Sunteți pe pagina 1din 25

1

CRISTALOGRAFIA
Y MINERALOGIA

MSc Juan Carlos Cruz Ocampo


Consultor Intercade

INDICE
 Clasificación mineralógica y los sistemas cristalinos
 Definiciones de isomorfismo, polimorfismo, pseudomorfismo y
ejemplos de estos, y estequiometría
 Grado de cristalinidad
 Medida de la cristalinidad
 Clasificación geoquímica de los elementos
 Caracterización mineralógica y textural
 Secuencia o sucesión mineral en su formación
 Relaciones entre minerales y paragénesis
 Zonamiento característico
 Ensambles mineralógicos típicos y yacimientos minerales
 Aplicaciones en geometalurgia
 Bibliografía
MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
2
3

1. SISTEMAS CRISTALINOS

CLASIFICACION
MINERALOGICA Y LOS
SISTEMAS CRISTALINOS

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Antecedentes
• Materia cristalina
• Materia mineral
• Materia amorfa
A lo largo de la historia se han generado y desarrollado diversas
teorías para explicar la formación de sólidos facetados (cristales).

G H

D
A

L K

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
3
5

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS

Diferentes filósofos griegos

Tales de Mileto (624-546 a. C.)


Composición

C O N C E P T O
Anaximandro de Mileto (610-546 a. C.)
Estructura
Pitágoras de Samos (582-497 a. C.)

Anaxágoras de Clazomene (500-428 a. C.) Discontinuidad


Composición y
Empédocles de Agrigento (483-430 a. C.) propiedades físicas

Demócrito de Abdera (460-370 a. C.) Discontinuidad

Estructura
Platón (483-430 a. C.)
Composición asociada a
Teofrasto de Eresos (372-288 a. C.) propiedades físicas y químicas

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
En la definición de cristal, se recurre a los griegos que conocían al
cuarzo como un mineral que se presenta formando cristales
incoloros y traslúcidos (cristal de roca), y que se deriva del vocablo
krystallos (κρύσταλλος).

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
4
7

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Plinio el Viejo (23-79 d. C.)

120º 120º

120º 120º
120º

En su obra Historia naturalis, menciona


los cristales de cuarzo con seis caras.
Realizó las primeras descripciones de
las formas externas de los cristales.

Murió observando la erupción del Vesubio.

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Georgius (Bauer) Agricola
(1494-1555)

 Científico alemán, conocido como “el padre de la mineralogía”.


 Su obra De re metallica (1556) trata principalmente de las artes de
la minería y producción de metales.
 Su obra De Natura Fossilium (1546) es considerada como el primer
texto de mineralogía.

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
5
9

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Anselmus Boetius de Boodt
(1550-1632)
Estudió la forma geométrica
de los cristales.

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

10

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
 Johannes Kepler (1571-1630) Modelos, hábitos y formas
de los cristales

Formación de los cristales


 Robert Boyle (1627-1691)
y gemas

Hábito y forma de los


cristales
 Christiaan Huygens (1629-1695)
Fenómeno de
difracción

 Nicolaus Steno (1638-1686) Ley de Steno

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
6
11

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Forma cristalina y la
 Domenico Guglielmini (1655-1710)
constancia

 Moritz Anton Cappeller (1685-1769) Términos de


cristalografía

 Jean Baptiste Romé de l’Isle (1736-1790) Ley de la constancia


interfacial

 Arnould Carangeot (1742-1806)


Goniómetro

Ley de los índices


 René Just Haüy (1743-1822)
racionales (1774)

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

12

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Goniómetro de
 William Hyde Wollaston (1766-1828)
reflexión (1809)

Ejes cristalográficos
 Christian Samuel Weiss (1780-1856) para la clasificación

Sistema monoclínico y
 Carl Friedrich Christian Mohs (1773-1839) triclínico, escala de
dureza

 William Hallowes Miller (1743-1822) Índices de Miller

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
7
13

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Johann Friedrich Christian Hessel (1796-1872) 32 clases de
simetría (1830)
Auguste Bravais (1811-1863)
TETRAGONAL (P,I)
Concepto de malla
CUBICA (P,F,I)
reticular

