Circuit Nelson

‫ﻫﻔﺪه‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫‪1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫‪1‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺘﺎري‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 1-1‬ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 2-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 1-2-1‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫‪6‬‬ ‫‪ 2-2-1‬زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري‬
‫‪6‬‬ ‫‪ 3-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬
‫ﭘﻨﺞ‬
‫‪www.txt.ir‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪ 1-3-1‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫‪ 2-3-1‬اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ و ﺷﺎﻧﺰده‬
‫‪11‬‬ ‫‪ 3-3-1‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺒﻨﺎي اﻋﺪاد‬
‫‪16‬‬ ‫‪ 4-1‬ﻣﺘﻤﻢ اﻋﺪاد‬
‫‪16‬‬ ‫‪ 1-4-1‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺒﻨﺎ‬
‫‪18‬‬ ‫‪ 2-4-1‬ﻣﺘﻤﻢ در ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪19‬‬ ‫‪ 3-4-1‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎ‬
‫‪22‬‬ ‫‪ 4-4-1‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار‬
‫‪25‬‬ ‫‪ 5-1‬ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬
‫‪27‬‬ ‫‪ 6-1‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬
‫‪28‬‬ ‫‪ 7-1‬ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ‬
‫‪29‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫‪ 1-7-1‬ﻛﺪ‬
‫‪31‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫‪ 2-7-1‬ﺟﻤﻊ‬
‫‪33‬‬ ‫‪ 3-7-1‬ﺣﺴﺎب دﻫﺪﻫﻲ‬
‫‪34‬‬ ‫‪ 4-7-1‬دﻳﮕﺮ ﻛﺪﻫﺎي دﻫﺪﻫﻲ‬
‫‪36‬‬ ‫‪ 5-7-1‬ﻛﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮاﺳﻜﻲ‬
‫‪37‬‬ ‫‪ASCII‬‬ ‫‪ 6-7-1‬ﻛﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه در‬
‫‪38‬‬ ‫‪ 7-7-1‬ﻛﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎ‬
‫ﺷﺶ‬
‫‪43‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪43‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل و ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫‪43‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪44‬‬ ‫‪ 1-2‬ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬
‫‪44‬‬ ‫‪ 1-1-2‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬
‫‪46‬‬ ‫‪ 2-1-2‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪49‬‬ ‫‪ -2-2‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫‪52‬‬ ‫‪ 1-2-2‬ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫‪56‬‬ ‫‪ 2-2-2‬ﻗﻀﺎﻳﺎي اﺻﻠﻲ و ﺧﻮاص ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫‪58‬‬ ‫‪ 2-2-2-2‬ﺗﻘﺪم ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ‬
‫‪59‬‬ ‫‪ 3-2‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫‪61‬‬ ‫‪ 1-3-2‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪63‬‬ ‫‪ 2-3-2‬ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪66‬‬ ‫‪ 4-2‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫‪69‬‬ ‫‪ 1-4-2‬ﮔﺴﺘﺮش ورودي ﮔﻴﺖﻫﺎ‬
‫‪72‬‬ ‫‪ 2-4-2‬ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ‬
‫‪79‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬
‫‪79‬‬ ‫ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف و اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺟﺒﺮ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫ﻫﻔﺖ‬
‫‪79‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪80‬‬ ‫‪ 1-3‬ﻓﺮم ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪80‬‬ ‫‪ 1-1-3‬ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ‬
‫‪82‬‬ ‫‪ 2-1-3‬ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‬
‫‪84‬‬ ‫‪ 3-1-3‬ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف‬
‫‪85‬‬ ‫‪ 4-1-3‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎزي ﺳﻄﻮح ﮔﻴﺖ‬
‫‪86‬‬ ‫‪ 5-1-3‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ‬
‫‪88‬‬ ‫‪ 6-1-3‬ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ‬
‫‪89‬‬ ‫‪ 2-3‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫‪93‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪4‬‬
‫‪93‬‬ ‫ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه‬
‫‪93‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪93‬‬ ‫‪ 1-4‬دﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮي‬
‫‪97‬‬ ‫‪ 2-4‬ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫‪98‬‬ ‫‪ 1-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫‪99‬‬ ‫‪ 2-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫‪105‬‬ ‫‪ 3-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫ﻫﺸﺖ‬
‫‪109‬‬ ‫‪ 4-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫‪112‬‬ ‫‪ 5-2-4‬ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ در ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫‪114‬‬ ‫‪ 3-4‬ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‬
‫‪118‬‬ ‫‪ 4-4‬ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫‪123‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪5‬‬
‫‪123‬‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‪ NAND‬و‬
‫‪123‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪124‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫‪ 1-5‬ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫‪125‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫‪ 1-1-5‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي دو ﺳﻄﺤﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫‪128‬‬ ‫‪ 2-1-5‬روال ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺪار ‪ NAND‬از ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫‪128‬‬ ‫‪ 3-1-5‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NAND‬ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫‪131‬‬ ‫‪ 2-5‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NOR‬و روش ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي آﻧﻬﺎ‬
‫‪134‬‬ ‫‪ 3-5‬ﻣﻨﻄﻖ ﺳﻴﻤﻲ‬
‫‪136‬‬ ‫‪ 4-5‬ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‬
‫‪137‬‬ ‫‪AND -OR-INVERT‬‬ ‫‪ 1-4-5‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي‬
‫‪138‬‬ ‫‪OR-AND -INVERT‬‬ ‫‪ 2-4-5‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي‬
‫‪140‬‬ ‫‪ 5-5‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ OR‬اﻧﺤﺼﺎري‬
‫‪143‬‬ ‫‪ 1-5-5‬ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد‬
‫ﻧﻪ‬
‫‪146‬‬ ‫‪ 2-5-5‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭼﻚ ﺗﻮازن‬
‫‪149‬‬ ‫‪ 6-5‬زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري )‪(HDL‬‬
‫‪151‬‬ ‫‪ 1-6-5‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺪول‬
‫‪153‬‬ ‫‪ 2-6-5‬ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‬
‫‪156‬‬ ‫‪ 3-6-5‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ‬
‫‪161‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪6‬‬
‫‪161‬‬ ‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫‪161‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪161‬‬ ‫‪ 1-6‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫‪164‬‬ ‫‪ 2-6‬روش ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫‪164‬‬ ‫‪ 1-2-6‬ﺗﻬﻴﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺧﺮوﺟﻲ از ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪166‬‬ ‫‪ 2-2-6‬ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ از ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪168‬‬ ‫‪ 3-6‬روش ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫‪169‬‬ ‫‪ 1-3-6‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻫﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺪاد در ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫‪173‬‬ ‫‪ 4-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ‬
‫‪173‬‬ ‫‪ 1-4-6‬ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫‪175‬‬ ‫‪ 2-4-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪177‬‬ ‫‪ 3-4-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ‬
‫ده‬
‫‪179‬‬ ‫‪ 4-4-6‬اﻧﺘﺸﺎر رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫‪185‬‬ ‫‪ 5-4-6‬ﺗﻔﺮﻳﻖ دودوﻳﻲ‬
‫‪187‬‬ ‫‪ 6-4-6‬ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮرﻳﺰ‬
‫‪189‬‬ ‫‪ 7-4-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دﻫﺪﻫﻲ‬
‫‪189‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫‪ 8-4-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫‪192‬‬ ‫‪ 5-6‬ﺿﺮب دودوﻳﻲ‬
‫‪194‬‬ ‫‪ 6-6‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫‪195‬‬ ‫‪ 6-6‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫‪199‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪7‬‬
‫‪199‬‬ ‫ﻣﺪارﻫﺎي رﻣﺰﮔﺬار و رﻣﺰﮔﺸﺎ‬
‫‪199‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪200‬‬ ‫‪ 1-7‬ﻣﺪارات رﻣﺰﮔﺸﺎ )دﻳﻜﺪر(‬
‫‪202‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫‪ 1-1-7‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي دﻳﻜﺪر ﺑﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫‪204‬‬ ‫‪ 2-1-7‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ دﻳﻜﺪر‬
‫‪206‬‬ ‫‪ 2-7‬ﻣﺪارات رﻣﺰ ﮔﺬار )اﻧﻜﺪر(‬
‫‪208‬‬ ‫‪ 1-2-7‬اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ‬
‫‪210‬‬ ‫‪ 3-7‬ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫‪214‬‬ ‫‪ 1-3-7‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫ﻳﺎزده‬
‫‪216‬‬ ‫‪ 2-3-7‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫‪219‬‬ ‫‪ 4-7‬زﺑﺎن ‪ HDL‬ﺑﺮاي ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫‪220‬‬ ‫‪ 1-4-7‬ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ‬
‫‪222‬‬ ‫‪ 2-4-7‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫‪224‬‬ ‫‪ 3-4-7‬ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪ داده‬
‫‪228‬‬ ‫‪ 4-4-7‬ﻣﺪل ﺳﺎزي رﻓﺘﺎري‬
‫‪230‬‬ ‫‪ 5-4-7‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ ﺳﺎده‬
‫‪239‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪8‬‬
‫‪239‬‬ ‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫‪239‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪240‬‬ ‫‪ 1-8‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫‪241‬‬ ‫‪ 1-1-8‬اﻧﻮاع ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫‪242‬‬ ‫‪ 2-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ و ﻟﭻ ﻫﺎ‬
‫‪243‬‬ ‫‪ 1-2-8‬ﻟﭻ ﻫﺎ‬
‫‪249‬‬ ‫‪ 3-8‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ ﻫﺎ‬
‫‪251‬‬ ‫‪ 1-3-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ‬
‫‪254‬‬ ‫‪JK‬‬ ‫‪ 4-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ‪ T‬و‬
‫‪255‬‬ ‫‪JK‬‬ ‫‪ 1-4-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫دوازده‬
‫‪256‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪ 2-4-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪256‬‬ ‫‪ 3-4-8‬ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ‬
‫‪258‬‬ ‫‪ 4-4-8‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺸﺨﺼﻪ‬
‫‪258‬‬ ‫‪ 5-4-8‬وروديﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫‪260‬‬ ‫‪ 5-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار‬
‫‪261‬‬ ‫‪ 1-5-8‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪262‬‬ ‫‪ 2-5-8‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪266‬‬ ‫‪ 6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪267‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ 1-6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي‬
‫‪269‬‬ ‫‪JK‬‬ ‫‪ 2-6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي‬
‫‪272‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪ 3-6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي‬
‫‪277‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪9‬‬
‫‪277‬‬ ‫ﺛﺒﺎت ﻫﺎ و ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ‬
‫‪277‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫‪278‬‬ ‫‪ 1-9‬ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي دودوﻳﻲ و ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬
‫‪278‬‬ ‫‪ 1-1-9‬ﺛﺒﺎتﻫﺎ‬
‫‪279‬‬ ‫‪ 2-1-9‬اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻦ ﺛﺒﺎﺗﻲ‬
‫‪282‬‬ ‫‪ 3-1-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ‬
‫ﺳﻴﺰده‬
‫‪282‬‬ ‫‪ 2-9‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ در ﺛﺒﺎتﻫﺎ‬
‫‪284‬‬ ‫‪ 1-2-9‬ﺛﺒﺎت ﺑﺎ ﺑﺎرﺷﺪن ﻣﻮازي‬
‫‪286‬‬ ‫‪ 2-2-9‬ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ‬
‫‪287‬‬ ‫‪ 3-2-9‬اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل‬
‫‪290‬‬ ‫‪ 4-2-9‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل‬
‫‪294‬‬ ‫‪ 5-2-9‬ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫‪295‬‬ ‫‪ 6-2-9‬اﻧﻮاع ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ‬
‫‪297‬‬ ‫‪ 3-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‬
‫‪298‬‬ ‫‪ 1-3-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ دودوﻳﻲ‬
‫‪302‬‬ ‫‪ 2-3-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪ BCD‬ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‬
‫‪305‬‬ ‫‪ 4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫‪305‬‬ ‫‪ 1-4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ‬
‫‪307‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫‪ 2-4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫‪309‬‬ ‫‪ 3-4-9‬ﺑﺎﻻ‪ -‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر دودوﻳﻲ‬
‫‪311‬‬ ‫‪ 4-4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي‬
‫‪315‬‬ ‫‪ 5-9‬اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ‬
‫‪315‬‬ ‫‪ 1-5-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي‬
‫‪317‬‬ ‫‪ 2-5-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺟﺎﻧﺴﻮن‬
‫‪319‬‬ ‫‪ 3-5-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﭼﻬﺎرده‬
‫‪323‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺆاﻻت ﺧﻮدآزﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪342‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪343‬‬ ‫ﺳﻮاﻻت ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ‬
‫‪347‬‬ ‫واژه ﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪347‬‬ ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫‪353‬‬ ‫واژه ﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪353‬‬ ‫ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪359‬‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫ﭘﺎﻧﺰده‬
‫ﺷﺎﻧﺰده‬
www.txt.ir
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻓﺼﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر در رﺷﺘﻪ‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﻧﺮماﻓﺰار ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺳﻌﻲ ﺑﺮ آن ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ درس ﺳﻪ واﺣﺪي ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻧﻪ ﻓﺼﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪاي ﻛﺘﺎب ﻟﻴﺴﺖ ﺳﺮ ﻓﺼﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻗﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘﺎب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي‬
‫از ﺳﺆاﻻت ﺷﺎﻣﻞ ‪ 90‬ﺳﺌﻮال ﺗﺴﺘﻲ و ‪ 23‬ﺳﺌﻮال ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺆاﻻت‬
‫ﺗﺴﺘﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻟﺰوم ﺟﺎﮔﺬاري ﻣﻌﺎدل ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻠﻤﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮاي راﺣﺘﻲ ﻓﻬﻢ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬
‫دو واژه ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘﺎب آﻣﺪه‬
‫ﻫﻔﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻛﺘﺎب ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺎﺧﺬ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اراﺋﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﻓﺮاوان ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد و ﺗﺠﻬﻴﺰات آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻨﻮﺳﻴﻠﻪ از ﺟﻨﺎب آﻗﺎي اﻛﺒﺮي ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ از آن ﻋﺰﻳﺰان‬
‫ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ درﺳﻲ در داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر اﻋﻼم ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻌﻠﺖ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮدن‬
‫زﻣﺎن اﻣﻜﺎن رﻓﻊ ﻛﻠﻴﻪ اﻳﺮادات ﺗﺎﻳﭙﻲ و ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﻌﻲ و دﻗﺖ‬
‫ﻓﺮاوان در ﭘﺪﻳﺪ آوردن اﺛﺮي ﺧﻮدﺧﻮان ﺿﻤﻦ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳﺮادات اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬در ﻧﻮﺑﺖ اول‬
‫ﺗﻴﺮاژ اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﺤﺪود ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ در ﻧﻴﻤﺴﺎل آﻳﻨﺪه ﺑﻌﺪ از درﻳﺎﻓﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات اﺻﻼﺣﻲ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان‪ ،‬اﺳﺎﺗﻴﺪ و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﺎپ در ﺗﻴﺮاژ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﻗﺪام ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن از آﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس ﻛﺎﻣﻴﺎر آﻫﻨﻜﻮب ﻛﻪ در ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﻤﻜﺎري‬
‫ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫داود ﻛﺮﻳﻢ زادﮔﺎنﻣﻘﺪم‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪1385‬‬
‫ﻫﺠﺪه‬
‫ﻓﺼﻞ ‪1‬‬
‫اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬

‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻛﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ و ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ ﻣﻄﺮح‬
‫ﺷﺪه و در اداﻣﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي اﻋﺪاد و روش ﻫﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎ ﺷﺮح‬
‫داده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎي اﻋﺪاد ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻧﻮاع‬
‫اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖ دار ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ اﻧﻮاع ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ و‬
‫دﻫﺪﻫﻲ و ‪ ...‬ﻧﻴﺰ اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺘﺎري‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻋﻨﺎوﻳﻦ زﻳﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬ ‫•‬
‫ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي اﻋﺪاد‬ ‫•‬
‫روش ﻫﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺪاد در ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫•‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎي اﻋﺪاد‬ ‫•‬
‫اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار‬ ‫•‬
‫ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻋﺪاد‬ ‫•‬
‫اﻧﻮاع ﺟﺪاول و ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ و ‪...‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 1-1‬ﻣﻌﻤﺎري‪ 1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎ و ﺳﺨﺖ اﻓﺰارﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از دو ﻧﻮع ﻣﻌﻤﺎري ﻧﺮماﻓﺰاري و ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﺎري‬
‫ﻧﺮماﻓﺰار‪ 2‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از دﺳﺘﻮرات و ﻓﺮﻣﺖ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﺎري ﺳﺨﺖ اﻓﺰار‪ 3‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫واﺣﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫واﺣﺪ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫‪CPU‬‬
‫وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ورودي و‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫)ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-1‬ﺷﻤﺎي ﻛﻠﻲ از ﻣﻌﻤﺎري ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه‪ 4‬ﻛﻪ اﺑﺰاري اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﻴﺮ و اﺟﺮاء دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ 5‬ﻛﻪ اﺑﺰاري اﺳﺖ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي دادهﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫اﺑﺰار اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﻦ اﺟﺰاء داﺧﻠﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﻳﺎ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫•‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ‬
‫‪1‬‬
‫‪Architecture‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Software Architecture‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Hardware Architecture‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Processor‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Memory‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 1-1‬ﻣﻌﻤﺎري ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي را ﺑﻪﺻﻮرت ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ و ﻛﻠﻲ ﻧﺸﺎن‬

‫ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ در آن ﻧﺤﻮه ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ 2-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫اﻣﺮوزه ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻣﺪارات ﺑﺮﻗﻲ و‪ ...‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ در ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻠﻮم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﺎﺑﺮات‪ ،‬ﺗﺠﺎرت‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﻲ و ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻧﺎوﺑﺮي ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎ و ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺟﺮاﺣﻲ‪،‬‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و ﺑﺴﻴﺎري از دﻳﮕﺮ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﺠﺎري‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺜﺎل از ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻫﻤﻪ ﻣﻨﻈﻮره اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﻮدن آن اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ رﺷﺘﻪ اي از دﺳﺘﻮرات‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻛﻪ روي داده ﻫﺎي ﻣﻔﺮوض ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ داده ﺧﻮد را ﻃﺒﻖ ﻧﻴﺎز اﻧﺘﺨﺎب و اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻧﻌﻄﺎف‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻨﻈﻮره دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت را در ﻣﺤﺪوده وﺳﻴﻌﻲ از‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از واﺣﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬واﺣﺪ‬
‫ﭘﺮدازش ﻣﺮﻛﺰي و واﺣﺪﻫﺎي ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ‪ ،‬واﺣﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و دادهﻫﺎي وارده‪،‬‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪه و ﻣﻴﺎﻧﻲ را ذﺧﻴﺮه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬واﺣﺪ ﭘﺮدازش ﻣﺮﻛﺰي اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت روي دادهﻫﺎ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﻧﭽﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬داده ﻫﺎ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮ آﻣﺎده ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ وﺳﺎﻳﻞ ورودي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺜﻞ ﭼﺎﭘﮕﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ وﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻔﻴﺪ واﺣﺪ ﻣﺨﺎﺑﺮه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺒﺎدل داده را‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻛﺎرﺑﺮان ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﻲ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻋﻤﺎل‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ را ﻫﻢ اﺟﺮا ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ داﺧﻠﻲ‬
‫ﻳﺎ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 1-2-1‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ‪ 1‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي آﻧﻬﺎ در دﺳﺘﻜﺎري ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻫﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺤﺪود ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﮔﺴﺴﺘﻪ را داراﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ 10‬رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ‪ 26 ،‬ﺣﺮف‬
‫اﻟﻔﺒﺎء‪ 64 ،‬ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎزي ﺷﻄﺮﻧﺞ‪ .‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﺪدي ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ارﻗﺎم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎم دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻳﺎ رﻗﻤﻲاز‬
‫اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ‬
‫ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﮕﻨﺎل‪ 2‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن‪ .‬وﺳﺎﻳﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر در ﻣﺪاراﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ را ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﻨﺎلﻫﺎ در‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ اﻣﺮوزي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﻘﺪار را دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻧﻬﺎ را دودوﻳﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ رﻗﻢ دودوﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد دو ﻣﻘﺪار‬
‫دارد‪ 0 :‬و ‪ .1‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از ﺑﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 9‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﻛﺪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ ﻧﺸﺎن‬
‫داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻫﺎﻳﻲ از ﺑﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﺳﻤﺒﻠﻬﺎي ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻗﺎﻟﺐ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺳﻴﺴﺘﻤﻲاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دودوﻳﻲ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Discrete Elements‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Signal‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻳﺎ ذاﺗﺎً ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﻳﺎ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺣﻘﻮق ذاﺗﺎً ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻳﺎ روﻳﺪاد ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﻮده و‬
‫ﺣﺎوي‪ :‬ﻧﺎم ﻛﺎرﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺗﺎﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻫﻔﺘﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ و ﻏﻴﺮه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﻳﺮ داده ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎﻳﻲ‬
‫)ﻧﺎم ﻫﺎ(‪ ،‬ارﻗﺎم )ﺣﻘﻮق(‪ ،‬و ﻧﻤﺎدﻫﺎ ﻳﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﺧﺎص )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ($‬ﭘﺮدازش ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺧﺎﺻﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪول ﺛﺒﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮد ﻣﺤﻘﻖ داده ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ را‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ وﻟﻲ ﻫﺮ ﻛﻤﻴﺖ در ﺟﺪول را از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬در‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﺎﻻت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري از ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻮدﻛﺎر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻣﺒﺪل آﻧﺎﻟﻮگ ﺑﻪ دﻳﺠﻴﺘﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل در ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺗﺠﺎري دﻻﻳﻞ اﺳﺎﺳﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻳﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده در ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت را ﺧﻮاﻫﺪداﺷﺖ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﺷﺪﻳﺪ در وﺳﺎﻳﻞ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﺮﺗﺒﺎً روي ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮرﻫﺎ‬
‫در ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻴﻠﻴﻜﺎن‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺷﺪه‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮ واﺣﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫و ﻗﻴﻤﺖ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل روز ﺑﺮوز ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﺗﺎ ﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻋﻤﻞ در ﺛﺎﻧﻴﻪ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺪﻫﺎي اﺻﻼح ﺧﻄﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل را ﺑﻪ ﺷﺪت اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫ﺑﺨﺶ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از اﻳﻦ ﻧﻮع‪ ،‬دﻳﺴﻚ ﭼﻨﺪ ﻛﺎره دﻳﺠﻴﺘﺎل )‪ (DVD‬اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺻﻮﺗﻲ و دﻳﮕﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺪون از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻗﻠﻢ داده‪،‬‬
‫ﺿﺒﻂ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 2-2-1‬زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل از ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻣﺎژولﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ 2‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي درك‬
‫ﻋﻤﻞ ﻫﺮ ﻣﺎژول‪ ،‬داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل و ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ آﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﻬﻢ در ﻃﺮاﺣﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻋﻲ زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻦ‬ ‫‪HDL‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل و اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺻﺤﺖ ﻋﻤﻞ‬
‫آن ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ 3-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻛﻤﻴﺖﻫﺎي ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم‬
‫دودوﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﻧﺪ را دﺳﺘﻜﺎري ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﻮﻧﺪﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را ﻣﻲﺗﻮان در ﺳﻴﺴﺘﻢ دودوﻳﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ارﻗﺎم‬
‫دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮدازش داده ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ دودوﻳﻲ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﮕﻨﺎلﻫﺎي دودوﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ در‬
‫ﻋﻨﺎﻃﺮ دودوﻳﻲ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر درﺧﺘﻮارهاي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻧﻮاع اﻃﻼﻋﺎت‬
‫را در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻌﺪي در ﻓﺼﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪Hardware Description Language ( HDL‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Digital Modules‬‬
‫دودوﻳﻲ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﻣﻤﻴﺰ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻋﺪدي‬
‫دودوﻳﻲ‬
‫داده‬
‫ﻣﻤﻴﺰ ﺷﻨﺎور‬
‫ﻏﻴﺮ ﻋﺪدي‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :2-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬
‫‪ 1-3-1‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ اﻋﺸﺎري ﺑﺎ ﻳﻜﺴﺮي ﺿﺮاﻳﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪a5a4a3a2a1a0.a-1a-2a-3‬‬
‫ﻣﻜﺎن ﻋﺪد را ﻧﺸﺎن‬ ‫‪x‬‬ ‫و ‪2‬و‪ ...‬و ‪ (9‬ﺑﻮده و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ده رﻗﻢ )‪ 0‬و‬ ‫‪ax‬‬ ‫ﻛﻪ ﺿﺮاﻳﺐ‬
‫ﻛﻪ ﺿﺮﻳﺐ در آن ﺿﺮب ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ رو ﺗﻮان‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪105a5+104a4+103a3+102a2+101a1+100a0+10-1a-1+10-2a-2+10-3a-3‬‬
‫ﺻﺪﺗﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﻫﺰارﺗﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‬ ‫‪6‬‬ ‫ﻛﻤﻴﺘﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ‬ ‫‪6548‬‬ ‫ﻳﻚ ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫‪10‬‬ ‫واﺣﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﺰارﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ و ‪ ...‬ﺗﻮاﻧﻲ از‬ ‫‪8‬‬ ‫دهﺗﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻼوه‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻋﻼوه‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻗﻴﻖﺗﺮ‪ 6548 ،‬را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪6* 10ˆ3 + 5* 10 ˆ2 + 4 * 10 ˆ1 + 8 * 10ˆ0‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻣﻌﻤﻮل اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺿﺮاﻳﺐ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ و ﺗﻮان ﻫﺎي ﻻزم ‪ 10‬را از‬
‫ﻣﻜﺎن آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫رﻗﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‬ ‫‪10‬‬ ‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا از‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ را در ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺿﺮب ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد ﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺿﺮاﻳﺐ در ﺗﻮاﻧﻲ از‬
‫‪ax‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮاﻳﺐ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻓﻘﻂ دو ﻣﻘﺪار ﻣﻤﻜﻦ را دارﻧﺪ‪ 0 :‬و ‪ 1‬ﻫﺮ ﺿﺮﻳﺐ‬
‫‪26.75‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪11010.11‬‬ ‫در ‪ 2ˆx‬ﺿﺮب ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻌﺎدل دﻫﺪﻫﻲ ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺿﺮب ﺿﺮاﻳﺐ در ﺗﻮان ﻫﺎﻳﻲ از ‪ 2‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬
‫‪1*2ˆ4+1*2ˆ3+0*2ˆ2+1*2ˆ1+0*2ˆ0+1*2ˆ -1+1*2ˆ -2=26.75‬‬
‫در ﺿﺮاﻳﺐ‬ ‫‪r‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺗﻮاﻧﻬﺎي‬ ‫‪r‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺪد در ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اش ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪an0rn+an-10rn-1+000+a20r2+a10r1+a0+a-10r-1+a-20r-2+000+ r-m a-m.‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻔﻜﻴﻚ اﻋﺪاد در ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬ ‫‪r-1‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫‪ax‬‬ ‫ﻛﻪ ﺿﺮاﻳﺐ‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ را در داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ و اﻧﺪﻳﺲ ﻣﺒﻨﺎ را در زﻳﺮ آن ﻣﻲ ﮔﺬارﻳﻢ )ﺑﻪ ﺟﺰ در‬
‫اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮا ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻮدن اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ارﻗﺎم در ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﻴﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ در ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺒﻨﺎ ﻧﻘﺸﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻪ ﺿﺮاﻳﺐ آن‬ ‫‪2‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﺑﻪ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺗﻮاﻧﻬﺎﻳﻲ از‬
‫ﻋﺪد زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪(101101) 2=32+8+4+1= (45)10‬‬
‫‪2‬‬ ‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻫﺪﻫﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺟﻤﻊ ﭼﻬﺎر ﺗﻮان از‬ ‫‪1‬‬ ‫در ﻋﺪد ﻓﻮق ﭼﻬﺎر ﻋﺪد‬
‫درﺟﺪول‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻮان‬ ‫‪2‬‬ ‫اﻋﺪاد اول )ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﻣﻌﺎدل ‪ 3‬ﺑﺎﻳﺖ( ﺣﺎﺻﻞ از‬ ‫‪24‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 3-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮن ﻫﺎ ﻳﻚ در ﻣﻴﺎن ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ‪ 8‬ﺑﻴﺖ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ راﺣﺖ ﺗﺮ ﺑﺘﻮان ﻧﻤﺎﻳﺶ دودوﻳﻲ را ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪256‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪65536‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪512‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪131072‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1024‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪262144‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪2048‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪524288‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪4096‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪1048576‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪8192‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪2097152‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪16384‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪4194304‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪458‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪32768‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪8388608‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :3–1‬ﺗﻮاﻧﻬﺎﻳﻲ از ‪2‬‬
‫از ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﻋﺪ دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪r‬‬ ‫اﻋﻤﺎل ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ اﻋﺪادي در ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ از ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ 10‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ r‬رﻗﻢ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻫﺪﻫﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ارﻗﺎم ﺟﻤﻊ در ﻫﺮ ﻣﻜﺎن ﺑﺎ ارزش ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 0‬ﻳﺎ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ در ﻳﻚ‬
‫ﻣﻜﺎن ﻣﻔﺮوض‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﻔﺖ رﻗﻢ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ )ﺑﺎارزش ﺗﺮ( ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎل زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫‪101101‬‬
‫‪+100111‬‬
‫‪1010100‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ‪:‬‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻤﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻫﺪﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ‬
‫را ﺑﻪ رﻗﻢ ﻣﻔﺮوق ﻣﻨﻪ ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﺪ‪) .‬ﻗﺮض در ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻛﻪ ﻗﺮض در ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺑﺎ ارزش‪،‬‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‪ 10 ،‬واﺣﺪ ﺑﻪ رﻗﻢ ﻣﻔﺮوق ﻣﻨﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ(‪.‬‬
‫‪10110‬‬
‫‪-10011‬‬
‫‪000110‬‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ‪:‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺿﺮب ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ارﻗﺎم ﻣﻀﺮوبﻓﻴﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0‬ﻳﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻀﺮوب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1011‬‬
‫‪×101‬‬
‫‪1011‬‬
‫‪0000‬‬
‫‪1011‬‬
‫‪10111‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ‪:‬‬
‫‪ 2-3-1‬اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ و ﺷﺎﻧﺰده‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ از ﻣﺒﻨﺎي دو ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ و ﺷﺎﻧﺰده‪ ،‬و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه اي در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ 2ˆ3=8‬و ‪ 2ˆ4=16‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ رﻗﻢ در ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻪ رﻗﻢ دودوﻳﻲ و ﻫﺮ رﻗﻢ در ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺎﻧﺰده ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر رﻗﻢ دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻗﻢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي‬ ‫‪r‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم ﻛﻤﺘﺮ از‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ از‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺿﺮاﻳﺐ از ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﺪد از‬
‫ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ‪ 10‬رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در زﻳﺮ ﺟﺪوﻟﻲ از ﺷﺎﻧﺰده ﻋﺪد اول در ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي دﻫﺪﻫﻲ‪ ،‬دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺗﺎﻳﻲ و‬
‫ﺷﺎﻧﺰدهﺗﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ‪ 4-1‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ دو ﺳﺘﻮن ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﻫﺸﺖ و ﺷﺎﻧﺰده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح ﻫﺮ ﻳﻚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪7 ، 6 ،5 ، 4 ، 3 ، 2 ، 1 ، 0‬‬ ‫ﺑﺎ ﻫﺸﺖ رﻗﻢ‬ ‫‪8‬‬ ‫اﻋﺪاد ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﻗﺎم ‪ 8‬و ‪ 9‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻳﻚ ﻋﺪد ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫دودوﻳﻲ‬ ‫ﻫﺸﺘﺎﻳﻲ‬ ‫ﺷﺎﻧﺰده ﺗﺎﻳﻲ‬

‫)ﻣﺒﻨﺎي ‪(10‬‬ ‫)ﻣﺒﻨﺎي ‪(2‬‬ ‫)ﻣﺒﻨﺎي ‪(8‬‬ ‫)ﻣﺒﻨﺎي ‪(16‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪02‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪03‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪04‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪05‬‬ ‫‪0101‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪06‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪07‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪08‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪09‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1011‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪1101‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪1110‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪1111‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪F‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :4-1‬اﻋﺪاد ﺑﺎ ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﺎدل دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫‪537.4‬‬ ‫ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﻋﺪد‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﻋﺪد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺳﺮي از ﺗﻮاﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺒﻨﺎي ‪ 8‬ﺑﺴﻂ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪(537.4) 8 = 5*8ˆ2 + 3*8ˆ1 +7*8ˆ0 +4*8ˆ -1 = (351.5)10‬‬
‫در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد ﺷﺎﻧﺰده ﺷﺎﻧﺰدﻫﻲ )ﻣﺒﻨﺎي ‪ ،(16‬ده رﻗﻢ اول از ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫‪15‬‬ ‫و‬ ‫‪14 ،13 ،12 ،11 ،10‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮوف ‪E ،D ،C ،B ،A‬و‪ F‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺟﺎي ارﻗﺎم‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﻋﺪد در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 16‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪(B65F) 16 = 11 *16ˆ3 + 6*16ˆ2 + 5*16ˆ1+ 15*16ˆ0 = (46687)10‬‬
‫‪ 3-3-1‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺒﻨﺎي اﻋﺪاد‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ده ﺑﺎ ﺑﺴﻂ ﻋﺪد ﺑﻪ‬ ‫‪r‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻋﺪد در ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺳﺮي از ﺗﻮاﻧﻬﺎ و ﺟﻤﻊ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻼت اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻌﻜﻮس ﻳﻚ ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد در ﻣﺒﻨﺎي ‪ r‬رواﻟﻲ ﻛﻠﻲ را اراﺋﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺪد‬
‫ﺣﺎوي ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻤﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﺪد ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺻﺤﻴﺢ و ﻛﺴﺮي ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﺮدد‬
‫زﻳﺮا ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫و ﺟﻤﻊ اًوري‬ ‫‪r‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻋﺪد و ﻫﻤﻪ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﺮ‬ ‫‪r‬‬ ‫ﻋﺪد در ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺎ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﻪ رﻗﻤﻲ در‬
‫دو ﻃﺮف ﻧﻘﻄﻪ دودوﻳﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﺮوه ﻳﻚ رﻗﻢ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺜﺎل زﻳﺮ روال ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪:‬‬
‫‪(10 110 001 101 011. 111 1 0000 0110)2=(26153.7406)8‬‬
‫‪261537406‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ از ﻣﺒﻨﺎي دو ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺎﻧﺰده ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ روﻧﺪ ﻓﻮق اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫﺎي ﭼﻬﺎر رﻗﻤﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪(10 1101 0111 1010 . 1111 0110)2= (2D7A. F6) 16‬‬
‫‪2D7AF6‬‬
‫در اداﻣﻪ ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :1‬ﻋﺪد ‪ 41‬را ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‬ ‫‪1/2‬‬ ‫و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬ ‫‪20‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫‪2‬‬ ‫را ﺑﺮ‬ ‫‪41‬‬ ‫اﺑﺘﺪا‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺿﺮاﻳﺐ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻣﻮرد‬ ‫‪0‬‬ ‫آﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ روال ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ زﻳﺮ از ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫‪41/2‬‬ ‫=‬ ‫‪20‬‬ ‫‪+‬‬ ‫½‬ ‫‪a0=1‬‬
‫‪20/2‬‬ ‫=‬ ‫‪10‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪a1=0‬‬
‫‪10/2‬‬ ‫=‬ ‫‪5‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪a2=0‬‬
‫‪5/2‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫‪+‬‬ ‫½‬ ‫‪a3=1‬‬
‫‪2/2‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪a4=0‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫=‬ ‫‪0‬‬ ‫‪+‬‬ ‫½‬ ‫‪a5=1‬‬
‫‪(41)10= (a5 a4 a3 a2 a1 a0) 2= (101001)2‬‬ ‫ﺟﻮاب‪:‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ‪ (41)10= (a5 a4 a3 a2 a1 a0) 2= (101001)2‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫روال ﻓﻮق را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎده ﺗﺮ زﻳﺮ دﺳﺘﻜﺎري ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪41‬‬
‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬
‫‪20‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺟﻮاب= ‪101001‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺒﻨﺎي ‪ r‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﻓﻮق اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺰاﻳﻦ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ در ﻋﻮض ‪ 2‬ﺑﺮ ‪ r‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :2‬ﻋﺪد ‪ (0.6875)10‬را ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮب ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ و ﻳﻚ ﻛﺴﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﻛﺴﺮ‬ ‫‪2‬‬ ‫در‬ ‫اﺑﺘﺪا‪0.6875‬‬
‫ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ ﺟﺪﻳﺪ و ﻳﻚ ﻛﺴﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫دوﺑﺎره در‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﺶ ﻛﺴﺮي ﺻﻔﺮ ﮔﺮدد و ﻳﺎ ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ را‬
‫اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮاﻳﺐ ﻋﺪد دودوﻳﻲ از اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﻛﺴﺮي‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ‬
‫‪0.6875 * 2=1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪0.3750‬‬ ‫‪a-1 =1‬‬
‫‪0.3750* 2 = 0‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪0.7500‬‬ ‫‪a-2 =0‬‬
‫‪0.7500 * 2 =1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪0.5000‬‬ ‫‪a-3 =1‬‬
‫‪0.5000 *2 =1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪0.0000‬‬ ‫‪a-4 =1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ‪(0.6875)10= (0. a-1a-2a-3a-4) 2= (0.1011)2‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد در ﻣﺒﻨﺎي ‪ ،r‬روش ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻛﺴﺮي از ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺿﺮب در ‪ ،2‬ﺿﺮب در ‪ r‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﺿﺮاﻳﺐ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ ،1 ،0‬از ﻣﺤﺪوده ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ r-1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :3‬ﻋﺪد ‪ 153‬را ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﺮ‬ ‫‪153‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪r‬‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫‪2‬‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ ‪ 19‬و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ‪ 1‬ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ‪ 19‬ﺑﺮ ‪ 8‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬
‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪه ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﺮ‬ ‫‪2‬‬ ‫را ﺑﻪدﺳﺖ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‪3‬‬ ‫و‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ‪ 2‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﺳﺐ زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪153‬‬
‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬
‫‪19‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺟﻮاب = ‪231‬‬
‫در ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺴﺮي ﻣﺒﻨﺎي ده ﺑﻪ دودوﻳﻲ از روش ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺑﺨﺶ ﺻﺤﻴﺢ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻘﺴﻴﻢ از ﺿﺮب و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶﻫﺎي‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺪداً ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :4‬ﻋﺪد ‪ (0.513)10‬را ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫‪0.513 * 8‬‬ ‫‪= 4.104‬‬
‫‪0.104 * 8‬‬ ‫=‬ ‫‪0.832‬‬
‫‪0.832 * 8‬‬ ‫=‬ ‫‪6.656‬‬
‫‪0.656‬‬ ‫=‪*8‬‬ ‫‪5.248‬‬
‫‪0.248‬‬ ‫=‪*8‬‬ ‫‪1.984‬‬
‫‪0.984‬‬ ‫=‪*8‬‬ ‫‪7.872‬‬
‫ﺟﻮاب ﺗﺎ ﻫﻔﺖ رﻗﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ از ﺑﺨﺶ ﺻﺤﻴﺢ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪(0.513)10= (0.406517…) 8‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﻛﻪ داراي ﻫﺮ دو ﺑﺨﺶ ﺻﺤﻴﺢ و ﻛﺴﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬

‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ دو ﺑﺨﺶ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻮاب ﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ‪ 1‬و ‪2‬‬
‫دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪(41.6875)10= (101001.1011) 2‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ‪ 3‬و‪ 4‬دارﻳﻢ‪:‬‬

‫‪(153.513)10= (231.406517) 8‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺪاد از ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي دودوﻳﻲ ﺑﺎ روﺷﻲ ﻋﻜﺲ روش ﺑﺎﻻ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ اﻳﻦ رو ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺮ رﻗﻢ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﺑﺎ ﺳﻪ رﻗﻢ ﻣﺒﻨﺎي دو ﻣﻌﺎدل ﺧﻮد ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻫﺮ رﻗﻢ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺎﻧﺰده ﺑﺎ ﭼﻬﺎر رﻗﻢ دودوﻳﻲ ﻣﻌﺎدﻟﺶ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ در ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي زﻳﺮ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪(673.124) 8 = (110 111 011. 001 010 100) 2‬‬
‫‪673124‬‬
‫و‬
‫‪(306.D) 16 = (0011 0000 0110. 1101)2‬‬
‫‪306D‬‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﻛﺎر ﺑﺎ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎﻣﺸﺎن ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﺸﺎن در ﻣﺒﻨﺎي ده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻋﺪد دودوﻳﻲ ‪ 1111 1111 1111‬ﻣﻌﺎدل‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل اﻋﺪاد دودوﻳﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ و ﮔﺎﻫﻲ‬ ‫‪4095‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻛﺎرﺑﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫راه ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳﻴﺴﺘﻢ دودوﻳﻲ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم را ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ و ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده‬
‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ روش‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده ﻓﻜﺮ ﻛﺮده و‬
‫در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻻزﻣﻪ را ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ اﻋﺪاد‬
‫رﻗﻢ اﺳﺖ‬ ‫‪12‬‬ ‫ﻛﻪ داراي‬ ‫‪1111 1111 1111‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫در‬ ‫‪FFF‬‬ ‫و ﻳﺎ در ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺎﻧﺰده ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‬ ‫‪7777‬‬ ‫در ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻬﺎر رﻗﻢ‬
‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‬
‫ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎﻣﺸﺎن در دودوﻳﻲ‬ ‫‪1/4‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1/3‬‬ ‫ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎﻫﺎ اﻋﺪاد ﺑﺎ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻏﻠﺐ ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ ﻫﺎي راﻫﻨﻤﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ از اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﻳﺎ‬
‫ﺷﺎﻧﺰده ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎي دودوﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺎﻧﺰده‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ وﻟﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو ﻛﺎﻣﻼً اﺧﺘﻴﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 4-1‬ﻣﺘﻤﻢ اﻋﺪاد‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺮاي ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻋﻤﻞ ﺗﻔﺮﻳﻖ و ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﭼﻮن ‪ ،r‬دو ﻧﻮع ﻣﺘﻤﻢ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺒﻨﺎ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻓﺮم اول ﺑﻪ ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬و دوﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﻤﻢ ‪ r-1‬ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻪ را‬
‫و ﺑﺮاي اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫و‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎي‬
‫‪ 9, 10‬را ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-4-1‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺒﻨﺎ‬
‫در ﻣﺒﻨﺎي ‪ r‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ rˆ n- N‬ﺑﻪ ازاء ‪ N≠0‬و ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪N‬‬ ‫رﻗﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬ﻳﻚ ﻋﺪد‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ )‪ (r-1‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‬ ‫‪N = 0‬‬ ‫در ازاء‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬از ﺟﻤﻊ ‪ 1‬ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ )‪ (r-1‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا‬
‫‪r ˆ n - N = [ ( r ˆ n -1 ) – N ] + 1‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫‪2389‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻳﻚ ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻪ از ﺟﻤﻊ‬ ‫‪7610+1=7611‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪1‬‬ ‫و از ﺟﻤﻊ‬ ‫‪010011+1‬‬ ‫=‬ ‫‪010100‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫‪101100‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪n‬‬ ‫و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻋﺪد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ‬ ‫ﭼﻮن‪10ˆn‬‬ ‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 10ˆn-N‬ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻋﺪد ‪ N‬اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪادن ‪0‬ﻫﺎي ﻛﻢ ارزشﺗﺮ و ﺗﻔﺮﻳﻖ اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪9‬‬ ‫و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻫﻤﻪ رﻗﻢ ﻫﺎي ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ از‬ ‫‪10‬‬ ‫رﻗﻢ ﻏﻴﺮ ﺻﻔﺮ ﻛﻢ ارزشﺗﺮ از‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫‪ 987602‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻋﺪد ‪ 012398‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪ 753300‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻋﺪد ‪ 246700‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫در ﻛﻢ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن و ﺗﻔﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮ ارﻗﺎم از‬ ‫‪10‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﻋﺪد ﺑﺎ ﺗﻔﺮﻳﻖ ‪ 8‬از‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬
‫‪ 9‬ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻢارزش ﺗﺮ رﻫﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫دوﻣﻴﻦ ﻋﺪد ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ دو‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ 7 ،‬از ‪ 10‬و دﻳﮕﺮ ارﻗﺎم از ‪ 9‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻋﺪد دو ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ رﻫﺎ ﻛﺮدن ﻫﻤﻪ ‪0‬ﻫﺎي ﻛﻢارزش ﺗﺮ و ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻫﻤﻪ ‪0‬ﻫﺎ ﺑﺎ ‪1‬ﻫﺎ و ‪1‬ﻫﺎ ﺑﺎ ‪0‬ﻫﺎ در دﻳﮕﺮ ارﻗﺎم ﺑﺎ ارزشﺗﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﻜﺮدن اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻋﺪد ‪ 1101100‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0010100‬اﺳﺖ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻋﺪد ‪ 0110111‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1001001‬اﺳﺖ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻫﻤﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻢارزش ﺗﺮ و اوﻟﻴﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﻋﺪد ﺑﺎ رﻫﺎ ﻛﺮدن دو‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬
‫دوﻣﻴﻦ‬ ‫‪2‬‬ ‫در ﭼﻬﺎر رﻗﻢ ﺑﺎ ارزشﺗﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪1‬‬ ‫و ‪0‬ﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬ﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺪد ﺑﺎ رﻫﺎ ﻛﺮدن اوﻟﻴﻦ ‪ 1‬و ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮدن دﻳﮕﺮ ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪N‬‬ ‫در ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﻓﺮض ﺷﺪ ﻛﻪ اﻋﺪاد داراي ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻤﻴﺰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺪد اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺣﺎوي ﻣﻤﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ آن را ﻣﻮﻗﺘﺎً ﺣﺬف ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬و )‪ (r -1‬ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه آن را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻜﺎن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪاش ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 2-4-1‬ﻣﺘﻤﻢ در ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫در ﻣﺒﻨﺎي ‪ ،r‬ﻣﺘﻤﻢ )‪ (r - 1‬ﻋﺪد ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪N‬‬ ‫رﻗﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﺎ ﻓﺮض داﺷﺘﻦ ﻋﺪدي‬
‫و ‪ r–9=1‬اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫‪r = 10‬‬ ‫‪ ( rˆn-1) -N‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 9‬ﻋﺪد ‪ N‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ (10ˆn-1) –N‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ‪ 10ˆn‬ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﻋﺪدي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ‪ 1‬و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ‪ n‬ﻋﺪد ‪ 0‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 10ˆn-1‬ﻋﺪدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ n‬ﻋﺪد ‪ 9‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ‪ n = 4‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﻳﻢ ‪ 10ˆ 4 = 10000‬و ‪ .10ˆ4 -1 = 9999‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻳﻚ ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺎ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻫﺮ رﻗﻢ از‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻣﺜﺎل ﻋﺪدي زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪999999‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 9‬ﻋﺪد ‪ 546700‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪- 546700 = 453299‬‬
‫‪999999‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 9‬ﻋﺪد ‪ 012398‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪- 012398 = 987601‬‬
‫ﺑﺮاي اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‪ r=2،‬و‪ r–1=1‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 1‬ﻋﺪد ‪،N‬‬
‫‪ (2ˆn-1)–N‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﺪداً‪ 2ˆn ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ‪،1‬‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 2ˆn-1 .‬ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪n‬‬ ‫و‬
‫ﻳﻚ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 2ˆ4‬و ‪ .2ˆ4-(1111)2=1‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪= (10000)2‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﻳﻢ‬ ‫‪n = 4‬‬ ‫ﻣﺜﻼً اﮔﺮ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻔﺮﻳﻖ ارﻗﺎم‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ از ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻫﺮ رﻗﻢ از‬
‫دودوﻳﻲ از ﻋﺪد ‪ ،1‬ﻳﻜﻲ از دو ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1-1=0‬و ﻳﺎ ‪ 1–0=1‬را ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫و از‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻫﺮ ﺑﻴﺖ از‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪1‬ﻫﺎﺑﻪ ‪ 0‬و ‪0‬ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 1‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در زﻳﺮ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﻳﻲ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪0100111‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 1‬ﻋﺪد ‪ 1011000‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪1010010‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 1‬ﻋﺪد ‪ 0101101‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪F‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪7‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ )‪ ( r-1‬اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ و ﺷﺎﻧﺰده ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﺗﻔﺮﻳﻖ ارﻗﺎم آﻧﻬﺎ از‬
‫)‪ 15‬دﻫﺪﻫﻲ( ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﻣﺘﻤﻢ‪ ،‬ﻋﺪد را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ اش ﺑﺎز‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬ﻋﺪد ‪ N‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ rˆn- N‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪rˆ n - ( rˆn - N) = N‬‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻋﺪد اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3-4-1‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺘﻤﻢﻫﺎ‬
‫روش ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻪ در ﻣﺪارس اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ از ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺮض ﻛﺮدن اﺳﺘﻔﺎده‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ رﻗﻢ در ﻣﻔﺮوق ﻣﻨﻪ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﻣﻔﺮوق ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻚ‬
‫از رﻗﻢ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ روش ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﺎ ﻗﻠﻢ و ﻛﺎﻏﺬ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬روش ﻛﻤﺘﺮ از روش ﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺎراﻳﻲ دارد‪ .‬ﺗﻔﺮﻳﻖ دو ﻋﺪد ‪ n‬رﻗﻤﻲ ﺑﻲﻋﻼﻣﺖ‬
‫‪ M – N‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ r‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻔﺮوق ﻣﻨﻪ ‪ M‬را ﺑﻪ ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬ﻣﻔﺮوض ‪ ،N‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫‪M + ( r ˆ n - N) = M – N + r ˆn‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻢ‬ ‫‪M‬‬ ‫≥‬ ‫‪N‬‬ ‫اﮔﺮ‬
‫ﭘﻮﺷﻲ ﺷﻮد ؛آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ M –N‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﺟﻮاب‬ ‫‪M‬‬ ‫<‬ ‫‪N‬‬ ‫اﮔﺮ‬
‫ﻋﻤﻞ )‪ (M-N‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ‬ ‫‪r‬‬ ‫ˆ‪ r‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ )‪- (M-N‬‬
‫ﺟﻮاب ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ و ﺳﭙﺲ ﻳﻚ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ در‬
‫ﺟﻠﻮ آن ﻣﻲ ﮔﺬارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻫﺎي زﻳﺮ روال را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :5‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ‪ 72532- 3250‬را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫=‪M‬‬ ‫‪72532‬‬
‫= ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻋﺪد‪N‬‬ ‫‪+96750‬‬
‫= ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪169383‬‬
‫= ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ از رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ‪10ˆ 5‬‬ ‫‪-100000‬‬
‫= ﺟﻮاب‬ ‫‪69282‬‬
‫رﻗﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻓﻘﻂ‬ ‫‪N‬‬ ‫رﻗﻢ وﻟﻲ‬ ‫‪5‬‬ ‫داراي‬ ‫‪M‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪03250‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪N‬‬ ‫داراي ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫در ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ در ﺑﺎ ارزشﺗﺮﻳﻦ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻋﺪد ‪ ،N‬ﻳﻚ‬
‫ﻣﻜﺎن دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ‪ M ≥ N‬دارد و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :6‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ‪ 3250- 72532‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫=‪M‬‬ ‫‪03250‬‬
‫= ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻋﺪد‪N‬‬ ‫‪+ 27468‬‬
‫= ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪30718‬‬
‫ﻛﻪ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺟﻮاب )ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻋﺪد‪- 69282 = - (30718‬‬
‫اﺳﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ‬ ‫‪3250‬‬ ‫<‬ ‫‪72532‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن‬
‫اﻋﺪاد ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺳﺮ و ﻛﺎر دارﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺪون ﻋﻼﻣﺘﻲ ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫آورد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺗﻔﺮﻳﻖ را ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﻲ از ﻧﺒﻮد رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر ﺑﺎ ﻛﺎﻏﺬ و ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺟﻮاب را ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﻋﻼﻣﺖدار ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺮ درآﻳﺪ‪ .‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎ ﺑﺮاي اﻋﺪاد‬
‫دودوﻳﻲ ﺑﻪ روش ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ در ﻣﺜﺎل ﻫﺎي زﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :7‬ﺑﺎ ﻓﺮض دو ﻋﺪد دودوﻳﻲ ‪ X = 1010100‬و ‪ ،Y = 1000011‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻫﺎي زﻳﺮ را‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪ X-Y‬و )ب( ‪ Y- X‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻤﻢ‬
‫=‪X‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪1010100‬‬

‫= ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻋﺪد ‪Y‬‬ ‫‪+0111101‬‬
‫= ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪10010001‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪- 10000000‬‬
‫ˆ‪2‬‬ ‫= ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ از ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‬
‫= ‪ :X -Y‬ﺟﻮاب‬ ‫‪0010001‬‬
‫)ب (‬
‫=‪Y‬‬ ‫‪1000011‬‬
‫= ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻋﺪد ‪X‬‬ ‫‪+0101100‬‬
‫= ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪1101111‬‬
‫رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻮاب‬
‫‪ 2‬ﻋﺪد‪- 0010001= (1101111‬‬ ‫= )ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪Y- X‬‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻋﺪاد ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ )‪ (r-1‬ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ )‪ ،(r-1‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﺘﻤﻢ ‪ r‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﻔﺮوق ﻣﻨﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻔﺮوق ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻌﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﺗﻔﺎﺿﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ را رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫رﺧﺪاد ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺬف ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ و اﻓﺰودن‬
‫ﭼﺮﺧﺸﻲ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :8‬ﻣﺜﺎل ‪ 7‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻤﻢ ‪ 1‬اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪X -Y = 1010100 -1000011‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫=‪X‬‬ ‫‪1010100‬‬
‫=‪Y‬‬ ‫‪+0111100‬‬
‫= ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪1001000‬‬
‫= رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‬ ‫‪+1‬‬
‫= ‪ X -Y‬ﺟﻮاب‬ ‫‪0010001‬‬
‫‪Y- X‬‬ ‫)ب( ‪= 1000011– 1010100‬‬

‫=‪Y‬‬ ‫‪1000011‬‬
‫=‪X‬‬ ‫‪+0101011‬‬
‫= ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪1101110‬‬
‫ﻛﻪ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫= )ﻣﺘﻤﻢ ‪ 1‬ﻋﺪد ‪ -0010001 = -(1101110‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Y- X‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻮاب‬
‫از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ زﻳﺮا‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎ اﺧﺬ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺖ‪ .‬روال رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﭼﺮﺧﺸﻲ در ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻲ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 9‬ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 4-4-1‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار‬
‫اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺜﺒﺖ و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺻﻔﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻋﺪاد ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫وﺟﻮد ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺘﻲ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬در ﺣﺴﺎب ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻬﺎ و ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻌﻼوه ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ در ﺳﺨﺖ اﻓﺰار‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را ﺑﺎ ارﻗﺎم دودوﻳﻲ ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼﻣﺖ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ واﻗﻊ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻋﺪد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻋﺪاد ﻣﺜﺒﺖ را ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪ 0‬و اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ را ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪ 1‬در ﻣﺤﻞ‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﮔﺮوه اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار و ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﻨﮕﺎم اراﺋﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ از رﺷﺘﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﺎرﺑﺮ ﻋﻼﻣﺖدار ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻧﺒﻮدن ﻋﺪد‬
‫را ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖ دار ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﺪون ﻋﻼﻣﺖ ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫‪01001‬‬ ‫ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻋﺪد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً رﺷﺘﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫)دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار( در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد زﻳﺮا ﺳﻤﺖ‬ ‫‪+9‬‬ ‫)دودوﻳﻲ ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ( و ﻳﺎ‬ ‫‪9‬‬
‫‪9‬‬ ‫ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ و ﻳﺎ‬ ‫‪25‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫‪11001‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬رﺷﺘﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﭼﭗﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ‬
‫وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد زﻳﺮا در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻋﺪد‪ ،‬رﻗﻢ‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﮔﺮ ﻧﻮع ﻋﺪد‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮدن ﻋﺪد‪ ،‬و ﺑﻘﻴﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻋﺪد‬
‫از ﻗﺒﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ در ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻋﺪاد ﻋﻼﻣﺖدار در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻓﻮق‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﮕﺬاري‪ ،‬ﻋﺪد ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺪار و ﻳﻚ ﺳﻤﺒﻞ )‪ +‬ﻳﺎ ‪ (-‬ﻳﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ )‪ 0‬ﻳﺎ ‪(1‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﻋﻼﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﻲ در ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫روش دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮاي اراﺋﻪ اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ اش ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﻋﺪد را ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﻼﻣﺘﺶ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻲ ﻋﺪد را ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎزي اش ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻋﺪاد ﻣﺜﺒﺖ‬
‫آﻏﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺷﺎن ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﺘﻤﻢ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ‬
‫‪2‬‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ ﻋﻼﻣﺖدارﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﺘﻤﻢ ‪ 1‬ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺑﺎ ﻫﺸﺖ‬ ‫‪9‬‬ ‫راﻳﺞﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﺪد‬ ‫‪2‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺑﻴﺖ در دودوﻳﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ +9 .‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ‪ 0‬در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‬ ‫‪00001001‬‬ ‫ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫‪9‬‬ ‫دﻧﺒﺎل آن ﻣﻌﺎدل دودوﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺲ از ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻜﺎن ﻫﺎ ﺗﺎ‬
‫اوﻟﻴﻦ ‪ 1‬از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﺎ ‪ 0‬ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ +9‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ راه وﺟﻮد‬
‫دارد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ -9‬ﺳﻪ روش ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪10001001‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖدارﻣﻨﻔﻲ‬ ‫•‬
‫‪11110110‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺘﻤﻢ ‪1‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ دار‬ ‫•‬
‫‪11110111‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺘﻤﻢ ‪2‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ دار‬ ‫•‬
‫در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن‪ ،‬از‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲدار‪ -9 ،‬را ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮدن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪+9‬‬ ‫ﺑﻪ ‪ ،1‬ﻋﺪد ‪ -9‬ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي‪ ،+9‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ‪ .‬در ﻣﺘﻤﻢ‪ 2‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲدار‪،‬‬
‫‪ -9‬ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ‪ 2‬ﻛﺮدن ﺗﻤﺎم ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻓﺮم ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﺪد‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ ،5-1‬ﻫﻤﻪ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‬
‫دﻫﺪﻫﻲ ﻣﻌﺎدل ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر وﺟﻮد ﻣﺮﺟﻊ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻋﺪاد ﻣﺜﺒﺖ‬
‫در ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ و داراي ﻳﻚ ‪ 0‬در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ‪2‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ دار‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‪1‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ دار‬ ‫ﻣﻘﺪارﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ دار‬
‫‪+7‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪0111‬‬
‫‪+6‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪0110‬‬
‫‪+5‬‬ ‫‪0101‬‬ ‫‪0101‬‬ ‫‪0101‬‬
‫‪+4‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪0100‬‬
‫‪+3‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫‪0011‬‬
‫‪+2‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫‪0010‬‬
‫‪+1‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪0001‬‬
‫‪+0‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫‪0000‬‬
‫‪-0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1111‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪-1‬‬ ‫‪1111‬‬ ‫‪1110‬‬ ‫‪1001‬‬
‫‪-2‬‬ ‫‪1110‬‬ ‫‪1101‬‬ ‫‪1010‬‬
‫‪-3‬‬ ‫‪1101‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪1011‬‬
‫‪-4‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪1011‬‬ ‫‪1100‬‬
‫‪-5‬‬ ‫‪1011‬‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪1101‬‬
‫‪-6‬‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪1110‬‬
‫‪-7‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1111‬‬
‫‪-8‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :5-1‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖ دار‬
‫دارد ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ ‪2‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲدار ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻨﻔﻲ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺎ آن‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ و‬ ‫‪0‬‬ ‫دو ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﮕﺮ داراي‬
‫در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﻣﺠﺪداً ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ داراي‬
‫ﺑﻴﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را از اﻋﺪاد ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻗﺎدرﻳﻢ‬
‫‪ 16‬ﻋﺪد دودوﻳﻲ را ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ و ﻣﺘﻤﻢ ‪ ،1‬ﻫﺸﺖ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ و ﻫﺸﺖ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ و‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ دو ﻋﺪد ﺻﻔﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺘﻤﻢ ‪ ،2‬ﻫﺸﺖ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺻﻔﺮ و‬
‫ﻫﺸﺖ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ در ﺣﺴﺎب ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد زﻳﺮا ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ و ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ دﺳﺘﻜﺎري ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺘﻤﻢ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﻲ آورد و ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬
‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫و ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 5-1‬ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬
‫ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪارﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮل در ﺣﺴﺎب ﺗﺒﻌﻴﺖ‬

‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ دو ﻣﻘﺪار را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺸﺘﺮك را ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ ﻳﻜﻲ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ را از‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻛﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻼﻣﺖ ﻋﺪد ﺑﺰرﮔﺘﺮ را اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬
‫از ﻣﻘﺪار‬ ‫‪14‬‬ ‫‪(+14) +(-39) = -(39-14) =-25‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻣﻘﺪار ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪39‬‬ ‫و اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫‪39‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ و اﻧﺪازه ﻫﺎ و ﺳﭙﺲ اﺟﺮاي ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬روال ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ در‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﺪارﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮاي اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻤﻊ‬
‫اﻋﺪاد در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺟﻤﻊ ﻛﺮد‪ .‬روال ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎده ﺑﻮده و ﺑﺮاي اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪+6‬‬ ‫‪00000110‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪11111010‬‬

‫‪+13‬‬ ‫‪00001101‬‬ ‫‪+13‬‬ ‫‪00001101‬‬
‫‪+19‬‬ ‫‪00010011‬‬ ‫‪+7‬‬ ‫‪00000111‬‬
‫‪+6‬‬ ‫‪00000110‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪11111010‬‬

