Sunteți pe pagina 1din 6

RUATLAWK THURIN

Ruatlawk thuhi mi tam zawkin kan pawm thiam mang lo a.Pathian hmangaihna nena inmil
thei lo, zirtirna dik lo hul hual, ‘thurin tihbaiawm ber,’ nia hria pawh an awm hial! Chutih laiin
thenkhat chuan thurinthlamuanpuiawm ber, Bible zirtirna chiang ber, mihring dinhmun sawi
chiang berleh Pathian khawngaihna lanfiahtir ber thurin niin an hre ve bawk a. Ngaihdan a
inpersan a ni ber e. Hre chiang lehzual tura hetiang Seminar kan nei pawh hi thil tha tak niin a
lang a ni.

Synod hian Ruatlawk hi a pawm em?

He zawhna hi mi tam tak buaina a ni. A pawm lo emaw lo ti tawk te pawh an awm a. PCI
hian kan pawm a ni tih hriat a tha. A chhan chu Westmister Thurin leh Welsh Thurin te hi
‘Pathian Thu hrilhfiahna tha tawk, kohhran tan leh Pathian thu zirna hmunahte zirtir tlak’ niin kan
puang tlat si a. Heng thurinahte hian Ruatlawk thurin hi fiah takin a inziak a ni. 1Amaherawhchu,
Ruatlawk thurin hian aninphuartir lo tih erawh chu hriat a tha tho bawk a, thurin 10-te hian a phut
teh tung lem lo. Tul lo deuhva buai vak theih a nihthin avang hian thuhril pui berah phei chuanan
dah ngai lem lo zawk a ni. 2 Ruatlawk thurin ngawt aiin PCI Thurin chuan a huam zau fezawk a
ni, ti ila a fiah thei awm e.
A nihna takah chuan Bible-a inziak ngei a nih avangin Bible thuziak pawm tan chuan
Ruatlawk hi pawm loh theih loh a ni hial awm e. Tirhkoh Paulan, “Pathian hmangaihtu, amaha
ruat anga a kohvate tan chuan, an thatna turin engkimin a thawhsak hlawm thin tih kan hria; a
hriat lawkate chu ama Fapa ang taka awm turin a ruat lawk si a, a Fapa chu unau tam takte
zinga fa tir a lo nih theih nan. Tin, a ruat lawkatechu a ko bawk a; tin, a kohvate chu thiam a
chantir bawk a, tin, thiam a chantirate chu a chawimawi bawk a,” (Rom 8:28-30, also see Eph.
1:3-11) tih kan hmu. Tunlai khawvela Calvinism do nasa berte zinga mi Roger Olson chuan
“Ruatlawk chu kan ring vek alawm: Catholic-in an ring a, Ariminian-in an ring a, Calvinist-in an
ring bawk. Kan harsatna zawk chu he thurin Calvinist hovin an hrilhfiah dan, he thurin chhunga
thu inphum thenkhatte hi a ni zawk,” a lo ti ve bawk a. Bih chian ngei chu a tul a nih hmel a ni.

Ruatlawk thurin chuan engnge a sawi?

