Sunteți pe pagina 1din 5

November 25

KUM SANG RORÊL CHUNGCHÂNGA ZIRTÎRNA HRANG HRANGTE


Chhiar tûr : Mt 25:31-34, Thup 14:9-12

Paschal. Ramdinthara
Admin, Zirlai Puitu(SS &NTP)

Mizorama zirtîrna dik lo hrang hrang kan thlir in hun hnuhnung chungchâng kal sualpuitu an tam
hle tih a hriat a. Kum sâng rorel chungchâng pawh hi mi tam takin kawng hrang hrangin an buaipui
a. A buaipuitu tam zâwk hian mahni hamṭhatna tûr lam hawi zâwngin an chhui deuh zêl emaw tih
mai tûr a ni. Chuvangin tun ṭumah hian, Kum sâng rorel chung chang kan zir ho dawn a ni a u luk
taka zir kan tum dawn nia.

Kum sâng rorel leh kum sâng lalram hi thil thuhmun ni chiah lo, sawi hran hleih theih loh ni bawk
si a nih avangin tun ṭumah hian a kawpin kan zir mai dâwn a ni.

Kum sang rorel chungchang hi Kristiante zingah inhnialna tichhuaktu pakhat a ni a. Ngaih dan leh
kalpui dan a thuhmun lova. Kohhran inpumkhatna leh thawh hona pawh a khawih pawi theihna lai a
awm. Luthera leh Calvin-a ten Bible zirtirna laipuia an ngaih loh avangin an buaipui lova. A hnua
Prostestant thurin leh inzirtirnaah pawh hmun a chang zui meuh lo tih theih a ni. Chanchin Ṭha
bu-ah sawi lanna a awm lo va. Paula lehkhathawnah leh lehkhathawn dangah sawi lan a ni lo bawk
a. Hmasang Kohhran thurin pawimawh, Nicea thurin leh Apostol-te thurin pawhin a sawi tel lo
bawk. Hei vang hian Kum Sang Rorel hi Kohhran inzirtirnaah ngaih pawimawh a hlawh meuh lo.
(Kristian Theology, 158).

1. Kum sâng rorêl a awm ring lote :


Zorama zirtirna pênhleh zîngah kum sâng rorêl hi he lei ah hian a hring a hrâna lo thleng tur nia
ngai lo an awm.

1) Tlira : Tlira chuan "kum sâng rorêl hi tisa thil ni lovin thlarau lam thil niin a ngai a, mi tu
pawhin Pathian thu a hriat fiah chuan kum sâng rorêl chu a tân a ințan a, kum sâng ro luahtu a ni
nghal bawk" tiin a zirtir a.

2) Catholic : Roman Catholic thurin bu Catechism of the Catholic Church chuan, "Kohhranin
thurin anga kan pawm turin Kum sang rorel chungchang hi chiang takin zirtirna a nei lo a.
Mahse kum sang rorel he leia lo thleng tak tak tur anga zirtirna (Millennialism) erawh chu a
pawm ngai lo a, hetianga Kristian lalram Messia (Krista) hova din tur beiseina leh zirtirna
dik lo hi hnawl a ni. He thu hi chiang (him) taka zirtir theih a ni lo" tih a sawi bawk. (“the
system of mitigated millenarianism or millennialism cannot be taught safely” cf.
Congregation for Doctrine of Faith, 1944; “The Church has rejected even modified forms of
this falsification of the kingdom to come under the name of millenarianism, especially the
‘intrinsically perverse’ political form of a secular messianism” cf. CCC 676) Khawvela
Kristiante zingah hian kum sâng rorêl hi a hring a hrâna khawvêla a awm tak tak rin lohna hi chu
hun hrang hrangah leh hmun hrang hrangah a awm reng ṭhin.
Pathian ram chu Krista leh a rawngbawlnaah khân a thleng tawh a a thleng mêk ani. Hrilh lâwkna
thute hi entirna thil hmanga ngaih tur a nia chuvângin, Pathian thuthlung pumpui thlira hrilh fiah chi
a ni. Thupuan 20 thu pawh hi he khawvêla a thu leh thlarauva Kristan ro a rel anga vâna Krista
rorêlna sawina a ni an ti a ni ber mai.

