Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
CSAT
{díbofU
Am`moJmÀ`m 2013 Vo 2018 _Ü`o Pmboë`m
àíZn{ÌH$m {díbofUmgh
* _mJ©Xe©H$ *
A{^OrV amR>moS> JUoe H$S ga
Director Director
Parivartan Competitive Forum,Pune Ganesh Kad's Acedamy, Pune
* g§nmXH$ *
g{MZ amOmam_ T>dio
- g§MmbH$ -
Sachin Dhawale's Maths and Reasoning Academy,Pune
* boIZ *
{dîUy ~Ðr B§Jio JOmZZ CÎm_amd R>moH$i
(i)
CSAT
{díbofU
* àH$meH$ *
`yW npãbHo$eZ
338, qeXodmS>m, ZdrnoR>, Jm§Odo Mm¡H$, nwUo- 411 030
Email : vishnuingle27@gmail.com
* {dVaH$ *
`yW npãbHo$eZ
Am°\$sg : 338, qeXodmS>m, ZdrnoR>, Jm§Odo Mm¡H$, nwUo- 411 030
Mob : 9860003303 / 8830225774 / 9021873006
* _wÐH$ :
( ii )
* àñVmdZm *
{à` {dÚmWu {_Ìm§Zmo, amÁ`godm nyd© narjm nona II CSAT (Civil Services
Aptitude Test) {díbofU ho nwñVH$ doioÀ`m AmV Vw_À`m hmVm_Ü`o `oV Amho. `mMm
Iyn AmZ§X hmoV Amho.
{dÚmWu {_Ìm§Zmo _mJrb 2-3 dfmªMm amÁ`godm nyd© narjoMm Result nm{hbm
Va Amnë`m Ago bjmV `oVo H$s, àË`oH$ dfu nyd© narjoÀ`m Cut-Off _Ü`o dmT> hmoV
Amho. hr dmT> _w»`Ëdo H$ê$Z CSAT `m nona II _Ü`o {dÚmÏ`mªZm {_iV Agboë`m
_mH©²$g_wio hmoV Amho. amÁ`godm nyd© narjm nmg hmoUmè`m d amÁ`godm _w»` narjobm
Qualify hmoUmè`m {dÚmÏ`mªMo AmnU EHy$U _mH©²$g nm{hbo Va Amnë`m Ago bjmV
`oVo H$s, `m {dÚmÏ`mªZm amÁ`godm nyd© narjm nona-I (GS) _Ü`o gamgar BVa
{dÚmÏ`mªEdT>oM _mH©²$g AgVmV. nU Ë`m§Mo nyd© narjm CÎmrU© hmoÊ`mMo _w»` H$maU
åhUOo CSAT hm nona hmo`. CSAT _Ü`o `m {dÚmÏ`mªZm BVa {dÚmÏ`mªnojm Iyn
A{YH$ _mH©²$g AgVmV.
Ë`m_wio {dÚmÏ`mªZr CSAT _Ü`o ñH$moa H$aUo JaOoMo Amho. `mgmR>r gdmªV
àW_ {dÚmÏ`mªZr Am`moJmÀ`m 2013 Vo 2018 `m dfuÀ`m nona-II Mo {díbofU H$aUo
_hËdmMo Amho. _mJrb ghm dfm©Mo Am`moJmMo nona ~KrVbo AgVm Amnë`m Ago
bjmV `oVo H$s, Am`moJ H$moUË`m {df`mg§X^m©V CVmao {dMmaVo. d Ë`m CVmè`mda
àíZ {dMmaV AgVm§Zm _w»` ^a Ë`m§Mm H$moUVo àíZ {dMmaÊ`mda AgVmo ho bjmV
`oVo.
_mJrb 2-3 dfm©Mm nyd© narjoMm Cut-Off nmhVm amÁ`godm nyd© narjm nmg
hmoÊ`mgmR>r CSAT _Ü`o A{YH$ _mH©$ KoVë`m{edm` n`m©` Zmhr. Ë`mgmR>r gXa
nwñVH$ {dÚmÏ`mªZm Iyn \$m`ÚmMo R>aUma Amho. {dÚmÏ`mªZm CSAT ~Ôb Agbobr
{^Vr Xya H$aÊ`mMm à`ËZ Amåhr gXa nwñVH$m_m\©$V Ho$bm Amho. gXa nwñVH$mV
Am`moJmÀ`m Pmboë`m gd© àíZm§Mo ñnï>rH$aU XoÊ`mV Ambo Amho. Ë`m_wio {dÚmÏ`mªZm
H$mhr àíZm§g§X^m©V Agboë`m e§H$m `m ñnï>rH$aUmÀ`m _mÜ`_mVyZ Xÿa hmoVrb.
Am`moJmZo H$mhr àíZ aÔ H$m Ho$bo, Ë`m àíZmMo AmnU `m {R>H$mUr ñnï>rH$aU {Xbo
Amho. gXa nwñVH$mV Am`moJmÀ`m ~XbË`m n°Q>Z© Zwgma gamdmgmR>r CVmao XoÊ`mV
Ambo AmhoV. `m CVmè`m§Mo {dÚmÏ`mªZm nyd© narjogmR>r Z¸$sM \$m`Xm hmoB©b.
{dÚmÏ`mªZm Agboë`m Anojoda ho nwñVH$ {ZpíMVM Iao CVaob.
`oUmè`m nyd© narjogmR>r gd© {dÚmÏ`mªZm ew^oÀN>m!
g{MZ amOmam_ T>dio
- g§MmbH$ -
Sachin Dhawale's Maths and
Reasoning Academy,Pune
( iii )
* _ZmoJV *
CSAT (Civil Services Aptitude Test) nona II Mm g_mdoe 2013 nmgy Z Pmbm.
VoìhmnmgyZ CSAT ~Ôb {dÚmÏ`mª_Ü`o ZH$mamË_H$ Ñï>rH$moZ nmhm`bm {_iVmo. AmVmhr
`m ZH$mamË_H$ Ñï>rH$moZmV ~Xb Pmbm Zmhr. {dÚmÏ`mª_Ü`o hm ZH$mamË_H$ Ñï>rH$moZ
H$m Amho `mMm AmnU {dMma Ho$bm Va Amnë`m Ago bjmV `oVo H$s {dÚmWuM `mbm
_w»`V: O~m~Xma AmhoV.
{dÚmWu CSAT bm XoV Agbobm H$_r doi, X¡Z§{XZ dV©_mZnÌ dmMÊ`mV
hmoUmar Q>mimQ>mi, {dÚmÏ`mªMo H$_r nS>V Agbobo Adm§Va dmMZ, CVmè`mdarb àíZ
gmoS>{dÊ`mMm H$_r gamd, Am{U gdmªV _hËdmMo åhUOo Am`moJmÀ`m 2013 Vo 2018
Xaå`mZ Pmboë`m àíZn{ÌH$m§Mo {díbofU Z H$aUo. darb gd© ~m~tMm n[aUm_
CSAT `m {df`mÀ`m _mH©²$g da hmoVmo. Ë`mgmR>r {dÚmÏ`mªZr darb ~m~tda {deof ^a
XoUo JaOoMo Amho.
gXa nwñVH$mV AmnU 2013-2018 Xaå`mZ Am`moJmÀ`m Pmboë`m gd©
àíZn{ÌH$m§Mo {díbofU H$ê$Z àË`oH$ àíZmMo ñnï>rH$aU {Xbo Amho. `m ñnï>rH$aUmMm
Cn`moJ {dÚmÏ`mªZm Z¸$sM hmoUma. Am`moJmbm Mma n`m©`m§n¡H$s H$moUVo CÎma AnojrV
Amho. `mMo {dÚmÏ`mªZm bdH$a AmH$bZ hmoUma Amho. gXa nwñVH$mV Am`moJmÀ`m
YVuda gamdmgmR>r CVmao, {ZU©`j_Vm `m§Mmhr g_mdoe {dÚmÏ`mªZm gamdmgmR>r
Ho$bm Amho. EH§$XarVM gd©g_mdoeH$ _m{hVr XoÊ`mMm à`ËZ Amåhr gXa nwñVH$mV
Ho$bm Amho.
g{MZ T>dio gam§À`m g§H$ënZoVyZ V`ma Pmboë`m `m nwñVH$mMm {dÚmÏ`mªZm
Z¸$sM \$m`Xm hmoUma Amho.
gXa nwñVH$ {dÚmÏ`mªn`ªV nmohmoMdÊ`mgmR>r _bm g{MZ T>dio ga, A{^OrV
amR>moS> ga, JUoe H$S> ga `m§Mo _mobmMo _mJ©Xe©Z {_imbo d Ë`m§À`m AZw^dmVyZM
ho CSAT {díbofUmMo gd©g_mdoeH$ nwñVH$ V`ma Pmbo Ë`mMm {dÚmÏ`mªZm `oUmè`m
nyd© narjogmR>r Z¸$sM \$m`Xm hmoUma Amho.
gd© {dÚmWu {_Ìm§Zm nyd© narjogmR>r Iyn gmè`m ew^oÀN>m!
( iv)
* AUwH«$_{UH$m *
A.H«$. KQ>H$mMo Zmd nmZ H«$.
1 Strategy 1
2 CVmam H$gm gmoS>dmdm 7
3 amÁ`godm nyd© narjm 2018 11
4 amÁ`godm nyd© narjm 2018 {díbofU 30
5 amÁ`godm nyd© narjm 2017 46
6 amÁ`godm nyd© narjm 2017 {díbofU 66
7 amÁ`godm nyd© narjm 2016 81
8 amÁ`godm nyd© narjm 2016 {díbofU 101
9 amÁ`godm nyd© narjm 2015 116
10 amÁ`godm nyd© narjm 2015 {díbofU 135
11 amÁ`godm nyd© narjm 2014 149
12 amÁ`godm nyd© narjm 2014 {díbofU 169
13 amÁ`godm nyd© narjm 2013 184
14 amÁ`godm nyd© narjm 2013 {díbofU 205
15 gamd CVmam g§M H«$.1 225
16 gamd CVmam g§M H«$.2 237
17 gamd CVmam g§M H«$.3 250
(v)
A.H«$. KQ>H$mMo Zmd nmZ H«$.
18 gamd CVmam g§M H«$.4 262
19 gamd CVmam g§M H«$.5 275
20 gamd CVmam g§M H«$.6 287
21 gamd CVmam g§M H«$.7 300
22 gamd CVmam g§M H«$.8 310
23 gamd CVmam g§M H«$.9 323
24 gamd CVmam g§M H«$.10 338
25 gamd CVmam g§M H«$.11 351
26 gamd CVmam g§M H«$.12 365
27 gamd CVmam g§M H«$.13 379
28 gamd CVmam g§M H«$.14 392
29 gamd CVmam g§M H«$.15 405
30 gamd CVmam g§M H«$.16 419
31 CÎmaVm{bH$m 435
32 {ZU©` j_Vm 440
33 narjobm OmVm§Zm 454
(vi)
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 1 `yW
npãbHo$eZ
STRATEGY
_hmamï´> bmoH$godm Am`moJm_m\©$V KoÊ`mV `oUmè`m amÁ`godm nyd© narjo_Ü`o
CSAT (Civil Services Aptitude Test) nona II Mm g_mdoe 2013 _Ü`o H$aÊ`mV
Ambm Amho. 2013 Vo 2018 Xaå`mZ bmImo {dÚmWu `m narjobm ~gbo d Ë`mn¡H$s
H$mhrM {dÚmÏ`mªZm `m narjoV `e {_imbo. Amnë`mn¡H$s ~è`mM {dÚmÏ`mªMm nona
I (GS) `m {df`mMm Mm§Jbm Aä`mg AgVmo. nU Ë`m§Zm nyd© narjo_Ü`o `e {_iV
Zmhr. Ë`mMo _w»` H$maU åhUOo CSAT hm nona II hmo`.
_mJrb 2-3 dfm©Mm AmT>mdm AmnU KoVë`mg Amnë`m Ago bjmV `oVo H$s Oo
{dÚmWu amÁ`godm nyd© d amÁ`godm _w»` narjm XoD$Z A{YH$mar Pmbo. Ë`m§Mr O_oMr
~mOy åhUOo CSAT hm nona hmo`.
