Sunteți pe pagina 1din 86

UNIVERSIDAD AUTONQMA DE NUEVO LEON

FACULTAD DE CIENCIAS BIOLOGICAS

DATOS ECOLOGICOS DE LAS GRAMINEAS DEL ORIENTE

DEL ESTADO DE NUEVO LEONI MEXICO

T E SIS

QUE PARA OBTENER EL TITULO DE

BIOLOGO

PRESENTA

JESUS VALDEZ REYNA

MONTERREY, N.L. MARZO DE 1973.


AGRADECIMIENTOS

La realizaci6n de esta Tesis pudo ser posible

gracias a la valiosa y desinteresada colaboracion de las _

siguientes personas:

Al Biologo M.e. Glafiro J. Alanis que fungio co-

mo mi asesor de "Tesis.

Al Dr. Jorge S. Marroqufn, e1 Bi61ogo Humberto _

S~nchez V. y e1 Bi61ogo Jose Luis Gutierrez L. que forma--

ron parte de la Comision de Tesis.

Al Dr. Paulino Rojas M. mi agradecimiento since-


ro por su genera sa ayuda y consejos.

Al Bi61ogo M.e. Ger6nimo Cano que tuvo la bandad

de leer e1 escrito, hacienda valiosas sugestiones.

Al Bi61ogo Carlos H. Briseno que tuvo a bien fot~

grafiar una buena parte de los ejemplares identificados.

A los companeros Gerardo Villarreal V" Mario C.

Gomez, Jose L. del Bosque y Bi61. BIas Mancias H. que me _

acompanaron a los viajes de colecta.

A todas las personas que de una manera u otra co

laboraron en el desarrollo y conclusi6n de la misma, el

autor les queda profundamente agradecido.


U N I V E R SID A 0 AurONOM.A DEN U E VOL EON

FPOJL TAD DE CIENCIAS Bli.JLOGICAS

DATOS ECOLOGICOS DE LAS GRAAIIf'£AS DEL ORIENTE

DEL E 8T ADO DE NUEVO LEON! MEXICO.

T E SIS

Que en apci'n al Titule .e


BIOLOGO

Plr'esenta

JESUS V ALOEZ REYNA

(l)MISION

I"resiltente: FIBres

S~c:retarie.

Vacal. quin me 1a Fuente.

Monterrey, N. L. Marzo (;/e 1973.


I N DIe E

PAG1NA

I INTRODUCCION . . . " ....•.••••.•••••••••••••• "... 1

II ANTECEDENTES................................. 2

III MATERIAL Y METODOS ....•.•..••.•••.•••••• ,. • • • • b

IV DATOS FISIOGRAFICOS. .••..•••••....•••........ 9

a) Situacion .•.........•.••....•.••. s •••••••• 9

b} Geologfa y Topograffa..................... 11

c) Hidro1ogia................................ 12

d) Clima . . . . . . • • . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,. 12

e) Suelos.................................... 13
V VEGETACION................................... 16

VI RESULTADOS................................... 21

a) Tipos de vegetaci6n y grarnfneas mas fre- -


cuentes................................... 21

b) Descripcion de generos y especies ..... ,... 27

VIr DISCUSION Y CONCLUSIONES . . . . . . . . . . . • . . . . . . . • o 57

VIrI RESUMEN .•.•.....••....•••••••••••••••••••• ".. 60

IX LITERATURA CONSULTADA ••••••••• , •••••.••••. .•• 62

APENDICE. • • • . • . • . . . . . . . . • . . • • • • • • • • • • • • • • • • • • 67

LISTA ALFABETICA DE GENEROS Y ESPECIES ..•••• , 69

FIGURAS...................................... 74
,

,,,

1. - INTRODUCCION

El presente trabajo es una contribuc i 6 n a 1 cono·

cimien to de las gramlne a s en una d e las zona s ganaderas -

m~s importantes de l Es t ado , c omo e s e1 Oriente de Nuevo

LeOn .

Tomando en c uenta qu e 1 a indu stria pecuaria t ie -

ne gran impor tanci a econ6mica y constituyendo las gram l >

neas uno de los recurs os natura le s r enovables mas impor tan


-
te de esta , 5e h ace not o ria 1 a n e c es id a d de rea l izar estu--

di a s flor i stico-eco16gicos b~sico s para un mejor aprove ch~

miento de dicho s r ecursos en nues tro Es tado. Esta clase -

de estud ios ayudar~ a 1a industr ia agropecuaria a sentar -

base s cientlficas para e1 estab l ec1rniento de 1a agricu l t u ~-

ra de pastizale s ~

Los pastizales na tivQs forman 1 a fue nte pr i nci-' ~

pal de forraje natural con que s e alimen ta a los diferen--

t es t ipos de ganado , que median te e l sistema de libre pas -

toreo y can un ma ne jo adecuado pu ede aumentar l a prodUC : l-

v i dad ganadera g El obje ti vo de es t e estudio es real i zar -

una apo rtaci6n pa r a la determinac i on flor fstica y aspectos

eco16gicos cua 1i ta tivos de los z a cates nati vos , a si tam- -

bi ~ n c onocer e 1 valor forraje r o de las e species que 5e en -

c uentr an en 1a zona de es tud i o.


II.- ANTECEDENTES

La informaci6n par a el area de e studio fu e esca-


,
sa; par 1 0 tanto se e it a in fo r maci 6 n de zonas eco l ogicas -

sirni l ares, hacien do l a extens iva a 1 a z ona de e studio ,

H e rn~nd e z X~ Y Gon za lez (1959 ) I hacen un estud io

sabre l os pa s tizales de Chihuahua, en e 1 Ranch o Experimen·,

tal 1a Campana~ d eterminan 1a mejo r f o rma de mane jar raci~

nalmente l os pastizales de Chihuahua, para un aumento de -

1a producci6n ganaderaQ Dividen e 1 Estado en se is regio- -

nes ganaderas, tomando como bas es l os siguientes puntas ; -

1a vegetaci6n con ~n fasi s especial en los za cates f e 1 sue-

10, 1a topograffa y e1 clima< Citan adem~s 1 a de scr ipci 6 n

morf o16g i ca de los zacates encontrados s as! como su abun- -'

dancia y d a n da e1 valor forr aj e r o de cada esp ec ie en part]


-
c u lar "

Mie r (196 3), h ace un estudio e col6g ico de la ve~

get aci6n y da un an~li s is p roximal de la s gr amine as mas-

abundantes del Es tado de Nuevo Leon; divide al Es tado en -

cinc o z onas, tomando en cuen ta fa c tore s ta le s como ; preci -

pitac i 6n, tempera tura, tipo de suelo, alt i tud , topografla

Y tipo de vegetaci6n ~ En los analisis de veg etac i6n toma

en cuent a tanto e1 m~todo ap reci ativo como e1 m~t odo num~ · --

rico p a ra un a mejor obtenc i6n de resulta do s; concluye que

en l os cuadr os de un me t r o cuadrado g las g rami neas cubren


una area mayor que las otras p l antas no gram1neas; observa

su d is t r ibuci6n dent r o del Es tado, nos i ndica su f recuen- -

c i a y conc l uye que la dorninan c ia esta dada par la especi e


Bouteloua tr ifida o

Almaguer (1965 )., estudia l as gramlne as a 10 lar-

go del Rio Ramos, N. L . , identificando 40 generos y 83 es-

p ec i es , de los cuales 3 g~nero s y 21 especies no hab1an s~

d o me n c i o nados en la literat ura para e1 Es tado de Nuevo -

Le6n y concluye que hay 1a n e cesidad de estud i os mas com- -

pletos de los r ecursos na t u rales renovab l es en todo e 1 Es-

t ado.

.
Cano ( 1 966), estudia las g r am! neas de la Sier ra

de l a Paila , Coahuil a; encuen tra 30 gener os y 61 especies

de zacates , r e sultan te de 13 excursiones a la zona de estu

d io, sie ndo e l numero d e especies de zacates perennes mas

abundante en relaci6n al d e l os anuales.

Compean (19G8 ) , hace un es tudio ecol6gico en una

zona de ma torral con ganad o ca p ri no~ pa r a determ inar ~ lo c ~

li zaci6n, t amano y nume r o de e x c lus iones, que es uno de

l os primeros pasos pa r a emp r e n der u n p rog r ama de mane jo de

pastizales. Dic ho estudi o es l l evado a cabo en e l Municj-

pio de Dr . Gonz~ l ez, K. L~

Beetle, Ro jas MQ y Cuevas (19 69), p resentan una

lista d e l as principale s gram!neas e n el Es t ado de Nuevo -


4

Le6n, siendo un ma te rial b~sico para un mej o r mane jo de -

pastizales, con re p ercusi6n en e1 de sa rrollo de 1a ganade -

r!a regiona l~

Dicha lista comp rende las gram!neas co leccion a - -

das por los autore s y estu d ian tes de 1 a Escuel a de Ag r icu!

tura del Tecno16gico de Monterrey, as ! como las cons ide ra'-- ,

das de importanci a que 5e mencionan en Ii tera tura_> Dispo -

ne n l as grarn1neas en t re s grandes grupos: cultivadas , na t u

ralizadas y nativas, a cada especie 5 e Ie agr e gan breves -

netas, p or ej e mpl o s1 es anual 0 perenne y se da i nforma - -

ciOn sabr e 1a frec uencia y abundancia, indi cando en los za

c a tes en f orma ap reciat iva e1 valor forrajero d e el Ias y -


I
agrup~ndolos en : b u eno , reg ular y malo ~

S~nc hez S&nchez (1971), en su estudio sebre 1a -

vegetaci6n y evaluaci6n f or rajera e n e l l-lun i cip i o de Gale~

na f N~ L . , describ e par a e1 Muni ci p i o ca tor ce ti pes de ve-

getaci6n , s i endo e 1 pastiza1 amac o ll ado abi e rto , e1 p a s t i -·

zal mediano abier to y e1 pasti zal ha 16fito abi e rto los que

cuentan c a n mayor productividad for ra j e rac Re comienda g uet

dada 1 a l imi t ac i6n de pas t es nat ural es p ara 1a ali menta- .-

ciOn del gan a do, l as siembras de pr ader as artific ial es con

z aca tes nativos 0 i ntro ducidos son ne cesar ias para rne j orar

l a produ cti v ida d fo rrajera ~

Ibar ra (1972) , presenta una clasificaci6n sis te -

m~ti ca de l os zaca tes de Nuevo Le6n incl uye n do tanto n a ti -

-- - - j
-
j

ves y cul t ivados como in t r oduc idos .

Las claves presentada s 5e basan en ca racterlsti -

cas morfo16gicas, tomando 1a esp i ga como e1 6rgano mas im-

por tante.

