ŠKOLA ZA EKONOMIJU I INFORMATIKU

LAN MREŽA
 Prijedor, maj 2019.

SADRŽAJ

1. UVOD..........................................................................................................................................1

2. LAN MREŽA..............................................................................................................................2

2.1. Istorijski razvoj računarskih mreža.......................................................................................3

2.2. Ciljevi pri projektovanju LAN mreže...................................................................................4

2.3. Topologija LAN mreža.........................................................................................................5

3. ULOGA I MJESTO LAN MREŽA.............................................................................................8

3.1. Primjena kompijuterskih mreža............................................................................................8

3.2. Zajedničko korištenje informacija........................................................................................9

3.3. Zajedničko korištenje hardvera i softvera..........................................................................10

4. STANDARDI LAN MREŽA....................................................................................................12

4.1. IEEE 802 standard za LAN mreže.....................................................................................12

4.2. IEEE standardi....................................................................................................................13

4.3. Najvažniji standardi............................................................................................................14

4.3.1. Standard 802.3.............................................................................................................14

5. AKTIVNA I PASIVNA MREŽNA OPREMA.........................................................................19

5.1. Aktivna mreža.....................................................................................................................19

5.1.1. Hub..............................................................................................................................21

5.1.2. Switch..........................................................................................................................21

5.1.3. Bridge..........................................................................................................................22

5.1.4. Router..........................................................................................................................23

5.1.5. Access point.................................................................................................................23

5.1.6. Gateway.......................................................................................................................24

5.2. Pasivna mreža.....................................................................................................................24

5.2.1. Ostala oprema pasivnih mreža.....................................................................................24

6. PROJEKTOVANJE LAN MREŽA..........................................................................................29

6.1. Instaliranje kablovskog sistema..........................................................................................29

6.2. Najčešće korištena topologija.............................................................................................33

6.3. Komunikacijski ormar........................................................................................................34

6.4. Skalabilnost........................................................................................................................37

6.4.1. Vertikalna skalabilnost................................................................................................37

6.4.2. Skalabilnost radne površine.........................................................................................37

7. ZAKLJUČAK............................................................................................................................39

8. LITERATURA..........................................................................................................................41
1. UVOD

Svjedoci smo vremena uspostavljanja globalnog telefonskog sistema, radija i televizije,

nastanka i spektakularnog razvoja računarske industrije i lansiranja telekomunikacijskih
satelita. Naša sposobnost prikupljanja, obrade i distribucije podataka svakim danom je
sve veća, ali još brže rastu zahtjevi za još složenijom obradom informacija. Iako je
kompijuterska industrija još uvijek mlada u usporedbi sa ostalim industrijama, kompjuteri
su zabilježili nevjerovatan napredak za kratko vrijeme. U početku su kompanije srednje
veličine ili univerziteti mogli imati jedan do dva kompjutera, dok su velike institucije
imale najviše nekoliko komada. Pomisao da će za dvadesetak godina kompjuteri iste
snage biti veličine poštanske marke i proizvoditi se u milijonskim serijama bila je čista
naučna fantastika. Ujedinjenje kompjutera s komunikacijama imalo je snažan efekt na
organizaciju kompjuterskih sistema. Ideja „Kompjuterskog centra“ – prostorije sa
velikim kompjuterom u koju korisnici donose svoje podatke na obradu – potpuno je
prevaziđena. Stari model po kojem je jedan kompjuter zadovoljavao sve potrebe
organizacije, zamijenjen je modelom u kome posao obavlja veći broj zasebnih, ali
međusobno povezanih kompjutera. Takvi sistemi su nazvani kompjuterske mreže.
Principi projektovanja jedne od takvih mreža, LAN mreža (Local Area Network), tema
je ovog rada.

Kada posmatramo savremene kompjuterske mreže, ono što bi se svakako na prvi pogled
primijetilo jest neki izvjestan broj kompjutera, koji su nekako povezani - organizovani.
Naravno, organizacija tog manjeg ili većeg skupa kompjutera može da bude veoma
jednostavna, ali ukoliko postoji potreba može da bude itekako složena i kompleksna.
LAN mreža (Local Area Network) u daljem tekstu LAN, u najslobodnijem prevodu
generalno predstavlja povezivanje kompjutera između njih, npr. lokalnu mrežu u
preduzeću, u Internet kafiću. Povezivanjem kompjutera u LAN mrežu možemo mnogo
racionalnije i bolje koristiti sami kompjuter kao i ostali hardver koji je na njima povezan,
npr: printere, skenere, uređaje za backup podataka i dr.
2. LAN MREŽA

LAN je računarska mreža koju upotrebljava jedna organizacija na bližem rastojanju, što joj
omogućuje dijeljenje podataka i izvora ili veza kompjuterske opreme koja omogućuje
jednostavan, učinkovit i jeftin način razmjene podataka među korisnicima, kao i upotrebu
raspoloživih priključnih jedinica.

Local Area Network (mreža lokalnog područja; lokalne računalne mreže ili skraćeno – LAN)
mreže su napravljene zbog potrebe za što većom brzinom i efikasnijom razmjenom i
raspodjelom podataka i kompijuterskih podataka unutar neke firme ili korporacije1. Glavni
razlog zbog čega su se LAN mreže razvile je – njihova isplativost.

Motivacija za izgradnju lokalnih mreža su sljedeće:

 dostupnost informacija,
 dijeljenje resursa,
 pojednostavljivanje komunikacije.

LAN mreža treba izvršavati sledeće zadatke:2

 osigurava komunikaciju koja je pouzdana, efikasna od jedne aplikacije do druge,

 automatski otkriva i ispravlja oštećenje podataka, gubitak podataka, dupliranje podataka i
promjenu redoslijeda isporuke podataka,
 automatski pronalazi optimalan put od predajnika do prijemnika.