Ruatlawk thu kan tih tak hian Pathianin a thuneihna hmanga chatuan ata leilung pian hma
tawha mihringte zinga chhandamna chang tur leh chang lo tur a lo thlan fel thlap tawh thu hi a
ni. Bibleah hian mi sual thenkhat chu chhandam atan leh chatuan nunna nei turin Pathianin a
thlan lawk thu kan hmu a (Rom 8:29; Eph. 1:4,5; 11). Thenkhat chuan chhandam loh turte pawh
a lo ruat vek tawhin an sawi (ref. Rom 9:6-29; I Pet. 2:8; Juda 4).He zirtirna hi Ruatlawk Thurin
kan tih chu a ni. A sawi lartu hmasa ber chu kohhran pa Augustine (354-430) a ni a, a hnuah
chuan ama hun laia Pathian Thu thiam bera an ngaih ve tho Thomas Aquinas (1225-1274) a ni
thung. Tichuan, Johna Calvin (1509-1564) khan kohhran siamthat laiin chipchiar takin a rawn
1
‘God, from all eternity, did, by the most wise and holy counsel of his own will, freely, and unchangeably ordain whatsoever comes to pass;
yet so, as thereby neither is God the author of sin, nor is violence offered to the will of the creatures; nor is the liberty or contingency of
second causes taken away, but rather established.’ (WC 3:1). ‘Those of mankind that are predestinated unto life, God, before the foundation
of the world was laid, according to his eternal and immutable purpose, and the secret counsel and good pleasure of his will, hath chosen, in
Christ, unto everlasting glory, out of his mere free grace and love, without any foresight of faith, or good works, or perseverance in either of
them, or any other thing in the creature, as conditions, or causes moving him thereunto; and all to the praise of his glorious grace.’ (WC 3:5).
‘God elected also in Christ a great multitude, which no man can number, out of every kindred, and tongue, and people, and nation, to holiness
and eternal life (b) : and appointed all the means necessary to accomplish this end (c)’(Welsh Confession, 12).
2
Rev. C. Rosiama chuan India Ram Presbyterian Kohhran Thurin: 1995 Nilai leh Beihrual Thupui zirah khan, “…Presbyterian thurin nihtir
deuh bertua an ngaih thin Ruatlawk thurin chu kan sawi ve ta reng reng lo hi chhinchhiah tlak tak a ni ang. Mi dangte thurin ti-presbyterian-tu
bera chu kan chhawk ta si a nih chu. Kan hnawl ni lovin inzirtir ber atan a tula kan hriat loh vang a ni ang,” tiin a sawi (Aizawl: Synod
Publication Board, 1994).
1
luhchilh leh ta a ni. Calvinasawi dan chuan, “Pathian duh dan chatuana danglam ngai lo chuan
chhandam tur leh chhandam loh tura a ruat lawkte chu a la thliar fel dawn tih Pathian thuin a
tichiang hle. A thlante chu ama khawngaihna duhthlan liau liau a ni a, mihringin a phu vangah a
innghat lo. Chatuan chhiatna chang tura a ruatte pawh tuma khin phak loha fel rorelnain chatuan
nunna lakah a tan hrang kumkhua dawn a ni. A mi thlante chung thuah chuan, kohna leh a
thiamchantirna chu a thlan nih finfiahna niin, ropuinaa tihfamkim a ni ang…Mi thenkhatten ruat
lawk hnawlna tura zawhna atthlak tak tak an zawh te chu ka engto lo vang; zawhna awmze neite
chauh ka ngaihsak…” tiin(Institutes III 21:7).3
Ruatlawk chungchang sawifiah berte zinga mi nia ka hriatte chu kan mithiam Rev. Dr. H.
Vanlalauva leh Rev. Rosiamliana Tochhawngte an ni tlat mai, an sawi ngei hi han quote ila,
“Pathianin chhandamna chang tur a ruatlawkte chu a khawngaihna avang chauhin a ni. Chutih
rualin thenkhat thiam chang tur leh a dang thiam loh chang tura ruatlawk thuah hian Pathianin
dik lohna a nei lo. An zavaiin thiamlohna leh hremna chu an chanvo dik tak a ni a, khawngaihna
avang chauhin a thente thlan an ni zawk. Ruatlawkte chu khawngaihna nasa tak dawntir an ni a,
Pathian thlanna chhang thei turin khawngaihnain a pui a, chhang ngei turin khawngaihna tam
leh nasa tak pek niin chu chuan loh theih lohin a hmin a ni. Chu mai bakah thlante chuan an
dinhmun hloh lova an tuar khaw chhuah theih nan tithianghlimtu khawngaihna chuan a umzui
zel a ni.”4

Engvangin nge Ruatlawk hi pawm harsa kan tih thin?

