Sunteți pe pagina 1din 20

QUARTIQUE DE JULES VERNE

Exercice
Soient C le cercle de centre I( a, b ) et de rayon r, C' le cercle de centre J( c, d ) et de
rayon R et A un point de C. On demande le lieu du point de rencontre de la tangente
en A à C avec la polaire de A par rapport au cercle C'.
La courbe obtenue est appelée la quartique de Jules Verne.
Solution
> restart;
La polaire de A par rapport à C' est définie par l'équation i.e.
> eqn1 := (a+r*cos(t)-c)*(x-c)+(b+r*sin(t)-d)*(y-d)=R^2;
eqn1 := ( a + r cos( t ) − c ) ( x − c ) + ( b + r sin ( t ) − d ) ( y − d ) = R2

La tangente en A à C a pour équation , i.e.


> eqn2 := (x-a-r*cos(t))*(r*cos(t))+(y-b-r*sin(t))*(r*sin
(t))=0;
eqn2 := ( x − a − r cos( t ) ) r cos( t ) + ( y − b − r sin ( t ) ) r sin ( t ) = 0

On calcule les coordonnées du point de rencontre, point générateur de la courbe


> solve( {eqn1, eqn2}, {x, y} );
{ x = − ( b cos( t ) a + sin ( t ) b2 + b r − d cos( t ) a − 2 b d sin ( t ) − d r + r sin ( t ) cos( t ) a
+ r sin ( t )2 b + r 2 sin ( t ) − a c sin ( t ) − r cos( t ) c sin ( t ) + c2 sin ( t ) − r sin ( t )2 d
+ d 2 sin ( t ) − R2 sin ( t ) )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) ), y = ( −2 r c
+ 2 r a − r a sin ( t )2 + r c sin ( t )2 − cos( t ) b d + cos( t ) r sin ( t ) b − 2 cos( t ) a c

− cos( t ) r sin ( t ) d + cos( t ) r 2 + cos( t ) c 2 + cos( t ) d 2 − cos( t ) R2 + cos( t ) a 2


+ sin ( t ) b a − sin ( t ) b c )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) ) }

> x(t):=-(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
x( t ) := − ( b cos( t ) a + sin ( t ) b2 + b r − d cos( t ) a − 2 b d sin ( t ) − d r + r sin ( t ) cos( t ) a
+ r sin ( t )2 b + r 2 sin ( t ) − a c sin ( t ) − r cos( t ) c sin ( t ) + c2 sin ( t ) − r sin ( t )2 d
+ d 2 sin ( t ) − R2 sin ( t ) )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
y( t ) := ( −2 r c + 2 r a − r a sin ( t )2 + r c sin ( t )2 − cos( t ) b d + cos( t ) r sin ( t ) b
− 2 cos( t ) a c − cos( t ) r sin ( t ) d + cos( t ) r 2 + cos( t ) c2 + cos( t ) d 2 − cos( t ) R2
+ cos( t ) a 2 + sin ( t ) b a − sin ( t ) b c )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) )

On attribue des valeurs aux constantes


> a:=0;
a := 0

> b:=0;
b := 0

> c:=3;
c := 3

> d:=1;
d := 1

> r:=2;
r := 2

> R:=3;
R := 3

> x(t):=-(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
−2 + 5 sin ( t ) − 6 cos( t ) sin ( t ) − 2 sin ( t )2
x( t ) := −
cos( t ) − 3 sin ( t )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
−12 + 6 sin ( t )2 − 2 cos( t ) sin ( t ) + 5 cos( t )
y( t ) :=
cos( t ) − 3 sin ( t )

On trace la courbe
> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-3..8,y=-
8..8,scaling=constrained,color=black,thickness=3);
On change les valeurs des constantes
> restart;
> a:=-1;
a := -1

> b:=0;
b := 0

> c:=1;
c := 1

> d:=1;
d := 1

> r:=1;
r := 1

> R:=-1+5^(1/2);
R := −1 + 5

> x(t):=(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
−1 + cos( t ) − 2 sin ( t ) cos( t ) + 4 sin ( t ) − sin ( t )2 − ( −1 + 5 )2 sin ( t )
x( t ) :=
cos( t ) − 2 sin ( t )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
6 cos( t ) − 4 − cos( t ) ( −1 + 5 )2 + 2 sin ( t )2 − sin ( t ) cos( t )
y( t ) :=
cos( t ) − 2 sin ( t )

> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-4.5..2,y=-
4..6.5,scaling=constrained,color=black,thickness=3);

>
On change encore les valeurs des constantes
> restart;
> a:=2;
a := 2

> b:=-3;
b := -3

> c:=-1;
c := -1

> d:=5;
d := 5

> r:=2;
r := 2

> R:=2;
R := 2

> x(t):=(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
−16 cos( t ) + 67 sin ( t ) − 16 + 6 sin ( t ) cos( t ) − 16 sin ( t )2
x( t ) :=
8 cos( t ) + 3 sin ( t )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
49 cos( t ) + 12 − 9 sin ( t ) − 6 sin ( t )2 − 16 sin ( t ) cos( t )
y( t ) :=
8 cos( t ) + 3 sin ( t )

> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-10..12,y=-
2..12,scaling=constrained,color=black,thickness=3);
>
Note
La courbe définie ci-dessus est plus générale que la vraie courbe de Jules Verne,
solution de l'Exercice suivant, cité en exergue dans l'introduction du livre Spinning
tops (Cambridge University Press 1996) de Michèle Audin :
" On donne deux circonférences O et O'. D'un point A pris sur O on mène les tangentes
à O' ; on joint les points de contact de ces tangentes ; on mène la tangente en A à la
circonférence O. On demande le lieu du point d'intersection de cette tangente avec la
corde des contacts de la circonférence O'."
JULES VERNE, Paris au vingtième siècle. Hachette, le cherche - midi éditeur 1994.
Pour la vraie courbe de Jules Verne, on doit donc ajouter la relation aux
deux équations précédentes.
La courbe est vide si IJ < R - r, i.e. r < R et ( a − c ) + ( b − d ) < ( R − r ) et est
2 2 2

réduite à la tangente commune lorsque le cercle C est tangent intérieurement à C', i.e.
lorsque r < R et ( a − c ) + ( b − d ) = ( R − r ) .
2 2 2

>

QUARTIQUE SOEUR DE JULES VERNE


Exercice
Soient C le cercle de centre I( a, b ) et de rayon r, A un point variable de C et J( c, d )
un point fixe du plan. L'ensemble des points de rencontre de la tangente en A à C
avec la polaire de J par rapport au cercle C' de centre A et de rayon R sera appelé
la quartique soeur de Jules Verne en raison de la ressemblance de sa définition à
celle de la quartique de Jules Verne.
Solution
> restart;
La polaire de J par rapport à C' est définie par l'équation i.e.
> eqn1 := (c-a-r*cos(t))*(x-a-r*cos(t))+(d-b-r*sin(t))*(y-
b-r*sin(t))=R^2;
eqn1 := ( c − a − r cos( t ) ) ( x − a − r cos( t ) ) + ( d − b − r sin ( t ) ) ( y − b − r sin ( t ) ) = R2

La tangente en A à C a pour équation , i.e.


> eqn2 := (x-a-r*cos(t))*(r*cos(t))+(y-b-r*sin(t))*(r*sin
(t))=0;
eqn2 := ( x − a − r cos( t ) ) r cos( t ) + ( y − b − r sin ( t ) ) r sin ( t ) = 0

On calcule les coordonnées du point de rencontre, point générateur de la courbe


> solve( {eqn1, eqn2}, {x, y} );
{ x = ( −d r + r b + d r sin ( t )2 − r sin ( t )2 b + c a sin ( t ) + b cos( t ) a − d cos( t ) a
+ c r cos( t ) sin ( t ) − r cos( t ) a sin ( t ) − a 2 sin ( t ) + R2 sin ( t ) )/(
b cos( t ) + c sin ( t ) − a sin ( t ) − d cos( t ) ), y = ( −cos( t ) d r sin ( t ) + cos( t ) r sin ( t ) b
+ c r sin ( t )2 − r a sin ( t )2 − cos( t ) R2 + b2 cos( t ) + sin ( t ) b c − sin ( t ) b a − b d cos( t )