LAN mreža je obično privatno vlasništvo. Dužina LAN mreže može iznositi i do nekoliko
kilometara. LAN mreža ima nekoliko prednosti kao što su:

 ograničeno najveće vrijeme kašnjenja poruke,

 brzine prenosa 10,100, 1000 Mb/s, ili više,
 malo kašnjenje,
 velika pouzdanost,
 zahtijevaju algoritme pristupa prenosnom mediju.
1
Soleša, D.,Carić, M. (2016), INFORMACIONE I KOMUNIKCIONE TEHNOLOGIJE, Univerzitet privredna
akademija Fakultet za ekonomiju i inženjerski menadžment, Novi Sad
2
http://www.etstuzla.edu.ba/biblioteka/informatika/mreze.pdf
2.1. Istorijski razvoj računarskih mreža

Pod kompjuterskom mrežom podrazumijevamo skup međusobno povezanih, ali autonomnih

kompjutera. Pod pojmom autonomni kompjuter podrazumjevamo da nema master – slave (odnos
gospodar – sluga) kompjutera. Dva kompjutera su uvezana ako mogu razmjenjivati informacije.
Postoji više načina da se kompjuteri povežu u mrežu, kao na primjer: pomoću optičkih kablova,
koaksijalnih kablova, radio talasa, satelita, UTP kablova itd.

Tabela 1. Istorijski razvoj računarskih mreža

Prvo uspostavljanje mreže sa četiri čvora sa brzinama od 50 kbps se desilo 1969 godine. Veza je
bila omogućena pomoću telefonske linije i trebalo je prenijeti poruku LOGWIN. Poruka
LOGWIN je trebala biti prenijeta sa jednog na drugi kompijuter. Tom prilikom uspostavljena je
bila sljedeća komunikacija:3

 “Otkucali smo L na našem kompjuteru. Da li vidite L?“

 “ Da, vidimo L”,
 “Otkucali smo O. Da li vidite O?”,
 “Da, vidimo O”,
 “Zatim smo otkucali G i veza je pukla”.

2.2. Ciljevi pri projektovanju LAN mreže

Osnovna funkcija lokalne mreže je prenos podataka velikim brzinama na malim udaljenostima.
Prohodnost komunikacijskog kanala lokalne mreže mjerljiva je sa propusnošću sabirnica ličnih
kompjutera. To znači da korisnik može preko lokalne mreže dohvatiti podatke sa udaljenog
kompjutera istom brzinom kao i sa diska vlastitog kompjutera. Umrežavanjem kompjutera dobija
se mogućnost dijeljenja zajedničkih resursa npr, više korisnika radi sa istom bazom podataka ili
više korisnika šalje dokumente na zajednički printer, također se koriste mogućnosti
komunikacije putem elektronske pošte, razmjena datoteka sa podacima, arhiviranje itd.

Najvažniji ciljevi pri projektovanju lokalne mreže su:

3
http://web.studenti.math.hr/~manger/mr/MrezeRacunala-06.pdf
  Velika brzina prenosa. Kapacitet i brzina komunikacionog kanala moraju biti usporedivi
sa brzinom i kapacitetom sabirnice kompjutera, da bi se zadovoljili zahtjevi korisnika za
brzim prenosom velikih količina informacija.
 Pouzdanost i održavanje. Komponente lokalne mreže moraju biti pouzdane, tako da su
kvarovi rijetki. U slučaju kvara pojedine komponente u mreži ostatak mreže mora ostati
netaknut. Održavanje treba biti riješeno tako da izaziva minimalno prekidanje rada
mreže.
 Niska cijena. Velika prednost u lokalnim mrežama je upravo relativno niska cijena
mrežne opreme. S tim što treba voditi računa da se ne štedi na opremi kao što su patch
kablovi kao i moduli za spajanje kompjutera u mrežu, pošto su oni veoma bitni kod rada
mreže. Zbog toga je dobro koristiti opremu od najboljih svjetskih proizvođača.
 Kompatibilnost. Kompatibilnost omogućuje nabavku uređaja od različitih proizvođača,
sa čim se dobija bolji izbor u pogledu odnosa cijene i postavki.
 Fleksibilnost i proširivost. Mreža mora omogućiti dodavanje i premještanje uređaja.
Prenosni medij mora biti postavljen tako da je lako dostupan radi priključivanja uređaja.
 Jednostavnost. Lokalna mreža mora biti jednostavna za postavljanje, priključivanje
uređaja i upotrebu. Korisnici bi trebali moći iskoristiti sve mogućnosti mreže uz
minimum stručne osposobljenosti.
 Standardi. Kako bi se postigao univerzalni nivo komunikacija, proizvođači lokalnih
mreža moraju svoje proizvode izrađivati prema važećim standardima. Standardi za
lokalne mreže su serija standarda IEEE 802, tj. ISO 8802.

2.3. Topologija LAN mreža

Raspored i međusobno povezivanje čvorova lokalne mreže, fizičkim ili logičkim putem, naziva
se topologijom mreža. Dvije mreže imaju istu topologiju ako su im svojstva ista i ako se mreže
mogu razlikovati u fizičkom povezivanju, udaljenosti između čvorova, brzini prenosa i/ili vrsti
signala.
 Slika 1. Vrste topologija lokalnih mreža

Topologija takođe predstavlja geometrijsko raspoređivanje uređaja na mreži. Podjela

LAN-a se obavlja s obzirom na:

 topologiju
 protokole
 medije

Svako sa svakim - Ovo je topologija u kojoj postoje direktne veze između svih čvorova u mreži.
Da bi se to ostvarilo u mreži sa n čvorova treba: n(n-1)/2 direktnih veza.

Sabirnica - Topologija u kojoj su svi čvorovi spojeni zajedno preko jedne sabirnice.

Zvijezda - Topologija u kojoj su čvorovi veće važnosti vezani na centralni čvor, koji ponovno
dostavlja sve dolazne pakete primljene od nekog čvora u sve čvorove mreže, uključujući i
izvorni čvor. Svi čvorovi mogu komunicirati međusobno samo preko centralnog čvora. Kvar na
vodu ili prekid voda kojim je čvor vezan na centralni čvor rezultuje izolacijom čvora.

Prsten - Topologija u kojoj svaki čvor ima tačno dva spojna voda. Svaki kompjuter je spojen sa
dva susjedna.
Stablo - Topologija koja sa čistog topološkog gledišta sliči zvijezda-topologiji utoliko što se od
čvorova zahtijeva da šalju prema drugim čvorovima i da primaju od drugih čvorova preko
centralnog čvora.

