiqua consvetudine utuntur fruuntur et gaudent
. perpetuo uti frui et gaudere valeant atque possint. Quo circa Yobis Ge-
neroso Egregiis et nobilibus capitaneo, Praefecto Provisori Castella-
nis Yice Provisori Rationistis, et aliis Offleialibus Arcis et bonorum
nostrorum Fagarasiensium eorumque vices geren tibus, modérais e-
tiam et futuris quoque pro tempore constituendis, cunctis etiam aliis
cujuscumque status, conditionis ofticii dignitatis et praeeminentiae
hominibus quorum interest seu intererit praesentium notitiam habi-
turis, harum serie committimus et mandamus firmiter quatenus
Yos quoque a modo deinceps successivis semper temporibus, eosdem
Salamonom, Ioannem, Stephanum, Radulium, Demetrium, Mathaeum
et Opra Pents pro veris et indubitatis nobilibus habere, cognoscere,
reputare et conservare módi s omnibus debeatis teneamini. Eos-
demque ratione fundus eoruin Boeronalis ad nullám onemm quorum-
vis ignobilium supportationem quam consveta a Boeronibus ratione
fundorum Boeroncdium servitia contra formam praemissae confirma-
tionis nostrae et personarum ipsarum nobilitarium cogéré et compel-
lere, aut propterea eosdem in personis, rebusque et bonis ipsorum
quibusvis impedire, turbare, molestare, aut quovis modo damnifi-
care nec quaquam praesumatis vel sitis ausi modo aliquali. Secus non
facturi praesentibus perlectis exhibenti restitutis. In cujus rei me­
móriám, firmitatemque perpetuam praesentes literas Nostras pendeu-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 113

tis et anthentici sigilii noştri munimine roboratas, memoratis Sala­


moni, Ioanni, Stephano, Radulio, Demetrio, Mathaeo et Opra Pents,
Haeredibusque et pesteritatibus ipsorum universis gratiose dandas
dnximus et concedendas. Datum in Civitate Nostra Alba Iulia,
Die vigesima Mensis Iuly Anno Domini Millesimo Sexcentesimo
trigesimo.
Et erat subäcriptum Catharina mp. sequebatur in medio sigillum E-
jusdem in zona sericea pendens in cera rubra impressum. Tandemque
Martinus Markosfalyi Secr. mp. In margine autem reflexa Publicatio
earumdem his verbis adscripta. Anno 1635 Die 25 Mensis May, in ge-
neralibus Comitiis Dominornm Regnicolarum trium nationum regni Tran-
silvaniae et Partium Hungáriáé eidem anexarum ex edicto suae Celsitu-
dinis ad diem decimum tertium dicti Mensis May in Civitate Alba Iulia
indictis, praesentes literae Armales exhibifae proclamatae publicatae sunt
nemine contradicente, Magister Ladislaus Cseffei Illustrissimi Domini Prin-
cipis Transilvaniae Protonotarius mp.

(Transumptulü guvernului trans. din a. 1736 în posesiunea D-lnî Nicolas Penel


judecătorii regală în comuna Zernescî din Transilvania).

XXXVIII.

1736, Martie I.
Guvernulü transilvană libereză n o b i l u l u i Ş t e f a n ă P e n e l din
Veneţia-de-josu unu transumptu de pe diplomele Măriei Christierna din
a. 1597 şi a Caterinel de Brandeburg din a. 1630.

Nos Carolus VI-tus Dei gratia Electus Romanorum Imperator


semper Augustus ac Germaniae, Hispaniarum, nec non Hungáriáé,
Bohemiaeque Rex, Archidux Austriae, Dux Burgundiáé etc. et
Transilvaniae Princeps. Memoriae commendamus tenore praesentium
signifiantes quibus expedit. universis : Quod nobilis Stephanus
Pents de Alsó Venicze exhibuit et praesentavit Nobis Literas
qnasdem Capituli Eclesiae Albensis Trau ulvaniae Transumptionales
Serenissimae quoudam Prineipissae Tiansilvaniae Catharinae Bran-
deburgicae et aeque Princimssae Mariae Christiernae de et super
8
1Í4 NIC. DENSIFIANT!.

exemtione ac Nobilitatione Predecessoram Majorumque suorura so-


nantes, et emanatas coraplectentes petens Nos debita cum Instantia
humilliine ut Nos easdem Literis Nostris insertas in Authentico
transumpto sub sigillo Nostro in Transilvania Majori, Iurium suo-
rum pro cautela necessarias eidem extrădări facere di g nare mur,
quarum tenor sic sequitur. Nos Requisitores literarum et literalium
instrumentoruin in Sacristia sive conservatorio Capituli Eclesiae Al-
bensis Transitvaniae, repositarum et locatorum, ac quarum libet
Iudiciariarum deliberationum legitimormnque mandatorum Princi-
palium executores, damus pro memoria per praeseutes, Quod Nobilis
Stephanus Pents, filius Bukur filii Salamonis filii quondam Mathaei
Pents de Alsó Veneţia coram nobis personaliter constitutus, exhibuit
Nobis et praesentavit literas Serenissimae quondam Principissae
Catharinae, Dei gratia Marchionissae Brandeburgicae, sacri Romani
Imperii et Transilvaniae Principis etc. Coufirmationales et Armales,
Agilibus Salamoni, Ioanni, Stephano, Radulio, Demetrio, Mathaeo et
Opra Pents de Alsó Veneţia Boeronibus ipsorumque haeredibus et
posterităţi bus datas et concessas in pergamento patenter confectas
et emanatas Suo et Secretary sui chirographo, sigilloque majori au­
thentico in Zona Sericea diverşi coloris pendenti, in cera rubra im-
pressive communitas inque generali Regni diaeta publicatas tenoris
infra scripti. Petens nos debita cum Instantia ut nes easdem literas
Confirmationales et Armales aliis Literis Nostris inseri et inscribi
facientes, Copiam sive paria earumdem in transumpto Nostro sub Si­
gillo Capitulări authentico pro jurium suorum cautela eidem extră­
dare et emanari facere vellemus, quarum tenor sui est.
(Urmézâ documentele sub N-riî XXXVI şi XXXVII)

Nos itaque praemissam petitionem idoneam et juri eonsonam ar­


bitraţi praescriptas literas Confirmationales et Armales non abraş as
non caneellatas nec in aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus
vitio et suspitione carentes, de verbo ad verbum, sine diminutione
et augmento variationeque aliquali praesentibus literis nostris in-
seri et inscribi faeientes, Copiam sive paria earuudem iu transumpto
prâesentium nostrarum sub sigillo nostro Capitulări autheutico üde*
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 115

liter et conscientiose extradandas duximus, jurium praefati Stephani


Pents ad cautelam communi Justitia et aequitate svadente legeque
Regni permittente.
Datum die vigesima secunda Mensis February, Anno Domini
Millesiino sexcentesimo septuagesimo primo. Erantque Sigillo prae-
scripti Capituli, super cera flava impressive communitae roboratae.
Cujus quidem praenotati Stephani Pents instantia faventer admissa,
praescriptas literas de et super Nobilitatione Majorum suorum Tran-
sumptionales non abrasas, non cancellatas, nec ullo modo suspectas,
absque omni Yariatione diminutione et auginento, in hocce tran-
sumpto Jurium ejusdem ad cautelam necessarias Eidern exponenţi au-
thentice duximus extradandas, Cibinni Die Prima Mensis Marty Anno
Domini Millesimo septingentesimo trigesimo Sexto.
Lecta cum suis originalibus comportată correcta et Extradata,
per Gábrielem AllvincziSac. Caes. Regiaeque Majestatis, Cancellariaa
Gubernialis Transilvaniae Registratorera mp.
(Transumptulü originalii în posesiunea D-luï Nicolae Pencï judecătorii regalű în
comuna Zernescî din Transilvania).

XXXIX.

1652, Febr. 1.
Susana Lorantfi, veduva Principelui transilvană George Răcori I, con­
firmă In s t a t u l ă b o e r e s c ă pe C o m a n ă şi I l i e P o p e n i c î din
Veneţia-de-josă, sub condiţiune că dîuşiî să supórte tóté s e r v i ci e l e
b o e r e s c ï l a c a s t e l u l ü d i n Fă g ä r agă întocma ca ceia-l’alţl
boerî din Tóra Făgăraşului.

Nos Susauna Lorantfy Serenissimi quondam Principis Domini


Georgii Rákoczy Transylvaniae Principis, partium Regei Hungáriáé
Domini, et Siculorum Comitis, etc.,Yidua etc. Memoriae commenda-
mus tenore praesentium significantes quibus expedit universis ; Quod
cum Agiles Komán, et Hlye Popenieszci, de possession nostra Also
Yeuitze, mediante Supplicatione sua, Noştri in praesentiam venissent,
exposuerunt nobis humillime se, et antecessores suos Bojaeronali
116 NIC. DENSUŞIANU.

praerogativa gaudentes, quartam etiam partém Possessionis praetactae


Yenitze una cum pertinentiis ejusdera jure Bojaronali, et de praesenti
possidere, verum novercante rerum fortuna, temporibus jam diu
transaetis, literas suas superinde confectas, ipsis ereptas esse, sine
quibus libertatém etiam ipsorum bojaronalem periclitări aniraadver-
tentes : Supplicarunt Nobis debita cum instantia ut nos quoque li­
bertatém ipsorum Bojaronalem antiquam litteris nostris gratiose
confirmare dignaremur, quam ipsorum expositionem humanis testi-
moniis, accedens etiam nonnullorum fidelium nostrorum informa-
tione fide digna, certam esse luculenter comprobarunt : Quibus om­
nibus bene perpensis et dementer admissis, attentisque et conside­
raţia fidelibus Servitiis eorundem, quae Praedecessoribus nostris
piae recordationis, et tandem nobis exhibuerunt, id annuendum et
concedendum duximus ; ut ipsi Komán et Hlye Popenieczey, ipso-
rumque haeredes, et posteritates universae, pro veris et indubitatis
Bojaronibus hab'eantur, et reputentur ; omnibusque et singulis iis
gratiis, privilegiis, indultis libertatibus, immunitatibue, et praero-
gativis quibus coeteri veri, et indubitati Terrae hujus nostrae Foga-
rasensis Bojarones, quomodocunque de jure, et ab antiqua consve-
tudine utuntur, fruuntur, et gaudent, perpetuo uti frui, et gaudere
valeant atque possint : Ita tarnen ut iidem Komán, et Hlye Pope-
nieczey haeredesque, et posteritates ipsorum universae omnia onera,
et servitia Bojaronalia instar reliquorum Terrae nostrae Fagaras
verorum Bojaronum ad arcem hanc nostram praestare debentia
semper, et ubique subire, ac exequi debeant, et teneantur. Praeter-
ea Domos eorundem in quibus de facto resident, videlicet unam in
vicinitatibus Domorum providorum Roman Rabaz, a Superiori, Stan
Barcsile ab inferiori ; alteram verő Czurka Koraié a superiori, et
Sztan Balián ab inferiori partibus, in praeallegata Possessione Also
Yenitze Districtu Terrae nostrae Fogaras, et Comitatu Al'oensi Tran-
sylvaniae existentes habitas, simul cum cunctis suis utilitatibus, et
pertinenciis, quibuslibet terris scilicet arabilibus, campis, foenetis
sylvis nemoribus montibus alpibus, vallibus, dametîs, virgnltis,
spinetis, arundinetis ; aquis fluviis, piscinis piscaturis, aquarumque
decursibus molendinis, et eorundem locis generaliter verő quarum-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 117

libet utilitatum, et pertinentiarum snarum integritatibus, quovis


nominis vocabulo vocitatis ad easdem Domos de jure, et ab antiquo
spectantibus et pertinere debentibus sub suis veris metis, et antiqnis
Limitibus existentibus ab omni ceusuum, taxarum, et Contributionum
nostrarum, tarn ordinariarum quam extraordinariarum, servitiorum
quorumlibet Plebejorum, et Civilium exhibitione decimarum nona-
rum, capetiarum, et datiarum pensione, in perpetuum eximimus et
supportamus per praesentes. Quocirca vobis Spectabili ac Magnifico
Ioanni Kemény de G-yerömonostor Comiţi Comitatus Albensis Tran-
sylyauiae Arcisque et Praesidii noştri Fogaras Capitaneo supremo,
Generosis item Egregiis et Nobilibus Praefecto, Provisoribus bono­
rum Arcis hujus jarn dictae Fogaras caeterisque officialibus De-
ciraatoribus, Nonatoribus ac aliarum contributionum nostrarum
Exactoribus modernis videlicet et futuris praesentes nostras vi-
suris harum Serie committimus, et mandamus ftrmiter quatenus
vos quoque a modo inposterum annotatos Komán et Hlye Pope-
niczey, ipsorumque haeredes, et posteritates uniyersas pro veris et
indubitatis Boiaronibus habentes, eosdem ratione praescriptarum Do-
morum haereditatumque ipsorum quarumlibet ad easdem pertinen-
tiuin, ad aliquam Censuum Taxarum et Contributionum nostrarum,
tarn ordinariarum, quam extraordinariarum solutionem, serviciorum
quorumlibet plebeorum, et Civilium exhibitionem decimarum, nona-
rum capetiarum et datiarum pensionem cogere, aut propterea eos-
dem, haeredesque, et posteritates ipsorum impedire molestare seu
damnificare — minime praesumatis vel sitis ausi modo aliquali. Secus
non facturi praesentibus perlectis exhibenti restitutis. In cujus rei
memóriám firmitatemque perpetuam, praesentes litteras nostras pen-
dentis, et authentici Sigilii noştri munimine roboratas memoratis
Komán et Hlye Popeniczey haeredibusque et posteritatibus ipsorum
universis dandas duximus et coucedendas. Datum in Arce nostra Fo~
garas Die prima Mensis Februarii Anno Domini Miltesimo Sex^en-
tesimo quinquagesimo Secundo.
Su sann a Lorántffy mp.

