y

y
m
l

«SS?*

* 1 I

/V

m^mm,'•W

j.
^A ll
Mm'
TERTULLIANUS
PR^EDICANS.

*> c. ss.
R-
A» an8B

^ ad S2i ' <•

XA tfO^
 APPROBATIO.

Nos JOANNES MARIAMATHIASDEBELAY, Archicpiscopus Avenionensis, cum R. P. Mi-

chael Vivienintereosquide reconcionatoria scripsere,nulli secundus existimetur; illiusque
multoties recusum opus quod inscribitur : Tertullianus Prsedicans, tantum-, in hoc genere
,

laudis, quantum quod maxime, apud rei peritos obtinuerit tum materiarum abundantia et ,

methodo, tum ubertate ac mira partitionum varietate, tum ex Sanctis Patribus testimo-
niorum copia, tum rationum numero et pondere; ita quod quasi thesaurus esse videatur
et sit , ex quo ,
quidquid ad in-structionem aedificationemque tidelium necessarium est , aut
utile , cuique , ad libitum, haurire licet ; ideo ,
quam a nobis expostulavit dilectus in
Christo Franciscus Seguin , typographus ,
qui de religione , ac imprimis de nostra Dioecesi
jampridem oplime meritus est, ob eam quae ipsius est inveteratam consuetudinem , ut
egregia magis et aptiora quae ^identur, ad usum cleri , fidei defensionem, rectamque
secundum Evangelium morum institutionem , opera praelis suis indefessim subjiciat ac
vulget ,
petitioni ejus annuentes, licentiam ipsi facultatemque per praesentes , libenti animo
concedimus ut praedictum laudatissimum opus ad
, bonum commune reipublicae christianae
typis denuo mandetur ; in quorum fidem subscripsimus.

Avenione , die 5 septembris 1855.

•j- J. M. M. , Archiepiscopus Avenionensis.

Lettre adressee a VEditeur par S. E. M^ r le Cardinal de Bonald.

Milhau , le 15 septembre 1855.

Parmi tous les ouvrages ecclesiastiques que la librairie a publiesdepms quelques ann6es
Monsieur, un des plus utiles au Clerge est le Tertullianus Praedicans, que vous reimprimez
dans ce moment. 11 suffit de dire que ce livre avait le suffrage de Bossuet pour monlrer
fimportance de 1'edition que vous vous disposez a donner. II serait a desirer qu'onnenous
inondat pas de traductions des anciens auteurs ecclesiastiques , souvent fort inexactes ,

faites a la hate , et livrees au public avec une deplorable precipitation. Ces publications

sont loin de favoriser les bonnes etudes. Pour vous , Monsieur, vous avez travaille dans
leur interet en reimprimant d'anciens ouvrages dans la langue de 1'Eglise. Je ne peux
que vous en feliciter.

Veuillez agreer , Monsieur , 1'assurance de mon sincere devouement.

L. M. Cardinal de BONALD Archeveque de Lyon.

f J. ,
 TERTULLIANUS
PRiEDICANS
ET

SUPRA QUAMLIBET MATERIAM

OMNIBUS ANNI DOIONICIS, ET IISIIS NON ORDINARIIS SOLUM, SED ETIAM
EXTRAORDINARIIS; SINGUUSQUE QUADRAGESOLE FERUS HLEMCABILEM

ORRIISE ALPIIABETICO COPIOSE DISPOSJTAM

SEX AD MINUS FORMANS CONCIONES

INGENIOSE ADINVENTAS, BELLE CONCINNATAS, ET TRINA SUBDIVISIONE ILLUSTRATAS

CUM DUPLICI INDICE, CONCIONUM SCILICET ET MATERIARUM.

AUCTORE R. P. MICHAELE VIVIEN

S. THEOL. LECTOUE , PROV. RECOLLECTORUM 1N AQLTTANIA ALUMNO , NECNON ANTIQUO CUSTODUM CUSTODE.

EDITIO RECENS ET ACCURATIOR

OCTAYA rOST PLUBBS MIXEXUB PABISIOBUM, COLOHJ.S ACBlPFlftje BT FATAVU EDITAS.

TOMUS PRIMUS.

AVENIONE
TlfPIS FllANCISCI SEGLIN BIBLIOPGUE • VIA LOUQUERIE , 11

M DCCC LVI
 UBRARY
Pdntifical Institute of M<?diaeva! StiKiia;.

113 ST. JOSEPH STREET

f DRONTa ONI, CANADA M5SU4

ENTERED JUN 2 7 1995

 ILLUSTRISSIMO AC REVF.BKNniSSliYIO

DOMINO DOMINO

IIENRICO DE BETHUNE,
ARCHIEPISCOPO BURDIGALENSI

AdUITAM.K PRIMATl, ETC.

Splendens generis tui claritas, illustrissihe antistbs, fulgens sacri Praesulatus dignitas ct
eminens, qua poli.es, concionandi majestas,merito Praedicantem sibi vindicantTertuDianum.
Cui etenim debebatur sacerdos nisi Praesuli infulis pontificiis redimito ? cui Ecclesiastes
,

nisi concionatori eminentissimo ? cui Doctor antiquitate generosus , nisi Primati ex anti-
quissima familia oriundo ! Illustre profecto elogium subiimari paternae nobilitatis stem-
,

matc ct pnelustribus majorum titulis insignin. Vetustadiu nohililas, per majorum rctiu
,

traduces rite ad postcros derivata inter prsecipua fortunae bona computatur

, , praesertim :

si virtuti stiuleat ct quamdam cum pietate sortialur cognationem. Ea cst nobililalis tnae
,

gloria, pr.esul illustuissime, qiuc mirum in nioduniantiquitate, virtute et pictate commcn-

datur.
Bethuniorum sane familia scncctute viget , antiquitate florct, ct de vetusto nobilitatis
splendore micantius scintillat. Nihil sine origine nisi Dcus solus. Et qui genealogias intcr-
minatas produnt, ut occultent generis ignominiam meras fabulas comminiscuntur. Qui
,

vero nomen usurpant alienum ncc vcram nominis profitentur fidcm abscedunt quidem
, ,

a conditore, sed minime origo deletur. Et si fortc mutatur, testatio cst ipsa mntatio. Ne
quis ergo recuset nomcn , tanquam judicem suspectum familiae antiqmtas investiganda
:

est,non a blando adulatoris calamo , qui fucatis verborum imaginibus fingit nobilitatis
speciem, sed a vero Historiffi testimonio , quae ingenuitatem generis fideliter repraesentat.
Nam de originibus , ut secretioribus et ignotis pcnes plures, altius, nec aliunde invcsli-
gandum cst quam de instrumenVis litterarum ab his origo traditur. Quia vcro omnis
:

gradus generis ab ultimo ad principalem recensetur. Qui antiquitatum canos collegcrnnt

, , :

anliquam Bethuniorum origir-em, dc Flandriae Comitibus censent, eosquc afiinitate conjim-

gunt, cunctis fcre domibus principum el regum in Europa coruscantibus. Exstant auctorcs
inulti quisuper ista re commentanos ediderunt. Inter quos Dominus Du Clicsne Bethuni/E
gentis historiam luculenter illuctravit. Quam qui inspicict, statim invcniet tot nomina, lot
conjugiae, tot genimina, tot exitus, tot evcutus, tot felicitates. Quae vix numcrari possunl.
Si quis inficias ierit , de antiquitatura instrumentis revincetur. Accedit ad testimonium an-
tiquitatissuhsecutaposteritas, formam gencris de titulis hujusquoque temporis praefcrcns.
Quihus legatariae memoriae parentant. Doccntcs Bethumos quosdam patrium incoluisse
solum, et Bethuniam urbem cum terris adjaccntihus, legatario jure, diu posscdisse alios ;

vcro ad Orientem transvolatos, expulsis de Palaestina Sarracenis urhem Bcthan dilionis

, ,

suoe fccisse ; nonnullos deinde simul cum Balduino Flandriae Comite , mediterraneum sa-
,

lum transmcantes (occupato ab isto principe Constantinopolitano solio) Adrianopolim suo ,

suhdidisse imperio Robertum etiam De Bethune navali praelio gloriosam dc Turcis re-
; , ,

portassc victoriam. Nec in Oricnte duntaxat Bethunia gens floruit, verum in Occidcnle ,
coruscantes lucis suae sparsit radios. Nam jacorus de bethune joannis sccundi de betiiune
,

quartns fiiius , mariam de c.ueldres philippi burgundi/e

,
Ducis neptcin duxit ad jacodlm
,

ii , scoti.e regem, sponsum cjus adeoque Begi

, charus cxstitit ut cjus bencvolcnlia ct favo-
rc , hacrcdi Baroniae de Balfor fuerit matrimonio conjunctus, ct famosae nqsterilatis pa-
rcns. Sed adhuc nobis quueramus aliquos originis principcs Bethumos scilicct Francos,
:
vJ; EPISTQLA
lcum rcgiorum consiliorum moderatores Lclli fulmcn, hostium pavimentum
tutorcs , ,
,

regnipraesidium, Ecclcsia; dccus, rcligionis fulcimentum qui ingenuitatem animi, rec-

;

titudine morum illuslranles , insignia virtutum omnium dederunt testimonia.

Vera nobilitas proles virtulis csl , cl fccunda virtutis parens. Virtus nobilitate praemia-
tur etvirtute comparata palrum nobilitas, posteros ad similem stimulat virtutem ; genus
:

seu nobilitas a progenitoribus vclut aqna mauare, et in posteros elfluere dicitur. Majorum
avita virtus portio baereditatis cst, qu;.c vclut haereditario jurc ad nepotes transit et in ,

corum moribus resculpitur. Nobili loco natus est, probitatem morum generis splendori
opponet, atque ex adverso spectandain producet. Ita duplici noinine clarus erit, nempe et
majorum imaginibus , et propria virtute, ct privatim inspectus. Hac geminata laude , tui
coruscant, pr.esul illustrissime , et avita virtutc,et propriis meritis, commendantur. Quid
fortius vidit Palaestina quam bethumorum gcncrosuin sanguinem , tot praeliis victorem ,

tot victoriis triumphalem, lot triumphis supcrbum ? Quid sapientius admirata est Scotia
quain bethunios , quibus praecipua officia ct negotia demandavit? Nam jacobus de bethlne , ob
insignem suam sapientiam 1'uit regni Canccllarius; david de bethune , ob prceclaras suas
,

virtutes, purpuratus fuit , et Cardinalis a Sanclo Audrea nuncupatus ; et jacobus de bethu-

ne, Archiepiscopus Glascovensis Lutetiac fato functus est,Legati munere fungens , in curia
henrtci iv , francorum regis. Quales viros Flandria, Franciae dederit in comperto est. Inter
quos philippus de bethune, pater tuus , illustrissime pr.esul, velut sol rulikms splendcscit.
Is semel et ilerum ad duos Summos Pontiliccs legalus missus , sua prudentia et virtute
Romam in sui admirationem rapuit; deindc Lulctiam reversus, Ducis Aurelianensis guber-
nator institutus et regis benevolentiam el curialium sibi conciliavit aestimationem. Sed
: ,

nihil ita bethuniobum familiam illustrat ac lu, illlstrlssime pr.-esul, qui cunctis fulgens virtu-
tibus, parcntum fulgores micantins rcvcrbcras. Lueis tua? radios absque adulationis cen-
sura contemplarer,nisi magniludinis tiue pcrfccta prohibuisset humilitas. Tuo mandato
obsequor , licet invitus, ut dc tuorum pictatc cnarrcm aliquid.
Quibusnam, quaeso, ignola est hetuuniorum pictas. Teslimoniumperhibentibusad hodier-
num : regionibus in quibus aliquid opcrati vestigia rcliquerunt , in quibus etiam sepulti
demonstrantur. Quidam nrflecipuam lionorum suorum partcm in aedificandis ecclesiis et
monasteriis stabiliendis insiunpscrunt; aliimaria transfretarunt, ut Christianisab infide-
iibus oppressis subvenirent. Plures vel contra baereticos debellarunt, vel ab haereticis
martyrium subicrunt. Nain joanxes de bethune, Episcopus Cameracensis, crucem generose
susccpit, ut contra Albigenses decerlarct ; Cardinalis a Sancto Andrea supra memoratus
verilates fidei propugnans, a Luthcranis suosanguinc purpuratus est. joannes etiain de be-
thune, Auchini Abbas, 1250 dcfunctus, usque ad bodiernum diem ut martyr veneratur.
Sed quid de aliis edisseram , in le uno, pr^esul illustrissime, pietas maxime elucet, qui Ro-
maenatus, Romoe regcneratus, Romano inseparabilitcr adhaeres Pontitici quique per
:

quadraginta fere annos Episcopum vcl Archiepiscopum digne gessisti : semper in re Dci
occupatus, etsemper episcopalibus muniis occupatissime vacans. Nam tuam Dicecesim ad
morum reformationem ct reliqua episcopalia munia, vicatim perlustras. Et Metropolim
,

revcrsus, neglector quietis fugax olii

, ,appctitor laboris Congregatiom assidue assistis
,

et Curiae ecclcsiasticae indesinentcr invigilas. Tu cs dissidii osor impietatis Basiliscus , ha>

,

resis malleus. Idcirco Galliarum Antistitcs te unum dclegerunt m

publicis comitiis ut
apud invictissimum Regem pro religione perorarcs, et nascentcs novatorum crrores
confoderes. Quis laudare sufficiat gravitatem tuam mira urbanitate conditain prudentiam ; ,

quam in omnibus negotiis oslentas ; scientiam, qua cunclas cnodas diffieultatcs eloquen- ;

tiam et prcediealionein, qua templa totics dcdicas, reliquas originis , dignitatis pietatis ,

dotes ? Quibus Tertullianus Prxdicans jure dcbctur inunus quidem dignitatis impar. Quod
iicct exiguum, magnitudo tua , suo auctoratum nomine, commcndabit. Sanc auctoritas
tanti nominis prima frontc prcelati , totum cxhiceps coinmcnuabilius reddetopus. Hanc
.Micloritatis commcndationem simul cum luo palrocinio enixe dcprecatur ,

DOMINATIONIS TU.E,

ILLUSTRISSIME PRJiSUL

Ilumillimus ct obscqucntissimus scrvus''

Fr. MICHAEL VIVIEN.

 r
%£fr)f
:
%& ('"iST; ^K^ f^+fr.

TAHULA.
CONCI.ONATORIA
EX SEX TERTULLIANI PR/EDICANTIS VOLUIVJIMIilS DESUMPTA.

Hac universads Tabuta quadripartita ett : nimirum ddventualii Quadrageti* ,

nwlis s Dominicatis et Sanctoralit. Adventualis sex tuppedilabit Adventut. Qua-

dragesimatis sex subministrabU Quadragesimas. Dominicatis sexprastaOU Concionet

supra quamlibct anni Dominicam, SanctoraUs cunctas Divorum illustrabit celebri-
tates.

PRIMA PARS.

ADVENTUALIS-
In kac priina parte sex conlinentur Adventus 3 quorum primus est de C/irisliwo;
sccundus de piclatis exercilio ; tertius de peccati cxlcrminio et virlutis a.diftcio ,
quarlus de quadruplici uovissimo ; quinlus de peccato ; sexlus de pccnitenlia.

major, nisi Christianus. (Tert. lih. dc rrajsc,

ADVENTUS PRIMUS. Hueret. 3.) Ad probi Christinni magnitudinem
attendens D. Bernardus, laetahundusexclamat :
DE CIIIUSTIANO. Particcps nominis sum , Clirislianus sttm , COUl-
mendatus 1. nohililate; 2. affinitate; 3. dignita-
Estis vocati Jcsn Chri&ti (Rom. 1.) , et ut te ; 4- sanctilatc. Sanctis autem nominibus , et
commenlalur D. Chry.sostoinus, non principis , tilulis argumentis vcrce religionis (Tcrl. lib.
, et
non terraue alicujus potestatis , non Angcli, non adv. Valent. .) denolatur verus Christianus: ni-
1

Archangeli , sed ipsius omnium Rcgis nomine
appeltari dignati sumus Christiani. (Hom. 18. in
Joan.) Et merilo, quantumvis Juliaous Augus-
tus id a?gre tulerit. (In Greg. Naz. orat. in Ju-
lian.) Nam, ut ratiocinatur Tertullinniis quid :
novi, sialiqna disciplina de magistrocognomentum
inirnmi. fidei crcdulilale ; 2. gratia ct sanctita-
te ; 3. mentis humilitate ; 4- corporis castitale.
Quia vera' cuslodice o(fuium,conscieutice of/icium
est (Tert. ilnd.) , quadruplex laniummodo con-
sideralur Cbrislinni oflicium. Nempe i.supremi
Numinis veneratio 2. divinae Icgis observatio;
;

scclatoribus suis inducit ? Nonne phitosophi de
aucloribits suis nuncupantur Platonici , Epicurei,
Pythagorici ? (Apolog. 3.) Christus aulem , ut
nit aliorsuin Terlullianus , de nostra religione
differcns , est lutjus gralias disciplinccque arbiter
etmugistcr, itluminalor atque deductor. (Apolog.
21.) Imperlinenter igilur et injuste Apostata
nonicn nobis Christianum denegat Nomen
Christianorum utiquea Christo deductum (Tert.
:
1. 4- adv. Marc. i4-)> de m, ° m noc Adventu
sexdecim habendoe sunt Conciones quibus 1. :
Cbrisliani magnitudo commendntur ; 2. nota
3. boni opemlio ; 4« exempli aedificatio. Scelc-
rosus tnndem peccalor lanluin nomcn depre-
tint, nullam religionisnotain manifestal , Cbii —
tiani ofilcium non praeslat , suisque crimini-
bus efiicilur 1. Christiani nominis usurpator ;
2. Cbristi negator ; 3. religionis persecutor ;
4. fidei desertor.
CONCIO PRIMA.
Tertnllianus agens de baptismo tanquam
de sanctissimo lavacro novi nalulis (L. de liapt.
20.) indicat duplicem Chrisliani nativiialem :

manifestalur ; 3. ofiieium declaratur ; 4- scele- naturalcm unam, supernaturalem alleram. Illa

rosi Christiani pcrversitas demonstralur. Netno ignobilis et ignominiosa est ,
quanlumvis a
 8 TABULA CONCIONATORIA.
nobilibus et regis moluata parentibus , qua nas- efficitur. —
Tom. 3. tract. de Humil. Conc. l.
centes sunl scelerosi,diaboIi servi, Dei inimici. fol. 284.
Haec vcro nobilis est et gloriosa. Nam baptis- CONCIO OCTAVA.
raus 1. peccati maculas lavat ; 2. a diaboli
tyrannide liberat ; 3. ad servorum , domestico- Pudicitiam nuncupat Tertullianus principa-
rum et amicorum Dei bonorcm sublevat. lem Christiani nominis disciplinum (Tert. L. de
— Tora. 3. tracl. de Gralil. Conc. 4- f- 271. Pudic. 1.), qua a Gentilibus lasciviaededilisdis-
criminuntur Chrisliani. Multa sunt, sedpolissi-
CONCIO SECUNDA. mum tria quae Christianos urgent ad sectan-
In hoc mundo, homines terreni, multum de dam castitatem quia scilicet est 1. flosmorum; ,

societatc et affinitale gloiiantur. Verum quan- 2. honor corporuin 3. decorsexuum. Toin. ; —

tumvis sit illustris aflraitas quam contrahant 2. tract. de Castit.
, Conc. 1. fol. 181.
multo gloriosius et illuslrius est ,
ut communis CONCIO NONA.
sit nobis cum Patre et Filio ejus Jesu Christo ,
I,le e st vere Deus et unicus , quem Christiani
et Spiritu Sancto. (Tert. I. adv. Prax. 28.) Medio
autem baptismale , Chrisliani socielatem ha- profitentur , ita credendus colendusque, ut fides ,

bent 1. cum Patre , qui eos in filios adoplat; ut disciplina deposila est Chrisliunorum. (Tert.
2. cum Filio , qui eos sacerdotes inaugurat ;
Apol. 23) Disciplina aulem Christianorum ,
5. cuin Spiiitu Sancto , qui eos in templa con-
Deum credens unicum , verum et sanctum :

secrat. —
Tom. 3. tract. de Gralit. conc. 4- Chrisliani ex oflicio Deum colunt 1. unice ; 2.
— Tom.
fol. 274«
vere; 3. sancle. 2. tract- de Deo, Conc.
2. fol. 3^2.
CONCIO TERTIA.
CONCIO DECIMA.
Qnaslibet homines obtineant dignitates in
seculo et quantum vis de magniludine glorien-
,
Domino enim agnito , ullro spiritus a suo
auclore respectus , emergit ad notiliam verilalis ,
nisi Christianus
el adnussus ad domunca prwcepta. (Tert. L. de
(Tert. lib. de Praasc. h<er. 3.), qui est litulus
dignilatis 1. Regije ; 2. Angelicae ; 3. Domi- Poen. 3.)
Chr.stianus sui olliciisoll.citam gcrens
nicaj. —
Tom. 2. tract. de Christiano, Conc. 1. curam ' 'Ha religiose observat , ob Dei aucto-
ritalem : quia 1. Dominus habens auctoritalem
fol. 25 1.
praecipit ; 2. per semelipsum prrecipit ; 3. hor-
COISCIO QUARTA. tando ad obsequium pra^cipit Tom. 2. —
Christiani merko sanctilalis viri (1. de Idol. t,act -
de Deo »
Conc - »• foL 3 7 8 -

18.) nuncupantur a Terlulliano : quia sanctitas CONCIO UNDECIMA.

eis trina praeserlim 1, vccalione ; 2. nuncupa-
tione ; 3. professione. — Tom. 5 tract. de No-
ter
Magnum agnoscit
Philosopbum, et
Tertullianus discrimen in-
Gentilem, et Chrislianum.
mine, Conc. 4- fol. 45.
Adeo quid simile Pliilosophus et Chrislianus ?
CONCIO QUINTA. Grati^e discipulus , et cceli ? fanicc negociator , ct
salutis ? verborum
faclorum opcrutor ? (Tert. et
Non omniuin credere est , quod Christianorum
Apolog. 4^-) Omisso aulem Elhuico, urgetur
est. (Tertul. I. de An. 6 Quia , ut D. fatur
)
Clirislianus adbene operandum, ut magistruin
Chrysoslomus, fidei charactere formati et consi-
imiletur, de quo sic fatur Tertullianus Iste :

gnati suiit , velut nota fidei et credulitatis 1,

Dei radius, ut retro seinper prccdicabatur, detapsus
exercenda? ; 2. confite»d;e ; 3. adimplendae.
in vir^inem quamdam
— Tom. 5. tract. de Nomine, Conc. 4' L 48.
el in utcro cjus caro figu-
ralus , nascilur homo Deo mislus , caro Spirilu
,

CONCIO SEXTA. instructa nutritur, adolcscit , affalur , docet ,

Christus est. (Terl. Apolog. 21.)

operalur , et
Chrisliani qui in baptismate Spiritum btbe- Qtiamvis ab ipso Incarnationis momento quo
runl santtitatis (Tert. Apol. 3g.) , trina potissi- Verbum diviiuim huinana fuit imitum natui"
33,
mum de causa sanclitatem demonstrare tenen- vere Christus exsiiterit, non est tamen perfecte
tur. Etenim si est in eis nominis census (Tert.
cognitus ut Christus , neque nascens , nequc
Apol. 21.) : 1 gralia sanclificantur ; 2. a terra adolescens neque docens, sed dunlaxat ope-
.
,
separantur;5. divinocultuidedicanlur. —
Tom. rans. Ghristianus a Ch.isto nuneupatus , in
2. tract- de Cbristiano. Conc. 1. fol, 254-
Baplismale a Deo adoptalus, divinitate dona-
CONCIO SEPTIMA. tus , ad cceleslem ha3ied:tatem destinatus ,
bonis debel vacare operibus ut i. tanti geni- :

Belle de Christjanis falur Terlullianus tan- torismajestati respondeal ; 2. gloriam accepta3

quam dr professoribus humilitatis (Tert. 2. de Divinitatis suslineat ; 5. cceleslem hjeredita-
Cult. Fem. 3.) ; et licet cunctas praj se ferre tem acquirat. —
Tom. 2. tract. de Christiano,
debeant virtutes , ex D. tamen Auguslino hu- Conc. 4. fol. 277.
militas est maxima disriplina chrisfuma {\n c.
2. Ep. ad Galal.) , qua 1. Christianus dignos- CONCIO DUODECIMA. rnxnn minnFmM
cilur ; 2. Deo obsequitur ; 3. cceli candidatus Lucernas ardentes hubcre dchtmus , id est ,
 TAM'T.\ CONCIONATOUIA. 9
tntntes a fide accensas , tt optribua vtritatis relu- lenll pro beneflcenlia el miserlcordia in proxi»
centes, (Tert. '" 4« ;u v ' - Marc, ag.) Proximi, itium, quam ei I). Aug pro sacriflciis acceptal
(iuos 1)1 mio illuslrore debemus exemplo, sunl De.us ;
quo sensueleemosynasquas olira Chris*
iu iriplici differenlia, Alii exlranei , th e idolola- liaui in arcadcpnnebonl pauperibus erogandas,
Iru?» »ive. Judaei, sive hssrelici. Alii domcsticij Tertullianus rocilal deposita pietatis. (L. i<>.
sed itnprobi, utscclerosi Chrhliani. Aliidomes- Civ, o, i, Apolog. 3Q.) [mprassentiurura pic-
lici i sed probij ul Christiani virtutis Bludioai, tas usurpnlur pro vero Dei oultu, l enira i

II i> omnibus ex ofllcio tenelur lucere Chrislia- docel D. Augustinus, pielai vera est verax oeri
nus bono exemplo, ul i» ex|raneos erudiat ; a. Del cultus (L. 4- Civ. c. 23.) quo nihil e»! ,

pravos Christianoa confundat; 3. studiosos ulilius, proestanlius , homiuique convenien-

Christianos In virtute eedificet. Tora, — 2. lius, i.l est, Concilio
nihil ulilius, Nam ui in
troct. de Christian, Conc. 2. 0. fol. 3o4« Nicieno habetur, thesaurus bonorum est, el ut ait
Aposlolus , pietas <i</ omnia «hiis est. (1. Ti-
CONCIO DECIMATERTIA. inolli. /|.) 1'lilis ftd consri v alioiiein Relpubli-
Christiani verat religionis homines (Tert. Apol. co3, Quapropter duo imperatores ad Cyrilluin
35.) viriutes spiraiit bonis operibus vacant ,
, Alexandrinum scribentes, ultro fatentur ,a pi<-
exemplo sanctitatem demonstrant,
eedificant, /„/,> Deum, Reipublicat constitutio-
,>
q HeB eS (
t
Viderinl qui sectam mentiuntur, quos et ipsi nem pendtre. (Fpist. 17. intcr. Cyris, i.Epist.)
recasamus (Tert. L. ad ScapuL 4) > utpotc (Jtiiis ad animse sanclitatem, quare Eusebius
scelerosos et indignos nomine christiano :
(L. 8. de Prsepar, Erang. 2.) affirraat oranes
quod portant 1, inuliliter ct vane ; 2. Culpabi- virtules esse quasi speciesquasdam pielatis , ni
liter ct criininose; 3. dimn lbililer et infausle. potius dicamus pielalem cunctoruni virtutum
— Tom. 2. tract. de Christian. Conc. 2. fol. 25<).parentem , fontem cl fundamcnlum. Utilis
CONCIO DECIMAQUARTA. ad regulandam vitam juxta religionis disei-
plinam. Ex D. na^iquc Chrysostomo, pietas
Manifcsta definiiio ct ratio cst tam confessio- rectissitna vitw novma est, et convcrsalionis opti-
Tiis qaam negationis. (Tert. Scorp. 9.) Verns ma disciplina. (Epist. 52.) Ex D. adhuc Au-
'
Christianus Christuin confitelur corde orc , ,
sl no a pielate omnlu rcctcvivendi ducuntur
g ( , i
}
opere perversus e converso Christianus ,
:
officia. (L. 4- Civ. c. 5.) Inde concludit Ilip-
Christum negat 1. corde ; 2. ore ; 3. opere. ponensis Antistes : Sine vera pictate et reli-
— Tom. 2. tracl, de Christian. Conc. 2. fol.262. gione, omne quamvis laudabile ingenium , su-
CONCIO DECIMAQUINTA. perbia vanescit et decidit. (Orat. Adhorl. ad
Centes.) Utilis ad imtnortalem comparandam
Quis est enim exitus persecutionis ? quis effec-
vilam , idciroo nuncupatur ah Alexandrino
/«5 ejus, nist probalto et rcprobatio fidet ? (Tert.
Cleinentesufficienssecuforumviaticam. (Niceph
L.deFug.ra Perseci.)Trraa estchristianae re-
L l5. ,j Et ob hanc ralionem, Theodosius
ligionis^pcrseculio jnala, Genlilium ; 2.
1.
:
imperalorj Christiani felicitalem collocabat in
pejor , haereticorum 3. pessima , pravorum
;
pietate quam moriens filiis suis Arcadio el
Christianorum. — Tom. 2. tract. de Christiano.
,

Honorio suner omnia commendavil. 2. Nihil

Conc 2. fol. 263.
est pietale praestantius : Religionc tiihit polius
CONCIO DECIMASEXTA. aut prwstantius esse putalur. (D. .Just. 10. hor-
„ . ,. ,. . . . .... tat. ad Gent. Clem. Alex. ibid.l Adeo magnum
Futtal.as perdtttsstmusettam suw reltgtonts
est rdi ° io ac pictas Q ao gcneri homi-
bonum .

deset lert. L. i.ad Nat. i40 Hac aulem num

na/l|m fl DeQ daUm es[ prieslanlius .

tempeslale desertores religionis sunt, 1. scelc-

(Eugub. lib. 10. c. 12.) Quare Hierocles Pytha-
rosi Christiani bona3 vila? desertores 2. opos-
goreus, tamctsi religionis christianae hostis
;

lalae, seu fidei suas interfeclores 3. pseudo-

pictatem principem atque duccm
;
acerriraus
ApostoIi,seu novitalum praBdicatores. —
Tom. omnium viriutum (Niceph. lib. 7. cap. 4'0 a
P"
,

2. tract. de Christian. Conc. 2. fol. 262.

pellal. Constanlinus quoque et Licinius impe-
ratores qua? ad Dei culluin pertinent , prima et
ADVElMUS
secundus. prwcipua (D. Thom. 11. quajst. 82. art. 40
nuncupant. Ei merito talibus coinmendatur en-
DE PIETATIS EXERCITIO. comiis, quia religio velul cunclarum virtutum
moralium forma propriam eis largilur opinio- ,

Exerce autem teipsum ad pietatem. (Ad Tit. ncm T, im b excellentiam objecti qood eis . ,

4-) In pers na Tili qucmlibet Christianum ad aclus ordinat ad

p ,oponit; tuin quia earum
sectandam pietatem stimulat Apostolus , ab ]) ei gloriam et honorcm. Pielas qua3 nobiliori
eoque non solum pietatis noliliam et theo- moio colit Deura , yirlutibus moralibus virlu-
,

riam exspostulat , sed maxime exercitium et tes Cardinales et Theologales adneclit , divi-
praxiin efllagitat. Omnis in Uacvita pietas, exer- nasque perfeclioncs circa quas versanlur, spe-
citationc , qua ad Deum , qui est summa verilas, cialilerhonoral. Itaque Deus est reiigione inlclti-
tendilur. (D. Aug. L. de Mendac. c. 19.) genduset pieiate proficiendus(D.U\lar. de Trin.):
Pietalis autein vocabulum non sumitur in prae- q, JO 3, n ihil magis est uecessaritim. Ad hunc
 ,

ro TABULA C0NC10NAT0RIA.
finem creatum hominem et factum Christia-
rrwrxn thtitta
CONCIO ILRTIA.
num eenset Arnohius: Hic propositusesl lermi-
nus divinorum o/fuiorum /uc finis. (L. |. cont. ,
J) e jy e t
'

amore ^

Gentes.) Quod innuere videtur ipsemet Deus

hominem appellans Retigionis suce sacerdotem Pietas interdum sumitur pro amore ,
quo-
(Tert! L. de Res. 9.) ad Dei cultum ordinatum. motl ° Tertullianus nomen patris cui innatus
llatio etReligiosunt duae profecliones mirum prolem est amor, pietatis, id est, amoris
er o a
in modum nobilitantcs hominem. Ratione in ,
nuncupat vocabulum. Appellatio ista pietatis
sua essenliaconstituitur; religione, ad Dei ve- esL (Ter|, L. de Orat. 2.) Et quia inter patres
neralioncmspccialiterdeslinatur. Nos definimus Deu s obtinet principatum , tum in diguitate ,
Deum, primo natura cognoscendum , dehinc doc- tllm in amoris teneriludine Tam paler nemo :

trinarecognoscendum. (Tert. L. 1. adv. Marc. 18.) tam P ius nemo (Tert. L. de Pcen.
8.), qui multa
Ratio divinas perfecliones , qua; in creaturis hominibus dedit monumenta praesertim in ,

splendent, cognoscit; Religio, divina mysteria, humanalione Verbi , quain vocital Apostolus
quce rationis lucem superant, recognoscit. Id- magnum pietatis sacramentum. (1. Timot. 5.)
circovocitaturab Arnobio recta de divinis mens. Divina pietas christiana pietale esl recognos-
(L. 1. cont. Gentes.) Ratio Deum cognoscit et cenda, quae est radix a qua pullulat quia fir- ;

veneralur velut primam causam independcn-
tem, a qua cuncta creata dependent Rtligio
Deum recognoscit etcolil, velut prcecipuum
sui cullus objectum quem pietatis actibus ve-
,
neratur: Cum omnis vitce bonce viainRetigionesit
constituta,inquaunus Deus colitur, et purgatis-
sima pietate cognoscitur. (D. Aug. L. de Ver.
Relig. c. 1.) Hic advenlus sexdeciin pielatis
complectelurofficia, totidem Concionibusde-
monslrata
concio prima.
rnamenlum salutis, est habere radicem charilatis,
;
habere virtutem pielatis , non formam solam.
Bona forma, sancta forma ; sed quid vutet for-
ma ; « non habeat radicem? (D. Aug. tract. 2. in
Epist. Joan.) Charitatem scilicet qua Deus
propter semelipsum diligilur. Amare Deum
gratis. Hcrcest enim pietas. (D. Aug. serm. 234
de Temp.) Gratuito hoc amore diligendus est
Deus, ut 1. principium cordis ; 2. cenlrum
cordis ; 3. magnes cordis. Tom 1. tract. de —
Amore homi "' in Deum> Conc '' fQL ,4k
'

71 ,. , CONCIO QUARTA.
IJe L' ide.
,1, .n ,•
• • y /t. •

Cjhristiam Religiost ex fide (Tert.

• , . *n x
D& umore proximi.
Apol. 56.) '

qua Deum honorant ex Bernardino namque : fidei sacramcntttm , Chrls-Dilectio summum

Senensi, fides est quasi capitalis honorificentia noministhesaurus. (Tert. L. de Patient. 2.)
tiani 1

summiDei- (Bcrn. Sen. Opusc. 18. c. 1.) Idcir- Nec mirum, complectitur namque legis pleni-
co ad Dei venerationem inler coeteras virtutes tudinem quae in amore Dei el proximi sita est.
primam fidem (Tert. L. 4- adv. Marc. 40 admit- Unde D. Augustinus Charitatem voco , motum :

lunt Christiani,quoe,utD.docetTliomas,estpri- animi ad fruendum Deo propter seipsum ; et

mum vinculum quod eos religiose vclut ligat, proximo, proplcr Deum. (L. 3. de Doct. Chris-
infinike majeslali , infallibili veritali et supre- tia. 10.) Actus amoris Dei et proximi ab eodein
moe auctorilati : ma/estati honorandae , veri- charitatishabitu prooedunt, sunlque duo pedes
tali crederidae , aucloritati obsequendae. Fides quibus Christianus ad Deuin progredilur. Pe-
aulem divina 1. majestali honorem reddit des tui, chc.ritas tua est ; duos pedes lutbeto , no/i
•

2. veritali credii ,,. auctoritali obedit.

, Tom. esse claudus. Qui sunt duo pcdes ? duo prcccepla
3. tract.de Fide. Conc. 2. fol. 146« dilectionis Dei et proximi. Istis pedibus curre ad

ro\rin cvriivni Deum, accede ad illum. (S. Aug. in Psalm. 5.)

x ""
* Dilectione proximi ,
quae est 1. proecipuum
De Spe. Christi praeceplum; 2,. certum Chrislianilalis in-

Corpus sumus de consrientiareligionis, et dis-

dicium ; 3. vcrum divini amoris sigoum. —
Tom. I. tract. de Amor. Prox. Conc 1. fol. 167.
ctp/incc unitale, ct spei Jcedere. (Tert. Apol.
3<j.)
Sic perfecli ioquuniur Christiani mysticum CONCIO QUINTA.
Kcclesiaecorpuscompunentfs, uniti, non solum n n €l adoratl0ne
• •

cum Christo hujus corporis capile , sed eliam

,
De ° 1 ,
'

cum mombris caeteris scilicet fidelibus, qui-

, Praecepto adorandi obligatur Christianus ad
buscum compaginantur in spe coeli et beatitu- exhibendum Deo supremum lalrioe cultum. In
diiiis ad quam cos stimulat D. Augustinus
:
: hoc polissimum versatur pietas ; nam quid
Figile spem in Deum , a-terna concupiscile amplius liomini necessarium quam cura in verum
,
celcrna exspectate, Christiani sumus (Serm. Deum? (Tert.L. 2.adv.l\Iarc.) Hujusmodi autem
29.
de Verb. Dom.) ut aclus produca.nus spei in pielas et religiosa curaqua verus Deus colilur,
Baptismo acccptaj qnae 1. ad futuram beatilu- tria importat nempe 1. mentis cognilionem
: ;

dinem possidendam terminatur 2. certiludi- ; 2. voluntatis dejeclionem 3. humilem corpo- ;

ne solidatur; 3. merilis sublevatur. — Tom. 6. ris composilionem. —

Tom. 2. tract de Deo.
tract.de Spe, Conc. 3. lol. 33G. Conc. I. fol. 3;4.
 i

TUUI A CONGIONATOtU V. u
CONCIO SEXTA <
i
i . i ( i r liiiem. Yiin glmiw suic laiixn 1>

motittu e$t iiiiuk/iiiii. [ ri. 1Herinog,

1 10.)
f)c Snintorniit rtiicrnlioiic. Ad DeigiortaM MClandain CbrUtiaooa iliiwii-
»* „
Ueui untcus cotenaui / .. / Apostolus
rst, /t
.'llort. .4Anol.
'
<iu<>> liiiins iiiiinci i^
.'
i .«*
•io.)
\ i'|n< inli
lat
,
, '
< ,\

: De-
Minrciuo ,„„ i, ,_, |.„ ii
• _
l.ilriu cnllu. lliccsl
1 i\
l)rt i,
CullUS
„„
lucc "
;i«I
, relicionem vocatos
.
/asscverat
precenttt vos ut ambulotu digne Ueo, qui voca-
irraiia ,

,,-,,.
(,/•(/ retigio hac vera ptetas A^r tantum Deo
, ,
nt ros in .siui iit gloriam (i. TheMoL 2.) , *d ,
(/,7/(7(1 servilus (I). Aug. L. 10. de Civ. 4.),
(jikiiii tacunclis intendere dcbeiis, <x i, •cqui-
qiue ila a<l ciun
pcrlinct ul nulli orcaliuaj
coinsetere poseit. Qoemadmodum autem pic-
tate ; 2. gratiludine ; 3. pietate. — Tom. 3.

Tract, <le Hypocritu, Conc. 5. foL O21.

Uw in Dciitu non impedit p.etalem paternam:
tuec cniiu (7 r/'^'(/ parentes offtciose haberi /ticitur COSCIO NONA.
(I). Aug. L. 10. de Civil. 2.) , ita suninnis Dci

culiiis non excludit neque civilera magis- ,

De luitdi' Dei.
iraluume! regura honorcin. Dicimur enim ct Dei magnalia magna taude peniari didtctsrunt
cotcre homines , quos Itonorifica vel recordatione, (Tcrt. L. 1 «d Nnli8.) Christiani. Adquod trina
1-
I prcesentia frequentamui (I). Aug. ihid.) ne- ; potissimum inducuniiir ralione. Prima desutoi-
que religiosum duliae et byperdufta. nuliura , tur cx Inudabili Dei magnitudine quia seinper ,

cxliibilum Sanclis, quibus nos religiosa httmili- laudandui cst qui est. (In Ps. 122.) Secunda, ,

talc subjecimus (D. Aug. ibid.) , colonics et c.\ ipsomet hotuine christiano qui a<l Deurri ,

veucranies eos ex 1. sequilnle ; 2. graiiiud.no; laudandum formatus homo et Chrisllanus ,

T>. pielale, —
Tom. i- tract. de Ang. PeiToci. factus ost quo nihil juslius ccnsel dubius :

Conc 2. fol. 274. Augustinus: Jusium cst ut crealura taudet crea-

torcm. fpse cnim nos ud laudandutn secreavit qr.i
CONCIO SEPTIMA.
noslris 11011 indigcl laudihus (L. Modit. c. 2,) ;
Dc gratituHine. prteserlim cum ex indubitalo Augustino sum-
11111111 fioniinis opus non csl nili Deum laudare,
Dirincc ehmciUiee profusionem (Tert. L. de
(In Psal. 440 A (i n il( )d euui induCit HegiDS
Poen. 8.) attenlo considorans perfeClUS Cluis-
Vates , quandu horlatur nos ut non simus sicul
lianns , ad gralitndinem iirgclur, Dooquo di-
pecora sine inletleciu , oslendit nohis , qttia homi-
ciloum D. \u£u*Uno:Gratias ago pietati lu&(\'.
ni tribuit intcltcclum ad laudaiidum Deum
Medit C. -| •) , qu;c inibi lot tnnlnqiie conlulit
1

forlunrt3 j natuiae et gratiae beneficin. IIoc

(D. August. in Ps. i48-) q o nihil homine »
,J

dignius et D<«o niliil ost gralius. Quid justius ?

christiaiiSe pietalis oxcrcitamentum magni l'a-
quid dignius ? quid gratius ? Elenim si nonlait-
< it I). Auguslinus , cunctosque gon<:rnlim
daverint servi dominum , supcrhi , ingrali irre-
Chrislianos ad gfdHludrnem bort.iiur. Nam
,

ligiosi crunt.{\). Aug. in Ps. i3/| ) De superbia,

quid mrHus et animo geramus et orc promamus, ,
ings 'Uitudine et irroligiositate ntqiKiinl cul-
ct calamo e.rprimamus , quam Deo gratias ? Hoc
p.ui perfectl Clirisliani, laudatores sonrti, boni,
nec dici brevius, nec audiri lutins , nec inteltigi
fuleles, vere laudalores (D. August. in Ps. i440
^ralius nec agi fructuosius potesl. (Epist. 77.
,

ad Aurelium.) Multis rationibus gmtiludinem

ore ot opero luudantes. Adlau- Doum corde ,

concordenl nianus cl tingua: lin dandum Deiuii •

commendnt D. Auguslinus , qunm nnimo in-

gua confiteatur , ilhc opcrenlur (D. August. ifl
gerendnm , ore promendam et ealamo pin- ,
Matth. 46 ), Dcum indesinenlcr el de cuncti-, ,
gondam desidernt n Cbrislianis, nt Dco grntins
sivo prosperis, sive adversis, laudanles. nd ins-
agnnt pro bonis 1. fortnnae 2. naturae 3. grn-
InrRegii Vatis sic Doum doprecanlis < Domi-
; ;

tiae. —
Tom.3.Trnct. deCralit. Conc. 3. fol- 268.
ne , Inbia men npcries, et <.s nicuni nnmintiabit
:

CONCIO OCTAVA. Inudem luam. » Laudem tuam, quia aeatussum ;

laudem tuam , quia peccans 1,011 drrelictus sum :
De gtoria sectanda. taudem tuain quia ut securus essem , maudalus ,

Cunda croata in Dci gloriam (Tort L. de suin. (D. August. in Ps. 5o.) In docanlandis
\n. 8.) productn snnt , quia agons ordlnate divinis laudihus tolam diom adhibcbat Propbo-
opernns , agit propter fincm so dignum Dcus la non solum prosporitaie llor< ns , sod adlmc
; ,

aulitin osl ageus perfectissiinus, nec alium ni^i ndversitale gravatus. Lnde sic Dotitn dojiro-
-emelipsum productionum extornarum pro-
, cabatur : « Replcntnr os laiide, nl can-meum
jxmit fincm. Deus est causa finnlis omnium lem lota die magriiuceniiartt tuam. » Quid est
rorum, qn irum est cnusa efiiciens ; cuncla to'a die ? sinr inlrrmissionc. tn prosperis , quia
cieata sunl ab ipso efficienter 3 tondunlque ad consolaris quia corrigis ; anleqiiam
; in adcersis,
ipsum finalitor. Exipso, ct prr ipsum , et in essein , quia fecisti ; ,
quia salutem cum cssem
ipso seu ud ips-nn sunt omnia (lluin. 11.)
, ut , , dedisti ; cum peccasscm , quia ignovisti ; cum
hnhet grasca vorsio. Ea: ipso lanquam a causa convcrsus csscm, quia adjuvasti ; cum perscvcras
efficiontc per ipsum tanqnam pcr causam
; sem, quia coronasli, (D. Augu>t. in Ps. 70.)
cxomplarem ; ad ipsiim tanquam ad causara ilujusinodi cxemplnr pcrfccli imilnnlur Cbris-
fninlom. Tnde •oncludil Aposlolus : fpsi gtoria tinni , dicentos apud D. Augustinom Sive tri- :

in secula , ut SCtlicet sibi proposilum nsse- hutemur rt ungustiemur, sive Iwtemttr et exsulte-
I2 TABULA CONCIONATORIA.
vius, ille laudandns est , qui et in tribulationibus ad Honorat. c. 18. in Ps. 53.) Hujusmodi au«
erudit et in consolatur. Laus enim Dei a
lcetitia tem amor debet esse volunlaiius et graluitus.
corde et ore Cliristiuni recedere non debet , non Deus, ait D. Auguslinus , laudelur voluntate ,
ul laudet in prosperis et maledicat in adoersis , ainetur cliaritate , gratuitum sit , el quod aniatur
sed quemadmodiun Psutmus ilte prascribit : (In et quod taudatur. Quidest gratuilum,nisi propter

Fs.54.) Benedicam Oouiinum in omni lempore, se , et non propler aliud laudetur et ametur ? Si
semper laus ejus in ore meo. (Ps 3.) Gaudes ? semper homines Deum amant , indesinenler
agnosce patrem blandientem: tribularis ? agnosce eum amatur semper a
laudant : Si semper ille ,

patrem emendantcm: sive enim blandiatur, sive nobis laudatur. Deinde qui vilae innoeenliam
emendet , eum erudit cui parat Ivcreditalem. conscrvant, Deum continuo laudant. Quis-
Tandein lerlia ratio hominem et Christia- quis non cessat bene vivere semper laudat ,

nuin ad Deum laudandum inducens, sumilur Deuin , tunc desinit taudare Deum quando a ,

ex creaturis quaj suo modo Deum Iaudant. juslitia et ab eo quod ei placel declinat. (D. Aug.
Cuncue namque creaturaj ad tres reducuntur in Psalm. io5. ) Peccator vilam scelerosam
ordines suntque irrationales , rationales et in- ducens, vita tacet quamtumvis voce clamet;
, ,

lellcctuales. Irralionales Deum laudant, quia ad justus vero , si a vita bona non declinat , vita
Deum laudandum homines rationales incitant clamat , etsi taceat lingua. Quare, Fraler, sug-
:

Omnia creata laudant Deum , quia cum ista vi- gere remedium , unde tota die laudes Deuin si
dcmus et consideramus Creatorem qui ea fecit , vis ; quidquid egeris , bene age , et laudasti Deum
de ipsis in nobis nascitur laus Dei , et cum ipso- (D. Aug I. 5o.) , non solum lingua et hym-
rum consideratione laudatur Deus. Omnia lau- nis sed vitae innocentia et bonis operibus Deum
,

dant Deum (I). Aug. in Ps. i^8.) quii ex illo- Iaudas. Itaque/n innocentia operum tuorum prcc-
,

rum consideratione ad Deum laudandnm indu- para te ad laudandum Deum totadie (D. Aug. in
cimur. Sic quae spiritum vitae et inlellcctum ad Ps. 34.) quem homines laudant multipliciler. j

laudandum Deum non habent, quia et ipsa l.Quia ex creatura sumunt ansam laudandi
bona sunt, el in ordine suo integre disposita Crealorein , ad quod eos sollicitat D. Augusti-
,

etad pulchriludinem universilatis perferiintur, nns Rcspiciamus Dei opera, el de operibus lau-
:

quam condidit Deus Ipsa quidem per se , voce demus opcrantem , de conditis conditorem de
: ,

sua et corde suo non laudant Deum , sed cum ab creatura creatorem. 1. Quia cum cunclas terre-
inteUigenlibus consideranlur , per ipsa taudatur nas creaturasin nobilitate longe superent, mira
Deus. (D. Aug. ibid.) Quo modo apud Regium corporis humani pulchritudo, et eininens ani-
Vatem, « ignis, grando, nix,glacies, spiritus itkc rationalis dignitas magis Dei perfccliones
procellarum, dracones, ipsajque abyssi » Deum demonslrant quam universus orbis ex ccelis,
laudant. Nam ut subjungit D. Augiistinus, elementis, mixtis, plantis etanimantibus com-
,

<>Omnia ista videtis qualia sunt, mutabilia, positus. Cum laudant opera Dei , hasc atque
turbata terribilia corruplibilia; tamen habent illa, summa et ima, ccelestia et terrestria, in-
, ,

locum unum, implent etipsa universi pulchri- ter ipsa opcra Dei quce laudant , et seipsos in-
tudinem pro modo suo, et ideo laudant Domi- veniunt , quia in operibus Dei et ipsi sunt. Qui
num. Sic enim taudant Deum , cum considerala enim fecit omnia , ipse nos fecit inler omnia.
pariunt laudem Dei. Inde ansam sumit D. Au- Proinde si laudes opera Dei , et le luudaturus es,
guslinus redarguendi eos qui Iaudant opera quia et tu opus Dei es. (D. Aug. in Ps. 1 440 ^ 1

Dei , Deum vero non laudant. Laudas quidquid ne de arrogantia et prresumptione culperis ,
fecit taces deillo qui fecit. (In Ps. i440 Quasi ecce inventum est quomodo et te laudare possis
, ,

vero nisi ille tantus esset invenires quod lau- et arrogans non sis. Deum in telauda, non te .
,

dares. In eo quod vides, quid ibi laudatur ? nonquiatu talis es sed quia ille fecit te ; non ,

Species , utilitas, aliqua virlus , aiiqua poten- quia tu aliquid potes , sed quia ille potest in le.
tia rerum istarum. Si pulchritudo te delectat (In Ps. 1 44 ) 3 Quia Dei mirabilia mente vol-
, •

quid pulchrius faciente ? si utilitas laudatur , vunt, et attenta medilatione considerant. Quod
quid illo utilius qui fecit omnia ? si virtus innuil D. Augustinus legens Magnus Dominns :

laudatur, quid illo potentius qui fecitomnia, et laudabilis valde. Quantam conceplionem con-
a quo et fucta non dimiltuntur, sed reguntur cludil in unovalde. (D. Aug. lib. de Ver. Innoc.
et gubernanlur omnia ? Non ergo quemadmo- c. 70.) Sane alta magnitudinis divinae concep-
dum quidam eloquenles muti , laudantes crea- tio; fons est et scaturigo divinai laudalionis ,

turam, obliviscentes Creatorem. Quin potius nisi praBcesserit , nec snbsequetut

medilalio
quidquid laudubile advertitur in rerum natura , Iaus. Serio igilur consideranda sunt sumina
sive exigua sive ampla laude dignum judicetur ,
, Dei potenlia , bonitatis magnitudo , sapientiac
ad excetlentissimam et ineffabilern laudem defe- allitudo , liberalitalis amplitudo ,
providenliae
rendum est conditoris. (D. Aug. lib. 2. de Lib. latiludo , juslilias rigor. Qui laudat Deum in
Arbit 17.) miraculis beneficiorum , laudet et in terroribus
Homines,qui sunt creaturoe rationales, Deuin ultionum. (Lib. Conf. 7.) Quod ut exsequi va-
laudant veraciter, indesinenter mullipiciter. , Ieat, mentis praamiltat consideraiionem. Nam,
Veraciler, quia illum amanl. Quis veraciter lau- ut belle ad propositum ait I). Augustinus ,
dat, nisi qui sinceriter amal? (D. Aug. Kpisl. 120. tacet , Dcus , Inudes tuas , qui miseratiotus
 ,

TABULA CONaONATOHI v. i3
non tomidtrat IJcin dicendum e*t de aliis Del aurlum twhortation$m ca/n ooc$, cordt n$ tll

perfeclionibus Nisi ndsit mcditutio, humi

: vita n$ taceat,
jacel mens neque ad Deum attollitur, Ei eo
, Tandem /au* */u* In Eccleiia Sanclorum Pi. |

etenim, quod hominum vulgus fere nunquaui su.) noo lolum a Sanclis qui ^mi in Bcclei i

in Deo ooDlemplaodo operibusque illins me-

, mililante,sed .1 creaturis inlelleclualibus, be 1 1
i
-*

ditandis hsBreatj li<'ii videtnus ut vix ulla ad- , scilicet Angelis, qui lo Ecclesia Iriumphimle
iniciiii), aulDei laus oonsequalur. Hoo naturali gloriuntur, feliw alleluia l ubi lemplum D$l
\iii<> Bxum esl iu humanis pectoribua ait Si- , Angeli tunt ibilaudet Do, $t hic taudet l)
,

doniua ApoIlinnriSj ut qui non intelligunt ar- s$d hic a sollicitit, ibi a tecuris : hic a moriturU,
tes ,11, 'ii mirintur arti/lcei. (Lib> 5. Epist. 10. ) ibi a semper victurii ; hic in sp$ t ibi in requie:

Siquidem nasci consuevil admiralio ex mira- hic in patria (Serm, 18, ex addiiis per P, Sir-
Mliura rerum contemplatione , in «jua mens mnnd. liic ab hominibus morlalibus , ibi a
) ,

iotelligcndo obslupescat el grande quid-

, Bealis et Angelis immorlalibus, Acute Btiim-
il.mi animo concipiat de auctoris prreslaotia, advertit I), Chrysoslomus quod Regius Vatei
indc magnifina ejus s$quitur venerutio et , Dci laudutionem aggredicna atque ad lanli ,

laus, 4< Homines in divinis perfectionibus con- operis communiooem cunclas invitans creatu-
lemplandiSi mirandisque ejus operibus cog*i- ras , ab Angeiis incipit : Laudate Domraum de
tamlis versantur; lingua Dei laudes decantant. coelis, laudale cum, omnes Angeli cjus , in-

( Tert. Lib.de Res.) A<1 id raunus se accepisse nuens nportere Angelum fieri, et ita tuudare
oaconsiderant Christiani. Sed accepisti,homo , ( In Ps. 112.
) quod tunc assequunlur Chria-
:

os ad clou/icndtiin ut caeteris animalibus

, tiani , oum
angelicos induunt mores , et vene-
distes , curnon potiusad praedicandura Deura, rationem, q'ia angeli Deura laudant , imilan-
uteliara homioibusantistes ? Hsec Dei laus ore tur. Fuse de luude Dei tractavimus, ad quam
chrUtiano et puro prolata, est sacriflcium Christiaoi inducuntur exemplo crcaturarura
honorificunij sacrificiis oranibus Syoagogae a 1. irrationalium ; 2. rationatfum ; 3. intellec-
prophclis prselatum. Immola Deo sacrificium tualium. —
Tom, 5. Traot. de Orat. Conc. 2.
taudis ( Ps. .'19. ) ait Regius Vates. Hujus sa-
, fol. io3. —
Tom. 3. Tract. de Hypocr. Cono
crificii hostia sunt vituli labiorum nostrorum , 3. fol. 3.io. —
1'oin, 1. Tracl. de Angclo,Conc«

( Osec c. 14.) declarat Osee propheta. Has 3. fol. 234.

hostias prae niille victimis coraraendat Aposto-
liis :Offeramus hostiam laudis semper Deo id , CONCIO DECDIA.
esi fruetus tabiorum confitentium nomini ejus.

( Hebr. i3. ) IIoc sacrificio nullum Deo gratius De Oratione.

nsseverat D. Augustinus: Gratius Deo est sacri-
ficium luudis , quam Oratio ad pietatem pertinet, qua Deum cum
sacrificium vituti. Ergo
tuudabo Deum , et plus ei placebit , quani vilulus
honoramus. ( Tert, L. de Orat. 2.) Ut erfun
suis
nove/lus. Amplius ergo. placebit Deo laus ejus docet Antistes Parisiensis: Oratio pars est divini
exiens de ore meo , quam magna victima adducli cultus et honorificentice ( Lib. de Rhet. Div. C.
ad aram ipsius. ( In Ps. 68. ) Quare ait : Sacri- 1. ) spectans ad religionem, divinam testans
ficium laudis honorificabit me. Tandem 5. excellentiam; et , ut perfecte fatur Imperfec-
Christiani bonis moribus Deum iaudant. Cum tus, est aulem oratio quisi quoddam spirituute
/nudatis Deum , non tanuim ad sonum attendite , tributum , quod anima offert Deo de visceribus
sed canlel vox, canlet vita, cantent facta ( D. suis. ( Hoin. i3. in Matlh. ) Hoc trihutum
Aug.Lib. 5o. Hom hom 16) Nonest speciosa quo tota Triuitas honoralur specialiler redi- ,

laus in oie peccatoris, quia vox sola cantat tur 1. Patri tanquam orationis objecto ; 3.
, ,

vila silct, faita tacent. Chrisliane , si corde Filio, tanquam orationis exemplari etmcdio;
taces et ore clamas , non solum a laude Dei 3, Spiritui Sancto , tanquara orationis princi-
(acuisti , sed in blasplietiiiam prorupisU.
( D. pio. — Tom. 5. Tract. de Orat. Conc. 2. fol.
Aug. in Ps. 146. ) Quemadmodura Christiani 07.
pietatis studiosi, et vit;e innocentia conspicui,
prohissuis morihus Deum laudant, ita scelero- CONCIO UNDECTMA.
si suis criminibus Deum blasphemant. Frater,
non solum vox tua sonet laudes Dei , sed c' Je Obedientia.
opcra lua concordent cum voce tua. Cum ergo
voce cantaveris , silebis aliqnando ; vita s c Obsequii disciplina (Tert. L. de Pat. 4- ) P ro -
:

canta, ut nunquam sileas. Negotium agis, et priaestChristianorum,qui Deo suas submittunt

IVaudem cogitas siluisti a laude Dei ; et quod voluntates. Sicut quod fit ex propriae voluntalis.
,

est gravius, non soluin a laude siluisti sed ar bitrio esl alienum a cullu pietalis ( D. BasiJ.
,

tliam in hlasphemiam perrexisti. Cum enim re ,rn| Brev. i38.) , ita quod exsequitur volu.i- #

Deus laudatur de bono opere tuo opere tuo a3 depeudcnter a Deo , ad religionem ct pie-
, j

luudas Deum ; et cuui blasphematur Deus de t a t em pertinet. Plura sunt quue nos ad ohe-
malo opere tuo, blasphemas Deuin. Itaque ad Ji ei1 iiam Deo prsstandam stimulant. I. Eju3
 «

t4 TABULA CONCIONATORIA.
perfeotio, nam obedientia est in hotftthFbus, et cureus: Milii frtii carne bonum est; dicebat Stol-
in omni rationati crealura omnis justiticp origo cus ; Mihi mente bonum cst : dicebat
frui rnea
atque perfeclio. ( D. Aug. ii) P». 71. ) Quia, ut A postolus : Mihi autem adhazrcre Deo bonum est.
raliocinalur Divus Thomas ( 2. 2. quaest. 104. ( D. Aug. Senn. i5. de Verb. Apost. ) 5. Quia
art. 3. ) inler virtutes morales lanto aliqua obedientia eommendatur exenij lo Chrisliano-
potiorest, quanto alienis magis aliquid con- rum , Angelorum, ipsiusmet Christi, Chrisliani
lcmnit , ut Deo inhaereat. Sunt autem tria ge- divino characlere insignes (Greg. Naz. Orat. 28.)
. nera bonorum humanorum, quae homo potest per obedientiam sanclitatem augere niluntur.
conlemnere propler Deum quorum iniimum : Quos sic hortatur Aposlolorum Princeps Ani- :

sunt exleriora bona ; medium aulein sunt bo- masvestras castificantes in obedientia charitatis.
na corporis ; supreimim aulem bona animae. ( 1. Pet. 3. ) Syrus verlit sanctificantes. Cas-
Inter qua) quodam modo voiunlas est praeci- timonia enim animi , et sanclimonia , slylo
puum , inquantum scilicet per voluntalem divino idem sunt. Obedientia est adhuc propria
homo omnibus aliis bonis ulitur et ideo per : Angelorum virtus Quorum unum solumque : ,

.-eloquendo, laudabilior est obedientiae virtus,
quae propler Deum contemnit propriam volun-
talem, quam a te virtules morales quae prop- l
ter Deum aliqua alia bona contemnunt. 2. Me-
ritorum acquisitio siquidem arlificium proine-
o/ficium cst , servire nutibus Dei , nec ornnino
quidquam, nisi ejusjussu facere. (Lacl. Lib. 12.
i
,
cap. 17. ) Magnae sunt et praestantes Angelo-
rum dotes , et in explicabilia dona , ob quae
: merito gloriari posse videantur sed nihil tanli :

rendi obsequium cst
gera subjeclio est. ( Tort. Lib. de Pat. 4- ) Ut
„ aulein fatur Magnus Basilius , prceclara esl obe-
^dienlice merces ( 1. Prov.), quoe cajteras virlu-
tes praestat merilorias , et mercede dignas.
Nam , ut subjungit D. Thomas , aliarum vir-
; obsequii vero rutio, mori- faeiunt et appetunt magis quain divinae ob-
lemperare voluntati. Quid prcecipuum in Ange-
lis, et magnificum videamus ? profccto quod cum
omni cura obediunt. Quod David quoque admi-
rando dicebut ( D. Chrysost. Senn. 19. dc Di-
versis.) Potentes virtules, facientes verbuin
:

lutum opeia ex eo vim et gratiam consequun- illins. (Ps. \oi.)Huic enim bono nihil cequale est,
tur, et sunt meritoria apud Deiim , eo quod etiarnsi millies sint incorporei ( D. Ambr. incap.
fianl ut obedialur voluntali divinae. Nam si
, 6. Luc ) , aliisque donis nalurae gratiae et glo- ,

(juis etiam martyrium sustineret, vel omuia riae praeclari. Christus Dominus potes-
Tandem
sua pauperibus erogaret , nisi haec ordinaret ad tatis auctor , obedientice magister , ad prcecepta
inipletionein divinae voluntali quod recle ad , virtutis suo nos informat exemplo. (Tert. L 3 de
obedienliam perlinet , meritoria esse non pos- Orat.5.) tlano vilam morlalem obedienlia auspi-
sent sicul nec si fierent sine charitate , quae
; calusesl,nullam actionem fecit, quam obedien-
sine obedientia esse non potest. Quain idcireo tianon decoraverit,ac ex obedienlia probrosam
Deus sacriuclo praeponit , quod in operibus crucissustinuitmortem. Ad obsequium Deo prae-
religionis, et divino cultu tenere videalur prin- standum nuncvelul ad exemplaria provocamur ;
cipatum. Nunquid vult Dominus holocausla , cl \ servi , qui domino suo famulatum praestal;
victimas , et non potius ut obediatur voci Do- 2. Angeli , qui Dei mandatis obtemperat 5. ;

mini ? Melior est eniin- obedienlia quam victi- Christi , qui ad Patris voluntatem seconfor-
mce , et auscullare magis quam offerre adipem mat. — Tom. Tract. de Advers. Conc. 2. fol.
1.

arielum, ( 1 lleg. i5. ) Ut autein ait Magnus

. ig. — Tom. 1. Tract- de Angel. Conc. 2. fnl.
Gregorius, obedientia viclimis jure prceponitur , 220. — Tom. 4» Tract. de Leg. Jusl. Conc. 6.
quia per victimas aliena caro , per obedienliam {'0 1. io3.
vero voluntas propria mactatur. Tanto igilur
quisque Deum citius placat, quanlo anis ejus COxNCIO DUODECIMA.
oculos , repressa arbitrii sui supcrbia , gaudio
proecepti se immolat. ( Tn 5. Mor. 22. ) Quia 1
De timore Dei.
obedientia, virtutum omniiim mater, nutrix,
Timor hominis , Dei honor est (Tert. 1 ib.
regina , perfeclio, colophonque dicitur quain :
de Poen. 7.), et ut fatur !). Augustinus , pietas
iileo Philosophus virtutern universam (Lib. 5.
timore indioalar charitate per/ivilur. (Lib. de
,

"Uhie, Ex Divo adhuc Auguslino

) appellat.
Ver. relig.c. 1.) Aliorsum plura de Dei timore
obcdientia commendata est in prar-cepto. Quae
propalavimus , quibus pra;lermissis sectandus
virtus in creatura rationali mater qaodammodo ^"^
chris[iano Dci'Vimor*rqui"esltT 'sapientia;
esl omrunm custosque virlutum ; quandoqui-
,
mimumenlum 2< passionmr! fr$nui„ 3. sa^ .

dem sic tacla est , ul ei sub.iitum est sit ultle ,

'
,'
.. » j
lulis fnndamentum.
*
,
t„ ^ i\-
lom. / r,.o«f a~
lract. t nrr
(Jc Lcg.
.
, , ,
•

— r
;

—
. .

permciosum autcin suam non eius a quo creala . ^ a , „ .„ r „ nrk¥ A„i„r , ,. , ,,. <*
' ~ ,'...., ,;.- Just Conc. 6. lol. io3.
,
lom.3. lract- dc Int.
/ , • \ ,

Q. Lib. i4- de Livit.)

,

esl, facere voluntalem. ( l\. ,,

f • r. ,
, . ,. . . , . L/Onc. 1. toi. 040.
mter solemnia religionis vola sola obe-
uia
dientia tenenl palmam. ( D. August. Psal. 70.) CONCIO DECIMATERTIA.
Pauperlas voluntaria renuntiat foitunae bo-
nis ; evangelica renuntiat carnis vo-
caslilas De /Sdversitale.
loplatibus obedienlia vero propriae renun-
;
Eanos ostendant Chrislianos , quce patimin
voluntati, ut Deo adhaereat. bicebat Epi-
tiat
M exemphun ipsiuS ChristL V erus Christianus
 TABULA CONCIONATORIA. i5
«•-i <;ui profllclur doctrinam Christii qul virtu* pronnntiant, pro P '<
\a tlgnatlont fungatur , et
t< Chrislo pra&Ccpras operntur,qulad Christi
. ,i ttmporaU afflictions ajttrna tuppiicia "i «M- , ,
/<

exeraplum pntitur persecuiionesj adversitates cam frustrtlur, std < (IVii. I.. <l< r<eu. i

et oruoes. Quonitun tt Christus pastus tst pro *j Confossio peccntorum in poenitentloe ici
]
i

nobis rcliiuiucns vobis cxnnplum scinctipsuin , uti iiicnlo f.icla, c i iiiiiiiiiin dclcl ciilp.iiii , pOBnatll
adstauaoxuu ntsligia ipsius> fTerl. Scorp, i%,) oelemnm illis debitam io tempornlem Immotdt,
(Sii.i cnim jiisiiii.s (|ii.uii ni Christiani Chria- iratum Dcum miiigit, ejuaquc justillam placnt,
tiiin iniiiciiiiir.' ;>'<'/"'>/ discipulus suptr magisf FnustSB autem illius Confessionis, divina jus-
tnun , nrc strvus supcr iloiniiiiun siiiim ; auia titi» salUfacientis, ojusque tnlsericordinm iil-
cnm magistcr ct Doniimis ipsc pcrpcsstn sit pcr- licieQti* , tnin ;i<l vem c condonalionem , liiin

scculionnn, niulto magis scrci ct disciputi canulcm ;id pu'ii;e ;etern;c IV n -li .ilioncin, propouiliir I.

c.cpciidcrc dcbcbunt. (lcrl. Scorp. Q.) Chri>tus iii"il;iiiiciiliiin ; complciiicnliim

a, ;
" impc-
| — c.-t pro vcrit.ite, pro iiinoiciiti.i pro
» . i
.
1 1 -<
, iliincnliiin. — Tom. 5. tr.icl. de I*.iu 1 1. Sa-
jiislilia , piobi quoque Chri-:i.ini pro piel.ilc crain. Couc 3. fol. 466,
.siisiinciit perseautiones. l't eniui ;iit Apostolu

(hnncs t/ui pic viccrc. vulunl in Cbrtsto Jcsu, CONCIO DECniASEXTA.

pci sccnttoncni palicntur. (%, Tiinoth. 3 ) Chris-
lug iujiisic pcrscculus a<l mortcm usque ail-
De Conirnttitionc.
,

inir.iliilem dcmnnsira\ il virlulcm : Christiani Incarnationis inystcrittm paralurain dcsidcrabttt

pi'0 pietate et religione patieiites, pietatcm ge- subslantiain fundainenlis dispositionis (Tcrt. L.
nerose oslentant seseque magis divino ciillui 3. adv. Marc.8.) Quia vcro Eucharislia est iu-
,

coosecrant. Dcsiderat breviter aperiri , atquein carnalionis exlensio, acccdcns ad sacram inen-
sermontm brevent colligi , quonain modo coten- s.un praeparari dchct, el adduecre leneliir ad
tlus sit Deus : respondeo : Fide, spe, et clia-
altare disposilioncs tanlo myslcrio dignas ,
rilale colcndum. ( D. Aug. in Enchir. C 2.) At
christiaiueque pietali conforincs. Allaris uam-
in perseoutionibus, udversitntibtis et eerumnis,
qne saci a)i ; e ntum pielalem corroborat (D. Cvr. .

i. lules splcndet i. spes mtet ; 3. cl.antas

A ex% L# ^ in Joan j . el qui digue t;llltuin per-
;

i.rvet. —
1'oin. i.Tract. de Advcrsit. Conc. 5.
c m y S terium ,, dhunlur a, Theodoreto
p (int mysterium
cipmnt i
,

tol. jq
pielatis alumni , ccmulantcs dispo-itiones quas
Beatissima Virgo ad Verbi humanatio- attulil
CONCIO DECIMAQUARTA. quotl. Marice requievit in uoin:illud qttippecorpus
gremio , in lioc sacramento percipimus. ( In Ca-
De Missv sacrificio. tcna Irium Patrum.) rrinam autem prflesertim.
Virgo pra;;nisit disposilionem nempc fulem , :

Deo sacrificium offertur (Terl. L. 2. dc Cult. humilitatein et sanctitalcm i. Fideni Eva

, :

Fem. ii.) quod inter ea qaae ad Numinis rredidit serpenli Maria credidit Gabrieli. Id-
;
,
cultiim ct rdigioncm pcrfinent, primatum te- Bcala
circo ab Elizabeth beata priedicalur :

nct. At sieut sacrificiiun cueteris religionis nc-

quce crcdidisli (Laur. Just. Serm. de Euch.) :

tihus antistat , ita sacrosanetum Mis<re sacrifi- •2.

Humilitatcm nam dum ab Anijelo vclut :

«ium cuOClis veteris legis sacrificiis longe prae- Dei Mater S1 uta tur sese D; profitclur anel- l
, i

em-met u\<\\\o Chnstianorum prccapuam sa- am

:
„i ut fatur D. Amhrosins , /tumilnn .

q ;l , .

lutem esse (Epist. ad Joan. Epist. Hierosol.)

paritura bumililateni debuit ipsa prazferre. ( Lib.
aichat D. Fpiphanius. Sive ergo augustum il-
de Carn. Chr. 17.) Tandem , 5. gratiam ct
hid raysterium operelur n sacerdolibus , sive
sanclitatem unde gratia plena anle Filii con- :

atidiatur a laicis , utrumque est gravilatis et

ceplionem prsedicatur : «Avegratia plcna.Po-
sanctitatis officium (Tert. L. 2. de Cult. Fem.
minus tecuin» (Luc. 1.), et ul falur Chrysippus
ii.): quapropter augustissimum Eucharistiae gralia tttm Hierosolymitanus , Dominus totius
sacrifieium est i. demisse venerandum 2. ;
ancilla. (Lih. 2. de Virg. Dormit.) Christinnus
sancte celebranduin ; 3. Devote audiendum.
pietatis sludiosus ad sacram accedat mensam .
— Tuin. 6. Tract.de Templis vener. Conc. (\.
cum 1. fi<Ie et credulitale ; 2. dejeclione et
lol. 6i5.
humilitate ; 3. gralia et sanclitate. Tom. —
CONCIO DECIMAQUTNTA.
2. Tract. de Euchar. Conc. 2. fol.4»8. Conc. —
5 fol. 4 2 9» — Conc. 4- fol. 44°-

De Confessione.

Qui
veniam,dclictum confitetur (Tert. L.
petit ADVEiMUS TERTIUS.
cle Orat.?.),suaque confessione KelioilertimaKln

tiam, (Cyril. Alex. 4- in Sophron. c. ult. ) seu DE PECCATI EXTERMINIO ET VIRTLTIS

scelerum condonationem, a Deo oblinet , judi- ^DIFICIO.
cem fltctens et furorem ejus set/ans, ait Cle- ,

mensAIexandrinus. Nec mirum,c«/» de perituli Ecce constitui te liodie super gentes, ut evellas
timore Dominum honoret , et in peccatorem ipsa el disperdas, et dissipes, ct adifices , et plantes.
 ;

rfi TABULA CONCIONATORIA.

(Jerem. i.) Proph< la sea Deo missum testatur, CONCIO SECDNDA.
ad evellenthim et plantandum , disperdendum
etaedificandum. Ad evellendum scilicet erroro- De Sanclitale.
em, et planlandam veritatem ad destruendum ;

vitium et aedificandam virlutem. Ad eumdem
finem miltuntur Prsedicatores Apostolici, qui
niullum ab haerelicis discriminanlur. Hi etenim
verilalem eradicant et errorem disseminant
virtutem deslruunt, vitium aedificare nituntur.
Nostra suffodiant ut sua cedificent. Ita fit ut rui-
nas fucilius operentur stanlium ecdificiorum
quam exslructionesjacentiumruinarum. (Tert.L,
de Prsesc. Haeret. 4 2 I"' c econvcrso zizania
cvellunt, nt serant frumentum; peccatum des-
truunl, ut aedificent virlutem. Nam , ut belle
fatur ad propositum TerUillianus , si de aliquo
Multa bona, sed praesertim tria consequun-
tur homines in baplisinate 1. Divina insigniuc-
tur similitudine. Restiluitur Iwmo Deo ad si-
;
militudinem ejus qui retro ad imagineni Dei
fuerat. (Terl. L. de Bapt. 5.) 2. Regeneianlur,
et christianam religionem profilentur. Nos dis-
,
eipuli secundum nostrum Jesum Christum in
aqua nascimur, (Tert. L. de Bapt. 1.) 5. Fiunl
aelernilatis candidali, adipiscuntur jus ad im-
morlalem vitam , et ut ipsimet fatenlur apud
Terlullianum, in vitum ceternam liberentur. Inde
trina sumilur ratio qua ad Sanclitatem sli-
,

bono sermo est , res postulat conlrarium c/uoque mulantur Christiani, quia 1. Dei sancti accepe-
boni recensere. Quid enim sectundum sit , magis runt simililudinem; 2. sanctam professi sunt
iltuminabis ; si quid vitundum sit , magis diges- religionem 3. Sanctis duntaxat pollicitam spe-
;

seris (Tert. L. de Patient. 5.) ; tum quia con- rant bealitudinem. —

Tom. 2. tract. de Cbris-
trariorum eadem est scienlia ; tum quia con- liano. Conc. 3. fol. 265.
traria juxta se posita magis elucescunt. Sic pa-
tetmendacioveritas (Tert. L. i. adv. Marc.ii.); CONCIO TERTIA. 1

'
nigredine albedo , lux tenebris , pulcbritudo
deformitate. Quemadmoduin nibil est formo-
De Superbia.
sius , utilius, honestius , amabilius , magisque Cum Scriptura sacra hominem terram ct
sectandum virtute , ita vitio nihil est fcedius , pulverem nuncupat, hac cum maxime pronun-
nihil pcrniciosius, nihil vilius, nihil horribilius, tiulione, ejus supcrbium pulsat. (Tert. L. t\. adv.
nihilmagis contemnendum ac fugiendum. Ex Marc. 35.) Nam terra quce infimum est ele-
oppositione aulem vitiorum, virlutis laus et menlum, non ad superbiam, sed ad humilita-
prajdicatio fit illuslrior ; et quanla sit illius tem slimulat quis cnim superbial, si se mor-
:

ulilitas,pulchritudo et dignitas, melius dignos- talem serio consideret ? Quod Angelus in coe.Io
citur. Nihil non parum grate sine comparalione
creatus, spiritualitate decoratus et immorla-
laudatur. (Plin. in Paneg. Traj.) Comparanda litale donatus, tumescat, non est adeo stupen-
autcm sunt in hoc Adventu vitia et virtutes dum; sed quod homo terrenus, corporeus et
:

eradicanda vitia ; plantandae virtutes 1. des- mortalis infletur , est prorsus horrendum.
,
truendum pcccatum; 2. exslruenda sanctitas; Id tamen plerique non considerant homines,
3. evellenda superbia ; l\. plantanda humilitas.
quos sic pungit D. Augustinns : Non attenditis
5. erauicanda invidia ; 6. serenda chaiitas; 7.
quod mortules cstis 3 et sicut cliubolus immortalis,
deslruenda ira; 8. exstruenda mitilas ; 9 ever- superbi estis (Serm. 21. de Verb. Dom.), haud
lenda avaritia 10. erigenda liberalitas ; 11.
;
consideranles quanla sit superbiae 1. gravitas
deslruenda gula ; 12. aedificanda sobrietas ; i3. 2. diversitas; 3. infelicitas.
exstirpanda luxuria; 14« sectanda castitas ; i5. de Humilit. Conc. 6. fol. 3o4-
Tom. 3. tract. —
fugienda desidia ; 16. ainplectenda vigilantia
et sludiosa activas. CONCIO QUARTA.
CONCIO PRIMA. De Humilitate.

De Peccato. Nihil est Deo charius humililale, nihil pero-

siusgloria (Tert. L. de Vel. Virg. 16): lumquia
est ( Tert. L. de
Peccata facere nobis nefas
Deus amat innocenliam, odit iniquilalem ; at
Idol. 16.) quia a Domino damnantur;
: lum
humilis non polest esse nocens, superbus esse non
quod aulem Deus prohibet non est licitum
potcst innocens : tum quia maxime superbiam
nobis : tum quia Deum offendunt nam quce ,

aversalur Deus, quia etlmagnum delictum, caput

Domino non ptacent , Dominum offen-
ulique
atque causa omnium delictorum. (D. Aug. in Ps.
dunt (Tert. L. 2. ad Lxor.7.); Deum aulem of-
18.) Humilitatem econverso peculiariler dili-
fendere non est fas nobis tum quia a mulo
;
git quia caelerarum vi<tutum est 1. origo et
conciliantur , velut nobis exitiosa. Daemonis ,

Initium ; 2. custos et praesidium ; 3. consum-

namque opcratio
22.)
est liominis eversio. (Tert.
Diabolus autem evertit honiinem dum
Apol.
malio et fastigium. —
Tom. 5. tract. de Hu-
milit. Conc. 4- fo'- 2 97«
eum incilat ad peccalum , quod est 1. ftlalum
naluraj; 2. devastalio gratiae ; 3. impedimen-
tura glorioe. —
Tom. 5. IraCt. de Peccali cul-
pa. Conc. 4- fol. 3 10.
 TABULA CONCIONATOIUA. 17

rnunn ruiiiUTA Aposlnlus. Cum admonct nr totum malo </>mus ,

CONCIU uiniNiA.
trocmndim doool tamparamtntum, (Tert. du L
v "»- '" fen* 9*) St, P« rbu " "•""«l"« dlabolbi
Dc Invidia.
;

.i(i Miperbiam excital , el mperboi ad Iraouo-

iutt r.lm.. ab araritla loam du-
DUtctio non mmutatur. (Tert. de Pat. 1?..) L (li '"" profocat.

Dilectfonem 00D hobet quilaborat In vidla. Nam cll ongioem tanim prmdm gratia «1 tealu*
sivc

ubittt invidia t umor fratarnu» tttt non pettit , eonfieilj priuttrt, ut avaritim flat Impatient.
quia amiinvidrt non amal. (I). Aug. iraet 5. in (Tert. L. dc Pat. 5.) loterdum ei inridia di-
Epist. Joan.) Hoo vitiuin ita eil comm.uoe h*ao manat. Porroai ubi mmutotio,ibi ttfuror,tt ei-
tempeitate ut ab illo Inve-
paiici Chriitiani Hs, ct ira, ci <tolor. (Tert.de Spect. i5.) Tan-

niaotur Immuoea. Nam ouit att eujua non aan- deu» Inlerdum e* ultlone proficiicilur , ei D.
sum titor invasit? (Salvian. L. 5. de Gubero. «amque Auguatmo, ira ct libido vindietm , quj>

Dci.) Adtantnm diitrahendum peocatum , oa- bmttoratu flt odium, (L 5o. Hom. Hom. l\i.)

tendeoda ait lortdiea i. malitia el iniquitaij Q"° modo apud Tertuiliaoom , Dominua ho.
a. sacvitia et crodelitai;3. miieria el Infelicitai. mieidium, ttiam in vorbo malodicti, vet convityt
Tom. 3. Tract. dc Hypocrila. Conc. 3. fol. 330. iadieat, tt in omni impttu iraz et in ntgtiganU a
cbaritatis in fratrrm. (Tert. L. de Idol. 2.) Qu
CONCIO SEXTA. proximi flagrant charitate, irae impetu non do- 1
minantur, led pacii tranquillitate fruunlur.Nam
De fraterna ckarilatc. ubi prmceptio ebaritatu dilalaverit corda , posses-
sio pacisnon fit angusla. ( D. Aug. L. de Gestis
Chrisliano praicribit Tcrlullianus modum
quo fralrem suum
cum Emcrito.) Charitas enim tollit irae causns ,
diligcre dehet. Inter fratres
quia non est 1. tumida ; 2. cupida; 3. invida.
atque conservor, ubi communis spes, metus, gau-
dium, dotor, passio ; quia communis spiritus, de
—
Tom. 5. Tract. dc Pace. Conc. 2. fol. i63.
communi Domino tt palre. Quid tu boc aliud CONCIO NONA.
quam te opinaris? (Tert. L. de Pcen. 10.) His
verhis trinum dcnotal Tertullianui modum De Avarilia.
quo Christianus proximum diligere tenetur. 1.
Sicut cceleslis Patcr illum diligit ; 2. sicut Pessimi et probrosissimi avaritia (Tcrt. L. ad
Christns Dominus illum diligil; 3. sicut unns- Nat. 5.) cfTiciuntur homincs. Nam,ut fatur Ec-
quisque semelipsum diligit. —
Tom. 1. Tract. clesiastici Auclor , avaro nibil est scelestius
de Amore proximi, Conc 3. fol. 179. (Cap. 10.), qui pro acquirendis divitiis , I.
omnia Dei mandata Iransgreditor ; 2. cunctas
CONCIO SEPTIiYIA. virlutesaggreditur; 3. omnia vitia prosequitur.

De Ira.
— Tom. 2. Tract. de Avar. Conc. 5. fol. 54»

CONCIO DECIMA.
Christiani iracundi esse non dehent , tum
quia Magister (Tert. Apol. 21.) eorum Chris-
tus vcrho et exemplo eos unilitalem docet.
De Liberalitate.