ORTORROMBICA (P, I, F, C) TRIGONAL /


HEXAGONAL (P,I)

MONOCLINICA (P, C) TRICLINICA (P, C)


TRIGONAL

230 grupos
espaciales y las
Arthur Moritz Schönflies (1853-1928)
bases para DRX
Carl Hermann (1898-1961), Charles-Victor Notación
Mauguin (1878-1958) internacional

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

14

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Cúbico o
isométrico
Trigonal

SISTEMAS Tetragonal
CRISTALINOS Hexagonal
Rómbico u
ortorrómbico
Monoclínico
Triclínico

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
8
15

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Operaciones para determinar los elementos de simetría (ejes,
planos y centro) a través de A) caras, B) vértices y C) aristas.

B C

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

16

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS

Formas abiertas (1-18)


Pedión Pinacoide
(cara no relacionada (dos caras planas paralelas)
N.º de
# caras
con otra por simetría)

1 Pedión 1
.
2 Pinacoide 2
3 Esfenoide 2 Esfenoide Domo
(dos caras relacionadas por (dos caras relacionadas
4 Domo 2 un eje binario) por un plano de espejo)

5 Prisma 4
Pirámide
6 4 .

rómbica Prisma (sección transversal Pirámide rómbica


en forma de rombo) (base en forma de rombo)

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
9
17

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas abiertas (1-18)
N.º de
# caras

7 Prisma trigonal 3
8 di trigonal 6
9 tetragonal 4
10 di tetragonal 8
11 hexagonal 6
12 di hexagonal 12
13 Pirámide trigonal 3
14 di trigonal 6
15 tetragonal 4
16 di tetragonal 8
17 hexagonal 6
18 di hexagonal 12

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

18

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas abiertas (1-18)

Prisma trigonal Prisma ditrigonal Prisma tetragonal Prisma ditetragonal

Prisma hexagonal Prisma dihexagonal

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
10
19

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas abiertas (1-18)

.
Pirámide trigonal Pirámide ditrigonal Pirámide tetragonal Pirámide ditetragonal

Pirámide hexagonal Pirámide dihexagonal

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

20

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas cerradas (19-48)

N.º de
#
caras
19 bi Pirámide rómbica 4
20 bi Pirámide trigonal 6
21 bi Pirámide di trigonal 12
22 bi Pirámide tetragonal 8
23 bi Pirámide di tetragonal 16
24 bi Pirámide hexagonal 12
25 bi Pirámide di hexagonal 24

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
11
21

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas cerradas (19-48)

Bipirámide Bipirámide
Bipirámide rómbica trigonal ditrigonal

Bipirámide Bipirámide Bipirámide Bipirámide


tetragonal ditetragonal hexagonal dihexagonal

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

22

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas cerradas (19-48)
N.º de
#
caras
26 Trapezoedro 24
27 trigonal 6
28 tetragonal 8
29 hexagonal 12
30 Escalenoedro tetragonal 8
31 hexagonal 12

32 Esfenoide rómbico 4
bi
33 bi Esfenoide tetragonal 4

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
12
23

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas cerradas (19-48)
112 112

211 211 121

211 211 121

Trapezoedro Trapezoedro Trapezoedro Trapezoedro


trigonal tetragonal hexagonal

Escalenoedro Escalenoedro Biesfenoide Biesfenoide


tetragonal hexagonal rómbico tetragonal

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

24

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS

Trapezoedro

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
13
25

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas cerradas (19-48)
N.º de
#
caras
34 Romboedro 6
35 Hexaedro (cubo) 6
36 Octaedro 8
37 Tetraedro 4
38 Dodecaedro 12
39 Tetrahexaedro 24
40 Giroide 24
41 Piritoedro 12
42 Diploide 24

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

26

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas cerradas (19-48)
011
101
001
111 111
111 110 110
100 010
111 101 011
111 111

Romboedro Hexaedro Octaedro Tetraedro Dodecaedro


(cubo)

