Problem zvani EGR ventil – princip rada, uzroci kvarova i preventiva

EGR ventil (engleski Exhaust Gas Recirculation Valve) je elektromehanički uređaj koji služi
za povrat dijela izduvnih gasova u komoru za sagorijevanje, tako da se na taj način smanje
emisije izduvnih gasova, odnosno zadovolje ekološki standardi. Kod nas većina ljudi “prevrne
očima” na sam spomen ekologije, i smatra da su sve te ekološke komponente na
automobilima čist trošak i izvor kvarova, ali ipak su ljudi u razvijenim zemljama radili
istraživanja i utvrdili da automobili ispuštaju kancerogene materije, te da iste treba koliko je
god moguće redukovati. To što nama dolaze vozila sa velikom kilometražom, koja ne
održavamo pravilno i ne upotrebljavamo propisano gorivo je tema za posebno razmatranje.
Kako ovaj uređaj radi i zašto se kvari? Tokom proteklih godina proizvođači su vršili mjerenja
izduvnih gasova i ustanovili da se vrlo opasni azotni oksidi stvaraju na visokim
temperaturama sagorijevanja goriva. Umjesto da ugrađuju filtere (SCR) za ove gasove,
konstruktori su došli do rješenja, da dio izduvnih gasova vrate nazad u komoru i tako spuste
temperaturu sagorijevanja i spriječe nastanak navedenih oksida. Ako znamo da motor za
svoj rad treba kiseonik, postavlja se logično pitanje: pa zar nije povrat gasova u motor isto
kao da tražite od nekog da trči i istovremeno diše u kesu? Pa nije baš, jer reakcija stvaranja
pomenutih azotnih oksida na visokim temperaturama za sebe veže veliku količinu kiseonika,
tako da ostaje manje kiseonika za izgaranje goriva. Kada se temperatura spusti, ostaje više
kiseonika i motor efikasnije radi.

GR pomoću centralne upravljačke jedinice i sondi koje mjere temperaturu izduvnih gasova
reguliše koliku količinu izduvnih gasova treba vratiti u cilindar i osigurava optimalno
sagorijevanje, maksimizuje snagu, a ujedno produžava trajnost motora, jer spriječava
njegovu izloženost visokim temperaturama. Kod dizel motora ventil je većinom otvoren pri
radu na leru i nižim obrtajima, dok se kod povećanja opterećenja zatvara. Na ovaj način
emisije štetnih gasova se spuštaju i za 30%, a kod popularnih VW TDI motora, sadržaj čađi u
izduvu se smanjuje za 10%.

Kvarovi na EGR ventilu nastaju zbog njegove konstrukcije, jer je stalno izložen nefiltriranim
izduvnim gasovima, koji vremenom stvore naslage čađi, pa ventil ostane zaglavljen u
zatvorenom ili otvorenom položaju i više ne može da reguliše protok izduvnih gasova.
Ukoliko je ventil ostao u otvorenom položaju, izduvni gasovi stalno ulaze u cilindar što
rezultuje velikim padom snage i nemirnim radom, što obično signalizira i lampica “Check
engine”, u zavisnosti od tipa vozila. Ako je ventil ostao u zatvorenom položaju, tako da u
motor ulazi samo vanjski vazduh, tada se podižu temperature sagorijevanja. U tom slučaju
motor na leru radi nemirno, kod dodavanja gasa oslobađa veliku količinu crnog dima, a u
vožnji “trza”, odnosno gubi snagu.

Uzmimo za primjer dizel automobil koji je prešao 200.000 kilometara, koji se većinom vozi na
kratkim relacijama, u koji se sipa lož ulje i koji umjesto propisanog sintetičkog 5W40, koristi
polusintetičko ulje 10W40. Uz to sve, po preporuci, vozač dosipa u gorivo dvotaktol ili još
gore ATF ulje, “jer je gorivo suvo”. VW je varao na eko testovima – za to smo svi čuli, a niko
se nije puno nasekirao jer je riječ o ekologiji. Čist vazduh izgleda ne trebamo, ali evo zašto je
to bitno i sa aspekta kvarova. Kada je VW uhvaćen u laži, oni su pozvali automobile na
servis i ubacivanje novog softvera. Ranije je bilo sasvim normalno da EGR ventil ima isti
proračunati vijek trajanja kao i motor, odnosno oko 10 godina ili 200.000 kilometara. Sa
novim softverom, da bi smanjio količinu izduvnih gasova, VW je podesio EGR da duže
vremena radi otvoren i tako mu drastično skratio radni vijek. Kada naš vozač naspe ulje u
gorivo, i koristi polusintetiku umjesto propisane sintetike, u cilindru se u toku rada stvore uljne
pare koje zajedno sa izduvnim gasovima izlaze iz motora. Kako je EGR hladniji od motora
(obično je tu ugrađen i mali hladnjak), a nalazi se odmah kod izduva, ove uljne pare se
kondenzuju upravo na njemu i uz čađ se zalijepe na njegove elemente. Budući da ljudi kod
nas nerijetko zbog uštede sipaju lož ulje, koje ima 300 puta više sumpora od dizela Euro 5,
količina čađi se drastično povećava.

Ako imamo u vidu da se auto vozi na kratkim relacijama, kada motor radi sa bogatom
smjesom, jasno je zašto su kvarovi ovog uređaja kod nas tako česti. U slučaju da se pojave
simptomi kvara EGR ventila, potrebno je što prije posjetiti radionicu, jer povećana količina
čađi može uzrokovati začepljenje DPF-a, pa onda nastaje dupli trošak. Kod manjeg
začepljenja je moguće i čišćenje, ali obratite pažnju da servis koristi provjerena sredstva, a
ne kiseline iz “kućne radinosti”, jer previše agresivna sredstva mogu oštetiti i elemente
sklopa koji su bili ispravni. Ako čišćenje nije izvodljivo, jedino preostalo rješenje je novi ventil,
a tada treba provjeriti i stanje crijeva itd. da se kvar ne bi uskoro ponovio. Kao preventiva se
mogu koristiti i posebni sprejevi za ovu namjenu, a najbolja stvar koju možete uraditi je da
koristite odgovarajuće gorivo, automobil servisirate u propisanim rokovima i uz upotrebu
kvalitetnih rezervnih dijelova i maziva. Ako vozite često na kratkim relacijama, povremena
vožnja na otvorenom putu će svakako pomoći kako EGR ventilu, tako i čitavom motoru. Par
riječi o uklanjanju EGR ventila: već je navedeno da je glavna uloga EGR ventila spuštanje
temperature sagorijevanja, a time i temperature izduvnih gasova. Imajući to u vidu, čitav
motor je konstruisan za temperature gasova obično do 450°C. Kada uklonite EGR,
temperatura izduvnih gasova se poveća za oko 200°C. Znači da klipovi, cilindri, ventili,
izduvna grana i ulje trpe 200°C veće toplotno opterećenje. Šta bude sa turbinom koja je
svakako najopterećenija, kada je dodatno zagrijete za skoro 50% možete da pretpostavite.