Sunteți pe pagina 1din 4

HENARES, Rev. Geol .

, 2: 351-354 ( 1988)

OBTERCIO .DE CRISTALES - ARALISIS KICIlOQUIKI CO

Reventós. K. ( * )

Sanfel~ú. T. (* *)

(*) Depar.tamento de Geologla. Facult a d de Qul micas. UNIVERSI DAD DE VALENCIA .

(**) Depart amento de Geologla . Colegio Univer sitario de Castel16n .


UNIVERSI DAD DE VALENCIA.

RESUMKN

La dificultad que representa la enseñanza de la Cri stalografla puede superarse, sens!


bilizando a los alumnos realizando trabajos experimentales, en los que se demuestra también
su utilidad práctica. De manera que esta materia s e haga más atractiva al comprender la nece -
sidad de su estudio.
Presentamos una s e r i e de experiencias prácticas que conllevan la obtenci6n de crista-
les, a part ir de: una soluci6n, un fundido o un va por . También una recopilaci6n de análisis
micr oqul mi c os cu ya d eter~naci6n está basada en el reconoci~ento de los critales.

ABSTRACT

The trouble that t he Crysta l lograph y 's instruction represent i t i s ab le to o ve r corne


t o t h e students, through experimental wor k s . So t hat this rna tte r becomes mor e cha rming when
t he students understand need for i t s study.
We present sorne practice expe r i ment t hat they take with t hern the obtai n i n g of crys -
ta ls since: a solution, a dissolvent o r a steam . A summary of mi c r och ernical ana lysis whose
determination i s based on the acknowledgernent of the crystals .

IRTRODUCCION

La dificultad que presenta el apren- cristales son muchas ve c e s demasiado peque-


dizaje de la cristalografla obliga al profe- ños para ser vistos sin la ayuda de un
sorado a motiva r a los alumnos de s pe r t a ndo potente microscopio.
el interés de su c onoci~ento. Por esta
causa presentamos distintas experiencias Para que un cristal s e for me es
prácticas de fácil realizaci6n, aplicables necesario que en la dispersi6n de los áto-
a los distintos niveles de la enseñanza . mos, iones o moléculas que los integran
exista un ESPACIO donde cristalizar, es té
El cristal es un s61ido mineral en REPO SO y trancurra un TIEMPO de crista-
y homogeneo, limitado por superficies planas, l i z a c i 6n necesario.
que forman entre si ángulos bien definidos,
que constituyen la expresi6n exterior de Los ~nerales que conocen los alum-
una ordenaci6n regular interna de los átomos nos proceden de las rocas ma gmá tic a s (p l u-
o iones integrantes . t6nicas, vo lcánicas y fil onia na s ) que cr is t~
lizan por solidificac i 6n de materiales
Los cristales tienen frecuentemene fundidos .
formas poliédricas caracterls ticas, limitadas
por caras plana s . Una gran parte de la belle- Los ~ ne r al e s de las rocas volc áni -
za de los cristales se debe a este desarrollo cas y filonianas de origen neumatollt ico
de las caras . cristalizan por sublimaci6n .

El estudio de l a morfologla es i m- Los mine r ale s de fi lones y de rocas


portante para reconoc er e idet ificar las magmáticas y metam6rf icas cristalizan por
muestras de min erales . segregaciones o por procesos metasomát icos
formándose c omo prec ipi tados a par tir de
Sin embargo las caras pueden no ciertas reacciones qulmicas.
ser lisas , o no presentarse. Además, los
352

Los minerales de las rocas sedimen- otra vez en una gota de ácido, s e filtra
tarias cristalizan por precipitaci6n de con una pipeta para observarlo al micros-
l a s so luciones saturadas. copio y aftadirle los reactivos especificos .

Nuestras exper iencias van e nc a mi na -


das a reproducir en el laboratorio estos b) Mat erial General
f en6menos. Facilitando el conocimiento de
l a génesis crista lina con l a s experiencias Aguja enmangada
prá ct icas que exponemos a cont inuaci6n. Cubreobjetos
Espátula
Mechero de alcohol
KETODOS DE CRISTALIZACIO Microscopio
Mineral pulverizado
l . - Por f usi6n Pinzas madera
Pinzas metálicas
2 .- Por sublimac i6n Portaobjetos
Acidos
3 . - Por precipi taci6n de una disoluci6n satu-
rada y por formación de un precipitado Para cada r econocimiento se utili-
a partir de ciertas r e a c c i o ne s quimicas zan ácidos e specificos .
( a ná l i s i s microquimico) minerales.

c) Determinaciones
l . - POR FUSION. Formación de cristales por
e nfria mient o de un fund ido, a partir
de azufre en pol vo. 1 . - As. Reconoc imiento