2. Kum sâng rorêl a awm ringtute :


Zorama tualṭo zirtirna hrang hrang zingah hian he leiah ngei hian kum sâng rorel hi a thlen ringtu an
ṭhahnem hle. Pathian nung fa intite chuan kum sâng rorel hi a la thleng ngei dâwn a, tah chuan
hrehawmna a awm tawh lo vang tih an ring a. Mizo Kohhran te chuan, kum sâng rorêl chu taksa
tlanna hun, thiltihtheihna nêna siam famkima a awm hun tur angin an beisei a. Kohhran Thianghlim
te pawhin khawvel thar, Eden thar, kum sâng lal ram chu lo la thleng turin an zirtîr bawk. Lalram
Maichâm (Israel Thar) inti te pawhin kum sâng lal ram hi tehkhin thu mai ni lovin, a taka lo thleng
tûr niin an ngai.

Kristian tam tak zîngah he leia kum sâng rorêl beiseina hi a awm reng a. Beisei dân hrang hrang
pawh a awm. Kum sâng rorêl beiseitute zîngah kum sâng rorêl hmain Krista a lo kal dâwn nge
(Premillenialism), kum sâng rorêl hnuah a lo kal ang (Postmillenialism) tih hi inhnialna lian tak a ni
bawk.

3. Kum sâng rorêl beisei dân danglamte :


Kum sâng rorêl a awm ringtute zîngah kum sâng rorêl beiseina dân danglam tak tak a awm :

1) Lalzawna : Lalzâwna chuan kum sâng rorêl hun awmin a ring. Ani hian kum sâng rorêl leh kum
sâng lal ram chu a hrang ni si; mahse, inzawm si angin a zirtir a. Kum sâng lal ram chu Mizoramah
kum sarih chhûng awhin a awm ang a, chuta tel tur chu Israel hnam leh Mizo (Ephraima thlah)
aṭanga thlan chhuah mi 1,44,000 an ni ang. Chung mite chu kohhran (hmeichhia) laka
intibawlhhlawh lo (kohhrana tel lo) te an ni ang. He mi chhung hian Chanchin Ṭha hril hna thawh
ani ang. Rom 10:19 thu angin hnam chi-a chhiar tham loh Mizote chu Israel-te thiktir tûra Pathian
ruat hnam kan ni a. Tichuan, Israel-te zînga Chanchin Ṭha ringtute leh Ephraim hnam bo (Mizo) te
chuan Isua hriattirna thu avânga mârtarte nên Isua hovin Jerusalem-ah kum sâng ro an rêl ang.
Chumi hunah chuan Eden huana mihringin a bawhchhiat hmaa nun thianghlim ang kha a nei leh
ang. Sual tel lo, nun thianghlimin an awm ang tiin a zirtir a ni.

2) Khuangtuaha : Khuangtuaha chuan a hote chu kum sâng lalramah hruai luh a tum a. A sawi dân
chuan mi thianghlim awmna hmun Zoar-tlâng aṭangin ringtute hahchawlhna Lebanon tlânga kal a,
Harmon tlânga kal zêlin ringtute thuhrûkna hmun, thlalêrah lûtin, chuta ṭang chuan Zion tlâng, kum
sâng lalrama luh tur niin a zirtîr.

3) Chhunkhama : Chhunkhama khân Mizoram hi Eden huan hlui nia ngaiin kum sâng rorêl lo
thlenna hmun tûrah a ngai a. Isua lokal lehna a awm dawn tawh lo. A hna zawng zawng a zo vek
tawh. Isaia te, Mosia te Elija te ang tho a ni. Isua hmeichhe thlah chuan tumah a chhandam thei lo.
Isua tel lovin, mihring fapa hovin kum sang rorelna a awm ang. Leilung pian tirh a tisaa lo chang
mihring fapa khan a rel ang. Thlan aṭanga thawhlehna chu kum sang zawhah a awm ang a ti. Amah
Chhunkhama khân 'Mihring Fapa, Zion Lal' kum sâng lalram rorêltuah a inngai bawk. A hnênah
hian amah zuituten sâwma pakhat an pe ṭhin. Chhunkhama hian a thih thlengin in leh lo a nei lo.