Ruatlawk pawmte hi Calvinist an ti mai thin a. Amaherawhchu, John Calvina pian hma
daihin he thu lo buaipui leh lo zirtir tawh thin an awm tih hria ila. Kohhran Siamthat (Reformation)
lai khan John Calvina khan a rawn sawi lar nasa a, changtlung takin a rawn zirtir ta bawk a,
vawiin thleng hian Protestant zingah chuan a cham ta a ni. Amaherawhchu, hriat thiam leh
pawm mai awlsam lutuk chu a ni lo tih kan hre tho bawk a.
Mi tam takin hriatthiam harsa an tih chhan chu Calvinism nihna tak hi an man loh vang a
ni. Calvinism hi Reformed Theology tih a ni bawk a, theology a ni. Chu chu Pathian Thu chhut
dan chi khat tihna a ni a. Thenkhat chuan Fatalism nen an ngaih pawlh a. “Engang pawhin awm
ila, eng pawh ti ila, a ni tur chu a ni tho tho,” (Chhiar tlem mah ila, ka pass dawn chuan ka pass
tho ang! Engangin sual mah ila Ruatlawk ka ni tawh, chhandam ka ni tho ang!). Hei hi Calvinism
a ni lo. Tin, Determinism nen ngaihpawlh a awl bawk. Determinism chuan kan duh thlan (human
choice) leh thutlukna siam (conclusion) reng reng hicomputer program ang maia rel fel sa diam
(pre-determined) vekah a ngai a, chutiang chu Reformed Theology a ni lo leh tlat. Calvinism
sawi changa kan sawi zin ber Predestination hi chu ‘ringtuten chhandam an nihna kawng an
hriatfiahna’ a ni. Inenletna thil (second-order activity) a nihmai dan a awm, Ringtute inhriatfiah
dan a ni deuh ber. Ruatlawk chuPathianin chhandamna Ringtu tana a lo duansakna kawng
chhuina a ni, ti ila a hnaih ber awm e.
Ruatlawk thurinchu Pathian Lehkhabu, Bibleah a innghat a. Chu chu a chak lakna hnar
ber a ni. Mihring ngaihtuahna atanga hriat thiam harsa a awm a nih pawhin Pathian Thu chu
thuneitu (authoritative) berah a ngai tlat. Calvinist chuan Bible thu hi hriat thiam a tum mai a ni
deuh ber.Chuvangin atir atanga Kristian zirtirna Biblical Truth – Pathian Thianghlim, Pathian
Engkimtithei, Pathian Engkimhria, Hmangaihtu Pathian, Mihring Misual, Vanram leh Hremhmun,
te zawng zawng hi hmer kawp vek a ngai si a, Ruatlawk hi ‘Best Option’ a ni mai lawm ni? a ti a
ni ber.
Thenkhat chuan Hmangaihtu Pathian a nih chuan engtinnge mi thenkhat chhandam turin
a ruatlawk a, thenkhat meidil tla turin? tih zawhna hi Calvinism pawm theih loh chhanah an nei a.
Calvinist-te zawhna zawk chu ‘Engtinnge kei misual hi chhandam ka nih bik le?’ tih a ni mai. Chu
chu thudang ni se, Calvinism kan pawm emaw pawm lo emaw Hmangaihtu Pathian leh Meidil
(Eternal Damnation) hi engtinnge kan phuahrem (reconcile) dawn? Hei hi Calvinist ho problem
3
Quoted by Rev. Dr. C. Lalhlira, 2005 Nilai leh Beihrual Thupui: Kohhran leh Ram Hmasawnna (Aizawl: Synod Literature & Publication
Board, 2014), 93. Pu Hlira hian Ruatlawk thu hi, “…Biblea awm si, Kristiante zinga inhnialna titamtu tak pakhat…” a ti (ibid, 91).
4
Rev. Dr. H. Vanlalauva & Rev. Rosiamliana Tochhawng, Kristian Theology (Aizawl: The Aizawl Theological College, 2007), 103.
2
chauh a ni lo va, theology zawng zawng problem a ni; Universalist (mi zawng zawng chhandam)
emaw, Process Theology (Pathianin Engkim a ti thei bik lo) emaw, Open Theist (Pathian pawh a
inher danglam ve zel) emaw, kan pawm a nih ngawt loh chuan.
Thenkhat chuan Hmangaihtu Pathian leh Hremhmun hi Duhthlanna (Freewill) hmanga
sawirem an tum, an hlawhchham chiang hlein ka hria. Heti hian an ti a – Pathian chu
Hmangaihtu a ni a, Chhandamna kawng a siam a, Mihring duhthlannain a pawm chu chhandam
an ni a, a pawm lo chu chhandam loh an ni, tiin. A fel thanin an hria a ni awm e. Hei hi Mizo
Kristian tlangpui ngaihdan a ni bawk. Hei hi Ruatlawk nen a danglamna a awm miah lo.
Engtinnge Pathian Engkimhria leh Engkimtithei chuan mihring chu Hremhmun a tlakpui tho
dawn tih hrelawkin Freewill chu a pek? A chhiatpui dawn tih hrelawkin a pek tho chuan
‘Ruatlawk’ nen engnge a danglamna?
Ruatlawk Thurin hi miin a hriat hian a chhe zawng (negative, meidil tla zawng) chauha
hriat zawnga hriat leh zir a awl khawp mai. Calvinism erawh chu positive tak a ni thung a. ‘Mi
tam tak chhandam an nih loh lai hian engtin nge kei mi sual, nung tlak lo, chhuan tur nei lo,
inchhandam theih lo hi, chhandam ka lo nih tak mai...Khawngaihna hlir…a ni,” a ti mai chauh a
ni. ‘Engtin vangin nge mi meidil an tlak?’ tih lam aiin ‘Engvangin nge chhandam ka nih ve ngawt
le?’

Harsa kan tih lai tak chu eng nge ni ta?