`m nonaMm Aä`mg H$aV AgVm§Zm {dÚmÏ`mªZr H$mhr ~m~r§g§X^m©V {deof
H$miOr KoVbr nm{hOo; Ë`m ~m~r åhUOo `m {df`mMm XaamoO gamd H$aUo _hËdmMo
Amho. àË`oH$ {Xder {dÚmÏ`mªZr doJdoJù`m {df`mg§X^m©V 10 CVmao gmoS>{dUo JaOoMo
Amho. (9 _amR>r + 1 B§J«Or CVmam) ho CVmao gmoS>{dV AgVm§Zm {dÚmÏ`mªZr doioMo
{Z`moOZ H$aUo Iyn JaOoMo Amho. H$maU `m {Z`moOZmMm \$m`Xm {dÚmÏ`mªZm àË`j
Am`moJmÀ`m narjo_Ü`o hmoUma Amho. CVmè`mMm gamd _w»`V: Am`moJmÀ`m nonaÀ`m
doiobm 2 Vo 3.30 Ho$ë`mg Z¸$sM \$m`Xo{ea R>aVo d Ë`mZ§Va J{UV d ~w{Õ_Îmm `m
KQ>H$m§Mm gamd Ho$bm nm{hOo. `mgmR>r XaamoO EH$m Chapter Mm gamd (50 J{UVo)
H$aUo _hËdmMo Amho. `mgmR>r {dÚmÏ`mªZr g§»`mË_H$ A{^`mo½`Vm + VH©$j_Vm
(gamd àíZg§M) by g{MZ T>dio `m nwñVH$mMm gamdmgmR>r Cn`moJ H$amdm.
XaamoO CSAT `m {df`mMm gamd Imbrbà_mUo Ho$ë`mg Z¸$sM \$m`Xm
hmoB©b.
Daily Practice
Xþnmar 2 Vo 3.30 - CVmao (10 CVmao)
( 9 _amR>r + 1 B§J«Or)
nwñVHo$ - 1. MPSC CSAT AmH$bZ j_Vm- g{MZ T>dio ga
2. CSAT {díbofU (`yW npãbHo$eZ)
Xþnmar 3.30 Vo 5.00 - J{UV d ~wÕr_Îmm (Class Notes - Sachin Dhawale Sir)
XaamoO 1 Chapter (50 J{UVo)
nwñVHo$ - g§»`mË_H$ A{^`mo½`Vm + VH©$j_Vm (gamd àíZg§M)
g{MZ T>dio ga
- Test Series (Sachin Dhawale's Maths and Reasoning Academy,pune
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 2 `yW
npãbHo$eZ
df©
CVmè`mMm
àH$ma
n`m©daU
AW©ì`dñWm
{dkmZ
H$Wm
gm_m{OH$ Am{U Z¡{VH$
amOH$s`
Eo{Vhm{gH$
EHy$U
* Aä`mgH«$_ :-
1. Comprehension (AmH$bZ j_Vm)
2. Interpersonal Skills including communication
(nañna g§dmXmgh Am§Vì`º$s, ghg§dmX H$m¡eë`o)
3. Logical reasoning & analytical ability.
(VmH$s©H$ d {díbofU j_Vm)
4. Decision- making & problem- solving
({ZU©` {ZYm©aU d g_ñ`oMo {ZamH$aU)
5. General mental ability.
(gm_mÝ` ~m¡pÜXH$ j_Vm)
6. Basic numberacy [numbers & their realtions orders of magnitude etc.) [class x leve] data
interpretation (charts,graphs,tables. data sufficiency etc. class x level)
7. Marathi & English language comprehension skills (Class X, XII level)
CSAT [Civil services aptitude test]
2013 nmgyZ Am`moJmZo UPSC à_mUo CSAT `m nonaMr gwédmV Ho$br Amho; VoìhmnmgyZ 2013, 2014, 2015, 2016
,2017 Am{U 2018 `m dfuMo nona ~KVm Ago bú`mV `oVo H$s, amÁ`godm nyd© narjm nmg hmoÊ`mgmR>r nona II Iyn
_hËdmMr ^w{_H$m ~OmdVmo.
nona - II _Ü`o 80 àíZ {dMmabo OmVmV Ë`mMo VrZ àH$mam_Ü`o {d^mJUr H$aVm `oVo.
1. CVmè`mMo AmH$bZ, 2. J{UV d ~wpÜX_Îmm, 3. {ZU©` j_Vm.
nona II _Ü`o 50 àíZ _amR>r d B§J«Or ^mfoÀ`m AmH$bZmda {dMmabo OmVmV, `mÛmao ^mdr A{YH$mè`mMr H$g AmoiIÊ`mgmR>r
Ë`m_YyZ àemgZmV Ë`mMm \$m`Xm H$éZ KoUo hm Am`moJmMm hoVy Amho. `m_Ü`o CVmè`mMo àíZ gmoS>VmZm H$moUVrhr em°Q>©H$Q>
_mJm©Mm dmna H$aVm `oV Zmhr. Ë`mgmR>r \$º$ Am{U \$º$ gamd _hËdmMm Amho.
nona II _Ü`o J{UV d ~wpÜX_Îmoda Odinmg 25 n«íZ {dMmabo OmVmV Am{U {ZU©`j_Voda Odinmg 5 àíZ {dMmabo
OmVmV. {ZU©` j_Vm `mda (Decision making) 5 àíZ {dMmabo OmVmV, `m Section bm Negative Marking
Zgë`m_wio gd© àíZ gmoS>{dUo _hÎdmMo Amho.
nona II _Ü`o 80 àíZ ho 200 JwUmgmR>r AgVmV åhUOo àË`oH$ àíZmg 2.5 JwU Amho. Negative - marking system
1
for every wrong answers rd mark Amho. (without decision marking) åhUyZ Á`m àíZmMr Amnë`mbm
3
H$mhrhr _m{hVr Zmhr Vo àíZ gmoS>dy Z`o. nona I d nona II `m_Ü`o ^oX H$é ZH$m Amnë`mbm _mH©$ {_i{dUo hm hoVy _hËdmMm
Amho Ë`m_Ü`o XmoÝhr nona _hËdmMo Amho.
XaamoO gamd H$aUo ho CSAT gmR>r \$ma _hËdmMo Amho. {H$_mZ 5 CVmao Xa {Xdgr gamd H$amdo VgoM Amnë`m gmoB©Zwgma
J{UV d ~wpÜX_Îmobm {H$_mZ 2 Vmg Xa {Xder Úmdo. eŠ`Vmo CVmao gmoS>{dÊ`mMm doi Xþnmar 3 Vo 5 À`m Xaå`mZ R>odm H$maU
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 6 `yW
npãbHo$eZ
Ë`mdoir Amnbm nona II Mm doi Amho. Ë`m_wio Amnë`mbm H$moUË`mhr àH$maMo XS>nU narjoÀ`m doir `oUma Zmhr.
* XaamoO d¥ÎmnÌmVrb g§nmXH$s` dmMyZ Ë`mda àíZ V`ma H$aÊ`mMm n`ªV H$am Ë`m_wio Amnbo AmH$bZ Va dmT>obM
VgoM Amnë`mH$Sy>Z hmoUmè`m MyH$m Q>miVm `oVrb. VgoM Ë`mMm \$m`Xm amÁ`godm _w»` narjoVrb _amR>r {Z~§Y
boIZmgmR>r hmoB©b.
* 2013 Vo 2018 `m dfuÀ`m gd© nonaMm Aä`mg H$am d Vo gmoSy>Z ~Km, Pmboë`m MyH$m H$em_wio Pmë`m `mda bj
H|$ÐrV H$am nwÝhm Aer MyH$ hmoUma Zmhr `mMr H$miOr ¿`m.
* OmñVrV OmñV CVmè`mMm gamd H$am (eŠ`Vmo Xþnmar 3 Vo 5 À`m Xaå`mZ H$am). na§Vw AMyH$ dmMZ d Accuracy da
^a X`m.
* AmH$bZ j_Vm
1. CVmè`mMo ~wpÜX_ÎmmnyU© dmMZ
* CVmam dmMVmZm CVmè`mVrb _w»` Ame` AmoiIUo.
* CVmè`mV {Xboë`m _m{hVrdéZ CVmè`mMo _yë`_mnZ H$aUo d `mo½` Vmo {ZîH$f© H$mT>Uo. CXm.CVmè`mbm {ef©H$ XoUo.
2 Á`m {dÚmÏ`mªZm ^mfm `m {df`m~Ôb Mm§Jbo kmZ Amho Ë`m§Zm AmH$bZ hm KQ>H$ A{YH$ _mH©$ XodyZ OmVmo. Ë`m_wio ^mfoda
à^wËd {_i{dÊ`mgmR>r {dÚmÏ`mªZr XaamoO dV©_mZnÌmVrb g§nmXH$s` hm KQ>H$ ~maH$mB©Zo dmMUo.
3 _w»` Jmoï>rda ^a XoUo.
~è`mM {dÚmÏ`mªZm àíZ nS>Vmo H$s, CVmam gmoS>{dVmZm AmYr CVmam dmMmdm H$s àíZ dmMmdoV, `mda _hÎdmMm Cnm` åhUOo
Vwåhr narjoÀ`m AJmoXa 3-4 _{hZo Á`m nÕVrZo gamd H$aVmV. (AmYr CVmam H$s àíZ) VrM nÕV narjoV dmnamdr.
(_mÂ`m _Vo AmYr àíZ dmMmdoV Z§Va CVmam gmoS>dmdm. Ë`m_wio doi dmMob.)
CVmè`m_Ü`o VrZ (eŠ`Vmo) àH$maMo àíZ `oVmV.
1. _m{hVrda AmYm[aV 2. g§H$ënZm§da AmYm[aV 3. {díbofUmda AmYm[aV
CVmè`mMo {df`
1) ì`º$s_Ëd 2) g_mOemó 3) amOH$maU 4) {dkmZ d V§ÌkmZ
5) n`m©daU 6) Y_©emó (Y_©) 7) _mZgemó 8) VËdkmZ d ì`dñWmnZ
9) AW©emó 10) Eo{Vhm{gH$
11) H$m`Xm d gwì`dñWm 12) H$mën{ZH$ KQ>Zm
13) dmñV{dH$ KQ>Zm
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 7 `yW
npãbHo$eZ
Verbal Reasoning
1) A§H$_m{bH$m (Number Series) 2) dU©_m{bH$m (Alphabetical Series)
3) ghg§~§Y (Analogy) 4) {dgJ§V (Odd man out)
5) g§»`m emoY (Missing Number) 6) gm§Ho${VH$ ^mfm (coding - decoding)
7) dU© emoY (Missing alphabet)
Non - Verbal Reasoning
1) AmH¥$Vr e¥§Ibm (Image Series) 2) AmH¥$Vr ghg§~§Y (Image Analogy)
3) {dg§JV AmH¥$Vr (Odd Figures) 4) Amaem à{V_m (Mirror Images)
5) nmUr à{V_m (Water Images) 6) H$mJXmMr KS>r (Paper Folding)
7) AmH¥$Vr nyU© H$am (Figure Completion) 8) bnbobr AmH¥$Vr (Embedded Figures)
9) gmaUr d AmboI (Tabulation & Bar)
gm_mÝ` _mZ{gH$ j_Vm (General Mental Ability)
1) {Xem (Direction) 2) d`dmar (Ages)
3) KS>çmi (Clocks) 4) {XZX{e©H$m (Calendar)
5) ZmVog§~§Y (Blood Relation) 6) doZ AmH¥$Ë`m (Venn Diagram)
7) AmXmZ-àXmZ (Input- Output) 8) gm§Ho${VH$ ^mfm (Code Language)
9) dJuH$aU (Classification)
VH©$emór` `w{º$dmX (Logical Reasoning)
1) VH©$ nÜXVr (Syllogism) 2) J¥hrV (Assumptions)
3) `w{º$dmX (Arguments) 4) {dYmZ - {ZîH$f© (Statement - Conclusion)
5) {dYmZ - H$m`©dmhr (Statement - Courses of action).
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 10 `yW
npãbHo$eZ
* {ZU©`j_Vm `m KQ>H$mda gmYmaUV: 5 Vo 6 àíZ {dMmabo OmVmV. `m_Ü`o {dÚmÏ`mªÀ`m {ZU©`j_VoZwgma CÎma XoUo Ano{jV
AgVo. {Xboë`m 4 n`m©`m§Mr _m{Hª$J Imbrbà_mUo :-
(1) 2.5 (2) 1.5 (3) 1 (4) 0
* Ë`m_wio {ZU©`j_Vm (Decision Making) `m KQ>H$mV MwH$sÀ`m CVmè`mgmR>r H$moUVohr _mŠg©² {ZJoQ>rìh hmoV ZmhrV. åhUyZ
gd© àíZ gmoS>{dUo `mo½` amhVo.
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 11 `yWnpãbHo$eZ
AmH¥${V A AmH¥${V B
AmH¥${V A d B hr Mm¡ag úmoÌo AmhoV. A Mm¡agmMr ~mOy 8 go‘r cm§~ Amho, Va B Mm¡agmMm H$U© 8 go‘r cm§~rMm Amho. ¶m XmoZ
úmoÌ’$imVrc ’$aH$ {H$Vr?