)/( b cos( t ) + c sin ( t ) − a sin ( t ) − d cos( t ) ) }

> x(t):=-(-d*r+r*b+c*r*cos(t)*sin(t)-r*cos(t)*a*sin(t)
+d*r*sin(t)^2-r*sin(t)^2*b+c*a*sin(t)-d*cos(t)*a+b*cos(t)
*a-a^2*sin(t)+R^2*sin(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-
b*cos(t));
x( t ) := − ( −d r + r b + d r sin ( t )2 − r sin ( t )2 b + c a sin ( t ) + b cos( t ) a − d cos( t ) a
+ c r cos( t ) sin ( t ) − r cos( t ) a sin ( t ) − a 2 sin ( t ) + R2 sin ( t ) )/(
a sin ( t ) + d cos( t ) − c sin ( t ) − b cos( t ) )

> y(t):=(-c*r*sin(t)^2+r*a*sin(t)^2+cos(t)*d*r*sin(t)-cos
(t)*r*sin(t)*b+cos(t)*R^2+sin(t)*b*a+b*d*cos(t)-sin(t)
*b*c-b^2*cos(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-b*cos(t));
y( t ) := ( −c r sin ( t )2 + r a sin ( t )2 + cos( t ) d r sin ( t ) − cos( t ) r sin ( t ) b + cos( t ) R2
+ sin ( t ) b a + b d cos( t ) − sin ( t ) b c − b2 cos( t ) )/(
a sin ( t ) + d cos( t ) − c sin ( t ) − b cos( t ) )

On attribue des valeurs aux constantes


> a:=0;
a := 0
> b:=0;
b := 0

> c:=3;
c := 3

> d:=1;
d := 1

> r:=2;
r := 2

> R:=3;
R := 3

> x(t):=-(-d*r+r*b+c*r*cos(t)*sin(t)-r*cos(t)*a*sin(t)
+d*r*sin(t)^2-r*sin(t)^2*b+c*a*sin(t)-d*cos(t)*a+b*cos(t)
*a-a^2*sin(t)+R^2*sin(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-
b*cos(t));
−2 + 2 sin ( t )2 + 6 cos( t ) sin ( t ) + 9 sin ( t )
x( t ) := −
cos( t ) − 3 sin ( t )

> y(t):=(-c*r*sin(t)^2+r*a*sin(t)^2+cos(t)*d*r*sin(t)-cos
(t)*r*sin(t)*b+cos(t)*R^2+sin(t)*b*a+b*d*cos(t)-sin(t)
*b*c-b^2*cos(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-b*cos(t));
−6 sin ( t )2 + 2 cos( t ) sin ( t ) + 9 cos( t )
y( t ) :=
cos( t ) − 3 sin ( t )

On trace la courbe
> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-3..8,y=-
8..8,scaling=constrained,color=black,thickness=3);
On change les valeurs des constantes
> restart;
> a:=-2;
a := -2

> b:=2;
b := 2

> c:=1;
c := 1

> d:=1;
d := 1

> r:=4;
r := 4

> R:=2;
R := 2

> x(t):=-(-d*r+r*b+c*r*cos(t)*sin(t)-r*cos(t)*a*sin(t)
+d*r*sin(t)^2-r*sin(t)^2*b+c*a*sin(t)-d*cos(t)*a+b*cos(t)
*a-a^2*sin(t)+R^2*sin(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-
b*cos(t));
4 + 12 cos( t ) sin ( t ) − 4 sin ( t )2 − 2 sin ( t ) − 2 cos( t )
x( t ) := −
−3 sin ( t ) − cos( t )

> y(t):=(-c*r*sin(t)^2+r*a*sin(t)^2+cos(t)*d*r*sin(t)-cos
(t)*r*sin(t)*b+cos(t)*R^2+sin(t)*b*a+b*d*cos(t)-sin(t)
*b*c-b^2*cos(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-b*cos(t));
−12 sin ( t )2 − 4 cos( t ) sin ( t ) + 2 cos( t ) − 6 sin ( t )
y( t ) :=
−3 sin ( t ) − cos( t )

On trace la courbe
> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-8..7,y=-
6..12,scaling=constrained,color=black, thickness=3);

>
>
QUARTIQUE DE JULES VERNE
Exercice
Soient C le cercle de centre I( a, b ) et de rayon r, C' le cercle de centre J( c, d ) et de
rayon R et A un point de C. On demande le lieu du point de rencontre de la tangente
en A à C avec la polaire de A par rapport au cercle C'.
La courbe obtenue est appelée la quartique de Jules Verne.
Solution
> restart;
La polaire de A par rapport à C' est définie par l'équation i.e.
> eqn1 := (a+r*cos(t)-c)*(x-c)+(b+r*sin(t)-d)*(y-d)=R^2;
eqn1 := ( a + r cos( t ) − c ) ( x − c ) + ( b + r sin ( t ) − d ) ( y − d ) = R2

La tangente en A à C a pour équation , i.e.