Iuxta riium et veb rem bujcs Tenat Fogarasiensis consvetudicem prae*


118 NIC. DENSUŞIANU.

sentes Litíerae Illustrissimae, ac Celsis3Ímae Principissae Relietae Susánnae


Lorántfy Consortis foelicis reminiscentiae Principis Transylvaniae D-ni D-ni
Georgii Rákóczi Bojeronales pro parte Komán, et Illye Popinece de Also
Venitze sunt in frequenti et celebri Sede superiori Arcis Fogaras tribus
in Sedibus publicatae, proclamatae, ac in vigore suo nemine contradi-
cente relietae in Anno Millesimo Sexcentesimo quinquagesimo secundo Die
5-a Octobris.
Publicatae et Extradatae per me Michaelem Csűrös Jur. Not. Sedis
Iudiciariae superioris Nobilium Fogarasiensium.
Idem Nótárius mp.

Praesentes LitteraeBojeronales per nos Commissarios Illustrissimae Do­


minae Principissae, Praefectum nempe, et Exactorem fiscales, ac requisi-
tores Albenses ad investigandum Bojeronum Terrae Fogaras Jura depu-
tatos revisae, lectae ac in suo vigore relietae. — in Komána Die 20-a
Febr. Anno 1671.

Praesentem Litterarum Donatioualium Copiam e veris suis et indubi-


tatis Originalibus de verbo ad verbum una cum indorsationibus descrip-
tam cum iisdem strictissime collatam eisdemque in omnibus conformem
esse hisce fide nostra mediante testamur. Fogaras d. 9-a Decembris Anno
1827.

Samuel Jun. Szilágyi mp. et Samuel Vitállyos mp.

Ambo I. D. Fogaras Jur. Assessores.

(Copia autentică din a. 1827, în archiva vechia a Districtului Făgăraşti).

XL.

1527, Iulie 9.

Castelanii Făgăraşului Nicolae şi Laurenţiă de Gomor certifică, că ţi-


nêndü dînşiî tribunalu cu cel doi-spre dece boerî juraşi al Districtului Fă-
găraşfl, atunci B o e r i u l ü Y l a d ö din comuna G r i d ü a ceruţii să i se
dea unü documentă în scrisö despre tóté moşiile sale ereditari cum şi despre
cele cumperate, anume despre p ă r ţ i l e s a l e de b o e r i ă din comu­
nele Gridű, Päräü şi Perşanî în Ţera Făgăraşului,
istoria făgăraşului. ii9

Nos Nicolaus et Laurentius de Gomor Castellani Castri Foga­


ras, etc. Daums pro memoria Quod cum nos feria tertia In festő
visitationis Beatissimae Yirginis Mariae in Oppido Fogaras, una
cum Duodecim Juratis Boeronibus Sedis nostrae Judiciariae Asses-
soribus — hujus Districtus pro audiendis Causis pro tribunali con-
sedissemus, Agilis Ladislaus Boero de Grid, filius Condam Komán
Gurilla Boeronis de Grid, eadem, in nostram exsurgens praesentiam
debita cum instantia supplicans Quatenus, de et super universis Bo­
nis, et Haereditatibus ejusdem Aviticis, ac perenne, expensis, ae
fa tig iis--------------- Litteralia instrumenta, ac Litteras Privile-
giales confectas--------------- dignaremur, Idem autem Ladislaus
de Grid, Testatus est, in praedieta Possessions Grid, Sextam
partém Boeronatus ejusdem Possessionis Grid, ab Avis, sibi, et
filiis suis condescensam fore, aliam autém partém sextam Boe­
ronatus ejusdem Possessionis Grid, Komán Gurilla Genitor suus,
a’ Lud Boerone de Grid, Fratre utique ejusdem carnali, emit
per duos Renenses florenos, duos, et duas A lp e s ---------------
Idem Komán Gurilla Ladislai praenotati Pater, una cum Opresitye
fratre suo carnali, simili Boerone de Grid, à Migantha et Iratribus
suis Boeronibus de Also Venitze emit médiám partém istius Boero­
natus ejusdem possessionis Grid per Florenis Septuaginta, et uno
e q u o ,----------- Partis mediae dimidia pars eidem Ladislao pro­
venit, pars autem media Sigetye filio ipsius Opresitye, una cum fra-
tribus s u is ------- empta, una cum Alpibus, Gamas, et Gamasel
vocatis. Ita et Idem Ladislaus de Grid, in eadem Possessione Grid
— testato très partes et mediam unius Sextae Partis Boeronatus
ejusdem Possessionis, duas autem Partes, et mediam Sextae Partis
habet Risztye Filius Oprestye Boeronis de eadem Grid una cum fratri-
bus suis. Proinde Idem praememoratus Komán Gurilla Pater utique
ejusdem Ladislai de Grid, in Possessione Parro. Sextam Partém
Boeronatus ejusdem Parro a’ Yulku Boerone de eadem Parro emit
flór. 18. Iterùm Komán Gurilla in eadem Possessione Paro, a’ Nan
Boerone de eadem parro, emit tertiam Partém Sextae Partis Boero
natus ejusdem pro flór. octo. Itèm idem Ladislaus de Grid, in Pos-
sessiene Persáoy a’ Petro Gunga et Rib, ac filiis eorum Boeronibus
120 NIC. DENSUSIANU.

Yitz de eadem Persány, emit tertiam Partém Boeronatus integri pro


flór. tredecim et duobus Bobus P e ----------- Possessione Persany
Sextam P artém --------------- Boeronatus Viza, Bisztye, Boeronis
de eadem Persány, qui ad Transalpina profugit, Nos eidem Ladis-
lao tanquam benemeritis---------------- contullimus, in filios filio-
rum, ac Haeredes et Posteritates-------------- de Grid, praescripta
in Possessione Persány se se testatur — tertiam Partém, et reli-
quarum duarum Partium Sextam habet autem una cum Terris ara-
bilibns, cultis et incultis, Pratis P a s e u is ----------------Piscinis
Piscatnris, molendinis, et molendinorum locis, Montibus Alpibus
s y lv is ------- et quorumlibet utilitatum vocabulis vocitatis, intra
veras metas earundem Possessionnm, hucusque pacifice possesse dixit,
et testatus est coram nobis, nos autem considerata et accepta ejus-
dem vera Supplicatione, eidem Litteras nostras Privilegiales confe-
ctas sigillo nostro signatas, de et super nniversa Bona, et Haeredi-
tates ejusdem dandas duximus, et concedendas. Imô damus et con-
ferimus, in filios fîliorum, et Haeredes et Posteritates ejusdem uni*
veros. Quas nos more hujus Districtus in tribus sedibus Judiciariis
ac Sermone interpraetari faecimus, neraine autóm Gontradicente
easdem eidem Ladislao, ac filiis ejusdem extrădări faecimus. Prae-
sentibus Duodecim Juratis Boeronibus, Algya Bika de Nagy Vajvo-
den, Mádul de Lisza, Barbuts de Dragus, Sstantsul de Also Árpás,
Badul de Also Vist, Sulka de B ethlen------ de Voila, Salamon de
Vénetzia, Ladislao de Grid, Sdojka de Vaád, Aide de Rusor, S.skel-
tyán de Desany. Datum loco et Termino praenotatis. Annô Domini
Millesimô Quingentesimô vigesimô septimô.
(Copia autentică din a. 1784 fn archira vechiă a Districtului Făgaraşu. A se vedé
doeumentulü No. XLI).
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 121

XLI.

A. 1535.

Sfcefanü Maïlatü D o m n u l i i Ţ e r e î F ă g ă r a ş u l u i şi Voivodü alü


Transilvaniei confirmă documentul;! de moşiă, ce-lQ dase Castelanii Nioolae
şi Laurenţiu de Goraor boerulul Vladü din Gridü.

Nos Stephanus Majlád *) Liber Dominus Terrae Fogaras, Vajvoda


Transylvaniae et Siculorum Cornes, etc. Memoriae commendamns te­
noré praesentium significantes Quibus expedit universis. Quod nobilj!
lis et Agilis Ladislaus de G rid,------------------Exhibuit nobilr'êti
praesentavit qnasdam Litteras Privilegiales Egregiorum Nicolai et
Laurentii de Gomor, tune Castellanorum Castri hujus noştri Foga­
ras in Pergamento Privilegiales confectas, et emanatas Snpplican-
tesque (sic) Nobis, ut easdem Litteras ipsorum Egregiorum Nicolai,
et Laurentii de Gomor, et omnia in eis contenta, rata, grata, et ac­
cepta haberemus, et Litteris nostris Privilegialibus verbotenns in-
seri faceremus pro Boeronibus, sine innovatione perpetuo valituras
confirmare dignaremur. Quarurn quidera Litterarum tenor talisest.

(Urmezä documentulu sub No. XL).

N os— — praemissa supplicatione dicti nobilis, et Agilis Ladislai


de Grid-------- porrecta, Benigne exaudita, et Clementèr admissa,
praescriptas Litteras Nicolai et Laurentii Gomori, Castellanornm
Castri Fagaras non abrasas, nec in aliqua sui parte suspectas, Prae-
sentibus Litteris nostris Privilegialibus verbotenùs, sine dirainutio-

C1) Română din Comuna Ţinţarî în Ţâra Făgăraşaluî. Deutsehe Fundgruben z.


Gesch. Siebenbürgens von Eug. v. Trauchenfels. Album O ltardinnm , p. 13 : «Eo-
dem Anno (1541) D. Stephanus Mayladus a duobus Waywodis vicinis captus, in tur-
cicam captivitatcm abducitur, fors nou amplius rediturus. — Periit. — Er war ein
schlechter W a 11 a c h aus Zunioghzegh, wurde aber mächtig, reich, und übermüthig,
hat dem Lande viel schlechtes gethan, und viel Krieg, und Noth über Land gebracht,
und uns roisellos Saxones oft, und viel emungirt, — hat viel versprochen und gespro­
chen, aber wenig gehalten.»
122 NIC. DËNSÜSIANÜ.

ne, et augumento aliquali insertas, quoad om nes--------------eaedem


ritè et legitime existant emanatae, viribusque earum veritas suffra-
gatur. Acceptamus, Approbamus, Eatifacimus, ae pro annotato
Nobili Ladislao de Grrid, ae suis Haeredibus ae Posteritatibus per-
etuo valituras affirmamus. In cujns rei memóriám firmitatemque
perpetuam Praesentes Litteras Nostras pendenti Sigillo nostro robo-
ratas-------------- In Fogaras feria proxima ad festum---------- ----
Anno Domini Millesimo QuiDgentesimo vigesimo (sic) Quintô.
Praeseutem Copiam ex veris suis Originalibus sine augumento, vel dimi-
nulione prorsus aliquali deseriptam, cum iisdem conformem et fideliter col-
latam esse testamur fide mediante. Datum Fogaras Die 16-ta Mártii A.
1784.
Moyses Benedek rop.
Dislr. Assessor.
Andreás Szabó mp. (L. S.)
Supernumerarius Jur. assessor.
(L. S.)

(Copia autentică din anulü 1784 în archiva veehiă a Districtului Fagaraşu. In do?u
ÜApÍE AE nE KAprfe KRTpÁHX.)

XLII.

1643, Martie 28.

George Racoţi I Principele Transilvaniei confirmă s t a t u t e l e c o r po -


r a ţ i u n i î t ä b ä c a r i l o r ü r o m â n i din Fâgăraşu.