‫‪- 13‬‬ ‫‪11110011‬‬ ‫‪- 13‬‬ ‫‪11110011‬‬
‫‪-7‬‬ ‫‪11111001‬‬ ‫‪- 19‬‬ ‫‪11101101‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داده‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار ﺑﺎ اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ از ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻋﻼﻣﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻋﺪدي ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ در زﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﮔﺮ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﻳﺪ از اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭼﻬﺎر ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق‪ ،‬ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺟﻤﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ‬
‫ﻫﻢ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻫﺮ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺘﻤﻢ ﻋﺪد دو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻳﻚ ﺟﻮاب ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﺎي دادن ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺑﻴﺖ ﺷﺮوع ﻛﻨﻴﻢ و ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ‪ n+1‬ﺑﻴﺖ را‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻴﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ دو ﻋﺪد‬
‫اﺷﻐﺎل ﻛﻨﺪ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﺳﺮرﻳﺰ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﺎ ﻛﺎﻏﺬ و ﻗﻠﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﺳﺮرﻳﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻣﺎ از ﻧﻈﺮ ﻋﺮض ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ و ﻳﺎ ﻳﻚ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻮارد ﻓﻘﻂ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻴﻢ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ‪ n+1‬ﺑﻴﺖ ﮔﺴﺘﺮش دﻫﻴﻢ و ﺳﭙﺲ ﺟﻤﻊ را اﺟﺮا ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪ .‬وﻟﻲ‬
‫ﺳﺮرﻳﺰ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﺸﻜﻞ ﺳﺎز اﺳﺖ زﻳﺮا ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﺪد را ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارﻧﺪ‬
‫واﺣﺪ ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﺪ را ﻧﻤﻲ ﺗﻮان‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻛﻪ از ﻣﻘﺪار ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬
‫در آن ﺟﺎي داد‪.‬‬
‫ﻓﺮم ﻣﺘﻤﻢ اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪارﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﻋﺎدت ﻛﺮده اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖ دار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻧﺎآﺷﻨﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺘﻤﻢ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ آﺷﻨﺎﺗﺮي درآﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻋﺪد‬
‫‪1‬‬ ‫ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪11111001‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬ ‫‪+7‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل دودوﻳﻲ ﻋﺪد‬ ‫‪00000111‬‬ ‫آن‬ ‫‪2‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ -7‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 6-1‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻖ دو ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺳﺎده اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻣﻔﺮوق )ازﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ( را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﻔﺮوق ﻣﻨﻪ)ازﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ(اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ از ﻣﻜﺎن ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻔﺮوق ﻋﻮض ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎ رواﺑﻂ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫; )‪(±A) - (+B) = (±A) + ( -B‬‬
‫‪(±A) - ( -B) = (±A) + (+B) .‬‬
‫آن‬ ‫‪2‬‬ ‫اﻣﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺎ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﺘﻤﻢ‬
‫اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬ﻋﻜﺲ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق ﻧﻴﺰ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﻣﺘﻤﻢ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻌﺎدل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ‪ (-6) – (-13) = + 7‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬در‬
‫– ‪ (11111010‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻦ‬ ‫)‪11110011‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻣﻔﺮوق )‪ ،(-13‬ﻳﻌﻨﻲ )‪ ،(+13‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺟﻤﻊ در ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬در دودوﻳﻲ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪11111010 + 00001101 = 100000111‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﺬف رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﺻﺤﻴﺢ ‪ ( + 7) 00000111‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ داراي ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮاي ﻫﺮ دو‬
‫ﻧﻮع ﻋﻤﻞ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮ ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ را‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﻓﺮض اوﻟﻴﻪ وي ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻼﻣﺖدار ﺑﻮدن ﻳﺎ‬
‫ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻮدن اﻋﺪاد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ 7-1‬ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل از ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ دو ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺰا و ﻋﻨﺎﺻﺮي از ﻣﺪار ﻛﻪ دو ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺎﺛﺒﺎت دارﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻦ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺪار دودوﻳﻲ و ارﻗﺎم‬
‫‪n‬‬ ‫رﻗﻤﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ‬ ‫‪n‬‬ ‫دودوﻳﻲ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺪار دودوﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ داراي ﻳﻚ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 0‬ﻳﺎ ‪ 1‬اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري از اﺟﺰا ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎت را‬
‫ﻫﻢ دﺳﺘﻜﺎري و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و روي آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫را در ﻣﻴﺎن ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺪ دودوﻳﻲ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﻛﺪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت دودوﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ زﻳﺮا ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻗﺎدرﻧﺪ ‪1‬ﻫﺎ و ‪ 0‬ﻫﺎ را ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﺪﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻧﻤﺎد ﻳﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت را ﻋﻮض ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﻣﻔﻬﻮم آﻧﻬﺎ‬
‫را‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻴﺖﻫﺎي ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺪ ﺷﺪه در آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ 2ˆn‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ از‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻳﻚ ﻛﺪ دودوﻳﻲ‬
‫‪1‬ﻫﺎ و ‪0‬ﻫﺎ را داراﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺪ ﺷﺪه را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭼﻬﺎر ﻋﻨﺼﺮي ﺑﺎ دو ﺑﻴﺖ ﻛﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﻳﻜﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﺘﻲ‬
‫زﻳﺮ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪:‬‬
‫‪11،10 ،01 ،00‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺸﺖ ﻋﻀﻮي ﺑﻪ ﻛﺪ ‪ 3‬ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺎز دارد و ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ 16‬ﻋﻨﺼﺮي‬
‫ﺗﺎ ‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎرش دودوﻳﻲ از‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ ﻳﻚ ﻛﺪ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﻚ ﻛﺪ‬
‫‪ 2ˆn‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ دودوﻳﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮد اﺧﺘﺼﺎص‬
‫ﻳﺎﺑﺪ و ﻫﻴﭻ دو ﻋﻨﺼﺮ داراي ﻣﻘﺪار ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ؛ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻛﺪ‬
‫ﮔﻨﮓ و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ‪ 2ˆn‬ﻣﺠﺰا‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ n‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺘﻬﺎ‬
‫ﺑﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺪ‬ ‫‪10‬‬ ‫رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻳﻚ ﻛﺪ دودوﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در‬ ‫‪1‬‬ ‫و ﻳﻚ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺪ دﻫﺪﻫﻲ‪ ،‬رﻗﻢ ‪ 6‬ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ ‪ 0001000000‬اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪BCD‬‬ ‫‪ 1-7-1‬ﻛﺪ‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﻋﺎدت دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از راﻫﻬﺎي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ دودوﻳﻲ‪ ،‬اﺟﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ دودوﻳﻲ و ﺳﭙﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫دودوﻳﻲ ﺑﻪ دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﻻزم ﻣﻲدارد ﺗﺎ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ را در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ذﺧﻴﺮه‬
‫ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ را‬
‫ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ را ﺑﺎ ﻛﺪي ﻣﺮﻛﺐ از ‪1‬ﻫﺎ و ‪0‬ﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ارﻗﺎم ﺑﻪ ﻓﺮم ﻛﺪ ﺷﺪه در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ذﺧﻴﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﻲ را‬
‫روي اﻳﻦ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ اﺟﺮا ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺪ دودوﻳﻲ داراي‬ ‫‪2‬‬ ‫اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮاﻧﻲ از‬
‫رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي را‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﺘﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﺪ دودوﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ‪ 10‬ﻋﻨﺼﺮ را از ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 4‬ﺑﻴﺖ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪار‬ ‫‪16‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ از‬ ‫‪6‬‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﻛﺪي ﻛﻪ ﺑﺮاي‬ ‫‪4‬‬ ‫ﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫‪10‬‬ ‫دﻫﻲ‬
‫ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود در ﺷﻜﻞ ‪ 6-1‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺪ را دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻛﺪ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻛﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ آﻧﺮا ﺑﺎ‬
‫دﻫﺪﻫﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻌﺪا در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻤﺒﻞ دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫رﻗﻢ ‪BCD‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0000‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0001‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪0010‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪0011‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪0100‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪0101‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪0110‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪0111‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1001‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :6 - 1‬دﻫﺪﻫﻲ ﻛﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ دودوﻳﻲ )‪(BCD‬‬
‫ﻳﻚ ﻋﺪد ‪ k‬رﻗﻤﻲدر ‪ BCD‬ﺑﻪ ‪ 4k‬ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ در ‪ BCD‬ﺑﻴﻦ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 9‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻋﺪد دودوﻳﻲ اش ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻣﻌﺎدﻟﺶ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ از ‪0‬ﻫﺎ و ‪1‬ﻫﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻳﻚ ﻋﺪد‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت دودوﻳﻲ ‪ 1010‬ﺗﺎ ‪ 1111‬در ‪ BCD‬ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داده‬ ‫‪0011 1001 0110‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪12‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫در‬ ‫‪396‬‬ ‫ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﻳﻚ رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﻋﺪد‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﮔﺮوه‬
‫دﻫﺪﻫﻲ ‪ 185‬و ﻣﻘﺪار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ آن را در ‪ BCD‬و دودوﻳﻲ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫‪(185) 10 =(0001 1000 0101) BCD= (10111001) 2‬‬
‫ﺑﻴﺖ ﻻزم‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻣﻌﺎدل آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪12‬‬ ‫داراي‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻣﻘﺪار‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي اﺣﺘﻴﺎج‬ ‫‪BCD‬‬ ‫دارد‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻳﻚ ﻋﺪد‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ داراي ﻣﺰﻳﺖ اﺳﺖ زﻳﺮا دادهﻫﺎي ورودي و‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻫﺪﻫﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‬ ‫اﻋﺪاد‪BCD‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻪ آﻧﻬﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﺷﺎن از ﺑﻴﺖﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ و‬
‫ﺳﻤﺒﻞﻫﺎي‬ ‫‪BCD‬‬ ‫و اﻋﺪاد‬ ‫‪9‬‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ‪،...،2 ،1 ،0‬‬ ‫‪BCD‬‬
‫‪10‬‬ ‫را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار دﻫﺪﻫﻲ دﻗﻴﻘﺎً ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪد‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪،...،0010 ،0001 ،0000‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داده‬ ‫‪0001 0101‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪15‬‬ ‫و ﻋﺪد‬ ‫‪0001 0000‬‬ ‫ﺑﺎ ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫دﻫﺪﻫﻲ در‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ‬ ‫‪1111‬‬ ‫و‬ ‫‪1010‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ ﻣﻌﺎدل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪BCD‬‬ ‫‪ 2-7-1‬ﺟﻤﻊ‬
‫ﺟﻤﻊ دو رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ در ‪ ،BCD‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ از ﺟﻔﺖ رﻗﻢ ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻗﺒﻠﻲ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ رﻗﻢ از‬
‫‪BCD‬‬ ‫‪ 9+9+19=1‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ‪ ،1‬رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ارﻗﺎم‬
‫را‬ ‫‪19‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اي ﺑﻴﻦ‬
‫‪BCD‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ ،10011‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم‬ ‫‪0000‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ رﻗﻢ‪ ،‬رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ و ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﺑﻌﺪي رﻗﻢ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪11001‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0000‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ )ﺑﺪون ﻧﻘﻠﻲ(‪ ،‬رﻗﻢ‬ ‫‪1001‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از‬ ‫‪BCD‬‬
‫‪1010‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﺎوي‬ ‫‪BCD‬‬
‫ﻧﺎﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ ‪ (0110)2 =6‬ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ‪ ،‬آن‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ رﻗﻢ‬
‫را ﺑﻪ رﻗﻢ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺪل ﻛﺮده و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ در ﺑﺎ ارزشﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺑﻴﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻤﻊ‬
‫دودوﻳﻲ و ﻧﻘﻠﻲ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ .16 - 10 = 6‬ﺟﻤﻊ ‪ BCD‬زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪+5‬‬ ‫‪+0101‬‬ ‫‪+8‬‬ ‫‪+1000‬‬ ‫‪+9‬‬ ‫‪1001‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪10001‬‬
‫‪+0110‬‬ ‫‪+0110‬‬
‫‪10010‬‬ ‫‪10111‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻓﺮم دودوﻳﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ دو رﻗﻢ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ‪ 0110‬را ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻴﻢ ﺗﺎ رﻗﻢ‬ ‫‪1010‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫و ﻧﻘﻠﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ رﻗﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪9‬‬ ‫در ﻣﺜﺎل اول ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺜﺎل دوم‪ ،‬ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﻳﻚ رﻗﻢ ‪ BCD‬ﻧﺎﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ‪ 0110‬ﺑﻪ‬
‫را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آورد‪.‬‬ ‫‪10010‬‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫آن رﻗﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬
‫در ﻣﺜﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ رخ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﻛﻤﺘﺮ از‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﺴﺎوي ﻳﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬
‫‪0110‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح دارد زﻳﺮا داراي رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪1001‬‬
‫رﻗﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ‪ (0111)=7 BCD‬و ﻳﻚ ﻧﻘﻠﻲ ‪ BCD‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪BCD carry‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪0001‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪184‬‬
‫‪+0101‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪+576‬‬
‫‪Binary sum‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪10000‬‬ ‫‪1010‬‬
‫‪Add 6‬‬ ‫‪-----‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪-----‬‬
‫‪BCD sum‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪10110‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫‪760‬‬
‫را‬ ‫‪760=576+184‬‬ ‫رﻗﻤﻲ روال ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ دارد‪ .‬ﺟﻤﻊ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد‬
‫ﺑﻪ ‪ BCD‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫و ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪0000‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ‪ ،‬ﻳﻚ رﻗﻢ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﺟﻔﺖ رﻗﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻔﺖ رﻗﻢ ﺑﻌﺪي را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﻔﺖ رﻗﻢ دوم ﺑﻌﻼوه ﻧﻘﻠﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬
‫و ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﺮاي ﺟﻔﺖ رﻗﻢ ﺑﻌﺪي را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آورد‪ .‬ﺟﻔﺖ رﻗﻢ ﺳﻮم‬ ‫‪0110‬‬
‫ﺑﻌﻼوه ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ‪ 0111‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮده و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ 3-7-1‬ﺣﺴﺎب دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻋﺪاد ﻋﻼﻣﺖدار در دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﻋﻼﻣﺖ دار در‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ از ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻫﺮ دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪارﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ دار‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ ﻳﻚ ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻛﺪ ‪ 4‬ﺑﻴﺖ ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ ﻫﻤﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ‪ 0‬و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫‪ BCD 9‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ 1001‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻏﻠﺐ ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورده و ﺑﻪ ﻛﻢ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻳﻚ ﻋﺪد ‪ ،BCD‬اﺑﺘﺪا ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ارزشﺗﺮﻳﻦ رﻗﻢ ‪ 1‬واﺣﺪ ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻴﻢ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 9‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻛﺴﺮ ﻫﺮ رﻗﻢ از ‪ 9‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫رواﻟﻲ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻋﻼﻣﺖ دار ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ دار در اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻫﻤﻪ ارﻗﺎم‪ ،‬از‬ ‫‪10‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ رﻗﻢ ﻋﻼﻣﺖ و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ از رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻓﺮض‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊ ‪ (+375) + (- 240) = +135‬را‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ ﻋﻼﻣﺖدار اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0 375‬‬
‫‪+9 760‬‬
‫‪.‬‬
‫‪0 135‬‬
‫‪9760‬‬ ‫واﻗﻊ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻋﺪد دوم ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﻳﻚ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ و‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻋﺪد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ‪ ،+135‬دو ﻋﺪد ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ و رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪0240‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ داﺧﻞ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ارﻗﺎم ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫‪ BCD‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ ﺟﻤﻊ ﺑﺎ ارﻗﺎم ‪ BCD‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ اﻋﻢ از ﻋﻼﻣﺖدار ﻳﺎ ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻣﻔﺮوق را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ و آن را ﺑﻪ ﻣﻔﺮوق ﻣﻨﻪ اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‪10‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺣﺴﺎﺑﻲ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ در ‪،BCD‬‬
‫ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺧﺎﺻﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ اﻋﺪاد‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-7-1‬دﻳﮕﺮ ﻛﺪﻫﺎي دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ ﺑﺮاي ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ رﻗﻢ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫‪2421‬‬ ‫اﻓﺰوﻧﻲ‪3‬‬ ‫‪8 -4 -2 -1‬‬
‫‪8421‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫‪0000‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪0111‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫‪0101‬‬ ‫‪0110‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪0101‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪0100‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪0101‬‬ ‫‪1011‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1011‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪1010‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪1101‬‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪1001‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1110‬‬ ‫‪1011‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪1111‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪1111‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪0101‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫‪0001‬‬
‫‪1011‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪0010‬‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻜﺎر‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫‪0011‬‬
‫ﻧﺮﻓﺘﻪ‬ ‫‪1101‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1101‬‬ ‫‪1100‬‬
‫‪1110‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫‪1110‬‬ ‫‪1101‬‬
‫‪1111‬‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪1111‬‬ ‫‪1110‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ : 7-1‬ﭼﻬﺎر ﻛﺪ دودوﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻛﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﻲ ﺗﻮان اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪ .‬ﻛﺪﻫﺎي‬ ‫‪10‬‬ ‫اﻳﺠﺎد‬
‫‪ BCD‬و ﺳﻪ ﻧﻮع ﻛﺪ دﻳﮕﺮ در ﺟﺪول ‪ 1-5‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 10‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ‬
‫از ‪ 16‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ را در ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺶ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﻧﺮوﻧﺪ داراي ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ از آﻧﻬﺎ اﺟﺘﻨﺎب ﻛﺮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺪﻫﺎي وزﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﻛﺪ وزﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻜﺎن‬ ‫‪2421‬‬ ‫و‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻛﺪﻫﺎي‬
‫از ﺑﻴﺖ وزﻧﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻫﺮ رﻗﻢ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ اوزان ﺗﻤﺎم ‪1‬ﻫﺎ در‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫‪1 ،2 ،4 ،8‬‬ ‫داراي وزن ﻫﺎي‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻛﺪ‬
‫ﺑﺮاي‪6‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وزن ‪1‬ﻫﺎ‬ ‫‪0110‬‬ ‫ﺗﻮازﻧﻲ از دو ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺑﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا‬
‫‪8 * 0 + 4 * 1 + 2* 1 +1 * 0 =6‬‬
‫وزﻳﻦ ﺷﻮد ﻣﻌﺎدل دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫‪2421‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﻛﺪ‬ ‫‪1101‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از‬ ‫‪2421‬‬ ‫‪ 2 * 1 + 4 * 1 + 2*0 +1 * 1=7‬را ﺧﻮاﻫﺪ داد ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ در ﻛﺪ‬
‫‪1010‬‬ ‫ارﻗﺎم ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺪﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﺪد ‪ 4‬دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﺎي ﺑﻴﺘﻲ ‪ 0100‬ﻳﺎ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻫﺮ دو ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﺪد ‪ 4‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺪﻫﺎي ‪ 2421‬و اﻓﺰوﻧﻲ‪ 3-‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺪﻫﺎ ﺧﻮاﺻﻲ‬
‫در‬ ‫‪0‬‬ ‫و ‪1‬ﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪0‬ﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫‪9‬‬ ‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺘﻤﻢ‬
‫‪0110 1100 1000‬‬ ‫در اﻓﺰوﻧﻲ‪ 3-‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪395‬‬ ‫ﻛﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪1001 0011 0111‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 9‬آن ﻳﻌﻨﻲ ‪ 604‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ(‪ .‬ﻛﺪ اﻓﺰوﻧﻲ‪ 3-‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﻮد‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﺮ ﺑﻴﺖ از ﻛﺪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ )ﻣﺜﻞ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻣﺘﻤﻤﻲ اش در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺪ ﺑﻲ وزن اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﻛﺪي در آن از ﺟﻤﻊ ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮش ﺑﺎ ‪ 3‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛﺪ ‪ BCD‬ﺧﻮد ﻣﺘﻤﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻛﺪ ‪ - 1 ،- 2 ،4 ،8‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺮ دو ﻧﻮع وزن ﻣﺜﺒﺖ‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﺮاي‬ ‫‪0110‬‬ ‫و ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺪ دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ و از راﺑﻄﻪ‬
‫‪ 8* 0+ 4* 1 + (- 2) * 1 +(- 1)* 0= 2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 5-7-1‬ﻛﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮاﺳﻜﻲ‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﺳﺘﻜﺎري روي داده ﻫﺎي‬
‫ﻋﺪدي ﺑﻠﻜﻪ روي ﺣﺮوف ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻫﺎ ﺳﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺮاي ﭘﺮدازش ﻓﺎﻳﻠﻬﺎﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎم و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻃﺮﻓﻬﺎي ﻗﺮار داد‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻛﺪ دودوﻳﻲ ﺑﺮاي ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ ﺿﺮوري‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻫﻤﺎن ﻛﺪ دودوﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ و ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﺧﺎص‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ $‬را ﻧﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺎراﻛﺘﺮ اﻟﻔﺒﺎ ﻋﺪدي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از‬
‫ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ و ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻋﻼﺋﻢ ﺧﺎص اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪26‬‬ ‫رﻗﻢ ﻋﺪد‪،‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣﺘﺸﻜﻞ از‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺎ‬ ‫‪128‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪64‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺮاي ﺣﺮوف ﺑﺰرگ و ﻳﺎ ﺑﻴﻦ‬ ‫‪64‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪36‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﺑﻴﻦ‬
‫ﺣﺮوف ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﻠﻴﺪ دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ اول ﺷﺶ ﺑﻴﺖ و در ﺣﺎﻟﺖ دوم‬
‫ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪b7b6b5‬‬
‫‪b4b3b2b1‬‬ ‫‪000‬‬ ‫‪001‬‬ ‫‪010‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪111‬‬
‫‪0000‬‬ ‫‪NUL‬‬ ‫‪DLE‬‬ ‫‪SP‬‬ ‫‪0‬‬ ‫@‬ ‫‪P‬‬ ‫`‬ ‫‪P‬‬
‫‪0001‬‬ ‫‪SOH‬‬ ‫‪DC1‬‬ ‫!‬ ‫‪1‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪0010‬‬ ‫‪STX‬‬ ‫‪DC2‬‬ ‫"‬ ‫‪2‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪0011‬‬ ‫‪ETX‬‬ ‫‪DC3‬‬ ‫‪#‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪0100‬‬ ‫‪EOT‬‬ ‫‪DC4‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪0101‬‬ ‫‪ENQ‬‬ ‫‪NAK‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪U‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪U‬‬
‫‪0110‬‬ ‫‪ACK‬‬ ‫‪SYN‬‬ ‫&‬ ‫‪6‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪0111‬‬ ‫‪BEL‬‬ ‫‪ETB‬‬ ‫'‬ ‫‪7‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪BS‬‬ ‫‪CAN‬‬ ‫(‬ ‫‪8‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪1001‬‬ ‫‪HT‬‬ ‫‪EM‬‬ ‫)‬ ‫‪9‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪1010‬‬ ‫‪LF‬‬ ‫‪SUB‬‬ ‫*‬ ‫‪:‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪1011‬‬ ‫‪VT‬‬ ‫‪ESC‬‬ ‫‪+‬‬ ‫;‬ ‫‪K‬‬ ‫[‬ ‫‪K‬‬ ‫{‬
‫‪1100‬‬ ‫‪FF‬‬ ‫‪FS‬‬ ‫‪,‬‬ ‫<‬ ‫‪L‬‬ ‫\‬ ‫‪L‬‬ ‫|‬
‫‪1101‬‬ ‫‪CR‬‬ ‫‪GS‬‬ ‫‪-‬‬ ‫=‬ ‫‪M‬‬ ‫]‬ ‫‪M‬‬ ‫}‬
‫‪1110‬‬ ‫‪SO‬‬ ‫‪RS‬‬ ‫‪.‬‬ ‫>‬ ‫‪N‬‬ ‫^‬ ‫‪N‬‬ ‫~‬
‫‪1111‬‬ ‫‪SI‬‬ ‫‪US‬‬ ‫‪/‬‬ ‫?‬ ‫‪O‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪DEL‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :8 -1‬ﻛﺪﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ اﺳﻜﻲ )‪(ASCII‬‬
‫ﻛﺪ دودوﻳﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي اﻟﻔﺒﺎ ﻋﺪدي‪ ،‬اﺳﻜﻲ )‪ (ASCII‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺪ‬
‫از ﻫﻔﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﺮاي ﻛﺪ ﻛﺮدن ‪ 128‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺟﺪول )‪ (1-7‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻔﺖ ﺑﻴﺖ‬
‫ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬ ‫‪b7‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪b7‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪b1‬‬ ‫ﻛﺪ ﺑﺎ‬
‫و ﺳﻄﺮ ‪ (0001‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪول‬ ‫‪100‬‬ ‫)ﺳﺘﻮن‬ ‫‪1000001‬‬ ‫در اﺳﻜﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺣﺮوف‬
‫ﻛﺪﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﻜﻲ ﺣﺎوي‪:‬‬
‫‪ 94‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬
‫‪ 34‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻏﻴﺮ ﭼﺎﭘﻲ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺣﺮف‬ ‫‪26‬‬ ‫ﺣﺮف ﺑﺰرگ )‪ A‬ﺗﺎ ‪،(Z‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻧﻴﺰ از‬
‫و ‪ $‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‬ ‫*‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺎپ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪،%‬‬ ‫‪32‬‬ ‫ﻋﺪد )‪ 0‬ﺗﺎ ‪ (9‬و‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻛﻮﭼﻚ )‪ a‬ﺗﺎ‪،(z‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ASCII‬‬ ‫‪ 6-7-1‬ﻛﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه در‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻛﻨﺘﺮل در ﺟﺪول اﺳﻜﻲ ﺑﺎ اﺳﺎﻣﻲﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪهاي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪34‬‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻜﻞ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﺸﺎن ذﻛﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﻧﻮع ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‬
‫وﺟﻮد دارﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻓﻜﺘﻮرﻫﺎي ﻓﺮﻣﺖ‬ ‫•‬
‫ﺟﺪاﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫•‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫•‬
‫اﻓﻜﺘﻮر ﻓﺮﻣﺖ ﻗﺎﻟﺐ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺎپ ﺷﻮد ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﭘﺴﺒﺮ )‪ ،(BS‬ﺟﺪولﺑﻨﺪي اﻓﻘﻲ )‪ (HT‬و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻮرد )‪ (CR‬اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪاﺳﺎزي ﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬داده ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎراﮔﺮاف ﻫﺎ و ﺻﻔﺤﺎت دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﺪاﺳﺎز رﻛﻮرد )‪ (RS‬و ﺟﺪاﺳﺎز ﻓﺎﻳﻞ )‪ (FS‬ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺒﺎدل‬
‫اﻃﻼﻋﺎت در ﺣﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺘﻦ ﺑﻴﻦ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي دور از ﻫﻢ ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺷﺮوع ﻣﺘﻦ )‪ (STX‬و ﺧﺘﻢ ﻣﺘﻦ )‪ (ETX‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻗﺎب ﺑﻨﺪي ﻳﻚ ﭘﻴﺎم‬
‫ﻣﺘﻨﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﻘﺎل از ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﻜﻲ ﻳﻚ ﻛﺪ ‪ 7‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ اﻏﻠﺐ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ واﺣﺪﻫﺎي ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺘﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺖ ﻧﺎم دارﻧﺪ را دﺳﺘﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي اﺳﻜﻲ اﻏﻠﺐ ﻫﺮ ﻛﺪام در ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎﻳﺖ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺖ اﺿﺎﻓﻲ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮاي اﻫﺪاف دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و اﻏﻠﺐ‬
‫‪NUL‬‬ ‫‪Null‬‬ ‫‪DLE‬‬ ‫‪Data-link escape‬‬

‫‪SOH‬‬ ‫‪Start of heading‬‬ ‫‪DC1‬‬ ‫‪Device control 1‬‬
‫‪STX‬‬ ‫‪Start of text‬‬ ‫‪DC2‬‬ ‫‪Device control 2‬‬
‫‪ETX‬‬ ‫‪End of text‬‬ ‫‪DC3‬‬ ‫‪Device control 3‬‬
‫‪EOT‬‬ ‫‪End of transmission‬‬ ‫‪DC4‬‬ ‫‪Device control 4‬‬
‫‪ENQ‬‬ ‫‪Enquiry‬‬ ‫‪NAK‬‬ ‫‪Negative acknowledge‬‬
‫‪ACK‬‬ ‫‪Acknowledge‬‬ ‫‪SYN‬‬ ‫‪Synchronous idle‬‬
‫‪BEL‬‬ ‫‪Bell‬‬ ‫‪ETB‬‬ ‫‪End-of-transmission block‬‬
‫‪BS‬‬ ‫‪Backspace‬‬ ‫‪CAN‬‬ ‫‪Cancel‬‬
‫‪HT‬‬ ‫‪Horizontal tab‬‬ ‫‪EM‬‬ ‫‪End of medium‬‬
‫‪LF‬‬ ‫‪Line feed‬‬ ‫‪SUB‬‬ ‫‪Substitute‬‬
‫‪VT‬‬ ‫‪Vertical tab‬‬ ‫‪ESC‬‬ ‫‪Escape‬‬
‫‪FF‬‬ ‫‪From feed‬‬ ‫‪FS‬‬ ‫‪File separator‬‬
‫‪CR‬‬ ‫‪Carriage return‬‬ ‫‪GS‬‬ ‫‪Group separator‬‬
‫‪SO‬‬ ‫‪Shift out‬‬ ‫‪RS‬‬ ‫‪Record separator‬‬
‫‪SI‬‬ ‫‪Shift in‬‬ ‫‪US‬‬ ‫‪Unit separator‬‬
‫‪SP‬‬ ‫‪Space‬‬ ‫‪DEL‬‬ ‫‪Delete‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :9-1‬ﻟﻴﺴﺖ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‬
‫‪8‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﻌﻀﻲ از ﭼﺎپ ﮔﺮﻫﺎ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي اﺳﻜﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺑﻴﺘﻲ دﻳﮕﺮ را‬ ‫‪8‬‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ‬ ‫‪128‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﺑﺎ ارزشﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫در ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺑﺮاي ﻓﻮﻧﺖ ﻫﺎي ﻧﻮع اﻳﺘﺎﻟﻴﻚ ﻳﺎ اﻟﻔﺒﺎي ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ ﻗﺮار دادن‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ 7-7-1‬ﻛﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎﻫﺎ در ﻣﺨﺎﺑﺮه ﻳﺎ ﭘﺮدازش داده‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﺖ ﻫﺸﺘﻤﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎراﻛﺘﺮ اﺳﻜﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن‪ ،‬ﺑﻴﺘﻲ اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﭘﻴﺎﻣﻲ ﺑﻮده و‬
‫ﻃﻲ آن ﺗﻌﺪاد ‪1‬ﻫﺎي ﻛﻞ‪ ،‬زوج ﻳﺎ ﻓﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬دو ﻛﺎراﻛﺘﺮ زﻳﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮازن زوج‬
‫ﻳﺎ ﻓﺮد دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻮازن زوج‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮازن ﻓﺮد‬

‫‪ASCII A‬‬ ‫‪1000001‬‬ ‫‪01000001‬‬ ‫‪11000001‬‬
‫‪ASCII T‬‬ ‫‪1010100‬‬ ‫‪11010100‬‬ ‫‪01010100‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻛﺪ ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻴﻢ ﺗﺎ ﺗﻌﺪاد ‪1‬ﻫﺎ در‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺮاي ﺗﻮازن زوج‪ ،‬زوج و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ‪1‬ﻫﺎ در ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺮاي ﺗﻮازن ﻓﺮد‪ ،‬ﻓﺮد‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻳﻜﻲ از دو ﺗﻮازن اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﺗﻮازن زوج ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن در ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎ در ﺣﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت از ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺑﻪ ﻣﻜﺎن دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن زوج ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﺳﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺗﻮازن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ‬ ‫‪8‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي‬
‫ارﺳﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻮازن ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﺳﻤﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﭼﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮازن‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ درﻳﺎﻓﺘﻲ زوج ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ در ﺣﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫روش ﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻪ ﻳﺎ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﻓﺮدي از ﺧﻄﺎ را در ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺪاد زوﺟﻲ از ﺧﻄﺎﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺪﻫﺎي‬
‫ﺧﻄﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺧﻄﺎﻫﺎي زوج ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺎ ﭼﻪ ﻛﺎري ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم داد ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻳﻚ اﻣﻜﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﻮدن ﺧﻄﺎ و ﻋﺪم ﺗﻜﺮار‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎي ارﺳﺎل ﻣﺠﺪد‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﮔﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻳﻚ ﺧﻄﺎي ﺗﻮازن را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫‪1001 0101‬‬ ‫اﺳﻜﻲ‪) ،ASCII NAK ،‬ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻧﻔﻲ( را ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﺗﻮازن زوج‬
‫)ﺗﺼﺪﻳﻖ( را‬ ‫‪ACK‬‬ ‫ﺑﺎز ﭘﺲ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دﻫﺪ‬ ‫‪NAK‬‬ ‫ﺑﺎ ﻛﺪ ‪ 00000110‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺳﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه دوﺑﺎره ﺑﺎ ارﺳﺎل ﭘﻴﺎم‬
‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﻮازن ﺻﺤﻴﺢ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺗﻜﺮار‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫داراي ﺧﻄﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺎم ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﭘﺮاﺗﻮر ﺑﺮاي ﭼﻚ ﻛﺮدن ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻄﺎ در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫‪ -1‬ﻋﺪد ‪ (0.2498)10‬را ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪد ‪ 2406‬را ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ ﻣﻌﺎدل ﭼﻪ اﻋﺪادي در ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي دودوﻳﻲ و دﻫﺪﻫﻲ‬ ‫‪673.124‬‬ ‫‪ -3‬ﻋﺪد‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﻋﺪد ‪ 256703‬ﭼﻪ ﻋﺪدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪3248– 46532‬‬ ‫‪ -7‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻤﻢ ‪ 10‬ﺗﻔﺮﻳﻖ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل و ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻛﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﺗﺌﻮري ﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ‬
‫ﺑﻮل ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه و در اداﻣﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﻧﻴﺰ ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻧﻴﺰ اﻧﻮاع ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﺪاول درﺳﺘﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬ ‫•‬
‫اﻧﻮاع ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫•‬
‫اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬ ‫•‬
‫ﺗﺌﻮريﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬ ‫•‬
‫ﺗﻘﺪم ﻋﻤﻞ ﮔﺮﻫﺎ در ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬ ‫•‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‬ ‫•‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ‬ ‫•‬
‫‪ 1-2‬ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ دو ارزش ﮔﺴﺴﺘﻪ و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﻄﻘﻲ دارﻧﺪ‪،‬‬

‫ﺳﺮو ﻛﺎر دارد و ارزﺷﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﺳﺎﻣﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ‬
‫ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﻮﻧﺪ )ﻣﺜﻞ ﺻﺤﻴﺢ و ﻏﻠﻂ‪ ،‬ﺑﻠﻪ و ﺧﻴﺮ و ﻏﻴﺮه(‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ آن را ﺑﺮ‬
‫را ﺑﻪ آن ﺗﺨﺼﻴﺺ دﻫﻴﻢ‪ .‬ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﺴﺐ ﺑﻴﺖ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﻢ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﺟﺒﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺒﺮ ﺑﻮل اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺑﻪ‬
‫روﺷﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﺪل ﺑﻮده و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل و ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-1-2‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﺮوف‬
‫اﻟﻔﺒﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Z ،Y ،X ،C ،B ،A‬و ﻏﻴﺮه ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ دو‬
‫و‬ ‫‪OR ،AND‬‬ ‫و‪ 1‬دارد‪ .‬ﺳﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺻﻠﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺰاي‬
‫‪ .NOT‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ :AND -1‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ "‪".‬ﻳﺎ ﺑﺪون ذﻛﺮ ﻫﺮ ﻋﻤﻠﮕﺮي ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ‪ x.y = z‬ﻳﺎ ‪ x y = z‬را ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ " ‪ x AND y‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪." z‬‬
‫‪y=1‬‬ ‫و‬ ‫‪x=1‬‬ ‫اﺳﺖ اﮔﺮ و ﻓﻘﻂ اﮔﺮ‬ ‫‪z=1‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‪،‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬ ‫‪z‬‬ ‫و‪ y‬و‬ ‫‪x‬‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪z=0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ؛ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫دودوﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ 1‬و ‪ 0‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪(.‬‬
‫را ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫‪x+y=z‬‬ ‫‪ :OR -2‬ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻌﻼوه ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪z=1‬‬ ‫و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪" z‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫" ‪x OR y‬‬ ‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‬
‫‪z=0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه‬ ‫‪y=0‬‬ ‫و‬ ‫‪x=0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺮ دو‬ ‫‪y=1‬‬ ‫و‬ ‫‪x=1‬‬ ‫و ﻳﺎ ﻫﺮ دو‬ ‫‪y=1‬‬ ‫و‬ ‫‪x=1‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪45‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل و ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫‪AND‬‬ ‫‪OR‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x. y‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x+y‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪NOT‬‬
‫‪x‬‬ ‫'‪x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :1-2‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪ :NOT -3‬اﻳﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﻼﻣﺖ ﭘﺮﻳﻢ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد )و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﻂ‬
‫و ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫‪" z‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫" ‪NOT x‬‬ ‫)ﻳﺎ ‪ (x=z‬و ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫‪x´=z‬‬ ‫ﺑﺎر(‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫؛ اﻣﺎ‬ ‫‪z=0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه‬ ‫‪x=1‬‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ اﮔﺮ‬ ‫‪x‬‬ ‫ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪z‬‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﮔﺮ ‪ x=0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ z=1‬اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻞ ‪ NOT‬را ﻣﺘﻤﻢ ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻮن ‪ 1‬را ﺑﻪ ‪ 0‬و ‪ 0‬را‬
‫ﺑﻪ ‪ 1‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺣﺴﺎب دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻋﻤﺎل ‪ AND‬و ‪ OR‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺿﺮب و ﺟﻤﻊ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﻤﺒﻞﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ‪ AND‬و ‪ OR‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺿﺮب و ﺟﻤﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻬﺬا ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬
‫را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺣﺴﺎب دودوﻳﻲ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺣﺴﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻋﺪدي را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ داراي ﭼﻨﺪﻳﻦ رﻗﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ‪ 0‬و ﻳﺎ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً در ﺣﺴﺎب دودوﻳﻲ دارﻳﻢ ‪) 1+10=1‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪" :‬ﻳﻚ ﺑﻌﻼوه ﻳﻚ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪ ،("2‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ در ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‪ ،‬دارﻳﻢ ‪) 1 + 1 = 1‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪" :‬ﻳﻚ ‪ OR‬ﻳﻚ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ‪.("1‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ x‬و ‪ ،y‬ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ‪ z‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﭘﺲ‬
‫از اﻋﻤﺎل ﻳﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺪوﻟﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺗﻤﺎم ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻤﻜﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ و ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ آﻧﻬﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از ﻋﻤﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ روي آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺟﺪاول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‬
‫‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﻛﺮدن ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ آﻧﻬﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ي‬ ‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬
‫ﺻﻮرت زوج ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫در ﺟﺪول زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده‬ ‫‪NOT‬‬ ‫و‬ ‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪاول درﺳﺘﻲ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪاول ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺬﻛﻮر را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﻔﺎف ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-1-2‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ روي ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ورودي‬

‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل وﺟﻮد دارﻧﺪ دو ﻣﻘﺪار ﺟﺪا از‬
‫ﻫﻢ را اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ دو ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ‬
‫وﻟﺖ‬
‫‪4‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي‬

‫ﻣﻨﻄﻖ ‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل در ﻣﺤﺪوده اﻳﻦ‬

‫‪2‬‬
‫دو ﻧﺎﺣﻴﻪ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫‪1‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي‬

‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-2‬ﻣﺤﺪوده اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻴﮕﻨﺎل ‪ 0‬و ‪1‬‬
‫اﻧﺪ واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻳﻚ‬ ‫‪0‬‬ ‫و ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺧﺎص ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻄﻖ ‪ 0‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0‬وﻟﺖ و ﻣﻨﻄﻖ‬
‫وﻟﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬ﻣﺤﺪوده‬ ‫‪4‬‬ ‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫‪1‬‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﻮﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﻞ‪ 2-2‬را داراﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ورودي ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي دودوﻳﻲ را در ﻣﺤﺪوده ﻣﺠﺎزي‬
‫ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و در ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ در ﻣﺤﺪوده ﻣﺠﺎزي ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫دو ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺠﺎز ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺬر از ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ دﻳﮕﺮ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎﻳﻲ دودوﻳﻲ از ﻣﻴﺎن ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ‬
‫از ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ﺑﻮده و ﻳﻚ‬
‫ﺑﻴﺖ از اﻃﻼﻋﺎت را ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻧﻮع ﮔﻴﺖ در ﺷﻜﻞ‪ 3-2‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪z = x. y‬‬
‫ﮔﻴﺖ ‪AND‬‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪z=x+y‬‬
‫ﮔﻴﺖ ‪OR‬‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫'‪x‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ‪NOT‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :3-2‬ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﻣﺪاري ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫‪0‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻮﻛﻬﺎﻳﻲ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ورودي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ‪ ،‬در ﺧﺮوﺟﻲ ﺧﻮد‬
‫در ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎر‬ ‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫و‪ y‬در ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ورودي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬
‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪AND : x . y‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪OR : x + y‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫´‪NOT : x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ :4 -2‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ورودي‪ -‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪AND , OR ,NOT‬‬
‫و ‪ .11‬اﻳﻦ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﺧﻮد در‬ ‫‪10 ،01 ،00‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 4-2‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ را ﺑﺮاي ﭼﻬﺎر ﮔﻴﺖ ﻓﻮق‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﻧﻤﻮدار زﻣﺎن‪ ،‬و ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ را ﺿﻤﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻴﻦ‬
‫دو ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ ‪ 0‬و ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ ﻣﻨﻄﻖ ‪ 1‬را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ در ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﻣﻨﻄﻖ ‪ 1‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﺳﻴﮕﻨﺎل ورودي‬
‫دارد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ورودي در‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫در ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ ‪ NOT‬را ﻣﻌﻤﻮﻻً وارون ﮔﺮ ﻳﺎ ﻣﻌﻜﻮس ﮔﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫اﻳﻦ ﻧﺎم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺳﻴﮕﻨﺎل در ﻧﻤﻮدار زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬و در آن ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﻄﻖ ورودي را ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪F = A+B+C+D A‬‬ ‫‪F = ABC‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬
‫ب‪ -‬ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ورودي‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﺑﺎ ﺳﻪ ورودي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :5-2‬ﻣﺪار ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪه ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬
‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﺶ از دو ورودي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪ AND‬و‪OR‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﺑﺎ ﺳﻪ ورودي و ﻳﻚ ‪ OR‬ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ورودي در ﺷﻜﻞ‪ 5-2‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﺳﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از‬ ‫‪1‬‬ ‫دارد ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ورودي آن‬ ‫‪1‬‬ ‫ورودي ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر ورودي‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻴﺖ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ورودي ﻫﺎ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ورودي ﻫﺎ در‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 0‬ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ورودي ﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻖ ‪ 0‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-2‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل را ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﺘﺠﻪ رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از اﻟﮕﻮﻫﺎ و ﺗﻌﺪادي اﺻﻮل اﺛﺒﺎت ﻧﺸﺪه ﻳﺎ ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻳﻚ‬ ‫‪s‬‬ ‫از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﻠﻜﺴﻴﻮﻧﻲ از اﺷﻴﺎء اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺧﻮاص ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪x‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و ‪ x‬و‪ y‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺸﺨﺼﻲ از آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪∈ s‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪x‬‬
‫ﻋﻀﻮي از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ s‬اﺳﺖ و ‪ y ∉ s‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ y‬ﻋﻀﻮي از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ s‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎرﺷﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﻔﺖ آﻛﻮﻻد ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪A = {1,2,3,4}:‬‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ .4,3,2,1‬ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ روي ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫‪S‬‬ ‫از ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،S ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻔﺖ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ‪ ،S‬ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد از‬
‫را ﺗﺨﺼﻴﺺ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل راﺑﻄﻪ ‪ a ∗ b = c‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ (*) .‬را ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ‬
‫ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‬ ‫‪a‬و ‪b‬‬ ‫را ﺑﻪ ﺟﻔﺖ ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫‪c‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ راﺑﻄﻪ ‪ a, b, c ∈ S‬ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﮔﺮ ‪ a, b ∈ S‬و ‪c ∉ S‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ (*) ،‬ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻮل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻓﺮﺿﻴﺎت اوﻟﻴﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺗﺌﻮري ﻫﺎ و ﺧﻮاص ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻮل ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ‬
‫در ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﻛﺮدن ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺟﺒﺮي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن‬
‫‪ .2‬ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫‪ .3‬ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻌﻜﻮس‬
‫‪ .4‬اﺻﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪ .5‬اﺻﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬
‫‪ .6‬اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪ -1‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن‪ :‬ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ s‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ﻋﻨﺼﺮ از ‪ ،s‬اﻳﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي از آن را ﺑﻪ ﺟﻔﺖ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﻃﺒﻴﻌﻲ }‪ N = {1,2,3,4,K‬را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺟﻤﻊ )‪ (+‬ﺑﺴﺘﻪ ﮔﻮﻳﻴﻢ زﻳﺮا ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻋﻨﺼﺮ ‪ a, b ∈ N‬ﻋﻨﺼﺮ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ c ∈ N‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ‪ a + b = c‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن دارﻳﻢ ‪ 2 − 3 = −1‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ‪ 2,3 ∈ N‬و ‪−1∉ N‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫داراي ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ )*( روي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫‪S‬‬ ‫‪ -2‬ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮ ‪ e ∈ S‬ﺑﺎ ﺧﺎﺻﻴﺖ زﻳﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪e *x‬‬ ‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ x∈ S‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪= x*e = x:‬‬
‫ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ )‪ (+‬روي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫‪o‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻋﻨﺼﺮ‬
‫}…‪ I={…,—3,—2,—1,0,1,2,3,‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫‪x+0=0+x=x‬‬ ‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ x∈ I‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ N‬داراي ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ‪ 0‬ﺟﺰو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ )*(‬ ‫‪e‬‬ ‫ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ‬ ‫‪S‬‬ ‫‪ -3‬ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻌﻜﻮس‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﭼﻮن‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪y∈S‬‬ ‫‪ ،‬ﻳﻚ‬ ‫‪x∈ S‬‬ ‫داراي ﻣﻌﻜﻮس اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﻛﻪ‪:‬‬ ‫ﻧﺤﻮي‬
‫‪x*y=e‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ‪ ،I‬ﺑﺎ ‪ ،e = 0‬ﻣﻌﻜﻮس ﻋﻨﺼﺮ ‪ a‬ﺑﺮاﺑﺮ )‪ (- a‬اﺳﺖ ﭼﻮن‬
‫‪a+‬‬ ‫‪( - a) = 0‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬ ‫‪S‬‬ ‫‪ -4‬اﺻﻞ ﺷﺮﻛﺖﭘﺬﻳﺮي‪ :‬ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻜﺮد دودوﻳﻲ )*( روي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫اﺳﺖ اﮔﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ازاي ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ x,y ,z∈ S‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪(x*y) * z =x* (y*z) :‬‬
‫‪ -5‬اﺻﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‪ :‬ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ )*( روي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻫﺮﮔﺎه‪:‬‬
‫‪x*y‬‬ ‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ y,x ∈ S‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪= y*x :‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ (*) ،‬را‬ ‫‪S‬‬ ‫‪ -6‬اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊﭘﺬﻳﺮي‪ :‬اﮔﺮ )*( و )‪ (.‬دو ﻋﻤﻠﮕﺮ روي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫روي )‪ (.‬ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻫﺮﮔﺎه‪:‬‬
‫) ‪x ∗ ( y.z ) = ( x ∗ y ).( x ∗ z‬‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺟﺒﺮي در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻴﺪان ﻳﺎ ﺣﻮزه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺪان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻮده و ﻫﺮ دو ﻋﻤﻠﮕﺮ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دو ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ داراي ﺧﻮاص‬
‫ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬ ‫‪6‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ )‪ (+‬و )‪ ،(.‬ﻣﻴﺪان اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺪان اﻋﺪاد‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺒﻨﺎي ﺟﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﺣﺴﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ و اﺻﻮل داراي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ )‪ (+‬ﺟﻤﻊ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻜﻮس ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪..‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻪ ﺟﻤﻊ‪ 0 ،‬اﺳﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻪ ﺿﺮب ‪ 1‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ )‪ (.‬ﺿﺮب را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻜﻮس ﺿﺮب ‪ a = 1/a‬ﺗﻘﺴﻴﻢ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬

‫‪a.(1/a) = 1‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ )‪ (.‬روي )‪ (+‬اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪a. (b + c) = (a. b) + (a. c‬‬
‫‪ 1-2-2‬ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1854‬ﺟﻮرج ﺑﻮل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺒﺮي را ﻛﻪ اﻣﺮوزه آن را ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﻢ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ رﻳﺰي ﻛﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1938‬ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻧﻮن ﻳﻚ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ﻣﻘﺪاري ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺒﺮ‬
‫ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ در آن ﺧﻮاص ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﺒﺮ ﻗﺎﺑﻞ اراﺋﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺴﺘﺪل ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‪ ،‬ﻣﺎ اﺻﻮل ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن در ﺳﺎل‬
‫‪ 1904‬را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ‪ .‬اﺻﻮل ﻫﺎﻧﺘﻴﮕﺘﻮن ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ (a) -1‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ )‪ (+‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪ (b‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ )‪ (.‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (a) -2‬ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ ‪ 0‬ﺑﺮاي )‪ (+‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪ (b‬ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ ‪ 1‬ﺑﺮاي )‪ (.‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ ‪ ،x∈ B‬ﻋﻨﺼﺮي ﻣﺜﻞ ‪ x´∈ B‬وﺟﻮد دارد )ﺑﻪ آن ﻣﺘﻤﻢ ‪ x‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ(‬
‫)‪x´. x = (b‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ‪ x´+x= I (a) :‬و‬
‫‪ -4‬ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻋﻨﺼﺮ ‪ x,y∈ B‬وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ‪ x≠ y‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪x+y=y+x‬‬ ‫‪ (a) -5‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ )‪ (+‬داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪x. y = y. x‬‬ ‫)‪ (b‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ )‪ (.‬داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫)‪x. (y+z) = (x.y) + (x.z‬‬ ‫‪ (.) (a) -6‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ )‪ (+‬ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪x+ (y.z) = (x+y) + (x+y‬‬ ‫)‪ (+) (b‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ )‪ (.‬ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺒﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ ،B‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دو‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ )‪ (+‬و )‪ (.‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ اﺻﻮل زﻳﺮ )ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن( در آن‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺑﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ B‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻤﻞ دو ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،B ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دو ﻋﻤﻠﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﺶ اﺻﻞ ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-1-2-2‬ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺑﺎ ﺟﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺑﺎ ﺣﺴﺎب و ﺟﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ )ﺣﻮزه ﻳﺎ ﻣﻴﺪان اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ( ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي‬
‫زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺻﻮل ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن ﻓﺎﻗﺪ اﺻﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺻﻮل ﺑﺮاي‬
‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻋﻤﻠﮕﺮ از دﻳﮕﺮ اﺻﻮل ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺘﺎج اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬ ‫)‪x+(y.z) = (x+y). (x+z‬‬ ‫‪ -2‬اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊﭘﺬﻳﺮي )‪ (+‬روي )‪ ،(.‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺟﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل داراي ﻣﻌﻜﻮس ﻫﺎي ﺟﻤﻊ و ﺿﺮب ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي ﺗﻔﺮﻳﻖ و‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺻﻞ ‪ 3‬ﻋﻤﻠﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺘﻤﻢ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ در ﺟﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ وﺟﻮد‬

‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺟﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ در ﻣﻮرد اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل در ﻣﻮرد ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،B ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻨﻮز آن را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻜﺮده اﻳﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪاً در ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ﻣﻘﺪاري ﻳﺎ دو ارزﺷﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻌﺪي ﻣﺎ از اﻳﻦ ﺟﺒﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ(‪ ،‬و در آن‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از دو ﻋﻨﺼﺮ ‪ 0‬و ‪ 1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺒﺮي و‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺒﺮي را ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﺟﺰاء ﺣﻮزه اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬اﻋﺪاد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻛﻪ در ﺟﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞﻫﺎﻳﻲ‬ ‫‪c‬‬ ‫و‬ ‫‪b ،a‬‬ ‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫‪B‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻋﻨﺎﺻﺮ را ﻧﺸﺎن‬ ‫‪z‬‬ ‫و‬ ‫‪y ،x‬‬ ‫داراي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل را ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬در اداﻣﻪ ﻛﺎر ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺟﺒﺮ دو ارزﺷﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ دو ﻋﻨﺼﺮ دارد‪ ،‬ﺳﺮو ﻛﺎر ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ارزﺷﻲ در ﺗﺌﻮري ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ و ﻣﻨﻄﻖ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﻫﺪف ﻣﺎ در اﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻛﺎرﺑﺮد ﺟﺒﺮ ﺑﻮل در ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﮔﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2-1-2-2‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ارزﺷﻲ‬
‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ارزﺷﻲ روي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دو ﻋﻨﺼﺮي‪1 } ،‬و‪ ،{ 0 = B‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮاي دو‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x. y‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x+y‬‬ ‫‪X‬‬ ‫´‪x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ )‪ (+‬و )‪ (.‬ﻛﻪ در ﺟﺪول زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد )ﻗﺎﻧﻮن‬
‫و‬ ‫‪OR‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﺮاي ﺗﺼﺪﻳﻖ اﺻﻞ ‪ 3‬اﺳﺖ(‪:‬اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﺜﻞ اﻋﻤﺎل‬
‫‪ NOT‬در ﺷﻜﻞ ‪ 1-2‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪ اﺻﻮل ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن ﺑﺮاي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪،‬‬
‫} ‪1‬و‪ { 0 = B‬و دو ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪاول‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﻛﺎﻣﻼً روﺷﻦ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﺮ ﻋﻤﻠﮕﺮ‬
‫ﺑﻮده و ‪ 1 0 , ∈ B‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪاول ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ‪:‬‬

‫‪( a) 1+ 1 = 0 + 1 = 1 + 0 = 1‬‬
‫‪(b) 1. 0 = 0. 1= 0. 0 = 0‬‬
‫ﺑﺮاي )‪ ،(.‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاي )‪ (+‬و‬ ‫‪0‬‬ ‫اﻳﻦ رواﺑﻂ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺻﻮل ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎرن ﺟﺪاول ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (a) -4‬ﺻﺤﺖ اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي )‪ x. (y + z) = (x. y) + (x. z‬را ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺟﺪول ﺑﺮاي‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ‬ ‫)‪x. (y + z‬‬ ‫‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪،‬‬ ‫‪z,y,x‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫آورده و ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ )‪ (x. y) + (x. z‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪y +z‬‬ ‫)‪x.(y+z‬‬ ‫‪x.y‬‬ ‫‪x.z‬‬ ‫) ‪(x . y) + (x . z‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪ (b‬ﺻﺤﺖ اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي )‪ (+‬روي )‪ (.‬را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺪ ﻗﺒﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﻣﺘﻤﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫)‪ ، x+x´=1 (a‬زﻳﺮا ‪ 1+1´=1+0=1 , 0+0´=0+1=1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪ ، x.x´=0 (b‬زﻳﺮا ‪ 1.1´=1.0=0 , 0.0´=0.1=0‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﺻﻞ ‪ 5‬را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ -6‬اﺻﻞ ‪ 6‬ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ زﻳﺮا ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ارزﺷﻲ داراي دو ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺰاي‬
‫ﺑﺎ ‪1≠0‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻌﺎدل‬ ‫‪OR , AND‬‬ ‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎ ﻳﻚ ﺟﺒﺮ دو ارزﺷﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‬
‫اﻳﺠﺎد ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺑﻪ روش ﻣﺴﺘﺪل رﻳﺎﺿﻲ ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻧﺸﺎن داده‬ ‫‪NOT‬‬ ‫ﺑﺎ‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﺪل ﺑﺮاي درك ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل در ﻣﺪارﻫﺎي ﮔﻴﺘﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬روش ﻣﺴﺘﺪل ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن و اﻳﺠﺎد ﺗﺌﻮريﻫﺎ و‬
‫ﺧﻮاص ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺒﺮي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ارزﺷﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‬
‫را "ﺟﺒﺮ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ" ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺑﻴﻦ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ارزﺷﻲ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دودوﻳﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺒﺮ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ "ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ" ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺲ‪،‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ "دو ارزﺷﻲ" را در ﺑﺤﺚﻫﺎي ﺑﻌﺪي از ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺣﺬف ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 2-2-2‬ﻗﻀﺎﻳﺎي اﺻﻠﻲ و ﺧﻮاص ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫اﺻﻮل ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻔﺖ ﺟﻔﺖ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺨﺸﻬﺎي )‪ (a‬و )‪(b‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ دو را ﺑﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ و ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ در ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺑﻪ اﺻﻞ دوﮔﺎﻧﮕﻲ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻮق ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﻣﻨﺘﺞ از اﺻﻮل ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺑﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ و ﺷﻨﺎﺳﻪﻫﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ارزﺷﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫و‪0‬اﻧﺪ‪ .‬اﺻﻞ دوﮔﺎﻧﮕﻲ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي دارد‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫‪B‬‬ ‫و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫اﮔﺮ دوﮔﺎن ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‬
‫ﺗﻌﻮﻳﺾ و ‪0‬ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 1‬و ‪1‬ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 0‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-2-2-2‬ﺗﺌﻮريﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬
‫ﺗﺌﻮريﻫﺎ و اﺻﻮل ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﻳﻦ رواﺑﻂ در ﺟﺒﺮ ﺑﻮل اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮري ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﺻﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻔﺖ ﺟﻔﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻫﺮ راﺑﻄﻪ دوﮔﺎن زوج ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮل‪،‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺒﺮي ﺑﻮده و اﺛﺒﺎﺗﻲ ﻻزم ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮري ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺛﺒﺎت ﺗﺌﻮريﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ در زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻤﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ رواﺑﻂ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎره اﺻﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪x+x=x‬‬ ‫ﺗﺌﻮري ‪:(a) 1‬‬

‫‪x+x‬‬
‫‪=(x+x).1‬‬
‫)´‪=(x+x)(x+x‬‬
‫´‪=x+xx‬‬
‫‪=x+0‬‬
‫‪=x‬‬
‫)‪x.x=x:(b‬‬ ‫ﺗﺌﻮري ‪1‬‬

‫‪x.x‬‬
‫‪=xx+0‬‬
‫´‪=xx+xx‬‬
‫)´‪=x(x+x‬‬
‫‪=x.1‬‬
‫‪=x‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺌﻮري ‪ (b) 1‬دوﮔﺎن ‪ (a) 1‬اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از اﺛﺒﺎت در ﺑﺨﺶ )‪(b‬‬
‫دوﮔﺎن ﺑﺨﺶ )‪ (a‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺮ ﺗﺌﻮري دوﮔﺎن از اﺛﺒﺎت زوﺟﺶ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪x+1=1‬‬ ‫ﺗﺌﻮري ‪:(a) 2‬‬

‫‪x+1‬‬
‫)‪=1.(x+1‬‬
‫)‪=(x+x´)(x+1‬‬
‫‪= x+x´.1‬‬
‫´‪= x+x‬‬
‫‪=1‬‬
‫‪x.0=0‬‬ ‫ﺗﺌﻮري ‪ :(b) 2‬ﺑﺮ اﺳﺎس دوﮔﺎﻧﮕﻲ‬
‫را‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪x.x´=0 , x+x´= 1‬‬ ‫‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ‪ ، 3‬دارﻳﻢ‬ ‫´)´‪x = (x‬‬ ‫ﺗﺌﻮري ‪:3‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻮن‬ ‫´)´‪(x‬‬ ‫اﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﺎن‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫´‪x‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ دارﻳﻢ ‪.(x´)´ = x‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻮل و ﺗﺌﻮريﻫﺎي اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺌﻮري ﻫﺎي دو ﻳﺎ ﺳﻪ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮه را ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺒﺮي ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬ﺗﺌﻮري ﺟﺬب را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺌﻮري ‪ :4‬ﺷﺮﻛﺖﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪(a): x + (y + z) = (x + y) + z‬‬
‫‪(b): x (y z) = (x y) z‬‬
‫ﺗﺌﻮري ‪:5‬‬
‫´‪(a): (x + y)´ = x´ y‬‬
‫´‪(b): (x y)´ = x´ + y‬‬
‫‪x+xy‬‬
‫‪= x.1+xy‬‬
‫)‪=x(1+y‬‬
‫)‪=x(y+1‬‬
‫‪=x.1‬‬
‫‪=x‬‬
‫‪x+xy=x‬‬ ‫ﺗﺌﻮري ‪:(a) 6‬‬
‫‪x(x+y)=x‬‬ ‫ﺗﺌﻮري ‪ :(b) 6‬ﺑﺮ اﺳﺎس دوﮔﺎﻧﮕﻲ‬
‫‪ 2-2-2-2‬ﺗﻘﺪم ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ‬
‫و ﭼﻬﺎرم‬ ‫‪AND‬‬ ‫در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺗﻘﺪم اول ﺑﺎ ﭘﺮاﻧﺘﺰ‪ ،‬دوم ﺑﺎ ‪ ،NOT‬ﺳﻮم ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪OR‬‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫‪OR‬‬ ‫و ﺑﺎﻻﺧﺮه‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻣﻘﺪم ﺑﻌﺪي ﻣﺘﻤﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ را ﺑﺮاي ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻋﺒﺎرت‬
‫´)‪ (x+y‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ اﺑﺘﺪا ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺘﻤﻢ ‪ x‬و‪ y‬ﻫﺮ دو اﺑﺘﺪا ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه و ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫´‪xý‬‬ ‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻫﻢ روال ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ )ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺮاي‬ ‫‪AND‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ( ﺑﺮاي ﺿﺮب و ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ AND‬و ‪ OR‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3-2‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺟﺒﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﺮوﻛﺎر دارد‪ .‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺎي ‪ 0‬ﻳﺎ ‪ 1‬و ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺪار ﻣﻔﺮوﺿﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 1‬ﻳﺎ ‪ 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل راﺑﻄﻪاي ﻣﻨﻄﻘﻲ را ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ ﻋﺒﺎرت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺟﺪول ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول‬
‫درﺳﺘﻲ ﻟﻴﺴﺘﻲ از ‪1‬ﻫﺎ و ‪ 0‬ﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺳﺘﻮﻧﻲ‬
‫‪2^n‬‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳﻄﺮ ﻫﺎ در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ در ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت دودوﻳﻲ ﺑﺮاي ﺟﺪول درﺳﺘﻲ از‬ ‫‪n‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﺷﻤﺎرش اﻋﺪاد دودوﻳﻲ و از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 2^n-1‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را ﻣﻲﺗﻮان از ﻳﻚ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻣﺪاري ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي درك‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع دو ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪F1 = x + y´ z‬‬
‫´‪F2 = x´ y´ z +x´ y z +x y‬‬
‫ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ‪ ،6-2‬درﺳﺘﻲ دو ﺗﺎﺑﻊ ‪ F1‬و ‪ F2‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F1‬‬ ‫‪F2‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :6-2‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ‪ F1‬و ‪F2‬‬
‫‪z,y,x‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺟﺪول ﻫﺸﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ دودوﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ﻧﺸﺎن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫دارد در ازاء ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬ ‫‪F1‬‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭼﺴﺐ‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ‪ x=1‬ﻳﺎ ‪ yz=1‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ F1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ‪ 0‬ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ F1‬در ﻳﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ راه وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد اﺗﺼﺎﻻت ﻣﻴﺎن‬
‫در‬ ‫‪F1‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎ در ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ را دﻳﻜﺘﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 7-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪F1‬‬
‫‪y‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪:7 -2‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ‪F1 = x + y´ z‬‬
‫ﻳﻚ‬ ‫‪y´z‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫‪NOT‬‬ ‫از ﮔﻴﺖ‬ ‫‪y‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺘﻤﻢ ورودي‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﺪار‬ ‫‪OR‬‬ ‫وﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ آن دو ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪F1‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ورودي ﻣﺪار و ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﺪار در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬ ‫‪x,y‬‬ ‫ﻛﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ آن در ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬ ‫‪F2‬‬ ‫در ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫‪AND‬‬ ‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ در ﻋﺒﺎرت ﺑﺎ ﺳﻪ ﮔﻴﺖ‬ ‫´‪y´ , x‬‬ ‫وارون ﮔﺮ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻧﻴﺰ‪،‬‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ‪ F2‬در ﺷﻜﻞ ‪ 8-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫‪F2‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :8-2‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ‪ F2‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫‪ 1-3-2‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫‪F‬‬ ‫در ﻣﻘﺪار‬ ‫‪0‬‬ ‫و ‪1‬ﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫اﺳﺖ و از ﺗﻌﻮﻳﺾ‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ‪ F‬ﺑﺮاﺑﺮ´‪F‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺒﺮي از ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺗﺌﻮريﻫﺎي دﻣﻮرﮔﺎن ﺑﻪ ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﮔﺴﺘﺮش اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻮل و‬
‫ﺗﺌﻮريﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺮم ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه اوﻟﻴﻦ ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ زﻳﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫´)‪(A + B + C)´ = (A + x‬‬ ‫ﺑﺎ ﻓﺮض )‪ (B + C = x‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫´‪(A + B + C)´ = A´x‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺌﻮري ‪ (a) 5‬دﻣﻮرﮔﺎن‬
‫´)‪(A + B + C)´ = A´ (B + C‬‬ ‫‪ B + C = x‬را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫)´‪(A + B + C)´ = A´(BĆ‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺌﻮري ‪ (a) 5‬دﻣﻮرﮔﺎن‬
‫)‪ (b‬ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي´‪= A´BĆ‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺌﻮري ‪4‬‬
‫ﺗﺌﻮريﻫﺎي دﻣﻮرﮔﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮﺗﻌﺪادي از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ دو ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻮده و ﺑﺎ‬
‫روش ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﺘﻮاﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ روﺷﻲ ﻛﻪ در ﻓﻮق ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫آورد‪ .‬ﻓﺮم ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫´‪(A + B + C + D + … + F)´ = A´BĆ´D´…F‬‬
‫´‪(ABCD…F)´= A´ + B´ + C´ + D´ + … + F‬‬
‫و‬ ‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﺌﻮري ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮدن ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮال ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ F1 = x´ y z´ +x´ y´ z‬و )‪F2 = x(y´ z´ + y z‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﻣﺘﻤﻢ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎ را ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪:‬‬
‫‪F´1‬‬ ‫´)‪=(xý z´+ xý´z‬‬

‫´)‪=(xý z´)´(xý´z‬‬
‫)´‪=(x + y´+z)(x + y + z‬‬
‫‪F´2‬‬ ‫´])‪=[x(y´z´+yz‬‬
‫´)‪=x´+(y´z´+yz‬‬
‫´)‪= x´+(y´z´)´(yz‬‬
‫)´‪=x´+ (y +z)(y´+ z‬‬
‫روال ﺳﺎدهﺗﺮي ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دوﮔﺎن ﺗﺎﺑﻊ و ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮال ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪1‬ﻫﺎ و‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ دوﮔﺎن ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﻤﻠﮕﺮ‬
‫‪ 0‬ﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ 2-2‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دوﮔﺎن ﻫﺎ و ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎي ﻫﺮ‬ ‫‪ F1‬و‪F2‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬ﻣﺘﻤﻢ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﻟﻴﺘﺮال ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫´‪1)F1=xýz´+xý´z‬‬
‫)´‪(x´+y+z´)(x´+y´+z‬‬ ‫دوﮔﺎن ﺗﺎﺑﻊ ‪ F1‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪(x+y´+z)(x+y+z´)=F´1‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮال ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)‪2) F2= x(y z´+yz‬‬
‫)‪x+(y´+z´)(y+z‬‬ ‫دوﮔﺎن ﺗﺎﺑﻊ ‪ F1‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪x´+(y+z)(y´+z´) =F´2‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮال ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ 2-3-2‬ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ دو ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪y,x‬‬ ‫ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‬
‫‪^n‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ دودوﻳﻲ‬ ‫‪2^2‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪n‬‬ ‫را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼً ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬ ‫‪x+y , x.y‬‬ ‫ﺑﻮﻟﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ‬ ‫‪16‬‬ ‫و ﺗﻌﺪاد ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫‪n=2‬‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮاي دو ﻣﺘﻐﻴﺮ‪،‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ دو ﺗﺎﺑﻊ از‬ ‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪه در ﺟﺪول زﻳﺮ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪y,x‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻪ ﺑﺎ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ‬ ‫‪16‬‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ‪ 16‬ﺳﺘﻮن ‪ ، F15 , F0‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ y,x‬را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫‪F‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻮاﺑﻊ از‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ 16 .‬ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﻧﺸﺎن داد )ﺷﻜﻞ‪.(9-2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪F0‬‬ ‫‪F1‬‬ ‫‪F2‬‬ ‫‪F3‬‬ ‫‪F4‬‬ ‫‪F5‬‬ ‫‪F6‬‬ ‫‪F7‬‬ ‫‪F8‬‬ ‫‪F9‬‬ ‫‪F10‬‬ ‫‪F11‬‬ ‫‪F12‬‬ ‫‪F13‬‬ ‫‪F14‬‬ ‫‪F15‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :9-2‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ‪ 16‬ﺗﺎﺑﻊ از دو ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪،‬‬ ‫‪NOT,OR,AND‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ‬

‫اﻣﺎ دﻟﻴﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺧﺎﺻﻲ را ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﻳﻲ در ﺳﺘﻮن دوم ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 10-2‬ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻫﻤﻪ‬
‫اﻧﺤﺼﺎري )⊕(ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ در ﺟﺪول ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﺮاﺣﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺗﻮاﺑﻊ در ﺟﺪول زﻳﺮ‪ ،‬ﻧﺎم و ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺗﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 16 .‬ﺗﺎﺑﻊ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه ﻓﻮق ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺒﻞ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‬ ‫ﻧﺎم‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬

‫‪F0=0‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪Null‬‬ ‫‪Binary constant 0‬‬
‫‪F1=xy‬‬ ‫‪x.y‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫‪x and y‬‬
‫´‪F2=xy‬‬ ‫‪x/y‬‬ ‫‪Inhibition‬‬ ‫‪x, but not y‬‬
‫‪F3=x‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪Transfer‬‬ ‫´‪x‬‬
‫‪F4=xý‬‬ ‫‪y/x‬‬ ‫‪Inhibition‬‬ ‫‪y , but not x‬‬
‫‪F5=y‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪Transfer‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪F6=xy´ + xý‬‬ ‫‪x⊕y‬‬ ‫‪Exclusive-OR‬‬ ‫‪x or y , but not both‬‬
‫‪F7=x+y‬‬ ‫‪x+y‬‬ ‫‪OR‬‬ ‫‪x or y‬‬
‫´ )‪F8=(x+y‬‬ ‫‪x↓y‬‬ ‫‪NOR‬‬ ‫‪Not-OR‬‬
‫´‪F9=xy+xý‬‬ ‫´ )‪(x⊕y‬‬ ‫‪Equivalence‬‬ ‫‪x equals y‬‬
‫´‪F10=y‬‬ ‫´‪y‬‬ ‫‪Complement‬‬ ‫‪Not y‬‬
‫´‪F11=x+y‬‬ ‫‪xy‬‬ ‫‪Implication‬‬ ‫‪If y , then x‬‬
‫´‪F12=x‬‬ ‫´‪x‬‬ ‫‪Complement‬‬ ‫‪Not x‬‬
‫‪F13=x´+y‬‬ ‫‪xy‬‬ ‫‪Implication‬‬ ‫‪If x , than y‬‬
‫´ )‪F14=(xy‬‬ ‫‪x↑y‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫‪Not-AND‬‬
‫‪F15=1‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪Identity‬‬ ‫‪Binary constant 1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :10-2‬ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ‪ 16‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ ‪9-2‬‬
‫‪ -1‬دو ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ‪ 1,0‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ )‪(Identity , Null‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2‬ﭼﻬﺎر ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻜﺎﻧﻲ از ﻧﻮع ﻣﺘﻤﻢ‪ 1‬و اﻧﺘﻘﺎل‬
‫‪ -3‬ده ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺸﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪AND‬‬ ‫•‬
‫‪OR‬‬ ‫•‬
‫‪NAND‬‬ ‫•‬
‫‪NOR‬‬ ‫•‬
‫‪) XOR‬ﻳﺎ ‪ OR‬اﻧﺤﺼﺎري(‬ ‫•‬
‫‪) XNOR‬ﻳﺎ ﻫﻢ ارزي(‬ ‫•‬

‫‪3‬‬
‫ﻧﻬﻲ‬ ‫•‬
‫‪4‬‬
‫اﺳﺘﻠﺰام )اﺳﺘﻨﺒﺎط(‬ ‫•‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺘﻤﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮاﺑﻊ دودوﻳﻲ ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫‪5‬‬
‫دودوﻳﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي اﺳﺖ را اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺪار ﻋﺒﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﺸﺖ‬ ‫‪y‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪x‬‬ ‫زﻳﺮا ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ‪ ،‬دوﺗﺎي آﻧﻬﺎ )ﻧﻬﻲ و اﺳﺘﻠﺰام( ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﺮاﺣﺎن ﻣﺪارات ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻣﻨﻄﻖ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‬
‫‪ OR‬ﻗﺒﻼً در ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ذﻛﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺗﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده در ﻃﺮاﺣﻲ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺧﺬ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫‪NOT -OR‬‬ ‫ﺑﻮده و ﻧﺎم آن از‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪XOR‬‬ ‫اﻧﺤﺼﺎري ﻳﺎ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﺸﺘﻖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪NOT -AND‬‬ ‫اﺳﺖ و از‬ ‫‪AND‬‬ ‫‪ ،NAND‬ﻣﺘﻤﻢ‬
‫‪1‬‬
‫‪_ Complement‬‬
‫‪2‬‬
‫‪_ Transfer‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Inhibition‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Implication‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Transfer - Buffer‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬را ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪y,x‬‬ ‫اﺳﺖ وﻟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ در آن ﻫﺮ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ‬
‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ ﻫﻢ ارزي ﺗﺎﺑﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدن دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪XNOR‬‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‬ ‫‪XNOR‬‬ ‫و‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ ﻫﺮ دو‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو‬
‫و اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺴﺎدﮔﻲ ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 9-2‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬
‫ﺑﺮاي ‪ OR‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪ F6‬و ﺑﺮاي ‪ XNOR‬ﻧﻴﺰ ‪ F9‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻢ ارزي را ‪ NOR‬اﻧﺤﺼﺎري ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ XNOR‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻳﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻧﺎم‬ ‫‪OR , AND‬‬ ‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل دو ﻋﻤﻠﮕﺮ دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻫﺎي‬
‫‪) NOT‬ﻣﺘﻤﻢ( دارد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺧﻮاص آﻧﻬﺎ را اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻧﻤﻮدﻳﻢ و در‬
‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﻌﺪادي از ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ دﻳﮕﺮ را ﺑﺮﺣﺴﺐ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ روال‬
‫)↓( را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده و‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ اﺑﺘﺪا‬
‫را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دﻻﻳﻞ ﻣﻜﻔﻲ ﺑﺮاي‬ ‫‪NOT , OR , AND‬‬ ‫ﺳﭙﺲ‬
‫روش ﻣﻨﺘﺨﺐ وﺟﻮد دارد و در واﻗﻊ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ‪ NOT , OR , AND‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﻣﺼﻄﻠﺢ‬
‫ﺑﻮده و ﺑﺮ ﺗﻔﻜﺮات ﺣﺎﻛﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن اﺻﻮل ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﻃﺒﻴﻌﺖ‬
‫دوﮔﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﺟﺒﺮ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﻘﺎرن )‪ (+‬و )‪ (.‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دﻻﻟﺖ‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ 4-2‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬

‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎده‬ ‫‪NOT , OR , AND‬‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‬ ‫•‬
‫ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺳﺎدهﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﻜﺎن ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﻋﻤﻞ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎﺧﺖ آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﺳﻨﺠﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدن روش ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻄﻌﺎت‬ ‫•‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫اﻣﻜﺎن ﮔﺴﺘﺮش ورودي ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از دو‬ ‫•‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮاص اﺻﻠﻲ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و‬ ‫•‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﮔﻴﺖ در ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫از ﺷﺎﻧﺰده ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ‪ ،‬دو ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ و ﭼﻬﺎر ﺗﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ دوﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ده ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻬﻲ و اﺳﺘﻠﺰام داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻟﺬا ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪XNOR‬‬ ‫و‬ ‫‪XOR ،NOR ،NAND ،OR ،AND ،NOT ،Buffer‬‬ ‫ﻫﺸﺖ ﺗﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖ ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ و ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻫﺸﺖ ﮔﻴﺖ ﻓﻮق در ﺷﻜﻞ‪ 11-2‬ﻧﺸﺎن داده‬
‫و ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪y,x‬‬ ‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻜﻞ‪ ،‬داراي دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي دودوﻳﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ دودوﻳﻲ ‪ F‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NOR,OR,AND‬از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪار ‪ NOT‬ﻳﺎ وارون ﮔﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ را ﻣﻌﻜﻮس ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و در‬
‫واﻗﻊ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬داﻳﺮه ﻛﻮﭼﻚ در ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻳﻚ‬
‫وارون ﮔﺮ )ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺣﺒﺎب ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ( ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎﻓﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ﻋﻤﻞ اﻧﺘﻘﺎل را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ زﻳﺮا ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار ورودي‬
‫دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار ﺻﺮﻓﺎً در ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﻮان ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ دو‬
‫ﻣﺪار ﻣﺘﻮاﻟﻲ وارون ﮔﺮ )ﻣﻌﻜﻮس ﮔﺮ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ NAND‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ AND‬اﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ آن ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ از‬

‫ﻳﻚ ﺳﻤﺒﻞ ‪ AND‬و ﻳﻚ ﺣﺒﺎب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ 68
‫ﻧﺎم‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺟﺒﺮي‬ ‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬

x y F
0 0 0
0 1 0
AND F=XY
1 0 0
1 1 1
x y F
0 0 0
0 1 1
OR F=x+y
1 0 1
1 1 1
x F
0 1
1 0
Inverter F = x´
x F
0 0
1 1
Buffer F=x
x y F
0 0 1
0 1 1
NAND F=(xy) ´
1 0 1
1 1 0
x y F
0 0 1
0 1 0
NOR F= (x+y) ´
1 0 0
1 1 0
x y F
0 0 0
F= xy´ + xý = x⊕y 0 1 1
Exclusive-OR
1 0 1
(XOR) 1 1 0
x y F
Exclusive-NOR or 0 0 1
equivalence F=xy+ xý´= (x⊕y) ´ 0 1 0
1 0 0
1 1 1
‫ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺸﺨﺼﺎت و ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬:11-2 ‫ﺷﻜﻞ‬
‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻳﻚ ﺣﺒﺎب ﻧﻤﺎﻳﺶ‬ OR ‫اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻤﺒﻞ‬ OR ‫ﻫﻢ ﻣﺘﻤﻢ‬ NOR ‫ﺗﺎﺑﻊ‬

.‫داده ﻣﻲﺷﻮد‬
www.txt.ir
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده اي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖ ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮرد‬ ‫‪NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪AND‬‬ ‫و‬ ‫‪OR‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺪارات ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮري ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻮده و‬ ‫‪NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺠﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﻨﺤﻨﻲ در ﺳﻤﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫داراي ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﺎ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺣﺒﺎب ﻛﻮﭼﻜﻲ در‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪XNOR‬‬ ‫ورودي اش ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻴﺖ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ آن وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ 1-4-2‬ﮔﺴﺘﺮش ورودي ﮔﻴﺖﻫﺎ‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ‪ 11-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺑﺮاي وارون ﮔﺮ و اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از دو ورودي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻤﻞ دودوﻳﻲ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ و‬
‫ﻛﻪ در‬ ‫‪OR‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ورودي ﻫﺎي آن را ﮔﺴﺘﺮش داد‪ .‬اﻋﻤﺎل‬
‫‪OR‬‬ ‫ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﻧﺪ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ را از ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ‬
‫دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪x+y=y+x‬‬ ‫)ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ(‬
‫و‬
‫)ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮ( ‪(x+y) + z = x + (y + z) = x + y + z‬‬
‫اﻳﻦ رواﺑﻂ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﭘﺬﻳﺮي وروديﻫﺎي ﮔﻴﺖ و ﻗﺎﺑﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻮدن ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬
‫ورودي ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از دو در ﺗﺎﺑﻊ ‪ OR‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪NOR‬‬ ‫ﺗﻮاﺑﻊ‪ NAND‬و‬

‫ﺟﺎﺑﺠﺎ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ورودي آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از دو اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ‪ NAND‬و ‪ NOR‬ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫] )‪[(x↓y)↓z ≠ x(y↓z‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 12-2‬و ﻣﻌﺎدﻻت زﻳﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫´‪(x ↓ y) ↓ z = (x + y) z‬‬
‫‪z‬‬
‫‪x‬‬ ‫)‪x ↓ (y ↓ z) = x´ (y + z‬‬
‫‪y‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 12 -2‬ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻋﻤﻠﮕﺮ ‪(x↓y)↓ z≠ x↓(y↓ z) - NOR‬‬
‫´‪( x↓y)↓z = [ (x + y)´+ z ]´ = (x + y)z´= xz´+ yz‬‬
‫‪x ↓(y↓ z) = [ x + (y + z)´]´= x´(y + z) = xý+ x´z‬‬
‫)ﻳﺎ ‪ (NAND‬ﭼﻨﺪ ورودي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﮔﻴﺖ‬
‫‪) OR‬ﻳﺎ ‪ (AND‬آن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪:‬‬
‫´)‪x↓y↓z = (x+y+z‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫´ )‪(x+y+z‬‬
‫‪z‬‬
‫´)‪x↑y↑z = (xyz‬‬ ‫‪x‬‬

‫´ )‪(xyz‬‬
‫‪y‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ورودي در ﺷﻜﻞ‪ 13-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺘﻮاﻟﻲ اﻋﻤﺎل ‪ NAND,NOR‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮاﻧﺘﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺻﺤﻴﺤﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﺤﻴﺢ ﮔﻴﺖﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ XOR‬و‪XNOR‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬

‫ﻫﺮ دو ﺧﻮاص ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي را دارﻧﺪ و ورودي ﻫﺎﻳﺸﺎن‬ ‫‪ XOR‬و‪XNOR‬‬
‫ﭼﻨﺪ ورودي از ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از دو ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﻧﻈﺮ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ﻣﺘﺪاول ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺣﺘﻲ ﻓﺮم دو ورودي آن ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺳﺎﻳﺮ‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪z ⊕ y ⊕F = x‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪z‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫)اﻟﻒ( ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي دوورودي‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x‬‬
‫‪z⊕ y ⊕F = x‬‬
‫‪y‬‬
‫)پ( ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬
‫‪z‬‬ ‫)ب( ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ورودي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :13-2‬ﮔﻴﺖ ‪XOR‬‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮﮔﺎه ورودي ﻫﺎ ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ورودي ﻫﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪XOR‬‬ ‫ﻓﺮدي ‪ 1‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ )ﺧﺮوﺟﻲ( ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻪ ورودي در ﺷﻜﻞ‪ 13-2‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪار ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي دو ورودي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪) 13-2‬اﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‪ ،‬آن را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ورودي ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪) 13-2‬ب(‪ .‬ﺟﺪول‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪F‬‬ ‫درﺳﺘﻲ )پ( آﺷﻜﺎرا ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از وروديﻫﺎ و ﻳﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ ورودي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ،1‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ؛ ﻳﻌﻨﻲ وﻗﺘﻲ ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ‪1‬ﻫﺎ در‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﻓﺮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2-4-2‬ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ‬
‫ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻢ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ و ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارات ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ و ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﻣﺪارﻫﺎ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﺠﺘﻤﻊ )‪ (IC‬ﻳﻚ‬
‫ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎدي از ﺟﻨﺲ ﺳﻴﻠﻴﻜﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺮاﺷﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ و ﺣﺎوي اﺟﺰاء‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ در ﺳﺎﺧﺖ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﻮاع ﮔﻴﺖﻫﺎ در داﺧﻞ ﺗﺮاﺷﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫وﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺪار ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﻳﺠﺎد ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺮاﺷﻪ روي ﻳﻚ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ ﻳﺎ‬
‫ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه و اﺗﺼﺎﻻت ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺑﻴﺮون ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻣﺪار ﻣﺠﺘﻤﻊ‪ ،‬ﻣﺘﺼﻞ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﺎه ﭼﻨﺪ ﻫﺰار در ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺰرگ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در روي ﻫﺮ‬
‫‪ IC‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎره ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 1-2-4-2‬ﺳﻄﻮح ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺳﺎزي‬
‫ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل اﻏﻠﺐ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻣﺪار دروﻧﻲﺷﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪IC‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺗﺮاﺷﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ و‬
‫ﻳﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰار ﮔﻴﺖ دارﻧﺪ ﺑﺎ ارﺟﺎع ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻛﻢ‪،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬زﻳﺎد و ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﺎ ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻛﻢ )‪ (SSI‬داراي ﭼﻨﺪ ﮔﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ورودي ﻫﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 10‬ﺑﻮده و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ‪ IC‬ﻣﺤﺪود ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪1000‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﺎ ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪ (MSI‬داراي ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﮔﻴﺖ در ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻣﺪارات ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻋﻤﺎل دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺧﺎﺻﻲ را اﺟﺮا‬
‫ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ دﻳﻜﺪر ﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎ و ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮﻫﺎ در‬ ‫‪MSI‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ 4‬و ﺛﺒﺎت ﻫﺎ و ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ‪ 6‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﺎ ﻓﺸﺮدﮔﻲ زﻳﺎد )‪ (LSI‬ﺣﺎوي ﻫﺰاران ﮔﻴﺖ در ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻣﺪارات‪ ،‬ﭘﺮدازﻧﺪه ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪﻫﺎ و ﻣﺪارات ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از اﺟﺰا ‪ LSI‬در ﻓﺼﻞ ‪ 8‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﺎ ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد )‪ (VLSI‬ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﮔﻴﺖ در ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان از آراﻳﻪﻫﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺗﺮاﺷﻪ ﻣﻴﻜﺮو ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ را‬ ‫‪VLSI‬‬ ‫ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﻮﭼﻜﻲ و ارزاﻧﻲ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﻮل ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﻃﺮاح ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺎﺧﺖ وﺳﺎﻳﻠﻲ را ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-2-4-2‬ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل دودوﻳﻲ در ورودي ﻫﺎ ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺠﺰ در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺬرا‪ ،‬ﻳﻜﻲ از دو‬
‫را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫‪0‬‬ ‫و دﻳﮕﺮي ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻘﺪار را دارد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﺳﻴﮕﻨﺎل‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ‬
‫دو ﻣﻘﺪار ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دو ارزش ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا دو اﻧﺘﺴﺎب ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي دو‬
‫ارزش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺮد‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪ 14-2‬ﺳﻄﺢ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎ ‪ H‬و ﺳﻄﺢ ﺳﻴﮕﻨﺎل‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺳﻴﮕﻨﺎل‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺳﻴﮕﻨﺎل‬
‫‪0‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪L‬‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻲ‬ ‫)ب(‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫ﺷﻜﻞ‪ :14-2‬ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺳﻴﮕﻨﺎل و ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رود ﻳﻚ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ‪ ،H ،‬ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪L‬‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻨﻔﻲ را‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪L‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻤﺎت ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﮔﺎﻫﻲ ﮔﻤﺮاه ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﻫﺮ دو ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﻄﺐ ﻫﺎي ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﻮع ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﻄﻮح ﻧﺴﺒﻲ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻮع ﻣﻨﻄﻖ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫‪L,H‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺳﻴﮕﻨﺎل‬
‫اﻳﻦ ﭘﺲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻛﺎرﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﮔﻴﺖ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﺪول درﺳﺘﻲ آن در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬

‫ﮔﻴﺖ‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪z‬‬
‫‪y‬‬ ‫دﻳﺠﻴﺘﺎل‬ ‫‪L‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺎ ‪ L‬و ‪H‬‬
‫وﻟﺖ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪L‬‬ ‫و‬ ‫‪3V‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪H‬‬ ‫اﻳﻦ ﺟﺪول رﻓﺘﺎر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﮔﻴﺖ را وﻗﺘﻲ‬
‫‪L=0‬‬ ‫و‬ ‫‪H=1‬‬ ‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 15-2‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ را ﻓﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن‬
‫ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ دﻳﺪه‬ ‫‪AND‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﺪول ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪z‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :15-2‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫در ﻧﻈﺮ‬ ‫‪ L=1‬و‪H=0‬‬ ‫اﻛﻨﻮن ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻲ را ﺑﺮاي ﻫﻤﺎن ﮔﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ دادهﻫﺎ ﻣﻌﻜﻮس ﺷﺪه اﻧﺪ وﻟﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻲ در‬ ‫‪OR‬‬ ‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺟﺪول ﻋﻤﻞ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 16-2‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬

‫‪x‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :16-2‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ در وروديﻫﺎ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻋﻼﺋﻢ‬
‫ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻓﺮض ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮاي ﺳﻴﮕﻨﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ و ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﻮق ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻔﻲ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن در ورودي و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻋﻤﻞ دوﮔﺎن ﺗﺎﺑﻊ را‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ 0‬ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 1‬و ‪1‬ﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎ از ﻳﻚ ﻗﻄﺒﻴﺖ ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ اش ﻫﻤﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ‬
‫دوﮔﺎن ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي ‪ AND‬ﺑﻪ ‪ OR‬و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻧﺒﺎﻳﺪ از ذﻛﺮ ﻣﺜﻠﺚ در ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻗﻄﺒﻴﺖ اﺳﺖ در ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﻓﺮض‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺜﺒﺖ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 3-2-4-2‬ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫ﺟﺪا از ﺑﺤﺚ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ و ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪارات ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪار ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪار ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﻄﻘﻲ داراي ﻣﺪار اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﻣﺒﻨﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﻮده و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮاﺑﻊ و ﻣﺪارات‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪه دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪار ﻣﺒﻨﺎ در ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﮔﻴﺖ‬
‫‪ NOR ،NAND‬ﻳﺎ ‪ NOT‬اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺪار ﻣﺒﻨﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺠﺎري اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺪارات ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع راﻳﺞ آﻧﻬﺎ در زﻳﺮ ﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪emitter-coupled logic‬‬ ‫‪ECL‬‬
‫‪transistor-transistor logic‬‬ ‫‪TTL‬‬
‫‪metal-oxide semiconductor‬‬ ‫‪MOS‬‬
‫‪complementary metal- oxide semiconductor‬‬ ‫‪CMOS‬‬
‫‪ :ECL‬در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺎز دارد ارﺟﺤﻴﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ :TTL‬ﻣﺪت ﻣﺪﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﻴﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ :MOS‬در ﻣﺪارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ :CMOS‬در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ‬ ‫‪CMOS‬‬ ‫از اﺻﻮل اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪VLSI‬‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻛﻢ در ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪ECL,TTL‬‬ ‫ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ از ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي‬
‫ﺗﺪرﻳﺞ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫) ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﺳﻪ ورودي( ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫‪ -2‬ﺟﺪاول درﺳﺘﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ذﻳﻞ را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)´‪F1 = (x+y). (x´+z).(x+y´+z‬‬
‫´‪F2 = x´ + yz‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺘﻤﻢ ﺗﻮاﺑﻊ زﻳﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫´‪F1 = x´ y z´ + x´ y‬‬
‫)‪F2 = x (y´ z´ + y z‬‬
‫´‪F3 =(xy´ + z) x´z‬‬
‫)ﻫﺮ ﻳﻚ‬ ‫‪X-NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪X-OR‬‬ ‫‪ -4‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺑﺎ دو ورودي ‪ x‬و ‪ (y‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻋﺒﺎرات ذﻳﻞ را رﺳﻢ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F1 = (x + y). (x´ + y´ + z‬‬
‫´‪F2 = x + (y. z´) + (x´. y´. z) + x´z‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬
‫ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف و اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺟﺒﺮ ﺑﻮﻟﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ و روشﻫﺎي‬
‫ﺣﺪاﻗﻞﺳﺎزي ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻬﻴﻪ ﻋﺒﺎرات ﻣﺘﻌﺎرف و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪف اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮم ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫•‬
‫ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮبﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﺮمﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف‬ ‫•‬
‫ﺣﺪاﻗﻞﺳﺎزي ﺳﻄﻮح ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬ ‫•‬
‫‪ 1-3‬ﻓﺮم ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻃﺮاﺣﺎن ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻴﺎز ﺧﻮد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﺘﻨﻮع ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس دو ﻋﻤﻠﮕﺮ )‪ (+‬و )‪ (.‬دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش داﻣﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪارات ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‪،‬‬
‫ﻃﺮاﺣﺎن را ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ در آن ﺗﻮاﺑﻊ داراي ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻟﺰوم‬
‫داﺷﺘﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﮕﺎرش ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ اﺣﺴﺎس ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ‬
‫ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻛﺮدﻧﺪ روشﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪاردي را ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮم ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ‪ ،‬دو‬
‫ﻳﺎ ﻫﺮ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ را دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دو ﻧﻮع ﻓﺮم اﺳﺘﺎﻧﺪارد وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫‪ 1-1-3‬ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻫﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ )‪ (x‬ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ )´‪ (x‬ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﻛﻨﻮن‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮕﺮ‬ ‫‪y,x‬‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﺷﻜﻞ ﻓﻮق ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪x ý´z‬‬ ‫‪m0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x ý´z‬‬ ‫‪m1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪x ýz‬‬ ‫‪m2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x ýz‬‬ ‫‪m3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪x y´z‬‬ ‫‪m4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x y´z‬‬ ‫‪m5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪x yz‬‬ ‫‪m6‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x yz‬‬ ‫‪m7‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-3‬ﺟﺪول ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫را ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻳﺎ ﻳﻚ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ‪ .xy,xy´,xý,xý´ :‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﺟﻤﻠﻪ‬
‫‪2^n‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺮده و‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ روﺷﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در‬ ‫‪2^n‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 1 -3‬آﻣﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻴﻨﺘﺮم از‬ ‫‪n‬‬ ‫زﻳﺮ ﺳﺘﻮن‬ ‫‪2^n‬‬ ‫اﻋﺪاد دودوﻳﻲ از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪-1‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺮﻳﻢدار ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ ‪ 0‬و ﺑﺪون‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺗﻤﺎم‬ ‫‪AND‬‬
‫ﭘﺮﻳﻢ ﺑﺎ ‪ 1‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺮ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻧﻴﺰ در ﺟﺪول ﺑﺎ ‪ mj‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ J‬ﻣﻌﺎدل دﻫﺪﻫﻲ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻤﻼت‬
‫ﺟﻤﻼت ﺿﺮب ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ و ﻫﺮ ﻳﻚ داراي ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮال اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ ﺟﻤﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ‪ OR‬اﻳﻦ ﺟﻤﻼت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ را در زﻳﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫´‪F1 = y´ + xy + xýz‬‬
‫را داراﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪OR‬‬ ‫اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ‪ ،‬دو و ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮال دارد‪ .‬ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ اﺛﺮ‬
‫´‪y‬‬
‫´‪x‬‬
‫‪F1‬‬
‫‪y‬‬
‫´‪z‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :2 -3‬ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻋﺒﺎرت ´‪F1 = y´ + xy + xý z‬‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﮔﺮوﻫﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬اﻟﮕﻮي اﻳﻦ آراﻳﺶ در ﺷﻜﻞ ‪ 2-3‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ AND‬دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﻳﻚ ورودي ﺗﻚ ﻟﻴﺘﺮال ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺗﻚ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ وروديﻫﺎﻳﺶ ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ورودي ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وارون ﮔﺮ در ﻧﻤﻮدار ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ آراﻳﺶ را ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي دو‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﻳﺎ دو ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-1-3‬ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ را ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻳﺎ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪2^n‬‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺮﻳﻢدار ﻳﺎ ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ آﻧﻬﺎ در ﺟﺪول ‪3-3‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﺑﺮاي‬ ‫ﻫﺮ‪2^n‬‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ در آن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺮﻳﻢدار ﺑﺎ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم از ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اش‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪x +y+z‬‬ ‫‪m0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫´‪x +y+z‬‬ ‫‪m1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪x +y´+z‬‬ ‫‪m2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫´‪x +y´+z‬‬ ‫‪m3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪x´ +y+z‬‬ ‫‪m4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫´‪x´ +y+z‬‬ ‫‪m5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪x´ +y´+z‬‬ ‫‪m6‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫´‪x´ +y´+z‬‬ ‫‪m7‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ : 3-3‬ﺟﺪول ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ﺣﺎوي ﺟﻤﻼت‬
‫ﺟﻤﻼت ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﻟﻴﺘﺮال داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﺮب ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ‪ AND‬اﻳﻦ ﺟﻤﻼت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪﺻﻮرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)´‪F2 = x (y´ + z) (x´ + y + z‬‬
‫‪x‬‬
‫´‪y‬‬
‫‪F2‬‬
‫‪z‬‬
‫´‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :4-3‬ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻋﺒﺎرت )´‪F2 = x (y´ + z) (x´ + y + z‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ داراي ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ‪ ،‬دو و ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮال اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮب ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺿﺮب ﺣﺴﺎﺑﻲ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﻐﺎت ﺿﺮب و ﺟﻤﻊ از ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻋﻤﻞ‬ ‫‪AND‬‬
‫و ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻋﻤﻞ ‪ OR‬ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﻴﺘﻲ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﮔﺮوﻫﻲ ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻼت ﺟﻤﻊ )ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺮاي ﺗﻚ ﻟﻴﺘﺮال( و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﺷﻜﻞ‪ 4-3‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر دو ﺳﻄﺤﻲ )ﻳﺎ دو ﻃﺒﻘﻪ( از ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 3-1-3‬ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮمﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺒﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ و ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﺟﺮاي ﻫﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ روي ‪ OR‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻼت اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ‪ F1‬در ﺟﺪول زﻳﺮ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ‪ 111 , 100 , 001‬ﺑﻪﺻﻮرت ‪ xyz , xy´z´ , xý´z‬ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ‪ F1=1‬را اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪F1 = xý´z + xy´z´ + xyz = m1 + m4 + m7‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‪:‬‬

‫‪F2 = xýz + xy´z + xyz´+ xyz = m3 + m5 + m6 + m7‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F1‬‬ ‫‪F2‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻫﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﻬﻤﻲاز ﺟﺒﺮ ﺑﻮل را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد "ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‪ OR‬ﺟﻤﻼت اﺳﺖ"‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎﻳﻲ در‬
‫‪F1‬‬ ‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻛﻪ ‪ 0‬ﺗﺎﺑﻊ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻛﺮد و ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ را ‪ OR‬ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫´‪F´1 = xý´z´ + xýz´+ xýz + xy´z + xyz‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ‪F1‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺘﻤﻢ ‪ F´1‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ‬

‫‪F1 = (x+y+z) (x+y´+z) (x´+y+z´) (x´+y´+z) = m0.m2.m3.m5.m6‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺒﺎرت ‪ F2‬را از ﺟﺪول ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪:‬‬

‫‪F2 = (x+y+z) (x+y+z´) (x+y´+z) (x´+y+z) = m0 m1 m2 m4‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻫﺎ ﻧﻴﺰ دوﻣﻴﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را‬
‫ﺟﻤﻼت اﺳﺖ( درآورد‪.‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮمﻫﺎ )ﺿﺮب ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫روال ﺗﻬﻴﻪ ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم زﻳﺮ ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ AND‬ﻫﻤﻪ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻳﺎ ﺿﺮب‬
‫ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﺑﻴﺎن ﺷﻮﻧﺪ را ﻓﺮم ﻣﺘﻌﺎرف ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-1-3‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎزي ﺳﻄﻮح ﮔﻴﺖ‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﺎﺑﻊ ‪ F3‬ﻛﻪ در زﻳﺮ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب و ﻧﻪ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪F3 = AB + C (D +E‬‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت در ﺷﻜﻞ ‪) 5-3‬اﻟﻒ( دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار ﺑﻪ دو ﮔﻴﺖ‬
‫ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪار ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮان در آن‬ ‫‪OR‬‬ ‫و دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي ﭘﺮاﻧﺘﺰ را ﺣﺬف و آن را ﺑﻪ ﻓﺮم اﺳﺘﺎﻧﺪارد در آورد‪.‬‬
‫‪F3 = AB + C (D + E) = AB + CD + CE‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪F3‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪F3‬‬
‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫)ب( ‪AB + CD + CE‬‬ ‫)اﻟﻒ( )‪AB + C (D +E‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :5-3‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺳﻪ و دو ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب در ﺷﻜﻞ ‪) 5-3‬ب( ﭘﻴﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي دو ﺳﻄﺤﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﺸﺎر وروديﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺧﻴﺮ را در ﮔﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 5-1-3‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﺠﺰا وﺟﻮد دارد و ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬ ‫‪2^n‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻗﺒﻼً ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ از ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ در آﻳﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل را‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ‪1‬ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ را در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم وﺟﻮد دارد‪،‬‬ ‫‪2^n‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن‬ ‫‪1‬‬ ‫و ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫‪2∧ n‬‬
‫داﻧﺴﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫∧‪2‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد را‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺪاد ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻤﻜﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻓﺮم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان اﺑﺘﺪا‬
‫در آورد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻫﺮ ﺗﺮم ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ در‬ ‫‪AND‬‬ ‫آن را ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺟﻤﻼت‬
‫آن وارﺳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻤﻠﻪ را در‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل زﻳﺮ‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ‬ ‫´‪AND ،x+x‬‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ را روﺷﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫را ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎ در آورﻳﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪F=A+BĆ‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫‪ C,B,A‬دارد‪ .‬در اوﻟﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ ‪ ،A‬دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻔﻘﻮد اﺳﺖ ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪:‬‬
‫´‪A = A (B + B´) = AB + AB‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻛﺴﺮ دارد‬

‫)´‪A = AB (C + C´) + AB´(C +C‬‬
‫´‪= ABC+ABC´+ABĆ+ABĆ‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ دوم ‪ BĆ‬ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻛﻢ دارد‬

‫‪BĆ = BĆ (A+A´) = ABĆ + A´BĆ‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻼت دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪F = A+BĆ‬‬
‫‪= ABC + ABC´ + ABĆ + ABĆ´ + A´BĆ‬‬
‫‪(x+x‬‬ ‫)‪= x‬‬ ‫دوﺑﺎره ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺌﻮري‬ ‫‪ABĆ‬‬ ‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ را ﺣﺬف ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺐ ﻧﻤﻮدن ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻌﻮدي دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪F = A´BĆ + ABĆ + ABĆ + ABC´ +ABC‬‬
‫‪= m1 + m4 + m5 + m6 + m7‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را وﻗﺘﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺧﻼﺻﻪ زﻳﺮ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ‪:‬‬
‫)‪F (A,B,C) = Σ (1,4,5,6,7‬‬
‫ﺟﻤﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺪادي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ﻧﻴﺰ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﺟﻤﻊ ‪ Σ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺮوف داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ در ﺟﻠﻮ ‪ ،F‬ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫دﻫﻨﺪه ﺟﻤﻼت ﻣﻴﻨﺘﺮم را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬روش دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ از ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي و ﺳﭙﺲ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ از ﺟﺪول‬
‫درﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪F = A + BĆ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ : 6 -3‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ‪F = A + BĆ‬‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ در ﺟﺪول ‪ 6-3‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﺑﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﻫﺸﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ‬
‫‪BC=01‬‬ ‫و‬ ‫‪A=1‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ در آن‬ ‫‪F‬‬ ‫زﻳﺮ ﺳﺘﻮن‬ ‫‪1‬‬ ‫و اﻋﻤﺎل‬ ‫‪C,B ،A‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬
‫ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺟﻤﻼت ‪ 6 ،5 ،4 ،1‬و‪ 7‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 6-1-3‬ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮمﻫﺎ‬
‫‪n‬‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ^‪ 2^2‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ‪ n‬ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮمﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن‬
‫را‬ ‫‪OR‬‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻤﻼت‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊﭘﺬﻳﺮي اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬روش ﺑﺎ ﻣﺜﺎل زﻳﺮ روﺷﻦ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫´‪OR ،xx‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻔﻘﻮد در ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪x + (yz) = (x+y)(x+z‬‬
‫را ﺑﻪﺻﻮرت ﺿﺮب ﺟﻤﻼت ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪F = xy + x´z‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫اﺑﺘﺪا ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ ﻓﺮم ﺟﻤﻼت ‪ OR‬در آورﻳﺪ‪:‬‬
‫‪F = xy + x´z‬‬ ‫)‪= (xy + x´) (xy + z‬‬
‫)‪= (x+x´) (y+x´) (x+z) (y+z‬‬
‫)‪= (x´+y) (x+z) (y+z‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ دارد‪ .z,y,x :‬ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫)´‪x´+ y = x´+ y + zz´ = (x´+y+z) (x´+y+z‬‬
‫)‪x + z = x + z + yy´ = (x+y+z) (x+y´+z‬‬
‫)‪y + z = y + z + xx´ = (x+y+z) (x´+y+z‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻼت و ﺣﺬف ﺗﻜﺮاري ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫)´‪F = (x+y+z) (x+y´+z) (x´+y+z) (x´+y+z‬‬
‫‪= M0 M2 M4 M5‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺎده ﺗﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪F(x , y , z)=Π (0,2,4,5‬‬
‫ﻣﺎﻛﺴﺘﺮمﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻋﺪاد داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﺷﻤﺎره‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﺿﺮب‪ ،Π ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬

‫ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-3‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﺑﺎ آن دﺳﺘﻪ از‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ آن در ازاء‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ را‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎﻳﻲ ‪ 1‬ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ را ‪ 0‬ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫)‪F (A , B , C) = Σ (1 , 4 , 5 , 6 , 7‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪F´ (A , B , C) = Σ (0 , 2 , 3) = m0 + m2 + m3‬‬
‫را ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ‬ ‫‪F‬‬ ‫را ﺑﺎ روش ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﻢ‪،‬‬ ‫اﮔﺮﻣﺘﻤﻢ´‪F‬‬ ‫اﻛﻨﻮن‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫)‪F =(m0+m2 +m3)´=m´0.m´2.m´3 = M0 M2 M3 = Π (0, 2 , 3‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق از ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ و ﻣﺎﻛﺴﺘﺮمﻫﺎ در ﺟﺪول )‪(2-3‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪m´j = M j‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ‪ j‬ام‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻴﻨﺘﺮم ‪ j‬ام اﺳﺖ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‪.‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮﻣﻲﺑﻪ ﻣﻌﺎدل ﻣﺎﻛﺴﺘﺮﻣﻲرا ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺤﺚ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻮق‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻳﻚ روال ﻛﻠﻲ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻓﺮم ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﻓﺮم‬
‫ﻣﺘﻌﺎرف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ‪ Σ‬و ‪ Π‬را ﺑﺎﻫﻢ ﻋﻮض ﻛﻨﻴﺪ و ﺷﻤﺎره ﻫﺎي ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪه را از‬
‫ﻓﺮم اﺻﻠﻲ اﺻﻠﻲ ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻟﻴﺴﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺟﻤﻼت ﻣﻔﻘﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻛﻞ ﺟﻤﻼت ‪ 2^n‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در آن ‪ n‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ي دودوﻳﻲ در ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ و روال ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻲ از ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪F = xy + x´z‬‬
‫‪F‬‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ را ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ‪ 7-3‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ‪1 .‬ﻫﺎي زﻳﺮ ﺳﺘﻮن‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬ ‫‪xz = 01‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪xy = 11‬‬ ‫از ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﺷﻤﺎره ﻫﺎي ‪ 6 ،3 ،1‬و ‪ 7‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪F(x , y , z) = Σ (1 , 3 , 6 , 7‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ : 7 -3‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ ‪F = xy + xz‬‬
‫ﭼﻮن ﺟﻤﻌﺎً در ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ از ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺸﺖ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻳﺎ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺟﻤﻼت‬
‫ﻣﻔﻘﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ 4 ،2 ،0‬و ‪ .5‬ﺗﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ زﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪F (x , y , z) = Π (0 , 2 , 4 , 5‬‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫‪ -1‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻤﻼت ﺟﻤﻊ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫´‪F = xy + x´z + y´z‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺘﻤﻢ ﺗﻮاﺑﻊ زﻳﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F (x,y,z) = II(0,1,5,7‬‬
‫)‪F (x,y,z,w) = II(0,2,4,11,14‬‬
‫)‪F(x,y,z) = Σ (1,4,5,6,7‬‬
‫)‪F(x,y,z,w) = Σ (0,3,5,9,12,13‬‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ )‪ F1(x,y,z‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ F1‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫‪F1 (x,y,z) = M0.M2.M5‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺎﺑﻊ ذﻳﻞ را ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻌﺪاد ﺳﻄﺢ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي و ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ آﻧﺮا رﺳﻢ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫´‪F1 = AB´ + C ( D + E ) + AD‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪4‬‬
‫ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه و ﺟﺪول ﻫﺎي ﻛﺎرﻧﻮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد دو اﻟﻲ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻋﻨﺎوﻳﻦ زﻳﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺎرﻧﻮ‬ ‫•‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ‬ ‫•‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي دو اﻟﻲ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬ ‫•‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ در ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ‬ ‫•‬
‫‪ 1-4‬دﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮي‬
‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﻜﺎري ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‪ ،‬ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺳﺎدهﺗﺮي ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﻧﻴﺎز دارد و ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ در ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻚ ورودي ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ ﮔﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻋﺒﺎرات‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﮔﻴﺖ ﻫﺎ در ﻣﺪار و ﺗﻌﺪاد‬
‫ورودي ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫´‪F2 = x´ y´ z +x´ y z +x y‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻪ داراي ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ و ﻫﺸﺖ ﻟﻴﺘﺮال اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻟﻴﺘﺮال‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﻚ در ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪاﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺷﻮد ﻳﺎ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫‪F2‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :1 -4‬ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﺗﺎﺑﻊ ´‪F2 = xy´z + xýz + xy‬‬
‫´‪y´ , x‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ وارونﮔﺮ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫‪y,x‬‬ ‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي‬
‫ﻧﻴﺰ‪،‬‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ در ﻋﺒﺎرت ﺑﺎ ﺳﻪ ﮔﻴﺖ‬
‫‪ OR‬ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ F2‬در زﻳﺮ آﻣﺪهاﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻏﻠﺐ در ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻟﻴﺘﺮال ﻫﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﻣﺪار ﺳﺎده ﺗﺮي‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺪف از دﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻛﺎﻫﺶ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺳﺎدهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺳﺎده ﺳﺎزي ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺑﻌﻀﻲ از‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F2‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-4‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪F2‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫´‪F2 = xý´z + xýz + xy‬‬ ‫´‪= x´z (y´ + y) + xy‬‬
‫‪.‬‬ ‫´‪= x´z + xy‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪ دو ﺟﻤﻠﻪ و ﭼﻬﺎر ﻟﻴﺘﺮال دارد‪.‬‬

‫´‪F2 = x´z + xy‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫‪F2‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :3-4‬ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ F2‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﺷﺪه‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دو ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ‪ 3-4‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪاﻳﻦ ﻣﺪار از ﻣﺪار اوﻟﻴﻪ ﺳﺎدهﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮ دو ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ را‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺴﺎوي دو ﻋﺒﺎرت را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻫﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻢ ﻫﻤﺎن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪xy=10‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪xz=01‬‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه‪ ،‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر ‪ 1‬را در ﺟﺪول ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ دو ﻋﺒﺎرت ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎدل ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬دو ﻣﺪار ﺑﻪ ازاء ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻤﻜﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬
‫ورودي‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻋﺒﺎرت ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎ و وروديﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮي دارد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻮن‬
‫ﺳﻴﻢ ﺑﻨﺪي و ﻗﻄﻌﺎت ﻛﻤﺘﺮي ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺑﺮ دﻳﮕﺮي ﺗﺮﺟﻴﺢ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺜﺎل ﻫﺎي دﻳﮕﺮي اراﺋﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻟﻴﺘﺮال ﻫﺎ ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)‪x (x´ + y‬‬ ‫‪-1‬‬

‫)‪x (x´ + y‬‬ ‫‪= xx´ + xy‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪= 0 + xy‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪= xy‬‬
‫‪x + xý‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪x + xý‬‬ ‫)‪= (x + x´) (x + y‬‬
‫‪.‬‬ ‫)‪= 1 (x + y‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪=x+y‬‬
‫)´‪(x + y)(x + y‬‬ ‫‪-3‬‬

‫)´‪(x + y)(x + y‬‬ ‫´‪= x + xy + xy´+ yy‬‬
‫‪.‬‬ ‫)´‪= x(1 + y + y‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪=x‬‬
‫‪xy + x´z + yz‬‬ ‫‪-4‬‬

‫‪xy + x´z + yz‬‬ ‫)´‪= xy + x´z + yz (x + x‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪= xy + x´z + xyz + xýz‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪= xy (1 + z) + x´z (1 + y‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪= xy + x´z‬‬
‫‪ 2-4‬ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدهاز ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮ دارﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺑﺎ روش ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﺑﻮل ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﺎن دﻳﺠﻴﺘﺎل از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻛﻮﭼﻚﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ روش ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬روال ﺳﻌﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از رواﺑﻂ ﺳﺎده و ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي‬
‫دﺳﺘﻜﺎري آﺷﻨﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻋﺒﺎرات ﺟﺒﺮي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﺗﺎﺑﻊ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي دارد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺒﺮي ﺑﻴﺎن‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺒﺮي‬
‫ﺳﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﻳﻦ روش ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎزي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﻤﺒﻮد ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎص در‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪي ﻓﺮآﻳﻨﺪ دﺳﺘﻜﺎري‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬رواﻟﻲ ﺳﺎده را ﺑﺮاي ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﭘﻴﺶ ﭘﺎ ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ روش‬
‫‪k‬‬ ‫را ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮم ﻣﺼﻮر ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺼﻮر ﻛﺮد‪ .‬روش ﻧﻘﺸﻪ را ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺎرﻧﻮ ﻳﺎ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﻮداري اﺳﺖ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم از ﺗﺎﺑﻊ را ﻧﺸﺎن‬

‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ از ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ در ﻧﻘﺸﻪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﺮﺑﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در‬
‫ﺗﺎﺑﻊ وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﻋﻴﻨﻲ از ﻫﻤﻪ‬
‫راهﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻓﺮم اﺳﺘﺎﻧﺪارد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻫﻤﻪ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪدﺳﺖ آورده و‬
‫از ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از دو ﻓﺮم اﺳﺘﺎﻧﺪارد زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي‪ ،‬داراي ﺣﺪاﻗﻞ ﺟﻤﻼت ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻟﻴﺘﺮال در ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮض ﻧﻤﻮداري ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﻴﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده و ﺗﻌﺪاد‬
‫ورودي ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺣﺪاﻗﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ دﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻨﺤﺼﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﻴﺎر ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎزي را‬
‫ﺑﺮآورد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﺣﻞ رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اداﻣﻪ روش ﺣﻞ‬
‫ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺑﺮاي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫روش ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺎرﻧﻮ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮاي ﺗﻮاﺑﻊ داراي دو اﻟﻲ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮد دارد و ﺑﺮاي ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮه در ﺷﻜﻞ‪ 4-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﺮاي دو‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫‪x‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ 1 , 0 .‬ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ ﺳﻄﺮ و ﺳﺘﻮن ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫در ﺳﻄﺮ ‪ 0‬ﭘﺮﻳﻢدار و در ﺳﻄﺮ ‪ 1‬ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ y‬در ﺳﺘﻮن ‪ 0‬ﭘﺮﻳﻢدار و‬
‫در ﺳﺘﻮن ‪ 1‬ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫´‪xý‬‬ ‫‪xý‬‬ ‫‪m0‬‬ ‫‪m1‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫´‪xy‬‬ ‫‪xy‬‬ ‫‪m2‬‬ ‫‪m3‬‬
‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :4-4‬ﻧﻘﺸﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫اﮔﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻔﺮوﺿﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺘﻲ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻤﻜﻦ از دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪدﺳﺖ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬روش ﻣﻔﻴﺪ دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﺮ ﻳﻚ از‬
‫‪m3‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪xy‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ‪) 4-4‬اﻟﻒ( دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫‪xy‬‬ ‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺎﺑﻊ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ‪ 1‬در داﺧﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ‪ m3‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ x+y‬در ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ زده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪) 4-4‬ب( ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺳﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ‪:‬‬
‫‪m1 + m2 + m3 = xý + xy´+ xy = x + y‬‬
‫‪y‬‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺮﺑﻊ از ﺗﻼﻓﻲ ‪ x‬در ﺳﻄﺮ دوم و ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ y‬در ﺳﺘﻮن دوم‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ‪ x‬ﻳﺎ‬
‫را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه در ﺷﻜﻞ ‪ 5-4‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺸﺖ ﻣﻴﻨﺘﺮم وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪاز ﻫﺸﺖ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ دودوﻳﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﺑﻪ‬
‫ﺳﺘﻮن ﻣﺠﺎور ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺪار ﺗﻐﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ‬
‫و ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ )ب( ﺑﺎ اﻋﺪادي در ﻫﺮ ﺳﻄﺮ و ﻫﺮ ﺳﺘﻮن ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاري‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ دو ﻋﺪد در‬ ‫‪01‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ‪ 1‬و ﺳﺘﻮن‬ ‫‪m5‬‬ ‫ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫‪5‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل دﻫﺪﻫﻲ آن ﻋﺪد‬ ‫‪101‬‬ ‫ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫‪yz x‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫´‪xý´z‬‬ ‫‪xý´z‬‬ ‫‪xýz‬‬ ‫´‪xýz‬‬ ‫‪m0‬‬ ‫‪m1‬‬ ‫‪m3‬‬ ‫‪m2‬‬

‫‪x‬‬
‫‪1‬‬ ‫´‪xy´z‬‬ ‫‪xy´z‬‬ ‫‪xyz‬‬ ‫´‪xyz‬‬ ‫‪m4‬‬ ‫‪m5‬‬ ‫‪m7‬‬ ‫‪m6‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :5-4‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻮاﺑﻊ در ﻧﻘﺸﻪ‬
‫‪m5‬‬ ‫ﻧﮕﺎه ﻛﺮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‬ ‫‪m5=xy´z‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫در ﺳﻄﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ x‬و ﺳﺘﻮن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ‪ y´z‬اﺳﺖ )ﺳﺘﻮن ‪ .(01‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ در‬
‫را دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻔﻜﻴﻚ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫و در ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺪار‬ ‫‪0‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺑﺎ ﭘﺮﻳﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺎدﮔﻲ‪،‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ و در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫را در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﺣﺮﻓﻲ اش در زﻳﺮ ﻣﺮﺑﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ درك ﺑﺮﺗﺮيﻫﺎي ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ در ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي ﻫﻤﺠﻮار را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻫﺮ دو ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور در ﻧﻘﺸﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻜﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮي ﺑﺎ ﭘﺮﻳﻢ و در دﻳﮕﺮي ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ m7,m5 ،‬در‬
‫دو ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ y‬در ‪ m5‬ﭘﺮﻳﻢدار و در ‪ m7‬ﺑﺪون ﭘﺮﻳﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻦ‬
‫ﻛﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ دﻳﮕﺮ در ﻫﺮ دو ﻣﺮﺑﻊ ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ‬
‫ﻣﺘﺸﻜﻞ از دو‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻛﻪ ﺟﻤﻊ دو ﻣﻴﻨﺘﺮم در ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫را‬ ‫‪m7,m5‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮال ﺳﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع دو ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪m5 + m7‬‬ ‫‪= xy´z + xyz‬‬
‫‪.‬‬ ‫)‪= xz(y´+ y‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪=xz‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻤﻊ دو ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪y‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ دو ﻣﺮﺑﻊ در ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺣﺬف ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮ دو ﻣﻴﻨﺘﺮﻣﻲ ﻛﻪ در دو ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺣﺬف ﻣﺘﻐﻴﺮي ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در آن دو ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎي زﻳﺮ روال‬
‫ﺣﺪاﻗﻞﺳﺎزي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :2‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(x , y , z) = Σ (2 , 3 , 4 , 5‬‬
‫اﺑﺘﺪا در ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺗﺎﺑﻊ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ 1‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر در‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪101 ,100 ,011 ,010‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 6-4‬ﺑﻪاﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬
‫ﻋﻼﻣﺖ زده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪم ﺑﻌﺪي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻣﺠﺎور اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ زﻳﺮ‬
‫را در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ دو ﻋﺪد‬
‫ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺑﺎﻻي ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ ‪ xý‬را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دو ﻣﺮﺑﻊ در‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫‪y‬‬ ‫و ﻧﻴﺰ در دو ﺳﺘﻮن آﺧﺮ ﺑﺎ‬ ‫´‪x‬‬ ‫ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺳﻄﺮ‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :6 -4‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ )‪F(x , y , z) = Σ (2 , 3 , 4 , 5‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ )ﺳﻄﺮ دوم ﻧﺸﺎن‬ ‫´‪xy‬‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب‬
‫و دو ﺳﺘﻮن ﭼﭗ ﻧﻴﺰ´‪ y‬اﺳﺖ(‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻳﻦ دو ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده‬ ‫‪x‬‬ ‫دﻫﻨﺪه‬
‫ﺷﺪه را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮاردي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ دو ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮارﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﭽﺴﺒﻴﺪه اﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ‬ ‫‪m6‬‬ ‫ﻣﺠﺎور‬ ‫‪m4 , m2‬‬ ‫ﻣﺠﺎور‬ ‫‪m0‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪،5-4‬‬
‫اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺟﺒﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪m0+m2‬‬ ‫´‪= xý´z´ +xýz‬‬

‫‪.‬‬ ‫)‪= x´z´(y´+y‬‬
‫‪.‬‬ ‫´‪=x´z‬‬
‫‪m4+m6‬‬ ‫´‪= xy´z´ +xyz‬‬
‫‪.‬‬ ‫)‪= xz´(y´+y‬‬
‫‪.‬‬ ‫´‪=xz‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻫﻤﺠﻮار را اﺻﻼح ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺣﺎﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه در ﻳﻚ ﺳﻄﺢ از دو ﻟﺒﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻣﺠﺎور ﺗﺼﻮر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :3‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(x , y , z) = Σ (3 , 4 , 6 ,7‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﺷﻜﻞ‪ 7-4‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ‬
‫ﺧﻮردهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم اﺳﺖ‪ .‬دو ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار در ﺳﺘﻮن ﺳﻮم ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻠﻪ دو ﻟﻴﺘﺮال ‪ yz‬را ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪ .‬دو ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻫﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺠﺎورﻧﺪ و در ﻧﻤﻮدار ﺑﺎ ﻧﻴﻢ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﻣﺮﺑﻊ‪ ،‬وﻗﺘﻲ‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻓﺮم‬ ‫´‪xz‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺟﻤﻠﻪ دو ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ‬
‫زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫´‪F= yz + xz‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار در ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﺠﺎور اﺳﺖ و ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرت را‬ ‫‪6,4,2,0‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﺠﺎور‬
‫ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ ´‪ z‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪m0+m2+m4+m6‬‬ ‫´‪= xý´z´+xýz´+xy´z´+xyz‬‬
‫‪.‬‬ ‫)‪= x´z´(y´+y)+xz´(y´+y‬‬
‫‪.‬‬ ‫´‪= x´z´+xz‬‬
‫‪.‬‬ ‫)‪= z´(x´+x‬‬
‫‪.‬‬ ‫´‪= z‬‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :7 -4‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ )‪F(x , y , z) = Σ (3 , 4 , 6 ,7‬‬
‫در ﺣﻞ ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﺠﺎوري ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮاﻧﻲ از‬ ‫•‬
‫‪ ،2‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ 8,4,2,1‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻫﻤﺠﻮار ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب‬ ‫•‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﺘﺮي ﻟﻴﺘﺮال ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ و داراي ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮال اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫دو ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ دو ﻟﻴﺘﺮال را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮال را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﺸﺖ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺸﻪ را ﻣﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻮاره ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫)‪F(x , y , z) = Σ (0, 2 , 4 , 5 , 6‬‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ 8-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور در اوﻟﻴﻦ و‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫´‪z‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺘﻮن را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻚ ﻟﻴﺘﺮال‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎورش ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا دو ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور ﺟﻤﻠﻪ‬
‫را‬ ‫‪xy´z‬‬ ‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮال‬ ‫´‪xy‬‬ ‫دو ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫´‪F(x,y,z)= Σ (0, 2, 4 , 5 , 6) = z´ + xy‬‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :8-4‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ )‪F(x , y , z) = Σ (0, 2, 4, 5, 6‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫آوردن ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و ﺳﭙﺲ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻼﺗﻲ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﻟﻴﺘﺮالﻫﺎ ﺳﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ اي ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻳﻚ‪ ،‬دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺑﻊ در ﻧﻘﺸﻪ ﻧﺸﺎن‬
‫داد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﺟﺪول اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪F = AĆ + A´B + ABĆ +BC‬‬
‫)اﻟﻒ( آن را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫)ب( و ﺳﭙﺲ ﻋﺒﺎرت ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺣﺪاﻗﻞ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب در ﻋﺒﺎرت دو ﻟﻴﺘﺮال دارﻧﺪ و در ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎ دو‬
‫ﻣﺮﺑﻊ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫دو ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪاول‪ ، AĆ،‬در ﺷﻜﻞ ‪ 9-4‬از ﺗﻼﻗﻲ´‪) A‬اوﻟﻴﻦ ﺳﻄﺮ( و ‪) C‬دو‬
‫را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ‪ 1‬ﻫﺎ‬ ‫‪011‬‬ ‫و‬ ‫‪001‬‬ ‫ﺳﺘﻮن ﻣﻴﺎﻧﻲ( ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﺑﻌﺎت‬
‫را ﻛﻪاز ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺒﻠﻲ در آن ﻗﺮار داده ﺷﺪه‬ ‫‪1‬‬ ‫را در ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﻲ ﮔﺬارﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ‬
‫و‬ ‫‪01‬‬ ‫در ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺮاي دوﻣﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،A´B ،‬رخ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ دو ﻋﺪد‬
‫در آن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ اول‪ ،AĆ ،‬ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ‬ ‫‪011‬‬ ‫ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺑﻊ‬ ‫‪010‬‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻊ ‪ ،101‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫‪ABĆ‬‬ ‫ﻗﺮار داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ‪ 5‬اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﻤﻠﻪ ‪ BC‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دو ﻣﺮﺑﻊ ‪ 011‬و ‪ 111‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎن داده‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻌﺎً ﭘﻨﺞ ﻣﻴﻨﺘﺮم دارد و در ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻜﻞ ‪ 9-4‬ﻫﻢ ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﻋﺪد‬
‫و‪.7‬‬ ‫‪5 ،3 ،2 ،1‬‬ ‫ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬
‫ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫)‪F (A, B, C) = Σ (1, 2 , 3, 5 , 7‬‬
‫‪BC‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪A 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪C‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :9 -4‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ ‪F =AĆ +A´B +ABĆ +BC‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻣﻔﺮوض اوﻟﻴﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ دارد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺳﺎده ﻛﺮده و ﻋﺒﺎرﺗﻲ دو ﺟﻤﻠﻪاي ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪F = C + A´B‬‬
‫‪ 3-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه در ﺷﻜﻞ‪ 10-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬در )اﻟﻒ( ‪ 16‬ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻌﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬در )ب( ﻧﻘﺸﻪ دوﺑﺎره‬
‫رﺳﻢ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻄﺮ ﻫﺎ و ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﺪ ﮔﺮي‬
‫ﺷﻤﺎره ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻴﻦ ﻫﺮ دو ﺳﻄﺮ ﻳﺎ ﺳﺘﻮن ﻣﺠﺎور ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ رﻗﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻤﺎره ﺳﻄﺮ و ﺷﻤﺎره ﺳﺘﻮن آن ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪1101‬‬ ‫وﻗﺘﻲ اﻋﺪاد ﺳﻄﺮ ﺳﻮم )‪ (11‬و ﺳﺘﻮن دوم )‪ (01‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻊ در ﺳﻄﺮ ﺳﻮم و ﺳﺘﻮن دوم ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪13‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ m13‬را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫‪yz‬‬
‫‪wx‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪m0‬‬ ‫‪m1‬‬ ‫‪m3‬‬ ‫‪m2‬‬
‫´‪00 w´xý´z´ w´xý´z w´xýz w´xýz‬‬
‫‪01 w´xy´z´ w´xy´z‬‬ ‫´‪w´xyz‬‬ ‫‪m4‬‬ ‫‪m5‬‬ ‫‪m7‬‬ ‫‪m6‬‬

‫‪w´xyz‬‬
‫‪x‬‬
‫´‪11 wxy´z‬‬ ‫‪wxy´z‬‬ ‫‪wxyz‬‬ ‫´‪wxyz‬‬ ‫‪m12‬‬ ‫‪m13‬‬ ‫‪m15‬‬ ‫‪m14‬‬
‫‪w‬‬
‫‪10 wxý´z´ wxý´z‬‬ ‫‪wxýz‬‬ ‫´‪wxýz‬‬ ‫‪m8‬‬ ‫‪m9‬‬ ‫‪m11‬‬ ‫‪m10‬‬
‫)ب(‬ ‫‪z‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :10-4‬ﺟﺪول ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﺳﺎده ﻛﺮدن ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ روش ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﻪ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﺠﺎور ﻣﺮﺑﻌﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻧﻘﺸﻪ در‬
‫ﺳﻄﺤﻲ واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻟﺒﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺎور اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪاﻳﻦ‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﺮﺑﻌﺎت‬ ‫‪m3‬‬ ‫و‬ ‫‪m11‬‬ ‫و ﻧﻴﺰ‬ ‫‪m2‬‬ ‫و‬ ‫‪m0‬‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻫﻤﺠﻮار را ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫ﻣﺠﺎور را ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻫﻤﺠﻮار ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻧﻜﺎت زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬و ﺟﻤﻠﻪ آن ﭼﻬﺎر ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫دو ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ دو ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻫﺸﺖ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺷﺎﻧﺰده ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻫﻴﭻ ﺗﺮﻛﻴﺐ دﻳﮕﺮي از ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺑﻊ را ﺳﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫)‪F(w, x, y, z) = Σ (0, 1, 2, 4, 5, 6, 8, 9, 12, 13, 14‬‬
‫ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﺠﺎور‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﺪه در ﻣﺠﻤﻮع ﻓﻮق ﺑﺎ ‪1‬ﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻜﻞ ‪ 11 -4‬ﻋﻼﻣﺖ زده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻫﺸﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در‬ ‫‪1‬‬ ‫را ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ‬ ‫´‪y‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻚ ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎده اي ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﻳﺎ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻟﻴﺘﺮال ﻫﺎ در ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫‪yz‬‬
‫‪wx‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪x‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪w‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :11-4‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﻣﺜﺎل ‪5‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل دو ‪ 1‬ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺎ دو ‪ 1‬ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و‬
‫را ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ را ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻪ‬ ‫´‪w´z‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺣﺎل ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ در ﺳﻄﺮ ﺳﻮم و ﺳﺘﻮن ﭼﻬﺎرم )ﻣﺮﺑﻊ ‪ (1110‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﻮض اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬آن را ﺑﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺮاي‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺷﺎﻣﻞ دو ﺳﻄﺮ ﻣﻴﺎﻧﻲ و دو ﺳﺘﻮن‬
‫اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮده و ﺟﻤﻠﻪ ´‪ xz‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫´‪F = y´ + w´z´ + xz‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :7‬ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫´‪F = A´BĆ´ + BĆD´ + A´BCD´ + ABĆ‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻔﺮوش ﺷﺪه ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮﺑﻌﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 12-4‬ﺑﺎ‬
‫زده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ داراي ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻮده و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ و ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻬﺎر ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ دارد‪ .‬ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ دو ﻣﺮﺑﻊ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪0001 , 0000‬‬ ‫در ﻣﺮﺑﻌﺎت‬ ‫´‪A´BĆ‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﭼﻬﺎر‬
‫´‪ B´D‬ﺳﺎده ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ زﻳﺮا وﻗﺘﻲ ﻧﻘﺸﻪ را ﺳﻄﺤﻲ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻟﺒﻪ ﻫﺎي‬
‫ﭼﭗ و راﺳﺖ و ﻟﺒﻪ ﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﺑﺎﻻي آن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺠﺎورﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار‬
‫در ﺳﻄﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺳﻤﺖ ﭼﭗ در ﺳﻄﺮ ﺑﺎﻻ و دو‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬دو‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﻣﺮﺑﻊ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫´‪BĆ‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‬
‫´‪ AĆD‬ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫´‪F = B´D´ + BĆ´ + AĆD‬‬
‫‪C‬‬
‫‪CD‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪B‬‬
‫‪11‬‬
‫‪A‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D‬‬
‫‪ 4-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ دارﻧﺪ ﭼﻨﺪان ﺳﺎده ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻨﺞ‬
‫ﻣﺮﺑﻊ ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ زﻳﺎد‬ ‫‪64‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ و ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺶ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻪ‬ ‫‪32‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﻲ روﻳﻪاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻫﻤﺠﻮار‬
‫ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه در ﺷﻜﻞ‪13-4‬‬
‫‪E,D,C,B,A‬‬ ‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬از دو ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي‬
‫آن دو را از ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺳﻤﺖ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه‪،‬‬ ‫‪A = 0‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻌﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در آن‬ ‫‪16‬‬ ‫ﭼﭗ‬
‫و‬ ‫‪A = 0‬‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬ ‫‪15‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬ ‫‪A = 1‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه وﻗﺘﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫‪A=1‬‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬ ‫‪31‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫‪A=0‬‬ ‫‪A=1‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪DE‬‬ ‫‪DE‬‬
‫‪BC‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪BC‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪00‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪22‬‬
‫‪C‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪26‬‬
‫)ب(‬ ‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :13-4‬ﺟﺪول ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ )دو ﺟﺪول ﻣﺠﺰا(‬
‫ﺷﻮد ﻫﻤﺠﻮاري ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﻧﻘﺸﻪ‬
‫و ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪20‬‬ ‫ﻫﻤﺠﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻴﻨﺘﺮم ‪ 4‬ﺑﺎ ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪A=1‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮش در ﻣﺮﺑﻊ‬ ‫‪A=0‬‬
‫ﻣﺠﺎور اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه ﺗﺠﺴﻢ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاي ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي ﻫﻤﺠﻮار اﻳﻦ اﺳﺖ‬ ‫‪31‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪15‬‬
‫ﻛﻪاﻳﻦ دو ﻧﻴﻢ ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻣﺮﺑﻌﻲ ﻛﻪ روي ﻫﻢ ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﺠﺎور ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﮕﻴﺮي روﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺶ ﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫را ﺑﺎ ‪ 4‬ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ﺗﺎ ‪ 64‬ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺷﺶ ﻳﺎ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﻲ ﺷﻤﺎري ﻣﺮﺑﻊ داﺷﺘﻪ و اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬روش دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدهاز ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي در ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﺑﻲ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻤﺠﻮاري ﻣﺮﺑﻌﺎت‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬
‫‪ 2^k‬ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﺑﻪ ازاء )‪ k = (0 , 1 , 2 ,… , n‬در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ‪ n‬ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻧﺎﺣﻴﻪ را ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪه ﺟﻤﻠﻪاي ﺑﺎ ‪ n-k‬ﻟﻴﺘﺮال اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﻓﻮق ﻣﻔﻬﻮم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬ ‫‪n=k‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪k‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬ ‫‪n‬‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻜﺎﻧﻲ )‪ (1‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪول‪ 14-4‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﺠﺎور و‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻟﻴﺘﺮال در ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻫﺸﺖ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور ﻧﺎﺣﻴﻪاي را در ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻌﺎت‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻟﻴﺘﺮال ﻫﺎ در ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ‬

‫ﻣﺠﺎور‬ ‫در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ‪ n‬ﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫‪k‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪n=2‬‬ ‫‪n=3‬‬ ‫‪n=4‬‬ ‫‪n=5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :14-4‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﺠﺎور و ﺗﻌﺪاد ﻟﻴﺘﺮال ﻫﺎ در ﻳﻚ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ : 8‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(A,B,C,D,E) = Σ(0, 2, 4, 6, 9, 13, 21, 23, 25, 29, 31‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﺷﻜﻞ ‪ 15-4‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻘﺸﻪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 15‬اﺳﺖ‪ A=0 ،‬ﺑﻮده و در آن ﺷﺶ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻣﻘﺪار ‪ 1‬را دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﻨﺞ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ‪ A=1‬ﻣﺘﻌﻠﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫´‪A´BÉ‬‬ ‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫‪A=0‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور در ﻧﻘﺸﻪ‬
‫‪A=0‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ´‪ A‬را ﻧﻴﺰ در ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﻴﻢ زﻳﺮا ﺗﻤﺎم ﻣﺮﺑﻊﻫﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دو ﻣﺮﺑﻊ در ﺳﺘﻮن ‪ 01‬و دو ﺳﻄﺮ آﺧﺮ در ﻫﺮ دو ﺑﺨﺶ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺘﺮﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور را ﺗﺸﻜﻴﻞ داده و ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ‪ BDÉ‬را ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫‪A=0‬‬ ‫‪A=1‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪DE‬‬ ‫‪DE‬‬
‫‪BC‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪BC‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪00‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬
‫)ب(‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :15-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺜﺎل ‪7‬‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪A=1‬‬ ‫و‬ ‫‪A=0‬‬ ‫آورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺑﻪ ﻫﺮ دو‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺟﻤﻊ‬ ‫‪A=1‬‬ ‫از ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار در ﻧﻘﺸﻪ‬ ‫‪ACE‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪F = A´BÉ´ + BDÉ + ACE‬‬
‫‪ 5-2-4‬ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ در ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ ﭘﻮﺷﺶ داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت در ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﻮد و ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪاي ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم آن ﻗﺒﻼً ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﻤﻼت ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﺮ ﻣﻌﻴﺎر ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺻﺤﻪ‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬روش ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺗﺮ ﻛﺮد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻤﻼت ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﺧﻮب ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪاي ﺣﺎﺻﻠﻀﺮﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﺠﺎور‬
‫ﺑﻪ ﻫﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻴﻨﺘﺮﻣﻲ در ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ آن ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪدﺳﺖ‬

‫دﻳﮕﺮ در ﻧﻘﺸﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ در ﻣﺠﺎورت ﻫﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫آورد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬دو ‪ 1‬ﻣﺠﺎور ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﺠﺎور ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ را‬ ‫‪1‬‬ ‫داﺧﻞ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﭼﻬﺎر ﺗﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎ واﻗﻊ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺑﺸﺮﻃﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﻫﺸﺖ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﻤﺠﻮار ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺎره ﺑﺮ ﻣﺮﺑﻌﺎت ‪ 1‬و وارﺳﻲ ﺗﻌﺪاد ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ ﻛﻪ آن را‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ‪ ،‬اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :9‬ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬

‫)‪F(A, B, C, D) = Σ (0, 2, 3, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15‬‬
‫در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺷﻜﻞ ‪ 16-4‬ﻋﻼﻣﺖ زده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ )اﻟﻒ( از‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ ،‬دو ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ‬
‫را‬ ‫´‪B´D‬‬ ‫در ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫‪m0‬‬ ‫راه ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ m5‬ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ راه وﺟﻮد‬
‫از آن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺸﺖ ﻣﻴﻨﺘﺮم را‬ ‫‪BD‬‬ ‫دارد و ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ‪ m3‬و ‪ m9‬و ‪ m11‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪) 16-4‬ب( ﻫﻤﻪ راه ﻫﺎي ﻣﻤﻜﻦ ﻛﻪ ﺳﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮم‪m9‬‬ ‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ‪ m3‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ‪ CD‬ﻳﺎ ‪BĆ‬ﭘﻮﺷﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭼﻬﺎر ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ‬ ‫‪m11‬‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫´‪AB‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪AD‬‬ ‫ﻫﺮ ﻳﻚ از‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻮﺷﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪهاز ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ دو ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬و‬
‫ﻫﺮ دو ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ‪ m3‬و ‪ m9‬و ‪ m11‬را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﻨﺪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر اﻣﻜﺎن ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ دو ﻟﻴﺘﺮال دارﻧﺪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪F = BD + B´D´ + CD + AD‬‬
‫´‪= BD + B´D´ + CD + AB‬‬
‫‪= BD + B´D´ + BĆ + AD‬‬
‫´‪= BD + B´D´ + BĆ + AB‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪CD‬‬ ‫‪CD‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪00‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪B‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫)ب(ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ‬ ‫)اﻟﻒ(ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫‪AD‬و ´‪AB‬و ‪CD‬و ‪BĆ‬‬ ‫‪ BD‬و ´‪B´D‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :16-4‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ ﻣﺜﺎل ‪8‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻓﻮق ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ در ﻧﻘﺸﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺻﻮر ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺳﺎده ﺷﺪه ﻛﻤﻚ ﻣﻮﺛﺮي ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫روال ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه از ﻧﻘﺸﻪ ﻻزم ﻣﻲدارد ﻛﻪاﺑﺘﺪا ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه از ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻫﻤﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوه دﻳﮕﺮ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮاﺻﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه اي ﻛﻪ در ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ راه‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺮﺑﻌﺎت وﺟﻮد دارد و ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه‬
‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 3-4‬ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‬
‫در ﺗﻤﺎم ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ ﺑﻴﺎن‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺻﻼح ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮم ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫روال ﺗﻬﻴﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊﻫﺎ از ﺧﻮاص اﺻﻠﻲ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﺑﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪1 .‬ﻫﺎي واﻗﻊ در ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎﺑﻊ ذﻛﺮ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻴﺎﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪاﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻋﻼﻣﺖ زﻧﻲ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ ﺑﻴﺎن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ‪ 0‬ﻗﺮار داده و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ روش ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻫﻤﺠﻮار ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫‪F‬‬ ‫ﻛﻨﻴﻢ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻌﻨﻲ´‪ F‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻴﻢ آورد‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ´‪ F‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫را ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮدﻛﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﻲ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪاراﺋﻪ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :10‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را )اﻟﻒ( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ‪) ،‬ب( ﺿﺮب‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)‪F(A, B, C, D) = Σ (0, 1, 2, 5, 8, 9, 10‬‬
‫‪1‬ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻜﻞ‪ ،17-4‬ﻫﻤﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻋﻼﻣﺖزده ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﻏﺎﻳﺐ در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ‪ F‬را ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪C‬‬
‫‪CD‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪B‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪A‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺣﺎوي ‪1‬ﻫﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪:‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪F = B´D´ + BĆ´ + AĆ´D‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺣﺎوي ‪0‬ﻫﺎ را ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪:‬‬
‫´‪F´ = AB + CD +BD‬‬
‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن )اﺳﺘﻔﺎدهاز دوﮔﺎن و ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮدن ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ( ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه‬
‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ‪:‬‬
‫)ب( )‪F = (A´ + B´)(C´ + D´)(B´ + D‬‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺜﺎل ‪ 9‬در ﺷﻜﻞ‪ 18-4‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ در ﺑﺨﺶ )اﻟﻒ( ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ AND‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ در ﺷﻜﻞ )ب( ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي ﮔﻴﺖ ‪ ،OR‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ‬ ‫‪AND‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺷﺪه و ﺧﺮوﺟﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﺣﺎل ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در‬
‫دﺳﺖرﺳﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ وارون ﮔﺮ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫´‪A‬‬ ‫´‪B‬‬
‫´‪B‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫´‪C‬‬
‫´‪D‬‬ ‫´‪C‬‬
‫‪A‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪) F = B´D´ + BĆ´ + AĆ´D‬ب( )‪F = (A´ + B´) (C´ + D´) (B´ + D‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :18-4‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺜﺎل ‪9‬‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ‪ 18-4‬ﻳﻚ ﺳﺮي روش ﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫‪AND‬‬ ‫‪ AND‬ﺑﻪ ﻳﻚ ‪ OR‬ﺧﺘﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و در ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊﻫﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ OR‬ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﭘﻴﻜﺮ ﺑﻨﺪي ﻓﻮق داراي دو ﺳﻄﺢ از ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد دو ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :19-4‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪F‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ 10‬رواﻟﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺮم ﺳﺎده ﺷﺪه ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ روال‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ در آﻏﺎز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﻪ‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ F‬ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 19-4‬آﻣﺪهاﺳﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫)‪F(x , y , z) = Σ (1 , 3 , 4, 6‬‬
‫در ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮمﻫﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪F(x , y , z) = Π (0 , 2 , 5 , 7‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪1 ،‬ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ‪0‬ﻫﺎي آن ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺟﻤﻼت‬
‫ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪاﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﺷﻜﻞ ‪ 20-4‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺎده ﻛﺮدن اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ‪،‬‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ را‬ ‫‪1‬‬ ‫در ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ازاء آن‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﺑﺎ ‪ 0‬ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮمﻫﺎ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ در اﺑﺘﺪا‬
‫در ﻣﺮﺑﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻼت آن در ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ ‪ 0‬ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻴﻢ و ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 1‬ﭘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻓﺮمﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :20-4‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺷﻜﻞ ‪19-4‬‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ‪1 ،‬ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫´‪F = x´z + xz‬‬
‫ﺑﺮاي ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‪0 ،‬ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪:‬‬
‫´‪F´ = xz + x´z‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻢ ارزي )‪ (XNOR‬اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﮔﻴﺮي‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه را ﺑﻪ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻴﻢ آورد‪.‬‬ ‫´‪F‬‬ ‫ﻣﺠﺪد از‬
‫)‪F = (x´ + z´)(x + z‬‬
‫ﺑﺮاي وارد ﻛﺮدن ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﺑﻴﺎن‬
‫ﭘﺮ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺷﺪهاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد و در آن ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺑﺎ‬
‫ﻣﺜﻼً ﺗﺎﺑﻊ‬
‫)‪F = (A´ + B´ + C´) (B + D‬‬
‫را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﮔﻴﺮي از آن وارد ﺟﺪول ﻛﺮد‪.‬‬

‫´‪F´ = ABC + B´D‬‬
‫ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ را‬ ‫‪0‬‬ ‫را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺑﺎ‬ ‫´‪F‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫ﺑﺎ ‪ 1‬ﭘﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 4-4‬ﺣﺎﻻت ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﻳﻄﻲ را ﻛﻪ ﺗﺤﺖ آن ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ در ازاء ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺮاي ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ در ازاء ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﻛﺪ دودوﻳﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ داراي ﺷﺶ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﻛﻪ در ازاء ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ورودي ﻫﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻏﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ در ازاء ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪاﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺮﺳﻮم‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺸﺨﺺ در ﺗﺎﺑﻊ را ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪ .‬از ﺣﺎﻻت‬
‫ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫آن ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪاﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ را در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ‪ 1‬ﻧﺸﺎن داد‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﺎص از وروديﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﻮدن ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪0‬‬ ‫در ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬ ‫‪1‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫‪x‬‬ ‫در آن ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ از ‪1‬ﻫﺎ و ‪0‬ﻫﺎ از‬
‫ﻳﺎ ‪ 0‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪1‬‬ ‫در داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ از ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮ‬
‫ﺑﻪ ازاء ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺧﺎص ﻓﺎﻗﺪ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺎﺑﻊ در ﺟﺪول ﺳﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫ﻓﺮض‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ اﻳﺪه ﻛﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮم ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮم ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫دﻫﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺜﺎﻟﻲ در زﻳﺮ آﻣﺪهاﺳﺖ ﻛﻪ در‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫آن ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :11‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ‬

‫)‪F(w, x, y, z) = Σ (1, 3, 7, 11, 15‬‬
‫ﻛﻪ ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺮ را دارا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪d(w, x, y, z) = Σ (0, 2, 5‬‬
‫‪d‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ زده‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪F‬‬ ‫ﺳﺎدهﺳﺎزي ﻧﻘﺸﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 21-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫ﭘﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪d‬‬ ‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺸﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻋﺒﺎرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎي ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭘﻨﺞ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ روش ﺳﺎدهﺳﺎزي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ‪x‬ﻫﺎ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﻳﺎ‬
‫‪m1‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮم در ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺳﺘﻮن را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬ ‫‪yz‬‬ ‫ﻧﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ‬
‫را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺑﺎ‬ ‫‪w´x´z‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﻟﻴﺘﺮاﻟﻲ‬ ‫‪m3‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻴﻨﺘﺮم‬
‫اﺣﺘﺴﺎب ﻳﻚ ﻳﺎ دو ‪ x‬ﻫﻤﺠﻮار‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺠﺎور را ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﺗﺎ ﺟﻤﻠﻪ دو‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪2‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺑﺨﺶ )اﻟﻒ( از ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫´‪F = yz + w´x‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪه و آﻧﮕﺎه ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪5‬‬ ‫در ﺑﺨﺶ )ب( از ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ ﻓﺮم زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪F = yz + w´z‬‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﻋﺒﺎرت ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺜﺎل را دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪yz‬‬ ‫‪yz‬‬
‫‪wx‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪wx‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪x‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪w‬‬ ‫‪w‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪z‬‬
‫)ب( ‪F= yz+ w´z‬‬ ‫)اﻟﻒ( ´‪F=yz+w´x‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :21-4‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ داراي ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ )ﻣﺜﺎل ‪(10‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ در ﻧﻘﺸﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ‪x‬ﻫﺎ ﻋﻼﻣﺖ‬
‫ﺑﻪ روش ﺳﺎده‬ ‫‪1‬‬ ‫و ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫‪1‬‬ ‫و ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺧﻮردهاﻧﺪ و ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﻛﺮدن ﺗﺎﺑﻊ ﻏﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﻣﺘﺸﻜﻞ از‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ اﺳﺖ و در آﻧﻬﺎ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آﻏﺎز ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮده وﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫‪ 1‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﻧﺪ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬دو ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ در ﻣﺜﺎل ‪ 10‬را‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫)‪F (w, x, y, z) = yz + w´x´ = Σ (0, 1, 2, 3, 7, 11, 15‬‬

‫)‪F (w, x, y, z) = yz + w´z = Σ (1, 3, 5, 7, 11, 15‬‬
‫‪1‬‬ ‫را ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪15‬‬ ‫و‬ ‫‪11 ،7 ،3 ،1‬‬ ‫ﻫﺮ دو ﻋﺒﺎرت ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ در آن دو ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ و در‬
‫ﺣﺬف‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫‪5‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪2‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻘﺪار‬ ‫‪2‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫و ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬در دوﻣﻴﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻴﻨﺘﺮم‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬دو ﻋﺒﺎرت ﺗﻮاﺑﻌﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮم ﺟﺒﺮي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ وﻟﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻏﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻋﺒﺎرت ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻗﺒﻮل اﻧﺪ زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ اﺧﺘﻼف در ﻣﻘﺪار ‪ F‬ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺒﺎرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ را ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻜﻞ‪ 21 - 4‬ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راه ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪0‬ﻫﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﺷﻤﺎره ‪ 0‬و ‪ 2‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ 0‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪاﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬
‫´‪F´ = z´ + wy‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﮔﻴﺮي از ﻃﺮﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪:‬‬
‫)‪F(w , x , y , z) = z(w´ + y) = Σ (1 , 3 , 5 , 7 , 11 , 15‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫را ﺑﺎ‬ ‫‪5‬‬ ‫و ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪0‬‬ ‫را ﺑﺎ ﻣﻘﺪار‬ ‫‪2‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﺷﻤﺎره‬
‫ﻛﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫‪ -1‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﺮده و ﻧﻤﻮدار آن را رﺳﻢ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‬

‫´‪F1 = x´ y z + x´ y z´ + x y‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را رﺳﻢ ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ ﺗﺎﺑﻊ را ﺳﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫)‪F(x , y , z) = Σ (2 , 3 , 4 , 6‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺳﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ و ﻣﺘﻤﻢ آﻧﺮا ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫آورﻳﺪ‪.‬‬
‫)‪F(x , y , z) = Σ (0, 1 , 4 , 6 , 7‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(w, x , y , z) = Σ (0 , 2 , 4 , 5 , 7 , 8 , 9, 14‬‬
‫‪ -5‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(A,B,C,D,E) = Σ(4 , 6 , 8 , 9, 13 , 21 , 22 , 25 , 27 , 30‬‬
‫‪ -6‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل )‪ F(w , x , y , z) = Σ (0 , 3 , 7 , 8 , 14‬ﻛﻪ ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺮ را دارا‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)‪d (w , x , y , z) = Σ (1 , 2 , 5‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪5‬‬
‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎي‪ NAND‬و‬

‫‪NOR‬‬
‫‪NAND‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪارﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫‪NOR‬‬ ‫و‬
‫ﺳﺎدﮔﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻄﺮح ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺧﺎص ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪NOR‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NAND‬و‬ ‫•‬
‫ﻋﻠﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NAND‬و ‪NOR‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ‪AND -OR -INVERT‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ‪OR -AND - INVERT‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ‪ OR‬اﻧﺤﺼﺎري‬ ‫•‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪OR , AND‬‬ ‫ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﺑﺎ اﺟﺰاء اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺳﺎدهﺗﺮ ﺑﻮده و ﺑﻪ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ در ﺗﻤﺎم ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ‪ IC‬ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺰﻳﺖ‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ NAND‬و ‪ NOR‬در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪار ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ و روال ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ NOT , OR , AND‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫‪ NAND‬و ‪ NOR‬ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1 -5‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪NAND‬‬
‫را ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ زﻳﺮا ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫آن ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ‬
‫‪NOT , OR ,‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‪NAND‬‬
‫‪ AND‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ‪ NAND‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر در ﺷﻜﻞ‪ 1-5‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Inverter‬‬
‫‪x‬‬ ‫´‪x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪xy‬‬
‫‪AND‬‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬
‫‪(xý´)´ = x + y‬‬
‫‪OR‬‬
‫‪y‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :1 -5‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪NAND‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻤﻢ از ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ NAND‬ﻳﻚ ورودي ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﺜﻞ ‪ NOT‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫و دوﻣﻲ ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫دارد‪ .‬اوﻟﻲ ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻤﻞ‬
‫در ﻫﺮ ورودي‬ ‫‪NOT‬‬ ‫و دو‬ ‫‪NAND‬‬ ‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NOT‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪125‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ NAND‬و ‪NOR‬‬
‫راﻫﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ ،NAND‬ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‬
‫‪NAND‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻫﺎي ﺑﻮﻟﻲ و ﺳﭙﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي از ‪ NOT , OR , AND‬ﺑﻪ ‪ NAND‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺎ دﺳﺘﻜﺎري‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪ AND –OR‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ‪ NAND‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ‪ ،NAND‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ 2-5‬دﻳﺪه‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬دو ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ‬
‫و ﺑﻪ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻗﺒﻼً ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺑﻮد از ﻳﻚ ﺳﻤﺒﻞ‬ ‫‪AND – invert‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ‬
‫دﻧﺒﺎل آن ﻳﻚ داﻳﺮه ﻛﻮﭼﻚ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺣﺒﺎب ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ وﻧﻘﺶ ﻣﺘﻤﻢﺳﺎزي را داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺣﺒﺎﺑﻲ در ﻫﺮ ورودي‬ ‫‪OR‬‬ ‫را ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻴﺖ‬
‫از ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ‬ ‫‪invert -OR‬‬ ‫ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ‬
‫ﻗﺮار داد ﻛﻪ دواﻳﺮ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮدن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫´ )‪x´+y´+z´= (xyz‬‬ ‫´ )‪(xyz‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪z‬‬
‫)ب( ‪Invert-OR‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪AND-invert‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :2 -5‬دو ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ ‪NAND‬‬
‫دو ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻓﻮق در ﻃﺮاﺣﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NAND‬ﻣﻔﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ‬
‫دو ﺳﻤﺒﻞ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻣﺪار ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪NAND‬‬ ‫‪ 1-1-5‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي دو ﺳﻄﺤﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ ،NAND‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺟﻤﻊ‬

‫ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي درك ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ و ﻣﻌﺎدل‬
‫آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺷﻜﻞ ‪ 3-5‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﺎدل ﺑﻮده و‬ ‫‪NAND‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را ﭘﻴﺎده ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪F = AB + CD‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫پ‬ ‫ب‬ ‫اﻟﻒ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :3 -5‬ﺳﻪ راه ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ‪F = AB + CD‬‬
‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در )ب( ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪OR , AND‬‬ ‫در )اﻟﻒ( ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫‪OR‬‬ ‫‪ AND‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ NAND‬و ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ NAND‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ‪–invert‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﺒﺎب ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺘﻤﻢ و‬
‫دو ﺣﺒﺎب در ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ دوﺑﺎر ﻣﺘﻤﻢﺳﺎزي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺬف ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺬف ﺣﺒﺎب ﻫﺎ در ﮔﻴﺖ ﻫﺎي )ب( ﻣﺪار ﺷﻜﻞ )اﻟﻒ( را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دو‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ را ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﻌﺎدل اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ‬ ‫‪AND-invert‬‬ ‫ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ ‪) 3-5‬پ(‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ‪ ،NAND‬ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﻣﺪار )ب( ﻳﺎ )پ(‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار)ب( از ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ و راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺮي را ﺑﺎ‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪) 3-5‬پ(‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل ﭘﻴﺎده ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺻﺤﺖ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺒﺮي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ را ﭘﻴﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺎ ﺗﺌﻮري دﻣﻮرﮔﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎﺳﺖ‪:‬‬
‫‪F = ((AB)´ (CD)´)´ = AB + CD‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ را ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ NAND‬ﭘﻴﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(x , y , z) = (1, 2, 3, 4, 5, 7‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم در ﺗﺒﺪﻳﻞ‪ ،‬ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ در ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻜﻞ‪ 4-5‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪F = xy´ + xý + z‬‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪F=xy´+xý+z‬‬
‫‪x‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :4-5‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺜﺎل ‪1‬‬
‫دو ﺳﻄﺤﻲ در ﺷﻜﻞ‪) 5-5‬اﻟﻒ( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط دﻳﺪه‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫ﻳﻚ ورودي ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺒﺎب‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪z‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ورودي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﻴﺖ ﺳﻄﺢ دوم را ﺟﺒﺮان ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪F=xy´+xý+z‬‬
‫‪x1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫اﻟﻒ‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫´‪y‬‬ ‫´‪y‬‬
‫´‪x‬‬ ‫‪F‬‬ ‫´‪x‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪z‬‬ ‫´‪z‬‬
‫ب‬ ‫پ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :5-5‬ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺜﺎل ‪1‬‬
‫روش دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﺷﻜﻞ‪) 5-5‬ب( ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪z‬‬ ‫ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻳﻜﺴﺎن ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬وارون ﮔﺮ ﺑﺎ ورودي‬ ‫‪NAND‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه و ﺑﺎ ´‪ z‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2-1-5‬روال ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺪار ‪ NAND‬از ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫رواﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دو ﺳﻄﺢ‬
‫از ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺷﻮد‪ .‬روال ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫)ﻳﺎ دو ﻃﺒﻘﻪ( ﮔﻴﺖ‬
‫ﺑﻮل ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ را ﺳﺎده ﻛﺮده آن را ﺑﻪ ﻓﺮم ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮب ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻟﻴﺘﺮال دارد ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫•‬
‫ﻟﻴﺘﺮال ﻫﺎي ﺟﻤﻠﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﻜﺸﻴﺪ‪ .‬ورودي ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪NAND‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻄﺢ اول را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وروديﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺳﻄﺢ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫در ﺳﻄﺢ دوم‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫‪invert -OR‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪AND -invert‬‬ ‫اول ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ﺑﻜﺸﻴﺪ‪ .‬از ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮال ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ وارونﮔﺮ در اوﻟﻴﻦ ﺳﻄﺢ دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬ ‫•‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻚ ﻟﻴﺘﺮال ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﮔﻴﺖ‬