Ka pianthar hnuah pawh kum 10 vel hi chu Ruatlawk hi ka pawm thei lo bur a. A pawm
deuh nia ka hriat te pawh hi ka hnial ve fo. Mahse, ka lo ‘varpawh’ tak hnuah hi chuan Pathian
Thu pawm nuam ber niin ka hre ve leh ta zawk a. A chai peihte hi chu ka chai pui ngat ngat mai
thin a ni. Kan pawm thiam loh fo chhan hi Bible thu ka ngaih pawimawh em em lam aiin Pathian
hming chhiat kan hlauh vang te, keimahni lamah Chhandam kan nih chhan hmuh ve hram kan
duh vang leh Bible sawi anga pawm mai kan harsat vang a nih hmel a ni.
Mizovin ‘Ruatlawk Thurin’ kan tih mai hian thil tam tak a keng tel a. Calvinism fir berin
Pathian khawngaihna a sawifiah dan leh a zirtir dan, mi tam takin an hriat thiam meuh loh chu
‘TULIP’(pangpar hming - keptuam par) tiin a lam tawi an siam a. Thupui 5, saptawnga a thupui
hawrawp intanna zel atanga lak a ni. Tawitein han sawifiah ila-

T. Total Depravity (Chhe Lailet Der).Hei hi mihring dinhmun sawina a ni a. Eden huan
tluk hnua mihring chu tihnun leh a nih loh chuan Pathian laka thi tawh, Pathian lawm tlak tling zo
tawh lo, tihna a ni. ‘A sual theih patawpin a sual a, sual dan pawh a inchen vek’ tihna chu ni
lovin, Pathian duhzawng kan ni zo tawh lo, tihna a ni. Hei hi kan kohhranin kan zirtir dan mek a
ni a5, Calvinist-in an pawm a, Calvinism dotu Arminian pawhin an pawm tho a ni. (Jer. 17:9; Rom
3:10-12; 8:1-11; Eph. 2:1-3; Eph. 4:17-19; I Jn. 1:8-10).
U. Unconditional Election (Thutbeh Tel LoThlanna).Pathianin a mite chu anmahnia
thatna engemaw a hmuh avanga thlang ni lovin, a duh chu a thlang mai a ni. Keimahnia duh tlak
thil emaw, Isua kan rin tak vang emawa min thlang a ni lo va, leilung pian hma khan min lo
thlang daih tawh a ni. Ringtu chu a rin hma daih khan a thlang tawh a ni.(Tirh. 13:48; Rom 8:28-
30; Rom 9:11-13; Eph. 1:4-6,12; II Tim 1:9; I Pet. 1:1, 2:9; Thup. 13:7-8, 17:8). 6
5
“Synodin Duhthlanna Chungchangah Calvinism a Pawm Em?” reralte.blogspot.com, chhiar rawh.
6
Rev. Lalsawma chuan Pathianin mi thlan bik a nei tih hi a ring lo hle: “Paulan, “Leilung pian hmain Kristaah min thlang tawh,” a ti a(Eph.
1:3-14). Mi zawng zawng hi leilung pian hmain Pathianin Krista Isuaah chuan min thlang tawh a ni, a tihnaah ngai ila,” tiin a sawi ( Kristian
Thurin:1999 Puitling SS Zir, phek 152-154 en la). Eph.1:3-14). Heti lai chang a hrilhfiahna hi a tawk lo hlein ka hria. 2014 Puitling SS Zir
Ephesi, Philipi, Kolossa & Philemona Hrilhfiahnaah Rev. Dr. Vanlalchhuanawman, “Paula hian tunlai Kristiante sawi that ngam vak loh,
ruatlawk thu a sawi a. Kristaa mi thianghlimte Pathianin a thlan hun hi ‘leilung pian hma’ a ti,” a ti thung. (p. 17). Kum 1967-a Synod
Publication Board chhuah, Pastor Chhuahkhama, Pastor Liangkhaia, Pastor Chuautera te leh Zirtirtu Chawnga leh Zirtirtu Pasena ziak, Revd.
D. E. Jones-a endik chuan a Ruatlawk hi a sawi chiang hle: “…Krista la ring turte chu Pathianin Ama tan faa siam tura a lo ruat lawk tawh,
leilung pian hmaa Kristaah chuan a lo thlan tawhte an nih vang a ni(p. 40) “A Fapa Isua anga awm tur mi an nih avanga ko a ni lo va, a koh
avangin a tawpah chuan Lal Isua anga la nun khawnuam leh la thawveng turin a ruat a ni zawk e…Hmasa berah chuan a ruat lawk phawt a;