Funkcija centralnog čvora može biti i razdijeljena. Kao i kod izvorne zvijezda topologije,
individualni čvorovi mogu biti izolirani od mreže kvarom u jednoj tački spojnog voda do čvora.
Kod razdijeljene funkcije centralnog čvora, kvar u jednoj tački spojnog voda će rezultovati
odjeljivanjem dva ili više čvorova od preostalog dijela mreže.

Isprepletena - Topologija u kojoj postoje barem dva čvora s dva ili više spojna voda između
njih. Kod ove topologije imamo veliku otpornost na greške.

Hibridna - Topologija nastala kombinacijom dvije ili više topologija. Može se pojaviti slučaj
gdje dvije osnovne mrežne topologije, kada se spoje zajedno, još uvijek zadržavaju osnovne
karakteristike mreže i zbog toga nisu hibridna mreža. Npr. stablo-mreža spojena sa stablo-
mrežom je i dalje stablo-mreža. Zato, hibridna mreža nastaje samo kada je ishod spajanja dviju
osnovnih mreža, mrežna topologija različita od spojenih osnovnih topologija po definiciji.

Dvostruki - Topologija slična topologiji prstena samo što je broj spojnih vodova po čvoru
dvostruko veći.
3. ULOGA I MJESTO LAN MREŽA

Lokalne mreže su skupovi međusobno povezanih kompjutera, sa ciljem razmjene podataka i

informacija između kompjutera. Razlozi za formiranje kompjuterskih mreža su višestruki. Prvo,
kompjuterska mreža omogućuje da korisnik sa jednog kompjutera pristupi informacijama koje su
pohranjene na nekom drugom kompjuteru iste mreže. Drugo, kompjuterske mreže omogućavaju
dijeljenje hardwera i softwera, npr. jedna mreža sadrži 10 kompjutera i imaju samo jedan printer.
Svaki kompjuter koje je povezano u mrežu sa printerom može poslati dokument na štampanje.
Takođe se može i sa jednog kompjutera u mreži koristiti software sa drugog kompjutera. Rad na
kompjuterskoj mreži se može pojednostaviti raspodjelom obrade podataka, tj. jedan veliki posao
se može podijeliti na više dijelova i da svaki kompjuter radi određeni dio posla.

3.1. Primjena kompjuterskih mreža

Prilikom same izrade kompjuterske mreže prvo nam je u cilju olakšati sebi posao. Namjena
kompjuterskih mreža se ogleda u sledećem:4

 Omogućiti prenos podataka sa jednog kompjutera na drugi;

 Omogućiti dijeljenje resursa;
4
A. S. Tanenbaum „Računarske mreže“ prevod 4 izdanja, Mikro knjiga, Beograd 2005
  Omogućiti centralizaciju smještaja podataka.

Primjer 1:

U firmi sa 20 kompjutera treba omogućiti štampanje sa svakog kompjutera.

Moguće je svaki računar opremiti printerom ( štampačem ): 20x300=6000 KM.
Povezivanjem u mrežu (cca. 1500 KM) mogu se koristiti zajednički printeri
(2x300+1x800=1400 KM).

Ušteda: preko 50%.

Danas kompjuterske mreže koriste kako kompanije tako i pojedinci. Kompanije to rade zbog
dijeljenja skupih hardverskih resursa kao što su, printeri, kopirni aparati, specijalni kompjuteri
itd. Drugi razlog je povećana pouzdanost. Ogleda se u tome da se važni podaci mogu kopirati na
više kompjutera. Treći razlog je ušteda novca, mali kompjuteri imaju bolji odnos cijena/postavki
od velikih mainframe kompjutera. Pojedinci kompjuterske mreže koriste zbog sljedećih razloga:
imaju pristup udaljenim informacijama, bolja je komunikacija sa drugim osobama. Odabrana
tehnologija mora osigurati veliku brzinu komunkacije, treba u što većoj mjeri biti pouzdana, te
razmjerno jeftina. U današnje vrijeme kada su kompjuteri dostupni skoro svakom i uz to su
veoma moćni što se tiče hardvera, povezivanje u mrežu povećava efikasnost i smanjuje troškove
poslovanja. Glavni razlozi za povezivanje u mrežu su:

 Zajedničko korištenje informacija;

 Zajedničko korištenje hardvera i softvera.

3.2. Zajedničko korištenje informacija

Najpopularnija upotreba mrežnih tehnologija je zajedničko korištenje informacija. Elektronska

pošta je najviše korišten servis interneta. Mnoga preduzeća su izdvajala ogromna sredstva u
izgradnju mreža zbog velike isplativosti korištenja elektronske pošte i programa planiranja. Ako
jedne podatke upotrebljava više korisnika smanjuje se potrošnja papira i povećava
produktivnost, a skoro svaka informacija ili podatak je na raspolaganju svim korisnicima date
mreže. Ponekad postoje trenutci kada korisnici imaju zahtjev za zajedničko korištenje
informacija i podataka. U takvim trenutcima kompjuterske mreže ne samo da smanjuju troškove
već je to i jedini način na koji je ono izvodivo.
Upotrebom odgovarajućih informacijskih sistema baziranih na kompjuterskim mrežama
poslovni sistemi su sposobni da u odnosu na ostale načine prenosa informacija (ličnim
kontaktom, telefonom sl.) te informacije isporuče sa velikom tačnošću i pouzdanošću. Jedan od
naj relavantnijih primjera zajedničkog korištenja informacija i podataka putem kompjuterskih
mreža je web servis internet mreže, tj. pretraživač web-a. Upotrebom pretraživača korisnici
imaju otvoren pristup milijardama dokumenata na web-u čiji izbor mogu definisati pomoću riječi
karakterističnih za područje pretrage traženih podataka i informacija.