‫‪ NAND‬ﺳﻄﺢ دوم وﺻﻞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 3-1-5‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NAND‬ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﻓﺮم اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻴﺎن ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‪ ،‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي دو ﺳﻄﺤﻲ )ﻃﺒﻘﻪ( را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻮاردي‬
‫وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ را‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ روش ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻴﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫‪OR , AND‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪NOT , OR ،AND‬‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺗﻤﺎم ﻣﺪار را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫´‪F = A (CD + B) + BC‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﻫﺎ را ﺣﺬف ﻛﺮده و ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد در آورد‪ ،‬وﻟﻲ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺪار ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ‪ AND-OR‬ﺑﺮاي آن در ﺷﻜﻞ ‪ 6-5‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺪار‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ‬
‫و ﺑﻪ‬ ‫‪OR‬‬ ‫دارد‪ .‬دوﻣﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ دو ﮔﻴﺖ‬
‫دﻧﺒﺎل آن ﻳﻚ ‪ AND‬در ﻃﺒﻘﻪ ﺳﻮم آﻣﺪه و در ﻃﺒﻘﻪ ﭼﻬﺎرم ﻫﻢ ﻳﻚ ‪ OR‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪C‬‬
‫‪D‬‬
‫‪B‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬
‫´‪C‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :6 -5‬ﻣﺪار ﺗﺎﺑﻊ ´‪ F = A (CD + B) + BC‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ ‪AND - OR‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎ اﻟﮕﻮﻳﻲ از ﺳﻄﻮح ﻣﺘﻨﺎوب‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ در ﺷﻜﻞ ‪ 7-5‬دﻳﺪه‬ ‫‪NAND‬‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺪار‬ ‫‪OR , AND‬‬
‫را‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬روال اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ ‪ AND‬را ﺑﻪ ﺳﻤﺒﻞ ‪ AND-invert‬و ﻫﺮ ﮔﻴﺖ‬
‫‪C‬‬
‫‪D‬‬
‫‪B‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬
‫´‪C‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :7 -5‬ﻣﺪار ﺗﺎﺑﻊ ´‪ F = A (CD + B) + BC‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ ‪NAND‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻧﻤﻮدار‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺪار‬ ‫‪invert‬‬ ‫ﺑﻪ ‪-OR‬‬
‫دارد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺴﻴﺮ دو ﺣﺒﺎب وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺒﺎب ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫‪AND -OR‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﺘﻤﻢ اﺿﺎﻓﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﻪ ورودي‬
‫ورودي ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻟﻴﺘﺮال ´‪ B‬ﺟﺒﺮان ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﺗﻤﺎم‬ ‫‪AND‬‬ ‫روال ﻛﻠﻲ ﻧﻤﻮدار ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ‪-OR‬‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪AND -invert‬‬ ‫را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻤﺒﻞﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫•‬
‫ﮔﻴﺖ ‪ NAND‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‪invert - OR‬‬ ‫را ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞﻫﺎي‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫•‬
‫ﻫﻤﻪ ﺣﺒﺎب ﻫﺎ را در ﻧﻤﻮدار ﭼﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﺒﺎﺑﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺒﺮان ﻧﺸﺪه‬

‫ﻳﻚ ورودي( وارد ﻛﻨﻴﺪ و ﻳﺎ ﻟﻴﺘﺮال ورودي را ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫اﺳﺖ ﻳﻚ وارونﮔﺮ )ﮔﻴﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺤﻲ زﻳﺮ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)´‪F = (AB´ + A´B)(C + D‬‬ ‫•‬
‫‪A‬‬
‫´‪B‬‬
‫´‪A‬‬
‫‪F‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫´‪D‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :8 -5‬ﻣﺪار ﺗﺎﺑﻊ)´‪ F = (AB´ + A´B)(C + D‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ ‪AND - OR‬‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ‪ AND-OR‬ﺗﺎﺑﻊ در ﺷﻜﻞ‪ 8-5‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﮔﻴﺖ ﺑﻪ‬

‫ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ‪ 9-5‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺮم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ‬
‫‪D‬‬ ‫و‬ ‫´‪C‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫´‪D‬‬ ‫و‬ ‫‪C‬‬ ‫دو ﺣﺒﺎب اﺿﺎﻓﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺒﺎب ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﻴﺖ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﻘﺪار اﺻﻠﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ وارونﮔﺮ در ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺒﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫´‪B‬‬
‫´‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪F‬‬
‫´‪C‬‬
‫‪D‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :9 -5‬ﻣﺪار ﺗﺎﺑﻊ)´‪ F = (AB´ + A´B)(C + D‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ ‪AND - OR‬‬
‫‪ 2-5‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪ NOR‬و روش ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﻪ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻤﺎم روال ﻫﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫دوﮔﺎن‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬ﻋﻤﻞ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬ ‫‪NAND‬‬ ‫دوﮔﺎن روال ﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ در ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪NOR‬‬
‫در ﺷﻜﻞ‪ 10-5‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪NOT , OR ،AND‬‬ ‫اﻋﻤﺎل‬
‫ﻳﻚ ورودي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه و ﻋﻴﻨﺎً ﻣﺜﻞ وارون ﮔﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻛﻪ در ﻫﺮ ورودي اش ﻳﻚ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫از ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫و ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬
‫وارون ﮔﺮ دارد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Inverter‬‬
‫‪x‬‬ ‫´‪x‬‬
‫‪x‬‬
‫‪OR‬‬ ‫‪x+y‬‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬
‫‪AND‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪(x´+y´)´ = x y‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :10 -5‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪NOR‬‬
‫دو ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط در ﺷﻜﻞ ‪ 11 - 5‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ‬
‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻳﻚ ﻣﺘﻤﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو‬ ‫‪OR‬‬ ‫را ﺑﺎ ﻳﻚ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻋﻤﻞ‬ ‫‪OR -invert‬‬
‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺌﻮري‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﻋﻤﻞ‬
‫دﻣﻮرﮔﺎن ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫´ )‪xý´z´=(x+y+z‬‬
‫‪z‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪OR - Invert‬‬

‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫´ )‪(x+y+z‬‬
‫‪z‬‬
‫)ب( ‪Invert_AND‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :11-5‬دو ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ ‪NOR‬‬
‫ﻻزم ﻣﻲدارد ﺗﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي دو ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﺳﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊﻫﺎي ﺳﺎده ﺷﺪه از‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪0‬ﻫﺎ و ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫در اوﻟﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﻛﻪ ﺟﻤﻼت ﺟﻤﻊ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪OR-AND‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺿﺮب دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮدار‬ ‫‪AND‬‬ ‫دﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫‪invert -AND‬‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺑﺎ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪NOR‬‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻚ ﻟﻴﺘﺮال ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺳﻄﺢ دوم ﺑﺮود ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻤﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 12-5‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻪ ﻓﺮم ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪:‬‬
‫‪F = (A + B) (C + D) E‬‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺎ ﺣﺬف ﺣﺒﺎب ﻫﺎ در ﻃﻮل ﻫﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻲ ﺗﻮان‬ ‫‪OR-AND‬‬ ‫اﻟﮕﻮي‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ E‬ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺣﺒﺎب در ورودي ﮔﻴﺖ ﺳﻄﺢ دوم ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪F‬‬
‫‪C‬‬
‫‪D‬‬
‫‪E‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :12-5‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ‪F = (A + B) (C + D) E‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﺗﻤﺎم‬ ‫‪AND–OR‬‬ ‫روال ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار‬
‫را ﺑﻪ ﻳﻚ‬ ‫‪OR‬‬ ‫دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ ،NOR‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﺣﺒﺎﺑﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪invert-AND‬‬ ‫را ﺑﻪ ﻳﻚ‬ ‫ﮔﻴﺖ‪AND‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ‪ OR-invert‬و ﻫﺮ‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﺒﺎب دﻳﮕﺮ در ﻫﻤﺎن ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺒﺮان ﻧﺸﻮد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ وارون ﮔﺮ ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪن‬
‫ﻟﻴﺘﺮال ورودي دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺪار ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)´‪F = (AB´ + A´B) (C + D‬‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺣﺬف ﺣﺒﺎب ﻫﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﺎدل ‪-OR‬‬
‫ﺣﺒﺎب ﻫﺎ در ﭼﻬﺎر ورودي‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻟﻴﺘﺮال ﻫﺎي ورودي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫´‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪F‬‬
‫‪A‬‬
‫´‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫´‪D‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :13-5‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي)´‪ F = (AB´ + A´B) (C + D‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪NOR‬‬
‫‪ 3-5‬ﻣﻨﻄﻖ ﺳﻴﻤﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزيﻫﺎي دو ﺳﻄﺤﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫از‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ‪NOR , NAND‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻫﺎي‬ ‫‪NOR , NAND‬‬ ‫از ﻧﻮع‬
‫)و ﻧﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ( اﻳﻦ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻬﻢﺗﺮاﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫اﻣﻜﺎن وﺟﻮد دارد ﺗﺎ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﻴﻢ ﺑﻴﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي دو ﮔﻴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫‪TTL NAND‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ را ﻣﻨﻄﻖ ﺳﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻳﺎ ﺳﻴﻤﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺳﻴﻤﻲ )‪ (Wired-AND‬را‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﺎز وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه زده ﺷﻮﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد در ﺷﻜﻞ ‪14-5‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺳﻴﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺧﻄﻮط ﺗﺎ ﻣﺮﻛﺰ ﮔﻴﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺗﺎ‬ ‫‪AND‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻴﺖ‬
‫ﺳﻴﻤﻲ )ﻳﺎ اﺗﺼﺎﻟﻲ(‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻤﺒﻠﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از اﺗﺼﺎل‬
‫ﺳﻴﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﭘﻴﺎده ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﺪار ﺷﻜﻞ‪) 14-5‬اﻟﻒ( ﺑﺮاﺑﺮ زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫´)‪F = (AB)´. (CD)´ = (AB + CD‬‬
‫‪NOR‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪AND -OR‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪INVERT‬‬ ‫و ﺑﻪ آن ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺳﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه زده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪ECL‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﺪار ﺷﻜﻞ‪) 14-5‬ب( ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫´] )‪F = (A + B)´ + (C + D)´ = [(A + B) (C + D‬‬
‫و ﺑﻪ آن ﺗﺎﺑﻊ ‪ OR - AND -INVERT‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫´ )‪F = (AB + CD‬‬

‫´ ])‪F = [(A + B) (C + D‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪D‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ AND‬ﺳﻴﻤﻲ در ﮔﻴﺘﻬﺎي‬
‫)ب( ‪ OR‬ﺳﻴﻤﻲ در ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫‪ TTLNAND‬ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﺎز‬
‫‪ECL‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :14-5‬ﻣﻨﻄﻖ ﺳﻴﻤﻲ‬
‫ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﻴﻤﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻴﺖ ﺳﻄﺢ دوم ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ را ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ‬
‫اﺗﺼﺎل ﺳﻴﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺷﻜﻞ ‪ 14-5‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻫﺎي دو ﺳﻄﺤﻲ ﻳﺎ دو ﻃﺒﻘﻪ در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫دارد‪ .‬در ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪AND‬‬ ‫)ﻳﺎ ‪ (NOR‬و دوﻣﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪NAND‬‬
‫اﺗﺼﺎل ﺳﻴﻤﻲ در ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺣﺬف ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 4-5‬ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‬
‫از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮري ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي دو ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ آﻣﻮزﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﮔﻴﺖ ‪ NAND ،OR ،AND‬و ‪ NOR‬را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از اﻧﻮاع‬
‫‪16‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ اول و ﻧﻮع دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ دوم ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻴﻢ‪ ،‬در ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ از ﻓﺮم دو ﺳﻄﺤﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان در ﻫﺮ دو ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻧﻮع ﮔﻴﺖ‬
‫را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﻫﺸﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮم زاﻳﺪ ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫‪NAND-NAND‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ زﻳﺮا در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺳﺎده ﻣﻨﻄﻘﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﻣﻮاردي‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﺳﻄﺢ اول و دوم از ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫از ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﻓﺮم ﻣﻔﻴﺪ دﻳﮕﺮ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺪار ﺻﺮﻓﺎً ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ و ﻳﺎ ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻫﺸﺖ ﻓﺮم ﻣﻔﻴﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪AND -OR‬‬ ‫•‬
‫‪OR -AND‬‬ ‫•‬
‫‪NOR -NOR‬‬ ‫•‬
‫‪NAND -NAND‬‬ ‫•‬
‫‪NAND -AND‬‬ ‫•‬
‫‪NOR-OR‬‬ ‫•‬
‫‪AND-NOR‬‬ ‫•‬
‫‪OR-NAND‬‬ ‫•‬
‫اوﻟﻴﻦ ﮔﻴﺖ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻓﺮم ﻫﺎي ﻓﻮق ﺳﻄﺢ اول ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﮔﻴﺖ در ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ دوم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻫﺮ‬
‫و ‪،OR-AND‬‬ ‫‪AND-OR‬‬ ‫دو ﻓﺮﻣﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺳﻄﺮ آﻣﺪهاﻧﺪ دوﮔﺎن ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮم ﻫﺎي‬
‫ﻓﺮم ﻫﺎي دو ﺳﻄﺢ اﺻﻠﻲ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻗﺒﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮمﻫﺎي‬
‫در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻗﺒﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮم ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻧﻴﺰ‬ ‫‪NOR-NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND -NAND‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪AND -OR -INVERT‬‬ ‫‪ 1-4-5‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﺮح‬ ‫‪AND -NOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NAND-AND‬‬ ‫دو ﻓﺮم‬
‫را اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮم‬ ‫‪AND -OR-INVERT‬‬ ‫داد‪ .‬ﻫﺮ دو ﺗﺎﺑﻊ ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ ‪ ،15-5‬ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﺎ ﻳﻚ وارون ﮔﺮ در ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮم ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪AND -OR‬‬ ‫‪ ،AND-NOR‬ﻫﻤﺎن ﻋﻤﻞ‬
‫زﻳﺮ را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪AB=(F) ´+CD+E‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻣﻌﺎدل دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ ‪ ،NOR‬ﻧﻤﻮدار ﺷﻜﻞ ‪15-5‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬در‬ ‫‪E‬‬ ‫)ب( ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺣﺒﺎبﻫﺎ را از ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي ورودي‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﮔﻴﺖ ﺳﻄﺢ دوم ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻄﺢ اول اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان‬
‫ﻫﺮ ﺣﺒﺎب ﻳﻚ وارون ﮔﺮ در ازاء ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮان وارون ﮔﺮ‬
‫‪NAND-AND‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪار ﺷﻜﻞ ‪) 15-5‬پ(‪ ،‬ﻓﺮم‬ ‫‪E‬‬ ‫را ﺣﺬف ﻛﺮد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ‪ AND-OR-INVERT‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪E‬‬
‫)پ( ‪AND_NAND‬‬ ‫)ب( ‪AND_NAND‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪AND_NOR‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :15-5‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪ AND -OR -INVERT‬؛‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ دارد‪ .‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي‬ ‫‪AND -OR‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ وارون ﮔﺮ اﺿﺎﻓﻲ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪AND-OR-INVERT‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ ﺳﺎده ﺷﻮد )ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪0‬ﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ(‪،‬‬
‫از داﺧﻞ وارون ﮔﺮ‬ ‫´‪F‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪AND -OR‬‬ ‫را ﺑﺎ ﺑﺨﺶ‬ ‫´‪F‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺗﺎﺑﻊ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ در ﻣﻮرد ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪ AND-OR-INVERT‬ﺑﺪﻧﺒﺎل آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪OR -AND -INVERT‬‬ ‫‪ 2-4-5‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫را اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪OR-AND -INVERT‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪NOR-OR‬‬ ‫و‬ ‫‪OR-NAND‬‬ ‫ﻓﺮم ﻫﺎي‬
‫را ﺗﺪاﻋﻲ‬ ‫‪OR-AND‬‬ ‫ﻓﺮم ﻫﺎ در ﺷﻜﻞ ‪ 16-5‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮم‪ ،OR-NAND‬ﻓﺮم‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ در ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ‪ ،NAND‬ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﺎ ﺣﺒﺎب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫´]‪F = [(A+B)(C+D)E‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪B‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪D‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪E‬‬
‫)پ( ‪NOR_OR‬‬ ‫)ب( ‪OR_NAND‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪OR_NAND‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :16 -5‬ﻣﺪارﻫﺎي ‪ OR -AND -INVERT‬؛ ´]‪F=[(A+B)(C+D)E‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺷﻜﻞ ‪) 16-5‬ب( ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺪار‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮم دﻳﮕﺮ ﮔﻴﺖ‬
‫در )پ( ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل دواﻳﺮ ﻛﻮﭼﻚ از وروديﻫﺎي ﮔﻴﺖ ﺳﻄﺢ دوم ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي‬
‫اﺳﺖ‬ ‫‪NOR-OR‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺳﻄﺢ اول ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺪار ﺷﻜﻞ ‪) 16 -5‬پ( ﻳﻚ ﻓﺮم‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ 14-5‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪OR-AND -INVERT‬‬ ‫و ﻗﺒﻼً ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ اﺣﺘﻴﺎج دارد‪.‬‬ ‫‪OR-AND -INVERT‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫را ﺑﺎ ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ´‪F‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ ﺳﺎده ﺷﻮد‬
‫‪F‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫´‪F‬‬ ‫از ﺑﺨﺶ ‪ ،INVERT‬ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫´‪F‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر‬ ‫‪OR-AND‬‬
‫در ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻜﻞ‪) 17-5‬اﻟﻒ( را ﺑﻪ ﻓﺮم دو ﺳﻄﺤﻲ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪0‬ﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮبﻫﺎي ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪F´ = xý+ xy´+z‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺮﻣﺎل اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪.‬‬

‫´)‪F= (xý +xy´ +z‬‬
‫´‪F = xý´z´ +xyz‬‬
‫و‬ ‫‪AND -NOR‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻫﺎي‬ ‫‪AND -OR -INVERT‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم‬
‫در ﺷﻜﻞ‪) 17-5‬ب( دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ در ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬ ‫‪NAND-AND‬‬
‫ﻳﻚ ورودي ﻳﺎ ﮔﻴﺖ وارونﮔﺮ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫‪ NAND-AND‬ﺑﻪ ﮔﻴﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ وارون ﮔﺮ‬ ‫‪zé‬‬ ‫از‬ ‫‪z‬‬ ‫ﺑﻪ آن ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﻋﻮض‬ ‫‪AND-NOR‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎده ﺷﺪه اي از ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪OR-AND -INVERT‬‬ ‫اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮم ﻫﺎي‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت‪ ،‬اﺑﺘﺪا ‪1‬ﻫﺎ را در ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ‪.‬‬

‫)‪F´ = (x+y+z)(x´+y´+z‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺮﻣﺎل ‪ F‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻓﺮم زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫´])‪F=[(x+y+z)(x´+y´+z‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﺗﺎﺑﻊ را‬ ‫ﻓﺮم‪OR-AND - INVERT‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ‪) 17-5‬پ( ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬ ‫‪NOR-OR‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪OR-NAND‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﻓﺮم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪F = xý´z´ + xyz‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪F= xý + xy´+ z‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬
‫)اﻟﻒ( ´ )‪F = (xý + xy´ + z‬‬
‫´‪x‬‬ ‫´‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪F‬‬
‫´‪y‬‬ ‫´‪y‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪NAND _AND‬‬ ‫‪AND_NOR‬‬
‫)ب( ´ )‪F = (xý + xy´ + z‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F‬‬
‫´‪x‬‬ ‫´‪x‬‬
‫´‪y‬‬ ‫´‪y‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪NOR_OR‬‬ ‫‪OR_NAND‬‬
‫)پ( ´ ])‪F=[(x + y + z) (x´ + y´ + z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :17-5‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي دو ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪F‬‬
‫‪ 5-5‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ OR‬اﻧﺤﺼﺎري‬
‫اﻧﺤﺼﺎري )‪ (XOR‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ⊕ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻚ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪OR‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را اﺟﺮا ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪x⊕y = xy´+xý‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮدوآﻧﻬﺎ ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪y‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪x‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫‪1‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻧﺤﺼﺎري )‪(XNOR‬ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻫﻢ ارزي ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻋﻤﻞ زﻳﺮ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫را اﺟﺮا ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫´‪(x⊕y)´= xy +xý‬‬
‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪NOR‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﺎ دﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻧﺤﺼﺎري ﻣﺘﻤﻢ ‪ OR‬اﻧﺤﺼﺎري اﺳﺖ‪:‬‬
‫´)‪(x⊕y‬‬ ‫´)‪=(xy´+xý‬‬
‫‪.‬‬ ‫)´‪=(x´+y)(x+y‬‬
‫‪.‬‬ ‫´‪= xy +xý‬‬
‫رواﺑﻂ زﻳﺮ در ﻣﻮرد ‪ OR‬اﻧﺤﺼﺎري ﻣﻌﺘﺒﺮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪x⊕0=x‬‬
‫´‪x⊕1=x‬‬
‫‪x⊕x=0‬‬
‫‪x⊕x´=1‬‬
‫´)‪x⊕y´=x´⊕y=(x⊕y‬‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ رواﺑﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺟﺪول درﺳﺘﻲ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ⊕ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت‬

‫اﻧﺤﺼﺎري ﺧﺎﺻﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﻮﻟﻲ ﻫﻢ ارزي ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي را دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪A⊕B=B⊕A‬‬
‫و‬
‫‪(A⊕B)⊕C=A⊕(B⊕C)=A⊕B⊕C‬‬
‫اﻧﺤﺼﺎري ﺑﺪون ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫‪OR‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ورودي ﮔﻴﺖ‬
‫اﻧﺤﺼﺎري ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه را ﻧﻴﺰ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺗﻌﻮﻳﺾ اﻧﺪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ را ﺑﺪون ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻧﺤﺼﺎري ﺑﺎ ورودي ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺸﻜﻞ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫را دارﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ دو ورودي آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫‪NOT‬‬ ‫و‬ ‫‪OR ،AND‬‬ ‫اﻧﺤﺼﺎري دو ورودي ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ ‪) 18-5‬اﻟﻒ( دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪x⊕y‬‬
‫‪y‬‬
‫)اﻟﻒ( ﺑﺎ ﮔﻴﺘﻬﺎي ‪AND-OR-NOT‬‬
‫‪x‬‬
‫‪x⊕y‬‬
‫‪y‬‬
‫)ب( ﺑﺎ ﮔﻴﺘﻬﺎي ‪NAND‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :18-5‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﮔﻴﺖ ‪XOR‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫اﻧﺤﺼﺎري را ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﮔﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪) 18-5‬ب( ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫دو ﻃﺒﻘﻪ دﻳﮕﺮ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫را اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎي‬ ‫)´‪(xy)´=(x´+y‬‬ ‫اول ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ورودي ﻫﺎ را ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪(x´+y´) x + (x´+y´)y‬‬
‫‪= xy´ + xý‬‬
‫‪.‬‬
‫‪=x⊕y‬‬
‫اﻧﺤﺼﺎري ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﻳﻦ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﻣﺤﺪودي ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻛﺮات ﺿﻤﻦ ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﻲ و ﺧﻄﺎﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺧﻄﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-5-5‬ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد‬
‫اﻧﺤﺼﺎري ﺑﺎ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺳﻤﺒﻞ ⊕ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻋﻤﻠﮕﺮ‬

‫ﺑﻮﻟﻲ ﻣﻌﺎدﻟﺶ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻳﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪A⊕B⊕C= (AB´+A´B)C´+(AB+A´B´)C‬‬
‫‪= ABĆ´+A´BC´+ABC +A´BĆ‬‬
‫)‪= Σ(1,2,4,7‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ‪ OR‬اﻧﺤﺼﺎري ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﺣﺎﻟﺖ دو‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮه‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻣﻲﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺎز اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮه را ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻞ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻓﺮدي از ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮم اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪111‬‬ ‫و‬ ‫‪100 ،010 ،001‬‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﺪدي آﻧﻬﺎ‬
‫‪ 101 ،011 ،000‬و‪110‬‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮوم دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﺗﺎﺑﻊ ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻓﺮدي‬
‫‪n‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫در ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻮده و ﺗﻌﺪاد زوﺟﻲ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﺪدي آﻧﻬﺎ ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪2ˆn /2‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ‬
‫ﻓﺮدي ‪ 1‬دارد ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد ﺑﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ آن در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻔﺎف ﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺷﻜﻞ‪) 19-5‬اﻟﻒ(‬

‫ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ ‪ XOR‬ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎ‬
‫دارﻧﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد از ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ اش ﺗﻌﺪاد ﻓﺮدي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪BC‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪BC‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪A 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪A 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﺎﺑﻊ زوج‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد‬
‫´ )‪F=(A⊕B⊕C‬‬ ‫‪F=A⊕B⊕C‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 19-5‬ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ XOR‬ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ زوج اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪) 19-5‬ب(‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ زوج ﺳﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ )از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد زوﺟﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ در ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم‪،‬‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮﻣﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ در آن ‪ 1‬ﻧﻴﺴﺖ(‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫)اﻟﻒ( ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد ﺳﻪ ورودي‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫)ب( ﺗﺎﺑﻊ زوج ﺳﻪ ورودي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :20-5‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ﻓﺮد و زوج‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد ‪ 3‬ورودي را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﮔﻴﺖ دو ورودي ﻫﻢ ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ ‪) 20-5‬اﻟﻒ(‬

‫‪XNOR‬‬ ‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﮔﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ ‪) 20 -5‬ب( ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ دﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮي‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫اﻛﻨﻮن ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﻢ‪.‬‬
‫‪A⊕B⊕C⊕D‬‬ ‫)‪=(AB´+A´B)⊕(CD´+C´D‬‬
‫)‪=(AB´+A´B)(CD+C´D´)+(AB+A´B´)(CD´+C´D‬‬
‫)‪=Σ(1,2,4,7,8,11,13,14‬‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ داراي ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪16‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫در ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪1‬‬ ‫در ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﺪدي ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ داراي ﺗﻌﺪاد زوﺟﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻓﺮدي‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺗﺎﺑﻊ در ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻫﺮ ﻣﻴﻨﺘﺮم از اﻋﺪاد ﺳﻄﺮ و‬
‫ﺳﺘﻮن ﻣﺮﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪CD‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪CD‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪A‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪B‬‬
‫‪B‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﺎﺑﻊ زوج‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد‬
‫’)‪F= (A ⊕ B ⊕ C ⊕ D‬‬ ‫‪F= A ⊕ B ⊕ C ⊕ D‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :21-5‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ ‪ XOR‬ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻜﻞ ‪) 21-5‬اﻟﻒ( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد ﻫﻢ‬ ‫‪1‬‬ ‫اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ ﻫﻤﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺗﻌﺪاد ﻓﺮدي‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ زوج اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ ‪) 21-5‬ب( ﺗﺎﺑﻊ زوج ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد زوﺟﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ در ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-5-5‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭼﻚ ﺗﻮازن‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ‪ XOR‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺪ ﻫﺎي ﻋﻴﺐ ﻳﺎب و ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻄﺎ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ اول ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎ در ﺣﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن‪ ،‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺎم دودوﻳﻲ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﻌﺪاد ‪ 1‬ﻫﺎ را زوج ﻳﺎ ﻓﺮد ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎم‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن‪ ،‬ارﺳﺎل و ﺳﭙﺲ در ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎ ﭼﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺗﻮازن ﭼﻚ ﺷﺪه ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ارﺳﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﻄﺎ اﻋﻼم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺪاري ﻛﻪ ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن را در ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻮازن ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺪاري ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮازن را در ﺳﻤﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﭼﻚ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻳﻚ ﭘﻴﺎم ﺳﻪ ﺑﻴﺘﻲ را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن زوج ارﺳﺎل ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ x‬و‪ y‬و‪z‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ ،22-5‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ را ﺑﺮاي ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻮازن ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺑﻴﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺎم را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ورودي ﺑﻪ ﻣﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن ‪ ،P‬ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮري ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ‪1‬ﻫﺎ را زوج ﻛﻨﺪ )از ﺟﻤﻠﻪ ‪ .(P‬از‬ ‫‪P‬‬ ‫ﺗﻮازن زوج‪ ،‬ﺑﻴﺖ‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ زﻳﺮا ﺑﺮاي ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪P‬‬ ‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺎم ﺳﻪ ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫ﺑﻴﺖ‬

‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :22-5‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻮازن زوج‬
‫ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪P‬‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫دارﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻓﺮدي‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻮازن در ﺷﻜﻞ ‪) 23-5‬اﻟﻒ( ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻪ ﺑﻴﺖ ﭘﻴﺎم‪،‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﻴﺖ ﺗﻮازن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ارﺳﺎل ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺪار ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن ﺑﺮاي‬
‫ﭼﻚ ﻛﺮدن ﺧﻄﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ارﺳﺎل‪ ،‬وارد ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﺗﻮازن‬
‫زوج ارﺳﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد زوﺟﻲ ‪ 1‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫‪z‬‬
‫)اﻟﻒ( ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻮازن زوج ‪ 3‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬
‫‪z‬‬
‫‪p‬‬
‫)ب( ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن زوج ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :23 -5‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻮﻟﺪ و ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن‬
‫‪P=x⊕y⊕z‬‬
‫ﺧﻄﺎ در ﺣﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺗﻌﺪاد ﻓﺮدي ‪ 1‬دارد‪ ،‬و‬
‫‪C‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ رخ داد ﺧﻄﺎ در ﺣﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رخ داد ﺧﻄﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻄﺎ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 24-5‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻓﺮد‬
‫ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن زوج اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻫﺸﺖ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﺎ ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫داراي ﺗﻌﺪاد ﻓﺮدي ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪) 23 -5‬اﻟﻒ( اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن را ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ XOR‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪C = x⊕y⊕z⊕p‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ درﻳﺎﻓﺘﻲ‬ ‫ﭼﻚ ﺧﻄﺎي ﺗﻮازن‬

‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :24-5‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن زوج‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن در ﺷﻜﻞ‪) 23-5‬ب( ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻮازن را ﺑﺎ ﻣﺪار ﺷﻜﻞ‪)23-5‬ب( ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ‬
‫ورودي ‪ p‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ‪ 0‬ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدد و ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ‪ p‬ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﻮد دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫از ﮔﻴﺖ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪z‬‬ ‫ﺑﻮده و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ‬ ‫‪z⊕0=z‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻣﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮازن از ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻮازن و ﻧﻴﺰ ﭼﻚ ﻛﻨﻨﺪه داراي ﻧﻴﻤﻲاز‬
‫ﻛﻞ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﺪدي آﻧﻬﺎ ﺗﻌﺪاد زوج ﻳﺎ ﻓﺮدي ‪ 1‬دارﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زوﺟﻲ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫‪XNOR‬‬ ‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﮔﻴﺖ واﻗﻊ در ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻻزم را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 6-5‬زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري )‪(HDL‬‬
‫زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري‪ ،‬زﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﺖ اﻓﺰار ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل را ﺑﻪ ﻓﺮم‬
‫ﻣﺘﻨﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ زﺑﺎن‪ ،‬ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎ‬
‫ﺣﻮل ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖاﻓﺰاري و رﻓﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮان از آن‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ و دﻳﮕﺮ ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زﺑﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻛﺮدن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ و ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻫﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﺑﺎن ﺗﺒﺎدل ﺑﻴﻦ دو ﻃﺮاح ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬ﻣﺤﺘﻮاي زﺑﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺛﺮ و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ ذﺧﻴﺮه ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و ﭘﺮدازش ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﺮماﻓﺰار‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺮدازش ‪ HDL‬دو ﻛﺎرﺑﺮد وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬ ‫•‬
‫ﺳﻨﺘﺰ‬ ‫•‬
‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ از ﺳﺎﺧﺘﺎر و رﻓﺘﺎر ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬

‫را ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده و ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎز ﺗﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﻮدار زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ رﻓﺘﺎر ﺳﺨﺖاﻓﺰار را ﻗﺒﻞ از‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در ﻃﺮاﺣﻲ را ﺑﺪون‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ آن‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺧﻄﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺣﻴﻦ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬
‫رﻓﻊ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺻﻼح ﻋﺒﺎرت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در‬
‫ﻃﺮح را ﺗﺴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻃﺮح‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺻﺤﺖ ﻋﻤﻞ آن ﺑﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻃﺮح و ﺗﺴﺖ آن ﺑﻪ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫اﺑﺘﺪا در‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ ﻛﻪ در ‪ HDL‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در‬ ‫‪netlist‬‬ ‫ﺳﻨﺘﺰ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن از ﻗﻄﻌﺎت و اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫‪netlist‬‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻟﻴﺴﺘﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻣﺪل ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ را ﻣﻲﺗﻮان در ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻳﺎ ﻃﺮح ﺑﻮرد ﻣﺪار ﭼﺎﭘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻨﺘﺰ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻞ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در زﺑﺎن ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪،‬‬
‫در ﻋﻮض ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺪ ﻣﻨﺘﺞ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ در آن دﺳﺘﻮر‬
‫‪HDL‬‬ ‫اﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻛﺪ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﺘﺰ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮ روال ﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺷﺎﻣﻞ آن ﺑﺨﺶ از ﻳﻚ ﻃﺮاﺣﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻧﺮماﻓﺰار‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻨﻌﺖ ‪HDL‬ﻫﺎي اﻧﺤﺼﺎري ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻳﺎ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬دو اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ VHDL :‬و ‪ VHDL .Verilog HDL‬ﻳﻚ زﺑﺎن ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫‪IEEE‬‬ ‫وﺳﻴﻠﻪ‬
‫وزارت دﻓﺎع ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﺎري و در داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ Verilog‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زﺑﺎن اﻧﺤﺼﺎري ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ‪ Cadence Data System‬ارﺗﻘﺎء‬
‫‪Open Verilog‬‬ ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﻛﻨﺘﺮل آن را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫زﺑﺎن ﺳﺨﺖ ﺗﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Verilog‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺮد‪VHDL.‬‬ ‫)‪ (OVI‬ﻣﺤﻮل‬ ‫‪International‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺳﺎدهﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ آن را در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﭼﻮن‪Verilog‬‬
‫ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﻨﻬﺎ درﺑﺎره‬ ‫‪Verilog HDL‬‬ ‫اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻫﺎي‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬ ‫‪Verilog‬‬
‫ﻧﻮﻋﻲ زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-6-5‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺪول‬
‫داراي دﺳﺘﻮر زﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺠﺎزي ﻛﻪ در زﺑﺎن‬ ‫‪Verilog HDL‬‬ ‫زﺑﺎن‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪100‬‬ ‫ﺣﺪود‬ ‫‪Verilog‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎ‪،‬‬
‫از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺣﺮوف ﻛﻮﭼﻚ و ﺷﻨﺎﺳﻪﻫﺎﻳﻲ دارد ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﺑﺎن را ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادي از ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي اﻳﻦ زﺑﺎن ﻛﻪ از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح‬
‫ذﻳﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪module‬‬ ‫‪input‬‬ ‫‪wire‬‬ ‫‪Or‬‬
‫‪endmodule‬‬ ‫‪output‬‬ ‫‪and‬‬ ‫‪not‬‬
‫ﻫﺮ ﻣﺘﻦ ﺑﻴﻦ دو اﺳﻠﺶ )‪ (//‬و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫و ﻧﺎم ﻫﺎي ﺣﺴﺎس ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪Blank‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻣﺪول ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﺳﺎﺧﺘﺎري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Verilog‬‬ ‫ﺣﺮوف ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪end module‬‬ ‫آﻏﺎز و ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪module‬‬ ‫اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ زﺑﺎن ﻣﺜﺎل ﺳﺎدهاي را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ‪ HDL‬ﻣﺪار ﺷﻜﻞ‪ 25-5‬در ﻣﺜﺎل ‪ 3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻲ ﻛﻪ دو اﺳﻠﺶ‬
‫دارد ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﺳﺖ و ﻋﻤﻞ ﻣﺪار را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬دوﻣﻴﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﻣﺪول را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺎم‬
‫و ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﭘﻮرت ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎم )در اﻳﻨﺠﺎ ‪ (smpl-circuit‬ﻳﻚ ﺷﻨﺎﺳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاي ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻣﺪول ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻫﺎ ﻧﺎم ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻗﺎﺑﻞ ارﺟﺎع ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ از ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي اﻟﻔﺒﺎ‬
‫ﻋﺪدي و زﻳﺮ ﺧﻂ )‪ (-‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺴﺎس ﺑﻪ اﻧﺪازه اﻧﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‬
‫اﻟﻔﺒﺎﻳﻲ و ﻳﺎ ﺧﻂ ﺗﻴﺮه ﺷﺮوع ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻋﺪد ﺷﺮوع ﻛﺮد‪.‬‬
‫راﺑﻄﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺪول ﺑﺮاي ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت )ﻣﺨﺎﺑﺮه( ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل‬ ‫‪Port List‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﭘﺮاﻧﺘﺰﻫﺎ ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪه و از‬ ‫ﻣﺪارﻧﺪ‪Port List.‬‬ ‫ﭘﻮرت ﻫﺎ‪ ،‬وروديﻫﺎ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي‬
‫وﻳﺮﮔﻮل ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻟﻴﺴﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎرت ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ وﻳﺮﮔﻮل );(‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪:3‬‬
‫‪//Description of simple circuit‬‬
‫;)‪Module smpl-circuit (A ̦ B ̦ C ̦X ̦ Y‬‬
‫;‪Input A ̦ B ̦ C‬‬
‫;‪Output X ̦ Y‬‬
‫;‪Wire e‬‬
‫;)‪And g1 (e ̦A ̦ B‬‬
‫;)‪Not g2 (y ̦c‬‬
‫;)‪Or g3(x ̦e ̦ y‬‬
‫‪End module‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪e‬‬
‫‪g1‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪g3‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪g2‬‬ ‫‪y‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :25-5‬ﻣﺪاري ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﺒﺎرت ‪ HDL‬ﻣﺜﺎل ‪3‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺮوف ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر وﺿﻮح ﺑﺎ ﺧﻂ ﭘﺮ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺪام‬ ‫‪output ،input‬‬ ‫رﻧﮓ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻮرت ﻫﺎ ورودي و ﻛﺪام ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺗﺼﺎﻻت دروﻧﻲ در ﻧﻘﺶ ﺳﻴﻢﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫‪wire‬‬ ‫ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪e‬‬ ‫ﻣﺪار داراي ﻳﻚ اﺗﺼﺎل داﺧﻠﻲ در‬
‫ﻣﺪار ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﻏﻴﺮه و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺧﺮوﺟﻲ و‬ ‫‪g2‬‬ ‫و‬ ‫‪g1‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﺎم اﺧﺘﻴﺎري ﻣﺜﻞ‬
‫ورودي ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ وﻳﺮﮔﻮل از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪه و در داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰاﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺧﺮوﺟﻲ در اﺑﺘﺪا ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ از آن ورودي ذﻛﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﮔﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪول ﺑﺎ‬ ‫‪y‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه ‪ ،‬داراي ﺧﺮوﺟﻲ ‪ x‬و ورودي ﻫﺎي ‪ e‬و‬ ‫‪g3‬‬ ‫ﻛﻪ‬ ‫‪OR‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ وﻳﺮﮔﻮل‬ ‫‪endmodule‬‬ ‫ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
‫);( ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﺲ از ‪ endmodule‬ﻧﻘﻄﻪ وﻳﺮﮔﻮل ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 2-6-5‬ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﮔﻴﺖﻫﺎ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻢ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارات دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﺑﻴﻦ ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻘﺪاري ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺑﻴﻦ ورودي ﺗﺎ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬در ‪ Verilog‬ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ و ﺳﻤﺒﻞ‬
‫‪ #‬ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﻳﻚ واﺣﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ زﻣﺎن ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رﻫﻨﻤﻮن ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ‬
‫)‪ (backquote‬ﺷﺮوع‬ ‫" " ̓‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رﻫﻨﻤﻮنﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ‬ ‫‪timescale‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ رﻫﻨﻤﻮﻧﻲ ﻗﺒﻞ از اﻋﻼن ﻣﺪول ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از رﻫﻨﻤﻮن‬
‫‪ timescale‬در زﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫̓‪timescale 1ns/ 100 Ps‬‬
‫ﻋﺪد اول ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺑﺮاي زﻣﺎنﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪد دوم دﻗﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫‪0.1ns‬‬ ‫ﻛﻪ ﺗﺤﺖ آن ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻫﺎ ﮔﺮد ﺷﺪه اﻧﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎز واﺣﺪ زﻣﺎن ﻣﻌﻴﻨﻲ را‪ ،‬ﻣﺜﻞ ‪ ،1ns‬ﭘﻴﺶ ﻓﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪timescale‬‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬واﺣﺪ زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻓﺮض را اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻠﻲ را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﻫﺮ ﮔﻴﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪:4‬‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ NOT ،OR ،AND‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ ‪ 20ns ،30ns‬و‪ 10ns‬را دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺪار‬
‫ﺗﻐﻴﺮ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪-5‬‬ ‫‪111‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪000‬‬ ‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺷﻮد و ورودي ﻫﺎ از‬
‫‪ 26‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪10ns‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﺎﺧﻴﺮ‬ ‫‪y‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ وارونﮔﺮ در‬
‫در‬ ‫‪x‬‬ ‫در‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺗﺎﺧﻴﺮ از‬ ‫‪30ns‬‬ ‫ﭘﺲ از‬ ‫‪e‬‬ ‫در‬ ‫‪AND‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪t=50ns‬‬ ‫ﻣﻲرود و ﺳﭙﺲ در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪t=30ns‬‬
‫ﻗﺒﻞ در ورودي اش اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ‬ ‫‪20ns‬‬ ‫از ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻛﻪ در‬ ‫‪OR‬‬ ‫در ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺛﺒﺎت‬ ‫‪1‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ورودي ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً در‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺟﺮﻗﻪ ﻣﻨﻔﻲ اﻳﺠﺎد‬ ‫‪20ns‬‬ ‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﮔﻴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از آن ﺑﺮاي ﻣﺪت‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪//Description of circuit with delay‬‬
‫;) ‪Module circuit – with - delay (A ̦ B ̦ C ̦X ̦ Y‬‬
‫;‪Input A ̦ B ̦ C‬‬
‫;‪Wire e‬‬
‫;)‪And # (30) g1 (e ̦A ̦ B‬‬
‫;)‪Or # (20) g3(x ̦e ̦ y‬‬
‫;)‪Not# (10) g2 (y ̦c‬‬
‫واﺣﺪ زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ورودي‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬

‫)‪(ns‬‬ ‫‪ABC‬‬ ‫‪yex‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪000‬‬ ‫‪101‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪101‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪001‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪001‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪010‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪010‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪011‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :26-5‬ﺟﺪول ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﭘﺲ از ﺗﺎﺧﻴﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻳﻚ ﻣﺪار ﺑﺎ ‪ ،HDL‬ﻻزم اﺳﺖ ورودي ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎز ﺑﻪ ﻣﺪار‬
‫ﻛﻪ ﻣﺤﺮك را ﺑﺮاي ﻳﻚ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻚ ﺗﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﻃﺮح ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺪون آن ﻛﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ‬
‫اﺿﺎﻓﻲ را اراﺋﻪ ﻛﻨﻴﻢ روال را ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺳﺎده اي ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
155 NOR ‫ و‬NAND ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ را ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﺪار ﺗﺎﺧﻴﺮ دار ﻧﺸﺎن‬ HDL ‫ اﻳﻦ ﻣﺜﺎل‬:5 ‫ﻣﺜﺎل‬
:‫ دو ﻣﺎژول در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه اﺳﺖ‬.‫ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك‬ •
‫ﻣﺎژول ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪار‬ •
‫و‬ reg ‫ ورودي ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪار ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬.‫ﭘﻮرت ﻧﺪارد‬ stimcrct ‫ﻣﺪول ﻣﺤﺮك‬
cwd ‫ﺑﺎ‬ circuit -with -delay .‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬ wire ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
HDL ‫ ﻋﺒﺎرت‬5 ‫ ﻣﺜﺎل‬.‫ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻳﺎ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
//stimulus for simple circuit
Module stimulus ;
reg A ̦ B ̦ C;
Wire X ̦ Y ;
circuit – with - delay cwd (A ̦ B ̦ C ̦X ̦ Y );
initial
begin
A= 1´ b0 ; B= 1´ b0 ; C= 1´ b0 ;
#100
A= 1´ b1 ; B= 1´ b1 ; C= 1´ b1 ;
#100 $ finish ;
End
endmodule
//Description of circuit with delay
Module circuit – with - delay (A ̦ B ̦ C ̦X ̦ Y );
Input A ̦ B ̦ C;
Output X ̦ Y ;
Wire e;
and # (30) g1(e ̦A ̦ B );
or # (20) g3(x ̦e ̦ y);
not# (10) g2(y ̦c );
endmodule
www.txt.ir
‫ﻋﺒﺎرت ‪ initial‬ورودي ﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي ‪ begin‬و ‪ end‬را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در‬
‫̓ ‪ 1‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻳﻚ‬ ‫‪b0‬‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﺑﺎ‬ ‫‪ABC = 000‬‬ ‫آﻏﺎز‬
‫ﺛﺎﻧﻴﻪ دﻳﮕﺮ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪100ns‬‬ ‫رﻗﻢ دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ (.‬ﭘﺲ از‬
‫ﻃﻮل ﻣﻲ ﻛﺸﺪ‪.‬‬ ‫‪200ns‬‬ ‫‪ $‬ﻳﻚ ﺗﻜﻠﻴﻒ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ (.‬زﻣﺎن ﻛﻞ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬ ‫)‪finish‬‬
‫ورودي ﻫﺎي ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﭘﺲ از ‪ ،100ns‬از ‪ 0‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در اوﻟﻴﻦ ‪ ،10ns‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﭘﺲ از‬ ‫‪y‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪30ns‬‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ x‬ﻫﻢ در اوﻟﻴﻦ‬ ‫‪y‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪150ns‬‬ ‫ﻣﻲ رود و در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪130ns‬‬ ‫ﭘﺲ از‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻣﻲ رود‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪110ns‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ دﻗﻴﻘﺎً در ﺟﺪول ‪ 3-5‬ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 3-6-5‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺪاوم ﻳﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻛﻠﻤﻪ‬ ‫‪Verilog HDL‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ در‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از آن ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ آﻣﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫‪assign‬‬ ‫ﻛﻠﻴﺪي‬
‫از ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي )&(‪ (l) ،‬و )~( ﺑﻪ‬ ‫‪Verilog HDL ،OR‬‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ از ﻋﻼﻣﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪار ﺳﺎده‬ ‫‪NOT‬‬ ‫و‬ ‫‪OR ،AND‬‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 25-5‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫; )‪assign x = ( A & B) l ~ C‬‬
‫‪HDL‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :6‬ﻋﺒﺎرت‬
‫اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪاري ﻛﻪ ﺑﺎ دو ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪:‬‬
‫‪x = A + + BC B´D‬‬
‫´‪y = BĆ + BC´D‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دو ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪D‬‬ ‫و‬ ‫‪C ،B ،A‬‬ ‫و ﭼﻬﺎر ورودي‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻣﺪار داراي دو ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪ assign‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻮل را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪// circuit specified with Boolean expressions‬‬
‫;)‪Module circuit – bln (x ̦ y ̦ A ̦B ̦ C ̦ D‬‬
‫;‪Input A ̦ B ̦ C ̦ D‬‬
‫;)‪Assign x = A | (B&C) | (~B & D‬‬
‫;)‪Assign y = (~B & C) | (B & ~C & ~D‬‬
‫درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺗﺮﺳﻴﻢ در ﻳﻚ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺪار دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻣﺪاري‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ‬
‫ﭘﺮدازش ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻏﻴﺮه ﺑﻪ‬ ‫‪or ،and‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻫﺎي ‪ ،HDL‬ﺑﺎ ﻟﻐﺎت ﻛﻠﻴﺪي‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ‪ Primitives‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫‪Primitive‬ﻫﺎي دﻳﮕﺮي را ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪول اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪارﻫﺎ‬
‫ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از راه ﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻓﺮم‬ ‫‪UDP‬‬ ‫را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮ ﻳﺎ‬
‫‪module‬‬ ‫از ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪UDP‬‬ ‫ﺟﺪول‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ آن ﺑﺎ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻫﺎي‬
‫)اﺻﻠﻲ( ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫‪primitive‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻮض ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
‫راه ﻣﻌﺮﻓﻲ ‪ primitive‬اراﺋﻪ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ‪ UDP‬را ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﻞ آن ﺑﺮ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :7‬ﻋﺒﺎرت‬
‫اﺳﺎس دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻳﻚ ﻧﺎم و ﻟﻴﺴﺖ ﭘﻮرت ﻫﺎ‬ ‫‪Primitive‬‬ ‫از ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
‫آورده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻛﻠﻤﻪ‬
‫و ﻗﺒﻞ از ﻫﻤﻪ در ﻟﻴﺴﺖ ﭘﻮرت اﻋﻼم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ورودي‬ ‫‪output‬‬ ‫ﻛﻠﻴﺪي‬
‫)‪ (input‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﻋﻼم ‪ input‬ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻘﺎدﻳﺮﺷﺎن در‬
‫ﺟﺪوﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ در داﺧﻞ‬
‫ﻣﺤﺼﻮر ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ورودي ﺑﺎ )‪ (:‬ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪endtable‬‬ ‫و‬ ‫‪table‬‬ ‫ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﻤﻮاره آﺧﺮﻳﻦ وارده در ﻫﺮ ﺳﻄﺮ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از آن );( ﻣﻲ آﻳﺪ و در ﭘﺎﻳﺎن‬
‫‪ endprimitive‬ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
//User defined primitive (UDP)

Primitive crctp ( x ̦ A ̦ B ̦ C);
Output X;
Input A ̦ B ̦ C;
// Truth table for x(A ̦ B ̦ C )= ∑(0 ̦ 2 ̦ 4 ̦ 6 ̦ 7 )
table
// A B C : X (note that this is only a comment )
0 0 0 : 1;
0 0 1 : 0;
0 1 0 : 1;
0 1 1 : 0;
1 0 0 : 1;
1 0 1 : 0;
1 1 0 : 1;
1 1 1 : 1;
Endtable
Endprimitive
// Instantiate primitive
Module declare- crctp ;
Reg x ̦ y ̦ z ;
Wire w;
Crcpt ( w ̦ x ̦y ̦ z );
endmodule
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻي ﺟﺪول ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺑﻮده و ﺑﻪ‬
‫ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ورودي ذﻛﺮ‬.‫ﻣﻨﻈﻮر آﺷﻨﺎﻳﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‬
.‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬ Primitive ‫ﻧﻴﺰ ﻣﺜﻞ‬ UDP ‫ ﻳﻚ‬.‫ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲ دﻫﺪ‬
ً‫ﻣﺜﻼ‬
Crctp (w, x, y, z)
‫ﻣﺪاري ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ‬
W(x, y, z) = Σ(0, 2, 4, 6, 7)
www.txt.ir
‫اﻳﻦ‬ ‫‪Verilog HDL‬‬ ‫را ﭘﻴﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫‪w‬‬ ‫و ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪z‬‬ ‫و‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫و ورودي ﻫﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد‪ .‬دﻳﮕﺮ ‪HDL‬ﻫﺎ و ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ‬ ‫‪UDP‬‬ ‫ﻧﻮع ﺗﻮﺻﻴﻒ را ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي )‪ (CAD‬روالﻫﺎي دﻳﮕﺮي را ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن‬ ‫‪CAD‬‬ ‫ﺻﻮرت ﺟﺪول اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪاول ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﺮماﻓﺰار‬
‫را ﻣﻌﺮﻓﻲ و ﻣﺜﺎلﻫﺎي‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﻴﺘﻲ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﭘﺮدازش ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪،‬‬
‫ﺳﺎده اي از ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ را اراﺋﻪ دادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫‪ -1‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ NAND‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪F = xy´ + xý + z‬‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬ ‫‪NAND‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫´‪F = A´ (CD´ + B) + BC‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ NOR‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫)´‪F = (AB´ + A´B) (C + D‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪارﻫﺎي ‪ AND-OR-INVERT‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫´)‪F=(AB+CD+E‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪6‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه روﺷﻬﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ و‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻧﻮاع ﻣﺪارﻫﺎي ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻨﻨﺪه در‬
‫ﺣﺎﻻت دودوﻳﻲ و دﻫﺪﻫﻲ اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺒﺎرات ﺿﺮب دودوﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬ ‫•‬
‫روش ﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬ ‫•‬
‫اﻧﻮاع ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺿﺮب دودوﻳﻲ‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﮔﺮﻫﺎ‬ ‫•‬
‫‪ 1-6‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻢ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‪،‬‬
‫ﺑﺤﺚ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻮدن و ﻳﺎ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﻮدن ﻣﺪار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ در دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺗﻌﺪادي ﮔﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ آﻧﻬﺎ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫از زﻣﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ورودي ﻫﺎي ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪار‪ ،‬ﭘﺮدازﺷﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ورودي ﻫﺎ و ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻓﻌﻠﻲ ورودي ﻫﺎ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬
‫ﻗﺒﻠﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪار ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﺎﻻت داﺧﻠﻲ و ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ورودي ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي‪ ،‬ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬و ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎﻳﻲ را از ورودي ﻫﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده و‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎﻳﻲ را ﺑﺮاي ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ ﻣﻔﺮوض‬
‫در ورودي را ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ در ﺷﻜﻞ‪ 1-6‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪M‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﻴﺮ ورودي‬ ‫ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-6‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ‬ ‫‪m‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ورودي از ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻴﺮوﻧﻲ درﻳﺎﻓﺖ و‬ ‫‪n‬‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي و ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫‪1‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ و ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﻫﺎي ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺛﺒﺎت ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻞ ﻣﺪار ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ‪ n‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي‪ 2ˆ n ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ دودوﻳﻲ از وروديﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ از ورودي ﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﺑﺮاي ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ از‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬ ‫‪m‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داﻧﺶ ﻓﺼﻞ ﻫﺎي ﻗﺒﻞ‪،‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺣﺴﺐ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ را ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ‬
‫از ﺗﻮاﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي درك ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﺮات‬

‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪارﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺘﻤﻊ در دﺳﺘﺮس ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﻄﻌﺎت‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺗﻮاﺑﻊ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺧﺎﺻﻲ را ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﻖﮔﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﮔﺮﻫﺎ‪ ،‬دﻳﻜﺪرﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻜﺪرﻫﺎ و‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮﻫﺎ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ‪) MIS‬ﻣﺠﺘﻤﻊ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ( در دﺳﺘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﺪارﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه ‪ ،VLSI‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪارات‬
‫ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺧﺎص )‪ ،(ASIC‬ﺳﻠﻮل ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﻠﻮل ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪MIS‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﻜﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﻃﺮاﺣﻲ‬ ‫‪VLSI‬‬ ‫در داﺧﻞ ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﭼﻨﺪ ‪ ،IC‬وﺻﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-6‬روش ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﺎﺑﻌﻲ را ﻛﻪ ﻣﺪار ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻔﺮوض آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﺪول‬
‫درﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ از ﻋﻤﻞ ﻣﺪار ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺎ ﻧﺎم‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻳﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ از ﻛﺎر آن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر دﺳﺘﻲ ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﻳﺎ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﺟﺮا ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم در ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﻣﺪار از ﻧﻮع ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ و ﻧﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺣﺎوي ﮔﻴﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﭘﺴﺨﻮرد ﻳﺎ‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺴﺨﻮرد‪ ،‬اﺗﺼﺎﻟﻲ اﺳﺖ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺑﻪ ورودي ﮔﻴﺖ‬
‫دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﺶ ورودي آن را )ﮔﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲ( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي‬
‫ﭘﺴﺨﻮردي در ﻳﻚ ﻣﺪار دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ ﻣﺪار از ﻧﻮع ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﺎ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﭘﻴﺶ رﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺪار ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﺪار را از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﻳﺎ ﺟﺪاول درﺳﺘﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻗﺒﻠﻲ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻻزم ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺪارﻫﺎﻳﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-2-6‬ﺗﻬﻴﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺧﺮوﺟﻲ از ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺧﺮوﺟﻲ از ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﮔﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ورودي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي دﻟﺨﻮاه‬
‫ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي و ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺧﻮرده ﻗﺒﻠﻲ اﻧﺪ را ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري دﻳﮕﺮي‬
‫ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 2‬را ﺗﺎ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﺪار اداﻣﻪ دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه در ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي اوﻟﻴﻪ ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫آورﻳﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺷﻜﻞ‪ 2-6‬روال ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ F1‬و‪F2‬‬ ‫و دو ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪C‬‬ ‫و‬ ‫‪B ،A‬‬ ‫دارﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺪار داراي ﺳﻪ ورودي دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪ T1‬و‪ .T2‬ﺧﺮوﺟﻲ‪F2‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي اﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬
‫ﺳﺎدﮔﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺳﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬
‫از‪:‬‬
‫‪F2 = AB + AC + BC‬‬
‫‪T1 = A + B + C‬‬
‫‪T2 = ABC‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ را ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫‪T3 = F´2 T1‬‬
‫‪F1 = T3 + T2‬‬
‫و ‪ ،C‬ﻳﻜﺴﺮي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮم زﻳﺮ‬ ‫‪B ،A‬‬ ‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬ ‫‪F1‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪:‬‬
‫‪F1=T3+ T2‬‬ ‫‪= F´2 T1 + ABC‬‬
‫‪.‬‬
‫‪= (AB + AC + BC)´(A + B + C)+ ABC‬‬
‫‪.‬‬
‫‪= (A´+B´) (A´+C´) (B´+C´) (A + B + C)+ ABC‬‬
‫‪.‬‬
‫‪= (A´+BĆ´)(AB´+AC´+BC´+BĆ)+ABC‬‬
‫‪.‬‬
‫‪= A´BC´ +A´BĆ +ABĆ´ +ABC‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ را دﻧﺒﺎل ﻛﺮده و ﻋﻤﻞ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺪار‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺪار را از ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﻓﻮق رﺳﻢ ﻛﺮده و ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫آﺷﻨﺎ را ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 2-2-6‬ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ از ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪار‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫روﻧﺪي ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ از ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪T2‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫‪F1‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪T1‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫‪T3‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪F´2‬‬
‫‪B‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪F2‬‬
‫‪C‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-6‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫‪2ˆn‬‬ ‫ورودي‬ ‫‪n‬‬ ‫‪ .1‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي در ﻣﺪار را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ از وروديﻫﺎ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه اﻋﺪاد دودوﻳﻲ را در ﺟﺪول از‬
‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 2ˆn- 1‬ﻟﻴﺴﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﮔﻴﺖ ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ را ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي دﻟﺨﻮاه ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺮاي آن دﺳﺘﻪ از ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه‬
‫ﻗﺒﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮوﻳﺪ ﺗﺎ ﺳﺘﻮن ﻫﻤﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻣﻌﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪار ﺷﻜﻞ‪ 2-6‬ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ ،3-6‬ﻫﺸﺖ‬
‫ﺑﺮاي‪F2‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬
‫و‪ C‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ دو ﻳﺎ ﺳﻪ‬ ‫‪B ،A‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ورودي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬دارد‪ F2 ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ‪ F´2‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ F2‬اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪاول‬
‫‪T3‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬ ‫‪ OR‬و‪AND‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮاﺑﻊ‬ ‫‪ T 1‬و ‪T2‬‬ ‫درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ T3‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫و‪ F´2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫دو‪T1‬‬ ‫و ´‪ F‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬وﻗﺘﻴﻜﻪ ﻫﺮ‬ ‫‪2‬‬ ‫‪T1‬‬ ‫از‬
‫در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ‪ T3‬ﺑﺮاﺑﺮ‪ 0‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ‪ F1‬ﺑﺮاي آن دﺳﺘﻪ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ‪ 1‬اﺳﺖ‬
‫‪B ،A‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪T3‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫آﻧﻬﺎ‪T2‬‬ ‫ﻛﻪ در‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺪول ﺑﺎ ﺟﺪول ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺨﺶ ‪ 4-6‬ﺑﺎ‬ ‫‪F2‬‬ ‫و‬ ‫‪ C‬و‪F1‬‬ ‫و‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ x‬و‪ y‬و ‪ z‬و ‪ S‬و ‪ C‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪F2‬‬ ‫‪F´2‬‬ ‫‪T1‬‬ ‫‪T2‬‬ ‫‪T3‬‬ ‫‪F1‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :3-6‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺷﻜﻞ ‪2-6‬‬
‫‪ 3-6‬روش ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻏﺎز و ﺑﻪ ﻓﺮم ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫روال ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺪار ﺗﻌﺪاد ورودي ﻫﺎ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده و‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺳﻤﺒﻠﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وروديﻫﺎ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﺪار را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﺳﺎده ﺷﺪه را ﺑﺮاي ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ را رﺳﻢ ﻛﺮده و ﺻﺤﺖ ﻃﺮاﺣﻲ را ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬از ﺳﺘﻮنﻫﺎي ورودي و ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺘﻮن ﻫﺎي ورودي از‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﻴﺎن ﺷﺪه در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻗﻴﻘﻲ از ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ را ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻟﻔﻈﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮ ﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻟﻔﻈﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻏﻠﻂ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻏﻠﻄﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ دودوﻳﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه در ﺟﺪول ﺑﺎ روش ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺳﺘﻜﺎري‬
‫ﺟﺒﺮي‪ ،‬ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎدهﺳﺎزي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺳﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎً‬
‫ﻋﺒﺎرات ﺳﺎده ﺷﺪه ﻣﺘﻌﺪدي ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ راه اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪ .‬در‬
‫ﻳﻚ ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻃﺮح‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﻗﻴﻮدي ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد ﮔﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ورودي ﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‪ ،‬زﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ‬
‫در ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﺗﺼﺎﻻت داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ راه اﻧﺪازي ﻫﺮ‬
‫ﮔﻴﺖ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬را در ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﺎﻻت ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ ﺗﺼﺪﻳﻖ و ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻳﻚ ﻫﺪف ﺳﺎده‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم اﺳﺘﺎﻧﺪارد آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺮآورده ﻛﺮدن دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻴﺎر ﻫﺎي رﻓﺘﺎري‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫‪ 1-3-6‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻫﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺪاد در ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫وﺟﻮد ﻛﺪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻣﺘﻨﻮع ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن اﺟﺰاء اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺴﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻛﺪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻻزم اﺳﺖ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ورودي ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ دو ﺳﻴﺴﺘﻢ از‬
‫ﻛﺪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﺒﺪل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ آن دو‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﻣﺒﺪل ﻛﺪ ﻣﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﺳﻴﺴﺘﻢ را‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﺪ دودوﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎزﮔﺎر ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺪ دودوﻳﻲ ‪ ،B‬ﺧﻄﻮط ورودي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺪ دودوﻳﻲ‬
‫‪B‬‬ ‫را ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮده و ﺧﻄﻮط ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﺪ‬ ‫‪A‬‬ ‫اﺟﺰاء ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻛﺪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫روش ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻛﻪ دﻫﺪﻫﻲ ﻛﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ دودوﻳﻲ )‪ (BCD‬را ﺑﻪ ﻛﺪ اﻓﺰوﻧﻲ‪-‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﻛﺪ‪ ،‬از ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻳﻚ رﻗﻢ‬
‫دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي و ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫‪z‬‬ ‫و‬ ‫‪y ،x‬‬ ‫و ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﺎ ‪،w‬‬ ‫‪D‬‬ ‫و‬ ‫‪C ،B‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ را ﺑﺎ ‪،A‬‬
‫ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ورودي ﻫﺎ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ‪4-6‬‬
‫ﻋﺪد‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺪ وﻟﻲ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪16‬‬ ‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ داراي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﺮاي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي‬ ‫‪6‬‬ ‫از آﻧﻬﺎ در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺪارﻧﺪ و ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ در‬
‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ رخ ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد و اﻳﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ از آن ﻣﺪار ﺳﺎدهﺗﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ورودي ‪BCD‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺪ اﻓﺰوﻧﻲ‪3 -‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :4-6‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺪ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ در ﺷﻜﻞ‪ 5 - 6‬ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺎده ﺷﺪه رﺳﻢ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭼﻬﺎر ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﺪار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﭼﻬﺎر‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪1 .‬ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ از ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ‪1‬ﻫﺎ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻚ ﺗﻚ ﺳﺘﻮنﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ را‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺳﺘﻮن زﻳﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ z‬داراي ﭘﻨﺞ ﻋﺪد‬
‫‪z‬‬ ‫‪ 1‬اﺳﺖ ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ‪ z‬داراي ﭘﻨﺞ ‪ 1‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻴﻨﺘﺮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ زده‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫‪15‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺶ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ از‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ آن ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺗﻮاﺑﻊ در ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮبﻫﺎ در زﻳﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮار دو ﺳﻄﺤﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫آورد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪار‬
‫را ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﻨﺪ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرات ﺣﺎﺻﻞ در ﺷﻜﻞ‪ 5-6‬را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻲﺗﻮان درﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮي ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮي ﻛﻪ در زﻳﺮ آﻣﺪه‬
‫‪CD‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪CD‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪AB 00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫´‪Z=D‬‬ ‫´‪Y=CD + C´D‬‬
‫‪CD‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪CD‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪00‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫´‪X= BĆ+B´D+BC´D‬‬ ‫‪W= A+BC+BD‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :5-6‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ BCD‬ﺑﻪ اﻓﺰوﻧﻲ‪3 -‬‬
‫اﺳﺖ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﺧﺮوﺟﻲ را وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺮ و‬
‫ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در ﺷﻜﻞ‪ 6-6‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ اش )‪ (C+D‬اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻫﺮ ﺳﻪ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﮔﻴﺖ ﻫﺎي وارون ﮔﺮ در ورودي‪ ،‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬در‬ ‫‪OR‬‬ ‫و ﺳﻪ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﮔﻴﺖ‬
‫´‪D‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪CD‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪C‬‬
‫´ )‪(C +D‬‬
‫‪C +D‬‬
‫‪B‬‬
‫‪x‬‬
‫‪w‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :6 -6‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ BCD‬ﺑﻪ اﻓﺰوﻧﻲ‪3 -‬‬
‫و ﻳﻚ وارون ﮔﺮ اﺣﺘﻴﺎج‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 6-6‬ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﻴﺖ ‪ ،AND‬ﭼﻬﺎر ﮔﻴﺖ‬
‫دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ورودي ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻳﺎ ﻧﺮﻣﺎل در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اول ﺑﻪ‬
‫وارون ﮔﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ B‬و ‪ C‬و ‪ D‬ﻧﻴﺎز ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي دوم‬
‫‪w‬‬ ‫‪= A + BC + BD‬‬

‫‪.‬‬ ‫)‪= A + (C+D‬‬
‫‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫´‪= BĆ + B´D +BC´D‬‬
‫‪.‬‬ ‫´‪= B´(C +D)+BC´D‬‬
‫‪.‬‬ ‫´)‪=B´(C+D)+B(C+D‬‬
‫‪.‬‬
‫‪y‬‬ ‫´‪= CD + C´D‬‬
‫‪.‬‬ ‫´)‪= CD + (C+D‬‬
‫‪.‬‬
‫‪z‬‬ ‫´‪= D‬‬
‫ﻓﻘﻂ ‪ B‬و ‪ D‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ وارون ﮔﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎ و ﺗﻔﺮﻳﻖﮔﺮﻫﺎي دودوﻳﻲ‬
‫اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻤﻊ دو رﻗﻢ دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺳﺎده ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻋﻤﻞ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪0+0=0‬‬ ‫‪1+0=1‬‬
‫‪0+1=1‬‬ ‫‪1+1=1‬‬
‫ﺳﻪ ﻋﻤﻞ اول ﺟﻤﻌﻲ ﻳﻚ رﻗﻤﻲﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ﺑﻴﺖ ﻣﻀﺎف و‬
‫ﺑﺎ ﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ از دو رﻗﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ اﻳﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﻧﻘﻠﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻀﺎف و ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ داراي ارﻗﺎم ﺑﺎارزش ﺗﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻤﻊ دو ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﺟﻔﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ ﺑﻌﺪي اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ دو ﺑﻴﺖ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﺎم دارد‪ .‬ﻣﺪاري ﻛﻪ ﺳﻪ‬
‫ﺑﻴﺖ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﺪ‪) ،‬دو ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺑﻴﺖ ﻧﻘﻠﻲ( ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﺳﻢ ﻣﺪارﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از دو ﻧﻴﻢ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﺗﻮان در ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺟﻤﻊ‪ -‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮ دودوﻳﻲ ﻣﺪاري ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ را‬
‫ﺑﺎ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺪار را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ را‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺮي‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺪار ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﺪار ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎز ﺑﻪ آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 1-4-6‬ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻟﻔﻈﻲ ﻳﻚ ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬در ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺪار ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دو ورودي‬
‫دودوﻳﻲ و دو ﺧﺮوﺟﻲ دودوﻳﻲ دارد‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﺑﻴﺖﻫﺎي ﻣﻀﺎف و ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﺟﻤﻊ و ﻧﻘﻠﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ‪ x‬و‬
‫)ﻧﻘﻠﻲ( را ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪.‬‬ ‫‪C‬‬ ‫)ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ( و‬ ‫‪s‬‬ ‫را ﺑﻪ دو ورودي و‬ ‫‪y‬‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 7-6‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :7-6‬ﺟﺪول ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ ،S‬ﺑﻴﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ورودي‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻛﻢارزشﺗﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﺮاي دو ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرات ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺳﺎده ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪x‬‬
‫´‪y‬‬
‫‪S‬‬
‫´‪x‬‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬
‫‪C‬‬
‫‪y‬‬
‫)اﻟﻒ ‪S = xy´ + xý‬‬
‫‪C = xy‬‬
‫‪x‬‬
‫‪S‬‬
‫‪y‬‬
‫)ب( ‪S = x⊕y‬‬
‫‪C = xy‬‬
‫‪C‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :8-6‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫´‪S = xý + xy‬‬
‫‪C = xy‬‬ ‫و‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﻴﺎده ﺷﺪه ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮبﻫﺎ در ﺷﻜﻞ ‪) 8-6‬اﻟﻒ(‬
‫ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ ‪) 8-6‬ب( ﻫﻢ ﭘﻴﺎده‬ ‫‪AND‬‬ ‫و‬ ‫‪XOR‬‬ ‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ از دو ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫‪ 2-4-6‬ﺟﻤﻊﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺪاري ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺳﻪ ﺑﻴﺖ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎن‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺪار داراي ﺳﻪ ورودي و دو ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬دو ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزش ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ورودي ﺳﻮم‪ ،z ،‬ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻜﺎن ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬دو ﺧﺮوﺟﻲ ﻻزم اﺳﺖ زﻳﺮا ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺳﻪ‬
‫ﺑﻪ دو رﻗﻢ دودوﻳﻲ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬دو‬ ‫‪3‬‬ ‫و‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﻋﺪاد‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫رﻗﻢ دودوﻳﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ‪ S‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ و ‪ C‬ﺑﺮاي ﻧﻘﻠﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ‪ S‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﻴﺎن ﮔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻛﻢ ارزشﺗﺮ ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ‪ 9-6‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺸﺖ ﺳﻄﺮ زﻳﺮ ﺳﻪ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻤﻜﻦ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ از ﺟﻤﻊ‬
‫‪0‬‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﻴﺘﻬﺎي ورودي ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ورودي ‪ 0‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﮔﺮ ﻫﺮ ﺳﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ‪ 1‬ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ورودي ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪S‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ورودي ‪ 1‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ C‬ﻫﻢ ﻣﻮﻗﻌﻲ ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻳﺎ ﺳﻪ ورودي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :9-6‬ﺟﺪول ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻴﺖﻫﺎي ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي دودوﻳﻲ ورودي ﻫﺎ ارﻗﺎﻣﻲ دودوﻳﻲ ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﺟﻤﻊ دو رﻗﻤﻲ را در ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ و ﻳﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺑﻮل ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ در‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 10-6‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎرات ﺳﺎده ﺷﺪه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪S = xý´z + xýz´ + xy´z´ + xyz‬‬
‫‪C = xy + xz + yz‬‬ ‫و‬
‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪yz‬‬ ‫‪y‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪S=xý´z + xýz´ + xy´z´ + xyz‬‬ ‫‪S= xy + xz + yz‬‬
‫‪= xy + xy´z + xýz‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :10-6‬ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﭘﻴﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ در ﺷﻜﻞ‪ 11-6‬ﻣﺸﺎﻫﺪه‬

‫´‪x‬‬
‫´‪y‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪z‬‬
‫´‪x‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪y‬‬
‫´‪z‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪y´ x‬‬ ‫‪z‬‬
‫´‪z‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪z‬‬
‫‪y x‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :11-6‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎ‬
‫ﻫﻢ ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪ 12 -6‬آن را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ دو ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه و ﻳﻚ‬
‫و ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه اول ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪z‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫از ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دوم‬ ‫‪S‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا‬
‫‪S‬‬ ‫)‪= z ⊕(x⊕y‬‬