1) 16 Mm¡ag go‘r 2) 32 Mm¡ag go‘r
3) 8 Mm¡ag go‘r 4) eyݶ Mm¡ag go‘r
à.66. EH$m am§Jo‘ܶo 'A' S>mì¶m ~mOyZo 11 À¶m ñWmZmda Amho Am{U 'B' COì¶m ~mOyZo 10 ì¶m ñWmZmda Amho. Oa 'A' Am{U 'B'
¶m§À¶m OJm§Mr AXcm~Xc Ho$cr Va 'A' S>mì¶m ~mOyZo 18 ì¶m ñWmZmda ¶oVmo. Va ¶m am§Jo‘ܶo 'A' Am{U 'B' IoarO {H$Vr
춳Vr AgVrc.
1) 27 2) 26 3) 25 4) 24
à.67. arZm Zo ì¶mOmÀ¶m XamBV³¶m dfmªgmR>r gai ì¶mOmZo é 1200 H$O© KoVco Oa {VZo H$O© ’o$S>VmZm é 432 ì¶mO {Xco Va ì¶mOmMm
Xa {H$Vr hmoVm?
1) 3.6 2) 6 3) 18 4) 20
à.68. Oa a 60% b Amho, b 40% c Amho, c 20 d Amho, Va 6d ho 20a À¶m {H$Vr Q>³Ho$ Amho?
1) 550 2) 500 3) 600 4) 625
à.69. am‘ Am{U í¶m‘ hm°H$s d ìhm°cr~m°c ‘ܶo Mm§Jco AmhoV. g{MZ d am‘ hm°H$s Am{U ~og~m°c ‘ܶo Mm§Jco AmhoV. Jm¡ad Am{U í¶m‘,
ìhm°cr~m°c d {H«$Ho$Q> ‘ܶo Mm§Jco AmhoV. g{MZ, Jm¡ad Am{U gmJa, ~og~m°c d ’w$Q>~m°c ‘ܶo Mm§Jco AmhoV. Va ~og~m°c, {H«$Ho$Q>,
ìhm°cr~m°c Am{U ’w$Q>~m°c ¶m gdmª‘ܶo Mm§Jcm H$moU Amho?
1) g{MZ 2) í¶m‘ 3) Jm¡ad 4) gmJa
à.70. EH$m gm§Ho${VH$ ^mfoV 'KAMAL' is '1626142615' Agoc Va 'NO' gmR>r H$moUVm g§Ho$V amhrc?
1) 1312 2) 1415 3) 1213 4) 1514
à.71. Oa A $ B Mm AW© A ho B Mo dS>rc AmhoV; A # B Mm AW© A hr B Mr ~hrU Amho; A * B Mm AW© A hr B Mr ‘wcJr
Amho; Am{U A @ B Mm AW© A hm B Mm ^mD$ Amho, Va R, T d M hr ^md§S>o AmhoV ho Xe©dUmar ZmVogmIir {ZdS>m?
1) Q $ R @ T * M 2) Q @ R $ T # M
3) Q $ R * T # M 4) Q $ R @ T # M
à.72. X ¶m nmaXe©H$ H$mJXmMr KS>r XmIdUmam n¶m©¶ {ZdS>m.
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 26 `yWnpãbHo$eZ
à.73. {Xcoë¶m n¶m©¶r AmH¥$˶mVyZ Aer AmH¥$Vr {ZdS>m {H$ Á¶m AmH¥$Vr‘wio AmH¥$Vr (X) nyU© hmoB©c.
n¶m©¶r CÎmao
1) 2T 2) 2R 3) 4T 4) 4R
à.75. Imcr XmoZ {dYmZo Am{U ˶mdê$Z H$mT>coco {ZîH$f© {Xcoco AmhoV. {ZîH$fm©~m~VMm ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdS>m.
{dYmZ :
1) H$mhr PmS>o ’$m§Úm AmhoV. 2) gd© ’$m§Úm Q>mo߶m AmhoV.
{ZîH$f©
A) H$mhr PmS>o Q>mo߶m AmhoV. ~) H$mhr Q>mo߶m PmS>o AmhoV.
H$) gd© Q>mo߶m ’$m§Úm AmhoV. S>) gd© ’$m§Úm Q>mo߶m AmhoV.
n¶m©¶r CÎmao :
1) ’$³V A, ~ d S> ~amo~a AmhoV. 2) ’$³V ~, H$ d S> ~amo~a AmhoV.
3) ’$³V A d ~ ~amo~a AmhoV. 4) gd© ~amo~a AmhoV.
à.76. Am¡Úmo{JH$ à{eúmU g§ñWoMo narúmU H$aVmZm EH$m J¥h dgmhVrVrc B‘maVrda Vwåhmcm ITI Mm ^³H$‘ Zm‘’$cH$ AmT>icm,
¶m H|$ÐmZo g§nyU© OmJm ì¶mncr Amho Ago hm ’$cH$ gwMdV hmoVm. H$monè¶mVë¶m EH$ Imocr Agcoë¶m OmJoVyZ g§ñWm Mmcdcr
OmV Amho ho g§ñWoV Vwåhmcm nmD$c R>odVmM AmT>ico. Ooìhm H$Moar Am{U {dÚm϶mªZm à˶úm AZw^d ¿¶m¶cm gmhmæ¶
XoʶmgmR>r A{Zdm¶© Agcoë¶m à¶moJemio~m~V {dMmaUm Ho$cr, Voìhm à^mar 춳VrZo g§ñWoMr à¶moJemim Agë¶mMm Xmdm
H$ê$Z Vwåhmcm Vi‘Oë¶mdarc ñHy$Q>a XþéñVr J°aoO‘ܶo Zoco. ¶m 춳VrZo Vwåhmcm AmXe© ITI gmR>r Amdí¶H$ AgUmè¶m
àeñV gw{dYm§Mr gd© à‘mUnÌo XmIdcr. Vwåhr
1) àdoe KoVcoë¶m {dÚm϶mªMo ZwH$gmZ Q>mimdo, åhUyZ g§ñWocm ‘mݶVm {‘idʶmgmR>r H$~yc Ho$coë¶m ^m¡{VH$
gw{dYm VrZ dfm©À¶m H$mcmdYrV OwidyZ AmUʶmg gm§Jmc.
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 27 `yWnpãbHo$eZ
2) Amdí¶H$ úm‘Vm àmá Ho$ë¶m{edm¶ {dÚm϶mªZm à‘mUnÌo {‘iUo Q>miʶmgmR>r g§ñWoMr emgZ ‘mݶVm aÔ H$amc.
3) H$m‘ {‘iʶmgmR>r Amdí¶H$ AZw^dmYm[aV H$m¡eë¶o àmá H$aʶmg§~§YmVrc g‘ñ¶m gmoS>dʶmgmR>r Am{U e¡úm{UH$ CnH«$‘m§Mo
{Z¶‘Z H$aUmar g{‘Vr Zo‘ʶmgmR>r {dÚmWu, nmcH$, AܶmnH$ Am{U ì¶dñWmnH$ ¶m§Mr ~¡R>H$ ~mocdmc.
4) ì¶dñWmnZmcm A{V[a³V ewëH$ Z cmXVm H$m‘ {‘idʶmgmR>r Amdí¶H$ Ago à˶úm AZw^d ¿¶m¶cm {dÚm϶mªZm
gmhmæ¶ XoʶmgmR>r ì¶dñWm H$aʶmMm AmXoe Úmc.
à.77. Vwåhr {d{dY H$m‘m§gmR>r ‘m{hVr d g§àofU V§ÌkmZ dmnaʶmMo {ZU©¶ KoʶmgmR>r O~m~Xma AgUmè¶m {d^mJmMo à‘wI AmhmV.
Oar Vw‘À¶m hmVmImcr ~hþg§»¶ cmoH$ McmI ’$moÝgMm (smartphones) dmna H$aV Agco Var Vo OZVoMo godH$ åhUyZ
˶m§À¶m AS>rAS>MUtMm n[aM¶ hmoʶmgmR>r ˶m§À¶m g§nH$m©V AgUo Amdí¶H$ Amho ¶m ~hmʶmImcr gm‘mݶ ZmJ[aH$m§Zm
Am°ZcmBZ godm nwadʶmÀ¶m {damoYmV AmhoV. Vwåhr ¶mÀ¶mer g§~§{YV ˶m§À¶m nidmQ>m§er n[a{MV AmhmV. nU Varhr Vwåhr
^«ïmMma H$‘r H$aʶmgmR>r, ˶m§Mr e³Vr d n¡go dmMdʶmgmR>r Am{U cmoH$m§Zm {d{dY ñdê$nmÀ¶m N>imnmgyZ ‘w³V H$aʶmgmR>r
OZVocm Am°ZcmBZ godm XoʶmMm {ZYm©a Ho$cocm Amho. Vwåhr.
1) Vw‘À¶m H${Zð>m§Mr ‘Vo {dMmamV Z KoVm Vw‘Mo ܶo¶ JmR>ʶmgmR>r Adí¶H$ Agcocr gd© ì¶dñWm H$amc.
2) nwT>mH$ma KoD$Z OZVoÀ¶m godH$m§À¶m AmS>‘wR>onUm‘wio Vmo Úmì¶m cmJUmè¶m AS>MUt~m~V g§doXZerc ìhm¶cm
Vw‘À¶m hmVmImcrc cmoH$m§Zm ‘XV Úmc.
3) gm‘mݶ 춳VtZm AmnU nXm{YH$mè¶m§À¶m X¶oda Adc§~yZ AmhmoV d ˶mMm ‘mo~Xcm AmnU Úm¶cm hdm Aer
^mdZm {Z‘m©U H$aUmè¶m à˶oH$mcm coIr VmH$sX Úmc.
4) ~è¶mM AZm¡nMm[aH$ ~¡R>H$s KoD$Z Vwåhr Vw‘À¶m H${Zð>m§Mo EH$ O~m~Xma Am{U àm‘m{UH$ OZVm godH$ åhUyZ
godm XoUmao ‘§S>i ñWmnʶmgmR>r à¶ËZerc ahmc.
à.78. úmUmMmhr doi Z cmJVm X§Jcr CgiUmè¶m ^mJmV d gwì¶dñWm àñWm{nV H$aʶmMr H$m‘{Jar Vw‘À¶mda Amho. ¶m ^mJmV
ahmUmè¶m EH$mM Y‘m©À¶m XmoZ n§Wm§V Ym{‘©H$ dmñVwÀ¶m ‘mcH$sg§~§YmZo dmX Amho. ˶mn¡H$s ‘moR>çm g§»¶oZo Agcoco EH$m JQ>mMo
gXñ¶ IynM AmH«$‘H$ AgyZ Vo Xþgè¶m Aëng§»¶oZo Agcoë¶m JQ>mda XmXm{Jar H$ê$ nmhVmV. gH$mirM XmXmJQ>mZo ˶m OmJoda
O~aXñVrZo ‘mcH$s {‘idcr Am{U ¶mÀ¶m n[aUm‘r VoWrc n[apñWVr J§^ra ~Zcr. g§»¶oZo Aën Agcoë¶m JQ>mZo ¶m JQ>m{damoYmV
VH«$ma Zm|Xdcr. Jw§VmJw§V Q>miyZ em§VVm àñWm{nV H$aʶmgmR>r Vwåhr nmo{cg A{YH$mè¶mcm ¶m JQ>mÀ¶m Zo˶mcm AQ>H$ H$aʶmMm
AmXoe {Xcm. nmocrg nWH$ ¶m Zo˶mcm ~ZmdQ> MH$‘H$sV R>ma ‘maʶmMm à¶ËZ H$aV Amho, Aer ˶m JQ>mÀ¶m gXñ¶m§Mr g‘OyV
Pmcr. gm¶§H$mir cmR>çm d n{cVo KoVcocm ‘moR>m O‘md R>mʶmda hëcm H$ê$Z Zo˶mMr gwQ>H$m H$aʶmgmR>r Mmc H$ê$Z ¶oV
Amho. Vwåhr;
1) O‘md AmH«$‘H$ Agë¶m‘wio Vmo R>mʶmMr B‘maV OmiʶmMm à¶ËZ H$aʶmMr e³¶Vm Agë¶mZo nmocrg Xcmcm
Jmoir~ma H$aʶmgmR>r g‚m ahmʶmg gm§Jmc.
2) H$moU˶mhr àH$mao MH$‘H$ hmoUma Zmhr ˶m§Mm ZoVm gwa{úmV Amho ¶mMr O‘mdmcm ImÌr Úmc Am{U H$mhr
gXñ¶m§Zm ˶m§À¶m Zo˶mer ~mocʶmMr {dZ§Vr H$amc.
3) AQ>H$ Zo˶mer ~mocyZ ˶mZo ñdV:Vmo gwa{úmV AgyZ ˶mÀ¶m {damoYmV nmo{cgm§Zr H$moUVrhr VH«$ma Zm|Xdcr Zgë¶mMoo
Kmo{fV H$amdo ¶mgmR>r ˶mMr g‘OyV Kmcmc.