Concluye que 1a mayor!a de las es pecles de Nuev o

Le6n son nativas, treinta y una son cultivadas, veinte in-

troducidas y cinco endemicas . Presenta un total de 81 ge-


neros y 295 especies para e 1 Estado de Nuevo Le6n. Atribu-

ye es ta variedad a 1a loca l i z aci6n geogr~fica de l Estado,

as1 como a su t opograf ra, clima y geologia .


111 . - MATERIAL Y METODOS

a}~- Materia l ~ P ara l levar a cabo e l presente -

estudio se h izo necesario el siguien te material:

Vehfculo

25 m. de pial a

Cuatro alcayatas de fi e rra d e 30 cm ~ de long ,

Prensa bo t~nica

Camar a f otogr~fica

Rollcs f otograficos

Balsas de plastico ( 80 x 45 ern . )

Machete

Diario de not as

E tiquetas tipo e x press y de colgar


. Brujula

Papel hidri6n

Acido Clorhfdrico a l 5 %

Alt1.metro

Cinta IDetrica

Mapa esca l a 1 : 500 1 000

Pormas de i nventario fit oeco16gico

Microscopio estereo5c6pico ~

b) ~ - Meto dos~ Los lugares dande se efect uar on _

los muestreos fuer on tornados a l azar I procu r ando no mues- ·-

trear ce re d de l as areas de disturbio, t ales como eamin os ,


I

-•

carrete ras, ce rca de pob lado s 0 bien dande e1 hombre haya

actu ado , destruyendo la vegetaci6n ~ 5e re cab6 inf ormac i 6n

de l a s caracte rls t icas observadas de la vegetaci6n .. comple -


rnen tando cada muestreo c a n los siguientes datos : altitud ~
,
fis iogr aff a , 5ue10, pH, e rosi6n, tipo de vegetaci6n y plan
-
tas dominant e s ~ (*)

El va lor ' forrajero de las especies que s e encon-'

traro n en e1 a rea de estudio 5e determina en bas e a cons ul


-
ta en li ter atura can ref e rencia a las especies gue 5e es t~

dien •

Para l a determi naci6n de car acteres cuanti ta t i ._-

vas t ale s como: cobertura, abundancia, dominancia y fre- ,-

cuencia 5e us6 la escala apreci a tiva p r opuesta par Braun

Blanqu et (1950) •
• ;

Ab (Abundancia ), ndmero de individ uos de cad a es


- - I
peei e por unidad de area de muestreo . Empleando par a su -
,
dete r min aci6n la siguiente esca la:
I
1.- Presente
I
2.- Abundan te

3 . - MUy abun dante,


,

Do (Domin an ci a), expresa la r el aci 6n e ntr e la su


- -
perficie cubierta po r tod os los individuos de una especie

"'
(*) La forma de i nvent ar io aparece en e 1 Apendice c

dad a en e l ~r e a d e mues t r e o y 1a s upe:rficie t ota l d el ~ re a

e n cuesti 6n.

Co (Cobertu r a ), are a ocup a da po r cada una de las

espec J. es con r el ac i6n a 1 are a d e l i mitada y expr esad a e n L

Fe (Frec uencia ) nGmero de v e ces que s e r e pi te _.


- I

cada e s pecie p or unid ad de ~re a, sin con t ar e 1 n limero d e -

i nd i vid u os.

El ma terial co l ect a do f u e prensado para .secarla

y p r ese r varlo con su de te rminaci6n y montaje; 1a determ in a


-
ci 6n y 1a desc r ipc i 6n d e la s e specie s, 5e h i zo tomando co-

rno b a s e Hi tch cock (1950); Swal len y HernAndez X. (196 1 ) , -

otr os traba j os t axon6micos de va r ios auto r e s y despu~ s de

de t erm i nado e 1 mate r ia l pas6 a form a r parte del He rbar i a -

de l a F ac ul t ad d e Cie nci as Bi o 1 6 gic a s U " A ~ N ~ L ~ (FCB) _

,

,,
,
I-

,I
:
,I
IV . - DATOS FISIOGRAFICOS
"

,j'
Localidad del area de es tudio: cornpr en de los Mu-
I
i, nicipios de China, Genera l Bravo y General Teran, perte ne -
I
ciendo a 1a zona geom6rfica denominada P!anicie Coster a -
, del Gol fo (Fig . 1) .
1
i,,
,
i a) Si tuaci6nD
I
I
I
,
China, No L . 5e encuentra ubicado en 1a zo na

o riente del Es tad o , 1a cabecera d e l Municipio es China 5i-


I
I,
1 tuada a los 25° 42' latitud norte y a l os 99° 141 longitud

!
oeste y a un a a ltura sabre e 1 ni ve l del mar de 163 m~ La
,
, superficie del Munic ip io es de 4,411 KIn • 2 •

Gra15 Bravo, N o LG Se encuentra ub ic ado e n 1a -

zona orien te del Esta do, 1a cabecera del Municipio es Gr al c I

Bravo, 1a eua l est~ ub icada a los 25 c 48' latitud nort e y I


a los 99° la' longi tud o e ste y a una altura sabre e1 nivel

d el ma r de 15 0 m. La superficie del Mun ici p i o es d e 1962


!
2
Km. •

Gra l~ T er~n , N" L . Esta ubi ca do en la zona --

o riental del Estado, l a cabecera del Municip io es Gral o T~

r~n, la eua l se enc uen tra situada a los 25 0 17 ~ lati t ud

norte y a los 99° 40' longitud oe s te y a una altura sobre

e1 nive1 del mar de 230 ffi o La superfici e del Municipio es

de 2,243 U_'
~ U.
2• (Datos obtenidos de las Monograffas de l -
. ,

,,
,

,
,,
,, 0
•,
. '_M __
,,,
,, I
e ,

I

-

~<:>
® -
1
-I,
-
®
,
•• ,
,
•• .,
•• •

@>',
, .,. ,
•• .-

", " -
•• ,
•• ,

-
....'" •• <1)
~
,

"'"
"0
• •,
• ,
'"" ,

"El ••
•• •• •
i
;
• ,

I
SOCIALES
,
A. C
,,

::::;. l~o. 1 l LA P.O\RTE SmiBRE/.DA INDICA U ZOllA De ES'lUDI O


• •

I nstituto de Investigaciones Industriales , an os de 1 9 62 y

1963, Monterrey} .

b) Geo l ogia y Topograf!a .

China , N o L . , en 1a mayor parte de este HUnici - -


i
pia 5 e encuentran es tr atos d e l Eoceno; enc on tr~ndos e tam- -

bi~n estr a to s del Oligoce no s up erior , e stos han s ide reco-

nocidos 6nicamente a 1 Este del Munici p io donde 5e obse rTan

sedimentos de arcilla y a ren a ( Mul ler ried, 1944).

Gr al. Bravo y Gral. Ter~n per t enecen a 1a misma

zona ge o16 gi ca , 105 estrato s que se encuen t ran son t a mbi€n

en Sil mayo r pa rte es ta tes del Eoceno ; 105 estratos del cr~

tacico superior se encuen tran r ep resentados por sedimentos

ar cil loso-ca !car eos , de un espesor c onsiderab l e (Mull e - '..

rried, 1944).

Respecto a estratos y roeas , Mullerried ( 1 944) 1

basandose en sus estudios y los report ados po r o tr os au t o-

re s, afirma que en e 1 n o rte de l Es tado abund an l as rocas -

sedimentarias, son escasas las roe as fgneas y fa ltan par -,

completo las roeas me t amor ficas.

Topograffa.

Los Municipios tienen una altura sobre e1 nivel

del mar de 1 00 a 200 m. con a lgun os l omeri os al Oeste de ,-

Gr a l . Teran, can altura de 20 1 a 400 m~


12

c ) Hidrolog1a.

Por e1 r-' lunicipio de China pasan 105 r i os San - -

Juan, PinOn , Pesque r1a y San Lorenzo ; los arro yo s Ret ami --

tas ; de l a Hoya , Lobo y Moh i n a s.

Por e1 Mun iclpl.O de Gral. Bravo pasan -L OS r t o5 -

San Jua n , San Loren zo y e 1 Arroyo Lobo.

Por e 1 Mun i cipio de Gral. Ter &n pasan los ~i cs -

Conchas, Sa n J u an y P i 1 6n : l os arroyo s Olmito, Mohinas, de I


la Ra j a, Encadenado, Zapatero, Tlahua lito , las Ja ras, San

Ju lian y Bagr e. (Datos o btenidos de las Monograf1as d e l -

Inst i tuto de Inves tigacione s Indus tr i a l es , ancs de 1962 y

1963, Mont e rrey) .

d) Clima .

Los climas predominantes en e1 ar ea de estudio - I


so n del ti po calien te y s emi-a rido; los que, de aCUerdc -
••
con 1a Cl asificac i 6 n de Koppen, pertenecen a l os gn.pos -
SSw (seeo eon l luvias en verano ) . Esta regi6 n pa r haila~ - !
se situada cerc a de l a zo na c on cl ima BSx j (seco con liu--

vi as repartidas a 10 largo de l anel, d e la parte oes te de



l a Planicie cen t ral d e lo s Es tados Unidos, muestra la ~n --

f lue nc~ a de este r ~gim e n pluvial, hall ~nd ose exciu 1da d e -

es ta are a geografi ca l a gobern adora (Larr ea t :r:ident ata). -

La vege t aci6n es menos x~rofil a . ya que la precipi t aci6n -


. .

d e i nv i e r no e s alga mayo r q ue e n l a zona con c l ima B~w de l

interi o r . El ext r e ma orie n ta l d e Nue v o Le6n queda e n l a -

z o na de l s ub ti po BS o ws de b~ do a qu e su po r c entaje de ll u~­

v i a i nvernal estA c omprendi d o e n tre 10 ~ 2 y 2 4 % de la pr e --

cipitacion tota l anual (Ga r c! a, Sata y Mira nd.? 1960) 0

Como se observa en l o s c limo gramas eXiS

t e rouy poca variaci6n en precipitaci6n y temperatura entre

los puntas de referencia de l ~re a d e e s tudio deb ido a l a ~

c o r ta d i stancia que los separa " En Chin a, 1I~ L~ , 1a pre c2:

pi tac16n media anual es d e 468 mm . c o n u na temperatu ra me -

dia anu a l de 23 ~ 6 ° C s ie ndo en e ste Mun ic i p io d o nde se pre -

senta una tempe ratura ma s a lta y una me n or pr eCipitaci on i

e n Ge n e ra l Bravo, ND L~ , 1 a t e mperatu r a med i a anual es de

23 . 8° C con una precipita ci 6 n med i a anua l de 5 19 mm . Con -

r es pec t o a1 Municipio de General Te ran! pa r carecer de da-

ta s climagraficos ~ s e inc1uye un c l imograma del Municipl::'

de Monternore1os, N~ Lo! debida a 1a cercan i a can General -

Ter~n que presenta una pr e cipi t aci6n me d i a anual promedi o

d e 680 mm . siendo en Montemorelos d e 7 37 mnL. can una temp e

ratu r a media anual d e 22 , 9 Q C ~

e) Su elOS a

De acuerdo con e 1 mapa de s u e l o s d e l a RepGbl ica

Me xic a na de Brambila y Ortiz Monaster io (fide Rojas Me n do-


- --- •

za, 1 9 65) , los sue los zonales de Nuevo Le 6n son los S~-~

gu ientes:
I
,
-;. -:~
, ,
- --,,
- - ~" I

.. -._- - .-
,
•'" '-
,

• ,

.