2. - POR SUBLI MACION. Fo r ma ció n de cristales La muestra pulverizada de rejalgar


por pa so dir ecto de gas a s ó l ido, facili- se ataca tres v e c e s on una gota de HN0
3
t ando l a cr is ta liza c i ó n de la naftali- 1 : 1 y se somete a evaporación, se disuelve
na e n un cono de c a rtul ina . el residuo con una gota de HCl 1 :5, se
filtra a otro portaobjetos aftadiéndole
3.- POR SOLUCIONo Por prec ipitac ión de una un pequeflo cristal de KI precipitándose
s o l uc ión sat urada. cirtales hexagonales de As1 .
3
3 .1 . - Su lfat o de cobre: favoreciendo
la crista lización de cristales 2 .- Ca. Reconocimiento
az ules de CUS0 .
4
La muestra pulverizada de calcita
3 .2 . - Clo ru ro sódi c o : f ormando crista- se ataca con una gota de HCl 1: 5 tras la
l e s c ú b ic os de NaCl . efervescencia se aflade una gota de H SO4
(diluido). Observamos al microscopio f¡nas
3 . 3 . - Clo ru ro potásico: cristalización agujas de CaS0
4.
o ct ae d ro s de KCl.

3 . 4 . - Al umbre: ob ten iendo cristales 3.- Cu. Reconocimiento


de color r osa-v io laceo.
La muestra de calcopirita se ataca
tres veces con una gota de HN0 1: 1 y se
3
ARALISI S KICROQUIKICO somete a evaporación, se disuelve el residuo
con una gota de HNO 1: 7. A continuación ,
La formac ión de prec ipitados a par- en otro cubre se le a!ade tiocianato mercúr!
ti r de c ier tas rea cc iones q uimicas sirve co potásico observándose al microscopio
por s u carác ter especifico como análisis agujas de tiocianato mercúrico de cobre.
cu ali t ativo pues t o que los c r i s t a l e s que
s e f orman ponen de mani f i e s to la presenc ia
d e uno o v a r i os e lement os en l a d isolución. 4.- Pb. Reconocimiento

La muestra de galena se at aca con


a ) Mé todo uan gota de HN0 1: 1 hasta la evaporación.
3
Se disuelve el residuo con una got a de
El tamaflo de la muestra a analizar agua y se pasa a otro cubre afl adiéndole
debe ser l o más pequefla pos ible obtenida un cristalito de KI . Al icroscopio se
del minera l problema por rascado con una observan laminillas hexagonales a mar i l l a s
agu ja enmangada . Sobre el portaobjetos "lim- PbI 2•
pio" se coloca la muestra y sobre ella una
gota de ácido para d isgregarla. Se calienta
el portaobjetos con una llama de alcohol 5.- Zn . Reconocimiento
que oc upe la gota problema hasta que el
liquido se evapore, quedando en su lugar La muestra de bllmda se trata con
un residuo caracteristico. Se disuelve éste una gota de agua regia hasta la evaporación.
353

Se disuelve el r e siduo en una gota de HN0 dos tubos 10 cc. de H Calentar un vaso
3 20.
1:7. se filtra a ot ro cubre adadiéndole de agua a 350 y dejar los dos tubos en
una gota de tiocinato ercúrico potAsico. e l agua hasta que a mbo s se encuentren tam-
Obse rvAndose cristales blancos en forma bién a 350. Taparlos con un co rcho. después
de estrella . de haber agitado hasta qu e los cristales
s e hayan disuelto por completo . Dejar des-
pués uno de los tubos de e nsayo en un matraz
OBs n VACIONES e r l e nme ye r para protegerlo de corrientes
de aire y dejar todo e n reposo. Enfriar
ISOMORFISMO .- Para introducir a los alumnos e l otro tubo de ensayo bajo el chorro de
al concepto de i so=orfismo (sustancias de agua. En el primer caso apar ecen pequellos
f6rmulas anAlogas y caracteristicas c r st a- í cristales aciculares transcurridas ve i nt i una
10grAficas similar e s). realizamos la expe- horas. con el enfriamiento rApido se forman
riencia siguiente: cristales similares al cabo de unas toras.

Materiales
CRECIMIENTO DE LOS CRISTALES.- En esta
6 tubos de e ns ay o de 125x25 mm . con tapo- expe r ie nc i a se utili zan l os mi smos materia-
nes . les que en l a experi e nc ia an ter i or .
Alumbre de c r omo.
Alumbre potAsico . Procedimiento

Procedimiento Pesar 5 gr . de Nitrato Potásico


y 0.5 gr. de S04Cu en un tubo de ensayo.
Preparar una gradilla con 6 tubos como antes. agitar hasta que se hayan disue!
de ensayo con tapone s y ponerles A,B.C.D .E to los contenidos . (antes de agitar se
y F . Pesar 40 gr. de alumbre de cromo en debe añad r 10 cc , de agua y calentar de
í

un vaso de 100 cc . , alladir 40 cc . de agua. nuevo unifor emente a 350C por i nme r s i6n
calentar a 500. agitando. La temperatura de un vaso de agua caliente) poner un tapón
no debe exceder de 600 pues en otro caso y colocar en un erlenmeyer . Desp ués de
no critalizarA esta sustancia. Si el alumbre algunas horas decantada la disoluc ión azu l.
no se disuelve completamente. decantarlo se observa la formaci6n de cristales.
en otro vaso con 14 gr. de alumbre de potasio
y disolverlo en 40 cc. de agua caliente.
Hedir las disoluciones calientes en los CAMBIO DE HABITO . - En funci6n de l tipo
etiquetados como sigue: de disolución . Se pueden observar cristales
mientrAs cristalizan las siguientes disolu-
Tubo A B C D E F ciones mezcladas:

Alumbre (Cr) 10 8 6 4 2 ° cc. a) 3 gr . de ClNa


10 cc . de H .
y 2 gr. de Urea en

Alumbre (K) ° 2 4 6 8 10 cc .
20
b) 4 gr . de Cloruro Amónico yO. 5 gr.
de Urea en 10 cc. de H .
20
Tapa r todo s los tubos y dejar que
se e nf r i e n l entament e en un lugar libre Se obse rv a rá qu e el efecto de la
de corrientes. Al c a bo de algunas hora s ad i c i ó n es que los cristales presentan
filtrar y observa r los cristales que hayan nuevas caras. En la sal común se desarrollan
aparecido. caras de octaedro a demA s de las caras cúbi-
cas . La veloci dad de c recimiento de la
cara de empaquetamiento de mAxima densidad
VELOCIDAD DE FORMACION DE LOS CRISTALES.- es diferente a l a velocidad correspondiente
En el crecimiento y formaci6n de los crista- a una cara menos densa. Las caras de octae-
les intervienen como factores importantes: dro crecen mAs deprisa. llegando a desapa-
el tiempo. el reposo y las sustancias presen- recer. dominando las caras cúbicas.
tes en la disolución . Estos factores se
ponen de anifiesto e n la siguiente experien-
cia . VALORACIO y DESAIUlOLW DE LA EXPEI.lENCIA

Hateriales * Puede adaptarse a distintos ni veles


educati vos. Los apartados de aná lisis
Tubos de ensayo con corchos que cierren. microquimico. de velocidad de formaci ón
Vaso de 250 cc . de los cristales. cambio de hAbito
Matraz c6nico de 25 0 cc . e isomorfismo son recomendablés para
Nitrato de Potasio (KN0 niveles superiores .
3).
Sulfato de Cobr e 11 (CuS0 4).
* El alumno ha de ser el que realice
Pr oc ed i mi e nt o la experiencia siempre de manera indi-
vidual y quien elabore las observacio-
Int roducir e n s e ndos tubos de ensayo nes y las conclusione s . DeberA relacio-
5 gr . de (N0 2K. AlIadir a cada uno de los narlas con el mundo petro16gico y
3)
354

y mine r al q ue a s u nivel conoce. * ESPAÑA, TALON, J .A. (1 980). "Ac t i vi d a d e s


práct icas ' d e c ie nc ias nat ur a l e s " .
* La s s es i o nes d e t rabaj o final izarán Ed. Dosa t. Ma d rid .
con un a puesta en común destacando
el e stado cristalino , l a s propiedades * FERNANDEZ CASTAÑEDA, ( 19 81) . "Proyecto
e in terés de los c ri stale s en la indu s - exper ime nta l, á rea c ie nc ias de la
tria , l a import anci a d e s u c o noc i mie nto natur a l eza " . Ed. M. E.C . Ma d rid .
pa r a l a petrolog1a y la mine r alog1 a
pa rticularizada en e s tas t é cni c a s e n * HURLBULT , C . S. (19 8 3). " Manua l de Mine r alo-
el reconocimiento de al guna s es pe c ies gla ". Reve r t é . Bar ce l o na.
mine rales .
* LILLO BEVIA, (1 9 78) . "P rác t icas de Geolo-
g1a ". Ed. Ec i r. Vale nci a .
BIBLIOGRAFIA
* NOGUES , J .M. y CORREI G, T. M. (1984 ). " la
* ADAMS , D.M. (1974) . "Ino rg a ni c So lids". obtenc ió n de c ri st a l e s : un mé t od o
Ed . John Wiley a nd so ns o Lo nd on . de aproxima c ión a l a c r istalogra-
f la". 111 Simposio sobre enseñanza
* AMIGO, J. M. ; BRI AN SO, J.L . ; BRI ANSO, M. C . ; de la Geolog1a. Barce lona.
COY- YLL , R. y SOLANS , J . (1981) . "Cri st a lo -
gr af1a". Ed . Rue da. Ma d r i d . * NUFFI ELD (1 971) . "Cienc i a combi nada, Qu1-
mi c a" . Reverté . Barce lona.
* BOURON ANDRE, LUC ANDRE BOURON (1 96 2) .
"Calcul et dispos1tion des a ppa- * RUDOLPH PETER (1 982) . " Profil zü chtung
reills de Cri st allit at ion" . Ed. von Ei nkr ista l len" . Ed. Aka d emi c -
Libraire Polytechni qu e Ch. Be r ange r . Ve r l a g . Be r l1 n.
Pa ris .

..

S-ar putea să vă placă și