4) ˶m ^mJmVrc ZJagodH$, {dYmZg^m gXñ¶, cmoH$g^m gXñ¶ ¶m§Zm hr n[apñWVr hmVmiʶmgmR>r Vwåhmcm ‘XV
H$aʶmMr {dZ§Vr H$am.
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 28 `yWnpãbHo$eZ
à. 79. Vwåhr ehamÀ¶m àXÿfU {Z¶§ÌUmda XoIaoI H$aUmè¶m {d^mJmMo à‘wI AmhmV. "½cmo~c (OmJ{VH$) hdm 2017' Ahdmc
dmMVm§Zm Vw‘À¶m cúmmV Amco H$s ^maVmVrc AmoPmoZer g§~§{YV ~mc‘¥Ë¶w§V dmT> hmoVo Amho. Vwåhr,
1) ¶m g‘ñ¶o~m~VMr dñVwpñWVr OmUyZ KoʶmgmR>r Amdí¶H$ ‘m{hVr Jmoim H$amc Am{U JaO Agë¶mg Amamo½¶
{d^mJmÀ¶m ghH$m¶m©Zo CnH«$‘ H$m¶m©pÝdV H$aʶmMm {ZU©¶ ¿¶mc.
2) ehamÀ¶m dmhVwH$ {d^mJmÀ¶m gmhmæ¶mZo àXÿfU {Z¶§{ÌV H$aʶmgmR>r ^adem§Mr gmd©O{ZH$ dmhVwH$ nwadʶmMr
¶moOZm AmImc.
3) dmhZ àXÿfU {Z¶§ÌUmMr aUZr{V AmIʶm~amo~arZo ehamV VgoM eham^modVr AmT>iUmè¶m gd© àH$maÀ¶m
H$Mè¶mMo ì¶dñWmnZ H$aʶmMr àUmcr {‘idmc.
4) dmhVwH$ {d^mJmÀ¶m ‘XVrZo Xa {Xder añ˶mda ¶oUmar dmhZo {Z¶§{ÌV H$amc Am{U ehamnmgyZ Xÿada Agcoë¶m
{R>H$mUr H$Mam dmhÿZ ZoʶmgmR>r CÎm‘ goVwOmc g§K{Q>V H$amc.
à.80. Vw‘À¶m H$MoarV Vwåhr gdm©V Cƒ nXmda AmhmV. Vw‘À¶m hmVmImcrc XmoZ 춳VtZm doJdoJù¶m àg§Jr H$MoarV ¶oV AgVmZm
AnKmV hmoD$Z ˶m§Zm {H$aH$moi XþImnVtMm Ìmg Pmcm. ^{dî¶mV Aem àH$maÀ¶m XþX¡©dr AZw^dm§Zm Q>miʶmgmR>r ˶m§À¶m
g§KQ>ZoMm ZoVm Vw‘À¶mH$S>o EH$m à{gÜX dmñVw VkmMm gëcm KoD$Z H$MoarÀ¶m n[agamV ¶mo½¶ Vo ~Xc H$ê$Z KoʶmMr {dZ§Vr H$aV
Amho. ¶m úmoÌmÀ¶m Ocdm¶y‘mZmMr (hdm‘mZmg§~§YrMr) d ^m¡Jmo{cH$ n[apñWVrMr H$miOr KoUmè¶m dmñVw{dÚm{demaXZo (Am{H©$Q>o³Q>)
ho ‘mUygñZohr d n¶m©daU g§doXZerc n[aga aMco Amho.
1) VkmMm gëcm KoʶmMr ˶mMr {dZ§Vr ñdrH$mamc Am{U ^{dî¶mV Aem AnKmVm§‘wio IM© dmMdmc.
2) ¶m Jmoï>rg§~§YmVrc gd© H$‘©Mmè¶m§À¶m d¥ÎmrMm n[aM¶ H$ê$Z KoʶmgmRr d ˶mÀ¶m {dZ§Vr~m~V g‘§OgnUo {ZU©¶
¿¶m¶cm ‘XV XoʶmgmR>r ˶m§Mr ~¡R>H$ Am¶mo{OV H$amc.
3) H$‘©Mmè¶m§Zm dñVwpñWVrMm n[aM¶ H$ê$Z XoD$Z Ago gëco {Zén¶moJr AgVmV ho g‘OyZ ¿¶m¶cm ‘XV XoUmar
H$m¶©emim ‘m{cH$m Am¶mo{OV H$amc.
4) Vw‘Mm Aem emóm§da {dœmg Zgë¶mMo gm§JV ˶mMr {dZ§Vr VËH$mi YwS>H$mdyZ cmdmc.
Whatsapp 9021873006
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 29 `yWnpãbHo$eZ
Answer Key
1 2 3 4
76 1 0 2.5
1 1.5
77 1 1.5 01 2.5
78 0 1.5 2.5
1 1
79 0 2.5 1.5
1 1
80 0 1.5 2.5
1 1
* {Q>n : # :- Am`moJmZo aÔ Ho$bobo àíZ
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 30 `yWnpãbHo$eZ
amÁ`godm nyd© narjm - 2018
ñnï>rH$aUmgh CÎmao
n[aÀN>oX (àíZ H«$.1 Vo 5)
à.1ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 - \$º$ A,~ Am{U S>
- n{hë`m h[aV H«$m§VrZo eoVrer g§~§{YV BVa KQ>H$m§H$S>o nwaoeo bj {Xbo Zmhr. `m_Ü`o _w»`Ëdo {Oam`Vr d H$moaS>dmhÿ eoVr,
S>m|Jaam§Jm àXoe, {H$Zmar àXoe, ewîH$ d dmid§Q>r àXoemMr H$miOr KoVbr Zmhr. Oa `m àXoemMr H$miOr KoVbr AgVr Va
\$bmoËnmXZ, _Y CËnmXZ, _eé_, XÿY, _m§g `m {Z`m©VrH$arVm gj_ åhUyZ {dH$grV Pmë`m AgË`m.
à.2ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 - \$º$ A,H$ Am{U S>
- n{hë`m h[aVH«$m§VrV amgm`{ZH$ IVo, {H$Q>H$ZmeHo$ d ~waerZmeH$m§Mm J¡admna Pmbm Ë`m_wio XoemÀ`m H¥$frì`dñWoÀ`m
^{dVì`mV \$ma _moR>m YmoH$m {Z_m©U Pmbm. A{Varº$ amgm`{ZH$ IVo d {H$Q>H$ZmeH$m§À`m OmñV dmnam_wio n`m©daUr` YmoH$m
{Z_m©U Pmbm `m_wio ObàXyfU ObómoVmMo àXyfU, H¥$fr joÌmVrb H$m_Jmam§Zm hmoUmar {df~mYm `m g_ñ`m {Z_m©U Pmë`m
VgoM n`m©daUr` Cn`wº$ {H$Q>H$m§Mm d BVa dÝ`Ordm§Mm èhmg hmoV Amho. _mÌ hdoMo àXyfU Agm C„oI CVmè`mV Zmhr.
à.3ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 - \$º$ A,~ Am{U S>
(A) h[aVH«$m§Vr_wio Ho$di Jhÿ d Vm§Xþi `m§gma»`m V¥UYmÝ` {nH$m§À`m CËnmXZ dmT>rda ^a {Xbm hmoVm. ho {dYmZ `mo½` Amho.
(~) H$S>YmÝ`o {nHo$, \$io, ^mOrnmbm `m§Mo CËnmXZ _mÌ KQ>bo, ho {dYmZ `mo½` Amho.
(H$) h[aVH«$m§Vr_Ü`o Jhÿ d Vm§Xþi `m V¥UYmÝ` {nH$m§da ^a {Xbm _mÌ H$S>YmÝ`o {nHo$, \$io, ^mOrnmbm CËnmXZ KQ> Pmbr,
Ë`m_wio ho {dYmZ A`mo½` Amho.
(S>) dfm©Zwdf© gVV EH$M {nH$ KoVë`m_wio {nH$m§Mr amoJ à{VH$maj_Vm H$_r Pmbr, gwnrH$ O{_Zr_Ü`o jmamMo à_mU
dmT>ë`mZo O{_Zr hiyhiy ZmnrH$ ~ZV AmhoV. ho {dYmZ `mo½` Amho.
à.4ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 - darb gd© ~amo~a
ObqgMZmÀ`m gXmof/MyH$sÀ`m nÕVr_wio eoVr`mo½` gwnrH$ O{_Zr_Ü`o jmam§Mo à_mU dmT>bo Ë`m_wio Ë`m O{_Zr ZmnrH$
Pmë`m. ObqgMZmgmR>r _moR>çm à_mUmda ^yObm§Mm Ho$bobm dmna Ë`m_wio ^yOb nmVir àM§S> à_mUmV Imbmdbr.
Ë`m_wio gd© {dYmZ `mo½` Amho.
à.5ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 - gd© ~amo~a
(A) gVV EH$mM OmVrMo V¥UYmÝ` {nH${dë`m_wio {nH$m§Mr amoJà{VH$ma j_Vm H$_r Pmbr Am{U O{_ZrMr gw{nH$Vm H$_r
hmoV Jobr. ho {dYmZ `mo½` Amho.
(~) gmVË`mZo EH$nrH$ KoVë`m_wio O{_Zr ZmnrH$ Pmë`m Ë`m_wio O{_ZrMr gw{nH$Vm KQ>ë`mZo H$S>YmÝ`o d ^mOrnmbm
{nH${dUo H${R>U Pmbo. ho {dYmZ `mo½` Amho.
(H$) gVV EH$mM OmVrMo nrH$ KoVbo Va nrH$m§Mr amoJà{VH$ma j_Vm H$_r hmoVo. ho {dYmZ `mo½` Amho.
n[aÀN>oX (àíZ H«$.6 Vo 10)
à.6ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 - Zdr g§dmX H«$m§Vr
_mJrb AY©eVH$m_Ü`o gd© g_mOmbm AmH$ma XoUmar EH$_od Am{W©H$ eº$s åhUOo g§dmX V§ÌkmZ hmo`. `m Zì`m g§dmX
H«$m§Vr_wio ^m¡Jmo{bH$ d amï´>r` gr_m d H$mb_`m©Xm {ZaW©H$ R>aV AmhoV.
à.7ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 - ì`mnmamMo AmH$ma_mZ
Am§Vaamï´>r` ì`mnma hm {d{dY àH$maMo pñWa d ~XbVo bm^ àmá H$éZ XoV Agë`mZo {dH$mgmMr j_Vm dmT>b
o . Ë`m_wio
Am§Vaamï´>r` ì`mnmamMm AmH$ma OodT>m OmñV VodT>r {dH$mgmMr j_Vm OmñV.
à.8ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 - H$moUrhr ñd`§nyU© Zmhr.
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 31 `yWnpãbHo$eZ
ì`mnma hr _mZdr g§ñH¥$Vr BVH$sM OwZr ~m~ Amho. H$maU H$moUVrhr ì`º$s hr ñd`§nyU© Agy eH$V Zmhr. åhUyZM H$moUVmhr
g_mO ñd`§nyU© Agy eH$V Zmhr.
à.9 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 - amï´>r` d Am§Vaamï´>r` MbZ
OwÝ`m H$mimV bmoH$ ì`mnma hm dñVy {d{Z_`mÀ`m ñdénmV H$aV hmoVo Ë`m Z§VaÀ`m H$mimV ì`mnma \$º$ n¡emÀ`m ñdénmV
BVH$mM ~Xb Z hmoVm Vmo g§JUH$ V§ÌkmZm_wio amï´>r` d Am§Vaamï´>r` MbZmÀ`m ñdénmV ì`mnma H$ê$ bmJbo.
à.10 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 - naH$s` ì`mnma d Am{W©H$ {dH$mg
CVmè`mV ì`mnmamg§~§YrV _m§S>Ur Ho$br Amho. Ë`m_Ü`o ì`mnma j_Vm, ì`mnma AmH$ma_mZ {Z`m©V Am§Vaamï´>r` ì`mnma, MbZ
(amï´>r` d Am§Vaamï´>r`), AW©ì`dñWm n[adV©Z/{dH$mg `m_wio naH$s` ì`mnma d Am{W©H$ {dH$mg ho Zmd `mo½` R>aVo.
n[aÀN>oX (àíZ H«$.11 Vo 15)
à.11 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 : - 30 cm, -4.5 cm
radius of curvature 24
Focal length of mirror = = 12cm
2 2
f = 12cm,
dñVwMo A§Va (u) = -20cm, dñVyMr C§Mr (h1) = 3cm
à{V_oMo A§Va (v) = 2 , à{V_oMo C§Mr (h2) = ?
AmaemÀ`m gwÌmdê$Z ({dkmZm_Yrb gwÌmZwgma) :-
1 1 1
v u f
1 1 1
v f u
1 1 1
v 12 ( 20)
1 1 1
v 12 20
1 1
v 30
v 30
h2 v
h1 u
Vn1
h2
u
( 30) 3
h2
20
9
h2
2
h2 4.5cm
1
f
f = 50cm = 0.5 m.