Nos Georgivs Rakoci Dei gratiâ princeps Transsylvaniae, partium


regni Hungáriáé Dominus et Siculorum Cornes etc. Memoriae com-
mendamus, tenore praesentium significantes quibus expedit universis.
Quôdcùtn antiquissimi atque sapientissimiLegumlatores Rerum pub-
licarumque fundatores, ex pulcherrimâ dispositione ac harmoniâ,
rerum coelestium, terrestriumque animaduertissent, ordinem, animam
esse rerum, in eo, inprimis, vel plurimùm desudarunt, ut Imperia in
ÍSTORIA FĂGĂRAŞULUI. 123

Régna, et Provincias, et has in Civitates, Oppida et Pagos, iterum


bos in Yicos, nec non eorundem Incolas et Inhabitatores, in certas
Classes, Societates et Centurias partiri, atque disponere, eis verb
rectores et gubernatores praeficere possent : Kati, incompositam mul-
titndinem interitnm potins rebus publicis, quàm verb conservationem
aliquam affere posse. Intuentes Nos quoque hanc pnlcherrimam Ma-
iorum nostrornm ordinationem, postquam, Dininâ providentiâ ac li-
beralitate inefabili, hanc Principalera dignitatem adepţi Sumns, in
id praesertim, totum nostrum stádium contulimus, ut quos rerum
omnium moderator nostro regimini et protectioni subjecisset, eos in
suis ordinibns, et laudatâ consuetudine non solùm conservaremns,
vernm si qui eorum crescente multitudine, nondum adhuc in ordinem
decentem redacti essent, hoc à nobis habere possent. Cum itaque in
hoc Oppido nostro Fogarm, Cerdones. in,tantum excreuerint nume-
rum, ut ipsi quoque Moderátoré aliquo, in dirigendis artificiorum
suorurn muniis indigerent ; Ipsi quoque qub decentiori modo, in ip-
sorum artis exercitio, progredi, vitamque et mores ad deeentes et
congruos statui ipsorum Canones, et Regulas collimare, ac accommo-
dare, possent. Exhibitae sunt Nobis et praesentatae nomine et in
personis eorundem Cerdonum, scilicet Iambi Timar alias Csizmadia,
Lucae Timar, Michaelis Timar, Trans-Alpinensis, PorculyCompsa,
de Bethlen, Ludii Timar de Bethlen, Makssin Timar de Bethlen,
Stephani Timar de Iilyén, Comani Piro de Iilyén, Cazani Copa-
cseli, Cazakuly Sebesi, Iome Timar et Michaelis Marcsinai omnino
Cerdonum Fogarasiensium, certae quaedam Constitutiones, in certis
capitibus et articulis comprehensae, statui ipsorum, pro dirigendis
cùm moribus, tùm artificii exercitio accomodatae per nonnullos
praecipuos Officiales nostros reuisae, rurainatae, ac ubi necessum
fuit correctae et emendatae, tenorum infrascriptorum. Supplicatum
nobis humillimè, quatenus Nos easdem, omniaque et singula in eis-
dem contenta, ratas, gratas, et accepta habentes, literis nostris. ver­
botenem inseri et inscribi facientes pro eisdem Cerdonibus, eorumque
Successoribus universis perpetub ualituras, gratiosè confirmare, ip-
sosque, illis, in Confraternitate, seu Societate Cehatus ipsorum in
perpetuum uti, frui et gaudere, permittere, et permitti facere digna-
124 NIC. DENSUŞIANU.

remur. Quorum quidem Articulorum Hungarico idiomate comprehen-


sorum tenor seu uerbalis continentia sequitur in hune módúin : A r­
i i é u l u s p r i m u s. Az Timar Mesterek, mindem esztendőben, eggy
bizonyos, es arra ualo illendő napon, eggy közönséges helyre egyben
gywtlyenek, es egy feö Ceh-Mestert ualaszszanak, es eggy Vice Ceh-
Mestert, kik eggy esztendeigh tartozzanak gondot uiselni, Tabla já­
rás által az Mestereket be gywjteni. A r t i c u l u s II. Az Ceh-Mester,
közöttök, az Ceh-béli Causak .es az ö miuekez illendő emergalt dol­
gok felöl töruent tehessen, és szóból uereségböl két forintigh exe-
qualhassonis, appellatioban ne bocsáttassek, ha az két forintot az
meritum, nem excedallya. A r t i c u l a s III. Fogaras varasában az
Céhén kiuül való Timar Mester, senki, semmi szin alatt ne miuelhes-
sen, ha kit rajta kaphatnak, Capitan, vagy Uduarbiro erejeuel há­
rom forintal meghbwntessek az Mesterek ; ha Nemes háznál találtatik
penigh miuelni, ugyan Capitan erejeuel, hat forintot : (saluis tarnen
doraorum, seu Curiarum Nobilitarium Priuilegiis permanentibus) •'
vehessenek rajta melly bírságoknak harmada Kapitane, az két része
penigh az Mestereke legyen : Az Várasban pedigh az ö készítette
bőröket neis árulhassak kiuül való Tímárok hanem csak Vásáros na­
pokon nekikis szabados; sőt ollyankor, ez előtti usus szerent, sza­
bados akar honnan, Hauasalföldeböl s- masunnanis, az jól készített
minden féle bőröket be hozni s- árulni. A r t i c u l a s I lii . Minden Ti­
mar Mesterek, kik Cehes helyeken tanultának az Céhben be vétessenek,
tizenkét forintot aduan először az Cehben ha penigh elsőben mind
megh nem adhattya, felére fél esztendeigh el várjak, kit ha akkorrá
megh nem adna, fel tilczak az miuét mind addigh, migh nem depo-
naílya; Ha nötelen, esztendőre megh házasodgyek, alioquin miuét
fel tilczak. A r t i c u 1 u s V. Ha festeni való fwueket, vagy bőröket hoz­
nak titkon, senki meg ne vegye az Mesterek közwl, hanem közönse-
gessen oszszak fel kosztok : Az ki ez ellen cselekednék, hat forintal
bwntessék. A rt i c u 1 u s VI. Inas be állás eggy forintigh légyen .
Senki három esztendőnek alatta penigh Inast, az Cehben, be ne
vegyen, se pénzért, se semmi tekintetért, mert megh bwntetik az kit
rajtakaphatnak. A r t i c u l a s VIL Tablajárasrahaki be nem megyen,
cyolez penszt vegyen az Céh Mester rajta, toties, quoties negligallya
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 125

à be menetelt. A r t i c u 1 u s VIII. Ha az Cehbeli Mester megh hal, az


migh Feleséghe, az megh holt Ura neuet uiseli, az mwnet miueltet-
hesse, az özuegyet pedigh, az Céh, munkaual ne terhellye hanem,
magok nisellyék érette, az Ceh-beliek az terhet, részeltetuén min­
den Ceh-beli ususban, kit ha Ceh-béli Mester Leghény talalna el
uenni, az fél asztal adas megh engedtessék néki, mint Mester Asz-
szonnak ; s- az Legheny pedigh, az Cehbeu, fél Mester asztalt aduíln
be vétessék. A r t i c u 1 u s IX . Az Ceh-béli itt való Mester embereknek
Fiai, fél lakodalmat aduan az Céhben, Mesterekké lehessenek, ha az
Céhnek rendi szerónt tanultának. A r t i c u l u s X . Mikor Céh-béli
Mester meghhal, auagy háza népe a Mesternek, rend szerent* annak
sirt ássanak, es azoknak, à keseruesek ételt italt adgyanak, ha nem
adhatnak, az Céh pénzéből ételekre adgyanak húszon eött penszt :
Afféléknek temetesere, az Céh Mesterek Táblát jártassanak, es min­
den Mester, maga, uagy kópebéli embere ott légyen jelen. A r t i c u -
l us X I. Az szegheny betegh Mesterekre es Leghenyekre, s- Inasok-
rais, az Céh Mesterek gondot uisellyenek, az Ceh-penzböl, hozza
látogatókat, es minden-napi eledeleket, s- egyeb illendő szwksó-
gekre ualokat szerezzenek es adgyanak. A r t i c u 1 u s X II. Mikor
Az Mestereket Tabla járással valahova gywjtendik, es ott személye
szerent vagy embere nem lészen jelen, Az Ceh-Mesterek nyolcz pén­
zel bwntessek, es ha valamely Mester házánál az Tabla le tétetik
es megh tartosztatik, es ha ott hál, tehat valamennyi Mesterre, rend
szerent, az Tabla el nem érkezett lejend, mindenikért kwlön kwlön
bwntessek nyolcz nyolcz pénzel. A r t i c u 1 u s X III. Ha lakas közben
valakilopásban találtatnék, akar eledel, es egyéb akar mi néuel neue-
zö dologbol, fél Cehuel bwntettessók, melly Mester, auagy Legheny,
ha másodszor es harmadszoris azon vétekben találtatnék, azon bwntetés
lószen fejen, ki ha töbszöris azon vétekben menne el, annakotanna
legyen érdeme szerent az eo Nagysaga Tisztuiselöi bwntetése rajta
törvénnyel. Ar t i c ul us XIV. Az Timar Mesterséghez tartózó festéket,
úgymint Iskonpiath, Sarga festeket, veres festeket, feketitö, kara-
bolyt, Török festéket, és egher fabimbot, és egyeb eszközöket, az
Timar Mestereken kívül, egyeb Városi es közönséges,minden embe­
reknek venni es magánál tartani szabad ne legyen, valaki ez Céhén
m NIC. DENSUŞIANU.

kivwl lészen, alioquin valakinél, auuagy bőrök, vagy penigh festek,


es egyeb efféle eszközök találtathatnak, szabadságok legyen az Ti­
mar Mestereknek, az Fogarasi Tisztuiselök authoritasok általis el
nenni, es ad plénum magok usussara fordítani, mind ben az Varas­
ban s mind az Varoson kinwl eggy melly földigh. Az Varga Meste­
rek mindazaltal, az minemw eszközökkel élnek az festésben, szabad
venniek, mert elsöbb-is az ö Priuilegiumok, és egyebképpenis, azo­
kat, el nem tilthatni az ö szokot Mesterségeknek könetesetöl. A r t i­
en lu s XV. Az Ţimar Mestereknek szabadságok legyen akar minemw
ki csinalatlan bőrt, magok, hazához, az kiket, akar kik vigyenekis,
megh venni es az kwlföldre, börök megh vetélere, mind Mészárosok­
nak, s- mind masoknak penszt adni, es az ollyan kin megh arnlt
bőröket házokhoz be hozatni ; sőt ha hon titkon, az olyan beöreöket
megh venne s- házokhoz szaladhatnak uele, hazokra, azoknak el ve-
tele végett, reja menni senki ne mereszellyen. A r t i c u 1n s XVI. Ha
ki az Mesterek közzwl, Czigannal történnék innya, vagy enni, ebed-
leni megh bizonyosoduan, fél Cehuel, az az, hat forintal bwntettetik
megh. A r t i c n 1 n s XVII. Az Varhoz való szolgalattyok, mindenek­
ben az szerent lészen, mint az Fejervari Tímároknak ; Tudni illik ;
Esztendeigh hat száz apró bőrt tartozzanak kikészíteni magok festé­
kekkel; de ennek tizede öuek lészen az festékért : Ezen kiuül, hetven
számú öregh bőrt, esztis magok szerszámával, de ebből tizedet nem
vésznek, ezen kívül, semmi szolgalatra nem erői tettetnek. A r tic u -
ln s XVIII. Az Timar Mesterek pedigh az szépen ki készíttet beö-
röket, tartozzanak az Városi piaczra ki vinni, es ha ott el nem kelne,
annakutanna légyen szabadságokban, az ollyan bőröket, masunais,
akar melly helyekre, falukra, és városokra, Sokadalmokban el vinni
és kwldeni, es akor hol el árulni es el adni. Nos itaque praemissá
Supplicatione, Nobis, modo quo supra porrecta dementer exauditá,
et fauenter admissá, praeseriptos Constitutionum articulos seu capita,
praesentibus literis nostris de nerbo ad uerbum inseri et inseribi fa­
mentes, quoad omnes earum continentias, dausulas, participas, et
puueta, eatenus, quatenus eaedem, ritè et legitimé existunt emanatae,
viribusque earum veritas suffragatur, acceptauimns, approbauimus,
ratificauimus, ac pro iisdem lacobo, Lucâ, Michaele, Porculio, Lu-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 127

dio, Makszinio, Stephano, Komano, Kazanoo, Kazakulyo, Ionâ et


Michaele Cerdonibus, eorumque succesoribus uniuersis, perpétué va*
litnras gratiosè confirmauimns (: saluis tarnen juribus ac Priuilegiis
aliorum quoque Magistrornm Mechanicorum Fogarasiensimn, uel pro­
xime illi adjacentium locorum, permanentibus :) ac prouti, eosdem
iisdem, successiuis semper temporibus uti, frui, et gaudere posse
volumus ; Ita fidelibus quoque nostris Generoso Ioanni Kémény de
Gyerö-Monostor, Comiţi Comitatus Albensis Transylvaniae, snpremo
Cubiculario et Ţhesaurario, ac Tabulae Iudiciariae, Jurato Assessori, et
Capitaneo Supremo Praesidii Arcisque, nobis syncerè dilecto; Egre-
giis ittem et Nobilibus Stephano Lészai, Provisori bonorum, Castel­
lano, Iuratis Assessoribus Sedis Iudiciariae, ac aliis Officialibus Arcis
nostrae Fogaras : Necaon Cireumspectis, ac Prouidis Indici prima-
rio, caeterisque Iuratis Oppidi noştri Fogaras : Cunctis etiam, aliis
cujuscunque status, conditionis, ordinis, gradus, honoris, ofticii, di-
gnitatis, praeeminentiae, et functionishominibus, quorum videlicet in­
terest uel interit, modei nis et futuris quoque pro quovis tempore con-
stituendis, harum serie committimus et mandamus firmiter, quatenus
uos quoque à modo deinceps praenomiuatos Cerdones Magistros, ip-
sorumque Successores universos, in praescriptis ipsorum Cehatui ac-
comodatorum Articulorum Canonibus et Regulis conseruare, et per
alios etiam conseruari facere, illisque, ipsos, perpetuis semper tem­
poribus uti, frui, et gaudere permittere et permitti facere modis om­
nibus debeatis et teneamini. Secus non facturi. Praesentibus perle-
ctis, Exhibenti restitutis. In cujus rei memóriám, firmitatemque per­
petuam, praesentes Imiteras nostras, pendentis et authentici sigilii
noştri munimine roboratas, memoratis cerdonibus, ipsorumque succes-
soribus uniuersis, gratiosè dandas et concedendas duximus. Datum in
Arce nostrâ Fogarasiensi die vigesima-octavâ Mensis Mártii, Anno
Domini Millesimo, Sexcentesimo quadragesimo-tertio.
Georgius Rakoci m. p.
Ioannes Szalárdi m. p.
Yice-Secr.
128 NIC. DENSUŞIANU.