,
< <

Castanos (Chestnut) ! Semi- des ~rt1cos (Sie ~ o}ern),

Sue los negros (Chernozem) y suel o s c ornpl ej os de Montana ~

Cor responden al ~rea de es t ud i o l os siguient6s .


tipos de suelos zonales:

En General Bravo, N " L o , l os sue los son de tipo

castano (Chestnut).

En China, N, Lo, exis t en suelos de tipo castano


-
l
(Che stnut) , pera en una pequena po r ci 6 n al n o rte h a y 51.'_e- -

los neg r es (Chernosem) . Tanto en e 1 Muni c i p i o de China , - ,


N. L. , como en e1 de General Bravo , los s u e l os son de co- -

lor ca fe grisaceo, pro fu ndos; por 1 0 gene r al Sll textura va

de arci l l oso a arcilloso-arenoso , Sll porosidad es de 52- 53

%, rnostrando un pH de 7 ~ 5-7 ~ 9; con un contenido de materia

organica de 0 . 37-1.94 %, pre se ntando ambos zonas salinas . -,


relativamente aisladas.
I
En General Teri1n, N ~ L~ , l os sue los de la zona '.
nor este son del tipo de suelos negros (Chernozem) y la zo-

na res t ante presenta sue los cas t an o s (Ch e stnut .' " El color
de los sue l os es cafe gr i s~ceo, c o n un a t e xtura arcillosa ~

su poros idad de 53-5 7 %, u n pH d e 7 ~ 8 -8 , 5 y e 1 contenido _

de materia organica es de 1.. 66- ? . S7 %.


27
,
Leptoloma cognatum - - ------ Pre s e nte
1
Panicum h al li i ------ -- ---- Abu ndante

Pappophorum b ico lo r - --- - - - Prese nte

Setari a leucopi la --------- P r e s en t e

Sporobolus pyramida t u s ---- MUy abundante

Tridens
, flavus ------------ Pre se nte

Tridens muticu~ ----------- Presente

Tridens texanus ---- ------- Pr es ente

b) De scri pc i 6n de las g ram fn e a s encontrad a s : * (l)

Andr opogon saccharoides Swartz .

" popotil l o p l a t ea d o "

Both r i ochl oa sacchar o i des Rydb ~

So rghum saccha roi des Kunt2e.

Nativo perenne i tallos delgados, generalmente de



60 -130 Gm . de altura, erectos 0 ascende ntesi h&bito amaco -

ll ado , hojas glabras, planas d e 3- 6 rnm o d e a ncho.

Panr c u la larga, densa, blanc o plateada, de 7--15

e m. d e l o ng itud, raei mos d e 2-4 em ~ de l ongitud; raquis y

ped i celos ve llos o s; esp i gu illas aproximadamente 4 mm. de -

longitud, aris t as 1 0-1 5 mm. de long i t u d o

Distribuci6nj presen t e, en l ugar e s semihumedos ~

( 1 ) Los nombres comunes precedidos p o r un aster isco f uer on


recabados "in situ" , El resto se anotan de acuerdo con
Beetle, Rojas y Cuevas Rios ( 1 969) . I
-L:-

Va l or forraj ero ; es un buen f o rra je cuando est~

verde, al secarse se t o rna alga duro pera aun as! 10 come

e1 g an ado , especialmente l as h ojas .

Aristida adscensionis L .

"tr es aristas de agua"

Chae t ar ia ascensionis Beauv .

Aristida grise bachiana Fourn .

Nativo anual; tal lo s delgados e rectos desde 10-

8 0 cm. de altura, habito amacollado; hojas lineare s de 1-

2.5 mm. de ancho.

Pan i cula densa, con tra!da de 5- 1 5 e m. de 10ngi-

tud , e r ecta 0 l inear; glumas uninervadas, generalmente de--

s i gualesi aristas desigua le s , por 10 regular de 7-15 rara

vez 20 rnm. de longitud sin abrirs e mucho, nl en su mad urez .



.
Distribuci6n; p r esen te, generalmen te en plani- -'

c i es .

,Ialor forrajer o ; dentro de l os zacates anuales -

se considera como buen for raje.

Aristida longiseta Steu d . (Fig. 4)

"tres aris tas r ojo n

Aristida purpurea var. longiseta Vasey.

Nativo perennei tal l os 20-30 cm . de altura; ho- -


29

jas lineares, flex ibles usual mente meno res de 15 em. de

l o n g it ud .

Panlcu l a est recha , e r ecta, con va ri os f16s cu l os J

l as ramii i cacio nes ascendentes 0 ap resad as , pr i mera gluma

8 - 1 0 mm. de longitud, lema 12-15 mrn. de longitud .

Distribuci6n; presen t e , e n luga res semiaridos -


con asocia ci6n de Prosopi s - Acacia.

Valor forra j ero; s e c o n s id era regu l ar .

Arist i da roemer i ana Schee le . ( fi g.S )

" t r es ar i s t a s mex i cano "

Aris t ida purpur ea va r. micrantha Va sey .

~ ativo perenne: tall o s delgados erectos, 30-5 0 -

ern. de altura ; hojas estrechas , l inea r es , ge neralmente me-




n os de 10 em . de longitud, ra r ament e 20 em .

Pan fcula estrecha , l axa, 10 - 2 0 e m. de long i tud;


I
espiguillas l ine ares, erecta s , aris t.dS de l g a das d e 2-4 em .

de l ongitud .

Di s tr ibuc ion; a b u ndante, en lu ga r es semiaridos -

en asociac i 6n de Prosopis -Ac a c 1a.

Valor forrajero: se c onsid e .r·a d e regular a mal -

fo r raje . Valor d e palatihilidad b ajo , p articu l a r mente las


p lantas maduras.

3C

Bou t e l o u a c ur t i pend ul a (Mich x . ) Torr . ;( f i g . 6)

* " navaj i ta band e r i lla"

Bouteloua racemosa Lag .

At heropogon curt ipendul us Feurn .

Nativo p erenne ; tallos ere c t os 50 - 8 0 em. d e a l- -

t u r a ; ho j as planas 0 l i gera mente enro l lad a s y vellosas .

Espigas 35- 50 , de 1-2 em . d e l o n gi tud, accmod a -


,
d a s a un l ad o del t al l o cent r a l de 15 -~5 em . de l o ng itud .

La s ra 1ces s on p r ofunda s y v i gorosas , con r i zoma s escamo --

50S .

Di str i buci6n ; presente (raro) , 561 0 encontrado

e n Matorra l med i a no subpere n n ifo1 10 y Bosque ba j o micr6fi -

10 , pe r c t i e n e u n ampl i a grada de a daptac i 6n .

• Valor forra jero : uno de los mejor:e s zacates n at,~

VOS ; p r o duce abundant e for r aje de muy buena calidad.

Boutelou a f i li fo rm is (Fou rn .) Gr i ffiths.

* " navajita p elill o "

Atheropogo n filif orm i s Fo u rn .

Nat i vo p erenne ; ta llos e r ec tos , con l a base n o -

ri zomatos a.

Espi g as as cendentes , de aproxirnadamente 1.5 em. ______

,I
,I
J
31

d e l o n g l t ud , raramente 2 em. i e spi gu il l as g e nera lmente - -


6 - 10 , g l abr as 0 COP. Gris tas d e 1 mm . d e l o ngit u d .

Distribuci6n ; a bund a n t e , en l ugares abier tos y -

camp os c u l t i vado s.

Valor for r aj ero ; s e conside ra un f orr aje re gu l az:" ,

Bouteloua hi r s u ta Lag . (f i g . 7)

* "nav a jita v: e l 1ud a "

Bo ute l oua h i rta Lag .

Acti no ch l oa h i r suta Roem. a nd Sc hu l t .

Na t i v o per enne ; t a l los e r-e c t o s , 20 - 6 0 e m. d e al -

t u ra : ha bi to ama coll a d o ; ho j a s p l a n as de 2 mrn . d e an c h o .

Espigas 1 a 4 , d e 2 - 3 . 5 e m. de l o ng i t u d : es pigu i

lla s 35 -4 5 , aproximad a men t e d e 5 rnrn . de long itud; raguis -



curvo en la base que es gruesa y p u b esce n te , e1 apice se -

ex t ien d e de 5-12 mm. m ~s a ll ~ d el pun t a d e i nserci6n de l a

es p i gui l la terminal.

Dis trib u c i 6n ; p r esente , e n Ma t orr a l mediano s ub -

p e r e nni f o li o , en lug are s sem ihGmedo s .

Va l or forra j er o j muy b ue n o , a p e te c i d o per el ga -


,
n a do en tOdD t iernpo .
32 I
i
1,
Bou te l oua t ri f ida Thurb . {f i g . 8)

* " nava j ita r a ja "

Bou teloua b u rk ii Scribn .

NatiVQ pe renn e ; ta l l os delg a dos e rectos, 10 -2 0 _

em. de altura ; hojas salie nd o d e sd e la base , usu almen te

1-2 em. de longitud.

Esp igas 3-7, de 1 - 2 ern. de long itud, ascendentes

o ap re sada s; espiguill as aprox i madamente 12, color pu-"'pura

{r Oji zoL , de 7 -1 0 mm . d e lon g itu d .

Distribuci6n ; muy abundan t e , en lugares semiar i-

dos 5e encon t r6 en t odDS l os ti pos v e g e t a t i vos de l a zon a .

Va lor for r ajero; es un mal for r a j e , cuanao


" es -
muy abundan t e no s indica sobrepa s tore o .

- Brachia ria c il! at iss ima (Buckl.) Chase.

" a l me j i t.a "

Panicum ci liatiss imum Buck l .