3.3. Zajedničko korištenje hardvera i softvera

Dok nije bila uspostavljena kompjuterska mreža, svaki korisnik je morao da ima štampač, faks.
Jedini način da više korisnika koristi isti uređaj je bio da se naizmjenično koristi računar sa
kojim je taj uređaj povezan. Upotrebom mreža se stvorila sposobnost da više korisnika u isto
vrijeme koristi zajedničke informacije, ali i kancelarijske uređaje. Ukoliko je štampač potreban
većem broju korisnika koji su umreženi, oni mogu koristiti isti štampač. Mnogo je bolje uložiti
sredstva u jedan kvalitetan štampač nego u više slabijih štampača koji su lošijeg kvaliteta.
 Slika 2. Zajednička upotrba hardvera povezanih u mrežu

Mreže se mogu koristiti i za zajedničko i standardno korištenje aplikacija, kao što su programi za
obradu teksta, programi za proračune ili baze podataka, u određenim trenutcima kada je važno
da svi upotrebljavaju iste aplikacije i iste verzije tih aplikacija. Kada su kompjuteri povezani u
mrežu, toveoma pojednostavljuje i njihovu podršku.

Skoro uvijek kompjuteri u mreži imaju iste mogućnosti po pitanju snage mikroprocesora i radne
memorije što u stvari znači da su u stanju da podjednako efikasno izvrše isti zadatak. Skoro
uvijek samo jedan od kompjutera ima pristup određenim podacima i programima koji nisu
dostupni ostalim kompjuterima. Ovakva kontrola pristupa se uglavnom koristi zbog sigurnosti, a
može biti i posledica nemogućnosti konkurentnog pristupa resursu. U takvim situacijama softver
privilegovanog kompjutera omogućava indirektan pristup resursu ostalih kompjutera.5

5
A. S. Tanenbaum „Računarske mreže“ prevod 4 izdanja, Mikro knjiga, Beograd 2005.
4. STANDARDI LAN MREŽA

U svrhu postizanja određenog stepena dogovora među proizvodima proizvođača računarskih

mreža i opreme za mreže, međunarodna organizacija za standarde je postavila standarde za
međusobno povezivanje otvorenih sistema (Open Systems Interconnection - OSI). Glavni razlog
za uvođenje standarda je bio što softver jednog proizvođača neće raditi na mreži neke druge
konkurentne kompanije, jer kablovi i aplikacije često moraju biti odabrani za neku određenu
vrstu LAN-a. OSI standardi su baš zbog toga usvojeni da omoguće funkcionalnost mreža
sastavljenih od elemenata različitih proizvođača.

IEEE je međunarodna organizacija koja je zadužena za unaprijeđenje tehnologija vezanih za

elektroniku. Ima preko 360.000 članova u oko 175 zemalja, što je najveći broj od svih
profesionalnih tehničkih organizacija u svijetu.6 IEEE je razvio nekoliko standarda na osnovu
OSI modela: 802.3 (sa CSMA/CD sabirničkim standardom), 802.4 (sabirnica sa tokenom), 802.5
(prsten s tokenom) i 802.6 (za mreže metropolskih područja).

4.1. IEEE 802 standard za LAN mreže

IEEE 802 je komisija unutar organizacije IEEE (Institute of Electrical and Electronic Engineers)
koja se uglavnom bavi standardizacijom lokalnih i gradskih kompjuterskih mreža (Local Area
Networks i Metropolitan Area Networks).

Broj 802 je bio slijedeći slobodni broj koji je IEEE mogao dodijeliti, iako se "802" ponekad
povezuje sa datumom kada je održana prva sjednica – februar 1980. Posljednja radna grupa
osnovana je 2004. godine zbog projektovanja 802.22 standarda. Postoji nekoliko standarda
unutar 802 standarda. Standardi unutar 802 standarda objašnjeni su u sljedećim tačkama.

4.2. IEEE standardi

Standard je najprije za opštu i višekratnu upotrebu, donesen konsenzusom i odobren od priznate

ustanove, koja sadrži pravila, uputstva ili obilježja djelatnosti. Pregled IEEE standarda 802 danas
je u sledećoj tabeli:

 * Najvažniji standardi,
 ↓ Standardi u slaboj primjeni,
 ᴓ Napušteni standardi.

Tabela 2. Pregled IEEE standarda 802

6
N. Petanjak, “IEEE 802” Fakultet Elektrotehnike i Računarstva, Zavod za elektroničke sustave i obradu
informacija, Zagreb 2007.
 Broj standarda Opis standarda
802.1 Arhitektura LAN-a.
802.2 ↓ Logical Link Control (LLC).
802.3 * Standard za Ethernet.
802.4 ↓ Sabirnica sa dodavanjem znaka (Token Bus).
802.5 * Token ring, sabirnica s dodavanjem prstena.
802.6 ↓ Standardi za MAN mreže.
802.7 ↓ Standardi za širokopojasne LAN mreže.
802.8 ᴓ Standardi za optičke mreže.
802.9 ↓ Standardi za integrirane mreže govora i podataka.
802.10 ↓ Standard za sigurnost međusobnog povezivanja Virtual LAN.
802.11 * Wireless LAN - Bežični LAN.
802.12 ↓ Standard za 100 BASE - VG Anylan mreže.
802.13 Kategorija 6 10G Ethernet.
802.14 ↓ Cable Modem.
802.15 * Bluetooth.
802.16 Broadband wireless.
802.17 Resilient pack ring.
802.18 Radio Regulatory Technical Advisory Group (RRTAG).
802.19 Wireless Coexistence Technical Advisory Group (TAG).
802.20 GAN (Global Area Network).
802.21 IEEE 802.21 sastoji se u definiranju standardiziranog
mehanizma za interakciju između različitih slojeva i različitih
tipova mreža.

802.22 Bežične regionalne mreže.

Kao što je označeno u datoj tabeli, najčešće koriste standardi koji su povezani uz Ethernet
(802.3), Token Ring (802.5), bežični LAN (802.11) te bluetooth 802.15. Drugi standardi se
veoma rijetko koriste ili su potpunosti izbačeni iz upotrebe. Svaki od nabrojanih standarda
sastoji se još od nekoliko podstandarda. Sve standarde sa podstandardima ćemo detaljnije
objasniti u sledećim tačkama.