tin, chutianga a koh tawhte chu thiam a chantir a; thiam a chantirte chu a chawimawi a, chutiangin a ti thliah a ni.”(p. 50f). Heti a nih avang
hian hmanlai deuh zawkah chuan ruatlawk hi an lo inzirtir thin a, a hnu deuhah an nem deuh a, thangthar theologiante chuan an pawm thiam
leh ta deuh niin a ngaih theih.
3
L. Limited Atonement (Chin Nei Tlanna).Lal Isua thihna khan mihring zawng zawng hi a
tlan lo va, Pain a thlante tan chauh a thi, tih zirtirna a ni. He zirtirna hi a ngan hle mai.
Amaherawhchu, mi zawng zawng tana Isua thi anga kan pawm dawn chuan Calvinist chuan
zawhna harsa deuh deuh a nei ve tun mai- Isuan a tlan tawh na na na chu eng vangin nge
chhandam an nih loh? Isua thisen aia thiltithei a awm em ni ang? Pathian thiltum titlawlh thei an
awm dawn em ni? Isua thisen a thlawnin a far dawn em ni? 7
Bible-ah he thu tanchhan tha kan hmu nual bawk a. Johana 10: 11, 15; 17:9 & 20: “Kei
beram vengtu tha ka ni; beram vengtu thain beramte tan a nun a pe thin…Kei zawng beram
vengtu tha ka ni…beramte tan chuan ka nun ka pe. An tan ka ngensak hi; khawvel tana ngensak
ka ni lo, nangin mi pekteho tan zawk a ni; i ta an ni si a…Henghote tan chauh hian ngensak ka
ni lo, an thu avanga kei mi la ring turte tan pawh ngensak ka ni bawk e;” tih te hian he thu hi a
kawk chiang hlein a lang.(Jn. 6: 37-39; Eph. 5:25; Rom 5:8,10; II Kor. 5:21; Gal. 1:4; Eph. 1:7). 8
I. Irresistible Grace (Hnawl Zawh Loh Khawngaihna).Pathian khawngaihnain a
thawhnate chuan he Khawngaihna thu hi an hnawl zo tawh ngai lo. ‘Hnawl an duh chung chung
pawhin an duh lo thei tawh lo’ tihna lam ni lovin, Thlarau Thianghlimin ‘an duhthlanna chawk tho
a, Krista hriatna lama an rilru a tihvar a, Isua chu Lalpa leh Chhandamtu atana pawm tura hmin
a, pawm thei tura a siam’(ref. PCI Thurin VI) avangin an duhna chuan Krista chu an thlang lo
thei tawh thin lo zawk a ni.9
P. Perseverance of the Saints (Mithianghlimte Beih Fan Fanna).Hei hi ‘Chhandamna
bo thei lo’ kan tih kha a ni deuh ber a. Amaherawhchu, enganga pawlawha nun hnuah pawh
chhandamna a bo thei lo tih lam aiin ‘Piangthar dik tak chuan a tawp thlengin a bei fan fan thin,’
tih lam zawk a ni. Chhandamna bul tumtu chu Pathian a nih avangin a tawp thlentu pawh
Pathian a ni dawn si.
TULIP hi Calvinist chuan an pawm tlangpui a, khaidiat anga tang tlang theuh, lakhran
theih bik awm lo niin an ngai. Amaherawhchu, thenkhat thung chuan 5 zinga 4 te an pawm mai
thung bawk a ni.

Buaina thenkhat

1.‘Ring duh hle mah ila min lo ruatlawk loh chuan kan va ring thei awm lo ve.’‘Eng angin
ring mah la ruatlawk i nih loh chuan i tla tho tho dawn’.Hei hi buaina tur a awm miah lo a.
Ruatlawk thurinin a sawi chu ‘A ring duh apiang hi ruatlawk an ni,’ tihna mai a ni zawk. A nihna
takah chuan ruatlawk loh hi chuan rin pawh an duh chuang lo! Isua an mamawh lo a, ruatlawk
nih pawh an duh chuang lo!
2. ‘Pathian a va fair awm lo ve, duhsak bik a nei a ni dawn asin’. Ni e. Fair leh fair lo thil a ni
lo a, khawngaihna thil a ni zawk. Fair leh fair lo thil ni se, fair takin hremhmun kan tla vek ang.
Chu chu kan nihnain a phu tawk chu a ni. Mahse, khawngaihna avangin ringtute chu chhandam