1
dioptre = 2
0 .5
åhUyZ Mîå`mMr Zm^r` eº$s 2 Dioptre Agmdr.
à.13 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$
Amaeo :- Q>m°M}g d hoS>bmB©Q²>g, âbS>bmB©Q²>g, àmoOoŠQ>a b°ån, gm¡a CnH$aUo, ^Å>r,
q^J :- gmYm gwú_Xer, g§`wº$ gwú_Xer, XÿaXeu, Mî_o, H°$_oam, dU©naXe©H$
à.14 ñnï>rH$aU :- Am`moJmZo gXa àíZ aÔ Ho$bm Amho. - EH$mM doir bKwÑï>rVm d XþaÑï>rVm ho Xmof AmT>iVmV Voìhm {ÛZm{^` q^J
dmnaVmV. \$º$ {ÛZm{^` Agm n`m©`mV C„oI Zmhr.
à.15 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$ 10 {_._r. x 10 {_._r.
Area = 1mm x 1mm , u = -9cm, f = -9cm, v=2
q^JmÀ`m gwÌmdê$Z ({dkmZm_Yrb gwÌmZwgma)
1 1 1
V U f
1 1 1
V f u
1 1 1
V 9 9
1 1 1
V 9 9
1 2
V 9
V 4.5cm
v
{dembZ = 0.5
u
ZjrMm AmH$ma = {dembZ x (2 AmH$ma (Area))
= 0.5 2 1
= 1 cm Or 10 mm
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 33 `yWnpãbHo$eZ
$Va H$mS>©erQ> darb Mm¡ag 10 mm x 10 mm AmH$mamMo {Xgob.
n[aÀN>oX (àíZ H«$.16 Vo 20)
à.16 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 :$ nw§Ho$ga
\w$b gmYmaUnUo Mma àH$maÀ`m Ad`dm§nmgyZ ~Zbobo AgVo. (1) {ZXbnw§O (2) Xbnw§O (3) nw§Ho$ga / nw_§J (4)
Om`m§J, Ë`m_Ü`o nw§_J b¢{JH$ Ad`dmMo à{V{Z{YËd H$aVmV. \w$bmMm _Ü`^mJ hm _mXr b¢JrH$ JQ> Om`m§J `m
Ad`dmZo ì`mnbobo AgVmV. åhUyZ nw§Ho$gQ> / nw_§J Xþb©{jV H$éZ MmbUma Zmhr.
à.17 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$ Hw$jr
n[anŠd namJH$aU ho AS>§nmÀ`m Hw$jrda dmhÿZ Zoë`m OmVmV `m à{H«$`obm namJrH$aU Ago åhUVmV. Hw$jr namJH$Um§Zm
Z¡g{J©H$[aË`m A§Hw$arV hmoÊ`mgmR>r bmJUmar n[apñWVr CnbãY H$ê$Z XoVo. åhUyZ Hw$jr hm Ad`d namJH$U A§Hw$arV
H$aÊ`mMo H$m_ H$aVmo.
à.18 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$ namJrH$aU
EImXr _Y_mer EH$m \w$bm§dê$Z Xþgè`m \w$bmg ^oQ> XoVo Voìhm Ë`m à{H«$`og namJrH$aU Ago åhUVmV. n[an¹$ namJH$aU
ho A§S>nmÀ`m Hw§$jrda dmhÿZ Zoë`m OmVmV.
à.19 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 :$ \$im_Ü`o ~rOYmaUm hmoB©b.
namJrH$aUmMr à{H«$`m A{Ve` _wb^yV AgyZ \$io d ~rOYmaUm H$arVm _hËdmMr Amho. namJrH$aU à{H«$`m A`eñdr
Pmbr Va ~rOYmaUm hmoÊ`mMr à{H«$`m Wm§~Vo. namJrH$aU à{H«$`m `eñdr Pmbr Va ~rOYmaUm hmoVo åhUOo b¢{JH$
nwZéËnmXZ VoìhmM `eñdr åhUVm `oVo Ooìhm ~rOYmaUm hmoB©b.
à.20 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$ EH$_oH$m§gmo~V Pmbr.
CËH«$m§Vr Xaå`mZ dZñnVrMr d namJrH$aU H$aUmè`m KQ>H$m§Mr CËH«$m§Vr EH$_oH$m§gmo~V hmoUo JaOoMo Amho. Zmhr Va
dZñnVr Zï> hmoD$ eH$VmV.
n[aÀN>oX (àíZ H«$.21 Vo 25)
à.21 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 :$ 5.6 nojm H$_r
nmdgmÀ`m nmÊ`mMm / nO©Ý`mMo pH Mo _wë` 5.6 nojm H$_r AgVo Voìhm Ë`mbmM Amåb nO©Ý` åhUVmV.
à.22 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$ H2CO3 (aq)
nmdgmÀ`m nmÊ`mMr d H$m~©ZS>m`Am°ŠgmB©S> (dmVmdaUmVrb `m§À`m A{^{H«$`o_wio)
H2O(l) + CO2 (g) H2CO3 (aq) , H2CO3 bm H$m~m}{ZH$ A°{gS> åhUVmV.
à.23 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$ SO2 Am{U NO2
O¡dB§YZ (H$moigm), Vob ÁdbZmVyZ (drOJ¥hmVyZ), ^Å>rVyZ, noQ´>mob Am{U {S>Pob `m§À`m ÁdbZmVyZ gë\$a S>m`Am°ŠgmB©S>
(So2) d Zm`Q´>moOZ S>m`Am°ŠgmB©S> (NO2) ho dm`y {_iVmV.
à.24 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 :$ho AÞÐì` YwdyZ H$mT>VmV.
AmåbnO©Ý` eoVrgmR>r, dZñnVrgmR>r, PmS>o `m§À`mgmR>r hmZrH$maH$ AmhoV H$maU AmåbnO©Ý`m_wio dZñnVr dmT>rgmR>r
_hËdmMo AgUmao AÞKQ>H$ {daKiVmV qH$dm YwdyZ OmVmV.
à.25 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$Amåb nO©Ý`
B_maVr, YmVy VgoM {eën dñVy Iam~ hmoÊ`mgmR>r AmåbnO©Ý` H$maUr^yV Amho. ^maVmVrb VmO_hmbmda AmåbnO©Ý`m_wio
n[aUm_ Pmbm Amho.
n[aÀN>oX (àíZ H«$.26 Vo 30)
à.26 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 :$E.nr.Oo. AãXþb H$bm_
gXa CVmam nyU© dmMë`mZ§Va Ago bjmV `oVo H$s, CVmè`mMo boIH$ E.nr.Oo. AãXþb H$bm_ AmhoV H$maU AéU {Vdmar
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 34 `yWnpãbHo$eZ
`m ì`º$sZo Ë`m§Zm Ë`m§À`m AmR>dUr gm§JÊ`mMr {dZ§Vr Ho$br hmoVr.
à.27 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 :$H$bm_mMo M[aÌ
AemoH$ {Vdmar `m§Zr E.nr.Oo. AãXþb H$bm_ `m§Mo M[aÌ (Autobiography) {b{hÊ`mg _XV Ho$br.
- Autobiography åhUOo ñdV: ñdV:À`m OrdZmda {bhbobr.
- biography åhUOo ñdV:À`m OrdZmda Xþgè`mZo {b{hbobo.
à.28 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 :$AmpñVH$, emók Am{U àM§S> dmMZ H$aUmao.
(A) AéU {Vdmar `m§Zm {XKm©`wî` bm^mdo åhUyZ H$bm_m§Zr na_oídamH$S>o àmW©Zm Ho$br åhUOo H$bm_ AmpñVH$ hmoVo.
(~) gd© am°Ho$Q²>g Am{U jonUmóo `mdéZ H$bm_ emók hmoVo ho {gÕ hmoVo.
(H$) _r dmMVm dmMVm H$éZ R>odboë`m IyUm `m CVmè`mVrb dmŠ`mdê$Z H$bm_ àM§S> dmMZ H$aUmao Amho Ago {gÕ
hmoVo. VgoM Ë`m§Mo ñdV:Mo J«§Wmb` hmoVo `mdéZ Ë`mZm dmMZmMr AmdS> hmoVr.
à.29 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$3 dfm©À`m
"AmH$me' jonUmómMr EAa\«o$_ AJXr ewÝ`mVyZ {Z_m©U H$aVmZm Vo CËH¥$ð> VrZ dfm©À`m bhmZ H$mbmdYrV nyU© Pmbo.
à.30 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$öX`mer g§~§{YV {dH$mamZo
AéU {Vdmar `m§À`m öX`mbm aº$ nwadR>m H$aUmè`m aº$dm{hÝ`m§gX^m©V AmOmamZo J«mgbobo hmoVo åhUOo Ë`m§Zm öX`mer
g§~§{YV {dH$mamZo J«mgbobo hmoVo.
n[aÀN>oX (àíZ H«$.31 Vo 35)
à.31 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 :$bmoH$m§Mo gd©gm_mÝ` AS>MUrnmgyZ ajU H$aUo.
^{dî`mH$S>o bj R>odyZ Ý`y S>rb (New Deal) H$m`©H«$_mV gm_m{OH$ gwajm H$m`Xm nmg Ho$bm, `m H$m`ÚmÛmao bmoH$m§À`m
gd©gm_mÝ` AS>MUr/ÌmgXm`H$ Jmoï>rnmgyZ g§ajU H$aUo hm hoVy Amho.
à.32 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$eoVrVrb A{V[aº$ CËnmXZ
eoVrVrb A{V[aº$ CËnmXZ qH$_Vr H$mogiÊ`m_mJo H$maUr^yV _mZbo OmVo. åhUyZ eoVH$è`m§Zm _XV H$aÊ`mgmR>r
A°J«rH$ëMab A°S>OñQ>_|Q> EŠQ> (Agricultural Adjustment Act) hm H$m`Xm nmg Ho$bm.
à.33 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$ `m H$m`ÚmZo eoVr CËnmXZ {Z`§{ÌV Ho$bo Jobo, nU bmoH$m§Zm AÞmMr JaO hmoVr.
- eoVrVrb A{V[aº$ CËnmXZ qH$_Vr H$mogiÊ`m_mJo H$maUr^yV hmoVo åhUyZ eoVH$è`m§Zm _XV H$aÊ`mgmR>r A°{J«H$ëMab
A°S>OñQ>_|Q> A°ŠQ> (Agricultural Adjustment Act) H$m`Xm nm[aV Ho$bm. `m H$m`Úm_wio eoVH$è`m§Zr YmÝ` bmJdS>
Am{U Jwam§Mr n¡Xmg H$é Z`o Ë`mgmR>r eoVH$è`m§Zm _mo~Xbm {Xbm OmB©b. eoVr Z {nH${dVm _moH$ir R>odmdr VgoM
A{V[aº$ CËnmXZ Zï> Ho$bo OmB© Ë`m_wio `m H$m`Úmda {Q>H$m H$aÊ`mV Ambr. VgoM bmoH$m§Zm AÞmMr JaO hmoVr nU
Ë`m§Zm AÞ XoÊ`mMm H$moUVmhr amOH$s`ÑîQ>çm _mJ© eŠ` ZìhVm åhUyZ `m H$m`Úmda {Q>H$m H$aÊ`mV Ambr.
à.34 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$Q>rìhrEZo n{hë`m _hm`wÕmV Abm~m_Ü`o XméJmoim H$maImZm C^mabm.
(1) JaOd§Vm§Zm AÞ XoUo amOH$s` ÑîQ>çm eŠ` ZìhVo åhUyZ ho {dYmZ `mo½` Amho.
(2) n{hë`m _hm`wÕmV {Q>ìhrEZo Zìho Va gaH$maZo Abm~m_Ü`o _gb emoëg `oWo YaU d XméJmoim H$maImZm C^mabm
hmoVm, åhUyZ ho {dYmZ A`mo½` Amho.
(3$) O{_ZrÀ`m g§JmonZm~m~V bmoH$OmJ¥Vr Ho$ë`mZo g_¥Õrbm hmV^ma bmJVmo, ho {dYmZ `mo½` Amho.
(4) gm_m{OH$ gwajm H$m`Xm bmoH$m§Zm AS>MUr/ÌmgXm`H$ Jmoï>rnmgyZ g§ajU XoVmo, åhUyZ ho {dYmZ `mo½` Amho.
à.35 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$hr ñdm`Îm gaH$mar g§ñWm hmoVr.
1933 gmbr gaH$maZo Q>oZogr Imoè`mMo _hm_§S>i (Tennessee Valley Authority) hr ñdm`Îm gaH$mar g§ñWm gwê$
Ho$br. Agm dmŠ`mV ñnï> C„oI Amho.
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 35 `yWnpãbHo$eZ
n[aÀN>oX (àíZ H«$.36 Vo 40)
à.36 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :${ndiga
_§Jmo{b`Z bmoH$m§À`m ËdMoMm a§J {ndiga AgVmo. VgoM {ndiga a§JmÀ`m ËdMoMo bmoH$ _§Jmo{b`m, MrZ d OnmZ `m
XoemV AmT>iVmV.