4.3. Najvažniji standardi

Kao što je označeno u tabeli, najviše se upotrebljavaju standardi koji su povezani uz Ethernet
(802.3), Token Ring (802.5), bežični LAN (802.11) te bluetooth 802.15. Drugi se standardi
veoma rijetko koriste ili su u potpunosti izbačeni iz upotrebe.
6. PROJEKTOVANJE LAN MREŽA

U današnje vrijeme savremeno poslovanje se ne može se zamisliti bez korištenja kompjutera, a

ako se radi o preduzeću sa više kompjutera, onda su oni uglavnom umreženi ( LAN -Local Area
Network ). Veća preduzeća koja imaju većepotrebe uglavnom su priključena i na Internet (tzv.
WAN - Wide Area Network), tj. njihova lokalna mreža se pomoću mrežnog prolaza (gateway-a)
priključuje na Internet stalnom vezom. Neka preduzeća koja imaju manju potrebu za korištenje
Interneta povezuju se modemom, tj. dial-up networking. U svakom od navedenih primjera
povezivanja kompjutera međusobno razmjenjuju informacije, šalju poruke dijele mrežnu
(diskove, modeme, štampače, plotere, skenere i sl.). Koliko god se proizvođači softvera trudili
( prvenstveno Microsoft), umrežavanjekompjutera nije lak i jednostavan zadatak, barem ne
pravilno umrežavanje.

6.1. Instaliranje kablovskog sistema

Za formiranje LAN mreže neophodno je obeznjediti niz tehničkih preduslova. Svaki projekat
LAN mreže počinje detaljnim snimanjem lokacije u svrhu prikupljanja potrebnih podataka, a to
su trenutno stanje postojećih instalacija, građevinske osnove poslovne ili stambene zgrade, kao i
razvedenu električnu mrežu unutar zgrade. Sljedeći korak pri izradi mreže se sastoji od
određivanja horizontalnih i vertikalnih kablovskih linija i mjest za postavljanje razvodnih
ormara. Savremene kompjuterske mreže se projektuju i izgrade po principu strukturnog
kabliranja, pomoću kog se može obezbjediti i objediniti prenos svih podataka u nekom
poslovnom sistemu. Pored kvalitetnog prenosa podataka, pomoću ovog sistema može se ostvariti
prenos telefonskog signala, video prenos, upravljačke naredbe i alarmni signali. U našoj mreži
izostavljeno je vertikalno kabliranje zbog toga što ni jedna linija nije prelazila dužinu veću od
100m i nije bilo potrebe za vertikalnim kabliranjem a samim tim niti za pristupnm tačkama
unutar sprata. Jedina pristupna tačka ka korisnicima je utičnica sa RJ 45 konektorima na koju
možemo priključiti kompjuter, ili telefon. Dalje kablovskim sistemom vodi do razdjelnih
ormarića i aktivnih uređaja. Mreža mora biti tako izgrađena da bez ikakve intervencije na
kablovima, cijela mreža može prekonfigurisati na potpuno drugi način, u zavisnosti od potrebe
korisnika. To se može postići na razdjelnicima, koji su konstruisani jednostavno prespajanje i
postavljanje mreže po željama korisnika.
Administrator treba da izvrši prespajanje na odgovarajućim razdjeljnicima i sve što korisnik na
novom radnom mjestu treba da uradi jeste da priključi svoj telefon i kompjuter u zidnu utičnicu.
Njegov računar je povezan na isti način u kompjutersku mrežu, njegov telefon je na istom
lokalnom broju kao i ranije.Osim velike fleksibilnosti koju pruža, kablovski sistem zahvaljujući
svojoj sistematičnosti, omogućava jednostavno i efikasno upravljanje mrežom, lako proširivanje
instalacije i što je možda i najvažnije, potpuno je nezavisno od tipa aktivnih uređaja koji se
koriste kako za telefonsku, tako i za kompjutersku mrežu. Čak se i uređaji koji ne odgovaraju
standardima kablovskog sistema i nemaju adekvatne konektore mogu uz pomoć
odgovarajućih jednostavnih adaptera priključiti u sistem. Kablovski sistem se sastoji od
horizontalnih i vertikalnih kablovskih linija. Razvodni ormar pokriva dio horizontalne površine,
poštujući tehničko ograničenje linije od najviše 90-100 m dužine, tako da se zavisno od
arhitekture objekta, postavlja jedan ili više razvodnih ormara po spratu, u kojem se koncentrišu
kablovske linije i smješta odgovarajuća aktivna mrežna oprema.Vertikalne linije povezuju
razvodne ormare.Horizontalne i vertikalne kablovske linije se izvode u formi zvijezde da bi se
osiguralo da u slučaju prekida pojedine trase ostatak mreže radi. Ovaj sistem se osim
horizontalnih linija odnosi i na vertikalne, tako da se i sve vertikalne linije završavaju u jednom
centralnom razvodnom ormaru, a kablovska struktura ima oblik složene zvijezde kojoj je početak
u centralnom razvodnom ormaru,a kraj u priključnoj kutiji uokviru radnog mjesta. Radno mjesto
je projektovano sa dva priključka na svakih 6 do 8 m² korisne radne površine. Načini strukturnog
kabliranja se realizuju na tri hijerarhijska nivoa:7

 kabliranje kampusa (kabliranje između više bliskih poslovnih zgrada),

 kabliranje stuba (vertikalno kabliranje),
 horizontalno kabliranje (kabliranje katova).

Kabliranje kampusa je prije svega kabliranje između razdjelnika pojedinih zgrada unutar
kampusa i razdjelnika kampusa. Za prenos govora, alarmnih i upravljačkih signala se koriste
UTP kablovi. Za prenos video signala i podataka koriste se optički provodnici. Maksimalna
dužina kablova je oko 1500m.