Traducerea statutelorű.
ir t. I. Mäestrii tăbăcarl în fiä-care anö sä se întrunéscâ la unii
locü publici!, într’o <ji anumită hotârîtă spre acestö scopö, şi să a-
legă pe unü p rim u -m ă ie stru şi unü vice-m ä iestru alü corporaţiunil,
cari în timpü de unü anű sunt datori să porte grijă a aduna pe
măiestrii cu trimiterea tăbliţei delà unulű la altulü. — Art. IL
Mäiestrulü corporaţiunil, în ce privesce afacerile interne ale cor­
poraţiunil să pdtă face judecată între măiestrii, în cestiunl de in­
jurii să péta esecuta până la suma de doi florini, şi dacă meritulfl
causel nu trece peste doi florini, apelaţiune să nu se admită. —
Art. III. Nici unü măiestru tăbăcarO, care nu este în corpora-
ţiune, să nu pótá esercita în oraşulă Făgăraşului sub nici unü pre-
textü profesiunea de täbäcarü, iar dacă se va prinde cine-va, atunci
măiestrii, cu puterea căpitanului saü a castelanului sä-lü supună la
o amendă de trei florini, iar dacă s’ar întêmpla casă eserciteze pro­
fesiunea de täbäcarü la o casă nobilitară, atunci totü cu puterea căpi­
tanului să potă lua de pe eïü 6 florini (rëmânêndü însă neatinse
privilegiele caselorü saü curţilorfl nobilitari), din aceste amende a
treia parte să fiă a Căpitanului, iar cele doué părţi ale máiestrilorü.
Tăbăcăril străini nici să nu potă vinde în oraşă peile, ce le-aü confe­
cţionată el, vânzarea acesta le este permisă numai în <jile de têrgü,
ba încă după usulü de mal înainte, le este liberii în filele de têrgü
să aducă totü felülő de pel bine lucrate, de ori unde, din Ţâra-româ-
néscâ şi din alte locuri şi să le vemjă. - - A r t . IV. Ori-ce măiestri
tăbăcavi, cari aü învSţatfl meseria în locuri unde esistă corpOraţiunî,
să fiă admişi în corporaţiune, avêndü mal ântâiü să plâtéscâ corpora­
ţiunil 12 florini, iar dacă la inceputü nu potü să dea suma întrégâ,
pentru jumătate să fiă asceptaţî o jumătate de anü, şi dacă nu arü
plăti-o nici atunci, să i se interzică lucrarea, până nu va depune
suma întrégâ. Dacă mäiestrulü nu este căsătorită, să se căsătorâscă
până la termenü de unü anü, la din contra sä i sä interzică lucra­
rea. — A rt. V. Dacă cine-va va aduce pe sub ascunsü plante de
colorată, saü pel, să nu le cumpere nici udü măiestru, ci să le îm-
părţescă în comunü între dânşii : acela, care va lucra din contra să
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 129

fiă amendata eu 6 florini. — A r t. VI. Taxa pentru primirea unul


elevii să fiă până la unO florina ; însă nime să nu primâscă în cor-
poraţiune vre unü elevü pe timpfl mal puţina de trei ani, nici pen­
tru bani, nici pentru orl-ce consideraţiune, fiindü că acela, care se
va prinde, va fi amendata. — A rt. VII. Dacă cine-va nu se duce
la adunarea corporaţiunil, măiestrulo corporaţiunil să iea de pe elü
opta bani, de atâtea ori de câte ori va neglege a se duce. —
A rt. VIII. Dacă unü măiestru din corporaţiune móré, soţia lui,
până pértíi numele bărbatului reposatO, să potă esercita profesiunea,
iar corporaţiunea să nu îngreuieze pe văduvă cu lucrări, ci membrii
corporaţiunil să supórte greutăţile pentru dênsa, avêndü vëduva sä
participe la tóté folósele corporaţiunil ; iar daca s’arü întâmpla, că
o calfă din corporaţiune să se căsătorescă cu veduva, 'atunci i se
concede, ca unei consórte a măiestrului, să dea numai o jumătate de
masă, şi calfa să fiă primita in corporaţiune dândü o jumătate de
masă1). — A rt. IX . Fiii acelora măiestri, cari sunt membri în cor­
poraţiunea de aici, după ce vorü da jumătate de nuntă în corpora­
ţiune, să pótá fi măiestri, dacă aü învâţatO după regulele corpora-
ţiunil. — A rt. X. Cândü va muri unü măiestru din corporaţiune,
atunci saü familia măiestrului, după cum e regula, să dea de mân­
care şi bSutură celui ce i-a săpata grópa şi celorO întristaţi, iar
dacă nu potü să dea, atunci să le plătescă din banii corporaţiunil
douë-<jecï şi cinci de bani pentru mâncare. La astü-feia de înmor­
mântări, măiestrii corporaţiunil să dispună a circula tăbliţa delà unü
măiestru la altuia, şi fiă-care măiestru să fiă présenta acolo în per-
sônâ saü prin representantulfl sëü. — A rt. XI. Măiestrii corpora-
ţiunil aü să pórte grijă de măiestri, de calfe şi de elevii săraci şi
bolnavi, să plătescă din banii corporaţiunil persónele, cari îngrijescü
de dânşii, şi să le procure alimentele de t0tă <jiua şi altele, ce le
sunt necesari. — A rt. X II. Cândü măiestrii vorü fi chiemaţî un­
deva la adunare cu circulaţiunea tăbliţei, şi nu se vorü înfăcişa a-
colo nici în persônâ şi nici prin representantü, atunci măiestrii cor­
poraţiunil să-I amendeze cu opta bani, iar dacă tăbliţa se va lăsa
la casa unul măiestru, şi dacă se va reţine şi rëmâné acolo peste
(1) Adecă o jumătate de ospăţă.
9
130 NIC. DENSUŞIANU.

nópte, atunci pentru fiä-care măiestru, la care după ordine tăbliţa nu


va fi sjunsă, pentru fiă-care deosebită să fiă amendată cu câte opta
bani. — A rt. X III. Dacă se va prinde cine-va furândă în lăun-
trulă locuinţei, fiă alimente şi mâncări, fiă orl-ce felfi de lucruri, a-
cela să fiă amendată cu jumătate taxa corporaţiunil, şi dacă ună
măiestru saă calfă se va prinde în delictulă acesta a doua şi a
treia dră, să fiă supusă totă la aceeaşi amendă, iar daca va co­
mite delictulă acesta mal de multe ori, atunci funcţionarii Măriei
Sale să-lă pedepséscâ cu legea după cum merită. — A rt. XIV.
Afară de măiestri tăbăcarl, să nu fiă permisă nici unul orăşană şi omă
de rônda, a cumpăra şi a ţinâ colori, cari se ţină de meseria tăbăcă-
ritulul, adecă scumpiă, colori galbine, colori roşii, rădăcină négrâ,
carabol, colori turcescl, muguri de arină şi alte mijlóce, iar dacă se
vorfi afla la cine-va afară de corporaţiune saă pe! saă colori saă alte
lucruri de aceste, atunci să fiă permisă măiestriloră tăbăcarl atâtă
în oraşă, câtă şi afară deoraşă până la depărtare de ună milă, să le
confisce chiară şi cu autoritatea funcţionariloră din Făgăraşă, şi să
le întrebuinţeze în comună pentru usulă dănşiloră. Cu tóté acestea
însă e permisa măiestriloră tăbăcarl să cumpăre orî-ce felă de lu­
cruri, cari le întrebuinţeză la colorită, întâia fiindU-că este privile-
giulă loră, şi apoi de altmintrelea, aceste lucruri nici nu li se potă
interzice în esercitarea meseriei loră îndatinate. — A rt. XV.
Măiestrii tăbăcarl sunt liberi să cumpere orî-ce felă de pe! neiucrate
delà orl-cine le va aduce la casa loră, asemenea să dea bani măce-
lariloră cum şi altoră persóne, ca să le cumpere pe! în străină­
tate, şi astă-felă de pel cumpărate în străinătate, potă să le aducă
la casele loră, şi chiară dacă ară cumpăra astă-felă de pel aici în ţâră
pe sub ascunsă, potă să fugă cu ele a-casă, şi nime să nu cuteze a
merge la casele loră ca sa iea. — A rt. XVI. Daca s’ară întêmpla,
ca cine-va dintre măiestri să bea, să mănânce saă să prânţlsscă cu
ţiganii, şi dacă se va constata, acela să fiă amendată cu jumătate
taxa corporaţiunil, adecă cu 6 florini. — A rt. XVII. în ce pri-
vesce serviciele tăbăcariloră faţă de castelă, acele să fiă întru tóté
după cum sunt serviciele tăbăcariloră din Alba-Julia, anume să fiă
datori a lucra cu colorile loră pe fiă-care ană şese sute de pel mici,
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI.' 131

din cari a <jecea parte să fiă ale dânşilortl pentru colori : afară de
peile aceste să mal lucreze unii numörü de şâpte-<jecî bucăţi peï bé-
trâne, totü cu uneltele lorü, din aceste însă nu vorü lua a «jeeea
parte, iar la alte servicii afară de aceste nu vorü fi constrîngl. —
A rt. XVIII. Măiestri! sunt datori să sc<5ţă pieile bine lucrate
în piaţa oraşului, şi dacă nu se vorü trece acolo, atunci sunt liber!
să le ducă şi trimiţă şi în alte părţi, în orî-ce locuri, prin sate, prin
oraşe, prin têrgurï, să le vêntjâ şi desfacă ori unde.
(Origioalulu pe pergamenă înalţ. 64 c. lăţ. 72 c., In posesiunea corporaţiuni! tă-
băcariloiă români din Făgăragă. Sigilnlű pendentă impreeu în ceră roşiă cn unu dia­
metru de 5 c. represintă scutulă Transilvaniei în formă ovală divisată perpendicu­
lară în două secţiuni, süsü : sórele gi semiluna, josă : acvila transilvană ;i cele gépte
castele ; peste scutulă Transilvaniei ună scutu mal meu cu armele Racoţesciloră di-
visatu orisontalu în două secţiuni, susă acvila cu aripele întinse ţinăndă o sabiă în
gbiara drăptă, josă o rotă pe trei munţi. In jură inscripţiunea : G ...................PRIN
............. 1VRHVNGÀDNSETSICVLCO.)

XLIII.
1671, Aprile 7.
Ana Bornemisza, soţia Principelui transilvanii Michalü Apafi I, confirmă
tn statulü de b o i e r ! pe Opr i gü G r a m a gi doi fraţi aï lui din Ucea-
de-josO, sub condiţiune ca să presteze servicii la fortăreţa Păgăragulul, cu
cai gi arme bune, etc.

Nos Anna Bornemiszsza Dei gratia principissa Transilvaniae par­


tium Regni Hungáriáé Domina et Siculorum Comitisşa. Adgiuk tud­
tára mindeneknek az kiknek illik ez levelünknek rendi szerint hogy
Mi Fogaras Várának, és annak tartományának, előttünk levő boldog
emlekezetü Urainak, ditsiretes cselekedeteket, akarván követni, kik
az eö alattok levőknek sziveket, adományokkal magokhoz édesget­
vén, szolgálattyokra alkalmatossakká töttek. Minekokáért Nemzetes
Belényesi Ferencz, hivünket, minden joszaginknak Praefectussát, és
Fiskális Dézmainknak Vice’ Arendatorat : meleje rendeltetett Böször­
ményi István es Gyarmatin István Fejervári Captalaninkal, és Retyi
Pétór Déak Exactorunkal edgiüt, úgy mint, az aláb megirt dolog­
ban, megh hitt Gomraissariusinkat, expedialván arra, hogy Foga-
rasi jószágunkban, kik micsoda jussal, es igassággal bírnak Boer-
132 NIC. DENSUŞIANU.