Discile a me quia mitis sum. (Matlh. 11. 29. ) mente Philosophi L. Zj.Ethi-
Liberalitas ex (
Tum quia Cliristianus , quantum interprelatio
CQr#
X
e?t me(Jiocrilas circa pecuniai. Dicilur
est , de unctione deducitur ( Tert. Apol. 3. ) :
medio consislit, vcrsatur-
mediocritas, quia in
Christianus e Christo nuncupatur , Christus duos scopulos, revocans animum
que velut inter
dicitur a Cbrismate, quod est unctio , quce Do- niiniam vel in
ne labatur vel in avaritiae sordes,
niino nomen uccommoduvit , facta spiritalis. Sic exlrema
et inconsultam profusionem , quae sunt
ei in nobis carnaliter currit unclio. (Tert. L. de
viliavirtuti liberalilatis contra.ia. Avaritia qui-
Bapt. 7. ) Oleo quo n.hil suavius , corpus m dem per defectum, prodigalilas vero per exces-
baplismo, seu 111 confirmatione suavilerper- um Avarus n amque superabundat in bono-
«.

meante , spiritualiter proficit. Tum quia Beati rum acce pij ne , et def.cit in dalione. Prodi-
mites praedicantur ; tu.n maxime, cum omms
PContra superabundat in datione, ct def.cit
trainterdictasitnobis (Tert. L. de Orat. 10. ) ,
quae dediscit 1. humanitatem; 2. militatem ;
m acceplione . Intemperam ct immodica pro-
fusio r.heralitatemdevcnustat , sednimia opum
3. unitatem. —
Tom. 5.Tract. de Pace. Conc cupiditas multo magis naturam liheralitatis
a. fol. 157. oppugnat,ejusque splendorcm ohlcnchrat, quae
est virtus, qua quis lihere, deleclabiliier , ut
CONCIO OCTAVA. sua alteri
oportet , et gratia laudahilis finis ,

De Pace. largitur. In hao liberalitalis descriptione , qua-

tuor ejus tanguntur conditiones. P.ima , ut
Ira causas sihi invenit (Tert. L. de Pat. 5.), fiat libere et graluite. Nonnulli donant qui-
e quibus ut plurimum oriri solet. Non semper dem , sed pauca , ut plurima accipiant, minu-
a cunctis si.nul causis oritur ira : interduin tula erognnt , ut grandia acquirant. Horum
procedit a superbia quam denotare videtur dona amatitia ( Lib. G. de Benef. 58. )
nun-
,

1. b
 : ,:

18 TABULA CONCIONATORIA
cupat Sidonius Apollinaris, quia qui ea lar- ab hnminihus , ostentationc magis quarn vo-
giutitnr , piscatorum more , hamuin iminit- lunlate sunt liberales. Talis autem simu'.alio
Lunt ut eapi.mt. Hos caplalores vocitat Mora- ( Lib. 2. Ofli". 22.), ait Princeps eloquentiae
lis PhiloMiphus quia
: ul belle ait Isocrates,
, romanae, vanitati est conjunctior ,
quam aut li-

non benelicenliam , sed mercaturam (Orat. 16) beralilati , aut honestati. ( Lib. 1. Oflic. ) Sed,
exercent. L't autem docet Tertullianus , nego- ut fatur D. Ambrosius
nec est illa perfecta
,

tiatio est aliquid amittere , ut majora lucreris. liberalitas jactantim causa magis , quam mi-
, si

( Tert. Lib. ad. Secunda liberali-

Mart. 2. ) sericordix largiaris. ( Lib. Oflic. 3o.) Qui vere
tatis condiiio est prompte et delecla-
ut fiat sunt liberales, cum mngna dederint, exigua
biliter. Gregorius Nazianzenus magni facit reputant; et dum bona largiuntur , sese occul-
promptitudinem in donando , asscverans bene- tant. Hanc largilionem cascum bonum ( Lib. de
Ocentiam, et gratiam liberalitatis proinptitu- Vel. Virg. 10.) vocitat Tertullianus ; non quod
dine et celeritale geminari , quae prompta et non fiat cum occulta legis intentione , sed quia
jucunda animi voluntate fit,absque ullo mo- oculos hominum et Iaudes vanas fugit quo :

lestiae inclicio. Liberalitas ,

quod a libero
pro/icitur, ita nominata est (Senec. Lib. de Beat.
Vifa. c. 20.) ait Moralis Philosophus; sapienter
inferens niajora illius esse beneficia, qui exi-
guum praebuit, sed libenter , el juvandi causa,
quia non juvandi tantum habuit voluntatem, sed
cupiditatein , et beneficium accipere se putavit
cum daret. Mullo gratius venit quod facili, quam
quodplena manu datur. (Senec. L. 1. de Benefic.
7.) Sane hilaris donanlis vultus , urbanus serino
mullum ejus munus commendant. Idcirco D.
Ambrosius ad perfectam liberalitatem benevo-
lentiam ( Lib. 1. Offic. 3o. ) desiderat , quoe est
bcnignilalis , et bencficentiae fons et origo et
Apostolus hilaritatem expostulat. Lnde Roma-
animo modo Terlullianus expcndit istud Dominicum:
Te faciente eleemosynam , nesciat sinistra tua
quid faciat dextera. ( Matth. 6.) Prascipit
nihil debuccincmus eorum qua; apud illum mer-
cedem merebnnlur , nec ea ab hominibus com~
pensemus. Quod si unius victoriati , vel quan-
cunque eleemosynm operationem , sinistra conscia
facere prohibemur, quantum tcnebrarum circum-
fundere debemus (Lib. de Vel. Virg. 10. ), cum
affliienteret plena manu Iargitaies effundimus ?
Explanata liberalitalis natura , multa sunt
quaj ad illam uos inducunt. Quia scilicet sapit
boiiitalem , humanitatem , amabilitalem , re-
: giain dignitatem, Christi benignitalem ipsius-
que Dei majestalem.Priusbonitatein sapit nam :

nos horlatur :Qui miseralur , in hilaritale bonum est sui diffusivum et ob hanc causam ;

(Rorn. 12.) , non ex tristitia , aut ex neces- D. Thomas liberalem appellat emissivum(i. 2.
sitate, aegio aniino et velut coactus. Hilarem q. 7. ) id est, largum
1 id est, in dando effu- ,

ettitn datorcm diligil Deus.

(2. Cor. 9. ) Lar- sum. Eadem ratione comparatur cum sole
giendum est , ut adhibeatur moderatio , ne qui, ut fatur Dionysius Areopagita ( De Div.
aliuquin sil inconsultalargilio. Quod aliquando Nom. cap. 4 omnibus pro captu eorum lu-
) >
-

evenisse conslat , eliam Komani Oratoris tes- cis suae radios emittit. 2. Homini convenit:
timonio Mul/i palrimonia effuderunt inconsulle nam, ut belle ad propositum ail Tullius , nihif
:

largiendo. ( Lib. 2. Oflic. ) Prodiga hujusmodi est liberalilate naluroe hominis accommodatius [\j.

); qui cum primum humanitatern ac-

efiusio ncque rationi convenit, neque proba- 1. Oflic
tur hominibus judicio praeditis , neque ipsimet cepit, tunc pariter studium hausit , amorem-
Deo placet. Ut enim ait D. Ambrosius Domi- que in alios homines sibi similes , et tacitos
,

nus non vult simul effundi opes , sed dispensari. benevolentiae igniculos, qui deinde erumpunt
( Lib. 1. OITic. ) In effusione enim est leme- in benignitatem. Non abs re hominem Deus
ritas destituta judicio;in dispensatione vero nuncupat liberalitatis sua? hazredem. ( Tert. L.
est prudeniiae maturitas, qua quis dona quae de Res. rj.) Sic monetur bona , quae a Deo ac-
largitur , et ad indigenlium necessitatem , cipit una rnanu, indigentibus altera manu esse
et ad suain ficultatem contemperat. Ad Chris- largienda. 3. Liberales dWgunlur et omnium
tianos potis^imum spectat, indigentibus refri- praeconio celebrantur. Necmirum, quia, ut do-
gerare (Tert. L. ad Scapul.4. ), hoc est cibos , cct D. Thomas, liberalitas maxime charos facit.
aliaque necessaria largiri , ad consolandam et (2. 2. q. i7.art. 6. ) Quain ideo D. Ambrosius
1

reficiendam eorum inopiam. Unum certum, et comparat cum juslitia : justitiam excellentiorem
verum liberalitatis officium est , egentes et inu- asseverans , eo quod publicum et commune
liles alere.
( Lact. Fir. L. 6. cap. 5. ) Et quam- humani generis respiciat bonum ; liberalitatem
vis Petrus Blesensis nullum modum servari autem esse omnibus gratiorem declarans, quia
vrlit n beneficentia erga pauperes
i
cujus men- quantumvis humanae vitae sit fructuosa juslitia ,
,

surani esse debere itnmensitatem horriila esse videtur ob minarum severitat-.in

( Epist. 20. )
asseverat, ex Divo tamen Ambrosio pulchra et pcenarum acerbitatem. Libcralitas autem to-
,
Uberatitas erga ipsos quoque pauperes mensuram ta jucunda est , bonitatem spirans, blandienlis
^"^.Tandeinquartaliberalitashonestatis causa lu3litiae lucem radiosque emitlens. Agejam, si
fieri debet, id est, propter Gnein
honestum , et effigiem habilumque ejus comprehendamus
ad miseriam a iorum sublevandam, non ad fa- vultus illi tranquillus etplacidus, frons pura ,
«nam et inanein gluriam aucupand am. Qui nulta maeroris aut irm rugositate contracta ,
largiunlur, ut appareant benefici, et videantur remissa aque in lalum modum supercilia. (Tert.
 ,

tamt.v CONCION vTORIA. ,

9
L. de Pifi i5. ) Haec focta a Terlullinno pa- ChrUtum promultis, §t tam littralika» gjotttt ,

probc liberalilali conveniti

tienliaB deecriptiu Dtttm <i<<i (l.il». i«), appellarique
drbuiaae.
quai anparel jucunda, placida gr&la Idcirco , : Liberalilaa nanvque potiaaimumad IM ina)e»ta-
qni munifici et liberales sunl oinnium libl
, lem ipectat. Hinc orta eal apudOenlllea Deo-
coiiclliant animos , aingiilari oinnium lenerilu- rum multitudo, deoa credentes, el ut <leo»
dine diliguotur, ul elegaater
el ;iii Juliuj Fir- fenetentej, non solura bominea benefleos , a
niicus , iiiiuicrti/ilur lionoribus ct tiinoiibiis quibus bonum nliqiiod a<< epcr.nil sed etiam ,

(De Err. Proph ) amorea aulcm intelligii <lnl-

; olemenla lp*i iHi tapienlias profesaores* deos
;

cesillosinlimosqueaffeclusquibusopiimlparea- prenuntiaveruni ul Thalea eqnam, ut Ilera-

:

tesdevata pietate culuntur. Hoa amorea werilo clituaiguem, ui Anaxiineneaaerem, nt Aim-

debitoa, et redditoa impetatnribua beneficis, simatMler unireraa ocBleetia , ut Strabo coclum
qni populuin muocribus nffecerdnt, teetatur at terretn, ut Zeno oerem, <t a-tlicrcm , ut
Symmachua , a<l eos sic scribens M«rito vos : Plato aidera , considerando scilicei <t magni-
Senaiua uc poputua ore ceUbrat , devotione ludioem, et vim, et potestatem, el honorem, et
vcrierulur , urrtore coinp/tcti/ur. Mi/ii rredite decorem , opcin , fidcni, lcgcin ^iri^ tilorum
urcurtu oinniuiii pctlorttm possidctis , i/lu bor.a- elementoriim , qulo oinnibus gignendia, alen-
rum neicssitutlinum loca , quibus libcroruin ,
dis COOtlciendia , reficiendisque conspiranl,
,

quibus purcntttin tlecorulur affcclio. ( Lib. 10. foniiidaveriinl initiiim, ac finem niuixlo dare ,
Ep. ai. ) Omnium corda vesira vobis cuncilia- neeubstantiosejus, lentaaacilieet, minua Dei ba-
vit munificenlio, quae regiam decetdignilatem. berenlur, quas colunt ct Persartfin Mogl, et
Quapropter Marcus Tullius inter laudes regias JSgypliorum HierophantaB, el Indorum Gym-
ponit targum esse, benefuum , liberalem. ( Oraf. nosophislas. Ipsa qnoque vulgaris superstilio
pro Dejolaro.) \enoplion similiter declaratesse cominunis cum in simulucris, dc
idololalriaB,
longe Hegi honestius bene/iciorum , quam tro- noiniiiiluis veterum mortiinrum pu-
, et fuhulis
pltCBorum multitudincm relinquere. (Cyrop. Ltb. det, ad interprelationem naluralium rcfugit;
5. ) Inde Cyrum sic precanlem inducit Tu : et dedecus suum ingenio obumbral figurans ,

maxirnc Jupiter , da ut eos , qui honoribus me Jovein in subslariliam fervidam , et Junonem

prosequuntur , beneficiis superem. (Lib. 5. Cy- ejus in aeriam , item Veslam in igncni, ct Ca-
rop. -22.) Romae, tesle Martiano , fuit alias inoenas in aquain et Magnain Malrem in ter-
,

baec inscriptio : Polcntissima dos in principc li- pam seminalia demessam , laccrtis aratam,
beralitas , et clemenlia. De qua commenduri vo- lavacris rigatam.» (Tert. Lib. l. adv. Marc. i5.)
lentes imperatores animi magnanimilale insi- Veruin oini-sa Genlilium auperslitione, benefi-
gnes , suain in nummis exararunt cffigiem cenlia ipsamet videlur Divinitas, qnod aniiua
inanu tenenlem cornucopiain cum iuscriptio- ralionalis etiam nullo docente , c<ignoscit, et
,

ne : Liberalitas Augusla. Egregie Cassiodorus" naluraliler declarat, quam sic alloquilur Ter-
Quid tani regium quam quem fecisti felicem ? tullianus De
natura quoque Dei , quam prce-
:

( Lib. 3. Epist. i i.) Pi-ofecto munificenlia ioo*
pes dilans Regiam denotat indolem , magnos-
que praestat reges. Beneficia siquidem sunt qux
regna sublimant. (Cassiodor. Epi»t. 3. ) Qua-
propler de magno rcge Ioquens Hildcbertus,
Novil Regiam manum melius donativo splendere
quum sceptro, Christi aemulans benignuatem
qui pertransiit benefaciendo ( Actor. o. ) , id
est , vilae cursum peregit ; quasi dicat Uni-
versa Chrisli vita nihil fuit aliud nisi benefi-
centia continuala usque in finem. Quasi enim
parum fuissel nobis donassc illustria virtulum
exempla, coeleslia veritatis documenta , illiba-
dicumus, nec te latet : Deus bonus , Deus bene-
fucil , tua vox est. (Lib. deTest. An. i. )
Fnilres , in Evangelh multus disciplinas acee-
pimus instar tiberalitatis ( D. Ambr. L. |. Offic.
3o. ) , sed nibil ita nos ad illam urgel quain
Dei imugo , similitudo , filiatio et divinilalis
,
parlicipalio. Clemens Alexandrinus asseverat
i hominein beneficum , alque liberaicin csse ex~
: pressam Dei imaginom. (Lib. 3. Strnm.) Demos-
thenes interrogatus quid simile D<-o homo
haberet, benefuurn esse dixit. Tanti viri effalum
consider.ns 1'hilo Judapus , ait : « Vera est illa
prisci cujusdam auctoris senlentia ftunquam :

t<is merilorum thcsauros , infinitos morlis homines propiusad Dei simililudinemaccedere,

<t passionis suae fruclus, augustissimum Eu- quam cum sint benefici.» (Dc Judic.)IIisSapien-
charisliaa mysterium , post llesurrectionem libus arri<(ens D.Chrysostomus.aureo lane ore |

suain , ascendens in allurn , dedil dona liomini- sic falur: « Queinaduiodiim divitum (ilii,orna-
bus (Ephes. 4- ); scu , 1 cominentatur Tertul- tus gratia, aureum monile gestanl in collo, nec
11

lianus, ascendit in sublimitatem , id est, in cce- id unquam deponunt, velul nobililalis signum
lum duta dcdil fdiis /lorninum id est donativa, circumferenles et oslentantes , itidein et nos
, ,

qnce charismata dicimus. (Terl. 5. adv. iMarc. oportet seinper beneficentia indutosesse, de-
8. ) Neque solum charismala et gralias largi- clarantes quod filii sumus ejus , qui inisericors
tus est Christus, sed eliam acccptuut a Palre e-<t ( In Epist. ad Philip.) et solem suum oriri ;

vrunus effudit Spiritum , tertium nomen Divini- facit super bonos et malos sic enim erimus :

tatis, et terlium nomen majestatis ( Tert. Lib. ex participalione Dei. Ex Gregorio narnque
adv. Prax. 00. ) , id est, lertiam Sanclissimae Nazianzeno niliil tam proprium Dei Imbet bo- ,

Trinitalis personam. Inde colligit Arnobius mo qnum ut bene el benigne aliis facial. (Or.it,
20 TAJ3ULA CONCIONATORIA.
16. AdditSynesius virtutem
)
eamdem in lar-
giendo , et bene merendo positam , commune CONCIO DECIMATERTIA.
opus Numinis atque horninis ( ) qr
Epist. 3i. ;

nihil sit praestantius. Ideo GregoriusNazianz De Gula.

nus Chrislianum ad benefaciendum invitat :
Fac calamiloso sis Deus Dei misericordiam imi-
, Gula , primordiale deticlum ( Lib. de Jejun.
tando. ( Orat. 6. ) Ad hanc Dei imitationem ) nuncupatur a Tertulliano. Primordiale de-
3.
hominem urget Philo Judaeus Deum sequere , lictum tria mala Adamo attulit primo , eum
: :

( Lib. de Creation.
princ. ) hoc est Dei benefi- diabolo subdidit ; secundo , omnium vitiorum
centiam acmuhre eslo in alios Iiberalis. Phi- et passionum in Adamo , ejusque nepolibus
;

losophus quoque Moralis expressam Dei ima- origo fuit ; tertio, Adamum de paradiso ter-
ginem in liberalilate collocat , et beneficum , restri expulit. At gulce lapsus ( Tert. Lib.de
perfectum Dei imitatorem declarat. Qui dat Res. 60. ) originale aemulans peccatum, 1. ne-
beneficia , Deum imitatur ( Lib. 3. de Benef. ) : bulonem diabolo subdit 2. est scaturigo , ; a
qui est munificus 1. erga peccatores , quos qua omne vilium omnisque passio diffluit; 3.
misericorditer exspectat ; 2. erga poenitentes , gulosum paradiso coelesli indignum rcddit. —
quos liberaliter a peccatis emundat ; 3. erga Toin* 2. Traet. de Bacchan. Conc. 5. fol. 102.,
justos, quibus bene operandi graliam abunde
subministrat. —
Tom. 3. Tract. de Gratit. CONCIO DECIMAQUARTA.
Conc. 3. fol. 269.
De Abstinentia.
CONCIO UNDECIMA.
Abstinentia belle describitur erga victum ma-
De Luxuria. cerutio( Tert. L. de Jejun. 3.) , quia tria quae

gula sectatur rejicit gula namque quaerit :

Adeo etiam inler Philosophos magnum habet carnes exquisitas, et lautos cibos, et in victu
privilegium impuritas. (Tert. L. deAn. 54.) De excessum ; at abstinenlia 1. a carnibus absti-
elhnicis Philosopbis fatur Tertullianus qui , net; 2. exquisitos et lautos cibos arcet ; 5. vic-
fere omnes fuerunt impudicitiae addicti, a qui- tus potus paucilatem adhtbet.
et — Tom. *.
bus no-n discrepanl haeretici : nam di/Jicite est Tract. de Abstin. Cone. 1. fol. 1.
invenire hazrelicum qui diligat castitutem (D.
Hieron. L. 2. in Osee c. i5. ) et non sit luxuriae CONCIO DECIMAQCINTA.
deditus. Apud Calholicos adhuc nonnulli inve-
niuntur qui negcnt mcechiam et fornicationem De Otiositale , acediw filia.
mortalia esse delicta. (Tert. L. de Pud. 19 )
Verum quam falso constat , tum ex Decalogo , Bylhum excogitarnnt velut
Valentiniani
in quo de non mceehando Deus dedit praecep-
p atre m et generatorem omnium in olio plu-
tum, ad interdiclionem omnis impudicilia; (Tert. rimo ? et stup ente quodammodo divinitule. (Tert.
L. de Pud. i3.) , tum ex Aposlolo, quem Ter- Lib# at v# v a C nt. 7. ) Hunc errorem muloati
i |

tullianus yotiial impuritalis omnis exsecratorem. sunt ab Epicuro qui Deum finxil otiosum el
,
TerU Impudicitiam autem nos inexercitatum ; et, ut ita dixerim , neminem hu-
L. de Pud. i5.)
exsccraretur Paulus nisi cx sua natura esset manis reous%
,
( Tert. Apol. 47. ) Ejusmodi fig-
inorlalepeccatum.Quamgraveantemdelictum mentum confutat Philosophus , agnoscens in
silimpudicitiadeclarnt aliorsum Vas electionis, De0 perpetuum motum.
( Lib. 2. de
Ccel. 3. )
nuncupans illam mysterium iniquitalis. Et me- christus quoque Patrem semper operantem
rito, quia 1. luxuriae notnine , malutn et pec- i, 1(j uc t p ater meu s usque modo operalur , et
i
.

catum intelligilur; 2. luxuria cuncta genera- operor. Pater et Filius operantur adintra,
tim viliacomplectilur; 3. per luxuriam, omne p° ducentes eadem spiralione acliva Spiritum
—
quod esl in mundo offenditur. Tom. l\. Tract Sanctum , et simul cum Spiritu Sancto con-
tle Luxur. Conc. 1. fol. 168.
currentes ad etfectus causarum secundarum,
cunctasque creaturas conservantes. Christus
CONCIO DUODECIMA. Dominus, virtutum omnium fons et exemplar,
laboris et heroicae virlutis fuit studiosissimus
De Castitate. ,

totum vitaepertransienscurricu!um/>?-<r</<Y«n</0,
Salus nec 'feminarum modo , sed etiam viro- sustinendo, operando.(Tert.. L. de Orat.4.) Ideo-
rum/inexhibitione prcecipue pudicitice est. (Tert. qne ut animadvertit Gregorius Nazianzenus,
,

L. 2. de Cult. fem. 1.) Ad integrilatem autem, igma nuncupatur in divinis litleris ob fervorem
perfectionem et exhibilionem pudicitise , tria spiritus. ( Orat. 3g.) Quippe in ejus vita sum-
desiderantur: 1. cordis puritas; 2. corporis cas- mus ardor, et sedulitas in agendofuit, nulla
titas; 5.externa et composita gravitas
2.Tract. de Castilate, Conc. 1. fol. 187.
Tom. — segnities ,
quam non minus
asstimabat. Ad qux nunc nos velut ad exemplana
,
quam noxam

provocamur , ut et pradicemus , ct operemur^

et sustineamus. (Tert. Lib. de Orat. 4» ) Q"'
 ,
,
:

TABULA CONCIONATOMA. 01
cxcmplum idcm mc-
duminiciitn imitantur , oput tctloaut naturO) nostret, ( L. 3. de DiaM.i.)
elogium quu Sapieni fortem mullerem
rcniiir Aoedia ab omnibus vlrtulum oclfbus relrahil,
oommendat , qua? pantm otiosa non comedit. ui fatur Cassiodorus :Bonls reBut semper ad-
( Prov. 3i. )Septuagiota vertunt. Cibos pigrot versa est : p$r hanc enlm et patitntia robur fran-
in HebnBo htbetur : Pantm Ignatlanon eomt- gitur ; ptr hanc charltatli lumtn exttlngultofj
dit. ptT hanr tptl nottrct desidt rium cirtusque. mot-
Ignaviam odeo avcrsabantur prisci Saplen- Itstit , il omnit vita ctnfunditur , ubi hac ini-
tes , ut virtutis latidcm in actione posucnnt auitat matigntr granalur, 5. I)i aboli l< mtutioni-
dooentet idem csse btnt vivere et btnt agert, bus cxpouit, ei lyraooidi sulrjTcit : ex Sapltnta
( Arist. Lib. i. Ethic , 8.) Addit Philosophus ctcniui, in desidcriis ett omnis anima otiosi.
ut in Imlis olympicis non pulcherrimum (Prov. (53.) Inde colligit I). Hleronjmtn sem-
aut valentissimum qucmque donari coromi , per aliquid agendum esse, nt ager pectorit not-
scd eum qui ccrlat , sic in panegvri Iuijus tri , cessantc manu, malarum cogitationum sen-
vilae, et coctu hominum tantum cos laude et tibus occupetur. (Lib. 5. in Ezeeh. lti.) Obhaur
coinmcndationc pnclicaii , qui rcctc faciant. causain, D.IIieronymus Ruslicum sic hortalm -

( Ibid. cap. 9. ) rrustra mihi virtutem jactas , Semper atiquid boni optris facito, ut te diabolu.i
*l prsBStanti ejus luoe gloriaris , nisi probes te invenht occupatum. (Epist.4- ad Pu^iie.) Impro-
'

htbere viitutem, quaj agendo vim et splcndo- bissimus illc animorum hostis valde oblectatur
rem suum obliaet. Quapropter Dion. Prusaeus olio corporis. (D. Athan Senn. dc Virg.) Dum
laborcm et actionem vocilat virtutis pro- eniin bonis opcribus c COrde humano cjicitur,
bationem. (Orat. 3. delleg ) Bona laudataque anibtilat pcr loca aiida, inqiiictus et speculaos
actione dcstitttti desidiosi , virlutisque proba- opportunilatem redcundi, quam captat mox ut
tionc carenles , oves meridiantes ( IMato in hominem dcsidiosum conspicit (Matth. 12.) ;

Phaid. ) bclle a Socrate nuncupaiitiir. Oves ttinc infando aliorum spirituum comitalu redit,
namque mcridiano lcmporc , in aestu proeser- inveniens domum vacantcm in Graeco habe- :

tim quo calor viget, ctim in umbram diverlc- tur otiantem (Dc spir. Acad. c. 23), id est, ho-
rint ,
procumbere solent , ct obdormisccre , minem otio dedituin et ignavia torpenlem.Inde
quasi in desidiae campum vcnerint. Paulum se- asseverat Casshmus operantem monacliutn dae-
pultce distat inertice celata virtus ( Horat. Lib. mone uno pulsari, otiosum autem innumeris spi-
4. Car. Od. 9. ) , a qua si tollas actionem , ritibus devastari. (Lib. 10. c. 21.) 6. Acedia
vitam animamque sustuleris. Hac de causa ad omnia vitia inducit, eumque quem oliosum
Moralis Philosophus otium vocat vivi hominis reddidit , diversis vitiis involutum docet Cas-
sepulluram ( Senec. Ep. 86 ) : hoc loquendi sianus- Ex Tcrtulliano impalienlia est matrix in
modo denotans , quod exinde decernit Justi- omne delictum , defundens de suo fonte varias
uianus: Mentem inertem otio deditam haud sane criminum venas (Tert. L. de Pat. 5.) quod ve- :

quidquam bonorum pariluram. ( Constit. i33. ) rius de acedia dici potest. Tam locuples subslan-
Ignavia homincm ab- actione virtutis revo- lia criminis , qux tol ramos porrigit, tot venas
cans, hoc nominc cessationis et defectionis ope- diffundit. (Tert. L. de Idol. 2. ) Magno nain-
rurn , malignitatis ftnis est (Tert. Lib. 1. adv. que Gregorio tesle (L. 3i.Mor.),sex sunt Acc-
Mi.\rc.i 2.);tantum matumest ignavia,a\iD.Chry- diae filiae
,
: nimirum rrralilia, rancor , pusilta-
sostoinus. Quantum vcro sit maltim, ex mullis niniitas, desperalio, torpor circa praecepta, va-
dctluci putest : 1. ex ipsomet Chrislo , qui ste- gatio menlts circa illicita. Cum enim acedia
rilitatem in arbore maledixit. (Serm. 21. de sil tristitia , et ea ctrca qua? versatur sint con-
Diversis. ) Loquitur de ficu nullum fruclum tristativa , utpotc gravia et laboriosa , accdio-
tcrenle. El ail aliorsum D. Augusltnus, Arbo- sus intendit tum fugere tristia , ttim conver-
rcm fici maledictce urefecit. (D. Aug. in Ps. 3jj.) tere se ad delectabilia , in qtiibus secunduin
2. Quia accdia ex genere suo est peccalum sensum quiescal. Bona autem acediosum con-
mortale. Tristitia seculi mortem operatur. (In Iristanlia , sunt aut finis, aut ad finem :si (i-

Ps. i38.)Per trisliliam Apostolus intelligit ace- nis, est Deus, cui adhaerere et in eo spcm suam
diam , quae, ut docet D. Damascenus , est tris- ponere tenetur homo ; et hoc bonum acediosus
titia sic aggravans mentem ut nihil boni ei agere fugit per desperalionem, ex trislilia enim men-
libeat. (»- Cor. 7.) Quod innuit Regius Vales tem opprimente, imaginalur sibi impossibiie
aiens : Dormitavit anima mea pra ta;dio ( Psal. tendere in Deum, iflique adhaercre; ilaque ca-
118.) ; seu, ut habet graeca lectio, prce acedia. dil in diffidenliam de Deo , ac de co desperat ;
1. Quia , ut ait Sanctus Maximus , inter cae- si aulem trtslia , sunt bona acl fiucm, vel ca-
teras passiones, omnes anima vires enervat. ( L. dunt sub consilio , vel sub praeccpto. Si sub
2. dc Fid. 12. ) Hippocratis axioma hoc est : consilio, acediosus lorpet , vel illa omitlcns,
Segnities humectat , et corpus debile facit : vel reinisse et negligenter in eis se habens.
anima enim quiescens humiditatem ex corpore Neque solum acediosus fngit bona contristan-
non consumit. ( Cent. 1. de Charilate. ) Simili tia, sive sint finis, sive ad finem; sed illa adhuc
modo boni operis taedium , mollitiem quam- impugnare nililur : et hoc vel iudirecle , vel'
dam in animum inducit; unde vigor mirilice directe. Indirecte quidem, quando resislil, non
languescil : Quod enim est frxnum equo, id est> bonis ipsis immediale , sed inducentibus aut
22 TABULA CONCIONATOIUA.
auctoritale cogcnlibus ad ohservantiam illo- noslris. ( Serm. 5. iu Nat. ) Chrisliahi Yig.
rum et hujusmodi
: impugnalio seu repugnan- tamen seculo addicli neglecla animae , et ,

tia fil pcr rancorem seu indignalionem , ob salulis cura , otiosissimis occupationibus ( Plin.
quam maluin eisdesitlerat. (Lib. de Sum. Bon.) Lib. 9. Epist. G. ) transigunt vilam , quos in
Directe autem, quando acediosus bona prae- vanum operosos ( Scnec. Ep. 3i. ) nuncupat
cepta detestatur et impugnat, utpote aut falsa, Moralis Philosophus, quia in fulilibus vanis-
aut irralionabilia, aut injuste mandala, et haec que mundi occupalionibus amiliunt lempus ;
impugnatio a malitia procedit. Tandem ace- quos asseverat aliorsum opcrose niliil agere (Se-
diosus ad quietem corporalem et exteriora de- nec. L. de Tranq. Vil. cap. 10. ); quia inutiliuin
lectabilia se convertit , vacans ludis , crapulis tractalioneelstudio delinentur,ad instar illorum
indulgens, venereas voluptates quaerens, alia- ad quos scribit Aposlolus Nihil operanles, sed :

quehujusmodi desideranset captans. D.Isidorus curiose agnites. In Graeco legitur Nonagenles, :

arbilratur ex tristilia nasci pusillanimitatem , sedsatagenles.hgevc enimest decore,prudenter-

desperationem , rancorem, amaritudinem ex
acedia vero oriri otiositatem , somnolenliam,
incntis importunitatem, curiositalem,verbosila-
tem, inquietudinem , corporis instabilitatem.
Verum amariludo continetur in rancore sicut
• que oflicio suo fungi ; satagere aulem temere
multa, et praeposteroconatu, sed frustra moliri.
Sic Domitius Afer Manilium Suram, oratonm
turbulentum , actuosum , incoinpositum, qui
iriultum in agendo exsiliret, manus jaclaret ,

effeclus iu causa otiosilas autem et somno-

: togam dejiceret et reponeret , non agere, srd
lenlia vero ea negligenter adimplet. Ad diva- satagere ( Quinlil. Lib. 6. cap. 3. ) venuste di-
gationem autem mentis reducuntur alia qum- cebat. Quo sensu Tertullianus ait : Secularibus
que aeediae filia3. Nam vagus menle ,-multa satis agentes sumus (Lib. 1. ad Uxor. 1.) : imo
animo intrinsecus volvit, et in eis se instabiliter nimium agentes , et loco christianae furictionis,
diffundit, modo hoc , modo illud cogitans et ,
per ignaviam , omissionem otiosam , et desi-
agere proponens; mox proposituin revocans, diosam vitam ducentes. Nam , ut belle Theo-
ad alia se transferens, et in nullo se delermi- critus , ignavis semper sunt ferice ( Stobaeus in
nans haec mentis importunitas , inquietudo ,
: Elog. Elh. c. 2. ) non quidem ab iniquitate ,
:

perlurbatio , varialio , dicitur mentis vagatio. neque a seculi vanitate feriantur elotiantur,
Deinde in seipso vacuus, seipsum relinquens, sed a virtutis et justitiae operibus. Desidi 111
libenter sese occupat in rebus alienis cognos- illorum vitam , improbum olium ( In Ps. 45. )
cendis et perscrutandis haec dicilur cuiiosi-
: vocitat Basilius Magnus, quia, ul Sanclus Prae-
tas, quae est mentis vagatio in alienis inuliliter sul aliorsum docet , est viliorum prarieptor.
inquirendis ac judicandis. Praeterea in verbis ( Hom. 8. in Hexam. ) Ecclesiastico namquc
et fabulis diem infructuose consumit; haec est mullam malitiam docuit otiositas. ( Cap.
teste,
verbositas. Agitatione eliam et motu partium 53.) At proh dolor quantumvis laudabile sit !

corporis, se mente vacuuin ostendil ; talis cor- otium ab iniquitate quantuinvis sit utile otium ;

poris agitatio dicitur inquietudo. Tandem in a mundi vanitale quantumvis sit improbum et ;

nullo loco moram facit, sedconlinuo loca mu- culpabile olium a chrisliana pietale atlamen ,

tans, huc illucque discurrit haec : locorum va- si volueris altendere magna purs viloe elabitnr ,

galio a menlis vagatione trahens originem , di- male agentibus ; maxima nihil agenlibus ; tola
citur oorporis instabilitas. aliud agentibus (Senec. Ep. ad Lucil. ) ; ple- 1.

Infelices Christiani ,
qui acedia I iborant, ct rique namque homines vitam transeunt in 1.
incriminoso torpent otio divina maledictione , iniquitate ; 2. superflua mundi vanilate: 3.
merilo percussi Secl nobis quidem vw, si exces-
: otiositate. — Tom. 2. Tract. de Christiano.
serimus in alitjuo disciplince jugum ; si obtorpue- Conc. 5. fol. 291.
rimus in operibus sanctitatis et justitiw. (1'ert. L.
adv. Valent. 5o. ) Quod autem desidiosos ina- COlNCIO DECIMASEXTA.
gis scelerosos praestat, est quod torpentes in
operibus sanctitalis et jusliliae, iniquitatibus De Vigilanlia el probo USU tcmporis.
etpravis aclionibus vacant , et fugienles chris-
tianae diseiplime jugum , vanis addicti sunt Redimendum tempus, quia dies nequam sunt.
seculi occupationibus. Quiescendum quidem (Tert. L. de Fug. in 1'ersec. g. ) Apostolus per
est a peccalo et iniquitate nam in Chrisli : sapienliam conversationis lucrari nos vull com-
cultu pervigil solain se compellil peccata dor-
, mealum Inter mala quae ab inerti et impro-
rnire. (Sidon. Apol. Lib. 6.) At scelerosi Chris- bo nascuntur olio , non ultimo in loco poni
tiania virlute torpentes , sunt operarii iniquila- debet temporis amissio, quod nobis concessit
lis (
Epist. 2,), quantumvis Evangelious Va- Deus ad operandam salutem. Nunc tempus nun-
tes eos adhortetur : Quiescite agere perverse. dinarum , nullus sine quaistu recedat , ne forte
( Isa. i.) Otiendum adhuc esset 1 vanis et versa poslmodum sil alea. (Greg. Naz. Carm.de
superfluismundi occupalionibus, ut animaecu- Vita. ) Hoc nundinarum lempore, uiiusquisque
raretur salus; ut eniin ait I). Bernardus nun- , sibi comparare nilatur qmc ulilia sunt , aut
quam oblioiscamur negolium animarum nostra- necessaiia sahri. Sulus adniodum nostra com-
rum , illud enim principaliler vigeas in cordibus mercium esl { Salv. Lib.6. de Guber. ) conces-
 TAnil/.A CONCIONATORIA, a3
suin oobli n Deo oegotlandl tempai iu lu-
, tiiiiln , lnrc hnbct stii/t tin , senifhr rirei e. ;iit
f

orando salule Impendcndutn csi nuncagrndas : Uoralis Philonophus. Quantum varo detipiar t
*unt rei nostras, ct lucri plurlmum roolendumj el certitudo morlis deolarat, quem
stultuscant ,

nuno opporlunitofl est negoti4ndi ( ques oum rere demonstral 1. Irrerooabilii Dei senteo-
prasterterit* frustra ;>il agenda nagotia require- tia 2. CertO /i<lci ct r.ilionis noliti.i
; 3. quoLi ;

lur. fcnicl hora quain/o tlicutrum httjtts vitatsol- tliana inoriciiliiiin experientia.—- Tom. /j.Tracf.
vetur, et nutlits postea certabit : n>n est post liu- de Uorle. Cooci 2. fol. '117.
jus vittr /inem ntgOtidth dissolttto hoc t/icntro .'

coronas mereri non tlutttr ( I). Chrysost. Hom. CONCIO SKCIJNDA.

38. de Diversis. ) quae in via (Iuiii.ix.it mereri
possunt. Cbristianus htgotiutor salutis fTert. Dc Morte.
Apol. 4(>.) frustra deperditum tempus redimere
nitatur : I. perdituin male
agendo reparet ,
Mcgarenses ozdiftcant qitttsi nunqitam moriturl
bcne agendo perditum aliud agendo, re-
; 2. (Tert. Apol. r><) ) et plures Chrisliani sic agmil
paret salutis ncgotia tractando 3. pcnlitmn qnasi longo tcinporc sinl victuri, Vcrom quan-
niliil agendOj reporet virtuti incumbendo.
;

— tumvis sc <liu victuros exisliment , omnis viln

Tom. 9. Tract.de Christiano.CoDc. 5. fol. 20,7. httmana brevis est ( D. Augusl. Scrm. 5. <1<:
Verb. A post. ) ; quia 1. fincm hahcl ; 2. <ia--
tino caret ; 5. temporis iustans solummndn
ADVEiNTUS QUARTUS.
continet. — Tom. (\. Troct. <le Morte. Conc. 2.

fol. 419.

DE QUADRUPLICI NOVISSIMO. CONCIO TEIITIA.

Mirandum minime est quotl Salomon (Sap. De Mor/e.

5. )
praeferat sapientiam regnis , et sedibus ,

et tlivilias comparatione
nibil csse tlucat in Novissima ignorare melius est. (Tert. Lib. de
illius setl prorsus est stnpendmn quod ho-
: Pnesc. Haer. 14. ) Nihil est certius mortc , ni-
mincs qtiaerant pretiosum illum thesaurum , hil est iucertius hora mortis. Necesse est ut
ubi invcniri non potesi. Si enim interrogem moriamur , sed quando , nescimtts : pozna cerla
eos et scisciler ab eis Sapientia ubi invenitur? : est, hora incerta. ( D. Aug. Scrm. 21. de Yerb.

(Job. 28.) Philosophi affirmahunt inveniri inco- Dom. ) In hac materia, trina laboramus igno-
gnitione rcrum altissimarum ; astrologiio con- ranlia nescientes morlis nostrae i.modum;
:

sideratione vel inotus coelrtnrm*, vel intluzussi- 2. locmn ; 3. momentum. Tom. 4. Tract. de —
tlcrum; oratores,in fucata cloquentia et facundia Moiie.Cjuc. 5. fol. 4 21 -

verbormn ;
politici , in affinitalibus ct tlignita-
tibus mercatores, in commercio et negotialio-
; CONCIO QUARTA.
nibus. At quanlmn distant a Rcgio Vate pru-
dentiam poslulante , non mundi , quae stulti- De Morte.
lia est,sed Dei quae sola sapientiae sapit veri-
,

latem. Da mihi intellectum, secundum verbum Symbolum mortis ( Tert. L. de Pccn. G. ) est
tuitm. ( Ps. 118. ) Quasi dicat , expendit D. poenitentiae, pcccatores moriuntur ut
in qua
Ambrosius : Da milii intellectum
, non secun- vivanl. ( Tcrt. I.ih. 1. ad Nat. 10. ) Mortis rc-
dum philosophos ; non secundum causidicos ; cordatio pcenilentiae praestat effectum , inorlis
non sccundum mercalores hujus sectili , sed se- aemulans op> ralionem. Mors tria operatur :

tundum verbum tttitm , qttod esl verce sapieniix nam hominem intcrficit, animam a corpore
cl bonorum operttm fundamentum. Dei autem dividil, homineioque ab esse ad non esse con-
vcrhuin sapicnliam in novissimorum contem- vertit. Mortisetiam medilalio 1. peccatum ene-
platione collocat , nimirmn in attenla conside- cat ; 2. animam a pravis affectibus separat ; 5.
ratione motiis , ultiini judicii , poenarutn io- peccatorem a non esse gratiae adgratiamim-
ferni et qua fruuntur in
aeternae
felicitatis , mutat. — Tom. 4. Tract. de Morle Conc. 3.
Haec quatuor novissima in hoc Ad-
ccelo bcali. fol. 4 2 6.
venlu proponuntur sexdecim concionibus con-
sideranda. CONCIO QUINTA.
CONCIO PRIMA. De ullimo Judicio.

De Morte. In ullimo judicio stabunt praescili adChristi

tribunal palpitantes (Tert. Lib. de Spect. 3o. )
Opus mortis in medio est , discretio corporis prae metu trementes, summa formidine perler-
animivque. ( Tert. L. de An. 5i.)Hoc tamen opus rili. Annon illis erit timendum coram Deo
m 'iis plerique non cogitant, sedsese immorla- 1.munifico , non agnovcrunt 2.
cujus gratias ;

les et seinper victuros exislimant, Inter ccetera nullum de tot acceplis graliis frutium reporta-
24 TABULA CONCTONATOIIIA.
verunl ; 3. in gralhirum auctnrem desaevie-
runl ? — Tom. 3. Tract. de ultimo Judicio.
COiNCIO NONA,
Conc. j. fol. 4 0, «

De Inferno.
CONCIO SEXTA.
Omnia utbonilas concepit,ita justitia distinxit.
( Tert- Lib. 2. adv. Rlarc. 12. ) In mundo crea-
De ultimo Judicio.
turas concepit Dei bonitas,easdem justitia dis-
tinxit Lt enim subjungit Terlullianus Totum :
Quandiu Chrislus intcr mortales conversatus Itoc
judicato dispositum et ordinatum cst. Et dum
est, non demonstravit gloriac ^plendorcm, sed
asseverat Jobus quod nullus ordo inhabitat in
apparuit vultu et aspectu ingtorius ( Tert. Lib.
inferno (Job. 10. ), hoc debet intelligi de or-
de Idol. 18. ) trinam formam eamque inglo-
, ,
dine forlunae et dignitatis , quae nonnullos
riain proe se ferens , passibilem , humilem et
extollit alios demitlit
, non de ordine justiliae
;
inhonorabilem. At in ullimo judicio formam
et aequitalis. Magno namque Gregorio teste,
habebit , non passibilem , sed impassibilem ;
ipsa supplicia , qum ex lance divitm justitice pro-
non humilem , sed sublimem; non inhonorabi-
deunt , inordinata esse non possunt. Quod ipse-
lem , sed honorabilem ut opprimat reprobos
;

sublimi et formidabili. l.
met declarat Deus , aiens Ponam in pondere :
gloria impassibli ,
judicium ( Isa. 28. ), pondus pcenarum contem-
Gloria impassibili ingeret eis pudorem ; i.
perans ad peccati onus. Nec dubitandum est
Gloria sublimi inculict dolorem ;3. Gloria for-
midabili ingenerabit timorem. —
Tom. 3.Tract. quidem pcenas ipsas, quibus cruciabunlur reprobi,
pro diversitate criminum diversas esse , et alias
de ullimo Judicio. Conc. 2. fol. 4-2«
aliis acriores : ut in ipso igne celerno pro dispa-

CONCIO SEPTIMA. ribus ponderibus peccatorum sinl disparia tormenta

pxnarum. ( D. August. Lib. l\. de Bapt. c. 19.)
i De ullimo Judicio. Quam autem sint gravia , onerosa et ponde-
rosa gehennae supplicia constat 1. ex inferni
Signum Dei ( Tert. L. de Spect. 29. ) Christi profunditate 2. gehennae incomprehensibili-
;

praecedet adventum velut insigne victoriae

tate ; 3. suppliciorum intolerabililale. Tom. —
quam de suis hostibus retulit. Cum cruce secun- 1. Tract.de Inferno. Conc. 2. fol. 553.
dam prcesentiam suam gloriosam faciet. (D.Chry-
sost. de Cruc. et Lalr. ) Sanctum autem crucis
CONCIO DECIMA.
signum mullo erit lucidins soie et luna. Io dic
namqne judicii, sol obscurabitur, et luna non De Inferno.
dabit lumen suum, ut diseas quuntumcrux luna
lucidior , el sole sit splendidior ; apparebil tunc Omnis situs habitus 'elementorum , effeclus ,
,

crux. ( Laur. Just. in Lig. Vii. cap. [\. ) Tanto motus , status , ortas , occasus singulorum , ju-
splendore fulgebit crux, non solum ad electo- dicia sunt Creatoris (Tert. L. 2. adv. Marc. 12.)
rum solulium , sed etiam ail reproborum tor- Quod si ab elementis mente ascendamus ad
menlum , quos 1. sua gloria opprimet ; 1. mce- homines, quibus elementa ex Dei bonitate fa-
rore et tristitia afficiet; 3. in desperatiouem mulantur divina juslilia eorutn statum , habi-
injiciet. —
Tom. 3. Tract. de ullimo Judicio. tum,motum, ortum et occasum modulattir.
largitus est grn-
Conc. 2. fol. /j'5. Statum quidem, nam cuique
tias statuisuo convenienles. Habitum etiam
CONCIO OCTAVA. ct motum , an sit in stalu sanctitatis,
vel cri-

minis , an bene aut male operetur. Tandem

De ullimo Judicio. occasum peccatortim , tormenta decernens
juxta numerum uniuscujusque (Job. 18.), id est,
In ultimo judicio qualis erit juslorum gloria? juxta numerum criminum quae commisit. Et
quali lalitia , quanta felicilate potientur? Quaz quia peccalor suis criminibus cunctas res ge-
illa exsullatio Angelorum? qua? gtoria resurgen- neraliter offendil, in inferno pcenarum patielur
tium Sanctorum ? quale regnum exinde juslo- universalitatem , desumplam ex parte i.^ Dei
rum? ( Tert. Lib. de Spect. 3o.) At econverso vindicantis ; 2. hominis peccantis ; 3. ignis
qualis erit peccatorum invidia, quanta trislilia, crucianlis. —
Tom. 3.Tract. de Inferno. Conc
quis dolor 1. videnlium inhonore, et snpra 2. fol.556.
suum caput sublimatos viles illos, qtios pedi-
bus conculcarunt ; 2. intuentium judices suos , CONCIO UNDECIMA.
pauperes illos quos ut stullos condemnave-
,

runt ; 3. conspicienlium felices et laetos , lu- De Inferno.

gentes illos , quos miseros existimaverunt ? —
Tom. 3. Tract. de uilimo judicio. Conc 2. Dum judex Deus justiiice carissimw sibi exi-

fol. 416. gendce, tuendieque prasideat, et in eam omnem

disciplinam suam sanciat ( Tert. Lib. de Pcen.».)
 TABULA CONCIONATOniA. u$
poncl in inlVrno justilia in mrnsuru ( Es. t>8.)
pcenai mensurana dumnatorum. IX vn contupiscil CONCIO DECIMAQUARTA.
Dcits panam rcoritm, lunt/uam ullionc satitruri
J)c Beatiludine.
dtsidtrans ; std quoH justum ut cum trtmquil-
titaie ditctrn.it , tt rtcta voluntatt disponll , ut
cliam ina/i non sint. inorili/uiti.
Chrlstlanu* cali dlscipulus (Tcri. Apol. f\(>),
(I). Aug. Lib. de
Ver. InnocenL c 12.) Non cx vindicto decerait
m «« nai»
decwlealibealitudlne conciperedebet
Deus dumnatorum pcsnas , sed cx juslilio ias exisUmalionero. l na rea tripliciler exislimari
<

poiesi. Priino, per comparatlonem ad aliasres;

ditcriminat, eas menHurons i. divinas majes-
laii 2. peccatoris qualitati ; 3. criminis gravi-
secundo per pretium quoempto est;terlio,
;

taii. —
Tom. 3. Tract. dc Inferno. Conc. 2. per propriam ipsiUS dignitutem. Ilis triluis 1110-
dis, coslestia ezislimanda est beatitudo Lx 1.
fol. 558.
:

tcrrenoruin comparatione 2. magno prciio ;

CONCIO DLODECIMA. quo cinptu est valorc; 3. aumma eius magui- ,

tudinc. Toin. 2. Tr&Ct. de Bealil. Conc. (i. —

Dc Infcrno. fol. 142.

CONCIO DECIMAQLINTA.
Gchenna: timor, cautos efficit Christianns ,
nc peccala commiltant, qua; salulcm impe- De Beatitudine.
diunl el ad inlWnum drducunt. Qtiod ipsimct
faleniur: Timendo carcbimus (Tert.L.a.dc Cult. Nulli nalel Ceelum terra adhuc salva. (Tert. .

Fem. et ob hanc causam utilcs prwdicat L t|c An

a. :
) 53 } Q uandiu anima nostra |nortaIc
D. Clirysosioimis non solum promtssioncs, informal
,
us et in terra degiinus , nequc
quibus nobis Dcus poll.cetur coe|um, sed etiam coe|um in
g redifl IlL Ie iminor ;ili va t Inus feli-
. .
, |

comminaUonea, quibuscommmatur gehennae cilale |iri> ^leraam lamen possumus dcsi-

mcc.ul.um. btUes luce, Donune pronusstones , dUsrare
beaUtudinem
,
imo ad cam desidcran- ,
ete^pectatumregnumtuum: Un-rel vero utdtler
d{im t> nilllli K x ralio nos 8timu | at; a desi .
.
.

gehenna. (Jlom. 5. de Pcen.) Polhc.lat.ones dcrata ct comparala lelicilas , nullum faslidium

spem exigunt ; minap terrorem mculiunt : spes ingenerat; 3. coinpai ata et possessa fclicilas,
.

coeliad vmutem alhcU, inferni tcrror amovet cordis desideiium pe.lectis s i!ne satiat. -Tom.
a vitns. Hujus aulcm terrons lruelus esl cau-
2. Tract. de Bealit. Conc. 6. fol. •44
tela, cautehe antcm utililas, et adiuiplelio boni
quod pravcipil Deus; fuga n.ali quod prohibet ;
CONCIO DECIMASEXTA.
dolor de duliclo com.nisso , de quo peccalor
vere pcenilet. Ilaque si infernus in vita ista sa-
lubritcr terrcat (D. Aug. Serm. de Divit. et
De Bcatitudine.
Laz.), eril apud homines, 1. sedula boni cogi-
Deus consuluit de ceternce vitcc consecuflont
tatio ad bouum urgens; 2. continua peccati de-
(Tert. L. l\. adv. Marc. 2.) , tria potissimum
teslalio a inalo arcens ; 3. vera pcenilcntia pro
commissis delictis Deo satisfaciens. — Tom. 3.
proponens media
leslis
,
quibus consequi potesl cce-
bealiludo , qua3 nonnunquam corona ,
Tract. de Inferno. Conc. l.fol. 349.
inte.dum roargarita,aliquande mercesvucitalur,
ldcirco consequi volens beatitudinem , agerc
CONCIO DECIMATERTIA.
debet personam, vel mililis, quia ntmo corona-
bitur, nisi qui legilime tertaverit ; vel negoliato-
De Bcatitudine.
ris , nam simile est rcgnum ccelorum homini ne-
gotiatori, qucerenti bonas margaritas : invev.ta
Apostolus municipatum in ccelis esse pronun-
autem una pretiosa, dcdil omnia sua, et comparavit
tians, alicui utique civitati, (Tert.eum designal.
eam : vel operarii virtutis, quoniam ei qui ope-
Lib. 3. adv. Marc. 24.) Plura sunt quae Chris-
~
'",. ratur, merces non imputatur
r secundum gratiam ,
tianum urerent ut ad ccehim mentis altollat ocu- . . ... .„ c ...
, n ° , .. .. . . . . . sed secundum debitum. Verum 1. lulj;ens nla ,

los. Lorporea hominis disposilio , qui respicit

corona est certaminibus et victoriis comparan-
caMum, cum castera animantia intueantur ter-
da ; 2. pretiosa illa margarita , negotiationibus
ram. Motus ani.nac rationalis, quae Deum pro-
est acquirenda; 5. merces illa opulenta , est
nuntians, non ad Capitolium, sed ad ccelum res-
picit ; jiotit enim sedein Dei vivi. (Tert. Apol.
meritis et bonis operibus adipiscenda. Tom. —
2. Tract. de Bearit. Conc- 6. fol. i47-
17.) Fides, quae docet ccelum esse locum pcr-
petuae felicitatis , cceleslis Jerusalem Qaalis :

civitas nova Jerusalem? (Tert. L. de Spect. 3o.)

quae cst bealorum sedes, et domus Dci , sed 1. ADYEiNTUS QUINTUS.
admiranda3 pulclnitudinis ; 2. stupeiuhe jucnn-
ditalis ; 3. perpeluae felicitatis. Toin. 2. — DE PF.CCATOltE.
Tract. de Bcalit. Conc 2. fol. 116.
Multa jlagelta peccatoris. (Ps. 3i.) Magnum
 »6 TABULA CONCIONATOBIA.
ngnoscit D. Bernardus discrimen inter bona commendat Tertullianus Quid super hominem :

quse nobis advcniunt el mala quibus grava-
mur. Prospera , a divina bonitale procedunt ;
adversa multolies ab iniquitalibus suam du-
cunt originem. Omnia bona quce in seculo Ua-
bemus , per gratiam Dei habemus ; omnia aulem
mala eveniunl nobis propter peccata nostra. Deus
credas Deo proximum? ( Lib. 2. ad Nat. 6. )
Cum cnim Deus sit infinite perfectus , causa
et mensura creatae bonitalis, quo crealune
sunt Deo proximiores, eo majorem ab illo mu-
luantur perfectionem. Inde taxanda est homi-
nis dignitas qui non solum est opus et ves-
,

per suam misericordiam dat nobis bona ; sedprop- ligium Dei , quemadmodum entia inanimata ,
ter peccala nestra, accldunt nobis mala : per gra- vegetanlia et animalia irralionalia sed etiam :

tiam Dei tribuuntur nobis prospera , sed propter est res , opus , et imago , et simititudo. ( Tert.
iniquilates nostras adveniunt. nobis adversa. Lib. 5. adv. Marc. 6. ) Haec aulem imago Dei in
(Tract. de Mod. ben. vivend. l.) In prnesenti homine, potissimum in ratione, libertate et
Adventu, non omnia , sed sexdecim duntax.it dominatione At, proh dolcr ipse Iw-
sita est. !

adducenda sunl flagella quibus ob suas iniqui-
tates punitur peccator. Qui i. depauperatur ;
2. infamalur; 3. depretiatur ; 4- passionibus
exagitatur ; 5. viiiis subjeclatur; 6. diabolo
mo , omnium flagitiorum auctor, non sotum opus
Dei , verum eliam imagoest , et taiuen corpore et
spiritu desciita suoinslitulore (Tert. L de Spect.
2. ) peccando depretialns est , et a sua digni-
;

mancipatur ; 7. excajcatur ; 8. induralur; 9. tate deturbatus; d.-generans a perfecta 1. men-

consuetudine inveferatur ; 10. in conscientia raliocinatione ; 2. arbitrii exercilatione. 3.

tis

cruciatur; 1 1. maculatur ; 12. devenuslatur ; imperii dominatione. Tom. 5. Tract. de Pec- —

i3. morte mulctatur ; 14. ccelo privatur ; i5. cat- Couc. 1. fol. 209.
inferno destinatur; 16. aeternae poenae condem-
natur. CONCIO QUARTA.
CONCIO PRIMA.
Peccator passionibus cxagilatus.
Peccator depauperatus.
Tn statu naturae corrnptae, non modicis jacta-
Mundipenuria ( Tert. L. de Pat i3. ) a pec- (
Tert L de An 45.) movetur
iionibus animtB - - -

cato suam desumpsit originem , et'qui egestate h ° n 0, Quan '

premuntur, non accusenl fortunam novercan- tamen immobitis animi est , nne tacita spiritus
tem ndn procellam fruges passione. ( Tert. L. de Spect. i5. ) Difficile est,
, devasiantem , non
hostium vim cuncta dcpopulantem , non insa- ait D. Hieronymus quin po'iu.i irnpossibtle, ,

tiabilem niinistrorum principum rapacitatem : perturbationum initiis carere quempiam , quas

sed peccatum , a quo pauperior inopia oritur significantius Grceci antipassionis vocant. (Epist.
primario; ut comprobatur exemplo 1. Adami; 9 ) Neque ullus est morlaiis, qni ab omni pas-
2. Caini; 3. Christi. —
Tom. 5. Tract. de Pcen. sionis motu
convcnitur
sit

(Tert.
immunis.
L. de An.
V estrce
25. )
passionis fidt
quae , si ve-
'

peccati. Conc. 1. fol. 354- :

rum fateri velint , inconcinnitatis , et incequali-

CONCIO SECUNDA. talis , et iurbulentioe notari mer<retur. ( Terl L.

adv. Hermog. 4i- ) In nostra libertate positum
imperare , aut obtempcrare inordinatis
est ,
Peccator infamatus.
passionum motibus. Homines virtutis studio-
si imperant , peccalores vero obtemperant, et
Uti a primis parentibus peccatorum pauper-
tas suam ducit originem
obsequendo 1. passionibus mancipantur ; a.
, ila ab illis incipit in-
famia.
bestiasnuncupantur 3. brutis pejores existi- ;
(Tert. Lib. adv. Jud. i3.) Hac autem
onginalis infamia multurn incremenlala est
mantur. —
Tom. 5. Tract. de Peccat. Conc.
per personalium , occuitorum. facinorum infa- 2. fol. 219.
miam. ( Tert. Apol. 6.
) De qua eodem modo CONCIO QUINTA.
raliocinandumest acdereo,quem judiccsmani-
fcslc damnanl ignominia. (Tert. L. deSpect.22.)
Peccator vitiis substratus.
Scelerosus ab humana justitia damnalus, et
ignominia mulclatus , a nobilHate deturbatur,
Apostolus proclamans, non sumus ancillie
nomine privatur, infamis denotalur. En speci-
sed liberae, utique manifestavit , et Cltris-
filii ,
men peccatoris 1. a dignitate deturbati ; 2.
, tianismi generosilatem in filio Abrahct ex libera
nomine pnvati ; 3. infamia denotati. —
Tom. natoallegoriw haberesacramentum(Jerl.L.5Mv.
». Iract. de Poen.peccati. Conc. 556.
1. fol. Marc.4.): quo denotalur Christianos fuisse,non
solum excmptos a servitute legali, cui addicti
CONCIO TERTIA. crant Judspi, sed etiam libcratos a servitutc
peccali , et vera liberlate donalos, qu« eos
Peccator depretiatus. ad Dei servitutem adstvingit. Sed et tu jam re-
.....
Homini dignitatem ex proximitatc cum. Deo
demptus es a Christo, el quidem magno, el nunc
servus es Chrsti (Tert.L.deCor. i3. ), cui obse-
 :,

TABULA CONCfONATORIA. 97
qui ct servire dchrs. Magnum sanc eal dla- obnoxil. Badem patinntur manclpta diaboll
criraea inter justos el peocatores. Ju.sii Dco iltt sunt nola capHcitatu { Tcrt. Apol. \~>. )!)>•
servientes, siml rere lil>rri , tiiin qnia scniic soium , uiiiiiiiiin 1. sliginaln ; -i. viniula } 3.
Deo regnare eit, tuoi quia lilii D<i ; l t nai flagella» — Tom. 5. Tract. <lc Pcccat. Conc« S.
sini , stet filii tumus , ut miro guodam ct Inef- fol. 22U.
/t//><7i**d lamvn vero tnotlo , aartJ RON ftfrvi f55<?
,

possinius : ul tiutvnt ttdvs svrvi non svrvi simus, CONC.IO SEPTIMA.

r
Domino servirs tcimut ( D. aug. Tract. 8. >. in
Joan. ) ; tum quia vera libertatc donali. Eie- Pccatlor crcacaltts.
niin sola apttd Dvum libtrtas , non servirc pvv-
cetttSm( D. Ilieron. Ep. a<l Ccl.uitinm. ) llnnc Multum sane inft lices peccatore» , ftfri */«v
Kbertntetn merito commendal D. Ambrosiua: Dci lumine fTert. L dc1.) gratia; lu-
l'a:n.
Gloriosa libsrtas t qttam nulla servitus culpce , minc privati. Qtialis aiiteni sit pecc aloris ca;cu-
tiulla prtcatorititi vincula , nullu rriniimtin coui- lientis inisera el inl'eli< ilas, liina inlione potest
mereia degcncris nexus servituti addicttnt. ( In colligi : ex nobililalc intelleclus , qui
scilicet
Paal. <)<). ) Peccatores econtra, elsi ingcnui et divina privatur luce ex dignilale cudeslis lu-
;

liberi videantur, rere sunt servi , tom quia ti- ininis , quo intelleclus orbatur , et ex malis,
bvrtas in C/tristo non facit innocentia injuriam quso talem scquuntur caecitalem. Intellectus cst
( Tert. L. <le Pudic. 6. ) ; ipsi vero faciunt in- prima aninue potenlia , sol animi, magistcr
noccnlia; iiijuri.im, quam suis amiilunt crimi- artium , pater scienliarum , subjcclum fidei
nibus , lum quia svrvittts est omnis passio : quo- luminis glorioe receplaciilum , quo illustratus
tiiam cjui facit pcccatum , servus est pcccati ; et divinam claic intuelur esscnliam. Luincn quo
quod pejusest, niultorum scrvus est qui subjectus privalur ca;cutiens peccalor, cst dotium coe-
est viliis , nutltis sc dominis addixit , ut servitio leste ,
gralia snpernaturalis ,
participatio divi-
cxire vir rtt/tut (D. Ambr. in Ps 99.) Tum quia na; lucis auxilium divinum , sinc quo suffi-
,
•ittl/ti scrvitus turpior est quam votuntaria. ( Sc- ciens non cst bomo aliquid boni cx semeiipso
nec.Ep.47.) Peccalot* aulera libcre et volun- cogitnie. Xandem ca-ciias cordis adeo est in-
taric sesemancipavit pcceato.Lnde dubius Au- faosta u* eam D. Tbomas numerct intcr re-
gislinus scelerosam et peccali servam allo- probationis effeclus Excwcalio ex sui nalura
:

quilur anlmam: Audio, anima, qualis sis, irre- ordinatur ad damnationem cjus , qui exccccutur ,
tifa vitiis , oncrula*peccalis , distenta negotiis propter quod ponitur intcr reprobationis cffectus.
( Lib. de Spir. ct An. rap. 62. ) , his
veibis ( 1. 2. q.j\art. 4« ) Ad miseram illamet infaus-
denolans quam sit niiseia servitus peccato- tam menlis caecitalem ducitur homo I. dia-
ris, qui funibus ligatur ; 3. oneribus grava-
1. boli malilia ; 2. propria nequilia 5. divina jus- ;

tur; 3. laboriose operalur. Tom. 5, Tract. — tilia. — Tom. 5.Tracl. dePcccat. Conc. 5. ioL
dc Peccat. Conc. 2. fol. 225> 254.

CONCIO SEXTA. CONCIO OCTAVA.

Peccator diaiolo mancipalm. Peccator induralm.

Peccatores sunt etiam conditione servi (Tert. Peccatorcs olslinatietvani (Tcrt. L. i.adNat.
L.de Idol. 18.) , quia diabolo mancipantur. Ser- 20. ) difficillime convertuntur. Tres dies nobis
vonuii ti ia sunt genera : quidam vid< nlur ser- observandos proponit D. Bernardus , niniirum
vi, et non sunt.Sic innocuus Joseph, etsi vide- diem doloris, diem pudoris el dicm limoris.
tur servus , ob carcerem in qucm fuerat de- Dies doloris de peccatis commissis dolet et
trusus, et viucula, queis erat onuslus , verc ingemiscit ( Serm. 4- de Assumpt. ) ; dies pu-
tamen Jiber eral ob castimonia; puritatem. doris , de nefandis facinoribus erubescit dies ;

Nonnulli vere sunt servi, et lales viJenlur: timoris , poenas criminibus debilas perlimes-
cujusmodi sunl qni in poenam suorum crimi- cit. Mellifluus Doclor aliorsum indurali cor-

nnm sunt ad trireraes dannnati ; catenas naro- dis oonsidcra primordia , media et novis-
que , quas dcferufit , sunt sua; servitulis insi- sima : IUa dolorem ingerunt , ista pudorem
gne; lerlii taudem ingenui videntur, cujusmodi adducunt , hatc melum incutiunt. ( Serm. fi. de
sunt peccatores. Siquidem prima servitutis Diversis.) A peccato enim potissimum relrahi-
tittisa , peccatum est. ( D. August. Lib. 19. Ci- tur linmo, ob poenilenliam etdolorem, vtrt-
vit. cap. i5. ) Peccatores exterius, et in cor- cundiam et pudorem , metum et timorem.
pore sunl liberi ; interius tamen , et in animo Peccator autem induratus ul plurimum in sua
viliis , et damionibus mancipantur , lotque obslinalione persislil , neque ab ea dimovetur
tyrannos paliunlur quot peccata. t^uit^ pro- 1. dolore ; 2. pudore; 3. limore. — Tom. 5.
desl, ait Eusebius Emissenus, qucd liber est Tract. de Pcccat. C ^nc. 6. fol. 222.
in uature ,o>ti servus esl in conscitntia? Servi,
qui tales apparent , fltt«ellis, et compedibus ,
et stigmalibus ( Tert. Lib. dc Res. 5j. ) sunt
 —

2g TABULA CONCIONATORIA.
bus speciebus terrentur; 2. a vermibus nior-
CONCIO NONA. denlur; 3. viventes conlinuo moriuntur.
Tom. 5. Tract. de Poena Peccali. Conc. \.
fol « 381 *
Feccator consuetudine inveleraius.

Homo ftdti facit'" (Tert. Apol. 45.) et in pec- CONCIO ONDECniA.

candi consuetudiuem labi , dillicillime tamen
ab illa surgit. Consuetudinis malo difficile resis- Peccator maculalus.
titur (D. Aug. 6. cont. Julian. 7.), et tanto am-
plius in ea superanda voluntas laborat ,
quanta Deus nuilis delictorum sordibus potest in-
eimajores vires consuetudo dedit. Quod ex sus- quinari incontaminabilis scilicet ( Tert. L. 4-
:

citatione Lazari declarat D. Auguslinus: Qua- adv. ftlarc. 9.) , utpote essentialiter sanctus.
triduanus Lazarus significat peccatorem in pec- Homo econtra scelerosus , maculalur peccilo
cati consuetadine sepulturn et quasi desperalum. operis, oris etcordis. Sordidatur peccato ope-
(Serm. 4. de Verb. Dom.) Ad quetn suscitan- ris, seu faedis operationibus. (Tert. L. de Pat.

dum, non sat est quod Dei manus eum in ad- i6.)Cot)laminatur adhuc peccato oris,quoniam
versitalibus tangat; non suflieit concionatorum nullius rei aut atrocis , aut vilis commemoraBo
vox, qui eum hortentur, incrcpent, redarguant: metior est : quod in facto rejicitur, eliam in dicto
Christi atlhuc requiritur freinitus, ejulalus, vox non (Tert. L. de Spect. 18.)
est recipienduin.

imperialis alte clamans: Lnzare,veni foras gra- :

Tandem peccato cordis foedatur : itaque pec-
li« potentissima, quae foetentcm et inveteratum calo cordis, seu pravis cogitationibos animae
de sepulcro evocet peccatorem. Nec mirum 1. maculatur; 2. scelerose culpatur ; 3. pcena

quia prava consuetudo peccandi est velut 1.

:

mulclatur. — Tom. 5. Tract. de Culpa Peccali.

altera natura, quae vix tollitur; 2. character , Conc. 5. fol. 326.
quiindelebiliter imprimilur; 3. habilus multis
actibus acquisitus, qui difficillime dediscitur. CONCIO DUODFXIMA.
— Tom. 5. Tract. de Peccalore , Conc. 4- foi*
244. Peccator devenustatus.
CONCIO DECIMA. Duplex est animai vestis , utraque decore
ornata. Una quae humanis apparet
exterior,
Peccator in conscienlia cruciatus. conspectibus altera inlerior, quae a divinis
',

et angelicis conspicitur oculis. De illa loquitur

Divina justitia per atrocissima quwque inge- Tertullianus dum ait quod corpus decorum
,
nia pocnarum (Tert. L. de Res. 8.) peccata pu-
et pulchrum est anitnm aliqua vestis bona. ( Lib.
nit, et peccatorem cruciat, eliam conscienli.e
2. deCult. Fem. 2. ) De ista fatur adhuc Chris-
stimulis- Conscientia, quovis stimulo acrius pun-
tianos alloquens , et hortans mulieres : esiite V
gere consuevit peccatorem. (D. Chrysost. Hom.
vos serico probilalis , byssino sanctitatis , pur-
4- de Lazar.)Facinoris namque virus intiinat, et
pura pudicitice. ( Lib. 2. de Cult. Fein. i3. )
properat in viscera (Tert. Seorp. 1.) et con-
Quanto anima est corpore dignior, tanto major
scicntiam torquet. Habes et regionem inferni
est ejus pulchritudo : de qua disserendum est
subtcrraneam credere (Terl. L. de An. 55.), des-
ex analogia corporeae venustatis. Tria autem
linatam ad incarcerandos et puniendos repro-
maxime concurrunt ad corporis pulchritudi-
bos. Sed ulira hunc infernum in sinu terrae po-
nem scilicet membrorum integritas, aptapar-
:

si tu milnfernusquidam et carcer anima est rea con-

tium dispositio, vividus et lucidus color. Ea-
scientia. (D. Bern. Serm.4. de Assumpl.) Quo-
dem desideranlur ad anitnae pulchritudinem ,
modo D. Ambrosius inlelligit istud Davidicum debet enim esse integra, ordinata , colorala.
:

Descendant ad infernum viventes; non de in- Per

peccatuin autem tollitur animae pulchritu-
ferno, qui est daemonum et reproborum car-
do 1. integra ; 2. ordinata ; 3. colorala. —
eer, et in telluris centro esse creditur, in quein
Tom. 5. Tract. de Culpa. Pecc. Conc. 5. fol.
nonnisi post mortem descendunt scelerosi , sed
532.
de prava conscientia, quae peccatores dum de-
liciosam et tranquillam videntur ducere vitam, CONCIO DECniATERTIA.
torquet et cruciat. Ipsa qua videtur, etiam dum
vivunt, impiorum requies in inferno est : viventes Peccator morte mulctalus.
cnim in inftrna descendunt. (D. August. L. la.
deGen. 34.), praepropere velut gehcnnaa
et Ut anima inlerire dicatur, ab Epicureis obser-
tormcnta paliunlur. Ille conscientiae infernus vatur. (Tert. L. de Praesc. Haeret. 7.) Epicurei,
non exspectat obitum praecurrit funera, fata qui post hanc vitam neque sperant virtutis prae-
,

anlevertit, et infemi qua exislit in gremio ter- mium , neque formidant vitii supplicium , ani-
rae aemulatur cruciatus. In inferno reprobi ab mam rationalem, non secus ac corpus , morti
igne paliuntur, a verme corroduntur, a inorle subjiciunt, nullum in hac parte admiltentes
dcpascuntur :scelerosi similiter , 1. horribii- discrimen inter aniinam hominis , et animam
 TARIJI.A CONCIONATORIA. -><j

pccoris. Yerum » alt betle Tertullianui , omnrs leparatur; a< In Infernura prasclpltatnr; S. Igne
sciunt se potius sine cortlc tt CWtbro titOTt , i/ui Crucintlir. — Toui. 5. TraOt.de 1'teci. Puccud
dispositionem animtf luimaiur de conditione he.i- Conc. G. fol. 3(j5.
tiarum prmjudicerint, (Lib. de An. i5. ) Anima
rationalia, utpote iplritualia et inoorporea , CONCIO DECIMASEXTA.
cst natnraliter ct ao lotrlnseco Immortalis,
in qno discrirainalur, tura ab animabui beitia- Peccator ttterna pana mutctatur.
ruin qn;e nec sunt spirilalcs, ncc inimorlalcs;
,

tuin ab htimano corporc cx sua nahna ohnnxio In fincmuiuli, restititelur onine littinanum <ie-
morti. Itaqtic luiimnni imprimis immorialem e.rpungentlum t/ttot/ iit istocevo honi seu inuli
iitts ail

tuentes , solius cnrnis tlefeitione<n agnoscinius. meruit, el exin <le/>enileiuluin in immmisam <eter-
(Tcrt. Lib. de Hcs. 2. ) homine
Licet eniin in nilatis perpetuilatem. (Tcrl. Apolog. /|S.) Elccti
anima uniatur oorpori, laraen neo snam amit- interminabili in coelo polientur felicilate re- :

lit immortalitateni, ncqne coiporis adiinil inor- probi in inferno seterno puqientur lupplicio.
talitatem. AVi/;i ctsi iminortiilem constat animatn, Quod trina fulcitur rnlionc : scilicct l. ocqui-
ipsi hoc soli licebit, non ctiam corpori , cui an- tatc divina; 2. justitia bumanu; 3. culpapras-
uectitur. ( Tert. Lil>. 2. ad Nat. 3. ) Verum ani- citorum aelerna. Tom. 5. Tract. dc 1'oen. —
ma ralionalis , knmortatis natura , per pecca- Pecc. Conc. G. ioi. 3yG.
tiim l. enecatur ; 2. vita privalur; 3. in cor-
porc velut in sepulcro lumulalur. —
Tom. 5.
Tract. dc Pc- ». Peccat. Conc. 2. fol. 383.
ADVElNTUS SEXTUS.
CONCIO DECIMAQCARTA.
DE POEISITENTIA.
Pcccator coclo privatus.
Pcenitentiam agite. f Mallh. 4-) Tcrlullia-
Ccclestes homines (Tert. Scorp. io.) nuncupat nus hoitiinem peccatorem pasnitentias naltim
Tertullianus Sanctos qt>i in coelo hahitant, asseverat , de qua lacere non posse decla-
immortali fruentes beatitudine. Nam calum ubi rat. Peccator enim omnium notarum cum$im %
culpa cessavit , ctclum est ; ubi flagitia non sunt, nec ulli nisi ptcnilcnlite natus non facile possum
ubi nullum mortis cst vulnus (l). Aug.Serm. 26. super illa tacere (Tert. L. de Peen. 12.); dequa.
de Ver. Dom.) Perquam tnerilo peccalor ccelo neqne Joannes Baplista, neque ipscincl Cbris-
privatur 1. peccare non oessans; 2. seciim 1110- tus tacuit ; neque aclhuc panilcntia praco lacet,
riens sua flagiti.i porlaos 5. uunquum se a
; sed de ea in suis concionihus loquitur. Cnjus
tnorlis Yulnere liberans. —
Totn. 5. Tract. de in hoc Adventu 1. possihilitas probalur; 2. ne-
Poen. Peccat. Conc. 6. fol. 394. cessitas demonstralur 3. aeqnitas manifeslalui;
;

nalura dcclaralur; 5. verilas dettolalur; G.

4-
CONCIO DECIMAQLINTA. incentivum slimulutur; 7. dignilas commenda*
lur ; 8 sacrificio honeslatur ; g. leslitnonio
Pcccator inferno dcstinattis. cxornalur; rudenter acceleratur ; 11. im-
prudcntcr prui raslinatur; 1 2. stulle ad mortcm
Quisjudicium Deinon in sententia duplici sta- usque retardatur; i3. per eam Dcus imniula-
tuit , salutis et poenai ? ( Tert. L. de Ites. 5q. ) tur ; 14. per eam homo dejectus relevatur;
Sententiant salntis fert erga innocuos et jus- i5. inferni pcena vilatur; 16. cceluin compaiu-
tos ; senlentiam veru pceuse erga criminosos lur.
et peccalorcs. Bonum factum Deum huhct debi- CONCIO PRIMA.
torem, sicut et malum ; quiujutlex omnis remu-
neralor esl causce. ( Tert. Lib. de Pcen. 2. ) S11- Pccnitenticc possibililas probatnr.
premus Judex Deus et insonles, qui hona ege-
runt, remiinerat , et sonles , qui mala fece- De pcenitentice disciplina (Tert. L de Pcen.
runt, punit et castigal. Legc aterna , incom- 7.) non recte sensit Novalus , rerum novarum
mutabili stabilitate ftrmavil Deus, ut invo/unlate semper cupidus ( Epist. 4<~)- )> neque etiam No-
mcritum sil ; in heatitudine autcm , et miscria , valianus a D. Cypriano intcrfector pccnitcntitz
prccmium alque supplicium. (D. Atigust L. 1 de ( Epi>t. 5y. ) nuncupalus , quam post accep-
.

I?. Arb. c. 14.) Et, ut aliorsum ait D. Augusti- tum fiaplisma ncgabat relapsis. Ilunc crrorem
ntis , quid facit " •••mam miseram sub omnipo- damnavit Ecclesia. Sic et pcenilcntia demons-
tenli, et bono Dco , nisi peccatum suum , el jus- tratur acceptubilis Deo , quia mavult eam quam
titia Domini sui ? El qtiid eam faciet beatam , mortem peccatoris (Terl. Lib. de Orat. 7.) ;
nisi meritum suum et prcemium Domini sui ? qui quandiu est in statu viae, de quavis culpa
Sed eliam merilum ejus , grutia esl ittius , cujus quantumvis gravi , potest pcenilere et a Deo
prcemium est beatitudo ejus. ( Lib. 14. de Trin, veniam oblinere. Pecculu quaz male agendo post
i5. ) Peccatum vero a sola peccaloris est mali- Baplismum commitlunlttr , f.ossunl pccnilendo
lia, qui ob pcccalutn suum justissime 1. a Dco sanari (D.Aug. in Enchir.c. 4^j quia, ut aniin- :
 — ,

3o TABULA CONCIONATORIA.
adverHt D. Damnsc. hcec est differenlia spirilus
uniti carni separati a carne ; quia ille suscep-
, et CONCIO QUINTA.
tibilis paenitentia , hic autem non. ( Lib. tle Fid.
cap. 5.) Unde peccatum Angeli est irremissi- Panitentice, vcrilas denotatur.
bile ,
peccatum vero hominis est remedia-
bile, quia quanJiu spiritus unitus est carni , Paenitcntia quanto in arcto negotium est, tanto
viator facere potest poenitontiam ,
quae est l. opcrosior probatio est ; ut non sola conscientia
secunda post naufragium tabula ; 2. delicto- prmferalur, sed aliquo etiam actu administretur,
rum medela 3. divinae misericordiae sequela. (Terl. L. de Poen. 9.) Trino autem potissimum
— Tom. 5.
;

Tract. de Pcenit. Virl. Conc 1. signo vera denotalur pcenilenlia , scilicet 1.

foL 398. lacrymarum effusione ; 2. sensibili peecatoris

CONCIO SECUNDA.
punitione; 3. scelerosae vilae imutatione. —
Tom. 5.Tract. de Virt. Poenit. Conc. 2. fol.4i3.

Painitentiai necessitas demonstratur. CONCIO SEXTA.

Necessilas poznitentim (Tert. L. de Pa*.n. 6.) Pamitentice incentivum stimulatur.
nielius demonslrari nequit quam 1. Propheta-
rum Apostolorum praeconio ; 2 Dei prae-
et , et respicite ad
Pceniteat itaque vos abolenda
cepto ; medio.
3. Salutis Tom. 5. Tract. de — tempora vobis veniant refrige-
delicta veslra, ut
Yirtute Poenit. Conc. 1. fol. 4° 2 -
rii, ex persona Dei. ( Tert. L. de Res. 23.
)
Trino autem praesertim incentivo peccator sti-
CONCIO TERTIA. mulatur ad poenitenliam 1. Dei miseratione ;
:

2. divina pollicilalione ; 3. dominica redemp-

Pamitentia equitas manifestatur. tione. — Tom. 5. Tract. deVirt. Pcen. Conc 2.
fol. 416.
Dubitandum est sicut in universis actibus nos-
,

quoque causajustitiam Deo

tris, ila in ptenitentia
CONCIO SEPTIMA.
pnestandam esse. ( Tert. Lib. de Poenit. 2.)
Pcenitentiw dignitas commendatur.
In peccato sunt tres praesertim deordinationes
quaeDeum offendunt, scilicet superbia,divinam
majestatcm contemnens; inobedientia, divinam
De bono poznitentia enumerando materia dif-
fusa est ( Tert. Lib. de Poen. 4- ) cujus potest :
auctorilatem non recognoscens injustitia , in- ;
considerari principium, objeclum et subjectum
finitam Dei bonitatem vili creaturae postpo-
nens. Dchinc paznitentia et satisfactio. (Tert. L.
El per hoc magno eloquio ccmmiltenda materia est
(Tcrt ib.), et pcenitentiae excellentia mutuanda
5. adv Marc. 1. ) Pcccator numque per poeni-
a i. nobililate principii , a quo producitur ; 2.
le.nliam satisfacit 1. per huinilitatem divinae
honestate objecli , seu motivi, a quo inducitur ;
majeslati
tati ;
2. per obcdienliam divinae auclori-
;

3. per dileclionctn divinae bonilati.

3. dignitate eorum , in quibus reperitur. —
Tom. 5. Tract. de Poenit. Yirt. Conc. 1. fol. Tom. 5. Tract. de Virtute Ptenit. Conc. 3. fol.
4o6. 4'9-

CONCIO OCTAVA.
CONCIO QUARTA.
Pccnilentia sacriftcio honestatur.
Pccnitentie natura declaratur.
Sacrificia spiritalia afcepta prmdicanlur
Non riomini, nec sono, nec nolaz nominis sed
,
laus el hym-
gtoriai scilicet relatio et benediclio ,
ipsi subslantia; cui nomen contigit ( Tert. Lib.
ni. Tert. L. 3. adv. Marc. 22.) Pcenitentia m-
(
1. adv. Btarc. 7. ) altribueoda est rei virlus.
militer , in qua Deo immolatur, 1. demissa
Cum autem nolatio inlerdum conducat ad res-
mentis oralio ; 2. sincera cordis conttiiio; 3.
tigand^s rerum naturas, contemnenda non est
poenitenliae etymologia quae est a punitione
rigida cordis affliclio. —
Tom. 5.Tract. de \'ir-
qua quis commissum peccatum in semelipso
,
tute Poenit. Conc 3. fol. 4 2, «
punit, sicque pcenitentia appetiata est quasi pu- CONCIO NONA.
vienlia. ( D. Isid. L. 3. Elymol. c. ult.) Ex D.
Augustino, pienitentiaa pcena nomen acccpil :{jiiia Pccnilcntia testimonio exornatur.
anima cruciatur et caro mortificatur. (Serm.4-
de Comm. ) Importans 1. peccali odium et Tres sunt qui testimonium dant in terra :
detest ilionem ; 2. cordis dolorem et conlrilio-
spiritus, aqua et sanguis. ( l.Joan l\. ) Sci-
nera; 3. voluntariam peccatoris poenam et pu- licet spiritus justorum , aqua pccnitentium ,
nilionem. — Toin. 5. Tract. de Virt. Pcenit. sanguis martyrum. Spiritus juslorum esl cha-
Conc. a. fol. 4°9- ritas aqua poeiiitcnlium luctus , sanguis
,

unartvrum fusus pro Christo cruor. His tribus

 ,

TA13ULA CONCIONATOIW \

iiODoiUotla dc Deo dal testiraonlum, i.amore; Hermog. 12.) Vcrum licel Deoa aubjectlre ne«
%. muerorc ; 3. cruore. —
Tom. 5,Traot< «1« N ir- queal inutarf, objectlvc rmnen ren terminatire
tulc POBO. Conc. 3. fol. !\'ii. mutarl potestj Imo poanilentia de facto 1. il-
liun iinimilat 2. ad pienitrniiam iiiiital ; 5.
;

CONCIO DECIMA. aenteniiam ejui rerooat. —

Tom. 5. Tnet. d«
Virtulc Poaoil. Conc. t\. ful. 4'*7»
Panitcntia prudcntcr accclcratur.

Qui vera lapieotia sunt pracditi , rugiunt CONCIO DECIMAQUAKTA.

omne canctationis ct tcrgiversalionis erga pcs-
nitentiam vitium Tcrt. Lib. dc Pcen. G. ) ; ct
(
Per pccnitcntiam liomo dcjcctus
i|iiain citius a suis peecatis mumlari fcstinant. rctevatur.
Ad aocelerandam autem poenitentiam slimulah-
tur i. tequitate i. utilitale
; 5 multorum ; Peccatum homincm polluit, destiluit, deje-
poBoitentium celeritate. Tom. —
5. Tract. de cit; pcenilcutia vero ncgotium dirince miscricor-
Virtutc Poan. Conc. G. fol. i\\o. dicecurans (Tcrt. L. dc Pobii. 2.) , bumincin 1.
inaculosum diluit 2. depcrditum rcstilnit
; ;

CONCIO UNDECIMA. 3. Dcjcctum extullit. —

Tom. 5. Tract. de Vir-
tute Pccnit. Conc, 4« fol. 4*4«
Pamitentia imprudenter procrastinatur.