4) Vânawia : Vânawia chuan kum 1980 vêlah Thaltlâng (Phawngpui tlâng pangah) khuaah kum
sâng lalram din tumin a hote nên nasa takin hma a la a. Kum sâng lalram chu Mizoramah dina, a
taka kum sâng rorêl turin hmâ an la a. An tum ang erawh chuan an hlawhtling lo va, an pâwl pawh
an darh ta nghe nghe a ni.

5) Nunna Lalchhungkua : Rorelliana pawl, Nunna Lalchhungkua te chuan Kum rorel a awm lo.
Chatuanin ro kan rel a ni, an ti.

6) Jehova Jire : Jehova Jire (Pathian chhungte) chuan Kumsang rorel thu hi ti hian an sawi ve
thung, Kumsang rorel hi tehkhinthu anga sawina mai a ni a. Pathian chu a mite thinlunga Lal reng
tur a nih thu sawina a ni. Pathian mi, tak tan chuan tun aṭanga chatuan thlengin. Rorelna chu a ni
nghal. Thupuanin a sawi dan ang taka chan leh thlen tumte hian an hmu lo vang, tiin.

7) Mizo Kohhran : Anni hian Kum sang rorel chungchang ti hian an in zirtir ṭhin, Leilung pian
hmaa rorel zawh vek tawh chu, Kristaah khan rorel anga tar lan a ni a. Kha ni khat kha kum sang
ang a lo ni a. Kha ni khat (kum sang) rorel ni khan Kristaah chuan mi zawng zawng thiamchanga
puan an lo ni tawh a, kum sang dang rorelna a awm leh ngai tawh lo vang, ti in.

Kum 2000 hma lam kha chuan kum sâng rorêl hi mi hrang hrangin, hmun hrang hrangah an buaipui
a, ram pumah an boruak pawh a lian hle a ni. Kum 2000 hnu lamah erawh hi chuan kum sâng
lalram chu an sawi lâr a ni ta lo deuh. Amaherawhchu, Zion fanu lalna hmasa, Zoram khawvar leh
Zoram thar tih chu kum sâng lalram lo thlen hmaa Zofate din khawchhuahna tur anga sawiin boruak
an siam leh ta thung a ni.

4. Thukharna leh thu belh :


Kan thurin a Hun hnunhnung thurin kan neih Thurin Sawmna hi in en teh ang :

Ni hnuhnungah chuan mitthite chu kaihthawhin an awm ang a, mi zawng zawng Krista rorelna
hutphah hmaah an lang ang a, he dam chhunga an thiltih ṭhat leh ṭhat loh ang zelin relsak an ni ang.
Ringlote leh mi sualte chuan thiam loh changin an sual hremna an tuar ang; Krista ring a, a thu
zawmtute erawh chu a langchanga thiam chantirin an awm ang a, ropuinaa lawm luhin an awm ang.

Hun hnunhnung thurin kan neih hi a tawi tek tawk khawp mai a, hei vang hian kan kohhran mite
zingah ngaihdan inang lo a awm phah fo ṭhin, in kan kohhran inzirtirna bak buaipui an awm phah fo
a ni. Kan thurin hian Bible-a chiang taka inziak chin bak a tarlang lo va, a tawi tek tawk hle naa kan
hriat tur pawimawh ang chu a kim hle thung.

Hun hnuhnung thu hi chi hnih - Individual Eschatology leh General Eschatology te a awm a.
Mihring a thih a, a thlarau awm dan tur hi Individual Eschatology an ti a. Kan kohhran chuan mi a
thih hian a thlarau chuan a chatuan hmun tur a pan nghal turah kan ngai a ni (Louis Berkhof,
Systematic Theology, 679). Kan kohhran thurinah hian General Eschatology tarlan a ni a, mahse
khawvelin a buaipui em em, mithianghlim lawr leh kum sang rorel erawh kan hmu lo; hemi
chungchang hi Bible hian chiang taka a ziah lem loh vang a ni awm e.