Ságokat, s- azok után levő fundusokat, és azokhoz tartózó földeket :


azokról vellek producaltatván szorgalmatossan megvizsgálnak, és
fel circálnak : hogy az kiknek ez iránt, mind szemellyekre s mind
falukbeli Boerságokra, és azok után levő földekre nézve igasságok
megvilágosodnék, rollok való kegielmes dispositionk szerint azokban
őket meg hadnok. Kikközül valónak találtatván lenni Also Utsai
Opris Grama kinek is jóllehet az eö réghi Boerságáról való levelei,
meg az réghi haboruságos időkben elveszvén, azonban Néhai Melto-
ságos öreg Rákóczi Geörgynó boldog emlekezetü, Lorantffi Susana
Fejedelem Aszszonytol reghi Boerságában való mégérösitettik Sup-
plicalván, Snpplicatiojára tett-s-irt válász tetele szerint, delegált
volt eö Nagisága akkori Fogarasi Főkapitány Kemény János l í ­
rámra, ollyan formán, hogy eö kegyelme, azon dolog végett törvényt
instituálván igassagoson meg láttatná, és produkáltatná ezen Also
Utsai Opris Gramaval régi és igaz Boerságárol való igassát és jus­
sát, kihez kepest megirt Kémény János ezen Opris Grama az Foga­
rasi Felső Székre czitálvan, azon Szókbeli Nemes Assessorok, Szol-
gabirak akkori fő Praefectus Herczeg István és ugyan Fogarasi Fö
és Yice Udvarbirak, Fö Porkalabés az also Székbeli Boór Assesso­
rok, Város Birai és ezen kivül azon Székben jelen levő, sok becsü­
letes jJem.es emberek előtt megirt Also Utsai Opris Grama exhibeal-
uan regi igaz Boerságárol való levelét ; és azon levelbeli igasságát,
sok világos tanukkal voltakepen comprobálván, hogy tudni illik
meg említett Opris Grama és minden eleinek, regtől és eleitől fog­
ván való igaz Boerságat tudgyák, sőt ugyan Privilegiális leveleben
X , ( specificált, Boeri jussak Czigány jobbágyinak, malmának havasinak,
! és ennek az Fogaras földinek usussa szerint, az parasztság is eszten­
dőnként, vecsinséget szokott nekie praestalni. Annák felette megvilá-
; gosodván ezis, hogy azon TJcsa nevű falui, leg első alkalmatosságai
is ennék élei üdvén meg, igaz Boeri állapottal bírtak és laktak le­
gyen, és mivel akkori alkalmatosságai, azon dologrol való, Kémény
Jánostól, az Szék közönséges Consensusábol neki adatott Confirma-
tionalissát, s- Relatoriaját is, mi magunk is látván, és meg olvas­
ván, méltónak és érdemesnek intük reghi igaz Boerságában hogy
töllünk is meg hagyattatnék, és Confirmáltatnék ; Járulván egyszers-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 133

mind, fen megirt Commissarius híveinknek, azért való alazatos in-


stantiajok, és törekedések ötéit meg irt Opris Orama és eö általa
ugyan Also Ucsán lakó, két egytest-vér Attyafiait, úgy mint Gre-
goria Gramat és Raduly Gramat Boerságokban ujjalag meghattuk,
és Boerokka lőttük ; Opris Gramak Iuon Kocsába, és Opra Kirlig,
Radul Gramak, Radul Bacsilla és Bacsilla Szeridai ; Gregoria
Grama, Popa Opra, és az közönsegés uttza szomszédságiban levő
házokat minden hozzá tartazó miveit es miveletlen szántó földekkel,
mezőkkel, kaszáló rétekkel, erdkökel hégyekkel völgyekkel, berkek­
kel, havasokkal, folyo és halászó vizekkel, malmokkal, és azoknak
helyeivel, valamellyek eleitol fogva, igaz utón módón azokhoz birat-
tanak, Ujjalag mindén adózástól, Dézma adástól, és egyéb szedés
vevestöl üressekké tettünk, és meg Nemesítettük, a mint hogy őket,
megirt Opris Gramat és eö általa Gregoria Gramat és Radul Gra-
mát fiúról, fiúra Boerokka tettük, Beéri örökségéit nallok meghad-
gynk, es Ujjalagh meg Nemesittyük, ez kezünk Írásával, és függő
pecsétünkéi meg erősített levelünk által, melyet attunk meg neve­
zett Alsó Ucsai Opris Gramat es két, egytestvór Attyafiak Gregoria
Gramat és Radul Gramat és Fin ágon levő, és leendő minden tna-
radekjoknák és posteritassinak meg masolhatatlanul, Úgy mind
az által, hogy ök is az regi usus és szokás szerint Fogarasi
Varunkhoz tartózó szolgálatokat, jó paripáson fegyveresen jo poszto
köntösben, nekünk maradekinknak,es Suecessorinknak praestalni,
Utánunk levő Tiszteinknek engedelmesek lenni, igasságos és törvi-
nyes dolgokban, a Tárnak Tiszteitől függeni tartozzanak és Fogaras
Tarunktól semminémü változásokban el ne szakadgyanak, Eztis a-
zonban megtudván hogy tilalmas vizekkel havasokkal és egyéb e.
zekhez hasonló hellyekkel, az magokén kívül valókkal szabadossokka
nem tétetnek. Dátum in Arce nostra Fogarasiensi die Septima
Mensis Április Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Septuagesimo
Primo. /
A. Bornemisza m. p.
Exhibitae sünt Praesenfes L ituerae Boeronales Anno D-ni Millesimo
Sexcentesimo Septuagesimo Primo Die Vigesima tertia Mensis May ae in
Saedibus tribus Superiorum nobilium Fogarasiensium publieatae proclaraatae
Í3 Í NIC. DF.NSUŞIANU.

et approbatae, atqie extradatae per . . . . Matthiam Literatas Sedis dictae


superiorum Nobilium Fogarasiensium Juratus Nótárius nemine Contra-
dicente.
Idem Matthias Literatus Jur. Nótárius.

Traducţiune.

Noi Ana Bornemisza etc. Facemü cunoscuta tuturora, cărora se


cuvine, prin acéstâ carte a nôstrâ, că voinda noi să urmămfl lăuda­
bilele fapte ale predecesorilorü noştri de fericită memoriă domni al
castelului FăgăraşD şi al ţinuţulul sâfl, cari prin donaţiunî şi-att a-
trasa inimele supuşilora şi i-aO făcutu apţi de servicii. Din care
causă, am trimesd, în cestiunea amintită mal la vale, ca comisari in­
timi al noştri, pe credinciosula nostru nobilula Francisca Belé­
nyesi prefectuia tuturora domenielora nóstre şi vice-arendatorű alü
dijmelorfl nóstre fiscali, ca împreună cu Stefanü Böszörményi şi Ştefana
Gyarmati, capelani din Alba Julia, şi cu perceptoruld nostru Petru
DeacD din Reţea, pe cari i-am ordonata lângă dênsula, să cerceteze
şi esamineze cu diligenţa : cine şi cu ce drepta şi dreptate poseda
boeril în domeniulü nostru ala Făgăraşului, şi în puterea acestora
boerii curţile şi pământurile, cari se ţină de ele? şi despre a-
ceste să se legitimeze înaintea lord; astä-felö, că aceia ale că­
rora dreptăţi în privinţă acestă se vora lămuri, atâta în ce le pri-
vesce persónele şi boieriile sătescl, cum şi cu privire la pământurile,
cari depindă de boeriă, pe aceia să-I lase tota în aceeaşi stare, în
conformitate cu graţidsa nôstrâ disposiţiune făcută în acestă pri­
vinţă. Din aceştia s’a aflata apta Oprigu, G ra m a din Ucea-de-josö)
ale cărui scrisori în privinţa vechil boeril, de şi s’aa perduta încă
In timpurile resboinice mal de multa, dar a fosta confirmata în
vechia sa boeriă de către Principesa de fericită memoriă Măria Sa
Dómna SusanaLorantfi, soţia reposatulul George Racoţi cela bâtrâna.
Dênsula a fosta petiţiunatfl şi după resoluţiunea, ce i s’a pusa şi
scrisa pe petiţiune, Măria Sa a fosta delegată pe primula căpitanfl
de atunci ală Făgăraşului pe D-sa Iona Kémény, ca să institue una
tribunale în cestiunea acésta, să cerceteze cu dreptate şi să esa-
mineze adevâruia şi drepturile lui Oprişi! Grama din Ucea-de-josQ
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. Í35

în privinţa vechil şi adevăratei sale Boerii, în conformitate cu care


numitulü Ionü Kémény a citatö pe acestö Oprişfl Grama înaintea Tri­
bunalului de süsü a!ü Făgăraşului, şi menţionatulfl Oprişfl Grama
din Ucea-de-josfl şî-a presentatü cartea despre vechia şi adevărata sa
Boeriă, înaintea nobililorü suprefecţl, asesori la acestü tribunalü,
înaintea Prefectului Stefanü Herczeg, a Castelanului şi a Yice-caste-
lanulul, înaintea primului Părcălabfl şi înaintea boierilorü asesori
la Tribunalulü de josü, înaintea judecätorilorü oraşului şi înaintea
multorü nobili onorabili, cari se aflafl atunci presenţl în tribunalulü
acesta, şi în fapta dînsuluï a probatfi adevărulfl din scrisorile aceste,
cu marturî mulţi şi lămuriţi, că adecă dînşil scifi, că boeriă nu­
mitului Oprişfl Grama şi a tuturorü predecesorilorü sel este adevă­
rată, încă din vechime şi din strămoşi, ba încă a probatfl şi dreptu­
rile specificate în cărţile de privilegiü cu privire la iobagii Ţigani, la
m0ră şi la munţi, şi că, după usulă Ţerei Făgăraşului, ţăranii
eraă îndatinaţi să-Î facă vecinătate în fiă-care ană. Pe lângă aceste \
sau mai lămurită şi acea împrejurare, ea antecesorii dînsuluï la /
cea mai de 'ntâiă ocasiune s'aă aşezată în sătulă numită Ucea,
pe care l’aü stăpânită şi locuită în stare de adevăraţi boerl, şi de
dră ce noi încă amfl vădLutn şi citită hârtia de confirmare şi rapor-
tulfl, ce i le-aü fostü datü cu ocasiunea de atunci Ionü Kémény
dinpreună cu consensulü unaninfü alü Tribunalului, amü socotitü
cä e demnü şi meritatü, ca să remână şi să fiä confirmatü şi din
partea nostră în vechia şi adevărata sa boeriă ; adăugându-se totfl
odată în acéstâ privinţă şi umilitele rugăciuni şi stăruinţe ale men-
ţionaţilorfl şi credincioşildrfl noştri comisari, Noi am läsatüdenoü în
boeriă pe numitulü Oprişă Grama şi prin elfi pe doi fraţi buni al lui,
totü din TJcea-de-josü, adecă pe Grigore Grama şi Radulă Grama,
şi i-am făcutfl boerl, am liberatü de noü de tóté contribuţiunile,
dişmele şi alte colecte şi taxe, şi am nobilitatfl casele lorü, a lui 0-
prişfl Grama în vecinătatea lui Ionü Coeióba şi Oprea Cârligü, a
Iul Radulű Grama în vecinătatea lui Radulű Băcilă şi Băcilă
Seredai, a lui Grigore Grama în vecinătatea lui Popa Oprea şi
strada publică, cu tóté dependenţele, cu pămînturile de arătură
cultivate şi necultivate, câmpuri, fănaţe, păduri, délurï, văl, tufi-
136 NIC. DENSUŞIANU.

şuri, munţi, rîurl şi pescării, cu mori şi cu locurile lorii, câte le-ad


stăpânită el din părinţi pe cale dreptă, precum i-am şi făcuta boieri
din fii In fii, pe amintitulü Oprişă Graina şi prin elő pe Grigore
Grama şi pe Radula Grama, le lăsăma eredităţile boieresc! şi de
nod le nobilitămd prin acéstâ carte a nostră întărită cu subs.emnă-
tura ndstră şi cu sigiluld nostru pendenta, pe care ara dat’o in
moda irevocabila amintitului Oprişă Grama din Ucea-de-josă şi celord
doi fraţi buni al lui, Grigore Grama şi Radula Grama, şi tuturora
următorilora şi snccesorilora sei, aşa că în modula acesta şi eî, în
conformitate cu usulü şi consvetudinea vechia, să fiă datori a ne
presta serviciele, cari sunt a se face la castdulă Făgăraşului, cu
cai huni, cu arme şi cu tunică de postavu bunii, şi anume atâta
nouă câta şi următorilora şi succesorilord noştri,— să fiă ascultători
de funcţionarii noştri, cari vord fi după noi, să depindă în afacerile
judiciare şi publice de funcţionarii castelului, şi sub nici o vicisitu­
dine să nu se desfacă de casteluia Făgăraşului, sciindd şi aceea, că
apele şi munţii opriţi şi alte locuri de asemenea oprite nu se elibe-
rézâ, afară de ale lord. Dată în fortărâţa nostră a Făgăraşului In
<Jiua şepte a lunel lui aprile, anula Domnului ună miă şâse
sute sépteijecï şi unuia.
(Originalulu pe pergamenă înalt. 34 c. lăţ. 64 e. In archiva comitatului Fogaraştt
la No. 237/1883. SigiliulB pendentu în formă ovală cu o lăţime de 2 <v 4. mm.
representă la mijlocii scutulu Transilvaniei, peste care este aşezată scutulfi familiarii
alu Pirncipesel A. Bornemisza, In jură inscripţiunea : ANNA BORNEMISZA. D. G.
P. T. P. R. H. DO.............)

XLIV.

1730, Octobre 30.


Carola alü VI-lea împëratulô Germaniei confirmă privilégiait! ce-lü dase
Principele George Racoţi I c o r p o r a ţ i u n i l t ä b ä e a r i l o r ü d i n
F ă g ă r a ş ti.

Nos Carolus VI Dei Gratia Electus Romanorum Imperator sem-


per Augustus, ac Germaniae, C astellae, Legionis, Aragóniáé, utrius-
que Siciliae, Hyeroşolimae, Hungáriáé, Boheraiae, Dalmatiae, Croa-
jtSÎORIA FĂGĂRAŞULUI 137

tiae, etc. Rex, Archidux Äustriae, etc. Prineeps Transilvaniae, etc.