Non fraudemur a non igno-

Satuna , qwniam CONCIO DECIMAQUINTA.
ramus injectioncs cjus ( Tert. L. de Pud. 23. ),
qui ut nos scducat et ad peccatuin inducat Pcr pccnitentiam infernipazna vitatur.
pollicetur tmnpus poenilentiae opportunum ,

rontinuum graliae auviliiim, liberuin volunta- Damnati poenam mortis depulantur (Tcrt.L.
in

tisassensuin. Hac fiducia freti, peccatores vitiis
indulgent. Nam securitas dclicti, libido est cjus.
(Tert. L. dc Pudic. 7. ) Infausti tamen pccca-
tores , et propria malitia , et diaboli astutia
decepti , saepe saepius frustrantur t. tempore
i.a deCult. Fcem. 2.), patientes in inferno Dei
privalioncm , ignis combiislionem , aeternam
tum damni, tuin sensus punitionein. Christia-
ne, cum scias udversus gehennum , post prima
illa instructionis dominica monimenta , esse w/huc

pcenitentiae opportuno ; 2. efficaci auxilio divi- in exomotogesi secunda subsidia , cur salutem
no ; 3. libero assensu bumano. Tom. 5. — tuam deseris ? cur cessas aggredi (Terl. L.de Pcen.
Tract. de Virtute Poen. Conc. 6. fol. 44 a - 11. ) pcenitenliam , quae 1. te Deo conjungit ;
2. infcrni ignein exslinguit;3. aelcrnain poenam
CONCIO DUODECIMA. expungit? —
Tom. 5. Tract. de Ylrtute Pcenit.
Couc. 5. fol. 435.
Pccnitentia insipienter ad morlem usque
retardatur. CONCIO DECIMASEXTA.
Peccata per fidem nomlnis Christi , omnibus
Per pcenitcntiam cozlum
in eum credentibus , remittuntur (Tert. Lib. adv.
comparatur.
Jud. 8. ) , modo vere poeniteant. Attamen poe-
niteutia dilata u-que ad ultimum vitae termi-
et emolumento (Tert.L. de Pcen. 4)
In fructu
num, in quo peccalor gravi morbo Iaborat,
comparat sibi cceluin ccelum polcst
poenitentiae ;
est 1. valde difficilis ; 2. fere possibilis; 3. ut
plurimum inutilis. —
Tom. 5. Tract. de Virtute considerari ut finis
pra>miumper merila
per media consequendus; ut
acquirendum; utterminus
Pcen. Conc. G. fol. 44^-
per viam attingendus. Pcenitcnlia autem habet
CONCIO DECIMATERTIA. ralionem 1. medii quo consequitur ccelum ;
a. meriti quo acq^iiritur ccelum 3. viae quae ;

Per panitentiam Dcus immutatur. attingit ccelum. — Tom. 2. Tract. de Virtute

Pcenit. Conc 5. fol. 4^7«
Deum inde mutabitem credimus- (Tert. L. adv.
 TARULA CONCIONATORIA.

SECUNDA PARS.

QUADRAGESIMALIS-
FERIA QUARTA CUNERUM. tcs : ldco tenuit eos superbia : ideo luxurian-
tur ; ideo avaritiae student , similes iinpiis illis
CONCIO PRIMA. qui allari terga vertebant , quia versus orien-
tem injiciebant oculos. Quemadmodum au-
Memento, homo, quia pulvis es, et in pulverem tem qui Orientem vilam conspiciunt , peccata
reverteris. (Geu. 3.) Mors estpoena pcccati Si- committunt; ita qui occidentem vilam, nempe
:

cul Deus hornini vita slatum induxit , ita liomo morlem ,

intuentur, revocantur a cunctorum
sibi mortis slatum allraxit : et hoc non pcr infir-
criminum originibus scilicet 1. superbia 2.
: ;

mitatem, sicuti nec per ignorantiam (Tert- L. 2. luxuria ; 3. avarilia. —

Tom. l\. Tract de Mor-
adv. Marc. 8.), sed per inobedientiam et mali- te. Conc. 3. fol. 4 *4-

liam. Aculeus itaque morlis peccatum cst, peccali

punclus moi tificatum esl genus liumanum (D.
COlNCIO qlarta.
Aug. L. 5. de Peccat. Mer. c. 11.) , cunclique
homines originalis culpa; participes , sunl 1. Convertimini ad me in toto corde vestro , in
jejunio (Joel. 2.) Abstinentia a
etc. carnibus
divina senlenlia ad mortem damnali ; 2. eliara ,

dum vivunt, majori ex parte, morte mulctati; apud homines omni teinpore viguit. Nunquid
3. corruptioni et putredini mancipati. —Tom. non aliqui, ipsam Dei crealuram
abstinenles ab animalibus escutentis? (Tert.
sibi interdicunt,
L.
4. Tract. de Morle. Conc. 1. fol. 4»o.
2. de Ctilt- Fem. 9.) Abstinenliaj a carnibus ,
CONCIO SECUNDA. jejunium adjiciunt Christiani tanquam vera; ,

religionis indicium, ab ipsomet Deo mandaluin.

Memento, liomo, quia pulvis es, et in pulverem Tunc agnoscitur observalionis necessilas , curn
reverteris.(Gen.5.) Humana superbia, mortuo- eluxerit rationis aucloritas, a primordio recen-
senda. (Tert. L. de Jejun. 3.) Aucloritas autem
N
rurn olim coronabat supulcra. amelmortuorum
estcoronari (Tett.L. deCor. Mil. io.),nuncquo- abslinentiam et jejunium mandans , eluxit in
que coronant mortuos. (Clem. Alex.L. 2.Pa3dag.) statu 1. innocentia?; 2. legis mosaioas; 3. legis

Verum coronamento plane otioso (Tert. L. de evangelicae. Tom. 1. — Tract.de Absliu. Conc.
Cor. Mil. 1.) in cadavere jam decineieseente ; 4. foL 6.
qnia neque corona, neque caetera regiae digni-
laiis ornamenta, quicquam apud morlem pro-
CONCIO QUINTA.
ficiunt ; quae reges non secus ac servos aequa-
Noiite fieri sicut hypocrita (Matlh. 6.) Cons-
liter 1. vita privat; 2. cunctis fortunae bonis
tat Deum decipere non posse, de fallacia sotum-
denudat; 3. in pulverem et cinerem immutat.
modo infirmum. (Tert. L. Res. 38.) Ut enim do-
— Toui. 4- Tract. de Morte. Conc. 1. fol. 4 '4-
cet D. Auguslinus , summa et propria divina
virtus est neminem decipere. ( L. 83. q. q. 53.)
CONCIO TERTIA. Divinam virlutem non imitatur, sed ultimo
vitio dehonestatur hypocrita, quem fugienduin
Mortem stultus ut debitam non exlimescit
ait D. Auguslinus : Fatlaciam cuve, fallacem cave
^ Tert. L. de Spect. 2. ) sapiens autein limet
:

malam mortem, el inferni supplicia, quae sce- (L. 4- d e Musica, c 21.) hypocritam scilicet :

1. mendacem ; 2.Fallacem; 3. virtutes siinulan-

lerosam secutura sunt vitam; hoc limore cor-
reptus a peccatis abstinet. Nihil enim sicrevocat
tem. —
Tom. 3. Tract. de Hypocrita. Conc. 1.
fol. 309.
hominem a peccalo , quemadmodum imminentis
mortis cogitatio. (D. Aug. L. 2. de Gen. ad lit- CONCIO SEXTA.
ter. c. 8. Ex defectu limoris quem meditata
mors ingenerat , homines peccatis laxant ha- Nolite thesaurizare vobis thesauros in lerra ,
benas. Quia ncn est respectus morlis eorum. (Ps. ubi fures effodiunt et tinea demoiitur. (Mallh. 6.)
72.) D. Hieron. verlit Non cogitaverunt de Quam miser et infelix avarus divitias perituras
:

morte. Chaldaica versio Iegit Non tcrrentur sibi comparans, foenore Interilu, injuriausura,
:

neque conlurbantur propler diem mortis sua. lucro darnno ! (Tert. L. de Res. 12.) Nam pro
Quid inde sequatur, mox declarat Regius Va- diviliis 1. conscicnliam perdit ; 2. peccata cu-
 TABULA CONCIONATOIUA :3
nuil.it et nugeacil 3. dnmnntionem iu< urriL
— Toin.
,

'i. Tracl. de Avai. CoftO< 4- lol. iji. CONCIO Ol INTA.

Ego tlico serco meo. Fac hoc, cl facit. (Malih.

8.) Cunturjo aervuin auuin dc obedii ntia om- i

FERIA QUIJNTA POST CINKllLS. mcndal naiu obsctfuii disciplina, morigcra stib-
:

jtetio est. (lerl. L. de Pat, 4) llaec BUteui mo-

ligcia subjectlo r.inmlis expostulat ul obse-
CONCIO PRIMA. qnalur luniiiliicr
.1

1. ; palicnler; 3. r.il iona

•.,. -

bililcr — Tom. ,. Tract. de Legc Just. Conc.

Cum Capharnaum, acces-
introisscl Jcsits in 0. lol. 104.
sit ail cum Ccnturio rogans citin. ( Malh 8. )
Christus Dominus humeyiam opponit nccessita- CONCIO SEXTA.
tcm tfiKiu di prccalriccm. ( I). Chrysosl. II >m.
53. in Matth.j Prttsertim qunndo Homovel ejua Amen,aincn dico vobis, non invcni tantain /idcm
proximus, gruvi nliqua urgetur miscria, pro se in Israil. (Uatih. 8.) Centurionia fldem meritu
orarc ncci ssitas cogit ; pro atiis vcro fratcma clia- laudul Chrjstiia. Laudo /idein qua antc cndidil
ritas hortatur. Magnn anne Centurionia chnri- observandam esse,(/uam didicit. (Tert. L. de Cor.
tas, pro tvgrotantc servo Chriatumdeprecnnlia; Ncque soluuiinodo Cenluiionis fidem
iMil. 2.)
sed non minor miaeri vialoris sedulitas, qui sc commendat Dominus, sed eum adhuc myste-
conspiciens , egeslate , adversitale et iniquitate riorum notitia remuncrat. Sed qui credidil, in-
gravatuin, orationi diligenler vacat , ul obti- tetligit etiain ttttius a/iquid. (Lert. L. 4. adv.
neat i. egest.iti aubaidium ; 2. adversiluii so- Rlarc. 35.) Credens namque Centurio, Dco
Inlium ; 5. iniquitati remedium. Tom. 5. — obsequitur; 2. Ecclesiae memhrum efficilur
1.

Truet- dc Oralione 1. Conc. 1. fol. 77. 3. iiiysterioruin notiliam assequitur. — Tom. ;

3. Tract. de Fidc. Conc 4. fol. iG3.

CONCIO SECUNDA.
Domine, puer mcusjacct in doino paralyticus,et
niale torquetitr. (Malth 8.) Centurionein non FERIA SEXTA POST CINERES.
iinitaiitur plurea clomini peccantes erga fa-
inulos , non sermonibus modo in prmcipiendo ,
CONCIO PRIMA.
scd etiam passionibus in sustinendo. (Tert. L. de
Pat. 5.) Pravi nuiltum a prnbia domi-
illi heri,
Diligite inimicos restros. (Matt. 5.) Dominica
nis discriniinanlur ,
qUi aollicilam fainulorum
lex inimicorum mandans dilectionem , est lex
gerunt curam , eis 1. vila3 necessaria praeben-
tola humanilatis (Tert. L. de Pud. 6.) : iilpole
les ; 2. in iiilirmilalihus subvenientes 5. bo- ;

nis eos moiibus imbuentes. Totu. l\. Tract. —

naturae consentanea. Homo 1. diligit hoininem
sibi similem, cujus amorln nntura fundatur; 2.
de Lege Just. Conc. 5. fol. 93.
meretur beatitudinem, ad quam naturaliter in-
CONCIO TERTIA. clinatur; 3. vitat miseriatn et damnationem ,
quain naturaliter aversatur. Tom. 1. Tract. —
Domine, non sum dignus nt intres stth tectum de Amore prox. Conc. 4- fol. 184.
mcum. (Matlh. 8.) lix Terlulliano, niltit csl Deo
(Tert. L. de Vel. Virg. 16.)
carius huniilitate. CONCIO SECUNDA.
Erga homines adliihet Deus ocnlos, aures et
manus. 1. Oculos, quibus eos placide respicit; Diligite inimicos vestros (iMallb. 5.) quo ni- :

2. aures,quibus eorum actiones benigne audit;

hil est rationi convenientius : Nalurale eoitn

3. inanus quibus eis gralias nbimde distri- rationale censendum est , quod aninia a princtpio
,

buit — Tom. 3. Tracl. de Humilitale. Conc. sitingenitum. (Tert. L. de An. 16.) Hoino ini-
micos odiohahens, brutis assimilatur, passione
5. fol. 293.
agens, prelia rerum non agnoscens, neque dis-
CONCIO QUARTA. currens homo vero inimicos diligens , a bestiis
:

discriminatur , quia i. ralione agil 2. pretia ;

Nam homo ego sum sub potestatis constitu- rerum agnoscit 3. discurrit.
et Tom. ; — 1. Tract.
tus. (IMalth. 8.) Quantumvis dominus sub po- de Amore prox. Couc. 4« foL »87«
lestatc sit constilulus, bomo tamen est, neque
in natiua a suis famulis discriininatur. Tdcirco CONCIO TERTIA.
humana iervilia (Tert. L. de Cor. Mil. i3.), non
tyrannice, sed benigne tractare dehet, 1. vene- Diligite inimicos vestros (Matth. 5.), quo ni-
rans Dei dominatum ; 2. aemulans innocentiae hil justius. Qui diligunl iuimicos , mundatam

Statum ; 3. considcrans Cbristianum fumuiu- a Christo servunl legem, quae est tolajuslitia
lum. —
Tom. 4- Tract. dc Lege Just. Couc. 5. (Tert. I de Pud. i(>.), qui vero eos odio ha-
fol. 88. bent «iniuslitias concinnant. » (Ps. 07.) Ita et
 —.

34 TABULA CONCIONATORIA
amorapud illos otiosus,et odium inju.it utn. (Tert.

de Spcct. .6.) Chri-liane , si fralrem tuiun

L.
uon diligis, setl odio habes , es injuslus erga
1. proximnm 2. Deum 3. lemetipsum.
; ; DOMLNICA PRIMA QUADRAGESIMii.
Tom. 1. Traet. de Amore proxim. Conc. 4« fol.
»89. CONCIO PRLMA.
CONCIO QUARTA.
Duclas est Jesus in desertum ab spiritu.
Ditigite inimicos vestros (Malth.40 Non a malo, sed a bono spiritu due-
, ut sitis fdii Palris
veslri. (Matlh. 5.) Gratias tyrannis et persecu- tus esl Dominus in de<ertnm , ad quod s;epc
toribus agunt martyres , sentent.iis vestris gra- saepius se recipiebat. Ip.se Dominus in seressa
tias agimus ; ut est cemulalio divince rei et hu- frequentius agcbal , ut l.berius oraret , ut scculo
mlance : cum damnarnur a nobis a Deo ab.-olvi- sederet. (Tert. L. ad Mart.2.) Christum imitan-
,

mur. (Tert. Apol. 5o.) Non absimililer perfec- tes anachorelye deserta loca pelicrunt- el niinc
tus Christianus recognoscit gralium ejus esse quoque regulares in monasteiiis solitariam yi-
qui fuerit offeusus (Tert. L. 5. adv. Marc. 5.) :
t ducunt. Idcireo 1. exsules vita; uuucupan-
am
multam nainque nferl utilitatem , diligens eos tur ; 2. statum innocenliae imitantur ; 3. cce-
a quibus ostenditur. Lt eniin ait Hugo Caren- leslem patriam aemulantur —
Tom 5. Tract.
sunt inimici proplcr nos; quia utiles
sis, diligeiuli Je Nomine. Conc. 5. fol. 58.
nobis : quia debita nostra persolvunt : quia du-
cunt nos ad portum. (In c. 5. iMatth. ) Tria po- CONCIO SECUNDA.
lissimum recenset, quae habemus ab ini.nico-
rum dilectione scilicet 1. peccatorum remis-
: Cum jejunasset Jesus quadraginta diebus et
sionem 2. dlvinas filialionis acquisitionem ; 3. quadraginta noctibus , poslea esuriit. (Mallh. 4.)
,

aeternae feficitatis acquisitionem. — Tom. 1. plures e gula oriuntur tentationes : per hanc
Tract. de Ainore prox. Conc. 5. fol. 196. enim et caro iosolescit; daeinon vires et arma
desumit, et homo vitia corruit. At
facile in
CONCIO QLINTA. Dominus quadraginta dierum jcjunia emcnsus ,
ostendit tcntationes plenitudini et immoderantia
Ditigite inimicos vestros , ul sitis fdii Patris vener is appositas , abstinenlia elidi ( Terl. L de
vestri, qui solem suum oriri facit super bonos et R a p|. 10. ) quae 1. carnem domat ; 2. daenio-
—
:

malos , el pluit super justos

peccatores et ni'111 exarmat 3. de viliis triumphat.
;
Tom.
( Mallh- 5.) Dilectio inimioorum est principalis I# Traet. de Abstinenlia. Conc. 3. fol. 4«
cl perfecta bonitns ( Psal. 34-) Christianorum ,
(juam D. Auguslinus vocitat acium magnificen- CONCIO TERTIA.
tissinuB bonitalis. Ob illam enim Christianus 1.
Deum imitatur ; 2. Deo assimilatur ; 3. Deus Non in soto panevivil Iwmo, sed in omni vertio
nuncupalur. Tum. — 1. Tract. de Ainore prox quod procedit de ore Dei. (Matth.4.) Trinumest
Conc. 6. fol. 209. DeiVerbnm : mentisscilicet,cordis et oris. Pri-
inum, ab aeterno Palre generatum ; secundum
CONCIO SEXTA, cx divina dilettione, in utero Virginis humana-
tum; tertium,inspiiatum, quod locutus est Deus
Diligite inimicos vestros , et orate pro perse- ore sanc t orum propbetarum. (Verl.L. deRes. »3.)
quentibus et calumniantibus vos ; benefacite liis Apostoloruni , Evangclistarum et conciona'o-
qui oderunl vos. (Mallh. 5.) Chrisliani omnibos rum eslque a Christianis 1. appeltndum ;
?
churilalis officiis prosequuntur inimicos ita sumendum; 5. digerendum. : - Tom. 6. —
enim disciplina jubemur diligere inimicos quoque, Tract. de Yerbo Dei.Conc. 1. fol. ^10.
et orare pro eis qui nos persequuntur , ut hac sit
perfecta, et propria bonil>:> noslra , non commu- CONCIO QUARTA.
nis. Amicos enim diligere, omnium est ; inimicos
vero, solorum Christianorum. (Tert. L. ad Scap. Ostendit ei omnia regna mundi et gloriam, it-
t.) In quo imitanturChristum: nam dumfel
lorum. ( Matlh. 1.)
Glor.amund. contemph-
ori, ciavi mauibus, lancea lateri apponerentur ^Ks est ralione yan.tat.s. Cum tota ejus ratio
ab inimicis , os et manus, et latus agebant pro ^fl«« (Tert. L. de Idol. i.)rat.one ^
mutab.I.ta-
mutando eritmundus omnis, qui et diver-
inimicis (Petr. Dam. Serm. 45.) Christo nos tis. Ita
corporatus et vicibus temperatus. lert.
*uo erudiente exemplo, ut pro inimicis cor, os, sitatibus (
Rat.one brev.tal.s cuncta
et manus i.npendamus. 1. Cor, ut eos diliga- Lib. de Pall. 2.) ;

namque temporalia devorantur tpsorum ^J»P°'

mus ; 2. os, ut pro eis ore.nus ; 3. manus , ut
eis benefaciamus. —
Tom. i.Tract. de Amore rum propria gula. (Tert. Lib.de Kes. 4 )
ob
«r-
va-
prox. Conc. 6. fol. ao5. q" e gloria mundi conte.nnenda cst 1.

nitatem ; 2. mutabilitatem ; 3. momenlaneam

brevitatem. — Tom a. Tract. de Bcalitudine.
Couc. I. fol. 1 .5
 TARITA CONCIONATORIA 35
reprohii , rx ^omifl malorum judlcanderum
CONCIO QLINTA. (Tert. apol. 9, ) qua lerreol tiluntur judices,
,

|T;i'M-iii.s jmlii .il.ii Chrisiuj , adrocuhiique

Angelis suis Deus nuindnvit ,/,/,-, tei
ut custo-
lei <|iii eoi de iuIi criminmus coovmcant.
iliunt te in ouiitibus ri:s luis. Mallh. 4. Bl
( ) iS «ui
quin in trititts trstibus slutiil tiitiur viilinin (Icit.
soijim corpora cu-lcst:;: ej ejemuitlriria ;ooo Lib. !\. ;nlv. Ifaro. 99. ), infausti peccalorei
solumrespublicasct regno, sed jhIIiiic homiin
ooovioceotor de
^" i. legis depositiooe; 9, Saoc-
•dit/ua utit/ue poteslas tltviiitc volunlutis miitislra
oppositlooe ; 3. proprhe cooscieotite
mottultitur. Tert. L. de A11. 07.) Trina aiilcin
(

pplissimum de causa Deua ad hominuui pusto-

,
conlcssioi.c. — Tom. 3. TraOL d« Lll. Judic
Conc. '\. fol. i\'H).
iliain Angclos dcpiitavit , utliot i. iu niundo

misero , bominum deduclores 2. ndvcrsus

daemopes , lioniiuuin defeosorcs ; 3. apgd
;
CONCIO QLARTA.
Deum, homioum mediatores. — Toin. i.Tract- El sla'uet ovesqitidem de.rtris suisjiwdos au- ti
de Angelo. Conc. 5. fol. 258.
tcm a sinistris (Mallli. a5.) adversus quos irre- :

vocnhilem dumnniionis proountiabit senteo-

CONCIO SEXTA. tium. Srimus jufficium Dei, seeuiulum veritale.m
eWtf.fTcrt. L. 5.jidv.Marc.i3.) Magnura laneesi
Angeli aeeesserunt, et ministrabant ei. (Matth.
disci iiiio;i inlerjudiciiiin jivinum el liuinanuin:
4. ) Angcli mIIii ia divlna ouncupantura Tertul-
ln judieio liumuno, et jusli condemnantur, et in-
liano: Nos o/Jiciu divina.Angelos credimus. ( Tert.
jusli e/jugiunt, cl rri tttmtttuiilur.el innocentespu-
Lib. de Au. 07. ) Ensilcin Dci minislros appcl-
niiiittur ( I). Aug. Serm. 23o. dcTeinp.
l;it Philo Judjvus Sunt qtucdtun purissimaj suli-
;
), quod
proccdil c.x judicuin vel ignornnliu, vcl injusli-
slunlia: ministra Omnipofeiitis (Lil). de Somn.);
lin , vel impotenlia at in supremo judicio, niliil :
cujus 1, potcnliam ostcnlant ; 2. beoevoleotiam
lale, quia judex Cluistus reproboscondemnans,
rcpra'senlanl;5 juslili.ini adininistrant. Toin. —
est 1. sapicntissimus; 2. oequissinius; 3. potcn-
1. Tract. cle Angelo. Conc. 1. fol. 2i3.
lissimus. Tom. 3.Tract. de Llt. Judic. Conc. —
l\. fol. 43 1.

CONCIO QUINTA.
I IIRIA SECUiNDA POST DOMIMCAM
Tunc dieet et liis qui a sinistris ejus erunt :
PKIMAM QUADRAGKSIMJE. llc, muledicti. tn igneniceternum, quiparalus est
ftiabotoet Angclis ejus. (Matth.25.) Igne aeler-
CONCIO PRIMA. no erucianiur djemones el homioes rcprohi.
Vertitn tonge alius ignis
, qui usui Itumano, alius
Cum quijudicio Dei upparet ( Tert. Apol. (\\.
venerit Filius fiomirtis in mujestate sua. ) : non

( Miiith. 25. Judicium iilliiiiinn vocilntur a

)
quidcm alius secundum naturatn , sed alius se-
Tertulliano Dies magnus, et illustris Domini euiuliim qualilulem.
( Tert. L. 2. adv Marc. •...(). )

{ Tert. Lib. de Res. Caro, 22. ) in quo Dei Fi-

Trina aulem impiiesenliaruiii considerunda est
lius fulgiilas resumet , quas occultJiver;it , for- accidenlalis alietns ignis enim u.-iii buniano
:

mas. In incnrnalione , occultnvit forinam Dci destinalus , lucet et ar.let ; urit el deslruit :
sub forma hominis : foimain regis sub for- agendo consuiuilur
et exstinguilur ; gebenna;
ma servi forniain jiulicis sub fonna rei. At in
;
vero ignisardel et non lucet ; a. uril el non
i.

iillimo judicio, apparebit cuin forina 1. judicis; desiruit 3. agit incessanter, nec se consumit.
;

2. rcgis ; Dei , seu supreini Numinis.

3. — — Tom. 5. Tract. de Inftrno. Conc. 4 lol. 3G9.
Toin. 5. Tract. de Llt. Judic. Conc. 1. fol. !\o!\.
CONCIO SEXTA.
CONCIO SECLNDA.
Ibunt justi invilam wternam, lii vero in sup-
Congregabuntur antc eumomnes gentes (Malth. plieium wteinum. ( Slalth. 25. ) Siqoidem Dei
25. ) , ut de suis sceleribus rationem reddant. judicium in suos , in alcrnifate aut ptena aut sa-
1'robi judices non solent inuccusatos lemere dam- lulis vertitur. (Tert.L. de Pat. 4-) Misera autem
iiare. (Tert. L. 1. ad Nat. 2.) Cbrislus Dominus, dainnatornrn aclernitas est 1. rota inaloriiin
judex oplimus, non inaccusalos , sed accusa- sempcr rotala et niinquam quiescens 2. mors ;

los judicabil reprobos, quod 1. bonum omise- semper vivens et nunquam moriens 3. du- ;

rinl ; 2. bonum male fecerint; 3. maltim com- ralio poenariim sempcr existens et nunqtiam
miserint. —
Tom. 5/fract. de Llt. Judic. Conc. finiens. — Tom. 5. Tract. de Inferno. Conc. 6.
4- fol. 4 2 7« fol. 395.

CONCIO TERTIA.
Separabit eos ab invicem , sicul pastor separut
ovcsub liadis. ( Matlh. 25.) Separalis eleclis a
C.
 ,

36 TABULA CONCIONATOIUA
CONCIO QLTNTA.
FEIUA TERTIA POST DOMINICAM De profanatoribus templi Deum facturum
vindictam (Terl. Lib. 4- at|V Marc. 56. ) certo
-

PRIMAM QUADRAGESIM.E. credendum est. Ipse erit vindex, qui etjudex.

(Tert. ibid.) Trinuin autem est judicis munus :

CONCIA PRLMA. unum , diligenter examinare crimen , quod

judicare debet aliud , reos inlerrogare , ab
:

Et inlravil Jesus in templum Dei. (Matth. 21.)

eisque indagare facti veritatem terlium, sen- ;

Sancilum olim ut Chrisliani cum inno-

fuit
teniiam ferre adversus scelerosos, eosque ad
ccnlia templum adirent, magnaque in eo cum
supplicium damnare. Tria ejusmodi ob?crvat
innocenlia remanerent propter Ecclesice ttonorein
judex , Deus, da violatione templi processum
( Tert. Lifa. de Bapt, 17.) : scelerosi tamrn instruens. Nam 1. inlrantes examinat ; 2. stan-
Christiani nullum Ecclesiae deferunt honorem,
tes altcnle considerat : 3. profanantes reprobat.
«ed eam irreverentcr profanant 1. nullam cu-

rantes animi atlentionem ; 2. occupantes in

:
— Tom. 6. Tract. de Vener. Temp. Conc. 6.
fol. 4»o.
lerrenis mentis cogilationem; 3. habentes cri-
minosnin voiuntalis affectionem. Tom. 6. — CONCIO SEXTA.
fract. de Vcner. Temp. Conc. 5. fol. 4°3.
Si quis templum Dei vitiaverit^ vitialnlur uli-
CONCIO SECUNDA. que et a Deo templi. (Tert. L 5. adv. Marc. 6.)
Tres sunt domus Dei, in quibus specialius iu-
Domusmea domus , orationis vocabitur, et vos
habilat ; nimirum aedes sibi dicata ; Ecclesia
fccistiseam speluncam lalronum. (iMatlh. 21.) luce veritatis illustrata , et anima gratia
Tria prsesertim hominum genera templum de-
sanctificala. Christus pritnam designat domum,
vaslant scilicet haeretici , raptores et sacer-
:
vendentes et emenles increpans Domus mea :

dotes avari. Et in sanclo exsecratio vastalionis.

domus orationisvocabitur, et vos fecislis illam spe-
( Tert. Lib. adv. Jud. 8. ) Haeretici lempla des-
tuncam lalronum. (Malth. 21. ) Sapicns , secun-
Iruunt; raptores despoliant ; sacerdoles cupidi,
dam Dei dotntim commemorat, aicns Sapien- :

in illo merealuram negotiantur ; ita templuin

tia mdiftcavit sibi domum, excidil columnas scp-
devastant , et devastando profanant 1. haere-
lem (Prov. 9.), septem scilicet Ecclesiae sacra-
tici deslructores ; 2. raptores depraedatores ;
menta. Tertiam declaral Apostolus, dicens :
5. sacerdotes nundinalores. Tom. 6. Tracl. de
Christus tanquam filius in domo sua, quw domus
Ven*.r. Templ. Conc. 5. fol. 4 4« sumus nos. (Hebr. 3. Deus autein juste punil
)

trinam illam violantes domum , profanantesque

CONCIO TERTIA. 1. sacram aedem sibi dicalam 2. Ecclesiam lucc
;

veritalis illustralam 3. animatn gratia sancli-

;

Domus mea , domus orationis vocabitur, et vos ficatam. —

Tom. 6. Tract. de Vener. Temp.
eam speluncam latronum ( IMalth. 21.)
fecistis Conc. 6.fol. 4>o.
neque comminationem ab Apo^tolo jaculatam
pertimescitis. Apostolus el templo sanciendo ,
puriftrandoque , adilualem legem scripsit : Si
quis Dei lemptttm viliavrrit , viliabit illum Deus. FERIA QUARTA POST DOMIiMCAM
(Tert. Lib. de 1'ud. 16. ) Dei aulem polluistis
templum, 1. irreverenter vos habentes ; 2. in-
PRIMAM QUADRAGESIM^.
solenler ridentes ; 3. impudenter lascivientes.
— Tom. 6. Tract. de Vener. Templ. Conc. 5.
CONCIO PRIMA.
Ibl. ZjotL

CONCIO QUARTA. Magister,volumus ate signum videre. ( Mntlh.

) Scribae et Pharisaei de sua scienlia et pe-
12.
Et inlravit Jesus in templum Dei , el ejiciebat ritia tumidi, neque divinis Chrisli sermonibus,
omnes vendentes et ementes in templo , et mensas neque portentosis ejus operibus fidem adhiben-
nummulariorum , et cathedras vendenlium ever- tes , videre expostulant nova signa , quasi tot
lit. (IMatth. 21.) Christus plane Deus zelotes a Christo palrata miracula coram ipsis , non
(Tert. L. 3. adv. IMarc. 23. ) intrans in tein- sufficiant ad ingenerandam fidem in cordibus
plum, docendi causa in eoque reperiens ven- eorum omni tamen scienlia fidem metius ocu-
: :

dentes et ementes , pro zelo venerationis tem- tatam (Tert. L.4- adv. Marc. 36. ) mcrito cxis-
pli, quo ajstuabat , 1. nummulariorum effudit timat Tertullianus. Fuit alias in Epiro fons in
acs, mcns»sque evertit 2. vendenles et emen- quem injeclae exslinclae faces accendebanlur,
;

les de tetnplo ejecit 3. utrosque acriter re- econtra accensae exslinguebantur.Scienliae sunt
•

prehcndit. —
Toin. G. Tral. de Vener. Templ. faces acicensae, quae in abysso divimtalis ex-
Conc. C. fol. 4o8. stinguunlur- Si homo omnifariam nosse poluis-
 ,

TABULA CONCIONATOBIA. V
scl Dd magnituttinem,ma»nitudononesscl.{\\-T\. cniin parlicepi iimnutnhilit.ilh divilMB vcril.i- ,

I,il>. Murc. ».) Fides csl fai exsiincta,

9i ;i(lv. tis rerelaniis, qnss esl rorinnle ejus objccliun,
qus credeodo mysleria accendilur Num tt : Itaque habtt fldtt tumtn tt flrmitattm. (Strnm.
abscondit pramisso obscuritalis prophtticm ins- i7>. ) Tiiin muzime OOinpetil fldti prtelatio
trttnicnto,citjtts intcllcclum ftttcs mcrcrctttr.(\\-r\. ( Tert. L. 5. udv. M.irc. ?-.) (jiii.i esl
, l"acili>r e|
Lib. \. odv. Narc, a5. ) Scientio teslimonio utilior. Nom i.mortolesDeum perfecle non co«
scnsuuui rallacium innilitur Borum fidtm acu- gnnscucl per Bcientiain, sed per fldein; 9, D01 li
:

ilemici tlainnant. (Tert. l.ih. dc An. 17.) Fidea magno cum labore acquirunl scieniium, Chris-
fundntur super deposilionem ipsiusinet Christi, tlani obsque labore possidenl (ldein ; 3 homi-
qui cum sit priraa el esseniiulis veritas, neque nea ul plurimum non inerentur perscienlia.n,
decipi, neque deciperepolesl*. Ut homofldmtUu Gdeles vcro merenlur per Gd«m,
ambularct att rcrttatem , ip.ui vcritus Dci /ilius , Trnct. de Fide. Conc. 3. fol. 1G1.
Tom. 3. —
Itominc assunipto non tamcn Dco consumpto
,

ronstituit fitttm. (D. Aug.L.i5.Civ. i.)Sapientes CONCIO QUABTA.

seosuum expcrienliam scienliamque quasrenles
conlencbranlur, Fidclcs humiliter Christo cre- Vlri Ninivita* surgtnt in judicio cum gtnera-
dentcs, illuminanlur Iltrc crit fldts t/utc contu~ tioneista, tt condtmnabunt tam: quiapecniteniiam
:

lcrut ctiam intcllcctum { Tert. L. 4- uclv. UilFC. tgtrunt inprwtlicalione J once. '
{ .Mallli 12. \i-
J

20.)Quantura vero Gdeles simpliciter credenda
sim docti,sapientcs, vero non credentes ignari,
conslal cx 1. scribis et Christi discipulis ; 2.
hcrcticis et calholicis 3. philosophis sapien-;
liorilnis ct simplicioribus Chrislianis, Toin.
3. Trucl. de Fidc. Conc. 3. fol. i54«
CONCIO SECUNDA.
Impii ul a ftdcexcludant {Tcrt.L.
7.) hom.nes, eum depreliunt ct velut barba- 2 compensatur ; 3. irustrniur.
ram et inancin recusunt. Firfem Grtect culum- Tr uct. de Virt. I'cen. Conc. 4. fol. 43o.
nianlur,c.ris(imaiitcs inancm
Alcx. Lih ) scientium econverso laudnnt;
2. :
ndeo ut hominem ignnrum vocitcnt vitluatum
scientia (Slrom.4. ) Non est rairuin quod phi-
losophi genliles, homines gloria solius iibitlinosi
{ Tert. Apol. 47. ) rejiciunt Gdem , quae mentis
tnmorem dejicit , ct commendent scieniinm
quae inflat propter inanis gloriat tyrannidem.
(
D. Chrysost. Hom. 20 in 1. Cor. ) Sed pror-
sus est stupendum quod scribae et pharisiei
f.dem dcvenustent. Verum, quid Alhenis et
Hierosolymis ? Quid Academiu et Ecclesiu ?
nivltas in verae poenileniiae exemplum rcferl
Christus Dominus. Sicut et ipst Jonas ad Domi-
num : Propttrea preevtni profugert in Tharsos ,
quia cognovcram tc csse misericordam , et misc-
— rescentetn, patientem, et pturimum misericordia,
pvcnitenlem malitiarum super agnosccnles el plttn-
gtntes delicla sua : Quales nunc Ninivilce { Terl.
L ~ udv. Mare. i\.) qui suu poenitenliu l.itnm
Dei -cnlentinm iinniiilanint , caclerorumquu
2. ud Uxor. si.nililcr poenitenliu, Dci juslitiu 1. miiigalur;
Tom. — 5.
et barbaram (Clem.
CONCIO QUINTA.
Sempe inedia meeroris sequela est. Per hanc
ma>roris sequelam etinediam, etiamcivitas ilta pec-
catrix ^
iniVe de exitio prmdicato /iberatur. Satis
e nim pwnitentiasceterum commetnlaveratDeojeju-
niumtriduo funcla. (Tert. L. de Jejun. 7.) Niiii-
vitnrum exemplum optime demonstrnt fructifc-
rumsuggestum (Tert. L. adv.Valent. 16.) poeni-
teniiae. In Ninivitis peccatoribus abundnvit ini-
q u taSj a t in eisdem poenitentibus superabundn-
i

( Tert. L. de Praesc Haerel. 7.) Quid scientiae yil „ rdl n

Gratiu illicsuperabundavit ,ubi iniqui-
\ :

humanae, et Bdei divinae ? Fides qunntumvis n tasabundavit (Tcrt. L. delles. 47. ) Homo pcc-
philosopbis repudir.ta , cerlissimu est ; scienliu cando suam erga Deum oslcnlnt ingrnlitudinem,
vero quanliiiiivisquresita, dubia estet inccrta, t emer i talem et perversilntem Deus autem nd :

quiu 1. innilitur supru sensuum fallacium de- C8n j t , niiam alliciens peccatorem , suam de-
p :

pnsitionem ; 2. variam nuctorum patitur opi- monstrat po tentwin , clcmcntium et magniG-

nioncm ; 5. annexam habet contenliosam dis- cent am- quam justificart
—
Tom. 3.Truct. de Fide. Conc.3.
-,

q ih(i -nagnifictntius
putationem. iinpiuin
'-/

fj (ec est magnificentia Domini { D. Au-

fol. . *Qi
g„«t 111.); quoniam ubi abundavit
j[, Psal.
CONCIO TERTIA. peccalum, superabundavit et gratia. Quomodo
autcm superabundet gralia declarat TertuIIia-
Gcneratio mala et adullera ( Matth. 12.) ? n rs. sublmvcns : Quod periit , salvum faciens f

scientiam ex;,>llens , fidem deprimens. No- quodmortuumest,vivificahs ; quod elisumest.tus-

autem in Christi scholu erudili , fidem com- cilans. Peccntum morlem nnimae intulerat ,
mcndamus { I). Ambr. Lib. 4- i n L uc 5. ) -
charilatcra aliosque infusos virlutum moralium
supra sciciiliaiii ; lum quia sublimior et doc- habitus dexlruxcrat opera meritoria morlifi- :

tior mulla eniin mysleria cognovit , quae

:
cave.nl al pcenilenlia:
1. morlunm nnimaiu
SCtenlia nullulenus polest alliogvre. Quod mens revocat; 2.cbnrilntem nlinsque vii lutcs
ai ( vituin
humuuu ralionis intestigatione non potesl eom- m ornles deperditas rc.-taurnl ; 3. inorlificnla
prehendere , fulci pleniiudo complectitur { D. bona op"-a viviGcat. Toin. D.Tracl. dc Virlule —
Bern. Swrm. 19 in Cant. ) lum quin certior :
Po-nil. Conc. 5. fol. 454.
i'ides nescia fulst ( Clcm. Alex. Lib. 1 .) est :
 :

38 TABULA CONCIONATORIA.

CONCIO SEXTA. CONCIO QUAlllA.

Et extendens manum in discipulos suos, dizit At illa venit ' et «doravit eum dicens : Domine.
Erce Motcr mea et frutres mei. ( Mallh. 12. «*/«** ™. (Mallh. 1 5. ) Hoinincs ut plurimum
)
non adjuvanl miseros, quia vel non cognoscunt
Maria Virgo divina malernitale honoratur, de
e «rum miseriam
vel si cognoscunt, nolunt
tali dignilate glorinlur, et ab nliis bealificatur ;

opitulari miseriam agnoscunl cl auxi-

vel si
ad diiint Verhi exislimationem. (Teri. Lib. 5. ;

adv. Marc 20.) Sat est dicere quod Conciona-

" utn Pfaistare volunt, saepe sacpius non pos-
sunt> ^oqtie opus sdlutcs , el incoiumilalis 3 noh
torcs 1. de Dei conceptu dignificanlur ; 2.
est hominis, sed D<i proprium (Tert. L. 4. adv.
Cbiisli matres praedicanlur ; 5. beati declarnn-
tnr. —
Tom. 9. Tract."de Verbo Dei. Conc 3. Marc ;
»»• );<!» numanaih iniseriam 1. speclnt;
2 ' adjuvare desideral ; 3. ad auxiliandum vires
l l #
/J21.
praestat. — Tom. 5. Tract.de Orat Conc. I.
fol. 91.

FERIA QUJNTA POST DOMIMCAM CONCio quinta.

Oralio tantum potest ( Tert. Lib. de Orat. 1.
1'JUMAM QUADRAGKSIMjE. utdivinnm quodammodo superet polentiam.
)

Deum credimus perfectce poicntiaz et majestatis

CONCIO PRIMA. ( Terl. Apol. 24.
) Divinae potontiae parlicipem
oralionem exislimnt D. Cbrysostonius. Niliil
Ecce mulier Cltananea ctamavit dicens: Mise- r.nim est homine probo oranlc polenlius.
( In cnp.

rcre mci , Domine , fili David. ( Malth. 5. ) 1 7* Matlh. ) Tanla est orationis viiluset poteslas
Oranles in Deum fiduciam figimus (Terl. Apol. ul divinam 1. demulccat iracundinm 2. exorct ;

09. ) bd iuslar Chananaeae 3 quam nobis Kvan- misericordiam 3. snpcrel potcntiam. ; Toin. —
gelista proponil confisnm in Cluisti misericor- 5/lract. de Orat. Conc 4. fol. i5o.~
dia et in oialione perseveranlem. Ad inslar
Cbananaeae, postulemus a Deo res bonestns, CONCIO SKXTA.
cuin deceules , nobisque convenienles sed :

cum l. fiducia ; perseverantia; 3. dependen-

2. ,
O ntulier , magna esl fides lua ; fial tibi sicut

tia. Tom. — Matth. i5. ) Ralionalis anirnw ingenia de-

5. Tracl. de Orat. Conc. 3. fol.
(
vis -

ng, monslrnre nilunlur bnc tempestale morlales

,
prarsertim in comparanda eloquenlia acqui- ,

CONCIO SECUNDA. rendis divitiis, et mililari cdiscenda disciplina:

quia eloquenlia persuadet quod vull , pecuniae
Quomodo carnatia sacrificia reprobata intelli- obediunt omuia , et armis impcria fundantur,
guntur, de c/uibus el Jsaias loquilur, dicens: ve ^ dilalantur. Major aulcm Iioruin oratio ( D.
Quomilii multitudinem sacrificiorum vestrorum ? Bern. Epist. 201. ) , qux* est 1. eloqueulia fa-
dicit Dominus: ita sacrificia spiritualia accepta cundior; 2. pecunia polenlior;3. nrmis et bcllo
prccdicanlur. ( Tcrtull. Lib. adv. Jud. 5. ) In- valenlior. Tom. 5. Tract. de Orat. Conc. 4. —
tcr sacrificia acceplala a Deo, annumeranda est '°'* I2 ^.
oratio , quae est sncrifuium propiliatorium ,

quod ut sil divinae justiliae placatorium , com- " " " ~~

pleclilur 1. animne immundse purificnlionem ;

2.menlis bum.linlione.n ; 3. carnis affliclaiio- FERIA SEXTA FOST DOMIMCAM

nem. —
Toui. 5. Tract.de Orat. Conc. 3. fol-
I 16. riUMAM QUADRAGESIMJE.
COJICIO TERTIA.
CONCIOPMMA.
Quod nonlcrrenis sacrificiis Deo litandum sit,
ita tegimus ut scriptum est : Sacrifica Deo sacri- Est MtemJerosolymis probatica piscina (Joan.
ficiumlaudis , et redde Attissimo vota tua: sic 5 ')» de 9»" »ic faturTertullianus: PiscimmBeth-
ilaque sarrificia spirilalia laudis designanlur saidam Angelus intervemens commovebat : obser-
vaua " t aui ^alctudinem amtrebantur. Namsi quis
( Tert. L. adv. Jud. 5. ) : inter quae non mino-

ris dignilalis locum tehet oratio, quae Deum prmvenerat descendere itiuc , queri posl lavacrum
laudat, prjescrtim si sit munda. Ut aulem sit ^esinebaU Figura isla medicinm corporalis spiri-
munda, requirit mnxime 1. anim.e sanctifica- / " / ''"' me^inani cancbat ea forma qua semper
tionem ; 2. mentis altentionem ; 3. cordis de- c "'-"" tia ln ftgura spirilalium anteceduul : pro-
volionem. —
Tom. 5. Tract. de Orat. Conc 3. ficierle H«que bominibus gratia Dei, plus aquis
e t Angclo accessil. Qui vitiu corporis remedia-
fol. 101).
bant , nunc spiritum medentur : qni leinporalem
ooi rabuntur salutem , nunc mternam r< furmant :
 ,

TADULA CONCIONATOMA. 3g
»

qui nnitm srmrl anno nbcralxnt ; nunr q 'lotidic cifigunt ; 3. Dco , qncm i i "p POM-
i •-
1 n diabolo
popnlos ronsrrvant ihlrta morlr, per nbhitionrm
, ponnnt. — Tuni. 5. Truct. de Pcccalorc. Conc
ttrlirtoriim. (Tert. Llb. de 15;ipt. f>. ) ll;ec nm- 3. fol. a3l.
ma luibemirs per pasnffentte sacrainentum ,
pisrina llcllisaida praTigiiraliiin : qood I, 8Bgro< CONCIO QUINTA.
io'< sanat ; 2. imnuiiulns cmuiidat ; 3. rcos jns-
tilical. — Tom. 5. Tract. dc Sacrani. PcdO.it. Scelcrosi ox redundantla malilice denuo in ,

Conc. 3. fol. /|(>7. peccata relabentes, reridivaium luuan cxcnsarc

niluntur. Ceelerum subvtrtit totem tubstantiom
CONCIO SECUNDA. tacramenti ewcutatiu ejutmo 11 , etiam volun- m
tariit licentiam laxet, ( Tnt. Lib. de Cor. ftlil.

Erat autrm qitidam homo ibi triginta ct orto "•) Verum quanlumvU relapsmii cxc;,sarc
annos habtnt in wfirmitatt sua. ( Joan. 5. ) BuV «olJMitur cnminosi , sunt ut plurimum rei i.

dici vclut dcspc.aia.n cxisti.n uit segi iiudiiicm in"delitali« ; 2. ingratitudinis ; 3. lemerilalis.

ronfirmatam consuetudint. ( Tert. Lib. de Cor. ~, Tum - 5. Tract. dc Peccatore Conc. 3. foL
2,5 T
Mil. 40 Tria inorln.in ut piurimum irrctncdia-
bilcm rcddunl ptimo , dtiin fibgrolUS in novos
:
CONCIO SEXTA,
murhos cadil ; secundo , dum morbum et do-
lorcm 1100 tcrlio . dum remcdia non
scnlit; Quondiu vivit peccotor et in seculo dcmoro-
recipft. Eodem
inodo ratiocinandum est de tur, misericordiie jonuo ei non denegatur. Du-
oniini morbis peccator nomque consuetudine bium si non ct alibi lianc clementice suce profusio-
:

invelcralus , est qtiodammodo desperabilis et nem dcmonstrasset : narn ait : Qui ccriderit ,
,

fere irremediabilis quia 1. in novos morbos rcsurget ; et qui acersatus fucrit , cottnrtetur.
:

cadit ; 2. moibum quo laborat non scntit ( Tcrt. Lib. de Pcen. 8. ) Deus scmper ad sr.
3. reinedia necessaria non recipit. — Tom. 5.
;

revertentem rcspicit ottcnto mutabililate hu-

,

Tract. de Peccatore. Conc. l\. tol. i'\8.
CONCIO TERTIA.
Peritissimi medici morborum
bentes obsenationtm invettratam
Cor. Mil. 5. ) , nilul non tentant ut acgrotan-
libus conierant sanilotem : quod Iribus reme-
diorum generibus nxsequi niluntur. Primo ,
morbidis suadcnt vikc regimen , et ut a noxiis
abstineant , bortantur. Secundo , communi
ulunlur mclhodo, et contraria conlrariis cu-
rare salagont ; tandem terlio , chimiam ad
auxilium vocant , inusitata et extraordinaria
adhibentcs remedia. Tria haec remediorum ge-
manacnaturae. Qui cnim Petro annuntiovit sep-
tuogies septies frolri ignoscentbm , ninllo mo-
gis vel septics millics liomini ignoscet resipis-
centi. » ( D. Atbon. q. od Antiochum, q. q5. )
corporis /i«- £t ut fatur bclle ad propositum Terlnllianus .
( Tcrt. Lib. de alloqucns peccatorcm : Gratus in Dominum
ex stileris , si quod ttbi Dominus ojfert , von
recusaveris : offendisti , sed reconciliari adhuc
poles. Habes cui satisfacias , et quidem votentem.
;// e est scilicet , ille est qui misericordiam ma-
vutt quarn sacri/icium. ( Tert. L. de Pcen. 8.)
Verum licet scele.rosos qnosque misericordiler
Deus vocet ad pcenitenliam , ejus tatnen boni-
tote obuti non debent peccotores , neque temc-
rar a sectritate relabi in peccata , qua» ob reci-
j

ncra sunt pravae consuetudini adhibcnda. 1. t n vam ,. gravius commitluntur ; 2. diOicilius

Consulcnda cst viliorum cessatio,- 2. adhibenda remittnntur; 3. acerbius puniuntur. Tom.5. —
contiariarum virtulum exercitalio; 3. invocan- Tract. de Peccotore- Conc. 3- iol. 238.
do divinaj potenliae operotio. Tom. 5.Tract. —
de Peccalorc.Conc. 4. lol. 25o. ,
-

CONCIO QUARTA. DOMIMCA SECUNDA QUADRAGE-

SIMiE.
Ecce sanus faclus es : jam noli pecrare , ne
d.terius tibi aliquid contingat. ( Joaii. 5. ) Qui
debite ad pcenitentiac accedunt sacramentum CONCIO PRIMA.
Irinum praesertimex illo consequunturfructum.
Priino, a crimiiiibus quibus eront contotninali, Assumpsit Jesus Pctrum , et Jacobum , et
mundantur. Secundo, gralia sanctificante.qnaea Joannem, fratrem ejus, et duxit illos in montem
Passione Chrisli dimanat , decorantur. Tertio , excelsum scorsum et transfiguratus est ante eos.
,

aversi a crealuris quos inordinote dilexerant, ( Matlh. 17.) Belle ad propoMlum raliocinalur
chorilatem Deo compaginantur. Atproh dolor! Tcrlnllianus Cceterum Deum immutahitern et
:

Amalores seculi anhelant ad Pnscha vel diem re- informabilem credi necesse est, ut ceternum (Tert.
surrectionis , ut liberius vacent votuplad ( D. Lib. adv. Prax. 27. ) et quia immulabilis ct
:

Bern. Scrm. de Res. ) :et sic recidivantes saepe aeterna deilas , est cominunis sanclissiinac Tri-
saepius illos pcenilentiae non percipiuntefleclus; nilati, Sermo Dcus mantt incevum , persrxerando
scd injuriosi sunt 1. sacramenlo , qnod sibi scilicet in sua forma. Quia ta.ncn Chrislus esl
inulile rcddunt ; 1. Chrislo, quem denuo cru- Deus et homo , si iuquanlum Deus non rapit
 ; 1

TABULA CONCIONATORIA.
transfigurari , consequens est ut transfiguretur
inqiianlura horrio i. cum Deo fnbulalur ; 2. in CONCIO SEXTA.
Angclum inumilatur; 3. in Dcuin velut transfi-
guralur. Tom 5. Tract. de Orat. Conc. 2. Bonum (Matth. 17.) Ex LuCl
est nos hic esse.

ful. 101. Evangelista 1'elrus beatitudinem conslituens in

monle Thabor, nesciebal quid diceret : tmn
CONCIO SECUNDA. quia lux oorporea nequit es^e objcclum felici-
talis animae spiiilualis ; lum quia bcatiludo ex-
Transfiguratlo interemptio ett pristini : omne c ud t omnem t.isliiiam et dolorem
| j
Chrislus :

cnim quodcunque transfiguratur in aliud, desi- autem, Moyseset Elias loqiiebantur <Je excessu
nil esse quod fuerat , et incipit esse qiwd non quem j„ Calvario complcturus erat lum quia :

erat( Tert. Lib.

adv. Prax. 27. ) ut ex Christo beatitudo finem nescil; gloria aulem corpori?
eomprobatur, cujns qualitates corporis passi- Chrisli brevi pertransit. 1'etro assimilantur
biles et mortales per aliquod tempus velut in- mu j ( bealitudinem in terra collocantes; qui-
| t

lereinprae sunt et qualitales impassibiles , et

:
bus dicendum esl : Non est bealitudo ubi qiuc-
gloriosw quae miraculose repressa; fueraut , ap- „7/, Mnii August. L. 4. Confes. 12. )Tum
(ij,

parucrtmt. Oratio velut divinae transfiguratio- quiaperfectabeatitudosaliat cordisdesiderium,

nis aemula hominem
transfigurat iu Angelum. „ U omodo quccro bealam vilam , quce non est mihi
Oralio Jngelorum ( Ciimac. Crad.
esl officium Uonec dicum , sat est, ( D. August. L. 10. Conf.
28.): homines anlem Angelorum pr*stant , )
. Tum quia perleota bealitudo trisliliain
oHiciiim contcinplatione et meditalione
1. et mceiorem exciudit Nec miseriaet beatiludo :

2. psalmodia cl dccanlatione ; 3. continua gra- simul in uno homine habilare consueverunt- ( D.

liarum aclionc. —
Tom. 5. Tract. de Orat. August. L. de Mor. Eccl. c. 3 ) Tum quia bea-
Conc. 2. foi. 100. tiludo mutalionem, mortein et finem nescit.
Vitam bealam quceritis in regione morlis , non
CONCIO TERTIA. est ibi : Quomodo eniin beala tita ubi nec rita ?
j j", ( D. Aug. L. 4- Confess. 12. ') Tcrrena aulem
r,
Dunlex
1 c
csl
,
iransfiguratio
r,,
una de bono
..
:
.
m > .... rf ...
„ ,
ni;:lum,
* c ,- 1 „ ,. „i-„ ,i„
qrioc deliguralio dieenda cst ; atia de
i- ,
bona 1. salielalem non affcrunl : 2. tnstitia cl
moerore permixla sunt ; 3. nmlationi ci fmi
malo iu bonum. lJIam operattir diabolus , qui
et hominis spirilum malitia trausfiguravit (Tert.
obnoxiasunt. —
Tom. 2.Tract. dc Jlcaliliidinc.
Conc. 1. fol. 1 1.
L. 2. de Cult. Fem
hanc operatur Deus
5. ) ;

mcdia sua gralia sanctificante , quae 1, morluos

vivificat; 2. maculalos mundat; 3. criminosos
sanclificat. —
Tom. 3. Tract. de Gratia. Conc.
5. fol. 243. FERIA SECUNDA POST DOMIMCAM
concio quartaT SECUNDAM QUADRAGESIMjE.

Drrplex est Transfiguratio: una corporis, ani- CONCIO PRIMA.

inae altera. Christi Iransfiguralio fuit dunlaxat
in corpore quod gloriosum apparuil in monte
, Nunquid
interfuiet semetipsum ? ( Joan. 8. )
Thabor ; non iu anima , qure ab instanli suaa Quod
de Christo falso suspicanliir Scriba? cl
crealioiris bealiludinc poiila est. Homoccontra, Pharisaei , vere asseverandum esl de pecca-
(I11111 per graliam justifrcalur, transfiguratur, tore. DiaboUis qui ipsum Jdam et Evum morli
non in corpore , sed in anima. Gratia ilaque immerserat , docu.il et fitium ab Uomicidio inci-
sanclificans justum 1. evchit supra naluram pere. ( Tert. Lib. de Paf. 5. ) Nequc Cainuin
humanaru ; 2. sublimat supra naluram angeli- dunfaxat ad hoiuicidiuni induxit dawnon , sed
cam ; 3. allolil ad naluram divinam. —
Tom. nniitos a jmic homines ut eos s bi efliciat simi-
5. Tract. de Gralia. Conc 6. fol. 24 8. les. Ipse ab inilio eral homicid-a (Joan. 8.),
sibique , Adamo et Chrislo inorlcm alTcrre
CONCIO QUINTA. moli«us est. Peccator diaboli aetnulans crudeli-
tatem, interficit 1 pro.ximum ; 2. semetipsiiin ;
Perverse Christi Transfiguralionem imilantur 3. Chrislum. Toiu. 5.Tracl- dc Pcccal. Culpa. —
inulieres vanae , non solurn luxiiiu vesliuin Conc. 3. fol. 3o5.
ambientes, sed eliain fucum corpori ci nino.se
arlhibmlcs siquidein in Deum deanquunt
:
CONCIO SECUNDA
quce cutem mcdicaminibus urgcnt , genas ru-
bore macutant , oculos fuligine porrigunl ( Tert.
Jn peccato vestro moriemini. ( Joan. 8. ) Tale
Lib. 2. de Cult. Fem. 5. ) , fucis ct pigmentis
cst trt pliirimum genus morlis (Tcrl. L. de A u.
Deuin 1. de mendacio redarguentes ; 2. opus 5i. quale fuit genus vitaj. Qualis ri/a, finis
)
ejus emendare praesiimenles ; 3. diaboli inge-
ita ( Serm. 28. dc Parvis. ), ait D. Dernardus.
nium, Dei arlificio praeponentes. —
Tom. 4« Qui probe et laudabililer vixcnrnl . bonaill
Trat. de Luxu Vest. Couc. 6. fol. 2G0.
aeunl morlem. Quod 11011 ignorans Arisiippus,
 TUUU.A CONCIONATOIUA. 4i
(nterrogntui i qunmodo Socraten vilani flnit- gloria reducuntur, — Tom. S.Traol. d« < ulpa
sct respondil
, Utinam aicego ! quiaSocrete* Pecoali. Conc. i
'"I- •'--"•

benf cixit /'(//• , /'lnit. ( Loert. in \ ii.i Pliilos. )

Qui vero criminose vivunl, nonbenefiniunt, ui CONCIO SIATA.

coii-t.it ei hnpiis . qui inule moriunlur; quia
transigunl vituin nbsque i. Qde; npo ; 3. bono Peccator Ibil In totum interitum { Tert. Lib,
opere, —
Totu. ]• Traot. de Mortc. Cone. 0. ;nlv. Heraiog. 5.-.) Quandiu criinionsus exislil
lul. ,',',8.
in seculo, morluusest, nnh tecundum oorpus,
sed secundum oniuiain. Tunc /i/uin oera mori
CONCIO TERTIA. cst ijiiiiiiitn Iwiiio uiiiina pramoriente
, delerior* .

sibi parte hominis sit superstes. (Ku-eli. Lmis>.

Quam diversi sunl exitus bonorum ct pravo- Ilnin. i, Quad. ) Quando vero moritur, vilam-
iiiiu Chrisiianoruin Exilus Christianoniin , ! que perdil naturalcm lunc incurril morteui
,

qui coslestin sapiuntj mnl placidie mortit ( Tert. secundam in anima quaj crocialur in inferno , .

l.ih. de An 52. ); cxitus vero prnvorum Chiis- nou in corpore quod jacet in sepulr.ro. Ai
,

tianorum, qui eoiilemncnlcs ((clc-lia , lerrcna ciiuitotiun corporis scenam tempus ubolezerit
tantummodo sectantur,sunl dur mortis.[C\uy- (Tert. L. de An. 5i, ) ; cum scilicet ultiraum
sol. Serin. 05. ) Placidam illam , hoc csl bo- advenerit judiciura , peccatoris resurgcl cor-
nam faciiemqtu mortem Sueton, in Augusto. c, ( pus, denuo animae scelerosaa conjungendum;
»!().), Augtistus Cns&ar , sil>i , suisque exopta- et lunc boino ibit in lotum interiiura. Morlcm
I ,u qnani Sloici cgregie dixerunl propriamtsse
: illam secundam lum in aniuta, tuin in corpore
preborum tantum, etvere sapientum, ( Stob. in luendam infclix peccator i. non rormidat; 2.
,

Kelogis. c. 4« ) D. quoquc Chrysoslomus asse- accclerat 3. sibi cnmparat-

; Tom. 5. Trnct. —
rerat probura in morte esse oranibus tran- de Poena peccati. Conc.5. fol. 5qi .

quillitatis preeeeptorem. ( In Ps. 1 1 1. ) Irapro-

boruin mors uon est placida et tranquilla scd ,

anxia, dura , infelix , Ingchda. Torqucntur

eniin i. aniore ; 2. dolore 3. limore. Toin. ; — FEIUA TERTIA POST DOMINICAM
4. Tract. de Morte. Conc. 6. fol. 45«.
SECUNDAM QUADP.AGESIMiE.
CONCIO QLAIITA.
CONCIO PKIMA.
Exitus mortis ( Tert. L. de An. 32. ) varius
est , eorum qui moriuntur,
juxla disposilionem Sttpra cathedram Maytis scderunt Sfiihat vi
Oui decedunt, moriunlut' ut vivanl.
in gralia Pharisai. (IMaiih. 23 ) Llaiitcm aitTerlullianus:
Ftlix mors quazvitam non aufert , sed trans-
, Non placebat Christo hypocrisis Pharisceorum ,
fert in mfltus ( D. Bern. Serm. 25. ID Cant. ) l(lbUs amantium I)cum
scilice( e( von
, cor(te ,
Oui veio deeedunt 1.1 peccalo lclhali , mor.un- ,
Tert L 4 ady Marc ag > N .„. ,
ncerc
lur teraporalner , ut eternahler moriantur. lcst christianorum hypocrisis , habcntium
Mors uttque non regnat msi per peccatum ; reg- s0cielaU ,
m cum §< diabolis ; 2. P
pharisa»is;
?
iiuiit porro ejus est , ut hominein morlaletn

seiiiiidam utiam
in
qtw sempiterna est, mortem prnz-
,
3. hypocritis. — lom. 5. Iract. de Hypocrita.
Cone. 1. I'ol. 5i 1.
eipitet. ( D. Amhr. Lih. de Nupt. et Concupisc.
; ij) ly. ) Ad quam priceipilaitlur pecealores CONCIO SECLNDA.
1. suhitanea inorte prasventi; 2. praepropera
niorle suhlali ; 5. in inortc iinposnitenles in- Omnia opera sua faciunt ut videantur ab ho-
vcnti. Toin.4> Tracti de Morle. Conc 0. fol. minibus. ( iMallh. 25. ) I.uquilur dc I'harisacis
45^. Salvator , qui studio hominibus placendi jeju-
nnnt. (Tert. Lih. de Vel. Virg. 16. ) Duplex est
CONCIO QLINTA. jejunium. Unum bonum , el a Chrislo manda-
tum, cum ct ipse jejunium mandel , el animum
Justi in coelo praemianlur, peccatores vero
conquassatam , proprie ulique cibi engustiis t
a loco bealitudinis tanquara indigni exclu-
sacrificium uppcllet (Tert.L.de Jejun. 5.) Aliud,
duntur. Constat eleniin Deum justilia prwcel-
pravum et a Christo prohihilum. Cum jrjuna-
/- ;•<?
, qui nec lemere , nec indigne, nec prodige
tis , nolite fieri sieut hypocrita; trislcs. Extermi-
lanlum prasmium dispensaril (Tert. Apol. 11.):
nant eniin facies suas , ut appareunt hominibus
temere auleni, iniligne cl prodige dispensaret,
jejunantes. (Mallh.O.) commendanttir prohi 1 1 lo
si peccatorihus largiretur. Magnum sane est
Christiani, isto depreliantur pharisaji hjpocri-
discrimen inter justos et peccalores. Justi vir-
taj, et merito horum uamque jejunium, esl
:

tulihus et raeritis decoranlur, glorioso nomine

ex se fictitium ; 2. cx inodo pravum; 5. ex
1.
honorantur, ad gloriam suhlimantur Pecca-
tores vcro 1. nulla merita adipiscuutur ; 2.
:
inlenlione perversum. Tom. 3. Tract. dc —
Hypocrila. Conc, 2.i'ol. 3i4.
anonyini eluciuutur 3. ad uihilum graliae et
;
 ;

£2 TABULA CONCIONATORIA.
temerarie suo proposito frustrant 2. injuste ;

CONCIO TERTIA. suo bono defraudant 3. iihpie gloriam Deo ;

Dens , niliil debuccinemus eorum ,

Prceciplt
debilam sibi arrogant. Toai. 3. Tract. dc —
Hypocrila. Conc. 3. fol. 322.
qua apud iiittih mercedem merebunltir , neque ea
'

j'> hominibus compensemus. (Terl. L. deVel. Virg.

CONCIO SEXTA.
i5. ) Aliuiiil Tcilullianus ad vcrba Cluisti ,
Chrislianum hortanlis, ut in largienda eleemo- Christus omnem hypocrisim damnat ( Tcrt. L.
syna hypocrilartim fugiat vitium , qui tuba de Spect. 23. ) , ulpote scelerosam. Non enim
canunt eroganles pauperibus eleemosynas. damnasset (Tert. L. de Idol. 18.) nisi aversarc-
Cum ergo ficis eteemosynam , noli luba cancre tur; nec aversaretur.nisiesset criminosa. Quan-
ante te , sicul hypocritce faciunt in synagogis et
tum autem hypocrisim aversetur, constat cx
vicis , ut /wnori/icentur ab hominibus. ( Malth.
lot vae, et malediclionibus , quas in hyproerila9
o\ ) Sutnil auiein tubam Salvator, pro quolT
multiplicat: at cur in ilios tot maledicla vibrat?
bet signo externo , quoquis mamtestatur. luba
Slia u
„ ••
& '1 ,..' Quia t..„
rk..:„
hypocnsi 1. non levitcr peccanl ; 2.
. ,
•
i
. .

est inslrumcntum bellicum

,

. ,
...

...
1
tl
bellica est hypo-
cntarum liil)a, qua buccmant , ad suas elee-
:
,

v „i-

„ „„.
nriant.
, j „, % r.
„•
alios dccipere tentant
',,
,.{,

n
3.
.y,
,
;3. Dei lustitiam sulTIatn-
— lom. t a u .
Tract. deHypocnla.
/•
Conc
•

•.
.\ \
mosynas manilestandas. , r>
Bene
, ..
tuba , quia talis
. . .

? , n Jr 1

clecmosyna hostilis est, non civilis : non iiiiseri-

rordice dala , scd clamori : seditionis vernula ,
>ton alumna pictatis : ostenlationis nundinalio , " —————————. —
commercium charitntis. ( Chrysoloff. Serm.
noit

9.)BellecIcemosynabuccinatadiciturhoslilis FERIA QUARTA POST DOMINICAM

Deo, paupcri, et hypocritae 1. Deo, quem glo- :

ria illi dcbila frustrat ; 2. pauperi , cui arro- SECUNDAM QUADRAGESlMJi.

ganter insuliat; 3. hypocrilaj , quem coelesti
mercede indigntim praestat. — Tom.
de Hypocrita. Conc. 2. fol. 3i5.
CONCIO QUARTA.
Attentos et cautos Dominus nos exoptat , ut
rednndare possit juslitianostra,super Scri-
scilicet
barum et Pharisceoruin justitiam ( Tert. L. de
Monog. 7.) , qui ex intentione hominibus
placendi jejnnant , eleemosynas erogant , et
orant. Nain hypocrisis jejuniumjejunio perimit
misericordiam miseratione prosternit ; oraiione
orationem evacuat. ( Chrysolog. Serm. 7. ) Ab
hac hypocrisi dimovere Chrislianos nilitur
Christus Cum oratis, non eritis sicut hypocritcc,
: illis.
qui amant in synagogis et angulis platearum
stantes orare , ul videantur ab hominibus. Amen
3. Tract. CONCIO PRIMA.
Dic ut sedeant hi duo fdii mei , unus ad ile.c-
teram tuam, et unus ad sinislram in regno luo.
( Matlh. 20.) Mater filiorum Zebedaei , amore
prolis , et fumo ambilionis excaecala, pro filiis
expostuhit a Christo primas sedes in regno suo.
Bideam vanitaiem , an exprobrem cacilatem ?
(Tert. L. 2. ad Nat. 12. ) Ambientium .sanc
vanilas est ridenda, et caecitas exprobranda.
Ita enim vanilate excaecantur , ut eos Regitis
Vates jumenlis insipicnlibus comparet. Ilun.o
cum in honore esset , non intellexit : comparulus
est jumentis insipientibns , et similis faclus est
( Psal. 48. ) Difficile intra humanse ralio-
nis terminos se continet, qui dignitalis terrcnae
ambit praeexcellentiam ubi honoris aliqtiid :

dico vobis receperunt mercedem suam. ( Matth. occupat hominem , vix in illo aliquid ralionis
6.) Non dicit , cum oras , in singulari, sicut attt hominis relinquit nam honor ubsorbuit in- ;

dixerat , cuin facis eleemosynam , sed in plurali, lellectum. ( D. Bern: Ep. 25?. ) Ita enim appe-
cum oratis : quia eleemosynam dare omnium tilu glorite excaecatur homo, ut non cognoscal
non est , omnitim aulem est orare ad hoc : 1. su.e condilionis vililaf.cm ; 2. Christi humi-
enim res temporalis non requirilur. Omnes igi- litaterri ; 3. htimilitalis ad comparandum coe-
tur vull orare , non sicut hypocrilae, quorum lum , necessilatem. — Tom. 1. Tract. de Am-
damnat 1. intcnlionem qua orant ; 2. modum bit. Conc. 1. fol. 64.
quo orant ; 3. locum in quo orant. Tom. 3. —
Tract. de Hypocrita. Conc. 2. fol. 3i8. CONCIO SECUNDA.
CONCIO QUINTA. Si quis attente consideret pelilionem mfitris
filiorum Zebe.daei , e.un profeclo exisliniabit
Dilatant enim phylacterla sua et magniftcant amentem. Cognosco demcntiam de va?iila[e.
ftmbrias. ( Mallh. 23. ) Pharisaeis merito vanitas ( Tert. L. de Spect. 16. ) Nonne amentes sunt
cxprobranda est , ( Tert. L. de Orat. 12. ) qua ambitiosi et tumentcs Chrisliani , qui 1. pro
tument , sese magnificant, et pr?e superbia qua momentaneo honore se daemonum lyrnnnidi
inflanttir, slullcscunt. In quibus sane cognosco subjiciunl 2. pro umbra honorisverum hono-
;

dementiam de vanitate. ( Tert. L. de Spect. 6. ) rem dcserunt; 3. pro volalico terrenae dignila-
Quaenam quoeso major dcmentia , aut insolen- gaudio, oelcrnum supplicium stibcunl ?
tis —
tior vanitus quatn hypocritarum , qui Deum 1. Tom. 1. Tract. dc Ambit. Conc. 1. fol. 69.
 , ;
)

I \HL'LA CONCIONATOHI \ 43
paii poiscnl. Quiimlti hof Ipsum suflueK» eit mt
CONCIO TKIUIA. gtoriotn tlibcat , uquari panionihu» Domini et
tnagifitri (Tert, Scorp.g. ) : repennunlep Christu
Quanlum liiiiiKinti conttilio Dfo drfinirc. Domioo 1. tiiliMi ioiifiii pru dilei lionc
ile
; 2. s.m.
polcst , itt t/r/inio qu.ut tt omnium consciciitiu guineiu pro sanguine 3. ciculricem (> ; o cica-
ilgnostt/ : /)< tnn suiuinuni cssc mtignum, ( Tcrl. irice. — Tom. ,\. liaci. Jc Muityrc. Couc. 3.
L. i. ndv. M.iic S. ) Divina.ni mogoitudinem lol. 3<ji.
anniil.iliir Qillbitiosus supcrhiu tumi<!iis. Dcus i .

csl £> i i 1 1 ) u s in raagnitiidine , superbug vuli esse

primus mughiludine ; 2. Deui non habet
in
Bqualem magnilndine tuperbui non poli-
in , ITTUA Ol I.MA POST DOMINICAM
tur aequuh 111 in magnitudine 7>. Deus habet ;

sub m omnei humunas diguilates; luperbui

r.ull iofra se omnei humanas magnitudines. — fcECUNDAM QLADRAGI SIMjE.
Toui. i. Tract. de Ainbit. Conc. 2. lol 7»
CONCIO PIUMA.
CONCIO QUARTA. Ilomo quiitam Divcs
crat dives. ( LuC. 16. )

Evangelii iis efiga La/.aruui inliumanus ohuiu-

Potrstis biberc catirem ,
quein ego hibiturus
brat avari crudclilalcm qui iliiquilaU stevitia;
tttm ? (Matlh. 20.) S cimus ipsttm C brist um coro- ,

Tert. Apol 27. ) crudelis e»t crga 1. cxlra-

natwn (Tcrl. L.de Cor. iMil. 9.), in eoqne inulli- (

modam coionam recognoscimus. Non loqui-

luum; 2. propinquuni; 3. senu ti|>»um. Toin. —
inur in prsesenti de corona divinitatis, qnae est 2. Tract. de Avaro. Conc. 5. lol. 05.
illi cuin Patre et Spiritu Sancto coimnunis ;
neque adhuc de corona qua ll t lioino Deus co- CONCIO SECLNDA.
rouatus est virtule unionis hypostatica ; neque 1

Dives iiiducbatur purpura el bysso. (Luc. 16.)

etiain de corona spinea qna in praMorio Piluti
Einpcdoclcs |ihil(iso|ihus purpura amiclus ince-
,

coronalus est neque tandem de corona gloriue,

;
dchat. Audio enitn et in purpura pliitosopbutum.
quam suis passionihus meruit. Ullra illas coro-
( Tert. L. de 1'all. 4. ) Cui non dissiinilis divcs
nas in suis martyribus coronalur Christus, quia
i. cis pugnandi vires el arma suhministrat
Evangelicus sectans vestiumi. preliosilalem ;
10 illis , cum suis hoslibus pugnal
2.
5. per illos ;
;
9. vanilatem ; 3. raritalem. Tom. 4- Tr»Cl. —
vincit et triumphut. Tom. 4. Tract. de Mar- — de Luxu veslium.Conc. i.iol. 2^2.
tyre. Conc. 5. tbl. 3y8.
CONCIO TERTIA.
CONCIO QUINTA.
Dives epulabatur quoiidide splendidc (Luc. 16.),
etlautiscibis suam collocans lclicitatem.
Calicem meum bibetis. (Malth. 20. ) Nihil ingula
est gloriosius humanitali Christi quam com- Divilis epulonislaula convivia Kinulalur Chri>-
municatio idiomatum cum divinilale , oh unio- ti.uius gular. dedilus,
quem Elhnico irreligio-
(pep ijn
nem hypostaticam in persona Vcrbi et nihil «>»ein asscverat Tertull.unus H»ie :
:

est martyribus gioriosius quain connnunicalio ligiosior ,

quanlo elhnicus paratior. 1 tle idolo
tu Deo non vis. ( L. de. Je-
cura passionihus Christi quos ideo ad toleran- gulam suam maclat
,

Tanlum ahest ut cpulo suain Dco

;

liara horlatur Apostolorum Princeps apud Ter- jun. lO. )

tullianura Dilcrti, ne cxpavesratis ultionem
:
mactet gulam quinimo pro gula 1. Spirilum
rejicit; 2. Chrisli crucem iiijuria afli-
quai agilur in vobis in tcntulionem, quasi novum Sanclum
uccida°lvobis: etenim secundum quodcommunicatis 3 ' Deu,n sibi venlrem cITk il. ^ *•
— Tom.
passionibus Cliristi, gaudete. (Tert. Scorp. 12.) 'L'' act de Baochaa. Conc.
J. lol. 104. -

L'li enim Jivinilas cominunicat humanitati suas

magnitudines, et vhissim humanitas commu- CONCIO QUARTA.

niial in Christo divinilati suas pusillitales , ita
i. Christus corainunicat inartyrum passionibus;
2. martyres coinmunicant Christi passionihus
Homo quidam erat dives, et erat quidam mtn-
dicus nomine Lazarus ( Luc. 16. ) Divcrsa sane
divitis et Lazari, peccalorum
;

3. ex hac communicatione martvruin passiones, sors in hoc seculo

Saginentur ejusmodi dulcibus ron-
velut eaedem habentur cum Christi passioni- ct justorum.
bus. —
Tom. l\. Tract. de Marlyre. Conc. 3. vivtv sui , et loca et
tempora et invitator ipsorum
nondum sunt
fol. 38 9 .
est. N ostrce ccenm , noslrainuptia;
non possumus cum illis discumbcre ,
quia nec illi
rcs est t.unc illi Im-
CONCIO SEXTA. tiobiscum Vicibus disposita ;

tanlur,nos roiifliclamur. ( Terl. Lih. de Spect.

gaudehil; vos trisleseri-
Ex aiquo agebat Deus cum homine , ut Iwmo 28.) Secnliim , inquit,
Ellmici gaudent , ut
ex'aquo cum Deo agere posset. ( Ttrl. L. 2. adv. tis. Lugeamus crgo dum
gautleamus. (Teit. ibid.
Marc. 27. ) Ex aequo passus est Christus cum cum lugere ccrpcrint ,
in Divile epu-
martyribus , ut martyres cum Christo ex acquo Alteriiaulem hanc vicemvidemus
 44 TABULA CONCIONATORIA.
lone etLazaromendico:Dives inhac vitalaelalus est exitiosa (Tert. L. de Idol. i.)quam impudi-
csl ; Lazarus cconverso tristis fuit; post mortein cilia , ul ex Prodigo comprobalur, qui vivendo
vero Lazarus bealtir in ccelo, Dives cruciatur in luxuriose, lotain dissipavit substantiam. Tria
ihferno. Quauta autem inala paliatur in inferno praesertim sunt fortunae bona , nimiruin divi-
infaustus Dives , colligendum est ex bonis qui- liarum abundanlia, honor seu fama , bona
bus fruilur in ccelo feliv Lazarus Ducc quippe corporis valetudo
:
luxuria autem devoratoria :

civitates siinl ; una in regno leterno , ali a in igne ( Tert. ibid. ) i. divitias devorat; 2. famam deni-
ceterno ( D. August. Serm.18. deVerb. Apost.) grat ; 3. bonam corporis valetudinem infirmal.
In illa l. cuncta sunt generatim bona ; in ista, —
Tom. 4.Tract. de Luxuria. Conc a. fol. 182.
cuncta tiniversaliter mala; 2. in illa, bona abs-
que ulla permixtione mali ; in ista, mala pura CONCIO SECUNDA.
absque ulla permixlione boni; 3. in illa, bona
perpetua in ista mala perpetua.
; Tom. 3. — Homo, anima et corpore compositus, secun-
Tract. de Infe.no. Conc. l.fol. 364 dum corpus discriminatur ab Angelis; et cum
bestiis sociatur sccundum animam , in ordine :

CONCIO QUINTA. spiriluum ponilur et a bestiis distinguilur.

Quis non dubit animat summam omnein , cujus
Crucior in hac flamma. ( Luc 16. ) Tn inferno nomine, menliototius hominis titulata esl? (Tert.
puniunlur hoinines criminosi: Cum abierint in Lib. de An. i5. ) Anima qua denotatur et nobi-
ignem quem prxparavit diabolo et Angetis ejus. Htatur homo, quibus polissimum ornalur do-
( Tert. Lib. adv. Hermog. 11.) Ex D. namque libus, quibus belluis anlistat , nimirum spiri-
Auguslino , unus quidem ulriusque ignis est , tualitate , ralionalitate et coelesli nobilitate.
quem Deus elegit ad ulrosque cruciandos. Ho- Ut homo animae sua? sustineat dignilatem, du-
minum corporapost resurrectionem, cremabil; cere debet vitam spiritualem , rationahm et
nunc tiiam daemones et animas rationales spi- ccelestem. Quam belle Cassiodorus depopula-
rilales lorquet, vel i.physiee;2. metaphorice ; tricem generis humani luxuriam (Lib. 11. Var.
3, detenlive. — Tom. 5. Tract. de Inferno. Ep. 3. j" appellat, eamdem D. Faulintis para-
Conc 4- fol. 374« lysim animarum (Epist. 12. ) vocilat. Lihidino-
susnamque animalemet beslialem vitam ducit,
CONCIO SEXTA. q (l a [ibitlo
j animam spiritalem in carnem
1.

transformat ; animam ralionalem ralione

2.
Fili , recordare, quia recepisti hona in vita v id„ at .
3. animam ccelestem a sua origine
tua, el Lazarus simitiler mala : nunc autem hic
consolatur , tu vero cruciaris. ( Luc. 16. ) Re-
deltirbat. — Tom. 4. Tract. de Luxuria. Conc.
« r j i%\.
probi in gehenna igne inexstinsiuibili cremabun-
tur. ( Tert. L. adv. Prax. 1. ) Huic pcenaj nulla CONCIO TERTIA.
cst comparabilis , quam ideo summam ignium
pcenam { Tert. L. ad Mart.) nuncupat Terlullia- Substantia? nomine interdum intelliguntur
nus. Verum quantumvis summa viileatur ignis b ona fortnn», qua; substantia familiaris nun-
poena quam patiunturin hoc mundo, vel a judi- CU p an tura Terlulliano. Ex subslantia familiari,
cibusscelerosi, vel a lyrannis martyres, hanc fralres sumvCs. (Tert. Apol. 3g. ) Inlerdum bona
existimat Tertull. ignis illius inexstinguibilis naturae ex D. namque Hieronymo, substuntia
:

imaginem (Tert.L. 1. de Cult. Fem.2.)l\ecogitate j) e i est mne quod vivimus, sapimus , cogilamus.
fornacem Babylonicam^quadraginta novemcu- Epist. ad Damasc ) Interdum bona grathe.
(
bilis flammas jaculantem: recogilate igncm de D. Augustinus , mdla hujus mundi
Ut enim ait
coelo missum,nefandas Pentapolis urbes, in
et maj or substantia quam esl fules catholica, quce
cineres redigenlem ejusmodi ignis el quivis
:
f,deles justifuat , justos augmentat, regnis cve-
alius qui potest fingi, est tantummodo in simi- i es n ous prceparat. (Serm.de Verb. Apost.
)
litudinem ignis inferni. ( Epist. Judae. ) Cujus Bona rgitur gratise, per substanliam denotala,
activitas est incomparabilis, sive sit 1. physica; sunt n t,ipli c differentia. Quaedam spectant
2. delentiva ; 3 aut metaphorica. — |

Tom. 3. af] ^oriam et aeternam sahitem ; quaedam ad

i

Tract. delnferno. Conc. 4- fol. 376. sanilatem et virlutem ; quoedam ad veritalem

etfidem. Fides iiitellectutn coelesti lumine il-
lustrat ; sanctitas justum meritis ditat ; gloiia
bene operatum remunerat. At luxuria totam
FERIA SEKTA POST •"»'» substantiam dissipat, trinum illud gra-
DOMLMGAM
ttse bonum annihilat ; scilicet 1. felicitatem et
SECUNDAM QUADJRAGESIMjE. saluiem sanctitalem et virtutem; 3. verita-
2.
tem et fnlem.
;

—
Tom. 4- Tract. de Luxuria.
CONCIO PRIMA- Conc.2. fol. 190.

Dissipavit substantiam suam vlvcndo tuxu-

riose. ( Luc i5. ) lnler nequitias nulla tam
 v

TABULA CONCIONATOIUA. 45
pasnatis tubstcuta
vitiositas ttt tibrrtati fccit ,

CONCIO QUAKTA. ntcttsitattm. ( Lib. da Perfect. Justilise, ) Hoec

sutem moralis necesfita** quso od poBnilentl im f
Gentiles lasclva ingtnia t ptr deorum dtdtcut velul Impotenlem reddil luxuriosum dluional
,

optremtur (Tert. Apol. i4-)> Inquoeliam irre- a 1. carnis illcoebris ; 2. laqueis;

diabuli 3.
ligiosi deprehendunlup ; libidinosl quoque femina blanditiis. — Toos. \- Truct. dc Luxu-
Chrisliani Chrislumdedecorant, Deique majes- ria. Conc. 5. foU 2 18.
lotem oiTendunt. Nonntvitiatur majtstas, ctdi-
vinitai constupratur ? (Tert.Apol. 5.}Tonto sce- 1

lerosiores quanto veriorquarn colunt divinitas,

quanto sanclioret purior quam profltentur rc- DOMliNlCA TERTIA QUADllAGli-
ligio. Miiius impii , ethnici , minus ptccatorts ;
minus hostts Chrisli. ( Tert. L, tle Speot, 3. )
SIM E.