à.37 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 :$darb gd©
ËdMoMm a§J, C§Mr, S>moŠ`mMm AmH$ma, Mohè`mMm AmH$ma, ZmH$mMm AmH$ma, S>moù`mMm a§J, Ho$gm§Mm a§J, `mÛmao {d{dY
d§emMr bmoH$ `m d¡{eîQ>çmÛmao AmoiIVm `oVmV.
à.38 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$\$º$ A Am{U ~
_mZdr d§emMr C§Mr, S>moŠ`mMm AmH$ma ghOnUo _moOVm `oVmo _mÌ ËdMoMm a§J, Ho$gmMm a§J, Mohè`mMm AmH$ma ho
ghOnUo _moO_mn H$aVm `oV Zmhr.
à.39 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$nm§T>ar ËdMm, A{YH$ C§Mr, bm§~Q> S>moHo$ d {Zio S>moio
CÎma A_o[aH$Z bmoH$ nm§T>è`m a§JmÀ`m ËdMoMo, A{YH$ C§MrMo, bm§~ S>moŠ`mMo, {Zio S>moio, Ago d¡{eîQ>ç Amho.
- eŠ`Vmo d¡{eîQ>çmg§X^m©Vrb àíZmgmR>r g§nyU© CVmam dmMmdm.
à.40 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 :$MrZr d _§Jmo{b`Z
MrZr d _§Jmo{b`Z bmoH$m§À`m Mohè`mMm AmH$ma bm§~Q> d _moR>m AgVmo.
n[aÀN>oX (àíZ H«$.41 Vo 45)
à.41 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 :$\$º$ ~
_mZdr ~wÕrbm Amnë`m gm_Ï`m©Mm àË`` AmUyZ XoUmao gË` kmZmMo Zdo CÝ_o` {Z:e§e` AmZ§XXm`H$ _wi kmZmonmgH$m§Mr
gwIXþ:ImMr d VhmZ^wHo$Mr OmUrd hadyZ OmVo.
à.42 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$~ d H$ \$º$
H$moUË`mhr {gÕmÝVmÀ`m Cnm``moOZogmR>r d¡Mm[aH$ d ì`mdhm[aH$ joÌmVrb AZwHw$b dmVmdaU Agob Va H$mimMr
g_w{M`Vm AgVo. Oa d¡Mm[aH$ d ì`mdhm[aH$ joÌmVrb AZwHw$b dmVmdaU Zgbo Va H$mi {Zén`moJr qH$dm {dKmVH$hr
R>aÊ`mMr g§^mì`Vm AgVo.
à.43 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 :$A Am{U S>
{dkmZmMr _yi àoaUm hr _mZdmÀ`m A§{V_ {hVmMr åhUOo _mZdmMo OrdZ g_¥Õ d gwImdh H$aUo Amho VgoM g¥ï>rVrb
gË`mMm emoY KoUo. hr {dkmZmMr C{Ôï>o CVmè`mV gm§JrVbr AmhoV.
à.44 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 :$H$ Am{U S>
kmZmonmgH$m§Zr gm_m{OH$ g§X^©, Ë`mgmR>r IMu nS>bobo gm_y{hH$ l_ d g§nÎmr `m§Mm {dMma bm¡H$sH$ Ñï>rZo H$amdm.
à.45 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.2 :$~ Am{U S>
kmZmMr n{dÌVm Am{U XoeH$mb gmnoj Cn`wº$Vm `m_Ü`o g_Ýd`mMo Am{U _mZdr g_yhmÀ`m A§{V_ {hVmMo ZmVo AgUo
Amdí`H$ Amho.
PASSAGE (Q.46 to 50)
Q. 46. Ans : (4) Only a, b and c
People live in a free society. Judges have vast powers and people will not remain silent about
the exercise of such powers. Other branches of government also attract criticism that is why
writer feels that criticism of judiciary is inevitable.
Q. 47. Ans : (2) Only a, c and d.
:- Umbrage means Shady, Resent and offended.
:- Appreciate means esteem
Q. 48. Ans : (4) TOPSY - turvy
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 36 `yWnpãbHo$eZ
:- Upside - down means TOPSY - TURVY.
:- Crazy means deranged,
:- Straight means Naif.
Q. 49. Ans : (3) Old fools
Spycatcher's case (1980's) :
The house of lords delivered the spycatcher judgement, the daily mirror published an upside-
down photograph of the law lords captioned, "You old fools"
Q. 50. Ans : (3) Only a, b and c
The supreme court invited justice katju to defend his statements; but then court do took offense
and asked him to go away and insulted him by asking public confrontation.
à.51 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 \$º$ A d ~ {Xboë`m _m{hVrer gwg§JV Amho.
A) ^maVmVrb l_ H$m`Xo Am{U l_m§Mm XOm© hm Cƒ JwUdÎmoÀ`m Am¡Úmo{JH$ CËnmXZm§À`m JaOm§er A{O~mV Vmi_oi ImV
Zmhr. åhUyZ ""^maVmV ~Zdm'' ho A{^`mZ `eñdr H$aÊ`mg§~§YmV AS>Wio R>aUmao ho XmoZ KQ>H$ AmhoV.
~) H$m_Jmam§Mo {ejU H$_r XOm©Mo Amho, VgoM Ë`m§À`mH$S>o H$maImÝ`m§V bmJUmar H$m_mMr {eñV ZgVo Ë`m_wi o ^maVr`
H$m_Jmam§Mr CËnmXZ j_Vm gdm©V {H$_mZ Amho.
à.52 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 {Vgè`m OmJ{VH$ `wÕmZ§Va EH$hr g§ñH¥$Vr {e„H$ amhUma Zmhr.
hþHy$_emhmZo AómMo ~Q>Z Xm~bo Va Ë`mMm n[aUm_ gwê$ Pmbobo {Vgao OmJ{VH$ `wÕ eŠ`Vmo nQ>H$Z g§nVmZmM g§ñH¥$VtMmhr
eodQ> hmoB©b åhUOo {Vgè`m OmJ{VH$ `wÕmZ§Va EH$hr g§ñH¥$Vr {e„H$ amhUma Zmhr ho {dYmZ `mo½` R>aob.
à.53 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 `m JmdmV H$mhr nm§T>ar H«$m±H«$sQ>Mr Kao àeñV Ûma_§S>n Agbobr AmhoV.
gd© Kao H$m±H«$sQ>Mr Zmhr åhUOo H$mhr Kao H$m±H«$sQ>Mr AmhoV Am{U IoS>çmVrb gd© H$m±H«$sQ>Mr Kao nm§T>ar a§Jdbr AmhoV.
CXmarH$aUmZ§Va ~m§Yboë`m H$m±H«$sQ>À`m Kam§Zm àeñV Ûma_§S>n AmhoV åhUyZ n`m©` (1) `m JmdmV H$mhr nm§T>ar H$m±H«$sQ>Mr Kao
àeñV Ûma_§S>n Agbobr AmhoV.
à.54 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.3 \$º$ S>.
(1) YZd§VmIoarO H$moUmbmhr dmVmZwHy$brV dmhZo nadS>V Zmhr åhUOo dmVmZwHy$brV dmhZmZo àdmg H$aUmao gd© YZd§V
AgVmV.
(2) dmVmZwHy$brV dmhZmZo àdmg H$aUmè`m§n¡H$s H$mhtZm àXÿ{fV hdonmgyZ g§ajU {_iVo åhUOo H$mhr YZd§Vm§Zm Amamo½`mÀ`m
g_ñ`m AgVmV.
(3) H$mhr YZd§Vm§Zm Amamo½`mÀ`m g_ñ`m AgVmV Va H$mhr YZd§Vm§Zm Amamo½`mÀ`m g_ñ`m ZgVmV. åhUyZ {ZîH$f© (S>)
dmVmZwHy$brV dmhZmZo àdmg H$aUmao gd© YZd§V AgVmV hm {ZîH$f© `mo½` Amho.
à.55 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.(3) _Zy
EH$OU Iao ~mobVmo Am{U BVa XmoKm§n¡H$s EH$Xm Iao d EH$Xm ImoQ>o ~mobVmo.
(A) AZr : OmZyZo XadmOm VmoS>bm. _ZyZo {H$_Vr gm_mZ Jmoim Ho$bo.
(~) _Zy : AZrZo XadmOm VmoS>bm. _r qH$_Vr gm_mZ Jmoim Ho$bo.
(H$) OmZy : _r {neì`m XþH$mZm~mhoa AmUë`m. _ZyZo XadmOm VmoS>bm.
- AZr Iao ~mobVmo, _Zy Am{U OmZy EH$Xm Iao d EH$Xm ImoQ>o ~mobVmV åhUyZ-
_Zy :- AZrZo XadmOm VmoS>bm ho ImoQ>o, _r qH$_Vr gm_mZ Jmoim Ho$bo ho Iao.
OmZy :- _r {neì`m XþH$mZm~mhoa AmUë`m ho Iao d _ZyZo XadmOm VmoS>bm ho ImoQ>o
Ë`m_wio Ago bjmV `oVo H$s _ZyZo qH$_Vr gm_mZ Jmoim Ho$bo Am{U AZrZo XadmOm VmoS>bm.
à.56 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.4 - H$moUVmhr (1) qH$dm (2) {ZîH$f© bmJy Zmhr.
EH$m emgH$s` H§$nZrZo {VÀ`m H$_©Mmè`m§Zm Ë`m§Mo CËnÞ Am{U _mb_Îmm Kmo{fV H$aÊ`mg gm§{JVbo na§Vw H$_©Mmar g§KQ>ZoZo
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 37 `yWnpãbHo$eZ
Ë`mbm OmoaXma {damoY Ho$bm Am{U EH$mhr H$_©Mmè`mZo Ë`mMo/{VMo CËnÞ Kmo{fV Ho$bo Zmhr. H§$nZrVrb H$_©Mmè`m§Mo Ë`m§À`m
nJmamì`{V[aº$ H$moUVohr A{YH$Mo CËnÞ Agbobo {XgyZ `oV Zmhr Agm AW© hmoV Zmhr. gd© d[að> A{YH$mè`m§Zr Amnbo
CËnÞ AmYr Kmo{fV H$amdo Aer H$_©Mmar g§KQ>Zm§Mr BÀN>m Amho Agm C„oI gXa {dYmZmV Zmhr åhUyZ XmoÝhr {ZîH$f© bmJy
hmoV Zmhr.
à.57 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 - goVy .
{n`m :- goVy qH$dm bmby `mn¡H$s EH$OU e`©V qOH$bm.
{X`m :- goVy e`©V qOH$bm.
{Z`m :- goVy qH$dm bmby `mn¡H$s EH$OU e`©V qOH$bm Zmhr.
Oa
\$º$ EH$ ì`º$s Zoh_r ImoQ>o ~mobVmo Ë`m_wio {n`mZo Ho$bobo {dYmZmV goVy qH$dm bmby qOH$bm VgoM {X`mZo goVy e`©V qOH$bm
Ago åhQ>bo åhUyZ, {n`m Am{U {X`m Iao ~mobVmV d {Z`m Zoh_r ImoQ>o ~mobVo ho {gÕ hmoVo. `mdê$Z goVyZo e`©V qOH$br. ho
{gÕ hmoVo.
à.58 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$.1 10
ë`wgr = 2(PrZV + O`m) - 10 = 2(Z J ) 10 (1)
O`m = 2 PrZV = 2Z (2)
ë`wgrZo PrZVbm 15 d O`mbm 5 {Xbo Va PrZV d O`m `m§À`mH$S>o àË`oH$s ë`wgrH$S>o Agboë`m Zmaim§À`m AÜ`m©
g§»`oBVHo$ Zmai AgVrb.
L
Z 15 (3)
2
L
J 5 (4)
2
n`m©`mdéZ PrZV = 10 , O`m= 20 Va ë`wgr = 50
METHOD - II
ë`wgr (L) = 2 (PrZV + O`m) - 10 = 2 ( Z + J) - 10 --------(1)
O`m (J) = 2 PrZV = 2Z-------------------------------------- (2)
From equation (1) & (2) --> L = 6Z-10 ---------------------(3)
_mÌ PrZVbm 15 d O`mbm 5 Zmai {Xbo, Va PrZV d O`m `m§À`mH$S>o àË`oH$s ë`wgrH$S>o Agboë`m Zmaim§À`m AÜ`m©
g§»`oBVHo$ AgVrb.