7
Kum zabi 17-na Puritan John Owen chuan, “Krista kha (i) mi zawng zawng sual atan a thi, emaw (ii) mi zawng zawng sual thenkhat tan a
thi, emaw (iii) mi thenkhat sual zawng zawng tan a thi, a ni ngei dawn a. Rin lohna hi sual a nih a chumi avanga mi thenkhat thiam loh an
chang a nih chuan sual pakhat tal chu Kristan a tlan that tawk loh a awm a ni ngei ang,” a ti (quoted by Michael Horton, For Calvinism,
ebook). Hruaina Eng IV,1982-ah khan zawhna an chhang a: Zawhna-“Isua mi sualte aia a thih avang khan chhandam kan ni vek a, chu mi
hriat chu chhandamna a ni mai,” an ti a. Chhandamna hi chuti maia hlawh emaw neih emaw theih em ni? Chhanna – Isua mi sualte aia a thih
avang khan chhandam kan ni vek a, tih chu Isua mi sualte aia thi anga sawi dik tawk lohna lai a ni. Mi sualte aia thi a nih chuan rin leh rin loh
pawh khan kori tu tur a ni lo va, mi zawng zawng chhandam a kawk thei reng a ni. Mahse, Kristianten angial a nganin an la ngai lo ve, Lal
Isua kan rin avanga chhandam kan nih theih dan hrilhfiahna chi khatah an hmang chauh a ni. I zawhna anga hrilhfiahna hian sir khat chu
tifiah tha hle mah se, a mal ngawta rin dawn chuan harsatna tam tak a awm thei a ni. “Chu mi hriat chu Chhandamna a ni,” tih pawh chu
Kristiante zirtir dan a ni lo va, Hindu zirtirna, “Pathian (Brahman) leh kan thlarau (Atman) chu thuhmun a ni tih hriat hi thiltih ang zela pian
chhawnna (Karman) laka chhuahna a ni,” tih nen a inhnaih hle. Kristiante zirtirna kal tluang zel erawh chu hei hi a ni – Tupawh Lal Isua ring
apiang chhandamin an awm ang, tih hi. (Published by Synod Publication Board for Synod Revival Committee)
8
Bible chang tam takah hian Isua chua ‘khawvel zawng zawng’ tan, ‘mi zawng zawng’, a lo kal a nih thu leh a thih thu te a awm nual a (Jn.
1:29, 3:16, 6:51; II Kor. 5:19; I Jn. 2:2; I Tim. 2:6; Heb. 2:9; Rom 14:15; I Kor 8:11; II Pet. 2:1; Heb. 10:29). Heti a nih avang hian ‘Bik nei
tlanna’ chungchang hi mi tam takin pawm harsa an ti. Calvinist ho erawh chuan ‘mi zawng zawng’ Bible-in a tih hian Juda mi chauh tan Isua
hi a lo kal lo va, Grik mi, Juda mi, Jentailte khawvel mi zawng zawng tan a lo kal a ni tih sawina mai a ni, an ti thung (not each and everyone,
but all people group). Khawvel hmun tina Chanchin Tha hril tur a nihzia sawina a ni bawk awm e.
9
‘Chhandamnaa Thlarau Thianghlim Hnathawh,” re-ralte.blogspot.com
4
kan ni chauh a ni. Pathianin duhsak bik a nei nameuh mai. Ringtute, kohhran memberte, hi min
duhsak bik a ni.
3. ‘Chhandam tur leh chhandam loh tur ruatlawk vek a nih chuan Chanchin Tha hrilin eng
nge awmzia a neih?’ Awmzia a nei nasa ber zawk a ni. Chhandam tura Pathianin a ruatlawk te
hi Chanchin Tha hril tura ruatlawk an ni ve bawk tih hriat tur. Pawm ve ve a tul. Pathianin a thlan
tawhte ko chhuah hna hi kan thawh tur a ni a. Ruatlawk ringtute hi Chanchin Tha hril hnaa thawk
nasa ber an ni e, an tih chu. Kan hlawhtling ngei dawn tih pawh a chiang a ni. Ruatlawk ni lo ta
se kan hlawhtlin leh hlawhtlin loh tur a chiang lo zawk. Isua thisen kha a thlawnin a far thei tlat!
4. ‘Mihring hian tih tur kan nei ve ta lo em ni?’ Nei tuk e. Rinna leh ringtu a inthen thei lo va.
Ringtu chu mihring a nih tlat avangin pakhat tel lovin pakhat zawk a awm ngai lo a ni. Ringtuin a
lo rinna tak hi ringtua chhuak ni lovin Thlarau Thianghlim hnathawh a ni kan tihna a ni a. Chu
chu miracle a ni nghal. Hetiang a nih avang hin Isua ring tura mi kan sawm hian mihring thil tih
theih loh ti tura insawmna a ni a, miin Isua a lo rin hian Pathian hnathawh ropui tak ‘thilmak’ a
thleng tihna a ni zawk.
5. ‘Min ruatlawk tawh chuan engti pawhin nung ilakan chhandamna a khawih lo tihna a ni
dawn lawm ni?’ Hetianga ngaihdan nei a, ngaih tha an awm chuan ruatlawk loh zinga mi an ni
ngei ang! Ruatlawkte chuan Pathianah an nihna hmu fiahin an sualzia an pawm a, Pathian
duhzawng umin an hun an hmanhlel a ni zawk. Duh duh tih theihna license a ni lo.