Dispensationalist te chuan Isua lokal leh dan tur hi chhawng hnih awmin an ngai a. A hmasa zawk
chu Parousia (Lal Isua lo kal lehna) emaw mithianghlim lawr emaw tiin an sawi ṭhin. He hunah hi
chuan Krista chu leiah lo chhuk lovin boruakah a awm ang a. Ringtu thi tawhte leh nungdama
awmte chu vanah lak chhohin an awm ang. Chumi hnu chuan kum sarih a kal leh ang a, chumi
chhung chuan Israelte pawhin Isua chu Messia a ni tih an pawm ang a, Krista dodaltu a rawn lang
bawk ang. Hemi hnu hian Isua chu a lo kal leh ang a, lei a rawn rap tawh dawn a ni, an ti. Mahse,
hei hi Bible sawi dan a ni chiah lo. II Thes. 2:1,2,8 ah chuan Lalpa Ni leh Parousia chu thil thuhmun
a ni tih kan hmu. Mat 24 thu hi uluk taka kan chhiar chuan mithianghlim lawr leh Isua lo kal lehna,
leia ke a nghah hi a inrual dawn a ni. Tin, Dispensationalist te sawi dan ang hi chuan Kohhranin
tihduhdahna a hmachhawn dawn miah lo bawk (Ibid., Systematic Theology, 696).

Kum sang rorel pawh hi kan kohhran chuan Bible zirtirna nena inmil zân lovah kan ngai a, chuvang
chuan inzirtir ṭul kan ti lem lo ni in a lang. Kum sang rorel Dispensationalist tena an sawi dan hi
Bible zirtirna nena inkalh a awm nual. Isua Krista lalram hi kum 1000 chauh daih tur a ni lo va,
chatuan atan a ni (Isa. 9:7; Dan. 7:14; Lk. 1:33; Heb. 1:8; 12:28; II Pet. 1:11; Thup 11:15). Tuna
Pathian ram, kan zinga awm mek hi a tak tak leh a nih tur angin, chatuanin, a famkimna chuan a
chhunzawm dawn tih hi Bible zirtirna a ni (Ibid., Systematic Theology, 708).

Krista lo kal leh dawna thil thleng tur chu - khawvel zawng zawngah Chanchin Ṭha hril a ni ang a,
Israelten Krista chu Messia a ni tih an pawm ang. Kalsualna leh tihduhdahna nasa tak a awm ang a,
Krista dodaltu a lo chhuak ang a, chhinchhiahna leh thilmak a lo thleng ang a, tichuan Isua Krista
chu van chhum chung aṭangin a rawn kal dawn a ni (Louis Berkhof, A Summary of Christian
Doctrine. Madras: Evangelical Literature Service, 1938. 173f). Lal Isua chu taksa ngeiin a lo kal
ang a, hmuh theihin ngeiin a lo lang ang. A lo kal thut dawn a, ropui tak leh hnehna nen a lo kal ang
(Kristian Theology, 129&130).

Kum sang rorel chungchang hi thu harsa tak leh inhnial theih tak a ni phawt mai. He thu hi lal Isuan
a sawi lo va, Paula leh Thuthlung Thar bu ziaktu dangte pawhin an sawi hek lo. Thup 20 hi
Thuthlung Tharah a mal tan a, Kohhran thurinah hmuh tur a awm lem lo bawk. Chuvangin hei hi
ringtute buaipui ber tur leh engto ber turahchuan ngai lem lo i la. Bible-a thuharsate rin thua chai
vak vak ai chuan kan hriatthiam sa tam tak hi nunpui ila, kum sang rorel a ni emaw ni lo emaw
Kristaa kohna kan dawn theuhte tihhlawhtlin hi kan thupui ber tur chu a ni dawn lawm ni?