L
Z 15
2
6Z 10
Z 15 [ L 6Z 10]
2
2(Z 15) 6 Z 10
2 Z 30 6 Z 10
Z 10
put Z 10 in eqn (3)
6Z 10 L
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 38 `yWnpãbHo$eZ
L 6 10 10
L 50
From eqn ( 2)
J 2Z
J 2 10
J 20
í`m_
g{MZ
Jm¡ad
gmJa
3) Q $ R * T # M 4) Q $ R @ T # M
nVr-nËZr Q(M)
Q(M) T(F)
d{S>b-_wbJm
AmB©
Jr - ~{hU-^mD$ ~{hU-^mD$/~{hU
_wb R(M) T(F) M(M/F)
R(F) M(M/F)
A) B)
C) D)
A B C D E F G H I J K L M
Z Y X W V U T S R Q P O N
4A 6C 2E
6P 13R 7T
1st Column & 3rd Column Mr ~oarO Ho$br Va 2nd Column ho CÎma {_iVo.
8N 10P ?
4 2 6
6 7 13
8 x 10 x 2
Alphabet `m§Mm g§~§Y nm{hbm Va Ago bú`mV `oVo H$s,
+2 +2
A C E
+2 +2
P R T
+2 +2
N P R
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 44 `yWnpãbHo$eZ
à.75 ñnï>rH$aU :- CÎma n`m©` H«$. 1 \$º$ A,~,S> ~amo~a AmhoV.
PmS>o \$m§Úm
{dYmZ : Q>moß`m
~) Q>moß`m PmS>o {dYmZmdéZ H$mhr Q>moß`m PmS>o AmhoV hm {ZîH$f© `mo½` Amho.
\$m§Úm
Q>moß`m
H$) gd© Q>moß`m \$m§Úm AmhoV hm {ZîH$f© A`mo½` Amho H$maU gd© \$m§Úm Q>moß`m AmhoV ho {dYmZ `mo½` Amho. gd©
\$m§Úm Q>moß`m AmhoV `m {dYmZmdéZ H$mhr \$m§Úm Q>moß`m AmhoV, H$mhr Q>moß`m \$m§Úm AmhoV Ago {ZîH$f©
{ZKVmV.
Q>moß`m
CVmè`mdarb
àíZ
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 225 `yW
npãbHo$eZ
DECISION
MAKING
{ZU©` j_Vm
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 441 `yW
npãbHo$eZ
à.1 Vwåhr gwnadm`Pa AgyZ EH$ Iyn KmB©Mo H$m_ Vw_À`m hmVmV Ambo. ho H$m_ KmB©Zo ìhm`bm hdo. VgoM ^{dî`mV naV
H$m_ {_iÊ`mgmR>r H$m_mMm XOm© d JwUdÎmmhr Cƒ Agm`bm hdr. `m H$m_mgmR>r XmoZ H$m_Jma gj_ AgyZ XmoKm§Zmhr
Vo H$aÊ`mMr BÀN>m Amho. nU Vo H$m_ nyU© H$aÊ`mgmR>r doJdoJi`m nÕVr dmnaUma AmhoV. Vwåhr H$m` H$amb?
1) Ë`m§Zm ñdV§ÌnUo hdo Vgo, H$m_ H$é XoUo.
2) H$_r doioV Mm§Jbo H$m_ H$aÊ`mMr Amem R>odyZ XmoKm§Zm H$m_ H$aÊ`mg nadmZJr XoUo.
3) H$maImÝ`mMo {hV bjmV KoD$Z XmoKm§Zm EH$Ì KoD$Z EH${ÌVnUo H$m_ H$adyZ KoUo.
4) Ë`m§À`mn¡H$s EH$mbmM H$m_ H$aÊ`mg gm§JUo.
à.2 Vwåhr A{YH$mar AmhmV d Am°\$sg_Ü`o Iyn ì`ñV AmhmV. EH$ H$_©Mmar ~amM doionmgyZ Xmam~mhoa dmQ> nmhV Wm§~bm
Amho. Vw_À`m ghm`H$mH$Sy>Z Vwåhmbm H$iVo H$s Ë`m H$_©Mmè`mbm H$gbr Var g_ñ`m AgyZ Vw_À`mer ~mobm`Mo Amho.
Vwåhr H$m` H$amb?
1) doi Zmhr Ago gm§JUma; Z§Va `oÊ`mgmR>r gm§JUo.
2) bJoM Ë`mbm ~mobmdyZ Ë`mMo EoH$Uo d Ë`mÀ`m g_ñ`o~m~V bj KmbÊ`mMo dMZ XoUo.
3) Vw_Mo _hÎdmMo H$m_ g§ndyZ Ë`mbm ~mobmdUo, Ë`mMo em§VnUo EoHy$Z KoUo d Vw_À`m narZo OodT>o H$aVm `oB©b Ë`m~Ôb
ImÌr H$éZ XoUo.
4) Ë`mbm gm§JUo H$s hr eodQ>Mr doi Agob, naV Aer g_ñ`m KoD$Z Ë`mZo Vw_À`mH$S>o `oD$ Z`o.
à.3 Vwåhr A{YH$mar AmhmV d Vw_À`m EH$m H${ZîR>mMr d Ë`m§À`m Hw$emJ« ~w{Õ_ÎmoMr gd©OU àe§gm H$aV AgVmV. darîR>
Agë`mZo Vwåhr Ë`m§À`m e§H$m, AS>MUr d em§VnUo EoHy$Z Ë`mÀ`m àíZm§Zm Yra XoV AgVm, CÎmoOZ XoV AgVm, nU
ZwH$VoM Vwåhmbm Ago OmUdVo {H$ Vmo Vwåhmbm IynM OmñV àíZ {dMméZ Vwåhmbm {H$Vr kmZ Amho `mMr narjm KoV
Amho. Vwåhr H$m` H$amb?
1$) Ë`mÀ`m àíZm§Zm CÎmao XoD$Z AmUIr àíZ {dMmaÊ`mg CÎmoOZ XoUo VgoM \$ŠV g§~§{YV àíZM {dMmaÊ`mg gm§JUo.
2) IS>gmdyZ naV Vw_À`mH$S>o Z `oÊ`mMr Ë`mbm V§~r XoUo.
3) Ë`mÀ`m ~XbrMr {e\$mag H$aUo.
4) Ë`mMm {d^mJ ~XbUo.
à.4 Vwåhr {d^mJà_wI AmhmV d AMmZH$nUo Vwåhr {d^mJmMo H°$e~wH$ VnmgÊ`mMm {ZU©` KoVm. Ë`mVrb J¡aì`dhma
nmhÿZ Vwåhmbm YŠH$m AgVmo. AemVM àË`jnUo AgUmar O_mamoH$S> hr hmVm~mhoa Jobr Amho. AmVm Vwåhr H$m`
H$amb?
1$) àW_V… AË`§V ~maH$mB©Zo H°$e~wH$ Zm|XdhrVrb AmdH$ d OmdH$ VnmgUo.
2) àË`j O_m aŠH$_ H$_r gmnS>ë`mZo H°${e`abm VodT>çm H$_r amoH$S>Mm ^aUm H$aÊ`mg gm§JUo.
3) `m amoH$S> ^«îQ>mMmamV Vw_Mo Zmd `oD$ Z`o åhUyZ em§V amhUo.
4) Vw_À`m AH$mD§$Q> Am°\$sgabm ~mobmdyZ ñnîQ>rH$aU _mJUo.
à.5 {ZdS>UyH$ H$mim_Ü`o àË`oH$ {Oëô`mV EH$ {deof H$j ñWmnZ H$éZ VoWyZM H$_©Mmar d _VXmZ A{YH$mè`m§Mo
ì`dñWmnZ hmoUma Amho. Vwåhr H$_©Mmar ì`dñWmnZ {d^mJmH$Sy>Z ho gd© H$m_ hmVmiV AmhmV. EH$ An§J H$_©Mmar
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 454 `yW
npãbHo$eZ
narjobm OmVmZm
g§»`m
1) g_ g§»`m (Even number) :-g§»`obm 2 Zo nyU© ^mJ OmV Agob Va Ë`m g§»`og g_ g§»`m Ago åhUVmV.
CXm :- 0, 2, 4, 6, 10, 12 ............ BË`mXr.
2) {df_ g§»`m (odd number) :- g§»`obm 2 Zo nyU© ^mJ OmV Zgob Va Ë`m g§»`og {df_ g§»`m Ago åhUVmV.
CXm :- 1, 3, 5, 7, 9, 11 ............ BË`mXr.
3) _yi g§»`m (Prime - number) :- g§»`og \$º$ Ë`mM g§»`oZo qH$dm 1 Zo ^mJ OmVmo, Ë`m g§»`og _yig§»`m
Ago åhUVmV.
CXm :- 2, 3, 5, 7, 11, 13 ............ BË`mXr.
4) Z¡g{J©H$ g§»`m (Natural number)
CXm :- 1, 2, 3, 4, ............ BË`mXr.
5) g§nyU© g§»`m (Whole Number)
CXm :- 0, 1, 2, 3, 4 ............ BË`mXr.
6) BODMAS
B - Brackets
O - Of (order, power, squar roots, cube roots)
DM - Division & Multiplication (Start from left to Right)
AS - Addition & Substration (Start from left to Right)
7) Find Natural Number
1) Total Number = Last Number - First Number + 1
(EHy$U g§»`m) (eodQ>Mr g§»`m) (n{hbr g§»`m)
N = NL-NF+1
8) Find Even Number (g_ g§»`m)
Nl Nf
1) Total Number (n) = 1
2
: NL = Last Number (even) (eodQ>Mr g§»`m)
: NF = First Number (even) (n{hbr g§»`m)
Nf Nl n
2) Addition (even Number) =
2
: n = total Number
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 455 `yW
npãbHo$eZ
9) Find Odd Number ({df_ g§»`m)
Find odd Number ({df_ g§»`m)
NL NF 1
1) Total Number (n) =
2
: NL = Lasr number (eodQ>r g§»`m) (odd)
: NF = First Number (n{hbr g§»`m) (odd)
NF N L n
2) Addition (odd) =
2
: n = total Number
1) XmoÝhr g§»`oMo {MÝh (+) Agob Va Ë`mMr ~oarO Ho$br Va `oUmè`m CÎmam§Mo {MÝh + AgVo.
2) EH$ g§»`oMo {MÝh (+) d Xþgè`m g§»`oMo {MÝh (-) Agob Va ~oarO/ dOm~mH$s Ho$br Va `oUmao CÎmamMo {MÝh ho _moR>çm g§»`oMo
XoUo.
3) XmoÝhr g§»`mMo {MÝh (-)Agob Ë`mÀ`m ~oarO Ho$br Va `oUma CÎmamMo {MÝh (-)Agbo Am{U XmoÝhr g§»`oMr dOm~mH$s Ho$br Va
`oUmè`m CÎmamMo {MÝh (-) qH$dm (+) Agob.
1) (a+b)2 = a2 + 2ab + b2 2) (a-b)2 = a2 - 2 ab + b 2
3) (a+b)3 = a3 + 3 a2 b +3 ab 2 +b3 4) (a-b)3 = a3-3a2 b + 3ab2 +b3
5) a2 - b2 = (a-b) (a+b) 6) a3 - b3 = (a-b) (a2+ab+b2)
7) a3+b3 = (a+b) (a2-ab+b2) 8) (a+b)2 + (a-b)2 = 2 (a2+b2)
9) (a+b)2 - (a-b)2 = 4ab 10) a4 - b4 = (a-b) (a+b) (a2 +b2)
Indices
1) xa y a = (xy)a 2) xa xb = x a+b
3) xa xb = x a-b 4) [(xa)b]c = xabc
5) x0 = 1 6) x1 = x
1 1
7) x a = x a Or xa
xa
8) a
x = x1/a
9) xa/b = (xa)1/b = b
xa 11) a4 - b4 = (a-b) (a+b) (a2+ b2)
a a
n n n-1 n-2 n-3 2 x y
12) a -b = (a-b)(a +a b+a b ...) 13)
y x
a
x xa
14) a 15) 00
y y
bgmdr - _gmdr
1) _gmdr (HCM)
JwUH$ nÜXV (Factorial Method) :- gd© gm_mÝ` KQ>H$m§Mo gdm©V H$_r g§»`m.
_gmdr = gm_mB©H$ Ad`dm§Mm JwUmH$ma
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 456 `yW
npãbHo$eZ
72 = 2 x 2 x 2 x 3 x 3
60 = 2 x 2 x 3 x 5
96 = 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 3
_gmdr = 2 x 2 x 3
A§em§Mm bgmdr
AnyUmªH$m§Mm bgmdr =
= 12 N>oXm§Mm _gmdr
2) bgmdr (LCM)
gd© gm_mÝ` KQ>H$m§Mo gdm©V OmñV g§»`m / gm_mB©H$/ Agm_mB©H$ Ad`d
bgmdr = gm_mB©H$ x Agm_mB©H$ Ad`d
A§em§Mm _gmdr
CXm. 16 = 2 x 2 x 2 x 2 AnyUmªH$m§Mm _gmdr =
14 = 2 x 7 N>oXm§Mm bgmdr
LCM = 2 x 2 x 2 x 2 x 7 = 112
XmoZ g§»`mMm JwUmH$ma
_.gm.dr =
b.gm.dr.