> eqn2 := (x-a-r*cos(t))*(r*cos(t))+(y-b-r*sin(t))*(r*sin
(t))=0;
eqn2 := ( x − a − r cos( t ) ) r cos( t ) + ( y − b − r sin ( t ) ) r sin ( t ) = 0

On calcule les coordonnées du point de rencontre, point générateur de la courbe


> solve( {eqn1, eqn2}, {x, y} );
{ x = − ( b cos( t ) a + sin ( t ) b2 + b r − d cos( t ) a − 2 b d sin ( t ) − d r + r sin ( t ) cos( t ) a
+ r sin ( t )2 b + r 2 sin ( t ) − a c sin ( t ) − r cos( t ) c sin ( t ) + c2 sin ( t ) − r sin ( t )2 d
+ d 2 sin ( t ) − R2 sin ( t ) )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) ), y = ( −2 r c
+ 2 r a − r a sin ( t )2 + r c sin ( t )2 − cos( t ) b d + cos( t ) r sin ( t ) b − 2 cos( t ) a c

− cos( t ) r sin ( t ) d + cos( t ) r 2 + cos( t ) c 2 + cos( t ) d 2 − cos( t ) R2 + cos( t ) a 2


+ sin ( t ) b a − sin ( t ) b c )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) ) }

> x(t):=-(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
x( t ) := − ( b cos( t ) a + sin ( t ) b2 + b r − d cos( t ) a − 2 b d sin ( t ) − d r + r sin ( t ) cos( t ) a
+ r sin ( t )2 b + r 2 sin ( t ) − a c sin ( t ) − r cos( t ) c sin ( t ) + c2 sin ( t ) − r sin ( t )2 d
+ d 2 sin ( t ) − R2 sin ( t ) )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
y( t ) := ( −2 r c + 2 r a − r a sin ( t )2 + r c sin ( t )2 − cos( t ) b d + cos( t ) r sin ( t ) b
− 2 cos( t ) a c − cos( t ) r sin ( t ) d + cos( t ) r 2 + cos( t ) c2 + cos( t ) d 2 − cos( t ) R2
+ cos( t ) a 2 + sin ( t ) b a − sin ( t ) b c )/( −b cos( t ) + d cos( t ) + sin ( t ) a − c sin ( t ) )

On attribue des valeurs aux constantes


> a:=0;
a := 0

> b:=0;
b := 0

> c:=3;
c := 3

> d:=1;
d := 1

> r:=2;
r := 2

> R:=3;
R := 3

> x(t):=-(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
−2 + 5 sin ( t ) − 6 cos( t ) sin ( t ) − 2 sin ( t )2
x( t ) := −
cos( t ) − 3 sin ( t )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
−12 + 6 sin ( t )2 − 2 cos( t ) sin ( t ) + 5 cos( t )
y( t ) :=
cos( t ) − 3 sin ( t )

On trace la courbe
> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-3..8,y=-
8..8,scaling=constrained,color=black,thickness=3);
On change les valeurs des constantes
> restart;
> a:=-1;
a := -1

> b:=0;
b := 0

> c:=1;
c := 1

> d:=1;
d := 1

> r:=1;
r := 1

> R:=-1+5^(1/2);
R := −1 + 5

> x(t):=(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
−1 + cos( t ) − 2 sin ( t ) cos( t ) + 4 sin ( t ) − sin ( t )2 − ( −1 + 5 )2 sin ( t )
x( t ) :=
cos( t ) − 2 sin ( t )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
6 cos( t ) − 4 − cos( t ) ( −1 + 5 )2 + 2 sin ( t )2 − sin ( t ) cos( t )
y( t ) :=
cos( t ) − 2 sin ( t )

> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-4.5..2,y=-
4..6.5,scaling=constrained,color=black,thickness=3);