Vertikalno kabliranje se izvodi povezivanjem razdjelnika (FD) i razdjelnika građevinskog

objekta (BD). U vertikalnom razvodu u zavisnosti od aplikacije razdvojeni su kablovski
7
N. Petanjak, “IEEE 802” Fakultet Elektrotehnike i Računarstva, Zavod za elektroničke sustave i obradu
informacija, Zagreb 2007.
 sistemi. Horizontalno kabliranje se odnosi na dio kablovskog sistema između switcha
(FD) i zidne utičnice (D). Između switcha i zidne utičnice postavlja se ili UTP kabl ili optički
provodnik. Za UTP kablove, i switch i utičnica koriste RJ 45 konektore, dok se za optičke
provodnike koriste se ST konektori. Maksimalna dužina kablova između spratnog switcha i
zidnih utičnica ne smije prelaziti 100m. Horizontalno kabliranje obuhvata najveći broj kablova u
cijelom kablovskom sistemu. Horizontali kablovski sistem, ukoliko je dobro projektovan i
konfigurisan može se koristi za sve primjene i u dužem vremenskom intervalu.

Slika 14. Primjer horizontalnog struktuiranog kabliranja sa električnim instalacijama i mrežnim

utičnicama
 Slika 15. Prikaz montiranja mrežnih modula i mrežnih utičnica

Za povezivanje radnog mjesta potrebna su dva fleksibilna prespojna kabla, jedan od priključnice
do kompjutera i drugi od prespojnog polja do aktivnog mrežnog uređaja. Za pravilan rad mreže
neophodno je da se kablovske mreže formiraju od dijelova koji ispunjavaju tehničke standarde.
Za rad Fast Ethernet mreže (prenos podataka brzinom od 100 Mbps), potrebno je da svi elementi
zadovoljavaju zahtjeve kategorije 5 (cat 5). Kategorija elemenata pasivne instalacije je najčešće
5, 5e ili 6, što znači da je instalacija u stanju da prenosi podatke brzinom od 100, 125 i 250
Mbps. Ukratko: Instaliranje kablovskog sistema je kabloski mrežni sistem višestruke namjene,
izveden kao jedinstveni sistem ili skup međusobno povezanih podsistema.Opšte postavke koje u
projektovanju treba poštovati su:

 mreža ne postaje manja i jednostavnija nego svjesnija,

 mreža treba obuhvatiti telefoniju i informatiku,
 projektovati više od trenutnih potreba, skladno predviđenom rastu,
 koristiti provjerene visoko kvalitetne kablove, komponente i uređaje,
 ne zanemariti funkcionalnost i izgled u pogledu održavanja,
 temeljno dokumentovati izvođenje mrežne infrastrukture.

Strukturno kabliranje smanjuje mogućnost greške na najosjetljivijem dijelu mrežnog sistema - u

kablovskoj infrastrukturi. Bežične mreže su samo jedan dio koji poboljšava efikasnost mreža, ali
one ne mogu zamijeniti ulogu mreže sačinjenu od provodnika( koaksijalan kabal, optički kabal
ili neki drugi ) pri uvzivanju neke od ustanova ( kampusa, banke ili neke druge ustanove ) ili
preduzeća.
6.2. Najčešće korištena topologija

Jedan od najstarijih oblika mrežne topologije jeste zvijezda koja koristi jednak pristup slanju i
primanju poruka kao i telefonskih sistema. Jednako kao što telefonska centrala obrađuje
telefonske pozive koje jedan korisnik upućuje drugome, tako i u LAN-u sa zvjezdastom
topologijom sve poruke što ih jedna radna stanica šalje drugoj moraju proći kroz središnji
računar koje nadzire tok podataka.

Slika 16. Topologija mreže zvijezda

Dodatna je prednost zvjezdaste topologije u tome što administrator mreže može nekim
čvorovima dodijeliti viši status nego ostalima. Tada središnji kompjuter prvo ispituje da li postoji
signali koji dolaze od radnih stanica višeg prioriteta, a tek zatim provjerava signale ostalih radnih
stanica. Ovo svojstvo zvjezdaste topologije može biti naročito korisno u mrežama gdje nekoliko
ključnih korisnika zahtijeva trenutni odgovor na pitanja s naredbene linije. Zvjezdasta arhitektura
olakšava centralizovanu dijagnostiku svih funkcija mreže. Horizontalni i vertikalni kablovski
vodovi se projektuju i postavljaju u obliku zvijezde da bi se obezbjedilo da u slučaju prekida
neke trase ostatak sistema radi. Ovakvo povezivanje se pored horizontalnih trasa koristi i pri
postavljanju vertikalne trse, tj. sve vertikalne trase se završavaju u jednom centralnoj kancelarija
nekog preduzeća, a kablovska mreža ima oblik složene "zvijezde", kojoj je početak u centralnom
kabinetu, a kraju priključnoj kutiji u okviru radnog mjesta.
 Slika 17. Lokalna mreža sa izlazom na internet

Prilikom projektovanja lokalne mreže sasvim je logična pomisao da će naša lokalna mreža
trebati izlaz na internet kao što vidimo na predhodnoj slici izlaz na internet je vrlo jednostavno
omogućiti korištenjem routera i par switcheva. Logička šema mreže je rađena na principu
zvijezda topologije. Horizontalne kablovske linije se izvode u formi zvjezde, da bi se osiguralo
da u slučaju prekida pojedine linije ostatak mreže radi. Sve linije završavaju u jednom
centralnom ormaru, a kablovska struktura ima oblik zvijezde.

6.3. Komunikacijski ormar

U komunikacijskom ormaru nalaze se switchevi, serveri, hubovi, routeri, strujni priključci,