Sunt quidem mulli Christiani etbnici longe

pudicltiorts, honortm Diviniiatis recordali (Tcrt. CONCK) PRIBIA.
Lib. odv. Valuot, 54- ) vrnim sunt adhuo :

raulto plures impii , et sacrilcgi , et irreligiosi Si Satanas seiptum divisus tst , tiuor.wdo
in

(Tert. ApoI. i3. impudicitiis

) suis Dcnm of- slabit regnum tjut?
( Luc. 1. ) Uti eniin divi- 1

fmdcnics ; Cbristum denuo cruciligcntes ; ec-
clesias conlominanles ; dies festos ct Dominicos
profunantes , Suuctos in ccelo regnantes , vitu-
perantesj et cum talibus , tam horrtndis , et
omntm impietatem supergrtssis (Terl.L. i.ad Nat.
sione familisB , urbes et regna everlunlur, ilo
pace conservonlur ; Hubcto pacem , et habebis
fructus optimos (Joh. 22. ) uliles, 1. Ecclesise,
ad fidci propegalionem ; 2. regno, ad dilionis
augmentationem 3. homini, ad divinte benc-
;

3.) luxuriae habenas Iaxantes. Quam mcrito volenliae acquisitionem Tom. 5. Tract. dc —
Tertullianus nuncupat impiam tuxuriam ; quia Poce. Conc. 6. fol. 200.
i. in hseresim caclit ; 2. in idololalrinm ducit ;

3 in atheismum projicit. Tom. l\. Tract, de — CONCIO SECUNDA.

Luxur. Conc. a. lbl. j4- 1

Mundo et apud Graecos ornamenti el cultus

CONCIO QIJINTA. nomen est. (Tert. Lih. 1. adv. Marc. 12.) Mulla
sunt quae mundi ornatum ct venustatcm os-
Nrc immunditiam omncm amare jubemur. tentant. Primo, rerum quae illum componuut
(Tert. L. de Spect. 17.) Tantum abest ut ve- universalitas Unde et Graci nomen mundo
:

•icreas carnis voluptates amare debeamus; Karpov accommodaverunt. ( Tert. Apol. 17. )
quin imo illas odissc tenemur, utpnte divioa Secundo , creaturarum, quse in illo conlinen-
lege prohibilas; aoimse nobilitati contraria, et tur diversilas Quippe si mundus cx dircrsis
:

castitatis iuimicas. Verum homines luxurise substanliis , o/ficiisque conslabit. (D. Aug.L. de
dedili primo pudiciliam aversanlur. Ni/iil ad Ver. Kelig. 41.) Tandem admirabilis ordo quo
custitalem , adamatores V
eneris. (Tert. L. 2. de cuncta disponunt ; Nihil est ordinatum quotl
Cult. Fcm. 2. ) Secundo , animse nobililatera non sit pulc/irum. Ab ordine namque dimanat
deprimunt : Niliit cst enim quod tam miseros ser- mundi stahililas et decor mundialis autPin :

liluli homintm
suhjiciat c/uam libido. ( D. , pulchritudo apparet in praecipnis mundi parli-
Ambr. Noe et Arca c.g.) Tandero luxuria
L. de hus , scilicet 1. elemenlis; 2. ccelis ; 3. ange-
sic deprimit hominem. ul nequeat ad Deum al- li s# —
Tom. 5. Tract. de Pace. Conc. 5. Ibl.
tollerc meutis oculos, neque adeum reverli per 176.
pocnitentiam. Ecre quot mala facit lujcuria. E CONCIO TERTIA.
rjiio enitn spiritus fornicationis possedit cor , sla-
tim rccedit cogilalio Dei. ( Hug. Card. in cap. 5. Homo parvus nuncupatur mundus, quia
Osee. ) Quia homo libidinosus 1. carnis dunta- omnc quod esl in magno mundo in ipso siguifi-
xat voluplales sapitj a. lasciviendo, lascivias catur ,
quia in ipso continctur (Tert. L. de Vel.
«itit ; 3. assuetus Veneri , pcenitcnliam rejicit. Virg. 4. ) Hahet enim esse cum elementis ; vi-
— Totn. 4' Tract. de Luxuria. Conc. 5. fol. tam cum arborihus sensumcum animantihus; :

2.4. inlellectum cum angclis. Parvus mundus cst

CONCIO SEXTA. hoino ; et cssentia omnis lum in aspeetum raden-
tis , tum oculorum aciem fugientis , nedum ac
Potcntissima species humance imbecillilatis , vinculum in seipso fert. ( D.
Damasc Orat. de
tenit dc concupiscentia carnis ( Tert. Lib. 1. ad Laud. fig. Dom. )
In pravo illo mundo, duplex
una , corporis
nnio ct
quae a<leo potenler trahit volunla- eaque admirabilis
est :
Uxor. 4- ) :

partium corporis
lcm , quoil licct arbilrii oon lollat lihcrtatem ; anirose spiritualis; altera ,
lla tamcn trahit ad voluptatem ut quamdam dissimilariura ad invicem , per quam onuiia
rorpore l. adnnanlur;
imponat necessitalem. Lt membra in uno et eodem
velut lascivieudi
t uiin ait D. Atigusiiniis, per arbitrii libertatem 2. adjuvantur; 3.
conscrvantur. Toin. 5. —
'nttum est tit essel komo sub peccalo jain Tract. de Pace.
Conc. 4- tbl. 178.
sed
:
 i< TABULA CONCIONATORIA.
CONCIO QUARTA. CONCIO SECUNDA.
Dc.ati qtd oudiunt vcrbum Dci et custodiunt Quanta audivimus facta in Capharnaum, fac
Ulud. (I.ue.28.) Sermo Dei incausam vitce appc- et hic in pulria tua ( Luc. !\. ) Imperlinentcr
tendus. ( Tort. Lib. de Res. 5^. ) Profecto sicut sciscitanlur a Cbristo Scribae et Pharisaei, ut in
esurire corporalis sanitatis indicium est , ita sua palria opcretur eadem quae fccit in Caphar-
studio mo r no audire verbum Dei , bonce animce naum. In C;ipharnaum Salvator se praebuit
>

valctudinis ccrtissimum cst argumentum. ( D. conspicuum, tum miraculis quae palravit ; tum
Chrysost. Hom. 4 in Gen. ) Tria sunt potissi- virlutibus exemplaribus , quas demonslravit.
nia quac cuncti desiderant homines, nempe a In sua adhuc patria insignis fuit prodigiis et
malo libcrari 3 bono perfrui, bealitudine do- virtulibus. ftliraculis quidem , cum verbo dce-
nari.Verbum autem Dci rite audilum i. a malo monia de kominibus excuteret ; cazcos retumina-
libcrat; 2. bonum praestat; 3. beatitudinem ret ; leprosos purgaret, paratjlicos restringerct,
comparaf. —
Tom. 6. Tract. de Vcrbo Dci. morluos denique redderel vita;. (Tert. Apol. 21.)
Conc. 2. fol. 4'6. Virtulibus etiam , ut ex Apostolorum praedica-
tionc comprobalur , qui testati sunt ejus 1.
CONCIO QLINTA. iinmunem a peccalis vitain 2. humilem obe-
;

Christus Dominus sermonem constituit virifi-

dientiam; 3. invictam patientiam. —
Tom. 2.
Tract. de Apost. Conc. l\. fol. a5.
caiorem (Tcrt. L. de Res. 5y. ) , qui non solum
csl desidcrandus et avide appetendus , scd
eliam devorandus auditu. (Terl. ibid. ) Ad quod
CONCIO TERTIA.
tria praeserlim requiruntur , nimirum ut audia-
In diebus Eli® in Israel clausum est ccelum
lur i. allcntc et silenler ; 2. modeste et gravi-
annis tribus et mensibus sea;. ( Luc. 4- } S' serio
l':r; 5. dcmisse et revcrenter. —
Toin 6. Tract.
qualia et quanla sint peccata nostra recogite-
dc Vcrbo Dci. Cono. 2. fol. 4 l 7-
mus, coulilebimur , omnis cladis publica?, vel
injuria nos causas esse. ( Tert. L. 1. ad Nat. 9.)
CONCIO SEXTA.
Nostris namque criniinibus , divinam provoca-

Scrmo Dei est ruminandus intellccfu. ( Tert. mus jusliliam , quam nos punire compcllimus
cladibus publicis, quae eveniunt 1. a ccelis ; 2.
L. de Res. 3?. ) et pcracta concione, i me-
ab elemenlis; 3. a cunclis crealuris inlra coelos
moria rctincndus; 2. mente volvendus ; 3. ad
morum composilionem dirigendus. —
Tom. 6. et elementa contenti,?. —
Tom. 5.Tracl. dc Pcena
peccati. Conc. 2. fol. 358.
Tract.dc Vcibo Dci. Conc. 2. fol. 4 '9-

CONCIO QUARTA.
Cum facta esset fames magna
omni tcrra in
EERIA SECUNDA POST DOMLMCAM ( Tert. Lib. 1. ad Nal. 9.
) Bellum, famcs cl
peslis sunt tria fl.igella quibus iratus Dcus
TF.RTIAM QUADRAGESlMiE.
casligat peccalores. Ex bello orilur famcs ct ,

ex fame peslis ut plurimum dimanat. Quanla

CONCIO PRBIA. belta extcrna et intestina ? Quot peslcs , famcs ,
seculum digessit ? ( Tert. L. 1. ad Nil.
ignes
,
Utiqne dirctis milii lianc similitudinem : Me-
Miseri peccalores, si quidadcersi infligilur,
9. )
dice , cura tcipsum. ( Luc- !\. ) Immcrilo scriboe
vestris meritis deputalur. ( Tert. Apol 4- ) Ob
et pharis.xi prailata similitudine utunlur erga
pcccata namque vesira, orrfeem Dcus 1. bello
Chrisluin non a^grotantem, sicque non medico
fame flagellat ; 3. peste devaslat.
cgentem ; quiuiino tanquam peritissimum casligat ; 2.
medicum ocgiotos sanantcm. Homo semper —
Torn. 5.Tract. de Pcena peccat. Conc. 2. fol.

mcdico prior negolium facit. ( Tcrt. Scorp. 5. ) 36o.

Jlomo si innocentiae servasset statum , nullum CONCIO QLINTA.
ncc animae neque corporis sustinuisset mor-
,

buni. Verum peccando in varias tum animae , Mutti leprosi erant in Israel sub Elizmo prophe-
tum corporis incidil aegritudines, quae sunt cen- ta. (Luc.4-) f e '' x innocenliae status , ne nominc
sus peccali ( Tert. Lib. dc Pud. 9. ) ; idcoque et quidem uoverat inorbum nesciebat homo:

medico etremediis indiget. Christus remcdiator quid dolor, quid oegritudo, quid crucialus cor-
valetudinum , beneficia medicinarum contulit poris at post origiuale delictum, post condem-
:

(Tcrt. L. 4- «dv. Marc. 8.) ; et ut perilissimus natum hominem cum scculi dote ( Tert. Lib dc
tnedicusi. remcdia aegroti viribuscontcmpcrat; Pcen 2'. ), post palratuin actuale dclictuin, do-
2. rcmedia efficacissima ad sanandum aegrulum lores et a peccato dimanarunl , cl corpus
morbi
applicat; 3. ne aegrotus sanatus ilerum relaba- punitur doloribus ; 2 aegritudinibus ; 5.
1.
tnr. cxccllcntissima rcmediapraeparat. — Tom. cruciatibus. —
Tom. 5. Tract. de Poena peccat.
1. Tract.de Adversilale. Conc 3. fol. i.'\. Conc. 3. fol. 5(i6.
 ;

TAMJLA CONCIONATOIUA. \-
ornnt , siinnl nlittantur. simnl jrjiuiin transi~
CONCIO SEXTA. gunt ( Tcrt. I.ili. i. ad Uxor. 8. ), ct ill falur
aliorsum Terlullionui devotnm Dto obtequium
.

MhtUt Elias in Sarrptu Sidonia nd inu/ir-

cst Eucharlttin rttoteit, (Tcri. Lil>. de Orat. i\. ),
rtin rutttain. ( Luc. 4- ) 0"' viduis opiliilitur Nam, nt Dei placenl Irattl eoroque ad mtaeri- ,

casquc protegit, velut Del misericordium ct cordiaro Qectanl , ed eccleiiuui conreniunt

beuignitutetn nroulatur. Deus diotturjudex , ante ezposituua altaris Sacranentum procuro-
viiul.-v, Hssertor et proteotor viduarum. lUdem bunl i. orantes; a. poaniientea ; 3. deprecanti
IVre titmis gaudet qni liciut.uit viduis, earum
: Qhrtsto in Buphai i-ii.i adbasrentflj. Tora. 3. —
causas defendit el depreoatlones ezaudit. Nam Jract. dc Orut. Cunc. i. fol. 84.
de viduilatis honoribus aputl Deum , ttno dirto
ejtts pcr Propliiiam e.rpnlitiiin rs/ : tjuttt ftirite CONCIO TEUITA.
rii/iiig, et venite , disptitrmus , dirit Dominus.
Vide quam ex ccqno babcttir, qui vidtue benefece- In publieis ncccssilalibus cli.mi ethnici jeju-
rit. Quanti rst vidua ipsa rnjus assrrtor rum Do- niis ctoralionibus siinul vacab.ml Cum stupct :

mino dispttlabil. ( Tcrt. Lib. I, nd Uxor. 8.) ticlum, et aret , annus iiuttipcdttlia dcnuntiaiitur ,
Tanti aiilcm viduain facit Deus, non quce vi- magistrntus pttrpuras ponunt , fasccs retro aver-
vcns in deliciis mortua cst scd qitio vere vidua , tunt , preccin ini/igitant , bnsliam instaurant.
est ; qua* l. pietatis operibus vacat; 2. Dcuin ( Tert. Lib. de Jejun. »6. ) Verum omissis gcn-

Inudibus pranlicut ; 3. oralionibus inslat. — tibus, primipili Cbrisliani .-iinul in unuin con-
Toin. 2. Tracl. dcCastilate. Conc. 3. fol- 218. gregati , erant perscvcrantcs in doctrina Apos^
tolorum et communicatione fraclionis panis , et
orationibus ( Aclor. 2. ) id esl nudiebant ver-
;

bum Dei ad sacram accedcbnnt synaxim , as-

,

ITUllA TERTIA POST DOMIMCAM siduis vacabnnl oralionibus. Ad bunc finem

conveniebant , scilicet ut unanimes Deum ora-
TEKTIAM QUADRAGESIM./E. renl, ut ipsimet futeutur Coimus in ccetum :

et con^regationem , ul ad Deum ,
quasi manu-
CONCIO PIUMA. facta , preculionibus ambiamus oran/cs. H cec vis
Deo grata es/. ( Tert. Apol. 3g )
Qunsi dicunt,
1.exaudiri ambitiose praesumenlcs ; 2. ulpolc,
Ubisuntduo
vcltres congregatiin nomine meo,
ibi summcdio eorum. ( Mattb. 18. ) Acute
in
Deo pl.icentes; 3. euinque nostris oralionibus,
quasi vi qundum ad inisericordiam flcclcntes.
animadverlit Origenes quod non dixit: In me-
dio eorum cro , sed sum mox enim ut aliqui
;
— Toin. 5. Tract. dc Ornt. Conc. 2. fol. 86.

consenserint , Christus invenitur in eis. (Trnct.

6. in Matlb.) Indecolligit D. Ambrosius, oraiin-
CONCIO QUARTA.
nemcommuncm in Ecclesia factam, esse praefe-
Doniiiii', quo/ies peccabit in me frater meus el
rendain ei quae in loco privnto a particulari
tiimiltam ? usque sep/ies ? Dici/ ilti Jesus :
ei
ciTicitur, trina polissimum dc cansa : quia esl
Non itico /ibi usque septies , sed usque septttagics
1. effieacior; 2. Ecclesiae uiilinr; 3. Deo hono-
rificentior. — Tom. 5. 'Lract. de Orat. Conc.
septies. ( Mattb. 18. ) His vcrbis denolnl Sulva-
tor quantiim exoptnt ut Chrisliani illulns sibi
« . fol. 84.
remittant injurias. Remiltere nos quoque profi-
temur debi/oribus nos/ris (Tert. L. de Orat. 7.)
CONCIO SECUNDA. Quod absquc dubio pra?stabimus , si serio at-
tcndamus eos a quibus offendimur, esse 1. ho-
Tn tcmplis debent ad orandum concenire
<.liristiani quovis tempore ; praesertim in pu-
mines; 2. Dei imagines 3. Cbrislianos. ;
—
blicis cahmitalibus unanimiler orare tenentur
Tom. 1, Tract. de Amore prox. Conc. 5. fol.
"
ad divinam iinplorandam misericordiam. Sed
qwtndo Deus magis creditur, nisi cum magis ti- CONCIO QUTNTA.
mclur, nisi in tempore persecutionis ? Tttnc Ec-
ctcsia in attoni/o est ; tunc et fides in expcditionc Christusest fundamenlum credentium (Tert.
sollici/ior e/ disciplina/ior, in jejuniis, ct s/a/io- L. 5. adv. Marc. 6. ) quiu non soliun esl fidci
:

nibus, el orationibus, et humilila/e, e/ al/cru/ra principium et objeclum , sed ndbuc molivum.

diligenlia,e/ dilectione ; in sanctita/e et sobriela/e. Ex D. Augustino, fides nmarn qurcqiic dulcoral,
Non enim vacatur nisi timori et spei. (Tert. Lib. et difficiliu superat : quia religiouis scrutdiis
dc Fug. in Pers. 1.) Tunc instituuntur orationcs mysterin , non atlendit tantuin ad rcs exlern.is
Quadragintn Horarmn in bonorem sepultura? et sensibiles qnaevidentur , sed ullingil usquc
Cbristi ,
qui tot horis in sepulcro delituit. Bcne ad ipsum Chrislum , qui ut fncilein redderet
autem quod e/ Episcopi universee plebi mandare inimicorum dilectionem , semelipsuni in ini-
jrjunia ailsolent , ev aliqua sollici/udinis eccle- micis diligendum praebel. Igilur per pa/icntiam
( Tert.
siast'cai rauiit. L. de Jejun. i3. ) TtinC curramus , aspicien/es in aticlorein ftdei , et con-
cuncti Ddeles ad ecclesiaui confugiunt, timul suinmalorem Jesum. ( Hcbr, 12.) Palicnter
 48 TABULA CONCIONATORIA.
profccto tolerabunlur dimit-
fnjurire, et fat:ile rentum cxccllcntiam rccognoscant 3. coeles- ;

tentur offensae , si in inimicis aspiciatur Chris- tem benediclionem acquiiant. Toin. 4- Tract. —
tus velut l. Dominus in servis ; 2. paler de Lege Just. Conc. 4- fol. 7G. 1

in filiis ; 3. caput in Hebr. 12. )

membris. (

— Toin. 1. Tract. de Amore prox. Conc. 5. CONCIO SECUNDA

fol. 195. #
CONCIO SEXTA.
Christianus nullius est hostis ( Tert. L. ad
Scapul. 0. ), neque offenMis uleiscitur. Tria
Mint qiia3 ad odium et vindictam siifflainmant.
Priino , iniraicus qui in fortuna , honore, vel
pcr.ona lusit ; secundo , effeii iroc et
rnolus ; tcrlio, drcmon , qui ad ultionem inci-
tat. Tria etiatn »il inimicorum dileclionem , ct
offensae remissionern induciint. Primo , quia
Christiani ab odio et vindijta alieni esse de-
bent : Diligendi sunl eliam inimici , non quia
ttigni sunl lU fltligantur ab aliquo , sed quia nos
non sumus tligni ut aliquem odiamus ( D. Chry-
sost. Hoin. i3. in Maith. ) quia ultio ab ira
:
Obaudiant et parentibus fdii. (Tert ^. 5. adv.
Marc. 18. ) Ad obsequium parenlibus praeslan-
dmn incital filios 1. Dei imperaniis aucloritas;
2. pr*cepli divini justilia et aequilas ; 3. obso-
quentis Christi exemplum elhumihlas. Toin. —
4- Tract. de Lege just. Conc. 4- fol- 81.
ultionis
CONCIO TEPvTIA.
Amor tessera parenttim cst, qticm toto vitce
decursu filiis deinonslrant , subministrando
eis alimenta , a.ixilia et stibsidia ad vitie con-
servationem necessaria. Llinam httberem et in
ftiio ptttris affectum! ( Tert. Lib. 4- adv. Marc.
10. ) quo palcino responderet effeclui et pa-
ternam recognosceret pietatem nam in patrem :

proccdit , quae est passio inordinata, hominem compelit amor , propter pietalem. (Tert. Lib. 1.
a passione deturbans , et varia crimina praeci- adv. Marc. 27. ) Neque duntaxat ex pietate,
pitans ; cuin sit matrixin omitedeticlum , defun- sed etiam ex gratitudine et ex aequitate , filii
dens de stto fonte varias criminum venas. (Tert. tenentur pareiit.bus 1. servire in morbo et infir-
L de Pat. 5.) Tertio , quia Christus ultionem niilate ; 2. subvenire in inopia et necessitatc ;
prohibct ct dilectionem mandat. Animo per- 3. eos sustentare et nutrire in senecta et decre-
pcndens , quod iram dimittens , hoc pacto Doini- pita aetate. Tom. 4- Tract. de Lege Jusl. —
num tttum gtorificas ; et si non propter fratrem , Conc. 4- fol. 84.
propler Christum tamen reconciliare. ( D. Chry-
sost. Hom.71 in Joan.) Haec enim reconcilialio CONCIO QUARTA. .
;

debelur. 1 humanitati el rationalitali; 2. chris-

.

tianaj charitali ; 3.Chrisli aucloritati. Tom. —

Hypocritaz, bene prophelavit de vobis Isaias,
1. Tract. de Amore prox. Conc. 4- fol« 190. diccns : Populus h.ic lubiis me honorat , cor au-
tem eorum longe est a me, ( Matlh. 1 5. ) Deus
est ab hominibus super omnia honorandus, non
solum exlerno cultu, sed praest rlitn inleriori
affeclu : qoia animus simplex etDcum metuens,
FEIUA QUARTA POST DOMINICAM pabuli et suaveolentice gratia , aputl Dcurn de-
putatur. ( Tert. Lib. 4 adv. Marc. 22. ) Hypo-
TKRTIAM QUADRAGES1M.E.
critae Deo non reddunt honorem debilum t*x

CONCIO PRIMA. 1. aequitate

; gratitudine; 3. pielate.
2. — Tom-
3. Tract de Hypocrit. Conc. 3. fol. 52i.

Honora patrem et malrem. ( Exod. 20.) Ho- CONCIO QUINTA

norem parcnltim, ttim in veteri, tum in novo
Teslamcnto praccipil Deus. Palrem et matrem
et lea, houorari prcecipit. ( Tert. L. de Cor. ftlil. Omnis plartatio quam non plantavit Pater
11. ) Nulla csl nalio taru asresti e et barbara meus , eradicabilur ) ( Mallh. 5.
quia sinc Dei :

qtiae non ccnsucrit parentes esse a filiis hono gratia , nulitis potest
aelernam oonsequi salu-
;

randos. Idcirco Stobaeus ex Socrate, Platone, tem. Deus autein quisua voluntate antecedcnli
aliisque philosophorum proceribus, sic ad pro- cunctis hominibus vult salulein, auxilium suffi-
posiluin scribil: l t igitur in promplu haOeamus, ciens non denegal 1. infidelibus et ethnicis
;

qtdbus officiis erga parentes adstringamur, sum- 2. infintibus et parvulis ; 3. pcccatoribtis et

mariam hanc sentcntiam semper animo versar^ reiirobis. — Tom. 3. Tract. de Gralia. Conc.
oportet , quod parentcs nobis Dei imagines sunt 2. fol. 218.
et dii Lares seu domestici , beneficiorum aucto^es-
f.ONCIO SEXTA.
cognali , creditores , dotnini et umici conjunc-
tissimi (Serm. 79. ) Sex conglomcrat rationes De corde exeunt aduttcria, qutt coinqninan*
qtiibus filios ad honorem parenlum stimulat. hominem. ( iMallh. i5. ) Constat ex communi
His ralionibus oniissis, tres tanlum affero , fi- Doctorum delictorum qucedam esse
senlenlia ,

lios ad honorcm parentum inducentes ut 1. :

corporalia, qutedam spirilua/ia. Nam cum ex hac
divinam in parcnlibus imagincm colant; 2. oa- duplicis substantice congregutione confet lus hoino
 —, ,

TADUl \ CONCIONATOMA.
fii , non atlnndt dttinquit t quam undt constat. 08S0 !• diviuiiin; a. humanum ; 3. ffloriosiim.

( Tcii. I.ili. di- Poon, 5. ) Ul anlm ooimodvertit — Tuim. u. Traet.de Apostolis. Coou. 4* fol.
Terlulliaoufl cmindt tpirituatia st corporatia
, aa.
nontinantur, quod dttictum <>h<ii<- aut agitur CONCIO TERTIA.
aut cogitatur : ut corporatt tit , quod in facto
est : quia factum, ut corpus tl vidtri tt contingl
Quia rt ttliil civitatibut oporlct mr rvuiigcti-
hubtt ; ipiritatt vtro </<i<><t in animo tst, quia tart rtgnum I)c< quiaidto rninui m/n.(Luo. j.)
,
,

ipiritus nequt vidttur , ntqut ttnttur. ( Tert. Chrislus, n.ii.ilis Dei Filius, lese Patre mis-
il.id. ) Priefutam deliclorura distTnctionera
sm " P m,i ,r,l,r Mlt$u$, prmier - fllil nomtn.
l,lL '• :,,h '• M;,,r '
2 Ch«*lu8 P«tre
demmslrat ipsemet Christus , eum «dultc- ( ' - -
)
;
>

rutn, non sotum cum definit , qui cominut in n\uu$, etiatni el ipse Aposlolos millit. Quo>
ntienum matrimonium inciditstl; rerum ttiam il- h *e «ri»il<»"> mittos inttrpretatur. (Terl. L. dv
lum </ui aiptctus concupisctntia contaminasstt. Pmmo- Hosret. 20.) Apoatolnrum outera missiu
(Tert. ibid.) Trioum itaqtie discrimioiiodum est mirura in mndum commendatur ex sitnililu-
adulterium 1. mente conceptum; 2. vesie «- dine quara hahel cum missione Chrisli. Quod
pressum ; 3, npere cnnsumraatura. — Tom. 1.
ipsemel ioouil Salvator Sicul misit mc Pater
et ego mittovos. ( Jooo. 20. ) Bac autem vocula
:

Troct. dc Adullerio. Conc. 1. fol. 4't-

sicut , Apnsiolos sibi quodainmodo esquat rl
parea ellicit. Christus nomque cst iramediate a
Patre missus, ad Judoeos primario missus ,
FERIA QuT.NTA POST DOMIiNTCAM sunraque missionera miracuiis osteodit. Simi-
litcr Aposloli sunt l. immcdiale a Chri-to dc-

TEUTIAM QOADRAGESIMJE. inandati ; 2. od JudSBOS primario demaiulali :

5. missiooera suam miroculis tesiificati. —

CONCIO PRDIA, Tora. 2. Tract. de Aposlolis. Conc.3. fuL i4-

Omntl
qui habebanl infirmos rariis languori-
CONCIO QUARTA.
rihus ducebant eos a<l eum : at ille singutis manus
imponens, curahat eos. (Luc. 4-) Miracula non- Christus scmpcr se Dei filium et a Patrc vcniss*
pro/ilebatur (Tert. Lib. adv. Trax. i'-\) scili- '

nisi divina virlute fieri possunt. Credimus Je-

ccl ut ejus gereret vices, ct legali fiingerelur
sum Christum virtutes fecisse ( Tert. Lib. de
olficio. Verum quia spectabut ad Cliristum
Praesc Haeret. 10. ) nam 1. vera miracula pa-
:

legatum quodammodo pralegare ( Tcrt. L. 1. ad

Iravit ; a. quihus varios infirmos curavit;3.
Uxor. 1.) seu dclcgare, in mundum misit Ic-
soseque Messtara et Dei filium demonstravit
gatos Apostolos , ut perfecta reperiretur simi-
Tom. a. Tract. de Apost. Conc. 3. fol. 17.
litudo inter magistri et discipulorum lcgalio-

CONCTO SECUNDA. nem. Idcirco sic Patrem alloquitur Salvator :

Sicut tu me misisli in mundum , sic eos misi ego

id est, sicut ego tui
Exibant autem darnonia a muttis , clamantia, in mundum ( Joan. 17. )
:

et dicentia : Quia tu es Filius Dei. (Tert. L. <\.

gero viccs, tuusque sum legatus , sic disoipuli

mei erunt lcgati.Quod nominc

adv. Harc. 8. ) Quania Judaeorum irapietas , qtiQS ego mitto,
Per qucm arccpimus
qui Christum vcrum Messiam recipere nolie- omnium
agnoscit Paulus :

graliam el Aposlolalum. (Rom. 1.) Aposlola-

runtj quem ipsidaemones confessi sunt! Itaque ,

spiritus nequam, curn testimonio exredebant voci- tus

non tantum significat missionem et missio-
nis functionem ut etymon sonat, scd eliam
ferantes : Tu es Filius Dei : sed proinde increpa- ,

Iegalionem et legati munus , quod cst officium

Oantur, et jubebanlur tacere.(Tett. ilv) Atcurdae-
auctoritatis: 3. potes-
mones increpat Christus , jubetque uttaceant ? maximas 1. dignitalis; 2.
Tum quia illius erat pra?conium immundi spi- tatis. Tora. 2. Tract.de —
Apostolis. Conc. 3.
18.
ritus respuere , cui Sancti abundabant , beati fol.
niiniruin Ang> li qui in die Dominicne uaiivita- CONCIO QUINTA.
tis, Dei decanla r unt gloriani; tum quia Chris-
tus ab hominibus , non a spiritibus immundis vo- Humanae salulis opus principaliter ad Chris-
lebat se Filiurn Dei agnosci. Non enim ad dae- tum spectat nnllus Angelurum fuit simul cum :

mones, sed ad homines reprimendos venerat ; eo bominum Salvator. Alias jam non unus sa-
lum quia Chrislo hoc congruebut, quia prwmise- lutificator, si duo salutis arli/ices , et utique at-
rat pcr quos posset agnosci, et utii/ue dignijres ter ultero indigens. (Tert. L. de Carn. Cbr. 54. )
pradicatores , sciliccl Prophelas, quos praemi- Verum licet Dci Filius non indigucrit Angtlo
serat, et Aposlolos, quos clegerat a quibus tanquam salellite forti , cum quo salulcm homi-
:

el teslimonium sui exspectat. 1'rophetae autem nis operarelur ( Joan. 5. ) , atlamen ad huma-
futurum Chrislum praedixerant ; Apostoii vero, nam operandam salutPm, Aposlolorum iisus est
qui eum viderant convcrsanlem miracula ope- , minislerio nam sicut misit Deus ftiium in
:

rantein , etpost resurrectiooera gloriam cor- mundum. ut salvetur mundui per ipsum (Joan.
j 'uis su ;
demonslranlem , teslali sunt ejus 5. ) , ila ad euindem finein Aposlolos uii^il

1.
 , , :

;0 TADULA CONCIONATORIA.
Christus. Siquidem in fine prmcepit ul vaderent
ad doandas et linguaulus nationes. ( 2. Cor. CONCIO TERTIA.
3. ) Quare nominu omnium sic falur Pau-
lus : Dei adjutores sumus ( D. Dion. dc Ccel ) Ilaque ut certum esset nos filios Dei esse, misit
in proctiranda scilicet hominum salute , et Spirilum Sanctum in corda nostra, clamanlem
ila quod denegaium fuit Angelis , conces- Abba pater. (Tert. L. 5. adv. Marc. 4) Spiritus
sum est Apostolis quod ad ministerium om-
,
Sanctus autein est it> justorum corde velut
nium maximum sihi sociavit Clnistus. Ingens in l. amici gremio; 2. sponsae thalamo ; 3. tem-

hoec angelica, Dei coopera-

imo divina dignitas ,
plo sibi sacralo. —
Tom. 3. Tract. dc Gratia.
torem fieri in conversione animarum, divinamque Conc. 5. fol. 246.
in se operalionem, patam eunctis ostendere. (Hier,
cap. 3. ) Tam grande humanae salutis nego- CONCIO QUARTA.
lium pertraclutum est a Christo et Apostolis
1. pranlicatione 2. operalione
; 3. passione. ;
Bene dixisti , quia non habeo virum ; quinque
— Tom. 2. Tract. dc Apostolis. Conc. 3. fol. enim viros habuisti , et nunc quem habes , non

20. esl tuus vir ( Joan. !\. ) , sed adulter , cum quo

CONCIO SEXTA. moecharis ; quantumvis sit a Deo adulleiium ,

prohibilum (Tert. Lib. 2.ad Uxor. 3. ) :utpole
Eral prccdicans in synagngis Galibew. ( Luc. trino matriinonii bono opposilum: nam 1. (idei

4.)Chrislus Dominuspraedicalorisobivil munus, conlranatur ; 2. p roli adversalur ; sacrair.ento

suis praedicalionibus homines ad veritalem et reluctalur. —
Toin. l.Tract. dcAdullerio. Conc.
virlulem adduxit magnum sane est discrimen 2 f°l« 47»
: »

in'er Gentiles el Chrislianos. Illorum disciplina CONCIO QUINTA.

est imperfecta, veritalem, bonilalem et pieto-
lem non sectans : Ethnici apud quos nulla est Adulterium in matrimonio crimen est. (Tert.
verilatis pleniludo, quia necdoctor veritatis Deus.
Lib. de Monolog. 9. )Quam exsecrabile autem
( Tert. L. de Spect. 21. ) Christianorum vero sit tantum scelus evidenlcr apparet cx 1. injus-
disciplina est perfectissima , quia Filius Dei tilia
, quam committit ; 2.
profanatione , quam
hujus gratice , disciplinwque arbiter et magisler a< 3d uc ii ; 3. infelicilate, ad quam conducit. —
illuminator atque deduclor ( Tert. Apol. 21. ), Xom. 1. Tract de Adulterio. Conc. 3. fol. 5o.
docet 1. pietalem ; 2. veritatem; 3. bonilatem.
— Tom.2. Tract. de Apostolis. Conc. 3. fol. 26. CONCIO SEXTA.
Cceterum hcec secularis concupiscentia , causas
habel : gloriam , cupiditatem, ambitionem, insuf-
FERIA SEXTA POST DOMIiNICAM fichntiam. { Tert. L. 1. ad Uxor. 4- ) Haec sunt
polissimum causae, quae uxoratas ad adulleriuin
TERTIAM QUADRAGF.SIMJ:. incitant ; quamvis mulieres ut lascivias suas
cxcusent, prodant in medium 1. juvenilem aeta-
CONCIO PRIMA. tem 2. cai nis infirmilatem 3. vitae necessita-
;

tem.
;

—
Tom. 1. Tract. de Adulterio. Conc. 6.
Si scires donum Dei. ( Joan. 4. ) Chrislus fol. 56.
multa Apostolis amititiae dedit monumenta :

sed erga illos Dei dignatio ( Tert. L. de Bapt.

18.) nunquam magis elucet quam ex 1. bene-
voli auioris dilectione ; 2. secretorum manifes- DOMIlNlCA QUARTA QUADRAGE-
tatione ; 3. donorum effusione. — Tom. 9. SIM^.
Tract. de Aposlolis. Conc. 2. fol. 6.

CONCIO PRIMA.
CONCIO SECLNDA.
Subiit in monlem Jesus. ( Joan. 6. ) Duplici
Prius Deum probari oportet per opera , tum autem de
causa vult Tertullianus Christum se
deinde per beneficia : prius enim quceritur an sit,
recepisse. I pse Dominus in secessu fnquenlius
et ila qualis sit. Alterum de operibus ; alterum
agebat ut liberius oraret, ut seculo cedcret, (Tcrt.
de beneficiis dignoscetur. (Tert. L. 1. adv. Marc.
L. adMart. 2.) Ob easdem rationes anachoretae
17. ) Cuncla creata,, ut effectus primae causae in deserto demorati sunt ; ut scilicet Chris»
ejus existcnliam demonstrant; et dona qme a
lum imitarentur , mundum aspernarenlur et
divina beneficenlia accipimus, ejus liberalila-
Deum liberius deprecarenlur. Quod ad dcserli
lem praedicant. Quantum aulem Deus sit libe-
comincndalionem sunicit in quo 1. mur.dus
;
ralis et munilicus conslat ex 1. Verbi incarna- aspernalur 2. a quo daemon fugalur. 3. quod
;
tione ; 2. Eucharistiae inslitulione;5. Dominica
passionc. —
Tom. 1. Tract. de Amor. Dei in
ab anachorelis et monachisinhabilatur. Tom. —
6. Tract. de Palriarch. Regular. Conc. 1. foh
homincm. Conc. (\. fol. 116.
77-
 TADULA CONCIOINAioRIA. 5i

concio sr.(,rM)A. co.ncio miMl

Cum sublavassel ocutos Jesus , et viaistot quia Panum multiplicationem < Christo fiiciam
muitituda maxima vtnit a</ eum , di.nt ad Phi- sie refert Tertullianus : Inveniei totum huiti
lippum : Und» smemus panes ut mandacent hi ? irtltnrm Christi cirra illum Drt homineill j
Ilor autem dicebal tentans eum : ipse enim scie- qai ohlalos sihi viginti /tortteureos pancs , cum
bal quid esset facturus (Joan. (>'. ) inulliplica-
:
populo tlistrthtti jussisset , et innistrr ejui
lurua scilicet quinque panes bordeaceoa et proinde compuruta tnn/titudinc ct ptihuli tiiedio-
quinque (lisccs , lanto cum excessu ni ho- critatc, respondisset : Quid ergo hot dem In eont-
minibus quinque millibus nura< ro , abunde pectu rrnttiin hnminum f Da inquit rt man- .
%
laluratia , duodecim cophini ex fragmenlis quas dueabunt. Quoniam luec dicit Dominus. Et man-
superaverunt , sint repleti. Pascit populum in tliifavrrtint , rl rr/iqttcrtiitt reliqniiis scumlum
,
solitudine. Attco autem ea fuit majcstas ut et dictum Domtni. (lCit. I,ib \. ,i,| v Mnrv. 21. .
)
pabuli eaiguitatem non tantum sufficere ; verum Portentesa ill.i pantrm mulpHcaira aditmbrat
fliain cxtherare , i/e pristuio votuerit exemplo. Altaris sacraittentum \n quo Chriali prassentin
,

1\ ii. Lib. 4. a<lv. Rlarc. ai.) Alludit Tertul- multiplicalur

|
in canctis hostKs eunseeratis
lianus ad inujua adhuo miruculum qnod in de- et Doniiinis suo corpore et Sangulne j>,iscil om-
serto operatus cst Deus : qui non uno die sed
, neS fidelcs qui ad sacrain acccduiit svnaxim.
nnnis quadra/tinta ; nec de inferioribus materiis iVliinificus fuit Salvalor irt dc.-crlo , sed iniillo
fianis et pisciSf sed de manna ceelesti ; nec quin- magis in iucburistiaj sneramento, quod est
quc circitrr, sed sc.rrenta millia homiiuim frrote- donativum Chrisli (t'ert. L. de Cor .Mil.i.): in
i«rit. ( Lcct Lib, du ira Dci. cap. 9. ) In ulro- quo 1. giatiamafilncntcrdat ; 2. Iiiim.iiiitalcii)
<|nc miraculo iniruin in modura clucet provi- eldivinitacm snain clonal 3. donitm el acci- ;

lcniia Dei ; tamcn impii , tot seculis , tot ingc- pienlem intime unit, et velut conviscerut. —
ttiis asscrlam atsjat tlcfensam providenliam caltun- Tom. 5. Tract. dc Cialia. Conc. 4. fol. 2^6.
tiiati sunt. Verum quain iinmerito , inde patet
<]iiia providentium Dci 1. sanior pbilosophiu CONCIO SEXTA.
approbat ; 2. lides praedicat ; 5. ratio demon-
strat. — Tom. 2. Tract. de Deo. Couc. 4. fol. AcccpitergoJesus pancs , et cum gratias cgi$-
555. set , distribuit tUscumbenlibus. Joan 6.) Cllttt
(

Eucharislia sit mysterium supernaluialc, qu<nl

CONCIO TERTIA. nec sensus, ncc ralio valenl altingcre, scd qno
scda lide cognosci polest Tantum opus quod Ifi- :
Ahinitio , et instructa, et certis cxercendorum
ntanoz sa/u/i paraha/ur ; in quan/um crcdi ftabe-
o/pct'jrum suorum ral.onibus dispensala ttniver-
ba/ ut prodissc/ ; in lantitin para/ura desiderahnl
si/as consislit. ( Tert. Apol. 21 ) Hujusinodi
tit credi posset ; subs/ructum fun<lamcn/is dis-
ititcin universilutis instruclio , ordinatiq et
post/ionis e/ pradicationis oequo ordine fides in-
cli.spcnsatio ab universali Dei providentia facta
formata , merito el liomini indicerclur a Dco ; et
est. Nam , ut sapienler philosophatur Allicna-
goras , Deus , qua sapientia fecit omnia ; eadem
Deo exhibere/ur ab liomine ; ex agnitionc dchcns
crederc quia posset : qua scilicet credere didicis-
rt singulis assidue providet ; et qua justilia va-
set ex prtxdictttione. (Tett. Lil). (\. adv. iMarc.
rios in mundo disposuit gradus , eadem sua cui-
<;uc ttispcnsat. ( Lib. de Rcs. c. 2. ) Illa autcm
12.) Triuo fundanicnto iim.iiitur paralura qua
indcicitur homo ad Eurn.lristial fidem niini-
universilas , quam inslruit , ordinat , dispcn-
ruin dispositionc , prwdicalione , miraculosa
>at et gubernat , universalis providenlia Dei
compleclilur 1. myslicum Ecclesiae mundum ; operalione. Disposilionc Deus namque tan- :

tuin mystcrium figuris adumbrarc voluit ,

2. orbem seu univcrsum; 3. hominem seu ini-
crocosmmn. — Tom. a. Tract. de Deo. Conc. quae adducant ad veritalis notitiam. Deinde
praedicatione Chiislus clenim ante Eucharis-
:
4. fol. 586.
tiae inslilulionem pollicitus est se daturura in

CONCIO QUARTA. sacramento suum corpus cruci aiTigcndum.

Tandcm mtraculosa operalione siquidem por- :

Deus, omnium condilor, nikitnon ratione pro- tentosa panum

uidit , disposuit ,ordinavit (Tert. L. de Pcen. 1.)
Verum quantumvissuaprovideutia Deuscuncta
ralione disposucriletordinavcrit, altamen impii
Dei providenliam negant, utpote hominis li-
bertali,'jusli adversilati, etimprobi prosperitati
contrariam. Veriim falso divinim impugnant
providcntiam, quae coociliatur cum 1. hoininis
liberlate ; 2. impii prosperitate ; 3. justi adver-
multiplicatto praefigurat irans-
substantiationem subslanlia? pania et vini in
corpus et sangiHhem Domini speciebus sacra-
menlalibus velalum. Sed ille quidem ncc rcpro-
bavit panem , quo ipsum corpus suum rrprxsen-
tat(Tert. Lib 1. adv. Marc. 14. ) , et amorcm
suuin in hominein dcmonstrat. Divinuin iliiiin
ainorein iniralurTerltillianus : Uominem Dctis
adatnavit proptcr qucm in hcec puupcrrima clc-
,

situte. — Tom. 2. Tract. de Deo. Conc. a. tol. menla de tertio coelo descendrre (aboraoit. Amor
5cjo. ille tanlus est ut Iriuinphct dc amore i.crcatio-
e.
 J3 TABULA CONCIONATORIA.
nis a incarnationis ; 3.redemplionis ; 4. bea-
liludinis
;

Tom. 1. Traet. de Anior. Dei in

CONCIO QUINTA.
homineiu. Conc. 5. fol. 124«
In templis et ecclesiis cst Deus ita colendus
ut disciplina disposita est Christianorum. (Tert.
Apol 23. ) Christiani aulem sese ad chrislia-
^^» ^t^^-tt^tx nAf.rrrvnAiT^TPAii nam disciptinam componentes , in temptis
1'ERIA
.
SECUNDAPOSTDOMINICAM i

[)eum CoI.»nt cum .. puritate cordis; 2/si-

QLJARTAM QCADRAGESIM.E.
lcnlio oris ; 3. modestia corporis. — Tom. 6.
Tract. de Vener. templ. Conc. 2. fol. 383.

CONGIO PRLUA. CONCIO SEXTA.

Invenit in templo vendentes boves , et oves, et Eo opponilur irreverentim crimen ( Tert L. de
columbas , nummutarios sedentes. Et cum fecis- Orat. 2. )
et scilicet impiorum in templis irre- ,

set quasi /lagetlum de funiculis , omnes ejecit de verentor se habenliuni. Quaruin irreverentia
lemplo. ( Joan. 2. ) Christus ejiciens venden- condemnalur exeinpto 1. Clnislianoruin 2. ;

les et emenles evictenter demonstral quanta Judaeorum; 3. paganoruin. Tom. 6. Tracl. —

lemplis debeatur veneratio , quae 1. pie Deo de Vener. temp. Conc. 2. fol. 58G.
consecrantur 2. religiose sub Sanctorum no-
;

minibus dedicanlur 3. cujus consecrationis ;

ritus probe explicantur. Tom. 6. Tract. de —

Vener. templ. Conc. 1. fol. 370. FERIA TERTIA POST DOMIN1CA3U
CON CIO SECUNDA. QUARTAM QLADRAGESIM.E.
Christianorum tcmpla multum a templis
CONCIO PRIMA.
Genliliumdiscriminanlur; in his enim immundi
spiritus considunt (Tert. Lib. de Spect. 12.) , Nolite judicare secundum faciem , sed justmn
illavero sunt ab ornni immundiliuruin conta- judicium judicate. ( Joan. 7. ) Bellc ad proposi-
gione (Tert. L. de Pud. 19. ) purgatn, non im- tum Tertullianus : Novi demutationem ineutis in
munda , sed munda non profana , sed sancta; malas partes (Tert. L. i.ad Nat. 1.); eorum sci-
;

ob sanctitatis 1. deputalionem ; 2. comprehen- licel qui nolentes ab illis judicari , lcmerc alios
sionem ; 3. operation; m. —
Tom.6. Tract. de judicant. Attamen iniquum esl ul quisquejudicari
Vener. templ, Conc. 1. fot. 373. de alio velit, eljudicaride se nolil. ( D. Aug. Ep.
174. ad Pascent.) Iniquus illeettemcrariusjudcx
CONCIO TERTIA. offendit i.Deum,cujusauctoritnlem sibi arrognl;
2. proximum,quem temere judicnndo diffamat;
Ab inilio Romanae Reipnblicae, nondum aut 3. semetipsum , nam sese aliorum judicio sub-
simulacris aut templis res divina
, apud Romanos jicit, adhuc peenae mancipat. Tom. o.Tract. —
constabat frugi retigio , ct pauperes ritus , et
: de Hypocrit. Conc. 5. fol. 329.
nulla capitolia cerlanlia ccelo , sed temeraria de
cespite attaria, et vasa adhuc samia, et nidor exilis CONCIO SECUNDA.
(Tert. Apot. 25.) ; at postquam orbis obtinuit
In judicihus et criminalibus civilibus«W«n/ui
irnperium, magnifica exstruxit templa pretiose ,
instrucla, et consilium inspirat, etjudicium gubcr-
dotaia et abunde ornata. Similiter initio chris-
7iat(Terl. L. 1. ad Nat. 20.) , ut sit rationi juri
tianae religionis, cui fere omnehominum contra- ,

rium erat genus,vix ulla publice exstrui potue- etlegibusconforme at scientia non est inslructa
;

runt templa.Verum postquam veritasde errore,

homini ut cordis nrcana cognoscat. Nam mcdio-
critas humana facti solumjudicat, quia volunlalis
(ides de idolotatria triumphavit , templa fidetes
latebris par non est. (Tert. L. de Pcen. 3.) Honio
aedificarunt et ornarunt. Ecclesiarum autem 1.
ornatus vindicatur; 2. excessus non approba-
tamen absque uita scientia quae illi voluntalis
tur ; 3. defectus condemnatur. Tom. 6. Iract. —
tatebrns detegat , temerarie judicat humanas
actiones, quae extcrius apparent , vel indiffe-
de Vener. templ. Couc. 1. fol. 3y5.
rentes , vet dubiae, vel bonae 1. indiffcrcntcs :

sinislre interpretatur 2. dubins malas suspi-

CONCIO QUARTA. ;

calur; 3. bonas deprava intenlione culparc co-

Deum exislimo ubique prmsentem , omnibu* natur. Tom. 3. Tract. de Hjpocrit. Conc. —
colendum (Tert. L. 2. ad. Nat. 8 praesertim 5. fol. 33 1. ) ,

in tcmplis sibi dicatis, quae sunt veneratione CONCIO TERTIA.

dignissima ob 1 res sacras quaa in illis conser-
: .

vantur ; 2. sacramenta quae administrantur ; Justumjudicium et pacalorium jndicate.

5. sanclas acliones quae ibi operantur. Tom. — ( Tert. Lib. 4
tullianus non
a dv. Marc. 29. ) His verbis Ter-
solum admonet judices ut probe
6. Tract. dc Vener. teinp. Conc. 2. fol. 38o.
suo fungantur offioio , sed cunctos adhuc fnlc-
 TAIUJLA C.ONCIONATOMA. 53
les .1 jndioiis tcmerariis dimovere nitilnr l*ars cirriiin >c etie Deiclt. — Toin. 5. TrOCli < T «-
Pec
gtntris humani indiscrtto jadicio ad rtprthtn catore. Conc. 5. fol. aoi,
dciitlum prompta et paruta 99»$ probtttur,
( l). Aug. Scrin. 10. dc Tcmp. ) Quod orilur CONCIO TERTIA.
ut plurimum ex 1. praesumpliooe el superbio ;

a. animadversione el invidia; 3. perversitate et Ckrlstu» nti displietl cecitas popuil (Tert. Lib.
malitia. — Toui. 3. Tract. dc Hypoorit. Conc. 5. ;idv.Marc. 17.) , caecorum illuminator (Tert.
Ajiol. 91. ) dicitur. Ei merilo, quia 1. caeco-
5. fol. 334.
ruin illuminalio specialiler ad illum spectal ;

CONCIO QTJARTA. 2. miris remediis csecos llluroinat; 3. quasdam

Dc ttirbacnimmulticrcdidcrunt in cum. (Joan.

disposiliones a csccis ezposlulat. — Tom. 5.
Tract de Peccatdre. Conc. 5. foL 271.
7. ) Negare Qdei necessitatem , <tc limin» fldsm
offendsrs »st, fTert. L. adv. Valent. 3. ) Trina CONCIO QUARTA.
etenim cum Deo indigemua unione unione in» :

lelleclus, ut cum cognoscamus unione volun- ; Rabbi , quls peccavit fiic , aut parcntcs cjus
tatis, ut illum
diligamus unione animae, utilli ; cwcus nasceretur ? ( Joan. 9. ) Parenles non
ttt

placeamus. Fidea aulem necessaria cst ut pos- sunt culpandi de ceecitaie corporea , quaa ul
sinius uniri Deo per 1. cognilionem ; 2. dilec- j.luiimuin accidit absque illorum culpa, sed ail
lionem 3. sanctiBcalionem.
; Tom. 3. Tract. — csecilatein sj>ii ilualem Bliorum , multoties con-
de Fidc- Couc.6. fol, 178. currunt , cx defectu pietatis educalionis et ,

exempli. Dc amore paterno lanquam de lcge

CONCIO QUINTA. pUlatis ( Tert. L. dc An. 1.) fatur Tcrtullianus.
Nam quidquid generavit , el quod generatur ,
Chrisiiani e.r ftde integra
adv. Tert. Lib. 5.
( a limentum prabere consenlaneum est. ( Clem.
Marc.3.) agentes,salutemcons»quuntur. Fides Alcx. L. Paedng. C. ) Ad quod homincs stimu-
autem integrator per eharitatem , quse dicitur ail turi. Patriscoele>lis excmplo; 2. animaiium
ammaet lorma fidei. Eadem enim praestat fidei
|

irrationalium studio ; 3. naturas suffragio. —

quae anima corpori amma corpus venustat , :
Toin. 4. Tract. dc. Lege Just. Conc 3. fol. 60.
vivificat , hoininemque discriminat. Similiter
charitas i.fidem informat et venustat; 2 fidcm CONCIO QUINTA.
vivifical ; 3. Cliristianum ab aliis discriminat.
— Tom.3. Tract. de Fide. Conc. 4- fol. 166. Parenseducalionem praeslare tenelur.
filiis

Ad ejusmodi debitum trina pracserlim urgetur ,

CONCIO SEXTA. ratione , desumpta ex nalura , politica, et chris-
ti.ma diseiplina debelque hanc curam 1. dilec-
:
Christiani virtutis studiosi,charitate accensi,
l.abent bonam fulei valetudinem , et dominicai
tioni paternae ; 2. societati humanae; 3. provi-
disciptinos sanitatem ( Tert. Lib.de Pat. l.)*
denliae divinae. — Tom. 4» Tracl. de Lege Just.
Conc. 3. fol. 65.
fideiveritalem ad praxim redigentes, bonisque
vacanles operibus necessariis ad fidem l.con- CONCIO SEXTA.
servandam 2. manifestandam ; 3. praemian-
;

dam. —
Tom. 3. Tract. dc Fide. Conc. 4- fol. Omne animi bonum aut nascitur,aut eruditur,
169. aut cogitur (Tert. L. de Pud. 1.) Itaque parcnles
filiosad bonum inducere debent , eisque auxi-
lia praebere, per 1. disciplinae christianae in-
struclionem ; 2. boni exempli aedificationcm ;
FERIA QUARTA POST DOMLMCAM 3. prudentem correctioncm. Tom. 4« Tract. —
de Lege Just. Conc. 3. fol 70.
QUARTAM QUADRAGESIM.E.

CONCIO PRIMA.
FERIA QTJINTA POST DOMINICAM
hominem ccecum a nati-
Prccteriens Jesus vidit
vilatc. (Joan 9. ) Duaesunt caecilales una cor- :
QUARTAM QUADRAGESIM-E.
poris altera anima:; liaec exitiosa , illa sape
,

saepius frucluosaquia l.ab incentivis vitiorum

;
CONCIO PRIMA.
libcrat ; 2 mentem
illuslrat; 3. quia interdum
Ecce defunclus efferebatur, ftlius unicus matris
Deus suos amicos visu corporis privat. Tom. — suoz.( Luc. 7. ) Tria sunt quaj eximunt ab oh-
1 Tract. de Peccalore. Conc. 5. fol. 254-
servanlia legum : priuio, qualitas pcrsonarum:
.

CONCIO SECUNDA. sic reges lcgibus ab ip^ismet latis non suut

adslricli ; secundo, praescriplio temporum qua
Pcccalor caecus sine lumine (Terl. Lib. de. leges cfficiuiitur caducse; tandein tcrlio, reli-
Poen. 1. ) fidei et gratiao obtenebrans lumen gionis privilegium , leges cnim in Ga.lia lalae,
1. in nocte incedit; 2. Deum non aguoscit; 3. in llispania non obliganl. Nuilum liorum ho-
 , );

.)
4 TABTILA CONCIONATORIA.
tempore facienda, ad inslar Fabiolaj
Non patrocir.ia persona- qaifc
ininef cxfmfl a morte :
:

semper pnratur D. Hier. Ep. mor?

<l >"«
10.
*um, nm spaliam temporum , non privilcgia ( ) ,

reeionum. fTert. L. de Vel. Virg.i.) Slortis po-

eam non I»«»tiJit invenire imparala.n. Haeu au-
teslas Dei a3.inil.inx potenliarn est reluti. sum-
tem praeparatio potissimum cnnsi.-lit i. in pcc-
cati aversione; 2. terrenorum abdicalione 3.
ma, quia nullus ei resistit 2. aelerna quia ;

omi.ia tempora comprehendit ; 3.

; ,

iinmmsa, bonae vil* conversione. — Tom. 4. Tract. d*

quia ad omnia loca se extendit. — Toin. 4. Morte. Conc 5. fol. 44»-
Tract. de Morle. Conc. 1. fol. 4 '3.

CONCIO SECUNDA.
FEIUA SEXTA POST DOMINICAM
Quis incolumis Tert. L- de Res. 57. ) a dia-
(

boli tentationibus , mundi vanitatihus , carnis QUARTAM QUADRAGESIM.E.

blaoditiis, concupiscentiae aestibus ? Qui exa-
nimis scilicet, qui sevelnt inortuuin considerat. CONCIO PRIMA.
Considerata enim et meditata mors 1. mentem
illustrat; 2. spem in ocelo collocal ; 5. ad bene JUacrymatus est Jesus. ( Joan. 11.), non so-
operandum incitat. —
Tom. 4- Tract. de iVlorte. lum ab amoris teneritudinem, videns ploranle.»
Conc. 3. fol. 4 *9- mulieres sihi charas, sed maxime quia snscilans
Lazaruin,denuo eum hujus vitae miseriis subji-
CONCIO TERTIA. el morlis
ciebat. Profileris el vitce incommodum,
Tert Lib. de Test. An. 4«) Aniinam
solatium. (
Gentilem phWoso^hiam stuttitiam Dominus vo-
rationaletn alloquilur Tertullianus, qiue natu-
rat. (Tert. L de Praesc. Haeret.7.) Non stultitia,
raliier vilae miserias et morlis teslatur solalia
sed palientia,ct ut fatur D. Rernardus, summa est
quae 1. a miseriis hujus viiaeavocat ; a peccati
philosophia mcditalio inortis. (Petr.Bles. Ep.6.)
necessilate liberat 5. ab exsilio ad patriamsu- ;

Al, proh dolor ! hcec philosophia frequenterin

scholis describilur , sed frequantius proscribitar,
blevat. —
Tom. /\. Tract. de Morte. Conc. 5. ibl.
438.
quantumvis sit 1. a sapientibus approbata ; 2.
a Deo commendata ; 3. pro cunclis hominibus
CONCIO SECUNDA.
universaliter fundala. —
Tom. l\. Tract. de
Lazarus mortuus est , et gaudeo. ( Joan. 1 1.
Morte. Conc. 4. iol. 43i.
Bona mors honorem, jucunditalem et utilila-
CONCIO QUARTA. tem aflert. Honorem quidem , nain honorabi/is
Domini mors Sanctorum ejus.( Terl.
in conspectu
Per imaginem mortis , discis mori et vivere.
) Deinde jucunditatem
Lib. 2. adv. Marc. 19. .

(Tert. L. de An. (\5. ) Niliil frucluosius edisciiur quare Christianus sic Elhuicum arguit T- :

quam inors. A quihus aute.n mors est ediscen- mi/ii metas , et scenas , et puloercm , et arenam
da ? A defunctis. Nam si inter doctores praefe- suspiras ; dicas velim : Non posumus vivere sine
rendi sunt mentem illuminant, volunta-
qui votuptate ,
qui mori cum voluptate debcmus.
lem sufllaininant et animam ad bonum incli
,
-
( Tert. L. de Spect. 28. ) Tandem utililatem :

nant , quales ,
quaeso , praeceptores defuncti,
Et rnors lucrum , ait Aposlolus quia 1. homo -

qui doctorum,oratorum et praeuicatorum agunt moritur utvivat; 2. anima terram deserit ut

vices, 1. docentes; 2. moventes; 3. suadenles. coelum possideat; 3. corpus cedavcre<cit , ut
— Tom. 4- Tract. de Morle. Conc. 4> fol. 433. gloriosum resurgat. — Tom. l\. Tract. de Morle.
Conc. 5. fol. 438.
CONCIO QUINTA.
CONCIO TERTIA.
Per imaginem mortis, discis evigilare dum dor-
mis (Tert. L. de An. 43. ) a peccati scilicet :
Jamfcetet. ( Joan. 11.) Nares odoralo? ca-
somno. Ilaque sil quidam quotidianus usus in paces sunt; siquidem Dominus Deus , qui f;-.;u-
nobis , affeclusque moriendi.{ D. Ambr. Lib. de ravit hominem , odoratum in naribus ventitavit.
1'ide Resur. ) Qui ad morlem sese exercent, Odores aulein iri
( Tert. Lib. de Cor. Mil. 5. )
1. quid silii desit cognoscunt ; 2. vilam suam triplici sunt diflerentia. Quidam sludiosi, non-
recte dirigunt; 5. in suis operibus perfecle agunt nulli volupluosi Virtutcs exha-
terlii fcetidi.
— Tom 4. Tract. de Morte. Conc. 4« ml. 435.
,

lant priinos ; secundos redolent flores aliaquc

mundanae voluplalis odoramenta ; peccali
CONCIO SEXTA.
terlios spirant. Odores 1. virtutum sunt piu-
Ad mortem paratos nos vult Dominus, ne ficui ct delectabiles ; 2. inundialium volupu-
limoris deprehendamur. (Tert. Lib. 1.
a die tllo tum , noxii el despicabiles ; 3. peecalorum
ad Uxor. y.) Non loquor in praesenti de praepa- fuelidi et inlolerabiles. Tom. 5. Tract. de —
ratione proxima , quae fit in gra^i morbo , vel Culpa pcccal. Conc. 5. Ibl. 356-
inslanli aliquo periculo , per sacrainenlorum
«usccplionein, sed de praeparatione lolo vitae
 , ,

TAIUJLA CONCIONATOUIA. 55

CONCIO QUARTA. CONCIO TEftTIfc

Quatriduanus esl. ( .loan. 11. ) Lnznrus peO* Si dixvro quia tMtclo tum t
8TQ ttbit ItmitU

caiorem In suis iceleribui Induratum datrotat

imin/a.c. Stii U i« tum Joan 8. ) liinim iu M-
(

iia peocato adbjrrenlera ul fii ab eo dimo-

scnlia , (riiiimi in peMOOJS ONI0B tiiium cl eaUI
i
-

vcii possit. Hujusmodl intera mduratio sumtl dem b.ibcnt divinitalera , liuel iuter le di»lio-
guaiiliir rc.ililci l'<i/<r vtFttius, tlSpir'Uut t
tuam originein i. dirina fequitate 2. hu- ;
. ,

niana menlii nacitate; 3. seelerosa voluntatis trts ertditi unum Dtum tittunt. (Tert- L adf,
t

pravitate. —
Tom, 5. Tract. de Peccatore. Couc. Prax. 3i. ) Patcr esl hfiprnducloa , el iiic per
Minn iiienioi i.un genurui. Pateret egn ipiraraui
G. !'ol '277.
S|>iritum Saniiiiiii , cui io sna |>rodiictioue
CONCIO QUINTA. commmiicamii^ sniniiiatc-m , cbarilalem , libc-
ralitatcm. 1'ost besc qtti- cx bis arglM nic dc
Obdiimtio quibusdam velut gradibus ducitur
peccato , quod opponitur Spiritus Saiuii i.
nd damnationem. Prirao inveterata consue- ,
sanctitati ; a. charitati 3. gratiarum Inrgilali
; i»
tinline secundo, graliaj cfflcacis substraelione;
;

lertio, incnlis eavitate qiiatlo,invetcrata pec- ;

— Tom. 5. Tract. de Ouipa peccati. Coiic. t,
fol. 2Cj3.
cati perpetratione quinto, pertinaci despera-
:

lione sexlo, insensibilitate. Peocator namque

; CONCIO QfAKTA.
ohsiinatus in suis sceleribus 1. lanquam lajus
(lunscil 1. in illis vclut
; in cetilro qnioscit ; Qui ex Deo cst, vvrba Dvi audit : proptrrvu vos
3. ad modum letbargi obdorraiscit. — Tora. 5. non auditis , quia ex Deo non estis. (Joan. 8. )
lract. de Peccatore. Conc 5. fol. 285. Verbi Dei cohtemptUS el dedignuiio ( Tert. L.
de Spect. i5. ), est prorsus injusta et scelerosa:
CONCIO SE.\T\. Ycrbum Dci est in magOO pretio babcndum ,
avide appetcnduni , diligonter custodiendum :

Tollite lapidcm. Jonn. 11.) Ne peccntor Cbristiani scelerosi pharisaeis similes , illud i.
(

obslinatus in desperritionem cadat , et despe- parvipondunt ; i. vide non appelunt; 3. audire

rana eteraam salutis jactuxam incurmt, in 1. negligunt. Tom. 0. Tracl.de Verbo Dei.Cooc* —
oratione continuo diviham imploret miscricor- 6. lol. 4 2 9-
(liam ; 2. vocantem nmplius non rejiciat gra-
tiam ; 5. veram ainpleclatur pcenitentiain.
CONCIO QUINTA. —
Toiu. 5. Tract. de Peccatore. Cono. G. fol. 287. Tntcr poenns quns Judseis coinminatur Deus
non pnrva b:ec miiii videtur : Aure audietis, et
non audietis. ( Tert. L. 5. adv. IMarc. ii.) Ea-
dem poena plures mulctantur Cbrisliani , aure
DOMIMCA PASSIOMS. audientes , et non audientes. Verbuin Dei est
atlente audiendum , mente percipiendum , sibi

CONCIO PRIMA. altribuendum ; vero illud 1. attente non

ipsi
audiunl ; 2. mente non percipiunl ; 3. sibi non
Quis ex vobis arguet
de peccato ? ( Joan. me attribuunt. — Tom. 6. Tracl. de Verbo Dei.
8. ) 1'barisaei quanlumvis Cbristo infensi nul- ,
Conc. 6. fol. 43o.
lumei po'erant exprobrare peccalum. Soli enim
Del Filio svrvabatur sine delicto permanere. ( Tcrt. CONCIO SEXTA.
(loPiiesc. Haeret. 5.) Cbrislus siqnidem nullate-
nus opponitur Patri. Quia inquantum homo , Infelices Judaei , imo et scclerosi Christiani,

Patris honorat majestalem

qui aspernamento liabent sermonem sanclum.
reveretur potes- ,

latcm , recognoscit auctoritatem ( Tert. L. de Pud. 8. ) Sed multo infeliciores

peccatum :

nalem opponitur Palris 1. majestati; 2. potes- qui i. reluctantur ; 2. dedignanlur ; 5. aver-

:.ii: 5. auctoritati.
; —
Toin. 5. Tract. de Culpa
tantur. —
Toin. 6. Tract. de Verbo Dei. Conc.
jjeccali.Conc. 6. fol. 43o.
i. fol. 289.

CONCIO SECUNDA.
Amen, amen antequam Abraham
dico vobis :
FERIA SECUNDA POST DOMLMCAM
/:<rr.t, ego sum ( Joan.8. ) , scilicet Verbum ex
PASSlONtS.
l)vo prolutum et prolatione generatum ( Tert.
AjhiI. 21.
) cf appropriatur lux, sapientia,
:
CONCIO PKIMA.
vcrilas qunre nullus ex vobis potest me ar-
;

guere de peccato quod meae contrariatur Adliuc modicum tempus vobiscum sum, (Joan.
Iini; 2. sapicntiae;
,

3. auctoritati. — Tom. 5. ^. \ Aposlolus ad tompoiis attondens modici-

Tract- de Culpa peccaii. Conc. i. fol. 290. talcm , Cbristianos horlainr ad bcne operan-
duui : ergo duin lempus habeinus, operemur
 )

>6 TABULA CONCIONATORIA

bonum. A
divlna bunitate, eliam ratio ternpo- munus, e/fuJil Spirilum Sanctum (Tert. L. adv
rumnala esl (Tert. L. 2. adv. Marc. 3. ) ; lem- Prax. 3o. ) : ut scilicet i. doceat veritatem >
pus homiui concessit Deus ul 1. scdulo ope- 2. conferat sanctilalem ; 3. largialur charita-
retur 2. bene operelur; pro comparanda
3. tem. — Tom. 3. Tract. de Gratitud. Conc. 5
—
;

eeternitale opefelur. Tom. 2. Tract. dc fol. 277.

Christian. Conc. 5. ful. 288.

CONCIO SECUNDA.
FEIUA Tl-RTIA POST DOMiMCAiM
Si quis sitit, veniat ad me et bibat. fJoan. 7.)
Beneficenti.i est peifectio Dei naluralis quae
,
PASSIOMS.
multum aemulatiooe illuslratur, cum humana
malilia contendens. Quod innuit Terlullianus , CONCIO PRIMA.
exclamans O Deum non nalura benefuum , scd
:

cemulatione l (Tert. Lib. l\. adv. Marc. 20.)

Atsi elogium sil bonitalis divinae, peccatoris Erat aulem in proximo dies feslus Judceorum
vincere temerilalem , 1. peccator est iudignus Scenopegia (Joan.7. ) nimirum dies festus ta- :

amore , et divina clementia illum diligit 2. bernaculorum , quo admonebantur Judaei se

;

peccalor est indignus tempore, et divina pa- esse peregrinos in hoc mundo. Anima raliona-
lienlia ei peenilendi lempus impendit 3. pec- lis a Deo ad Dei imaginem creata et in cor-
; ,

cator meretur jusliliae rigores, et ne puniatur pore velut in carcere detenla, scit se peregrinam
divina misericordia sese juslitiae opponit. —
in terris agere : cceterum gcnus sedem , spem ,
Tom. 1. Tract. de Amore Dei in Hominem. gratiam, dignitatem in ccelis habere. (Tert. Apol.
Conc. 2. fol. 102. 1. ) Suam nobililalem et dignitatem sustin.re

nilitur; ne ejus 1. pulchritudo dedecoretur; 2.

CONCIO TERTIA. libertas in servilutem redigatur; 5. Dens ,
suum exemplar, offendatur. Tom. 1. Tract. —
Quam admirabilis Dei misericordiaerga pec- de Anima ration. Conc 2. fol. 347.
catorem poenilentem 1. peccali maculam di-
luens ; 2. rcatum poena? aelernoe remiltens ; 3. CONCIO SECUNDA.
gratiam juslificanlem iniiindens. Tom. 1. —
Tract. de Amor. Dei in hominem. Conc. 2 fol. Praecipue animae rationalis dignitas , in Dei
imagine sita est. Honor hominis verus est imago
107.
et similitudo Dei. ( D. Augusl. Lib. 12. deTrin.

CONCIO QUARTA. cap. 11.) Ne autem a tanto degeneret honore,

illum per opera ostentare debet. Tria sunt quae
Qui credil in me, sicut dicit Scriptura, flumina hominem inducunt ad generose agendum , sci-
de vcntre rjus fluent ac/uce vivw. ( Joan. 7. ) Lo- licel illustris nobililas , gloriosa alfinitas , emi-
quitur Salvalor de aquis gratiae , quae vivificant nens dignitas. Haec tria urgent hominem Chris-
animam. Anima polest considerari in statu lianum ad digne operandum 1. dignilasquam :

naturae, culpae et graliae. In statu naturoe, habet a Patre aeterno, qui eum adoptavit in Fi-
unila est corpori ; in statu culpae , unita est lium : 2. Affinitas, quam habet cum Filio, qui
peccato ; in slalu graliae, unita est Deo. Unita humanatus est , ut in homine divinam repara-
1. corpori , est vivens et vivificans ; 2. pec- ret simililudinem 3. Dignilas, quam habet a
;

cato, esl vivens et morlua; 3. Deo , est vivens Spirilu Sancto, qni eum sua gratia sigillavit <-t
et vivificata. —
Tom. 1. Tiact. de Anima divinilatis parlb ipein effecit. — Tom. 1. Tract.
ralion. Conc. 5. fol. 5Go. de Aniuia ralion. Conc. 2 fol. 354-

CONCIO QLINTA. CONCIO TERTIA.

Putc/ira anima , juslitia ( Tert. L. de An. 9.
et virtutibus ornala- Tria sunt potissinium quae
hominem stimulant ad seclandum animae or-
natum 1. ne Deus animam inornalam renuat
: ;
Si quid de anima examinandum est , ad Dei
regulas dirigat : certe nullum atium potiorem
animce demonstralorem quam auclorem reperies.
( Tert. Lib. de An. 1.) Deus eteniin , non so-

2. ut Deo imaginem suam decoratam reddat; luin animae exislenliam deinonstrat , sed pre-
3. ut pergraliae ornatum in gloria perfeclam,
tium etiam et valorem ostentat , Deus operis
Dei similitudinem acquirat. Tom. — 1. Tract. sui idoneus cestimator ( D. Ambr. ) ,

commodo
1. uni-
de Anima ralion. Conc* 2. fol. 356. versam molein corpoream , aniinae
el imperio subjecit ; 2. animac curam Angelis
CONCIO SEXTA. commisit ; 3. aniniam ad seipsum, utobjeclum
aelenue felicitalis destinavit. Tom. — 1. Tract
Hoc autem dicebat de spiritu, qucm acccpturi de Anima ralion. Conc. (\. fol. 366.
erant tredentes. ( Joan. 7. ) Sublimalus in coe-

lum Dei lilius, hie inlerim acceptum c Patre

 TAMJI.A CONCIONATOIUA. $7

CONCIO QUARTA. CONCIO TERTIA.

Animam Dri jhilit
r.r non c r mntrria viiuti-
,
Impll In templo Irreverenterse habentea, Dei
ramus. ( de An. 5.) El, ul alioraura l;i- despiciunt 1. maiestalera
IVrt. L. quara colunt ,2. ;

tur Tertulli.iniis , ilr /inimus animiim Dri /lntit preBsentiam quain credunl 3, perspicaciara
,

natam , nub^tiiiitia simplicrm , ralioiinlrm, i/nmi- (jii.im orania conspicere cerlo cognotcunt.
;

—,

ntilrirrm. Anim.i siiain a Deo dudl originein 11111. G

, Tract. de Veoer. teuipi. Cooc. 3. fol.
1

qni inter caeterns dolea collatasi eam dotare <li- 3»)3.

gnatus est i. spiritualilate ; 2. ratiooalilate 3. ; CONCIO QUARTA.
dominationis auctorilate. —
Tom. i. Tntct.de
Atiima ralion Couc. i. fol. 337. Ores mro3 rocrm mcam uitdiitnt,ct non pcribunt
in esternum , <t non raplet eas quisquam de ma-
CONCIO QUINTA. nu mea. ( Joan. 10.) Quin scilicel gralia efllcaci
yocaiitur : gralise aulera efficacitas cst profunda
Pltira snnl qune animain commendant, ?cd et neque bene injesligatur i.
inscrutabilisj
eain adhuc trstimutc dc rcligionis o//icio. ( Tert. physica prvdelerminalione 2. morali prasmo-
;

Apol. 3i).) In pnesenti non est disserendum de tione; 3. congrua voluntalis rocatione. T0111. —
omni religionis officio [Terl.L- 3. adv. Rlarc. 6.), 5. Tracl. de Ciatia. Cooc. 3. ful. 222.
scil duutaxal de trino i. cognitione, q'ia Deum
:

omnipolenlem demonstrat ; a. cultu , quo be- CONCIO QUINTA.

nefactorem invocat ; 3. timore , qi;o jodicem
formidat. — Totn. i. Tract. de Anima ralioti. Ovcs mece vocem meam audiunt et sequuntur
Conc. 5. fol. 5^2. me. ( Joan. 10.) QunnJiu \ivimus in hoc se-
culo , sumus
peccatis obnoxii , tentationibus
CONCIO SEXTA. , ad servandam
exposili Dei legein adstricti.
Altamen virtus grulice spirilatis (Terl. L. adv.
Anima curanda (Tert. Lib. de An. 33. ) prae- Jud
9. ), nobis praebet vires et armn quibus
cipuum est hominis negotium; ut scilicet in valeamus 1. peccata vilnre ; 2. tentaliones su-
coclo Kternam consequatur salutem. Satus si
diligitur, ibi adipiscenda desideretur, ubi adepta
perare ; 5. divina praecepta servare. Tom. —
3. Tract. de Gratia. Conc. 3. fol. 22G.
nihii timetur. ( D. August. ) De hac perfecta
salute,in praesentiarum tria consideranda sunl;
CONCIO SEXTA.
i. qtiam curandn sit salus animae ; a.
sollicite
quae necessaria sint ad salutem animae; 3. quae
Quantumvis gratia ex semelipsa sit potens ad
—
potissimum impediant salulem animae. Tom. bellandos daemones domandas passiones, ex-
,
i. Tract. de Auima raliou. Conc. t>. fol. 379.
tinguendos concupiscentiae aestus, servandaque
divina mandala in homjnibus qui suum ei prae-
bent consensum , attnmen si de suis irritam et
ingratam reddunt , velut exnrmatam et naufra-
FERIA QUARTA POST DOMLMCAM gam ( Tert. L. 2. de Cult.
Fem. 9. ), vanam et
inutilem reddunt gratiam , eique naufrngium
PASSIONIS.
parantvelpernegligentiam:i.pernegligenliam,
gratiam sibi neccssarinm in oratione non pe-
CONCIO PRIMA. tunt; 2. per imprudtnliam , gratiae susceptio-

ambula-
nem impediunt; 3. per maliliam, oblalam gra-
Facta sunt Encenia in Jerosolymis, et
tinm rejiciunt- Tom. 3. Trnct. de Grntia. Conc.
bal Jesus in templo, in porlicu Sulomonis. (Joan.
3. fol. 229.
10. ) Deus ubique praesens , et licet sua iin-
mensilale excludat limitationem , non autem
specialem habitationem , in i.coelo; 2. Salo-
monis lemplo 3. ecclesiaseu sacrario. Tom. FERIA
; — QUINTA POST DOMIMCAM
b\ Tract. de Vener. Templ. Conc 3. fol. 389.
PASSIOMS.
CONCIO SECUNDA.
CONCIO PRIMA.
Christus Dominussanatum a lepra Samarita-
num mittens ad lemplum , docet templum esse Ecce uiulier quc? erat in civitate pcccatrix.
domum Dei veneralione dignissimain ; quia in ( Luc. 7. ) Peccatricis
nomiue intelligilur Mag-
eo praesens Dei majestas humililer 1. adoratur; dalena , ad veneicas voluplales pronn. Nemo
2. laudalur ; 3. formidalur. Tom. 6. Tract. — nolens forniculur, nulla ad libidinem vis est, nisi
de Vener. Teinpl. Conc. 3. fol. 391. ipsa nescit quodlibet cogi. ( Tert. L. de Pud. 22.)

Verum iVlagdalena libertate praedila, non

elsi
coacle , sed volunlarie ad l.isciviam ducerelur,
ad iuxuriam tamen iuducebalur 1. nalurae cor-
t. f
 58 TAI3ULA CONCIONATORIA.
mptione; 2. diaboli lenlalione; 3. lasciviendi Noxia aqua , quae ant dnemoniacs
ejnsnioili
occasione. — Xom. 4- Tract. de Luxuria. Conc eflieit aut ebriosos el insanienles reddit, aut
,

4- fol. ao5. cor morlali veneno aflicil , malos detiotat effec-

rONCTO SFniNDA * US '

^ 1108 m
Magdalesa peccalrice operalus
erat daemon
in qua inhabilaverat , cujus in-
,

Multa3 feminae propter homines habitu abu-
tuntur (Tei-i. L. de "Vel. Virg. i3. ), ut Magda-
lenae comprobalur exemplo , quae supefbos
sectabattir veslium ornalus, velut 1 relia qui-
bus amasios illaquearet ; 2. vincula quibus
eos ligaret ; 3. concupiscentia; fomenla , qui-
bus ad libidinem sufllammaret. Tom. 4.
Tract. de Luxu vestium. Conc. 4- fol. 25i.
f<dleclum excaeeaverat , et cor veneno mortali
""'«'Cerat. Verum lacrymae conlritionis quas
fl,(,it Magdalena poeniiens 1. ab illa diabo-
,u,n expulerunt; 2. illam adversus diaboli
jacula inunierunt ; 3. oculos ejus adCbrisium
Rognoscendum aperuerunt. Totu. 4. Traot —
— de Lacrym. Conc. 2. fol. 11.

CONClO tertia.
Siquidem
WMU SEXTA POST DOMLMCAiVI
et viris propter feminas , ul femi-
nls proptcr viros ,vitio naturce ingenita est pla- PASSIONIS.
cendi voluptas. { Tert. L. !*. de Cult. Fem. 8.
)
Magdalena ut placeret hominibus , fucata , CONCIO PAIMA.
rompta et ornata incedebat , et tam fuco quain
vestium luxu, libidinis 1. flammas exhalabat; Coltegerunt Ponti/ices el Pharisai Concilium
2. flores spirabat ; 3. fructus comparabat. — adversus Jesum. (Joan. 11.) Duo invenio Con-
Toin. 4- Tract. de Luxu vestium. Conc. 4- fol. cilia, longe ab invicem diversa unum Pontifi- :

a52. cum Pharisdeorum adversus Jesum allerum

et ;

CONCIO OUARTA. Dei, in gratiam hominis. In illo, superbia ,

invidia , inimicitia et nequilia conveninnt ; in
Magni/icatur Deus per pudicitiam, utique et i*lo , Deus adbibet suain S3pientiam , poten-
per habitum pudicitia competenlem ( Tert. L. 2. ti;im et bonitalem. Recogita totum illi Deum
deCuIt. Fem. 12. ) Magdalena fucum et orna- occupalum acdeditum: manu, sensu , opere ,
lum aflectans, non magnificabat Deuin , neque concilio , sapicntia , providenlia , et ipsa impri-
per pudiciliam, neque per habilum pudicitiae
convenientem ; quinimo fucatis et ornatis ves-
W affectione. ( Tert. Lib.de Res. 6.) In primo
concilio, Ponlifices et Pharisaei tractant de nece
tibus 1. a meretricibus non discriminabatur ; et destructione Christi ; in isto, tres sanctissi-
2. merctrix suspicabatiir 5. tanquam meretrix, mae Trinitalis personae consultant ad invicem
luxuriam negoti jbatur. —
Tom. (\. Tract. de de hominis productione. Dei imaginem quoque
Luxu vestium. Conc. 4- fol. 253. bonitas , et quidem operantior operata est : non
, sed fatniliari manu ; eliam verbo
imperiali verbo
CONCIO QUINTA.
prccmisso : Faciamus hominem ad
blandiente
Lacrym s caepit rigare pedes ejus (Luc. 7.) : imaginem el similitudinem nostram. ( Tert. Lib.
:

triplex raptismu; passim distinguitur , aquae 2. adv. Marc. 4- ) Operanlior itaque bonitas
scilicet , sanguinis et lacrymarum. Quanta operata est hominem 1. consultatione ; 2.
sitvis aquat ( Terl. Lib. de Bapt. 3. ) in baptis- dilectione ; 3. adulalione. Tom. 1. Tract. —
mal_ nemo Chrislianus ignorat ; qiiantum de Amore Dei in hominem. Conc. I. fol. 98.
a"item valeat baptismus lacrymarum eloquen-
^er declarat D. Chrysostomus Diratn tibi : CONCIO SECUNDA.
quid valeant lacrymce. Marlyres sanguincm fun-
dunt ,
lacrymas. Marlyres sangui-
peccatores Fenient Romani et tollent nostrum locum et,

nem fundunt : merelrix illanon fudit sanguinem, genlem. (Joan. 11. ) Juda?i erga Deum ingrati
sed fonles lacrymarum profudil , et ddevit et erga Chrislum , sunt jtisle 1. patrio solio
peccata sua. ( Hom. 2. in Ps. 5o. ) Per meretri- despoliati ; 2. a Deo reprobati ; 3. temporali et
cein, Magdalenam inlelligit, quae pcenitentiae aeterna pcena mulctati. Tom. 2. Tract. de —
fundens Iacrymas l. peccati culpameinaculat; Apostolis. Conc. 3. fol. 16.
a. animam suam pulchre decorat; 3. seseque
ab aeterna morte liberat. — Tom. 4. Tract. dc CONCIO TERTIA.
Lacrym. Conc. 2. fol. i3. t .
. _
Ab illo cogttaverunt ut inter/icerent Je-
die ,

CONCIO SEXTA. sum ( Joan. 11. ) : Chrislus injusle a Jtidacis

ad necem usque persecutus, suo exemplo et
Legimus quidem pleraque aquarum genera doctrina docet 1. iunocentiam ; 2. adversa tole-
miranda. Sed aut ebriosos reddtt Lincesiarum runda ob innocentiam 3. adversa innocenler
vcna vinosa , aut lymphatieos Coloplwnis scatu- ( ,i t rata .
;

conducere ad supernam patriam.

,
. —
rigo dxmoniaca : aut Alexandro accid.it Nona-
Tom j.T racl d e Adversitate. Conc. 6.fol. 32. .

crix Arcatlice venenata. ( Tert. Lib. de An. 5o.

)
 ,

TABULA CONCIONATORIA. ''.)

CON.CIO QUARTA, CONCIO si;(;i'Ni)\.

Jtttu moriturua <r«t ut FiUot D<t , oul trtnt L.xamcii ilciiiim mii ,i,i nonftasionenn necet-
ditp*r*ii ctn^rtgartt in unum, ( .luan. n. ) Non lario pi ;cii(|iii-iiiiin , nobisomni Mudiofucien*
disscnsinnis divisioniset belli, sed Dtut ptcit
.
quid ininve rtigninm qnnti dt contritn*
iliiin, iic

(Tert. L. de Res. /17.), dllectionis el unionia 1 0« tiaprattrititmut. (Tcrt. kpoi. i(>.) Deuscuncta
(il.iliir.il) Aposioln. [\\ I). aulcin A ^ paatet itna 1 1 .
produxil in iimiirri) , /iuntlrre rt iiunsitra cx.i- ,"

dictio ,
< "•' tribut litttris conslam . <ui tiunifican-
mcn quoque nd poeuitenliain prasviuin, facJen-
ilainTrinitattm , tt unitatttn in Dto , a qu<> paw Jum notnero , pnndere el mensura. Esl
csi iu

ipta proctdit. Verurn licet j>;t x sii n iiibus per- namque peccatnrum multkuduinvcstiganda;
1.

sonis eflleienter, ;ij>i>n>i>iiaic i.imkii loquendo , 2 deliclorum gfav ilas recogitanda 3. peccan- ;

pHcein 1. Paler cogilut; 2. Filiua tractat; 3. tiuin qualitas tnensuranda. — ToRl. 5. Tract. de
Spirilus Sanctus tlooat. Tom. 5. Tract. de — Sacram. pcenil. Conc. I. fol. /j5G.