Na t ivo perenne; pro duc iendo l a r gos estolones con

cor t es entrenudos; t a llo s e rec to s 1 5 -40 em. de al tu r a ; va 1

nas densament e pilosas; h o j a s 3 - 7 em . d e l o ngi t u d y de 3 - 5 !


,
mm . de a n cho .

Pan!cu la alargada d e 3- 6 em . de l ongltud , con r~

mi fic ac iones erec t as de 1- 2 ern . d e l ong i tud; espiguillas 4


33

mm . de l ongitud , la pa r te marg ina l densamen te ciliada .

Dis tri buci6ni pr e s e n te, en lugares semihumedos.

Val o r forrajero ; 5e con si d e ra u n b u en forraje .

Buchloe da ct yloides (Nutt . ) Engelm . (f i g . 9)

* "z acate chino n

Bou tel o u a mutica Gris eb . ex . Fourn .

Mel i ca me x ican a Link . ex Fo urn .

Na t ivo peren n e ; planta b a j a , que t i ende a f orma r

un c~sped debi d o a sus esto l ones: con f lare s mascu l inas y

fe me ni nas en p l antas s e paradas : tallos d e las plan t as esta

minadas de 1 0 - 2 0 em. d e l ongi t u d y l es d e l as p l ant as pis -


,,
ti l a d a s por 10 genera l m~ s cortos ; h ojas de 10 e m. de 1aL-- ,

go 0 menos , de 1 a 2 . 5 ~. de anc ho , colo r v er d e gris~ceo .


- Distribuci6n ; abundante, en Areas i n undab l es.

-
Va l or forr ajero i muy buena duran t e t oda el ano.

Muy ape tecida po r el ganado.

Ch l oris andropogonoides Fourn . {fig.IO) ,


"ve r dill o e sbe l to "
,
Chl or is tenuisp i ca Nas h .
I

Nat i vo p erenne j plantas amacolladas , con es t olo-

nes , tallo s 1 0 -30 em . de alturai h o jas generalmente basa - -


,
34

les , aprox imadamente 1 mrn . de a ncho .

ESpig'. .lilla s 2 - 3 rom . d e long i tud , la lema y el - -

f1 6scu l o fert il apr ox i rnadamente de 1 ~~ . d e ancho .

Distribuci6n : abu nd ante , en ~reas i nundabl es , u-

sual me nte en asociaci6n con Buchloe d act yloides .

.
Valor forrajer o ; 5e consid e r a como buen forraje .

Chl oris ciliata Stva rtz .

"ve rdi ll o de fle co "


Cynodo n ciliatus Rasp ai l ~

Nativo p erenne: ta ll os erectos de 50 -1 00 em. de

altura ; ho jas no a gregadas en l a base , de 3 - 5 nun . d e anc-ho .

Espigas de 3-6, usua lmente de 5- 7 em . de long i --


tud , d i g i tadas, erectas I a lgu n a s v e c e s fl exibles; espigui··
\
lias jun ta s, aproximadamente d e 3 rnm . de longitud, lemas -

de n samente villosas.

Distribu c i6n i presente , en l uga res semihumedos.

Valor for r a j ero; se co nside r a un buen for raje .

Chloris cucull a t a Bi sch. (f ig . 1 1 )


I
" v erd i l lo p a pa lo te "

Nati v o perenne; ta ll o s erectos de 20 -50 em . de -


35

al t ura ; hab i to amacollado; vai n a s comprimid as , hojas de -


1- 2 mrn. de anc ho.

,-
Espigas numerosas de 2 - 5 em . de l ong i t u d, digi --

t adas , flexibles; esp i g uillas jun t as , tri an gulares, de a --'

proximadamen te 2 mm. de l ongitud , rudirnen t o prominente,

cornpreso de 1 ;5 rom . de ancho .

Distribuci6n; p re sente, en lugares semihumedos -

de Mator r al mediano subperenn ifolio .

Valor f orra j e r o; es un buen fo rr aj e.

Chlo r is latisquamea Nas h. ( f ig . 12)

" verd illo nor t eno "

Nat ive pe renne; t a l los de h~b i to den samente ama-

co ll ado , de 20 -6 0 e rn . de altura; hojas en la base de 2-4 -


mm . d e a ncho .

Espi gas de 8- 12 reia ti vamente a nchas, de 4-10 em .

de longitud , en 1-2 hiletas ; es p igui ll as junta s, lema - -


aproximadame nte 2 .5 rom . de longltud; la aris t a 2 - 2 . 5 ffiffi. -

de longitud; rud iment o t riangular c une ado , apr oximadamente

1 mrn. de ancho.
,•
Di stribuci6n i presente , en luga res sem~h umedos e-n

MatOl:ra l mediano subpe renni fo l 'i•oo .

Valor forrajero; es un buen forraje .


36

Cynodon da ctylon ( L. ) Pers .

• " zacat e gramt nea"

?anicum dactylon L .

Chloris cynodon Trin.

Cynodon oc cidental is Wil ld . ex Steud .

. CuI ti vada introducido I perenne ; tall os erect os 0

ascendente s de 10-40 cm . de altura, p rod ucie ndo r izomas es

carnasos 0 amplios estolon es ; hojas gl abras 0 pilosas en la


superf i c i e super i or .

Espigas 4 -5, 2 . 5 -5 em . d e long1 t ud; espigui lla s

2 mm . d e longi t u d, digitadas.

Dis t ribu ci6n ; p resent e , med ian a mente cultivado ;

protecc 1 6n de 5u e1 0 , p r ese n te en ~ r eas de disturbio.

Valor forraje r o ; buen f o r raje , pero se co nside:(~



maleza .

Dactyloctenium ae gyptium (L . ) Rieh t. (fig.l 3)

"pata de polIo"

Cynosurus ae gyp ti us L.
,

Na t uralizado anual ; t a l l os c omprimidos , de 20-40 ,

em . de l o n g i t ud ; r a mificac i one s comunmente fcrmando maeo--

1 10s.
37

Espigas de 1 - 5 e m. de l o n g i t ud , hojas p l a nas ci -

liadas.

Dis tr ibuci6n; abundant e, en l as zonas d e di stur -

bio , borde s de eamin os .

Valor f o rr ajero; ma l fo rra je .

Echinochlo a co l onum (L.) Link.

• "arroz de mon te"

Panicum co l onu m L .

Opli smenu s co l o num H. B . K.

Naturaliz ado anua l: ta ll o s p o s tra dos a e r ee t os -

de 20 -4 0 e m. d e long i t ud; h oj a s d e 3- 6 mm . de a ncho .

Panlcula 5 - 15 em . d e longitud , racimos de 1-2 e m.

d e lon g itud, ascendent es ; es p i gui llas aproximadamente 3 mm .

de
-
l o n g itud, s~siles, segun da gl urna y lema esteril con un a

pr o !ongac i6n carta, espiguilla s hfs pidas .

Dis t ribuc i6n ; pres e n te , en las zonas de distu r bio .

Va l or forrajero ; mal fo r ra j e .

,
!

I
I


38

Eragrostis ci lianensis (A ll. ) Luta t i . (fig.14)

"arnorseco pegajoso "

Poa cilianensis All .

Eragrostis mega stachya Link .

Naturalizado a nua l; ta ll o s asc endentes, 10-50 cm.

de altur a ", con un ani11 0 de gl& ndul as abajo de los nudos;

hOjas de 2-7 mm. de ancho.

Panlcul a erecta, usualment e cerrada; esp i gui l las

oblongas, de 10 - 40 f16sculos, 5 - 15 rom . de l ong i t u d, 2 . 5 - 3

mm . de anch o .

Distribuci6n; abundante, en las zon as de distur -

bio , rna leza en los l ados de los earninos .

Valor forrajero ; mal f orraje .

- Eragrostis curt1pedice llata Buck l.

"amors eco pegajoso ll

Eragrosti s brev ipedi cellata A . Gray .

Eragrostis viscosa Scribn .

Nat i vo perenne; ta ll os erectos 20 - 40 em . d e altu


I
raj h ~b i to amacollado; vainas pilosas , ho jas p l anas , 1 -3 -

mm. de ancho .

Pan1 cul a abierta , despa rramad a , 15-2 0 em. de lo~


39

g itud ; es p i gu illas oblongas 0 l ine ares , corta pedice l a d as ,

g luma s 1.5 mm . de l o n g itu d , l e ma s i mbrica d as , o hl ongas, -


1 . 5 mm . d e lon g i tud .

Dis t ri b uci 6n ; prese n t e (mu y raro) , s610 5e e n con

tr6 e n una localidad c erca d e Chin a , N .L. e n Matorral bajo

sU bperennifolio.

Valor forraj e r o ; ma l forraj e .


Eragrostis m ex~ c ana (Hornern .) Li nk . (fig . is)

"amroseco baya l"

Paa meXL ca na Hornem.

Na t ivQ anua l; t a ll os e r e c to s, simples .

Pan1cula erecta d e 1 0 - 20 e m. de longitud, rami f i

c aciones pediceladas; es p ig ui ll a s usualme nte con no mas d e

• 7 f 16sculos .

Distribuci6n; prese n te , gene r a lmente en plani---

cies.

Valor f o rr a j ero; ma l forr aj e .

He t ero po g on con tortus (L.) Beau v . ( f i 9 .1 6 )


!
"retorc ido moreno "

Andra p'e gan contortus L .


Heter opogon glaber Pers.

Nativo perenne; t a ll o s 20 - 80 e m. de altura, r a--


40

mificados desde la base; h~bito amacollado; vainas lisasj

h o jas p l a nas 3- 7 ~~ . de ancho.

Rac imo de 4- 7 cm. de longitudj espiguillas sesi-



les aproximadamente 1 em. de l ongitud'; 1a primera gluma pa

pilosa hispida .

"Distribuci6n; presente, en Matorral bajo subpe re

nnif o lio.

Valo r forrajero: se considera un forraje regular .

Hila ria belangeri (Steud.) Nash . (fig . 17)


I
" tobaso rnenudo "

Antherphora belangeri Steud .

Nativo perenne; ta llos erectos , delgados de 10 - 30

cm . de altura ; produciend o de l gados estolones , 5 -15 cm . de


-
l ongitud ; hojas plana s 1 - 2 rom. de ancho .

Espiga usualmente 2 - 3 em. de longitud , con raci-

mos de 4-8 espiguillas de 5 -7 rnrn . de longitud; l as glumas

unidas abajo , 1a nervad ur a medi a de ambas g lumas extendien


dose en a r is t as cortas.

Distribuci6n; abundante, se colect6 en aSOCla- - I


c i6n de h_a 16f i tos y e n ~reas inundables .

Valor forrajero; es un buen forr aje .