‫´)‪= z´ (xy´ + xý) + z (xy´ + xý‬‬
‫)´‪= z´ (xy´ + xý) + z (xy +xý‬‬
‫‪= xy´z´ + xýz´ + xyz + xý´z‬‬
‫و ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪C‬‬ ‫‪= z (xy´ + xý) + xy‬‬
‫‪= xy´z + xýz +xy‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪C‬‬
‫‪z‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :12 -6‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ دو ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه و ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪OR‬‬
‫‪ 3-4-6‬ﺟﻤﻊﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ ﻣﺪاري دﻳﺠﻴﺘﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ دو ﻋﺪد دودوﻳﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮان آن را از ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬و در آن ﻫﺮ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻘﻠﻲ از ﻫﺮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ورودي ﻧﻘﻠﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻌﺪي زﻧﺠﻴﺮ وار‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 13-6‬اﺗﺼﺎﻻت دروﻧﻲ ﻣﺪار ﭼﻬﺎر ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ )‪ ،(FA‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ‬
‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﻧﻘﻠﻲ ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻀﺎف از‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﺎ اﻋﺪاد اﻧﺪﻳﺲدار از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ و ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺲ ‪ 0‬در ﺑﻴﺖ ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ از‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻧﺠﻴﺮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ را ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ‬
‫‪C4‬‬ ‫وﺻﻞ ﺑﻮده و ﻣﻮجﮔﻮﻧﻪ وار ﺗﺎ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪C0‬‬ ‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ورودي ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫‪n‬‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ‪ S‬ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺎز دارد و ﻫﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ ورودي ﻧﻘﻠﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫رﺗﺒﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ وﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪B3‬‬ ‫‪A3‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪A2‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪A1‬‬ ‫‪B0‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪C4‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C3‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C0‬‬
‫‪S3‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪S1‬‬ ‫‪S0‬‬

‫‪C‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :13-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ 4‬ﺑﻴﺖ‬
‫در ﻧﻈﺮ‬ ‫‪B=0011‬‬ ‫و‬ ‫‪A=1011‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺜﺎﻟﻲ را ﺑﺎ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺟﻤﻊ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫‪S=1110‬‬ ‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪﻳﺲ ‪i‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﻧﻘﻠﻲ ورودي‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Ci‬‬
‫ﻣﻀﺎف‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪Ai‬‬
‫ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪Bi‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Si‬‬
‫ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪Ci+1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :14-6‬ﺟﺪول وﺿﻌﻴﺖ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ و از ﻛﻢ ارزشﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن )اﻧﺪﻳﺲ ‪ (0‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ‬
‫در ﻛﻢ‬ ‫‪C0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﻧﻘﻠﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ورودي‬
‫در ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﻣﻔﺮوض‪ ،‬ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫ﻣﻘﺪار‪Ci+1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ارزشﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻧﻘﻠﻲ ورودي ﺗﻤﺎم ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهاي ﻛﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻳﻚ‬
‫ﻣﻜﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ را ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺟﻤﻊ از‬
‫راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻘﻠﻲ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﺟﻤﻊ ﺻﺤﻴﺢ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﻠﻲ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان از آن در‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﺜﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ ﻛﻪ ﻃﺮاﺣﻲ اﻳﻦ‬
‫‪9‬‬ ‫وارده ﻧﻴﺎز دارد زﻳﺮا‬ ‫‪2ˆ9 = 512‬‬ ‫ﻣﺪار ﺑﺎ روش ﻫﺎي ﻛﻼﺳﻴﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺎ‬
‫ورودي ﺑﻪ ﻣﺪار ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺳﺎده و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 4-4-6‬اﻧﺘﺸﺎر رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﻻزم ﻣﻲ دارد ﻛﻪ ﻣﻀﺎف و ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪،‬در اﻳﻦ ﻣﺪار ﻫﻢ‬
‫ﻗﺒﻞ از داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺟﻮاب ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺑﺎﻳﺪ از ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﻛﻞ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺖ ﺿﺮب در ﻃﺒﻘﺎت ﮔﻴﺖﻫﺎ در ﻣﺪار‪.‬‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر در ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﺸﺎر در‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهاي ﻛﺎﻣﻞ ﻻزم دارد‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﺑﻴﺖ از ﺧﺮوﺟﻲ ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﻧﻘﻠﻲ ورودﻳﺶ واﺑﺴﺘﻪ‬
‫در ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻔﺮوض در ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﭘﺎﻳﺪار ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫‪Si‬‬ ‫اﺳﺖ ﻣﻘﺪار‬
‫را در‬ ‫‪S3‬‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﻠﻲ ورودي ﺑﻪ آن ﻃﺒﻘﻪ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 13-6‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻋﻤﺎل ورودي ﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬وروديﻫﺎي ‪ A3‬و‬
‫‪ B3‬در دﺳﺘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻧﻘﻠﻲ ورودي ‪ C3‬ﺗﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ C2‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺒﻞ در ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ‪ C1‬و‪ C1‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ‪ C0‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ‪C2‬‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ اش ﭘﺎﻳﺪار ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫و ﻧﻘﻠﻲ ‪ C‬در ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺻﺤﻴﺢ‬
‫‪4‬‬ ‫‪S3‬‬ ‫ﭘﺲ از اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﻠﻲ در ﻫﻤﻪ ﻃﺒﻘﺎت‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮد ﭘﺎﻳﺪار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﮔﻴﺖ ﺑﺮاي اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻘﻠﻲ را ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺪار ﻫﺮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫آورد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻳﻦ ﻣﺪار در ﺷﻜﻞ ‪ 15-6‬دوﺑﺎره ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﺷﻤﺎره ﻃﺒﻘﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫‪i‬‬ ‫ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ از اﻧﺪﻳﺲ‬
‫و ‪ Gi‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﻛﻪ از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺷﺎن‬ ‫‪Pi‬‬ ‫ﻛﺮده اﻧﺪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ در‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻛﻪ در ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫‪Ci‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻀﺎف و ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ ورودي واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻧﻘﻠﻲ ورودي‬
‫‪Ai‬‬ ‫‪Pi‬‬
‫‪Bi‬‬ ‫‪Si‬‬
‫‪Gi‬‬
‫‪Ci + 1‬‬
‫‪Ci‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :15-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ ‪ P‬و ‪G‬‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﺑﻪ‪Ci+1‬‬ ‫ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ ،OR‬ﻛﻪ دو ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪،‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫ﺗﺎ ‪،C4‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‪C0‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪2n‬‬ ‫ﺑﻴﺖ‪،‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻘﻪ ﮔﻴﺖ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫‪2×4=8‬‬
‫وﺟﻮد دارد ﺗﺎ ﻧﻘﻠﻲ ورودي از ﻃﺮﻳﻖ آﻧﻬﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻘﻠﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه اي روي ﺳﺮﻋﺖ ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ دﻳﮕﺮ داراي ﻣﻘﺪاري در ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ اش اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﺸﺎر ﺳﻴﮕﻨﺎل از‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻬﻢ از ورودي ﺗﺎ ﺧﺮوﺟﻲ داده ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺗﻜﺮاري ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺼﺮف ﺷﺪه در ﻃﻮل ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺟﻤﻊ ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬راه ﺣﻞ روﺷﻨﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺧﻮد ﻣﺤﺪودﻳﺖ دارﻧﺪ‪ .‬راه ﺣﻞ دﻳﮕﺮ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻧﻘﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺗﻜﻨﻴﻚ‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻘﻠﻲ در ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻮازي وﺟﻮد دارد‪ .‬راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻘﻠﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪار ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ‪ 15-6‬را ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ زﻳﺮ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪Pi = Ai ⊕Bi‬‬
‫‪Gi = Ai Bi‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺧﺮوﺟﻲ وﻧﻘﻠﻲ آن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪C3‬‬
‫‪P2‬‬
‫‪G2‬‬
‫‪C2‬‬
‫‪P1‬‬
‫‪G1‬‬
‫‪P0‬‬
‫‪C1‬‬
‫‪G0‬‬
‫‪C0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :16-6‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻮﻟﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫‪Si = Pi ⊕ Ci‬‬
‫‪Ci+1 = Gi + PiCi‬‬
‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫دو‪ Ai‬و‪Bi‬‬ ‫را ﻣﻮﻟﺪ ﻧﻘﻠﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻫﺮ‬ ‫‪Gi‬‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ‪ Ci‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ Pi .‬را اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻘﻠﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ زﻳﺮا ﺟﻤﻠﻪ اي اﺳﺖ‬
‫ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل را ﺑﺮاي ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪Ci+1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪Ci‬‬ ‫ﻛﻪ در اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻘﻠﻲ از‬
‫را ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﺎدل ﻗﺒﻠﻲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﻫﺮ‪Ci‬‬ ‫ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ و‬
‫‪C0‬‬ ‫=ﻧﻘﻠﻲ ورودي‬

‫‪C1‬‬
‫‪= G0+P0C0‬‬
‫‪C2‬‬
‫‪= G1 + P1 C1‬‬
‫)‪= G1 + P1 (G0+ P0C0‬‬
‫‪= G1 + P1 G0 + P1 P0 C0‬‬
‫‪C3‬‬
‫‪= G2+P2C2‬‬
‫‪= G2+P2G1+P2P1G0+P2P1P0C‬‬
‫ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺑﻬﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫)ﻳﺎ ﺑﺎ دو ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫‪OR‬‬ ‫و ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺑﺎ ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﮔﻴﺖ‬
‫در ﻣﻮﻟﺪ ﻧﻘﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﻮﻧﺪه و در‬ ‫‪ C2 ، C1‬و ‪C3‬‬ ‫‪ (NAND‬اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 16-6‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ‪ C3‬ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ‪ C2‬و‪ C1‬ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫و ‪ C2‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ 4‬ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪ C3‬ﺑﺎ‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ 17-6‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪B3‬‬ ‫‪C4‬‬ ‫‪C4‬‬

‫‪P3‬‬
‫‪A3‬‬
‫‪P3‬‬
‫‪S3‬‬
‫‪G3‬‬ ‫‪C3‬‬
‫‪B2‬‬
‫‪P2‬‬
‫‪A2‬‬
‫‪P2‬‬
‫‪S2‬‬
‫‪C2‬‬
‫ﻣﻮﻟﺪ رﻗﻢ ‪G2‬‬
‫ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه‬
‫‪B1‬‬
‫‪P1‬‬
‫‪A1‬‬
‫‪P1‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪G1‬‬ ‫‪C1‬‬
‫‪B0‬‬ ‫‪P0‬‬
‫‪A0‬‬
‫‪P0‬‬
‫‪S0‬‬
‫‪C0‬‬
‫‪G0‬‬
‫‪C0‬‬ ‫‪C0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :17-6‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ 4‬ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ اوﻟﻴﻦ ﮔﻴﺖ ‪ XOR‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ Pi‬و ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ Gi‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ﻫﺎ‬
‫از درون ﻣﻮﻟﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ )ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ (16-6‬و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ورودي ﺑﻪ‬
‫دوم اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﻘﻠﻲ ﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﭘﺲ از ﻳﻚ ﺗﺎﺧﻴﺮ در دو ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫ﮔﻴﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ S1‬ﺗﺎ ‪ S3‬داراي زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫‪C4‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪار دو ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺮاي ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺎ روش ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 5-4-6‬ﺗﻔﺮﻳﻖ دودوﻳﻲ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ اول در ﻣﺒﺤﺚ ﻣﺘﻤﻢﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺑﻲ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻤﻢ راﺣﺖ ﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارﻳﺪ ﻛﻪ ‪ A-B‬را ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬را ﺑﺎ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪A‬‬ ‫و ﺟﻤﻊ آن ﺑﺎ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫‪ 1‬و ﺟﻤﻊ آن ﺑﺎ ‪ 1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 1‬را ﻫﻢ ﺑﺎ وارون ﮔﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آورده و ﻋﺪد ‪ 1‬را‬
‫ﻫﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ورودي ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪار ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮ ‪ A-B‬ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎ وارون ﮔﺮﻫﺎي واﻗﻊ در ﺑﻴﻦ ورودي‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻔﺮﻳﻖ‬ ‫‪C0‬‬ ‫و ورودي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اش در ﺗﻤﺎم ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ورودي‬ ‫‪B‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻋﺪاد‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪A‬‬ ‫اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ )‪ (B-A‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫‪A< B‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻓﻮق ‪ A-B‬و اﮔﺮ‬ ‫‪A‬‬ ‫≥‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ اﮔﺮ‬
‫اﻋﺪاد ﻋﻼﻣﺖدار‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ A-B‬اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺳﺮرﻳﺰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺪار در ﻫﻢ ادﻏﺎم ﻛﺮده و ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬

‫در ﻫﺮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﻣﺸﺘﺮك اﻧﺠﺎم داد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫‪M=0‬‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺟﻤﻊ‪ -‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮ در ﺷﻜﻞ‪ 18-6‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪار ﻳﻚ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫‪M=1‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪار ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه و وﻗﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‬ ‫‪M=0‬‬ ‫را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪B‬‬ ‫و ﻳﻜﻲ از ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪M‬‬ ‫ورودي‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫دارﻳﻢ‪ .B⊕0=B ،‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ‪ B‬را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻠﻲ ورودي ‪ 0‬اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪C0=1‬‬ ‫ﺑﻮده و‬ ‫´‪B⊕1=B‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪M=1‬‬ ‫را اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﺪار ﻋﻤﻞ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه و از ﻃﺮﻳﻖ ورودي ﻧﻘﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ‪ 1‬ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ورودي ﻫﺎي‬
‫ﺑﺎ‬ ‫)‪XOR‬‬ ‫را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪A‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﻳﻚ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ‪ ،V‬ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ(‪.‬‬
‫‪B3‬‬ ‫‪A3‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪A2‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪A1‬‬
‫‪C4‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C3‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪C0‬‬
‫‪C‬‬
‫‪S3‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪S1‬‬ ‫‪S0‬‬
‫‪V‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :18-6‬ﺟﻤﻊ‪ -‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮ‬
‫ﻧﻜﺘﻪاي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﮔﺮدد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻤﻢ ﻋﻼﻣﺖ دار‪،‬‬
‫اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻫﻢ ﭼﻮن اﻋﺪاد ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻣﺸﺘﺮك دارﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮ ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ را ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖدار ﻳﺎ ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻮدن اﻋﺪاد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ 6-4-6‬ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮرﻳﺰ‬
‫رﻗﻢ را اﺷﻐﺎل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻴﻢ‬ ‫‪n+1‬‬ ‫رﻗﻤﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪو ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻫﺮ ﮔﺎه دو ﻋﺪد‬
‫ﺳﺮرﻳﺰ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺪا از ﻋﻼﻣﺖدار ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻧﺒﻮدن ﺑﺮاي اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﻳﺎ دودوﻳﻲ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﻛﺎﻏﺬ و ﻗﻠﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮرﻳﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي‬
‫ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻋﺮض ﺻﻔﺤﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺟﻤﻊ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﻲ ﺳﺮرﻳﺰ‬
‫در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري ﻋﺪد‬
‫ﺑﻴﺖ دارد ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺧﻮد ﺟﺎي دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫‪n+1‬‬ ‫ﻣﺤﺪود ﺑﻮده و ﻧﺘﻴﺠﻪ اي را ﻛﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻫﺎ وﻗﻮع ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ را‪ ،‬اﮔﺮ رخ دﻫﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و‬
‫ﻓﻴﻠﭗ ﻓﻼپ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را در ‪ 1‬ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮ ﭼﻚ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ ﭘﺲ از ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﻛﻪ آﻳﺎ اﻋﺪاد‬
‫ﻋﻼﻣﺖ دارﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ دو ﻋﺪد ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ‬
‫از ﻧﻘﻠﻲ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ اﻋﺪاد ﻋﻼﻣﺖدار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫‪2‬‬ ‫ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻫﻤﻮاره ﻋﻼﻣﺖ را ﻧﺸﺎن داده و اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ دو ﻋﺪد ﻋﻼﻣﺖدار ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﻋﺪد‬
‫رﻓﺘﺎر ﻣﻲﺷﻮد و رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻫﻴﭻ ﺳﺮرﻳﺰي را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻤﻊ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻋﺪاد ﻣﺜﺒﺖ و دﻳﮕﺮي ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮرﻳﺰ رخ ﻧﻤﻲ دﻫﺪ‪،‬‬
‫زﻳﺮا ﺟﻤﻊ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ آن دو‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮرﻳﺰ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪه ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺜﺎل زﻳﺮ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬دو ﻋﺪد ﻋﻼﻣﺖدار دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﺤﺪوده اﻋﺪادي ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از‬ ‫‪8‬‬ ‫دودوﻳﻲ در دو ﺛﺒﺎت‬ ‫‪+80‬‬ ‫و‬ ‫‪+70‬‬
‫اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪+150‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ -128‬دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺠﻤﻮع دو ﻋﺪد‬ ‫‪+127‬‬ ‫ﺛﺒﺎت ﻫﺎ داراﺳﺖ از‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﺗﺠﺎوز ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻋﺪد‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺛﺒﺎت‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺻﺤﺖ دارد‪ .‬دو ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﻮر ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ارﻗﺎم ﻧﻘﻠﻲ در زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ :‬ﻧﻘﻠﻲ ﻫﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ :‬ﻧﻘﻠﻲ ﻫﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪+70‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1000110‬‬ ‫‪-70‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0111010‬‬
‫‪+80‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1010000‬‬ ‫‪-80‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0110000‬‬
‫‪+150‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0010110‬‬ ‫‪-150‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1101010‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫دارد و ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ داراي ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﮔﺮ‬
‫رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ دار در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﺑﻴﺖ ﺟﺎي داده‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺟﻮاب‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮﻳﻴﻢ ﺳﺮرﻳﺰ رخ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺮرﻳﺰ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ وﺟﻮد رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ و ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ از‬
‫ﺑﻴﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ دو ﻧﻘﻠﻲ ﻳﻜﻲ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ در ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻓﻮق ﻛﻪ در آن دو ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ دﻳﺪه‬
‫ﺷﺪن‬ ‫‪1‬‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻗﻮع ﺳﺮرﻳﺰ ﺑﺎ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ دو رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﻦ ﮔﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ روش ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮاﻗﺒﺖ از‬ ‫‪1‬‬ ‫و ﺟﻤﻊ آن ﺑﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺷﻜﻞ‪ 18-6‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ دو‬ ‫‪V‬‬ ‫و‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻣﺪار ﺟﻤﻊ‪ -‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮔﺮ ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﺼﻮر ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻴﺖ ‪ ،C‬ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﻗﺮض ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ را ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫‪V‬‬ ‫ﺗﻔﺮﻳﻖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻋﺪاد ﻋﻼﻣﺖدار ﻓﺮض ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻴﺖ‬
‫‪n‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﺒﻮد ﺳﺮرﻳﺰ ﺑﻮده و ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫‪V=0‬‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺑﻴﺖ‬ ‫‪n+1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻞ ﺣﺎوي‬ ‫‪V=1‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻴﺖ ‪ n+1‬ام ﻋﻼﻣﺖ واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 7-4-6‬ﺟﻤﻊﻛﻨﻨﺪه دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد‬

‫دﻫﺪﻫﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ را ﺑﻪ ﻓﺮم ﻛﺪ دودوﻳﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه در اﻳﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ‪ ،‬از ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﻛﺪ ﺷﺪه را ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد و ﻧﺘﺎﻳﺞ را در ﻫﻤﺎن ﻛﺪ اراﺋﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﻛﺎﻓﻲ‬
‫اﺳﺖ ﺟﻔﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزش را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﻗﺒﻠﻲ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ده ورودي و ﭘﻨﺞ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻴﺎز دارد زﻳﺮا ﺑﺮاي ﻛﺪ ﻫﺮ رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻻزم اﺳﺖ و ﻣﺪار ﺑﺎﻳﺪ ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻘﻠﻲ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دﻫﺪﻫﻲ ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻧﻤﺎﻳﺶ ارﻗﺎم دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دﻫﺪﻫﻲ را‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺪ ‪ BCD‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪BCD‬‬ ‫‪ 8-4-6‬ﺟﻤﻊﻛﻨﻨﺪه‬
‫را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻞ در ﻧﻈﺮ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ دو رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ در‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺧﺮوﺟﻲ از‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ رﻗﻢ ورودي از‬
‫در ﺟﻤﻊ ﻓﻮق‪ ،‬ﻧﻘﻠﻲ ورودي اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪد‬ ‫‪9 + 9 +1 =19‬‬
‫ﺑﻴﺘﻲ اﻋﻤﺎل ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪4‬‬ ‫را ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻛﻪ دو رﻗﻢ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪19‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ ﻓﺮم دودوﻳﻲ اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ‬
‫ﺑﺮ ﭼﺴﺐ‬ ‫‪z1 ،z2 ،z4 ،z8 ،K‬‬ ‫اﻋﺪاد دودوﻳﻲ در ﺟﺪول)‪ (4-5‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺧﻮردهاﻧﺪ‪ K.‬ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﺳﺖ و اﻧﺪﻳﺲ زﻳﺮ ﺣﺮف ‪ z‬وزن ﻫﺎي ‪ 2 ،4 ،8‬و‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮن زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻛﺪ‬
‫دودوﻳﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه در ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬
‫در آﻳﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ آن ﻃﻮر ﻛﻪ در زﻳﺮﺳﺘﻮن‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ دو رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺮم‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬
‫ﺑﻪ رﻗﻢ ‪ BCD‬ﻋﺪد ﻛﻪ در ﺳﺘﻮن ﺟﻤﻊ ‪ BCD‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد‪ .‬ﺿﻤﻦ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاي ﺟﺪول‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺪد‬ ‫‪1001‬‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻲ اﻋﺘﺒﺎري را ﺑﺮاي‬ ‫‪1001‬‬ ‫ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ دودوﻳﻲ ‪ (0110) 6‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ آن را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ BCD‬ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﻧﻴﺰ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ‬ ‫ﺟﻤﻊ ‪BCD‬‬ ‫دﻫﺪﻫﻲ‬

‫‪K‬‬ ‫‪Z8‬‬ ‫‪Z4‬‬ ‫‪Z2‬‬ ‫‪Z1‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S8‬‬ ‫‪S4‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪S1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪19‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :19-6‬ﺟﺪول ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪BCD‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ اﺻﻼح‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از وارده ﻫﺎي ﺟﺪول ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ K=1‬ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪z8‬‬ ‫در ﻣﻜﺎن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ اﺻﻼح ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ داراي‬ ‫‪1111‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪1010‬‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﺶ ﮔﺎﻧﻪ از‬
‫در ﻣﻜﺎن‬ ‫‪1‬‬ ‫و ‪ ،1001‬ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ داراي‬ ‫‪1000‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻔﻜﻴﻚ اﻳﻦ ﺷﺶ ﺣﺎﻟﺖ از‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ‬ ‫‪z2‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ‪z‬و‬
‫‪4‬‬ ‫‪z8‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺮط اﺻﻼح و داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪C = K +Z8 Z4 + Z8 Z2‬‬
‫وﻗﺘﻲ ‪ C=1‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ‪ 0110‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻳﻚ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻌﺪي ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻣﻀﺎف‬

‫رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ ‪ 4‬ﺑﻴﺖ‬
‫‪K‬‬ ‫ورودي‬
‫‪Z4‬‬ ‫‪Z3‬‬ ‫‪Z2‬‬ ‫‪Z1‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻘﻠﻲ‬
‫‪O‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ ‪ 4‬ﺑﻴﺖ‬
‫‪S4‬‬ ‫‪S3‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪S1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :20-6‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪BCD‬‬
‫‪BCD‬‬ ‫را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﺮده و ارﻗﺎم ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻛﻪ دو رﻗﻢ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ در ﺷﻜﻞ‪ 20-6‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬دو رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻘﻠﻲ ورودي‬
‫ﺑﻴﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اﺑﺘﺪا در ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫‪6‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﻴﺖ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪4‬‬ ‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫‪0110‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﻘﻠﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫دودوﻳﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺮف‬
‫ﻧﻈﺮ ﺷﻮد زﻳﺮا اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً در ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫‪n‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دﻫﺪﻫﻲ ﻣﻮازي ﻛﻪ‪ n‬رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ را ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ورودي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﺘﺼﻞ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 5-6‬ﺿﺮب دودوﻳﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪارت دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ﻣﺪار ﺿﺮب اﻋﺪاد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮب اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺿﺮب اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺑﻴﺖ ﻣﻀﺮوب‪ ،‬در‬
‫ﻛﻢ ارزشﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻣﻀﺮوب ﻓﻴﻪ ﺿﺮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺟﺰﻳﻲ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺑﻪ ﭼﭗ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻧﻬﺎﻳﻲ از ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺿﺮب ﻛﻨﻨﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﭘﻴﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪،‬‬
‫‪A0‬‬ ‫‪B0‬‬
‫‪B1‬‬
‫ﻣﻀﺮوب‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪B0‬‬ ‫‪A1‬‬

‫‪B1‬‬ ‫‪B0‬‬
‫ﻣﻀﺮوب ﻓﻴﻪ‬ ‫‪A1‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪A0B 1‬‬ ‫‪A0B 0‬‬
‫‪A1B 1‬‬ ‫‪A1B 0‬‬
‫‪C3‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪C0‬‬
‫‪HA‬‬ ‫‪HA‬‬
‫‪C3‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪C0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :21-6‬ﺿﺮب دودوﻳﻲ ‪ 2‬ﺑﻴﺖ در ‪ 2‬ﺑﻴﺖ‬
‫‪B1‬‬ ‫ﺿﺮب اﻋﺪاد دو ﺑﻴﺖ را ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪ 21-6‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﻴﺖﻫﺎي ﻣﻀﺮوب‪ B0 ،‬و‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ‬ ‫‪C3 C 2C1 C0‬‬ ‫و ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب‬ ‫‪A1‬‬ ‫و‬ ‫‪A0‬‬ ‫و ﺑﻴﺖﻫﺎي ﻣﻀﺮوب ﻓﻴﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ‪ A0‬و‪B0‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺿﺮب دو ﺑﻴﺖ‬ ‫ﺿﺮب‪ A0‬در‪B1 B0‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺟﺰﻳﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺰﻳﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ AND‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ﭘﻴﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻣﻜﺎن‬ ‫‪B1 B 0‬‬ ‫در‬ ‫‪A1‬‬ ‫دوﻣﻴﻦ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺟﺰﻳﻲ از ﺿﺮب‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﻮد‪ .‬دو ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺪار دو ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه )‪(HA‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي وﺟﻮد دارﻧﺪ‬
‫و ﻻزم اﺳﺖ از ﺗﻤﺎم ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻟﺰوﻣﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻛﻢ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ از ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ زﻳﺮا ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﮔﻴﺖ ‪ ،AND‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺿﺮب دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ دودوﻳﻲ در ﻫﺮ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻫﺮ ﺑﻴﺖ از ﻣﻀﺮوب ﻓﻴﻪ در ﺑﻴﺖﻫﺎي ﻣﻀﺮوب‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺟﺰﻳﻲ ﺳﻄﺢ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺳﻄﺤﻲ از ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﺟﺰﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻛﻞ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ‪ J‬ﺑﻴﺖ‬
‫‪K‬‬ ‫و )‪ (J - 1‬ﻋﺪد ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫‪AND‬‬ ‫‪ (J‬ﮔﻴﺖ‬ ‫)‪×K‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﻣﻀﺮوب ﺑﻪ‬ ‫‪K‬‬ ‫ﻣﻀﺮوب ﻓﻴﻪ و‬
‫ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ‪ J+K‬ﺑﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﻣﻴﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﺪار ﺿﺮب ﻛﻨﻨﺪه اي را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺘﻲ را در ﻳﻚ ﻋﺪد ‪ 3‬ﺑﻴﺘﻲ ﺿﺮب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻀﺮوب ﺑﺎ ‪ B3B2B1B0‬و ﻣﻀﺮوب‬
‫ﺑﻴﺖ ﺑﺮاي‬ ‫‪4‬‬ ‫و دو ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬ ‫‪12‬‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫‪J=3‬‬ ‫و‬ ‫‪K=4‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﻓﻴﻪ‪A2A1A0‬‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺿﺮب ﻛﻨﻨﺪه در‬ ‫‪7‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب‬
‫‪A0‬‬ ‫‪B3‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪B0‬‬
‫‪A1‬‬ ‫‪B3‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪B0‬‬
‫‪0‬‬

‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ 4‬ﺑﻴﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪A2‬‬ ‫‪B3‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪B0‬‬

‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ 4‬ﺑﻴﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪C6‬‬ ‫‪C5‬‬ ‫‪C4‬‬ ‫‪C3‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪C0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :22-6‬ﺿﺮب ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ ‪ 4‬ﺑﻴﺖ در ‪ 3‬ﺑﻴﺖ‬
‫‪ 6-6‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دو ﻋﺪد ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻣﺴﺎوي‬
‫را‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﺪاري ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻋﺪد‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫دودوﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ‪ A>B‬ﻳﺎ ‪ A<B‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪n‬‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫‪n=3‬‬ ‫وارده در ﺟﺪول دارد و ﺣﺘﻲ ﺑﺎ‬ ‫ˆ‪2ˆ2‬‬ ‫ﻣﺪار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دو ﻋﺪد ‪ n‬ﺑﻴﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻈﻢ در‬
‫ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻛﻪ ذاﺗﺎً داراي ﻧﻈﻤﻲ دروﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ روال ﻫﺎي‬
‫اﻟﮕﻮرﻳﺘﻤﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮاﺣﻲ اﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻢ رواﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻌﻴﻨﻲ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﮔﺮ دﻧﺒﺎل ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از آن ﺣﻠﻲ ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎ در‬
‫ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫‪4‬‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﻳﻚ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻢ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫را ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﭼﻬﺎر رﻗﻢ دارﻧﺪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬دو ﻋﺪد‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ اﻋﺪاد را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ زﻳﺮ ﻫﻢ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫‪A = A3A2A1A0‬‬
‫‪B = B3B2B1B0‬‬
‫ﻫﺮ ﺣﺮف اﻧﺪﻳﺲدار ﻳﻚ رﻗﻢ را در ﻋﺪد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬دو ﻋﺪد ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﺴﺎوي اﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻔﺖ ارﻗﺎم ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫‪A 0 = B0 ، A 1 = B1 ، A 2 = B 2 ، A 3 = B3‬‬
‫اﻧﺪ و راﺑﻄﻪ ﺗﺴﺎوي ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ارﻗﺎم‬
‫ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ‪ XOR‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Xi = AiBi + AíBí for i=0,1,2,3‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﺻﺤﺖ دارد ﻛﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻜﺎن ‪ i‬ام ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ‬ ‫‪xi=1‬‬ ‫ﻛﻪ در آن‬
‫ﻫﺮ دو ‪ 1‬ﻳﺎ ﻫﺮ دو ‪.(0‬‬
‫در ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ و ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ )‪(A=B‬‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮي دو ﻋﺪد‬
‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻋﺪاد ورودي‬
‫ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ‪ 0‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ xi‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ‪ AND‬ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ دﻳﻜﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪(A = B) = x3x2x1x0‬‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ )‪ (A = B‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﻪ ﺟﻔﺖ ارﻗﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻧﺴﺒﻲ دو رﻗﻢ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻳﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ آﻳﺎ‬
‫را ﺑﺎ ﺷﺮوع از ﺑﺎارزش ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن آﻏﺎز ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ دو رﻗﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دو رﻗﻢ‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻔﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺎوي اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪A‬‬ ‫داﺷﺖ و اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻴﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫‪ A>B‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ رﻗﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0‬و ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‬
‫‪ .A<B‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﻮق را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻛﻤﻚ دو ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪(A>B) = A3B´3 + x3A2B´2 +x3x2A1B´1 +x3x2x1A0B´0‬‬
‫‪(A<B) = A´3B3 + x3A´2B2 +x3x2A´1B1 +x3x2x1A´0B0‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ دودوﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﻫﻨﮕﺎم‬ ‫)‪ (A>B‬و)‪(A<B‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي‬
‫‪ A>B‬ﻳﺎ ‪ A<B‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﮔﻴﺘﻲ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺎده ﺗﺮ از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫زﻳﺮا ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻋﻤﺎل ﺗﻜﺮاري اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺴﺎوي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺴﺎوي ﻻزم ﺑﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﻘﺪار ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ در ﺷﻜﻞ‪ 23-6‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪XNOR‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺪارﻫﺎي‬ ‫‪x‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ دودوﻳﻲ ﺧﺮوﺟﻲ )‪ (A=B‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮدد‪ .‬دو ﺧﺮوﺟﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻟﮕﻮي ﻣﻨﻈﻤﻲ دارد‪ .‬روال ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ اﻧﺪازه ﺑﺮاي اﻋﺪاد‬
‫دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ از اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻛﺎﻣﻼً آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A3‬‬
‫‪X3‬‬
‫‪B3‬‬
‫‪A2‬‬
‫‪X2‬‬
‫‪B2‬‬
‫)‪(A<B‬‬
‫‪A1‬‬
‫‪X1‬‬
‫‪B1‬‬
‫‪A0‬‬
‫‪X0‬‬
‫‪B0‬‬
‫)‪(A>B‬‬
‫)‪(A=B‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :23-6‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫‪ -1‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ورودي و ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫داﺷﺘﻪ‬ ‫‪G i = A iBi‬‬ ‫و‬ ‫‪Pi = Ai + Bi‬‬ ‫‪ -2‬اﮔﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻘﻠﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ و ﺟﻤﻊ ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫´ )‪Ci+1 = (CíGí + Pí‬‬
‫‪Si = (PiGí) ⊕Ci‬‬
‫‪ -3‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺘﻤﻢ ‪ 9‬ﻳﻚ رﻗﻢ ‪ BCD‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻳﻚ ﺿﺮب ﻛﻨﻨﺪه دودوﻳﻲ ﺑﺮاي ﺿﺮب دو ﻋﺪد ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ‪ BCD‬ﺑﺴﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﮔﺮ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ را ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪7‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي رﻣﺰﮔﺬار و رﻣﺰﮔﺸﺎ‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪارﻫﺎي رﻣﺰﮔﺬار و رﻣﺰﮔﺸﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و روش ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪارﻫﺎ ﺷﺮح داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي رﻣﺰﮔﺸﺎ )دﻳﻜﺪر(‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي رﻣﺰﮔﺬار )اﻧﻜﺪر(‬ ‫•‬
‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪارﻫﺎي رﻣﺰﮔﺬار و رﻣﺰﮔﺸﺎ‬ ‫•‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارات دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣﺪارات رﻣﺰﮔﺬار و‬

‫رﻣﺰﮔﺸﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻣﺪار ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-7‬ﻣﺪارات رﻣﺰﮔﺸﺎ )دﻳﻜﺪر(‬
‫ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎي ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺪ ﺷﺪه را‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﺪ دودوﻳﻲ‬
‫´‪D0 = xý´z‬‬
‫‪z‬‬
‫‪D1 = xý´z‬‬
‫‪y‬‬ ‫´‪D2 = xýz‬‬
‫‪D3 = xýz‬‬
‫´‪D4 = xy´z‬‬
‫‪x‬‬
‫‪D5 = xy´z‬‬
‫´‪D6 = xyz‬‬
‫‪D7 = xyz‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-7‬دﻳﻜﺪر ‪ 3‬ﺑﻪ ‪8‬‬
‫ﺧﻂ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﻣﺪاري ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ را از‬
‫ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ اﮔﺮ ﻛﺪ ‪ n‬ﺑﻴﺘﻲ داراي‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ورودي ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﻜﺪر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 2ˆn‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪m≤2ˆn‬‬ ‫دﻳﻜﺪرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ دﻳﻜﺪرﻫﺎي ‪ n‬ﺑﻪ ‪ m‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم دﻳﻜﺪر‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮم )ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ( از‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از آﻧﻬﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺒﺪل ﻫﺎي ﻛﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﻜﺪر‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دﻳﻜﺪر ‪ 3‬ﺑﻪ ‪ 8‬ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺷﻜﻞ‪ 1-7‬را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ورودي ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﺧﺮوﺟﻲ دﻳﻜﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻪ وارون ﮔﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ورودي ﻫﺎ را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮ راﻳﺞ اﻳﻦ ﻧﻮع دﻳﻜﺪر‪،‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫و ﻫﺸﺖ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻫﺸﺖ رﻗﻢ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‬
‫ﺑﻴﺖ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺸﺖ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺧﻂ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي دﻳﻜﺪر ﻛﺮدن ﻫﺮ ﻛﺪ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪3‬‬ ‫دﻳﻜﺪر‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ از ﻛﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫ورودي ﻫﺎ‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ‬

‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪D0‬‬ ‫‪D1‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D3‬‬ ‫‪D4‬‬ ‫‪D5‬‬ ‫‪D6‬‬ ‫‪D7‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-7‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ دﻳﻜﺪر ‪ 3‬ﺑﻪ ‪ 8‬ﺧﻂ‬
‫ﻃﺮز ﻛﺎر ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻟﻴﺴﺘﻲ در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺷﻜﻞ‪ 2-7‬آﺷﻜﺎر ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ورودي ﻣﻤﻜﻦ‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﺧﺮوﺟﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺣﺎﺿﺮ در‬ ‫‪1‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﺎوي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺧﻄﻮط ورودي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪NAND‬‬ ‫‪ 1-1-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي دﻳﻜﺪر ﺑﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺳﺎدهﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻌﻀﻲ از دﻳﻜﺪرﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪NAND‬‬ ‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﮔﻴﺖ‬
‫را ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻌﻜﻮس‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻋﻤﻞ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﮔﻴﺖ‬ ‫‪NAND‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي دﻳﻜﺪر در ﺷﻜﻞ ﻣﺘﻤﻢ اﻗﺘﺼﺎديﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬دﻳﻜﺪر‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ﻳﻚ ﻳﺎ دو ورودي ﺗﻮاﻧﺎﺳﺎز ﻳﺎ ﻓﻌﺎلﺳﺎز ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺎر ﻣﺪار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎ ﻳﻚ ورودي ﻓﻌﺎلﺳﺎز ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‬
‫‪A‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪D0‬‬ ‫‪D1‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪E‬‬
‫)ب( ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬ ‫)اﻟﻒ( دﻳﺎﮔﺮام ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ‪ :3-7‬دﻳﻜﺪر ‪ 2‬ﺑﻪ ‪ 4‬ﺧﻂ ﺑﺎ ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز‬
‫ﻣﺪار ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه و ﻳﻚ ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬دﻳﻜﺪر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪E‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻗﺮار‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻮده و دﻳﮕﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ در وﺿﻌﻴﺖ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺪار ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ و ﺑﻪ دو ورودي دﻳﮕﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم‬ ‫‪E=1‬‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻧﺒﻮده و ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﻣﺪار‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ در‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻧﺸﺪه‬
‫ﻓﻌﺎل ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻴﮕﻨﺎل‬
‫دﻳﻜﺪرﻫﺎ داراي دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ورودي ﻓﻌﺎلﺳﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺷﺮط ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻣﻔﺮوﺿﻲ را ﺑﺮ آورده ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺪار ﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﺑﺎ ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ دي ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‬
‫)ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ و دي ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ در ﻫﻤﻴﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ(‪ .‬دي ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﻣﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت را از ﻳﻚ ﺧﻂ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده و آن را ﺑﻪ‬
‫ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﺧﺎص ﺑﺎ‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ ‪ n‬ﺧﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬دﻳﻜﺪر ﺷﻜﻞ ‪ 3-7‬را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ورودي داده و‬ ‫‪E‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪار‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫دي ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﻣﺴﻴﺮي ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﭼﻬﺎر ﺧﺮوﺟﻲ دارد‪،‬‬ ‫‪E‬‬ ‫ورودي ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي‬
‫وﻟﻲ اﻃﻼﻋﺎت ورودي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﻴﺮ را از ﺟﺪول‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫دودوﻳﻲ دو ﺧﻂ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫‪E‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ورودي‬ ‫‪D2‬‬ ‫درﺳﺘﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ‪ AB=10‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ در ‪ 1‬ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻋﻤﻞ دﻳﻜﺪر‬
‫و در ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﻣﺪار ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﺑﺎ ورودي‬
‫ﻓﻌﺎلﺳﺎز را دﻳﻜﺪر‪ /‬دي ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺪار دﻳﻜﺪر ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﻲ ﺗﻮان دﻳﻜﺪرﻫﺎ ﺑﺎ وروديﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز را ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫را ﺑﺎ ورودي ﻫﺎي ﻓﻌﺎلﺳﺎز ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮاي‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻣﺘﺼﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 4-7‬دو دﻳﻜﺪر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﻜﺪر ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎل‬ ‫‪W=0‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و دﻳﮕﺮي ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﻫﺸﺖ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي دﻳﻜﺪر ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻫﻤﮕﻲ در‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن‬ ‫‪W=1‬‬ ‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪0111‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0000‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪1111‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪1000‬‬ ‫ﻣﻌﻜﻮس ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي دﻳﻜﺪر ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬
‫‪x‬‬ ‫‪3*8‬‬
‫دﻳﻜﺪر‬
‫‪y‬‬ ‫‪D0 to D7‬‬
‫‪E‬‬
‫‪z‬‬
‫‪w‬‬
‫‪3*8‬‬
‫دﻳﻜﺪر‬
‫‪D8 to D15‬‬
‫‪E‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :4-7‬دﻳﻜﺪر ‪ 4 ×16‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ دو دﻳﻜﺪر ‪3× 8‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺣﺴﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﻫﻤﻪ‬
‫ورودي ﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز را در دﻳﻜﺪرﻫﺎ و دﻳﮕﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ وروديﻫﺎي ﻓﻌﺎلﺳﺎز اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي اﺗﺼﺎﻻت دروﻧﻲ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﻄﻌﻪ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﻣﺸﺎﺑﻪ و وروديﻫﺎ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2-1-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ دﻳﻜﺪر‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ورودي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮم را ﺑﺮاي‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از دﻳﻜﺪر ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻨﺘﺮم اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ آﻧﻬﺎ را ﺗﺸﻜﻴﻞ داد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺮ ﻣﺪار‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻛﺮده و ﺑﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬ ‫‪m‬‬ ‫و‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‬ ‫‪m‬‬ ‫ورودي و‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫روال ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ دﻳﻜﺪر و ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ ،OR‬ﻻزم ﻣﻲ دارد ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﻮل ﻣﺪار ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻤﻪ‬
‫از‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ورودي ﻫﺎي ﻫﺮ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي دﻳﻜﺪر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روال ﺑﺎ ﻣﺜﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺪار ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ‪ 5-7‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ‪:‬‬
‫)‪S (x,y,z) = Σ (1 , 2 , 4 , 7‬‬
‫)‪C (x,y,z) = Σ (3 , 5 , 6 , 7‬‬
‫ﺧﻂ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﭼﻮن ﺳﻪ ورودي و ﺟﻤﻌﺎً ﻫﺸﺖ ﻣﻴﻨﺘﺮم وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‬
‫اﺣﺘﻴﺎج اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي در ﺷﻜﻞ‪ 5-7‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬دﻳﻜﺪر ﻫﺸﺖ ﻣﻴﻨﺘﺮم را ﺑﺮاي‬
‫‪7‬‬ ‫و‬ ‫‪4 ،2 ،1‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺧﺮوﺟﻲ ‪ ،S‬ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬ ‫‪OR‬‬ ‫‪ y،x‬و‪ z‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ‬
‫را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ‪ 6 ،5 ،3‬و ‪ 7‬را ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪ C‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪3*8‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y‬‬ ‫دﻳﻜﺪر‬
‫‪21‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪5‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :5-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ دﻳﻜﺪر‬
‫ﺑﺎ ورودي ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﻃﻮﻳﻠﻲ از ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻧﺸﺎن‬ ‫‪2ˆn- K‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮم دارد ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺘﻤﻢ ﺧﻮد‪ ،F´ ،‬ﺑﺎ‬ ‫‪K‬‬ ‫دارد‪ .‬ﺗﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ‬
‫´‪F‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫داده ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬
‫ﺑﺮاي‬ ‫‪NOR‬‬ ‫را ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺖ‬
‫اﻳﻦ ﺟﻤﻊ را ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮده و‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻣﺰﻳﺖ دارد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬ ‫´‪F‬‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬
‫را ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ از ﮔﻴﺖﻫﺎي ‪ ،NAND‬ﻣﺜﻞ ﺷﻜﻞ‪ 3-7‬اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫‪F‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺮﻣﺎل‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻮع‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ در ﻋﻮض‬
‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺪار ﮔﻴﺘﻲ دو ﻃﺒﻘﻪ ‪ NAND‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ را ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ‬
‫ﻣﺪار دو ﻃﺒﻘﻪ ‪ AND-OR‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2-7‬ﻣﺪارات رﻣﺰ ﮔﺬار )اﻧﻜﺪر(‬
‫ﻳﻚ اﻧﻜﺪر ﻣﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﻋﻜﺲ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻳﻚ اﻧﻜﺪر‬
‫ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻮط ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺪ دودوﻳﻲ‬ ‫‪n‬‬ ‫)ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ( ﺧﻂ ورودي و‬ ‫داراي‪2ˆn‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ ورودي را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ اﻧﻜﺪر‪ ،‬اﻧﻜﺪر ﻫﺸﺖ‬
‫ﻫﺸﺘﻲ ﺑﻪ دودوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ آن در ﺷﻜﻞ‪ 6-7‬داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار‬
‫داراي ﻫﺸﺖ ورودي )ﻳﻚ ورودي ﺑﺮاي ﻫﺮ رﻗﻢ ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ( و ﺳﻪ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪاي از زﻣﺎن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ورودي ﻣﻘﺪار ‪ 1‬را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ورودي ﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﻬﻴﻪ‬ ‫‪OR‬‬ ‫اﻧﻜﺪر را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ z‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ رﻗﻢ ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ورودي در ‪،1‬‬
‫‪ 5 ،3‬ﻳﺎ ‪ 7‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ y‬ﺑﻪ ازاء ارﻗﺎم ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ورودي ‪ 6 ،3 ،2‬و ‪ ،7‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪ 1‬ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻮﻟﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪z=D1+D3+D5+D7‬‬
‫‪y=D2+D3+D6+D7‬‬
‫‪x=D4+D5+D6+D7‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻜﺪري ﻛﻪ در ﺟﺪول‬ ‫‪OR‬‬ ‫اﻳﻦ اﻧﻜﺪر ﺑﺎ ﺳﻪ ﮔﻴﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ‪ 6-7‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪ داراي اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از زﻣﺎن ﻓﻘﻂ‬
‫ﻳﻚ ورودي ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ دو ورودي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻢ زﻣﺎن ﻓﻌﺎل ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪D6‬‬ ‫و‬ ‫‪D3‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﺎﻣﻔﻬﻮﻣﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ اﻧﻜﺪر ‪ 111‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻪ‪ 3‬وﻧﻪ‪ 6‬را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎي اﻧﻜﺪر ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اوﻟﻮﻳﺘﻲ در ورودي اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ورودي اﻧﻜﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪D3‬‬ ‫و‬ ‫‪D6‬‬ ‫اﮔﺮ اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ را ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺲ ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ در ﻳﻚ زﻣﺎن‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ 110‬ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا‪ D6 ،‬اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ D3‬دارد‪.‬‬

‫‪D0‬‬ ‫‪D1‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D3‬‬ ‫‪D4‬‬ ‫‪D5‬‬ ‫‪D6‬‬ ‫‪D7‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :6-7‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻚ اﻧﻜﺪر ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﺑﻪ دودوﻳﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻧﻜﺪرﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﺑﻪ دودوﻳﻲ وﺟﻮد دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ ازاء ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ وروديﻫﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻤﺎم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺮاد را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ‬ ‫‪D0 = 1‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫‪1‬‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﻞ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ورودي‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-2-7‬اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ‬
‫اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ ﻣﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﻮﻳﺖ دﻫﻲ را در ﺧﻮد دارد‪ .‬ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ورودي ﺑﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫اﻧﻜﺪر ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ده ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ورودي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻚ اﻧﻜﺪر ﺑﺎ ﺗﻘﺪم ﭼﻬﺎر ورودي در‬
‫ﺟﺪول ‪ 6-7‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ دو ﺧﺮوﺟﻲ ‪ x‬و‪ ، y‬ﻣﺪار داراي ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ V‬اﺳﺖ ؛ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﻴﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ورودي ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻴﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮ وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ورودي ﻫﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ اﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ در ﺧﺮوﺟﻲ دﻳﮕﺮ وارﺳﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪V = 0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫و‪V= 0‬‬ ‫داﺷﺖ‬
‫ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ در ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﻲ ‪X‬ﻫﺎ در ﺳﺘﻮن وروديﻫﺎ در ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻧﻘﺶ‬
‫ﻛﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﺮاي ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ از‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻋﻤﺪه اي دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي ذﻛﺮ ﻫﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 0‬ﻳﺎ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ‪ X100‬دو ﻣﻴﻨﺘﺮم ‪ 0100 ،1100‬را ﻣﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪D0‬‬ ‫‪D1‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D3‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :7-7‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺟﺪول اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ‪ ،7-7‬ﻫﺮ ﻋﺪد ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻻﺗﺮ اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي را‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ دﻳﮕﺮ‬ ‫‪D3‬‬ ‫داراﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺪول‬
‫‪D2‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد )دودوﻳﻲ ‪.(3‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪xy‬‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ورودي ﻫﺎ‪ ،‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ورودي‬
‫‪D3= 0‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺷﻮد ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫اﮔﺮ‪D2=1‬‬ ‫داراي اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ از دو ورودي ﺑﺎ اوﻟﻮﻳﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫‪D1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ورودي ﻫﺎي ﺑﺎ اوﻟﻮﻳﺖ ﺗﺮ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪.‬‬
‫و‪ y‬در ﺷﻜﻞ‪ 8-7‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﺳﺎدهﺳﺎزي ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي‬
‫دو ﺗﺎﺑﻊ از ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ‪ 7-7‬اﺳﺘﻨﺘﺎج ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪CD‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D2‬‬

‫‪AB‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D2‬‬ ‫‪D1‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D0‬‬ ‫‪D0‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D3‬‬ ‫‪D3‬‬
‫‪X= D2 + D3‬‬ ‫‪Y= D3+D1D´2‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .:8-7‬ﻧﻘﺸﻪ ﻳﻚ اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ دار‬
‫‪x = D2 +D3‬‬
‫´ ‪y = D3 + D 1D2‬‬
‫‪v = D0 + D1+ D2 +D3‬‬
‫در ﻫﺮ ﺳﻄﺮ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺻﻔﺮ و‬ ‫‪X‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﺟﺪول داراي ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﻄﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ورودي را ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺳﻄﺮ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺗﻤﺎم‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ‬
‫را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪ 1010 ،0110 ،0010‬و‪1110‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻨﺘﺮم‬ ‫‪XX10‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم در ﺟﺪول ﺑﺎ‬
‫‪V‬‬ ‫ﻋﺒﺎرات ﺑﻮل ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺷﺮط ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫از ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺮﻃﺒﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ در‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 9-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪D3‬‬
‫‪y‬‬
‫‪D2‬‬
‫‪D1‬‬
‫‪x‬‬
‫‪V‬‬
‫‪D0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :9-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫‪ 3-7‬ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﻣﺪاري ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ را از ﺗﻌﺪادي ﺧﻂ ورودي‬

‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ورودي‬
‫ﺧﻂ ورودي‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﺧﺎص ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺧﻄﻮط اﻧﺘﺨﺎب اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫و ‪ n‬ﺧﻂ اﻧﺘﺨﺎب وﺟﻮد دارد و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ورودي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪I0‬‬
‫‪I0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪MUX‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪I1‬‬
‫‪I1‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬
‫)ب( ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :10-7‬ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 2‬ﺑﻪ ‪1‬‬
‫ﺑﻴﺖ را ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪ 10-7‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺼﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از دو ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪار داراي دو ﺧﻂ ورودي داده‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ و ﻳﻚ ﺧﻂ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ راه‬ ‫‪I0‬‬ ‫ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻴﺖ‬ ‫‪S=0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪S‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﺼﻞ‬ ‫‪I1‬‬ ‫ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻴﺖ‬ ‫‪S = 1‬‬ ‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﻋﻤﻞ ﻛﺮده و ﻳﻜﻲ از دو ﻣﻨﺒﻊ را اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ذوزﻧﻘﻪ ﺷﻜﻞ ‪) 10-7‬ب( ﻧﺸﺎن‬
‫داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺘﺨﺎب و ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪد داده را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﻧﺸﺎن داده‬ ‫‪MUX‬‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻧﻤﻮدار ﻫﺎي ﺑﻠﻮﻛﻲ و ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﺗﺎ‬ ‫‪I0‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ‪ 11-7‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭼﻬﺎر ورودي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫‪ I3‬ﺑﻪ ﻳﻚ ورودي ﮔﻴﺖ ‪ AND‬اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﺨﺎب ‪ S1‬و ‪S0‬ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﻴﺖ‬
‫اﻋﻤﺎل‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺧﺎص دﻳﻜﺪر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪AND‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ 1‬ﺧﻂ را اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪I3‬‬
‫‪I2‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪S0‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪I0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪I1‬‬ ‫‪I1‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪I2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪I3‬‬
‫‪I0‬‬
‫‪S1‬‬
‫)ب( ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪S0‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :11-7‬ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 4‬ﺑﻪ ‪1‬‬
‫ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ورودي را ﻛﻪ از ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﺪار‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻲ را ﻛﻪ ‪ S1S0 = 10‬اﺳﺖ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﮔﻴﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ورودي ‪ I‬داراي‬
‫‪2‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﮔﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ‪ 0‬در‬ ‫‪I2‬‬ ‫دو ورودي ‪ 1‬و ﻳﻚ ورودي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ‪ ،OR‬اﻛﻨﻮن ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪0‬‬ ‫ورودي ﺧﻮد دارﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﺷﺎن‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺴﻴﺮي از ورودي اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪I2‬‬ ‫ﻣﻘﺪار‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ را اﻧﺘﺨﺎﺑﮕﺮ داده ﻫﻢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻳﻜﻲ از ﭼﻨﺪ ورودي را اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻛﺮده و اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ را ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و وارون ﮔﺮﻫﺎ در ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺪار دﻳﻜﺪر را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫‪AND‬‬ ‫وﺟﻮد ﮔﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﻲ آورد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﻼوه آﻧﻬﺎ ﺧﻄﻮط ورودي اﻧﺘﺨﺎب را دﻳﻜﺪر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻳﻚ‬
‫‪2ˆn‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﻪ‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﺑﻪ ‪ ،2ˆn‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ در آن‬ ‫‪n‬‬ ‫از ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‪2ˆn‬‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ‪ ،AND‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﺧﻂ ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ وﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺧﻂ ورودي داده و ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻂ‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻳﺰ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﺑﺎ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ اش ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن دﻳﻜﺪر‪ ،‬ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻂ‬
‫ﻓﻌﺎلﺳﺎزي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪﺗﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻞ ﻗﻄﻌﻪ را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻨﺪ‪ ،‬و وﻗﺘﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﺎل ﺧﻮد ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺪار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬

‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﻳﻲ در‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 12-7‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار داراي ﭼﻬﺎر ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻗﺎدر‬
‫‪A0‬‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪Y0‬‬ ‫اﺳﺖ ﻳﻜﻲ از دو ﺧﻂ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ‬ ‫‪ A1‬ﻳﺎ‪B1‬‬ ‫ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار‬ ‫‪Y1‬‬ ‫وﺻﻞ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫‪B0‬‬ ‫ﻳﺎ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ .‬ﺧﻂ اﻧﺘﺨﺎب ورودي ﻳﻜﻲ از ﺧﻄﻮط ورودي را در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭼﻬﺎر‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﻂ ﻓﻌﺎل ﺳﺎز ‪ E‬ﺑﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪A0‬‬
‫‪Y0‬‬
‫‪A1‬‬
‫‪Y1‬‬
‫‪A2‬‬
‫‪Y2‬‬
‫‪A3‬‬
‫‪Y3‬‬
‫‪B0‬‬
‫‪B1‬‬
‫‪B2‬‬
‫‪B3‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪Y‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ‪S‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪B‬‬
‫ﻓﻌﺎل ﺳﺎز ‪E‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :12-7‬ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 2‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﭼﻬﺎرﺗﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪﻳﻢ ﺑﻪ آن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺪار ﺣﺎوي ﭼﻬﺎر ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪاري ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ ﺧﻄﻮط داده را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺖ ﻓﻌﺎل‬ ‫‪E = 0‬‬ ‫ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺪار وﻗﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه اﮔﺮ ‪ S = 0‬ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻬﺎر ورودي ‪ A‬ﻣﺴﻴﺮي ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺧﺮوﺟﻲ دارﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪E = 1‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪B‬‬ ‫دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ‪ ،S=1‬ﭼﻬﺎر ورودي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از وﺿﻌﻴﺖ ‪ ،S‬ﻫﻤﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ‪ 0‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 1-3-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ OR‬ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﻣﻲﺗﻮان از آن‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺪار در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن دﻳﻜﺪر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﻨﺘﺮمﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﻣﻴﻨﺘﺮم ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ وروديﻫﺎي داده اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ روﺷﻲ را ﺑﺮاي ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ n‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﻛﻪ داراي ‪ 2ˆn‬ورودي داده و ‪ n‬ﺧﻂ ورودي‬
‫اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮي ﻛﻪ‬ ‫‪n‬‬ ‫اﻛﻨﻮن روش ﻛﺎراﺗﺮي را ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫‪ n-1‬ورودي اﻧﺘﺨﺎب دارد‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا ‪ n-1‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪ وروديﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ وﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ورودي ﻫﺎي داده ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه را ‪ z‬ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ ﻫﺮ ورودي داده ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪ 1 ،z´ ،z‬و ﻳﺎ ‪ 0‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻳﻦ روﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه زﻳﺮ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫)‪F (x,y,z) = Σ(1,2,6,7‬‬
‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬دو‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ‪ 13-7‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪s1‬‬ ‫ﺑﻪ ورودي‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﺨﺎب وﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ورودي ‪ s0‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪4 * 1 MUX‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪S0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪S1‬‬ ‫‪F=z‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫´‪F=z‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫´‪z‬‬ ‫‪F=0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪F=1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)ب( ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴ ﺮ‬ ‫)اﻟﻒ( ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :13-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪xy=00‬‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺧﻄﻮط ورودي از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫‪F‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ‪ F‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ z‬اﺳﺖ زﻳﺮا وﻗﺘﻲ ‪ z=0‬اﺳﺖ ‪ F‬ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و وﻗﺘﻲ ‪ z=1‬ﺷﻮد‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ وروده داده‬ ‫‪z‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻊ ﻻزم ﻣﻲ دارد ﺗﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﻂ داده ﺷﻤﺎره‬ ‫‪xy=00‬‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ وﺻﻞ ﺷﺪه ‪ F‬را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ z‬ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺧﻄﻮط‬
‫ورودي ‪ 2 ،1‬و ‪ 3‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ‪ 10 ،01 = xy‬و ‪ 11‬اﺳﺖ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ‪ F‬وﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜﺎل‬
‫ﺧﺎص ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﺮاي وروديﻫﺎي داده ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﻛﻪ ‪ n-1‬ﺧﻂ‬ ‫‪n‬‬ ‫روال ﻛﻠﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل‬
‫ورودي اﻧﺘﺨﺎب و ‪2ˆ n-1‬ورودي داده دارد از ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل را‬
‫در ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ‪ n-1‬ﻣﺘﻐﻴﺮ در ﺟﺪول وروديﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ وﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺗﺎﺑﻌﻲ از آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ ،1 ،0‬ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي داده ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺻﺤﻴﺢ اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل زﻳﺮ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫)‪F (A,B,C,D) = Σ(1,3,4,11,12,13,14,15‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮي ﻛﻪ ﺳﻪ ورودي اﻧﺘﺨﺎب دارد‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ‪14-7‬‬

‫و دو ﺧﻂ‬ ‫‪S2‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ورودي اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫‪A‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫وﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ورودي داده از ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻟﻴﺴﺖ‬ ‫‪ S1‬و‪S0‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ‬ ‫‪C‬‬ ‫و‬ ‫‪B‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪ABC‬‬ ‫ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎره ﺧﻂ داده ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ از ﺗﺮﻛﻴﺐ دودوﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪F=D‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺪول ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪ABC = 101‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو ﻣﻘﺪار‬ ‫‪1‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫وﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺎي دودوﻳﻲ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺑﻪ ورودي داده‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ از ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ‬
‫زﻣﻴﻦ و ﻣﻨﻄﻖ ‪ 1‬ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺗﻐﺬﻳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 5‬وﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪8 * 1 MUX‬‬
‫‪F=D‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪F=D‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪S1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫´‪F=D‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪D‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪F=0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪F=0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪F=D‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪F=1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪F=1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)ب( ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫)اﻟﻒ( ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :14-7‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 4‬ورودي ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫‪ 2-3-7‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﻣﺪاري‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ را از ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ .‬دو ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ از درون‬
‫ﻗﻄﻊ ﺑﻮده و ﻣﺪار داراي ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎ ارزﺷﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎﻓﺮ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫و‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺑﺎﻓﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 15-7‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ‬
‫ورودي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻛﻪ وارد ﺿﻠﻊ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ آن ﻣﻲ ﺷﻮد از ﻧﻮع ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اش ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎﻓﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ داراي ﻳﻚ ورودي‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ و ﻳﻚ ﺧﻂ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ وﺿﻊ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه‬
‫و ﮔﻴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ورودي‬
‫اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ‪ 0‬ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و ﮔﻴﺖ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪار اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ ﻣﻲ رود‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻي ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﺧﺎﺻﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در دﻳﮕﺮ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ و ﺑﺪون ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ روي ﺑﺎر‬
‫ﺷﺪن‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ورودي ﻧﺮﻣﺎل ‪A‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ ،C=1‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪Y = A‬‬

‫اﮔﺮ ‪ ،C=1‬ﺧﺮوﺟﻲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ‬
‫وروري ﻛﻨﺘﺮل ‪C‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :15-7‬ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺮﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 16-7‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻜﻞ‬
‫را ﺑﺎ دو ﺑﺎﻓﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ و ﻳﻚ وارون ﮔﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬دو‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺸﺘﺮك را ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫‪Y‬‬
‫‪B‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :16-7‬ﻣﺪار ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 2‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﭼﻬﺎر ورودي ﻧﺮﻣﺎل ‪ I0‬ﺗﺎ‪ I3‬ﺑﻪ ﺧﻂ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺗﺼﺎﻻت را ﺑﺎ ﮔﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫ﻧﻤﻲ ﺗﻮان اﺟﺮا ﻛﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ورودي اﻧﺘﺨﺎب ‪ 0‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺮ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ورودي ﻛﻨﺘﺮﻟﺶ‬
‫‪I0‬‬
‫‪Y‬‬
‫‪I1‬‬
‫‪I2‬‬
‫‪I3‬‬
‫‪0‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2*4‬‬
‫‪S0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫دﻳﻜﺪر‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺎز‬
‫‪EN‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :17-7‬ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮﻫﺎي ‪ 4‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد و در اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻓﺮ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 4‬ﺑﻪ ‪ 1‬در ﺷﻜﻞ‪ 17 -7‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﭼﻬﺎر‬
‫ﺑﺎﻓﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺸﺘﺮك را ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ورودي ﻫﺎي‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﺼﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از ﺑﺎﻓﺮﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﺎل‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎﻓﺮﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮري وﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از ﺑﺎﻓﺮﻫﺎي ﺳﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻓﺮﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ورودي در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻓﻌﺎل‬
‫‪0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬از دﻳﻜﺪري ﻃﺒﻖ ﻧﻤﻮدار اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز دﻳﻜﺪر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺧﺮوﺟﻲ آن ‪ 0‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد وﺧﻂ ﮔﺬرﮔﺎه در ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻﺳﺖ زﻳﺮا‬
‫ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺑﺎﻓﺮ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز ﻓﻌﺎل ﮔﺮدد‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺑﺎﻓﺮﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ در ورودي ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب دﻳﻜﺪر‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖ در‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺪار راﻫﻲ دﻳﮕﺮ در ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 4‬ﺑﻪ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 4-7‬زﺑﺎن ‪ HDL‬ﺑﺮاي ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬ ‫‪HDL‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬روش دﻳﮕﺮي را ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در‪Verilog HDL‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎژول‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﺳﺎﺧﺘﺎري ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﺎژول ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣﺪلﺳﺎزي زﻳﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ ﺑﺎ ذﻛﺮ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ )‪ (Primitive‬و ﻣﺎژوﻟﻬﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮ‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪ داده ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻋﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺪاوم )ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ( ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﻛﻠﻴﺪي ‪ assign‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎزي رﻓﺘﺎري ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺟﺮاﻳﻲ )روﻳﻪ اي( ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﻛﻠﻴﺪي ‪ always‬ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺪار را ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ و اﻳﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪ داده اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬ﻣﺪل ﺳﺎزي رﻓﺘﺎري ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪل دﻳﮕﺮي ﺑﺠﺰ روش ﻫﺎي ﻓﻮق وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﺳﻮﺋﻴﭻ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪل ﺳﺎزي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻃﺮاﺣﻲ را در ﺳﻄﺢ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ MOS‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ 1-4-7‬ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ و اﺗﺼﺎﻻت ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﻗﺎدر‬ ‫‪Verilog‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺘﻨﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮدار ﻣﺪاري را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻴﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻴﺖ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر‬ ‫‪12‬‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﮔﻴﺖ از آﻧﻬﺎ از ﻧﻮع ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﻧﻮع دﻳﮕﺮ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ذﻳﻞ آﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪ ﺣﺮوف ﻛﻮﭼﻚ زﻳﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪،and :‬‬
‫‪.buf ،not ،xnor ،xor ،or ،nand‬‬
‫‪and‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪or‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪xor‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪not‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ورودي‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪X‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :18-7‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺪاري‬

‫و ‪ ،1‬دو ﻣﻘﺪار ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ‬ ‫‪0‬‬ ‫را ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ‪ z‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻫﻢ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ در ﺣﻴﻦ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ورودي ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﻪ آن ﻣﻘﺪار‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺑﺎز رﻫﺎ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي‪ xor،or ، and‬و‪ not‬در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 18-7‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﭼﻬﺎر ﮔﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔﻴﺖ‪ ، and‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ورودي‬
‫‪ 1‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 0‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ورودي ‪ 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﮔﺮ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪or‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ورودي ﮔﻴﺖ‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪z‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪x‬‬ ‫ورودي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﻢ‬ ‫‪1‬‬ ‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از وروديﻫﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ آن‬
‫اﻳﻨﺼﻮرت ‪ x‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ اﺻﻠﻲ در ﻳﻚ ﻣﺎژول ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد ﮔﻮﻳﻴﻢ در ﻣﺎژول ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ذﻛﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻋﺒﺎراﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي در ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ارﺟﺎع ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻛﭙﻲ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺎﺳﻲ )ﻳﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ( از آن ﻗﻄﻌﺎت در ﻣﺎژول ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎژوﻟﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ را در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد ﮔﻴﺖ را‬
‫ذﻛﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن دو ﻣﺜﺎل از ﻣﺪلﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻣﺜﺎل از ﻋﺮض‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮدار ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺮدار در داﺧﻞ ﻳﻚ ﺟﻔﺖ‬
‫ﻛﺮوﺷﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از دو ﻋﺪد و دو ﻧﻘﻄﻪ در ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺪ‬
‫زﻳﺮ دو ﺑﺮدار را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪:‬‬
‫‪output 3:0 [ ; ] D‬‬
‫] ‪wire [ 0:7 ; SUM‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬دوﻣﻴﻦ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫را ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت اول ﻳﻚ ﺑﺮدار ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺷﻤﺎره ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ‬ ‫‪7‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺳﻴﻤﻲ )‪ (wire‬ﺑﺎ ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ ﻛﻪ از‬ ‫‪SUM‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﻳﻚ ﺑﺮدار‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻋﺪد ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺮدار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﺧﺎص‬
‫در داﺧﻞ ﻛﺮوﺷﻪ ذﻛﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ] ‪ ،D [ 2‬ﺑﻴﺖ ‪ 2‬از ‪ D‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﻢ‬ ‫] ‪SUM [ 2 :0‬‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از ﻳﻚ ﺑﺮدار را ذﻛﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫ارزشﺗﺮ ﺑﺮدار ‪ SUM‬را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-4-7‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﻫﺮ ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ داراي ﻳﻚ ورودي ﻛﻨﺘﺮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬ ‫‪z‬‬ ‫ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ در‬
‫ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪ 19-7‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮔﻴﺖ ‪ bufif1‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻي ‪ z‬ﻣﻲ رود‪.‬‬ ‫‪control=0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪control=1‬‬ ‫ﻛﻪ‬
‫ﮔﻴﺖ ‪ bufif0‬رﻓﺘﺎري ﻣﺸﺎﺑﻪ دارد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ در‪ control=1‬رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ وﻗﺘﻲ در اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ‬ ‫‪not‬‬ ‫دو ﮔﻴﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻤﻢ ورودي اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻴﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ ذﻛﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫; )‪gate name (output , input , control‬‬
‫‪ gate name‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎر ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪،0‬‬
‫‪ 1‬ﻳﺎ ‪ z‬ﺑﺎﺷﺪ دو ﻣﺜﺎل از ذﻛﺮ ﮔﻴﺖ در زﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫;)‪OUT, A , control (bufif1‬‬
‫; )‪notifo (Y,B,enable‬‬
‫در ﻣﺜﺎل اوﻟﻲ‪ ،‬ورودي ‪ A‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‪ control=1‬اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد وﻗﺘﻲ‬
‫‪Y=z‬‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫‪enable=1‬‬ ‫ﻣﻲ رود‪ .‬در ﻣﺜﺎل دوم وﻗﺘﻲ‬ ‫‪z‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪out‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪control=0‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺧﺮوﺟﻲ ´‪ Y=B‬در ‪ enable=0‬رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪in‬‬ ‫‪out‬‬ ‫‪in‬‬ ‫‪out‬‬
‫‪Control‬‬ ‫‪Control‬‬
‫‪Bufif1‬‬ ‫‪Bufif1‬‬
‫‪in‬‬ ‫‪out‬‬ ‫‪in‬‬ ‫‪out‬‬
‫‪Control‬‬ ‫‪Control‬‬
‫‪notif1‬‬ ‫‪notif1‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :19-7‬ﮔﻴﺖ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫وﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﺼﺎﻟﻲ ‪ HDL‬از ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ‪) tri‬ﺑﺮاي ‪ (state tri‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ داراي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ راه اﻧﺪازي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫‪out‬‬
‫‪B‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :20-7‬ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 2‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺮ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫را در ﺷﻜﻞ‪ 20-7‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻣﺜﻼً ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ‪ HDL‬ﺑﺮاي ﺧﺮوﺟﻲ از داده ﻧﻮع ‪ tri‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫;)‪module muxtri (A , B , select , OUT‬‬
‫;‪input A , B , select‬‬
‫; ‪output OUT‬‬
‫;‪tri OUT‬‬
‫;)‪bufif1 (OUT , A , select‬‬
‫;)‪bufif0 (OUT , B , select‬‬
‫‪endmodule‬‬
‫دو ﺑﺎﻓﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ داراي ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺸﺘﺮك اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ آﻧﻬﺎ اﺗﺼﺎل‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪tri‬‬ ‫را ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪OUT‬‬ ‫ﻣﺸﺘﺮك دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻫﺎ اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ دواﻟﻤﺎن ﻳﺎ ﻋﻨﺼﺮ را‬ ‫‪Net‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪net‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ﻫﺎﻳﻲ از داده ﻧﻮع‬ ‫‪tri‬‬ ‫و‬ ‫‪wire‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ وﺳﻴﻠﻪ اي ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﺎً راهاﻧﺪازي‬
‫)ﺷﺒﻜﻪ( ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي ﻧﻴﺴﺖ و ﻛﻼﺳﻲ از اﻧﻮاع داده ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪،wire‬‬ ‫‪net‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﻣﻜﺮر ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده‬ ‫‪wire‬‬ ‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻋﻼن‬ ‫‪supply0‬‬ ‫و‬ ‫‪supply1 ،tri‬‬ ‫‪،wand ،wor‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪wired -OR‬‬ ‫ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري آراﻳﺶ‬ ‫‪wor‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪل ﻫﺎي‬
‫و‬ ‫‪supply1‬‬ ‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي‬ ‫‪wired – AND‬‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺮاي آراﻳﺶ‬ ‫‪wand‬‬ ‫ﻣﺪل‬
‫‪ supply0‬ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ و زﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از آﻧﻬﺎ در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﻄﺢ‪ -‬ﺳﻮﺋﻴﭻ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 3-4-7‬ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪ داده‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي روﻧﺪ داده از ﺗﻌﺪادي ﻋﻤﻠﮕﺮ روي ﻋﻤﻠﻮﻧﺪﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮرد‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ .‬ﺟﺪول‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺣﺪود‬ ‫‪Verilog HDL‬‬ ‫ﻧﻈﺮ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 21-7‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي آﻧﻬﺎ و ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻴﻦ اﻋﻤﺎل ﺣﺴﺎﺑﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ‪،‬‬
‫از ﺳﻤﺒﻞ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ )‪ (+‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و‬
‫ﺳﻤﺒﻞﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫و‬ ‫‪NOT ،OR‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫&‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ از ﺳﻤﺒﻞ‬ ‫‪AND‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ ﺑﺮاﺑﺮي از دو ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺴﺎوي و ﺑﺪون ﻓﻀﺎ در ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻋﻤﻠﮕﺮ ادﻏﺎم‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻲاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺿﻤﻴﻤﻪ ﻛﺮدن ﭼﻨﺪ ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً دو ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ دو‬
‫ﺑﻴﺘﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ در ﻫﻢ ادﻏﺎم ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪symbol‬‬ ‫‪operation‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪Binary addition‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Binary subtraction‬‬
‫&‬ ‫‪Bit – wise AND‬‬
‫|‬ ‫‪Bit – wise OR‬‬
‫^‬ ‫‪Bit – wise XOR‬‬
‫~‬ ‫‪Bit – wise NOT‬‬
‫= =‬ ‫‪equality‬‬
‫>‬ ‫‪Greater than‬‬
‫<‬ ‫‪Less than‬‬
‫} {‬ ‫‪concatenation‬‬
‫‪? :‬‬ ‫‪conditional‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :21-7‬ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي‪Verilog HDL‬‬
‫‪// dataflow‬‬ ‫‪description of a 2- to – 4 – line decoder‬‬