Pace. Couc. 5. fol. 1 83.

CONCIO TERTIA.
CONCIO QUINTA. Multi iiu/itisitioiie et agnitiont ntgltcta ( Tert.
Apol. 3. ) aceednnt ad poBniteoiite »acramen«
Colmubn ct a primordio divina pacis praco.
Ltb. adv. Virrent. 2. ) Qtiemaduiodum
tmn, ncc attendunl nd Prophetam fulminantem:
( Tert.

autoin post aqtrtc diluvlnm', coluinba annuntiat Mateaiclus i/ui fncit oput Dtl negligenter. ( Je-
rcm. /j8. ) Ptarres, nc mnledictionem incurra-
pacem , portaus ratnuni olivae virentibus Foliis
in orc SUO , ila Chrlstus pnstquain diluvium ,
mus adversus neglfgentes vibraram , in exa-
in cruce effudlt
inine confessionis praeserlim nimuae, tantam
non aquas, sed sanguinis,
pedes adhibcainus diligenliam quant un ad i. scn-
discipulis oslcndit maiuis et , et dixit
eis : Pnx vohis. Quasi dicat : Videte vulnera lcnliam ferendam ; 2. rem perdilam rccupc-
de quibiis hominem 1. cum sanguis qui randam 5. ralioucin dc re magni momenli
;

Deo
fluxil
cum Angclo confcedcrnt 5.
cnnciliat; 2. ;
reddcndam. —
Tom. 5. Tract. de Sacram. pce-
cum bomine coodnont. Tom. 5. Tract. de — nilcnt. Conc. 1. fol. ^7.
Pacc. Conc. 5. ibl. »88.
CONCIO QUARTA.
CONCIO SEXTA.
Doleat necesse est (Tert. L. de Pcen. 7. ) pec-
Cbrisliani de societale sacramenli confccdcran- cator accedcns ad pceiiitentue satramenluin.
tur. (Tert. Lib. 4- adv. Marc. 5. ) Christus ut Attritio namque ad niinus rcquiritur, quia pec-
a Cbrisiianis ainoveret discordiam , et inlcr calor poenilens de suis pcccalis dolel , ob 1.
illos paccm firmius solidarel , instituit sacro- fceditatem culpse ; 2. metum gehcnnae ; 3. amo-
sanctum allaris mysleri-iim , cujus parlicipatio rem felicitalis aelernae. — Toin. 5. Tract. de
1. reconcilialionem praerequirit et expostulal ; Sacram. pcenit. Conc. 2. fol. 458.
2. unilalem et communionem significat ; 3.
paccm et dilectionem conservat. Tom. — 5. CONCIO QUINTA.
Tract. de Pace. Conc. 5. fol. ig3.
Voluntas factiorigo non tanto potior ad panam
est ,
quanlo principatis adculpam (Tert. Lib. de
Peen. 3. ) Voluntalis autem peena cst conlritio
DOMIMCA PALMARUM. cordis ( D. August. Serm. 29. dc Verb. Apost. )
animi dolorem imporlans , cujus dcclaratur
CONCIO PRIMA. 1. intensio ; 2. extensio ; 3. duratio- —Tom.5
Tract. de Sacram pcenit. Conc. 2. fol. 460.
pnllum cum ea :
Tnvenietis asinam aliigatam et
Solvile , et adducite mihi. ( Mallh. 21.) Asina CONCIO SEXTA.
denotat pecculorcm funibus delictorum suo-
riun ligalum confessarii aulem peccatoris
: Qui irrationaliter poenilent fecisse bonum,
vincula solvnnt in pcenitentiae sacramento , de peenitentiam boni in corde figunt, meminisse
quo hodie et duobus sequenlibus diebus agen- curanles ne quid boni rursus prastent. ( Tert.
dum est. Peccatores vero in foro pcenilenliae Lib. de Pcen. 1. ) Propositum tomen non am-
ipsiprodilores sui (Tert. Apol. 7. ) , seipsos plius faciendi bonum, quod fecisse pcenitet,
oumi studio examinare debent , ne uliquod ncque est secundum rationem neque secun- ,

peccatum lateat in occulto. ( Tert. ApoL 2. ) dum Deum propositum vero non amplius
:

Hujusmodi aiitem vitaeexamen nccessarium est peccandi cst ralioni Deoque consentaneuin.
ad 1. conlrilionem; 2. confessionem 5. mo- Afl quod pcenitentes stimulat conlrilionis 1.
rum correclionem. —Tom. 5.Traet. de Sacram.
;

necessitas ; 2. aequilas ; 3. veritas. Tom. 5. —

pcenit. Conc. 1. fol. 4^2. Tract. de Sacrani. pcenit. Conc. 2. foL 4^4-
Go TA13ULA CONCIONATORIA.
confessarii, ut 1. doctorcs sanam doctrlnam
discipulos doceant ; ut judices justam senlen-
tiam adversus reos feranl ; 3. medici, medici-
FERIA SECUNDA POST DOMIiNICAM nam salutarem aegrolis praebeant. Pom. 5. —
Tracl. de Sacram. pcen. Conc. 4- iol. 481.
FALMARUM.

CONCIO PRIMA.
FERIA TERTIA POST DOMIMCAM
Pcenitentla confessio est delicti. (Tert. Lib.
de Carn. Chr. 8. ) Hujusmodi autem peccato- PALMARUM.
rum manifestatio est actus pcenitenlis. Post do-
torem cordis , sequitur confessio oris ( D. Bern. CONCIO PRIMA.
Serm. 4°- de Divers. ) , varias afferens utiiila-
tes: nam i. aegrotos sanat; 2. immundos emun- Emendationis necessilas (Tert. L. 1. adv.Marc.
dat; 3. reos justificat. — Tom. 4- Tract. de Sa- 1.) incumbit idololalris, christianam religioneni
amplecti volentibus:peccatoribus,pcenilL'nliam
cram. poen. Conc. 3. fol. 467-
suscipientibus ; pcenilentibus, post susceptam
pcenilcntiam chrisliane el jusle viventibus. Vi-
CONCIO SECUNDA.
tae enim emendatio 1. Christianum denotat ;
Qui pelit veniain , delictum confitetur ( Tert. 2.verum poenilentem demonstrat ; 3. Christia-
Lib. de Orat. 7.); scilicet ut delicli obti- num poenitentem de malo in bonum immutat.
neat veniam , consequatur gratiam , et valeat — Tom. 5. Tract. de Sacram. pcen. Conc. 5.
promereri gloiiam. Llt autem confessio praefa- fol. 484.
tos ailipiscatur fructus , veradebet esse nuda , CONCIO SECUNDA.
et propria. ( D. Bern. Serm. 4o. de Diversis. )
1. Vera sine dissimulalione ; a. nuda , sine oc- Quem
, nisi emendatioretn ; censeas dignoirem
cultatione ; 3. propria , sine excusatione. — quem emendatiorem,
timidiorem , et idcirco nisi
Tom. 5. Tract. de Sacram. pcenit. Conc. 3. fol. vera pcenitentia functum ? (Tert. L. de Pcen. 6.)
472. Ceitum aulem poenilenliae liabes testimonium si
CONCIO TERTIA. contineas a peccato , si dignos agis pcenitentios
fructus , si facis operavilce. ( Serm. 2. de Oct.
Sed^de qucestionibus confessionum ( Tert. Lib. Pasch. ) Ex D. Bernardo trinum est emendatio-
de Cor. lWil. 1.) nihil amplius discutiendum vi- nisindicium, scilicet 1. peccali vitalio; 2. boni
delur praeter confessionis impedimenlum. Tria operalio ; 3. salutis procuratio. Tom. 5. —
sunt praesertim quae impediunt confessionem, Tract. de Sacram. pcen. Conc 5. fol. 485.
nempe 1. amor; 2. limor ; 5. pudor. Tom. 5. —
Tract. de Sacram. pcen. Conc. 3. fol, 47^. CONCIO TERTIA.
CONCIO QUARTA. Kjecto per veram pcenitentiam malignitatis
veneno 1. veterem hominem ,
acquisita gratia,
Confessio satisfactionis consilium est. ( Terf. innovum immutat amor passiones ad
; 2. Dei
Lib. de Pcen. 8.) Satisfactio autem, quae est bonum accommodat 3. quod servivit iniqui-
;

aclus pcenitenlis, est , ait Doctor Seraphicus, ta'.i , juslitioe ministrat. —

Tom. 5. Tract. de
i. honoris ablali remissio; 2. deordinationis Sacram. pcen. Conc. 5. fol. 486.
reordinatio ; 3. debili solulio. Tom. 5. Tract. —
de Sacrana. poenit. Conc. 4- fol.478. -
. CONCIO QUARTA.
CONCIO QUINTA. Amplectanda est occasio ( Tert. L. 1. ad Uxor
7. ) virtutis , peccati vero occasio timenda
Satisfaclio confessione disponitur pceniten-
, velut i. lues depopulans 2. ignis dcvastans ;;
tia Deus mitigalur. Tert. Lib. de Poen. 8. J
(
Haec autein salisfactio, quae confessione dis-
3. Charybdis naufragium minitans. Tom. 5- —
Tract. de Sacram. pcen. Conc. 6. IbL 489.
ponitur et qua Deus miligatur, 1. poenalis de-
monstratur ; 2. trina discriininatur ; 3. terna- CONCIO QUINTA.
riinumeri convenientia declaratur. Tom. — 5.
Tract. de Sacram. poen. Conc. 4- fol. 480- Peccandi occasio est praecavenda. Hanc cau-
telam tria potissimum expostulant scilicet i< ,

CONCIO SEXTA. diaboli calliditas ; humana fragilitas; 5. gra-

2.

Confessarii, in foro pcenitentiae, doclorum

ti;e efficacis necessilas. —
Tom. 5. Tract. de.
, Sacram. pcenit. Conc. 6. fcl. 49'.
judicum et medicorum funguntur officio :

pcenitentes vero habentur tanquam discipuli CONCIO SEXTA.

instruclionem quaerentes; rei absolutionem
cupientes ; aegroli medicina indigenles. Quare Fuga? praceptum (Tert.L. de Fug. iu Pcrs.6.)
 —);; ,

TARIJLA CONCIONATORIA. 61
inaxinie obsertandum eit dum inoumbil peo- vtiiim iu his omnibui inveniiiir Ingratltudlnli
candi occaiio i. periculosa ; 9. iceleroia; 5. consummotlo. In 1. .Imla, qul suura tradidit
exitioSO. —
Totn. 5< Tracl. de S k r.nn. pirnil. magistrura 2. Malcho
; rpii iuum percuiiil
,

Conc. 0. fol. 4»J2. medicum; 3. populo Judaicoj qui ignominia et

dolore affecil benefactorem luum. Tom< 1,—
TraCt. de Chrislo. Conc. f\. fol. 7>7>H.

PERIA SEXTA PARASCEVES. CONCIO QUINTA.

CONCIO PRIMA. Quia rcvincebantur magUtrl primoresqtte Ju-
Jworutn , ita exasperubantur , ma.riiiic quod atl

Errat ct ttna pastori ovicula, scd grcx una ca- cum ingtn» mttltttudo defleclcrel , ut postremo
rior non crat ; una illa eonquiritur una pro om-
,
oblalum Pontio Pt/alo Syriam tunc ex parlc.
nibus desideratur, ct taiutem itwenitiir , et luunc- Romanorum procuranti , viidentia sttffragiorum ,
ris pasloris ipsius reporlntur. Tert. L. de Pocn. in crucem dedi sibi exlorscrint (Tert. Apol.
( 91.):
8. ) parabola ex Erangelio denotaturhu-
II;ec ostentantes malitia et iniquitatis consumma-
mana natura qon suuin errorem ipiamet fa-
,
tionein in 1. Burabbue pnel.ilione ; 9. (^hristi
tclur apud Hegiuiii Valein Erravi sicut ovis
:
flagellalionc; 3. Salvatoris coronatione. —Toin.
t/uteperiit. (I\s. Il8.) Chrislus autcin est bonus 2. Truct. de Christo. Conc. 4. fol 34 1.
illc pastor qui errantera oviculaiu i. vocat; a.

investigut; 3. suishumeris in cruoe portat, CONCIO SEXTA.

Tom. i. Truct. de Aiuor. Dci iu Ilom Couc.
Christus cruci affixus, non pro meritis suis
2. fol. io5.
in id genus mortis expositus est ( Tert. L. adv.
CONCIO SECUNDA. Jtid. 10. ) : sed a perversilate Judaeoriiin
, qui
consummatione saeviliae et crudelilalis , Domi-
Cltristus iratlitus est in mortem , mortem au- num
mulctaverunt supplicio 1. infaini el igno-
tem crucis. Sol cessit diem emptionis noslrce : minioso; 2. saevo et violento; 3. universali et
aputl inferos emancipatio nostra est , el stipula- generico. —
Tom. 2. Tract. de Chrislo. Conc.
tio in cielis. (Tert. Lib. de Fug. in Pers. 12. ) 4. fol. 344.
S)lem dicit reprsescntasse emptionis noslra?
.liein, quia Christo moricnte, obtcncbratus est
Christi autem morte emancipatio nostra cele-
brata est emptorenim et prelium fainiliae cst
;
DOMLNICA RESURRECTIOMS.
Cbrislus moriens; merx et familia , homo.
Quantum autem hominem exisliiuet et amet CONCIO PRIMA.
Christus demonslrat ipsemet Chrislus 1. il-
liitn redimens; 2. pro eo sanguinem suum fun- Chrisli resurreclio probatur 1. Angelorum
dcns ; 3. prelio sui sanguinis ei ccelum acqui- apparilione ; 2. apostolorum praedicatione ; 3.
rens. —Tom. 1. Tract. de Anima ration. Conc. plurium teslium , quibus Christus apparuit,
4. fol. obj.
depositione. —
Tom. 2. Tract. de Chrislo. Conc.
5. foi. 35o.
CONCIO TERTIA.
CONCIO SECUNDA.
Hominem Christus liberavit summa et prce-
cipua bonitate sua. (Tert. Lib. 1. adv. Marc. 17. Veritatem Dominicae resurrectionis demons-
Kouitas quidem suinma, quia supreinuin boni- trat 1. terrue concussio ; 2. lapidis sepulcri

tatis attingit gradum ; bonitas prsecipua, quia revolulio 3. inilitum custodientium sepiilcrum
;

peculiari benevolentia hominem persecuta est. dejeclio. — Tom. 2. Tract. de Christo. Conc- 5.
Nam non Angeluin, sed hominem redemil
1. fol. 35o.

a.non peralitnn, sedpcr seipsum hominem re- CONCIO TERTIA.

demit ; 3. non incruenle sed cruenta crucis
,

morte hominem redemit. —

Tom. 1. Tract. de Christus tesurgendo in melius immutalus
Ainor. Dei in hominem. Conc. 6. fol. 129. est, transiens i.ab humili etdemissa servi for-
ina ad Dei sublimilatem ; 2. ab infami et
igno-
CONCIO QUARTA. miniosa forma ad gloriam et honorem; 5. a
passibili et mortali forma , ad impassibilitalem
iMerito conqueritur Salvator Retribuebant
mihi mala pro bonis. (Tert. Lib. adv. Jud. 10. )
:
et iminortalitatem. —Tom. 2.Tract. de Chrislo.
Conc. 5. fol. 352.
Rtiiieficiis cunclos Judaeos cumulaverat Cbris-
tns , sed praeserlim Judam Iscariotem , quem CONCIO QUARTA.
in discipuluin suuin elegerat ; Malohum, cui
oinpiilatam aurem reslituerat; populuin Judai- Tnamissibili immortalilate fruitur resuscitata
onin , quem docuerat , in deserlo miraoulose Christicaro, ob 1. Vetbi divinitatem ; 2. animas
uuirierutj a languoribus et morbis curaverat : felicitutem; 3. pussionis Domiuica? cfficacitu-
6'
2 TABUTA CONCIONATORIA.
te;n.~— Tom. a. Tract. de Christo. Conc. 5. 3. de terra ad ecelura Toin. i. Tract. de
iol. 355. Adversit. Conc. 4* iol. 27.
CONCIO QUINTA.
CONCIO QIINTA.
Chrislus resurreccit in exemplum (Tcrt. t. de
de Cam. Chr. i5. ),quod imit.itur anima pceni- Nonne oporluit pati Christum , et ita intrare
lens ; si l. vere a morte peccati suscitatur ; 2 in gtoriam suam ? ( Ltic. 24.) In rc virtutis ni-
in melius immutatur; 5. non amplius per pec- hil est praestabilius quam bona exempla. Ad
catum in corpore velut in sepulcro tumulatur ea qnce Chrislus , nunc nos velut ad
faciebat
<— Tom.2.Tract. de Christo. Conc. 5. fol. 34q. exemptaria provocamur'. ut et operemur, et sus-
tineamtts ad morlem usque (Tert. L. de Orat.
4.)
CONCIO SEXTA. atlendentes ad exemplar nobis proposilum ,
nrmpe Chiistum qui 1. opera quse docuit,
dpostolus summam Evangelii et fidei inDo- operatus cst ; 2. passiones ad quas hortalur,
minicamorlis demandatione con-
ct resurrectionis
prior pnssus est ; 3. cceli gloriam, per passio-
clusit , ul et spei nostrce regutam inde educeret ,
unde constaret. ( Tert. Lib. de Res. 48. ) Spes
nein adcptus ost. —
Toin. •. Tracl. de Adver-
sit. Conc. 9. fol. 32.
autem resurrectionis nostrae innilitur : i. Eu-
charistise inslitulioni 2. Dominieae resurrec- CONCIO SEXTA.
— Tom.
;

tioni ; 3. gloriosae Chrisli ascensioni.

6. Tract- de Spe.Conc. 6. fol. 362. Quce igitur negotiatio patientia in corpore ?
( Tcrt. L. de Pat. i3. ) Respondel Ennodius :
Ecce adversa prcestant , quod secunda non tri-
buunt. (Lib. 3. Ep 4-) Nam in advcrsis, 1. vir-
FERIA SECUINDA POST PASCHA. lus mire prosperatur; 2. suaviier beatnr; 3.
aeterne coronatur. —
Tom. 1. Truct. de Adver-
CONCIO PRIMA. sit. Conc. 6. fyl. 34.

Nos autem sperabamus, quia ipse csset redemp~

turus Israel. ( Luc. 24. ) Neque beati in ccelo,
neqtie damnali in inferno , sed duntaxat vialo- FERIA TERTIA PASCIIA. POST
res in hoc seculo, valcnt clicere aclus spei
chrislianac et supernaluralis, necessariae ad 1. CONCIO PRIMA.
humanam conversationem; 2. virlulis exerci-
tationem ; 3 cceli comparationem. Tom. 6. —
Pax vobis. ( Luc 24. ) Trina potissimum ra-
tione Chrisliani ad ineundam et conservandain
Tract. de Spe, Couc. 2. fol. 35i.
cnm fralribus pacem stimulantur, quia 1. eum-
CONCIO SECUNDA. dem Deum venerantur ; 2. ab eodVm ccelesli
Palre in filios adoptantur ; 3. in ejusdem bcali-
Non succidendus ac subruendus est animus tudinis spe confoederanlur. Tom. 5. Tract, —
desperatione (Tert. L. de Pcen.7. ) , prasserlim de Pace. Conc. 2. fol. 161.
t/uia suffuit att fiduciain spei noslrcb tiuun uum.n-
rus nominum divinorum (Tert. Lib. de Bapt. 6. CONCIO SECUNDA.
)
U:m scilicet Personarum sanctissimae Trinitatis,
confldentes in 1. Patris pielate; 2. Filii chari- In eum competit pax cum quo fuit bellum.
tute; 3. Spirilus Sancli liberalilale. Tom. 6. —
(Tert. Lib. 5. adv. Marc. i5- ) Nam peccando
Truct. de Spe. Conc. 6. fol. 307. Deo inlulerat bellum. Dei Filius, ut crimiiio-
sum Deo reconciliaret homineni , humanalus
CONCIO TERTIA. est , eique largiiur gratiam, de qua oritur pax
cum Deo,qua? per i. pcenilenliam recnperatur;
Ostutti et tardi corde ad credendum in omni-
2. sanctimoniam confcedcratur; 3. obedientiam
bus qu/£ locuti sttut Prophetce ! ( Luc. 24.)
Christus nomen sihi pcrfccti vindical parenlis
conservalur. —
Tjui. 5. Tract. de Pace. Couc.
2. fol. 167.
( Terr. Lib. deTrin.
) , discipulosque suos tan-
tpinm filios 1. nescienles erudit; 2. deviantes CONCIO TERTIA.
tedtieit ; 3. dclinquenles amanler corripit. —
Beati in ccelo constabititi sunt , et i.n rejuins
Toni. 1. Tiacl. de Advereit. Conc. 2 foi. 22.
ex veritate compositi ( Tert. L. adv. Valent. 12.
)
CONCIO QUARTA. pcrfecta frue-.Ues pace , nullis molesliis , cupi-
ditatibus et perliirbationibus agilali, Veruui
Estis trisles. Tertullianuscontemplatur pres- Iicet
pax quam jusli in scmetipsis possiJenl ,
Suras el angtislias velut divince grutice patroci- nou accedal
ad paccm bealonim , lianquilla
nium (Lib. dePud 9.) Siquidem in adversis lameo
el bona p,:ce illi poliunlur, qui 1. pcc-
Deus terretetvocai(D. August. iri Ps. 55. catorum tyrnnnidi resiaUint; 2 passiones ra-
), 1.
de errore ad v*sritalem ; 2. de vilio ad virtutem;
t:oni subjic'uut;3. hujus vilae moleslias puticn-
 :

TABULA CONCIONATORIA. k
(,\

trr peiferunt. —Tom. 5. Tract. de Pucc. Conc nilatc autew c->t i. itnltai pjne COnmiinnt ; a.
4. t\'l 109. distlnctio lino confusione; 3. concordia ilne
diisemione. — Tom. 5. Tract.dePace.Couc*
CONCIO QUARTA. h. fol. i;3.

Paccm cum omnihtis Tert. L. r).

habctote. ( .
CONCIO SFATA.
adv. Riarc i&. ) Cuncti aooiine* sunt domesti-
ci , tel exlranei, ?el inimici. Habenda csi pnx Quod ad pacii gratitslma) Dco attinat dlselptl*
ciim 1. domesticii ; •• uxtraneis; 5. ininiieis, nam. Tert. Lib.de Pal >.
Disciplina nacis 1

— Toui. 5. Tract. de Pace. Conc. 3. fol. i;i.

( )

Deo gratisiinia , reperilur in lerris el in coelli

1 11 lerrfa , inter Ghristianoi , qul inilitantem
CONCIO QUINTA. coinpominl Fcclcsiain ; inccelis, IntCr Ange-
ros ,ex quifoui rriumpham rntegratur Eccluiia
Faciamus homincm atl ima^incm ct similitu- Angelorum autem pax esl perfectfssima quid ,

dincm nostram. ( Tcrt. L, adv. PraX. 12.) Sic i. Deo cnmmendatur; s. ab unitate divina
loqniintur tres personoe Trinitatis , qoee est regulatar; 3. ab Inrrmatabili feiicilate mlidatur.
Christianis pacis scclaloribus imilanda. In Tri- — Tom. r. Tract. de Angclo. Conc. 1. fol. 227.

TERTIA PARS
DOMLMCALIS.
DOMINICA PRIMA ADVENTUS. CONCIO TERTIA.
Dominus venturus est cum totius
Christus
CONCIO PRIMA. mundi motu , cum horrore orbis , cum planctu
omnium ( Tert. Apol. 23. ), cum praescitortiin
Merito jtidexqnia Dominus ; merito Domi-
,
timore, qui timebunt 1. creaturam, qua abusi
nus , quia; merito auclor , quia Deus.
auclov sunt; 2. crealorem, cui infcnsi sunt; 3. semet-
(Tert. Lib. de Iles. 14.) Siquidem in principio
Deus creavit ccelum ct terram. In hebra'o ha-
ipsos, quia sibimet inimici sunt. Tom. 3. —
Tract. de Ullirno Judicio. Conc. 5- fol. 43?«
belur Eloim , id est, judices in plurali , quia
tres Triuilatis personae una et eadem potentia CONCIO QUARTA.
prodtixeninl mundum. Ut autem totum hoc ju-
dicato disposilum et ordinatum est (Tert. Lib. 2. Enim vero nos , qui sub Deo omnium specula-
adv. Marc. 12.), a liibus scilicel divinis per- tore dnpungimur. (Tert. Apol. 45-) Deus, qui
sonis , judicis inunus obeuntibus , ita in finc est ubique per essentiam, praesenliam et poten-
niundi , Pater, Filius et Spiritus Sanctus , sce- f.ain , totus oculus est , quia omnia videt. ( D.
lerosum judicabuot hominem , a quo exigent August. Ep. 3. ud Fortun it.) Igilur cum Deus
ralionem,!. Paler , de opere crealionis ; 2. Fi- lotus oculus sit, 1. quam caecus peccalor, qui in
lius , de opere redemplionis; 5. Spiritus Sanc- secreto peccans exislimat quod Dcus illum non
tus, de opere sanctificalionis. —
Tom. 3. Tracl. conspicit I 2. quain temerarius peccator , qui
ue lllitno Judicio.Conc. 5. fol. 436. palam et publice insolenter peccans, Dei con-
spectum despicil 3. quam slullus peccalor ,
!

CONCIO SECUNDA. qui pudorem in ullimo judicio , ex Dei con-

spe.ctu , patienlur reprobi , non perlimescit !

fn adversis solatium capcrc ( Tert. L. de An. — Tom. 5. Tract. de Ultimo Judicio. Conc. 3.
55.) , est miseriaj levamen, ut calamitale gra- fol 4'9'
vari, nec ullam habere consolationem , summa CONCIO QUINTA.
cst infelicitas. In ulliino aulem judicio pecca-
tores nullum accipient 1. ab hominibus sola- Omne malum , aut limore , aut pudore , na-
tium ; 2. ab Angelis auxilium ; 3. a Deipara et tnra perfudit ( ) , Tert. Apol. 1. q"ia hominem
Chrislo palrocinium. —
Tom. 3. Tract. de Ul- pudor a crimine delerret- Plures lamen sunl ia

thuo Judhio. Conc 5. fol. 439. tanlam imprudenliam clali ut 1. pnlam et pu-
blice peccent 2. de suis sceleribus se jactent;
;

3. utquis criminosiornpparcat , ccrlalim pug-

 ;)

64 TABULA. CONCIONATORIA
n< n t. — Tom. 3. Tract. de Ulliino Judicio. in luxu vesliuin consumenles 1 tempns ad do- .

Conc. 3. fol. 4 22 -
mum sedificandam opportunum ; 2. reditum
annuum ; 3. dotein, censuin , virique patrimo-
CONCIO SEXTA. nium. —
Tom. 4« Tract. de Luxu veslium.
Conc. 2. fol. 243.
In die judicii , reprobortim crimina erunt
conspeclui omni carni. (Tert. L. de Resur. 3i.) CONCIO QUINTA.
Peccatores alii sunt inverecundi , qui pulam ct
puhlice peccant, nequeDei, neque hominum H02 pompm quam de proximo obstrcpcnt pudi-
verentes conspectum. Nonnulli slulti , qui citice di.ciptinis , dignoscere in facili est ( Tert.
clam et in occulto peccant , non Dei , sed ho- Lib. 2. de Cult. Fem. 9.) : quia mulieres vanas
ininum formidantes visum ; terlii, fraudulenti dejicit et deturbat, a 1. gravilate et modestia;
vitia suh specie pietalis occultantes. Deus au- 2. virtute et innocentia; 3. felicilate et gloria.
tem in ultiino judicio, totum pudorem in faciem — Tom. 4. Tract. de Luxu veslium. Conc. 2.
eorum inlentat ( Tert. L. deSpect. 21. ) : expo- fol. 246.
nens Angelorum , da?monum et hominum con-
speclibus, scelera quae commiserunt , i. inve- CONCIO SEXTA.
recundi in puhlico ; 2. stulii, in occulto ; 3.
fraudulenli , sub virtutis velo. Tom. 3. Tract. — Fucatas
lianus
et
iniquitatis
ornatas vestes nuncupat TerJul-
ingehim. ( Tert. Lib. de Vel.
de Dltimo Judicio. Conc. 3. fol. 4 2 4«
Virg. 1. ) Mulier elenim ut muluetur sumptus
ad fucum ornatum necessarios , persa-pe 1.
et
honorem 2. animae decorem negligit; 3.
vendit;

DOMINICA SECUNDA ADVEINTUS.

salulis dispendium incurrit. —
Tom. (\. Tract.
de Luxu veslium. Conc 3. fol. 25o.

CONCIO PRIMA.
Quid existis videre ? hominem mollibus vesti-
lum ? (Mallh. 1 1. ) Non Joannes mollihus
ves-
DOMINICA TERTIA ADVENTUS
titur, sed plures tum viri, tum mulieres
ves-
tium sectanlur luxum. Unusquisque in suo or- Tu quis es ? ( Joan. 1. ) Nihil utilius judica-
dine ( Tert. Lib. de Resur. 4$- ) debet stare et
runt omni aetate sapientes quam ut homo se-
induere vesles suo statui et conditioni conve- melipsum cognosceret. Quis non animm dabit
nienles; at, proh dolor! tanta est hodie vestium
summam omneiti , cujus nomine totius homiiiis
perversitas ut confundal ordinem i. nativitalis;
menlio titulala est ? ( Tert. Lih. de An. 1 3. )
2. facultalis; 3. dignitalis. —
Tom. 4- Tract. Quia tamen Chrisliani dignitas multum ex-
cedit naturalem animae dignitalem , quia nemo
de Luxu vestium. Conc. 3. fol. 248.
major nisi Christianus ( Terl. Lib. de Praesc.
CONCIO SECUNDA. Haeret. 3. ) , ultra nolitiam animae rationalis ,
invesliganda est Chiisli cognilio. De Anima Ra-
Ex Tertulliano, purpura (Tert. L. de Idol. 1 8. tionali inleger habclur tractatus , aller vero
olim erat ingenuilalis , et dignitatis insigne , traclatus de Chrisliano. —
Tom. 1. Tract. de
hac vero aetule est crudelitalis argumenlum ,
quia est lincla sanguine 1. mercatorum; 2.
—
Anima ration.fol. 336. Tom. 3. fol. 246.
mercenariorum ; 3. egenorum. — Tom. l\.

Tract. deLuxu vestium. Conc. 3. fol. 249.

DOMINICA QUARTA ADVENTUS.
CONCIO TERTIA.
CONCIO PRIMA.
Nusquam nunquatn excusatur quod Dcus
et
damnat. (Tcrt. Lib. de Spect. 20. ) Cultuin au-
Venil in omncm rcgionem Jordanis pradicans
tem et ornatum Deus damnat , quia a cultu baplismum pcenilenticc in reinissioncm peccato-
corporis innunxera fiunt mala. ( D. Chrysost.
rum. ( Luo. 3.) Habes unum tractatum de vir-
Hom. 4- m Gen. ) A Deo tamen condemnatus tute pcenitentiae , alterum vero de sacramenlo
cultus et ornatus, a mullis excusalur mulieri- peenilentiae elige ex illis concionem quae tibi
,
hus, quae ul illum illicitum propugnent 1. di-
gnitalem causanlur; 2. conjugi placere conan-
placuerit. Tom. 5. fol. 397 et 4^2. —
tur; 3. ni ornale incedant , scandalizantur. —
CONCIO SECUNDA.
Tom. 4» Tract. de Luxu vesliuin. Conc. 1. fol.
23g. Omnis mons et collis humiliabitur. ( Luc 3. )

CONCIO QUARTA. Monlis noniine denotatur superbus licet enim :

Christianus debeat seclari humililatem, lameii

Mulieres operis studiosae domos aedificanl superhia inflalur , appelens 1. vcstium elegan-
al -tonvciso , mulieres vanae domos evertunt, tiam a. carnisgloiiam 3. virlulis quoque emi-
; ;
 TABl LA CONCIONATORIA. fih
nenliam. — Tora.5. Tract, de Hum, Conc. 6. rum, quie vlduitntem servaverunt, a il.iiion .

fol. ooo- ?>. Imiuunditlnrum temporc conjugii cmninis-

CONCIO TElllIA. larura reparuliooe. Tom. 2. Trucl de Cat- —
tllale. Cooo. 3. fol. 209!

Studendnm aane esl quod invenintur Chris-

liantiasuperbiu ul camttton tain inflnttts (Tert. CONCIO IERITA.
Lib. «1«! An. 3'j. ) ; coi continuo neceeaaria
eet luiniiliins : quia i.oonlinuo Deo depen- Quld libertatnn obtatam tibi , tteratn matri-
det; ••. ndversus superbiain oontinuo eertere monli terwtute fastidis ? ( IVri. L. de Exh. Cn-t.
debet. 3. Dei grali» conlinuo iodiget. • Tom. — ,0 * ) In viduilate siqnidein pernevernns , e 'iii
:>. Truel. de ilumilii. Cono. 1. fol. »88, ,il,e,;l lril,; servitute
:| libernta 1. ab ttudin
'
:

placeodiconjugt ; 2. acura prulis educnndas ' ;

CONCIO QU AR l'A. sollioiludioe providendi doraui necessaria. —

-
Ontnts
,,..,,• ,. t
rallts tmpleoilur. (Lik\3.)
\ n 11
Per vnllcm
Toin. 2. Tracl. de Ca>t. Couc. 3. fol. ai5.

intelligitnr humilis» cui Deus largiturgrntiam, CONCIO OUARTA.

0I1 1, gralitudinem ; demissionem; 3. vucui-
2.

tatcin. — Tom. 3. Tiact. de Humilit. Conc. 3. Qua: non discedebat de temptot obsecrntionibus
foi. 2(j3. seroiens nocteacdie. (Luc. 2.) Hocexemplura nos
CONCIO QUINTA. ad orandum stiinulat Doininus nutem a nobis ,

. oratiottem conliouaiu cxpostulat oportet sem- ,

Deus respicit in orationem humilium , quasi

per orarc ct nuuquamdeficere. (Luc.i8.)Orotioni
preces ab humililate m ilnentur effi acmm .
ul
conl nuo vacmt ,, j n charitnle el desiderio coc-
j

patel .x.Mi.plo.. Channneaa samtatem filue [ e stis beatitudinis perseverantes ; 2. bona opera
a. Centunonisproservo depre-
expostulantis ; scc patranles . 3. le mpore debito orantes.
canlis;3. Publicani bumiliter orantis. lom. — _
, llI()

Tom. 5. Tract.de Oralione. Conc. 5. fol.i38.

5. Truct. de Humilit. Conc. 5 lol. 294 el 29J.

CONCIO C0NCI ° °^ INTA -

SEJLTA.
.... JciuniisfLnci.) nilliuc Anna vncnbnt. Inlimine
, .

I psu ntontlttas est

,
.

commoda perctptcnda gra-

. . .
J '
...-..»..«.
..
ttee
,.,
Clutstt
Virlulem, «rraliam 1.
,
•
,
(
r.
L).
.•
2. augendl ;
.
August. -i7
in Expns.
ii-
nttrahendi;
\
) ,
1
lialieus1

1: ut
.-?«••
_,
Erangelit

'
...»
Anna prophetts '.
,

onlem Uomtnum et ai/novtt

e
.

/tlia rhanuelts quce

et multa super eo
,, ,'
,
T
,
.

,
—
. .

* .. i \ tloin. prtcdtcavil exspeclanltbus redemnttonem lsraelts,

consei -vandi. ( En. adi r*
• , i '
0. (.al cap. 0. ) . ... , . • • • ,
~ n. ,, :|..* r . m ? a post e«re»tum tituuim veterts ct untvirce vtdatla-
o. Iract de llumiht. Conc. 0. iol. 2nb.
i
' .°. °.
I' s » jejuntorum quoque tesltmoiuo au^etur, os-
,
tendens in qutbus officii assidere Ecclesite debeal ,

et a nullis magis irtteWgi Christum quam scmel

DOMIMCA INFRA OCTAVAM ISATI- "uptiis , et aaspe jejunie. (Tert. L. de Jcjun.8.)
Belle ad proposiluin Tertullianiis Opimitas
VITATIQ nrtMTVT
YllAllS» DUMliNl.
:

sapienliam impedit , exilitas expendit. ( Tert. L.

^ e ^ n 20 ^ i"d e canit Ecclesia qui corporali
CONCIO PR T MA ' " ,

jejunio mentein elevas , ad i.sapienti.ini; i.

Tuam ipsius animam pertransibit gladius. orntionem 5- coelum. Tom. l. Tract.de
; —
( l.uc. 2.) Simeonis
aditnpietum vaticinium Abslinentia. Conc. 6. fol. 9.
dum 1. Maria obtulit filiuin in templo 2. prae- ;

sensfuil Filio patienli in Calvnrio 3. abillo se- ;

CONCTO SEXTA.
paratur, in Kilii ascendenlis triumiilio.
r
r..«„, m r> a e
Tom.
t, •
— Cum
„ ....
et tpse leiumitm mandet
.

el ammam con-
/. 1? t>
c\. Iract. de l*est. B. Manu3. Conc. 6. fol, 047-
1 , 1
1 j j ,
*

qtiassalain proprte uttque Cibi angusltis sacrtjt-

CONCIO SECUNDA cium appellct. ( Tert. Lib. de Jejun. 3. ) Id(|iie

trinutu 1. propiliatorium, quo divina justilia
Erat Anna propliclissa ; et hcec vidua usquc placalur; 2. imnetratorium, quo divinn innjes-
ad annos octoginta quatuor ( Luc. 2.), tanto Ins iinploralur; 5. latreuticum quo divina ,

mujori laude digna, qnnnlo dignius in viduitnte niajeslas honorntur. Toin. 1. Trnct. de Abs- —
permuosit. Elenim matrimonium non itcrari ho- liuentia. Conc 5. fol. 7.
nestum cst. (Tert.Lib. de Monog. 14. ) Talis ac
lanta est viduarum honestas quae uno conlen- "

Ise inalrimonio, post viri excessum vivunt in '

_ .
r \ r T AVAAf
OLrAVA.M
. .

castilale , ul eam ndmirnlionc dignam judicct DOMINICA IlNFRA

Cleincns Alexandrinus. Licet secundas nuptias, EPIPHAM/E.
iino cl lerliaset quartas inire liciluin sit,nttnmen
viduilns est malriinonio nobilior, et ut viduas CONCIO PRIMA.
in suo slatu persislant stimulnnttir 1. defuncli ,

conjugis recordutione ; 2. Genlilium femiua- Invenerunt illum sedenlem in templo in mcdio

1
S
 ;

£Q TABULA CONCIONATOEUA.
Doctorum. ( Luc 2.) Tnter Doctores primalum 3. vita individua. — Tom. 4. Tract. de Lcge
hiibet absque dubio Christus, Dortor , grutia Just. Conc. 1. fcl. 4».
scienthe donntus (Terl. L. de Praesc. Ha>ret. 14 .);
cujus doctrina, verilas; cujus disciplina , est CONCIO SECLNDA.
disciplina iustitiiB pudicWce, patientix , miseri-
,
lantf> amore tenetur mar.tus uxorcm dili-
-ordia-, innocenlice (Tert. Lib. de Car. Chr. 4. ),
G ere llt propter hanc relinquul patrem et ma-
j.iamdocuilnon soluin verbo, sed etiam exem-
^em. (iert. L. de Vel. Virg.5.) Kl boc, aitHugo
plo , ut alibi demonstratum est. Et quidem 1.
Viclormus , pnvilegio ddectwnis , quod ad uxo-
innocenliam; -2. obedientiam ; 3. patientiam.
— Tom. 2. Tract. de Apostolis. Couc. 4. fol.
rem /ransferre debet. ( In cap. 2. Gen. ) Quod
ex.git ut vix uxorem diligat 1. oculate et sa-
25

CONCIO SECUNDA. V leni l »• tmibo

.f
suaviter.—
«^
1 *» 1 » 16 "
/'
3
}***?
iom. 4. lract.de Lege Just. Conc.
' H
Aliorsum adhuc propositus est Cbristus, ut l.fol. 45.
Doclor 1. pielatis ; 2. verilalis 3. bonitatis. ;
— CONCIO TERTIA.
inm. 2. Tract. de Apostolis. Conc. 4- fol. 26.
Conjugcs cbristiane viventes , mulua sibi
CONCIO TERTIA. cbariialis praeslant officia : ideoque neutcr altc-
rum celatneuler allerum vitat , neuler alteri
,

Haec concio aliorsum desserta, et Chrislus gravis est( Tert. L. 2. ad Lxor. 8. ) aller aite- :

idductus ut exemplar Cbrislianos ad lolerandas rius oneia portat et quasi parum sit , amice et
—
:

passiones stimulans. Tom. l.Tract. de Adver- palienlersim.il conversari , sese adbuc ad pie-
sitate. Conc. 6. fol. 3i. slimulant , alterutro docentes , alter-
tatis officia
utro hortantes. (Tert. Lib. de Bapt. 17.) Quia
CONCIO QUARTA lamen munus docendi familiam, piaeserlim ad
viros speclat, mulieres domi maritos suos con-
Et ad illum : Fili , quid fe-
dixit mater ejus sulant , viri vero uxores bonum doceant 1.
cisti Ecce pater tuus cl ego doltntes
nobis sic ? sanctis serinonibus; 2. piis operalionibus ; 3.
qucerebamus te. ( Luc. 2. ) De cura quani paren- castis conversalionibus. —
Tom. l\. Tract. de
les babere debent filiis, aliorsuin tractatum est. Lege Just. Conc. 1, fol. 47-
Parentes aulem debent hanc curam 1. dilectio-
nipaternne; 2. societali humanae;3. providenliae CONCIO QLARTA.
divinae. —
Tom. l\. Tract. de Lege Just. Conc.
3. fol. 63. Sedviderit qualiter viro officia pendat (Tert. L.
2. ad Uxor. 4- ) mulier. In tribus proeecdentibus
CONCIO QUINTA. concionibus, demonstratum esl officium viri in
Et erat subditus illis. (Luc. 2.) De obedienlia uxorem; in tribus subscquenlibus manifestan-
parentibus a filiis reddenda aliorsum egimus. dum est munus uxoris in virum , quein tenelur
Quam commendat 1. Dei imperantis aucloritas; " lll S ere '• vere; 2.caste; 3. christiane. Pom.
2. praBcepti divini justitia et aequitas ; 5. obse- 4 iract. de Lege Just. Conc 2. fol. 5o.
quenlisChrisli exemplum et humilitas. — Tom. CONCIO QUINTA.
4. Tract.de Lege Just. Conc. 4. fol. 82.

rnvrm skvtv I ps& enim sunt, quas subjectas esse oporlel ,

propter quas polestas supra caput haberi debet ,
Mater ejus conservabat omniaverba hcec incorde velamen jugum illarum est. ( Tert. Lib. dc Vel.
suo. ( Luc. 2. ) Aliorsum diximus , Dei verbum Virg. 17. ) Quia tamen pleraeque mulieres sub-
esse 1. in aure recipiendum ; 2. ad inlellectum jeclionis insigne dediscentes , dominium in vi-
transmittendum; 3. in corde digerendum. —
ros arrcganter sibi arroganl , multi etiam viri ,
Tom. 6. Tract. de Verbo Dei.Conc. 1. fol.414. non tam justum imperium quam injustam ty-
rannidem in uxores exercent ; 1. abusivum uxo-
— rum in viros damnatur imperiuin ; 2. legiti-
mum
virorum in uxores vindicatur dominium
DOMIINICA SECUNDA POST EPIPHA- 3. debitum viro ab uxore declaratur obsequuim.
jv
j
^i\r — Tom. 4- Tract. deLege Justitiiv;. Conc. 2. fol.
52.
CONCIO PRIMA. CONCIO SEXTA.
Nuptiai faclaz sunl in Cana Galilteai (Joan. 2), Conjoges sibi muluo necessarii sunt. Uxor
et societas domestica inter conjuges inita , ubi quidem ultro fatctur virum necessarium sexui ,
dux in unam carnem efficiuntur per rnatrimonii ut auctoritatis et solatii causam. (Tert. L. 1. ad
nexum. (Tert- L. de Vel. Virg. 5.) quo major est Lxor. 4« ) uxor quoque viro consors oneruin :

viri et mulieris conjunclio, eo major esse debet domesticorum necessaria est. ( Tert. L. «le Exh.
inier illos societas, in 1. forluna ; 2. disciplina; Cast. 11.) Ad cjusmodi negolium nccessaria
 TAWI.A CONCIONATORIA. hj
est «xoris i, diflgentla, ul itrenue operihua honiine m incitant : aed magi» ndhuc eum ud ul
domeslicis luboret ; i. vigflantfa, ul Rtiorum munui Angeli slimulunt, quurum vulunlutei
educationi, Oliarumque cuatodue, sedulo •- dlvfn» voluntati conf les, muii i, rectao iu
;el 5. prasentia , ul qunntum Deri poteal in
;
volendo; a. »ubdit»inobediendo;3. promptaj
domo bubitet. —
Tom. 4- Truci. dc Lege Jusi. j„ eiaequendo* —
Tom. i. Tract. dc Angelo.
Conc. a. ful. 57. Conc. a. fol. 220.

CONCIO OUIMA.
DOMIMCA TEBTIA POST EPIPHA-
Ad obsequium.Deo praestandum Inducil legii
bonilaa. Audaciam exislimo , de, hono divini
NIAM.
prcpccpli disputarc. (Tcit. L. dcPoen. 40 fdclrCO
tolifl nilitur viribus mandatorum
Cttm introisset Jestts Capharnaum , accessit Tertulliaiius
Dei suadere bonilatem. Nos trgo pro nostris
/./ .'«//1 Centurio rogant eum : Domine , puer
angustiis unum inculcamus bonum atque op- ,
'iitus jacet in t/oino ptirolylicus ct mtile torqne-
,
timum esse quod Deus prucipit. Ilao auteui
Uir. ( Matlh. 8. ) l)e Ceuturione sex habes con-
boniias apparel in mandalorura 1. rationalilate;
sionea denotatas Feriu quinla post cineres, ad
piam te rcmilto, ne jain dicta repctantur. 2. aequilate ; 3. possibilitale. — Tom, 2. Tract.
de Deo. Conc. 3. fol. 58 1.

CONCIO SEXTA.
DOMLMCA QUAllTA POST EPIPHA- Adobservationemdivinaelcgisconducit etiam
NIAM. (Tert. Lib. de Pcen. 4- ) Veri
utililas servientis.
principes subdilorura bonum spectant, in quo
CONCtO PRIMA. n tyrannis discriminantur. Noo tjrrannus, sed
verus rex Deus , ad subditorum bonum spec-
Modicm fit/ei ( Matth. 8.) Discipulos increpal tans , nam 1. suis legibus in bonis eos moribus
merito Chrislus; quanlum autem sit necessaria format; 2. auxilium adlcges servandaseis sub-
fides inde colligitur , quia est 1. magistra ho-
ministrat ; 5. observanles in ccclo remunerat.
minera ignorantem erudicns; 2. stella navi- — Tom. 2.Tract. de Deo. Conc. 5. fol. 382.
gantem dirigens; 3. columna ilinerantem du-
uens. —
Tom. 3 Tract. de Fidc. Conc. 5. fol-
172.
CONCIO SECTJNDA. DOMIMCA QMNTA POST EPIPIIA
Quid timidi es/is modiccs fidei ? [ Matth. 8.)
,
NIAM.
Imminens naufragium pertimescentesdiscipuli,
et de dominica proteclione diffidentes, redar- CONCIO PRIMA.
guit Cluistus, docens fiduciam el spem fidei
uoslrce ( Tert. Apol. 19 ) in aerumnis et pericu-
Cum autem dormirent homines, renit initnicus.
( Matth. i3. ) Diabolus occasionem caplat ut
lis, collocandam esse in divina 1. liberlate; 2.
peccatum inducat. Tria autem
fidelilate 3. potestate.
;
—
Tom. 6. Tract. de
hominem ad
sunt quaj hominem cautum eflicere debent ad
Spe. Conc. 3. fol. 338.
fugiendam peccati occasionem, ut alibi dictum
est; nempe l. diaboli calliditas; 2. humana
CONCIO TERTIA. — Tom.
fragilitas ; 3. gratiae eflicacis necessitas.
Tunc surgens mari ,
Jestts, irnperavit ventis et 5.Tract. de Sacram. pcen. Conc. 4« lol. 4d''
et facta est tranquillitas magna. ( Matth. 8. )

Christus Dominus etsi in Scripturis pnefigura- CONCIO SECUNDA.

tus, a Prophctis vaticinatus , plura tamen ope-
tatus est miracula , unde se voluit probari et Inimicus homo (Matth. i3. ), etsi vcre dfabo-
inlelligi et recipi. Ex virtutibus clico Tert. L. lus, dicitur tamen bomo , ad innucndam ho-
(

3 adv. Marc. 5.) , quibus se verum Dei Filium minum inimicorum sseviliam , qui sant 1. pa-
rum homines 2. mali fratres ; 5. fe»e crudcli-
ct iMessiam demonstravit , ut constat ex hodier- ;

no Evangclio , in quo polestatis sum signa pro- talem sapientes. — Tom. 1. Tract. de Amor.
ponit (Tert. Lib. de An. 5i. ) imperans 1. ele- Prosimi. Couc. 5. fol. 193.
mentis; 2.ventis; 3. procellis. —
Tom. 6.Tract.
CONCIO TERTIA.
ile l'atr. Regul. Conc. 6. foi. \l\5.

CONCIO QUARTA. Inimicus homo diabolus nuncupatur, quia

hominc utitur ut bomineni ad crudelitalem
Qualis csl hic , quia venti et mare obetliunt ei ? et lasciviam inducat. Nam persa?pe iibidinosum
( Uallh. 8. ) Inaoioiata ad obcdiendum Dci sccvis libidinihus (Tert. Apol. 22. ) agitat , im-
 63 TABULA CONCIONATORIA.
mutatqiie blandiliem in iracundiam ; 2.
i. tandam; 3. praemiandam. — Tom. 3.Tract. de
ainorem in inimiuitiam ; 3. Venerisdulcedinem Fide. Conc. 4. fol. 169.
in crudelilatem et saeviliam. Tom. 4- Tract. —
ile Luxuria. Conc. 3. fol. iy3. CONCIO QUARTA.
CONCIO QUARTA. Ex supradictis fides est 1 . mogistra, hnmineai
ignorantem erudiens ; 2. stella , navigantem
Faroribus fcedis ( Tert. Apol. 22. ) a daemone dirigens; 3. columna , itinerantem ducens. —
ogitantttr luxuriosi , more bestiarum furorem Tom. 3. Truct. de Fide. Conc. 5. fol. 172.
silientss ( Chrysol. Serm. 6. ) ; et sicut furens
fera in omnes furit , neque eliain suis dominis CONCIO QUINTA.
parcit , ita furores libidinum (D. Ambr Lib. 1.

Hexam.9.) cunctos discriminalim aggredientes Bene autem quod fidei et diseiplina? regulis
1. parenlibus necem attentant 2. amicos non ;
convenil ( Terl. Lib. de Poen. :
g. ) , non solum
secus ac inimicos enecant; 3. proprios filios mentem cognitionem dirigere ne erret , sed
et
trucidant. —
Toin. 4» Tract- de Luxuria. Conc. etiam voluntatem regttlare, ne peccet. Volttn-
3. fol. 198. tas autem peccare potesl , vel per ignorantiam
et caecitatem vel per maliliam et perversita-
CONCIO QUINTA. ;

tem vel per ignaviam et infirinitatem. Est vo-

;

Sinile atraqae crescere usque ad messem. lunlati fides pra>sidium (Tert. Scorp.
1. ), illam

( Matth. i5. ) Dans tempus, botiitatem suam regulans splendore , limore , amore. 1. Splen-
Deus ostentat. A divina bonitate,etiam ratio tem- dore, ejusignorantiam et caecitatem illuminat;
poram nota esl. (Tert. L. 2. adv. Marc. 3.) Ho- 2. Timore , eam a malitia et perversitate re-
mini peccalori Deus impendit tempus , utpoe- vocat ; 3. amore , ad bnnum prosequendum
niteat prenitenli vero 1. at sedulo operetur 2.
; ; sttfflammat. —Tom. 3. Tract. de Fide. Conc. 5.
bene operelur 5. pro acquirenda neternitate
; fol. 175.
operelur. —
Tom. 2.Tracl. de Christiano. Conc.
CONCIO SEXTA.
5. fol. 288.
CONCIO SEXTA. Chrislianus manibus suis a corde dictat. (Tert.
) Fides in corde residens , mani-
L. de Idol. a3.
Colligite primam zizania, et alligate ea in fas- bus dictat
, easque ad actionem regulat. IManus
riculos ad combarendum. ( Matth. i3. ) Ignis
ad trinum prassertim ordinantur negotium, sci-
ministerio utitur Deus ad puniendos reprobos
licet ad viclum comparandum, strenue opcran-
in inferno. Verum ultra illud generale suppli-
dum , fortiter pugnandum. Fides aulem Chris-
cium specialiter libidinosos Deus 1. in seculo , tiani mattibus a corde dictans , eas regulat ad
angiistiis cruciat ; 2. in judicio , ab electis se-
1. recte vivendum; 2. bene agendum ; 3. ge-
parat ; 3. in inferno , ignis cremat. Tom. 4- nerose certandum. — Tom. 3. Tract. de Fide. —
Tract. de Luxtiria. Conc. 6. fol. 228.
Conc. 5. fol. 176.

DOMIlMCA SEKTA POST EPIPHA- DOMIMCA SEPTUAGESBLE.

NIAM.
CONCIO PRIMA.
CONCIO PRIMA.
Simile est regnum coelorum homini patrifami-
Simile est regnam cceloram grano sinapis. tias qai exiil primo mane conducere operarios

( Malth. i3. ) Per granum sinapis intelligitur in vineam suam. ( Matth. 20. ) Chrislianus nun-
fidcs, quam aliorsum necessariam diximus , ut cupatttr a Terlulliano factorum opcrator ( Tert.
hotno 1. Deo obsequatur ; 2. Ecclesiae mem- Apol. 46. ) Ad bene autem operandttm induci-
brum habealur; 3. mysleriorum notiliam asse- tur ut Deum, cujus est imago , iinilelur. Deus
quatur. —
Tom. 3. Tract. de Fide. Conc. 4- autem totus commendatur bonus , et dicere , et
fol. i63. facere. (Tert. L. 2. adv. Marc. 4. ) In opcratio-
CONCIO SECUNDA. nibus autem Dei ad extra reperilur qtiasi circu-
lus bonitatis nam principium est bonum , ter- :

Charitatem diximus aliorsum formatam fi- minus bonus, fims bonus. Principium bonum,
dem i, venustare; 2. vivificare; 3 Christianum nempe Dei yoluntas; terminus boiius, nimirum
discriminare. —
Tom. 3. Tract. de Fide. Conc. creaturse a divina voluntate prodtictae ; finis
4- fol. 166. bonus, scilicet ipsemet Detis nam propter :

CONCIO TERTIA. semetipsum omnes produxil creaturas. Homo,

ad Dei formaius imaginem , in suis operatio-
Rona opera adhuc necessaria alibi declaravi- nibus divinum illud debet imilari prototyptim ,

mus ad lidem 1. conservandain ; 2. manifes- quod elficiel, si ejus opera 1. a voluntaie bona
 ;

TABDLA CONCIONATOIUA. c)(J

producantur ; 2. nd bonum terminentur; 3.
proptcr Deum efBolentur. — Tom, a. Traot.de CONCIO SECUNDA.
Christiaoo. Cono. 4> fol. 2-3.
Divininii Verbum in Triniiate m Dao prola-
CONCIO SFCLNDA. tum% et prolationa generatnm (Tert. Apol. 21.)
...
Ut volnntas
..
.

sit
.
.
valcatnnc bonuin ope-
bon.i
.
,
i.i .
(

.
'

buiii
sl Muminans
i iiiirionjiloniiin
,
.
suiHammana el nperans. Ver-
, .

\ nln incrcali vilul ;cinu-

. . .' .

ran . inna gratia mdiget i. antecedente, «iua : . . ...

...2 ... ,' lana dignitutem, est eliain i . illm nus ; 2.
•
naevi niatur; 'i. sanclilicante, niia «-.ini lilicclnr;
ir —
,

,n - ,• ...
sulllaiiimans .>. operans. loui. 0. act. «Ic
qna m opcramlo atliuvc-
J. ; 1
3. conconii ante ... .. J
i

\crbo Dci. rGonc.

. , , . . .
,

tnr.
...
— ' ... ,.,'
lom. 2. Iraet. do (.linsliano. Concq-
,
'.
, .
'
, J. lol. 420.

fo1 -
J ^' CONCIO TFRTIA.
CONCIO TFRTIA.
Ad divini scrmnnis r.ristiimi/iimrm ( Tcrl. L.
Sratia tria producit in nobis: bonami. co- 5. adv. Maro. ao.) multum conducil sim litudo,
gitationem 2. affectionem ;3. operationem.
;
— q, iae intercedit inter illnm et Verbum humann-
Tom. a.Tract. dc Christiano. Conc. 4. fol. 275. tlim . u en m a orslllll diximus, Dei Verbum
t j ij

in utcro Virginis huinanatur , Maria Deipara

CONCIO QUARTA. praedicalur, et de parturiiione beatificalur ;

Opcraru sunt. !.
,.. ..
111
.j_iu! !«• „„„.:„
tnnlici dillcrentia .,„.„
nempe similiter«ini audiunt
'.
Verbum
..... Dei 1. de ejus
',.
, .
1
..
'
- .. ,. ., .. concenlu glorianlur ; 2. (.Iin>li inalrcs prasdl-
„°. _ _
. ,
opcrarn
Tom.
1.

2.
inmuilatis ;

Tract. de Christiano- Conc. 4-

2. vanilatis; o. bomtalis.
fol.
canlnr;
.. •

0. bcalificanlnr.
'

— ,.,
loni. o. Iract. dc
' .

Verbo Dei. Conc. 5. fol. 4 2 '.

276.
CONCIO QUINTA. CONCIO QUARTA.
Christianus a Christo nuricupatus , fuit in
Sibi arrogat Apostolus gratiam manlfestandl
baplismate a Deo adoptatus , divinitate dona- aaCramenti in apertione oris. ( Tcrt. Lib. 5. adv.
tus, ad coslestem hasredilatem destmatus et ;
Mapc l8 ) Sacramentum autem de quo loqui-
bonisdebet vacare operibus ; ut 1. tanti geni- est Dei 8er mo qu m re nobililatur cx
tUPj ,
j i

toris inajestati respondeat 2. gloriam acceptas ;

eonformUa In utroquc
i e cum a i tar i s sacrificio.
difinitatis sustineat; 5. ccelestem hseredilatem
consil]t ralur ministrioperalio; a.rei oblatio;
—
.
,.
acqmrat. Tom. 2. Tracl. de Chnstiano. Conc. 3 victimie ob | alse „iaiio. Tom. G.Tract. i mm —
4- loL 2 77- de Verbo Dci. Conc. 3. fol. 4aa.
CONCIO SEXTA.
CONCIO QUINTA.
Onviia ut bonilas concepit , ita juslitia dlstin-
Et ita ipse sermo paler dicitur, et initium
xit. ( adv. alarc. 12. ) Haac justitia
Tert. Lib. a. ,

ad bonum respiciens , separat lucem a tcnebris, ct »,alrix, et origo cunctorum. (

lert. L. adv. Va-
dicm a nocte, coelum a terra. Lux Cliristianos l( - 1ulem sermo , qui cunctorum di-
n «- 7-) Il,c «

cilur P arens et '•'• !1X » non est allus q uan »

denotat , tenebne Ethnicos ; dies calholicos si-

gnificat, nox haireticos ; cosluin eleclos figurat,
lerra reprobos. Bona igilur opera in divina
predestinatione inclusa , separant 1. Chrislia-
nnm ab Fthnico; 2. calholhum abhajretico;
5. electum a reprobo.'— Tom.a.Tract. deChris-
iiano. Conc. 4. fol. 282.
DOMIMCA
CONCIO PRIMA-
Exiit qui seminat scminare semen suum. (Luc.
8.) Ex triginla duabus parabolisqnae reperiuntur
in Evangelio, prsecipua saneestrfe seminalore in
verbi administratione. ( Tert. Lib. de Res 53.
) parat.
Tum quia est priina quam prolnlit Christus ; luin
qnia ab ipsomet edisseita , declaranle semen
illud esse verbum Dei quod 1. secusviam con-
serino divinus. Sed nullus senno dtvtnus , mst
Dei unius ,
quo Prophetce , quo Apostoti, quo
Christus ipse intonud. ( Tert. Lib. de An. 28. )
Divin0 sermone valicmati sunt Prophetae , 0-
Cutus esl Christus , prajdicaverunt Apostoli ,
suaque pnedicalione 1. filios Chrislo pepere-
runt; 2. Christum in Gdelibus parturierunt
3. fnles in Christi corpus converterunt. Tom. —
1. Tract. de Apost. Conc, 6. fol. 56.
SEXAGESIMiE.
CONCIO SEXTA.
Christus Dominus Sermoncm conslituens vivi-
ficatorvm (Tert. L. de Res. 3?. ) , quam sit utile
Dei verbuin declarat. Siqnidem 1. a malo libe-
rat ; 2. bonuin prsestal ; 5. beatiludinem com-
—
Toin. 6. Tract. de Verbo Dei. Conc. 6.
to l. l\iQ.
:

culcatnr ; 2. inler spinas snffocalur ; 5. in bo-

nani terram injectum , fecundatnr. Tom- 6. —
Tract. de Verbo Dci. Conc 5. fol. 428.
 ro TABULA CONCIONATORIA.

DOMLMCA QUINQUAGESIMiE. DOMIMCA IN ALMS

SEU PRIMA ,

POST PASCHA.
CONCIO PRIMA.
CONCIO PRIMA.
Ccccus quidam sedebat secus viam mendicans.
( Luc. 18. ) De caeeilate spirilali peecaloris Paxvobis. (Joan. 20.) Mulia aliorsum dixi-
aliorsum tractavimus , ad quam duciturhomo mus de pace ctim Deo, proxinio et seipso , im-
1 diaboli malitia ; 2. propria nequitia ; 3. di- praesentiarum deprelianda est pax colligata, qua
vina juslitia. —
Tom. 5 Tract. de Peccatore. scelerosi ac invicem confoederantur, ad 1. erro-
Conc. 5. fol. 254- rem inducendum 2. justum persequendum ;
;

CONCIO SECUNDA.
3. crimen committendum. Tom. 5. Tract. de —
Pacc. Conc 1. fol. 149.

Aliorsum adliuc pcccatorem ita obtenebra- CONCIO SECUNDA.

tuin protulimus ut 1. in nocte incedat 2. ;

Dcum non agnoseat 5. caecum se esse nesciat.

;
Peccatorum individua cum diubolo amicitia esl
— Tom. 5. Tract. de Peccatore. Conc. 5. fol. ( Tert. Lib. de Pcen. 5.) , a quo discunt, ait D.
261. Bcrnardus, pacem falsam , pacem ftctarn , pacem
CONCIO TERTIA. sophisticam , pacem pattiatam ( Serm. 10. Coen.
Doin. ) 1. sermonibus dolosis ; 2. salutationi-
;

Sapienter caeci ad Christum accurrunt; quia, bus insidiosis 3. osculis venenosis. Tom.
; —
11 1 aliorsum declaravimus , 1. caecos illuminare 5. Tract. de Pace. Conc. 1. fol. i52.
nd Chrisluin spectat ; 2. miris remediis caecos
illuminat; quasJam disposiliones a caecis ex- CONCIO TERTIA.
postulat. — Tom. 5. Tract. de Peccatore.
Homo scelerosus et mundanus , trina fruitur
Conc. 5. fol. 271.
inordinala pace , scilicet cum mundo, diabolo
et ipso. 1. Cum mundo, quia nulla mundi ad-
CONCIO QUARTA.
versitate gravalur; 2. cum diabolo , quia nulla
Jesu.fili David,miserere mei. (Luc. i8.)CaPCUs diaboli tentatione pulsatur ; 5. cum seipso, quia
de ccelo eruditus, convertitur ad preces (Tfrt. L. nullis conscicntia3 slimulis cruciatur. Tom. —
adv. Valent. 16. ) quem probus imitatur Chris- 5. Tract. de
,
Pace. Conc. 1. fol. i54-
tianus, probe sciens orationem sibi necessa-
riam , ut aliorsum demonstratum est , utobti- CONCIO QUARTA.
ncat 1. egestali subsidium; 2. adversitati sola-
lium 5. adversus iniquitalem remedium.
;
—
Tertullianus Apostolum inducit evangelizan-
tem paceni, tvangelizantem bona ( Tert. Lib. 4-
Toux> 5. Tract. deOrat. Conc. l.fol. 77.
adv. Marc. i3.), bonum enim est fruclus pacis.
Ut autem aliorsum dictumest, pax affert bonum
CONCIO QUINTA. utile 1. Ecelesiae, ad fidei propagationem ; 2.
familiaj , civitati, reipublicae, nd fortunse aug-
Fides tua te salvum fecit. ( Luc. 18. ) Ex hoc
mentationem; 3. cuilibel homini,ad divinas be-
loco ansam sumunt Lutherani et Calvinislae
rejiciendi bona opera , solam fidem, ad salu-
nevolenliae comparalionem. Toua. 5. Tract. —
de Pace. Conc. 6. lbl. 200.
lem necessariam existimantes, Verum 1. Luthe-
rus redarguitur; 2. Calvinus rejieitur; 5. doc-
— CONCIO QUINTA.
trina calholica asseritur. Tom. 3. Tract. de
Fide. Conc. 6. fol. 180. Probi Chrrstiani nequeunt vivere sine volup-
tate Tert. Lib. de Spect. 28. ) ; fruentes in se-
(
CONCIO SEXTA. metipsis pace 1. multiplicata ; 2. dilalata ; 3.

Christus fidei o»tendit necessitatem caeco di-

liberala. — Tom. 1. Tract. de Pace. Conc. 6.
ful. 2o3.
cens Fides tua te salvum fecit. (Luc. 18. )Fi-
:

des autein necessaria est ad salutem , lanquam CONCIO SEXTA.

l. justificationis initium ; 2. spei fundamcn-
Christianis Apostolus exoptat gratiam et pa-
tum 5. medium ad coelum adipiscendum.
cern ( Tert. Lib. de Pat. 11.) , sed pacem a Do-
;

— Tom. 3. Tract. de Fide. Conc. 6. fol. 1 83.

mino 1. honoralam ; 2. beatificalam; 3. re-
:

muneratnm. — Tom. 5. Tract. de Pace. Conc.

G. fol. 2o5.
 ,

TAIUTLA CONCIONATOIUY

CONCIO SBCI NDA.

DOMINICASECUNDAPOSTPASCHA. Homincs seculo addicti gaudent de rebui 1,
imaginariis ; 2. IncoostantisB obnoxiis; 5. pe-
CONCIO PIU.MA. ricuiosis. — Tom. 6. Tract.de Bloniai. Conc. \.
foi. 171.
Ego sum pastor bonus, ( Joan. 10. ) Bonu«
snne paslor Christusj ut aliorsuin dixtmus
CONCIO TERTIA.
errantein oviculam i. vocans ; a. qusBrens ; 3. V os
contrislabimitii. ChristianUS boc mundo
Iiuineris deferens. —
Tom. i. TracL de Amor. 1. aniictionihus denotalur; -x. pro damnis lem«
Dei in lloui. Conc. 2. fol. io5. poralibus dod contrislatur ; 3. in tribuluiiuni-
bus laetatur.— Tora. 3. 1'ract. dc Fcslivit. Com
CONCIO SECUNDA. 5. fol. 118.
.

Bonus paslor Christus gregem suum docens, COiNClO QLAUTA.

ni aliorsuui dixiraus, i. innoceoliam; a. obc- Tristitiavcstra convertetur in gaudium, ( Joan.
dienliam ; 3. patientiam. — Tom. 2. Tract. dc iG.) Perfecti Chrisliani etiam in tribulationihus
Apostolts. Conc. 4- fol 20. gaudent 1. cx Deo 2. cum Deo 3. in Deo.
—
; ;

CONCIO TERTIA. Tom.3.Tract. de Fcstjv. Sacr.Coac.3. fol. 1

19.

Bonus pastor Christus , redimens 1. gregem CONCIO QLINTA.

humanum; 2. nou pcr Angelum sed per seip- ,
Christiani in advcrsitatibus 1. consolanlur
sum 5.;non incruente sed cruente fundehs,
;

sanguinem s.uum. Tom. 1. TracL dc—Amore

2. a Deo inhabitantur; 3. temporali poena mulc-
tanlur. —
Tom. 3. Tract. de Festiv. Conc. 5.
Dui in llominum. Conc. 6. fol. i3o.
fol. 1 18.

CONCIO QUARTA. CONCIO SEXTA.

Gaudium veslrum nemo tollet a vobis. Joan.
Bonus pastor Chrislus, piajbens humilitatis (
16.) Siquidem Chrislianorum virlus, in adver-
excinplum , assuiuens humanoe forinaj i. vili-
tateiu paupertatem; 3. digniiatem.
; 2. — Tom. sis 1. mire prosperatur
aeterne lsetalur.
2. suaviler bealnr
— Tom.
;

1.
3.
Tract. de Adversit.
:

3 Tract. de Humil. Conc. 2. fol. 289.

Conc. 2. fol. 20.

CONCIO QUINTA.
Christus suo exemplo homines ad humilita-
inducere volcns humani habitus humilitatein
tt.-in
DOMIMCA QUARTA POST PASCHA.
suscepit. ( Tert. L. 2. adv. IVIarc. 16. ) Nam 1.
tyranno idololalrae ohsequilur; 2. ad pedes Ju- CONCIO PRIWA.
dse proditorisprovolvitur;3. Barrabboe scelerato
Sed ego veritatem dico vobis.
famosissimo postponitur. —
Tom. 3. Tract. de Christus, ut aliorsum diximus, (
Joan. 10.
est doctor 1.
Ilumil. Conc. 2. fol. 290. veritalis ; 2. probitatis; 3. piutalis. Tom. 2. —
Tract. de Apost. Conc. l\. fol. 26.
CONCIO SEXTA.
Christus oninetn liumilitalem exhibuit ( Tert.
CONCIO SECUNDA.
Lib. adv. Jud. 10.) , scilicet ut 1. humilita- Princeps hujus mundi jam judicat us est. (Joan.
lis se dcnotaret magislrum ; 2. sese proponeret
16.) Christus namque sua humilitate , puritatc
in bumilitatis exeinplum ; 3. demonstraret hu-
et paupertate , mundi condemnavit 1. super-
militatem esse viam ad cornparandum ccelum. biam
— ; 2. laseiviam ; 3. avaritiam.
Tom. 3. Tract. de Humil. Conc. 2. fol. 291. Tract. deRelig. Conc. 1. fol. 2.
Tom. 6. —
CONCIO TERTIA.
DOMINICA TERTIA POST PASCHA. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis , do-
cebil vos omnem Joan. 16.) , ad hoc
veritatem (

CONCIO a Palre et Filio missus, ut 1. doct-at veritatem;

PfilMA.
2. conferat sanclitatem ; 3. largialurcharitatoin.
Mundus gaudebit ( Joan. 16. ) mundi tamen : — Tom. 5. Tract. de Gratitud. Conc. 5. fol.
gaudium neqnit esse perfectum cuncta nam- 277. ;

qee mundi bona plus affcrunt Irislitiae quam CONCIO QUARTA.

la?liliae, dum 1. acquiruntur ; possidentur;
2.
5. amittuntur. — Tom. 2. Tract. de Beatilud. Quanturn a Christo, doctore vei italis, et Spi-
Conc. 1. fol. 1 13. ritu Sancto, auctore veritatis, discriminanlur
 5 :

TABULA CONCIONATORIA.
Clnisliani mendacium colentes. ( Tert. Apol.24) poslulalio dehel esse conditionata , moderalu
i, jocosum; 2. officiosum ; 3. perntciosum.
— et ordinata condilionata , cum dependenlia ad
:

Tom. 4. Tracl. de Lingua sccler. Conc. 5. fol. Dei volunlalem postulans ; moderala , necessa-
»43. ria duntaxat , et non superflua desiderans ;

ordinata , omnia ad Deuin referens. Mulli pc-

CONCIO SEXTA. tunt bona temporalia , nec accipiunt ; quia non
Christiani debent esse propter Dei veritatem, poslulant 1. conditionate 2. moderate ; 3 or- ;

a mendacio extranei. (Tert. L. 3. arlv. Marc. g.) dinale. —

Tom. 5. Tract. de Orat. Conc. ti. fol.
Plures tanien sunt mendacio addidi, et scele- i4a-
rose menliendo, 1. Deo honorem denegant 2. ; CONCIO SEXTA.
nd verilalis necem atlenlant; 3. sibimet suppli-
cia parant. — Tom. 4- Tract. de Lingua sceler. Hominis petilionem (Tert. Lib. de Orat. 1. )
Conc. 5. lbl. 148.
regulare volens Dominus , erudit nos:('«*E-
rite primo regnum Dei ( IMatlh. 6. ) ,
quoc.
cum simpliciter bi num , est absolute el
sit

et non conditionale poslulandum. Et quia me-

DOMIMCA QUINTA POST PASCHA. dia quae ad illud conducunt , ita sunt bona
ut nequeant esse noxia sunt etiam absolute
,

CONCIO PRLMA. petenda. Postulemus igilur absque nlla condi-

tione 1. divinae volunlalis adimplelionem ; 2.
Amen, amen dico vobis : si quid petieritis Pa- regni coelestis acquisitionem ; 3- ipsiusmet Dei
trem in nomine meo , dtibit vobis. ( Joan. 16. ) possessionem. —
Tom. 5. Tract. de Orat. Conc.
Oralio est religionis virtus , qua Deum honora- ti. fol. i45.
mus (Tcrt. Lib. de Orat. 2. ) specialiler autem :

pcr oralionem honoralnr 1. Paler . tanquam

oralionis ohjcclum 2. Filius, tanquam oralio-
nis medium ; 5.
;

Spiritus Sanclus taoquam

,
DOxWIMCA INFRA OCTAVAM
orationis principium. —Tom. 5.Tract. de Orat. ASCENSIOMS.
Conc. 2. fol. 99.
CONCIO PRIMA.
CONCIO SECUNDA.
Qua? sursum sunt sapite , non quce super ter-
Orationum commendandarum (Tert. L. deExh. ram (Laur. Just. Lib. de Lign. Vit.) Plura sunt
Cast. jo. ) plura sunt argumcnla, trina autem qude cor nostrum ad teinpluin attollere debenl
praeserlim de causa , Deum deprecamur scili- : sed praeserlim sex ; quia scilicet ibi est finis
cet ul iiululgeal exaudiat et praestet. Ad haec
, noster, cenlrum et objectum beatitudinis , the-
tria ulilis est oratio, utpote 1. satisfacloria ; saurus , felicilas et aslernitas , cujus candi-
2. impetratoria ; 3. meritoria. rom. 5.Tract. — dati sumus. Qtice sursum sunl sapiamus , non
de Orat. Couc. 3. fol. 1 55. quae super terrain , quia non in terra , sed in
coelo est finis 1. terminationis ; 2. consump-
CONCIO TERTIA. tionis ; 3. consummationis. — Tom. 2. Tract. de
Bealitud. Conc. 4- fol. 129.
Orationibus commendalis ( Tert. L. de Jejun-
7. ) oh magnas quas afferunl ulilitates ah ora- :
CONCIO SECUNDA.
tionis studio adulti sese excusare nequeunt ex
defeclu 1. induslriae et capacilalis ; 2. copiae et Ccelum est cenlrnm ad quod cor nostrum
faculiatis ; 3. potenliae et aelatis. Toin. 5. — \. naluraliler inclinatur; 2. conservalur; 3.
Tracl. de Orat. Conc 5. fol. 137. perpetua quieto sedatur. — Tom. 2. Tract: de
Bealitud. Conc. l\. fol. i32.
CONCIO QUARTA.
Docuit nos Christus postulare in oratione
CONCIO TERTIA.
bonum , quod est aliquid non malum el pec- ,
Spero a Christo regnum Dei , ceternce et
catum,quod est nihil. Qui malum culpse a Deo caelestis possessionis. ( Tert. Lib. 3. adv. Maic.
postulant 1. orationis honestaleni devenuslant; autem ccelcsle possident Sancti reg-
24. ) Beati
2. Deuin vituperant ; 3. peccata sua incremen-
nuin 1. visionc ; 2. dileclione; 3. fruitione.
tant. — Tom. 5. Tract. de Orat. Conc. 6. fol.
,

— Tom. 2.Tract. de Bcalilud. Conc. 4- fol. 1

r
j.
141.
CONCIO QUINTA. CONCIO QUARTA.
Sed quam elegantcr divina sapientia ordinem Ibi sit cor nostrum ubi votumus habere Ihc-
orationis instruxit , ut post Dei regiium , ter- saurum. (Tert. L. ad Mart. 3.) In coelo est nos-
renis qitoque nrcetsitntibus, petilionis locian fnce- tcr thesaurus , ubi 1. Deuin possident ; 2. nm-
^et. ( fert. Lib. de Orat. 6. ) Tenenoruin aulem nia in Deo pos.sidcnt ; 3. .vtcrnaliter Deum
 ,

TADULA CONCIONATORIA. 1*
possident, — Tom. a. Tract. dc Bealilud. Cono.
2. fol. II 8. CONCIO <>l AltTA.

CONCIO QUINTA. qutm Pa- Paractitus auttm Spiritut Sanctut ,

nomint mto. Joun. \. Nonnulli ttr mitttt 111 ( 1

)
Aniin.i in COBh) hcala in irtrmitatis COHSOTtio ,
homines Spiritum Sanclum non nnverunt; il-
tita t ptrticiptl cutn Dso ntetsst rst ti vlrtt ,
miles illis qui Apostnlo dixerunl Veqns si S/>i- :
rt Itgts , «t conditionts mternitatis, (Tert. Lib.
ritus Sanctus tii audhimut, \«i. m, ) Horum ,

qJv, Hermog. 3o,. ) /Eterna nulem Deibentltu- (

ignorantiam illustrnt I). Ambrosius Joccns ,

do esl stabilis et finn.i, in suis operationibus
quod lerlia Trinilatis persnna esl gtnitorist genl-
conlinua iulerrainabilis el infinitn. /Eternn
,
tn/iir sanctitas atque spiritus; productus spira-
*
I
* beatorum felicitas importat i. immo- lione
r • »
«
1 1 1
*»

bilitalis Armitalem; *. operationis oontinuita-

lem; 3. duralionis interminobililatem. Toin.
i. Tract de .Etcrn. Conc. 4- foI.Gi.
CONCIO SEXTA.
Vinoulo animsB
$tdts rtpromittitur in ealis
4i. ) justis scilicet qui in terris innouuam du-
:
xorunt viiam. ilonio considerari potest inslalu
naturac , graliue et glorise. In slatu i. uaturo ,
est capax a?lernitatis ; 2. gralise, babet jus eeter-
nitatis ; 3. gloriae, est possessor seternitalis.
Tom. 1. Tract. de .Eternit. Conc. 5. fol. G2.
DOMIMCA PEMECOSTES.
CONCIO PRIMA.
1. ardente iramunente 3. rivente. ;
•>..
;
—
Toin. a.Tract. de Deo. Conc. <>. fol. 4 «3.
—
CONCIO QUINTA.
Parar/itum quoque st missurum rtpromiltit,
(Tcrt. Lib. adv. Prax. 25.) Pater et Filius mit-
el corporis dissoluto, wtrma
tiint Spirilum Sunctum , non per imperium ,
( Tert. Lib, de Rcs.
quia cnni sit Deus , eorum imperio non subjici-
tur, scd pcr originera mitlitur ad creaturam in
qna novo modo incipit esse ; et hoc vcl invisihi-
liter, vcl visibiliter, Invisibiliter, vcl per infu-
sioncm primse gralise sanctiflcanlis, vel per jus
augmentum visihiliter , dum raitlitursub ali-
— ;
qno signo sensibili habente nnalogiam cum af-
fectibus quos in aniraa intendit producere. Sic
hodierna <lic, faclus estrepente dc ccclo sonus tan-
quam advenientis spiritus vchcmentis. ( Act. 3. )
Spiritus namque Sanctus suh forma venti des-
ccndens , hoo symholo dcuotaic voluit 1. gra-
liae necessilalem ; 2. diversitatera ; 5. suavila-

Si quis ditigit me , sermonem mcum so-vabit

lem. Tom. 2.Tract. de Deo. Conc. G. fol.4o4- —
( Joan. 14.)'. snpreinum Dci dominiura nos
ad obscquium stimiilal. Nain ad cxhibitionna
CONCIO SEXTA.
obsequii prior cst majestas divincc potestalis.
Exinde Pentccoste 3 gralia Spiritus Sanrli
( Tert. L. de Poen. 4- ) Deus autem 1. sui amo-
dedicata. (Tert. Lib. de Bapt. 19.) Ut au~
rem procipit 2. cunctis ratione utentibus prae- ;

tem haec dies Spiritu Sancto sacratae digne ce"

cipit ; 3. suh aut spe mercedis aut limore sup-
plicii praecipit. Tom. 1. Tract. deAmor. Ho- —
lebretur , necesse est u t Spiritus SanctuS
agnoscatur, agnitus recipialur, reccplus solli-
niin. in Deum.Conc. 2. fol. 147«
cite custodiatur. At , proh dolor ! plures sunt a
quibus Spiritus Sanclus 1, non agnoscilur; 2.
CONCIO SECUNDA. —
agnitus non recipitur ; 3. receptus ejicitur.
Qui 11011 diligit me , sermones meos non servat. Tom. 2. Tract. de Deo. Conc. G. fol. 4°6.
(Joan. 14. ) Tria sunt potissimum signa qui-
bus homo suum erffa Deuin demonstrat amo-
rem 1. peccali fuga et aversio ; 2 frcqucns de
:

Deo cogitatio et locutio ; 3. mandatorum Dei FERIA SECUNDA POST PE.ME-

exacta observatio. — Tom. 1. Tract. de Amor.
COSTEN.
Homin. in Deum. Conc. 6. fol. 161«

CONCIO TERTIA. CONCIO PRJMA.

Pater inajor me est. ( Joan. 14.) De n.itura Sic Deus dilcxit mundum. (Joan. 3.) Si arao-
humana, nou de dirina intelligendus est Chris- ris magniludo desumenda est, tum ex dignitate
tus nam utriusque substantiie census hominem amanlis , tum ex dignilate amati quanlus est
; , ,

et Deum exhibuit. (Tert. Lib. de Carn. Chr. 5.) amor aeterni Palris , qui est prima Trinitalis
Census naturaedivinoe exhibet Palri acqtialem , persona, divinarum processionum scaturigo ,

census vero humanae naturae censet Patre Deus infinitus, immcnsus

oinnipolcns , qui
et
minorem. Christus itaque est 1. aequalis Patri diligit hominem i.raiserum; 2. ingraiura ; 3.
secundum divinitatem; 2. minor Angelo , se- scelcrosum. —
Tom. i.Tract- de Auiore Dei in
*

cundum humanitatem ; 3. major Angelo , se- Homin. Conc. 3. fol. 109.

cundum sanctitalem et felicitatem. — Tom. 1.
Tracl. dc Angelo. Conc. 4- fol. 25a.
1.
 TABULA CONCIOJN A'i CT I A
sibi vindicat siiigularitatcm scihcet i. ii
l

CONCIO SECUNDA. Deus: nam summum magnum solitu/linem quam-

mundum
Filium ittum dam de si "8'^ritate prwstantice sucr. possi/tens,
Sic Deus dikxit ut
wnigenitum daret. (Joan.3.) Recognoscere debe- ""! mm *s
! (
lert ' L - >• adv -
Marc - 4- ) ; « «*
* ,,1US»*} f,1,atl0 enim "eque Pntri,
nat,,r;,Ils
mus a Dei a.nore habere nos omnia , praserlim :

ne< ue fpinlui Sancto compelere potest 3. ut

Chrislum. Ex Deo omnianobis: inter omnia et J ;

unigenitus quh cum exhauriat totamsui prin-

Cliristus. (Tert. L. 5. adv. Marc. 7.) Si autem
:

cipi fecunditalem unicus necessario est. Atla-

amoris magniludo censenda sit ex magnitudine ,

doni,qiiiuam, quseso, est aeterni Patris ainor, qui

men ut scias amoris fuisse , quod singularitas
associata est 1. singularis Deus per essenliam
dat bominibus 1. naturalem Filinm suum ; 2. ,

assoniat sibi dens per gratiam 2. singularis

Filium suinme dileclum ; 3. Filium unigeni- ;

lum. —
Tom. 1. Tract. de Amore Dei. Homin. Filius Dei naturalis , associat sibi filios adopti-
vos; 3. singularis Dei unigenitus associat sibi
Conc. 3. fol. 111.
fratres. —
Tom. 1. Tract. de Amore Dei in
,

CONCIO TERTIA. Hom. Conc. l\. fol. 121.