Ruatlawk thurin chungchanga ngaihtuah ngun ngai deuhte

1. Pathian Thuneihna. Ruatlawk thurin innghahna pui ber chu engkim chunga Pathian
thuneihna leh ro a relzia; engkim bul niin engkim hi a duh ang thlapin a la awm vek dawn a ni, tih
hi a ni a. Pathian duhzawng leh thiltum chu tumahin, tumahin an dal zo lo, tih hi a ni. A chatuan
thiltum hi a hlen ngei ngei dawn a, chu chu Setana emaw, sual emaw, mihringin emaw an dal
dawn lo a ni tih hi a ni.
Engkim chunga Pathian thuneihna hian hremhmun tla tur leh chhandamna chang tur
chunga a thuneihna a kawh tlat avang hian Ruatlawk hnawltu thenkhat chuan ngai ngam lovin,
Pathianin engkim chunga a thuneihna hi dah tha rih angin an sawi thin (see, Roger E. Olson,
Against Calvinism). Mahse, an hlawhtling lovin a lang. A thuneihna a dah that rih avanga
thenkhat chhandam an ni dawn lo tih hre reng chunga a dah that tlat si chuan ruatlawk nen a
lem chuang dawn em ni?
2. Duhthlanna Zalen.Mizo Kristianten kan pawm dan tlangpui chu mihringte hian
duhthlanna zalen (Free Will) kan nei a. Chu chu suala tluk tawh hnuah pawh kan la nei reng a,
Isua hi kan rin duh leh duh loh thu a ni mai, tih hi a ni. Fimkhur a ngai hle mai. Ka sawi tak ang
khian suala a tluk hnuah mihringin Pathian lawmzawng leh pawm theih titurin chakna a nei tawh
lo, tih hi Protestant zirtir dan (Calvinist lehArminian) a ni. 10
Hetah tak hian engtin nge ‘chhe lailet der’ chuan Isua Krista chu a lo rin tak? tih zawhna
chhan a ngai ta a. Calvinist chuan, Pathian khawngaihna chuan Thlarau Thianghlim hnathawhin
misual leilung pian hmaa thlan tawh chu a zu tinung phawt a, tichuan Isua Krista chu a lo ring ta
a ni, a ti a. Arminian chuan, mihring chhe lailet der tawh te chu Pathianin khawngaihna
hmasa(prevenient grace)in a rawn khuh vek a, chu khawngaihna hmasa avang chuan mi zawng
zawngin an ring thei leh ta a ni, an ti. He prevenient grace hi Calvinist hovin an hnawl chhan chu
Bible zirtirnaah hmuh tur a awm lo, an ti a ni.
3. Chhandamna. Misualin Chhandamna duhawm tak a lo chan hian amaha thil
tha(merit), Pathian duh tlak, a awm vang a ni em? tih hi Calvinist-te vei tak pakhat a ni a.
Mihringin kan lo rin leh rin loh emaw, kan lo pawm leh pawm loh emaw, kan thlan leh thlan loh
ang zela Chhandamna chang emaw chang lo emaw kan nih dawn chuan kan chhandam nih
chhan hi keimahnia thil tha awm(merit)a a innghah chin a awm dawn a ni, tih hi a ni. Arminian
10
Free Will hrim hrim hi Bible tawngkam a ni chiah lo tih kan mithiamten an sawi( Kristian Theology, 101). Kan duhthlanna hi kan taksa
bung hrang ‘ka kut, ka ke’ tih anga ngaih vak chi a ni lovin a lang. Mihringin kan duh ber chu kan thlang mai a ni. ‘Ka’ leh ‘Ka free will’ hi a
danglam lo. ‘Ka free will hmanga ka thlan’, tih leh ‘Ka thlan’ tih mai hi a inang rengin a lang. Mihring hian duhthlanna zalen tak tak (free
will) kan nei a nih chuan Adama leh Evi chiah khan an nei a ni ang.
5
lam chuan rinna hi merit a ni lo a, Krista hnathawh lo pawmna kha a ni mai a ‘thil tih’ anga sawi
tur a ni lo, an ti thin. Calvinist-te erawh chuan, a tawp khawka keimahni duh leh duh lovah a
innghah tho chuan keimahni ‘role’ a tel zel tihna a ni ang a, ‘khawngaihna hlir’ a ni dawn lo tihna
a ni ang, tiin an sawifiah thin.
Heti lai thuah hian Ruatlawk thurin chuan misualin chhandamna a lo chan thuah hian
engkimah Pathian lam vek a nihzia a zirtir a. Chhandamna thlentu rinna pawh mihringa lang
chhuak ngei ni mah se Pathian thilpek a nihzia a zirtir zawk a ni.
4. Chhandamna nge chhandam nih theihna?Mi tam zawk chuan Isua khan
chhandamna kawng a hawng a, chhandam nih leh nih loh chu mimal duhthlannaa innghat angin
an ngaiin a rinawm. Calvinist zirtirna chuan ‘Isua khan Chhandam nih theihna kawng a siam ni
mai lovin, Chhandamna min pe a ni,’ an ti tlat. Chhandam nih theihna tura thil tul zawng zawng
kha min hlan si a, tiin.