držači UTP kablova kao i patch paneli. Na sledećoj tabeli je prikazan način prespajanja mrežnih
kablova sa patch panela u switch:
 Tablica 5. Zauzetost mrežnih linija i portova na switchu
Prostorija / Uređaj Oznaka mrežnog Zauzetost mrežnog Zauzetost
priključka priključka porta na
switchu
Router Fast Ethernet 0/0 Fast Ethernet 0/0 1/Gb port na
switchu
Mrežni printer 1 D2 D2 Port 3
Mrežni printer 2 D 29 D 29 Port 19
FTP Server Ethernet port 1 Ethernet port 1 Port 17
E-Mail Server Ethernet port 1 Ethernet port 1 Port 18
Server Ethernet port 1 Ethernet port 1 Port 20
Kabinet 1 D1iD2 D1 Port 2
Kabinet 2 D3iD4 D3 Port 4
Kabinet 3 D5iD6 D5 Port 5
Kabinet 4 D7iD8 D7 Port 6
Kabinet 5 D 9 i D 10 D9 Port 7
Kabinet 6 D 11 i D 12 D 11 Port 8
Kabinet 7 D 13 i D 14 D 13 Port 9
Kabinet 8 D 15 i D 16 D 15 Port 10
Kabinet 9 D 17 i D 18 D 17 Port 11
Kabinet 10 D 19 i D 20 D 19 Port 12
Kabinet 11 D 21 i D 22 D 21 Port 13
Kabinet 12 D 23 i D 24 D 23 Port 14
Kabinet 13 D 25 i D 26 D 25 Port 15
Kabinet 14 D 27 i D 28 D 27 Port 16
 Slika 18. Raspored aktivne mrežne opreme u ormaru
Patch paneli se takođe nalaze na zidu komunikacijske sobe uz sami komunikacijski ormar radi
uređenijeg i organizovanijeg rasporeda UTP kablova. Zamislimo da imamo mrežu sa nekoliko
stotina linija, a da se pri tome ne vodi nikakva evidencija o rasporedu priključenih linija. Kada bi
došlo do nadogradnje switcha sa više portnim switchom, bilo bi nemoguće izvršiti prespajanje
mrežnih kablova. Prilikom projektiranja LAN mreže neizostavan dio je određivanje utrošenog
materijala sa pojedinačnom cijenom kao i ukupnom cijenom kreirane LAN mreže.

6.4. Skalabilnost

LAN mreža koja je spremna na budući rast je mreža za koju možemo tvrditi da je skalabilna.
Kada uzimamo u obzir broj kablova, uvijek treba uzeti u obzir određenu redundantnost, kako bi
zadovoljili buduće potrebe. Polaganjem dodatnih kablova u vertikalnu infrastrukturu, novi kabal
je doslovno povučen do svake radne stanice ili ličnog kompjutera. Ovo daje sigurnost u valjanost
bar jednog kabla i dodatno daje prostor za proširivanje.

6.4.1. Vertikalna skalabilnost

Kada odlučujemo koliko dodatnih UTP kablova postaviti, valja uzeti u obzir broj mrežnih
uređaja koji će biti na mreži uvećan za 20%. Drugi način za dobiti dodatni kapacitet koji će
zadovoljavati buduće potrebe i standarde je postaviti optičku infrastrukturu tj. Optičke kablove i
pripadajuću opremu u mrežu stuba.

6.4.2. Skalabilnost radne površine

Svaka radna površina treba po jedan kabal za glasovni promet i promet podataka , ali drugi
uređaji će možda trebati povezanost bilo prema podatkovnom ili prema glasovnoj mreži. Mrežni
printeri, fax uređaji, prenosni računari i drugi korisnici mogu zahtijevati svoju kablovsku
utičnicu. Obojeni dijelovi utičnica su takođe dobar način identifikacije na polju fizičke
konekcije. Nova tehnologija koja je postala raširena je VoIP i dopušta specijalnim telefonskim
uređajima da koriste mrežu podataka pri uspostavljanju telefonskog poziva.

Prednost ove tehnologije je izbjegavanje skupih razgovora na udaljenim relacijama u razmjerima

razgovora dviju osoba smještenim na različitim kontinentima na Zemlji, pa i bliže. Drugi uređaji
kao printeri i kompjuteri mogu biti priključeni na IP telefon. Tada taj telefon postaje „Hub“ ili
„Switch“ za radnu površinu. Iako je ovakva nadogradnja planirana, dodatni kablovi se trebaju
postaviti da se omogući budući rast mreže. Pogotovo IP telefonija i IP video promet ce biti
glavni potrošači mrežnih kapaciteta u budućnosti. Da bi se zadovoljile promjenjive potrebe
korisnika u kancelarijama, preporučuje se da se postavi najmanje jedan slobodan kabal prema
pojedinoj utičnici. Kancelarije mogu mijenjati svoju upotrebnu pokrivenost od jednog do više
korisnika. Ovo može uticati nedovoljnim radnim prostorom tj. nedostatkom fizičke konekcije,
pa je dobro pretpostaviti više korisnika u budućnosti.8

7. ZAKLJUČAK

8
N. Petanjak, “IEEE 802” Fakultet Elektrotehnike i Računarstva, Zavod za elektroničke sustave i obradu
informacija, Zagreb 2007.
U spektru kompjuterskih mreža, projektovanje mrežnih sistema predstavlja jednu od osnovnih i
najvažnijih uloga, bilo da je riječ o izgradnji kompletnog mrežnog sistema od početka, ili o
nadogradnji postojećeg, uvođenjem novih usluga i servisa za korisnike. Komunikacijska
infrastruktura predstavlja stub svakog poslovnog informacijskog sistema, te izgradnji svakog
mrežnog sistema mora prethoditi izrada kvalitetnog projektovanog rješenja, koje se naslanja na
analizu postojećeg sistema, te kvalitetno definisane korisnikove trenutne i buduće potrebe.
Pojavljuje se sve veći broj korisnika, različiti protokoli i tehnologije, te multi medijske aplikacije
koje zahtijevaju sve veću mrežnu propusnost. U zadovoljavanju rastućih zahtjeva korisnika
postavljaju se uslovi za smanjenje rizika od grešaka i pada mrežnog sistema, te bržeg otklanjanja
mogućih problema. Za ostvarenje traženih zahtjeva jedna od najvažnijih pretpostavki je
izgradnja kvalitetne mrežne infrastrukture visokih performansi, nezavisne o tehnološkom
razvoju i promjenama u proizvodima i aplikacijama koje bi zahtijevale veća dodatna financijska
ulaganja. Izgradnjom strukturnog kabliranja umanjuje se mogućnost grešaka na
najosjetljivijem dijelu mrežnog sistema, u kablovskoj infrastrukturi. Strukturno kabliranje treba
osigurati dovoljan broj priključaka višestruke namjene, čiju će svrhu i obim korištenja odrediti
sam korisnik prema svojim potrebama. Također, da bi sve ovo funkcionisalo te da bi se
spriječila potencijalne greške, kvarovi i zastoji u mreži, prijeko je potrebna odgovorna
administracija (upravljanje i nadzor) LAN-a.