102 012 123 123


213 213 213
021 102
201 132
312 021 132
231 321 321 321
210 210 120
210 210
321 231
321 321
201 312 021 132
213 123 102 213 213

Tetrahexaedro Giroide Piritoedro Diploide


(trapezoedro pentagonal) (caras en pares)

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
14
27

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS

Formas cerradas (19-48)

N.º de
#
caras
43 Tetatoide 12
44 Tris- tetraedro 12
45 Tris- octaedro 24
46 Hexa- tetraedro 24
47 Hexa- octaedro 48
48 Deltaedro 12

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

28

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Formas cerradas (19-48)

212 212 122


213 112

132 221 221


211 121
321 321 221
121 211
212
213
112

Tetartoide Tristetraedro Trisoctaedro

122
213 123 212
213 123
132
132 312
312 321 231 221
221

231 321 321 231


122 212
312

Deltaedro
Hexatetraedro Hexaoctaedro (dodecaedro
trapezoidal)

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
15
29

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Operaciones de simetría puntual
Roto- Roto-
Rotaciones Reflexiones Inversiones
C1 1 S1 = σ 2
C2 2 S2 = i 1
C3 3 S3 6
C4 4 S4 4
C6 6 S6 3

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

30

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Los 32 grupos puntuales

c1 1 c1h m

c2 2 D2 222 c2h 2/m S2 4 c2v mm2 c2h mmm D2d 42m

c3 3 D3 32 c3h 6 c3v 3m D 3h 62m D3d 3m

c4 4 D4 422 c4h 4/m S4 4 c4v 4mm D 4h 4/mm

c6 6 D6 622 c6h 6/m S6 3 c6v 6mm D 6h 6/mmm

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
16
31

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Representación estereográfica (en un plano)

T 23 Th m3 Td 43m

o 432 Oh m3m

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

32

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Proyección estereográfica: representación de polos e índices
de Miller en un cristal del sistema cúbico

001
110 110 1
101
111
111

122
001 012 011 021
010 010 100
132 123 112
213 102 110 010
231 111 111 121 100 110
101
120
312 221
211
321 201
110 110
101 111
210 001
100

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
17
33

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS

Conceptos

 ¿Qué es un mineral?

 ¿Qué es un mineraloide?

 ¿Qué es una roca?

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

34

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Las clasificaciones minerales que actualmente se utilizan
corresponden a la clasificación de Dana y Strunz:
Tabla con las dos clasificaciones
Clasificación de Dana (1892) Clasificación de Strunz (1941)
I. Elementos nativos 1. Elementos nativos
II. Sulfuros 2. Sulfuros
III. Óxidos e hidróxidos 3. Halogenuros
IV. Haluros 4. Óxidos e hidróxidos
V. Carbonatos, nitratos, boratos 5. Nitratos, carbonatos y boratos
VI. Sulfatos, cromatos, molibdatos 6. Sulfatos
VII. Fosfatos, arseniatos, vanadatos 7. Fosfatos
VIII. Silicatos: nesosilicatos, sorosilicatos, 8. Silicatos
ciclosilicatos, inosilicatos, filosilicatos, 9. Sustancias orgánicas
tectosilicatos, silicatos sin clasificar
IX. Minerales orgánicos

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
18
35

CLASIFICACION MINERALOGICA
Y LOS SISTEMAS CRISTALINOS
Olivino
Nesosilicatos Granate
Zircón
Titanita

Epidota
Sorosilicatos Inosilicatos Piroxenos
Lawsonita
Anfíboles
Pumpellita CLASIFICACION
DE LOS
SILICATOS

Cuarzo
Micas
Filosilicatos Tectosilicatos Feldespatos
Arcillas
Feldespatoides

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

36

2. MINERALES DE ESTEQUIOMETRIA
VARIABLE: SERIES ISOMORFICAS

DEFINICIONES DE ISOMORFISMO,
POLIMORFISMO, PSEUDOMORFISMO Y
EJEMPLOS DE ESTOS, Y
ESTEQUIOMETRIA

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
19
37

DEFINICIONES Y EJEMPLOS DE ISOMORFISMO,


POLIMORFISMO Y PSEUDOMORFISMO
 Isomorfismo. Se aplica a dos compuestos que tienen la misma forma
cristalina y, químicamente, pueden contener una composición diferente.
Ocasionalmente, el término de isomorfismo se utiliza en vez de
isoestructuralismo.