Sic Deus dilexit mttndum ut Filium suum
unigenitum dnrel , ut omnis qui credil in illum
non pereat , sed kabeat vitam ceternam. (Joan.3.) FERIA TERTIA POST PEJSTECOS-
Paterna Deicharilasdemonstrata est ex dignilale
Dei amanlis et indignilate Iiominis amati. Efu-
TEN.
xit adhuc ex doni magniludine et dileclione,
qua Pater seternus neeessario ferlur in Filium
CONCIO PRIMA.
suura naturalem et unigenilum. Nunc conside-
Amen, amen dico vobis : qui non intrat per
randus cst inodus amandi nam beneficium non:
ostium in ovile ovium , sed ascendit aliunde , ille
in eo quod fit , aul dalur , consislit , sed in dan-
fur est Joan. 10. ) Per ostium non in-
et latro. (
tis anirno. (Senec. Lib. 1. de Benef. 6. ) ^Elernus
trant fn ovile, qui pastoris munus sibi arrogant
autem Paler dedit Filium unigentum non in ,
per injustitiam, 1. electionem ; 2. resignalio-
suum , sed in hominis bonum ; cujus saluli
lotus impensus est Christus : 1. vivens ; 2. mo-
nem ; 3. nominationem. Tom. 1. Tract. de —
riens; 3. resurgens. —Tom. i.Tract. deAmore. Anibitione. Conc. 3. fol. 76.

Dei in Hom. Conc. 3. fol. 1 14- CONCIO SECUNDA.

CONCIO QUARTA. Pastor, seu praelatus, ad imaginem Dei debet
esse factus: in hoc autem quod tota Trinitas
Deus bonus Deus benefacit (Tert. L. de Test.
,

An. 2.) Est veritas ita evidens ut aniina, nullo facithominem notatur qwd prailalus debet in
, ,

docente , naturaliter illam cognoscat. Hujus
autem divinae bonitalis specialem nobis. Deus
tradit noliliam, in donorum effusione ut scias
amoris fuisse quod plenitudo effusus est (D. Bern.
Serm. 64. in Cant. ), in 1. inunifica creatura-
rum largitione 2. demissa Verbi huinanatione;
;
cruenta Christi passione. —
Tom. 1. Tract. de
Amor. Hom. in Deum Conc. 1. fol. i44-
CONCIO QUINTA.
tribus maxime prwpollere. In potentia, qua re-
fertur ad Patrem; in sapienlia , qum refertur ad
:
Filium ; in bonitate, qua? referlur ad Spiritum
Sancluin. (Hug. Card. in cap. 1. Gen. ) Qui in-
digne praesunt Ecclesiae , divinarum persona-
rum perfectiones ex adverso aemulanles, mul-
lum Ecclesioe nocent , quia eam 1. non custo-
diunt ob negligentiam ; 2. non erudiunt ob
ignoranliain ; 3. non aedificant ob malitiam. —
Tom. 1. Tract. de Ambition. Conc. 3. ibl. 78.

Utscias amoris fuisse quod ptenitudo effusa CONCIO TERTIA.

est quod altitudo adcequata est. ( D. Bern.
,

Serm. 64. in Cant. ) Ut enim ratiocinatur Ter- Deum ignorantes , non subjecerunt se juslilia?
tullianus, ex aquo agebat Deus cum Iwmine , ut Dei. ( Tert. Lib. 2. adv. Marc. i4- ) Quiad di-
liomo ex cequoagere cum Deo posset : Deus pusil- gnitales ecclesiasticas evehunt indignos, Deum
lus invenlus est, ut homo maximus fieret. ( Tert. ignorant ; nec probe norunt , quae ad dignos
L. 2. adv. Marc. 27.) Homo autem adsequatur praesules necessaria sunt, nec se subdunt jus-
l)eo , in 1. humanitalis assumplione; 2. idio- tiliae Dei , quae exposlulat ut digniores praepo-
matum communicatione ; 3. humanitatis et di- nanlur; illi aulem indignos assumunt , suntque
vinitatis glorificatione. —
Tom. 1. Tract. de injusli erga digniores, quibus indignos antepo-
Amore Dei in Hom. Conc. 4- fol. • '9- nunt erga Ecclesiam, cui indignos prseficiunt;
;

erga ipsos indignos , qui 1. ante magni , modo

CONCIO SEXTA. parvi videnlur; 2. ante sapienles , modo slulli
habenlur; 3. ante probi , modo improbi cen-
Ut
est ;
scias
quod
amoris fuisse , quod plenitudo effusa
altitudo adasquata c-t ; quod singulari-
sentur. — Tom. 1. Tract.de Ambitione. Conc.
3. fol. 81.
tas associata est. Trina ratione Yerbum divinum
 ,

TAP.UI.A CONCIONATOMA.
CONCIO QUARTA. CONCIO TBATIA.
Fur non r> nit , nisi ut furrftir , rt innrtct , ct
ntiiurrus
Sl atllittc scani/ulizut Trinitfitis ,
peritnt (
Joaii. ad proposltum
10. ) : el ul helle
qiinsi non ronnr.r c in unittilr simplici , intrrrogo
Tertullianoi , tymnidtm affectat. ( Apol. \H )
quomoda unicut <t tingularh pluralittr loquilur :
Tyrnonus tribua poiiisimura viis, ad Boliuin m-
Faciamus hominem ad imaginem ci $imititudi-
i(mhI»ic nitiiur. Nara i. eorraptiono et peounia
ncm iiostram ; riim dtbuUttt iltxisse : Faciain
lasiig.um negotintur ; 2. supru pnpulorura rni-
hominem adimaginem et timilitudintm meam t ul-
nain sublevHtur; S. per vim et Violenliam iu-
potc unirtis d singularts. ( Tcrt. I.ili. adv. I'rax.
blimatur. Eu vero ambiliosi speeimen, qui 1.
12.) Dcus igillir, UllUS in csscnlia, trinus iil
uegotialiooe et Bimonia , digniiales ecclesiasti-
personis , quae pluruliter luquunlur Paeiaraui :

9oundinatur; 2. per aliorum depressionem

hominem od imuginera et simililudinem noi-
;ul sop rcwaos gradus elevator; 3. per vim ct
violonliam ;ul honores
, suliliinalur. Tom. — train. In divino autein illo prololypo , rcperi-
lur 1 dislinclio pcrsoiiaruin in unitale 2. ordo
;
1. Tract. de Ambitione. Conc. 4- fol. 83.
personaruin in unilale ; 5. perfectio porsona-

CONCIO QUINTA.
rum in unitate. — Tom. 1. Traet. de Amor.
Prox. Conc 2. fol i;2.
Pastor orium proprias orcs vocat. (Joan. 10.)
Christiini aliorsuin rolnlinius pastorem opli- CONCIO QUARTA.
inuin , ores 1. vocantetn ; 2. quserentem 3. ;
Prazeasot Sabi llius Trinitalis recusant no-
Buii humeris deferentera. — Tom. 1. Tract. de
men utpole iinportans unitatis divinaa divisio-
,
Ainore Dei in Hom.Cnnc. 2. fol. io5.
ncm. Quasi unilus non irralionuitler collccla has-
resim faciat , et Trinitas rationaliter expensa ,
CONCIO SEXTA. veritutem consliluat. ( Terl. Lib. adv. Prax. 3. j

Ego Joan. 10. ) Bonus

reni ut citaiii habcat.
Pater auteni prima Trinilatis persona t perfccta
(

pastor Chrislus , qui, ut aliorsum dicturn est , fecundilatc pollet , ut eonstal ex pcrfectionc
1. principii producentis ; 2. productionis ; 3.
misericordia motus , venit ut peccatoribus 1
peccali nia.ulam diluat; 2. raterna? poenae rca- termini producli. —
Tum. 2. Tracl. de Deo.
lum remiltat ; 3. supernaturalem gratise vitam Couc. 5. foi, 394.
inlmidat. —
Tom. 1. Tract. dc Amore Dei in
CONCIO QUINTA.
Ilom. Conc. 2. fol. 107.
Filius misit a Patre Spiritum Sanclum, sanc-
tificatorem fidei eorutn qui credunl in Palrem ,
,

et Filium Spirilum Sanctum. (Tert. L. adv.

et
DOMINICA SANCTISSIMiE TRINI- ,

Prax. 2.) Hanc fidei perfectionem explanat per-

TATIS. fectu ratio , eo quod Trinitate nihil intelligen-
lius possit inveniri : in qua 1. Pater Fiiium ge-
CONCIO PRIMA. nerat 2. Paler cum Filio Spiritum Sanctum
;

spirat 3. Spirifus Sanctus Trinitatem complet

;
Euntes docete omnes gentes
in tiomine Patris , et Filii ,
, baptizantes eos
et Spirilus Sancti.
et lerminat. —
Tom. 2. Tract. de Dco. Couc.
Matth. 28.) Cuncti mortales, exceptisChristo 5 tol# ^ 8,
*
(

et Deipara , ab Adaino infeliciter haercdilarunt CONCIO SEXTA.

pcccatum , mortem ct damnationem. Virtute
autem baptisinatie anima a 1. priiuo peccato Manrlans ut iinguerent , in Patrem , et Fi-
mundatur 2. morte suscitatur; 5. damnatione tium , et Spirilum Sanctum , personas sitigu- in
;

libcratur. —
Toui. 2. Tract.de Christiano. Conc. lus tinguiinur, ( Tert. Lih. adv. Prax. 2C. ) In
forma baptismi , et essenliae unitas , el perso-
3. fol. 260.
CONCIO SECUNDA. narum exprimitur Trinilas ; quarum 1. unitas
declaratur; 2. Trinitas testificatur ; 3. felicitas
Factus fdius fui statim cutn tne manibus enixus commendatur. —
Tom. 2. Tract. de Deo. Conc,
cst. (Terl. L. 4- adv. Marc. 17.) Sic fatur Ada- 5. fol. 4 01 .
inu«, qui in sua creatione fuit graiia sanctifica-
lus, a Dco in filium adoplatus et ab Spiiitu
Sanclo inhabitalus. Verum peccando sibi suis-
que nepotibus amisit sanctificantem gratiam , DOMLMCA PRIMA POST PENTE-
filialionem divioam , specialem Spiritus Sancti COSTEN.
priesentiam. Daptismus arque Dei census (Tert.
Lib. de Bapt. 17. ), per illum namque i. hoino CONCIO PRIMA.
sanctificalur ; 2. in Dei Filium adoptatur; 3.
ab Spiritu Sanclo inhabitalur. Tom. 2.Tract. —
Nolite judicare. ( Luc. 7.) Quanlumvis Chris-
tus teinerarium damnel judicium , multi tamen
de Christiano. Conc. 3. fol. 265.
i.
 7» TABULA CONCIONATORIA.
in hoc sceliis aliorsum diximus,
cadunt : ct, nt
suis tcmcruriis judiciis offcndunt 1. Deuin, cu- CONCIO SECUNDA.
jus auctorilatem sibi arrogant ; 2. proximum,
quem in ^emelipsis diffamant; 3 seipsos, quia Cceterum qualia Ula sunt, quce necoculus vidit,
pcenae se mancipant. —
Tom. 3. Tiact. de Hy- nec auris audivit, nec in cor liominis ascenderunt ?
poc Conc. 5. fol. 52g. ( Tert. L. de Spect. 3o. ) Verum licet cceli bona
neque concipi , neque effari a viatore queant,
CONCIO SECUNDA. D. tamen Augustinus de iis exprimit quicquid
i ab homine mortali dici potest, dicendo In :

Hypocrita acliones indifferentes 1. sinistre
interpretatur 2. dubias , malas suspicatur 3.
;
coeloomnia sumiua sunt, vera sunt , cetcrna sunt
(InPs. 49) J. surnma,inperfeclione; 2. vera,
:

bonas de prava inle nlione culpare conatur.

;

— inaestimalione;3. aeterna,in duralione. Tora. —

Tom. 3. Tract. de Hypoc Conc. 5. fol. 33 1. 2. Tract, de Beatitudine. Conc. 5. fol, i36.

CONCIO TERTIA. CONCIO TERTIA.

Temerarium hypocrilarum judicium proce- Misit servum suum hora ccence dicere invitalis
plurimum, ex 1. praesumptione et super-
dit ut utvenirent. ( Luc. 14.) Trina praesertim ralione

bia ; 2. aniniadversione el invidia ; 5. perversi- incitantur homines invitanli praebere consen-

tate et malilia. — Tom. 3. Tract. de Hypoc. sum , quia scilicet sunt in oeternitatis 1. merilo;
Conc 5. fol. 334. 2. demerito; 3. periculo. — Tom. l.Tract. de
yEternilate. Conc. .6. fol. ^3.
CONCIO QUARTA.
CONCIO QUARTA.
Christus omnem hypocrisim damnat (Tert. L.
de Spect. 23. ) , et in hypocritas maledicliones Et simul omnes excusare : primus
casperunt
jaculat , quia sua hypocrisi 1. non leviter pec- dixit ei : Villam emi,
et necesse habeo exire et
cant; 2. alios decipere tentant 3. Dei justitiam ; videre illam , rogo te , liabe me excusatum. ( Luc.
sufflammant. —
Tom.3.Tract. de Hypoc. Conc. 14.) Sic loquitur avarus in mammona injusto
i.fol. 3l2. ( Tert. L. 4. adv. Marc. 53. ) injustiliam redo-

lens , nam 1. Deo eripit famulum ; 2. Christo

CONCIO QUINTA. aufertservum 5. mammonae praestat dcbitum
;

Qui illatas
Dimilti'e, et dimittemini. (Luc.7.)
Deo Christo famulatum. Tom. 2. Tract. de—
Avaro. Conc. 4- mt. 61.
dimittunt injurias, oblinent 1. peccatorum re-
missionem; 2. filiationis divinae ademptionem;
3. aeternaj felicitatis acquisitionem. — Tom. 1.
CONCIO QUINTA.
Tract. de Amor. Prox. Conc. 5 fol. 196. Alter dixit : Juga boum emi quinque , et eo
probare illa. Rogo tet habe me excusatum. ( Luc.
CONCIO SEXTA. 14. ) Isto denoiatur ambitiosus , qui in asse-
quendis honoribus experitur jugum, 1. virtutes
Ex liac specie oralionis : Remittite, in-
simr.lans ; 2. labores portans ; 5. dolores tole-
quit, remittetur vobis. (Tert. Lib. de Orat.7.)
et
Christianos ad injuriue remissionem hortatur
rans. —
Tom. 2. Tract de Ambitione. Conc. 5
fol. 86.
Christus , quo nihil juslius. Christianus offen-
sam remiltere nolens, est injustuserga 1. proxi- CONCIO SEXTA.
mum ; 2. Deum ; 3. seipsum. Tom. i.Tract. —
de Amor. Prox. Conc 4' fol. 189. Alius dixit : Uxcrem duxi , ct ideo non pos-
sumvenire. ( Luc. 14.) Islo significatur libidi-
nosus, qui difficillime ad Deuin convertitur.
Ut quis ab impuilicitia convertatur, tria qua?
DOMIINICA SECUNDA POST PENTE- ad peccalum adhibuit , adhibere debet ad pce-
COSTEN. nitentiam , niniirum cor , quod venereos
concepit amores ; oculum, qui eos tacite insi-
CONCIO PRIMA. nuavit , et linguam , quae eos manifestavit. At
libidinosus , qui his tribus abusus est ad lasci-
Homo quidam fecit ccenam magnam. (Luc. i4-) viam , non utitur ad pcenilentiam : nam 1.
Si per illam ccenam intelligitur sacra Eucharis- corde ita est obdurato , ut ab eo gralia resiliat ;
tiae mensa, infra dabitur tractatus integer de 2. oculo ita excaecato , ut peccati gravitatem
Eucharistia. Si vero intelligitur ccelestis beati- non aspiciat ; 3. ore ita muto , ut ad confitcn-
tudo , hac fruuntur sancli, ratione divinae 1. dum peccatum labia non aperiat. Toiu. L\. —
^nionis ; 2. visionis; 3. dileclionis. — Tom. 2. Tract. de Luxur. Conc 5. fol. 224.
Tract- de lieatitudine. Conc. 2, fol. 120.
 — ;

TAWJI.A CONCIONATOIUA. 77

DOMIMCA TERTIA POST PEMTE- DOMINICA QUARTA POST PENTE-

COSTEN. COSTEN.

CONCIO PRIMA. CONCIO PRIMA.

coram Angtlo Dci supcr uno

Cum
turbie irruercnt in Jesurn ut audirent
Gauditim crit
verbian Dei ( Luc. 5.) fames est appclilu> ali- :

atecatort peenittntiam egtntt. ILuo. i5. ) Bvan-

menti ad vilam rnnscivandam Decessarii Pmiis :

gclistam secutus Tcrtulliauus ait : Latantur

est sermo Dei vivi. ( Tcrl. L. <lc Oi.il. (i. ) llic
eetli , ct aui iltie Angtli , posnitentia hominit,
auiiMii pania i. lapienter appetilur; a. misere
fTert. L. de Pccn. 8. ) Quia vero lacryma ttstes
sunt dolo*is, Angcli maximc hctantur de lacrymis
fastiditur 5. infeliciter rejicitur.
; Tom. (>. —
Tracl. dc Yerbo Dci. Conc. 1. fol. 4>3.
hoininis , quas ideo 1). Bernardus vocit.it d<li~
cias dngtlorum (Cap. i5.); de quibus gaudent,
CONCIO SECUNDA.
ob i. divinain volunlalcin 2. humuuam fclici-
;

•.atcm ; 3. angelicam charitatem. Tom. 4«— Per totam noctem laborantes nihil cepimus.
(Luc. 5.) Sic loquuntur peccatores j qui quan-
Tract. de Lacrjmis. Conc. 4- fol. 4*a
tumvis laborent. i. nulla merita adipiscuntur ;
2. anonymi efficiuntur ; 2. ad nihilum reducun-
CONCIO SECUNDA.
tur. —
Tom. 5. Tract. dc Culpa Peccati. Conc'
Non solum Angeli , scd adhuc ipsemct Deus 4. fol. 520.
de pocnitenlia et lacrymis peccaloris dclcctatur: CONCIO TERTIA.
quia i. de diabolo triumphat ; i. pcrditum fi-
lium recuperat ; 5. miserenlis palris affectura Concluserunt piscium multitudinem copiosam.
demonstrat. — Tom. 4 Tract. de Lacrymis. ( Luc. 5. ) Hujc aulem copiosa piscium multi-
Conc. 4- fol. 27. tudo dcnotat mullitudinem hominum quam
discipuli ut rninistri (Tert. Lib. dc Bapt. 11.)
CONCIO TERTIA. ccperunt per sacramentorum adminislralio-
nem. Nam in administrationc 1. baplismi, filios
Quid jucundius quam Dei Palris et Domini Christo generaverunt ; 2. pcenitenliie , filios
reconciliatio , r/uam veritatis revetatio , quam
Deo pepererunt ; 5. ordinis , filios Ecclesia;
tantorum retro criminum vcnia ? { Tert. L. de
Spect. 29. ) Pcenitenlia autem et lacrymae con-
parturierunti —
Tom- 2. Tract. de Apost. Conc
6. fol. 38.
Irilionis 1. peccatori veniutn praestant ; 2. obte-
nebratam mentem illuminant ;5.filiationis divi- CONCIO QUARTA.
nae honorcm rccupcrant. .
—
Tom. 4- Tract. de
Apostoli tum per verbi praedicationem , tum
Lacryin. Conc. 4« fol. 5o.
per sacramentorum adininistrationem , tum
CONCIO QUARTA. per sanguinis effusionem , religionem christia-;
nam 1. seminaverunt ; 2 nniltiplicaverunt
Pcenitenlium lacrymae procedunt i. a gralia
5. diiataverunt. Tom. 2. Tract. de Aposlolis.
efficienter: 2. dimanant a charitate formaliier;
3. lcndunt ad Deum Gnaliter. — Tom. 4« Tract.
Conc. 6. fol. 4°«

de Lacrymis. Conc. 5. fol. 52. CONCIO QUINTA.

CONCIO QUINTA.
Pcenitentia pcenitentem cum Spiritu Sancto
sociat , qui iilum 1. ad fletum slimuhit ; 2. cum
Deo rcconciliat ;5. in lugenle tandem inhabilat.
— Tom. 4>Tract. de Laciymis.Ccnc.
Ex hoc enim homines eris capiens. ( Luc. 5. )
Quod Petro , hoc et Jacobo et Joanni dixit'
Christus, quos in Apostolos elegit, addclrium-
phandam idololatriam : 1. prosperitate florcs-
centem ; 2. viribus et praesidiis maxime pollen-
5. fol. 54- tem; 5. consuctudine et viliis invalescentem.

CONCIO SEXTA.
— Tom. 2. Tract. de Apostolis. Conc. 5. fol.'

29.
Poenitentia et lacrymarum virtute 1. David
CONCIO SEXTA.
amissam Dei amicitiam recuperavit ; 2. Petrus Relictis omnibus, secuti sunt eum. (Luc. 5. )
pastoris officium solidavit Rlagdelena vir-
5.
Chi^tum, conW
;
Nempe qui paupertalem 1.
ginum honorem et meritum sibi comparavit.
Tom. 4- Trat. de Lacrymis. Conc. 5. fol. 56.
mendat ; 2. remunerat.
.nnat ; 5. Tom. 6. 3 —
Tr. -t. de Relig. Serapb. Conc. 1. fol. 6.
 . ,

r-a TABULA CONCIONATORIA.

ludine privalur; a inlerminabili poena in in-
ferno mutctatur 5. in lerra adhuc exislens ,
;

nAMFMrPA VUUNI A 1POST

DOM.IINICA OTTINTA a^il
U5i PENTE- P rae P r0 P ere damnali offieium negolialur.
To|n ^ Tract de Lh)gua gcder Coic ^
—
foJ
COSTEN. 1 4 > •

CONCIO QUARTA.
CONCIO PRIMA.
Detractorum crudelitas patet ex eorum lin-
Qui dlxeril fratri suo : Fatue,reus erit gehennoe guis a dccmone subornatis el modulatis ad omnem
ignis. ( Matlh. 5.) His verbis damnat Christus sazviendi iniquitatem. Tert. Apol. 27.
( ) Detrac-
Dominus injurias malediclio-
, contumelias ,
tio quolibet ense immanior atque intolerahilior
nes, delractiones, aliaque linguae peccata queis exislimatur a D. Chrysostomo. ( in Cat. Ex
)
offenditur proxiinus. Merilo Tertullianus repre- D. adhuc Auguslino , ilti cor gladio feriunt ,
qui
hendit Her.nogenem , quod maledicere stnguts /adio ferhmt Trac( 5 m }
u ia
, s . '

officium bonaconscienlHB judtcet. ( Tert. L. adv. nQn unum? geJ (rinum vuIuerat 10ll)inein , ,
.

Hvrmo S .i.)Xam$iDc U svetatre,wtedtcere,multo aelraclorem et ma ledicum ; a. eum qui ptaci-

magis utique maledtcere. (lert. L. 4. adv. Marc. dum j elractori pra3bet au ditum 3. homine.n ;

27. ) Non prohiberet autem malediclionem nisi detraclione ffensum. -Tom. 4. Tract. de Lin-
esset ilticita. Deinde cum Domtnus liGmtcidium gua sceler. Conc. 3. fol. 126.
etiam in verbo maledicti , vel convitii judicet

( Tert. L. de Idol. 1.) , nonne a

malediclione CONCIO QUINTA.
abstinendum est ? Christiane , si linguce amari-
tudo maledicto aul convitio eruperit ( Tert. L. do Detractio scu alieiiic famae denigratio , est /0-
Pat. 8. ) , maledicta vibr.ms, scitote esse alie- cuplessubstantia criminis,quce lot ramos porrigit,
nmn a chrisliana 1. religione; 2. conversatione ; tot venas diffundit (Tert. L. de Idol. 2.), proce-
3. dilectione. —
Tom. 4. Tract. de Lingua sce- dcns aut ex malilia, aut inimicitia , aul invidia ;
ler. Conc. l\. fol. 137. quantumvis delraclor astu et calliditale , per-
versam suam intcniionem occullare conetur.
CONCIO bLCUNDA. Nam 1 dum ex malilia falsum crimen imponit,
Habes plasmum Benedicite, et nolite mnledi-
: ,. .,' "
l
. , ° '..".!'
2. dum ex immicitia
,

r, , • i-. 1 abaudientibus exposlulat ;

cere. (Juts lioc docebit , quam qut vmnta bene- , ,
l
. ; .

j. A .•/ ,. ,-, fr . f c j »1 „ / \ leve crimen adauget , vel virtutem prava in-

dictionibus condidil? (Tert L. 5. adv. Marc. 14.)
tentione factam asse^erat, amiciliam et dolo-
Deus vetat maledicere , hominesque dioto et
rem simulat 3. dum alienum bonum negat ; ;
exemplo ad benedicendiim stimulat multi ta- :

vel cum debet non laudat; vel frigide coinmen-

men, saltem lingua semper rebelles ( Tert. L. 1.
dal; aliis laudantibus, ex invidia minuit aut
ad Nat. 17.), Deo denegant obsequium. Tantum
ab~ stut benedicendo Deum imitentur quin ,, :
depreliat. —
Tom. l\. Tract. de Lingua sceler.
potius maledicendo diabolum aemulantur. Ag-
LonC °' toL lb ? *

noscamus ingenia diaboli (Terl. L. de Cor. Mil. CONCIO SEXTA.

i^- ), et inveniemus maledicenlium ingenium,
qui^dajmonis spiritu animati , maledicta vihrant Quantiimvis criminosa sit detractio , plurcs
ex. 1. impatienlia 2. iracundia; 5. malilia.
; tamen ei praestant audilum, eosquequi venuste —
Tom. 4« Tract. de Lingua sceler. Conc. (\, fol. et ornatis sermonibns detrahunt , commendant.
s3g. Detractores honoratis ( Tert. L. 2. ad Nat. 7. ),
CONCIO TERTIA. nec allenditis ad detractoris poenam quiocculte
dilacerans proximum, i. a Deo aver«atur;2. ad
Hic erit sermo optimus , benedictionis schicet reparationem et restitulionem honoris obliga-
(Tert. L. adv. Marc. 14.) :optimum sermonem lur ; 3. speciali lingnae supplicio mulctatur. —
non habent maledicta jaculantes ; suis nam- Tom l\. Tract. de Lingua sceler. Conc. 3. fol.

que malediclionibus , sese demonstrant inhu- i33.

manos in fratres , irreligiosos in Deum, et
crudeles in semetipsos. Inhumani sunt in fra-
tres, quos odio persequuntur, et improperiis
allligunt ; irreligiosi adhuc in Dcum ; nam si DOMINICA SEXTA POST PENTE-
non laudaverint sevi Dominum ngrati irre-
ligiosi erunt. D. August. io Psal. i3q.
, ,

Tan-
COSTEN.
( )

dem crudeles in semelipsos, quoniam, ut sub- CONCIO PRIMA.

jungit D. Augustinus , quid faciunt non tau-
dandoDominum nisi , ut severum sentiant Do- Cum
turba multa esset cum Jesu, nec habe-
minum? (D. August. ibid. ) Quod si ille qui rent quod rnanducarent. (Marc. 8. ) De miracti-
Dominuin non laudat , poenain meretur , losa panis muliiplicatione, qua plura hominum
quanto magis qui Dominuin maledicto vitu- millia satinavil Dominiis , egimus Dominiea
nerat? Oui est bujusmodi , 1. ccelesti beali- quarla Qiiadragesimae, uhi adumbraluiii dixi-
 <

TABULA rn\cn)v \topj\. :1

mus 3ucharl*tta s.icr.imcntum , diviuamque loruin geoeribtM exposili Itinl Cln i-ii.mi , n i-

ndinirati Bumu.M |>ro\ nli.no quare h.ic Super

i I « , liO0l Angcloi iiui , da-nioouoi cl lioioiniiiu.
tilnlcria seX OODOiooibuS traclat.i, niliil e-t ain- TunO anlcin spcetaenlu
Chrlilittnorum saneta
pltus dlcendum, (Tert. Lib, de Spect. ag.
) suut, cuin prasbcnt
exempla virtutum qua i. Aogelis QfTerunt ,

IsBliliam 9, dep.nonibus auferunt tentandi

;

r\r\M vip
DOMIMCA e*nTT\l 1 dact PEME-
mivti- "'alcriaiu 3. bouiinihus prSBStanl propbcllflfl
SEPTIMAPOSl
1 *
e flloaciam.
;

- Tom. a. Tract. de Cnriitiauo.

COSTEN. C000.6. fol. 3o5. '

CONCIO PIU.UA. CONCIO SEXTA.

Attcnditc a falsis prophetis qui veniant ad .
T.uccmas ardcntcs hahcre dehemus, id est, wcn-
vos in ecstimentis OVlum intnnsecus autemsun,
(e$ Q /[(/< accemu ,,,,,,„„, rr/mr „_
.

., „,„,,,,,„, (

( Mallh. 7.)
tupi rapaces. Hypocritas intethgit les (Te;L Lib : |1(h Mnc j Proximl
Do.n.i.us, quos al.ors.im dlXimus 1. mcndaees; J0S bono exci il| uatraru e , accendere
| ( , de-
2. falaccs; 3. raendacln ct la lac.a vi.iutes
bemas, sunl in trlplicidifferentia. Aliiextranei,
s.,nulantcs.-'lom.o. lract.dc Hypocr. Cone. idcst 11()U Chrisliani, idulolatrse «cilicet. Tur-
,

0. fol. 009. C£C ? j,i,h L>, haerelici nonnulli domeslici, sed :

CONCIO SECUNDA. improbi,qunles sunt Christiani criminosi ; tcr-

_ .
Instnut Donunus mttllos esse venluros sub pel-
Itbusovtumrapaceslupos.Quunamtsteesunlpclles
ovtum mst nomtnts ehrtsttant extrtnseeus super-
. .
. tii domestici, sed virlulia sltidiosi . ut nrobi
CbrUl|anii Hl9 omnibus yirlulU cxempto debet
^^ chrislianus ul ,. exlrane08 erudia , 2
s Christianos confundat ; 3. bonos Cl.ris-
.
.

fictes? Qua tupt rapaces

ntus dtabott , ad tnfestandum gregem Cltnstt
ntst sensus et spt-
^^ ,n b()n0 ^..^ Tom . 2> Tracl de _ .

Cbris , ian0< Conc 6 f(jl 5o4 . . . .

extnnsecus deltteseentes Qut pscudoprophetce, .

nisi fatsi pradicatorcs ? Qui pseudoapostoti , nisi

adutteri evangclizantes (Tert. L. de Praesc. Hae-
rct.4- ); quidamnalosabFccIcsiacrroresvel
1. extcnus ex forinnline retractantes , lntcnus
D0 MI1NICA OCTAVA POST PEINTE-
in corde conservant; vcl 2. palam et publice COSTEN.
docent et proedicant vel 3. occulte et in sccreto
;

disseminant? —
Tora. 3.Tract. deFide. Conc. CONCIO PRIMA.
4 fol. 169.
Diffamatus est apud illum. (Luc. 10. ) A pri-
CONCIO TERTIA. mis parenlibus incipit infamia. (Tert. Lib. adv.
Jud. i.3.) : infamia,
luec. autem ori^inalis
Omnis arbor bona, bonos fructus facit. (Matth. multum incrementatur per personalium facino-
•7. ) Ut autem homo sit arborbona, bonosqi.c ru m infamiam (Tert. Apol. 6. ) de qua eodem ;

producat fructus ccelo dignos, indiget gratia mo do aliorsum ratiocinati sumus , ac de ren
1. praevcnienle; 2. sancliiicanle ; 3. adjuvanle. quem
judices manifeste damnant ignominia.
— Tom. 2. Tract- de Chrisliano. Conc. 4- i'ol.
(Tert. L. de Spect. 22.) Scelerosus ab huma-
276. na justitia damnatus et ignominia mulctatus,
CONCIO QLARTA. a nobilitate deturbatur, nomine privatur, in-
. _ ., , .. , \ fainis . declaratur. En peccatoris specimen 1. a
A fructtbus eorum cognoscetts eos. ( alatth. 7 .) di itale dclui bati
.
2 / i Dn0 minati ; 3. ignomi- .

&
Qiiemadinodum opera mala qn» exter.us ap-
parcnt, not.ficant scelerosos Chnstianos, ita
d| J mu|ctati Tom . 5. Tract de Pcen a Pec . . _ .

ca|i Conc . 5. fol. 556. .

probi per bona exempla quae pratbenl , dignos-

cuntur. Non eadem voce exempla deposco. (Tert.
CONCIO SECUNDA
Lib. 1. ad Nat. 18.) Mullimoda est vox cxem-
pla dcposcens. Priim est vox Dei , qua» a Chris- Diffamatus est apud illum quod dlssipasset
tiano bonum excmplum expostulat, ut ejus 1. bona ipsius. ( Luc. 16. ) Quanlum prodigus et
mandato oblcmperet ; 2. niajestatem magnifi- dissipator scelerosus Chrislianus ! Lt enim
cet ; 3. virluli se conformet. —
Tom. 2. Tract. aliorsum diximus, peccatuin 1. gralias dcvorat;
de Chri?tiano. Conc. 6. fol. 5oo. 2 virtutes dissipat; 3. acquisila merila devas-
—
.

tat. Tom. 5. Tract. de Culpa Peccati. Cono.

CONCIO QUINTA. 4.fol. 3.3.

Considcranda est spectaculi latitudo (Tcrt. L. CONCIO TERTIA.

deSpect. 5o. ) de qua loqui videlur Aj;ostolus
aiens Spectaculum fucli sumus mundo, et An-
: Cuncta peccata sunt exitiosa ( Tert. Lib. de
getis , et hominibus. ( 1. Cor. 4. ) Tribus ocu- Idol. 5. ) Verum iuxuria adeo esl dcvoratoria ,
 8.> TABULA CONCIONATORIA.
u l dissipet cuncta bona i. forlunae; 2. nalurac;

5. graliie. — Toin. (\. Tract. de Luxur. Conc. CONCIO TERTIA.

2. fol. 182.
CONCIO QUARTA.
Marnmona iniquUatis ( Luc. 16.) denolatur
avari scelus divina mandata contemnens. Deus
mandata dedit velut media quibus homo aeter-
nam sild valeat comparare bealiludinem. Hubes
tegem , et salulem de observatione tegis. ( Tert.
L. de Praesc. Haeret. 14. ) Divina mandala ad
salutem necessaria praecipiunt homini pielalem
erga Deum , sobrielatem erga semetipsum , et
jequilatem erga proximum. Avarusautem trans-
greditur mandatu, quae praecipiunt i.pietatem;
2. sobrietalem ; 3. aequitatem. Tom. 2. Tract.
de Avaro. Conc. 3. fol. 55.
Deus misericors super agnoscentes et sup-
plangentes deticta sua. ( Tert. L. 2. adv. Marc.
24.) Tanta est vis et eflicaeia lacrymarum quas
de corde contrito fundit poenitens peccator, nt
divinam 1. flectant misericordiam ; 2. mitigent
iracundiam;3. rescindant sententiam. Tom. —
4. Tract.de Lacrym. Conc 1. fol. 8.
CONCIO QUARTA.
Ipse etiam effectus hostia per omnia pro omni-
bus nubis. ( Tert. Lib. adv. Jud. 14.) Christus,
simul sacerdos et agnus , semetipsum obtuiit
— in ara crucis hostiam pro pcccato , et hoc sa-
crificio propitiatorio, peccati maculam delevit,
divinae justitiae satisfecit paeem et concordiam
,

CONCIO QUINTA. inler Deum et hominem inivit. Lacryma est

Avaritia est virtutum subversio ( Pet. Bles. in
lob. ;,quia cunctas subverlit virtutes, l.lheo-
logales ; -2. cardin.iles ; 3. morales. Tom. 2.
Tract. de Avaro. Conc. 3. fol. 56.
passionis Ckristi vicaria{ D. Aug. Serm. 11. ad
Frat< ) ? qu£B a corde contrilo et pcenilcnle ner
culos erumoens vicesque Chrisli gerens, est
— liostia Domino placatoria, per sacrificium (Tert.
L. de Pat. i3.) 1. peccati maculam lavans 2. ;

divinam juslitiam placans ; 3. amiciliam inter

CONCIO SEXTA. Deum et hominem concilians. — Tom. 4«Tract.
Odiendum aurum de Lacrym. Conc. 5. fol. 18.
vult Terlullianus , in c/uo
omnia dclicla populi 1 srael denotabanlur. Divitiae
CONCIO QUINTA.
considerari antequam comparenlur,
possunt
dutn comparantur , et postquam comparatae Pcenitentes precem indigitant hosliam ins- ,

sunt. Avarus autem peccat 1. antequam com- taurant ( Tert. L. de Jejun. 16.) nimirum la- ,

paret divitias 2. duin comparat divitias; 3.

; crymas tanquam hostiam pacilicam et sacri- ,

poslquain comparavit divitias Tom. 2.Tract. ficium impetratorium quo a divina misericor- ,

de Avaro. Conc. 3. fol. 58. dia postulala

obtineant. Lacrymis namque
exoratur Deus cum nulla sit 1. oratio eflica-
,

cior; 2. delegatio polentior; 3. coactio suavior.

- Tom.4-Tract. de Lacrym. Conc. 3. fol. 20
FERIA NONAPOST PENTEGOSTEN.
CONCIO SEXTA.
CONCIO PRIMA.
Christiane , saciifica Deo sacrificiuvi laudis
Videns Jesus civitatem , /levil super illam. (Tert. L. adv Jud. 5.), id est, gratiarum actio-
( Luc. 19. ) Lacrymae , quas homo naturaliter nis, funde lacrymas, ut recognoscas eas quae a
fundit, sunt in triplici differcntia. Nonnullae ocul
Christi oculis
1 manarunt 1. in pnesepio 2. co- ;
tristitiae et aflliclionis ; quaedam humanitatis et
ram Lazaro 5. in Calvario.
; Tom. 4- Tract.
coinpassionis terliae,
; amoris et dilectionis. de Lacrym. Conc. 3. fol. 22.
Lacrymas aulem homo
pro propria
fundit 1.

miseria , pro adversa

tristitiae et afllictionis
; 2.

aliorum fortuna, humanitatis et compassionis;

3. pro proxiinorum morle et jactura , amoris DOMINIGA DEGIMA POST PENTE-
et dilectionis. —
Tom. l\. Tract. de Lacrymis.
COSTEN.
Conc. 1. fol 2.

CONCIO SECUNDA. CONCIO PRIMA.

In se confidcbant tanquam justi , et asperna-
Dabit tibi Dcus cor tabescentem
tcediens , et
bantur cccteros (Luc. 18.); superbus, non solum
animam , el oculos deficientes ( Tert. Lib. adv.
ab aliis laudari desiderat , sed adhuc semelip-
Jud. 11.): scilicet ut peccali lugeas maliliam.
suin laudat, ut constat ex Pharisaoo , qui vani-
Trina autem potissimum de causa debet de
latetumens, se 1. a peccatis immunem praedi-
peccato lugere honio, quia per peccatum 1.
cat; 2. legis observatorem declarat; de justi-
3.
Deus offcnditur ; 2. Christus crucifigitur ; 3.
peccalor incomparabile damnum patitur. — tia et virtute laudat. — Tom. 3. Tract. de Hy-
poc. Conc. 4- fol. 324.
Tom. 4- Tracl. de Lacrym. Conc. 1. fol. 6.
 — ,

TABULA CONCIon \ToiUA Ri

i-i superbl deicendunti led adhuc homlnci, ui
CONCIO SLt.UNDA. conital eiemplo i. Nnbuchodnnoiorii el Joan*
nis l>apli/aloi is ; i. V,\iv, el Mariu», Malril Sal-
Pharisocus de publiceto .««> hno tlattu (Tert. VMtorls ; 5. Luciferi , el Chriill Rcdemptori».
L. (Ic Vel. Virg. i.'i.) i
Sl> cunclia perfectiorem — Toin. 3, Tract de llunnl. Cooc. 5, fol. 3oi.
predicnl neque ullum libi limilem existiraat,
,

sed de lingularilate m
jactat*Tria lunl quae Ueo —— — .

specialiter cooTenuint; nam unuseit, eb onv

creatuiiidispar,omniuinqucrerumcon-
nibii S
linet perfeotionei. Hao Iria ubi arrogal Phe-
D0 MINICA UNDEClMA POST PEN-
ruuBui, ieie commendona de i. singularilale; TECOSTEN.
•i. imequaiilale ; 3. lanclitate. —Tom. 3.Tracl,
de Hypoo. Cooc 4- fol. 5»5. CONCIO PIUMA.
CONCIO TERTIA. A pertce sunt aures ejus. ( Morc. 7. ) Vcrbi po-
testns eniluil in Christo, morboi lananle , sur«
Quantumvii in/irma commendatio qu<B dc al- dbrumnnrem aperiente,eoiquecoeleitemdocen-
tcrius ttestructlone fulcttur (Tert. Lib.4. adv. (e diiciplinam. Unde magis dignoscilur Chrislus
Marc. i5. ) ;
Pharisaaus tamen de Publicani creatdris quamex verbi potestale f (Tert. L. 4.
dejectione lublimari prasaumil , deipectire ,
'

ai v# aj art5i
9> ) x verD adhuc poleslale di- i<; j

illuaori diceoa A <>» mmii sicut cccteri hominum:

:
r

guoscuntur priedicatorea Aposlolici, habenlea

velut ctiam hic Publicanus. Verum , non fuit \n ore ve rbum insultatorium (Tert. Lib. 5._adr.
aequa sors sumentia Pharisaei et Publieani dcs- Marc.10.). non blandicns, a. sed corripiens;
1

pecti. Nam
i.superbus Phurisa3us non exaudi- 5. landem oemini parcena. Tom. 6. Tract.de
tur, Publicanua humiliter orana acceptatun Verbo Dei. Cone. 4. fol. 423.
Phoristeus se de juslitia laudans reprobatur ;

Publicanusse confitena pcccatorem, 2. juslifi- CONCIO SECUNDA.

caiur; 3. Pharisaeus arroganter insultans con-
demnalur ; Publicanus improperia patienter Adversus tres Koates nobis pugnandum est
lolerans, commendatur. —
Toin. 3. Tract. dc scilicet adversus daemonis astutias, mundi fal-
llypoc, Conc. 4. fol. 327. lacias carnis blanditias. Est aulcm Dci vcrbum. ,

triumphatorium (Tert. L. 5. adv. Marc. 10.) de

CONCIO QUARTA. i.diaboli astutiis; 2. mundi fallaciis; 3. carnis
blandiiiis. — Tom. 6. Tract. de Vcrbo Dei.
Qui se exaltat humHiabitur, (Luc. 18.) Usque Conc. 4. lbl. 4 2 4»
adco molesta et aeruiniiarum plena est ambi-
tio ut ambitioso aerumnas et poenas efferat , CONCIO TERTIA.
dum 1. acquirit dignilates; 2. possidet dignita-
tes ; 3. a.nillit dignitates. — Toin. 1. Tract. de _
Duplcx vcrbum ad inviccm opponit Tcrlul-
lianus. Diaboli quod est vcrbum adificatorium
Ambit. Conc. 5. fol. 86. ,

mortis{ Tert. L. de Carn. Cbr. 17. ) ; Dci quod

CONCIO QUINTA. est exlructorium vita ad 1. legis observanliain
inducens; 2. virtutem accendens ; 3. immorta-
Qui se exaltat humiliabilur ; qui se humiliae lis glprise acquisitionem suadens, Tom. 6. —
exaltabilur. (Luc. 18.) Magaum sane est discri- Tracl.de Verbo Dei. Conc. 4« fol. 4^5.
men inter bumilem et superbum nam hu- :

miles sublimitale, sublimes liumililate mutantur. CONCIO QUARTA.

(Tert. Apol. 20.) l. Humiles subliinantur ad , ., , . . . , .

Suspiciens in cctlum tngemuit. ( Mnrc .7. )

gratiam, superbi ruunt in peccalum ; 2. humi-
Chr.st. ge.mtus peccatorem ad fletus st.mulant.
les ad Dei filiationem elevantur; superbi ad
daj.nonisscrvitutemprosternuntur; 3. bumiles
Qua " ta VIS aouce ( tt rt L f,e Ba P L 3 ba P tis " ' '
. ) ,
Sed non minor virlus •acrymarum
incoelumevehuntur, superbi in infernuin de- mal, s ! :

—
. ,

truduntur. Tom. 1. Tract. de Ambit. Conc. * ,n uidein locrymm pcccala baptizant ( Chrysol.
-

6. fol. qo.
Serm. 97. j , ldemque prestant quod aqua
baptismatis. Nam 1. diabolum a poenitente ex-
CONCIO SEXTA. pellunt ; illum adversus diaboli jacula pro-
tegunt 3. cnecutientes ejus oculos ape-
CumJacob somniat scatas obfirmatas in terra riunt. — Tom. ;

4. Tract.de Lacryni. Conc 2.

ad avlum , et Angelos alios ascendentes et alios fol. io.
descendentes, innixum desuper Dominum. (Tert. CONCIO QUINTA.
Lib. 5. adv. Marc. 24. ) Hac scala denotantur
probi Angeli , per humilitatem ascendentes, Quintilla aquae baptismum deslruens , ( Tert.
et apostalae Angeli , per superbiam descenden- Lib. de Bapt. 1. ) remedium advcrsus originale
les. Nequu duntaxat humiles Angeli ascendunt, delictum auferre molitur. Origiuale peccalum
'•
k
 )

TABULA CONCIONATORIA.
praseiliin hnmini affert damnum. Nam illum voluntalis, ut Deum ardenter amans inteilec-
-.ulpat, dedecorat, aelernae morti mancipat : tus illuslret lucem ; 3. lux intellectus , et ardor
i
aptismns autcin , sive aquae, sive lacrymarutn voluntatis siinul , ul in aestimatione et amorc
t. peccali culpam emactilat; 2. animam pul- cunclis rebus praeponalur supremum Ninnen.
chre decorat ; 3. hominem ab afiterna morte — Tom. i. Tract. de Amor. Hom in Deum.
liherat. —
Tom. 4« Tract. de Lacrym. Conc. 2. Conc. 4. fol. 1 55.
fol. i3.
CONCIO QLINTA.
CONCIO SEXTA.
bonum et oplimum definiens
TertuIIianus
Dteinones ebulliunt , catentes et ipsi occidcre Deum Hermog. 2.), innuit Deum
(Vtrl. L. adv.
( Tert. Scorp. i. ), et tarlareo igne devastare esse sumine amabilem , propter semetipsum.
Christianos. Tres autem suntignes quibus eos Idcirco verus Dei amator 1. Deum in omni-
sufllammare nititur diabolus , concupiscentiae bus rebus amabilibus diligit 2. omnia amabi- ;

scilicel, vitiontm et gehennae. O quanta visin lia propter Deumdiligit ; Deum propter illnm-
laerymis peccalorum lerram dituunt , exstin-
! metipsum diligit. — Tom. 1. Tracl. de Amor.
guunt infcrnum. ( Chrysol. Serm. o,3. ) Dum Hom. in Deutn. Conc- 4- fol. 1 58.
enim genas et terrenam carnem rigant, exs-
tinguunt i, coneupisccntiae incenJia ; 2. ignila CONCIO SEXTA.
vitia ; 5. gehennae supplicia. —
Tom. 4- Tract.
de Lacrym. Conc. 2. fol. 16. Sic fantur perfecti Christiani : Non dedit vobis
Deus spiritum timoris , sed virtutis , et ditectio~
nis , et sanw mentis : virtute enim patimur ex
dilectione in Deum. ( Tert. Scorp. i5. ) Magna
DOMliNICA duodecima post pen- profecto virtus amoris , qui 1. omnia impedi-
TECOSTEIN. menta superat 2. omnes labores et dolores
;

constanter porlat 3. mortem ipsam patienter

— Tom.
;

tolerat. 1. Tract. de Autor. Hom. in

CONCIO PRIMA. Deum. Conc. i5g.
4- fol.
Diliqes Dominum Deum tuam ex loto corde
tuo , et ex lota anirna tua , et ex omnibus viri-
bus tuis , et ex omni mente tua. ( Luc. io. )
Belle docet Tertullianus cor esse principale in DOMINICA DECIMATERTIA POST
inima , et certo tn corporis secessu consecrutum
ut Deum amet ad
PENTECOSTEN.
{ Tert. Lib. de An. »5. ) , :

quod allicitur a l. natura ; 2. gratia; 5. simili- CONCIO PRIMA.

tudine Dei irnpressa. —
Tom. i. Tract. de
Amore Hom. iu Deum Conc. i. fol. i4*« Unus ex illis videns quia mundatus est , re-
gressus est voce magnificans Deum
cum magna ,
CONCIO SECUNDA. et cecidit ante pedes ejus gratias agens. (Luc. 17.
Non solum Samaritaniexemplo , sed adhuc ex
Prseceptuin de diligendo Deo ad omnem sa-
jusliliaad gralitudinem urgentur homines,
lutem, et utramquevitam facil. (Tert. L. 4- a dv.
quibus Deus mancipavit 1. cunctas creaturas
Marc. 25.) Homo amans Deum unitur ei tan-
universaliter ; 2. cunctis hominibus indifferen-
tjuam suo centro, ab eoque mutuatur t. digni-
latem ; 2. immobilitalem ; 3. satietatem. — ter
ter.
; 3.
— Tom.
ctinctas cunctis continuo et indesinen-
3. Tract. de Gratitud. Conc. 1.
Pom. 1. Tract. de Amore Hom. in Deum.
fol. 2 53.
Conc. 1. fol. 142.
CONCIO SECUNDA.
CONCIO TERTIA.
Meminimus gratiam debere nos Deo Domino
Deus de bonitate censendus nullum fructum operum ejus repudia-
Tert. L. I. adv.
( creatori :

Marc. 25. ) est summe mus. ( Te.rti Apol. 4a. ) Nostra namque gratitu-
amahilis , ob bonitatis
1. universitatem ; 2. plenitudinem 3. unita- do ejus liberalitati debet esse conformis. Tunc
;

iem. —
Tom. i.Tract. deAmor. Hom.inDeum. aulem erit proportionata , si gratias agamus 1.
Conc. 2. fol. 146. pro cunclis beneficiis universaliter 2. pro ad- ;

versis et prosperis indiflereoter; 3. si reddamus

CONCIO QUARTA. gratias conlinuo et indesinenler. — Tom. 3-
Tract. deGralilud. Conc 1. fol. 254.
In homine duplex est cor: unum in intellec-
'u aliud in voluutate. Tllud est sapienlia, is^ud
,
CONCIO TERTIA.
jst charstas. Ad Dei amoremconcurrere debent
l. lux et sapientia intellectus , ut digne de Deo Homo injuriosus est in Detim ejusque do-
senliens, accendal voluntatis ignem ; 2. ignis num , nisi id probis , et necessariis , et satutari-
 i

TAMTLA coiyciONATORIA
bus utlius tu/liilifa/iir , od quod D«i crrutura
prosptcta $3l, (Tert. 1 - I > - u. ae Cult. Fom <>.
) CONCIO SECUNDA,
raiituin abesl m
ingratua juzta De! <>r-
Iioiiid

dtnalionem adhibeal creaturai prohii , necet-

Dcum iil cssc oporlcl rui nilnl ailirquatur m
siimnv) iiia^iit) Tert. i. I- ailv. iMarc. f>. ) \v.i-
eafiie et sultrtoribui usibui, qiiioimo cototra
(

rus BOn lanlnui DeO ailieqnat divilias , aed

Dei kitentionein adhjbel H»«e*T*ein eonditionem
usibus vtmn tiirpibtts , injustis, impiis. ( Tert.
,
etiam praepohif ; nam i. divillae plua quain
I.. de Cor. i\lil. (i. ) Abuti ns lutem Dei crcatu-
Deum cxisiiin.il; ),. in (liviiu, plus quam in

ril et bencficiis , est rcns 1. insnlcnti.c el vani-

Deoaperal; 3 divitian plusquam Deum omnt.
lalia i 3. fcnjuitttia, el iniquitatia; 3. Idolokrtria
— Toui. 2. Tracl. de Avaro. Conc. (>. fol. 7^-
i-t impictatis. — Toin. 3. Tract. de Gratitud.
CONCIO TERTIA.
Conc. i. fol. a5(3.

Nihil ita Deus vetat ac famuiatiim idolorum.

CONCIO QUARTA.
Ego sum Deus tuus , non erunl ttbi ilii alii prce-
Nonne decem viundati sunt?ctnovem ubi sunt? ter me. ( Tert. Scorp. 2. ) Av.uns Del ]>r;eccpl.i
Non est invcnlus t/ui retlirct , et daret gloriam contemnens, idololulra esl. Nisi altud omnino
Dco , nisi hic alienigena. ( Luc. 17.) Ex decem inlerpreleris idololalriam , quam famulatum ido-
leproiisaChrlsto mumlatis,unus duntnxat gra- torum colendorakn, (PhiloJod. Lib. 1, de Mo-
liaj cgit, alii vcro novcm fucrunt ingrati. Tam narch. ) Et qnainvis ralio ot Sdes doceant ho-
probroaa videtur Tertulliano ingratitndo, ut in nores non convenire dfaiWs c.is lamen avarua ,

ea m feratur necessitate odii ( Lil». de Test. An velut supremum numen veneratur nam 1. :

3. ) qoia scilicel omne hominis decus deve- diviiiis obtemperat

: 2. dtvitias adorat 3. Ilvi- ; ;

nUStat. Tria sunt quac decorant hominem na- tiis sacrifical. l'om. 2. Tracl. de Avaro. Conc,
: —
tnra , religio el gralia ingratitudo autem 1.
: 6. fol. 7 5.
paturam deji -il ; 1. religionern pervertit; 3.
graiiam destruit — Toin. 3. Tract. de Gratilud. CONCIO OUARTA.
C onc. 6. fol. 2;8et 279.
Quis aulem vestrum cogitans potest adjiccre
ad staturam suam cubitum unum ? Et a vesti-
CONCIO QUINTA.
mento quid sollicili cslis? Considerate litia agri
Homo inrratus omnibus vitiis et criminibus quomodo crescunt non laborant neqne nenf. : ,

inolcvit. ( Tert. Apol. 4<>-) K st namque 1. frau-

Dico autem vobis : quonium nec Salomon in oinni
gloria sua conperlus est sicut ununi ex istis.
duleutus ct raptor 2. perfidus et proditor ; 3.
;

inhumanus et interfector. — Torn. 3. Tract. de ( Matlh, 6.)

veslium, fucum
Ilis verbis Chriitus
et
damnat luxum
corporum nudilatem
Gralilud. Conc.G. fol. 280. et :

primo iuxuin veslium. Mulieres itaque sive

CONCIO SEXTA. gloriae, sive lihidinis causa, cultumet ornatum
adhibentes , 1. Christo contradicunt ; 2. chris-
Trinum praBsertimexingratitudineprover.it tianam disciplinam dediscunt; 3. idololatriam
nialuin. Nam 1. data bona tollit 2. ne ulteriora sapiunt. Tom. l\. Tract. de Lux. Vest. Conc.
; —
bona dentur impcdit ; 3. ingratum punitioni 1. fol. 236.
el poenac exponit. — Tom. 3. Tract. deGratitud.
CONCIO QUINTA.
Conc 6. fol. 282.

___________________________»__»»_»__—_•»_—_, Daemonum documenta qualia sunt , interim

jam ex doclorum suorum qualitate et conditione
DOMLNICA DECLMA QUARTA POST pronuntiari potest. (Tert. Lib. i.deCult. Fem.
2. )
Quia nihil ad simplicitatem callidi serpen-
PENTECOSTEN. tes;nihil ad veritatem mendaces spiritus ; nihil
ad caslitatem peccatores monstrare poluerunt.
CONCIO PRIMA. Quinimo in disciplinae contumc-
christianae
Non Deo servire el mammona?. (Matth.
potestis liam, docuerunt fucum, qui destruit stahililam
G. ) Avarus tamen, non Deo sed mammonae a Christo 1. simplicitatem ; 2. veritatem; 3.
servil. Caput injustiliai idolotatria. (Tert. L. de
,

castitatem. —
Tom. 4- Tract. de Lux. Yest.
Idol. 2. ) Avaius idololatria simul et injustus ,
Conc. 6. fcl. 261.
ad instar Judae proditoris , armalur avari/ia, ut
capiat aurum ; impielate , ul auferat Christum. CONCIO SEXTA,
( S. Lco Scrm. de S. Laur. ) Ueum siquidem
Sed et vos admonemus pudicitim mulieres ,
contemnens et negans 1. divina mandata trans-
ne sic a disciplina velaminis exsolescalis nudep-
greditur; 2. contra Deum divinis beneOciis
,

abutitur; 3. divinas personas aggreditur. — incedentes. ( Tert. L. de Vel. Viig. 17.

plures sunt hac aelate nudaj incedentes, caput,
) Verum
Tom. 2. Tract. de Avaro. Conc. 6. fol. ?3.
brachia , uhera delegcntes. Hujusmodi lamen
corporis nuditas est utplurimum 1. periculosa;
K»
£4 TABULA CONCIONATORIA.
2. crirainosa ; 3. exiiiosa, Tom. 4. Tract. de mulctalui ! — Tom. 3.Tiact. de Humilit. Conc.
Lux. Yest. Conc. 5. fol. 255. 4. fol. 307.

CONCIO QUAUTA.
Cum vocatus fueris , recumbe in novissimo loco.
DOMINICA DECIMA QUINTA POST (.
L,, c
.
- «40 E* Irino tilulo
in via in- quo homo
SlgnitUr, necessitas huinilitalis censetur. ( Tert.
T>T7lYTFTn<sTFlV
LN lLUUSliUM.
1 l. (i c Vel.Virg. 9.) Est namque Chrislianus Dei
servus, cceli candidatus. Ut Christianus , fcrt
Ecce defunctus efferebatur unicus matris suce. notam qua dignoscitur ; ut Dei servus , supre-
( Luc. 7. )
Habes hoc Evangelium sex concio- mo Domino obtemperare tenelur ; ut cceli can-
nibus explanatum feria quinta post Dominicam didalus , debet eligere media , quibns illud
quarlam Quadragesima3. consequatur. Humilitate autem 1. Christianus
dignoscilur; 2. Dei servusdomino obsequitur;
3. coeli candidatus ccelum consequitur. fom. —
3.Tract. de Humilit. Conc. 1. fol. 284.
DOMIMCA DECIMA SEXTA POST
PENTECOSTEN. CONCIO QUINTA.
Christianos superbos insequitur Tertullianus:
CONCIO PRIMA. Quomodo humililatem quam nostri profitcnlur
implere poterilis ? (Tert.L. 2. de Cult. Fem. 9 )
Diccbat et ad invitatos parabolam quomodo , Christiana namque religio superbiam impu-
primos accubitus eligerent. (Luc. 14. ) Pharisan gnat , contra superbiam maxime militat universa
adeo superbia erant inflati ut primatum in disciplina christiana (,D. Aug. L. deS. Virginit.
cunctis sectarentur Dei aemulantes magnitu-
, C ap. 3i. humilitalemque profitetur. Ltcnim
) ,
tudinem. Quantum humana conditio de Deo de- a 'it D. Augustinus , tota christiana sapientin dis-
finire polest , id definio , qnod el omnium con- ciplina, in vera et voluntaria humititateconsistit.
scienlia agnoscel
, Deum summum csse magnum. ( Serm. 7. Epiph. ) Haec autem vera humili-
(Tert.L, 1. adv.Marc. 3.) Divinam magnitudi- tas consistit in 1. corde ; 2. ore; 3. opere. —
nem temulatur tumidus Pharisaeus. ». Deusest Tom. 3. Tract. de Humilit. Conc. 1. fol. 285.
primus in magniliudine , superbus vult esse
primus in magniludine , 2. Deus non habet CONCIO SEXTA. '

sequalem in magniludine , superbus non pati-

tur aequalem. in magniludine ; 3. Deus hahet Prorsus stupendum quod inveniatur Chris-
_

sub se omnes crealas magnitudines , superbus tianus superbus , et ut cameleon lam inflatus
vult infraseomueshumanasdignitates. —
Tom. (Tert L. de An. 32. ): cui continua necessaria
1. Tract. de Ambitione. Conc. 2. fol. 71 est humilitas quia scilicet 1. continuo a Deo :

dependel; 2. adversus superbiam conlinuo cer-

CONCIO SECUNDA. tare debet; 3. Dei gratia conlinuo indiget. —
—
Tom. 3. Tract. de Humil. Conc. 1. fol. 288.
Cum invitatus fueris adnuptins, non discum-
bas in primo loco , ne forte honoratior te sit in-
vitatus ab illo , et veniens is qui te et illum voca- DOMINICA DECIMA SEPTIMA POST
vit , dUat tibi : Da huic locum
tunc incipias : el
cum rubore novissimum locum tenerc. (Luc. 14.) PENTECOSTEN.
Sicut humililatem sublimitas , ita elationem
sequitur dernissio. Creator elatos cemulans , ut CONCIO PRIMA.
deponens sciticet de solio dynastas. (Tert. Lib. 5.
adv. Marc Haec autem dejectio ita est
12. Accesserunt ad Jesum Phariscei , et interro-
)
superbo aerumnosa ut nulla sit 1. ignominia gavit eum unus cx eis legis doctor tentans eum :
acerbior; 2. poena intolerabilior 3. mors acer- Magister
; , quod est mandatum
magnum in lege ?
bior. —
Toni. l.Tract. de Ambitione. Conc. 5. Ait illi Jesus : DUiges Dominum Deum tuum ex

tolo corde tuo , et in tola anima iua , et in foia

fol. 89.
mente tua. Hoc est maximum et primum manda-
CONCIO TERTIA. tum. ( Matlh. 2. ) Triua ratione amandus est
Deus ex justilia , ob suam amabilitatem ; ex
:

V mvox maledictionisest. (Tert.L.^.adv. Marc. obedientia, ob suam auctoritatem ex teneri- ;

i5. ) Trinura vne refert Isaias a Deo vibratum tudine, ob noslram cum eo societalem. Nam,
in superbos Vce coronce superbiie ! V ce fitiis ut docet Philo«ophus
: amabile bonum , unicui- ,

Ephraim f Vm flori dccidenlil ( Isa. 28. ) Vae que autem proprium. Quilibet ex teneriludine
flori decidenli, qui mundi gloria denudatur! bonum suum diligit sic ab sponsa diligitur :

2. vae Ephraim , qui gratiae donis privatur! 3. sponsus a parente filius, a vivenle cibus. Sub ;

vse coron* superbiee, quae interminubili poena triplici iJlo li»u)o diligendos est Deus, scilicet
 —

TABULA CONCIONATORIA. 85
ut nnsler l. sponsus; 2. filius ; 3. clbui.
Tom. i.Truct. de Amor. llom. In Deum. CONCIO SECLNDA.
Conc. a. fol. i/|8.
pu-
Quanquam ptrjurll apud vot uHutqntiqui
CONCIO SECUNDA. rtts eet.t od Nat. «o. )
Tert Lib. i. ChrNtlanoi
omnea ;< perjurio immuuei
desiderat (iliri-iu^
Deus cst toto conle diligcndufl, i<! Olt, ini<- ob eceleris gravitalera. ^.hm perjurium pecea-
gre,sine divisionc. autem humani cordia
Hano ni f um t8t{ ,/ grande peccatum
f
nemo dubiteU. ,

unitalem meretur, ut redemptor; 1. Deus; ». (D. Aug. Serm. 28. de Verb. Apost. ) [n per-
3. ipomui,
iponsus. Toin. 1.
Totn. Tn —
i.Traot. dc Amoro llom. jurium autetn irlbm praeiertim modii labuntur
!n Deuni. Conc. 5. fol. 1G1 bominefl 1. jurandi comueludine %, mentlen- ;

—
:

di libidine 5. lerrenorum oupidine. Tom. ;

CONCIO TERTIA. 4. Tract. de Lingua Sceler. Cooc. 6, foi. 58. 1

Est circulatio qusedam, lum in amore , quo

Deua se diligil lum in dilectiono, qua beali
;
CONCIO TERTIA.
Deum amant cst cniin conlinuo line oessalio-
:
Horrcbo ptanc epurcum blasphcmia flatum,
nc. Nostcr autcm ainor divinum cl bcalihcuin hwretico ore fateniem. (Tcrt. Scorp. 7. )
</<•

imitatur aroorem , si sit 1. abono principiative;

Quara autcin sii fcetens, horrenda ct scelerosa
2. movcaiiir a bono objective; 3. lendat ad blasphemia comprobaiur ex 1. inGnila Dei
bonum terminative. — Tom. i.Tract. <Jc Anior.
offensi perfecitone ; 2. caslerorum criminura
Hom. in Dcum. Conc. 5. fol. iG3. comparationc ; 3. accrlui blasphcmanlium pu-

CONCIO QUARTA.
nitionc — Tom. l\. Tract. de Lingua Scclcr.
Conc. 6. fol. 1G2.

Deii9 diligcndus est amore perfccto et sum- CONCIO QUARTA.

mo : appreliative; 2. comparative
1. ; 5. ter-
miuative. —
Tom 1. Tract. dc Amor. Hom. in Ut quid cogitatis mala in cordibus vestris ?
Dcum. Conc. 5. fol. 1G4. ( Matlh. 9. ) Peccatum est vel operis , vel oris,
in animo est ( Tert. vcl cordis, scilicet quod
CONCIO QUINTA. ul aliorsum dixi- Lib. dc Pcen. 5. ), ct quo ,

mus, anima 1. maculatur; 2. scclcrosc cul-

Amori militatur odium, imo ab odio proce- patur 3. pcena mulclatur.
dit amor. Ncquc vcrius et pcrfectius diligitur
Tom. 5. Tract. de ;
—
Culpa Pcccati. Conc. 5. fol. 3'iG.
Dcus quaui per odium 1. peccati; 2. mundi ;

3. sui. — Tom. 1 Tract. de Amor. Hom. in

CONCIO QUINTA.
Deum. Conc. 3. fol. i5i.
Anima est putcbra justitia et disciplinis phi-
CONCIO SEXTA. losopliice : deformis vero contrariis arlibus. ( Tcrl.

9. L. de An. ) Eodem fere modo raliocinandum

Aliorsum trinum subministravimus divini ac de vcnustate
est de pulcliritudinc animae ,
amoris indiciuin scilicet 1. peccali fugam et
corporis. Ad corporis dccorem tria concurrunt:
,

avcrsioncm 2. frcqucnlem de Deo cogitatio-

scilicet membroruin inlegritas, apla parlium
;

nein et iocutioiicm ; 3. exaclam mandatorum

vividus et lucidus color. Eadem
Dei obscrvationcni. Tom.i.Tract. de Amor. —
dispositio
desideranlur ad animae pulchritudinem debet
,

Hom. in Deuin. Conc G. fol. i65. 2. ordinata; 3. colorata. enim essc 1. inlegrata;
— Tom. 5. Tract. dc Culpa Peccali. Conc. 5.
foi. 332.

DOMIMCA DECIMA OCTAYA POST CONCIO SEXTA.

PENTECOSTEN. Deus odoralum in naribus venfitarit. (Tert. L.
de Cor. Mil. 5. ) Pravae autem cogitaliones
CONCIO PRIMA. adeo sunt foetidae ut vix eas possit tolerare 1.

n
(Juidam
,
de
.
c •/•
,
Acrtbts
/• > -, ti-
dixerunt inira se : tltc
juslus ; 2. Angelus;
D 3. Deus. — Tom. 5. Tract.
v , .. .,
,,
de Culpa
„
Peccati.
n r
Conc. 5.
>
, .
f
iol.
, itt..
0^9.
,
Llasphemat.
...
Matln. 9.
asphcinal. [( Matlh.
v
r\
Q. )) ralso scnba Chnstum
.
. r .
\
•

de blasphcmia accusat non falso , sed vere , :

plurcs Christiani possunt accusari de blasphe-

mia , perjurio et juramento. Nam 1. in Dei DOMINICA DECIMA NONA POST
contempluin , juranl otiose et leviter ; 2. in
christianae religionis viluperium, jurant temere
PENTECOSTEN.
et imprudcnler; 3. in animaesuae damnum , ju- CONCIO PRIMA.
rant ex consuclulidine et frequenter. Tom. 4- —
Tract. dc Lingua Sceler. Conc G. fol. i52. Simile est regnum ccclurum homini regi qui
fecit nuptias ftlio suo. ( Matlh. 22. )
Hac para-
86 TABULA CONCIONATORIA.
h<>Ia denotatur Verbi humanatio , quod in 1 1. ) , effixitur i. Deo odiosus; 2. Christo in-
sponsam assumpsit humanam earnem , quae sensus;3. sibi noxius. Toin. 2.Tract. de Cam. —
mullum nobilitatur , a 1. magniludine princi- Conc. 6. ful. 175.
pii , a quo suam desumpsit originem ; 2. glo-
ria eorum ,
quibuscum contraxil affinilatein; " > ——
3. sublimitale officiorum, quoruin accepit di- -±~ m .

gnitatem. -
Tom. 2. Tract. de Carn. Conc. 1. DOMINICA VIGESIMA POST PEN-
lol. i5 2 . TECOSTEN.
CONCIO SECUNDA.
CONCIO PRIMA.
Ex affinitate cum Verbo caro mire dignifica-
(ur , qna pro fule Christi lanta to/eranlur, in
in Erat quidam regulus cujus filius infirmabatur
qua mors Christi circumferlur ; in qua et emi- Capharnaum, Hic cum audisset quia Jesus ad-
nentia virtutis consecralur. ( Tert. Lib. 5. adv. veniret a Judaa in Galilccam , abiit ad eum , et

Rfarc. 1. ) Homo siquidem per carnem 1.

1
rogabat eum ut dencenderet et sanarel filium
Deum honorat; 2. Christum repraesentat 3. eJ us (Joan 4-) Aliorsum protulimus humanam
;
-

fclicilalem sibi comparat. —

Toui. 2. Tract. de necessitalem quasideprecatricem (Tert. L. 4. adv.
Carne. Conc. 5. ful. 170. Btarc. 12.), ut obtineamtis 1. ege>tati subsi-
dium 2. adversitati solatium 3. adversus ini- ; ;

CONCIO TERTIA. quitatem remedium. Tom. 5. Tract. de Orat. —

Conc. j. fol. 77.
Tunc ait Nuptice quidem paratce
servis tuis :

sunt , sed qui invitati erant , non fuerunt digni CQNCIO SECUNDA.
( Matlh. 22.), carnis nobililatem depretianles ,

affinilatem non suslinenles. Carnis honorem Regulus ad oblinendamfllii sanitatem conrcr.

(Tert. Lib. de Res. 6. ) multimoda demonslrat titarad P reces ( Ttrt Lib adv Valent. lG.) - - - H
ratio. Ab illo tamcn honore degenerat caro , 1. 0rat Chrislum qui 1. cognoscit infirmitalein ;
infamis et ignomiuiosa; 2. rebelliset seditiosa; 2 - vult sanare infirmitatem; 3. potest sanai e
5. peccatrix et scelerosa. —
Tom. 2. Tract. de infirmitatem. —
Tom. 5. Tract. de Orat. Cenc.
Carne. Conc. 4. fol. i63. >• M. 9 1 '

C ° NC '° TERT1A -
CONC.O QUAHTA.
Nisi signa et prodigia videritis , non creditis.
Nuptias contrahit Deus, non solum cum hu- Joan> 4, \ Signa el i racu | a qi)£e operatns est m
(
manilate Cbrisli, sed eliam cum animabus quas Christus sunt moliva credibilitatis , que atl
gralia sanctificanle decorat : in justificatione
recipiendam fidem incitant, et curiosilat- m a
enim, sanctifuanlur etspem lucrationis accipiunt.
Christianoruin cordibus avocant. Nobis curioti-
(Tert. Lib. 2. ad Ux. 7. ) Siquidem lucrantur tate opus non est p0it Cliristum, nec inquisiticne
1. honores incomparabiles ; 2. divilias ina-sli-
post Ecangelium. (Tert. L.dePrassc. II*ret. 8.)
mabiles; 3. felicitates ineflubiles. Tum. 3. —
Wu ti tamen hac Blatl? non cre dH nt, sed rcli-
|

lract. de Gralia. Conc. o. fol. 248. gionis mysteria investigare proesumunt. Ad re-

mxir' rk QUIINIA. tundendam eortim praesumplionem , sal est os <

L.UJNL.1U
j^ jgnorantia redargiiere,quae tanta est ut igno-
Tunc meum Chrislum in nomine sponsi(Tert. reut l ' creatttras qua; sunt supra eos ; 2. c.ea-
turas quae sunt mira ipsos ; 5. ea quae sunt intra
L. 4. adv. Mnrc. 11.) nuptias contrahenlis cum
aninia, qme.alione conjugii cum Christo inili, Z
i0S Tom 3 - Tract de Fl0e Conc. 1. lol.
l
- ~ - -

1. inundalur; 2. locupletatur ; 3 fecundalur.

,0 9 #

— Tom. 6. Tract. de Helig. Mon. Culm. Conc. CONCIO QUARTA.

1. ful. i5o. _, , „ . ... ...
,
Quaedam
tugiunt oculi visum ob di-tanli.im ,
VjU.XL.IU SJSA.1A. nonnulla ob parvitatem, alia ob corporis opaci
Inlravit autem rex utvideret discumbenles, et
"nterpositionem. Eodem modo raliounan.luin
est de ot;ul ° roentis ? °. ui rell S'«» u 's '^T 1 1

vidit ibihominem non vestitum veste nupliali; et '

aitilli-.Amice, quomodo huc intrasti, non habens "gnoscere mysleria

ob 1. magmtudm. m ; 2. ,

vestem nuptialem ? Tunc dixit rex ministris parvitatem ; 3. occultat.onem.—

:
Tom. 3. Tract.
Ligatis munibus et pedibus ejus , mitlite eum in ue ^ 10^- Conc.i. tol. 141.
tenebras exteriores , ibi erit flelus et slridor den-
lium. ( Uatth. 22 ) Hanc poenam mereturnon
CUlACIU QUINIA.
soltimquiindigneacceditadsacramliucharistiaa Temerarii mysterium indagatores , sa;pe soe-
mensam; neque adhuc qui preliosam grathe pius ca(!u nt in 1. enorem; 2. lneresi.n 3. ;

vesletn depo.ut, sed adhuc qui carnaliter vi- atheismum.

veno, se affinitate Chrisli indignum oslendit. r
Tom.3. Tracl.de Fide. Conc. 1. —
\\~), |

Nam in carne carnaliter agens ( Terl L.deAn.

 TA13ULA CONCIONATORIA, 87
f.rm lionis , nisi doneiur tXactio , nirtit illi sma
CONCIO SEXTA. dominus t/ihi/tim rcmisi/. II ttr t iiim ipectat i.mn-
pluin parahottr totius. A aut il t/nod tiliiii leTVUi a
Credidit ipsc. ( Joan. (\. ) Adhihenda est fi-
donttno lilnratus , 11011 ptrtndc pttrcil tttbilori
deBj qune, nt aliorsinn diximus, religfose divi-
stio , ac propterea detalus pentt ttominum \ot+ ,
nae i. majeitati boaorem reddil 2. veritatl cre- ;

dii ; 3. iiietoritati obcdit. Tom- 3. Tract. de — tori dclcgalur

littt, (',/
ad so/it iidmii norissimum qtintlran-
rsl, motlittiiii ii.u/ttr ililirtiim. (Tt rl. L. flo
Hde. Conc 2. fol. l^d.
Or.it. 7. ) Niillum pett aliim, mvc p.it v 11111, sivc
magnum.impunilum remanebit : pcccatum vc-
niale puiiiendtim esl ptrna tempOfali, vi in sc- I

culo , vel iu purgatorio ; peccalum fero mor-

DOMINICA VIOI-SIMA PRIMA POST taleasterno supplicio puniendum csl In inferno
RENTECOSTEN. oh maliliaB infinitstem, quae desumitur 1. ex
Dei uffcnsi majeslate 2. Christi salisfacitntis ;

concio rnni.v dignilate; 3. peccaloris oucndeutis mfoeria et

infelicilate. — Tom. 5. Tiact. deCulpa Peccati.
Assimilatam rcgnum ctetoritm homini regi
est Conc. 2. fol. fol. 3oa.
qui votuit ralioncm poncrc cum scrris suis ( .Malth.
18.) : rex ille est Christus Dominus ,
qui in
judicio particulari t- x i
^. i t rationem, non solum
de peocatis morlnlibus, scd liam de veniali- 1 DOMIMCA VIGE9IMA SF.ClhNDA
bus, prsesertim quse ex genere suo sunt inju-
riosa 1. sunuine Doniiuj aucloritali; 2. infi-
POST PENTBCOSTEN.
nitse sponsi atnabililali 5. supremje Dci ma-
—
;
CONCIO PRIMA.
jestali. Totn. 5. Tract. de Culpa Peccati.
Conc. 6. fol. 343. Cujus est imago hccc ? ( Mallh. 22. ) Dei
CONCIO SECLNDA. imago non in oere cusa , sed animaa ratio-
nali impressa. Serpens a primordio divinm
Deu" peccatum vcniale prohibet , illo offen- imaginis prmdo. (Tert. Lib. adv. Valenl. 2. )
diiur , illud aversalur lanquamsibiconlrarium, Primi namque parenlcs serpentis aslntia pcc-
gravilerque punil in 1. seculo ; 2. purgatorio; cantes, amiserunt imaginem, non naluralcm ,
5. iuferno. —
Tom. 5. Tract.de Pcen. Peccati. scd supernaturalem ; illam tamen dehonesta-
Conc. 6. fol. 54(3. runt ; quapropler fugicntlinn pcccatum , ne 1.
animse pulchriludo dedecorttnr;a. animae liber-
CONCIO TERTIA. tas in servitutem redigatur ; 5. Deus aniinae

Veniale peccattim 1. prudenlcr dignoscitnr;

2. periculose conleninilur ; 5. sollicite remitti-
tur. —
Tom. 5. Tract. de Culpa Peccati. Conc.
G. fol. 3/, .
9
CONCIO QUARTA.
In ultimo judicio, exigd ralioncm Christus,
non sotum tle pccratis cordis et operis, sed
etiam de peucatts otis ; et si de verbo otioso
reddenda est ratio quanto magis de garrulita-
. illustiis nobilitas, gloriosa afliOilas , eininens
le, quae, ut plurimuin est, 1. criminosa; 2.
exitiosa; 3. injuriosa? Toin. 4>Tract. de Lin-
gua Sceler. Conc. i. fol. 109.
CONCIO QLINTA.
exemplar offendatnr. Tom, 1. Tracl. de Ani- —
ma Ralionaii. Conc. 2. fol, 34".
CONCIO SECLNDA.
Honor hominis verus est imago et simililudo
Dei. ( D. August. Lib. 22. de Trin. 11. ) Nc
autem a tano honore dcgeneret , iltuni per
opera sustinere et ostentarc dcbet. Triu sunt
quae hominem ad generose agendum slimufanl:
dignitas. Haec (ria urgent honiinem ad gencro-
— sasaclioncs: t. dignitas quam hahet a Palrc ,
qui euui adoptavit in Filium; 2. affinitas qtiain
habet cum Filio, qui homanatus est ut divi-
nam in homine reslaurarct similitudinem 3. ;

dignitas quam habet a Spiritu Sancto, qui eum

Quod
iiLquio
de vaniloquio, stulliloquio et ma-
si

ultimo judicio reddenda est ratio ,

io
sua gratia sigillavit. —
Tom. 1. Tract. de Ani-
,
ma llationali. Conc. 2. fol. 554.
quanlo magis de turpiioquio 1. probroso ; 2.
maculoso; 3. criminoso? Tom. — 4. Tract. de CONCIO TERTIA.
Liugua Sceler. Conc. 2. fol. 120.
Disciptinm animam ornatiorem (Tcrt. efliciunt

CONCIO SEXTA. Lib. de An. 6. sunt quoe slimulanl ho-

) : tria
inin^m ad seciandum animae ornalum 1. nc :

Iralus Dominus ejus tradidit eum tortoribus Deus animam inornatam renuat ; 2. ut Deo
quoadusquc redderel universum debilum. ( Rlallh, imaginem suam decoralam reddat ; 5. ul per
18.) Lt aulem acule animadverlit Tertullianus, giatiae ornatum anima peifectam Dei similitu-
dcbitum in Scripturis delicti figura est , quod Jinem in gloria acquiral. Tom. 1. Tract. de —
pcrindc judicio debcatur , nec tvadat juslitiam Anima Ralionali. Conc. 2. fol. 556.
83 TABULA CONCIONATORIA.

CONCIO QUARTA.
Memoria, inlelleclus et volunlas in homine
Dei imagi-
DOMIlMCAYIGESIMAQUARTAPOST
divinas personas repraesentant et

nem integrant. Homo ad Dei formatus imagi- PEINTECOSTElN.

nem, 1. prototypi sui memoriam conservare
tenetur ; 2. qui eam non servat , ingratus cen- concio prima.
setur ; 3. qui obliviscitur , scelerosus habetur.
Statim autem post tribulationem dierum illo-
*— Tom. 5.Tract. de Gratilud. Conc. 2. fol. 260.
rum, sol obscurabitur , et luna non dabit lumen
suurn, et stellce cadent de ccelo. Matth. 14.
CONCIO QUINTA. ( )
Trinus est mundus ornamento et cultucommen-
Sed breviter proponam et plenissime exsequar datus universalis , civilis , spiritualis ; in fine
:

praseribens Deum ignorari nec potuisse ratione aulem seculorum, per conflagrationem universi-
magniludinis , nec debuisse nomine benignitatis. tatis usque ad ultimam evsrsionem (Tert. L. de
( Tert. Lib. 1. adv. Marc. g. ) Homo utitur in- An. 53.), erit consummalio mundi, 1. elemeti-
tellectu sibi colhto ad cognoscendum Deuin taris et generici 2. civilis, seu politici
; 3.
in crealuris et beneficiis , quae sunt 1. circa spiritualis, seu mystici, Tom. 3. Tract. de — ;

ipsum ; 2. intra ipsum 3. supra ipsum.

;
—
Ultimo Judic Conc 6. fo). 44 2 -

Tom. 3. Tract. de Gratitud. Conc 2. fol. 262,

CONCIO SEXTA. CONCIO SECUNDA.
Spiritus Sancti propria , omnes percequati ut Quisenim judicium Dei nonirn sententia duptici
gratiarum aclionem prosequi possent. ( Tert. L. statuit salutis et pxna?- ? ( Tert. L. de Res. 5q. )
adv, Valent. 11.) Voluntas in Patre et Filio est Electos Deus summa beatitudine remunerat ,
principium Spiritus Sancti , cui amor appro- reprobos summa miseria cruciat. Quandiu ho-
priatur. Cuncti homines in voluntate aduequan- mo est viator , potest et summam acquirere
tur, quae est divinae imaginis eompletnentum, felicitatem et summam vitare miseriam. In
ut Deo benefaclori gralias agpmt, euin ardentes ullimo autem judicio , neulrum valebil pecca-
ament , ob dona, quae sunt 1, circa ipsos ; 2. tor : tunc enim erit consummatio bonae opera-
/ntra ipsos ; 3. supra ipsos. —
Tom- 3. Tract. tionis , ex defectu 1. volunlatis; 2. sanctita-
de Gratitud. Conc. 2. fol. 265. tis ; 3. tempestalis. —
Tom. 3. Tract. de Ulti-
mo Judic. Conc 6. fol. 44^.

CONCIO TERTIA.
DOMINICA VIGESIMA TERTIA POST
PELNTECOSTEN. Jonas poenilentiam Ninivitis praedicaturus
prcemisit optimi Dei titutum , palientissimi sci-

licet super tnalos abundanlissimi miseri-

, el
Loquente Jesu ad turbas , ecce princeps unus
cordiaz et miseralionis. ( Tert. L. 4» adv. Marc.
accessit, et adorabat eum dicens : Fitia mea tnodo
24. ) In ultimo autetn judicio , misericordia
defuncla est. ( Matlh.9. ) de morle multoties
:

Dei 1. viclrix et triumphans superabilur ; 2.

tractavimus, oslendentes 1. ejus veritatem; 2.
dives et abundans evacuabilur ; 3. paliens ,
potestatem 3. aequalitalem ; qua juvenes non
;

secus ac senes , reges aeque ac subditos suo

subdit imperio. —
Tom. 4- Tract. de Morte.
Conc. 1. fol. 4'o.
Ecce rnutier quce sanguinis fluxum putiebatur
duodecim annis , accessit retro et tetigit fimbriam
vestimenti ejus. (Malth. 9. ) Mulier illa sanita-
tem impelrat, postulemus eain cum 1. fiducia
2. dependentia; 5. perseverantia.
longanimis et exspectans consummabilur. —
Tom. 3. Tract. de Ultimo Judic Conc 6. fol.
447-
COlNCIO IV, V et VI.
De ultimo judicio plures habes concioncs
Dominica prima Adventus , et Feria secunda
— ;

Tom. 5. post primam Dominicam Quadragesirnae. Vide

Tract- de Orat.Conc. 3. fol. » 10. ibi dicta.
 —,;

TAMILA CONCIONATOIUA. «9

QUARTA PARS,
SANCTOKALIS.