Or _gmdr x bgmdr = n{hbr g§»`m x Xþgar g§»`m
26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
g§»`m_m{bH$m gyÌ
n
1) 1 + 2 + 3 + 4 --------- + n = 2 (n+1)
n
2) 12 + 22 + 32 + ---------- + n 2 = 6 (n+1) (2n+1)
3 3 3 3 n2
3) 1 + 2 + 3 + ----------- + n = (n+1)2
4
* {ÌH$moUr g§»`m :- XmoZ H«$_dma `oUmè`m Z¡g{J©H$ g§ñWoÀ`m JwUmH$mamMm AÜ`m© g§»`og {ÌH$moUr g§»`m Ago åhUVmV.
n (n 1)
{ÌH$moUr g§»`m = 2
* Xn = a+(n-1) d H«$_mZo _mÌ H$mhr \$aH$mZo g§»`m dmT>Uo.
n
* Sn = 2
[(2a+(n-1) d] H«$_mZo H$mhr \$aH$mZo g§»`m dmT>Uo Ë`mMr ~oarO.
n = EHy$U g§»`m
* {d^mÁ`VoMr H$gmoQ>r :-
1) 2 Zo ^mJ OmUmar g§»`m :- EH$H$ ñWmZr 0,2,4,6,8 `mn¡H$s H$moUVmhr A§H$ Agë`mg.
2) 3 Mr H$gmoQ>r :- g§»`oÀ`m gd© A§H$m§À`m ~oarOobm 3 Zo ^mJ {Xë`mg.
3) 4 Mr H$gmoQ>r :- eodQ>À`m XmoZ A§H$mg 4 Zo ^mJ Joë`mg qH$dm g§»`oÀ`m eodQ>r XmoZ eyÝ` Agë`mg.
4) 5 Mr H$gmoQ>r :- EH$H$ ñWmZr 5 qH$dm 0 Agë`mg.
5) 6 Mr H$gmoQ>r :- Á`m g§»`obm 2 d 3 Zo ^mJ Joë`mg.
6) 8 Mr H$gmoQ>r :- eodQ>À`m VrZ A§H$mg 8 Zo ^mJ qH$dm H$_rV H$_r VrZ eyÝ` Agë`mg .
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 458 `yW
npãbHo$eZ
7) 9 Mr H$gmoQ>r:- g§»`oVrb gd© A§H$mÀ`m ~oaOog 9 Zo ^mJ Joë`mg.
gamgar :-
g§»`oMr ~oarO
1) n ......... gamgar = n (EHy$U g§»`m)
n{hbr g§»`m + eodQ>Mr g§»`m
2) n H«$_e : g§»`mMr gamgar =
2
n{hbr g§»`m x eod QMr
> g§»`m x n
3) n H«$_e : g§»`oMr ~oarO =
2
: n = EHy$U g§»`m
à_mU d ^mJrXmar :-
1) Zâ`mMo JwUmoÎma = ^m§S>dbm§Mo JwUmoÎma x _wXVrMo JwUmoÎma
2) ^m§S>dbm§Mo JwUmoÎma = Zâ`mMo JwUmoÎma _wXVrMo JwUmoÎma
3) _wXVrMoo JwUmoÎma = Zâ`mMo JwUmoÎma ^m§S>dbmMo JwUmoÎma
4) (Zâ`mMo JwUmoÎma)1 =
(^m§S>dcmMo JwUmoÎma x _wXVrMo JwUmoÎma)1
(Zâ`mMo JwUmoÎma)2 (^m§S>dcmMo JwUmoÎma x _wXVrMo JwUmoÎma)2
doJ - doi - A§Va :-
1) 1 km = 1000 meters
2) 1 hr = 3600 sec.
1000 5
3) km/hr = 3600
= 18
m/s
bm§~r (meter)
4) doi (sec) = doJ (m/s)
JmS>rMr bm§~r 18
4) JmS>rMr doi = x
Vmer doJ 5
JmS>rMr bm§~r 18
5) JmS>rMm doJ = x
JmS>rMm doi 5
5
6) JmS>rMr bm§~r = JmS>rMm doJ x JmS>rMr doi x
18
5
8) JmS>rMr bm§~r + nwbm§Mr bm§~r = Vmer doJ x doi x 18
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 459 `yW
npãbHo$eZ
doioVrb \$aH$ x n{hbm JmS>r(doJ) 18
9) ^oQ>Ê`mg bmJUma doi = x
doJmVrb \$aH$ 5
(g_mZ {Xem)
EHy$U A§Va
10) ^oQ>Ê`mg bmJUma doi =
XmoZ JmS>çm§À`m doJmMr ~oarO
(Ag_mZ {Xem)
T1 V2 T1 d1
11) ( dis tan ce Cons tan t ) 12) T ( Velocity Cons tan t )
T2 V1 2 d2
V1 d2
13) V
d1
(Time Cons tan t )
2
JwUmoÎma d à_mU :-
A C
AD : BC
B D
H$m_- H$mi - doJ :-
1) EH$ _mUyg VrZ {XdgmV EH$ H$m_ nyU© H$aVmo Va Vmo
1
EH$ {XdgmV= 3
H$m_ H$aVmo.
1
= nyU© H$m_
2) A EH$ H$m_ a {XdgmV nyU© H$aVmo Am{U B Vo H$m_ b {XdgmV nyU© H$aVmo, Va A d B XmoKm§Zr EH$Ì H$m_ Ho$bo Va
:
ab
A+B = a b day
1
3) EH$ {XdgmVrb H$m_ = nyU© H$m_
1
4) nyU© H$m_ = EH$ {XdgmVrb H$m_
nmÊ`mMr Q>mH$s - Zi :-
1
1) Q>mH$s nyU© ^aÊ`mg qH$dm [aH$m_r hmoÊ`mg bmJUma doi 1 Vmg = t or t
(+) = ^aÊ`mgmR>r
(-) = [aH$m_r hmoÊ`mgmR>r
2) EH$ Q>mH$s ^aÊ`mg EH$m Zimbm t1 doi bmJVmo Va Xþgè`m Zimbm t2 doi bmJVmo Va XmoÝhr ZimZo EH$Ì Q>mH$s ^aÊ`mg
{H$Vr doi bmJob.
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 460 `yW
npãbHo$eZ
1 1
doi =
t1 t 2
t1 + t2
=
t1 x t2
3) EH$ Q>mH$s ^aÊ`mg EH$m Zimbm t1 doi bmJVmo Va Xþgè`m ZimZo [aH$m_r H$aÊ`mg t2 doi bmJVmo, Oa XmoÝhr Zi
EH$mM doiobm Mmby Ho$bo Va Vr Q>mH$s {H$Vr doimV [aH$m_r hmoB©Z-
1 1
doi =
t1 t 2
t 2 t1
= t1 t 2
eoH$S>odmar :-
1) AnyUmªH$ g§»`obm 100 Zo JwUë`mg Ë`mg eoH$S>odmar (%) Ago åhUVmV.
x
7) Oa EImXr g§»`m A Zo dmT>Vo Va Vr B nojm {H$Vr x% OmñV AgVo.= 100 x
100
Z\$m - VmoQ>m :-
1) Z\$m = {dH«$r qH$_V - IaoXr qH$_V
2) VmoQ>m = IaoXr qH$_V - {dH«$s qH$_V
Z\$m
3) eoH$S>m Z\$m = x 100
IaoXr qH$_V
VmoQ>m
4) eoH$S>m VmoQ>m = x 100
IaoXr qH$_V
gai ì`mO :-
P R T
1) gai ì`mO (S.I) = 100
P = _wÔb
R = ì`mO % Xa df©
T = doi
100 S.I
4) doi (T) = RT
7) RT = 100 (N-1)
MH«$dmT> ì`mO :-
n
R
1) amg (Amount) = p 1 ...... ( 1 df©)
100
2n
R/2
2) A = p 1 ...... ( 6 _{hÝ`mgmR>r)
100
4n
R/4
3) A = p 1 ...... ( 3 _{hÝ`mgmR>r)
100
R R R
A p 1 1 1 2 1 3
100 100 100
5) AmOMo _yë` (present Worth) H$mT>m`Mo Agoc d EH$ qH$_V (X) n dfm©gmR>r {Xcocr Agoc Va.
X
P .W
R n
(1 )
100
KS>çmi :-
1) XmoÝhr H$mQ>o EH$_oH$m§da `oVmV (Concident)
a) Xa VmgmV - 1 doim
b) 12 VmgmV - 11 doim
c) 24 VmgmV - 22 doim
d) H$moZ - 00
e) {_[ZQ>mVrb \$aH$ - 0 min
2) XmoÝhr H$mQ>o> gai aofoV `oVmV
a) Xa VmgmV - 1 doim
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 463 `yW
npãbHo$eZ
b) 12 VmgmV - 11 doim
c) 24 VmgmV - 22 doim
d) H$moZ - 1800
e) {_[ZQ>mVrb \$aH$ - 30 mins.
{XZX{e©H$m :-
1) 1 gmYmaU df© = 365 {Xdg
2) brn df© = 366 {Xdg
3) 1 df© (gmYmaU) = 52 AmR>dS>o + 1 {Xdg
1 df© (brn) = 52 AmR>dS>o + 2 {Xdg
4) 30 {Xdg = 4 AmR>dS>o + 2 {Xdg
31 {Xdg = 4 AmR>dS>o + 3 {Xdg
5) 100 df© = 5 {df_ {Xdg
200 df© = 3 {df_ {Xdg
300 df© = 1 {df_ {Xdg
400 df© = 0 {df_ {Xdg
6) 400 À`m nQ>rV AgUmao d eodQ>r XmoZ eyÝ` Agë`mg Ë`mg 400 Zo Oa ^mJ OmV Agë`mg Vo brn df© AgVo
{Xdg a{d gmo_ _§Ji ~wY Jwé ewH«$ e{Z
g_Om,
{df_ {Xdg g§»`m 0 1 2 3 4 5 6
{Xem :- A
CÎma
dm`ì` B©emÝ`
?
n{íM‘ nyd©
Z¡F$Ë` Am¾o` B C
X{jU
AC AB 2 BC 2
KZ
1) 1 2) 1 2 1
{déÕ ~mOwZo
6
{déÕ ~mOwZo
2 {déÕ ~mOwZo 3 2 4
1 3 {déÕ ~mOwZo
{déÕ ~mOwZo 4 3 5
3 2 5
{déÕ ~mOwZo 5 6
4 4 6
5
6
4) 1 1
{déÕ ~mOwZo
4
3) 1
{déÕ ~mOwZo
{déÕ ~mOwZo 2 3 2 6
2 3 4 1 5 {déÕ ~mOwZo
{déÕ ~mOwZo 4 3 5
5 2 4
{déÕ ~mOwZo
3 6 5 6
6
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 465 `yW
npãbHo$eZ
n n!
1) pr
( n r )!
n n!
2) Cr
(n r )! r!
g§^mì`Vm (Probability) :-
1) P(E) = P(A) + P(B) .............................. (Sum Rule)
p
O m n o p
(2) Z y
x
a m
n
a x y z
Geometry Formulas :-
1) Rectangle
2) Triangle
M
1
Area = bh
2
H
Perimeter = MN + NP + MP
N B P
3) CIRCLE
2
Area = r
R
Circumference = 2r
4) PARALLELOGRAM
D G Area = b h
h Perimeter = DE EF FGGD
b
E F
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 467 `yW
npãbHo$eZ
5) RHOMBUS
Area = b h
h
Perimeter = 4b
6) Square
Area = L2
Perimeter = 4L
Volume :-
1) CUBE
Volume = a3
a
2) RECTANGULAR PRISM
Volume = l w h
h
w
l
amÁ`godm nyd© narjm gm_mÝ` AÜ``Z nona-2 468 `yW
npãbHo$eZ
3) CYLINDER
r
2
Volume = r h
4) CONE
1 2
Volume = 3
r h
h
gXa nwñVH$m_Ü`o Vwåhmbm H$mhr ÌwQ>r AmT>ië`mg Amåhmbm H$idmdo. Ë`mMo Amåhr ñdmJVM
H$ê$ d nwT>o `oUmè`m Amd¥Îmr_Ü`o Pmboë`m MwH$m§Mr {ZpíMVM gwYmaUm H$ê$. `m nwñVH$mV gd© _m{hVr AMyH$
XoÊ`mMm à`ËZ Ho$bobm Amho. Var ÌwQ>r ZOa MwH$sZo am{hë`m Agë`mg nwñVH$mVrb H$moUË`mhr _m{hVrg
g§nmXH$, boIH$, àH$meH$, _wÐH$, {dVaH$ H$moUË`mhr n[apñWVrV O~m~Xma amhUma ZmhrV.
g§nH©$ : 9021873006