Memoriae commendamus tenore praesentium significantes quibus ex-
pedit universis, quod circumspecţi G eorgiu s G orgonya Magister* et
P o re s d y a G a n g a Commembrum Caehae C erdonum , in opido nostro
Fogaras Districtüsque ejusdem nominis et Comitatu Albensi Tran­
silvaniae existentis habitae Suis ceterorumque ejusdem Cehae, seu
Societatis Commembrorum nominbus et in personis, exhibuerunt
Majestati nostrae et praesentaverunt Literas quasdam Transumptio-
nalqs sub Sigillo Conventuali Authentico, Conventus Beatae Mariae
Virginis de Kolos Monostra patenter confectas et emanatas Continen­
tes in se Literas privilégiâtes Illustris Georgii quondam Rákóczi,
Principiş Transilvaniae, Partium Regni Hungáriáé Domini, et Sicu-
lorum Comitis, super certis Punctis et Articulis antefatae Cehae Cer­
donum, in Anno dudum praeterito Millesimo sexcentesimo quadrage-
sirao tertio,. gratiose factas, legitimeque emanatäs, tenoris infra-
scripti: suplicatumque fuit Majestati nostrae, debita cum instantia
humillime, quatenüs nos easdem Literas Privilegiales omniaque et
singula, in iis contenta, pro praefato Magistro, Commembro, dictae
Cehae, seu Societatis Cerdonum Fogaransiensium, eorundemque Suc-
cessoribus, Privilegialiter et perpetuö valitura, benigne acceptare,
approbare, ratificare, et confirmare dignaremur : Quarum quidem Li­
terarum tenor, et verbális çontinentia sequitur in hunc modum : Nos
Conventus Beatae Mariae Yirginis de Kolos Monostra, Memoriae
Comendahius tenore presentium significantes quibus expedit univer­
sis Quod Prudentes, ac Circumspecţi G-eorgius Gorgonya, et Porcse-
lya Ganya, ille quidem Cehatus seu Contübernii Cerdonum Fogara-
siensium Magister, hic verö ejusdem Contübernii Commembrum, no­
ştri personaliter venientes in praesentiam, in suis ipsorum propriis
ut et reliquorum dicti Cehatus, seu Contübernii eorundem, Coinmem-
brqrum nominibus et in personis, exhibuerunt, et praesentaverunt
nobis Literas quasdam Celsissimi quondam Transilvaniae Principis
Georgii Rákóczi Privilegiales, de et snper certis quibusdam Canoni-
’busj seu Regulis Societati, seu Cehatui Praedecessoribus ipsorum ac
Successoribus eorundem ab Eodetn Celsissimo Principe, Gratiose
datis, et concessis; petentes nos debita cum instantia reverenter, et
138 NIC. DENSUŞIANU.

humillime, quatenus nos easdem praesentibus nostris verbaliter in-


serere, et inscribi facere, ac in Transumpto praesentium nostrarum,
Jurium eorundera uberiorem futuram ad cautelam necessarias extră­
dare, et emanari facere, ne graveremur. Quarum quidera Literarum
tenor et verbális continentia, habetur tali modo :
(Urirtézâ documentulü sub Nr. XLII.)

Erantque in Pergameno conscriptae, ac Sigillo praeattacti Celsis-


simi Principis Authenticô, et Aulico conchae cera albae super ceram
rubram ductilem infuso à zona sericea cerulea pendenti communitae, et
roboratae, patenterque confectae, et emanatae, Nos itaque, praeattac-
torum exhibentium humillimam requisitionem, nobis modô praearisso
factam, justam, legitimam, Legibusque Patriae consonam esse agno-
scentes, praeattactas Literas eorundem Privilégiâtes, ipsorum Prae-
decessoribus, ac consequenter ipsis quoque quâ Successoribus, gra-
tiose datas, et concessas, non rasas, non caneellatas, née in aliqua
sui parte suspectas, vel variatas, sed omni prorsus vitio, et suspi-
tione carentes, praesentibus nostris, de verbo ad verbum, sine dimi-
nutione, et augmento, variationeque prorsus aliquali, inseri, et in­
scribi facientes, Parque, sivè Transumptum hujus modi Jurium prae-
attactorum Exponentium, universorum scilicet Cerdonum Magistro-
rum Fogarasiensium, uberiorem futuram ad cautelam necessarium sub
sigillo Conventus noştri Authenticô, fideliter, et conscienciose extra-
dandum duximus et concedendum, communi Iustitia, et aequitàte
suadente. Datum Feriâ tertiâ proximâ post Dominicain Decimam
quintam Sacro Sanctae Trinitatis, Anno Domini Millesimo septingen-
tesimô trigesimô. Et subscriptum erat à dextra : Lecta, et in verbo
Privilégiâtes corecta, ac extradata per me, Ioannem Kastal, Cathe-
dralis Ecclesiae Albae Carolinensis Üustodem, Canonicum, et Con-
ventualem Conservatorem m. p. Erantque Sigillo ejusdem Conventus
Beatae Mariae Virginis de Kolos Monostra Conventuali, et Authen-
tico, super cera alba stola papyracea tectâ in medio loco vídelicet so-
lito impressivè communitae, et roboratae, patenterque informa Libelli
confectae, et emanatae. Nos itaque praemissâ supplicatione, Nobis
modo, quô suprà facta, dementer exaudita benigneque admSssa
ÍSTORIA FĂGĂRAŞULUI. 139

praeinsertas Literas non abrasas, non cancellatas, nec in aliqua sui


parte suspectas, sed omni prorsùs vitio, et suspitione carentes, prae-
sentibus Literis nostris, de verbo ad verbum, sine diminutione, et
augmento, variationeque aliquali insertas et inscriptas, quoad omnes
earum continentias, articulos, ciausulas, et puncta, eatenùs quatenus
eaedem rite et legitime existunt einanatae, viribusque earum veritas
suffragatur, et in quantum dicta, Ceha, seu Societas Cerdonuin Foga-
rasiensium in pacifico usu ac exercitio eorum hactenus perstitit, et
actu persistit, Autho;;itate nostra Caesareo Regiaque Principali rati-
flcavimus, acceptavimus aprobavimu«, et pro supradictis Magistro, et
Commembro, Cehae, seu societatis Cerdonnm Fogarasiensiura, eo-
rundemqne Successoribus universis perpetuö valituras benigne con-
firmavimus. Imo acceptamus, aprobamus, ratificamus, et confirma-
mus hamm nostrarnm Sigilii noştri secretioris, et Aulici impenden-
tis munimine roborataruin vigore, et testimônio Literarum mediante.
Datum in Civitate Nostra Vienna Austriae, Die trigesimâ Mensis
Octobris Anno Domini Millesimo septingentesimo trigesimo. Regno-
rum vero Nostrorum : Romani vigesimô, Hispanici vigesimô octavo,
Hungarici et Bohemiei etiam vigesimô.
Carolus ni. p.
B. Ioannes Ios. Bornemisza de Kaszon. p. m.
Ioannes Vaszlay. p. m.
Presentes Literae Confirmationales in Generáliba Dominorum Regnico-
larum Trium Nationum Principatus Transilvaniae, Partiumque Regni Hun­
gáriáé Eidem annexarum Comitiis, Publicorum Negotiorum et Institiae ad-
rainistrandae causa, ad 26-m Februarii Anni curentis 1733 ex edicto Sa-
crae Cesareae Rogiaeque Majestatis in Liberam Regiumque Civifatem Saxo-
nicalem Cibiniensem indictis et celebratis, Anno praescripto, Die 13-a Marty
Exhibitae, Lectae, es Publicatae Nemine Contradieente, et Exti adatae.
per Magistrum Davidem Hi nter Protonotarium. m. p.

(Orignalalu pe pergamenă, libelu în 8 foi, înalţ. 32 c. lăţ. 24 c. in posesiunea


corporaţiuniî tăbăeariloru din Fagăraşiî.)
140 NIC. DENSUŞIANIÎ.

XLV.
1689, Sept. 7.
Micbaiü Apafi I, Principele Transilvaniei, zălogesce Iuï I o n P o p ű
saö P r e c u p ű şi fratelui seö N i c o l a e o casă dimpreună cu lo-
culö ei în Făgăraşii pentru suma de 200 fl. ung.

Nos Michael Apafi Dei Gratia Princeps Transylvaniae Partium


Regni Hungáriáé Dominus et Siculorum Cornes. Memoriae commen-
damus tenore praesentium significantes quibgs expedit universis.
Qubd Nos, cum ad nonnullorum Fidelium Dominorum Consiliariorum
nostrorum singulärem coram Nobis propterea factam intercessionem,
tùm verb, cum optimorum Principum, munus esse sciaraus, unum
quemque Fidelium suorum, maximé verb quorum industria cum fi-
delitatis obsequio enituit, digno actionibus suis premio condecoran-
dum esse, quo illi affecti, ad subsequendarum rerum momenta ala-
crius inflammari valeant ; eb respectu nihil unquam, ab eo toto tem­
pore, quo in hoc Principatus fastigium divinâ electione promoti
sumus est à nobis praetermissum, quod non in emolumentum fide­
lium nostrorum fuerit à nobis collatum, pro quantitate, et modulo
virium, virtutumque suarum rem pensitantes ; Quorum in numero
intelligimus, Egregium Ioannem Pap alias Prékup de Fogaras,
juratum Scribam nostrum Praefecturalem, qui à tenerâ adhuc
aetate suâ, hactenus otnnes dies suos in servitiis nostris consu-
mendo, prius quidem per aliquot annorum decursum bonorum no­
strorum Husztiensium, deinde Cibiniensium, fidelis, et industriosus
functus Rationistae Officio, postea verb in eo quo ad praesens etiam
per aliquot annos cum laude fungitur munëre, dexterrimè navavit
operam, ita ut nihil ab eo, quidquid à fidelissimo Servo requiri
possit, sit praetermissum, quem imposterum, paria vel majora quo-
que pro re nata fidelitatis specimina exhibiturum et impensurum
nulii dubitamus : Totalem igitur et integrum Fundum, hactenus Ci­
vilem ac Dornum superaedificatam, cui ab una Domus posteritatum
Strenui, quondam Dima Szabo incolae et inhabitatoris praedicti op-
pidi noştri Fogaras, ab alia hortus noster vulgb vad kert vocatus,.
à tertiâ verő partibus, via Regia, ac Fluvius quidam ibidem praeter-
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 141

labens, advicinantur in Oppido nostro Fogaras, Districtuque ejnsdem


nominis, ac Coraitatu Albensi Transylvaniae existentem etadjacentem,
per Genitorem ejusdem, Ioannem videlicet quondam Pap, alias Pre-
kup seniorem, de dicta Fogaras, certa pecuniaria summa emptum et
comparatum, simul cum cunctis suis utilitatibus et pertinentiis quibus
libet terris scilicet arabilibus, cultis et incultis, agriş, pratis, pas-
cuis, campis, foenetis, sylvis, nemoribus, montibus, alpibus et valli-
bus, aquis item fluviis, piscinis piscaturis, aquarumque dacursibus
molendinis et eorundein locis, generaliter vert» quarumlibet utilita-
tum, et pertinentiarum suarum integritatibus, quovis nominis voca-
bulo vocitatis, ad eundem Fundum, de jure, et ab antiquo spectantibus
et pertinere debentibus sub suis veris metis, et antiquis limitibus exis-
tentibus memorato Ioanni Pap alias Prekup, ac per eum Nicolao simili-
ter Pap alias Prekup, Fratri videlicet ipsius Germano, vita ipsorum
comite irredemptibiliter haeredibus verb, et posteritatibus ac etiam
Legatarys ipsorum utriusque Sexus universis in et pro ducentorum
florenorum Hungaricalium justè currentis et usualis inonetae summâ,
ac etiam aedificiorum, tam hactenus superextructorum, quâm verb
deinceps superextruendorum, tempore redemptionis bona conscientia
aestimandorum valore superaddendo titulo pignoris jure redemptibili,
gratiosè dandum, donandum conferendum et inscribendum duximus.
Assecurantes nihilominus, affidantes et certificantes eosdem, qubd si
temporis successu, Nos vel Successores noştri, Legitimi videlicet
Transylvaniae Principes, aut alii quorum videlicet interest, seu in-
tererent, praespecificatum Fundum, pro Nobis aut pro se se redi*
mere aut rehabere, voluerimus aut voluerint, ex tune à praefatis
quidem Ioanne et Nicolao Pap alias Prekup, vita ipsorum comite
minimé ab haeredibus verb, et posteritatibus ac etiam Legatarys ip­
sorum utriusque sexûs universis, non aliter neque secus nisi deposita
prius et intégré simul et semel persoluta praespecificata ducento-
rum florenorum Hungaricalium justè currentis, et usualis monetae
summâ, ac etiam aedificiorum, tam hactenus superextructorum, quàm
verb deinceps superexstruendorum, tempore redemptionis bona con-
scientiâ aestimandorum valore superaddito, redimemus et rehabebi-
mus, redimentque et rehabebunt. Ad quod firmiter et inviolabilter
142 NIC. DENSUŞIANU.