41
,
,
Leptochloa fi l iformi s (Lam.) Beauv.
1
"desparrama do raja "

Festuca filiformis Lam.

Oxydenia filifc r mis Nutt. ex J acks.

Nativ 9 .. ..
'-,,-,-. ,,-._

-. ' , !
- ,• tal l os erectos 40-70 em . de alt ura ;

Ifainas papi loso-pilosa; hojas p lanas 1 em. de ancho ap roxi


. ,,0

madament e ; follaje y panfcula raja a p~rpura .

Pan1cula alga viscosa, 5 -15 em . de longitud; esp~

gU l.lI as 3 -4 f16sculos, 1-2 mm . de l ong itud; gluma s ac wni na

das; l e mas p u bescentes en l as nervaduras i 1. 5 mm~ de long!


,
t ud .

Dist;rib u Cion; p resente (raro) , 56 10 colectado e n

Mato rr a l bajo subperennifo!1o .

Val or forrajero; no t!ene •


Leptoloma cognatum (Schult . ) Chas e (fig.18)

* "zacate escobilla"

Pan l. cum cognaturn Schult.

Nativo perenne; tallos 30 - 7 0 em . de a l tura; as --

c endentes con base decumbente , h~bito ama c c llado; ho j as me


,
nos de 1 0 em . de l ongitud , 2-6 mm . de anc h or r1gidas.

Panicu l a un tercio 0 la mi t ad de la altura de la

,i
I
I
i

42

p la nta , con rami ficaciones capila r es; ampiiament e abierta ,

pilos a en las axi la s, las espiguil las so li ta r ias , e11pti --

c as , 2 . 5-3 rom . de long i tud , a cuminadas .

Dist ri bu ci6n ; a bundante, en e 1 ~r ea de es tudio - ,


.
!
c rec i endo p rot egido en l os arbustos .
j
Va l o r fo rra j eroi es u n for r aj e r egular . !

Pan i cum halli! Vasey (fig . 1 9)

T'panizo a se rr1n"

Pan i curn vi r leti i Fourn.

Nati vo pe r en ne; t a ll o s er e cto s , 15 - 60 em . de a 1-

t u ra; va i nas pap i los o -hl spidas 0 glabras i hojas e r ectas

plana s de 4- 15 e m. de long i tud , 2- 6 mm . de a n c h o , c onspi --

Clldmente cil i adas , las hojas se muestran r i zadas con 1a e -


,

dad .

Panlcula 6 - 20 em. de l ongi tud , con l as ramifica -

c l ones ascendente si es piguil l a s 3 - 3 . 7 mm . de longi t ud .


Distr ibuci6ni muy abundante , s e colect6 e n t o da


I
e l Area de estud i o, en partes abiertas .

Valor forraJe r o ; e s u n buen for r aje .


43

P appophorum b i c o l or Fourn. (£1 g.20)

"barbon bic o lar"

Nativo perenn e ; ta l l os erecto s, 3 0 - 80 em . de a1-

t. Li ! 'd ; h o jas planas 1.5 mm. de ancho .

Panfcula 10 -1 5 em . de lon g i t ud, generalmente de

co lor rosa I usualmente f10ja; l as ramificaciones de 1-4 em.

d e l o ngitud: glumas uninervadasj l emas aproximadamente 3 -

rr~. d e longitud, pi l osas en 1 a n e rvadura media y los marge

nes; las ar i stas 3 rom . de lo ng it ud.

Distrihuci6n; abundante, crec i e ndo protegido.

Va l or forraj ero; se c onsid e r a un b uen forra j e.

Paspalum langei (Fou rn. ) Nas h .

"camalote mor eno"

Dimo rphostac hys langei Pourn.

Nativo perenne; t a llos ascendentes 30-100 em. d e

a l cura : hojas planas de 1 0 -4 0 em . d e lon g itud, 6-15 mm . de

a n c h o , glabras 0 pap i los a - hr s p~ d a, conspf c uamente ciliadas.

Rac imos 2 - 5 (a l gunas v ec es m ~s) , delga d os , sepa-


,
La d os , m~s 0 men o s d is t a n tes, e1 raq ui s c o n pubescencia en

la ba se ; e spi guillas e n pa r es, 2.2 -2. 6 mm . de l ongitudi -


pr-imer a gluma bien des arro ll a da; se g unda gluma y lema este

ril firmement e pubescente, con manch a s g landulares.


44

Distribuci6n: pres ent e , e n lugares semihumedos .

Va l or for r a j ero i ti e n e un buen v alo r f or r ajero .

Paspalurn l ividum Trin. ( £i g . 21 )

"carnalote p~ l ido"

Nativo perenne; tallos so l itarios 0 creciendo en

rnacoll os , decumbentes 0 con l a base al ras del suelo, -

50 -100 crn . de altura; hojas 50 - 25 ern . de longitud, 3-6 mm .

d e a n cho .

Racimo s usua lmente 4 - 7 , a scen d entes flexibles, -

r aqu is 1. 5-2 mm . de ancho , ca fe c l a r o : espi g uillas 2- 2 . 5 -

mm . d e long i tud, obovadas .

Di stribuci6n: presente , 5610 en lugares sernihu--

me d e: s ~

Va l or forra jero i buen forr a j e .

Paspal um notatum Flugge (£i g .22)

* "zacate bah1a"

Paspalum d i stachyon Wi l l d .

,
Natura l izado perenne : t allos 10-50 em . de al tu ra,
I,
con r iz o mas horizontales; hojas p lan a s .
Ii
Racimos asce ndentes recurveados, usualmente 4-7

em. de longitud; espiguilla s so l itarias, ovada s a obovadas ,


45

3- 3 . 5 mm. de l ong i tud, suaves y b r il l o sas , frutc d uro 2 .5-

3.5 mm . de l ong i tud, oval .

Distribuci6n; presente, en luga res semihumedos.

Valo r forrajero ; buen f orraje .

Setaria gen iculata (Lam .) Beauv.

"pajita c erdosa"

Panicum genicul a tum Lam.


Penn isetum genicu latum Jacq .

Nat ivo perenne; p roducien4o ri zoma s cortes rami-

f i cad o s de c u ando mucho 4 e m. de l o ngitudj base de 1a plan

ta d elgada, d u ra; ho j as r ectas .

Setas a ma ri llas 0 purpuras , 1 6 3 vec es comunmen

te 6 vece s en longitud de 1 a e sp igu111a ; espiguillas 2-3 -


• rom. de longitud •

Distribuci6n; p resen te , e n lugares semihumedos,

s610 colectado en Gral. Teran e n Matorral mediano subpere~

nifolio .

Va lor f o rr ajero ; bue n forraje .

·•

I

46

Setaria l eucopila ( Sc r ibn. et Merr . )K. Schumann .

"paj i ta. tempranera " (fi g .23 )

Ch aetac hl oa macrostachya Scrib n. e t Merr.

Setaria macrostachya H.B.K .

NativQ perennei t al l os e r e ctos 40-120 em. de a1 -

tura; habito amaco llado; hojas p l anas.

Panf cula cil1ndrica , con tra 1da, 10 -1 5 em. de Ion


-
gitud ~ setas 10 - 15 mm . de longitud; ~spi g uillas 2-2.5 mm .

d e l o ngitud.

Distr i buci6ni a bundante, e n lug ares prote g idos .

Valor f o rra jero i bu en forraje .

Setaria macrostachya H. B . K .

"pajita tempraner a "


Pa n ic um macro stachyum Nees .

Chaetochloa macrostachya Scribn . e t Merr.

Nativo perennei ta llos de 40 - 12 0 c m. d e altura,

h~b i t o arnaco llado: h oj as p lan as 1 5 - 40 em . de long itud, -

3 - 10 mm. de anc ho.


,
Panicula espigada , 10 - 25 em . de l o ngitud , 5 -1 0 mm .

de a neho ; s etas 10-1 5 ~~. de l ongitud; esplguillas 2-2 . 5 mm.

de l o ngitud, fruto rugosa .


47

Dist ri buc i 6n ; abund an t e , e n l ugares s e mia r i dos ,

perc crec i end o p ro t egido.

Valor f orrajero; es un buen for r a j e .

Setaria scheelei ISteud . ) Hitchc . (f 1g .24 )


"pajita ab ler t a "

Setaria polystachya Schee l e .

Panicum scheelei S t eud.

Nat ivo perenne i ta l lo s erectos 6 - 120 e m. d e a l -

tu ra; vainas qU illada s ; h o j as p l anas , m& x imo 1 .5 em . de -

a n c h o , g l a b r a s 0 p ubescentes.

Panl cul a no compac t a , gene r almen te 1 5-2 0 e m. de

l o n git ud , l a s ram i ficac10nes in f er io res max l rno 3 e m. d e -

l ongitud ; setas 1 -1. 5 em . de long it ud , nume ro sas, f l exi- -

b les ; espigu i llas 2 mm. de lo n g i t ud ; f ruLa rugosa.

DistribuCi6n; abundante , e n l uga res semiar i dos,


creciendo pr otegidos.

Va l or f orra j e r o ; es un buen forraje .

Spa r t i na spartinae (Tr i n. ) Me r r . (fig . 25 )

" e s partillo alcallno " •

Vilfa spa rt inae Trin .

Sp ar tin a jun c i f ormis Engelrn . and Gray .

Nativo perenne j tallos suaves , 1 -2 ffi. de al t ura,


48

crec iendo en densos rnaco llos; con r 1Z0maSi hoj as estrec has ,

f irme s , fue rt ement e enroll adas ~ acia c entro , p unt i agudas y

mucL'onadas .

Espigas cortas '.1 apre ta das fu erternente imhricadas ,

fo r mando una infloresc encia den s a ci l !ndrica , de 10-30 em .

de l ongi tudi glumas hispid o c il iad a s en l as qUillas.

Distribuci6n; pr es ent e (mu y r a r o ) , s610 se eneon

tr6 en e1 sur de China, N. L. en una loca lidad , en Matorral


baj o subpe r enn ifoli o .

Va l or fo rr ajero ; ma l . f Qr.r.a j ..e- _____ _

Spor obolu s pyrami datus (Lam . ) Hi tch. ( f ig . 26)

"zacaton pi rami d a l"


Agro s t is pyramidata Lam.

Vi lf a arguta Nees.

Nativo perenne i t a llos 10 -7 0 em . de altura, hab i

to amaco ll ad o, v aina s glabras ; h o jas 3-1 5 em . de longitud ,


1- 3 mrn . d e ancho , g lab ras .