‫‪// see fig. 4 – 19‬‬
‫‪Module‬‬ ‫;)‪decoder – df (A ̦B ̦E ̦D‬‬
‫;‪Input A ̦B ̦E‬‬
‫;‪Output [0:3] D‬‬
‫‪Assign‬‬ ‫‪D [0] = ~ (~A & ~B & ~E),‬‬
‫‪D [1] = ~ (~A & B & ~E),‬‬
‫‪D [2] = ~ (A & ~B & ~E),‬‬
‫;)‪D [3] = ~ (A & B & ~E‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫‪assign‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪ داده از ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺎي ﻣﺪاوم و ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫‪net‬‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺪاوم ﻋﺒﺎرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار را ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺗﺼﺎﻻت ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻧﻮع داده در‬ ‫‪net‬‬ ‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪wire‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪output‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪net‬‬ ‫ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﻛﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ و ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ را اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬ ‫‪net‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺎ ﻓﺮض اﻋﻼن ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫و ﺧﺮوﺟﻲ‪ Y‬ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﻣﺪاوم زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫‪S‬‬ ‫و‪ ، B‬ورودي اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫‪A‬‬ ‫ورودي ﻫﺎي داده‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫; )‪assign Y = (A & S) | (B & ~ S‬‬
‫و ﻳﻚ ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫‪Y‬‬ ‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬ ‫‪assign‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
‫ﻣﺴﺎوي ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺴﺎوي‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫)|( ﺑﻪ ﺳﻴﻢ‬ ‫‪OR‬‬ ‫ﺳﺨﺖاﻓﺰار‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻣﺪل ﻫﺎي روﻧﺪ داده دو ﻣﺜﺎل ﺳﻄﺢ ﮔﻴﺖ ﻗﺒﻠﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫در ﻣﺜﺎل ‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫روﻧﺪ داده ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‬
‫ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻋﺒﺎرت ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺪاوم ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫آورده‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﺑﻴﺖ در ﻣﺜﺎل زﻳﺮ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻒ روﻧﺪ داده ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺗﻮﺻﻴﻒ روﻧﺪ داده ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﺟﻤﻊ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت و اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎي ﺟﻤﻊ و ادﻏﺎم ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Cin‬‬ ‫و ﻳﻚ رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻴﺖ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺟﻤﻊ )‪ (+‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ادﻏﺎم ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Cout‬و ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ‪ SUM‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪// dataflow‬‬ ‫‪description of‬‬ ‫‪4 – bit adder‬‬
‫;)‪Module binary -adder (A ̦B ̦cin ̦SUM ̦COUT‬‬
‫;‪Input [0:3] A ̦B‬‬
‫; ‪Input cin‬‬
‫;‪Output [0:3] SUM‬‬
‫; ‪Output COUT‬‬
‫‪Assign‬‬ ‫; ‪{ COUT ̦SUM } = A +B +cin‬‬
‫ادﻏﺎم ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ ﻫﺎ در ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه و ﻳﻚ وﻳﺮﮔﻮل آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﺑﻴﺖ } ‪ SUM‬و ‪ ،{ Cout‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :3‬ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪ داده اﻣﻜﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ را ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﻴﺘﻲ اش ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد ﺑﺮاي ﻣﻼﺣﻈﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم ﻃﺮاﺣﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ روﻧﺪ‬
‫داده‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻣﺪل دو‬
‫‪B‬‬ ‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از‬ ‫‪A‬‬ ‫و‪ B‬و ﺳﻪ ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﮔﺮوه ورودي ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ )‪ (AGTB‬در‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬ ‫‪A‬‬ ‫و اﮔﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ )‪ (ALTB‬در ﻣﻨﻄﻖ‬
‫اﺳﺖ ﺧﺮوﺟﻲ )‪ (AEQB‬وﺟﻮد‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺴﺎوي ﺑﺎ دو ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺴﺎوي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪// dataflow‬‬ ‫‪description of‬‬ ‫‪4 – bit comparator‬‬
‫;)‪Module magcomp (A ̦B ̦ALSB ̦AGTB ̦AEQB‬‬
‫;‪Input [0:3] A ̦B‬‬
‫; ‪Output ALSB ̦AGTB ̦AEQB‬‬
‫‪Assign‬‬ ‫‪ALSB = (A<B) ,‬‬
‫‪AGTB = (A>B),‬‬
‫;)‪AEQB = (A= =B‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﺑﻌﺪي از ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺷﺮﻃﻲ ) ‪ (?:‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺳﻪ ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ را اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :4‬ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 2‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺧﻂ را ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺷﺮﻃﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪Condition ? true – expression: false – expression‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ‬ ‫‪true – expression‬‬ ‫ﺑﻮد‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﺮط ﻫﻤﻮاره ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ‬ ‫‪ 0‬ﺑﻮد‪false – expression،‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻳﻚ ﺷﺮط ‪ if- else‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺪاوم‬
‫; ‪assign OUT = select ? A: B‬‬
‫ﺷﺮط زﻳﺮ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪OUT = A if select = 1 , else OUT = B if select = 0‬‬
‫‪// dataflow‬‬ ‫‪description of‬‬ ‫‪2- to – 1 – line multiplexer‬‬

‫;)‪Module mu×2×1– df (A ̦B ̦select ̦OUT‬‬
‫;‪Input A ̦B ̦select‬‬
‫; ‪Output OUT‬‬
‫; ‪Assign OUT = select? A : B‬‬
‫‪ 4-4-7‬ﻣﺪل ﺳﺎزي رﻓﺘﺎري‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي رﻓﺘﺎري ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل را در ﺳﻄﺢ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻤﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺪل اﻏﻠﺐ در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده در‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ دو ﻣﺜﺎل از ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺳﺎده ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻮﺿﻮع اراﺋﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻫﺎي رﻓﺘﺎري از ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي ‪ always‬و ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﻋﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫‪reg‬‬ ‫اﺟﺮاﻳﻲ )روﻳﻪ اي( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرات ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮع داده‬
‫ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻳﻚ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺮﺗﺒﺎ‬ ‫‪wire‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف داده ﻧﻮع‬
‫ﺑﻪ روز ﺷﻮد‪ ،‬داده ﻧﻮع ‪ reg‬ﻣﻘﺪارش را ﺗﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻘﺪار ﺟﺪﻳﺪ ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ )آن را‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ رﻓﺘﺎري ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :5‬ﻣﺜﺎل ‪5‬‬
‫ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻳﺎ ﻣﻘﺼﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫‪OUT‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ(‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺜﺎل ‪4‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻋﻼن ‪ ،output‬ﺑﻪ ﺻﻮرت داده ‪ reg‬ﻫﻢ اﻋﻼم ﮔﺮدد‪.‬ﻋﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺟﺮاﻳﻲ در‬
‫ﻫﺮ زﻣﺎن ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻌﺪ از ﻋﻼﻣﺖ @ رخ دﻫﺪ دوﺑﺎره‬ ‫ﺑﻠﻮك‪always‬‬ ‫داﺧﻞ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ );( وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در اﻳﻦ‬ ‫‪always‬‬ ‫اﺟﺮا ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﻋﺒﺎرت‬
‫در ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫‪or‬‬ ‫و ‪ .select‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪B ،A‬‬ ‫ﺣﺎل‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬
‫ﺟﺎي ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ‪ ،"|"،OR‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت ﺷﺮﻃﻲ ‪ if-else‬ﺗﺼﻤﻴﻤﻲرا ﻛﻪ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ورودي ‪ select‬اﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرت ‪ if‬را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺪون ذﻛﺮ ﺳﻤﺒﻞ‬
‫ﻛﻤﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫; ‪if (select) OUT = A‬‬
‫و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ select‬ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻖ ‪ 1‬ﭼﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪// Behavior‬‬ ‫‪description of‬‬ ‫‪2- to – 1 – line multiplexer‬‬
‫;)‪Module mu×2×1– bh (A ̦B ̦select ̦OUT‬‬
‫;‪Input A ̦B ̦select‬‬
‫; ‪Output OUT‬‬
‫; ‪Reg OUT‬‬
‫) ‪Always @ ( select or A or B‬‬
‫‪If‬‬ ‫; ‪(select = = 1 ) OUT = A‬‬
‫; ‪Else OUT = B‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :6‬ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 4‬ﺑﻪ ‪ 1‬را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ داده‬ ‫‪y‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه و ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺑﺮدار‬ ‫‪select‬‬ ‫ورودي‬
‫داراي ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﺑﻴﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪always‬‬ ‫اﻋﻼن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪reg‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻠﻮك ﻫﺮ وﻗﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ورودي ﺑﻌﺪ از ﻋﻼﻣﺖ @ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪،‬‬ ‫‪endcase‬‬ ‫و‬ ‫‪case‬‬
‫‪case‬‬ ‫ﻳﻚ اﻧﺸﻌﺎب ﺷﺮﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪case‬‬ ‫اﺟﺮا ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرت‬
‫)‪ (select‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺮ ﻟﻴﺴﺖ ﻋﺒﺎراﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ‬
‫ﻳﻚ ﻋﺪد دو ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫‪select‬‬ ‫ﻣﻘﺪاري ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺮط ﺻﺤﻴﺢ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻨﺪ اﺟﺮا ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻮن‬
‫و ﻗﺒﻞ از آن ﻳﻚ‬ ‫‪b‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﺣﺮف‬ ‫‪11‬‬ ‫و ﻳﺎ‬ ‫‪10 ،01 ،00‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﭘﺮﻳﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻳﺰ ﻋﺪد اﺑﺘﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار آن ذﻛﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪01‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺪد دودوﻳﻲ دو رﻗﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪارش‬ ‫‪2´b01‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫اﻋﺪاد را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ دﻫﺪﻫﻲ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده ﺷﺎﻧﺰدﻫﻲ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ‬
‫´‪ o´ ،d‬و ´‪ h‬ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﺪد ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻓﺮض دﻫﺪﻫﻲ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺎﻳﺰ ﻋﺪد ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺎﻳﺰ را ‪ 32‬ﺑﻴﺖ ﻓﺮض ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪// Behavioral‬‬ ‫‪description of‬‬ ‫‪4- to – 1 – line multiplexer‬‬
‫‪// Describes the function table of fig. 4-25‬‬ ‫)‪(b‬‬
‫;)‪Module mu×4×1– bh (i0 ̦i1 ̦i2 ̦i3 ̦select ̦y‬‬
‫; ‪Input i0 ̦i1 ̦i2 ̦i3‬‬
‫;‪Input [1:0] select‬‬

‫; ‪Output y‬‬
‫; ‪Reg y‬‬
‫) ‪Always @ (i0or i1or i2or i3or select‬‬
‫)‪Case ( select‬‬
‫; ‪2 ' b 00 : y = i0‬‬
‫; ‪2 ' b 01 : y = i1‬‬
‫; ‪2 ' b 10 : y = i2‬‬
‫; ‪2 ' b 11 : y = i3‬‬
‫‪End case‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﺳﺎده اي را از ﺗﻮﺻﻴﻒ رﻓﺘﺎري ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي رﻓﺘﺎري و ﻋﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺟﺮاﻳﻲ داﻧﺶ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ را ﻻزم دارد ﻛﻪ‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 5-4-7‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ ﺳﺎده‬
‫ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ )‪ (T.B‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ‪ HDL‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺮك ﺑﻪ ﻃﺮح ‪ HDL‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه و‬ ‫‪T.B‬‬ ‫ﺗﺴﺖ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭘﺎﺳﺦ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎز آن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺖ آن از ﻃﺮح ﻣﻮرد ﺗﺴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻃﻮل ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﺴﺖ‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎژول ﻫﺎي ﻣﺤﺮك‬
‫‪ HDL‬اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺤﺮك ﺑﻪ ﻣﺪار‬ ‫‪initial‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﺒﺎرات ‪ ،always‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ از ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺣﻠﻘﻪ اي را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻜﺮاري اﺟﺮا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪always‬‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺴﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را اﻧﺠﺎم داده و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﺮ‬ ‫‪t=0‬‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺷﺮوع از‬ ‫‪initial‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت‬
‫ﻋﻤﻠﻲ را ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮي ﻛﻪ ﻣﻀﺮﺑﻲ از واﺣﺪﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ‪ #‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‬
‫اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﻠﻮك ‪ initial‬زﻳﺮ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪Initial‬‬
‫‪begin‬‬
‫;‪A=0;B=0‬‬
‫; ‪#10 A = 1‬‬
‫; ‪#20 A = 0 ; B = 1‬‬
‫‪end‬‬
‫‪10‬‬ ‫ﺑﻠﻮك‪ ،‬ﺑﻴﻦ ‪ begin‬و ‪ end‬ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ‪ A ،t=0‬و ‪ B‬در ‪ 0‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪B‬‬ ‫واﺣﺪ زﻣﺎن ﺑﻌﺪ‪ A ،‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ‪ 20‬واﺣﺪ زﻣﺎﻧﻲ‪) ،‬در ‪ (t = 30‬ﺑﻪ ‪ 0‬و‬
‫‪initial‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﻠﻮك‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬وروديﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Initial‬‬
‫‪begin‬‬
‫;‪D=3'b000‬‬
‫)‪repeat (7‬‬
‫; ‪#10 D = D + 3 ' b 0 0 0‬‬
‫‪end‬‬
‫ﻳﻚ‬ ‫‪repeat‬‬ ‫ﻣﻘﺪار دﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫‪000‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪t=0‬‬ ‫در‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﻴﺖ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺑﺮاي‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﺮ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺣﻠﻘﻪ اي را ﺗﺪاﻋﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺪد‬
‫‪111‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪000‬‬ ‫واﺣﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ اﻋﺪادي از‬ ‫‪10‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ HDL‬ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻳﺮ را دارد‪.‬‬

‫ﻧﺎم ‪ module‬ﺗﺴﺖ‬ ‫•‬
‫اﻋﻼن ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻫﺎي ‪ reg‬و ‪ wire‬ﻣﺤﻠﻲ‬ ‫•‬
‫ذﻛﺮ ﻣﺎژول ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻮرد ﺗﺴﺖ‬ ‫•‬
‫‪ initial‬و‪always‬‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻋﺒﺎرات ﻣﺤﺮك‬ ‫•‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫•‬

‫‪endmodule‬‬ ‫•‬
‫ﻳﻚ ﻣﺎژول ﺗﺴﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ورودي ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ورودي ﺑﻪ ﻣﺎژول ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻠﻲ اﻋﻼن ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﺎژول ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬ ‫‪reg‬‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻧﻮع داده ﻳﺎ‬
‫اﻋﻼن ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪wire‬‬ ‫ﺗﺴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داده ﻧﻮع‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺎژول ﺗﺤﺖ ﺗﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮي ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ذﻛﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺷﻜﻞ‪22 -7‬‬
‫اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك‬ ‫ﻣﺎژول ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫‪Module testcircuit‬‬ ‫;)‪Module circuit(A,B,C‬‬

‫;‪Reg TA , TB‬‬ ‫;‪Input A,B‬‬
‫;‪Wire TC‬‬ ‫;‪Output C‬‬
‫;)‪Circuit cr(TA,TB,TC‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :22-7‬ﻣﺎژول ﻫﺎي ﻣﺤﺮك و ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺤﺎوره اي‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪TB‬‬ ‫و‬ ‫‪TA‬‬ ‫ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك ورودي ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺎژول ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎ اﻋﻼن ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻫﺎي‬
‫ﭼﻚ‬ ‫‪TC‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻃﺮح را ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻧﻮع ‪ ،wire‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫‪reg‬‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮاي ذﻛﺮ ﻣﺎژول زﻳﺮ ﺗﺴﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ‬
‫در ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺤﺮك ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﻮدار‬ ‫‪ intial‬و‪always‬‬ ‫ﻣﺤﺮك ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺑﻠﻮك ﻫﺎي‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪Verilog system tasks‬‬ ‫زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻋﺪدي ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ‪ $‬آﻏﺎز‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﻔﻴﺪ در ﻧﻤﺎﻳﺶ در زﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪display$‬‬ ‫ﻳﻜﺒﺎر ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻳﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ‬
‫‪$write‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ‪ $ display‬وﻟﻲ ﺑﺪون رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺑﻌﺪ‬
‫‪monitor$‬‬ ‫ﻫﺮ وﻗﺖ در ﺣﻴﻦ اﺟﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﺘﻐﻴﺮي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬آن را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫‪time$‬‬ ‫زﻣﺎن ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫‪finish$‬‬ ‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫ﻗﺎﻋﺪه ﻧﻮﺷﺘﻦ ‪ $ write ،$ display‬و ‪ $monitor‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫; )‪Task – name (format specification , argument list‬‬
‫و ﻳﺎ‬
‫; )ﻟﻴﺴﺖ آرﮔﻮﻣﺎن و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺎﻟﺐ( ﻧﺎم ﺗﻜﻠﻴﻒ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺒﻨﺎي اﻋﺪادي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻤﺒﻞ )‪ (%‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ داراي رﺷﺘﻪ اي در داﺧﻞ ) ”( ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺒﻨﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ دودوﻳﻲ‪،‬‬
‫دﻫﺪﻫﻲ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ و ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده ﺷﺎﻧﺰدﻫﻲ ﻓﺮض ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ‪،% b‬‬
‫‪ % o ،% d‬و ‪ % h‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻋﺒﺎرت‪:‬‬
‫; )‪$ Display (% d % b % b , C , A , B‬‬
‫ﺑﻪ دودوﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪ A‬و‪B‬‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ‪ C‬ﺑﻪ دﻫﺪﻫﻲ و‬
‫در ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ وﻳﺮﮔﻮل وﺟﻮد ﻧﺪارد وﻟﻲ ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺎﻟﺐ‬
‫و ﻟﻴﺴﺖ آرﮔﻮﻣﺎن و ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻟﻴﺴﺖ آرﮔﻮﻣﺎن‪ ،‬وﻳﺮﮔﻮل وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻳﻚ رﺷﺘﻪ را داﺧﻞ ﻋﻼﻣﺖ ﻛﻮﺗﻴﺸﻦ ﻳﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻣﺤﺼﻮر ﻛﻨﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫;)‪$ Display ("time = % 0d A = %b B = %b" , $time , A ,B‬‬
‫و ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﺮ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪time = 3 A=10 B=1‬‬
‫‪%b‬‬ ‫و‬ ‫‪%b ،%0d‬‬ ‫ﻛﻪ )=‪ (A=) ،(time‬و )=‪ (B‬ﺑﺨﺸﻲ از رﺷﺘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﻟﺐ‬
‫را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫‪،$‬‬ ‫‪time‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر رﻗﻢﻫﺎي ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ را ﺑﺪون‬ ‫‪%d‬‬ ‫را ﺑﻪ ﺟﺎي‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ‪%0d‬‬ ‫اﺳﺖ‬
‫ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ زﻳﺮا زﻣﺎن ﺑﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺣﺪود‬ ‫)‪%d‬‬ ‫ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬ ‫‪HDL‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدد(‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك در ﻣﺜﺎل ‪7‬‬ ‫‪32‬‬ ‫ﻋﺪد‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :7‬اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺪار ﻣﻮرد ﺗﺴﺖ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 2×1‬اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺜﺎل ‪ 6‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮدﻳﺪ ﻣﺎژول ‪ testmux‬ﭘﻮرت ﻧﺪارد‪.‬‬
// stimulus for mu×2×1– df .

Module testmux ;
Reg TA ̦ TB ̦ TS ; //inputs for mux
Wire y ; //output from mux
mu×2×1– df mx (TA ̦ TB ̦ TS ̦y) ;//Instantiate mux
Initial
Begin
TS=1 ; TA=0 ; TB=1 ;
# 10; TA=1 ; TB=0 ;
# 10; TS=0 ;
# 10; TA=0 ; TB=1 ;
End
Initial
$ monitor("select = %bA = %bB=%b OUT= %b Time = % 0d" ̦
TS ̦TA ̦ TB ̦ Y ̦$ time );
End module
// dataflow description of 2- to – 1 – line multiplexer
// from example 4- 6
Module mu×2×1– df (A ̦B ̦select ̦OUT);
Input A ̦ B ̦ select ;
Output OUT ;
Assign OUT = select? A : B ;
End module
Simulation log :
Select =1 A=0 B=1 OUT=0 time=0
mux .‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‬ wire ‫و ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ ﺑﺎ‬ reg ‫ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬ mux ‫ورودي ﻫﺎي‬
‫رﺷﺘﻪاي از اﻋﺪاد دودوﻳﻲ را ﻛﻪ در‬ initial ‫ ﺑﻠﻮك‬.‫ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
$ monitor‫ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﺗﻜﻠﻴﻒ‬.‫ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬،‫ﺣﻴﻦ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‬
www.txt.ir
235 ‫ﻣﺪارﻫﺎي رﻣﺰﮔﺬار و رﻣﺰﮔﺸﺎ‬
‫ ﺧﺮوﺟﻲ و زﻣﺎن‬،‫ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز وروديﻫﺎ‬،‫ ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺪار دﻫﺪ‬.‫ﭼﻚ ﻣﻲﺷﻮد‬
.‫ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ simulation ‫ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي در ﻣﺜﺎل زﻳﺮ ﺗﻴﺘﺮ‬.‫را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ‬،‫اﺳﺖ‬ OUT = B ‫ﺑﺎﺷﺪ‬ S=0 ‫و وﻗﺘﻲ‬ OUT =A ‫ﺑﺎﺷﺪ‬ S=1 ‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ‬
.‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
// gate- level description of circuit of Fig. 4-2
Module analysis (A,B,C,F1,F2);
Input A,B,C;
Output F1 , F2 ;
Wire T1 , T2 , T3 , F2not , E1 , E2 , E3 ;
Or g1 (T1 , A, B, C);
And g2 (T2 , A, B, C);
And g3 (E1 , A, B);
And g4 (E2 , A, C);
And g5 (E3 , B, C);
Or g6 (F2 , E1, E2, E3);
Not g7 (F2not , F2 );
And g8 (T3 ,T1, F2 not);
Or g9 (F1 , T2, T3);
End module
// stimulus to analyze the circuit
Module testcircuit ;
Reg [2:0]D;
Wire F1 , F2 ;
Analysis fig 42 ( D[2] , D[1] , D[0] , F1 , F2 ) ;
Initial
Begin
D= 3 'b000;
Repeat (7)
#10 D= D+1 'b1;

End
Initial
www.txt.ir
‫;)‪$monitor ("ABC=%b F1=%b F2=%b" , D,F1,F2‬‬

‫‪Simulation log :‬‬
‫‪ABC=000 F1=0‬‬ ‫‪F2=0‬‬
‫‪ABC=001 F1=1‬‬ ‫‪F2=0‬‬
‫‪ABC=010 F1=1‬‬ ‫‪F2=0‬‬
‫‪ABC=011 F1=0‬‬ ‫‪F2=1‬‬
‫‪ABC=100 F1=1‬‬ ‫‪F2=0‬‬
‫‪ABC=101 F1=0‬‬ ‫‪F2=1‬‬
‫‪ABC=110 F1=0‬‬ ‫‪F2=1‬‬
‫‪ABC=111 F1=1 F2=1‬‬
‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬روﺷﻲ ﺳﺮﻳﻊ و دﻗﻴﻖ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺟﻬﺖ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺻﺤﻴﺢ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬دو ﻧﻮع ﺗﺼﺪﻳﻖ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و زﻣﺎﻧﻲ‪ .‬در ﺗﺼﺪﻳﻖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻣﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪار را ﺟﺪا از ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺗﺼﺪﻳﻖ زﻣﺎﻧﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪار را‬
‫ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب آﺛﺎر ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﻣﻮاج در ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ورودي ﻣﻔﺮوض ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫‪ -1‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ‪ 2‬ﺑﻪ ‪ 4‬را ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪ NOR‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار را ﺑﺎ دﻳﻜﺪر و‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﺴﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫´‪F1 = xý´ + xyz‬‬
‫‪F2 = xýz´ + xý‬‬
‫‪F3 = xý´z + xz‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(x,y,z,w) = ∑(0,2,5,7,12,14‬‬
‫‪ -4‬ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 16 * 1‬را ﺑﺎ دو ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 8 * 1‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻚ اﻧﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖ ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ ﺑﻪ دودوﻳﻲ را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ را ﺑﺎ دو ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ‪ 4 * 1‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دودوﻳﻲ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ -7‬ﻳﻚ دﻳﻜﺪر اﻓﺰوﻧﻲ‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪8‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎﻻﺧﺺ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻣﺪارﻫﺎ و ﻧﺤﻮه ﻛﺎر ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﺤﺚ ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار‪ ،‬روش ﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗﻓﻼپ ﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬ ‫•‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ و ﻟﭻﻫﺎ‬ ‫•‬
‫‪T‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫•‬
‫‪D‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫•‬
‫‪K‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖدار‬ ‫•‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫‪ 1-8‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺪارﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻓﺼﻮل ﺷﺸﻢ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از‬
‫ﻧﻮع ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪارﻫﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ وروديﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل داراي ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺣﺎوي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻨﻄﻖ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻻزم اﺳﺖ در ﻣﻮاردي در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﻴﺖ ﻋﻤﺪا ﺗﺎﺧﻴﺮاﺗﻲ اﻋﻤﺎل‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﺷﻜﻞ‪ 1-8‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار ﻣﺘﺸﻜﻞ‬
‫از ﻣﺪاري ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺴﺨﻮرد ﺑﻪ آن وﺻﻞ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ را ذﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از زﻣﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در‬
‫آن زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ را از وروديﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-8‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫اﻳﻦ ورودي ﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ را‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺷﺮط ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ در ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار‬
‫ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ورودي ﻫﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻴﺰ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ورودي ﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ و ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎﻧﻲ ورودي ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ و ﺣﺎﻻت داﺧﻠﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 1-1-8‬اﻧﻮاع ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫دو ﻧﻮع ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻣﺎنﺑﻨﺪي ﺳﻴﮕﻨﺎل آﻧﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪارﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬ ‫•‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬ ‫•‬
‫ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻳﺎ ﻫﻤﮕﺎم ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر آن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﻲ‬
‫از ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎﻳﺶ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﮔﺴﺴﺘﻪاي از زﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﻳﻚ ﻣﺪار‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ورودي آن ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از‬
‫زﻣﺎن روي ﻣﺪار ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل در‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺎﺧﻴﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ زﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﺳﻴﮕﻨﺎل در وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر در ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دروﻧﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫واﺣﺪ ﺗﺎﺧﻴﺮ واﻗﻌﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻧﻮع ﮔﻴﺘﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ‬
‫ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي را ﺗﺪاﻋﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺪاري ﺑﺎ ﭘﺴﺨﻮرد داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﭘﺴﺨﻮرد در ﺑﻴﻦ ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪،‬‬
‫ﻫﺮ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻲ ﺛﺒﺎﺗﻲ ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪهاي را ﺑﺮاي ﻃﺮاح ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺳﻴﮕﻨﺎلﻫﺎﻳﻲ را ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ در ﻟﺤﻈﺎت ﮔﺴﺴﺘﻪاي از زﻣﺎن روي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ اش اﺛﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪارﻫﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻟﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﻃﻲ آن رﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﺘﻨﺎوﺑﻲ از ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ در‬
‫ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎم رﺳﻴﺪن ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ورودي ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دﻳﮕﺮ‬
‫ﭘﺎﻟﺲﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻻزم را در ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ را در ورودي ﻋﻨﺎﺻﺮ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎز ﺧﻮد ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖدار ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖدار ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري را ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻮﺿﻮع زﻣﺎنﺑﻨﺪي در آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫راﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻠﻲ ﮔﺴﺴﺘﻪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻳﺎ ﺑﺮش ﻫﺎي‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺴﺘﻘﻼً ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ و ﻟﭻ ﻫﺎ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻢ در ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺤﺚ ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت در ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮاي‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي در ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖدار را‬
‫ورودي ﻫﺎ‬ ‫ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬

‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ‬
‫ﻓﻼپ ﻫﺎ‬
‫ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ‬
‫)ﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻜﻲ‬
‫)ب( ﻧﻤﻮدار زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-8‬ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي دودوﻳﻲ ﺑﻮده و ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻳﻚ‬
‫ﺑﻴﺖ از اﻃﻼﻋﺎت را در ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از اﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖدار ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﺷﻜﻞ ‪ 2-8‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻳﻚ ﻣﺪار‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻳﺎ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ و ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ورودي ﻫﺎي ﺧﻮد را‬
‫از ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ و ﻧﻴﺰ از ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺳﺎﻋﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ رخ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻧﻤﻮدار‬
‫زﻣﺎﻧﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻋﻮض ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﻌﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﻠﻘﻪ ﭘﺴﺨﻮرد ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺣﺘﻲ اﮔﺮ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ ورودي آﻧﻬﺎ را ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻋﻮض ﺷﻮد ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ از ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺑﻌﺪي ﻓﻘﻂ در‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ دﻳﻜﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-2-8‬ﻟﭻﻫﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ دودوﻳﻲ را ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺪارش اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻲ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﻧﮕﻬﺪارد‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه ﺑﻴﻦ اﻧﻮاع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ‪ ،‬در ﺗﻌﺪاد ورودي ﻫﺎ و‬
‫ﻧﺤﻮه ﺗﺎﺛﻴﺮ آﻧﻬﺎ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ اﻧﻮاع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻄﻮح ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﭻ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﭻ ﻫﺎ )ﻳﺎ ﻧﮕﻬﺪارﻫﺎ( ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻟﭻ ﻫﺎ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه اﻃﻼﻋﺎت‬
‫دودوﻳﻲ و ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻤﻼً در ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻲ روﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪SR‬‬ ‫‪ 1-1-2-8‬ﻟﭻ‬
‫ﻟﭻ ‪ SR‬ﻣﺪاري ﺑﺎ دو ﮔﻴﺖ ‪ NAND‬ﻳﺎ ‪ NOR‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪار دو ورودي دارد ﻛﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ S‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪن )‪ (set‬و ‪ R‬ﺑﺮاي ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ )‪(Reset‬‬
‫در ﺷﻜﻞ‪ 3-8‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻟﭻ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻟﭻ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻟﭻ در‬ ‫‪Q´ = 0‬‬ ‫و‬ ‫‪Q = 1‬‬ ‫داراي دو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪه )ﻣﻨﻄﻖ ‪ (1‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‪ Q = 0‬و‪ Q´ = 1‬ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻮﻳﻴﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ )ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ورودي ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫´‪Q‬‬ ‫و‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪ .(0‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ 1‬ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﺪه ‪ 0‬ﺑﺮاي دو ﺧﺮوﺟﻲ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫´‪Q‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ( ‪R‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)ﻧﺸﺎﻧﺪن( ‪S‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫)ب( ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :3-8‬ﻟﭻ ‪ SR‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ‪NOR‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻫﺮ دو ورودي در‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻟﭻ ﺑﻪ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﺑﻪ ورودي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ را ﻋﻮض ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻋﻤﺎل ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﺑﺎز‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﺑﺮود‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﺪه اي رخ دﻫﺪ‪ ،‬ورودي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ در ﺷﻜﻞ ‪)3-8‬ب(‪ ،‬دو ﺣﺎﻟﺖ از ورودي ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺪار‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ )‪ (S=1 ،R=0‬ﻧﻘﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ورودي ‪ ،S‬ﻣﺪار‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮد‪،‬ﻛﻪ ﺣﺬف ورودي ﻓﻌﺎل از ‪ ،S‬ﻣﺪار را در ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻫﺮ دو ورودي ﺑﻪ ‪ ،0‬اﻣﻜﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻳﻚ ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ R‬اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻲﺗﻮان ‪ 1‬را از‬
‫‪ R‬ﺣﺬف ﻛﺮد و در اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﺪار در ﺣﺎﻟﺖ‪ 0‬ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ورودي‬
‫‪ S‬و ‪ R‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0‬اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺪام ورودي اﺧﻴﺮاً ‪ 1‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﭻ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫دودوﻳﻲ را اﻋﻤﺎل‬ ‫‪1 ،S‬‬ ‫و‬ ‫‪R‬‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ دو ورودي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬
‫ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ورودي ﻫﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﺪهاي را در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه اي را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ دو‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻟﭻ‪ ،‬ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻋﻤﺎل ﻧﺸﺪن‬ ‫‪0‬‬ ‫ورودي ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ 1‬ﺑﻪ ورودي ﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ در ﺷﻜﻞ ‪ 4-8‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎ دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻟﭻ‬
‫در ﻫﺮ دو ورودياش ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ را ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎ‬
‫دﻫﻴﻢ‪ .‬اﻋﻤﺎل ‪ 0‬ﺑﻪ ‪ S‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ‪ Q‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﺮود‪ ،‬و ﻟﭻ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪه وادارد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻫﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎز ﮔﺮدد ‪ ،‬ﻣﺪار در ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﻛﻪ ورودي‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫‪R‬‬ ‫دو ورودي ﺑﻪ ‪ ،1‬ﻣﺎ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮار‪ 0‬در‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺪار ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎز ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺮود و ﺣﺘﻲ ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻫﺮ دو ورودي ﺑﻪ ‪،1‬‬
‫ﻟﭻ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻟﭻ ‪ NAND‬ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ‬
‫دو ورودي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن در ‪ 0‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از وﻗﻮع اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫´‪Q‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)ﻧﺸﺎﻧﺪن( ‪S‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ( ‪R‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫)ب( ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :4 -8‬ﻟﭻ ‪ SR‬ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ‪NAND‬‬
‫‪NAND‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ورودي ﺑﺮاي‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻟﭻ‬
‫‪0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻟﭻ ‪ NAND‬ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ وروديﻫﺎي ﻟﭻ‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ ﭘﺮﻳﻢ ﻳﺎ ﺧﻂ ﺑﺎر ﺑﺮ روي ﺣﺮوف‪،‬‬ ‫´‪S´ -R‬‬ ‫ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ آن را ﻟﭻ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ورودي ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻤﻢ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺪار را ﻓﻌﺎل‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻳﻚ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻟﭻ‬
‫اﺻﻼح ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻚ ﻟﭻ ﻛﻨﺘﺮل دار در ﺷﻜﻞ ‪ 5-8‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﮕﻨﺎل‬ ‫‪C‬‬ ‫اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ورودي ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﭘﺎﻳﻪ و دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻟﭻ‬
‫ﻓﻌﺎلﺳﺎز ﺑﺮاي دو ورودي ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪R‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ‪Q‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﻼﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪S‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻼﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫‪C‬‬
‫‪Q=0‬‬ ‫´‪Q‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪن‪Q=1‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ‬
‫)ب( ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :5-8‬ﻟﭻ ‪ SR‬ﺑﺎ ورودي ﻛﻨﺘﺮل‬
‫در ﺳﻄﺢ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖﻫﺎي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ورودي ﻛﻨﺘﺮل در‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪن‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ 1‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻜﻮن ﺑﺮاي ﻟﭻ‬
‫‪C=1‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ‪ R = 1 ،S = 0‬و‬ ‫ﺑﺎ‪C = 1 ،R = 0 ،S=1‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺪار در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎري ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ‪ ،C‬ﻣﺪار ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻋﺪم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪0‬‬ ‫ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎ اﻋﻤﺎل‬
‫‪R‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ S‬و ‪ ،R‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه وﻗﺘﻲ ‪ C=1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ دو ورودي ‪ S‬و‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻻت در ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ در ﻛﻨﺎر‬
‫ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ را ﻧﺎ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲرخ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ‬ ‫‪SR‬‬ ‫را روي ﻫﺮ دو ورودي ﻟﭻ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻫﺮ ﺳﻪ ورودي ﺑﺮاﺑﺮ‪ 1‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ وروديﻫﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد زﻳﺮا ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﻛﻪ ﻛﺪام‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺗﺎ اداره‬ ‫‪0‬‬ ‫زودﺗﺮ ﺑﻪ‬ ‫‪R‬‬ ‫و‬ ‫‪S‬‬ ‫ﻳﻚ از دو ورودي‬
‫ﻣﺪار ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻣﺪار از‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ زﻳﺮا دﻳﮕﺮ ﻟﭻ ﻫﺎ و ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺑﺎ آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪ 2-1-2-8‬ﻟﭻ‬
‫اﻳﻦ‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از راه ﻫﺎي ﺣﺬف ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎز در ﻟﭻ‬
‫‪D‬‬ ‫ﻧﻤﻲ روﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻟﭻ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫‪R‬‬ ‫و‬ ‫‪S‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ‬
‫‪D‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ 6-8‬ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﭻ ﺗﻨﻬﺎ دو ورودي دارد‪) D :‬داده( و ‪) C‬ﻛﻨﺘﺮل(‪ .‬ورودي‬
‫وﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ورودي ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫‪R‬‬ ‫و ﻣﺘﻤﻢ آن ﺑﻪ ورودي‬ ‫‪S‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ورودي‬
‫در ﻫﺮ دو ورودي ﺑﻮده و ﻣﺪار ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ داراي‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻟﭻ‬ ‫‪0‬‬ ‫در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دﻫﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻘﺪار ‪ D‬ﻫﻢ ﻧﻘﺸﻲ ﻧﺪارد‪ .‬وﻗﺘﻲ ‪ C=1‬ﺑﺎﺷﺪ ورودي ‪ D‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري‬
‫ﻣﻲ رود‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺪار در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪه‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪D=1‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،D=0‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Q‬ﺑﻪ ‪ 0‬رﻓﺘﻪ و ﻣﺪار را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ‪Q‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪Q‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﻼﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪C‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫´‪Q‬‬
‫‪Q=0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪن‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫)ب( ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :6 -8‬ﻟﭻ ‪D‬‬
‫ﻧﺎﻣﺶ را از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاري داده در درون درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﭻ ﺑﺮاي‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻟﭻ‬
‫ذﺧﻴﺮه ﻣﻮﻗﺖ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ و ﻳﻚ واﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪D‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﺣﺎﺿﺮ در ورودي داده ﻟﭻ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ورودي را‬ ‫‪Q‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺪار‬ ‫‪D‬‬ ‫دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺴﻴﺮي از‬
‫را ﻟﭻ ﺷﻔﺎف ﻫﻢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻗﺒﻠﻲ در ورودي‪ ،‬در ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Q‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎره ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎد ﮔﺮاﻓﻴﻚ ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﻟﭻ در ﺷﻜﻞ ‪ 7-8‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﭻ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در آن ورودي ﻫﺎ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ درﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و دﻳﮕﺮي ﻣﺘﻤﻢ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪R‬‬ ‫و‬ ‫‪S‬‬ ‫داراي ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﮔﺮاﻓﻴﻚ ﻟﭻ‬
‫ﺑﻪ وروديﻫﺎ ﺣﺒﺎب ﻫﺎﻳﻲ اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫در داﺧﻞ ﺑﻠﻮك ذﻛﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬در ﻟﭻ ﮔﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪه ﺷﺪن و ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در داﺧﻞ ﺑﻠﻮك ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫‪C‬‬ ‫و‬ ‫‪D‬‬ ‫داراي ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﺮاي ورودي ﻫﺎي‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪SR‬‬ ‫‪SR‬‬ ‫‪D‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :7-8‬ﺳﻤﺒﻞ ﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻟﭻ‬
‫‪ 3-8‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ ﻫﺎ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻟﭻ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻮض ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪D‬‬ ‫ﻟﺤﻈﻪ اي را ﺗﺮﻳﮕﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن را ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻛﺮدن ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻟﭻ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎ در ورودي ﻛﻨﺘﺮﻟﺶ اﺳﺎﺳﺎً ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﭘﺎﻟﺲ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮود ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻟﺲ ورودي ﻛﻨﺘﺮل در اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮي در ورودي داده‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ و ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ را ﻋﻮض ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﺷﻜﻞ‪ 2-8‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ از‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ داراي ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺴﺨﻮرد اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ورودي ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﻤﺎن ﻳﺎ دﻳﮕﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬
‫راه اﻧﺪازي ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻟﭻﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﻲ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ‪ ،1‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻ ﻫﺎ‬
‫آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻨﻮز ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻟﭻ در ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ورودي ﻟﭻ ﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ وﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﻨﻄﻖ ‪ ،1‬ﺑﺎﺷﺪ و ورودي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﻟﭻﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﭻ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن داده و ﺧﺮوﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪي رخ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ واﻛﻨﺶ وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه اي اﺳﺖ زﻳﺮا ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭻﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻦ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎل ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻏﻴﺮ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻳﻚ ﻟﭻ وﻗﺘﻲ ﻫﻤﻪ ﻟﭻ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ وﺻﻠﻨﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً و ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻟﭻ ﻳﺎ دﻳﮕﺮ ﻟﭻ ﻫﺎ وﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﻃﻮري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻮع ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ اﻧﺪ و از‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮدﺷﺎن ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ ﻟﭻ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ‪) 8-8‬اﻟﻒ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ در ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫‪1‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ازاء ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ورودي ‪ ،D‬ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻠﻴﺪي‬
‫در ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺻﺤﻴﺢ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ در زﻣﺎن ﮔﺬر ﺳﻴﮕﻨﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺬر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪ 8-8‬ﮔﺬر ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫و‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ از دو اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻋﻨﻮان ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﮔﺬر ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﺻﻼح ﻳﻚ ﻟﭻ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‪ ،‬دو راه وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ روش ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﻟﭻ ﺑﺎ آراﻳﺸﻲ‬
‫ﺧﺎص اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را در ﺣﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ورودي‪ ،‬از آن ﺟﺪا ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬راه‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼﭘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ در ﺣﻴﻦ ﮔﺬر ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮد )از ‪ 0‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﻳﺎ از‬
‫ﺑﻪ ‪ (0‬و در ﺑﻘﻴﻪ ﻟﺤﻈﺎت ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻫﺮ دو روش را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫)ب( ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫)پ( ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :8-8‬ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺎﻋﺖ در ﻟﭻ و ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪ 1-3-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ‬
‫و ﻳﻚ وارون ﮔﺮ در ﺷﻜﻞ‪ 9-8‬ﻣﻼﺣﻈﻪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﺎ دو ﻟﭻ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫را ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻟﭻ را ﺣﺎﻛﻢ‪ 1‬و دوﻣﻲ را ﺗﺎﺑﻊ‪ 2‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪار‪ ،‬ورودي‬
‫را ﻓﻘﻂ در ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﭘﺎﻟﺲ ﻛﻨﺘﺮل ﺳﺎﻋﺖ )‪ (CLK‬ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺑﺮداري ﻛﺮده و ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪Y‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻟﭻ ‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻟﭻ ‪D‬‬ ‫‪Q‬‬
‫)ﺣﺎﻛﻢ(‬ ‫)ﺗﺎﺑﻊ(‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪CLK‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :9-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬ﺣﺎﻛﻢ – ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﭻ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه‬ ‫‪1‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ وارون ﮔﺮ‬ ‫‪0‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ در‬
‫و ﺧﺮوﺟﻲ آن‪ ،Q ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﻳﻌﻨﻲ ‪ Y‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﭻ ﺣﺎﻛﻢ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ورودي ﺑﻪ ﺳﻄﺢ‬ ‫‪CLK = 0‬‬ ‫زﻳﺮا‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد در اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬داده از ورودي ﺑﻴﺮوﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫آن ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد زﻳﺮا ورودي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ در ﺳﻄﺢ‬
‫ﻫﺮﺗﻐﻴﻴﺮ در ورودي‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Y‬را ﻋﻮض ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺎﺑﻊ را ﻋﻮض‬
‫ﺟﺪا‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و از ورودي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ در‬ ‫‪Y‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و ﻣﻘﺪار‬
‫‪1‬‬
‫‪_ Master‬‬
‫‪2‬‬
‫‪_ Slave‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻓﻘﻂ در ﺣﻴﻦ ﮔﺬر ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ از‬
‫رﻓﺘﺎر ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺣﺎﻛﻢ – ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻓﻘﻂ در ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ را ﻣﻲ ﺗﻮان در ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻢ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻳﻚ وارون ﮔﺮ اﺿﺎﻓﻲ‬
‫ﻟﭻ ﺣﺎﻛﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫‪C‬‬ ‫و اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ وارون ﮔﺮ دﻳﮕﺮ و ورودي‬ ‫‪CLK‬‬ ‫ﺑﻴﻦ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﻠﻴﭗﻓﻼﭘﻲ ﺑﺎ ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﭘﺎﻟﺲ ﻋﻤﻞ ﻛﺮده و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺣﺎﻛﻢ و ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ و ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﺧﺮوﺟﻲ را ﻋﻮض ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ از ﺳﻪ ﻟﭻ ‪ ،SR‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ‪10-8‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي از ﻓﻠﻴﭗﻓﻼپ‬

‫‪CLK‬‬ ‫)داده( و‬ ‫‪D‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬دو ﻟﭻ ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ‬
‫)ﺳﺎﻋﺖ( ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻟﭻ ﺳﻮم ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﺮاي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬وروديﻫﺎي‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫‪1‬‬ ‫در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪CLK = 0‬‬ ‫ﻟﭻ ﺧﺮوﺟﻲ در‬ ‫‪R‬‬ ‫و‬ ‫‪S‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺮوﺟﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ورودي ‪ D‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0‬ﻳﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪R‬‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪D = 0 ،CLK‬‬ ‫ﺷﺪن‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎم‬
‫‪CLK = 1‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ در زﻣﺎن‬ ‫‪Q = 0‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎزﻧﺸﺎن رﻓﺘﻪ و در آن‬
‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ در‬ ‫‪0‬‬ ‫در‬ ‫‪R‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮي در ورودي رخ دﻫﺪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪R‬‬ ‫ﺑﺎز ﮔﺮدد‪،‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ورودي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻔﻞ ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻲ رود و ﻟﭻ ﺧﺮوﺟﻲ در وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺎﻛﻦ و ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪D=1‬‬ ‫ﻣﻲ رود‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫از‬ ‫‪CLK‬‬ ‫ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ وﻗﺘﻲ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ‪ ،D‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪Q = 1‬‬ ‫رﻓﺘﻪ و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺪار ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪ CLK = 1‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺮوﺟﻲ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪R‬‬ ‫´‪Q‬‬
‫‪D‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :10-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺳﺎﻋﺖ ورودي در ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﻚ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮي ﺑﺮ روي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ از‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﻫﻢ ﺧﺮوﺟﻲ را‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻖ ‪ ،1‬و ﻧﻴﺰ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻋﻮض ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ‪ 0‬ﺑﻪ ‪ 1‬و ﻻﻏﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﭘﺎﺳﺦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم زﻣﺎن ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬
‫ﻃﻲ آن ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﮔﺬر ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ورودي ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻨﺎم زﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪاري وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻃﻲ آن ورودي‬
‫ﭘﺲ از اﻋﻤﺎل ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻟﺒﻪ‬
‫ﺗﺮﻳﮕﺮ ﺷﺪن و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ و دﻳﮕﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ‬
‫در ﺑﺮﮔﻪ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﻄﻘﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ در ﺷﻜﻞ‪ 11-8‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻓﻠﺸﻲ وﺟﻮد‬ ‫‪C‬‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺰء اﻳﻨﻜﻪ در ﺟﻠﻮ ﺣﺮف‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻟﭻ‬
‫دارد ﻛﻪ دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﻮدن ورودي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ﮔﺬر ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﻳﻚ ﺣﺒﺎب در ورودي دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﺣﺒﺎب ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ را ﻧﺸﺎن‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫)ب( ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ‬ ‫)اﻟﻒ( ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :11-8‬ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ‬
‫‪ 4 -8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ‪ T‬و ‪JK‬‬
‫ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻮع ‪ ،D‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮﻳﻦ و‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻧﻮع ‪ D‬ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﺘﺮي ﮔﻴﺖ‬
‫و ﻣﻘﺪاري ﻣﺪار ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫وﺟﻮد آورد‪ .‬دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ راﻳﺞ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪ JK‬و ‪.T‬‬
‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺳﻪ ﻋﻤﻞ را ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﺪن در‬ ‫•‬
‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ در‬ ‫•‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪن ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫•‬
‫‪JK‬‬ ‫‪ 1-4-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻛﻪ از ﻳﻚ‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﺮ ﺳﻪ ﻛﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﻜﻞ‪) 12-8‬اﻟﻒ( دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ورودي ‪،J‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻗﺮار‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬و وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ورودي در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را در ‪ ،1‬ورودي ‪ ،K‬آﻧﺮا در‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﺤﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪاري ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ورودي ‪ D‬اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪D = JQ´ + K´Q‬‬
‫ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪D = Q´ + Q = 1‬‬ ‫اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪K = 0‬‬ ‫و‬ ‫‪J = 1‬‬ ‫وﻗﺘﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ را در ‪ 1‬ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ‪ J = 0‬و ‪ K = 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺒﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺑﻌﺪي ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﻪ‬
‫‪ 0‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ورودي ‪ J = K = 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ D = Q´،‬اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪C‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪K‬‬ ‫´‪Q‬‬
‫)ب( ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :12-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪JK‬‬
‫ﺑﻌﺪي ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ‪ J = K = 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ D = Q ،‬اﺳﺖ و ﻟﺒﻪ ﭘﺎﻟﺲ‬

‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺰء‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‪D‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ ‪)12-8‬ب( ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫‪JK‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ اﻛﻨﻮن ورودي ﻫﺎ ﺑﺎ ‪ J‬و ‪ K‬ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ 2-4-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪)T‬دﮔﺮ وﺿﻊ(ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎز اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﺎ ﮔﺮه زدن دو‬
‫‪T‬‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ در ﺷﻜﻞ ‪)13-8‬اﻟﻒ( ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪ J‬و‪K‬‬ ‫ورودي‬
‫اﺳﺖ‬ ‫‪T=1‬‬ ‫‪ ،(J‬ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ را ﻋﻮض ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪ = 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪= K = 0)،‬‬
‫‪ ،(J‬ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎز در ﻃﺮاﺣﻲ‬ ‫)‪= K = 1‬‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي دودوﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ‬ ‫‪XOR‬‬ ‫و ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪D‬‬ ‫را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪T‬‬ ‫ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺷﻜﻞ‪) 13-8‬ب( ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت ورودي ‪ D‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪D = T ⊕ Q = TQ´ + T´Q‬‬
‫وﻗﺘﻲ ‪ T = 0‬اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ D = Q‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﺧﺮوﺟﻲ رخ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮده و ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺑﺮاي‬ ‫´‪D = Q‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪T=1‬‬ ‫وﻗﺘﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ داراي ﺣﺮف ‪ T‬در ورودي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪T‬‬
‫‪D‬‬
‫‪C‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫)پ( ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬ ‫)ب( ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪D‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪JK‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :13-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪T‬‬
‫‪ 3-4-8‬ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ‬
‫ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻮاص ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪول ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺟﺪاول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ در‬
‫ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 14-8‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ﻳﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ‬ ‫)‪Q(t‬‬ ‫ورودي ﻫﺎ و ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻋﻤﺎل ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،Q(t + 1) .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﭘﺲ از اﻋﻤﺎل ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ورودي ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ در ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ t‬و ‪ t + 1‬رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪JK‬‬

‫‪J‬‬ ‫‪K‬‬ ‫)‪Q(T+1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪Q(t‬‬ ‫ﺑﻼ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﺪن‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪Q´(t‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪D‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪T‬‬

‫‪D‬‬ ‫)‪Q(t+1‬‬ ‫‪T‬‬ ‫)‪Q(t+1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪Q(t‬‬ ‫ﺑﻼ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﺪن‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪Q´(t‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :14-8‬ﺟﺪاول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻴﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫)‪Q(t + 1)= Q(t‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻊ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪J=K=0‬‬ ‫ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ‬
‫=‪J‬‬ ‫ﻧﺸﺎن داد و ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﺣﺎﻟﺖ آن اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ‪ K = 1‬و‬
‫‪ 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﺑﻪ ‪ 0‬ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ Q(t + 1)= 0‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ J = 1‬و ‪ K = 0‬ﮔﺮدد ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ‪ Q(t + 1)= 1‬ﻣﻲ رود‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ورودي‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻣﺘﻤﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪K‬‬ ‫و‬ ‫‪J‬‬
‫)‪ Q(t + 1)= Q´(t‬ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ورودي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺎ ‪ Q(t + 1)= D‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﻌﺪي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻓﻌﻠﻲ)ﻗﺒﻞ از ﻟﺒﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ(ورودي‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ را دارا ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﺳﺎﻋﺖ و‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‪D‬‬ ‫ﻛﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻃﻲ آن ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻳﺎ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ورودي‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪T = 0‬‬ ‫ﻓﻘﻂ دو ﺣﺎﻟﺖ دارد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪T‬‬ ‫ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪T = 1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫‪ 4-4-8‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺸﺨﺼﻪ‬
‫ﺧﻮاص ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻛﻪ در ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﻢ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‪ ،D‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Q(t+1)= D‬‬
‫در ﺣﺎل‬ ‫‪D‬‬ ‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ورودي‬
‫را از ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ و ﻳﺎ از ﻣﺪار‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺮاي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﻛﻪ‬ ‫‪Q(t+1)= JK´ + K´Q‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 12-8‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻗﺒﻞ از اﻋﻤﺎل ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺮاي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ T‬از‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 13-8‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Q(t+1)= T⊕Q = TQ´+ T´Q‬‬
‫‪ 5-4-8‬وروديﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ داراي ورودي ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ آن ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺧﺎص ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ورودي ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را در‬
‫ﭘﺎك ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ورودي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ورودي ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎك ﻳﺎ ﺑﺎزﻧﺸﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ)ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن(ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺗﻐﺬﻳﻪ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫روﺷﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ورودي ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در اﺳﺘﻘﺮار ﻫﻤﻪ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ آﻏﺎزﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻋﻤﺎل ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻔﻴﺪ‬
‫در‬ ‫‪R‬‬ ‫ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 15-8‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ 10-8‬اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫‪0‬‬ ‫ورودي ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ اﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﻴﺖ ‪ NAND‬ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ورودي در‬
‫‪Q‬‬ ‫واﻣﻲدارد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﭘﺎك ﺷﺪن ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫اﺳﺖ‪ Q´ ،‬را ﺑﻤﺎﻧﺪن در‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دو اﺗﺼﺎل دﻳﮕﺮ از ورودي ﺑﺎزﻧﺸﺎن‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻊ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫را در ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪SR‬‬ ‫ﺑﻘﺎء ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻟﭻ‬
‫ورودي ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ D‬و ‪ ،CLK‬در ‪ 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻳﻚ ورودي ﺑﺎزﻧﺸﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ داراي ﻳﻚ ورودي‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﺣﺒﺎب در ورودي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫‪R‬‬ ‫اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻖ ‪ 0‬ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻧﺸﺎﻧﺪن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ از ﺳﻤﺒﻞ ‪ S‬در ورودي ﻧﺸﺎﻧﺪن ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪Q‬‬
‫داده‬
‫‪S‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪CLK‬‬ ‫‪C‬‬ ‫´‪Q‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫‪CLK‬‬
‫)ب( ﺳﻤﺒﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‬
‫‪R‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫´‪Q‬‬ ‫´‪Q‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫↑‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪1‬‬ ‫↑‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫)پ( ﺟﺪول درﺳﺘﻲ‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :15-8‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬ﺑﺎ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪R=0‬‬ ‫ﺟﺪول ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪار را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﺪار ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ روﻧﺪ‬ ‫‪C‬‬ ‫و‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬
‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﻠﺶ روﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪،‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻋﺎدي ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد ﻛﻪ ورودي ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﺮود‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ در‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ در ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ D‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ‪ R = 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Q‬ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 5-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار‬
‫رﻓﺘﺎر ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖدار ﺑﺎ وروديﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ و ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ و ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻫﺮ دو ﺗﺎﺑﻌﻲ از وروديﻫﺎ و ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺪول ﻳﺎ ﻧﻤﻮداري از رﺷﺘﻪ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ورودي ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ و ﺣﺎﻻت دروﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل را ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﺪار را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرات ﺑﺎﻳﺪ رﺷﺘﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻻزم را ﭼﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً و ﭼﻪ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ داراي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﺎ وروديﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪار‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻫﺮ ﻧﻮع‪ ،‬و ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻣﺎ ﻳﻚ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﺟﺒﺮي را ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ورودي ﻫﺎ اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ رﻓﺘﺎر ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ و ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ اراﺋﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﺢ روال ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-5-8‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬
‫رﻓﺘﺎر ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ )ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺬر ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ( ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺣﺎﻻت‬
‫ﻓﻌﻠﻲ و وروديﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺪار ﺷﻜﻞ‪ 16-8‬را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار از دو‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫‪y‬‬ ‫و ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪x‬‬ ‫و ﻳﻚ ورودي‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻧﻮع‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ورودي‬
‫ﻣﻌﺎدﻻﺗﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻣﺪار ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫)‪A(t+1)= A(t)x(t) + B(t)x(t‬‬
‫)‪B(t+1)= A´(t)x(t‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﺬر ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎ )‪ (t+1‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻟﺒﻪ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ اﺳﺖ ﺑﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ وروديﻫﺎﻳﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ در ﻗﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬
‫ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ در ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ از ﻧﻮﺷﺘﻦ)‪ (t‬ﭘﺲ از‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻛﺮده و ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺸﺮده ﺗﺮي ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻳﺮ‬
‫‪A(t+1)= Ax + Bx‬‬ ‫ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫‪B(t+1)= A´x‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺑﺨﺶ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫در ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫‪D‬‬ ‫در ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﻌﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ اراﺋﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺒﺮي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪y(t)= [ A(t)+ B(t)] x´(t‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﺬف ﺳﻤﺒﻞ)‪ (t‬از ﻣﻘﺪار ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻮﻟﻲ ﺧﺮوﺟﻲ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬
‫´‪y =(A + B)x‬‬
‫‪x‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪C‬‬
‫´‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪D‬‬
‫‪C‬‬
‫´‪B‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪y‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :16-8‬ﻣﺜﺎل ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫‪ 2-5-8‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ‬
‫رﺷﺘﻪ ﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ورودي ﻫﺎ‪ ،‬و ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ و ﺣﺎﻻت ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﻣﻲ ﺗﻮان در ﻳﻚ ﺟﺪول‬
‫ﺣﺎﻟﺖ )ﺑﻪ آن ﺟﺪول ﮔﺬر ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ( ﺟﻤﻊ آوري ﻛﺮد‪ .‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﺪار‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 16-8‬در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 17-8‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﻧﺎم‬
‫ﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ورودي‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي و ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫را‬ ‫‪x‬‬ ‫را ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از زﻣﺎن ‪ t‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ورودي ﻣﻘﺪار‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ را‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ‪ ،‬در زﻣﺎن ‪ t+1‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻘﺪار ‪ y‬را درﻫﺮ زﻣﺎن‬
‫در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ورودي‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺪول‬ ‫‪t‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت دودوﻳﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ وروديﻫﺎ ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ورودي‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :17-8‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺷﻜﻞ ‪16 -8‬‬
‫را دارﻳﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪111‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪000‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﺸﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻌﺪي از ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﺎ از ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪ A‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﺻﺪق ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪A(t+1)= Ax + Bx‬‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در‬ ‫‪1‬‬ ‫داراي ﺳﻪ ﻋﺪد‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ در زﻳﺮ ﺳﺘﻮن‬
‫‪1‬‬ ‫ﻫﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪x‬‬ ‫و ورودي‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻗﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ﻣﻘﺪار ورودي را ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮ آورده ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪x‬‬ ‫و ورودي‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ B‬از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪B(t+1)= A´x‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮن ﺧﺮوﺟﻲ از‬ ‫‪x=1‬‬ ‫و ورودي‬ ‫‪A=0‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫´‪y = Ax´ + Bx‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬

‫‪X=0‬‬ ‫‪X=1‬‬ ‫‪X=0‬‬ ‫‪X=1‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺑﺎ روال ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﻪدﺳﺖ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ﻧﻮع‬
‫ﺳﻄﺮ‬ ‫‪2ˆm+n‬‬ ‫ورودي ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ و‬ ‫‪m‬‬ ‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ‬
‫در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ دارد‪ .‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 2ˆm+n-1‬در زﻳﺮ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و‬
‫ﺳﺘﻮن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺳﺘﻮن در ازاء ﻫﺮ‬ ‫‪m‬‬ ‫ورودي ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي داراي‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺧﺮوﺟﻲ داراي ﺳﺘﻮنﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬
‫دودوﻳﻲ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ از ﻣﺪار ﻳﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ آن ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺎ ﻛﻤﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ‪ .‬در آراﻳﺸﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺪول‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ دارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي و ﺧﺮوﺟﻲ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ورودي در زﻳﺮ ﺳﺘﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي و ﺳﺘﻮن ﺧﺮوﺟﻲ ذﻛﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 17-8‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ورودي ‪ ،‬دو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي و ﺧﺮوﺟﻲ وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﺮ ﻳﻚ از دو روش ﻓﻮق ﺑﺮ دﻳﮕﺮي ارﺟﻌﻴﺖ دارد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ داﻳﺮه ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﮔﺬر در ﺑﻴﻦ ﺣﺎﻻت ﺑﺎ‬
‫ﺧﻄﻮط ﺟﻬﺖ داري ﻛﻪ دو داﻳﺮه را ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺷﻜﻞ‪ 16-8‬در ﺷﻜﻞ‪ 18-8‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻤﻮدار‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻤﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﺟﺪول ﺷﻜﻠﻬﺎي‪17 -8‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻋﺪد دودوﻳﻲ داﺧﻞ ﻫﺮ داﻳﺮه ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻄﻮط ﺟﻬﺖ دار ﺑﺎ دو ﻋﺪد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﻮرب از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﭼﺴﺐ‬

‫ﺧﻮردهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ورودي در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﻳﻦ ﺧﻂ و ﻋﺪد ﭘﺲ از ﺧﻂ‬
‫ﻣﻮرب‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ را در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ در ﻗﺒﺎل ورودي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪاش ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫داﺷﺖ ﻣﻘﺪار ﺧﺮوﺟﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﻛﻨﺎر ﺧﻄﻮط ﺟﻬﺖ دار‪ ،‬در ﺣﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و‬
‫ورودي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﻂ واﺻﻞ‬
‫ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺧﻮرده اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫‪1/0‬‬ ‫ﻣﻲ رود ﺑﺎ‬ ‫‪01‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪00‬‬ ‫ﺟﻬﺖدار ﻛﻪ از ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ‪ 00‬اﺳﺖ ورودي ‪ 1‬و ﺧﺮوﺟﻲ ‪ 0‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲ رود‪ .‬اﮔﺮ ورودي ﺑﻪ‬ ‫‪01‬‬ ‫ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺪار ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ در‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد وﻟﻲ اﮔﺮ ورودي در‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪01‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت از ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ و ﺧﻄﻮط ﺟﻬﺖ دار ﻛﻪ از داﻳﺮه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﺟﻬﺖ دار ﻛﻪ داﻳﺮه را ﺑﻪ ﺧﻮدش وﺻﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺪم وﺟﻮد‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0/0‬‬ ‫‪1/0‬‬
‫‪0/1‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0/1‬‬
‫‪1/0‬‬ ‫‪0/1‬‬
‫‪1/0‬‬
‫‪1/0‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪11‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :18-8‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺷﻜﻞ ‪16 -8‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ و ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪ ﺟﺰء ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﺪول‬
‫درﺳﺘﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ از ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ و ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮي از ﮔﺬر ﺣﺎﻻت را‬
‫ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﻧﻤﻮار ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 18-8‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮوع از ﺣﺎﻟﺖ ‪ ،00‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ورودي در‬
‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از رﺷﺘﻪ اي از ‪ ،1‬ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ورودي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻛﺮده و ﻣﺪار را ﺑﻪ ‪ 00‬اوﻟﻴﻪ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ و ﮔﻴﺖ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﺗﺼﺎﻻت ﻣﻴﺎن‬
‫ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ را ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﮔﺎﻫﻲ‬
‫از ﻧﻮع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ و ﻟﻴﺴﺖ ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم را ﺑﺮاي ﺗﺮﺳﻴﻢ‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺪار ﻛﻪ ورودي ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﻓﻠﻴﭗﻓﻼپ ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ )ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ(‪ .‬ﻣﺎ از ﺳﻤﺒﻞ ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺮاي ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫ورودي و ﻧﺎم ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺪﻳﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫ورودي زﻳﺮ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ ،OR‬ﺑﺎ ورودي ﻫﺎي ‪ x‬و ‪ y‬ﻛﻪ ﺑﻪ ورودي‪ D‬از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺘﺼﻞاﻧﺪ‬
‫و ﺧﺮوﺟﻲ آن ﺑﺎ ‪ Q‬ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪DQ = x + y‬‬
‫‪x‬‬ ‫از ﻧﻮع ‪ ،D‬ﻳﻚ ورودي‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺷﻜﻞ ‪ 16-8‬ﻣﺘﺸﻜﻞ از دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺪار ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺒﺮي ﺑﺎ دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬ ‫‪y‬‬ ‫و ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ورودي و ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪DA = Ax +Bx‬‬
‫‪DB = A´x‬‬
‫´‪y =(A + B)x‬‬
‫ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم را ﺑﺮاي ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺎم‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺳﻤﺒﻞ ‪DA‬ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﻋﺒﺎرات‬ ‫‪D‬‬ ‫از ﻧﻮع‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪DB‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ‪ ،y‬ﺑﺨﺶ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ را ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﻓﺮم ﺟﺒﺮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ را ﺑﺮاي ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻧﻮع ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ را راه ﻣﻲ اﻧﺪازﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ورودي ﺑﻪ ‪ D‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪Q(t + 1)= DQ‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪ 1-6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ روال ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ‪ D‬را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺳﺎده‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺪاري ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻫﺪف در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي زﻳﺮ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪DA = A⊕x ⊕B‬‬
‫و ‪،y‬‬ ‫‪x‬‬ ‫را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻮع‬ ‫‪DA‬‬ ‫ﺳﻤﺒﻞ‬
‫ورودي ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺪار از‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ اﺧﺬ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي ﺣﺎﺻﻞ و در‬
‫ﺷﻜﻞ‪)19-8‬اﻟﻒ(رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ورودي ﻫﺎ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪي‬
‫‪A‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪C‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪CLK‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‬
‫)ب( ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :19-8‬ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪D‬‬
‫ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﺘﻮن داﺷﺘﻪ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ A‬اﺳﺖ‪ ،‬دو‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺳﺘﻮن ﻫﻢ ﺑﺮاي ورودي ﻫﺎ و ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ‪)19-8‬ب( ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪ‪،‬‬ ‫‪ 000‬ﺗﺎ‪111‬‬ ‫از‬ ‫‪Axy‬‬ ‫زﻳﺮ ﺳﺘﻮن‬
‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪A(t+1)= A⊕x⊕y‬‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻳﺎ ﺳﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺮد را ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﺳﺘﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ‪ A‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪار داراي ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ و دو ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ از دو داﻳﺮه ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ‪ 20-8‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روي‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺑﺎ اﻋﺪاد داﺧﻞ دواﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺧﻄﻮط ﺟﻬﺖ دار ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﻣﻮرب ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﺑﺮاي ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻫﻴﭻ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬دو ورودي ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬دو ﺗﺮﻛﻴﺐ ورودي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﺬر ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ وﻳﺮﮔﻮل از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻜﻞ ﻣﻔﻬﻮمﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪01.10‬‬
‫‪00.11‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪00.11‬‬
‫‪01.10‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :20-8‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪D‬‬
‫‪JK‬‬ ‫‪ 2-6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫ﻳﻚ ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ورودي ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي و‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬دو ﻣﻮرد اول ﺑﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ از ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي از ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻮع‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺪول‬ ‫‪T‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﻣﺜﻞ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻳﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫روﻳﻪ را اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫‪T‬‬ ‫و‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﻧﻮع‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ از روﻳﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي‬ ‫•‬
‫ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ در ﺟﺪول‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﻟﺖ‪.‬‬
‫و ﻳﻚ‬ ‫‪JK‬‬ ‫از ﻧﻮع‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫را ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪ 21-8‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺪار داراي ﺧﺮوﺟﻲ ﺧﺎص ﻧﻴﺴﺖ و‬ ‫‪x‬‬ ‫ورودي‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺧﺮوﺟﻲ در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺪار را ﺑﺎ‬
‫´‪JA= B KA = Bx‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت ورودي زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪JB =x´ KB = A´x + Ax´=A⊕x‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪B‬‬
‫‪J‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :21-8‬ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪JK‬‬
‫ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 22-8‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺘﻮن ﻫﺎي‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ورودي‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ را ﻟﻴﺴﺖ ﻛﺮده‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ زﻳﺮ‬
‫ﺳﺘﻮنﻫﺎي ''ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ'' ﺑﺨﺸﻲ از ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫از روﻳﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻻزم اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ دودوﻳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ورودي‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫ورودي ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪JA‬‬ ‫‪KA‬‬ ‫‪JB‬‬ ‫‪KB‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :22-8‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪JK‬‬
‫‪JK‬‬ ‫و ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪K‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ از ورودي ﻫﺎي ‪ J‬و‬
‫‪J=1‬‬ ‫در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 14-8‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬ﭼﻬﺎر ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪K=1‬‬ ‫و‬ ‫‪J=0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪K=0‬‬ ‫و‬
‫‪ ،J=K=0‬ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻴﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎي دو ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪J=K=1‬‬
‫ﺑﻮده و‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪JA = KA=0‬‬ ‫رخ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪x=0‬‬ ‫و‬ ‫‪AB=10‬‬ ‫ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ در ﺟﺪول ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و‬ ‫‪A‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪A=1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫‪B=0‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫‪JB = KB=1‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺳﻄﺮ از ﺟﺪول‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻘﺪار آن‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ‪ B‬ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه و ﺑﻪ ‪ 1‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﻢ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ دﻧﺒﺎل ﻛﺮدن‬
‫روال زﻳﺮ ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ورودي ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ورودي را در ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﺎدﻻت‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 21-8‬در ﻓﻮق ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻻت‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺮاي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ از ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﺳﻢ ‪ Q‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫‪A(t+1)= JA´ + KÁ‬‬
‫‪B(t+1)= JB´ + K´B‬‬
‫از ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ‪ JA‬و ‪ KA‬از ﻣﻌﺎدﻻت ورودي‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ‪ A‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫)‪A(t+1‬‬
‫‪= BA´ +(Bx´)Á‬‬
‫‪= A´B + AB´+ Ax‬‬
‫را در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫ﺑﻌﺪي''‪A‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﺘﻲ ﺳﺘﻮن زﻳﺮ ''ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪KB‬‬ ‫ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‪ JB‬و‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫)‪B(t+1‬‬
‫‪= x´B´+(A⊕x)´B‬‬
‫´‪=B´x´+ABx +A´Bx‬‬
‫را در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﺑﻌﺪي‪''B‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﺘﻲ را ﺑﺮاي ﺳﺘﻮن زﻳﺮ "ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر رود ﺳﺘﻮنﻫﺎي زﻳﺮ وروديﻫﺎي‬
‫"ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ" در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 22-8‬ﻻزم ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 23-8‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺪار داراي ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻴﺴﺖ اﻋﺪاد روي ﺧﻄﻮط‬
‫ﺟﻬﺖدار ﺧﺎرج ﺷﺪه از دواﻳﺮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺪار ورودي ‪ x‬را ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :23-8‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻜﻞ ‪21-8‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ 3-6-8‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ‪ T‬روال ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻧﻮع ‪ JK‬دارد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﻌﺪي در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺟﺪول ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺷﻜﻞ‪ 24-8‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫´‪Q(t+1)= T ⊕ Q = T´Q + TQ‬‬
‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺷﻜﻞ‪ 24-8‬را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار داراي دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫‪ ،B‬ﻳﻚ ورودي ‪ x‬و ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ y‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪R‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪T‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪R‬‬
‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫)ب( ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫)اﻟﻒ( ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :24-8‬ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ‪T‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪار ﺑﺎ دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي و ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪TA = Bx‬‬
‫‪TB = x‬‬
‫‪y = AB‬‬
‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬ ‫‪y‬‬ ‫ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﺪار در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ‪ 25-8‬ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار‬
‫‪, TA‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي از ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ و ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ‬
‫‪ TB‬در ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫)‪A(t+1‬‬
‫´‪=(Bx)Á +(Bx)A‬‬
‫‪= AB´+Ax´+ A´Bx‬‬
‫)‪B(t+1‬‬
‫‪= x⊕B‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ از ﻋﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫‪x‬‬ ‫ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار در ﺷﻜﻞ ‪)24-8‬ب(ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ورودي‬
‫ﻋﻤﻞ‬ ‫‪11‬‬ ‫و‬ ‫‪10 ،01 ،00‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﺑﺎ رﺷﺘﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪار در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫‪x=0‬‬ ‫ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬ ‫‪00‬‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫‪y=1‬‬ ‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ ،11‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ورودي اﺳﺖ‪ .‬دو ﻣﻘﺪار داﺧﻞ ﻫﺮ داﻳﺮه ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﻮرب از‬
‫ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ﺧﺮوﺟﻲ از ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ورودي‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :25-8‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ‪T‬‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫و ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ و ﻳﻚ واروﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪ JK‬ﺑﺴﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﻌﺎدﻻت زﻳﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ -2‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫آن ‪ A‬و ‪ B‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‪ x ،‬و ‪ y‬ورودي ﻫﺎ و ‪ z‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪A(t + 1) = xý +xA‬‬
‫‪B(t + 1) = x´B + xA‬‬
‫‪Z=B‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ را رﺳﻢ ﻛﺮده و ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺮاي ﻣﺪار‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻟﻴﺴﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ‪.‬‬ ‫‪x‬‬ ‫و ﻳﻚ ورودي‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ -3‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ از ﻧﻮع‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﻃﺮاﺣﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‬
‫وﻗﺘﻲ ‪ x = 0‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪00‬‬ ‫و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪10‬‬ ‫و‬ ‫‪11‬‬ ‫و‬ ‫‪01‬‬ ‫و‬ ‫‪00‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪار وارد ﺣﺎﻻت‬ ‫‪x=1‬‬ ‫وﻗﺘﻲ‬ ‫•‬
‫ﺷﺪه و ﻛﺎر ﺗﻜﺮار ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ‬ ‫‪T‬‬ ‫‪ -4‬ﻣﺪار ﻧﻤﻮدار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻜﻞ‪ 8-18‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ار ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪x‬‬ ‫و‬ ‫‪E‬‬ ‫و دو ورودي‬ ‫‪JK‬‬ ‫‪ -5‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ذﻳﻞ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ‪ E = 0‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﺪار ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ‪ x‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺧﻮد ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫•‬
‫اﮔﺮ ‪ E = 1‬و ‪ x = 1‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺪار وارد ﺣﺎﻻت ‪ 00‬و ‪ 01‬و ‪ 10‬و ‪ 11‬و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫•‬
‫‪ 00‬ﺷﺪه و ﻛﺎر را ﺗﻜﺮار ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺪه و ﺑﻪ‬ ‫‪01‬‬ ‫و‬ ‫‪10‬‬ ‫و‬ ‫‪11‬‬ ‫و‬ ‫‪00‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪار وارد ﺣﺎﻻت‬ ‫‪x=0‬‬ ‫و‬ ‫‪E=1‬‬ ‫اﮔﺮ‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ‪ 00‬رﻓﺘﻪ و ﻋﻤﻞ را ﺗﻜﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪9‬‬
‫ﺛﺒﺎتﻫﺎ و ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺛﺒﺎت ﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫اﻧﻮاع ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎل و ﺷﻴﻔﺖ و ‪ ...‬در ﺛﺒﺎت ﻫﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪارﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻧﻮاع ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫روش ﻫﺎي ﺑﺎر ﺷﺪن ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫اﻧﺘﻘﺎل و ﺷﻴﻔﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﻦ ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫•‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي دودوﻳﻲ‬ ‫•‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻫﻤﺰﻣﺎن‬ ‫•‬
‫اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ‬ ‫•‬
‫‪ 1-9‬ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي دودوﻳﻲ و ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ در ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ‬