JANUARIU3. Ftjju. 10. — Festum S. Scholasticce, Vir-

ginis.
Januar. 1. — Circumcisio Domini.
Scholastica magisln et discipula ; magis-
Dominatio, sanctitas et immortalltas es3en- tra virgiiHim,
et ezemplo ad pie- qua» verbo
tialiler Deo oompetunl ; Chrislo eliam ob idio-
tatem erudivit Christi disciplina , 1. a quo il-
matum communicalionein. In Circumcisione luminatur 2. cum quo in soliludine conver- ;

autem 1. supremus ille Dominus obsequitur; satur 3. divinam lecunditatem iinilalur. ; —

2. Deus ille sanctus ; tanquam criininosus Toin. 6. Tract. de Kelig. Moniul. Culin. Conc
conspicilur 5. Deus ille impassibilis et im- G. fol. i5o.
—
;

mortalis passioni et dolori exponitur. Tom.

2. Tract. de Cbristo. Conc. 2. fol. 317. Febr. 24. — Festum S. Mathits , Apostoli.

Januar 3 . . — Festum S. Genovefa. Malhias

justo
fuit
praelatus
1.

;
apostatae
3.
subrogatus
apostolatu donalus.
; 2.
—
Genovefa 1. virtutibus ornatur ; 2. patientia Tom. 6. Tract. de Solemn. Apostol. Conc. 1.

decoratur ; 3. miraculiscommenclatur. Tom. — fol. 3oo.

6. Tract. de Sanct. Celebrit. Conc. 6. fol. a5o.

Januar. — 6. Epiphania Domini.

MARTIUS.
Christus, bomo Deo mistus, est rex verus ,
mngnus, beneficus. At, proh dolor rex ille
Mart. 7. Festum S. Thomce Aquinatis.
!
—
1. verus , non agnoscitur; 2. magnus, despi-
D. Thomas Ange.licus merito nuncupatur
citur; 3. beneficus, persequitur. — Tom. 2.
quia Ecclesiam purilale ornat
1. ; 2. Virtulibus
,

Tract. de Christo. Conc. 3. foL 328. illustrat ; 3. Doctrina propugnat. — Tom. 1.

Januar. 17. — Festum Sancti Antonii, Ab- Tract. de Angelica Perlect. Conc. 4- fol. 295.

batis. Mart. ig. — FestumS. Josephi , Deiparaj

Sponsi.
Antonio Deus certamen forte dedit , ut vin-
ceret 1. munduin; 2. scipsuin; 3. diabolum. Josephus velut partitur 1. cum aeterno Pa-
Tom. 6. Tract. de Patr. Reg. Conc. 1. fol. 69. tre Patrisdignilatem ; 2. cum Spirilu Sancto
Sponsi Virginis societatem ; 3. cum Deipara ,
Januar. a5. — Conversio Sancti Pauli in Christum auctorilatem. Tom. 3. Tract. —
Apostoli. de Fesliv. Sacr. Conc. 1. fol. 61.

Sancti Pauli solius conversio celebratur ,

Mart. 21. Festum S. Benedicti, Abbatis. —
utpote 1. Deo gloriosa ; 2. Christo jucunda; 3. In Sancto Benedicto trina reperitur unio :
Ecclesiaa fructuosa. —
Tom. 2. Tract. de Fes- 1. carnis terrenae cum angelica qualitate ; 2.
tiv. Apost. Conc. 3. fol. 16. opulenii;e cum evangelica paupertale ; 3.
virginitalis cum paterna fecunditate. Tom. —
6. Tract. de Regul. Patr. Conc. 3. fol. 96.

FEBRUARIUS. Mart. 25. — Festum Annuntiationis B.

Feb. 1. — Purificatio Deipara? Virginis.

Marice.

Maria solitudinem quamdam desingularitate

In Purificatione Mariae,Regina ohtemperat sua possidens , unicaest, 1. ^Eterno Patre fe-
1. Virgose purificat ; 1. Mater Dei Filiumsuum cundala; 2. a Filio fabricata ; 3. ab Spiritu
sacrificat. —Trm. 3. Tract.de Fesliv. B. Ma- Sanclo obumbrata. —
Tom. 4« de Marian.
riae. Conc. 7. fol. 337. Festiv. Conc. 5. fol. 3i4«
I. 1
 —
;

9° TABULA CONCIONATORIA.
demonstrans; 2. corpus suum poenitentia ma-
cerans 3 Dci servilio se consecrans.
; Tom.
6. Tract. de Religio. Monial. Cuhn. Conc. 4.
—
APRILIS. fol. 168.

April. 2. — Festum S. Francisci dePaula. Maii 3o. — Festurn S. Bernardini Senensis.

Tria potissimum egregium praestant praedi-

Franciscus, Minimorum Pater, in tribus po-
catorem nimirum zelus saluiis animarum ,
:
tissimum Chrislo assimilalur , fulgens charila-
sapientiae sludium et virtutis exemplum. Hieo
te , humilitate et polestate. Sed 1. charitate
tria in Bernardino Senensi micanlius corus-
mullis virlulibus commendata; 2. humilitate
cant, qui fuit 1. zelo suffl.immatus ; 2. sa-
ab hominibiis honorata;3. potestale miracu-
losis optralionilius manifeslala. Tom. 6. — pientia illustratus; 3. virtulibus exornatus.
Tom. 6. Tract. de Relig. Seraph. Conc. 5. fol. 53.
Tract. de Regul. Patr. Conc. 6. rol. i35.

April. 25. — FestumS. Marci, Evangelistx.

Marcus schola Christi erudilus, veritatem
in
JUMUS.
et virtutem, 1. tanquam Evangelisla manu
consignavit ; 2. tanquam concionator, ore
Jun. 11. — Festum S. Barnabce , Aposloli.

praedicavit ; 3. tanquam marlyr , sanguine Christus Parnabam sua amicitia donavit ;

propugnavit. —
Tom. 6. Tract. de Solcmn. quae fuit Apostolo 1. ulilis;i- delectabilis
Aposlol. Conc. 6. fol. 3i4. 3- honorabilis. —
Tom. 2« Tract- de Apostol.
Conc. 2. fol. 6.
April, 3o. — Festum Sancta? Catharince
Senensis. Jun. i3. — Festum S. Antoniide Padua.

Deus mirabilis apparet, ob 1.

Spccialiter Antonius est perfecta sanctissimae Trinitatis
scienliae sublimitatem
ejus 2. admirabilem imago, repiaesentans 1. Patris potentiam 2.
; ;

charilalem 3. slupendam affinitatis nobilita- f»l»i sapienliam ; 3. Spiritus Sancli clemen-

tem —
;

Tom. 6. Tract. de Relig. Moniak tiam. Tom. 6- Tract- de Relig. Seraph. —

Conc. 2. fol. i56. Conc. 4. fol. 45.

Jun. 24 . — Nativitas Sancti Joannis Bap-

tista?.
MAIUS.
Joannis magnitudo mutuanda est cx ejus

Maii i . — Festum SS. Apostolorum Phi-

1. sublimi existimalione ; 2- virtutum perfec-
tione ; 3. officii administratione. Tom- 3. —
lippi et Jacobi.
Tract- de Festiv- Sacr. Conc. 2- fol. 97.

Admirabilis prorsus Philippi et Jacobi voca-

tio, si atlendatur 1. vilitas eorum qui vo-
Jun. 29. — Festum S. Petri, Apostoli.

cantur; 2. eminens dignitas ad quam subli- Christi aspectu, et gratiae efficacia Petrus ,
manlur; 3. magniludo ministerii in quo oc- i. praesumptione peccans , peccali maculam
cnpanlur. —
Tom. 2. Tract. de Apost. Conc. 1. lacrymis lavat ; 2- in fide titubans fidem suam ,

fol. 2. publica confessione declarat 3. formidine

;

Maii 3. — Festum lnventionis S. Crucis.

Christum negans, mortis timorem constanti
martyrio reparat —
Tom. 3- Tracl- de Fest
in trina persona invenitur Crux, in persona Apostol. Conc. «• fol. 2.

scilicet
est
justi , scelerosi et reprobi et ubique
aenigma ; I. in persona justi est amigma
Jun. 3o.
:
Festum S. Pauli, Apostoli. —
faustum mullum diligendum 2. in persona Paulus divinae graliae auxilio plures reporla-
;

scelerosi , est aenigma faustum et lugendum ; vit victorias, terquegloriosissime triiimphavil:

3. in persona reprobi, est aenigma horren- nimirum !• de semetipso; 2. paganismo
; 5.
diiin et pertimescendum. —
Tom. 3. Tract. de tyranno saevissimo. Tom-3. Tract. de Fest. —
Festiv. Sacr. Conc. 5. fol. 169. Apostol. Conc. 4- fol. 27.

Maii 24. — Festum

S. Joanna?, fundatricis
Ordinis Annuntialionis B Maria?. .
JULIUS.
Tres sunt calices quos nohis propinat Do-
tninus : palientiae et laboris ; poenitenliae et
Jul. 2. — Fisitatio Beatce Maria* Virginis.

doloris ; benevolenlias et amoris. In Irino illo

Visitationes quae fiunt in seculo sunl ut
calice bibit Joanna , 1. invictam patienliam plurimum iinperfeclae, ex defeclu charitatis ,
 — ;

TAIUILA CONCIONATOIUA.
huinilitalis ct sanclitalis. I'\ dt feClU charllntil
511 nl iii'ii Ii.iiki-ex <lt:fc< ln
, liiiiinlil.ilis, sunl in-
,
Juc. 2«J. — Frsttttii Satirtir
r
/friri | , rmittis

ex defeolu sam Beatisslina) l lrginls.

commodae; tit itis, iunl noxiai.
In Visiiatione Maria hujusmodi non inveniun- nio themarui w ngro, Chriitui in-
Bs I). Ilil
tur defeolui ied perfectiones opposiloe corui<
,
quum gumpsil c\ Hnria fitia
lelligitut in r.iiiic.
cani. Idcirca esl i* urbuua ol> cliarilatem ; 3.
Ann.r, ijii.c eil <li\ c> pretinso \ ii v iheiauro;
i .

commoda ob liumilitatcm ; 3. proBcuo ob

lanctitatem. —
Tom. 4- Tract. de lVlariaa< Feit.
2. iliiior Mariuoo iheiauro; 3. dilisMma domj-
nico ilicsamo. —
Tom. 6. Tract. dc Sooct.
Conc* 5. fol. 3ao-
Celebrit. Conc. t\, ful. aa6.

Jri.. i4 — Fcstum S. Bonaveiiturcv , Cardi-

nalis.
AUGUSTUS.
D-
lilatei
Bonnventura coadunal
Ordinum primai
io
hiernrchiae
semetipso qna-
Angelorum;
August. i. — Festum S. PetriadFincula.
poiesi(|uc Dunonpari Thronus, Ch»*rubim et Sc- Vincula sunl in triplici dilT, rcntia qu&Rd.nn :

raphiiu. Thronus,ob auetoritaterajudicandi, infausla el probroia

i.
nonnullil ulilia cl pre- ;

quam dedit illi Paler; i- Cherubim, ob sa- tiosa; alia honoranda et gloriosn. Vinculis
picntiaui qnain el largilui esl Filius 3. Se- probrosii irreliunlur iceleroii el percatores;
;

rapbim , ob nmorem quem in euin effudit vinculis pretiosis vinciuntur jusli ct Dei ama-
S|iiiilns Sanctus. — Toin- i- Tract. dc Angclica
; tores
vinculis gloriosN ligontur marlyrei ct
Perfect* Conc- 5- fol. 3o0. confcssores. Tribus illis vinculorum gc-
fidei
neribus viucius fuit Potrus i. in domo CnipbnB,
Festum S. Boiiaventttra?, Cardinalis et Eccle- llbi scelerose Chrislum ncgavil, vinculis pro-
sice Doctoris. brosis; 2. a tcmporc pocnitenlite usquc ad mor-
Deuni ardenier amans , vinculis prcliosii
lcin ,

D. Bonavcnlura velut divini exemplaris ima- carccre, vc!ut generosus fidei Confessor,
3. in
gfl , loliis coinmend.itur bonus et dicere et fa- vinculis gloriosis. Tom. 3. Tract. dc Fesliv. —
ceie- Quam bene clixerit constat ex tot scrip- Aposlol. Conc. 3. fol. 18.
lis typis mandatis, et quae mcntem sapientiaa

luminibui irradiant, et voluntatcm divinorum August. 4- — Festttm S. Dotninici.

nmore sufllauunant- Quam bene fecerit coin- Dominicus est sol i. puritate nilescens;
probatur ex innumeris sanctitatis opcribus, et 2. luce splendescens; 3. chnrilate exardes-
virtulibus ad praxim redactis, preesertim ex cens. Tom. 6. Tiact. dc Ilegul. Palr. Conc. 5.
iis quae fecit pro ! Ordine Seraphico 2. cor- fol. 12 3. ;

porc Ecclcsiae myslico 3- semetipso. Tom. —

;

6- Tract- dc Relig. Sciaph. Conc. 2. fol. 16. August. io. Festum Sancti Laurentii , —
Martyris.
Jul. 22. — Festum Sancta? Marice Magda-
Non est mirum si universus orbis christianus
lence. Laurentii celcbrat triumphum, cujus hclans

Ex IJ. Bcrnardo Thomas in latere, Joannes

Roma invictam fidem , ardentcm charilalcm
et gloriosam vicloriam miralur. l'er ignein
in pectore, mnlier una compuncta secus pedes
namque Laurcnlii i. fides probalur; 2. chari-
Domioi Jcsu sorlita est locum. Trino aulcm
potissiinum in loco secus pedes Domini consi-
tas commendatur ; 3. victoria coronalur —
Tom. 6. Tract. dc Sanct. Celcbrit. Conc. 2. fol
derari polcst iUagdalena, scilicel in domo Pha-
206.
lisaei, ubi discuinbit Jesus ; in Calvario, ubi
palilur Jesus ; in horto, ubi suscilatus apparet
Dominus. Magdalena aulem
August. ii.
est
Festttm S. ClanT, Virginis.
i. in dotno
—
Pharissei poenitens; 2. Calvario paliens; 3 hor- Beata Clara tanquam i. aurora nilescit 2. ;

to diligens. — Tom. 6. Tract. de Sanct. Celebr. luna pulchreseit ; 3. sol splendescit. Tom. —
Conc. 5. fol. 235. 6. Tract. de Relig. Monial. Conc. 5. fol. i63.

Jul. 25. Festum S. Jacobi, Apostoli cog-

August. i5. — Festum Jssttmptionis Beatis-
simce firginis Maria?.
nomento Mugni.
Deipara est admirandum mundi miraculum ,
.lacobus ouncupaturab Ecclesia IMajor, non
prodigium, sacratissimum monslruin, eoelesle
ut discriminelur ab alio Jacobo sed ut hoc inusitatum Angelis et hominibus spectaculum ,
,

tilulo denotelur Apostoli magnitudo, qui est piaesertim in sua dormitione, resurreclione et
i. Ecclesiae decus ibrmosissimum ; 2.Hi>paniae assumptione. Est in l. dormitione, naturae mi-

sidus splendidissimum 3. pcregrinorum refu- raculum; 2. resurreclione, graliae miraculmn;

;

giuin frequenlissimum. —
Tom. 6. Tract. de 3. Assumplione, gloriae miraciilum. Tom. (\. —
Solein. Apost. Conc. i. foi. 256. Tract. de Alarian. Ecst. Conc. l. fol. 354«
1.
 TABULA CONCIONATORIA.
9
August. 16. Festum Snncti Rochi, Confes-
soris.
SEPTEMBER.
Merito Christiani suos Beato Rocho deferunt
cullus, qui insignem demonslravit charilalem
mnndum dt/suiciens; a. aegrolis serviens;
Sept. 8. — Festum Nath>itatis Beatissimce
l.
3. dolores et angustias cnnstanler patiens. — Virginis Maria?.
Tom.6. Tracl. de Sanct. Celebrit. Conc. 3. fol. Trina potissimum rationeNavititate Virginis
218. Mariae provocamur ad gaudium quia scilicet :

August. 19. — Festum

S. Ludovici, Archie- 1. divinaTrinitas glorificatur ; 2. Maria feliciler
exahalur; 3. mundus universus laelatur. —
piscopi Tholosani.
Tom. 4. Tracl. de Marian. Feslivit. Conc 3.
Quammerito Ecclesia in honorem Sancti Lu- fol 288.
dovici decanlat Ecce sacerdosmagnus. Etqni-
dem 1. maguus
:

generis nobilitate; 2. major Sept. 14.

— Festum Exaltationis Sancta*
episcopali dignitate 3. maxiinus exemplari Crucis.
;

sanctitate. — Tom. 6. Tract. de Relig. Seraph.

Crux per Christum trinam accepit exaltotio-
Conc 3. ful. 25.
nem :nam exaltata est de 1. contemptu ail
August. 20. — Festum S. Bernardi, Abbatis. cullum
gluriam
et
et
venerationem
honorem
: 2. ignominia ad
malediclione ad salu-
; 3.
D. Bernardus nuncupatur ab Innocentio ^ m e t bencdiclionem. —
Tom. 3. Tract. de
VI columba pulchra per totum a Bonedic- Festiv. Sacr. ;
Conc 6. fol. i3o.
to X , stelia matulina
„ c
a
.
V , ,.
• *
in medio nebulse ; c
i
S. Antonino Horentino, Archiei iscopo, mag-
Sept. 17.
_. *1 • • — restum
,- ,
impresswnis
" . _ Sacrorum
? .
. n

na Ecclesisc columna. Sed 1. columba religio- otigmatumm corpore Serapnici rrancisci.

nem captans; 2. stella mundum illuminans; Sacra Francisci Stigmata 1. hoeretici dedig-
3. coinmna Ecclesiam sustentans. Tom. 6. — nantur; 2. ponlifices testantur; 3. divini amo-
Tract. de Regul. Patr. Conc (\. fol. 101.
ris argumenla demonstrant. Tom. 6. Tract —
August. 24. — Festum Sancti Bartholomcei de Relig- Scraph. Conc 1. fol. i4«

Apostoli. Sept. 21. — Festum Sancti Matthcei f

Christus plenissime dedit formam sui, cujus
perfectus exstitil imitator Barlholomaeus 1. ora-
tioni vacans; 2. mundum illuminans; 3. sacer-
dotum invidia martyrium tolerans. Tom.
6. Tract. de Sulem. Apostol. Conc. 5. fol. 278.
Apostoli.
Matthaeus avaritia culpatus, infamia dedecn-
ratus, saevilia cruentatus, aspeclu Christi pe-
— nitus immutatus, 1. paupertate decoralur;
2. apostolicadignitate donatur ; 3. martyriisan-

August. 28. — Festum S. Augustini, Episco- gnine purpuratur. — Tom. 6. Tract. deSoIem.
Apostol. Conc. 2. fol. 206.
pi et Ecclesia? Docloris.
Sept. 29. — Festum Dedicatiojiis S.Michae-
Quia contraria juxta se posita magis eluces- lis Archangeli.
cunt dignoscenda est Augustini perfectio ex
oppositione cuin Augustini defectibus. Oppo- In Sancto Michaele trina splendescit eminen-
nendus cst itaque Augustino Augustinus, 1. Au- tia , supra 1. Angelos, quorum est superior;
gustinus doctor sapienlissimus, 2. daemones, quorum est triumphator; 3. Ec-
Augustino
haeretico doctissimo; 2. Augustinus poenitens clesiam , cujus est protei tor. Tom. 1 Tract. — .

insignissimus, Auguslino peccatori famosissi- ^ e A»gtlica Perfect- Conc o. fol. 9-

ino; 3. Auguslinus sacer amans, Augustino
amanti prolano. —
Tom. 6. Tract. de Regul.
Patr. Conc 2. fol. 85. OCTOBER.
August. 29. — Festum Decollationis S. Octob. 4- — Feslum Seraphici Francisci,
Joannis Baptistce. Patriarchos Minorum.

Joannessubiit mortem.defendendo Deiaucto- Franciscus sub trino potest considerari res-

ritatem, veritalem et castitaiem ideoque est : pectu scilicet
: in ordine ad mnndum, ad
marlyr Patiis, Filii, Spiritus Sancli 1. Palris, : Eeclesiam et ad Christum. Et sub tiino illo
cujus propugnavit auctoritalem ; 2 Filii, cujus respectu, est 1. judex mundum condemnans;
defensavit veritalem ; 3. Spirilus Sancii, cujus 2. fulcrum Ecclesiam sustentans ; 3. imago
luitus est caslilalem. Tom. 1. Tract. de— Christum repr;esentans. Tom. 6. Tract. de —
Festiv. Sacr. Conc 3. fol.o,4- Relig. SerapJiic Conc 1. fol. 1.
 . —

TABULA CONCIONATOIUA. 93

Octod. i5. — Festum Sanctcc Thcrcsi<v , Nov. 21. — Fc.stnm Pr<vscnlationis B.

Virgin is Mariiv Virginis.

Theresia sponsi Christi aemulatur et iinita- Tria snnt qnac Virginis commcndant Proc-
tur amorem 1. unione; 2 operatione; 3. pas- leotationera offerentiura pietas,, doni digni-
sione. —
Tom. 6, Tiact. de Rcgul. Bfooial. t.is,
:

praesertim Virginis occupatio, quss ail

Culm. Conc- (i. fol. i8/|. niliil lliud vacaliat, nisl Ut I. tcmpliim sancli-

Ocron. 18. — FestumS. Luca',Ei'angclis(<v ficaret ;

consummaret;
2. patriaroharum roti
3. Deum glorificaret.
ct desideria
Tom.4.
Sanctus Lucas vcrbo ct scripto testatus cst Tracl. de Marian. Fcstiv. Conc. 4. fol. 3o2.
naturam Cluisli 1. divinam ; 2. humaiiam
3. gloriosam, —
Tom. 2. Tract* de Apost Nov. 3o. FestumSancti Andrece, Apostoli. —
Conc. 4- f°'- 22 -

Cruxestab Andrea 1. dcsidcrala 2. investi-

Octob. 19. — Festum Sancti Petri de Al- gata; 3. amata. — Tom.
;

3. Tract. de Fcstiv.
cantara. Apostol. Conc 5. fol. 56.

Petrus de Alcantara verus peenitens I. statnit

pcsoitentias se cohsecrans; ». seosus suos mor-
tificans; 3. carnem macerans. — 'fom. 6. Tract. DECEMBER.
de Relig. Seraphic Conc. 6. fol. 65.
Dec. 8. — Festum Conceptionis B. Maria*
Octob. 2r. — Festurn S. Ursulce , Virginis Virginis.
et Martyris.
Deus in Conceptione Virginis operatus est ad
Obtrinum finem palrium solum deserens modum sculptoris et pictoris : 1. tanquam
Ursula, versus Britanniam Armoricain sulcabat sculptor, a ccelesti illa statua omnem peccati
mare, nimirum ut Conano secundo a Maximo maculam amovit; 2. tanquam pictor, perfeclas
impcratore nuberet; deinde ut futuro sponso illi imagini omnem gratiam convenientem
prolem generaret tandem ul ex illo connubio
; contulit. — Tom. 4> Tract- de Marian. Fest.
magnum sibi honorem compararet- Et media Conc. !• fol. 268.
procella b&c tria invenit, qiue tranquillo mari
vix reperisset. Nam prospcro navigii errore, Festum Conceptionis B . Marice Virginis.
1. Christo desponsatur; 2- numerosa prole fe-
cundatur; 5- martyrii diademate coronatur. Conceptio immaculata Virginis Mariae conve-
— Tom. 6. Traet- de Rclig. Moniab Conc 5. niens erat Deiparae maternitati; 2. Christi
1.

fol. 174* dignitati ; 3. Ecclesi* sanctitati. Tom- 4- Tract.

de Marian. Fest. Conc. 2. fol. 277.
Octob. 28. — Festum SS. Simeonis etJuda?, — Festurn Sancti
Apostolorum. Dec. 21. Thorna?, Apostoli.

Simon Judas Apostoli magna sunt prole

et Thomas juxta hebraicam nominis etymolo-
fecundali vcrbi Dei praedicalione ; 2. Sacra-
1. giam significans abyssum, fuit abyssus 1. infi-
mentorum adininistralione;3.sanguiniseffi]sio- delilalis et nequitiae; 2. benignilalis et miseri-
ne Tom. 2. Tract. de Apost. Conc. 6. fol. 36. cordiae;3. crudelilalis et constantise. — Tom.
6. Tract. de Solem. Apost. Conc. 4- fol. 285.

NOVEMBER. Dec. 25. — Fcsturn Nativitatis Dornini

Nostri Jesu Christi.
Nov. 1. — Festurn omniurn Sanctorum. In Nativitate Salvatoris 1. Deus magnus de-
Sancti in ccelo perfecta fruuntur felicitate Deus dives pauper efficitur ; 5. Deus
jicilur;2.
possidenles Deuin, qui est objectum a:lernae impassiliilis doloribuset passionibus subjicilur.
bealiludinis ratione 1. infinitalis; 2. immntabi- Tom. 2. Tract. —
de Christo. Conc. 1. iol. ^07.
litalis;5. sufllcienlia?. ,seu satietatis. — Tom. 2.
— Feslum S. Slephani Protornar-
Tiact. de Bealit. Conc. 5. fol. 122. Dec. 26. ,

tyris.
Nov. 2. — Commernoratio ornnium fidelium
Stephanus suo nomine sonans coronam,
in
dejunctorum.
coionalus est, Irinamque obtinuit coronam ob
Bona mors 1. desideratur; 2. pra?pnratur; 1. Angelicam purilatcm ; 2 chrislianain cliari-

5.remuneralur. — Tom. 4. Tract» de Morle. talem; 3 martyrii dignitatem. Toin. 5. —

Conc. 5. fol. 438. Tract. de Fesliv. Sacr. Conc. 4. ful. io5.
94
TABULA CONCIONATORIA.
Dec. 27. — Festum Sancti Joannis, Jposloli CONCIO SEPTIMA.
et Evangelista?.
_ Angcli sunt hominum I. tulores; 2. ernber-
.

—
.

Beatus Joannes estmter Apostolos Domi- nalores; 3. pio teclores.

i.
Tom. 1. Tract. de
no charior; 2. inter Evangehstas sublumor; Angelo
Conc> 6 foL a65
3. inter marlyresconslant;or. Tom. — 1. Tract.
.

de Fest. Apostol. Conc. 6. fol. 43. CONCIO OCTAVA.

Dec 28. — Festum Sanctorum Jnnocentium. Custodes Angelos 1. divina providentia ordi-
Innocentes martyres 1. persequuntur Hero- navit » ut in mundo misero sint hominum de-
2. recognoscunlur Ecclesia3 ductores; 2- divina misericordia praefecit, ut
dis crudelilale;
auctoritale; 3. coronantur Christi aaquitate. contra da-mones sint hominum defensores ; 3.

— Toin. 6. Tract. de Sanct. Celebrit. Conc. 1. divina bonitas clegit, ut inter Deum et ho-
mines existant mediatores. —
fol. »92. Tom. 1. Tract.
de Angelo Conc. 5. fol. 258.
Elogium Beatissimce Marice Virginis.

Bealissinia Yiipo 5 ia homines et Angelos

longesuperat 1. puritate; 2. charitate; 3. sanc- DE APOSTOLIS.
tilale. - Tom. 1. Tract. de Angelica Perfect.
Conc. 6. fol. 5i3. IN COMMUPJI.

CONCIO PRIMA.
ENCOMIUM ANGELORUM.
Admirabilis Apostolorum vocatio,si attcn-
CONCIO PRIMA. datur 1. utililas eorum qui vocantur ; 2.
dignilas ad quam vocantur; 5. ministerium ob
Angeli divina officia nuncupantur, quia Dci quod vocantur Tom. 2. Tract. de Apostol.
I.potenliam ostentant; 2. benevolenliam re- Conc. 1. fol. 1.

praesentant; 3. justitiara administrant. — Tom.

1. Tract. de Angclo. Conc. 1. fol. 2i5. CONCIO SECUNDA.
CONCIO SECUNDA. Christi
amicitia fuit Apostolis i.utilis; 2.

Angcli habent i.cum Deo omnimodam vo-

deleclabilis
; 5. honorabilis. —
Tom. 2. Tract.
de Apostol. Conc. 2. fol. 6.
luntatis conformitatem
; 2. cum Angelis tran-
quillainconcordias et pacis socielatem ; 3. CONCIO TERTIA.
cum homiuibusarclentemdileclionischaritatem.
— Tom. 1. Tract. de Angelo. Conc. 2. fol.220. Apostolorum consideratur 1. missio ; 2. de~
—
Iegatio;3. destinalio- Tom. 2. Tract.de
CONCIO TERTIA. Apost. Conc. 3. fol. 14.

Angeliexistuntin 1. archetypi ornamentum ;

CONCIO QUARTA.
1. universi complementura ; 3. microcosmi
— Tom. Apostoli in orbem missi, testati sunt Christi
honum.
fol. 254»
1. Tract. de Angelo. Conc. 5.
1. naturam; vitam ; 3. doctrinam.
2. — Toin.
2. Tract. de Apost. Conc. 4- fol. 22.
CONCIO QUARTA.
CONCIO QUINTA.
Angeli sunt 1 . Deo minores ; 2. homines ma-
jores ; 5. Cbristo lum majores , tum minoies. Apostoli triumpharunt de idololalria , 1.

— Tom. 1. Tract. de Angelo. Conc. [\. fol. 245. prosperilate florescente; 2. viribus et pr*si-
diis maxime pollente;3. consuetudine et \i-
CONCIO QUINTA. tiis invalescente. —
Tom. 2. Tract. de Apost.
Conc. 5. fol. 29.
Angeli sunt 1. sancti, et hominibus sancti-
tatem inspirant 2. beali, et hominibus beati-
;
CONCIO SEXTA.
tudinem procurant 5. laudantes Deum
; et ,

homines ad eum laudandum invitant. Tom. — Magna prole fecundati sunt Apostoli , 1.
1. Tract. de Angelica Pcrfect. Conc. 1. fol. 271. verbi Dei praedicalione ; 2. sacramenlorum

CONCIO SEXTA.
administralione ; 5. sanguiuis effusione. —
Tom. 2. Tract. de Aposl. Conc. 6. iol. 56.
Religioso cultu honorandi sunt Angcli , ex
1. aequilate; graliludine ; 5. pietate.
2. Tom. —
1. Tract. de AngelicaPerfect. Conc. 2. fol. 2^4-
 —

TABULA CONCIONATORIA. 95
CONCIO SECUNDA.
N. Bpiioopui lanoiitotem cxliilmit • a.
i.

DE MARTYRIBUS •nctoritatoai luotinuil

3. ntiniiterium adiui-
plevlt. — ;

Tom. 8, Tract.de Religione Seranh.

Conc. 3. Ibl. 58.
IN COMMUNl.

CONCIO PRIMA.
DE CONFESSORE NON PONTII TCE
Martvres snnt in tripliei differcntia , i. dia-
dia
boli ; 3
a. scculi ; Dei. — Tom. 4. Tract. de IN COMMUNI.
Marlyr. Conc- i.fol-S^S.
N. est sol. 1. purilate niteseens 2. luce;

CONCIO SECUNDA. splendescens;3. chaiilalc cx.inle*ccns. Toui. —

G. Tract. de Rcgul. 1'atr. Conc. 5. fol. 123.

Martyres admirabilcm ostentarunt constan-

tiam in I. danmis sustinendis; u. tormcntis
tolernndis; 3. hostibus debellandil. Tom. 4> — DE VIRGINIBUS
de Martyr. Conc. 2. fol. 078.
IN COMMUNI.
CONCIO TERTIA.
Virginesi. Angclis adaequanlur ; Christodes-
Martyres nobilitantur l. virtutum consum-
ponsantur;3. Trinitati asiimilantur. Toin. —
2. Tract. de Castitate. Conc. 4- fol. 222.
maiione ; dominicae pasiionii communicatio-
ne;3. marlyrii Christi velut ada-qualion**.
Toin. 4. Trucl. de Martyr. Conc. 5. fol. 587.
DE VIDUIS
CONCIO QUARTA.
IN COMMUNI.
Martyres sunt hostiae l. crudelitatis ; 2.pie-
Status vidualis est malrimonialis praeferen-
tatis ; 5 charilatis. Tom. 4« Tract. de Martyr.
dus 1. ob viduae caititatem ; 2. libertatem;
Conc. 4- fol. 393.
3. charilatem. —
Tom. 2. Tract. de Castitate.
Conc. 3. fol. 209.
CONCIO QUINTA.

Martyres coronant 1. Christum 2. cccle-

—
;
DE PROFFSSIONE REGULARI.
siani ; 5. semctipsos. Tom. 4- Tract. de
Maityr. Conc. 5. fol. 598.
Professio regnlaris aemulans processionem
Spirilus Sancti dcbct esse 1. sapiens et illus-
CONCIO SEXTA. trata ; 2. voluntaria et liberata; 3. ardens

Martyres b^nis denudali, sunt

l. fortunae
et suffiammala. —
Tom. 2. Tract. de Castitate.
Conc. 6. fol. 242.
grulia: gazis locuplelali ; 2. morle mulclati ,
bunt immortalilale donuti; 5. ignominia de-
honestati, sunt honore decorati. Tom. 4- —
Tract. de Martyr. Conc. 6. foi. 4°3. DE DEDICATIONE TEMPLI
IN COMMUNI.

Templa merilo 1. consecranlur; 2. sanctifi--

DE CONFESSORE PONTIFICE cantur; ornanlur.
3. Tom. 2. — Tract. d«
Templ. venerat. Conc. 1. fol. 5^0.
IN COMMUNI.

CONCIO PRIMA. DE NOMINE DEI.

N. episcopalemassecutus dignitatem, eam 1. Trinum praesertim Numinis nomen 1. Deuj

non desiderans; 2. umbiliose non sectans , sed honorandaj majeslatis; 2. Dominus observan-
ex obedienlia huniililer acceptans. —
Toin. 6. dae auctoritatis ; 3. jodcx fonnidandac potesta-
Tract. de Uelig, ^:;zph. Ccnc 5.M, 33. tis. Tom.5. Tract. de Nomin. Conc. 1. fol. 1. —
96
TABULA CONCIONATORIA
rium ; 2. Spiritui Sancto, cui debet conservare
et ornare templum; 3. Christo , ob veneran-
DE NOMINE JESU. dum Eucharistias sacramentum. —
Tom. 3.
Tract. deCastitate. Conc. 5. fol. 23i.
Nomen Jesu est honorabile, ratione excel-
1.

lenliaeet dignitalis; 2. admirabile, ratione vir-

tuliset efficacitatis; 3. amabile, rationedignita-
ti3 et pietatis. —
Tom. 5. Tract. de Nomin. DE NOMINE RELIGIOSO.
Conc. 2. fol. 18.

Religiosum nomen l. merito commendatur ;

2. injuste aversalur;3. 6ceIerose depretialur.
DE NOMINE MARLE. — Tom. 5. Tract. de Nomin. Conc. 5. fol. 52.

Mariae vocabulum est nomen l. excellentiae

et venerationis; 2. fiducire et protcclionis;
3. observantiaeet devolionis. —
Toin. 5. Tract. DE NOMINE CHRISTIANO.
de Nomin. Conc. 3. fol. 32.

Christiani titulus est nomen I. gratiae et

sanctitatis; 2. fidei et credulitatis; 3. clemen-
NOMEN SACERDOTALE. liaeelbenignitatis. — Tom. 5. Tract.de Nomin.
Coac. 4- fol. 4^.
Sacerdotis titulus cst nomcn castitatis ,
quam
debel i. sibi ob Mimmum quo pollet mioiste-

FINIS TABUL& CONCIONATOUIjE.

 . ;

TABULA.
CONCIONUM QU,E IN 1IOC VOLUMINK CONTINENTUK.

ABSTINENTIA.

SCHOLIUM.

Cum abitinentia sit pars jrjimii : nam exceptio eduliorum quorumdam portio-
nale jejuuiurn est, dc utroque sub codem tituio tractamas , ei ex mcnte Tertul-
lioni, oeto formamus eoncioncs : l. abslincntia a carnibus abstinel , aconviciis
txquisitos et iautas cibos arcet potus paucitalem adhibet ; 2. per
, viclus et

abstinentiam guta punitur , luxuria cohibelur , pecunite ardor minuilur ; 3. absti-

ncnlia carncm donuit , dccmonem exarmat , de viliis triumphat ; f abslinentia {
.

esl divini mandali obsequium , reli^ionis christiancB indicium

cxempli dominici ,

rcsligiitm ; 5. abslinentia est sacrificium propitialorium, e/uo divina justitia

placatur ; sacrificium impetralorium 3 qao divina misericordia imploratur ; sacri-
ftcium latreuticumj quo divina majestas Iwnoratur ; 6. ab abslinciitia corpus kabet
robur et decorem , intcllcctus luccm et splcndorem , animus gratiam ct sanctita-
tcm; 7. abstinenlia est sanctitatis fundatnenlum , virtulis fulerum , fclicilatis
acquircndoj medium ; 8. pcr abslinenliam homo ftt coclestis , angclicus 3 divinu$.

CONCIO PRIMA.
Abstinentia i. a carnibns abstinet ; 1. a coiwiviis exqnisitos et laulos cibos arcet ; 3. vic-
tus et potus paucitaiem adhibet. 1

I. PARS- Abstinentia a carnibus abslinet , et qni in illam invehunt, sunt i. non Christiani , sed
haeretiei ; veri, sed fucali calholici; 3. non electi, sed reprobi.
i. non 2
II. PARS. Abslinentia a conviviis exquisitos lautos cibos arcet. Cujus habeinus exemplura
1. atbletarum; 2. ambientium ; 3. Vatis Regii. ibid.
III. PAIIS. Abslinenlia victus et potus paucilatein adhibet : ideo nuncupatur 1. oris vanitas
2. pabuli pressura; 3. arida esca. ibid.

CONCIO SECUNDA.
Per abstinentiam 1 . gula punilur ; 2. luxuria cohibelur ; 3 pecunia? ardor minuitur. 3

CONCIO TERTIA.
Abstinentia carnem domai; 2. diemonem exarmat ; 3. de vitiis triamphat.
1. 4
I. PARS. Abslinentia carnem domat: et qui eam anima? praeponunt agunt 1. contra ratio- ,

nem; 2. contra aequitatem; 3. conlra charilatem. ibid.

II. PARS. Abslinenlia 1. adversus dajmonera hominem armat ; 2. cum daemone decertat;
3. daemonem superat. ibid.
III. PARS. Abstinenlia de viliis triumphat. Nam 1. primordiale scelus velut diluit; 2. vilia se-
culi conteranit; 3. inordinalos concupisceutiae molus reprirait. 6
CONCIO QUARTA.
Absiinenlia est 1. divini mandati obsequium; 2. vero? religionis indicium; 3. exempu
Dominici vestigium. 6
I. PARS. Abstinentiam mandavit Deus 1. in statu innocentiae ; 2. in statu legis mosaica;; 3. in
slatu legis evangelicae. ibid.
1. m
 ;

98
TABULA CONCIONUM.
II. PARS. Abslinentia i. status religionis opera ; 2. sobrietatis disciplina; 3. frugalitatis ma-
gistra. 7
III. PARS. Quadragesimalis abslinenlia instituta est 1. ob carnis mortificationem ; 2. obEucha-
ristiae pra?parationem ; 5. ob Christi imitationem. ibid.

CONCIO QUINTA.
Abslinentia est 1 sacrificium propiliatorium , quo divina justitia placatur ; 2. sacrificium
.

impetratorium, quo divina misericordia irnploratur ; 3. sacrificium latreuticum , quo divina

majestas honoratur. 7
CONCIO SEXTA.
Abstinentia 1. corpori tribuit robur et decorem ; 2. intellectui a/fert lucem et splendo-
rem;3. obtinet anima? gratiam et sanctitatem. 9
I. PARS. Abstinentia dum aflligit corpus, ejus sanitatem
1 . defendit; 2. dum debililat corpus, ei
fortitudinem tribuit; 2. dum macilentum reddit corpus, ejus pulchiilodinem nutrit. ibid.
II. PARS. Abstinentia mentem elevat 1. ad sapienliam; 2. adoraiionem; 3. ad coelum. ibid.
III. PARS. Abslinentia 1. adsanctitatem disponit; 2. templum Deielficit; 3. merita acquirit. 10

CONCIO SEPTIMA.
1. sanctitatis fundamentum; 2. virtutis fulcrum; 3. felicitatis acquiren-
Abstinentia est
dcn medium. x 1

I. PARS. Abslinentia est 1. radixsanctitatis; 2. trophaeum sanclitatis; 3. hostia sanctitatis. ibid.

II. PARS. Abstinenlia est 1. cupiditas virtutum 2. vita virtulum 3. navis virtutum.
; 12 ;

III. PARS. Abstinenlia est felicilalis acquirendae medium, quia est 1. radix gratise; 2. susten-
taculum virtutis; 3. parens bonurum operum. ibid.

CONCIO OCTAVA.
Per abstinentiam homo fit ccelestis ; 2. angelicus ; 3. divimis. ia
I. PARS. Per abstinentiam homo fit cceleslis 1. ob victus et potus raritatem ; 2. ob coeli domi-
nalionem ; 3. ob cceli inhabitationem. ibid.
II. PARS. Per abstinentiam homo fit angelicus, quia abstinentia est 1. vita Angdorum ; 2. ci-
bus Angelorum; 3. imitalio Angelorum. i3
III. PARS. Per abstinenliam homo fit divinus nam 1. Deo approximatur : ; 2. Deo quodam-
modo adsequalur; 3. dcilalis honore donatur. ibid.

ADVERSITAS.

SCHOLIUM.
Scx sunt conclones quibus adhortamur ad adversa fortiter toleranda ; quia . sunt 1

dicince voluntalis obsequia ; 2. juslissima peccatorum nostrorum suppliciu

3. saluberrima agritudinum nostrarum remedia : l\. verissima diviim gralia,
signa; 5. certissima chrislianitalis indicia; 6. dignissima beatiludinis acquiren-
d(£ media.
CONCIO PRIMA.
Adversitas est Deo digna, et homini necessaria 1. ut ejus voluntas dependens , et famula
dominio divina? voluntatis obsequatur ; 2. ut ejus voluntas caligans , et c&ca, sapientia divi-
nee voluntatis deducatur; 3. ut ejus voluntas devians , et inordinata rectitudine divina*
volunlatis reguletur. i4
I. PARS. Ut voluntas humana, a divina voluntate dependeat: allicitur 1. dependentia creaturse
materialisetinanimalas; 2. creaturaespiritalisetanimalae; 3.divinaeethumanataesapientiae. ibitl.
II. PARS. Mens justi in adversis 1. meditatur obedientiam quia non ducilur sensibus fallaci-
:

bu eed veraci mente divina dirigitur; 2. meditalur fidein, quia passiooibus noa obscura-
 TABULA CONCIONUM. <
t9
tur, scd r.itionc divina illustratur ; 3. niedilatur lidcin , quia juditia 11011 cuiijse invualigat,
sed humililor adorat. >0
III. PAIIS. Humaoa voluntas pcr conforniilatcm cum divina volunlalc Gl i. bona; a. bcncpl i-

cens; 5. peifccla. 17
CONCIO SECUNDA.
Adversa sunt ultoria quibus Dcus homincs punit 1. wquiter ; 2. miscricorditer,
3. ainantcr. 19
I. PAIIS. IViis irquiter punit hnmincm iisdem rebus quibus homo Dciim offcndil 1. homo
, :

abutitur fortunoe bonis, Dcus eum paupcric multlnt; 3, liomo abulUur corporisbonis, Deus
cum doloribua cruciat; 3. homo abuiiiur anima; bonis, Deuti ejui Buperbiom bumiliat. ibid,
II. PARS. Ilomincm punit Dcus miscricoriliicr i|oia 1. ndcst illi in advcrsis; a. consolatur
,

eum in advcrsis; 3. punil cum tcmporalitcr in advcrsis. ao

III. PAHS. Dcus ut Pater, in advcrsis punit amautcr: nam 1. ncscicntcs filios crudit; a. dc-
viantes lilios rcducit; 3. dclinqucnles filios corripit. aa

CONCIO TERTIA.
Mcdicus Dcits per adversa animce trgritudinibus 1 remedia a^grotantis vi-
in sanandis .

ribus contempcrat rcmcdia efftcacissima ad sanauditm (pgrotutnapplicat ; 3. ne sanatus

; 1.
a?grotits iterum relabatur, excellentissima remcdia pra?paral. i\
I. PARS. Tcmpciamcntum remediorum et aegroti virium cxplicat 1. D. Paulus, per propor-
tionem ; a Jeremias, per funiculum 3. Vates ftegius, per cytlwram.
; ibid.
II. PAIIS. Eadein Deo medico proestanda sunt quse bominibus medicis, scilicct i.obsequium;
a. honorcm 3. gratiarum aclioncm.
; a5
III. PALiS. Anima adversitntc sanata 1. ab ea vires inutuatur; a. a pcccanlibus humoribus
purgatur; 3. diuturnam sanitatem fceneratur. 26

CONCIO QUARTA.
Inter adversa vocat nos Deus 1. de errore ad veritalem ; 2. de vitio ad virtutem , 3. de
erra ad caelestern jelicitatem. 27
CONCIO QLINTA.
In adversis i.fides splendet; 2. spes nitet; 3. charitas servet. 29
I. PAI\S. In adversis fides relucet 1. in corde, per firmnm ndhaesionem ; 2. inore, per constnn-
tem confessionem 3. in manu, per sanctam operalionem.
; ibid.
II. PARS. Spes in adversis 1. fiduciam in Deo ponit 2. a terrenis rebus animum avellit
; 3. ad ;

ccelestia bona cor evehit. 3i

III. PARS. In adversis charitatis aurum 1. probatur; 2. purgatur; 3. perficitur. ibid.

CONCIO SEXTA.
In adversis imitandus cujus 1. doctrina ostendit coehtm ; 2. cxemplum du-
est Christus,
cit ad ccelum; 5. virtus meretur ccelum. 3i
I. PARS. Christus hominem docet 1. innocentiam; 2. adversa toleranda ob innocentiam ; 3. ad-
yersa innocenter tolerata mereri gloriam. 3a
II. PARS. Christus 1. opera qua? docuit operatus est; 2. passiones ad quas suos hortntur, prior
passus est; 3. Christianus sibi comparat ccelum, imilando passiones, quas Chrislus passus
est. ibid.
III. PARS. In adversis virtus 1. mire prosperattir; 2. suaviter beatur ; 3. acterne coronatur. 34

ADULATIO.

SCHOLIUM.
Sextitfttex consideranda est adulatio : 1. viliset demissa; 2. mendax et dclusoria ;

noxia et infausta ; l\. tumens et vana ; 5. prmsumens et lemeraria ; 6. bona et

Deo digna.
m.
 ;;

,oo TABULA CONCIONUM.

CONCIO PRLUA.
Adulatio demissa et vilis est i. ex parte animi, cui incumbit ; 2. ex parte objecti, quod
intendit; 3. ex parte medii , quod assumit. 35
I. PARS. Vilis adulatoris animus, qui agit 1. vel timore ; 2. vel servitute ; 3. vel fraude. ibid.
II. PARS. Adulator vile objectum intendit: nam 1. comessationes meditatur; 2. libidines ne-
gotiatur; 3 lerrenas opes nundinatur. •
36
III. PAKS. Adulatio vilis est adhuc ex parte medii ,
quo fit 1. vel vanarum laudum praedica-
tione; 2. vel fucata corporis imitatione; 3. vel earuindem passionum societate. ibid.

CONCIO SECINDA.
Adulalio est 1. mendax ; i.jallax; 3. irrisoria. 87
I. PARS. Assentator colit mendacium, quia 1. veritates dissimulat; 2. falsas virtutes praedicat;
3. patentia vitialaudibus cumulat. ibid.
II. PARS. Adulatio fallax eos quibus blanditur 1. fraudat; 2. obcaecat; 3. infatuat. 38
llf. PAIV.S. Adulatio irrisoria, eum cui adulalur 1. irridet ; 2. ridiculum praebet ; 3. aliorum
risui exhibet. ibid.

CONCIO TERTIA.
Adulatio infansta est 1. adulatori, quem odibilem reddit; 2. adulato, quem scelerosum
efficil; 3. adulatori et adulato simul, quos suppliciis tradit. 3g
I. PARS. Adulalio assentatores odibiles reddit 1. Deo ; 2. eis quibus adulantur ; 3. subditis
eorum quibus adulantur. ibid.
II. PARS. Adulatio perniciosa est, quia eos quibus blanditur 1. ad vitia allicit; 2. in vitiis nu-
trit; 3. ne a vitiis convertantur, impedit. 4<>
III. 1'ARS. Assentator punitur 1. vel ab homine adulafo; 2. vel ab Angelo divinae justitiae mi-
nisterio; 3. vel ab ipsomet Deo, per adulationeia offenso. 41

CONCIO QUARTA.
Adulatio tumescens et vana sibi blandilur 1. de bonis fortuna? ; 2. de bonis natura?;
3. de bonis gratiaj. 42
CONCIO QUINTA.
Adulatio prcesumens et temeria sibi assentitur 1. de bonitate Dei; 2. de patientia Dei;
3 de longanirnilale Dei.
. ibid.

CONCIO SEXTA.
Adulatio bona et chrisliana Deo adulatur 1. fugiendo mala, qua? prohibet ; 2. custodi-
endo mandata , quw pra?cipit; 3 sequendo consilia , quai proponit.
. 43

ADULTERIUM.

SCHOLIUM.
Tvrlulliantis adulterium in mente conceptum; 2. veste expressum et opere con-
1.

summalum distinguit ; 2. adulterium tripiici bono matrimonii contrarium prodit

3. adulterium injustitice , profanationis et infelicitatis arguit; l\. mala quce
adulterium sequuntur > deducit ; 5. viis quaz ad adulterium conducunt , prodit
6. vanas adulterantium excusationes rejicit ; 7. a Ckristiano adullerium repellit.

CONCIO PRIMA.
Trinum est adulterium t 1. mente conceptum; 2. veste ezpressum, 3. opereconsum-
matum. 44

*
rvv/
 ;

TAMJr.A CONCIONUM. 101

I. PARS. Adulierium
mcnte concrptum est i. quando Intellectui In cogilatione edullera rcflc-
xiis, ei oomplacet; a. quando roluntas deliberato oonioosuj adullerio adhasret; ~>. quando
conjux cum sua uxorc oongredlens, cura extranea mente el (tlatriiiit*-. commiscet. /|5 x

II. PAUS. Adulterium reste ezpressum sapil i. inulierem per peooaiura emortuam a, mulie- ;

rem gentilem, ci non christiunam mulierera tenooin.intem el meretriciam.

;
.*>.
ibid.
]II. PAKS. Adultciium operc consummatur i. quando uzorutus cum uxorata, rel loluta, li-
bidinose congredilur; 2. quando solutus cum solula clandestine maritatur; 3. quundo soln-
tus cura icpinli.it.), vivcnte ejus raarito, matrimonio conjunyiiur. (\V>

CONCIO SECUNDA.
Adidterium trino matrlmon.il contrariatitr bono: 1 . fidei ; 1. proii ; 3. sarrarnrnfo. /\j
I. PARS. Adnltcr matrimonialom frangit fidcm, quae sacra est ,
quia 1. promissa; 2. in facie
Kcclcsia» jurala; 3. Christi sanguine stabilita. ibid.
II. PAHS. Adullcri iinpcdiunt 1. nc prolcs concipiatur; 2. ne conccpta nascatur; 3. nc nata
recte cducetur. /j8
III. PAIIS Adultcrium contrariatur sacramento, quia tollit 1. unitatem Oarnls; 2. unitatcm
cordis; 3. uuilatem habitationis. jq
CONCIO TERTIA.
Valde crinxinosurn adulterium ,
quia arguit 1. injustitiam ; 2. profanationem ; 3. irt/rli-
citatern. 5o
I. PARS. Mulier adultcrans injusta, qnia eripitl. sibi, famam ct honorem; 2. marito, fidcm et
castilatem ; haercditatcm.
3. proli, legiliinam ibid.
II. PARS. Adultcrium sacrilegum, quia 1. Trinitatem foedat; 2. Incarnationem turpat; 3. Sa-
cramentum profanat. 5i
III. PARS. Adiillerium infaustum, quia 1. delictum originale resculpit; 2. homines diluviis et
ignibus punit ; 3. adulteranles ad Tartara deducit. 5a

CONCIO QUARTA.
Adulterium parturit 1. zelotypiam ; 2. inimicitiam; 3. discordiarn. 53

CONCIO QUINTA.
Ad adulterium conducunt 1. nuditas carnis oculorum incursibus exposita; 2. vcrba im-
pura et inhonesta; 3. tactus impudici et oscula. 54

CONCIO SEXTA.
AdulteranteSy utsuam excusent libidinem f
inaniter produrtt i.juvcnilem cetatem; i.car-
nis in/irmitatem; 3. vitce necessitatem. 54

CONCIO SEPTIMA.
Veri Christiani adulterium 1. mertte non concipiunt ; 2. veste non exprimunt; 3. opere
non perftciunt. 56"

r + *•*•*

jETERMTAS.

SCHOLIUM.
JEternitas considcrari potest 1. in prout respicit tempus ; 3. in
scipsa ; 2. Deo
4- in beatis ; 5. in ordine ad Iwminem; 6. per respeclum ad viatorem.

CONCIO PRIMA.
JElernitas esti . indivisibilis sine successione\ 2. invariabilis sine mutalionefi . intermina-
bilis sine ftne. 58
 , a TABULA CONCIONUM
CONCIO SECUNDA.

JEternitas i. tempus excludit ; 2. tempus includit; 3. tempus finit. 5$

CONCIO TERTIA.

Trina estin Deo celernitas , aux a creaturis discriminatur 1. essentialis; 2. substantia-

lis ; 3. notionalis. 60
CONCIO QUARTA.
Beati a divina ceternitate participant 1 . status firmitatem ; 2. operationis continuitatem ;
3. durationis interminabilitatem. 61
CONCIO QUINTA.
Homo in statu naturce 1 . esJ capax wternitatis ; 2. /n fftzla gratia? habet jus aternitatis;
3. /« stalu gloria? est possessor a?ternitatis. 62

CONCIO SEXTA.
Viatoresl 1. in merito aiternitatis) 2. in demerito aternitatis; 3. in periculo &ter-
nitatis. 63

AMBITIO.

SCHOLIUM.
De ambilione sex elucidanda sunt : 1. ejus stultitia et ca>citas ; 2. insolentia el
temeritas iniquitas ;
; 3. injustitia et l\. malitia et improbitas ; 5. arumna et

calamilas ; 6. casus et calamilas.

CONCIO PRIMA.
Ambitionem sequuntur 1. cacitas; 2. vanitas; Z.fatuitas. 64,
I. PARS. Ambitiosus ita excaecatur ut non cognoscat 1. suae conditionis vilitatem 2. Christi ;

nihilitatem; 3. humilitatis , ad ccelum comparandum necessitatem. ibid.

,

II. PARS. Ambitio vana, quia omnia quae cum ardore prosequilur, vana sunt; nimirum *an-
guinis nobilitas, augusta nomina, fama, honores, pulchritudo, vestes ornatae ,con- lauta
vivia , di viliae. 67
III. PARS. Fatuus ambitiosus, quia 1. pro momentaneo honore, se daemonis tyrannidi sub-
dil 2. pro umbra honoris , verum honorem deserit ; 3. pro volatico
; terrenae dignitatis gau-
dio, aeternum supplicium subit. O9

CONCIO SECUNDA.
Ambitiosus insolenter sibi arrogat 1. Dei magnitudinem; 2. Dei honorem; 3. Dei
majestatem. 71
[. PARS. Divinam magnitudinem a?mulalur superbus: nam 1. Deus est primus in magnitudi-

ne, superbus vult esse primus in magnitudine 2. Deus non patitur aequalem in magnilu-
;

dine , superbus non patilur aequalem in magnitudine; 3. Deus habet sub se omnes regias
magnitudines , superbus vult infra se omnes humanas dignilates. ibid.
II. PAIIS. Ambitiosus Dei gloriam insolenler sibi vindicat nam 1. gloria ad Deum spectat , :

superbus eam sibi arrogat; 2. gloria Dei ubique videtur, superbus ab omnibus videri niti-
tur; 3. in cunclis crealuris suain Deus gloriam quacrit , in omnibus suis operibus gloriam
superbus exambit. /3
III. PAUS. Superbus, divinae inajeptatis aemulus, vult coli 1. suae pcrsonae diguitatem ; 2. sui
iutellectus cognitionem; 3. suae voluutatis determinaliouem. ?5
 ;:

TABULA CONCIONUM. io3

CONCIO TEKTIA.
indignis in procurandis dignitatibtts fttfcnt, tUilt injusti i. crga tligniorcs qnibus
Qui ,

indignos prtrponunt ; 2. erga renipublicam scu Ecclesinm , cui indignos prtrftciunt ; 3. crgn
,

indignos, quos ludibrio et danintitioni c.ipoiiunt. j6

I. PARS. Quam injusti illi qui meritum non nllcndcnte? , digniores dcspiriunt, et indignis
ecclcsiaslicas, vel civilcs dignilatcs conrcrunt 1. pcr clcclioncm ; 2. per rcsignntioncm ;

3. per nominationcin. il>id.

II. PARS. Injusti sunt adhuc erga Ecclcsiam , cam 1. non crudiunt
cui pracficiunt indignos, qui
ob ignorantiam ; a. non custodiunt ob ncgligcnliam ob mnliliam. ; 3.
58 non aedificant
III. PARS. Tandem injusti erga ipsos indignos: nam 1. anlca mngni , modo parvi vidcnlur;
2. autea sapientes, modo slulti habentur; 3. anlca probi modo improbi ccnscnlur. 81 ,

CONCIO QUARTA
Ambitiostts 1. negociatione ct simonia ccclcsiasticas dignitatcs ntindinatttr ; 2. per alio-
rum tlcprcssionem ad suprcmos gradus exaltatur; 3. pcr vim et violentiam ad honores
sublimatur. 83
CONCIO QUINTA.
Ambitiostts o?rumnas et pcenas sustinet , 1. duni acquirit dignitates ; 2. dum possidet
dinnitates ; 3. dum amittit diirnitates. 86
I. PARS. Ambitiosus, ut acquirat dignitates, 1. virtutes et sanctitates affeclione simulat; 2. la-
bores continuo portat ; 3. dolores et anxictatcs tolerat. ibid.
II. PARS. Infausta dignitatum possessio, nam 1. gravi pondere onerat ; 2. taedium ct fastidium
rci possessae ingenerat; 3. trisliliam et amariludinem causat. 87
411. PARS. De throno deturbatio, tam aerumnosa est superbo ut 1. nulla sit infclicior igno-
minia; 2. nulla sit intolcrabilior poena; 3. nulla sit acerbior mors. 89

CONCIO SEXTA.
Quam diuersa sors superborum et humilium humiles sublimantur ad gratiam ;
: nam 1.
superbi labuntur in peccatum; 2. humiles ad fdiationem Dei elevantur, superbi da?monis
servitutem proslernuntur; 3. humiles in ccclum evehuntur, superbi in injemum proji-
ciuntur. 90

AMOR DEI IN HOMINEM.

SCHOLIUM.
Sextuplex videtur amor Dei in Iwminem : 1. mirificus in Iwminis produclione
2. graluitus in Iwminis conversione; 3. magnificus in Verbi Incarnatione ;
4. effusus in Dei et Iwminis associatione ; 5. consummatus in Euckarislice insti-
tutione ; 6. prcecipuus in Dominica Passione.

CONCIO PRIMA.
Amor Dei in crealione hominis est 1. producens ; 2. perficiens; 3. prceftciens. q6
I. PARS. Divina bonitas producens , operata est hominem 1. consultatione ; 2. dilectione
3. adulalione. ibid.
II. PARS. Ainor divinus perGciens hominem , nobilitavit 1. cognitione ; 2. Iibertate ;

3. lege. 98
III. PARS. Divinus amor praeficiens 1. omnia corpora subjecit , infra hominem ; 2. coaduna-
vit, inlra homiacm; 3. produxit, proptcr homiucin. 100
 ;; ;;

io4 TABULA CONCIONUM.

CONTIO SECUNDA.
Admirandus divinus amor erga peccafores, nam i. patitur et suslinet peccatores
2. vocat et qua?rit peccatores ; 3. convertit et juslificat peccatores. 102
I PARS. Divina bonitas aemtilatur peccatoris superare malitiam nam 1. peccator est indignus
:

amore et divina clementia illum diligit; 2. peccatorest indignus tempore, et divina palien-
,

lia illi poenitendi tempus impendit 3. peccator meretur justiliae rigores, et ne puniatur, di-
;

vina misericordiae, sese justiliae opponit. ibid.

II. PARS. Divinus pastor, misericordiajnotus, 1. vocat peccatorem ; 2. quaerit peccatorem
3. suis humeris defurt peccatorem. io5
III. PAIIS. Divinus amor, peccatori pcenitenti 1. peccati maculam diluit; 2. reatum poenae
aelemae remittit; 3. graliain justificantem infundit. 107

CONCIO TERTIA.
Quam
magni/icus divinus amor in Incarnatione, qui 1. diligit hominem miserum, ingra-
; 2. homini misero, ingrato et sceleroso dat filium Deum, unigenitum el
turn et scelerosum
su/nme dilectum; 3. in commodum sceierosi hominis commodat innocuum Deum , in vita,
in morte et post moriem. 109
1. PARS. Magnificus aeterni Palris amor diligit 1. hominem miserum; 2. hominem ingratum
hominem criminosum.
3. ibid.
II. PARS. Paternus amor homini dat 1. Filium suum naturalem; 2. Filium suum summe di-
lectum; 5 Filium suum unigenilum. 111
III. PARS. Divinus amor totum Chrislum impendit homini 1. in vita ; 2. in morte ; 3. post
morlem. ii/|

CONCIO QUARTA.
Quam effusus divinus amor in Incarnatione Verbi, in quo 1. plenitudo effusa est
2. altiludo adcequata est ; 3. singularitas associala est. 116'

I. PAP»S. Plenitudo efiusa est 1. in verbi humanalione; 2. in Eucharistiae institutione ; 3. in

Dominica Passione. ibid.
II. PARS. Altitudo adaequata est 1. in humanitatis assumptione; 2. in idiomatum communi-
catione; 3. in divinitatis et humanitatis glorificalione. 1 19

III. PARS. Singularitas associata est nain 1. singularis Deus per essentiam , associat sibi
:

deos per graliam ; 2. singularis Filius Dei naturulis associat sibi Glios adoptivos ; 3. sin-
gularis uuigenitus ajsoeial sibi fiatres. 121

CONCIO QUINTA.
Divinus consumrnatur amor sacramento, ubi triumphat 1. de amorc crea-
in Eucharistia?
tionis, quem in magnificentia superat; 2. de arnore Incarnationis , quem in jecunditata
vincit; 3. de arnore Redemptionis , quem in amore pra?ceUit ; 4« de amore beatiludinis ,
cui in liberalitale antistat. > 2.4

CONCIO SEXTA.
Pr&cipuus amor Dei, in Dominica Passione; qui 1. non Angelum, sed hominem redemit;
2. non per alium sedper se ipsum hominem redemit ; 3. non incruente , sed cruenta morte
, ,

hominem redemit. 1 28

AMOR HOMINIS 1N DEUM.

SCHOLIUM.

Deus ab hominibus est diUgcndus 1. amore innato; 2. amore tenero; 3. amore in

censo; [\. amore sapido; 5. amore inlegro; 6. amoie fcrvido.

 . 1

TABULA CONCIONUM. io5

CONCIO 1'IUMA.

ffumanum amorcm merito sibi vindicat Deus, i. ut principium cordis; i. ut ccnlrum cor-
dis ; 3 n t magncs cordis
. i \ i

1. PARS. Cor hominis, cst divino atnori consccratum i. a natura; 2. a gratia; 3. a Bimllitudiafl
Dei iinpressa. ibid.
II PARS. Cor hominis Dco unitum, hahet a suo ccnlro 1. perfflCtionem ; a. immohilitalem ;
3. satletatem. \'\-i

HI.PARS. Magoes corJis Deus, quoJ aJ sc trahit 1. per muniflcara creaturarum Inrgitionflm;
a. per humilem Verbi incarnationem 3. pcr copiosam languinls Christi effutionem.
; 144

CONCIO SECUNDA.
Deus tribus titulis diligendus est 1 ut Deus ex justitia , ob infinitam suam amabi/itatcm ;
.

2. ut Dominus ex obedicntia, ob summarn suam auctoritatem; 3. ut noster cx (encritu-

dine ob mimifcam suam liberalitatcm.
,
i^Q
I. PARS. Deus est infinite ainabilis , ob perfcctionis 1. univcrsalilalcm ; 2. plenitudinera ;

3. unitatem. ibid.
II. PARS.Dominus !• sui Jilectionem praecipit; 2. cum spe merceJis, ct timore suppli-
Ut
cii praecepit; 5. omnihus ratione utenlibus, pnecipit.
, 147
III. PARS. Diligendus ex teneritudine 1. ut sponsus nostcr; 2. ut filius noster 3. ut cibus ;

noster. 148
CONCIO TERTIA.
Deus diligendus est 1 per odium peccati ; 2 per odium mundi ; 3 per odium sui.
. 1 5 . .

I. PARS. OJiendum est peccatum quia 1. peccatum Deus aversatur; 2. peccatum Dcum ag-
:

greditur; 3. per peccalum Christus crucifigitur. ihid.

II. PARS. OJienJus munJus: quia 1. in maligno positus; 2. Deo exosus; homini noxius. i5a
3.

III. PARS. Per oJium nostri 1. Deum amamus ; 2. nosmetipsos diligimus ; 3. vilam immor-
talem nobis comparamus. i55
CONCIO QUARTA.
Deus amandtts est mente, voluntate et virlute: 1. mente ,sapienter apprelianle ; 2. volun-
tate, ordinabiliter amante ; "S.virtute ,
fortiter superante. i55
I. PARS. Ad Dei amorem 1. lux et sapieniia mentis requiritur, ut de Deo digne sentiens, ig-
nem accenJat voluntatis ; 2. ignis voluntalis requirilur, ut Deum arJenter amans, lucem
illustret menlis; 3. lux menlis et arJor voluntalis simul requiruntur, ut in cxbtimatione et
amore, Deus cunctis rebus praeponatur. ibid.
II. PARS. Verus Du amator 1. Deum in omnibus amabilibus diligit; 2. ornnia amabilia prop-
ter Deum Jiligit; 3. Deum etiam propter semetipsuin Jiligit. i58
III. PARS. Amans Deum 1. omnia amoris impeJiuienta superat ; 2. cunctos labcres, et Jolo-
res constanter portat; 5. mortem ipsam patienter tolerat. j5g

CONCIO QUINTA.
Dctts diligi debet I. integre, sine divisione; 2. continue, sine ccssatione; 3. perfecte, sine
tepiditnte. 160
I. PARS. Deus amoris unitatem meretur ut Dens; 2. ut reJemptor; 3. ut sponsus.
1. 161
II. l'ARS. Amor noster, ut amoris bealilici aemuletur perpetuitalem , Jebet esse 1. ex bono ;

2. aJ bonum ; 3. propter bonum. i63

III. PARS. Dei amor, ut sit perfectus , Jcbet esse summus I. appretiative ; 2. comparalive ;
3. terrainative. 164
CONCIO SEXTA.
Tria sunt divini amoris signa: \. peccati fuga et aversio; 2. freauens de Deo cogilatio
el locutio; 3. mandatorum Dei exacta observatio. i65

t.
 ;

io6 TADULA CONCIONUM.

AMOR PROXIMI.

SCHOLIUM.

Dilcctionis fralernm liabemm 1, sacramentum, 2. protofypum ; 3. modum ad amn-

:

rem adkuc inimicorum urgemur : l\. a natura et ralione; 5. a nostra el Chrisli

consideralione ; 6. a generosa perfectionis amwlatione.

CONCIO PRIMA.
Dilectio, summumjidei sacramentum christiani nominis theraurus ,quia est 1. prcecipuum
,

Christi mandatum ; 2. sincerum Christianitatis indicium; 3. verum divini amoris monii~

menfum. iGj
I. PARS. Charitatis praeceptum principale nuncupatur, 1. quia est de charitate, quae principalU
est virtus; 2. quia Christus praecipue observantiam illius exoptat; 3. quia est omnium man-
datorum summa. ibid.
II. PARS. Chrislus, Chrislianorum dux, magister etparens, fraterna dilectio est 1. vexillum
militum hujus ducis ; 2. character discipulorum hujus magistri; 3. insigne filiorum hujus
Palris. 169
III. PARS. Amor proximi, est 1. inseparabilis ab amore Dei ; 2. signum et nota amoris Dei
3. mensura amoris Dei. 171

CONCIO SECUNDA.
Trinitas divina est prototypun dilectionis fraterna? ; in hoc autem exemplari reperitur
1. distinctio personarum in unitate; 2. ordo personarutn in unitate; Z.perfectio personarum
in unitate. 172
I. PARS. Unitas Trinilatis, in distinctione personarum est exemplar 1. amoris Angelorum cum
Angelis; 2. amoris Angelorum cuin hominibus; 3. amoris hominum cum hominibus. ij3
II. PARS. Trinus homini proponitur mundus, in quo mire relucet ordo in unitate 1. elemen-
taris et aethereus; 2. civilis et politicus; 3. archetypus et divinus. 175
II. PARS. Charitas in tribus potisMmuin divinae assiinilatur essentia3 1. absque essentia di-
vina, relaliones non dicunt perfeclionein. Absque charilate , honunes non hubent perfectio-
nem ; 2. essentia divina sibi idenlificando relationes, reddit eas infinite perfectas charitas :

caeteras informando virlutes, suum eis valorem largitur et pretium; 3. personaj divina^, quae
relationibus distinguunlur sunt unum in essenlia divina: virtutes orunes in charitate velot
:

in cenlro uniunlur. 177

CONCIO TERTIA.
Trina est regula aurea per quam fraterna mensuratur dilectio: 1. amor , quo Deus ho-
minem diligit; 2. amor, quo Christus hominem dilexit; 3. arnor quo hoino seipsum ,

diligit. 179
I. PARS. Ut fraterna dilectio divino conformetur amori , debet 1. a charitate proccdere ; 2. ad
Deum respicerc; 3. ad omnes homines se extendere. ibid.
II. PARS.Lt fraterna dilectio Christi commensuretur amori, debet esse 1. vera ; 2. sapiens ;
3. perseverans. 18«
III. PARS. Ut fraterna dilectio a recto sui ipsius reguletur amore, attendere debet ! aequi-
tatem; 2. sanctitatem ; 3. felicitatem. >S3

CONCIO QUARTA
Lex inimicorum dilectionem mandans est 1. lex humanitatis , quia humanitati et naturas
consentanca; 2. lex veritatis , quia intellectui et rationi conveniens ; 3. lex a?quitafis,
quia Oiquitati et justitia? conformis. '84
l. PAKS. Dilectio inimici naturae consentanea : per hanc enim homo 1. diligit homincm sibi
 3
;

TARULA CONCIONUM. ,«
7
similcm, «d ctijus nmorem tneretur bcotitudioomj id qutm ooturt-
Qtturollter tllicllur; a.

liicr inctinaturj 3. rittl misertsm el dtmoallooem, qutm noturoliler o?ersatur< ibid.

II. PARS. Homo inlmioum odio habeos ul brutum passiooe a^-ii
, ul brutum rerum preiia doo :

igtMscit; ut brutund non dlscurrit: bomo rero infmicum diligens, a brulo triplioiter discrl-
minaiur , quit i. rttione tgit; *j. prelia rerum agooscit ; 3. ratiooe discorrit. 187
III. PAKS. Iloino inimicum odio bttbeoSj est iojUStUS 1. ergt proxiuium j 2. crga Deum ;

3. erga seipsum. 189

CONCIO QUINTA.
Christianus iriimicorum dilcctioncm dcbct 1. proximo; 2. Christo; 3 . sibimctij)si. 192
I. PARS. Christitoua ciiam offensus , animtdversionem dcponct , si atteodaf eos a qHiibus
offenditur essc Iiomines; -2. l)ei imtgioesj 3. Christitnos.
1. ibid.
II. PAHS. Inimicorum dileclio debetur Christo, qui io illis ttteodeodos cst 1. ut Dominus io
scrvis; 3. ul ptter in filiis; 3. ut ctpol io inembris. kj5
III. PARS. Nobis debetur inimicorum dilectio : per quam hebemus 1 pcccnioruin remissio-
netn ; 2. Gliatioois diviuae adoplionem 3. SBteroSB felicitttis acquisiliunem.
; irjG

CONCIO SEXTA.
Inimicorum dilcctio est 1. virtutis heroiccc cxercitatio ; 1. charilatis Dominiccn imitetio
3. pcrjcctionis divinas cemulatio. iyy
I. PARS- Ioimicum diligcns, gloriose triumphat : nam vincit 1. diabolum ; 2. inimicum ;

3. seipsum. ibid.
II. PARS. A Chrisli scbola et Dominicae cnaritati* cxemplo, inimicis debemus, eor , Iinguam
et iii.miim : 1. cor, ut eos diligamus; 2. linguam, ut pro eis oremus; 3. inanum, ut eis
bcnefaciamus. 2o5
III. PARS. Cbristianus inimicos diligens 1. Dcum imitatur; 2. Deo assimilatur 3. Deus nun- ;

cupatur. 209

ANGELUS.

SCHOLIUM.
Habes sanctos Angclos 1. Dci adminislratorcs ; 2. a Dco obtcmpcratorcs ; 3. mundi
cxornatorcs ; 4- Iwmine majores ; 5. hominum defensores; 6. kominum guber-
naiores.

CONCIO PRIMA.
Angeli divina officia nuncupantur
qnia 1. Dei potentiam ostentant
,
; 2. Dei benevolen-
tiam reprcesenlant; 3. Deijustitiarn admirdstrant, 21
I. PARS. Angeli divinam polentiam ostentant 1. supra daemones; 2. supra homines; 3. supra
crealuras maleriales, elementales et coelestes. ibid.
If. PARS. Divina benevolentia oslentatur in Incarnationis mysterio, cujus minister fuit 1. non
bomo, sed angelus; 2. cujus paranympbus fuit Sanctus Gabriel, et non alius Angelus; 3. qui
apparuit Virgini non in lorma togelica, sed in effigie bumana. 216
I!I. PARS. Angeli admioistraot 1. justiliam communem et genericam; 2- juslitiam pnrticula-
rem et distributivam ; 3. justitiam punientem et vindicativam. 219

CONCIO SECUNDA.
Angeli habent 1. cum Deo , omnimodam volunlatis conjormilatem; 2. cum Angelis t
tranquillam concordite et pacis societatem ; 3. cum honiinibus , ardentem dilectionis cari-
tatem. 220
1. PARS Angelorum volunlales divinae voluntati conformes 1. rectae io volendo; 2. subdilae in
obediendo; 3. promplae in exsequendo. ibid.
n.
 \ 1

IC 8 TABULA CONCIONUM.
II. PARS. Angelorum perfecta pax 1. a Deo counmendatur;
ab unitate divina regulatur; 2.

3. ab immulabili felicilate solidatur. 227

III. PARS. Angeli 1. amorebcnevolentiae, homines, propter homines diligunt; 2. amore con-
cupiscentiae proplcr Angelos, homincs diligunt; 3. amore charitalis, propter Deuin, homi-
nu diligunt. 23

CONCIO TERTIA.

Angeli existunt I. in archelypi omamentum; 2. in unwersi complementum ; 3. in micro-

cosmi bonum. 233
I. PARS. Anjeli sunt in archetypi ornamentum, quia 1. Dei laudes decantant; 2. Dei nomen
porlant ; 3. Dei majestatem reprsesentaBt. ibid.
II. PARS. Angeli sunt in universi complementum 1. ob perfectam naturae dignitatem; 3. ob
innumerabilem multitudinem ; 3. ob admirabilem disposilionem. 238
III. PARS. Angeli in microcosmi bonum, trinum gubernant corpus: l. aethereum, seu naturale;
2. polilicum, scu civile; 3. mysticum, seu supematurale. 242

CONCIO QUARTA.

Angeli sunt 1. Deo minores; 1. homine majores ; 3. Christo, tum majores, tum
minores. 245
I. PARS. Angeli sunt 1. signacula divinae similitudinis ; a. specula divinae claritatis; 3. incen-
dia divinae charitatis. ibid.
II. PARS. Angeli bomines superant 1.origine, quia ccelestes; 2. naturae dignitate, quia spiri-
tuales; 3. perfectionis duralione , quia incorruptibilcs. 2/J9
III. PARS. Angeli sunt Christo majores et minores, 1. majores Christo secundum humanita-
,

tem ; 2. minores Cbristo , secundum divinilalem ; 3. ininores adhuc Chrislo , secundum

sanclitatem et felicilatem. 255

CONCIO QUINTA.

Custodes Angelos 1. divina providentia ordinavit, ut in mundo misero, essent hominum

deductores ; 2. divina misericordia pnvfecit, ut contra diemones , essent hominum defenso-
res; 3. divina bonitas eligit, ut inter Deum et homines existant mediatores. 258
I. PARS. Quam admirabilis providentia Dei , quae constituit custodes Angelos 1. ut sint de-
ductores hominis peregrini ; 2. ut sint medici hominis aegroti ; 3. ut sint bajuli hominis in-
fantuli. ibid.
II PARS. Divina misericordia, custodes homini dedit Angelos 1, ut excubias, quae pro eo vi-
gilant; 2. ut arma et arces , quae eum propugnanl; 3. ut milites, quae contra daemones, pro
eo decertant. 261
III. PARS. Inler Deum et homines perfecli mediatores sunt Angeli, quia 1. diligentes; 2. pa-
tientes; 3. potentes. 263

CONCIO SEX.TA.

Angeli sunt hominum 1. lutores; 2 . gubernatores ; 3 protectores. 265

I. PARS. Perfecli hominum tutores Angeli, quia 1. sapientes 2. diviles; 5. affincs. ibid. ;

11« PARS. Angeli gubernatores 1, erudiunt homines; 2. a malo elongant homines; 3. ad bo-
num formant hoinines. 266
III. PARS. Angeli protectores 1. suis inspiralionibus, daemonum illusiones dissipant; 2. dae-
monum tentaliones minuunt et viribus noslris contemperant; 3. peccandi occasiones a dae-
monibus obscrvalas, tollunt et propulsant. 2O7
 ;

1A1UJLA CONCIONUM. 109

AINCELICA PEllFECTIO.

SCHOLIUM.

Circa pcrfcctioncm angclicam sex stnit flucidanda: 1. admiranda Angclorum boni-

tas; 2. vencranda Angctortim nobi/itas; 3. cniincnsS. Micliarlis dignilas; f\. an-
fclica D. Thoma: puritas ; 5. scraphica S. Bonavcnturce charilas ; 6. bcalissitnw.
r
irginis coadunata Angclorum sanctitas.

CONCIO PRIMA.
Angcli sunt 1 sancti, et hominibus sanctitatem aspirant ; 1. bcati et hominibus beatitu-
. ,

dinem procurant ; 3. laudantes Dcum, et homines ad Deum laudandum invilant. 271

CONCIO SECUNDA.
Be/igioso cultu honorandisuntAngeli, 1 . exwquitate; 1. ex gratitudine; 3. ex pictate. 274
I. PARS. Angfli exaequitale honorandi sunt 1. ob naturae et gratiae dignitatem 3. ob cognitio- ;

gplendorcm; 5. ob immorlalcm qua pollenl felicitatem.

nis et scientiae ibid.
II. PARS. Angeli honorandi sunt ex gralitudine ul nostri 1. praeceplores;
: 2. defensores; 3. be-
nefactores. 27D
III. PARS. Ex pietate Deus in Angelis honorandus est 1. ut pater in fdiis; 2. ut rex iu legatis*
5. ut exemplar in imaginibus. 277
CONCIO TERTIA.
Jn D.Michaele trina eminentiafu/get, 1. sttpra Ange/os, quorum est superior; 2. supra
damones , quorum est detriumphator; 3. sttpra Ecclesiam, cujus est protector. 279
I. PARS. D. Michael supra Angelos eminet 1. in dignitalis perfectione ; 2. in imperii auctori-
tate;3. in praelatione. ibid.
II. PARS. D. Miuhael LuciTeri 1. luxuriam spiritalem charitate vicit; 2. superbiam humilitate
superavit; 3. invidiam dilectione detriumphavit. 284
III. PARS. D. Michael est proteclor 1. Ecclesiae Christianorum ; 2. imperii Romanorum;
3. monarchiae Francorum. 291
CONCIO QUARTA.
D. Thomas Aqttinas merito Angelicus nuncupatur ,
quia Ecc/esiam 1. ornat ; 2. il/us-
trat; Z.propugnat. 2g5
I. PARS. Purilas D. Thomae Ecclesiam ornat, quia 1. innocentiae puritali assimilatur; 2. bea-
torum corporum puritatem imitalur; 3. angelicam puritalem aemulatur. ibid.
II. PARS. D. Thomas Ecclesiam sua illustrat doclrina, quae est !. sancta ; 2. universalis; 3. fe-
cunda. 298
III. PARS. D. Thomns Ecclesiam propugnat adversus fabulas gentilium
1. ; 2. adversus falla-
cias philosophorum ; 3. adversus errores haereticorum. 3oi

CONCIO QUINTA.
D. Bonaventuraest 1. Thronus, ob auctoritatem j udicandi, quam dedit i//i Pater; 2. Che.
rubim , ob scientiam ct sapientiam quam largitus est ei Filius ; 2. Seraphim,ob amorem et
et dilectionem quam ei injudit Spirilus Sanctus. 3o6
'. PARS. D. Bonav. eslThronus, ralione sanctilatis, humilitatis et auctorilatis; 1. ratione sanc-
eo Deus inhabitat 2. ratione humilitalis; Deus eum ad dignilates sublimat ; 3. ra-
titatis, in ;

tione aucloiitatis , per eum Deus judicat. ibid.

II. PARS. Magnitudo scienliae et sapienliae D. Bonav. mutuanda est 1. ex habililate quam ha-
buit ad recipiendam scieuliam ; 2. ex eminentia praeceplorum ejus, ad doccndaui scienliam ;
5. cx mira ejus fecunditale ad eflundcndam scienliam. 307
 ;;

iio TABULA CONCIONUM.

III.PARS. SeraphicusBonaventuraigne charitatis accensusest, sed trinamanu divina: 1. manu
Christi in cruce uiorientis; 2. manu Christi in Eucharistia existentis; 3. manu Spiritus Sancti
in eo habitantis. 3io
CONCIO SEXTA.
Admiranda B. Firginis Marice t.puritas; 2. charitas; 3. sanctitas. 3i3
I. PARS. Mariana puritas est 1. consecrata 2. fecundata 3. pudorata.
; ; ibid.
II. PARS. Maria 1. concepta fuit in charitate; 2. vixit semper in charitate; 3. mortua est ex
charitate. 328
III. PARS. Mariae sanctitas est 1. concreata; 2. coadunata; 3. cumulata. 33a

"•^^^>

ANIMA RATIONALIS.

SCHOLIUM.
Anlma rationalis est 1. naturce dignilate nobilitata; 2. Dei imagine insignita ;
3. immorlalitate donata; [\. magno pretio aistimata ; 5. religioni consecrata
6. alernce saluti deslinata.

CONCIO PRIMA.
Anima rationalis nobililatur 1. spiritualilate ; 2. rationalitate ; 3. dominatione. 33^
CONCIO SECLNDA.
In anima rationali Deiimago est 1. honoranda; 2. ostentanda; 3. exornanda.
, 347
I. PARS. Honoranda per fugam peccati 1. ne animae decor dedecoretur 2. ne animse
, ; liber-
servitutem redigatur; 3. ne Deus, qui est exemplar anitnae , dehonestetur.
tas in ibid.
II. PARS. Ostentanda per operationes conformes 1. nobilitali, quam ab aeterno Patre habemus;
2. affinitati, quam cuin Verbo humanato contraximus; 3. dignilati, quam ab Spiritu Sancto
sanclificatore accepimus. 354
IIT. PAIIS. Exornanda per gratiam et virtutes 1. ne Deus animam inomatam renuat; 2. ut
homo Deo imaginem suam decoratam reddat; 3. ut per gratiae ornatum, anima perfectam
Dei similitudinem in gloria acquirat. 356

CONCIO TERTIA.
Anima immorlalis 1. unita corpori, est vivens et vivificans; 2. unita peccato, est vivens
et mortua; 3. unita Deo, est vivens et vivificata. 36o

CONCIO QUARTA.
Quanta sit anirna constat ex censu quo aistimata est 1. a Deo ; 2. a Christo ; 3. a
diabolo. 366
I. PARS. Multum animam aestimavit Deus, qui 1. universam mundi molem ejus imperio sub-

didit; 2. Angelos ejus custodiae commisit ; 5. eam ad scipsum, ut ad objectum bealitalis or-
dinavit. ibid.
II. PARS. Christusanimam 1. a diabolo emit; 2. suosanguineemit;3. in coelobearepercupit. 367
III. PARS. Quantum daemon aestimet animam constat 1. ex calliditate, qua hominem decipit
2. ex assiduilate, qua hotnini assistit; 3. ex mercede, quam homini proponit. 5^0

CONCIO QUINTA.
Anima humana naturaliter Deum 1. demonstrat; 2. invocal; 3. formidat. 5j*
I. PARS. Ostentat Dei 1. existentiam; 2. omnipotentiam 3. mngnificenti;ira. ;
ibid.
II. PARS. Deum beneficum 1. deprecatur; 2. ominatur; 3. experitur. 3?6
III. PARS. Dei judicis formidat 1. sapientiain; 2. juslitiam; 3. potentiam. ^77
 1

TABULA CONCIONUM. 1 1

CONCIO SEXTA.
i Sollicitc curanda est salus animcc ;
. i. qua? ncccssaria sunt ad salutcm anima? ; 3. quic
impcdiunt salulcm aiiinuv. 3jy
I. PARS. Ilomiucs curarc dcbont animae salutcm ut divinae
i. conformcntur voluntati, quoc
vull aniiiue salulcm ; a. ut dc advcntu Verbi proliciant, quod humfinatum cst ob anima: sa-
lulem; 3. quia proprium corum ncgotium est curare ehiinae Balutem. ibid.
II. 1'AHS. Ad salulem anima; ucccssaiia cst I. fides ,
qua; illustrat ; a. gratia quac adjuvat;
,

3. leXj qiuc rcgulat. 38a

III. PARS. Tria salutein impcdiunt : i. daemon, qui dc supcrbia tcntat; a. caro, quae ad libidi-
ncui iuflammat; 3. uauudus, qui ad avaritiaui iuvitat. ibid.