>
On change encore les valeurs des constantes
> restart;
> a:=2;
a := 2

> b:=-3;
b := -3

> c:=-1;
c := -1

> d:=5;
d := 5

> r:=2;
r := 2

> R:=2;
R := 2

> x(t):=(b*cos(t)*a+sin(t)*b^2+b*r-d*cos(t)*a-2*b*d*sin
(t)-d*r+r*sin(t)*cos(t)*a+r*sin(t)^2*b+r^2*sin(t)-a*c*sin
(t)-r*cos(t)*c*sin(t)+c^2*sin(t)-r*sin(t)^2*d+d^2*sin(t)-
R^2*sin(t))/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin(t));
−16 cos( t ) + 67 sin ( t ) − 16 + 6 sin ( t ) cos( t ) − 16 sin ( t )2
x( t ) :=
8 cos( t ) + 3 sin ( t )

> y(t):=(cos(t)*c^2+2*r*a-2*r*c+cos(t)*r^2+cos(t)*d^2-cos
(t)*R^2+cos(t)*a^2+sin(t)*b*a-sin(t)*b*c-r*a*sin(t)^2
+r*c*sin(t)^2-cos(t)*b*d+cos(t)*r*sin(t)*b-2*cos(t)*a*c-
cos(t)*r*sin(t)*d)/(-b*cos(t)+d*cos(t)+a*sin(t)-c*sin
(t));
49 cos( t ) + 12 − 9 sin ( t ) − 6 sin ( t )2 − 16 sin ( t ) cos( t )
y( t ) :=
8 cos( t ) + 3 sin ( t )

> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-10..12,y=-
2..12,scaling=constrained,color=black,thickness=3);
>
Note
La courbe définie ci-dessus est plus générale que la vraie courbe de Jules Verne,
solution de l'Exercice suivant, cité en exergue dans l'introduction du livre Spinning
tops (Cambridge University Press 1996) de Michèle Audin :
" On donne deux circonférences O et O'. D'un point A pris sur O on mène les tangentes
à O' ; on joint les points de contact de ces tangentes ; on mène la tangente en A à la
circonférence O. On demande le lieu du point d'intersection de cette tangente avec la
corde des contacts de la circonférence O'."
JULES VERNE, Paris au vingtième siècle. Hachette, le cherche - midi éditeur 1994.
Pour la vraie courbe de Jules Verne, on doit donc ajouter la relation aux
deux équations précédentes.
La courbe est vide si IJ < R - r, i.e. r < R et ( a − c ) + ( b − d ) < ( R − r ) et est
2 2 2

réduite à la tangente commune lorsque le cercle C est tangent intérieurement à C', i.e.
lorsque r < R et ( a − c ) + ( b − d ) = ( R − r ) .
2 2 2

>

QUARTIQUE SOEUR DE JULES VERNE


Exercice
Soient C le cercle de centre I( a, b ) et de rayon r, A un point variable de C et J( c, d )
un point fixe du plan. L'ensemble des points de rencontre de la tangente en A à C
avec la polaire de J par rapport au cercle C' de centre A et de rayon R sera appelé
la quartique soeur de Jules Verne en raison de la ressemblance de sa définition à
celle de la quartique de Jules Verne.
Solution
> restart;
La polaire de J par rapport à C' est définie par l'équation i.e.
> eqn1 := (c-a-r*cos(t))*(x-a-r*cos(t))+(d-b-r*sin(t))*(y-
b-r*sin(t))=R^2;
eqn1 := ( c − a − r cos( t ) ) ( x − a − r cos( t ) ) + ( d − b − r sin ( t ) ) ( y − b − r sin ( t ) ) = R2

La tangente en A à C a pour équation , i.e.


> eqn2 := (x-a-r*cos(t))*(r*cos(t))+(y-b-r*sin(t))*(r*sin
(t))=0;
eqn2 := ( x − a − r cos( t ) ) r cos( t ) + ( y − b − r sin ( t ) ) r sin ( t ) = 0

On calcule les coordonnées du point de rencontre, point générateur de la courbe


> solve( {eqn1, eqn2}, {x, y} );
{ x = ( −d r + r b + d r sin ( t )2 − r sin ( t )2 b + c a sin ( t ) + b cos( t ) a − d cos( t ) a
+ c r cos( t ) sin ( t ) − r cos( t ) a sin ( t ) − a 2 sin ( t ) + R2 sin ( t ) )/(
b cos( t ) + c sin ( t ) − a sin ( t ) − d cos( t ) ), y = ( −cos( t ) d r sin ( t ) + cos( t ) r sin ( t ) b
+ c r sin ( t )2 − r a sin ( t )2 − cos( t ) R2 + b2 cos( t ) + sin ( t ) b c − sin ( t ) b a − b d cos( t )