observandum, tarn Nos ipsos obligamns, et obstringimus, quàm etiam


Successores nostros Legitimos vide licet Transylvaniae Princepes ac
alios etiam quorum videlicet interest, seu intererit obligatos, et mo-
dis omnibus obstrictos esse volumus. Et nihilominus pro ampliori
gratiae ae magnificentiae nostrae Principális, erga praenotatos Ioan-
nem et Nicolaum Pap alias Prekup declaratione praedeclaratum eo-
rundem Fundum, ac Domum superaedificatam ab omni censuum,
taxarum et contributionum nostrarura, tarn ordinariarum quam ex-
traordinariarum, snbsidiique et Lucri Camerae nostrae solutione,
servitiornm quorumlibet plebeorum, et Civilium, seu jobbagionalium
exhibitione, hospitum condescensione, ac in eam Domum receptioné;
Agricolationes item, allodiaturas seminaturas ac alias quasvis hae-
reditates, et terras arabiles, intra veras suas metas existentes ad
eundem Fundum, de jure et ab antiquo tentas et possessas ac bono
modo compartitas, ab omni deciinarum nonarum, quintarum, quar-
tarum, capetiarum, ac aliarum quarumlibet datiarum et collectanea-
rum, exhibitione, jurisque et census montani solutione, eximendas
supportandas libertandas et nobilitandasduximus; Annuentes insuper,
et concedentes, praefatis Ioanni ac Nicolao Pap alias Prekup, ut ipsi,
pro propria necessitate, potus cujuslibet generis, signanter vinum,
mulsum, et cerevisiam in toties dicto oppido nostro Fogaras, quovis
tempore, snffieienter servandi, habeant authoritatem, ac plenariam
libertatém ; sperantes nihilominus, eosdem Ioannem, ac Nicolaum
Pap alias Prekup, nobis, et Filio nostro charissimo Illustrissimo
Michaeli Apafi II. electo Transylvaniae Principi pro solutione inser-
vituros; prout da nus, donamus, conferrimus et inscribimus, asse-
curamus item affidamus et certificaraus, obligamus, obstringimus,
obligatosque et obstrictos esse volumus, nec non eximimus, suppor-
tamus, libertamus, et nobilitamus, annuimus denique et concedimus
harum nostrarum vigore et testimonio Literarum mediante. Quocirca
vobis spectabilibus, Generosis, Egregiis, et Nobilibus, ac Strenuis,
Arcis nostrae, et Districtus Fogarasiensis Supremo et Vice C ă p i­
ta n e is , Bonorum nostrorum Fogarasiensium Provisori, Rationistae,
caeterisque Arcis nostrae Fogarasiensis officialibus, Item Decimato-
ribus, et quarumvis contributionum, exactionumque Perceptoribus et
ISTORIA' FĂGĂRAŞULUI 143

Exactoribus; hospitiorum Distributoribus et eorum vices gerentibus,


Providis item et Circumspecţia Indici et juratîs Oppidi noştri Foga-
ras modernis videlicet, et futuris quoque, pro quovis tempore consti-
tuendis, cunctis etiam aliis cujusvis statûs, et conditionis hominibus
quorum videlicet interest seu intererent, praesentes nostras visuris,
harum serie, committiinus, et mandamus lim iter, quatenus vos quo­
que, a modo deinceps, successivis semper temporibus, annotatos
Ioannt m, et Nicolaum Pap, alias Prekup haeredesque, et posterita-
tes, ac etiam Legatarios ipsorum utriusque sexîis universos, ratione
praespeciflcati Fundi universarumque quarumvis appertinentiarum,
ad nullám censuum taxarăm, et contributionum nostrarum tam or-
dinariarum quàm extraordinariarum, subsidiique et lucri Camerae
nostrae^ solutionem, servitiorum quorumlibet plebeorum et Civilium,
seu Iobbagionalium exhibitionem, hospitum condescensionem et in
eundem Fundum, ac Domum receptionem, Decimarum, nonarum,
quintarum, quartarum, capetiarum, ac aliarum quarumlibet datia-
rum, et collectanearum peusionem cogéré, et compellere, aut eosdem
propterea vel propter potus modo praemisso servationem, in per-
sonis, rebusque et bonis ipsorum universis impedire turbare, moles­
tare, seu quovis modo damnificare praesumatis vel sitis ausi modo
aliquali. Sed eundem Fundum, ac Domum, universasque eorundem
appertiueutias, pro exemptis, supportatis, libertatis, et nobilitatis
habere debeatis, et teneamini. Secus non facturi. Praesentibus per-
lectis Exhibenti restitutis. In cujus rei memóriám firmitatemque
perpetuam, praesentes Litteras nostras, pendentis, et Authentici Si­
gilii noştri munimine roboratas, memoratis Ioanni, ac Nicolao Pap
alias Prekup haeredibusque et posteritatibus, ac etiam Legatariis
ipsorum utriusque sexus universis, gratiose dandas duximus et con-
cedendas. Datum in Castro nostro Radnoth die septima Mensis Sep-
tembris Anno Domini Millesimo Sexcentesirao, Octuagesimo Nono.
Apafi m. p.
Franciscus Lugasi Secretarius mp.
(S. P.)
Praesentes literae E xem ptionales seu Donationales nomine et in per­
sona Domini Ioannis Pap alias Praekup juxta veterem usum anti-
m NIC. DENSU.ŞIANU.

quamque consvetudinem tribus in sedibus judiciariis Nobilium Fogara-


siensium frequentibus exhibitae sunt, promulgatae, lectae et publicatae
ab omnibusque quorum interfuit approbatae, acceptatae, ac in suo
vigore debito eum obseqvio, nemine contradicente, relictae. Extrada-
taeque die undecima mensis Febr. Anno Domini Millesimo Sexcen-
tesimo Nono (sic).
Per Stephanum Leszay Juratum Notarium
Sedis praedeclaratae m.p.
Originalulü libelti 8 fol în pergamenă, înălţime 22 cm. lăţime 7 cm., în pose­
siunea familiei Făgărăşanu din Făgăraşfl. Sigilulü pendentü în cérâ roşiă cu unü
diametru de 4 cm., 7 mm. înfăţişâză dóue scuturi, unulü mal mare în formă
orbiculară cu armele Transilvaniei, la mijlocü unü scutü mal micü cu armele
Apafescilorü : unü coifü străpunsă cu o sabiă dréptâ aseijatü pe o viţă cu stru­
guri. In jurulü sigilulul legenda : MICHAEL APAFI : D : G : PRIN : TRAN : PA :
RE : HV : D : E : SIC0 :)

XLVI.

A. 1659.

Susana Lorantfi, vëduva Principelui George Racoţi I, conferesce prero­


gativele de b o e r i ü iobagi ului S i n e a R ă d u l i ţ ă din comuna Eerivoiï
mari.

Mű Lorántfi Susánna Néhai Méltoságos Fejedelemnek eö Nagy­


ságának Rákotzi György uramnak Erdélynek Fejedelmének, Magyar
Országh Részeinek urának és Székellyek Ispánnyának etc. etc., Megh
hagyatott özvegye etc. etc. Adjuk emlékezetül mindeneknek a’ kik­
nek illik : hogy Fogaras földén Nagy Bérivon lakó S z i n i a R a-
d u lit z e nevű Iobbágyunknak e fel háborodott iidökben hozzánk
való hivségét és jámbor szolgálatiját kegyelmesen akarván remune-
rálnunk azon remélvén ez után is követni fogja, néki és minden
maradékainak B o jó r sá g o t a d tu n k , és meg említett Fogarassi
Jószágunkban Fejervármegyében Nagy Bérivon egy felöl Pánig
Máté, más félöl Raduly Radulitze ugyan Magunk Jobbágyink szom­
szédságában lévő házát is szántó es kaszállo földeivel havassal ma­
lommal . . . . hala . . . . kiket bir minden . . . adózástól, dézma
és taxa adástol akar mi névvel nevezendő . . . . azon a’ földön lakó
Boérokis . . . . praerogátivájok szerent üressek szoktak lenni . . . .
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 145

úgy mind az által, hogy mind eö, mind maradéki , mint más Boérok
szabadosul szolgálni és F ogaras V aru n kh oz való szolgálatot praes-
talni, végben vinni tartozzanak. Melly dolog nagyobb bizonyságára
és el hitelére, attuk ez fnggö Petsétes, levelünket. Mellyet Fogarasi
Yárunkbeli Törvényes székben lévő gyülekezet e lő tt. . . veött szo­
kás szerónt publicaltatni s procla . . . . hadjuk s porontsoltunk.
Költ ujhellyi házunknál Tizedik napján . . . havának. Christus szü­
letése után . . . . eötven kilentzedik esztendőben.
Et subscriptum erat a dextra Susanna Lorántfi mpr. Erantque si-
gillo ejusdem Prineipissae authentico de zona sericea variegati colo­
ris pendenti in capsula lignea super cera nigra impressive commu-
nitae, clauseque confectae. Parte verő ab exteriori sequentia lege-
bántur : Praesentes L ittera e Boeronales seu confirm ationaks nominis
et Personae intro scriptae, secundum usum et consvetudinem hujus
Terrae Fogaras in Sedria Iu d icia ria Boeronum Fogarasiensium tribus
vicibus publicatae, et proclamatae sunt, nemine contradictore appa­
rente. Datae in Sede praedicta duodecim Boeronum, Iuratorum Foga­
rasiensium per nos — et subscriptum erat à dextra Stephanus Boér
provisor Fogarasiensis mpr. à sinistra urban. Literatum Luczay Ju-
ratum notarium mpr. parte ab altera pariter exteriori scriptum erat:
Praesentes L ittera e Boeronales per Praefectum et Exactorem fiscales
ac Requisitores Albenses Commissarios Illustrissimae Dominae Prin-
cipissae ad investiganda Boéronum Terrae Fogaras jura exmissos,
revisae, lectae ac in vigore relictae. In Fogaras die B-a Mart. Anno
Domini 1671.

Traducţiune.

No! Susana Lorántfi vöduva ilustrului Principe a Măriei Sale re-


posatulnï George Racoţi Principele Transilvaniei, Domnü alü părţi-
lorü Ungariei şi Comtte alö Secuilorü. Facemü cunoscutü tuturoríí
cărora se cuvine, că voindü noi să remnnerämü într’unü inodü gra-
ţiosfl fidelitatea şi devotatele servicii, ce ni le-a fäcutö în aceste
timpuri turburate, iobagiulü nostru cu numele S in ea B ă d u liţa din
Berivoil-marI şi Ţâra Făgăraşului, sperândfl că dênsulü va urma
loto aşa şi de aci înainte, i-a m ü d a tü B o eriă lui şi descendenţilorfl
sei, (şi amü liberatű) de tóté impositele, de plătirea dismel şi taxe-
10
146 NIC. DENSUŞIANU.

lord (şi de orl-ce contribuţiuni), orî-ce nume vord avé, casa dânsului,
care se află în domeniuld nostru menţionată mal-susd alo Făgăra­
şului, In vecinătate totd cu iobagii noştri de o parte Mátéid Panig,
de altă parte Radulă Răduliţa, dimpreună cu tóté pământurile den­
sului de arătură şi de fânaţe, cu munţi, cu moră, cu pescuinl,. . . .
ce le posede şi cari In conformitate cu prerogativele date boerilord,
cari locuescd pe pământuld acesta, ad fostă datina ca să fiă scutite,
aşa, că atătd dênsuld câtă şi succesorii Iul' să fiă datori a ne servi
ca ómeni liberi Intogma ca cel-l-alţl boerl, a né presta şi îndeplini
servicide, ce sunt a se face la castdulű nostru alu Făgăraşului.
Spre mal mare adeverinţă şi credinţă a acestui lucru, i-amd dată
acéstâ carte a nóstrá învestită cu sigild pendentd, care dispunemd
şi ordonărad să se publice şi proclame înaintea celord adunaţi. . . .
in Tribunaluld din Casteluld nostru ald Făgăraşului, în conformi­
tate cu usuld ce esistă. Dată în curtea nóstrá din Ujhelly în 10 <Jile
ale lunel . . . . după nascerea lui Christosd în anulă . . . . cinci­
zeci şi noălea.
(Din TransmisionalulA procesului de succesiune între Davidü şi IosifA Radu-
leţA contra Ionű Dugariü şi Stană Şerbănuţă, a. 1847. pag. 67. Archiva d-lul
Ar. Densuşianu).

XLVII.
Martie, 1696.
Capitululü din Alba-Iulia concede b o i e r u l ü S t a n ü C o m ä n i c i ü
unü transuptü de pe cartea sa de boeriă.

Nos Requisitores Literarum, et Litteralium Instrumentorum in


Sacristia sive Couservatorio Capituli Ecclesiae Albensis Transylva-
niae repositarum, et locatarum, ac quarumlibet Iudiciariarum Deli-
berationum, Legitimorumque Mandatorum Regalium Executores da-
mus pro memoria per Praesentes.— Quod Strenuus Sztân Komanite
Boéro de Veneţia, Possessione in Districtu Terrae Fogaras existente,
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 147

fllius Bărbi, fii ii itidern Bărbi, filii Boman, filii Dumitru Komán
Komanitz Salomonis de Also Veneţia, corain Nobis personaliter
constituas, tarn suo quam fratrnm suorum carnalium Ioannis, et
Komán Komanits de Veneţia, nominibus et in personis, exhibuit no­
bis, et praesentavit unas L itte r a s Serenissimi Principis quondam
Domini G{tbrielis Bethlen Gloriosae recordationis B oeron aks, in Ci-
vitate Alba Iulia die vigesima Április, Auno Doinini Millesimo Sex-
centesimo vigesimo octavo in pergameno patenter confectas, et ema-
natas, manu propria, et Sigillo Ejusdem authentico in zona sericea
rubei coloris pendenti, cerae rubrae impresso communitas. Petens
nos idem Sztan Komanitz debita cum Instantia ut easdem Litteras
in Protocollum nostrum transcribere conservandi causa, e t. transu-
mere, Transuraptumque earundem sub sigillo nostro capitulări an-
thentico Iurium suorum futura pro Cautela extrădare Tellemus ;
Quarum Tenor et verbális Continentia sequitur hoc modo :
tUrméza documentulü sub No. XXVIII).

Nos itaque justae et juri consonae petitioni antefati Sztán Koma­


nitz annuentes praemissas L itte r a s B o ero m les non abrasas, non
caneellatas, nec in aliqua sui parte suspectas, sed omni vitio, et
suspitione carentes de verbo ad verbum, tutioris Conservationis Gra­
tia, Protocol lo nostro transcribentes, et inşerentes, Transumptum
earundem eidem Sztán Komanitz, memoratisqne fratribus suis pro
futura Iurium cautela extradandum duximus ; communi Iustitia, et
aequitate suadente, omni dolo, et fraude semotis. Datum Die sexta
Mensis Mártii, Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Sexagesimo nono.
Erantque sigillo Capitulări authentico, super Hostia alba in medio
Loco, videlicet solito apposita, papyrö aeque alba praesfolariter tecta
impressive communitae patenterque confectae et emanatae.
(Transumptulü guvernului transilvanii, cu data Clujü 7 Maiü 1831, în archiva
d-luï Ar. Densuşianu).
148 NIC. DENSUIANU.