‫ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﺗﻚ ﺗﻚ ﺑﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﻠﻮل دودوﻳﻲ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺧﻮد دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺛﺒﺎت را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬارد و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻘﺮار در‬
‫ﻳﻜﻲ از دو ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ورودي ﺳﻠﻮل ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﻨﺪهاي را ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺮار در‬
‫ﻳﻜﻲ از دو ﺣﺎﻟﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﻠﻮل ﻛﻤﻴﺘﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﺣﺎﻟﺖ را‬
‫از ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺧﺮوﺟﻲ در ﺳﻠﻮل در ﻳﻜﻲ از دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ‪ 1‬و ﻳﺎ ‪ 0‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﮔﺮوﻫﻲ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ و ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺴﺨﻮرد ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮوري ﻣﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا در ﻏﻴﺎب آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺪار ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﺤﺾ ﺗﻘﻠﻴﻞ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪) .‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺴﺨﻮرد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ (.‬اﻣﺎ ﻣﺪاري‬
‫ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺣﺘﻲ در ﻧﺒﻮد ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎي‬
‫ﺣﺎوي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﺎرﺷﺎن و ﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دو ﻧﻮع از اﻳﻦ ﻣﺪارﻫﺎ ﺛﺒﺎت ﻫﺎ و ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-1-9‬ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬
‫ﻳﻚ ﺛﺒﺎت در ﻣﻔﻬﻮﻣﻲﺳﺎده و اﺑﺘﺪاﻳﻲ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ از ﺳﻠﻮل ﻫﺎي دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬ﻳﻚ ﺛﺒﺎت‬
‫ﺑﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ذﺧﻴﺮه ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻤﻴﺖ ﮔﺴﺴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﺣﺎوي‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﺎ‬
‫ﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺑﻴﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺳﻠﻮل را در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺗﺎﻳﻲ از ‪1‬ﻫﺎ و‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﻋﺪدي‬
‫ﺛﺒﺎت ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻃﻼﻋﺎت ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ را ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي زﻳﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪1100001111001001‬‬
‫‪279‬‬ ‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ و ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ‬
‫ﺳﻠﻮل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻳﻜﻲ از ‪ 2ˆ16‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺑﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ دودوﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺒﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 2ˆ16 -1‬را ذﺧﻴﺮه ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺧﺎص ﻓﻮق‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت ﻋﺪد‬
‫دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺛﺒﺎت ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﺪ ﻫﺸﺖ‬ ‫‪50121‬‬ ‫دودوﻳﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﺘﻲ اﻟﻔﺒﺎ ﻋﺪدي را ذﺧﻴﺮه ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ دو ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺪ اﺳﻜﻲ ﺑﺎ ﺗﻮازن زوج واﻗﻊ در ﻫﺸﺘﻤﻴﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزش‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﺣﺎوي دو‬
‫)ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮف‬ ‫‪I‬‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ ‪)C‬ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ( و‬
‫دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻬﺎر رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت ﻳﻚ‬
‫‪9096‬‬ ‫ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ﭼﻬﺎررﻗﻤﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻛﺪ اﻓﺰوﻧﻲ ‪ 3-‬ﻣﺜﺎل ﺑﺎﻻ ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺪ ‪ BCD‬اﻳﻦ ﻣﺤﺘﻮا ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺘﻲ ‪ 1100‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل‪ ،‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﻗﺎدر اﺳﺖ اﺟﺰاء‬
‫ﮔﺴﺴﺘﻪاي از اﻃﻼﻋﺎت را در ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﻴﺰ آراﻳﺶ ﺑﻴﺘﻲ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮاي اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ داده‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-1-9‬اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻦ ﺛﺒﺎﺗﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﺛﺒﺎت ﻫﺎﻳﺶ و ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﺮدازش داده را اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻦ ﺛﺒﺎﺗﻲ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺑﻨﻴﺎدي در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ از ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺛﺒﺎت ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺑﻪ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺪارﻫﺎي ﭘﺮدازش داده‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 1-9‬اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت را در ﻣﻴﺎن ﺛﺒﺎتﻫﺎ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻧﻴﺰ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ از ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﻣﻲ ﺷﻮد واﺣﺪ ورودي داراي ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺪار ﻛﻨﺘﺮل و‬
‫ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ورودي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻠﻴﺪي ﻓﺸﺮده ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻳﻚ ﻛﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮ اﻟﻔﺒﺎ ﻋﺪدي‬
‫ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺘﻲ ﻣﻌﺎدل را وارد ﺛﺒﺎت ورودي ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﺪ وارده از ﻧﻮع اﺳﻜﻲ و داراي ﺗﻮازن ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت از ﺛﺒﺎت‬
‫ورودي وارد ﻫﺸﺖ ﺳﻠﻮل ﻛﻢ ارزشﺗﺮ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ از ﻫﺮ اﻧﺘﻘﺎل‪،‬‬
‫ﺛﺒﺎت ورودي ﭘﺎك ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از زدن ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺪ ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ را‬
‫وارد ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ورود ﻳﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﺮ ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺖ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﭘﺮدازﻧﺪه‪ ،‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻗﺒﻠﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﺳﻠﻮل ﺑﻌﺪي در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﺎر اﻧﺘﻘﺎل ﭼﻬﺎر ﻛﺎراﻛﺘﺮ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﭘﺮدازﻧﺪه ﭘﺮ ﺷﺪه و ﻣﺤﺘﻮاي آن ﺑﻪ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در ﺛﺒﺎت ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ‪ 1-9‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد از اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ''‪ ''N'' ، ''H'' ، "O" ،''J‬ﭘﺲ از زدن ﭼﻬﺎر ﻛﻠﻴﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﺣﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﺛﺒﺎت‬
‫‪0100101‬‬ ‫‪01001111‬‬ ‫‪11001000‬‬ ‫‪11001110‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫واﺣﺪ ﭘﺮدازش‬
‫ﺛﺒﺎت‬
‫‪ 8‬ﺳﻠﻮل‬ ‫‪ 8‬ﺳﻠﻮل‬ ‫‪ 8‬ﺳﻠﻮل‬ ‫‪ 8‬ﺳﻠﻮل‬ ‫ﭘﺮدازﺷﮕﺮ‬
‫واﺣﺪ ورودي‬
‫‪ 8‬ﺳﻠﻮل‬
‫ﺛﺒﺎت ورودي‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-9‬اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺮدازش ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎي ﮔﺴﺴﺘﻪاي از اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻓﺮم دودوﻳﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﻬﺰ‬
‫ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ داده ﻣﻮرد ﭘﺮدازش را ﺣﻔﻆ و ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺖﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت را دﺳﺘﻜﺎري‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬وﺳﻴﻠﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري داده ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﻜﺎري ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬
‫دودوﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 2-9‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺟﻤﻊ دو‬
‫ﺑﻴﺘﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬واﺣﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻫﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ‬
‫ﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺛﺒﺎﺗﺶ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﺣﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬
‫‪0000000000‬‬
‫ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ‪1‬‬
‫‪0011100101‬‬
‫‪0010010001‬‬
‫ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ‪2‬‬
‫‪0101100010‬‬ ‫‪R1‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﺮاي‬ ‫‪1010011001‬‬ ‫‪R3‬‬
‫ﺟﻤﻊ دودوﻳﻲ‬
‫‪0011000110‬‬ ‫‪R2‬‬ ‫واﺣﺪ ﭘﺮدازش‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-9‬ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫‪R3 ، R2 ، R1‬‬ ‫ﺑﺨﺸﻲ از واﺣﺪ ﭘﺮدازﺷﮕﺮ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ آﻣﺪه ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺛﺒﺎت‬
‫را دﺳﺘﻜﺎري ﻛﺮده و‬ ‫‪R2‬‬ ‫و ﺛﺒﺎت‬ ‫‪R1‬‬ ‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺛﺒﺎت‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺛﺒﺎت ﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ‬ ‫‪R3‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫دﻫﻨﺪه ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻃﻼﻋﺎت را ذﺧﻴﺮه ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ دو ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ را ﭘﺮدازش ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻫﺎي ﭘﺮدازش ﮔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ در ﺛﺒﺎت ﻫﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻫﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه‬
‫ﻛﺎرﺑﺮ ﺑﻌﺪي ﺑﺎز ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ارﺳﺎل ﺷﺪه دو ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ در ﺛﺒﺎت ﻫﺎي‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ‬ ‫‪R2 ، R1‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﺑﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺛﺒﺎت ﻫﺎي‬ ‫‪R3‬‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻣﺤﺘﻮاي‬ ‫ﺛﺒﺎت‪R3‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3-1-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ‬
‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه در ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺳﺎده‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﻳﻚ ﺛﺒﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ وارد ﻳﻚ رﺷﺘﻪ از ﺣﺎﻻت از‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﻴﺖﻫﺎ در ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ رﺷﺘﻪ از‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اي از ﺣﺎﻻت را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﻲ از‬
‫ﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت از ﺛﺒﺎت ﻫﺎ ﺟﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-9‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ در ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻀﻮ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫در ﻃﺮاﺣﻲ ﺛﺒﺎت ﺑﺤﺚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ از اﻃﻼﻋﺎت را در‬
‫ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ‪ n‬ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ‪ n‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ‬
‫ﺑﻴﺖ از اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ را در ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‪ ،‬ﻳﻚ ﺛﺒﺎت‬ ‫‪n‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻴﺖﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﭘﺮدازﺷﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ و ﮔﻴﺖﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻋﻤﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺸﺮﻳﻚ ﻣﺴﺎﻋﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ را ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﻲ دارﻧﺪ و ﮔﻴﺖﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت راﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ از ﺛﺒﺎتﻫﺎ در ﺑﺎزار وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬
‫و ﺑﺪون ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻴﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 3-9‬ﭼﻨﻴﻦ ﺛﺒﺎﺗﻲ را ﻛﻪ از ﭼﻬﺎر‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪I0‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪C‬‬
‫‪R‬‬
‫‪I1‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪A1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪R‬‬
‫‪I2‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪A2‬‬
‫‪C‬‬
‫‪R‬‬
‫‪I3‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪A3‬‬
‫‪C‬‬
‫‪R‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﭘﺎك‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :3-9‬ﺛﺒﺎت ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ورودي ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ را ﺑﺎ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ در ﭼﻬﺎر ورودي ﺑﻪ داﺧﻞ ﺛﺒﺎت ‪ 4‬ﺑﻴﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﭼﻬﺎر ﺧﺮوﺟﻲ را ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻛﺮد و اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه‬
‫در ﺛﺒﺎت را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ورودي ﭘﺎك ﺑﻪ ورودي ﺑﺎزﻧﺸﺎن )‪ (R‬ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬
‫رود‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲ رود‪ .‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ورودي ﺑﻪ‬
‫)‪ (0‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ورودي ﭘﺎك ﻛﺮدن ﺑﺮاي ‪ 0‬ﻛﺮدن ﺛﺒﺎت ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻞ ﺳﺎﻋﺖ زﻧﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫‪R‬‬ ‫در ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﺎﻋﺖ زﻧﻲ‪ ،‬ورودي ﻫﺎي‬
‫ﻛﺮدن ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻻت در ﻳﻚ ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان از ﭘﺎك ﻛﺮدن‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 1-2-9‬ﺛﺒﺎت ﺑﺎ ﺑﺎرﺷﺪن ﻣﻮازي‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻫﻢ زﻣﺎن داراي ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺪ ﺳﺎﻋﺖ اﺻﻠﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ رﺷﺘﻪ اي از ﭘﺎﻟﺴﻬﺎي‬
‫ﺳﺎﻋﺖ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﻟﺴﻬﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ و‬
‫ﺛﺒﺎت ﻫﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ اﺻﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻤﭙﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺮﺑﺎن ﺛﺎﺑﺘﻲ را‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﺎص ﺑﺮ‬
‫روي ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت را ﺑﺎرﺷﺪن ﺛﺒﺎت ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﺛﺒﺎت‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ ﺑﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﺑﺎرﺷﺪن ﻣﻮازي اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺛﺒﺎت ﺷﻜﻞ‪ 3-9‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ورودي ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻪ وروديﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي ﺑﺎر ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬در اﻳﻦ آراﻳﺶ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺛﺒﺎت ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻫﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﻋﺖ از‬
‫ﻣﺪار ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻴﮕﻨﺎل ورودي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮔﻴﺖ ﻓﻌﺎلﺳﺎز اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻗﺮار دادن ﮔﻴﺖ ﻫﺎ در ﻣﺴﻴﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻘﺮار ﮔﻴﺖﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ در‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ رﺳﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻋﻤﺎل ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻴﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮي را‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ را از ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎرج ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺳﺎﻋﺖ در‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺑﺎ ورودي ﻫﺎي‬
‫ورودي ﻫﺎي ‪ C‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪D‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎرﺷﺪن ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ وروديﻫﺎي‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﻚ ﺛﺒﺎت‬
‫ﺑﺎر‬
‫‪D‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪I0‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪A1‬‬
‫‪I1‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪A2‬‬
‫‪I2‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪A3‬‬
‫‪I3‬‬ ‫‪C‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :4-9‬ﺛﺒﺎت ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﺑﺎرﺷﺪن ﻣﻮازي‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ‪ 4-9‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ورودي ﺑﺎرﺷﺪن ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻋﻤﻠﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫را ﻛﻪ در ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي ﺑﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬داده در ﭼﻬﺎر ورودي در ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ داﺧﻞ ﭘﺒﺎت ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ورودي ﺑﺎر ﺷﺪن‬
‫‪D‬‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن وﺻﻠﻨﺪ‪ .‬اﺗﺼﺎل ﭘﺴﺨﻮردي از ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ورودي ﻻزم اﺳﺖ زﻳﺮا ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪D‬‬ ‫داراي ﺣﺎﻟﺖ "ﺑﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ" ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﻟﺒﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ورودي‬
‫‪D‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﻓﻠﻴﭗﻓﻼپ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‬
‫را ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ورودي ﺑﺎرﺷﺪن‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش‬ ‫‪C‬‬ ‫ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ و ﻳﺎ ﺣﻔﻆ اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻌﻠﻲ را در ﺛﺒﺎت ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت از‬
‫ورودي ﻫﺎ ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺛﺒﺎت در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﻫﺮ ﭼﻬﺎر‬
‫ﺑﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ 2-2-9‬ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ اش را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻳﺎ ﭼﭗ ﺷﻴﻔﺖ ﻳﺎ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﻛﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻳﺎ ﺛﺒﺎت ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‪،‬‬
‫از زﻧﺠﻴﺮه اي از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ در آن ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ورودي‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ اﻃﻼﻋﺎت را از ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ‪ 5-9‬ﻓﻘﻂ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻴﭗﻓﻼپ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﺘﺼﻞ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﻔﺮوض ﺑﻪ ورودي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت را ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪S0‬‬
‫ورودي‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫ﺳﺮﻳﺎل‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫ﺳﺮﻳﺎل‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :5-9‬ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ‬

‫‪CLK‬‬
‫ورودي ﺳﺮﻳﺎل‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻴﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ در ﺣﻴﻦ‬
‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ وارد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺮﻳﺎل از ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ اﺧﺬ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ را ﻃﻮري ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻲ رخ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺛﺒﺎت اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ورودي‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ورودي ﻫﺎي‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺛﺒﺎت ﻛﻨﺘﺮل ﮔﺮدد‪ .‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﮔﺮ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﺷﻜﻞ‪ 5-9‬ﺑﻪ ﻛﺎررود‪،‬‬
‫و ورودي ﻛﻪ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ را ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﻋﻤﻞ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل در آورد‪.‬‬
‫‪ 3-2-9‬اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل‬
‫اﮔﺮ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﺑﻴﺖ را اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ و ﻳﺎ دﺳﺘﻜﺎري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻓﻌﺎل در ﻣﺪ ﺳﺮﻳﺎل ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺛﺒﺎت ﻣﺒﺪا و‬
‫ورود ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﺑﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮ ﺧﻼف اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻮازي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺛﺒﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﺷﻜﻞ‪ 6-9‬ﺑﺎ ﺷﻴﻔﺖ‬ ‫‪B‬‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل اﻃﻼﻋﺎت از ﺛﺒﺎت ‪ A‬ﺑﻪ ﺛﺒﺎت‬
‫ﺑﻪ ورودي ﺳﺮﻳﺎل)‪ (SI‬در ﺛﺒﺎت‬ ‫‪A‬‬ ‫رﺟﻴﺴﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺮﻳﺎل)‪ (SO‬از ﺛﺒﺎت‬
‫وﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮي در از دﺳﺖ دادن اﻃﻼﻋﺎت ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در ﺛﺒﺎت ﻣﺒﺪا‪،‬‬ ‫‪B‬‬
‫از ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺮﻳﺎل ﺑﻪ ورودي ﺳﺮﻳﺎل ﭼﺮﺧﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫‪A‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﺛﺒﺎت‬
‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ ﺛﺒﺎت ‪ B‬ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رود‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت‬
‫ﺳﻮﻣﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ زﻣﺎن و ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺛﺒﺎت ﻫﺎ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻃﻲ آن‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ را ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬
‫را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ‬ ‫‪CLK‬‬ ‫ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪S0‬‬ ‫‪S1‬‬ ‫‪S0‬‬
‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪A‬‬ ‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪B‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪CLK‬‬ ‫‪CLK‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻴﻔﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :6-9‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل از ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺑﻪ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ ﻫﺮ ﻛﺪام داراي ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬واﺣﺪ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل را ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ را در ﻃﻮل‬
‫ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﻌﺎل‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫‪CLK‬‬
‫‪T1 T2 T3 T4‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :7-9‬ﻧﻤﻮدار زﻣﺎﻧﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل از ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺑﻪ دﻳﮕﺮي‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﻧﻤﻮدار زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﺷﻜﻞ‪ 7-9‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺖ و ﻣﻘﺪارش درﺳﺖ ﭘﺲ از ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ و ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫و ‪ T4‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪T3 ،T2‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻟﺲ ‪،T1‬‬ ‫‪CLK‬‬ ‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫ﻫﺮ ﻟﺒﻪ ﺑﺎﻻروﻧﺪه ﭘﺎﻟﺲ ﻳﻚ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ را در ﻫﺮ ﺛﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ را ‪ 0‬ﻧﻤﻮده و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪1011‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮاي دودوﻳﻲ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل از ‪ A‬ﺑﻪ ‪ B‬در ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ‪ .8-9‬ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ ﭘﺎﻟﺲ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ ،T1‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ‪ A‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺑﻪ راﺳﺖ‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺗﻤﺎم ﺑﻴﺖﻫﺎي‬ ‫‪A‬‬ ‫ﭼﭗﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ‬
‫در ﺳﻤﺖ راﺳﺖﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ و‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺮﻳﺎل ﻗﺒﻠﻲ از‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺑﻌﺪي اﻋﻤﺎل ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻘﺪار آن از‬
‫را ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺟﺎﺑﻪ‬ ‫‪B‬‬ ‫و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺟﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻪ ‪ 0‬رﻓﺘﻪ و ﻫﺮ دو ﺛﺒﺎت ‪ A‬و ‪ B‬داراي ﻣﻘﺪار ‪ 1011‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺤﺘﻮاي‬
‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻟﺲ زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪A‬‬ ‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪B‬‬
‫ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﭘﺲ از ‪T1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﭘﺲ از ‪T2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﭘﺲ از ‪T3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﭘﺲ از ‪T4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :8-9‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل ﺑﻴﻦ ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻣﺪ ﻫﺎي ﺳﺮﻳﺎل و ﻣﻮازي ﻛﺎﻣﻼً آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺪ‬
‫ﻣﻮازي‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﺛﺒﺎت در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ و ﻫﻤﮕﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪ ﺳﺮﻳﺎل ﺛﺒﺎت ﻫﺎ داراي ﻳﻚ ورودي ﺳﺮﻳﺎل و‬
‫ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺮﻳﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﺑﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺛﺒﺎت ﻫﺎ در ﻳﻚ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-2-9‬ﺟﻤﻊﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻌﻤﻮﻻً‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ روش ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻳﺎل ﻛﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻛﻤﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﻣﺪ ﺳﺮﻳﺎل‪ ،‬در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫دو ﻋﺪدي ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺮﻳﺎل ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ در دو ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺮﻳﺎل )‪،(FA‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪ .9-9‬ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻠﻲ ورودي ﺑﻪ ﺟﻔﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪،‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺑﻌﺪي اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ‪ ،A‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان از ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻣﻘﺪار ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ و ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ورودي‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻳﻚ ﻣﻘﺪار دودوﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر رود و در ﻫﻤﺎن‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺳﺮﻳﺎل ﺛﺒﺎت‬
‫زﻣﺎن ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻀﺎف در ﺣﻴﻦ ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮز ﻛﺎر ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺛﺒﺎت ‪ A‬ﻣﻘﺪار ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ‬
‫ﭘﺎك ﺷﺪه‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻣﻀﺎف را ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪B‬‬ ‫و ﺛﺒﺎت‬
‫از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻘﻠﻲ ورودي در ‪ z‬را ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺮ‬ ‫‪Q‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫دو ﺛﺒﺎت و ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻘﻠﻲ را ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ در ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‬ ‫‪S‬‬ ‫دو ﺛﺒﺎت ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻪ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ از‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﻣﻲ رود و رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺛﺒﺎت ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺛﺒﺎتﻫﺎ ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ‬
‫ﻣﻲ رود‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻘﻠﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫رﻓﺘﻪ و ﻫﺮ دو ﺛﺒﺎت ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﻧﺪ ﺗﺎ از ﻛﺎر‬ ‫‪Q‬‬
‫اﻓﺘﺎدن ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻧﻘﻠﻲ ﻗﺒﻠﻲ از ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ‪ ،A‬در ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ‬
‫ﺑﻴﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪S1‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬ ‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬ ‫‪S0‬‬
‫‪A‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪FA‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪y‬‬
‫‪C‬‬
‫‪z‬‬
‫ورودي ﺳﺮﻳﺎل‬ ‫‪S1‬‬

‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬ ‫‪S0‬‬
‫‪B‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪D‬‬
‫‪C‬‬
‫ﭘﺎك‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :9-9‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل‬
‫ﺑﻪ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﭘﺎك ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ اوﻟﻴﻦ ﻋﺪد از‬ ‫‪0‬‬ ‫در ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫در آﻏﺎز‪ ،‬ﺛﺒﺎت‬
‫ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﻋﺪد از ﻃﺮﻳﻖ ورودي‬ ‫‪B‬‬ ‫آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺿﻤﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و در ﻫﻤﺎن ﻫﻨﮕﺎم‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺳﺮﻳﺎل وارد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺪد ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻋﺪد وارد ﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻤﻊ دو‪ ،‬ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻋﺪد و ذﺧﻴﺮه ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ در ﺛﺒﺎت ‪ A‬ﺗﻜﺮار ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮازي )ﻛﻪ در ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪ(‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮازي از ﺛﺒﺎت ﻫﺎي ﺑﺎ اﻣﻜﺎن ﺑﺎر ﺷﺪن‬
‫ﻣﻮازي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮي ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺪار ﻣﻮازي ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺖ ﻫﺎي اﻋﺪاد دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل از ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ و ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﻧﻘﻠﻲ و‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ذﺧﻴﺮه ﻧﻘﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻋﻤﺎل ﺳﺮﻳﺎل ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﻴﺘﻲ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ذﺧﻴﺮه ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ روش ﻃﺮاﺣﻲ اﻋﻤﺎل ﺳﺮﻳﺎل ﺑﺎ ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ دوﺑﺎره ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺳﺮﻳﺎل را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﻛﻪ دو ﺷﻴﻔﺖ‬
‫رﺟﻴﺴﺘﺮ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه اﻋﺪادي ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺮﻳﺎل ﺟﻤﻊ ﺷﻮد ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﻢ‪ .‬ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺣﺎل‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺳﺮﻳﺎل از ﺛﺒﺎت ﻫﺎ را‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ اﺳﺖ وﻟﻲ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻜﻤﻴﻞ آن ﺑﻪ ﻣﺪار اﺿﺎﻓﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪار‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ دو ﻋﺪد را ﺑﺮاي ﻣﺪار ﺗﻬﻴﻪ‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ داراي دو ورودي‬
‫‪Q‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺒﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه رﻗﻢ ﻧﻘﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در ﺟﺪول‬
‫ﻣﻘﺪار ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻘﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻠﻲ ﻓﻌﻠﻲ در‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 10-9‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫‪ Q‬ﺑﺎ ورودي ﻫﺎي ‪ x‬و ‪ y‬ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻴﺖ ﺟﻤﻊ را در ﺧﺮوﺟﻲ ‪ S‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﻠﻲ ﻓﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ وارده ﻫﺎي ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وارده ﻫﺎي‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺑﻌﺪي‬
‫ﺟﺪول ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻘﻠﻲ ورودي اﻛﻨﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ‪ ،Q‬و ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ اﻛﻨﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ورودي ﻫﺎ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫ورودي ﻫﺎي‬

‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬
‫‪Q‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪JQ‬‬ ‫‪KQ‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :10-9‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﻣﺪار ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ 9-9‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺑﺮاي‬ ‫‪D‬‬ ‫اﮔﺮ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫را ﺑﺎ ارﺟﺎع ﺑﻪ‬ ‫‪K‬‬ ‫و‬ ‫‪J‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮ وروديﻫﺎي‬ ‫‪JK‬‬ ‫از‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺑﺮاي‬
‫ﺟﺪول ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ‪ JK‬ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر در دو ﺳﺘﻮن‬
‫آﺧﺮ ﺟﺪول اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ‪ 10-9‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ و‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺳﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪JQ = xy‬‬
‫´)‪KQ = xý´=(x+y‬‬
‫‪S = x⊕y⊕Q‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار در ﺷﻜﻞ‪ 11-9‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺳﻪ ﮔﻴﺖ و ﻳﻚ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل دو ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ آن‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫و‪ y‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻌﻲ از‬ ‫‪S‬‬ ‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫رﺳﻴﺪه از‬ ‫‪y‬‬ ‫و‬ ‫‪x‬‬ ‫و ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﻫﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪Q‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪S0 = x‬‬

‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬ ‫‪S‬‬
‫‪A‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪S0 = y‬‬
‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫‪B‬‬
‫‪J‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫ﭘﺎك‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :11-9‬ﻓﺮم دوم ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺮﻳﺎل‬
‫‪ 5-2-9‬ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫اﮔﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﻲﺗﻮان‬
‫اﻃﻼﻋﺎت وارده ﺳﺮﻳﺎل را ﺑﺎ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﺧﺎرج‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻳﻚ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺎرﺷﺪن ﻣﻮازي اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه داده وارده‬
‫ﻣﻮازي ﺑﻪ ﺛﺒﺎت را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮﻳﺎل ﺧﺎرج ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺷﻴﻔﺖ‬
‫رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻻزم را ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮازي دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪارﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ را ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫داراي اﻣﻜﺎﻧﺎت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﭘﺎك ﺑﺮاي ﭘﺎك ﻛﺮدن ﺛﺒﺎت ﺑﻪ ‪.0‬‬ ‫•‬
‫ورودي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮاي ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﻲ اﻋﻤﺎل‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﻋﻤﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ راﺳﺖ و ﺧﻄﻮط‬ ‫•‬
‫ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺮﻳﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ راﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﻋﻤﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﭗ و ﺧﻄﻮط‬ ‫•‬
‫ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﺮﻳﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﭗ‪.‬‬

‫ﺧﻂ ورودي‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻳﻚ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎرﻛﺮدن ﻣﻮازي ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮازي و‬ ‫•‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮازي‪.‬‬

‫‪ n‬ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮازي‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ وﺟﻮد ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ اﻃﻼﻋﺎت را در ﺛﺒﺎت ﺑﺪون‬ ‫•‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ 6-2-9‬اﻧﻮاع ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻌﻀﻲ از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻓﻮق را ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺷﻴﻔﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﺟﻬﺘﻪ‬ ‫•‬
‫دو ﺟﻬﺘﻪ‬ ‫•‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل‬ ‫•‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ داده در ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﺑﺎﺷﺪ را ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻳﻚ ﺟﻬﺘﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ در دو ﺟﻬﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ آﻧﺮا ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ دو ﺟﻬﺘﻪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺛﺒﺎت‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ دو ﺟﻬﺘﻪ و ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آن ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ در‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 12-9‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار از ﭼﻬﺎر ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬و ﭼﻬﺎر ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫دارﻧﺪ‪.‬ورودي‬ ‫‪ S1‬و‪S0‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ دو ورودي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺸﺘﺮك‬
‫‪S1S0 = 01‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ورودي ‪ 1‬ﺑﺎ‬ ‫‪S1S0 = 00‬‬ ‫در ﻫﺮ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ وﻗﺘﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬ ‫‪0‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ دو ورودي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﻮازي‬
‫‪A3‬‬ ‫‪A2‬‬ ‫‪A1‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪I1‬‬ ‫‪4*1‬‬ ‫‪4*1‬‬ ‫‪4*1‬‬ ‫‪4*1‬‬

‫‪MUX‬‬ ‫‪MUX‬‬ ‫‪MUX‬‬ ‫‪MUX‬‬
‫‪I0‬‬ ‫‪3 2 1 0‬‬ ‫‪3 2 1 0‬‬ ‫‪3 2 1 0‬‬ ‫‪3 2 1 0‬‬
‫ورودي ﺳﺮﻳﺎل ﺑﺮاي‬

‫ورودي ﺳﺮﻳﺎل ﺑﺮاي‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ راﺳﺖ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭼﭗ‬
‫‪I3‬‬ ‫‪I2‬‬ ‫‪I1‬‬ ‫‪I0‬‬
‫ورودي ﻫﺎي ﻣﻮازي‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :12-9‬ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ورودي ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺛﺒﺎت را ﻃﺒﻖ واردهﻫﺎي ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 13-9‬ﻛﻨﺘﺮل‬
‫از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬ ‫‪D‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻓﻌﻠﻲ ﺛﺒﺎت ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪S1S0 = 00‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺴﻴﺮي را از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ورودي اش اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﻘﺪاري را ﻛﻪ از ﻗﺒﻞ در آن ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه وارد ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ‬ ‫‪S1S0 = 01‬‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﺣﺎﻟﺖ رخ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪D‬‬ ‫از ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ داراي ﻣﺴﻴﺮي ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫ورودي‬
‫‪A3‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻤﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ راﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ در آن ورودي ﺳﺮﻳﺎل ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫وارد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ‪ S1S0 = 10‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻃﻲ‬
‫اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪S1S0 = 11‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه وﻗﺘﻲ‬ ‫‪A0‬‬ ‫آن دﻳﮕﺮ ورودي ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت دودوﻳﻲ روي ﺧﻄﻮط ورودي ﻣﻮازي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﻟﺒﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺑﻌﺪي وارد‬
‫ﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺛﺒﺎت‬

‫‪S1‬‬ ‫‪S0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻼ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﻴﻔﺖ – راﺳﺖ‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺷﻴﻔﺖ – ﭼﭗ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎر ﻛﺮدن ﻣﻮازي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 13-9‬ﺟﺪول ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺛﺒﺎت ﺷﻜﻞ ‪12_9‬‬
‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل و ارﺗﺒﺎط ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ‬
‫دوري از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻤﻴﺘﻲ ‪ n‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺧﻂ ﻣﻮازي ﮔﺮان ﺗﻤﺎم‬ ‫‪n‬‬ ‫را ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺧﻂ و اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺑﻴﺖ در ﻫﺮ ﺑﺎر‬
‫ﺑﻴﺘﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي وارد ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻛﺮده‬ ‫‪n‬‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه داده‬
‫و داده را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮﻳﺎل در ﻃﻮل ﺧﻂ ارﺳﺎل ﻣﻲدارد‪ .‬ﮔﻴﺮﻧﺪه داده را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺮﻳﺎل‬
‫ﺑﻴﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از‬ ‫‪n‬‬ ‫وارد ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﺛﺒﺎت آﻧﻬﺎرا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﻳﻚ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻮازي ﺑﻪ ﺳﺮﻳﺎل داده و ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﺮﻳﺎل ﺑﻪ ﻣﻮازي را اﻧﺠﺎم‬
‫‪ 3-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻋﻤﺎل ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ورودي وارد رﺷﺘﻪ ﺣﺎﻻت از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اي‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻧﺎم دارد‪ .‬ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ورودي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ و ﻳﺎ از ﻳﻚ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﻮاﻟﻲ ﺛﺎﺑﺖ و ﻳﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رﺷﺘﻪ ﺣﺎﻻت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ رﺷﺘﻪ اﻋﺪاد‬
‫دودوﻳﻲ و ﻳﺎ رﺷﺘﻪ ﺣﺎﻻت دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي ﻛﻪ رﺷﺘﻪ اﻋﺪاد دودوﻳﻲ را دﻧﺒﺎل‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﺑﻮده و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 2ˆn-1‬را ﺑﺸﻤﺎرد‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت وﺟﻮد دارﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫•‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻫﻤﺰﻣﺎن‬ ‫•‬
‫در ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺮﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از و ﻳﺎ ﻫﻤﻪ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻛﺮدن دﻳﮕﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬ورودي‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻳﺎ راه اﻧﺪازي ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻋﻜﺲ در‬
‫ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ‪ ،‬را درﻳﺎﻓﺖ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﻤﺰﻣﺎن وروديﻫﺎي‬
‫و دودوﻳﻲ را اراﺋﻪ ﻛﺮده و ﻧﺤﻮه ﻛﺎر‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 1-3-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ دودوﻳﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ دودوﻳﻲ از ﻳﻚ ﺳﺮي اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎز‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ورودي‬
‫وﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻠﻴﭗﻓﻼﭘﻲ ﻛﻪ ﻛﻢ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد‪ ،‬ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي ﻣﻮرد‬
‫ﻛﻪ‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎز را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﻮﻣﻴﻦ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫‪T‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ اﻧﺪ و ﻳﺎ از ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪K‬‬ ‫در آن ‪ J‬و‬
‫از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ D‬اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻪ ورودي ‪ D‬وﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻮاره ﻣﺘﻤﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﻮده و ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪن‬ ‫‪D‬‬ ‫ورودي‬
‫ﺑﻴﺖ در‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ اﺻﻠﻲ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ دو ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ‬
‫در‬ ‫‪T‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 14-9‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎز ﻧﻮع‬
‫در ﺑﺨﺶ)ب( ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﺑﺨﺶ)اﻟﻒ( و ﻧﻮع‬
‫ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻌﺪي در رﺷﺘﻪ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼﭘﻲ ﻛﻪ‬
‫‪T‬‬ ‫ﻛﻢ ارزشﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي ﺷﻤﺎرش را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ورودي ﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﺼﻞاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ در)اﻟﻒ( ﺑﻪ ﻃﻮر داﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺒﺎب ﺟﻠﻮي ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺮ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﮔﺬر ﻣﻨﻔﻲ در ورودي‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ورودي واﻛﻨﺶ‬ ‫‪C‬‬ ‫دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ)*( در ﻛﻨﺎر‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺬر ﻣﻨﻔﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻗﺒﻞ ﻛﻪ ﺑﻪ ‪ C‬وﺻﻞ‬
‫اﺳﺖ از ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ 0‬ﺑﺮود‪.‬‬
‫‪A3 A 2 A1 A0‬‬ ‫‪A3 A 2 A1 A0‬‬
‫‪ = 1‬ﺷﻤﺎرش‬ ‫‪ = 1‬ﺷﻤﺎرش‬
‫ﺑﺎر‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫ﺑﺎر‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﺷﻜﻞ ‪23-9‬‬ ‫‪ = 0‬ﭘﺎك‬ ‫‪=1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪23-9‬‬
‫‪ = 0‬ورودي ﻫﺎ‬
‫ورودي ﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫)ب( ﺑﺎ ورودي ﭘﺎك ﻛﺮدن‬ ‫)اﻟﻒ( ﺑﺎ ورودي ﺑﺎر ﻛﺮدن‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :14-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ دودوﻳﻲ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﻋﺪد دودوﻳﻲ اول در ﺟﺪول‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﺮاي درك ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 15-9‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرش از ‪ 0‬دودوﻳﻲ ﺷﺮوع و ﺑﺎ ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ در ورودي اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺷﻤﺎره ‪ 15‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﺮاي ﺗﻜﺮار ﺑﻪ ‪ 0‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻴﺖ ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ ‪ A0‬ﺑﺎ‬
‫را ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪A1‬‬ ‫ﺑﺮود‪،‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪A0‬‬ ‫ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺷﻤﺎرش ورودي ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ‬
‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪A2‬‬ ‫ﺑﺮود‪ A2 ،‬را ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪A1‬‬ ‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮود‪ A3 ،‬را ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪A0‬‬ ‫را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪0100‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0011‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﮔﺬر از‬
‫‪A1‬‬ ‫ﺗﺮﻳﮕﺮ ﺷﺪه و ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫‪A1‬‬ ‫از ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ 0‬ﻣﻲ رود‪،‬‬ ‫‪A0‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن‬
‫از ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ 0‬ﻣﻲ رود ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪن ‪ A2‬ﮔﺸﺘﻪ و آن را از ‪ 0‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺮد‪ A2 .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ A3‬را ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻛﻨﺪ زﻳﺮا ‪ A2‬ﻳﻚ ﮔﺬر ﻣﺜﺒﺖ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺬر ﻣﻨﻔﻲ واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪A3‬‬ ‫‪A2‬‬ ‫‪A1‬‬ ‫‪A0‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :15-9‬ﺟﺪول ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ رﺷﺘﻪ ﺷﻤﺎرش دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻮﺑﺘﻲ ﺑﻴﺖ ﻫﺎ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ‬ ‫‪0100‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0011‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻤﺎرش از‬
‫و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ‪ 0100‬ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻜﻲ‬ ‫‪0000‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه از ‪ 0011‬ﺑﻪ ‪ ،0010‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
‫از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ رود و اﻧﺘﺸﺎر ﺳﻴﮕﻨﺎل در ﺷﻤﺎرﻧﺪه از ﻳﻚ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻮج ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺷﻤﺎرﻧﺪه اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ‪ 16-9‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﻜﻮس را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر‪،‬‬
‫‪4‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش ﺑﺎ ﻫﺮ ورودي ﭘﺎﻟﺲ ﺷﻤﺎرش‪ ،‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرش ﻳﻚ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر‬
‫ﺑﻴﺖ از ‪ 15‬ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ 0 , ....،12 ،13 ،14‬ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ‪ 15‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﺷﻤﺎرش ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﻢ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﻫﺮ‬
‫ﭘﺎﻟﺲ ﺷﻤﺎرش ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﻴﺖ دﻳﮕﺮ در رﺷﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻴﺖ ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ ﻗﺒﻞ از آن‬
‫ﺑﺮود‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪16 -9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫از‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﺎ ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪).‬ﺣﺒﺎب در‬
‫‪D‬‬ ‫‪A0‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫ﺷﻤﺎرش‬ ‫ﺷﻤﺎرش‬
‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪A1‬‬ ‫‪A1‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪A2‬‬ ‫‪A2‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪A3‬‬ ‫‪A3‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬
‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫)ب( ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي‪D‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ‪T‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :16-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ دودوﻳﻲ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ‪ D‬و ‪T‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ (.‬اﮔﺮ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫‪C‬‬ ‫ورودي‬
‫ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻗﺒﻠﻲ وﺻﻞ‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ورودي‬
‫رﻓﺘﻪ و‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮود‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ از‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﮔﺮدد‪ .‬آﻧﮕﺎه وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﻢ از‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻌﺪي را آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻤﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 2-3-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪ BCD‬ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﺪﻫﻲ رﺷﺘﻪ اي از ده ﺣﺎﻟﺖ را دﻧﺒﺎل ﻛﺮده و ﭘﺲ از‬
‫‪0000‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫‪0100‬‬
‫‪1001‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪0111‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪0101‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :17-9‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﺪﻫﻲ ‪BCD‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎر ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﺮ رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻳﻚ رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺎ ﻛﺪ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رﺷﺘﻪ ﺣﺎﻻت در‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺪ دودوﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﺮ رﻗﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ ،‬رﺷﺘﻪ ﺣﺎﻻت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻜﻞ‪ 17-9‬ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد اﮔﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﺪد‬ ‫‪1001‬‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪول ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺟﺪول دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺲ از‬
‫دﻫﺪﻫﻲ ‪ 0000 ،9‬را ﺑﺮاي رﻗﻢ دﻫﺪﻫﻲ ‪ 0‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫و اﻧﺪﻳﺴﻲ در زﻳﺮ آن ﺑﺮاي‬ ‫‪Q‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 18-9‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﺣﺮوف‬
‫‪Q1‬‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن وزن آن در‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫‪Q2‬‬ ‫و ‪ Q3‬اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪Q2‬‬ ‫در ﻫﺮ دو ورودي‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺑﻪ ورودﻳﻬﺎي‬
‫وﺻﻠﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻳﺎ داﺋﻤﺎ ﺑﻪ‬ ‫‪K‬‬ ‫وﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬ورودي ﻫﺎي ‪ J‬و‬ ‫‪Q4‬‬ ‫از‬ ‫‪C‬‬ ‫ورودي‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي دﻳﮕﺮ وﺻﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﻣﺪار ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬روي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ اﺛﺮ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ در آن از‬
‫ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﺣﺎﻻت ﮔﺬر ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪JK‬‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺎﻻت از ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ و داﻧﺴﺘﻦ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪J = 1‬‬ ‫ﻣﻲ رود‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ورودي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪J=K=1‬‬ ‫ﭘﺎك ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻧﻴﺰ اﮔﺮ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪K=1‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد و اﮔﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه و ﺑﻼﺧﺮه ﺑﺎ ‪ J = K =0‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ و اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻻت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪ BCD‬رخ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﺬر ﺣﺎﻻت ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ رﺷﺘﻪ اي را ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﭘﺲ از ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻋﻮض‬ ‫‪Q1‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 17-9‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ Q2‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ‪ Q3 = 1‬ﺷﻮد‪،‬‬ ‫‪Q3 = 0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ‪ Q1‬از ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ 0‬ﺑﺮود و‬
‫‪0‬‬ ‫در‬ ‫‪Q4‬‬ ‫و‬ ‫‪Q2‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ‬ ‫‪Q4‬‬ ‫ﺑﺮود‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫از‬ ‫‪Q2‬‬ ‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر‬ ‫‪0‬‬ ‫در‬ ‫‪Q2‬‬
‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪Q4‬‬ ‫و‬ ‫‪Q2‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ Q3 ،‬در‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ‪ ،Q1‬ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Q2‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬر ﺑﻌﺪي ‪ Q3 ،Q1‬ﭘﺎك ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ 18-9‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﺪﻫﻲ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا از‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﺳﻪ‬ ‫‪999‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫دو ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﺪﻫﻲ ﻻزم دارﻳﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‬ ‫‪99‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺷﻤﺎرش از‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﺪﻫﻲ ﻻزم دارد‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي دﻫﺪﻫﻲ ﭼﻨﺪ رﻗﻤﻲ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺮي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺮاي ﻳﻚ دﻫﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي‬
‫‪Q3‬‬ ‫دﻫﺪﻫﻲ ﺳﻪ رﻗﻤﻲدر ﺷﻜﻞ‪ 19-9‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬وروديﻫﺎ ﺑﻪ دوﻣﻴﻦ و ﺳﻮﻣﻴﻦ دﻫﻪ از‬
‫ﻣﻲ رود‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ را‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫در ﻳﻚ دﻫﻪ از‬ ‫‪Q3‬‬ ‫دﻫﻪ ﻗﺒﻞ وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮدش از ‪ 9‬ﺑﻪ ‪ 0‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪Q1‬‬
‫ﺷﻤﺎرش‬ ‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪Q2‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪Q3‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪Q4‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :18-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ‪BCD‬‬
‫‪Q8 Q 4‬‬ ‫‪Q2 Q1‬‬ ‫‪Q8 Q 4‬‬ ‫‪Q2 Q1‬‬ ‫‪Q8 Q 4‬‬ ‫‪Q2 Q1‬‬
‫ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪BCD‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪BCD‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪BCD‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش‬
‫رﻗﻢ ‪102‬‬ ‫رﻗﻢ ‪101‬‬ ‫رﻗﻢ ‪100‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :19-9‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻫﺪﻫﻲ ‪ BCD‬ﺑﺎ ﺳﻪ دﻫﻪ‬
‫‪ 4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﺧﺼﻮص ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ دوم‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻫﻤﺰﻣﺎن‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻫﻤﺰﻣﺎن در اﻋﻤﺎل ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﻧﻮع‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺮ ﺑﺎر ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮ‬
‫در ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪K‬‬ ‫و‪J‬و‬ ‫‪T‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪن ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ داده ﻫﺎي ورودي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻳﺎ‬ ‫‪T=1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫‪J=K=0‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪T=0‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪ J=K=1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 1-4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ‬
‫در ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ واﻗﻊ در ﻛﻢ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺑﺎ ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﻳﻜﺒﺎر ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي واﻗﻊ در ﻫﺮ ﻣﻜﺎن ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫‪4‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ‬
‫ﺑﻴﺖ‬
‫‪J‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫ﻓﻌﺎل ﺳﺎز ﺷﻤﺎرش‬
‫‪J‬‬ ‫‪A1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪A2‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪A3‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪CLK‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻌﺪ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :20-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎد آوري اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪0100‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻌﺪي‬ ‫‪A3A2A1A0 = 0011‬‬
‫‪A2‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪A0‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ‬ ‫‪A1‬‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪A0‬‬ ‫در ﻣﺜﺎل ﻓﻮق‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ‪ 1‬ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ A1A0 = 11‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ‪ A3‬ﻣﺘﻤﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي دودوﻳﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬ ‫‪1‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم‬ ‫‪A2A1A0 = 011‬‬
‫اﻟﮕﻮي ﻣﻨﻈﻤﻲ دارﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺮدن ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ و ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻧﻈﻢ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬ ‫‪C‬‬ ‫اﻟﮕﻮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ 20-9‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮد‪ .‬وروديﻫﺎي‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ وﺻﻞ اﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ورودي ﻓﻌﺎلﺳﺎز ﺷﻤﺎرش‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪K‬‬ ‫ﻫﺎ و‬ ‫‪J‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ورودي ﻫﻤﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ورودي ﻓﻌﺎل ﺳﺎز‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺎدر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻤﺎرﻧﺪه را ﻋﻮض ﻛﻨﺪ‪ .‬در اوﻟﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،A0 ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﻓﻌﺎل ﺷﻮد ‪ J=K=1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در دﻳﮕﺮ ﻃﺒﻘﺎت‪ J ،‬ﻫﺎ و ‪ K‬ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ‪ 1‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫و ورودي ﺷﻤﺎرش ﻫﻢ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ‪،‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻃﺒﻘﺎت ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪K‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ ﻻزم را ﺑﺮاي ورودي ﻫﺎي ‪ J‬و‬ ‫‪AND‬‬ ‫زﻧﺠﻴﺮه ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد از ﻃﺒﻘﺎت ﮔﺴﺘﺮش داد ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ AND‬و ﻳﻚ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ اﺿﺎﻓﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻫﺮﮔﺎه ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ﻃﺒﻘﺎت ﻗﺒﻞ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ‪ AND‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ در ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﺒﻴﺖ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬آﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫‪XOR‬‬ ‫ﺑﺎ ﮔﻴﺖ ﻫﺎي‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪T ،JK‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﺳﺎز در ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻧﻮع‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪BCD‬‬ ‫‪ 2-4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪ BCD‬دﻫﺪﻫﻲ ﻛﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ دودوﻳﻲ از ‪ 0000‬ﺗﺎ ‪ 1001‬و ﺑﻌﺪ ‪ 0000‬ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪.‬‬

‫داراي اﻟﮕﻮي ﻣﻨﻈﻤﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺑﻪ ‪ ،0‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از‬
‫دودوﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي راه اﻧﺪازي ﻣﺪار ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ ،BCD‬ﻻزم اﺳﺖ از روال‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺟﺪول اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ‪ 21-9‬ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ و ﺑﻌﺪي ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬ ‫‪T‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﺿﻌﻴﺖ ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪1001‬‬ ‫ﻫﻢ در ﺟﺪول دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫‪y‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻤﺎرش دﻫﻪ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ ﺑﻌﺪي را ﻓﻌﺎل ﻛﺮده و‬ ‫‪y‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن از ‪ 1001‬ﺑﻪ ‪ 0000‬ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫ورودي ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬

‫‪Q8‬‬ ‫‪Q4‬‬ ‫‪Q2‬‬ ‫‪Q1‬‬ ‫‪Q8‬‬ ‫‪Q4‬‬ ‫‪Q2‬‬ ‫‪Q1‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪TQ8‬‬ ‫‪TQ4‬‬ ‫‪TQ2‬‬ ‫‪TQ1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :21-9‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪BCD‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﺳﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺎﻻت ﺑﻲ‬
‫ﺟﻤﻼت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﺎده ﺷﺪه‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫‪10‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪TQ1 = 1‬‬
‫‪TQ2 = Q´8Q1‬‬
‫‪TQ4 = Q2Q1‬‬
‫‪TQ8 = Q8Q1 + Q4Q2Q1‬‬
‫‪y = Q8Q1‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪OR‬‬ ‫و ﻳﻚ‬ ‫‪AND‬‬ ‫و ﭘﻨﺞ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪T‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻫﻤﺮﻣﺎن را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺷﻤﺎرش اﻋﺪاد دﻫﺪﻫﻲ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻃﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﺮيﺳﺎزي در ﺷﻜﻞ‪ 19-9‬دﻳﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ y‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ورودي ﺷﻤﺎرش دﻫﻪ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ ﺑﻌﺪي وﺻﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 3-4-9‬ﺑﺎﻻ‪ -‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬ ‫‪1111‬‬ ‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر دودوﻳﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن وارد ﺣﺎﻻت ﻣﻌﻜﻮﺳﻲ از‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺷﻤﺎرش را ﺗﻜﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﭘﺎﻳﻴﻦ‬ ‫‪1111‬‬ ‫و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬ ‫‪0000‬‬
‫ﺷﻤﺎري ﺑﻪ روش ﻣﻌﻤﻮل ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ از وارﺳﻲ ﺷﻤﺎرش دودوﻳﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﻴﺖ ﻣﻜﺎن ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ ﺑﺎ ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺑﻴﺖ در ﻫﺮ ﻣﻜﺎن دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻛﻢ ارزشﺗﺮﻳﻦ‬ ‫‪0011‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﭘﺲ از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ‪ ،0100‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﻫﻤﻮاره ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزشﺗﺮ دوم ﭼﻮن ﺑﻴﺖ اول‬
‫اﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺑﻴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺑﻴﺖ ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا دو ﺑﻴﺖ اول ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ رﺗﺒﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ 20-9‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ورودي ﮔﻴﺖ ﻫﺎ از ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان دو ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺮد و‬
‫‪T‬‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎﻻ‪ -‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﺪار ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي ﻛﻪ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در ﺷﻜﻞ‪ 22-9‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻ‬
‫‪T‬‬ ‫‪A0‬‬
‫‪C‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫‪A1‬‬
‫‪T‬‬
‫‪C‬‬
‫‪A2‬‬
‫‪T‬‬
‫‪C‬‬
‫‪A3‬‬
‫‪T‬‬
‫‪C‬‬
‫‪CLK‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :22-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻻ‪ -‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪار داراي ﻳﻚ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﻻ و ﻳﻚ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي‬ ‫‪T‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪار رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪ ،‬زﻳﺮا ورودي ﻫﺎي‬ ‫‪1‬‬ ‫ورودي ﺑﺎﻻ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺧﻮد را از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺮﻣﺎل ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ورودي ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪار رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد زﻳﺮا ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي‬ ‫‪0‬‬ ‫اﺳﺖ ورودي ﺑﺎﻻ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻻ‬ ‫‪T‬‬ ‫ﻣﺘﻤﻢ ﺷﺪه ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ورودي ﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪار ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﺮده و ﺷﻤﺎره ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﺮ دو ورودي ﺑﺎﻻ و‬ ‫‪0‬‬ ‫و ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪار رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫اﺟﺮا ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 4-4-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي‬
‫اﻏﻠﺐ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎي ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻮازي ﻳﻚ ﻋﺪد دودوﻳﻲ اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ‪23 -9‬‬
‫ﺑﻴﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي دارد و‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ .‬اﮔﺮ ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎر ﺷﺪن در وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺷﻤﺎرش را ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ اﻧﺘﻘﺎل داده از ﭼﻬﺎر ورودي داده ﺑﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺛﺒﺎت را ﻋﻮض ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫اﮔﺮ ﻫﺮ دو ورودي ﻛﻨﺘﺮل‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻘﻠﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺿﻤﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن ورودي ﺷﻤﺎرش‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ در‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ ﺑﻌﺪي ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻘﻠﻲ ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻘﻠﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺎﺧﻴﺮ آن ﺳﺮﻋﺖ ﺷﻤﺎرﻧﺪه اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در‬
‫ﺑﻪ ‪ ،0000‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ﺗﺎﺧﻴﺮ وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در زﻧﺠﻴﺮه‬ ‫‪1111‬‬ ‫رﻓﺘﻦ از‬
‫ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﺷﻜﻞ‪ ،23-9‬ﭼﻬﺎر ﮔﻴﺖ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎرش‬
‫ﺑﺎر‬
‫‪A0‬‬
‫‪I0‬‬
‫‪J‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪A1‬‬
‫‪I1‬‬
‫‪J‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪A2‬‬
‫‪I2‬‬
‫‪J‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫‪A3‬‬
‫‪I3‬‬
‫‪J‬‬
‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫ﭘﺎك‬
‫ﻧﻘﻠﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :23-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ اﻣﻜﺎن ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﻤﻪ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ ﮔﻴﺖ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ ﺷﻤﺎرﻧﺪه در ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 24-9‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎر ورودي‬
‫ﻛﻨﺘﺮل‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺎك‪ ،CLK ،‬ﺑﺎر و ﺷﻤﺎرش ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ورودي ﭘﺎك ﻏﻴﺮ‬
‫ﺷﻮد ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﺎ دﻳﮕﺮ ورودي ﻫﺎ‪،‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺳﺖ و ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫در ﺟﺪول ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺣﺎﻻت‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه را ﭘﺎك ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎ وارده‬
‫ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺮاي ورودي ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬در دﻳﮕﺮ ﺣﺎﻻت ورودي ﭘﺎك در ‪ 1‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻦ ورودي ﻫﺎي ﺑﺎر و ﺷﻤﺎرش در ‪ ،0‬ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ ﻋﻮض ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ورودي ﺑﺎر در‬
‫‪ ،1‬اﻧﺘﻘﺎل از ‪ I0-I3‬ﺑﻪ ﺛﺒﺎت در ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﻘﺪار‬
‫ورودي ﺷﻤﺎرش‪ ،‬داده ورودي در ﺛﺒﺎت ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ورودي ﺷﻤﺎرش ﺑﺎ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن‬
‫‪0‬‬ ‫ورودي ﺑﺎر‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ورودي ﺷﻤﺎرش ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ورودي ﺑﺎر در‬
‫ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫‪CLK‬‬ ‫ﺑﺎر‬ ‫ﺷﻤﺎرش‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﻪ ‪ 0‬ﭘﺎك ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫‪1‬‬ ‫↑‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ورودي ﺑﺎر ﺷﻮﻧﺪه‬
‫‪1‬‬ ‫↑‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش ﺣﺎﻟﺖ دودوﻳﻲ ﺑﻌﺪي‬
‫‪1‬‬ ‫↑‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻼ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :24-9‬ﺟﺪول ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺷﻜﻞ ‪23 -9‬‬
‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺮ رﺷﺘﻪ ﺷﻤﺎرش ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 25-9‬دو راه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻤﺎرش‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﺷﻤﺮدن از ﻃﺮﻳﻖ ورودي ‪ ،CLK‬ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻤﺎرش در ‪ 1‬ﻗﺮار‬
‫داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎر از ﺷﻤﺮدن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫ﻋﻤﻞ ﭘﺎك ﻣﺴﺘﻘﻞ از دﻳﮕﺮ وروديﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A3 A 2 A1 A0‬‬ ‫‪A3 A 2 A1 A0‬‬
‫‪ = 1‬ﺷﻤﺎرش‬ ‫‪ = 1‬ﺷﻤﺎرش‬
‫ﭘﺎ‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫ﺑﺎر‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﺷﻜﻞ ‪23-9‬‬ ‫‪ = 0‬ﭘﺎك‬ ‫‪=1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪23-9‬‬
‫‪ = 0‬ورودي ﻫﺎ‬
‫ورودي ﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫)ب( ﺑﺎ ورودي ﭘﺎك ﻛﺮدن‬ ‫)اﻟﻒ( ﺑﺎ ورودي ﺑﺎر ﻛﺮدن‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :25-9‬دو روش دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪ BCD‬ﺑﺎ اﻣﻜﺎن ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي‬
‫ﮔﻴﺖ ‪ AND‬در ﺷﻜﻞ‪)25-9‬اﻟﻒ( وﻗﻮع ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1001‬را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه در‬
‫ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﭘﺎك ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ورودي ﻫﺎي ﭘﺎك و ﺑﺎر ﺑﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫آﻏﺎز ﺑﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻟﺒﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﻤﻮاره ﻓﻌﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه را ﻳﻜﺒﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ‪ 1001‬ﺑﺮﺳﺪ‪ A0 ،‬و‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪A3‬‬
‫ورودي ﺑﺎر را ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي ﺛﺒﺎت ﻧﻤﻲ ﺷﻤﺎرد‪ ،‬وﻟﻲ از‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﭼﻬﺎر ورودي ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ورودي ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫‪BCD‬‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻤﺎره ‪ ،1001‬وارد ﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ در‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺷﻜﻞ ‪)25-9‬ب(‪،‬‬ ‫‪0000‬‬ ‫ﺷﻤﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬ ‫‪1001‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪0000‬‬ ‫ﻻزم اﺳﺖ از‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 1010‬را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ وﻗﻮع آن‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﭘﺎك ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 1010‬ﺑﺮاي ﻣﺎﻧﺪن ﻓﺮﺻﺖ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ زﻳﺮا ﺛﺒﺎت ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ‪ 0‬ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ از ‪ 1010‬ﺑﻪ ‪ 1011‬در ﺧﺮوﺟﻲ ‪ A0‬ﻳﻚ ﺟﺮﻗﻪ ﻛﻮﭼﻚ رخ داده و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻗﻪ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫‪0000‬‬
‫آراﻳﺶ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎرﻧﺪه داراي ورودي ﭘﺎك ﻛﺮدن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﭘﺲ از‬
‫‪ 1001‬آن را ﭘﺎك ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 5-9‬اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ‬
‫ﺑﻐﻴﺮ از دو ﮔﺮوه اﺻﻠﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ و ﻫﻤﺰﻣﺎن‬

‫ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻮاع دﻳﮕﺮي از ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻫﻢ‬ ‫‪N‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ آن‬ ‫‪N‬‬ ‫ﻫﺮ رﺷﺘﻪ از ﺣﺎﻻت ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ را ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬رﺷﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬ ‫‪N‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﻤﺎرش دودوﻳﻲ ﻳﺎ دﻳﮕﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻳﻚ رﺷﺘﻪ از اﻋﻤﺎل در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮﻫﺎ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع از‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮ دودوﻳﻲ را اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ 1-5-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﻛﻪ رﺷﺘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ‬
‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه و ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي ﻳﻚ‬
‫ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﭼﺮﺧﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﺑﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬اﺳﺖ و‬
‫ﻫﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﺻﻔﺮاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪه )‪ (1‬ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻌﺪي ﺟﺎﺑﺠﺎ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ رﺷﺘﻪاي از ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي را‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪)26-9‬اﻟﻒ( ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺖ ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ ﺑﺎ ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪1000‬‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ ﺛﺒﺎت‬
‫اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻟﺲ‬ ‫‪T0‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪T3‬‬ ‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﺮﺧﺶ ﻫﻢ از‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﭘﺲ از ﻳﻚ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻜﺒﺎر ﻳﻜﻲ از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد و در ﻃﻮل ﺳﻴﻜﻞ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي در‬ ‫‪1‬‬ ‫ﮔﺬر ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺪا از ﻫﻢ ﻣﻲ رود‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﺑﺎ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬دﻳﻜﺪر ﺷﻜﻞ‪)26-9‬ب( ﭼﻬﺎر ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻤﺎرﻧﺪه را دﻳﻜﺪر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‬
‫رﺷﺘﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﻻزم را اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪T0 T1 T2T3‬‬
‫ﻓﻌﺎل ﺳﺎز‬
‫‪2*4‬‬ ‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎرش‬ ‫دﻳﻜﺪر‬ ‫‪T0‬‬ ‫‪T1‬‬ ‫‪T2‬‬ ‫‪T3‬‬
‫راﺳﺖ‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه دو ﺑﻴﺖ‬
‫)اﻟﻒ( ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي‬
‫)ب( ﺷﻤﺎرﻧﺪه و دﻳﻜﺪر‬ ‫) ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ = ‪(1000‬‬
‫‪CLK‬‬
‫‪T0‬‬
‫)پ( رﺷﺘﻪ اي از ﭼﻬﺎر‬

‫‪T1‬‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل زﻣﺎﻧﻲ‬
‫‪T2‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ :26-9‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ‬ ‫ﺑﺎ‪2 ˆn‬‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬ ‫‪2 ˆn‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬ ‫‪2 ˆn‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر‬ ‫‪n‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي ﻳﺎ ﻳﻚ‬ ‫‪16‬‬ ‫زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪ 4‬ﺑﻴﺖ و ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ‪ 4‬ﺑﻪ ‪ 16‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ اول‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 16‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻴﺎز‬
‫ﭼﻬﺎر ورودي ﺑﺮاي دﻳﻜﺪر ﻻزم‬ ‫‪AND‬‬ ‫ﮔﻴﺖ‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ و‬ ‫‪4‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در دوﻣﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺪاد ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي اﺳﺖ و دﻳﻜﺪر ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﮔﻴﺖ دو ورودي ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ را ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺟﺎﻧﺴﻮن ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-5-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺟﺎﻧﺴﻮن‬
‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي ‪ K‬ﺑﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻴﺖ را ﺑﻴﻦ ‪ K‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﮔﺮدش ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪K‬‬ ‫وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﺣﻠﻘﻮي دﻧﺒﺎﻟﻪ ﭼﺮﺧﺎن در آﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﺣﺎﻻت دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﭼﺮﺧﺎن ﻳﻚ ﺷﻴﻒ رﺟﻴﺴﺘﺮ دوار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﻤﻢ آﺧﺮﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ‬
‫ورودي اوﻟﻴﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ‪)27-9‬اﻟﻒ( ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮي را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﺗﺼﺎل ﭘﺲ ﺧﻮردي از ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺘﻤﻢ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﻪ‬
‫ورودي ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻣﺬﺑﻮر ﻣﺤﺘﻮاي‬
‫ﺧﻮد را ب ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻜﺒﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻤﻢ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ E‬ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ A‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮوع از ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎك ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي وارد رﺷﺘﻪ ﺣﺎﻻت ﻫﺸﺘﮕﺎﻧﻪ اي‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﻳﻚ‬ ‫‪K‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪)27-9‬ب(‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي دﻧﺒﺎﻟﻪ ﭼﺮﺧﺎن‬
‫اﺳﺖ‬ ‫‪0‬‬ ‫رﺷﺘﻪ ‪ 2K‬ﺣﺎﻟﺘﻪ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻤﺎرﻧﺪه از ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺖ ﻫﺎي آن‬
‫را از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ وارد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﺛﺒﺎت ﻫﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻫﺮ ﻋﻤﻞ ﺷﻴﻔﺖ ﻳﻚ‬
‫ﻫﺎ از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﭘﺮ ﺷﻮد‪ .‬در دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎ‬
‫ﭘﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺟﺎﻧﺴﻮن‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي دﻧﺒﺎﻟﻪ ﭼﺮﺧﺎن‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ﻫﺎي ﺛﺒﺎت ﻣﺠﺪدا ﺑﺎ‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫‪2K‬‬ ‫ﮔﻴﺖ ﺑﺮاي دﻳﻜﺪر ﻛﺮدن و ﺗﻬﻴﻪ‬ ‫‪2K‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫‪K‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي دﻳﻜﺪر در ﺷﻜﻞ‪ 27-9‬ﻧﺸﺎن داده ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺘﻮن ﺟﺪول‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از وﺻﻞ ﻫﺸﺖ ﮔﻴﺖ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه در ﺟﺪول‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﺟﺎﻧﺴﻮن ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺖ در ﺣﻴﻦ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ وﻳﮋه ﺗﻮاﻧﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﮔﻴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺸﺖ ﺳﻴﮕﻨﺎل زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪2K‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﺣﻠﻘﻮي دﻧﺒﺎﻟﻪ ﭼﺮﺧﺎن در ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‬ ‫‪K‬‬ ‫رﻣﺰ ﮔﺸﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫‪0‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬از ﻳﻚ اﻟﮕﻮي ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺘﻬﺎ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ واﻗﻊ در ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻴﻪ دﻳﻜﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﺣﺎﻻت دﻳﮕﺮ ﺑﺎ‬
‫داراي ﻳﻚ اﻟﮕﻮي‬ ‫‪7‬‬ ‫ﻣﺠﺎور دﻳﻜﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬دﻧﺒﺎﻟﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻳﺎ ‪ 1‬و‬ ‫‪1‬‬ ‫اﻟﮕﻮي ‪ 0‬و‬
‫‪ 0‬و ‪ 1‬در ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي ‪ B‬و ‪ C‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ دﻳﻜﺪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺘﻤﻢ ‪ B‬و‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ C‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ BĆ‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪E‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫´‪A‬‬ ‫´‪B‬‬ ‫´‪C‬‬ ‫´‪E‬‬
‫‪CLK‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﭼﺮﺧﺎن‬
‫رﺷﺘﻪ‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﻻزم ﺑﺮاي‬

‫اﻋﺪاد‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪E‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪AÉ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪AB‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪BC‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫´‪CE‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪AE‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪A´B‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪BĆ‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪CÉ‬‬
‫)ب( رﺷﺘﻪ ﺷﻤﺎرش و دﻳﻜﺪﻛﺮدن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﺷﻜﻞ‪ : 27-9‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻣﺪار ﺷﻜﻞ‪)27-9‬اﻟﻒ( اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺪار ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫وارد ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﺮدن ﺣﺎﻻت ﻧﺎ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻛﺮده و ﻫﺮﮔﺰ راﻫﺶ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻜﻞ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺪار ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪B‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻌﺘﺒﺮ دوري ﺟﻮﻳﺪ‪ ،‬رﻓﻊ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از روش ﻫﺎي اﺻﻼح‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ورودي ‪ D‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ C‬ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫‪DC =(A + C) B‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪C‬‬ ‫در ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﺑﺮاي ورودي‬ ‫‪DC‬‬ ‫ﻛﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺴﻮن را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻫﺮ ﻃﻮل زﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ﻻزم ﻧﺼﻒ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮔﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ آن ﻧﺼﻒ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي‬
‫زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﺑﻮده و ﻓﻘﻂ ﮔﻴﺖ دو ورودي ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫‪ 3-5-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دودوﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮاردي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در آن‬ ‫‪2ˆn‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ داراي‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﺪاري ﺑﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺣﺎﻻت ﻛﻤﺘﺮي از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻓﻮق را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﺣﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﻧﺮوﻧﺪ در ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻴﺴﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻣﻌﺎدﻻت ورودي‪ ،‬ﺣﺎﻻت‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻳﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص ﺑﻌﺪي ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ ﻃﺮاﺣﻲ و ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺪار ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آن را وارد ﻳﻜﻲ از ﺣﺎﻻت‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺪار ﺑﺎﻻﺧﺮه وارد ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺣﺎﻻت ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮد را دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬در ﻏﻴﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﻣﻴﺎن ﺣﺎﻻت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ﺗﺼﻮر ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭘﺲ از ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪار‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮرد اﺛﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫از ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ را ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آورد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺮﻳﺢ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺪول ﺷﻜﻞ‪ 28-9‬را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎرهﻫﺎي دودوﻳﻲ‬ ‫‪C‬‬ ‫و‬ ‫‪B‬‬ ‫رﺷﺘﻪ اي ﺗﻜﺮاري از ﺷﺶ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫‪ 01 ،00‬و ‪ 10‬را ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ‪ A‬ﻧﻴﺰ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﻤﺎره ﻳﻚ ﺑﺎر از ‪ 0‬ﺑﻪ ‪ 1‬و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫در‬ ‫‪111 011‬‬ ‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬رﺷﺘﻪ ﺷﻤﺎرش ﺷﻤﺎرﻧﺪه دودوﻳﻲ ﺳﺮ راﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ و دو ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ورودي ﺟﺪول را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫‪JK‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي‬
‫را در ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺧﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫‪X‬‬ ‫و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪KC‬‬ ‫و‬ ‫‪KB‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ورودي ﻫﺎي‬
‫‪7‬‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺎﻻت ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻻت ورودي دﻳﮕﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ‪ 3‬و‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪KA = B‬‬ ‫‪JA = B‬‬
‫‪KB = 1‬‬ ‫‪JB = C‬‬
‫‪KC = 1‬‬ ‫´‪JC = B‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫ورودي ﻫﺎي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎ‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪JA‬‬ ‫‪KA‬‬ ‫‪JB‬‬ ‫‪KB‬‬ ‫‪JC‬‬ ‫‪KC‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪X‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ : 28-9‬ﺟﺪول ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪه در ﺷﻜﻞ‪)29-9‬اﻟﻒ( دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر‬

‫ﻧﺮﻓﺘﻪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺪار را ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺛﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﻗﻮع‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫‪100‬‬ ‫ﺑﺮود‪ ،‬ﭘﺲ از اﻋﻤﺎل ﻳﻚ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪011‬‬ ‫ﻳﻚ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺧﻄﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪C‬‬ ‫رﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ B = 1‬ﻟﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪي ‪ A‬ﻣﺘﻤﻢ و‬
‫را ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﺑﻪ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺒﻪ ﭘﺎﻟﺲ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪C=1‬‬ ‫ﻣﻲرود‪ ،‬و وﻗﺘﻲ‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻪ‬
‫‪000‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪111‬‬ ‫ﻋﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي را از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺣﺎﻻت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ در ﺷﻜﻞ‪)29-9‬ب( ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ وارد ﻳﻜﻲ از ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎﻟﺲ‬
‫ﺷﻤﺎرش ﺑﻌﺪي آن را ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺣﺎﻻت ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد و آﻧﮕﺎه ﻣﺪار ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﻴﺤﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎرش ﺧﻮد اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺪار ﺧﻮد ﺗﺼﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺧﻮد‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ اﮔﺮ در ﻳﻜﻲ از ﺣﺎﻻت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮود‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺷﻤﺎرش ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫‪J‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪K‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪J‬‬

‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪K‬‬
‫‪01‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪01‬‬
‫)ب( ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪J‬‬

‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪K‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ‪ :29-9‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي ﺑﺎ ﺣﺎﻻت ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ‬
‫ﺳﺆاﻻت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺒﺎت ﺷﺶ ﺑﺎر ﺑﺎ ورودي ﺳﺮﻳﺎل‬ ‫‪1101‬‬ ‫‪ -1‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ در آﻏﺎز‬
‫‪ 101101‬ﺑﻪ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت ﭘﺲ از ﻫﺮ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫و‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ -2‬ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫دو ورودي ‪ shift‬و ‪ load‬ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫وﻗﺘﻲ‪ shift = 1‬اﺳﺖ ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬
‫وﻗﺘﻲ‪ load=1‬و‪ shift=1‬اﺳﺖ داده ﺟﺪﻳﺪ وارد ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫•‬
‫اﮔﺮ ﻫﺮ دو ورودي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﺛﺒﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ -3‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻚ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﻣﻮج ﮔﻮﻧﻪ دودوﻳﻲ ‪ 4‬ﺑﻴﺖ را ﺑﺎر ﺑﺎ‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎي زﻳﺮ رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻟﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬ ‫•‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻟﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬ ‫•‬
‫‪ -4‬ﻳﻚ ﻣﺪار زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﻪ ﻣﺪت ﻫﺸﺖ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ‬

‫را ﺧﺎرج ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭘﺲ از‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺷﺮوع ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻫﺸﺖ ﺳﻴﻜﻞ ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ‪ 0‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪0,1,2,4,6‬‬ ‫و ﺑﺎ رﺷﺘﻪ دودوﻳﻲ‬ ‫‪JK‬‬ ‫‪ -5‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ‬ ‫‪2n‬‬ ‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ‬ ‫‪n‬‬ ‫‪ -6‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺟﺎﻧﺴﻮن ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺆاﻻت ﺧﻮدآزﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪ -1‬ﻋﺪد ‪ (110101/111011)2‬را در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 8‬ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ب( ‪( 65 / 73) 8‬‬ ‫اﻟﻒ(‪(65 / 72) 8‬‬
‫د( ‪( 65 / 32) 8‬‬ ‫ج( ‪( 65 / 37) 8‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪد ‪ (232/223)4‬را در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 16‬ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( ‪(2A / B2) 16‬‬ ‫اﻟﻒ(‪(2C / A3) 16‬‬
‫د( ‪(2C /53) 16‬‬ ‫ج( ‪(2D / 89) 16‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻜﻤﻞ ‪ 9‬ﻋﺪد ‪ (38940)10‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ب( ‪( 61059) 10‬‬ ‫اﻟﻒ(‪(61037) 10‬‬
‫د( ‪( 61060) 10‬‬ ‫ج( ‪( 69178) 10‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻜﻤﻞ ‪ 2‬ﻋﺪد ‪ (10111011)2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ب( ‪(01000100) 2‬‬ ‫اﻟﻒ(‪(01000101) 2‬‬
‫د( ‪(01001000) 2‬‬ ‫ج( ‪( 01001101) 2‬‬
‫‪-5‬ﻋﺪد ‪ (35)10‬را ﺑﺎ ﻛﺪ دﻫﺪﻫﻲ ‪ 2421‬ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( )‪(0011101‬‬ ‫اﻟﻒ( )‪(1001101‬‬
‫د( )‪(00111011‬‬ ‫ج( )‪( 10011011‬‬
‫‪ -6‬ﻣﻜﻤﻞ ﺗﺎﺑﻊ )´‪ F = xy + yz (x+y‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ب(´‪F´ = (x´+y´) ( y +z´+x´) z‬‬ ‫اﻟﻒ()´‪F´ = (x´+y´) ( y +z´+x´) (y+z‬‬
‫)´‪F´ = (x´+y´) ( y zx+zy‬‬ ‫د(‬ ‫)´‪F´ = (x´+y´) ( y´ +z´+x‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -7‬ﻋﺒﺎرت ´‪ F = ABĆ + A´BC+A´BĆ+ ABC+ABĆ´+A´BC‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪F = C + AB‬‬ ‫ب(‬ ‫‪F = C´ +BC‬‬ ‫اﻟﻒ (‬
‫‪F= C´ + B‬‬ ‫د(‬ ‫‪F=C+A‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -8‬ﺗﺎﺑﻊ )‪ F(A,B,C,D) = Σ(0,1,2,4,5,6,8,9,10,12,13,14‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪F = C´ + A‬‬ ‫ب(‬ ‫´‪F =D´ +B‬‬ ‫اﻟﻒ (‬
‫‪F= D + BC‬‬ ‫د(‬ ‫´‪F = C´ + D‬‬ ‫ج(‬
‫در ﻧﻈﺮ‬ ‫)‪d(A,B,C)=Σ(4,5,6‬‬ ‫را ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻲ اﺛﺮ‬ ‫)‪F(A,B,C)=Σ(0,2,3,7‬‬ ‫‪ -9‬ﺗﺎﺑﻊ‬

‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ F‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪F = BC + A‬‬ ‫ب(‬ ‫´‪F = B +C‬‬ ‫اﻟﻒ (‬
‫´‪F= AB+ C‬‬ ‫د(‬ ‫‪F = B´ + C‬‬ ‫ج(‬
‫‪AB=10101‬‬ ‫‪ -10‬اﮔﺮ ‪ A+B=1010‬و‬
‫‪A=011‬‬ ‫ب( ‪ B=111‬و‬ ‫‪A=100‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪ B=110‬و‬
‫‪A=101‬‬ ‫د( ‪ B=010‬و‬ ‫‪A=010‬‬ ‫ج( ‪ B=111‬و‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪UP‬‬ ‫اﮔﺮ ﺧﻂ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‬ ‫‪JK-FF‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻢ در ﻳﻚ‬ ‫‪K‬‬ ‫و‬ ‫‪J‬‬ ‫‪ -11‬ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ورودي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺪام ‪ FF‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد؟‬
‫ب( ‪ D-FF‬اﻓﺰاﻳﻨﺪه‬ ‫اﻟﻒ( ‪ JK-FF‬ﻛﺎﻫﻨﺪه‬
‫د( ‪ T-FF‬اﻓﺰاﻳﻨﺪه‬ ‫ج( ‪ RS-FF‬ﻛﺎﻫﻨﺪه‬
‫‪ -12‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل ‪ X‬ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪0/X‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‪X/0‬‬
‫‪325‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺌﻮاﻻت ﺧﻮد آزﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪XˆX‬‬ ‫د(‬ ‫ج(‪XX‬‬
‫‪ -13‬ﻛﺪام ﭘﺎﺳﺦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ‪(156)10= ( 12310) 3‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪(156)10= ( 10111001) 2‬‬
‫د( ‪(156)10= ( 213) 7‬‬ ‫ج( ‪(156)10= ( 2130) 4‬‬
‫‪ -14‬ﻣﺘﻤﻢ دو ﻛﺪام ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫‪7‬‬ ‫→‬ ‫‪1000‬‬ ‫ب(‬ ‫‪3‬‬ ‫→‬ ‫اﻟﻒ(‪1101‬‬
‫‪12‬‬ ‫→‬ ‫‪0101‬‬ ‫د(‬ ‫‪9‬‬ ‫→‬ ‫‪0110‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -15‬در ﻳﻚ درﻳﭽﻪ ‪ NOR‬در ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺧﺮوﺟﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ﻫﺮ ورودي ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫اﻟﻒ(ﻫﺮ ورودي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫د( ﺗﻤﺎم ورودي ﻫﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ج( ﺗﻤﺎم ورودي ﻫﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫‪ -16‬ﻛﺪام ﮔﺮوه از ‪ FF‬ﻫﺎي زﻳﺮ داراي ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺒﻬﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪RS‬‬ ‫ب( ‪، D ، T‬‬ ‫‪RS‬‬ ‫اﻟﻒ(‪، JK ، T‬‬
‫‪D‬‬ ‫د( ‪، T ، JK‬‬ ‫‪JK -MS‬‬ ‫ج( ‪، RS ، JK‬‬
‫‪ -17‬ﻳﻚ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ ‪ n‬ﺧﻂ ورودي داده و ‪ k‬ﺧﻂ آدرس داراي ﭼﻪ ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪2ˆk× n‬‬ ‫ب(‬ ‫‪2ˆn× k‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪nk‬‬ ‫د(‬ ‫‪2nk‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -18‬ﻛﺪام ﭘﺎﺳﺦ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ب( ‪(0/625)10 = (0/101) 2‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪(0/6875)10 = (0/1011) 2‬‬
‫د( ‪(0/65625)10 = (0/10101) 2‬‬ ‫ج( ‪(0/6875)10 = (0/1101) 2‬‬
‫‪ -19‬ﻋﺪد ‪ (511)10‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 16‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ؟‬
‫‪1FE‬‬ ‫ب(‬ ‫‪1EF‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪1FF‬‬ ‫د(‬ ‫‪FF1‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -20‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 8‬ﻋﺪد ‪ N =176‬ﻛﺪام ﻳﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ب( ‪601‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪602‬‬
‫د( ‪712‬‬ ‫ج( ‪711‬‬
‫‪ -21‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدل ﺗﻤﺎم ‪ NOR‬ﻳﻚ ﮔﻴﺖ ‪ XOR‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ب( ﭘﻨﺞ درﻳﭽﻪ ‪ NOR‬در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ‬ ‫اﻟﻒ( ﺳﻪ درﻳﭽﻪ ‪ NOR‬در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ‬
‫د( ﺷﺶ درﻳﭽﻪ ‪ NOR‬در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ‬ ‫ج( ﭼﻬﺎر درﻳﭽﻪ ‪ NOR‬در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ‬
‫‪ x‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -22‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ‪ xy=0‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه‬
‫´‪xy‬‬ ‫ب(‬ ‫‪x+y‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪x´ y‬‬ ‫د(‬ ‫ج ( ‪x -y‬‬
‫‪ -23‬ﻳﻚ ‪ PAL‬داراي ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺢ و ﻛﺪام درﻳﭽﻪ و ﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳﺖ؟‬
‫اﻟﻒ( داراي دو ﺳﻄﺢ ‪ AND‬ﺛﺎﺑﺖ و ‪ OR‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ب( داراي دو ﺳﻄﺢ ‪ AND‬و ‪ OR‬و ﻫﺮ دو ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ج( داراي دو ﺳﻄﺢ ‪ OR‬ﺛﺎﺑﺖ و ‪ AND‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫د( داراي دو ﺳﻄﺢ ‪ OR‬و ‪ AND‬ﻫﺮ دو ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪ -24‬ﻫﺮ ‪ FF‬داراي ﭼﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ‪2‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪1‬‬
‫د(‪n‬‬ ‫ج( ‪4‬‬
‫‪ -25‬در ﻳﻚ ‪ ،SR-FF‬ﺑﻪ ازاي ﻛﺪام ﺣﺎﻟﺖ ‪ Qn+1‬ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ؟‬
‫‪R=1‬‬ ‫ب( ‪، S=0‬‬ ‫‪R=1‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪، S=1‬‬
‫‪R=0‬‬ ‫د( ‪، S=0‬‬ ‫‪R=0‬‬ ‫ج( ‪، S=1‬‬
‫‪ -26‬دوره ﺗﻨﺎوب ﺿﺮﺑﺎن ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 500‬ﻣﮕﺎ ﻫﺮﺗﺰ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻜﺮو ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ‪4‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪8‬‬
‫د(‪1 / 2‬‬ ‫ج(‪2‬‬
‫‪ -27‬ﺳﺎده ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ ´‪ ABC + A´B + ABC‬ﺑﻪﺻﻮرت‪:‬‬
‫‪B‬‬ ‫ب(‬ ‫´‪B‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪A‬‬ ‫د(‬ ‫‪A+B‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -28‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺮوف ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫)‪ (A´ + C) ( A´ + C´ ) ( A + B + C´D‬ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫‪BÁ+ AĆ´D‬‬ ‫ب(‬ ‫‪A´B + AĆ´D‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫´‪B´ + AC´D‬‬ ‫د(‬ ‫‪A + AĆ´D‬‬ ‫ج(‬
‫‪F1 = xyz´ + x´ y´ z‬‬ ‫‪ -29‬ﻣﻜﻤﻞ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ب( )‪(x + y ´+ z) (x + y + z‬‬ ‫اﻟﻒ( )‪(x´ + y + z) (x + y + z‬‬
‫د( )´‪(x + y´ + z) (x + y + z‬‬ ‫ج( )‪(x + y + z) (x´ + y + z‬‬
‫‪ -30‬ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب )‪(AB + C)(B + C´D‬‬
‫‪AB´ + BC‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‪A´B + BC‬‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬ ‫‪AB + BC‬‬ ‫ج(‬
‫´‪x y + x´ y´ z´ + x´ y z‬‬ ‫‪ -31‬ﺳﺎده ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت ﺑﻮﻟﻲ‬
‫‪x z´ + xy‬‬ ‫ب(‬ ‫‪x ´z´ + xy‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬ ‫‪x ´z´ + xy‬‬ ‫ج(´‬
‫‪ -32‬ﻣﻌﺎدل ﻣﺒﻨﺎي ‪ 10‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪد ‪ n‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪2ń -1‬‬ ‫ب(‬ ‫‪2ń‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬ ‫‪3ń -1‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -33‬ﻋﺪد ‪ (198)12‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪:10‬‬
‫ب( ‪(258)10‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪(260)10‬‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬ ‫ج( ‪(256)10‬‬
‫‪ -34‬ﻋﺪد ‪ (1231)10‬ﺑﻪ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ب( ‪(10111001111)2‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪(11011001111)2‬‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬ ‫ج( ‪(10011001111)2‬‬
‫‪BCD‬‬ ‫‪ -35‬ﻋﺪد ‪ 8620‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 10‬ﺑﻪ ﻓﺮم‬
‫‪1000‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫ب( ‪0010‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪0110‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪0010 0001‬‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬ ‫‪1000 0110‬‬ ‫‪0010‬‬ ‫ج( ‪0010‬‬
‫‪ -36‬ﻛﺪام ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪NAND‬‬ ‫و ﻳﻚ ﮔﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪RS‬‬ ‫اﻟﻒ( ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫‪NAND‬‬ ‫و دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪OR‬‬ ‫را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪RS‬‬ ‫ب( ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫‪NOR‬‬ ‫و ﻳﺎ دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪NAND‬‬ ‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ دو ﮔﻴﺖ‬ ‫‪RS‬‬ ‫ج( ﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻴﺪﺑﻚ دارﻧﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬
‫‪ -37‬در ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ )ادﻏﺎم ﻛﻨﻨﺪه( ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺪاد وروديﻫﺎ و ﺧﻄﻮط آدرس‬
‫در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ و ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪n‬‬ ‫ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪) .‬ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط آدرس را ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻄﻮط ورودي را ‪ m‬ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﻢ(‪.‬‬
‫‪n = 2ˆm‬‬ ‫ب(‬ ‫‪m = 2ˆn‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪n = 2 ˆm+1‬‬ ‫د(‬ ‫‪m = 2ˆn+1‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -38‬ﻣﻌﺎدل ﻋﺪد ‪(10011/1011)2‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 10‬ﻣﺴﺎوي‪:‬‬
‫ب(‪19/11‬‬ ‫اﻟﻒ(‪11/19‬‬
‫د(‪19/6875‬‬ ‫ج( ‪11/59375‬‬
‫‪ -39‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ؟‬
‫ب( ‪(1101/1) 2= (13/5)10 = (14/8)8‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪(43) 6= (29)10 = (34)8‬‬
‫د( ‪(1101) 2= (13)10 = (31)4‬‬ ‫ج( ‪(1101) 2= (11)10 = (23)4‬‬
‫‪ -40‬ﻣﺘﻤﻢ ‪ 2‬ﻋﺪد ‪ (101101)2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ب( ‪(010011)2‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪(010010)2‬‬
‫د( ‪(101110)2‬‬ ‫ج( ‪(010001)2‬‬
‫‪ -41‬ﻋﺪد ‪(11001/101101)2‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 8‬ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ب( ‪(55/31)8‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪(31/45)8‬‬
‫د( ‪(55/14)8‬‬ ‫ج( ‪(31/55)8‬‬
‫‪ -42‬ﻣﻜﻤﻞ ‪ 9‬و ‪ 10‬ﻋﺪد ‪ (0/3267)10‬ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ب( ‪0/6734 ، 0/6733‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪0/6732 ، 0/6732‬‬
‫د( ‪0/6732 ، 0/6733‬‬ ‫ج( ‪0/6733 ، 0/6733‬‬
‫‪ -43‬ﺗﻔﺎوت ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ RS‬ﺑﺎ ‪ JK‬در ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫اﻟﻒ( ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ دو ورودي ﻓﻌﺎل ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻜﻤﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫‪JK‬‬ ‫اﮔﺮ در‬ ‫‪RS‬‬ ‫ب( ﺑﺮ ﺧﻼف‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺧﺮوﺟﻲ ‪ JK‬ﻣﻜﻤﻞ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ RS‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫د( اﺻﻼ اﻳﻦ دو ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -44‬اﮔﺮ رﺷﺘﻪ زﻳﺮ را ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ T‬ﺑﺪﻫﻴﻢ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ورودي‬ ‫‪= 1000110‬‬
‫)‪ = 0 ( Q=0‬ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ب( ‪1000110‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪1111011‬‬
‫د( ‪1010110‬‬ ‫ج( ‪0111001‬‬
‫‪ -45‬ﺗﻔﺎوت ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ب( ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﻣﺪارات ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫د( ﻣﺪارات ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ورودي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ج( ﻣﺪارات ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -46‬ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ‪ 250.5‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 3‬ﻛﺪاﻣﺴﺖ؟‬
‫ب(‪3322.2‬‬ ‫‪100021.111‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪21211.111‬‬ ‫د(‬ ‫‪10021.21‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -47‬ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ‪12.0625‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 2‬ﻛﺪاﻣﺴﺖ ؟‬
‫ب(‪1100.10‬‬ ‫اﻟﻒ(‪1101.01‬‬
‫‪1010.1010‬‬ ‫د(‬ ‫ج(‪1100.0001‬‬
‫‪ -48‬ﻋﺪد دودوﻳﻲ ‪ 1110101.110‬در ﻣﺒﻨﺎي ده ﻛﺪاﻣﺴﺖ ؟‬
‫ب(‪117.75‬‬ ‫اﻟﻒ(‪101.25‬‬
‫‪101.11‬‬ ‫د(‬ ‫‪117.11‬‬ ‫ج(‬
‫در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 16‬ﻛﺪاﻣﺴﺖ ؟‬ ‫‪623.77‬‬ ‫‪ -49‬ﻋﺪد ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺘﻲ‬
‫ب(‪402.984‬‬ ‫اﻟﻒ(‪193.FC‬‬
‫‪C47.54‬‬ ‫د(‬ ‫‪311.88‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -50‬ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ ‪ 620‬ﺑﻪﺻﻮرت ‪ BCD‬و ﻛﺪ اﻓﺰوﻧﻲ ‪ 3‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬
‫اﻟﻒ( ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﺪ اﻓﺰوﻧﻲ ‪ 3‬ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪0001 0011‬‬ ‫‪1001‬‬ ‫و‬ ‫‪0000 0010 0110‬‬ ‫ب(‬
‫‪1001 1101‬‬ ‫‪1111‬‬ ‫و‬ ‫‪0110 0010 0000‬‬ ‫ج(‬
‫‪0101 1001‬‬ ‫‪0011‬‬ ‫و‬ ‫‪0110 0010 0000‬‬ ‫د(‬
‫‪ -51‬در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﺒﺎرات ﺟﺒﺮ ﺑﻮل ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ؟‬
‫ب( ﺗﻘﺪم ‪ AND‬از ‪ NOT‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﺗﻘﺪم اول ﺑﺎ ﭘﺮاﻧﺘﺰاﺳﺖ‪.‬‬
‫د( ﺗﻘﺪم ‪ AND‬از ‪ OR‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج(ﺗﻘﺪم ‪ NOT‬از ‪ OR‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -52‬ﻋﺒﺎرت ´) ´‪ ( A + B )´ ( A´ + B‬ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ب( ﻳﻚ‬ ‫اﻟﻒ( ﺻﻔﺮ‬
‫´‪A´ + B‬‬ ‫د(‬ ‫‪A+B‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -53‬ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮل )´‪ ( BC´ + A´D ) ( AB´ + CD‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫) ´‪( A + C´ ) ( B + D‬‬ ‫ب(‬ ‫‪ABCD‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د( ﻳﻚ‬ ‫ج( ﺻﻔﺮ‬
‫‪ -54‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮي از ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ F( x , y , z ) = ( xy + z ) ( y + x z‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ب () ‪Σ ( 2 , 3 , 5 , 6‬‬ ‫اﻟﻒ() ‪Σ( 3 , 5 , 6 , 7‬‬
‫د(اﻟﻒ و ج‬ ‫ج () ‪∏ ( 0 , 1 , 2 , 4‬‬
‫ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ ؟‬ ‫‪x y´ z + xyz´ + x´ y z +xyz‬‬ ‫‪-55‬ﺳﺎده ﺷﺪه ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪( xy´ + y x´ ) z‬‬ ‫ب(‬ ‫‪xy + x z +yz‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪x + yz‬‬ ‫د(‬ ‫‪xyz‬‬ ‫ج(‬
‫ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫) ‪F( x , y , z ) = ∏( 0 , 1 , 4 , 5‬‬ ‫‪ -56‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪x´ y‬‬ ‫ب(‬ ‫‪y‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د( ﺻﻔﺮ‬ ‫‪xy‬‬ ‫ج(‬
‫‪-57‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ؟‬
‫اﻟﻒ( در ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ C = xy‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( در ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ S= x ⊕ y‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج( درﺗﻤﺎم ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه )‪ S=z⊕( x ⊕ y‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫د( در ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ‪ B= xy‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -58‬ﻋﺪد دﻫﺪﻫﻲ) ‪ (120/5‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 8‬ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ‪226/4‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪170/4‬‬
‫د( ‪64/5‬‬ ‫ج( ‪226/5‬‬
‫‪ -59‬ﻋﺪد دودوﻳﻲ ‪ 1101101 /101‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 10‬ﭼﻪ ﻋﺪدي اﺳﺖ ؟‬
‫ب( ‪109/125‬‬ ‫اﻟﻒ(‪14/7‬‬
‫د( ‪209/05‬‬ ‫ج( ‪109/625‬‬
‫‪ -60‬ﻋﺪد ﺷﺎﻧﺰده ﺷﺎﻧﺰدﻫﻲ)در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 76 (16‬ﻣﻌﺎدل ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ‪ 1110110‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪2‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪ 118‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪10‬‬
‫د( ‪ 116‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪8‬‬ ‫ج( ‪ 234‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪7‬‬
‫‪ -61‬ﻣﻜﻤﻞ ‪ 2‬ﻋﺪد ‪ 100100‬ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ب( ‪011011‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪011100‬‬
‫د(‪111100‬‬ ‫ج( ‪011101‬‬
‫‪-62‬ﻛﺪام ﻳﻚ از رواﺑﻂ ذﻳﻞ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ؟‬
‫‪x(x+y)=x‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪x + xy = x‬‬ ‫ب(‬
‫=) ‪Σ( 1 , 4 , 5 , 6 , 7‬‬ ‫ج( ) ‪∏( 0 , 1 , 2, 3‬‬
‫د( ﻫﻴﭽﻜﺪام‬
‫)ﺑﺎ‬ ‫) ‪F( A , B , C , D) = ∏( 0 , 1 , 2 , 4 , 5 , 6 , 8 , 9 , 10 , 12 , 13‬‬ ‫‪ -63‬ﺗﺎﺑﻊ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ( ﻣﻌﺎدل ﻛﺪام ﻳﻚ از ﺗﻮاﺑﻊ ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬
‫´‪F = A´B´ + B´D‬‬ ‫ب(‬ ‫´‪F = C´D´ + AB + A‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫´‪F = C´ + A´D´ + B´D‬‬ ‫د(‬ ‫´‪F = D´ + BĆ‬‬ ‫ج(‬
‫ﺑﺎ‬ ‫) ‪F( A , B , C , D) = Σ( 1 , 2 , 3 , 4 , 9‬‬ ‫‪ -64‬اﮔﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫ﺳﺎده ﺷﻮد ﺳﺎده‬ ‫) ‪d( A , B , C , D) = Σ( 10 , 11 , 12 , 13 , 14 , 15‬‬ ‫ﺣﺎﻻت ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻤﻜﻦ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬
‫‪CBÁ´ + DBÁ + BDĆ´ + DA‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫ب(‪BĆ + DBÁ´ + BDĆ´ +DA‬‬
‫´‪BĆ + B´D + BC´D‬‬ ‫ج(‬
‫´‪A + B´D + BC´D‬‬ ‫د(‬
‫‪ -65‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ذﻳﻞ ورودي ‪ y‬ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﻮارد اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪Q(t‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫)‪Q(t+1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪y‬‬ ‫ورودي‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪T‬‬ ‫ب( ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪D‬‬ ‫اﻟﻒ( ورودي ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪rs‬‬ ‫د( ورودي ‪ r‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫‪rs‬‬ ‫ج( ورودي ‪ s‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪ -66‬ﻋﺪد ‪ 0.6875‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 10‬ﻣﻌﺎدل ﺟﻪ ﻋﺪدي در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 4‬اﺳﺖ ؟‬
‫‪0.32‬‬ ‫ب(‬ ‫‪0.23‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د(‪2.3‬‬ ‫‪3.2‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -67‬ﻋﺪد ‪ FD7F‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 16‬ﻣﻌﺎدل ﺟﻪ ﻋﺪدي در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 2‬اﺳﺖ؟‬
‫‪1101011110111101‬‬ ‫ب(‬ ‫‪1111110101111111‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪1101111111100110‬‬ ‫د(‬ ‫‪1110110111011111‬‬ ‫ج(‬
‫‪-68‬ﻣﻜﻤﻞ ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ) ﻣﻜﻤﻞ ‪ (4‬ﻋﺪد‪ 231‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 5‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫‪214‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‪213‬‬
‫‪325‬‬ ‫د(‬ ‫‪324‬‬ ‫ج(‬
‫ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫‪2‬‬ ‫در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻤﻞ‬ ‫‪M- N‬‬ ‫‪ -69‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از رواﺑﻂ ذﻳﻞ در ﻣﻮرد ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫)‪M- N= M + ( rˆ n – N - 1‬‬ ‫ب(‬ ‫)‪M - N= M + ( rˆ n – N‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫)‪M– N = M + (N - rˆ n + 1‬‬ ‫د(‬ ‫ج()‪M– N = M + (N - rˆ n‬‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺗﻮاﺑﻊ ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬ ‫‪f ( x , y , z ) = x + y +z‬‬ ‫‪ -70‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ب()‪f ( x , y , z ) = ∏(0‬‬ ‫اﻟﻒ()‪f ( x , y , z ) = ∏(1‬‬
‫‪f ( x , y , z ) =1‬‬ ‫د(‬ ‫ج()‪f ( x , y , z ) = ∏(7‬‬
‫و‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ) ‪f( A , B , C , D) = Σ( 0 , 2 , 4 , 6 , 8‬‬ ‫‪ -71‬ﻣﻌﺎدل‬
‫) ‪ d( A , B , C , D) = Σ( 10 , 11 , 12 , 13 , 14 , 15‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬
‫´‪CD + C´D‬‬ ‫ب(‬ ‫´‪A ´+ D‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪AD‬‬ ‫د(‬ ‫´‪D‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -72‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺗﺮﻛﻴﺒﻬﺎي ذﻳﻞ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬
‫ﻛﺮد؟‬
‫‪NAND‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪NAND‬‬ ‫ب(‬ ‫‪NAND‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪- AND‬‬
‫‪NOR‬‬ ‫د( ‪– NAND‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪NOR‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -73‬اﮔﺮ در ﻛﺪ ﮔﺮي‪ 0011 ،‬ﺑﺮاي ﻋﺪد ‪ 2‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﺮاي ﻋﺪد ‪ 3‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از‬
‫ﻛﺪﻫﺎي ذﻳﻞ را ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد؟‬
‫‪1010‬‬ ‫ب(‬ ‫‪0010‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د(‪0110‬‬ ‫ج(‪1100‬‬
‫‪-74‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺗﻮاﺑﻊ ذﻳﻞ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺪار ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ب(‪ s = xy + y‬و‪c = x ⊕ y‬‬ ‫‪ s = x ⊕ y‬و‪c = xy‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪c = x´ y‬‬ ‫د( )‪ s =x´+( x ⊕ y‬و‬ ‫ج( )‪ s =x+( x ⊕ y‬و´‪c = xy‬‬
‫( ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻌﺪاد‬ ‫)‪k=4‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪4‬‬ ‫‪-75‬در اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺪ ﻫﻤﻴﻨﮓ اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺘﻬﺎي ﺗﺴﺖ‬
‫ﺑﻴﺘﻬﺎي داده ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬
‫‪12‬‬ ‫ب(‬ ‫‪11‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪14‬‬ ‫د(‬ ‫‪13‬‬ ‫ج(‬
‫=‪x‬‬ ‫اﺳﺖ رﺷﺘﻪ ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ‬ ‫‪Q=1‬‬ ‫‪-76‬اﮔﺮ ﺑﻪ ورودي ﻳﻚ ‪ T‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻛﻪ در آن‬
‫‪ 10101‬وارد ﺷﻮد رﺷﺘﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Q‬ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺳﺖ؟‬
‫ب(‪Q = 11001‬‬ ‫‪Q =01100‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د(‪Q = 01010‬‬ ‫ج(‪Q = 10101‬‬
‫‪-77‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ ؟‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ‪ 3‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪OR‬‬ ‫اﻟﻒ(ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ دﻳﻜﺪر و ‪ 3‬ﮔﻴﺖ‬
‫ب(ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺘﺮ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮد‪.‬‬
‫ج(ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺎز ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ دي ﻣﺎﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫د(ﺑﺎ ‪ 8‬ﮔﻴﺖ ‪ AND‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﻚ اﻧﻜﺪر ‪ 8×3‬ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫از ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺘﺮ ‪ 4×1‬ﺑﺎ دو ﺧﻂ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫)‪f( A , B , C‬‬ ‫‪-78‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ‬
‫و‬ ‫‪S1‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪B‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ورودي‬ ‫‪I3‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪I0‬‬ ‫و ﭼﻬﺎر ﺧﻂ ورودي‬ ‫‪S1‬‬ ‫و‬ ‫‪S0‬‬
‫ﺑﻪ ‪ S0‬وﺻﻞ اﺳﺖ و داده ﻫﺎي ورودي ‪ I0‬ﺗﺎ ‪ I3‬ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ورودي‬
‫و ´‪ . I3 = A‬ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﻦ ﻣﺎﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺘﺮ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺗﻮاﺑﻊ‬ ‫‪I2 = A‬‬ ‫و‬ ‫‪I1 = 1‬‬ ‫و‬ ‫‪I0 = 1‬‬
‫ذﻳﻞ را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟‬
‫اﻟﻒ() ‪f( A , B , C) = Σ( 1 , 3 , 5 , 6‬‬
‫ب() ‪f( A , B , C) = Σ( 0 , 2 , 4‬‬
‫ج() ‪f( A , B , C) = Σ( 3 , 1 , 5‬‬
‫د()‪f( A , B , C) = Σ( 0 , 1‬‬
‫‪-79‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪد دودوﻳﻲ ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ در ﻣﺒﻨﺎي ده ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪2ˆ16‬‬ ‫ب(‪– 1‬‬ ‫‪2ˆ16‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪2ˆ15‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫د(‬ ‫‪2ˆ15‬‬ ‫ج(‬
‫‪ -80‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ داراي ﺳﻪ ورودي وﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ دو ورودي از ﺳﻪ ورودي ﻳﻚ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ب() ‪Σ( 3 , 5 , 6‬‬ ‫اﻟﻒ() ‪Σ( 3 , 5 , 7‬‬
‫د() ‪Σ( 3 , 6‬‬ ‫ج() ‪Σ( 5 , 7‬‬
‫‪ -81‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻮارد ذﻳﻞ در ﻣﻮرد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ؟‬
‫اﻟﻒ( در ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 4‬ﺳﻴﮕﻨﺎل زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫اﺣﺘﻴﺎج اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎل زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه‬ ‫‪4‬‬ ‫ب( در ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻳﻜﺪر ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫دﻳﻜﺪر ‪ 2×4‬اﺣﺘﻴﺎج اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج( در ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 8‬ﺳﻴﮕﻨﺎل زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ﺑﺎ ‪ 3‬ﺑﻴﺖ‬
‫اﺣﺘﻴﺎج اﺳﺖ‪.‬‬
‫د( در ﺷﻤﺎرﻧﺪه دﻳﻜﺪر ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 8‬ﺳﻴﮕﻨﺎل زﻣﺎﻧﻲ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ‪ 3‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ‬
‫دﻳﻜﺪر ‪ 3×8‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -82‬ﻋﺪد ‪ 1010.011‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 2‬ﻣﻌﺎدل ﭼﻪ ﻋﺪدي در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 10‬اﺳﺖ؟‬
‫‪10.5‬‬ ‫ب(‬ ‫‪10.375‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪6.8‬‬ ‫د(‬ ‫‪10.3‬‬ ‫ج(‬
‫‪-83‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از رواﺑﻂ ذﻳﻞ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ؟‬
‫ب(´‪x´⊕ y = x ⊕ y‬‬ ‫´)‪x ⊕ y´ = (x ⊕ y‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫د(´)‪(x´⊕ y) = (x ⊕ y‬‬ ‫ج(´)‪x´⊕ y´ = (x ⊕ y‬‬
‫‪ -84‬ﻛﺪام ﻧﺎﻣﺴﺎوي زﻳﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺮط وﺟﻮد ﻳﻚ ﻛﺪ ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﻨﻨﺪه ﻳﻚ ﺑﻴﺖ‬
‫ﺑﻴﺘﻲ و ‪ k‬ﺑﻴﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻪ ﺣﺮوف ﻣﻲ ﺷﻮد(‪.‬‬ ‫)ﺣﺮوف‪m‬‬ ‫ﻏﻠﻂ در ﻫﺮ ﺣﺮف داﻧﺴﺖ‬
‫‪m ≤2ˆk‬‬ ‫ب( ‪+ k‬‬ ‫‪m≤ 2ˆk‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪– k – 1‬‬
‫‪m‬‬ ‫د(‪– k≤ 1‬‬ ‫‪m‬‬ ‫ج( ‪– 1≤ 2ˆk + k‬‬
‫‪ -85‬ﺟﺪول ﺷﻜﻞ روﺑﺮو‬

‫‪D3‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D1‬‬ ‫‪D0‬‬ ‫‪A1‬‬ ‫‪A0‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﻟﻒ( ﺟﺪول دﻳﻜﺪر اﺳﺖ‬
‫ب( ﺟﺪول اﻳﻨﻜﺪر اﺳﺖ ﺑﺎ اوﻟﻮﻳﺖ‬
‫ج( ﺟﺪول دﻳﻜﺪر اوﻟﻮﻳﺖدار‬
‫د( ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه دو ﻋﺪد دو ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ‬
‫‪ -86‬ﺟﺪول ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺪام ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫)‪Q(t + ∆t‬‬ ‫)‪Q(t‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ورودي‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ب( ‪ JK‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫اﻟﻒ(‪ RS‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫د( ‪ D‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬ ‫ج( ‪ T‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫‪-87‬از ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮد؟‬
‫ب( دﻳﻜﺪر‬ ‫اﻟﻒ( ﻣﺎﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺘﺮ‬
‫د( ﻣﺎﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺘﺮ ودﻳﻜﺪر‬ ‫ج( اﻳﻨﻜﺪر‬
‫ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ در ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﺎﻳﺪ در ﺟﺪول‬ ‫‪JK‬‬ ‫‪ -88‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﻛﺎر‬
‫ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪K‬‬ ‫)‪Q (t+∆t‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪Q(t‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫?‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫?‬
‫)‪Q´(t‬‬ ‫ب( ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 1‬و‬ ‫‪Q‬‬ ‫اﻟﻒ( ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 1‬و‬
‫د( ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 1‬و ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ‬ ‫)‪Q´(t‬‬ ‫ج( ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 0‬و‬
‫‪-89‬ﺗﺮﻳﮕﺮ ﻧﻤﻮدن )‪ ( Triggering‬ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼﭘﻬﺎ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫ب( ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫اﻟﻒ( ﺗﻐﻴﻴﺮات در ورودي‬
‫د( ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد‬ ‫ج( ﺳﻨﻜﺮون ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ورودي ﺑﻪ ﻓﻠﻴﭗ‬ ‫‪T‬‬ ‫‪ -90‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻧﻮع‬
‫ﻓﻼپ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ ‪.‬‬
‫)‪Q (t‬‬ ‫)ورودي( ‪X‬‬ ‫)‪Q (t+1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪T(Q , X) = 1‬‬ ‫ب(‬ ‫)‪T(Q , X) = Σ (2 , 3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫)‪T(Q , X) = Σ(0 , 1 , 3‬‬ ‫د(‬ ‫)‪T(Q , X) = Σ(0 , 3‬‬ ‫ج(‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪ -4‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -3‬ب‬ ‫‪ -2‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -1‬ب‬
‫‪ -8‬ج‬ ‫‪ -7‬د‬ ‫‪ -6‬ج‬ ‫‪ -5‬د‬
‫‪ -12‬ب‬ ‫‪ -11‬د‬ ‫‪ -10‬ب‬ ‫‪ -9‬اﻟﻒ‬
‫‪ -16‬د‬ ‫‪ -15‬ب‬ ‫‪ -14‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -13‬ج‬
‫‪ -20‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -19‬د‬ ‫‪ -18‬ج‬ ‫‪ -17‬ب‬
‫‪ -24‬ب‬ ‫‪ -23‬ج‬ ‫‪ -22‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -21‬د‬
‫‪ -28‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -27‬ب‬ ‫‪ -26‬ج‬ ‫‪ -25‬اﻟﻒ‬
‫‪ -32‬ب‬ ‫‪ -31‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -30‬ج‬ ‫‪ -29‬د‬
‫‪ -36‬ج‬ ‫‪ -35‬د‬ ‫‪ -34‬ج‬ ‫‪ -33‬اﻟﻒ‬
‫‪ -40‬ب‬ ‫‪ -39‬د‬ ‫‪ -38‬د‬ ‫‪ -37‬اﻟﻒ‬
‫‪ -44‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -43‬ب‬ ‫‪ -42‬د‬ ‫‪ -41‬ج‬
‫‪ -48‬ب‬ ‫‪ -47‬ج‬ ‫‪ -46‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -45‬اﻟﻒ‬
‫‪ -52‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -51‬ب‬ ‫‪ -50‬د‬ ‫‪ -49‬اﻟﻒ‬
‫‪ -56‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -55‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -54‬د‬ ‫‪ -53‬د‬
‫‪ -60‬ج‬ ‫‪ -59‬ج‬ ‫‪ -58‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -57‬د‬
‫‪ -64‬ج‬ ‫‪ -63‬د‬ ‫‪ -62‬ج‬ ‫‪ -61‬اﻟﻒ‬
‫‪ -68‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -67‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -66‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -65‬ب‬
‫‪ -72‬د‬ ‫‪ -71‬ج‬ ‫‪ -70‬ب‬ ‫‪ -69‬اﻟﻒ‬
‫‪ -76‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -75‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -74‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -73‬اﻟﻒ‬
‫‪ - 80‬ب‬ ‫‪ -79‬ب‬ ‫‪ -78‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -77‬د‬
‫‪ -84‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -83‬ج‬ ‫‪ -82‬اﻟﻒ‬ ‫‪ -81‬ج‬
‫‪ -88‬د‬ ‫‪ -87‬د‬ ‫‪ - 86‬د‬ ‫‪ -85‬ج‬
‫‪ -90‬ج‬ ‫‪ -89‬د‬
‫ﺳﻮاﻻت ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ‬
‫‪ -1‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﻨﻨﺪه )‪ 8 ×1( multiplexer‬ﭘﻴﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪F(A,B,C,D)= Σ(0,1,4,5,7,10,11,15‬‬
‫را‬ ‫ﺑﺎﻳﺮي‪ 000‬ﺗﺎ‪110‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ اﻋﺪاد‬ ‫‪T‬‬ ‫‪ -2‬ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ﻫﺎي ﻧﻮع‬
‫ﺷﻤﺎرش ﻧﻤﻮده و دوﺑﺎره ﺑﻪ ‪ 000‬ﺑﺮﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ و ﺣﺎﻻت ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ‬ ‫‪d‬‬ ‫‪ -3‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ ‪ f‬و‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪار را ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫)‪f(A , B , C , D) =Σ (1 , 2 , 5 , 6 , 7, 13 , 15‬‬
‫)‪d(A , B , C , D) =Σ (0 , 10 ,12‬‬
‫را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ‬ ‫)‪F(w , x, y , z) =Σ (1 , 3 , 6 , 7 , 8, 11 , 13 , 15‬‬ ‫‪ -4‬ﻣﺪار ﺗﺎﺑﻊ‬

‫ﺗﺴﻬﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮده و اﺗﺼﺎﻻت آﻧﺮا ﺑﺎ رﺳﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻠﻲ ﻣﺪار ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺎ‬ ‫‪FF‬‬ ‫ﻣﮕﺎﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ و ﻛﻠﻴﻪ‬ ‫‪120‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ -5‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ورودي ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻜﻮن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺧﺮوﺟﻲ آﻧﺮا ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻠﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪه را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ D-FF‬رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ج( اﻳﻦ ﺷﻤﺎرﻧﺪه اﻋﺪاد ﻓﺮد ﺻﻌﻮدي ﺗﻚ رﻗﻤﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪار آن را ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺗﺴﻬﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻛﺮده و ﺑﻠﻮك دﻳﺎﮔﺮام آﻧﺮا رﺳﻢ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫)‪F(w , x, y , z) =Σ (0 , 3 , 4 , 8 , 9 , 12 , 15‬‬
‫در‬ ‫‪FF‬‬ ‫ﻣﮕﺎﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ و ﻛﻠﻴﺪ‬ ‫‪180‬‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ -7‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ورودي ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻜﻮن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺧﺮوﺟﻲ آﻧﺮا ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺑﻠﻮك دﻳﺎﮔﺮام اﻳﻦ ﺷﻤﺎرﻧﺪه را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ‪ D-FF‬رﺳﻢ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ج( ﻣﺪار ﺷﻤﺎرﻧﺪه را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻋﺪاد ﻓﺮد ﺻﻌﻮدي ﺗﻚ رﻗﻤﻲ را‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ‪ 2‬ﺑﻴﺘﻲ را ﺑﻪ ﺗﻮان ‪ 2‬ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻣﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮازن ﺳﻪ ﺑﻴﺘﻲ را ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪) .‬ﺧﺮوﺟﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻳﻚ ﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺖﻫﺎي ﻳﻚ زوج ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه اي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ T‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﺮي زﻳﺮ را ﺑﺸﻤﺎرد‪.‬‬
‫‪0 → 1→ 2→3→ 5→ 7→0‬‬
‫‪ -11‬ﺗﺎﺑﻊ زﻳﺮ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫) ‪f(a , b, c , d) =Σ (0 , 1 , 3 , 4 , 8 , 9 , 15‬‬
‫‪ -12‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ورودي و ﺳﻪ ﺧﺮوﺟﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﺠﻤﻮع ارﻗﺎم ورودي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ورودي ‪ 1011‬ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ‪ 011‬ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ارﻗﺎم ورودي ‪ 3‬اﺳﺖ ) ‪(1+0+1+1=3‬‬
‫‪ -13‬ﺑﻠﻮك دﻳﺎﮔﺮاﻣﻲ رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ‪ 4*16‬را ﺑﺎ‬
‫ﻛﻪ داراي ورودي ﺗﻮاﻧﺎﺳﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ )ﺑﻠﻮك دﻳﺎﮔﺮام را ﺑﺎ رﺳﻢ‬ ‫‪3*8‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از دو دﻳﻜﺪر‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ورودﻳﻬﺎ و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪(.‬‬
‫‪ -14‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻟﺘﻲﭘﻠﻜﺴﺮ ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ F( A , B , C) = ∏( 0 , 2 , 3 , 6‬را ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ؟‬
‫‪BCD‬‬ ‫‪-15‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻤﺎم ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺪ‬
‫را ﺑﻪ ﻛﺪ اﻓﺰوﻧﻲ ‪ 3‬ﻣﻌﺎدل آن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدن دو ﻋﺪد دو ﺑﻴﺘﻲ را ﭼﻚ ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺪار داراي ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ اﮔﺮ دو ﻋﺪد ورودي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ دو ﻋﺪد ورودي ﻧﺎ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪) .‬اراﺋﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﭘﺲ از ﺳﺎدهﺳﺎزي و رﺳﻢ ﻣﺪار و اراﺋﻪ ﺟﺪول درﺳﺘﻲ ﻣﺪار اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ(‬
‫‪x‬‬ ‫‪ -17‬ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ T‬ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ A‬و ‪ B‬و ﻳﻚ ورودي‬
‫اﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ )ﻳﻌﻨﻲ در ﻫﺮ‬ ‫‪x = 0‬‬ ‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ وﻗﺘﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺪار ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ‬ ‫‪x=1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد( و اﮔﺮ‬
‫و ‪ 10‬و ‪ 11‬رﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﺳﺮي ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ 00‬و‪01‬‬ ‫ﺣﺎﻻت‬
‫‪ -18‬ﻣﺪار ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ رﺟﻴﺴﺘﺮ ‪ 4‬ﺑﻴﺘﻲ دو ﺟﻬﺘﻪ ﺑﺎ اﻣﻜﺎن ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﻮازي را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺧﻄﻮط‬ ‫) ‪S0S1‬‬ ‫ﺑﺴﺎزﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪D‬‬ ‫از ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ(‬
‫‪ S0S1 = 00‬ﺑﻼ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪ S0S1 = 01‬ﺷﻴﻔﺖ ﺑﻪ راﺳﺖ‬
‫‪ S0S1 = 10‬ﺷﻴﻔﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ‬
‫‪ S0S1 = 11‬ﺑﺎر ﻛﺮدن ﻣﻮازي‬
‫‪ -19‬ﻳﻚ دﻳﻜﺪر ﻛﺪ ﺳﻪ اﻓﺰوﻧﻲ )‪ ( EXCESS -3‬ﺑﻪ ‪ BCD‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫) ‪F( A , B , C) = Σ( 3 , 4 , 6 , 7‬‬ ‫‪ -20‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ F‬را‬
‫اﻟﻒ( ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دﻳﻜﺪر ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺘﺮ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -21‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ زﻳﺮ را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ داراي دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ X2,X1‬و ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ Z‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ X1‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻜﺒﺎر‬
‫از ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ و از ﻳﻚ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ و‬ ‫‪X2‬‬ ‫از ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ و از ﻳﻚ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ و‬
‫از ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد اﮔﺮ‬ ‫‪Z‬‬ ‫دوﺑﺎره از ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫‪Z‬‬ ‫از ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ رﺳﻴﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻳﻚ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ آﻧﻮﻗﺖ‬ ‫‪X2‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪-22‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ ﺳﻪ ﺑﻴﺘﻲ ‪ BCD‬ﺑﺎ ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ j k‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﻣﺪاري ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ازاء ﻫﺮ ﭘﺎﻟﺲ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ -23‬ﺑﺎ ﺛﺒﺎت ﺷﻴﻔﺖ دﻫﻨﺪه‬
‫ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ از ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي آن ﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫واژه ﻧﺎﻣﻪ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‬
348
case sensitive ‫ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ A
central processing ‫واﺣﺪ ﭘﺮدازش‬ algorithmic state ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻤﻲ‬

unit machine (ASM)
‫ﻣﺮﻛﺰي‬ American ‫ﻛﺪ دودوﻳﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
check bit ‫ﺑﻴﺖ ﺗﺴﺖ‬ standard code for
information ‫ﺑﺮاي ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي اﻟﻔﺒﺎ‬
chip interchange
‫ﺗﺮاﺷﻪ‬ ‫ﻋﺪدي اﺳﻜﻲ‬
application ‫ﻣﺪارات ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺧﺎص‬
chip select ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﮕﺮ ﺗﺮاﺷﻪ‬ standard IC
application ‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﺎص‬
circuit description ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪار‬ specific
module
associative ‫اﺻﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
Clear ‫ورودي ﭘﺎك‬
asynchronous ‫ﻏﻴﺮﻫﻤﺰﻣﺎن‬
clock generator ‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ دار‬
closure ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن‬ B
communication ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل‬
control characters behavioral ‫ﻣﺪﻟﺴﺎزي رﻓﺘﺎري‬
‫ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت‬ modeling
binary coded ‫ﻛﺪ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ دودوﻳﻲ‬
commutative ‫اﺻﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬ decimal
binary coded ‫دﻫﺪﻫﻲ ﻛﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ‬
complex ‫وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ decimal
programmable logic ‫دودوﻳﻲ‬
device ‫ﭘﺬﻳﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪه‬
bitwise ‫ﻋﻤﻞ ﺑﻴﺘﻲ‬
composite map ‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺮﻛﺐ‬
blocking ‫ﺑﻠﻮﻛﻲ‬
computer aided ‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ‬
design
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬ bottom- up ‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‬
concatenation ‫ﻋﻤﻠﮕﺮ ادﻏﺎم‬
consensus theorem ‫ﺗﺌﻮري وﻓﺎق‬

C
continuous state ‫ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪه‬
assignment canonical ‫ﻣﺘﻌﺎرف‬
‫داده‬
count- down counter carriage return ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻮرد‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر‬
critical race carry ‫ﻧﻘﻠﻲ‬

‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
www.txt.ir
349 ‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‬
excess-3 3-‫ﻛﺪاﻓﺰوﻧﻲ‬ cut-and-try ‫ﺳﻌﻲ و ﻛﺎﻫﺶ‬
excitation table ‫ﺟﺪول ﺗﺤﺮﻳﻚ‬ cycle ‫ ﺳﻴﻜﻞ‬-‫ﭼﺮﺧﻪ‬
F D
fan in ‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ورودي‬ data path ‫ﻣﺴﻴﺮ داده‬
fan out ‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺧﺮوﺟﻲ‬ de multiplexer ‫دي ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
field programmable ‫آراﻳﻪ ﮔﻴﺘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ decoder ‫ دﻳﻜﺪر‬- ‫رﻣﺰ ﮔﺸﺎ‬

gate array
‫ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻮردي‬ delay propagation ‫ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر‬
file separator ‫ﺟﺪاﺳﺎز ﻓﺎﻳﻞ‬
digital versatile disk ‫دﻳﺴﻚ ﭼﻨﺪﻛﺎره‬
finite state machine ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻨﺎﻫﻲ‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
flow table ‫ﺟﺪول روﻧﺪ‬ direct set ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
format effector ‫اﻓﻜﺘﻮر ﻫﺎي ﻓﻮرﻣﺖ‬ direct reset ‫ﺑﺎز ﻧﺸﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
free-running clock ‫ﺳﺎﻋﺖ آزادﮔﺮد‬ distributive low ‫اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي‬
full adder ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ‬
full-custom IC ‫ﺳﻔﺎرﺷﻲ‬IC E
fundamental mode ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ‬ edge qualifier ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻟﺒﻪ‬

operation
enable ‫ﻓﻌﺎل‬
G encoder ‫ اﻧﻜﺪر‬- ‫رﻣﺰ ﮔﺬار‬
Gate ‫ﮔﻴﺖ‬ end around carry ‫ﻧﻘﻠﻲ ﭼﺮﺧﺸﻲ‬
end carry ‫ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‬
H end of text ‫ﺧﺘﻢ ﻣﺘﻦ‬
half adder ‫ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬ essential prime ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬
implicant
hardware description ‫اﺳﺎﺳﻲ‬
‫زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ‬
language
www.txt.ir
Master ‫ﺣﺎﻛﻢ‬ ‫اﻓﺰاري‬
medium scale ‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ hardware design ‫زﺑﺎن ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺨﺖ‬

language
merging ‫اﻓﺰار‬
‫ادﻏﺎم‬
hierarchical ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ‬
mixed notation ‫ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط‬ description
high impedance ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ‬
module ‫ﻣﺎژول– ﻗﻄﻌﻪ‬
hold time ‫زﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰاري ﻳﺎ‬
‫ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري‬ horizontal tabulation ‫ﺟﺪول ﺑﻨﺪي اﻓﻘﻲ‬
Modulus ‫ ﻋﻤﻠﻲ‬:‫ﻣﺪوﻟﻮس‬
‫رﻳﺎﺿﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن‬
I
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫اﺳﺖ‬ identity element ‫ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ‬
multiplexer ‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬ implication table ‫ﺟﺪول اﻳﺠﺎب‬
incompletely ‫ﺗﺎﺑﻊ ﻏﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ‬

specified function
N
information ‫ﺟﺪاﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت‬
separator
negative ‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻨﻔﻲ‬
acknowledge instantiation ‫ذﻛﺮ‬
noise margin ‫ﺣﺪ ﭘﺎرازﻳﺖ‬ inverse ‫ﻣﻌﻜﻮس‬
non critical race ‫رﻗﺎﺑﺖ ﻏﻴﺮ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
non-blocking ‫ﻏﻴﺮﺑﻠﻮﻛﻲ‬ L
not connected ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺼﻞ‬ large scale ‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ زﻳﺎد‬
logic programmable ‫ﻣﻨﻄﻖ آراﻳﻪ اي‬

array
O ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬
look a head carry ‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻘﻠﻲ‬
overflow ‫ﺳﺮرﻳﺰ‬
M
P
www.txt.ir
351 ‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‬
row address strobe ‫آﮔﺎه ﮔﺮ آدرس ﺳﻄﺮ‬ parity ‫ﺗﻮازن‬
parity check ‫ﺗﺴﺖ ﺗﻮازن‬
S power dissipation ‫ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﻲ‬
Schematic ‫ﻧﻤﻮدار ﺗﺼﻮﻳﺮي‬ preset ‫ﭘﻴﺶ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
schematic ‫ﺿﺒﻂ ﺗﺼﻮﻳﺮي‬ prime implicant ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬

capture
selector ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﮕﺮ‬ primitive gate ‫ﮔﻴﺖ اﺻﻠﻲ‬
self complement ‫ﻛﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺘﻤﻢ‬ procedural state ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺟﺮاﻳﻲ‬

assignment
sequence register ‫ﺛﺒﺎت ﺗﻮاﻟﻲ‬ processor ‫ﭘﺮدازﺷﮕﺮ‬
Sequential (or ‫وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬ programmable logic ‫آراﻳﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
simple) array
programmable ‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬ ‫ﭘﺬﻳﺮ‬
logic device programmable logic
set ‫وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪن‬ device
‫ﭘﺬﻳﺮ‬
settling time ‫زﻣﺎن ﻧﺸﺴﺖ‬
setup time ‫زﻣﺎن ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ‬ R
signed ‫ﻣﺘﻤﻤﻌﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ‬ race condition ‫وﺿﻌﻴﺖ رﻗﺎﺑﺘﻲ‬

complement
system
signed- ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ radix ‫ﻣﻤﻴﺰ‬
magnitude
system ‫ﻣﻘﺪارﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ‬ random access ‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ‬
simulation memory
‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬ ‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
slave ‫ﺗﺎﺑﻊ‬ read only memory ‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ‬
small scale ‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻛﻢ‬
integration record separator ‫ﺟﺪاﺳﺎز رﻛﻮرد‬
start of text ‫ﺷﺮوع ﻣﺘﻦ‬
register level transfer ‫ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻘﺎل ﺛﺒﺎﺗﻲ‬
state ‫ﺣﺎﻟﺖ‬
register transfer level ‫ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻦ‬
stimulus module ‫ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك‬ ‫ﺛﺒﺎﺗﻲ‬
stray capacitance Reset ‫ﺑﺎز ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺎرازﻳﺘﻲ‬
www.txt.ir
‫ﻛﺎرﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‬ structural ‫ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

modeling
user-defined ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬ structural ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري‬
description
‫ﻛﺎرﺑﺮ‬ switch-level ‫ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﺳﻮﺋﻴﭻ‬
V modeling
switch-tail ring ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
Valid ‫ﻣﻌﺘﺒﺮ‬ counter
‫ﭼﺮﺧﺎن‬
Vector ‫ﺑﺮدار‬ synchronization ‫ﻫﻤﮕﺎم ﺳﺎزي‬
vendor-specific ‫ﻣﺨﺘﺺ ﻓﺮوﺷﻨﺪه‬ synchronous ‫ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
very large scale ‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد‬ synthesis ‫ ادﻏﺎم‬- ‫ﺳﻨﺘﺮ – ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
W T
Wire ‫ﺳﻴﻤﻲ‬ target output ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﻳﺎ ﻫﺪف‬
wire Less ‫ﺑﻲ ﺳﻴﻢ‬ task ‫ﺗﻜﻠﻴﻒ‬
test bench ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ‬
time units ‫واﺣﺪﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ‬
toggle ‫دﮔﺮ وﺿﻊ‬
top-down ‫ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
total state ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ‬
transition table ‫ﺟﺪول ﮔﺬر‬
transparent ‫ﺷﻔﺎف‬
tri-state(three- ‫ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬

state)
user defined ‫ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬

primitives
www.txt.ir
‫‪353‬‬
‫واژه ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫ﺑﻲ ﺳﻴﻢ‬
wire Less ‫اﻟﻒ‬
field ‫آراﻳﻪ ﮔﻴﺘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺑﻴﺖ ﺗﺴﺖ‬
check bit programmable
‫ﻣﻮردي‬
gate array
‫پ‬ programmable
‫آراﻳﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬
logic array
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‬ row address
bottom- up ‫آﮔﺎه ﮔﺮ آدرس ﺳﻄﺮ‬
count- down strobe
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻤﺎر‬
counter ‫آي ﺳﻲ ﺳﻔﺎرﺷﻲ‬
full-custom IC
‫ﭘﺮدازﺷﮕﺮ‬
processor ‫ادﻏﺎم‬
merging
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻘﻠﻲ‬
look a head carry ‫اﺻﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺬﻳﺮي‬
distributive low
‫ﭘﻴﺶ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
preset ‫اﺻﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬
commutative
‫ت‬
‫اﺻﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
associative
consensus
‫ﺗﺌﻮري وﻓﺎق‬
theorem ‫اﻓﻜﺘﻮر ﻫﺎي ﻓﻮرﻣﺖ‬
format effector
‫ﺗﺎﺑﻊ‬
slave ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎﻻ‬
high impedance
incompletely
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻏﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ‬
specified function ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﮕﺮ‬
selector
delay
‫ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر‬
propagation ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﮕﺮ ﺗﺮاﺷﻪ‬
chip select
procedural state
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺟﺮاﻳﻲ‬
assignment ‫ب‬
‫ﺗﺮاﺷﻪ‬
chip ‫ﺑﺎز ﻧﺸﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
direct reset
‫ﺗﺴﺖ ﺗﻮازن‬
parity check ‫ﺑﺎز ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
negative reset
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻨﻔﻲ‬
acknowledge ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻮرد‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬ carriage return
‫ﻛﺎرﺑﺮ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬

user-defined top-down
‫ﺗﻜﻠﻴﻒ‬ ‫ﺑﺮدار‬
task vector
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺖ‬

direct set test bench
‫ﺗﻮازن‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن‬

parity closure
‫ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﻲ‬ ‫ﺑﻠﻮﻛﻲ‬

power dissipation blocking
www.txt.ir
355 ‫واژه ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
structural
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري‬
total state description
finite state circuit
machine
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻨﺎﻫﻲ‬ description
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺪار‬
module
‫ﺣﺪ ﭘﺎرازﻳﺖ‬
noise margin
‫ث‬
‫ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
case sensitive
‫ﺛﺒﺎت‬
register
‫خ‬
‫ﺛﺒﺎت ﺗﻮاﻟﻲ‬
sequence register
‫ﺧﺘﻢ ﻣﺘﻦ‬
end of text
‫ج‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﻳﺎ ﻫﺪف‬
target output
‫ﺟﺪاﺳﺎز رﻛﻮرد‬
record separator
‫د‬
‫ﺟﺪاﺳﺎز ﻓﺎﻳﻞ‬
file separator
toggle
‫دﮔﺮ وﺿﻊ‬ information
‫ﺟﺪاﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت‬
‫دﻫﺪﻫﻲ ﻛﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ‬ separator
binary coded
‫دودوﻳﻲ‬ ‫ﺟﺪول اﻳﺠﺎب‬
decimal implication table
horizontal
‫دي ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴ ﺮ‬ ‫ﺟﺪول ﺑﻨﺪي اﻓﻘﻲ‬
de multiplexer tabulation
digital versatile
‫دﻳﺴﻚ ﭼﻨﺪﻛﺎره دﻳﺠﻴﺘﺎل‬ ‫ﺟﺪول ﺗﺤﺮﻳﻚ‬
disk excitation table
‫ﺟﺪول روﻧﺪ‬
‫ذ‬ flow table
‫ذﻛﺮ ﻛﺮدن – ﺗﻮﺿﻴﺢ دادن‬ ‫ﺟﺪول ﮔﺬر‬
transition table
‫– ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
instantiation
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻣﻞ‬
full adder
‫ر‬
‫چ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
critical race
‫ ﺳﻴﻜﻞ‬-‫ﭼﺮﺧﻪ‬
cycle
‫رﻗﺎﺑﺖ ﻏﻴﺮ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
non critical race
‫ح‬
‫ اﻧﻜﺪر‬- ‫رﻣﺰ ﮔﺬار‬
encoder random access
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
memory
‫ دﻳﻜﺪر‬- ‫رﻣﺰ ﮔﺸﺎ‬
decoder read only
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ‬
memory
‫ز‬
‫ﺣﺎﻛﻢ‬
hardware ‫زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ‬ master
description
‫اﻓﺰاري‬
language state
‫ﺣﺎﻟﺖ‬
www.txt.ir
hardware design
‫زﺑﺎن ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺨﺖ اﻓﺰار‬
‫ط‬ language
‫زﻣﺎن ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ‬
design
‫ﻃﺮاﺣﻲ‬ setup time
computer aided ‫زﻣﺎن ﻧﺸﺴﺖ‬
design
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬ settling time
‫زﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ظ‬ hold time
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺎرازﻳﺘﻲ‬ ‫س‬

stray capacitance
free-running
‫ﺳﺎﻋﺖ آزادﮔﺮد‬
‫ع‬ clock
‫ﺳﺮرﻳﺰ‬
mixed notation
‫ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺨﻠﻮط‬ overflow
register transfer
‫ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻦ ﺛﺒﺎﺗﻲ‬
bitwise
‫ﻋﻤﻞ ﺑﻴﺘﻲ‬ level
register level
‫ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻘﺎل ﺛﺒﺎﺗﻲ‬
concatenation
‫ﻋﻤﻠﮕﺮ ادﻏﺎم‬ transfer
fundamental ‫ﺳﻌﻲ و ﻛﺎﻫﺶ‬
mode operation
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ‬ cut-and-try
hierarchical
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ‬
identity element
‫ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﻪ‬ description
‫ ادﻏﺎم‬- ‫ﺳﻨﺘﺮ – ﺗﺮﻛﻴﺐ‬

‫غ‬ synthesis
tri-state(three-
‫ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺼﻞ‬ state)
not connected
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻏﻴﺮﺑﻠﻮﻛﻲ‬ signed-magnitude
non-blocking system
‫ﻣﻘﺪارﻋﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻫﻤﺰﻣﺎن‬
asynchronous wire
‫ﺳﻴﻤﻲ‬
‫ف‬ ‫ش‬
‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
medium scale simulation
‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬
‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد‬

very large scale start of text
‫ﺷﺮوع ﻣﺘﻦ‬
‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ زﻳﺎد‬
large scale transparent
‫ﺷﻔﺎف‬
small scale ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺣﻠﻘﻮي دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻛﻢ‬
integration switch-tail ring
‫ﭼﺮﺧﺎن‬
counter
‫ﻓﻌﺎل‬
enable
‫ض‬
‫ك‬
schematic
‫ﺿﺒﻂ ﺗﺼﻮﻳﺮي‬
capture
www.txt.ir
‫‪357‬‬ ‫واژه ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪structural‬‬ ‫‪communication‬‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺒﺎدل‬

‫ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫‪control‬‬
‫‪modeling‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت‬
‫‪switch-level‬‬ ‫‪characters‬‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﺳﻮﺋﻴﭻ‬ ‫‪application‬‬
‫‪modeling‬‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﺎص‬
‫‪behavioral‬‬ ‫‪specific‬‬
‫ﻣﺪﻟﺴﺎزي رﻓﺘﺎري‬ ‫ﻛﺪ دودوﻳﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي‬
‫‪modeling‬‬ ‫‪american‬‬
‫ﻣﺪوﻟﻮس ‪ :‬ﻋﻤﻠﻲ رﻳﺎﺿﻲ‬ ‫‪standard code for‬‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي اﻟﻔﺒﺎ ﻋﺪدي‬
‫ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻳﻚ‬ ‫‪information‬‬
‫اﺳﻜﻲ‬
‫‪interchange‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺳﺖ‬ ‫‪binary coded‬‬
‫‪modulus‬‬ ‫ﻛﺪ دﻫﺪﻫﻲ ﺑﻪ دودوﻳﻲ‬
‫‪decimal‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ داده‬
‫‪data path‬‬
‫ﻛﺪاﻓﺰوﻧﻲ‪3 -‬‬
‫‪excess_3‬‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ‬
‫‪valid‬‬
‫ﻛﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺘﻤﻢ‬
‫‪self complement‬‬
‫ﻣﻌﻜﻮس‬
‫‪inverse‬‬
‫گ‬
‫ﻣﻤﻴﺰ‬
‫‪radix‬‬
‫‪logic‬‬ ‫‪gate‬‬
‫ﮔﻴﺖ‬
‫‪programmable‬‬
‫ﻣﻨﻄﻖ آراﻳﻪ اي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬
‫‪array‬‬ ‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ورودي‬
‫‪fan in‬‬
‫ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮ‬
‫‪user defined‬‬ ‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫‪primitives‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‬ ‫‪fan out‬‬
‫ﮔﻴﺖ اﺻﻠﻲ‬
‫‪prime implicant‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬ ‫‪primitive gate‬‬
‫‪essential prime‬‬ ‫م‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫‪implicant‬‬
‫ﻣﺎژول – ﻗﻄﻌﻪ ﻧﺮم اﻓﺰاري‬
‫ﻣﻮﻟﺘﻲ ﭘﻠﻜﺴﺮ‬
‫‪multiplexer‬‬ ‫ﻳﺎ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري‬
‫‪module‬‬
‫ن‬
‫ﻣﺎژول ﻣﺤﺮك‬
‫‪stimulus module‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪن‬ ‫‪algorithmic state‬‬
‫‪set‬‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻤﻲ‬
‫)‪machine (ASM‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻟﺒﻪ‬
‫‪edge qualifier‬‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرف‬
‫‪canonical‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺮﻛﺐ‬ ‫‪signed‬‬
‫‪composite map‬‬ ‫‪complement‬‬
‫ﻣﺘﻤﻤﻌﻼﻣﺖ دارﻣﻨﻔﻲ‬
‫‪system‬‬
‫ﻧﻘﻠﻲ‬
‫‪carry‬‬
‫ﻣﺨﺘﺺ ﻓﺮوﺷﻨﺪه‬
‫‪vendor-specific‬‬
‫ﻧﻘﻠﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‬
‫‪end carry‬‬ ‫‪application‬‬
‫ﻣﺪارات ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺧﺎص‬
‫‪standard IC‬‬
‫ﻧﻘﻠﻲ ﭼﺮﺧﺸﻲ‬
‫‪end around carry‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺳﺎﻋﺖ دار‬
‫‪clock generator‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺗﺼﻮﻳﺮي‬
‫‪schematic‬‬ ‫‪continuous state‬‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎزي روﻧﺪه داده‬
‫‪assignment‬‬
‫ﻧﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬

half adder
‫و‬
central
‫واﺣﺪ ﭘﺮدازش ﻣﺮﻛﺰي‬
processing unit
‫واﺣﺪﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ‬
time units
‫ورودي ﭘﺎك‬
clear
programmable
‫وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬
logic device
complex ‫وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬
programmable
‫ﭘﻴﭽﻴﺪه‬
logic device
Sequential (or
simple) ‫وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺬﻳﺮ‬
programmable
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
logic device
‫وﺿﻌﻴﺖ رﻗﺎﺑﺘﻲ‬
race condition
‫ه‬
‫ﻫﻤﮕﺎم ﺳﺎزي‬
synchronization
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
synchronous
www.txt.ir
‫ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
1. Logic and Computer Design Fundamentals _ 2ndEd Prentice Hall
Morris M . Mano 2000
2. Digital Logic Circuit Analysis and Design Prentice Hall
Nelson _ Nagle _ Irwin _ Carroll 1995
3. Introduction to Logic Design Addison_wesley
Hayes 1993
4. Digital Design : Principles and Practices _ 3rd Ed Prentice Hall
Wakerly 2000
5. Contemporary Logic Design Prentice Hall
Katz 1994
6. Logic Design of Digital Systems _ 3rd Ed Allyn Bacon
www.txt.ir
‫ﻣﺪار اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ 360
Dietmeyer 1988
7. Principles of Digital Design Prentice Hall
Gajski 1997
8. Fundamentals of Logic Design _ 4th Ed West
Roth 1992
‫وﻳﺮاﻳﺶ ﺳﻮم _ ﻃﺮاﺣﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﺮاﺳﺎن‬

.9
‫دﻛﺘﺮ ﻗﺪرت ﺳﭙﻴﺪ ﻧﺎم‬ 1384
www.txt.ir

Circuit Nelson

Încărcat de

Informații document

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Circuit Nelson

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

‫ﻫﻔﺪه‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫‪1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪1‬‬

‫‪1‬‬ ‫اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬

‫‪1‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬

‫‪1‬‬ ‫ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺘﺎري‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 1-1‬ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 2-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬

‫‪4‬‬ ‫‪ 1-2-1‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل‬

‫‪6‬‬ ‫‪ 2-2-1‬زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري‬

‫‪6‬‬ ‫‪ 3-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬

‫‪10‬‬ ‫‪ 2-3-1‬اﻋﺪاد ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺸﺖ و ﺷﺎﻧﺰده‬

‫‪11‬‬ ‫‪ 3-3-1‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺒﻨﺎي اﻋﺪاد‬

‫‪16‬‬ ‫‪ 4-1‬ﻣﺘﻤﻢ اﻋﺪاد‬

‫‪16‬‬ ‫‪ 1-4-1‬ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺒﻨﺎ‬

‫‪18‬‬ ‫‪ 2-4-1‬ﻣﺘﻤﻢ در ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪19‬‬ ‫‪ 3-4-1‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺘﻤﻢ ﻫﺎ‬

‫‪22‬‬ ‫‪ 4-4-1‬اﻋﺪاد دودوﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖدار‬

‫‪25‬‬ ‫‪ 5-1‬ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬

‫‪27‬‬ ‫‪ 6-1‬ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬

‫‪28‬‬ ‫‪ 7-1‬ﻛﺪﻫﺎي دودوﻳﻲ‬

‫‪29‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫‪ 1-7-1‬ﻛﺪ‬

‫‪31‬‬ ‫‪BCD‬‬ ‫‪ 2-7-1‬ﺟﻤﻊ‬

‫‪33‬‬ ‫‪ 3-7-1‬ﺣﺴﺎب دﻫﺪﻫﻲ‬

‫‪34‬‬ ‫‪ 4-7-1‬دﻳﮕﺮ ﻛﺪﻫﺎي دﻫﺪﻫﻲ‬

‫‪36‬‬ ‫‪ 5-7-1‬ﻛﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮاﺳﻜﻲ‬

‫‪37‬‬ ‫‪ASCII‬‬ ‫‪ 6-7-1‬ﻛﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه در‬

‫‪38‬‬ ‫‪ 7-7-1‬ﻛﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎ‬

‫‪43‬‬ ‫ﮔﻴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل و ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮﻟﻲ‬

‫‪43‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬

‫‪43‬‬ ‫ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺘﺎري‬

‫‪44‬‬ ‫‪ 1-2‬ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬

‫‪44‬‬ ‫‪ 1-1-2‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻨﻄﻖ دودوﻳﻲ‬

‫‪46‬‬ ‫‪ 2-1-2‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫‪49‬‬ ‫‪ -2-2‬ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬

‫‪52‬‬ ‫‪ 1-2-2‬ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬

‫‪56‬‬ ‫‪ 2-2-2‬ﻗﻀﺎﻳﺎي اﺻﻠﻲ و ﺧﻮاص ﺟﺒﺮ ﺑﻮل‬

‫‪58‬‬ ‫‪ 2-2-2-2‬ﺗﻘﺪم ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ‬

‫‪59‬‬ ‫‪ 3-2‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻮل‬

‫‪61‬‬ ‫‪ 1-3-2‬ﻣﺘﻤﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪63‬‬ ‫‪ 2-3-2‬ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫‪66‬‬ ‫‪ 4-2‬ﮔﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬

‫‪69‬‬ ‫‪ 1-4-2‬ﮔﺴﺘﺮش ورودي ﮔﻴﺖﻫﺎ‬

‫‪72‬‬ ‫‪ 2-4-2‬ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻊ‬

‫‪79‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬

‫‪79‬‬ ‫ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف و اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺟﺒﺮ ﺑﻮﻟﻲ‬

‫‪79‬‬ ‫ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺘﺎري‬

‫‪80‬‬ ‫‪ 1-3‬ﻓﺮم ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫‪80‬‬ ‫‪ 1-1-3‬ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ‬

‫‪82‬‬ ‫‪ 2-1-3‬ﺿﺮب ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎ‬

‫‪84‬‬ ‫‪ 3-1-3‬ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف‬

‫‪85‬‬ ‫‪ 4-1-3‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎزي ﺳﻄﻮح ﮔﻴﺖ‬

‫‪86‬‬ ‫‪ 5-1-3‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﻨﺘﺮم ﻫﺎ‬

‫‪88‬‬ ‫‪ 6-1-3‬ﺿﺮب ﻣﺎﻛﺴﺘﺮم ﻫﺎ‬

‫‪89‬‬ ‫‪ 2-3‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬

‫‪93‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪4‬‬

‫‪93‬‬ ‫ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻋﺒﺎرات ﺑﻮﻟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه‬

‫‪93‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﻠﻲ‬

‫‪93‬‬ ‫ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺘﺎري‬

‫‪93‬‬ ‫‪ 1-4‬دﺳﺘﻜﺎري ﺟﺒﺮي‬

‫‪97‬‬ ‫‪ 2-4‬ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺎرﻧﻮ‬

‫‪98‬‬ ‫‪ 1-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬

‫‪99‬‬ ‫‪ 2-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻛﺎرﻧﻮ‬

‫‪105‬‬ ‫‪ 3-2-4‬ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮه‬

‫‪112‬‬ ‫‪ 5-2-4‬ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ در ﺟﺪول ﻛﺎرﻧﻮ‬