)/( b cos( t ) + c sin ( t ) − a sin ( t ) − d cos( t ) ) }

> x(t):=-(-d*r+r*b+c*r*cos(t)*sin(t)-r*cos(t)*a*sin(t)
+d*r*sin(t)^2-r*sin(t)^2*b+c*a*sin(t)-d*cos(t)*a+b*cos(t)
*a-a^2*sin(t)+R^2*sin(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-
b*cos(t));
x( t ) := − ( −d r + r b + d r sin ( t )2 − r sin ( t )2 b + c a sin ( t ) + b cos( t ) a − d cos( t ) a
+ c r cos( t ) sin ( t ) − r cos( t ) a sin ( t ) − a 2 sin ( t ) + R2 sin ( t ) )/(
a sin ( t ) + d cos( t ) − c sin ( t ) − b cos( t ) )

> y(t):=(-c*r*sin(t)^2+r*a*sin(t)^2+cos(t)*d*r*sin(t)-cos
(t)*r*sin(t)*b+cos(t)*R^2+sin(t)*b*a+b*d*cos(t)-sin(t)
*b*c-b^2*cos(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-b*cos(t));
y( t ) := ( −c r sin ( t )2 + r a sin ( t )2 + cos( t ) d r sin ( t ) − cos( t ) r sin ( t ) b + cos( t ) R2
+ sin ( t ) b a + b d cos( t ) − sin ( t ) b c − b2 cos( t ) )/(
a sin ( t ) + d cos( t ) − c sin ( t ) − b cos( t ) )

On attribue des valeurs aux constantes


> a:=0;
a := 0
> b:=0;
b := 0

> c:=3;
c := 3

> d:=1;
d := 1

> r:=2;
r := 2

> R:=3;
R := 3

> x(t):=-(-d*r+r*b+c*r*cos(t)*sin(t)-r*cos(t)*a*sin(t)
+d*r*sin(t)^2-r*sin(t)^2*b+c*a*sin(t)-d*cos(t)*a+b*cos(t)
*a-a^2*sin(t)+R^2*sin(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-
b*cos(t));
−2 + 2 sin ( t )2 + 6 cos( t ) sin ( t ) + 9 sin ( t )
x( t ) := −
cos( t ) − 3 sin ( t )

> y(t):=(-c*r*sin(t)^2+r*a*sin(t)^2+cos(t)*d*r*sin(t)-cos
(t)*r*sin(t)*b+cos(t)*R^2+sin(t)*b*a+b*d*cos(t)-sin(t)
*b*c-b^2*cos(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-b*cos(t));
−6 sin ( t )2 + 2 cos( t ) sin ( t ) + 9 cos( t )
y( t ) :=
cos( t ) − 3 sin ( t )

On trace la courbe
> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-3..8,y=-
8..8,scaling=constrained,color=black,thickness=3);
On change les valeurs des constantes
> restart;
> a:=-2;
a := -2

> b:=2;
b := 2

> c:=1;
c := 1

> d:=1;
d := 1

> r:=4;
r := 4

> R:=2;
R := 2

> x(t):=-(-d*r+r*b+c*r*cos(t)*sin(t)-r*cos(t)*a*sin(t)
+d*r*sin(t)^2-r*sin(t)^2*b+c*a*sin(t)-d*cos(t)*a+b*cos(t)
*a-a^2*sin(t)+R^2*sin(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-
b*cos(t));
4 + 12 cos( t ) sin ( t ) − 4 sin ( t )2 − 2 sin ( t ) − 2 cos( t )
x( t ) := −
−3 sin ( t ) − cos( t )

> y(t):=(-c*r*sin(t)^2+r*a*sin(t)^2+cos(t)*d*r*sin(t)-cos
(t)*r*sin(t)*b+cos(t)*R^2+sin(t)*b*a+b*d*cos(t)-sin(t)
*b*c-b^2*cos(t))/(a*sin(t)+d*cos(t)-c*sin(t)-b*cos(t));
−12 sin ( t )2 − 4 cos( t ) sin ( t ) + 2 cos( t ) − 6 sin ( t )
y( t ) :=
−3 sin ( t ) − cos( t )

On trace la courbe
> plot([x(t),y(t),t=-Pi..Pi],x=-8..7,y=-
6..12,scaling=constrained,color=black, thickness=3);

>
>

S-ar putea să vă placă și