Panieula 3 - 13 em . de l o ng i tud, pirarn i da l ; e spi--

gui lla s 1 mm . de longitud , corto pediceladas ; p rimer a g lu- ,


I
rna 0 . 3- 0.5 mm . de long itud , o b tusa ; segunda g l urna ta n g r an-
d e como la lema; lema subacuminada .

Dis tribuci6nj roMY abundante , en asociaci6n de


, ""
49

ha16fi t os .

Va l or forraje ro i es un f o rraje regul ar .

Tr a gu s bert eronianus Schul t .

"abrojo espigado"

Tragus occidental is Nees .

'Naz i a occi dentalis Sc ribn .

Naturalizado anu al ; tallo s rami ficado s desde la

bas e , 10-40 em. de lon gitud , con cortos p eles blancos.

Rac imo denso , 4-10 em . d e l o n git ud, 4-5 mm. de - •

ancho ; espinas 2 - 3 rom. de l ongitud , sesiles .

Dis t:r-ibuci6n i presente, en ~re as de di sturb io , -

bordes de eamines .

Valor for ra J ero ; no ti ene .

Trichachne californica (Benth . ) Chase .

"plumer-o blanc o"

Pa n1cum ca liforn i cum Benth .

Digitar 1a cal i forn~ c a Henr .


,
Nat i vo perenne i t al l os erec tos con l a ba se pubes i
ce n t e , 40- 1 00 em. de a lt ura; ho ja s nurne ro sas, v ainas g l a --

bras 0 pilosas , genera lmen te menos de 12 cm . de longitud ,


3- 5 mm . de ancho.
50

Pan!cula 5- 10 em . de long i tud: es piguillas apro-

ximad amen t e excluy endo l os v ello s 3-4 ~~. de l ongitud, los

vel las blancos, la nervadura med i a de l a lema ester il gla-


bra .

Distribuci6n; abundante , en lo s tipos vege tati--

vas , pero creciendo protegldo .

Va lor for rajero i respo nde rapido a las lluvias de

verano , produciendo gran cantidad d e f orra j e verde mu y ape

tecido par e1 ganado . Alg un os de sus t a llos permanecen

ve rd es en invie r no, 10 que 10 hace importante en todo e 1 -


-
ano.

Tr i chach ne h i tchcocki i ( Chase. ) Chase . (£1g . 27)

Valo t a hitchcockii Chase .

Digitaria hitchcockii Stuck .


Nativo pe renne : ta l los ramif icados desde la base ,

de l gados, 30 -50 ern. de altura; vainas y ho j as gl abras 0 pu

bescentes ; hojas 2 - 5 e m. de long1 tud , 2-3 mm . de ancho.

Panicu la 6 - 10 ern . de lon gi tud , r aeimos 3 -4 e m. -

de l o n g i tud , ereCLOSj esp1gu11 las 2 . 5 - 3 mm. d e l ongitud, - ,I


I
densamente v ill osas, l as nervaduras p rominentes, l os ve ll o s
i

no exce di endo la espigu~l la .

Dist ribu ci6nj pr ese n te (muy Lara) , s610 se col ee


.
,i
I
i
\

51

t6 en u na localidad a l su r de Chin a , N . L . e n Mat o r ral ba j o

s u bpe renn i fo lio .

Va l or for-ra j ero ; e s un fo rraje regu l ar .

Trichachne insu! ar ls {L.} Nees . (fig .28)

"plumero cafe "

An'd ropogon insularis L.

Valota insu lar i s Chase.

Digitaria lnsular i s . Mez . ex Ekman .

Nati vo perennei t a l los suberectos , f ormando en -

la base un bulbo d u ro , hueco , pub e sc en te, 1- 1 . 5 m . de al t~

r a ; hojas numer osas ; vainas h ir su tas ; hojas elongadas, __

8- 1 5 mm . de ancho .

Panlc~la 1 5-30 e m, de l o ngitud , es piguillas exc lu


. -
y enda los vell as 4 rnm. de lon g i tud , los vellos excediendc

las espiguillas.

Distribuci6n ; abundante, en lugares semiaridos,


creciendo prot e g l do.

Va l o r rorra j ero; mal fo rra je .

Trichlor 1 5 pIllr 1 £ l or a Fou rn. (fig . 29)

* "zacate oe ll11 o "

Ch l orop Sis plur i flo r a Kuntze.

Nativo pere nne ; tallosSo- 100 cm . de altura; habi


52
I
t o amaco l lado; ho j as 5 -10 mm . d e a nc ho. !

I nflc£Escencia dispuesta fl o j amen te; esplgas 1-15

e m. de l c n g itud ; la s a ri sta s cen tral es de 5 -15 mm. de lon-

g~ tud, las aristas laterales m~ s cortas u ob sole t as.

Distribuci6n; abund a nte, en lugares semi~ridos '-


creciendo protegido.

Valor forraj ero ; es un bu e n f orraje .

Tridens albe scens (Vas e y.) Wooton et Standl.

"tridente agrio " (fig .3D)


Triodia a l bescens Vasey .

Na t ivo perenne: t a ll e s e rectos, 3 0-80 ern. de a1-

tura; hojas p l anas a en ro ll ada s fl ojamente, 2 - 4 mm . de an-


c ha o

Panlcula estrech a , d ens a , 10 - 20 em . de longitud;

es p iguillas corto-pedl ce l adas , 8 -1 2 f1 6s culo s, 5-7 mm. de

l ongitud ; glumas mas pequen as qu e 1a primera lema, lema 3

n~ . de l ongitud, pubescen te; palea mas cor ta que la lema.

Distribuci6n; presente (raro) , s610 colec t ado en

Mat c rral ba j o subperenn i f o lio. ,

Valor forraje ro; es un b u en f crraje .


53

Tridens eragrostoides (Vasey et Scrib .) Nash .

"tridente f ino " (fig.31)

Triodia eragrostoides Vasey e t Scribn .

Nativo perenne; ta ll os delg ados, 50- 1 00 e m. de -

al tura ; ho jas planas, 1- 4 rom . de a ncho.

Panicul a ·abierta, 10 -30 em . d e longitud, las ra -

mificac i ones d is tantes, f lexibles, 5-15 e m. de longi tud; -

espi g uil las en pedice l o s d elgados, 1-10 mm. de l ongi t ud, -

obl o n g as , de 6 - 10 f 16 sc ul os, 5 rnm. de l ong l tud ; g lumas ac~

min ada si lemas 2 mm . de longitud, obtusas, pube sce ntes .

Dis tribuci6n; presenter en Ma t orr a l mediano sub -

peren nif o lio y ba jo subperennifolio , creci e ndo pro t e gido .

Va lor forrajero; tierre huen valor forrajero.

Tridens flavus (L .) Hitchc. (£1g . 32)

~'triden te rojizo "

Pa a Falva L .

Tri eu s pi s flav a Rubb .

Triodia flava Smyth .

Nat ivo perenne; tallos erectos 1 - 1 .5 m. de altu -

ra; habito amacollado; hojas e l ongad a s 3- 10 mm . de anc h o .

Pan lc ul a abierta . 1 5 - 35 em . de l ong itud, usua l --


I
mente purpura, rar a men te amarilla , las rami f icaeiones dis -
54

t a ntes , caedizas , max imo 1 5 e m. de longitud, con raml t 1c::l-

ciones diverg entes del gadas, la s aX11 a s pubes cen tes; espi -

guil las o b longas 6 - 8 f16scu l os , 5 - 8 mm. de lon gitud ; glu --

ma s wUcronada s, lemas 4 rom. de long i tud pubescentes .


••

Di stribuc i 6n; presen te, creciendo p r ot €gi do .

Val or f orraj ero; buen for raje .

T r idens mu ticll5 (Torr.) Nash . (f i g . 33)

['triden te esbel ta "

Tr l c usp i s mutic a Torr.

Trlo dia rnutica Sc ribn .

Nati vQ perenne; tallos delgados , 30 - 50 e m. d e a i



LUra , vai nas esca same nte pilosas, hojas 1- 3 mm. de an c hc,

Pan!cu l a estrec h a , de n sa , cerr-ada; espiguillo!:>

• 6-8 f 16scul os , 1 em. d e l ongi tud, p~ r pu ra .

Dis tribuc i6n i abundante, en l os tipos veg et~t i--

vas d el area d e estudi o.

Valor fo r r a j er o i buen for~aje .


ss

Trid en s, pil os us (Buck l . j Hi t Ch c . (f'ig .34)

.. tr idente p e ludo "

Ur a l ep is p il o sa Buc kl .

'r r i od ia pil o sa (Buckl . ) Mer r ,

• Er ion e u ron pi los um Nas"h .

"Na tivo per enn e ; ta l l o s e re c t o s , 1 0 -30 em . d e 5. l-

t ura , h§b i to ama co l l a d o ; vai na s p i10 5a5 ; ho j as d e i -l . 5 rr~

de an c h o, planas 0 a o b lad a s , l os m~ r g e n e s b l a n c o s.

Pan 1cu l a e s t re cha , 1 - 2 em . de l o ng i tud , ovo ide ,

gr i s 0 pfir p ura ; e s pig u ~ 1 1 a s 6 - 1 2 f 16s culo s , 1 - 1 .5 cln . d e -


,.
lon g i tud ; lema 6 rnrn . d e lODg i tud I d en sament e p 110 5 a , 1d --

a r is t a 1 - 2 mm . de lo ngit ud .

Di s tr i bu c i6 n; p r e se n te , e n Mat o rr a.l b a ] o su.i:.:(>c- -

1:e nnjfo li o , en l uga res ab i e r t o s ,


Va lor I,o.r ra]e .r-c ; Be con s l d era u n ror.C' 6. je L-e g'c. i ;:;!."

Trid e n s tex a nus (S . Wat.s. j Nash . (fi g . 3 5 )

"tr iden te texano"

Trl0d l a t e x an a S . h'a t s,

Tri cus p i S texana Thu !:.'b . e x S . Wat-s .

Nat i v o p erenne.: ta ll o s e r e c t os, 2 0- 4 0 CIT" de a l ·

t urd ; hab i t o ama ccll ~d c ; v a ~ nas pubes ce n t e s en e l c CLi a LI

h ojas p lanas, 1- 4 mm . de anch o .


S6

Panlcula abie rta r 5 - 15 em. d e l o n g i t ud, f le x ib le;

e s p i g uillas oblongas, 6 -10 f 1 6s c ul os , 6 -10 mm. de l cn g i t u d,

:cc s a 0 p urpura; g lumas an c h a s , ob tu s as ; l e mas 4 - 5 In.'TI. de -

lon gitud , densamente pilosas e n la base .

Distribuci6n; abund a n te , l u g ar es semiaridos, con

e xcepc1on-de asociaci6n d e ha16 f ito s.