Juda-te khan Messia rorel hun kha an nghakhlelin anthlir nasa hle a, hun khirh leh hrehawm an
paltlang laiin chumi beiseina pawh chu a sang zual ṭhin. Chu chu Apokrifa bute kan chhiar chuan a
chiang (Enoka 91,93; Solomona Sam 17-18; Ezra Thupuan 7:28ft). Juda-te Messia beisei dan ber
chu khawvela Israel-hote chungnung bika rorel a ni a, leiin rah a chhuah ṭha ang a, (Baruka 29:1-8),
tichuan hnam dang chungah ro an rel ang. Chu Messia chu Pathian tirh ni mah se mihring ve tho a
nih dawn avangin thi thei a ni ang, a ṭhenin kum 400 dam turah te an ngai a, a ṭhenin kum sang
dama rorel turah te an ngai bawk. Chu Juda-te Messia beiseina chhunzawma he thu pawh hi sawi a
ni.

A harsa lai ber chu Thup bung 20 na thu hrilhfiahna chungchang hi ani. A ngialngan (literal)-a lak
tur nge entirneia thil sawina (allegorical) tih hi ani. Bible hrilhfiahna chungchang kum zabi hnihna
vel lai aṭang khan a ngialngana lak duh pawl leh entir neia thil sawina (allegorical) hi an lo inhnial
tawh a. Allegorical anga hrilhfiah duhtute chuan engkim mai hi thlarau lam thil entir nei zawng
veka lak an duh ani. Mahse chungawt chu ani thei si lo, lehlamah angial a ngana lak duhte chuan
chutianga lak theih loh Hla Thlan Khawmte leh Bible a thu ṭhenkhat hi chu paih daih an lo duh
bawk si. Chu inhnialna ṭhelh ni pahin Kohhran hi Bible hrilhfiahtu tur a ni tih ngaihdan a lo chhuak
a, chuvangin Pope kha Bible hrilhfiah theitu sang berah ngaih a lo ni ta a. Hei hi Kohhran siamṭhat
lai khan an rawn dodal a ni. Thup. 20 hrilhfiah dan turah pawh hian a inhnial theih hle awm e.
Chuvangin kum sang rorel thu hi kan rinna atana kan sawtpui anih chuan a ṭha e chuti a nih loh
pawhin tisual lutuk pawh kan ni lo ang chu.

Chuvangin, Hun hnuhnung chungchanga Bible leh Kohhran thurin zirtirnate hi ngaihtuah chian a
pawimawh hle a ni. A tir lama kan sawi lan tawh angin Kristiante beiseina thurin, mi mal leh
Kohhranhote rinna innghahna pawimawi tak a ni a. Khawvel hreawmna leh sualna kara min
tichaktu leh thlamuanna min petu a ni. A lo thlen dan tur te, a lo thlen hun turte leh a lo thlenna
hmun chungchangah ngaih dan hrang hrangte awmin, pawm dan hrang hrangte awm mah se,
Kohhran leh ringtute hmabak hi thim ni lovin, eng a ni tih a lang fiah hle. Eng pawh ni se, hun
hnung thurin aṭang hian sual leh a thiltihtheihna zawng zawng hi hi tihtlawma a la awm vek dawn
tih kan hre thei a, chutih rual chuan, Pathian ram a famkima a lo thlen turzia fiah takin kan hmuin,
kan hre fiah thei bawk a ni (Kristian Theology, 165).

A pawimawh ber chu Lal Isuaa innghata kohhrana rinawm taka awm a, kan Kohhran Thurin 10 naa
kan hmuh "mi zawng zawng Krista rorêlna ṭhutphah hmaah an lang ang a, he dam chhûnga an
thiltih ṭhat leh ṭhat loh ang zêlin rêlsak an ni ang" tih hi hre reng chunga kan ni tin nun hman hi a
pawimawh ber chu a ni. Chuvangin, he kan beiseina thurin hi nghet taka vawn tlat tur a ni (Heb
10:23).

Sawi ho tûr :

1. Lal Isua rorêlnaa thiam changa kan awm theih nân eng tiangin nge kan inbuatsaih ang?
2. Thlarau khawvêl buaipui vak hian sâwtna neiin kan hria em?

S-ar putea să vă placă și