XLVIII.

1807, Sept. 2.
Formalitate juridică. Boeriulü A n d r e i ü S t o i c a « c ă l a r e ş i c u
s a b i a t r a s ă » , declară în numele comunei Veneţia-de-josă, că face
oposiţiune în contra esecutarii unei sentinţei în procesulă cu naţiu­
nea săsăscă şi comuna Veneţia-de-susă pentru regulare de hotare.

Nos Franciscus Primus Divina favente Clementia Imperator Aus-


triae etc., Memoriae commendamus tenore praesentium significantes
quibus expedit universis et singulis, quod fidelis noster nobis Dilec-
tus Generosus Wolffgangus Cserei de Nagy Ajta, alter per magnum
nostrum, nobis Haereditarium Transylvaniae Principatum partesque
eidem reapplicatas Magister noster Protonotarius Coram Majestate
Nostra personaliter constitutus, retulit nobis, qualiter idem literas
nostras Sententionales pro partibus et in personis Prudentum atque
Circumspectorum Michaelis Hutter Cibiniensis, Martini Scheik Se-
gesvariensis Liberarum Regiarumque Civitatum Nostrarum Consu-
lum, seu magistrorum Civium et Georgii Klompe, Judicis Liberae
Regiaeque Civitatis Nostrae Coronensis qua nationis nostrae Saxo-
nicae in Transylvania Dominium nostrum pure fiscale Terrae Fo-
garas, ac una possessionem quoque F első W e n itze possidentis re-
praesentantium, ac medio eorundem totius nationis nostrae Saxoni-
cae, non absimiliter integrae Communitatis Possessionis Felső
Wenitze Contra et adversus agiles Waszilie Kozák D ecurionem ,
Dávidom Cozma Sámuelem Mone et Nyistorem Frinku Juratos Boe-
ornes, Providos item Many Berila ludicem, Máni Sambra et Iuon
Petrutz Iuratos totamque communitatem Possessionis A lso W en itee
Districtul nostrae Terrae de Fogaras ingremiatae. Super diferenţia
metali, inter metas praememoratarum Possessionum existente, omni
lege requisita solemnitate Confectas et emanatas sibique praecep-
torie sonantes et directas, summo quo decuit honore et obedientia
receperit in haec verba (Urmeză sentenţa). Quibus Litteris nostris
sententionalibus idem Magister noster Protonotarius homagiali de-
votione perceptis........ dum in facie controversorum terenorum
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 149

inter raetas praeraemoratarum Possessionum existentium . . . . Lit-


teras super Octavali praememoratae CommuDitatis Also Venetziensis
Certifieatione Rektori as una cum Litteris nostris Sententionalibus
. . . . perlegi cnravisset atque ad Captum et inteltigentiam usque
Vicinqrum et Commetaneorum, et reliquorum Circum adstantium ex-
plicavisset, tandemque.......... determinatum cursum metalem, ad
ductum atque regulationem Litterarum nostrarum Sententionalium
ducere, taliterque metas duorum possessionum secernere, et cum
renovatione metarum anno jam saepius memorato raillesimo Septin-
gesimo vigesimo secundo erectarum distingvere intentus fuisset, ex
tu n e A g ü is Boëro A n d r e a s S zto jk a E q u o insidens, E va g in a to G la-
dio, in sui ipsius, et uno ore exclamantis Communitatis Also Ve-
nitzeiensis nominibus et in personis, Executionem praesentem meta­
lem, violento repulsionis velamine impedi vérit, praememoratumque
magistrum nostrum Protonotarium ulterius precedere in Continua-
tione adsumti operis baud permiserit......... Ad quam Coram nobis
modo praevio factam fide dignam Relationem, praememorati Magistri
noştri Protonotarii, nos quoque presentes Litteras nostras Testimo­
niales, Sub Sigillo nostro Judiciali et authentico, apud eundem fi-
delem nostrum Nobis Dilectum Magistrum nostrum Protonotarium
habito, partibus ipsis praeraemoratis litigantibus Jurium suorum
uberiorem futuram ad Cautelam necessarias extradandas esse duxi-
mus et concedendas, Corn muni Justitia et Aequitate suadente. Da­
tum in Libera Regiaque civitate Nostra Cibinii, die Secunda Mensis
Septembris, Anni millesimi Octingentesimi septimi.
Lecta Correcta et Extradata per Magistrum Wolffgangum Cserei
de Nagy Ajta Protonotarium m.p.
(L. S.)
(Originalulü pe chărtiă 32 pagine în.folio, în archiva d-luï Ar. Densuşianu).
ISO NIC. DENSUŞIaNU.

XLIX.
Familiele boerescî din Ţâra Făgăraşului.

Estragemű aici din diferite documente şi acte oficiali, urmátórea


seriă a fa m ilid o r ü boerescî din Ţera Făgăraşului. Ele sunt fami­
liele istorice ale acestui vechiű pucatű românescü. Prerogativele
lorfl boerescî datdză încă din epoca Domniei românesc! In părţile de
peste Carpaţl, şi familiele aceste represintă astăzi singura nobilime
naţională română în părţile Transilvaniei, care pe lângă tóté
vicişitudinile timpului, şi-a conservatfl până în <Jiua de astăzi in-
tactű caracterulü seú particularo, nu s’a prefäcutö în nobilime nn-
guréscâ, nu a trecuta nici la catolicismfl şi nici la reformaţiune
cum s’a întêmplatû cu vechia nobilime română din Ţâra Haţegului,
din Banatulfl Severinnlul, din Maramureşil, etc.
La multe din familiele aceste numele vechio genericü a dispărutfl
cu totulű şi In loculfl lui a rómasű numai numele calificativa de B o eriă .
Seria acestora familii e următorea :

A rp a şu ltî -de-jos ü . B ecleanü.

1. Boeriö. 10. Boeriű.


2. Bfigdanűí1). 11. Boita.
3. Bursanù. 12. Danfl.
4. DobrinO. 13. Fogoroşfl.
5. Judele. 14. Samsonfl.
6. Lupgorü. 15. Serbanü.
1
7. Selaghie. 16. Trâmbiţaşi!.
8. Şerbii. B e riv o iî-m a n .
9. VasO. 17. Boeriö.

(1) La anulű 1834 fa m ilia Bogdänescilorü numera în Arpasulü-de-josü 38 capi


de familiă.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI 151

18. Dugariü. 44. Cöntä.


19. Grancea. 45. Cercera.
20. RadeşO. 46. Halmaghi. >#t l,Ţ j t é
21. RăduleţO. 47. Motocö Mateiö. ~
22. SSrbănnţfl 48. Niacin.
23. Socolfl. 49. Popa, Idomirö-Popa '
şi Popa-Pescarulö.
Berivoii-mid.
5 0 . Sechélï.
24. Beléna.
25. RadeşO. Copäcdü.
51. Graina.
52. Greculö.
26. Boeriű. 53. Mena.
27. Bolovanö. 54. Radn.
28. Greávulű. 55. Streja.
29. Şerbanfl.
30. Stanislavü. Dejani.
5 6 . Caplea.
Buciumü.
31. Dobrinfl. Drägusi.
32. Jur coi aşii. 57. Bobeicä.
33. Moga. 58. Bota.
34. Motocö. 59. Borzea.
35. Rädocea. 60. Codrea.
36. Rînea. 61. Hnşia.
Comam-de-susu. 62. Jurcovanö.
63. Rogozea.
37. Frâncu. 64. Sofonia.
38. Gubematfl. 65. Stoia.
39. Mija., 66. Tätarö.
40. Nistorö.
41. Săniciu. Gridü.
Comana-de-josü. 67. Boeriö.
42. Balbu. 68. Bursanö.
43. Boeriö. 69. Comăniţă.
152 NIC. DENSUŞIANU.

70. Gurilă. 93. Danö.


71. Popa. 94. Soeaciö.
72. Vasiiö. 95. Táflanü.

Bérsem. Mărgineni.
73. Rînea. 96. Fulicea.
97. Grancea.
Huresü. 9 8 . Judele.
74. Laţcu. 99. Pandrea.
100. Popa.
lient.
10k § § S fe iL .
75. Bqeriü. 102. Şuvăilă.
76. Comşa. 103. Ürsö.
77. Cornea.
78. Corşatea. Ohaba.
79. Milea. 104. Bâlea.
80. Pireu. Pârău:
81. Stanciu.
105. Boerio.
Lisa.
Pom ta.
82. Cărţişoreanu.
83. Greavu. 106. Cocoşă.
84. Nistorü. 10 7 . Gusâilă.
10 8 . Negrea.
Ludişpru.
Becea.
85. Băcilă.
86. Boeriö. 1 0 9 . Boeriö.
87. ŞerbanQ-Boerifl. 11 0 . Popa.
88. Sêrbu. 1 1 1 . ŞerbanO.
89. StirbulO. Săsciort.
90. Stroia.
91. Târaaştl. 112. TeţO.
113. Diacu.
Mândra. 114. Leabu.
92. Cocanű. 115. Motocfl.
ISTORIA FĂGĂRAŞULUI. 153

Sevsetrenî. U (SuoLu
116. Boerifl. 129. Bäcilä.
117. Dobrinfl. 180. Boerifl (i)
118. Literate. 131. Borcea.
119. Pribégö. 132. Oosgarea.
Şinca-vechiă.
.133. Dăneţfl.
134. Mârgineanu.
120. Bârsanü. 135. Popfl.
121. Olteanfl. 136. Poşta.
122. Strîrabu. 137. Şandrn.
Stréja-Œrtigôrà. 138. Strîmbo.
128. Boerifl (safl CâpăţîBâ). Venetia-de-susü.
Toderiţa. 139. Boerifl.
124. Boerifl. Venetia-de-josă.
Ucea-de-susü. 140. Biţă.
1 2 5. Bärbatfl. 141. Comănicifl.
126. Yladumitrelfl. 142. Cosma.
143. Cozacfl.
ZJcea-de-josü. 144. Frâncu.
127. Bäcilä. 145. Milea.
128. drama (Oprişfi). 146. Mooea,
(1) Familia Boeriü din Vadü ’şî trage originea de la boeriulü Borcea, care
dimpreună cu alte doué rude ale sale, primise moşia Vadă ca donaţiune de la
voivodulü Mircea din Ţ6ra-românescă. In cercetarea care se făcuse în Vadă în
12 Aug. 1792, pentru constatarea genealogiei familiei.BoeriQ, aflămă următorele
deposiţiunl : 1. Zeuge Popa Szin Boier unirter Geistlicher zu Waad . . . saget ausfol-
gendermassen . . . ist eine gewiesse und klare Sache dass auch die Vorältern der
Exponenten immer Edelleute waren, auch vor der Erhaltung der Donation welche
sie dermalen in Händen haben ; nebst dem haben sie auch eine alte Donation
von Wojwoden M irtsa, diese ihre Vorältern waren diejenige welche das Dorf
Waad zum allererst zu bewohnen anfingen ; die 3 ersten Stämme waren aber
drei Blutsfreunde Iuon, Kallian und Borisa, wovon nähmlich von denen 3 Bluts-
Freunden, des einen das ist des Bortsa seine Nachkömmlinge sind die jetzigen
Exponenten welche Bortsa in der von Woivoden Mirtsa erhaltenen Donation ge­
schrieben steht. 2. Zeuge Poppá Samoile Denetz unirter dienender Geistlicher . . .
saget auf sein geistliches Gewissen aus . . diese stammen aber (: wie wir auch
154 N IC . DENSUŞfANU.

147. Pencifl.
148. Popa.
149. Popenicï. 164. Neagoe.
150. Stoica. í 1) 165.
166. Şofaria.
Visíea-de-susű.
167. Spiridonfl.
151. Bursanö. 168. Stanei a.
152. Cióra. 169. Sîreja.
153. Córa. 170. Uliu.
154. Harabalä. 171. Yulcand.
155. Ianculö*
cu ramurile : Voila.
156. Pocoia. Baştea, Bnce- 172. Boerifl.
157. Popa. (lea, Ficiu şi 173. Gabora.
Sërsâma. 174. Moianä.
158. Şandro. 175. Şerbana.
159. Şofariil.
160. Yalcana. Voi vodeniî-mari.
176. Bica.
Vistea-de-josă 177. Cinngarit.
161. Borzea ( 2). 178. Popa.
dieses von unseren Ur-Eltern gehört :) von drei Blutsfreunden ab, nähmlich Juon,
Bortsa, und Kallian, welche von Woiwoden Mirtsa die Donation gehabt haben.
(Traducţiune din originalulit ungurescü în archiva d-luï A. Densuşianu).
(1) In a. 1846 familia Stoica din Veneţia-de-josu, numëra 89 capï de familiă,
Pendu 9, iar Monea numaï und singurd capü de familiă. (Protocoluld comisiuniï
pentru constatarea boerilorü, carï nu plătesed imposite, 11 Febr. 1846).
(2) Familia Borzea din Vistea-de-josd la a. 1863 numëra 20 capï de familiă,
jar familia Neagoe 25.

FINE-

S-ar putea să vă placă și