Valor forraj ero ; ti e n e un buen v alor forra jerc .

,
VII. - DISCUS I ON Y CONCLUS IONES .

Tomando e n cuenta 1a importanc ia de tener un me-

j ar co nocimiento de l os recurs os natural es r e novabl es de -

nuestro Estado; y c on stituyendo la s gr amlneas uno de l o s -


recu rsos mas i mportantes para e1 buen de sarrc ll o de 1a in-

du stria p e cuaria, 5e efe ctu6 e1 pres ente trabaj o e n e1 0 --

rie nt e d el Estado de N.L ., que comprende l os Municipios de

Chin a, Gral. Br avo y Gra l . Ter~n, N.L.

El traba jo ge divid i6 en :

1.- Co l ecci6n d e gram!neas y obtenc1 6n de datos

de las l ocalidades.

2. - Determinac i6n de las e species colectadas.

Para 1a c o l e c c i6n de plantas y o b te nci6n de d a~o 5

5e planearon sitios d e col e cta repre sentat1voS de 105 ~~p cs



de vegetaci6n existentes en 1a zona de estudio , de a..:'ue:r:do

a 1 mapa de veget ac i 6n de Ro ja s Mendo za (1965).

La s obse rvacion e5 cor resp ondientes a la determ~­

nac i6n de l as esp ecies, 5e complementarc n con la s r elat i --

vas a la Eco log1a de l lu gar: su abundanc ia t dom in anc~ a , -

distribuc i6n y r e l ac io nes con las demas plantds . As ! t a m-

blen se r ecab6 infa r maci6 n sabre otr os temas (Ge olo gia , el i

rna , Sue ! ost etc . ) relacionados de mane ra direc t a con el -

puramen t e f l o ristico.
--- ---
La det e rminaci6 rt d e espe cie s se llev6 a cabo en

e1 Laborato r io de Bot §ni c a Fane r 6 g am i c a de l a Facultad de

Ci enc ias Bio16gicas U.A . N. L .

5e deterrninaron 2 6 g ~neros y 5 5 espec ies d e za--

cate s ; siendo en Sll mayorf a n ativQs , 5 especies naturaliza

das y 2 introducidas. En e 1 Matorral mediano subperennl fo


1io y Bosque bajo mic r6filo s e c o l e c t 6 una mayorvariedad

d e e spe cies de zacate s, pr incipalment e en 10 que comprende


e 1 Municipio de Ge neral Te r&n . -

Bou t eloua t rifi da , e spec ie inde sea ble , es l a mas


abund a nte en e1 a r ea d e e s tud io ; c on e xc epci6n de Spo robc -
I us pyramidat u5 q ue domina l a a soc i a c i6n de halo fit os .

Entre l o s g~neros q ue tambi~n fueron abundantes

s e pueden citar : Aristida, Ch l oris, Er a g rostis, Hilaria, -


Pa nicum, Setaria, Tr i chachne y Trid e n s . Estos son en su -

ma yorla zacates xer6 fltos ; e 1 x e r o fitismo e n zacates es i~

po rt an t e ya que e1 area de e stud i o e s tfp i came nte see a y -


d es t inada a1 pastoreo y de es't.o d e r i va su i mpo rtanc ia como
plantas forrajeras. 7
---, .
T _ -r .• , _
~
.
•/f --.... .1--'\0.-
.


~ ;..L~

El nlimer o de espec ies d e z a c a tes perennes supe ra ---- ' •

en mucho a l de l o s anu a 1es i s ie ndo e1 h a bito de ama co l la--


mi ento e 1 mas frec u en te . Co ns i deramos que es t e carac t e r e s
si g nifica t iv~ en los p r oyec to s de repo blaci6n de potreros,

~reas abiertas desvast a das , lad eras muy inclinadas etc . • .


59

Las especies conside radas como mas apetecihles

se encuentran en mayor abu ndanc ia crec i e ndo proteg i das en

lu gares inacces ible s para e l ganado . Ta l hec h o se atrib u-

ye a 1a e xplotaci6n inadec uad a d e t ie rras d e pastoreo , d€. -

sarr o ll andose esta sin e1 auxl1io de un mane j o tecnico pa -

ra l os pastizales, enc o n tr~ ndo se estas t i erras fuertement e

sobrepastoreadas.

5e determina el val or forraje ro de los zacates ,

en 1a forma apreciativa de : b ue n o , regu l ar y ma l o , por ser

pract i co y de i mpo r t ancia , especia lmente para u na evalua --

c i 6n pecuaria de zac a tes nativos que cub r e n l os ago staderos .

Esto ay uda a determina r el t ipo y cant ldad d e suple mento -

necesar io para los an ima l es q ue pa stan 0 5e alimen t an de

e s t a s zaca tes.

,
VII 1. - RESUMEN.

Con el o b jeto de t ener un rne j or conocimiento d e

los recursos naturales renovables y de l aspec to f l orfstico

de las Grarnlneas , de su abundancia, distribuci6n, h~bito y


re l acione s con las dem~s plantas; 5e e f ec tu6 e1 presente -

t rabajo en e1 oriente del Estado d e Nu e vo Le6n , desd e Ago~

to de 1971 hasta Septiembre de 1972 . Para realizar e1 t ra


-
bajo 5e tomaron las notas eco16gicas generale s de cada 10 -

ca l idad vi sitada, con e1 correspondiente censo de vegeta--

ci6n .

Los Climas predominantes en e 1 area de est udi o -

son de l t ipo ca l ien t e y sem i~ri do; en 1a Clasi fic a c ion de

Kopp en p e rtenecen a los grupo s (BShw ) .

Las gramfne as se co lec taron en los lugares que

repres entan los 4 tipos v egetati vo s existentes en la zon a

de estudi o de acuerdo a l mapa d e Rojas Mendoza (1965).

Matorral mediano s u bperenni f o lio

Matb rra l ba jo subpe r enn i f olio

Bosque bajo mi cr6f il o

Zacata l y asociac i 6 n d e h a l6fi t y s .

Se identificaron 26 g ~neros y 55 especies de za - ,


ca tes; siendo nativas la mayo ri a de las especies , 5 espe--
I,

cies naturalizadas y 2 introducidas . ,

;
61

Las especies m&s abundantes pertenecen a l os g~ -

neros : Bouteloua , Arist i da , Chlori s , Hilaria , Panicum ,

Se ta r ia, Sporobolu s , Trichachne y Trid e ns.

Boute l oua trifida es la rn~s abundante en e1 Are <

de estudio , con excepci6n de la asociaci6n de ha16fi tos , _

en dOD-d e la abundanci a corresponde a la especie Spo:cobo lus

pyrarn1datus.

E l nurnero de espec i e s de zacat es per ennes, s upe-

ra mucho al de 105 anuales; siend o e 1 h~bito de amacolla --

mie nto e 1 ~s f recuent e .

,

I X . - L I TERAT URA CONSULTADA

1. - AU·ffiGUER MORALES , EVERARDO . 1965 .- Ta xonom1a y datos -

eco16gicos de las gram1neas a 1 0 largo del Rf o -

Ramos, N.L. T~sis sin publicar . Esc. Agric. y -


Ganad. ITESM ••

2.- BEETLE , A.A., P, ROJA S - H. Y A. CUEVAS RIDS . 1969.- Los

principa l es z acates (Gram1neas) en el Estad o de

Nuevo Le6n. Bolet!n Agronom1a . No.123 pp . 1 - 19 .-

ITESM ••

3 .- BLANCO MADR I D, E . S . 196 5. - Estudio cuan t i ta tivo de l a

vegetaci6n de los p otrero s del Ej i do Tepehuaje,-

N. L . par el t1~todo de Linea de Canfi eld. T~sis

profesional. Esc. Agr . y Ganad. ITESM ••


4.- BRAUN BLANQUET, J. 1950 . - Soc 101og 1a Vegetal. Acme-
Agency, Buenos Aires. Ar g e ntina.

5. - CANO , G.J. Y J.S . MARROQUIN . 1967 .- Las Gram1neas de -

l a Sierra de l a Paila, CoahUila, M€xico . Bol . -


Soc . Nuev . Hist . Nat . " J . E.Gonzz." 1{2} : 59- 108 .

6.- CHASE, AGNES . 1922 .- F i rst Bo ok of Grasses , Third __ _

Edit ion 1964 . Smit h s o n i an PUbl . 4351 . Wa shing --

ton, D.C .,

,•
63

7.- COMPEAN , A .E. 1968.- Estud io d e l a veg etac ion en una -

zona de matorral con ganado capr1 no, para de t er-

minar; Local i zaci6n . Tamano y Numero de Excl u--

siones. T€sis no publ i cada . Esc . Agr . y Ganad. -

ITESM .•

8.- CUEVAS, R.A. 1961.- Man e j o de pastiz ale s en N.Lo, est~

dias para su desarroll o y mejoram iento. lnst.de

Invest. Indust. N.L. Mex ic o . pp . 2 47-7-01 pp . 247-


7 - 24 .

9.- DeLIS LE , G .D. 1 963 .- Taxon o my and Di st r i but i on of t h e

genu s Cen c h rus . I o wa State Journal o f Sc i ence.-

Vo l. 37 , No . 3 pp .2 5 9 - 351 .

10 .- GARCIA , E., C . SOTa Y F . MI RANDA . 1960 .- Larrea y Cl~

rna. An. l nst . Bio1. Mex. 31 (1 y 2): 133-171.

• 1 1 . - GATES, F.C. 1949.- Fie l d Ma n ual of Plant Ecology. Mc •

Graw-Hill Book Co . New York .

12 .- GENTRY , H.S. 1957 .- Los pastlzale s de Dur ango, est.u- -

dio e c o16g ic o , fis l ogr~f 1 co y florf stico. Inst.

Mex . de Rec . Nat. Renov., A.C . Mexico, D.F.

13.- GOULD, F. W. and T . W. BOX 1 965 .- Grasses of the Texas

Coastal Bend . Te x as A & t>L Uni v ersity Press.


64

14.- HERNANDEZ X" E. Y M. GONZALEZ H. 1959.- Los pastiza-

les• de Chihu a hu a . Ranch o Exp. la Campana, Chih .

Circular la Campana No .3.

15.- HITCHCOOK, A .S. 1950.- Manu a l of the Grass es of the -

Un ited States, U. S . D. A. Misc. Pub . 200.

16 .- IBARRA, ARTURO. 1972.- Grass es of Nuevo Leon. Thesis

of Master of Science. University of' Wyoming. -


Laramie.

17.- INSTITUTO DE I NVES TIGAC IONES I NDUSTR IALES . 1962.- Nue


-
vo Leon . Estudios para su desarrol lo y mejora--

mi en t o . Monograffas de Mun1cipios de Nuevo Le6n.