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

38

DEFINICIONES Y EJEMPLOS DE ISOMORFISMO,


POLIMORFISMO Y PSEUDOMORFISMO
 Polimorfismo. Habilidad de algunas sustancias químicas, elementos o
compuestos para cristalizar en más de una estructura cristalina,
presentando en todos los casos la misma composición química con
diferentes propiedades físicas por distribución atómica.

Grafito Diamante

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
20
39

DEFINICIONES Y EJEMPLOS DE ISOMORFISMO,


POLIMORFISMO Y PSEUDOMORFISMO
 Pseudomorfismo. Mineral secundario o agregado de minerales
secundarios (monomineral o polimineral), que ha reemplazado a un
mineral más temprano conservando su morfología original.

Cuarzo y pirita, reemplazando a calcita


Fuente: Tronco petrificado
http://www.uam.es/cultura/museos/mineralogia/especifica/mineralesAZ
/Cuarzo/1016.cuarzo.calcita.html
MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

40

ESTEQUIOMETRIA

Definición
Es la ciencia que mide las proporciones cuantitativas o
relaciones de masa de los elementos químicos que
están implicados (reacciones ponderables entre
reactivos y productos, en una reacción química).

Reacción química

Reactivos Productos

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
21
41

ESTEQUIOMETRIA
Masas atómicas y moleculares

 u.m.a. Es la masa de la doceava parte del átomo de carbono.


1 u.m.a. = 1,66 x 10-24 g 1 g = 6,02 x 1023 u.m.a.

 Masa atómica. Es la masa de un átomo medida en u.m.a.


 Masa molecular. Es la masa de una molécula medida en u.m.a.

 Átomo-gramo. Es la cantidad de masa de un elemento que


contiene el NA de átomos. Es la masa atómica expresada en
gramos.
 Mol o molécula-gramo. Es la cantidad de sustancia que
contiene el NA de moléculas. Es la masa molecular expresada en
gramos. El mol no es una medida de la masa, sino del número de
partículas.
MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

42

ESTEQUIOMETRIA

Disoluciones
Disoluciones. Son mezclas homogéneas de dos o más
componentes.
Disolvente. Es la sustancia que está en mayor
proporción.
Soluto. Es la sustancia que está en menor proporción.
Concentración de una disolución. Es la relación que
existe entre la cantidad de sustancia disuelta y la
cantidad de disolvente.

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
22
43

ESTEQUIOMETRIA

Concentración centesimal o porcentaje en peso.


Indica la cantidad de soluto en gramos contenidos en
100 g de disolución.

Molaridad. Es el número de moles de soluto contenidos


en 1 l de disolución.

Molalidad. Expresa el número de moles de soluto por


cada kilogramo de disolvente.

Fracción molar. Es el número de sustancia disuelta


con relación al número total de moles.

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

44

ESTEQUIOMETRIA

OLIVINO

(Mg, Fe)2SiO4

Fe Mg
FAYALITA FORSTERITA

% en Fe Solución sólida (fase mineral)


0-10 Forsterita
10-30 Crisolita
30-50 Hyalosiderita
50-70 Hortonolita
70-90 Ferrohortolita
90-100 Fayalita
(Betejtin, 1977)

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
23
45

Pseudomorfos de danburita

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

46

Pseudomorfos de danburita

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
24
47

Pseudomorfos de estibinita

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

48

Pseudomorfos de magnetita

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING
25
49

Pseudomorfos de magnetita

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

50

Pseudomorfos de magnetita

MSc Juan Carlos Cruz Ocampos – Consultor Intercade

INTERCADE www.intercade.org
CONSULTANCY & TRAINING

S-ar putea să vă placă și