Ruatlawk thurin pawm dan tur

Ruatlawk thurin hi kan kohhran Pathian Thu kalpui danah a lo inzial thuk hle a, kan
mithiamte thuziak pawh han bel chiang ila sawibo mai an hreh thin niin a lang. Amaherawhchu,
hriat thiam a har angreng em avangin an inveng thin hle a ni. Rev. Lalsawma chuan, “Rinna
nunga, lawm taka Pathian khawngaihna pawmtu chauh lo chuan ruat lawk leh thlan lawk
thu hi a thlarau takah kan man fuh thei lo vang. Mahni nun thlir let nan thu ngaihnawm leh
thiltithei a tlin laiin, mi dang teh nana kan hman chuan thu thi leh kawng bo a ni hlauh
thei a ni,”11 tiin fing takin a lo sawi tawh a ni.
Ruatlawk thu hi thuhril pui bera neih chi a ni vak lo a. Ruatlawk Thurin hian min
chhandam lo a, pawm leh pawm loh hi chhandamna a ni lo tih hriat tel a tha. Pawm thiam leh
thiam lo kan awm zel dawn niin a lang bawk. Inhrilhfiah zel pawh kan tum tur a nih laiin chiang
mang si lova inhnial vak vak a theih a, a sawt vak lo a ni tih hriat a tha khawp mai. Ruatlawk
pawm leh pawm lote kan tanho veknalai chu ‘A ring apiang’ tih lai hi a ni tho tho a ni. Rinna tel
lovin Ruatlawk Thurin a ding zo lo a, rinna tel lovin lo hnawl ngawtin awmzia a nei lo .
Ringtu chhandamna nih dan kawng sawifiah dan pakhat a ni ve mai a ni.
Amaherawhchu, kei chuan Ruatlawk Thurin hi pawm tha ka ti a. He thurin hian Pathianah
ropuina a pe nasa ber a, mihring sualzia a zirtir dik a, Pathian khawngaihna ropuizia a uar a,
Kristian nun tithlamuangin confidence a pe a, Pathian Lehkhabu zirtirna a dah sang berin ka
hria.Chanchin Tha kan hril dan leh nunpui dan thlengin a khawih danglam vek theiin,
Chhandamna kan ngaihhlut dan pawh a sawn dawrh thei a ni. Scottish Theologian hrang hlui
William Cunningham-a thusawi hi ka pawm hle, “Calvina zirtirna ang chi kan paih hret hret hian
Siamtu chan tur hi thilsiamah kan hmehbel a ni mai lo va, Pathian Lehkhabu sawi ang
Chhandamna nihphung letling thawkin Pathian chan tur mihringa pek theihna kawng kan hawng
zau telh telh tihna a ni.”12

11
Rev. Lalsawma, Rom Lehkhathawn: 1990 Puitling Sunday School Zirlai (Aizawl: Synod Publication Board, 1989),150.
12
“When Calvinistic principles are rejected or thrown into the background, not only is something, more or less, of necessity taken from the
Creator and assigned to the creature, but an opening is made, - an opportunity is left,- for carrying on this process of transferring to man what
belongs to God to almost any extent, until the scriptural method of Salvation is wholly set aside or overturned.” William Cunningham (1805-
1861).
6

S-ar putea să vă placă și