1 8 .- INSTITUTO DE INVESTIGAC IONES I NDUSTRIALES . 1963.- Nue

vo Leon. Estudios pa r a su d esarrollo y me jora--

miento. Monograf! as de MuniciploS de Nuevo Le6n .

19.- MALDONADO AGUIRRE, L.J. 1 966 .- Generalidades sobre el

Cultivo del Zacate-Buffel en el Estado de N,L. -

S.A.G. Gobierno de l Estado de N . L.

20. - MALDONADO AGUIRRE, L. J . 1967 .- Co ntribucion a l estu--

dio de la vegetaci6n y l~s pr i ncipa le s pLant aS -

forra jer as y nocivas existentes en el Municipio

de Sabinas Hidalgo, N.L. Te sis sin publicar . Fac.

________ de Agronomia . U.N. L ••

i
-.

65

21 .- MARROQU I N , J . S . 1962 .- Notas s abr e la Distrib uci6n -

Geogra f i ca de Var il la t exana A. Gray. CactAceas

y Suc ulent as Me x icanas . Torno VII , No .1 , enerc-

marzo , pp . 11 - 1 4 . Mexico , D. F .

22 .- MARTINEZ CONTRERAS , JESUS , E . 1964 .- Es t udi o prelimi -

nar de l as propiedades quimicas de l os sue los -


d e l Estado de N.L. Tesis sin publicar. Esc. --
Ag r. y Gan a d . ITESM . •

2 3 .- MIE R , L . r . 1 963 .- Es tudi o e c01 691c o de 1 a ve g etaci6n

y a n~lisis proximal de las g rarnineas mas abu nda£

tes de Nuevo Le6n . Tesis sin publicar. Esc.Agr .

y Ga nad . ITESM ••

2 4. - MULLE RRIE D, F .K. 19 44.- Geo l o g ia del Es t ado d e Nuevo

Le6n . Anales lnst . Inve s t . Cien t . Unive r sldad de

Nuevo Le6n . Monterrey . Vol . I



25. - PAROD I, LORENZO , R . 1964.- Gramlneas Bonaerens e s. ACME

Agenc y , S . A . C .l. F. Bueno s Aires .

2 6 .- PHILLI PS PE TROLEUM Co . 1 9 63 . - Pasture and Range P l ant s .

Phil li ps Petroleum Co. Libr a r y of Con g r e ss Cata-


l og . Bartlesv i lle , Oklahoma U. S . A.

27. - ROJ AS MENDOZA , P . 19 65 .- Gene r alidades sabre l a veg~

t a ci6n del Estado de Nuevo Le6n y da t os aceIca de

s u f l or a . Tesis Doc toral s i n public ar UNAM .M~x.

D. P .
---
.

28.- ROMINGE R , M.-J. 1 962 .- Taxonomy of Setar i a (Graminae )

in Nor t h America . Illin o is Biol og ica l Monographs .

No . 29. The University of Illinois. Pre ss. Urb a

na U.S. A.

29.- SANCHEZ SANCHEZ, J . 1971 .- Con t ribuci6n al estudi o de

la vegetaci6n y e valuaci6n forrajera de sus com-

ponentes en e1 Huni c ipi o d e Galeana, N.L. Tes is

sin publicar. Fac . de Ag rob101ogia , Univ. Mi- -

choacana de San Nicol~ s de Hi da l go , Uruapan, Mi-

choacan .

30 .- SWALLEN, J.R. Y E . HERNANDEZ X. 1 96 1.- Clave de lo s -

Ge neros mexi canos d e Gramtneas . Bol . Soc . Bot.

Mexico, 26 :5 2- 11 8 .

31. - ZEPEDA , S., CARLOS , R. 1964 .- Es tudio preliminar de -

las propiedades f !sicas de l os sue l os del Est rido



de Nuevo Le6n. Tes i s s i n p ublicar . Esc. Agr . -
y Ganado ITESM .•



,

APE N DIC E


FACULTAD DE CIENCIAS BIOLOGICAS

LABORATORIO DE BOTANICA FANEROGAMICA

METODO FITOECOLOGICO DE MEDIO Y VEGETACION

Noo _____ Realizado por __________________Fecha ____~Foto No, ____


LOco __________________________________-cMpioo ____________________

Edoo ______________~Mapa ______________~Altitud _______________

Roc a Ma tr i. z ____________________________..--:Af alOr amien to %____________


F i s iogr a f ia ______________________________.Pend ien te _________________

Exposici6n _______________________________.Relieve ____________________

Or igen de 1 sue 1 o ______________________Drena j e ______________________ •

CIa se de era s i6n ______________________Gr ado de ero s i6n ___________

Muestra de suelo No . ______P.edregosidad ______~Rocosidad __________


Ut iIi z ac ion de 1 s i tio e stud i ado __________________________________

Tend enc i a evo 1 uti v a ____________________________________ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _


o

Fen6menos meteoro16gicos recientes


---------------------
PERFIL DEL SUELO

Horizonte ProfundidadColor Textura Estructura pH. Observ.

Observaciones:
LI STA ALFABETICA DE LOS GENEROS
"
Y ESPECIES DE ZACATES

COLECTADOS EN LA ZONA DE ESTUD IO (*l

ANDROPOGON N6m.de Cat&logo del


Auter.
A. saccharoides Swartz. YR. 17 6
-
,
, ARISTIDA
•,
.'.
,

A . adscension is L . YR . 103 Y 150


-
YR. 04
-
A. longiseta Steud.

YR . 23,49,68 Y 94
-
A. roemeriana Schee l e .

BOUTELOUA

B . curt ipendul a (Michx. l Torr . YR . 171 Y 2 4 2


-
B. filiformis (Four n . ) Griffiths . VR. 149 Y 199
-
hir suta Lag . VR . 03
-B.
B. trifida Thurb. YR . 02 , 63,95 Y 102
-
BRACHIARIA

B . ciliatissima (Buckl. ) Cha se . YR . 239


-
B. meziana Hitc hc . VR . 238
-
BUCHLOE

~. dactyloides (Nu tt. ) Engelm. YR . 30 Y 1 65

(-) La presente l~sta no pret e nde ser campleta .


- --

.

CENCHRUS NOm. de Cat~lo go del


, Autor.
':i li ~~ r i s
-C . L. VR. S .N.
~ ncert il S
-C. M. A . Curt i s VR. 56, 77 Y 1 69

CHLORIS

Ch . and ropogonoides Fourn . VR. 29 Y 166


-
-Ch . c iliata
.- Swartz. VR. 192 Y 241
Ch . c:ucullata Bisch. VR. 17 Y 87
-
Ch. lat.t sgua mea Nash . VR. 185 Y 237

CYNODON

£. d ac t y l o n (L. ) Per s . VR. S.N_

DACTYLOCTENI UM

£ _ ae gyptium (L .) Richt. VR. 153

• EC HINOC HLOA

••
-E . -c:.:olonu m (L .) Link. VR . 1 78

ERAGRQS TIS

E.
- c~ li a n e nsis (Al l. ) Lut at i . VR. 1 8
E. cur t~pedlcellata Buck! . VR . 11 8 Y 1 33
-
-E. luge n s Ne es. VR . 08
E. mexica na ( Hor ,.,,,,,,.,- , Link . VR. 10
- - _ .~_ ..• I
'. ,

ERIOCHLOA NOm. de Cata l ago del


Autor.
~. p'.lnctata (L.) Desv. VR. 204

HETEROPOGON

-H. contortus (L. ) Beauv . VR . 151 Y 170

HILARIA
,
,

~. belangeri (S t eud . ) Nash . VR . 177


,,
,,
LEPTOCHLOA
,•
,•
•,
,
-L. f ili formis (Lam . ) Beauv. VR. 48

LEPOTOMA

~. cognatum (Shult . ) Chase VR . 191 Y 221

PAN ICGM

g,. hal li i Va sey. VR . 31 , 60 Y 231


f. reptan s L . VR. 113

PAP POPHO RUM

-P. b ico lor Fourn. VR. 39 Y 81

PASPALUM

-P . la ngei (Fourn . ) Nash . VR. 20 3

-
P. liv1dum Trin .
."
VR. 193
P. n o tat-:..:m F..:..ug ge
- VR . 228

.-
- "
TRIDENS NGm. de Catalogo de:
Autor.
T . c.• ...-.r_e~c ens ( Vasey. ) Wooto n et
- Standl. YR. 1B2 Y 195
T. e l o ngatus (Buckl . 1 Nash . YR . 1 21 Y 19B
-
-T. s (Va s ey , ee t Scr ib. lVR. 43

.,., . f lavus (L. 1 Hitchc . YR. 34 Y 40


-
T. muticus (Torr. ) Nash. YR. 55 Y 104
-
-T. pilosus (Buck1. 1 Hitchc. YR . 20B
T. texanus (s . Wats. ) Nash . YR. 16 Y 32
-

{
~.

,

F I G U R A 5

..


ESPECIES MAS FREC UENTES

FIG. 4 Ar l st ida long l seta FIG.S Ar i slrd a ro me r r a ng

FIG.6 Bouteloua curtlpendula FIG.7 Bouteloua hirsuta


I.

1::-
.. C?
~.
;J
c

CIJ •
-.

~
l~
'-'
1C
...
w
::E 1:1
ttJ
FIG . 8 Bouteloua trifida FIG.9 Buchloe dactyloides

/I ,

--
/;

*\
-~.

FIG .l0 Chloris andropogonoides FIG.ll Chloris cucul l ata


FIG.12 Chloris 1atisquamea FIG .13 Dactylocten.ium. aagyptium

FIG.14 Eragrostis ci1ianensis FIG.IS Eragrostis mexicana


I,

FIG.16 Heteropogon contortus FIG.17 Hilaria belangeri

F'IG .18 Leptoloml1 cognatum rlG.19 Panicum 11al1i i


FIG.20 Pappophorum bicolor FIG . 21 Paspalum lividum

FIG.22 Paspa lum n o tatum FIG.23 Setar i a l eucop i l


I.

"

FIG.24 Setaria scheelei FIG.25 Spartina spartinae

+
. I,
:I
FIG.26 Sporobolus pyramidatus FIG.27 Trichachne hitchc ockii
FIG.28 Trichachne insularis FIG .2 9 Trichloris pluriflora

•. ~

FIG . 30 Triden s albescens FIG.31 Trid e ns era g ro s to i de s


FIG.32 Tridens flavus FIG.33 Tridens muticus

FIG.34 Tridens pilosus FIG.35 Tridens texa nus

S-ar putea să vă placă și