Lokalne kompjuterske mreže su bile, jesu i ostat će glavna pokretačka snaga informacijskih
aparata modernih velikih firmi i kompanija, kao jedino sredstvo za brz prenos i razmjenu
različitih vrsta informacija, počevši od tabličnih podataka, tekstualnih dokumenata i
knjigovodstvenih podataka do, u novije vrijeme, multimedijskih podataka (audio/video signala).
Normalno, prenos multimedije zahtijeva nešto novije tehnologije i stabilniji prenos bez mnogo
gubitaka.Tehnologija se, kao i uvijek, razvija. Propusnosti mreža vrtoglavo brzo rastu i obaraju
granice, tako da bi moglo doći do situacije kada problem neće biti komunikacija i brzina
prijenosa na Internetu ili u bilo kojoj drugoj, kako globalnoj, tako i lokalnoj mreži, nego će
problem predstavljati brzina rada samog računara i komponenti u njemu, kakve ih danas
poznajemo. A pošto je isplativost uvijek bila glavna crta LAN-ova, stare mreže bi mogle
poživjeti još dugo uz manje, još uvijek priuštive i isplative fizičke nadogradnje.

Za to vrijeme, velike propusnosti će morati čekati potpuno nove i drugačije generacije

kompjutera, čije komponente neće kaskati za optičkim komponentama koje povezuju računarske
mreže, njihove vodove i komponente. Strukturno kabliranje definiša izvođenje mreže zvjezdaste
topologije. Strukturno kabliranje je nezavisno od aktivne opreme, povezivanje ide preko
standardnih protokola te omogućava dovoljan broj priključaka višestruke namjene koje će
odrediti sam korisnik po svojim trenutnim potrebama. Neki realni napredak u bliskoj i dosta
realnijoj budućnosti LAN-ova mogao bi se naći u razvoju novijeg i sigurnijeg mrežnog
softvera i mrežnih operativnih sistema (jer sigurnost rada na mreži u zadnje vrijeme postaje sve
aktualnije pitanje), kao i u uvođenju novih mrežnih i komunikacijskih standarda i protokola.

8. LITERATURA
1) Alan Clements (2006). The Principles of Computer Hardware, Oxford.
2) A. S. Tanenbaum „Računarske mreže“ prevod 4 izdanja, Mikro knjiga, Beograd 2005.
3) Bott, E., Siechert, C. & Stinson, C. (2015). Windows 10 Inside Out (1stEdition),
Redmond. Washington : Microsoft Press.
4) Comer, D. E. (2001). TCP/IP - Principi, protokoli i arhitekture. Beogad: CET.
5) Kurose, F. J. & Ross, W. K. (2014). Umrežavanje računara: Od vrha kadnu, prevod (6.
izdanja). Beogad: CET.
6) MacBride, P. K. (2010). Internet 50+. Beogad: CET.
7) N. Petanjak, “IEEE 802” Fakultet Elektrotehnike i Računarstva, Zavod za elektroničke
sustave i obradu informacija, Zagreb 2007
8) Pažun, B. (2014). Primena internet tehnologija u elektronskomposlovanju, Megatrend
univerzitet, Beograd.
9) Pleskonjić, D., Maček, N., Đorđević, B. & Carić, M. (2007). Sigurnost računarskih
sistema i mreža. Beograd: Mikro knjiga
10) Soleša, D., Nadrljanski Đ. (2007). Informatika, Univerzitet u Novom Sadu-Pedagoški
fakultet, Sombor.
11) Soleša, D. (2007). Informacione tehnologije, Univerzitet u Novom Sadu, Pedagoški
fakultet u Somboru
12) http://www.etstuzla.edu.ba/biblioteka/informatika/mreze.pdf
13) http://www.znanje.org/knjige/computer/net/02/uvod.htm
14) http://people.etf.unsa.ba/~jvelagic/laras/dok/lekcijad2.pdf
15) http://www.rc.etf.unssa.rs.ba/nastava/iv/mreze/Predavanja/1 Uvod.ppt
16) http://www.ffst.hr/~lmales/rm/rm-pog5.pdf
17) http://www.c2.etf.unsa.ba/mod/resource/view.php?inpopup=true&id=7292
18) http://www.unze.ba/am/informatika/01 Uvod u racunarske mreze.ppt
19) http://web.studenti.math.hr/~manger/mr/MrezeRacunala-06.pdf
20) http://www.pmf.cg.ac.yu/Download.php?
file=skladiste/predmeti/76/499c1126a084a/499c113b46612Racunarske%20mreze%20i
%20komunikacije.pdf&filename=Racunarske%20mreze%20i%20komunikacije.pdf
21) http://www.znanje.org/knjige/computer/net/02/mrezni_standardi_i_protokoli.htm
22) http://www.had-info.hr/savjetovanje2006_tolic.htm
23) http://sistemac.carnet.hr/node/356
24) http://mreze.layer-x.com/s020301-0.html
25) http://www.phy.hr/~dandroic/nastava/rm/hub_vs_switch.pdf
26) http://spvp.zesoi.fer.hr/predavanja/skripta/lan.pdf
27) http://sistemac.carnet.hr/node/374
28) http://www.croportal.net/forum/racunala/osnvni-uredjaji-lokalne-mreze-mrezna-kartica-
hubovi-routeri-3295/
29) http://www.informatika.buzdo.com/s922.htm
30) http://www.tycoelectronics.com/products/lanelectronics/images/24 Port New Switch.jpg
31) http://www.comptechpro.biz/images/Cisco1800seriesrouter.jpg
32) http://www.znanje.org/knjige/computer/net/02/postavljanje_kablova_u_lan.htm
33) http://www.nikolateslasm.edu.rs/uploads/racunarske mreze i komunikacije/Medijumu za
prenos podataka.doc
34) http://networking.jobstown.net/images/utp and stp.jpg
35) http://sistemac.carnet.hr/node/374