FINIS TABUL/E CONCIONUM TOMI PRIMI.

 PRiEFATlO AD LECTOREM.

Non immoror in commendandoSeptimio ipse suis idoneus

: encomiastes est. Quantus sit Tertullianus
nemo nisi ignarus ignorat: tanti Doctoris semper amansfui, et post sex exantlatos annos, in ejus asse-
quenda mente, pergratum doctis fore judicavi, si eis Tertullianum praedicantem et docentem offerrem:
Tertullianus Praedicans, centum ad minus locos communes subministrabit Tertullianus docens , theo-
:

logiam christianam catholicam , et moralem profitebitur. At Septimius praedicans priusquam docens,

in lucem prodit , seseque offert fidelibus , qui Ecclesiam Romanam, Catholicam et Apostolicam , utco-
lumnam veritatis venerantur : cujus auctoritati et censurae , cuncta quae fatur , humiliter subdit.

FACULTAS R. P. PROVINCIALIS.

Nos Frater Franciscus Thoury, Sacrae Theologiae Lector, totius Franciscani Ordinis Generalis Exdeflni-
tor et provinciae Immaculatae Conceptionis Recollectorum in Aquitania Minister provincialis
, licen- ,

tiam et facultatemfacimusR.P. Michaeli VIVIEN,SacraeTheologiee Lectori,necnon in nostra provincia

Custodum Custodi , typis mandandi librum Tertullianum Prsedicantem nuncupatum, modo a duo-
bus provinciae nostrae, theologiae Lectoribus fuerit approbatus. Datum in Conventu nostro Burdigalae,
,

die6 maii an. Dom. 1667, in cujus fldem manu nostra subscripsimus.

F. FbanciscusThouby, Minister Provincialis.

Approbatio Lectorum Sacrce Theologice.

Ego infra scriptus attente perlegi hoc praeclarum R. P. Michaelis VIVIEN, Lectoris Theologiae , nec-
non nostrae provinciae Custodis Custodum, opus, quoTertulliani sententias eruditeconcionatorum mani-
bus teri permittit , suique in omnes fecunditatem ingenii diffundit. In ipso nihil a fide aut christirnis
moribus deprehendi alienum , immo singulari opera elaboratum, catholicis oratoribus longe proflcuura ,
diligentique pralo dignissimum judico. Santonis, die 15 maii 1668.

F. Ubbanus Beaune,
Lector Theologiae , ac Recollectorum Definitor.

Opus grande ( Tertullianus Praedicuns ) Septimii mentem et animum redolens, exquisitis Sancto-
tum Patrum sententiis, et eruditione Grmatum inquo nullum occurrit offendiculum nihil sanae doctrinae:

ac bonis moribus contrarium , sed plurima viris doctis , praesertim divini verbi praeconibus admodum
proficua , omnia miro ordine digesta , clara methodo , subtiliquedicendi ratione concinnata ; ac tandein
fidei orthodoxae et Ecclesiae determinationibus consona. Hoc opus multum perutile veritatis pietatisque
sectatoribus judico, dignumque ceuseo ut in lucera prodeat, et praelo quamcitius mandetur.
Datum Lemovicis , die 15 Junii 1668.

F. Gabbiel Cibot , Tbeologiae Lector.

 ABSTINENTIA.
SCHOLIUM.

Cum vars jcjunii : Nam cxceptio eduliorum quorumdam por-

abstinentla sit

tiouale jcjuuium est (i) ; de utroque sub eodem titulo tractamus 9 ct ex mente
Tertutliani octo formamus Conciones : i. Abstinentia a carnalibus abstinet 3 a con-
viviis exguisitisj et lautos cibos arcct , viclus et potus paucitalem adhibct ; 2. Per
Abstincntiam gula punitur3 luxuria cohibetur, pecunix ardor minuitur ;o. Absti-
nentia carncm domat , dccmoncm cxarmatj de vitiis triumphat ; [\. Abstinenlia est
divini mandati obsequiunij rcligionis christiancc indicium > exempli dominici vesti-
gium ; 5. Abstinentia est sacrificium propitialorium quo divina justitia placalur ;
sacrificium impetratorium 3 quo divina misericordia impbratur ; sacrificium latreu-
ticumj quo divina majestas honoratur ; 6. Ab abslinentia corpus habet robur 3 et
decorem 3 intcllectus lucem et splendorem 3 animus gratiam et sanctitatcm; 7. Abs-
tinentia est sanctitatis fundamentum } virtutis fulcrum 3 felicitatis acquirendw me-
dium ; 8. Per abstinentiam homo fit coslestis 3 angelicus 3 divinus.

ccc€)cec€)ec:ec€)f)C€)€)oe€€)C€)0«)C€€)cee€)ceeeeeccccec€ec)Cce®®€;e)C€)€)€eo

CONCIO PRIMA. bos arcet ; 3. Victus et potus paucitatem

adhibet.
Abstinentia tribus praecipue titulis insi-
gnitur apud Tertullianum. 1. Etenim dicitur
I. PARS. Non hoeretici tantum hujusce a?ta-
tisoblatrant inabstinentiamcarnis, quadrage-
ciborum interdictio. (2) Nam in quadragesi-
tna, pluribusque aliis anni diebus esus car-
simali potissimum tempore; verum pluresalii
solo nomine catholici, qui sibi subtrahi car-
uium ab Ecclesia interdicitur. 2. Appella-
nes, etproecipijejunianon patiuntur : necde-
tur victus castigatio (3) : quia non solum
sunt illis argumenta licet vana , queis suam
a carnibus, sed etiam ab aliis exquisitis cibis
tueantur ingluviem , quorum meminit Ter-
abstinet. 3. Nominatur cibi angustia; (4) :
tullianus Scimus quales sint carnalium com-
lum quia cibi qualitas vetatur , tum quia :

quantitas arctatur
modorum suasoria?, cum facile dicatur : Opus
et victus tempus re-
,
est de totis praicordiis credam, diligam Deum
tardatur. Haec omnia uno nomine exprimit
Tertullianus , erga victum maceratio. (5)
et proximum mihi , in his enim duobus prae-
ceptis tota lex pendet et propheta; , non in
Nempe quia abstinentia, 1. A carnibus abs-
tinet; 2. A conviviis exquisitos et lautos ci-
pulmonum et inlestinorum mrorum inani-
tate. (1) Quisic loquuntur, evidenter osten-
•
Tert. L. de Jejun. 7.
(1) —
(2) L. de Jejun. i5. — dunt i.Non sed infideles; 2.
(3) L. de Jejun. 1. —
(4) L. de Jejun. a. —
(5) L. de
se esse, fideles,
Jcjnn. 3. (1) L. de Jtjun. a.
I.
 : ,

2 ABSTINENTIA. — CONCIO I.

Non vero?, sed fucatos Christianos; 3. Non i. Athletarum : Nempe enim et athlelce
electos, sed reprobos. continentur a cibis l&tioribus, a potu jucun-
i. Veri fideles divinitus illustrati , absti- diore. (i) Continebaut autem ut aptiores
nentiam , et quadragesimale servant jeju- forent ad pugnam , quanto magis continerc
nium. Qno communiset quasipublicareligio debent Christiani, quibus contra daemones
est d), Tertullianus, haud fideles hsere-
ait pugnandum est?
tici, sed neque gulones, quorum fidem dete- 2. Ambieniium magistratus apud Roma-

git Tertullianus : Agnosco igitur animalem nos Et qui ambitus obeunt capessendi ma-
:

fidem studio carnis, qua tota constat multi- gistratus, nullis couviviis celebres, sedexu-
vorantiw pronam. (2) lcsa libertatis et lanitice felicitate, idque to-
2. Hos pungit dubius Tertullianus, velut tum proptcr unius anni volaticum gaudium.
indignos nomine christiano. Nec tamen de- (2) A , ad gaudium pro-
fortiori Christiani
sunt qui cum sibi nominis christiani vocem merendum aslernum.
induerint, exempla prcebeant i/itemperantice, 3. Regii Vatis ; Talis victu David exomo-
et magisteria (3) haec autem exempla et ma-
; logesim suam exprcssit , cinerem quidem
gisteria ut hoxia sunt fugienda : Sed quce edens velut panem, id est panem velut ci-
detestanda sunt, non sunt nobis exempla du- nerem aridum et sordidum, potum verojletu
cenda, sumenda sunt enim ea sola , quibus miscens utique pro vino. (3) Horum exem-
animus noster melior redditur. (4) pla perfecti imitantur Christiani : Siccantes
3. Hac nota electia reprobis discriminan- cibum abomnicarne, el omni jurulentia. (4)
tur ut enim aitMagnus Gregorius In elcc-
: :
x
Quam longe ab his distant plures Chris-
tis et reprobis diversi sunt impetus : in electis tiani , qui carnem nullo modo macerant ,
videlicet impetus spiritus in reprobis spi- , imo opipare colunt; et ut loquitur Clemens
ritus carnis. (5) Electi ad jejunia ducuntur Alexandrinus : Qui facilem etiam etparabi-
ab eodem Spiritu Sancto a quo Christus , lem cibum nempe panem ejfeminant, ut
,

ductus est in desertum; reprobi a spiritu ne- quod est alimenti necessarium , sit probrum
quam ad commessationes ducuntur, et car- voluptatis. (5) Tanta est in aliis alimentis
nes venenatas vorant. curiositas, ut merito dixeritlaudatus Alexan-
Infelices et miseri, non audetis cibos ve- drinus Clemens Nullumhabet terminum de-
:

neno infectos in os mittere , audetis cibos licata ingluvies.

quos ipsi peccali peste inquinatis in viscera Tot sunt enim ciborum commenta pis- ,

trajicere Timere profecto debetis, ne vobis cium varietates, placentarum genera, condi-
!

idem accidat quod Judse Post buccellam in- mentorum ingenia , diversaque alia edulia ;
:

troivit in eum Satanas. (6) Eodem modopost ut majores vigeant carnibus. Unde D. Au-
escas in die jejunii prohibitas intrat diabo- gustinus optime ait Illi, qui sic a carnibus :

lus in eos, qui jejunium frangunt ut docet tempcrant, ut alias escas et difficilioris prce-
,

D. Ambrosius Non bonus cibus post quem parationis, et prelii majoris inquirant , mul-
:

ingreditur inimicus. (7) Ille autem spiritus tum errant, non enim hoc est suscipere abs-
nequam nequit ejici, nisi in oratione et je- tinentiam, sed mutare luxuriam. (6) Luxu-
junio; et ut ait dubius Tertullianus , lege riam vocat delicias quae gulae patrocinantur
frugaliialis et continentice , temperanlice ri- et jejunium frangunt, quod ciborum quali-
gore servalo ; hxc enim vel maxime decent tatem et quantitatem respuit quia victus et ,

fideles. (8) Qui a carnibus abstinent, et a potus paucitatem adhibet.

conviviis exquisitos et lautos cibos arcent. Primiceri Christiani semel in die comede-
II. PARS. RecteTertullianus Utfacilius kant post occasum solis, non opipare , sed
:

homoadjejunandumDcoformaretur,paucis frugaliter; non abunde, sed parce , hujus-

et non gloriosis escis assuefactus, et nihil de ™°<*i coenam triphci nomine appellatTertul-
lautioribus esuriturus. (9) Gloriosi cibi a hanus
christiano jejunio rejiciuntur, gloriosi autem J 0ris vanitatem Quod sicorporis incom- • :

dicuntur, vel quia plures de illis gloriantur, modareformident,quod extra lcetitiam opor-
vel quia rarissimi, vel quia petiosissimi, vel tet diversari, in asperitudine sacci , et hor-
cum sint lautissimi, robur, decorem, et glo- ™re cineris et oris de jejunio vanitate. (7)
riamcorporis nutriunt. Tria proponit Ter- 2 - Pabuli pressuram: Pabuli pressura jor-
tullianus exempla, quibus a chrisiianis jeju- mam prcestruefis vini, qualis est enim esus ,
niis lautoscibos arcere studet. talis est et otus 8 3 Seram et ar,dam es '
P -
( ) -

(1) L. de Orat. 4. — (a) L. de Jejun. 1. — (3) Epist. (1) L. ad Mart. 3. —

(2) L. de Poenit. 1 1. (3) L. de —
de Cib. Judaic. 6. — (4) Ibid. —(5) Hom. Ezech.
5. in Jejun. 9. —
(4) Tert. L. dc Jcjun. 1. —
(5) L. 3. Fae-
— (6) Joan. i3. — (7) Serm. 35. — (8) Epist. de Cib. dag. 7. —
(6) Serm. 71. dc Diversis. (7) L. de Porn. 11.
Judaicis, 6. — (9) L. a. adv. Marc. »8. — (S) L. de Jcjun. o.
 ABSTINENTIA. — CONCIO II. 3
cam. Sera et aritla esca. (i) Iit oris vanitatc, ilittm ,lusum nisi impttdicuin unn denotns-
venlris vacuitas denotatur ; in pabuli pres- tet. (1) Inde concludit Tertullianua 7o- :

sura, aliinenli asperilas OStentatUT ; iu scr.i I ti 111 illud domit iliuiii i/itciioris hominis escli

esca serolina cu-na sivuificalur. sti/xi/um, vinis iituiidatum, dccoqucndis jant

Si motlo uoslras etiain collationes cum il- stcrcoribus ics/ua/ts, pitriueditutoriitm ef/ici-
lorum ccenis conferre velimus, ncc erit ina- tnr latrinaruni , in qtto plunc /lihil tu/n i/t
nitasoris et venlris, potiua repletio ; nec proximo supersit , quaiit ad lasch>iam sa-
setl

pabuli pressura, aed voluptas et ahiiudantia ; pcrc. (2)

nec sera et arida esca, setl matutina, exqui- Verum sicut gula lasciviam sapit, sic abs-
sitis vinis, et opiparis condiinentis irrigata. tineutia castilatem retlolet, ideirco dicitur a
Chrysologo : Sacri/ieium eastitatis, castilatis
••••••••••••••••••••••••••••••••••• signum castitatis murtis, pudicitia? propu-
,

CONCIO SECUNDA. Ut patet in Joseph, qui inu- g/taculu/n. (3)

impudioa illecebris fortiter reslitit lieris
;

Tertullianus. Nos priits affirmare dcbe- quia ncc quidquam aliud novcrat, nisi panem
mus quantum valeat inanitas ista.[-x) Nemini qtto vescebatur. (4) Unde D. August. Jeju-
dubiuin esse potest quin inanitas per absti- nium ita castissimi Joseph mentem purga-
nentiam causata multum utilis sit eteniin per verat quod carne/n spiritui subjecerat in-
: , ,

illam, i. Gulapunitur; 2. Luxuria cobibetur; continentiai nebulas disperserat , libidinum

3. Ardor pecuniae minuitur. ardores mortiftcaverat , cl castitatis vcr/tm
lumeii accenderat. (5)
I.PARS.Gulae deditiabstinentiamodio ba-
Hinc Christianum hortatur Tertullianus:
bent, ut enim ait Tertulliauus Ingluvie la-
cerantur qui jejunia oderunt. (3) Hos altiles
:

A gnosce simul et comitibus gulat, libidini sci-

licct atque luxuritx prospectum , quae fere
appellat, etotlibiles existimat Tertullianus :

ventris castigatione frigescunt. (6) Ardor

Et propter gratia; otiu/n altiles homines ode-
etiam pecuniae per abstinentiam minuitur.
ris. (4 Si Gnecos
1 Evangelio destitutos odi-
biles censet , eo quod gulae indulgerent ,
III. PARS. Gentiles olim exprobrabant
quanto magis Christianos fidei lumine illus- apud Tertullianum caenarum sua- Cbristianis
tratos , quibus intlita est abstinentia ad pu- rum sumptus. Na/n et ccenulas nostras ut
niendam gulam ? ut enim ait Tertullianus prodigas suggillatis. (7) Quod Ethnici pri-
:

Teneo a primordio homicidam gulam tor- niis Christianis falso vere hujusce aetatis ,

mentis atque sappliciis inedice puniendam. (5) Christianis exprobrari potest, quos ideo Ter-
Hac enini potissimum ratione
gelica tutn mosaica carnium abstinentiam
,
mandat, ut gula vel puniatur, vel fraenetur.
Et si lex aliquid cibi detrahit, framos im-
positos gula? agnosce. (6) Et aliorsum Et
ideo gratiosiora et esculentiora quceque de-
tracta sunt, punicnda? simul guta? , et exer-
cendas continentia' cattsa, ut
ista erudiretur. (7)
Et Petrus Chrysologus Abslinentia est
primamedicina. (8) Non solum remediansgu-
loe, verum etiam , ut idem Petrus Chrysolo-
gus Eradicans luxuria? jontes. (9)
:
II. PARS.Ut enimaitTertullianus:Mo/w-
trum haberetur libido sirte gula. (10) Ex gula
lex tum evan- tullianus appellat ventris operarios. (8)
Quia, ut ipsemet ait, cibos operosius exqui-
sitos in gulam committunt. (9)
In quibus procurandis multas consumunt
:
divitias. Ideo multoties Dominus gulosos
spoliat divitiis , quia edacitati deserviunt.
Pra°posuit corruptela? divitiarum edacitatis
illa da/nnaretur, enormitatem, cui ipsai divitia? procurant quas
nominatim esui abstulit, dedecens per illas
:
hominem saginai studere. (10)
Multa pecunia necessaria est ad emendos
varios et delicatos cibos : unde pro tantis
sumptibus ardor divitiarum inardescit , qui
per abstinentiam quae paucis indiget, extin-
guitur et banc institutionis abstinentiae et
:
jejunii rationem agnoscit Tertullianus Et :

siquidem ut plurimum oritur luxuria. Affert

proinde ut et pecunia? ardor restingueretur
Tertullianus exemplum populi judaici Man- :

ducavit populus et bibit , et surrexe/iint lu-

cx parte qua de viclus necessitate causatur,
pretiosoru/n ciborum ambitio detracta est. (1 1)
dere : intellige sancta? Scr/plura? verccun-

(1) L. de Res. 8. — — (1) L. de Jejun. 6. —(2) L.de Jejun.6. — (3) Scrm.

(?) L. dr Jejun. 3.
Jejun. 1.— (4) L. de Spict. 18.
(3) L. dc
— 42, 2 et 8.— (4
N
Gene» '5$. — (5)Serm. 23o. de Temp.
— (5) L. de Jejnn. 2.
— L. adv. Marc. 18. — (7) Apolog. t\o. —(8) L.
(6) Tcrt. L. 2. adv. Marc.
—
18. —(7) Tert. L. de
4«.—
(6)
de Pat. i5.
2.
— (9) L. 1. adv. Marc — (10) Tert. ib. —
Jejun. 6. (S) Serm. (9) Serm. 7.— (10) L. de
Jejun. 1. (11) L. 2. adv. Marc 18.

I.
 ; ,

4 ABSTINENTIA. — CONCIO III.

cit (1) .•
Na.mjejunium si discretione utatur,
»»»»»*»**»*»*»?'»*'*»»*»*»**********» omnem carnis rebellionem edomat. (2)
3.Ferculorumamatores agunt contra cha-
CONCIO TERTIA. ntatem quia de corpore nimium solliciti
,

animae salutem negligunt, imo gula vendunt,

Dominos quadraginta dierum jejunia quos sic pungit Tertullianus Neque enim :

emensus , ostendit tentationes plenitudini et sumpsimus gulam ad gula? crimen , et ven-

immoderantia? ventris appositas abstinentia trem ad gula? societatem (3) In quos insur-
.

elidi. (i) Plures e gula oriuntur tentationes :

git D. Bernardus Ista charitas destruit cha-
:

perhanc enim et caro insolescit , et daemon ritatem , ha?c discretio discretionem confun»
vires et arma desumit, et homo facile in vi-
dit, talis misericordia crudelitate plena est
tia prorumpit. Quomodo autem tot eliden-
qua videlicet ita corpori servitur , ut anima
tur tentationes, quomodo insolens attenua-
juguletur : Qua? enim charitas est , carnem
hitur caro, aggrediens debellabitur daemon,
diligere et negligere ? qua; discretio totum
et prseceps ad vitia casus devitabitur? certe
dare corpori et anima nihil P Qualis vero mi-
non aliter quam abstinentia abstinentia
:
sericordia, ancillam reficere, et dominam in-
enim, r. Carnem domat; 2. Daemonem exar-
terficerel (4)
mat; 3. De vitiis triumphat.
Qui charitate praediti sunt, salutem ani-
I. PARS. Gulosi contra animam , partes moe curant , et ut carnis petulantiam depri-
corporis tuentur , eique arma suppeditant, mant, abstinentiam in auxilium spiritus vo-
quibus animam superare et dominari valeat cant. In ipso nostro certamine, jejunii auxi-
de quibus fatur Tertullianus Parasiti af- lium ad nostram victoriam flagitandum est.
:

fectant gloriam famulanda? libertatis sub (5) Hoc auxilium advocavit Regius "Vates ad
auctoramento ventris inter contumelias sagi- carnem domandam Genua mea infrmata :

nandi. (2) Qui ita animam suam deprimunt: sunt a jejunio , et caro mea immutata est
Ventris prcelatione (3) agunt, i.contrara- propter oleutn. (6) Propter defectum pin-
tionem ; 2. contra justitiam ; 3. contra cha- guedinis etvirium, explicat Origenes.
(7)
ritatem. His armis perfecti Christiani robur fran-
1. Homo corpore et anima componitur , gunt corporis, mero pane et aqua contenti,
ex parte corporis belluis assimilatur, ex parte ut anima de corpore triumphet. Pastum et
animae spiritualis et immorlalis intra ordi- potum pura nosse , non ventris scilicet, sed
nem angelorum, imo ipsius Dei collocatur. anima? causa. (8) Qui humilitatem anima?
Gulones contra rationem agentes animam sua* in victus quoque castigatione Deo im-
corpori postponunt , in quo maxime a veris molant. (9) Quique seras et aridas instaurant
Christianis discriminantur. Ha>c qui editis escas cum detrimento carnis : nam et jeju-
quantum abestis a conviviis Christianorum nia et seras et aridas escas caro de proprio
(4), qui rationem utentes animam corpori suo incommodo instaurat. (10) Sic enim et
postponunt, eamqueabstinentia nutriunt. Je- carnem domant, et daemonem exarmant.
junium anima? nostra? alimentum est, et sicut II.PARS.Christianum alloquitur Tertullia-
corporalis iste cibus impinguat corpus , ita
nus Habesformam prasidii sjiiritualibus bel-
:

jejunium animam habiliorem ejfcit atque

lis necessariam. (1 1) 1 .A jejunio accepit vires
valentiorem. (5)
Christus ad praeliandum cum daemone, ab
2 . Anima ut regina corporis imperium obti-
abstinentia roboratur Christianus ut cum
net, corpus ut animse mancipium ei servitu- daemone praeliari valeat. 2. Christus noluit
tem debet, gulosi hujusmodi ordinem inter-
ut eum aggrederetur daemon nisi prius esset
vertunt, et contra justitiam dominium animae jejunio munitus abstinentia est Christiano
:

corpori tribuunt animam in corporis ser-

munimen contra diabolum. 3. Christus je-
vitutem redigunt , quos ideo sic alloqui-
junio armatus daetnonem debellavit; chris-
tur Tertullianus Inter carnis alimenta de-
abstinentia cataphractus gloriose de
:
tianus
putati, capite aliquid et a nobis quod faciat
diabolo triumphat.
ad spiritum quoque educandum, carnem enim
1. Christus tentari se a diabolo non per-
saginari et spiritum esurire non prodest. (6)
misit, antequam quadraginta diebus et qua-
Veri Christiani justitiam servantes spiritui
draginta noctibus jejunarit, quasi non habe-
subdunt carnem, eamque per abstinentiam —
(1) D. August. ser. 25o. de Temp. (2) D. Cypr. de
domant : Jejunium carnem spiritui subji- Jejun. et tentat. Christ. —
(3) L. dc Spect. 2. —
(4) Pro-
log. ad Guilh. Abbat. —(5) D. Chrysost. serm. 2. de Je-
(1) Tert. L. de Bapt. 10.— (2) Apolog. 9. — (3) Tert. jun. — (6) Psal. 108. —
(7) In. Ps. 3 7 .
—
(8) Tert. L. do
L. de Jejun. 5. —
(4) Tert. Apolog. 9. —(5) D. Chrysost. Pa'nit.9.— (9)Tert. L.2. de Cult. Fem. 3. —(10) Tert
'
Hom. l.inGen. —
(6) L. ad Marc. 1. L. 2. de Ref. 8. —
(u) L. de Jejun. 7.
 AbSTINKNTIA. — CONCIO III. 5

ret parem ad confligenduin cum dounone for- Tertullianua, jeiuoantibui impcrtiunturvires,

titudineni, qui jfjunii virtute non (irinaretur.
Dornintis nostrr non prius iti rnrnr tjnnm jiro
nobis assumpserat , diaboli insnltns cxrrjiit ,
quani etun jejunio comrnuriissct ,simul et nos
pro eisque inilitant. lUc surtt virrs jrjumm-
tin/n Dro, rtrlnni pro hnjnsmotli militat. (i)
Tcrtulliano assentit Mag. Basil. apntl Ant.
in Melissa Ctmtiimclin dtvmonum niliil au-
:

rrutiirns, utnosmct advrrsus tcntatoris ron- drt adrrrsits jrjitnantrm : rt viltc nostnv
/lirtuSy r.vrmplo paUvstritarum u/igarniis rt rustoilrs angeli, rlarius manent ttptid illos
exerceamus. (i) qui per jrjuiiium purgati sunt. (2)
Veterein Atlain gula debilitatum prostra- 2. Christus noluit ul ciun aggrederetur
vit daemon, a novo Atlaino jejuuio roboratO daemon, nUi jejunio uiuniluin ct nohis ctiani :

dejectus est : Aovum homincm in vctcris su- jejuuiiiin est muninien contra liostis incur-
gillationem virtute jastidicndi ribi iniliabat, sus Jrjuitium srntum nostruiu est ad retor-
:

ut eum diabolo rursus prr rsram tentarc quce- qucnda jacula diaboli. (3) Arritlet Clirysolo-
rente jortiorcm fame tota ostcntaret. (2) gus Tertulliano Jejiiiiium scirnus cssc Dei :

Vides protoparentem gula , diabolo in- arccm, Christi castra. (4) Itlem sapit D. Am-
firmiorem, Christum econlra fame et jejunio brosius Castra nobis sunt jejunia : quce nos:

diabolo fortiorem. Ingluvie etiam hominum « diabolica invasione defcndunt. (5) Nam ut
roboratur daemon, eorum abstinentia tlebili- subjungit Chrysologus Per jejuniuru nam- :

tatur Tumulentum aggrcditur diabolus : que homo inexpugnabilis diabolo, et in trans-

:

ubi autem jejunantem viderit , fugit, pcrti- gressibilis ejjicitur inimico. (6) D. quotpie
mescity terretur jjallore ejus, dcbilitatur ine- Ambrosius Gula nudos jacit , jejunia opc^ :

dia, infirmitate prostcrnitur, quia Christiano riunt etiam exutos. (7) Eatlem est mens D.
in/irmitas fortitudo est. (3) Idem asserit Pe- August. Operui in jejuiiio animam mcam :
trus Chrysologus : Jejunantibus nobis dia- ergo qui non jejunat, intcctus cst, patet vul-
bolus esurit, qui nostris semper saturatur ex neri. (8)
culpis : ille cibum nostrum dcducit in crapu- 3. Jejunio armatus Christus daemonem
lam ,potum nostrum in ebrictatein cffundit , debellavit ; et ex D. Hieronymo : Pulchra
ut mentem faciat amentcm; carncin luteam red- res est jejunium, quod da?mones ipsos terret.
dit,ut corpus animi domirilium aninue vas, (9) Atldit D. Chrysologus Jejunium arma
, :

murum spiritus, virlutum scholam, Dei tem- ministrat contra diaboium. (10) Teste etiam
plum, inscenam criminum, in vitiorum pom- Tertulliano ipsemet Christus docuit etiam
pam, voluptaturn redigat in theatrurn. (4) adversus duriora dcemonia, jejunio pra?lian-
Cur autem per ingluviem hoinines in tot <:/«/>*. (11)
nefanda diftluunt scelera? Optimam accipe Christus per jejunium de d.cmone trium-
a Clem. Alex. rationem Iis autem qui ad phavit, etnosinediainuncti, abstinentia lori-
:

luxum mensarum sunt propensi, pnvest da?- cati, jejunio armati , nullo negotio de dae-
mon helluo maximus , quem ego non ve- mone triumphabimus. Ut enim ait Origenes :
reor appellare ventrid&monem , dxmonem Cumjejunatis dasmonein vincitis, omnemque
omnium pcssirnum et perniciosissimum. Co- illius classem maligiiam relrorsum conver-
messatores dnemoniaci sunt; gulosos doemon lilis. (12) Idcirco Christianos sic hortatur
ad omnia vitia praecipitat. Quomodo daemon SanctusMaximus Propter quod , Carissimi, :

ejiciendus est ab ohsesso ventre ? unde de- si diabolum volumus superare cum Christo,
sumendae sunt vires adversus tam polentem ab esca quidem vel potu pro viribus tempe-
inimicum ? ab abstinentia et jejunio. Etpro- remus : a vitiis totis viribus jejunemus. i3)
cesserunt Isracl ex Maspha, et persecuti sunt Qui sic daemonem superant , de ipsis etiam
Aliopliiios usque Berchor, et ceciderunt pas- vitiis triumphant. Quia, ut aitChrysologus ,
tos impasti : sed nobis alia robora, alixque diabolovicto, vitianihilvalent,quia extracto
vires sicut et alia certamina : quibus non est tyranno , soluta? sunt acies tyranni. (i4)
luctatio adversus carnem et sanguinem , sed
ffl, PARS. Belle Tertullianus Ultro ci- :

adversus mundi potestates ; adversus spiri- bumpro veneno deputarem, et antidotum fa-
talia malilia?: adversushcec, non carne et san-
mem sumerem, per quam purgarem mortis a
guine, sed fide et spiritu robusto oportet as- primordio causam. (i5) Jejunium quodam-
sistere. (5) Christo per jejunium de diabolo
m odo diluit primordiale scelus; etsic omnia
tnumphanli accesserunt angeli, et ministra- (l) rbid# _ (2) ,. p> c 5So
_ ;3} Tert L de I(jiin
. . . . . .

bant ei ; et COeleSteS illi SpiritUS , Ut docet —(4) Serm. 2. —

(5) Serin. 20. — (61 Serm. 2. de Je-
jun.— (7)L.deElia et Jejun.4.— !S)in'rs. 63,— (9) L.2.
(1) D. Bas. hom. 1. de Laud. Jejun. —
(2) Tert. L. cont. .lovin. —
(10) Scrm. 2. de Jtjun. (u)L.de Je- —
de Jejun. 8. — (3) D. Amb. L. de Elia et Jejun. — jun. 8. —
(12) Hom. 4. de diversis. (i3) Hom. 4. de —
(4) Serm. 12. — (5) Tert. L. de Jejun. 7. Jejun. —
d4) Serm. 11. —
(i5) L. de Jejuo.3.
 :

G ABSTINENTIA. — GONCIO IV
delicta quse ab illo oriuntur videtur elimi- toritas (i) Auctoritas autem abstinen- :

nare. Christum vocat Tertullianus Delicti tiam et jejunium praecipiens, eluxit, i. In

:

elimatorem. (i) Quia scilicet suo sanguine statu innocentiae : 2. In statu legis mosaica?
originalem delevit culpam. At delicta jeju- 3. In statu legis evangelicae.
niis elimantur, velut aliqua redemptionis 1 In statu innocentiae homini Deus absti-
.

lemulatione. Gregorius Nazianzenus recte nentiam mandavit. Acceperat Adam a Deo

vocat Ventrem malorum omnium paren- legem non gustandi de arbore agnitionis
:

tem. (2) Et quia omnia vitia nomine seculi boniet mali : moriturus si gustasset. (2) Ad-
tlenotaniur, uxorem sapienter hortatur Ter- dit D. Ambrosius Primus usus mundi a : ,

lullianus Stude jrugalitati qux seculum jejunio ccepit. (3) Hanc legem primum Dei
:

spernit. (3) Frugalitas enim spernendo se- edictum, appellat Basilius Seleucus Prima :

culum omnia vitia, quee in seculo reperiun- regis edictio alimenta dat, et jejunii legem
tur, spernit. Nam utait Chrysologus : Jeju- ponit : accipe potestatem in omnia, uno solo
nitim contra vitia, primavirtus est nobis.(4) abstine, in omnia manus extendatur , et ad
litjejunium abscindit vitia , eradicat crimi- unum conlrahatur. (4)
na, (5) Et ut loquitur S.Leo Perjejunium 2. Instatulegismosaica?, abstinentia etiam
:

ct abstinentiam universa vitia destruuntur : a Deo indicta est. Ubi jam et familiaris po-
et quidquid avaritia sitit , quidquid luxuria pulus allegi Deo coepit, tunc leges discipli-
concupiscit, hujus virtutis soliditate supera- nrrque omnes imposita?, etiam quce decerpe-
tur. (6) rent victum, ademptis quibusdam velut im-
Duplex est jejunium, corporisunum, ani- mundis, quo facilius jejunia toleraret homo
mae alterum, illo a cibis, isto a vitiis jeju- perpetua in quibusdam abstinentiausus. (5)
namus : de quo fatur S. Augustinus Jeju- 3. In statu legis evangelicseinvenitur man-
:

nium magnum et generale esl , absiinere ab datum jejunium : hujus autem divini pra>
iniquitatibus, et illicitis voluptatibus seculi, cepti pulchram dat rationem Tertullianus.
quod est perfectum jejunium. (7) Perfectum Porro cum et ipse jejunium mandet , quis
jejunium tum a cibis, tum a peccatis absti- jam dubitabit omnium erga victum macera-
net nam ut ait S. Basilius Verum jeju- tionum hanc fuisse rationem, qua rursus in-
: :

nium est a vitiis immunem esse, continentia terdicto cibo et observato pr&cepto primor-
linguce , cohibitio iras , obtrectationis , men- diale delictum expiaretur, ut homo per ea/n-
dacii, perjurii , ab his abslinere verum je- dem materiam causa? satis Deofaciatperquam
junium est. (8) Addit D. Hieronymus : Quid offenderat, id est, per cibi interdictionem, at-
fjrodest tentari corpus abstinentia, si animus que ita salutem azmulo modo reaccenderet
intumescit superbia? quid ulilitalis habet vi- inedia sicut extinxerat sagina, pro unico il-
uum non bibcre , et ira et odio inebriariP licito plura licita contemnens. [6) Inde con-
tunc enim prceclara est abstinentia corporis cludit Teitullianus Qua? patribus sunt pra- :

cum animus jejunat a vitiis. (9) Inde con- cepta , omnis deinceps posteritas haeredilaria
cludit D. Bernardus Jejunet ergo oculus , religione custodit. (7) Servemus ergo jeju-
:

jejunet auris, jejunet lingua,jejunet manus, nium, et quia a Deo mandatum, et quia verae
jejunet etiam anima ipsa. (10) religionis indicium.

PARS. In xerophaeiis tam antiquissi-

II.
ma? quam e/ficacissima? religionis operatio
CONGIO QUARTA. Xerophagias nominat abstinentiam
est. (8)
a carnibus et vino, quaa apud Judoeos in usu
NimQCiD non aliqui ipsam Dei creaturam erat, quorum religionem antiquissimam ap-
sibi interdicunt , abstinentes ab animalibus pellat, quia Moysis tempore floruit, cum au-
esculenlis. (1 1) Ultra abstinentiam a carni- tem christiana religio judaica multo sit per-
bus, addunt jejunium Ghristiani, 1. Ut man- fectior. Sobrietas multo amplius ad religio-
dati divini obsequium 2. Ut veroe religio- nem (9), supple christianam expectat. Hujus
;

nis indicium 3. Ut exempli dominici vesti- rationem prodit

; Gula? temperantia semper :

^ium. religioni deprehenditur esse vicina, imo ut

I. PABS. Tuncenim agnoscitur observa- **<* dlxerim consanguinea aique cognata. ,

tionis uecessitas, cum eluxerit rationis auc- (

IO ) Voluit namque Deus ut m statu inno-

(1) Terl. L. de Jejun.12.— (s)Oral. 3,—

L. 1. ad[3] (1)Tert. L. de Jejun. 3. —
(2) Tert. Ibid. —
(3) L.

Uxor. 8.— Serm. 70. — (5) Serm. 92.— (6) Serm. 8. de Elia ct Jejun. c. 4. —
(4) Orat. 3. —
(5) Tert. L. de
de Jcjun.
(.|)
- Tract. in Joan.
(7) — (8) Orat. 2. de Jc- Jojun. 3. — (G) L. de Jejun. 3. —
(7) L. de
Jejun. 1.—
\\m. —
(9) Epist. ad Celantiam. — (10) Serm. 4. Quad. (8) Tert. L. de Jcjun. 9. —
(9) Tert. L.
de Jejun. 8.—
— (u) Tert. L. 3. dc Cult. Fem. 9. (10) Epist. de Cib. Jud. 4-
 .

ABSTINENTIA. CONCIO V. — *
crntineprimi parentes abstinerent a pomo mysticum non prcvsumptum , ncc cst dc lcr-
vetito, ut illorum probaret obsequium iu ; i.-nousu, scd dc ccvlcslibus cst sccretis. (i)
lege mosaica multa ciboruin genera sublata Nec mysteiio carct quadragenariiis ille jc-
suot Judocis, qune idcirco immuiula sitnt dicta, juini numcrus
quod idhtlC clocct Chrysolo-
:

nonut illci dctmnarcntiir scd ut isli cocrcc-

, gus Quadragcnarius istc numcrus tam sn-
:

nentur scrvituri uni Dco , adquod frugalitas cratus essc a scculis tam mysticus repe-
,

dcccbat. (i) In lege gratiro, Ecclesia aliquoa riiur, ut temper efficiendU rcbus divinis et
elegit dies ad cxcrccndam sobrictatis ct tcm- maximis Dci ncg„tiis crplicaiidis ad/cibitus
peranticv discip/inam. (2) Quapropter jeju- /cgc insiolabili prascribatur.
(2)
nium dicitur a Chrysologo Magistcrii ma- Adductis autem
variis exemplis Quadra-
gisterium, diseiplinarum disciplina (3) ; tum numeri ab Scriptura desumptis , ad
getiarii
quia ab Ecclesia impositum, tum quia exem- Christum acccdit Clirysologus Ilinc cstcco :

pli dominici vestigium quod Dominusa scculis in hoc numero abscon-

III. PARS. Dominus jcjunavit, qui bcatos dM sacramcnti intrat ipsum numerum dicrum
non saturatos,sed csuricntcs ct siticntcs pro- quadraginta jcjunii ut quod adumbraccrat
,

nuntiavit. (4) Ecclesia coelestis sponsi vesti- inJamulis , ipsc pcr se jam vcrilale jacta
gia sequens, quadragesimale jejunium reli- et certa perfcccret, firmarct exemplo : non

giose custodit bujus autem Quadragesima-

:
enim suffcccrat hoc tanlum tanli jcjunii sa-
iis observationis trinam affert Tertullianus cramentum, nisi imperasset verbis, nisi com-
rationem 1. Est Christi imitatio; 2. Caruis
: mendasset ct factis. (4) Tandem concludit :

morlificatio; 3. Ad Eucbaristiam sumendam Si ergo quadraginta dierum simplex, purum,

pracparatio. a^quale tantis testimoniis sub lanti numero
1. Dominus quadraginta dicrum jejunia sacramenli traditum nobis a Domino jeju-
cmensus. (5) Jejunium Cbristi imitatur Ec- niumperdocelur, unde novitas ista (5) Calvi-
clesia,qua3, ut ait Chrysologus, Quadragesi- nistarum, qui Quadragesimalem observatio-
male jcjunium dcvotione solemni suscipit *iem a Domini imitatione profectam ab ,

universalis Ecclesia. (6) Fideles etiam pe- Apostolis institutam, antiquitate roboratam,
culiari pietate Quadragesimale servant jeju- populorum consensu firmatam, universalis
nium. Ut enim ait S. Leo Parum religiosus Ecclesiae auctoritate munitam, ad nostra us-
:

aliis diebus probatur, qui tempore Quadra- que tempora productam , mystico numero
gesimali religiosior non invcnilur. (7) sacratam , velut superstitionem impie exe-
2. Tunc euim afflictauda est caro et mor- crantur.
tificationi vacnudum , ut Christo patienti
compatiamur Certe : in Evangelio iiios dies
••»••»»••»»••»»»»»»••»•»•»••••»»•••
/cjuniis determinatos putant, in quibus abla-
CONCIO OUINTA
tus est sponsus , et hos esse ja/n solos legiti-
»?os jeju/iiorurn chrislianorum, abolitis lega- Cum et ipse jejunium mandet, et anc/nam
libus et prophcticis velustalibus. (8) conquassatam proprie utique cibi angusliis
3. Tandem Quadragesimale jejunium ser- sacrificium appellet. (6) Trinum distinguunt
vant fideles, quo proeparantur acl Eucharis- docti sacrificium : propitiatorium quod cli-
tiam tempore paschatis digne suscipiendam: vinam justitiam respicit ; impetratorium
sic imitantur prceparationem Virginis ad quod acl divinam misericordiam tendit ; la-
Verbi humanitatem. Ipsa natura enuntiabit treuticum quod divinam majestatem colit.
quales nosante pabulu/n et polum in virgine Trinum illud sacrificium in abstinentia vi-
adhuc saliva exhibere consuescit. (9) Eucha- deo adunatum, quoe est, 1. Sacrificium pro-
ristia sumenda est virgine saliva, id est, ore pitiatorium, quo divina justitia placatur ; 2.
jejuno, eo modo quo Verbum divinum hu- Sacrificium impetratorium quo divina mise-
manatum est in Virgine matre. ricordia imploratur ; 3. Sacrificium latreu-
Quantum vera a religione aberrant Calvi- ticum, quo divina majestas honoratur.
nistae, qui Quadragesimale jejunium velut iu- I. PARS. Afflictio carnis hostia Domino
ventum damnant humanum quos redar- placatoria, cum sordes cum angustia -vic-
;

guere libet aureis Petri Chrysologi verbis tus Domino libat, contenta simplici pabulo
:

Quod Quadragcsimam jejunamus non est

humanainventio,auctoritas esl divina, et est
p uro que aquce polu. (7) Abstinentia igitur
q uas i sacrificium propitiatorium Dei iram
(0 Epist. de Cib. J,,d. - (2) Tert. L. de Jejun. i5. mitigat. Etiam iratum Deum homini rccon-
— (3) Serm.8. — (4) Terr. L. de Jejun. i5. (5)Tert. —
(1) Serm. 9. (2) Serm. —
1C6. —"(3) Ibid. —
L. de Bapt. 1. — (6) Serm. 166. —(7) Serm. 2. Quad. (4) Ibid. —(5) tbid. — (6) Tert. L. de Jejun. 3.
—
— (8) Tert. L. de Jejun. 2.— (9) Tert. L. de Jcjun. 6. (7) Tert. L. de Pat. i3.
 ,

8 ABSTINENTIA. — CONCIO VI.

ciliat. (i) Plura hujusmodi adducit Tertul- ravit P stetitsol in Gabaon ut exaudiret Deus
lianus exempla i. Populi judaici. Delique-
: hominem parem scilicet solis. (1) Tantus est
rat Israel in aqaatione apud Maspha con- ducis jejunantis vigor ad impetrandum ut ,

gregatus a Samuele, sed ita statim delictum sol ipse obtemperet jejunii imperiis , et se
jejunio dilu.it ut periculum prazlii fugerit 2. subdat impranso homini. 3. Annae matris
.

Re°is Achab. Hoc remedium agnoscit in Samuelis. Anna quoque ambiens uxor Hel-
Ac/iab, cum illi post transgressionem et ido- caiice retro sterilis impelravit facile a Deo
lolatriam et necem Nabutha? exprobrasset inanem cibo ventrem fdio implere, et quidem
,

E/ias. Qualiter occidisti, et h&reditatem pos- propheta?. (2) 4. Samuelis. Cum maxime Sa-
sedisti in quo sanguinem Nabutha? muel offerebat holocaustum , in nullo magis
loco in
canes deiinxerunl tuum quoque delingent procuratam audimus Dei clementiam quam
,
,

destituit semetipsum et saccum carni suai abstinentia populi. (3) 5. Eliae. Nam et Elias
imposuit, et jejunavit et dormivit in sacco hoc primum quod famem fuerat imprecatus
et tunc sermo Domini ad Heliam : Vidisti ut satisjam se jejuniis voverat. (4) Quique ex
reveritus sit Achab afacie meap non super- D. Ambrosio Plus meruit quando plus je- :

ducam la?suram in diebus ipsius, sed in die- junavit. 6. Cornelii Centurionis. Ut in

busjilii ejus superducam eam , qui non erat centurionem Cornelium necdum tinctum
,

jejunaturus. 3.Civitatis Ninives. Neque enim dignatio Spiritus Sancti cum charismate in-
cibi tempus in periculo, nec saturitatis cultus super prophetice festinasset jejunia ejus le-
,

in sacco, semper inedia mceroris sequela est, gimus exaudita. (5) Nam
sicut Ixtitia accessio sagince. Per hanc mce- III. PARS. Jejunium in Deum reverentia?
roris scquelam et inediam, etiam civitas illa opus est.
(6) Holocaustum quod in divinae
peccatrix Ninive de exilio prcedicato libera- majestatis cedit honorem, est praecipuus la-
tur. Tam efficax videtur Tertulliano jeju- triae cultus sic Deum reverentur martyres
:

nium ad Deum placandum, ut ausus sit di- qui se Divinitatis gloriae mactant. Ut autem
cere Sodoma quoque et Gomorrha evasis- ait Chrysologus Jejunium nos immolat Deo
:
:

sent sijejunassent. Tandem Ghristianos hor- et ad martyrium pr&parat.

(7) Addit Ter-
latur ad Deum jejunio placandum Gentilium tullianus Hai sunt mensce qua? martyres fa-
:

exemplo. Castigationem victus offenso Do- ciunt. (8) Ut enim sese explicat Jejunans :

mino prastare cessabimus , qua? Gentiles ne- de proximo novit mortem.

(9) Quia jejunio
mine omnino laeso sibi irrogantP (2) minuit vitam , imo ut docet D. Bernardus
II. PAUS. Xerophagiarum miseratio et hoc martyrium est diuturnitate molestius.
humiliatio metum appellunt, et aures Dei ad- Sanguinis martyrium vocat Tertullianus ,

vertunt. (3) Duos ibi recenset jejunii effec- compendium mortis. (10) Quia una cum morte
tus quod metum expellit, divinam placando
: moritur cruciamentorum sensus at in jeju- :

justitiam , et aures Dei advertit implorando nio non uno momento amittitur doloris sen-
ejus clementiam divinam. Divina misericor- sus sed vivescit , tantoque vivacius dolet
,

dia eorum preces exaudit, qui abstinentia et quanto crebrius mortificatur et dolorem sibi
jejunio coarctantur ad ves-
: nam statio sera facit et acerbiorem et diuturniorem etenim ;

peram jejunans pinguiorem orationem Deo jejunio fit homo vivens victima, quce et sibi
immolat. (4) Et Steph. Cantuar. apud Til- maneat et data sit Deo. (11)
man. in Alleg. Sola oratio pinguescit, quam
macies corporis pascit.
Quam vero sit impetratoria oratio magis CONCIO SEXTA.
saginata pluriBus comprobat Tertullianus
,

exemplis, 1. Ezechi;e Regis. Quid aliud cen- Sed non modo natu?w mulationem , aut
tum et octoginla millia de exercitu Senna- periculorumaversionem, aut delictorum oblit-
cherib per angelum assumpsit quam Ezechia?
terationem, verum etiam sacramentorum ag-
regis humilialio, si quidem duritia hostis an-
nitionem jejunia de Deo merebuntur. (12)
nunliata vestem scidit, saccum induit eodem- abstinentiae, quae tan-
Quanta vis et efficacia
que habilu seniores sacerdotum ad Deum per tos, eosque varios valet producere effectus !

Isaiatn adirejassit, utiquejejunio precespro- non miretur, quod or-

quis virtutem jejunii
sequente. (5) 2. Josue Jesum Nave debel- :

lantem Amorrh&os prandisse illa die existi- (1) L. de Jejun. 10.

—
(2) L. de Jejun. 7.— (3) L. de

uiamus, qua ipsis elemenlis stationem impe-

Jejun.3. —(4) L. de Elia et Jejun. c. 2.— (5)
L. de Je-
jnn. 8.— (C) Tert. L. de Jejun. 7.— (7) Serm. \2,—
— (8) Epist. do Cib. judaic. 5.— (f))
Lib. Je Jejun. —
(0 Tcrt. L. de Jejun. 7. - (2) L. de Peen. 12. —
(10) L. 5. adv. Marc. 2. (11) Clnys. Serni. 43.—
(j) Tert. L. de Jejun. 9. - (4) Tert. L. de Jejun. ip.—
[o) L. de Jejnn. ;. (12) Tert. L. de Jejun. 7.
 ,

ABSTINENTIA. — CONCIO VI. 9

dinem naturae intervertit, pericula avertit , Esthcr cmicuit; cum Spirittts Sanctus ornu-
delicta radit, sacramenta detegit? Ex Cl»ry- tas cas dicat incrcdibi/i pulchritudine. (1)
sologo Jcjunium cst membrorum dccus ,
: Tainen nec ullus anachoreta stricliora et lon-
robur mcntium, civitas sanctitatis. (1) 1. Je- giora servavit jejunia. Quod conhrmat Ter-
junium est metnbrorum decus, quia corpori tulliauus exemplo Danielis et sociorum. /iV-
tribuit robur et decorem; 2.Est robur men- dco ad Daniclcm , ct fratrcs cjus , lcgumi-
tium, quia intellectui affert lucem et spleu- num pabulum, tt aqtta' potum jercttlis regiis
dorem ; 3. Est civitas sanctitalis, quia obli- pra?ferentcs, atque exindc fbrmosiores , nc
net animae gratiam et sanctitatem. quis de spccic qttoque corporis metuat. (2)
I.PARS. Novit ipse jejanii o?nigmnta.(i) Haec exempla damnant illas mulierculas ab
jEnigmatis laus est occullior sensus : amig- abstinentia abstinentes, ut vel sic venusta-
mata enim nihil minus significant , quam tem corporis tueantur, nihilque de pulchn-
quodvidentur significare. Trinum in jejunio de corpons decore
tudine anima3 curantes ,

agnoscendumestamigma:i.Quodaffligendo nimium sint sollicitae. Addit Tertulhanus

praedictos fratres spiritu insuper cultos. Quia
corpus, corporis sanitatem defendat; a.Quod
oaro jejunio conquassata, a jejunio robur et jejunium intellectui affert lucem et splen-
fortitudinem accipiat; 3. Quod jejunium ge- dorem.
nerans corporis maciem, corporis pulchritu- II. PARS. Opimitas sapientiam impedit
dinem nutriat. exilitas expcdit. (3) Ideoque canit Ecclesia :
i .Ingluvies morbos parit. Corpora eorum, Qui corporali jejunio mentem elevas. Jeju-
qui edacitati student , sunt, ut ait D. Chry- nium enim mentem elevat, 1. Adsapientiam;
sostomus : Morborum examinibtts obsessa. 2. Ad orationem ; 3. Ad ccelum.
(3) Jejunium econtra corporis sanitatem 1. Merito D. Ambrosius damnat stulti-
tuetur; quia , ut ait Chrysologus : Est pax tiam , quae ejus aetate vigebat , et nostro
corpori. (4) Sicut enim morbus ex inordi- adhuc tempore floret, multorum, qui deli-
nata humorum oritur temperie , ita sanitas catum , abundans, et opiparum alimentum
in pacato et ordinato temperamento con- lumini intellectus non parum censent de-
sistit : hoc est privilegium jejunantium, qui servire. Hos D. Bernardus magis vocari vult
et sanitate gaudent , et majori fortitudine Hippocratis et Galeni, quam Christi discipu-
pollent. los. Eosdem D. Ambrosius ut Epicureos
2. Experientia constat eos qui laute et insequitur. Quas istos novos Epicureos nova
opipare vescuntur , qui varietate ac sapore schola misitP O stultum Elizamm, qui sil-
carnium voluptuose delectantur, non sanio- vestribus ramis et amaris pascebat prophe-
res, sed inflrmiores ; non robustiores, sed tas ! (4) IUos redarguit D. Hieronymus :
imbecilliores ; non generosiores, sed viliores Pulchre dicitur anud Grcecos , et nescio
de ingluvie evadere. Econverso , ut notat an apud nos a?que resonet, pinguis ven-
Clemens Alexandrinus : Qui cibis utuntur ter non gignis mentem tenuem ! (5) Quia ex
'vilissimis, sunt robustiores , saniores, gene- Chrysologo , sicut terra? nubes caligant cce-
rosiores. (5) Unde Tertullianus : Saginentur lum sic obscurant animas intemperata con-
f
pugileset pycta* olympici : illis ambitio corpo- vivia. (6) Et ex Magno Basilio , sicut apes
ris competity quibus et vires necessaria? , et mellis procreatrices ex alvearibus suis ex-
tamen illi quoque xerophagiis invalescunt. pelluntur fumo, ita sapientia Dei, quae tan-
(6) Per ambitiouem corporis intellige tum quam apis quaedam in mentibus nostris mel
sanitatem, tum robur, tum pulchritudinem, virtutum , gratiae , illustrationum coelestium
quae est etiam jejunii fructus. gignere solet, nulla re alia facilius , quam
3. Ut patet in Esther, de qua D. Am- fumo crapulae et ebrietatis ejicitur. D. Au-
brosius : Esther pulchrior facta est jejunio, gustinus gulosum cum speculo sordido con-
Dominus enim gratiam sobriaz mentis auge- fert. Sicut enim speculumsordidum res op-
bat, et illa, quos triduo jejunavit continuo , positas minime repraesentat, ita intellectus
plus placuit. (7) Esther a Deo pulchra et gulosi res divinas minime recipit. (7) S. Ni-
grata evasit, ut caeteras puellas , pulchritu- lus. Jejuni mens ut stella serena ccelofulget,
dine antecelleret, et una ipsa prae omnibus saturi vero tenebris oppressa latet, obscura
regiis oculis placeret. Unde D. Chrysos- nebula solis radios tegit , et ciborum multi-
tomus Non major optanda dalur mulie- tudo menti splendoris caliginem cffundit ,
:

ribus 1pulchritudo, quam ea, nuce inJudithet „ .... ,, T Jejiin.9.—,• ,^ t .» .

* ' ' J
(1) Hom.i.in Matth.— (a) L. de (3) Tert.
(1) Serm.8. —
(2) Clem. Alex. 7. Strom.— (3) Orat. L. de An. 20. (4) Serm. 3o. —
inCant.— (5) Epist. a.
de Ingluv. et Ebriet.— (4) Serm.8. — (5) L. 2. Paedag. ad Nepot. — (6) Serin. 4»-— (/) • Qu*st. vet. et novi
1. — [6) L. de Jejun. ij. — (7) L. de Elia et jejun. 9. Test. q. ao.
 ,; :

IO ABSTINENTIA. — CONCIO VI.

speculum inquinatum accedentis faciem non 2. Jejunium est mater orationis et fons
exprimit , et animus crapula contaminatus sapientite; sicut comitalur sanus oculus desi-
Dei notitiam non admittit. (1) derium lucis, ita sequitur jejunium deside-
Hujusmodi rationes et similitudines probe rium orationis. (1) Jejunium et oratio mu-
demonstrant quantuin ingluvies contrarietur tuam habent societatem Vide quemadmo- :

sapientiee : quantum vero jejunium sapien- dum sibijejuniumet oratio socientur. Oratio
ti* faveat , ostendit Tertullianus exemplo virtulem impetrat jejunandi et jejunium ,

Danielis, Annae Phanuelis filiae, et Moysis. gratiam promeretur orandi : jejunium ora-
Daniel regia declaravit somnia, quae nec to- tionem roborat, oratio significat jejunium, et
tius regni sophistas valuerunt scrutari As- Domino reprcesentat. (2) Eadem fere habet
:

pice Danielis exemplum circa somnium regis D. Chrysostomus Jejunio preces semper :

Babylonis;omnes turbanlur sophistce,negant conjunctas esse oportet , tunc potissimum

ultro de prcestantia humana posse cognosci ; preces cum
attentione fiunt , cum expeditior
solus Daniel Deo fidens , et sciens quod ad est mens
nostra, neque gravata, neque malo
demerendum Dei gratiam faceret , spatium deliciarum onere pressa juerit. (3) Nam ut
tridui postulat, cum sua fraternitate jejunat. docet S. Nilus D. Chrysostomi discipulus :
Atque ita orationibus commendatis , et ordo Venter esuriens orationi vigiliam subminis-
somnii per omnia instruUur.(p.)
et significatio trat, plenus autem somnum adducit ; sobrii
Subjungit Tertullianus Dedit enim Deus : oratio volat ut aquila, cbriosi autem crapula
adolescentulis scientiam et intelligentiam in gravis repit humi : in ccenonon licet aromata
omni omni verbo, et
litteratura, et Danieliin reperire, neque in guloso contemplationis sua-
in somniis, et inomni sophia, quahoc ipsum vitatem. (4)1° hujus veritatis testimonium
saperet , quibus modis de Deo impetraretur advocat cujusvis conscientiam Tertullianus :

agnitio sacramentorum. (3) Anna filia Pha- Nunc si ratiojies castigali a Deo victus, et
nuel ita jejunando acuit intellectum , ut castigandi propter Deum a nobis ad primor-
Christum agnoscere meruerit. Tertullianus : cliorum experimenta j-evocabimus conscien- ,

In lumine Evangelii Anna prophetis fdia

, liam communem consulamus , ipsa natura
Phanuelis, quae infantem Dominum et agno- enuntiabit quales nos ante pabulum e.t potum
vit, et multa super eo piwdicavit expcctanti- in virgine adhuc saliva , exhibere consuevit
bus redemplionem Israelis, ostendens anullis rebus duntaxat sensus agendis quo divina
magis iutelligi Christum , quam sa?pe jeju- tractantur , si multo polientioris mentis, si
nis. (4) Moyses priusquam montem ascendat multo vivacioris cordis, quam cum tolum il-
Sinai cum Deo collocuturus , sese disponit lud domicilium interioris hominis escis sti-
arctissimo jejunio ; et ut loquitur D. Hie- patum, vinis inundatum. (5) Inde deducit
lonymus : Vacuo ventre legcm accepit scrip- Lex frugalitatis et continentia? maxime de-
tam digilo Dei, non tantum ejus corticem in- cetfideles, oraturos scilicet Deum, et acturos
telligens , sed ad sacratiora illius sacra- ei quidem gratias non diebus tantum , sed
,

menla pcrtingens. (5) Nec mirum si legis ha- etipsis noctibus , quod fieri non pnterit , si
buit intelligentiam , qui Verbum humanan- somnum gravem,etmolempectori impositam
dum intueri dignatus est. Merito ei in carne mens cibo vinoque sopita non valuerit excu-
se Dominus ostendit collega? jejuniorum suo- tere. (6) Gula igitur obtenebrat intellectum,
rum. (6) Ad ipsam quoque Deitatis gloriam jejunium sapientiae radiis illustrat; gula ora-
mentis aciem jejunus Moyses erexit. Moy- tionem impedit, jejunium ad orationem dis-
ses , cui cor erectum potius inveniebatur ponit; gulosus humi reptat jejunus ad cce- ,

quam impinguatum ; et vidit oculis Dei glo- lum evehitur.

riam, et audivit auribus Dei vocem, et corde 3. Ut ait enim S. Basilius Jejunium preces
:

conjecil Dei legem; cum quidem nec ipsum nostras subvehit inccclum, dum illis alarum
Moysen Deo pastum constanter contemplari vicefit ut sursum ferantur. (7) S. Ephrem.
valeret pinguior populus. (7) Saturatus car- Jej unium animam de profundo sursum attol-
nibus populus ita oculis caligabat, ut radian- //7.(8)Et Jejunium est vehiculum ad ccelutn.
:

tem Moysis faciem sustinere non valeret (9) Chrysologus Est jejunium ecclesiasti-
:

Moyses vero jejunus , et ob inediam maci- cce vitce vehiculum salutare. (10) DJ* Am-
dus, Deicontemplatus est majestatem; quia brosius : Jejunium bonum est ilineris via-
hoec est vis jejunii mentem elevare ad sa-
(l) L de Conte mp l. mund. c.
Isaac Presbyt> AntIoch-
pientiam et orationem. 19. — D. Bern. Serm. 4.Quadrag.— (5) Hom. 3o.
(2)
in Gen. —
(4) Orat. 1. adv. Vitia. —
(5) L. de Jejun. 6.
(0 Orat. l. adv. Vitia. — (2) L. de Jejun. 7. — (3) L. — (6) Epist. de Cib. .ludaicis. —
(7I Hom. 1. de Jejun.
—
de Jejun. 9. — (4) L. de Jcjun. 8. — (5) L. 2. conlra — (8) In 1. Parxn. —
(9) Orat. de Poen. Ninivit.
Jovin.— (6)Tert.L. deJejun.8,— (7) Tert.L.de Jejun.6. (10) Serm. 8.
 ,: 1

AHSTINKNTIA. — CONCIO VII. 1

licum. (i) IIoc viatico Moyses ct Klias ad

Deum evecti beatitudinis dulcedinein pi.r-
gustaruntn Quadraginta dicbus Movscs <•/
jcjuniojiincti solo Dco alcbantur ; jain
CONCIO SKITIMA.
J'.(ias

tunc cniin diccbatur : l\on in solo pmic vicif

lioino,scd in Dci vcrbo
lincamenta. (2) Cujus initium est sanctilas
Rbvoi.vamus utililatis ef/icacin polcstutcs
: eccc virtutis fulura;
istius ojjicii. (i)Multiinoda occurrit jejunii
utilitas noii oinni inodo revolvenda , sed
,

et gratia , quani pCT jejuuium obtiuet aui-

trina tantutn recensenda. Est eniin, i.Sanc-
unis.
titatis fiindainentum 2. Virtutis fulcrum; 3.
;

PAllS. Grati;e sanctiuVantis privile- Felicitatil acquirendae medium.

III.
giuin est i.Deo nos acccpios reddere ; 2.
:
I. PAHS. Gulosi Paracleto controvcrsiam
Noa Spiritus Sancii teinplum elliceie; 3. ln faciunt.
(2) Nimia saturitas Spiritus Sancti
nobis meriti principiuxu esse. Similes video
gratin renuntiare et resistere videtur : mol-
in jejunio dotes.
lioribus epularum deliciis ita obstinate ob-
1. Etenim Deo nos reddit acceptos. Iro-
durantur corda , ut gratia quasi ad silicem
nice de gulosis Tertullianus Quis sanctior :

evibrala statim resiliat. Ut hinc jam aninia-

intcr VOS , nisi coiwivandi /rcqucntior t nisi
lis fides semen suum recognoscat, exinde de-
obsonandi pollucibilior , nisi calicibus ins-
duccns carnalium appetilionem , ct spirita-
tructior (3)? Quales sancti qui Deo placere ,
lium recusalionem. (3) Abstinentia verocum
non possunt? lllc ccrte Deus , cui nec popu-
Spiritu Sanctopacem habet, carnaliarespuit,
lus incontincns gulte placuit, ncc sacerdos
spiritualia appetit, et ita divinae gratiae amans
nec prophctcs. (4) Quod adbuc confirmat ex
est, ut dicatur, 1. Radix sanctitatis; 2. Tro-
mente Aposloli Nos certe scimus eos , qui
:

phoeum sanctitatis; 3. Hostia sanctitatis.

in came snnt , Deo placere non posse, non
1. Abstinentia D. Ambrosio
dicitur a
utiquc in substantia carnis , sed in cura, sed
Radix gratia?. (4) Quasi omnes gratise ab a-
in ajfectione sed in operatione sed in 710-
, ,
rida et exsucca inedia, tanquam ab ubere et
tuntatc. (5) Quasi dicat : Quicarnem ita dili-
succulenta radice succum hauriant, pullu-
gunt, ut in ea opipare nutrienda totam adhi-
lent, frondeant, vernent , autumnent; est
beant voluniatem affectionem operatio-
',
,
etiam, ut vult Chrysologus , singulare sanc-
nem et curam , Deo placere non possunt.
titatis aratrum. (5) Quia , ut ipsemet statim
Sicut autem esca nimium accurata gulones
ait , colit corda , eradicat crimina , evellit
Deo facit odibiles, sicarida esca jejunos Deo
delicta, TJitia subruit, charitatem serit, parat
reddit acceptos. Sic explicat Tertullianus
innocenlicE messem. (6) Et a S. Ephrem ap-
Paulum dicentem Esca nos Deo non com-:

pellatur adhuc Mater sanctitatis. Vel quia

mendat, non ut de arida dictum putes, sed de
animam disponit ad gratiye susceptionem ,
uneta et accurata. (6)
vel quia sanctitatem conservat , vel quia
2. Quaenam, qu.rso, major commendatio,
sanctitatis opera producit.
quam daemonis ab anima expulsio, et Spiri-
2. Dicitur a D. Chrysologo Sanctitatis
tus Sancti in eadem receptio? Hi sunt effec-
tropha.'um. (7) Tum quia de peccato glo-
tus gratire sanctificantis, quos jejunio tribuit
riose triumphat. Ut enim ait D. Chrysos-
Tertullianus. Quid enim mirum , si eadem
tomus honcr enim jejunii non est ciborum
,
operatione spiritus iniquus educitur , quo
abstinentia sed peccatorum fuga. (8) Tuni
,
Sanctus inducitur (7) ?
quia in splendidissimis etiam conviviis mire
3. Gratia est principium meriti ; et ex
emicat : ut enim ait D. Ambrosius , etiam
Chrysologo Jcjunium est meritorum schola.
:

ipsis conviviis jejunium dat gratiam. (9)

(8) Opera bonitatem habent
in gratia facta
3. Dicitur a Chrysologo Hostia sancti-
et Tertullianus ostendit ex Isaia propbeta
tatis. (10) Tum quia corpus velut hostiam
bonitatem jejunii Quale jejunium elegerit
:

Dominus, cum subjicit de mercede bonitatis. sanctam et immaculatam Deo immolat, tum
quia iram divinam placat et hac ratione a ,

(9) Opera in gratia facta merentur ccelum?Et

S. Basilio appellatur Sanctorum thesaurus.
ex Chrysologo: Misericordiaet pietas jejunii
sunt alaj per quas tollimur, et portamur ad
(u)ExquodesumuntChrislianiundesolvant
,
divinae justitiae pro pcena peccatorum tem-
ccelum. (10)
Tert. L. de Jejun. 6.— (2) Tert. L. de Jejun. 1.
L. de Election. c. 8.— (a) Tert. 1. de Rcs. 61. (1)

— (1)
(3) L. de Jejuo. 17. — — (3) Tert. L. de Jejun.3.— (4) L. deElia et Jejun. c.5.
— (5) L. de Jejun. 17.
(4) Tert. L. de Jejun. 19.
—
(6) L. de Jejun. i5. (7) L. — —
—
(5) Serm.3i.— (6) L. de Jejun. c. 9.— (7) Serm. 2.
—
de Jejun. 8. —
(8) Serm. 8. —
(9) L. de Res. 37. — (8) Hom. 3. ad pop. AntiocLen.
Jejun. c. 9. — (10) Serm.
(9) L. de Elia et
4*. — (u) Hom. 1. de Je-
(10) Serm. 8.
jun.
 ,

12 ABSTINENTIA. — CONCIO VIII.

porali. Tum quia secum trahit virtutes, qui- beatitudinis semen, jejunium radix est gra-
bus Sancti ditantur, quarum est fulcrum. tiae , virtutes itinera sunt aeternitatis
jeju-
,

II. PARS. ac
Nihil ita eradicat virtutes nium virtutum est vita et sustentaculum
;

gula unde D. Gregorius : Muros Jerusa-

:
bona opera ducunt ad coelum, jejunium bo-
lem coquorum princeps destruit, quia virtus norum parens est operum.
animaj, dum non restringitur, venler perdit.
(i) Abstinentia, quae gulae opponitur, dici-
tur, i. a D. Hieronymo : Cupiditas virtu- CONCIO OCTAVA.
tum ; 2. a Chrysologo : Vita virtutum ; 3.
ah eodem Chrysologo Navis virtutum. : Quisquis sic pascitur, Chrislo convescitur;
i. D. Hieronymus ait : Qui abstinentia talis epulator conviva est Dei; ista sunt epu-
virtutem tenent, idcirco a variis ciborum de- la? qua? angelos pascunt. (1) Plures con-
sideriis mentem retrahunt, ut totam ejus vim densat abstinentiae praerogativas , e quibus
occupent in cupiditate virtulum. (2) Ex D. tres seligo ab abstinentia namquehomo fit,
:

Paulo : Radix omnium malorum cupidilas. 1. Coelestis ; 2. Angelicus ; 3. Divinus.

(3) Quasi mala omnia a cupiditate pullu- I. PARS. De populo judaico loquens Ter-
lent. Et ahstinentia a D. Hieronymo dici- Allium
tullianus ait : et cccpepotius quam cce-
tur virtutum cupiditas, quasi omnes virtutes lum fragrare malebat. Quanta stultitia
(2)
ah ea dimanent quid mirius? cupiditas, quae
:
alliiedacitatem praeferre jejunio, quod coelum
ferri solet ad vitia, ad virtutes fertur, arcano hominemque
fragrat, coelestem efficit, 1. Ob
abstinentiaesacramento^quasestvitavirtutum. coeli dominationem ; 2. Ob victus et potus
Ut enim ail Chrysologus Est quidem
2. :
raritatem ; 3. Ob coeli habitationem.
jejunium vitiorum mors vita virtutum. (4) ,
1.Josue jejunus dicitur par solis (3), quia
Vitiorum mors, quia illa perimit nam ut ait :
sicut sol velut rex terrenis dominatur, ita
D. Augustinus Perfectum jejunium est
:
Josue a jejunio rex coeli efficitur quasi jus :

abstinere ab iniquitatibus (5) Vita virtutum, .

habeat ad dominandum ccelestibus.
quia cum gratiae sit parens, virtutes vivifi- 2. Apposite D. Ambrosius Quid est je- :

cat, in quo charitati assimilatur, quae est nium, nisi substantia et imago ccelestis (4) ?
etiam vita virtutum. Quia jejunans quasi coelestis redditur, et in
3. Addit Chrysologus Jejunium virtu- :
coelestem naturam velut formatur quia licet :

tum navis , portat qua?stum vilaz. (6) Unde esu et potu indigeat , iis tamen rarissime uti-
D. Cyprianus : Quotquot viros virtutum tur etenim in coelo esui et potui locus non
:

videmus, non legimus ascendisse , nec ali- erit(5), quamvis Sancti post resurrectionem,
quid magnum moliti sunt , nisi prius absti- dentes , gulam, stomachum et ventrem ha-
nentia prwcessisset. (7) Quot gazae in hac beant.
continentur navi , nullum naufragium ti- 3. Asserit D. Hieronymus posse nos per
ment qui hac super nave transfretant ; se- Jejunium redire in paradisum , unde per sa-
cure enim acceduntad portum, cum sit fe- turitalem fueramus ejecti.
(6) In paradiso
licitatis acquirendae medium. terrestri praeceptum accepit Adamus ab una
III. PARS. Primus parens Adam, non sui arbore jejunandi, ne hoc ei ad beatitudinem
tantum, sed et retro filiorum , salutem gula deesset, ut docet laudatus Hieronymus : Bea-
vendidit. (8) Quam homo nisi jejunio recu- titudo paradisi absque abstinentia cibi non
perare valet : quod ideo dicitur a D. Am- potuit dedicari : quando jejunavit,fuit co- ,*

brosio culpx mors remedium salutis. (9) medit, et ejectus est.

Quamobrem Tertullianus maciem saginae Gula ejecit Adamum deparadiso, et abs-
praeponit , ut aptiorem ad introitum regni tinentia, ut notat Chrysologus, Eliam in pa-
coelestis. Macies non displicet nobis , neque radisum transtulit. Elias dominici continua-
enim ad pondus Deus carnem tribuit , sicut tione jejunii defoecatus a carnali pondere ,
nec spiritus ad mensuram , facilius si forle mortis victor evolavit ad ccelum. (7) Idem
per angustam salutis januam introibit caro asserit D. Ambrosius Merito dignum ccelo :

cz///or.(io)IndeconcludendumestcumChry- divina judicavit senlentia , ut cum ipso ra-

sologo Jejunium nobis aperit ccelum , jeju- peretur corpore , quoniam ccelestem vitam
:

nium nos intromittit ad Deum. (1 1) Gratia est vivebat in corpore , ac coslestem usum con-
versationis exhibebat in terris. Nam (8)
—
(1) L. 3o. Moral. 26.— (a) Epit. li. ad Celant.
— ad Tim. 6.
(3) 1. —
(4) Serm. 8.— (5) Serm. 64. dc (1) Tert. Epist. de Cib. Judaic. 5. (2) L. de Jc- —
Temp. — (6) Serm. 4«. —
(/) L. de Jejun. i. et Tentat.
jun. 5. —
(3) Tert. L. de Jejun. 10.— (4) L. de Elia
et
Chr. —(8) Tert. L. de Jejun. 3. —
(9) L. de Elia et je- Jejun. c. 3. —
(5) Tert. L. de Res.6o. (6) L. 2. con- —
jun. c. 1. —
(10) L. de Jejun. 17. (11) Serm. 4«.— tra Jovin.— {7) Serna. 3.— (8) L.de Elia et Jejun.c. 2.
 —

ABSTINENTIA. — CONCIO VIII. i3

II. PARS. Pluries in die contcdcrc cst vita et aniinabus sanctis, ncc csui, ncc potui locut
brutorum;bis,vitahumana;semcl, vitaangc- cst. (i) Coelites acmulantur jejunantes , qui
/;'ca.(i)Quiajejunium est, i.Vita angelorutn; abstinentia et Deo approximantur, et quo-
Cibus angelorum; 2. Imitatio angelorum. daminodo adacquanlur.
i. Ad propositum D. Ambrosius : Jeju- 2. Etenim tanta est circuniscripti victus
nium est vita angclorum. (2) Tanta est je- prarrogativa ut Dcum prwstet liomini con- ,

junii virtus ut bomines in angelos transfor- titbernaicm, parcm rcvera pari : sienint Dcns
niet, et ut docet S. Ghrysostomus,yVy unium (cternus non csuriet , hoc erit ternpus cum
ex hominibus angelos jacit. (3) homo Deo ado?quetur, cttm sinc pabulo vivit.
2. MeritoTertullianus xerophagias panes (2) Expende haec jejunium bominem Deo :

angelicos appellat. Et illis xerophagice pa- contubernalem et parem pneslat, Ut patet in

nis angelici displicebant. (4) Quia ex D. Helia , qui quadraginta diebus ct noctibus
Athanasio angelorum cibits estjejunium. (5) vacuo vcntre, arido orc, pervcnit in montcm
3. Tandem ait D. Cbrysostomus Jej uniitm Choreb : ubi cum in spclunca divertisset ,
:

est angelorum imitatio. (6) Ob banc causam, quam familiari Dei congrcssu exceptus :
ut notat Titus Bostren. Christus angelum Quid tu Elia hic P 3Jul(o amicitior ista vox
appellat Joannem, non quia natura essct an- quam, Adam ubi esP Illa cnim pasto homini
geius f homo cnim naturalitcr erat, sed quia rninabatur, istajcjuno blandiebalur. (3) Sic
exercebat opus angeli. (7) Num instar an- amici, sic aequales inter se loqui solent, Deus
gelorum non manducabat , neque bibebat. Eliae jejuno se in colloquio fecit aequalem ,
Penit enirn Joannes neque martducans, ne- et Moysem quadraginta diebus jejunantem
que bibens. (8) Quia scilicet vix comedebat in Deitatis transtulit gloriam.
pro sui corporis sustentalione. Ideo ail D. 3. Nam, ut ait Chrysologus, Moyses ipse
Ambrosius. Non homo , sed angelus vide- dierum quadraginta jejunio ita humano de-
tur. hi deserto Joannes vacavit jejuniis, fa?catus est et exinanitus a corpore, ttt totus
et ideo quia vilm humance possibilitatem abs- Divinitatis mutaretur in gloriam, etadhuc in
tinentia supergressus fuerat , non homo, sed nostro corporis obscuro, lot fulgeret lumine
angelus aistimatus est. (9) Magnum sane je- Deitatis. (4) Daemon ipse ex Christi jejunio
junii elogium quod homo jejunans vitoe ejus Divinitatem suspicatus est , ut asserit
:

bumanae possibilitatem transgrediatur, et vi- Chrysologus. Si Filius Deies, dic ut lapidcs

tam angelicam aemuletur , imo et divinam. isti panes Jiant : videtis quia jarn non homi-

III.PARS.Tribusgradibusjejuniumextollit nem ,
sed Dei Filium credit, quem liberum a
hominem 1 A terra ad ecelum, faciendo eum
: .
^entris conspexerit servilute. Sensit diabolus
coelestem ; 2. A corpore ad spiritum , trans- Jefiinium cunctis virtutibus anteferri: Joan-
formando in angelum; 3. A creatura ad nern viderat urbium delicias squalentis eremi
Deum, quod fatetur Chrysologus ubi agens habitatione mutasse , mollitiem carnis vestis
de jejunio, cui orationem misericordiam asperitate calcasse, agresti cibo mundi totarn
et
annectit, sic fatur : Per hcec in templurn Dei fr&nasse luxuriam , et quod solum Deitatis
eorpora hurnana consurgunt, hatc hominem insigne est, hominibus dimisisse peccata : et
prcestant angelum, homini Deitatis deferunt *a ™e'i non ei dixit: Si Filius Dei es : at ubi
hcec honorem. (10) Jejuni namque, 1 . Deo ap- Dominum videt jugiter jejunanlem procla-
proximantur ; 2. Deo quodammodo adse- mat Si Filius Dei es. (5) Idem adhuc pro- •'

quantur; 3. Deitatis honore donantur. sequitur argumentum Diabolus qui man- :

ducantem contempserat Christum, bibentem

1. Optime S. Maximil. Aliter ergo Deo
proximi esse nonpossumus, nisi ad eum je- ^
111 hominem computarat ; ubi jejunantem

juniis propinquemus. (1 1) Inter creaturas in- vidit, sucipicatur Deum , Dei Filium confi-
tellectuales beatae sunt Deo proximiores. tetur: Si Filius Dei es. (6) Doemon Christum
Sicut Dei elogium est , nec cibo, nec potu hominem suspicatur, dum illum videt man-
vivere , et nunquam esurire , ita in angelis ducantem et bibentem ; suspicatur vero
(1) Hug. Cardin. in 1. 3. Reg. —
(a) L. de Elia et Je-
Deum f dum videt eum quadraginta diebus
jun. c. 5. — (3) Hom. 1. de Poenit.
L. de Jejun.— (4) et noctibus jejunantem.
5. — (5) Serm. de Virg. —
(6) Hom. 1. de Jejun. —
(7) Apud. D.Thom. in Caten.— (8) Matth. 7. (9) L. — (1) Tert. L. de Res. 4. — (s) Tert. L. de Jejun. 6.
de Elia et Jejun. 3. —
(10) Serui. 43. (11) Hom. de — (3) Tert. L. de Jejun. 7.— Serm. u6. — (5) Serm.
Litaniij. ,3. _ ( 6) Serm. 12.
(4)
 ,

i4 ADVERSITAS. — CONCIO I.

ADVERSITAS.
SGHOLIUM.

Sex suntconcloncs quibus adlwrlamur ad adversa fortiter loleranda. Quia, i.

Sunt divinaz voluntatis obsequia ; i. Justissima peccatorum noslrorum supplicia ;
5. Saluberrima tcgritudinum nostrartim remedia ; l\. Verissima divince gratia^
si°-na ; 5. Certissima Chrisiianitalis indicia ; 6. Dignissima beatitudinis acqui-
rendiB media.

©«eecsccgeceacecege^^cc^ccccecceftcees^cceecccecseccceeeces^

CONCIO PRIMA. homo divinae voluntatis subdatur imperio.

Fiat voluntas Domini, fidentes scilicet,
passiones ad voluntatem Dei pertinere. (i)
Nulli dubium esse potest quin adversa ad
divinam voluntatem vel positivam , vel per-
missivam pertineant; quod unuin sufficeret
Homo naturaliter a Deo dependet, depen-
dentia ab ejus essentia haud separabilis est,
imo nec per absolutam potentiam a Deo inde-
pendens fieri potest. Servus non habet ne-
gandi potestatem. (1) Deus ut Moysen flec-
teret legationem regyptiacam recusantem,
,

ad ea constanter perferenda. Satis est qui- ejusque animum ad obedientiam traheret ,

dem pr&scribere, nihil fieri sine Dei -volun- notum fecit supremum majestatis suae
illi

tate, respiciens in priniis dignam Dei esse ;
et ut ita dixerim, necessariam , ad probatio-
nem scilicet servorum ejus. (2) Adversitas
est digna Deo, eo quod sub divina cadat pro-
videntia ; necessaria quoque ad probandam
bominum dependentiam; qui innata servi-
tute divinae voluntati obtemperare tenentur.
Tres agnosco in voluntate divina perfec-
tiones, totidemque in bumana defectus di-
vina namque voiuntas est , 1. Independens
nomen. Et hoc ut notat Cajetanus ibidem.
Tum ut manifestatum nomen magnificetur
tum ut ab ipso omnia pendere sciamus. (2)
Ecce geminum obedientioe incentivum pro-
ponitur , ut inobsequentis prophetae animus
ad obedientiam flectatur ; alterum ineffabile
Dei nomen Jehovah, quod supremum sonans
imperium, vel sic esset illicitum obsequii ;
: alterum ut sciret se subditum et servum, se
et sua a Deo dependere notitia enim depen-
:

et domina ; 2. Sapiens et occulta ; 3. Recta dentiae obedientiae lenocinium est. Nemo

,

et ordinata. Humana econverso voluntas est, nisi rationis inops, Dei dominium suamque
1. Dependens et famula 2. Caligans et cae-
; dependentiam negare valet ; hac cognitione
ca; 3. Devians et inordinata. Adversa for- ad obsequium ferri debet : maxime quia ad
tuna est Deo digna, et homini necessaria, ut hoc provocatur dependentia creaturae 1. :

ejus, 1. Voluntas dependens et famula, do- Materialis et inanimatse ; 2. Spiritualis et

minio divinae voluntatisobsequatur ; 2. Vo-
luntas caligans et cseca, sapientia divinae vo-
luntatis velut manu ducatur; 3. Voluntas
devianset inordinata, rectitudine divinae vo-
luntatis reguletur.
animatan; 3. Divinae et humanatae sapientiae.
1. Belle D. Chrysostomus : Omnes crea-
tura sentiunt creatorem non vivendo , sed
obediendo. (3) Quasi Dei imperium sit in-
sensibilitatis exilium , et arcana velut vitae

I. PARS. Adversitas est necessaria adsus- ad parendum officina : res namque irratio-

tinendam volunlatem Dei. (3) Scilicet ut nales, insensibiles et inanimatae , ita a Deo

(1) Tert. Scorp.i5. — (2) Tcrt. L. de Fug. in Pers. 1. (1)Senec. L. a. de Benef. ao. — (a) Exod. 4- —
— (3) L. 1. ad Uxor. 6. (3) Ilom. 8. in Matth.
 :

ADVKRSITAS. — CONCIO I. i5
dependent, in eaque sunt obedientia, ut Dco rarn jussit Jicri cttlum pcr Itoc quod dicit
voleute,contra innatuin agant appeliluin, et Fiat voluntas tua sicut iu ccclo ct in tcrra.(i)
inclinationem a natura inclitain. Iloc exem- Quid obedicntitc ndulanlius , quam quOM
plo urgetur homo, ut dehilam Deo pta-stet terram reformet in ca-lutn, quod honiineslcr-
ohedientiam ; ideircoctcnim prje civleris ani- r;c incol.c per obsequiuiD divina- Toluntati
mantihus scientia et lihertate donatus fuit, exhibitum, quasi in CCdlum coloniam ducant?
ut Deo, in omnihus ohsequeretur, et conti- Iino nisi prius in tcrris dWinSB ]):uc;iut vo-
nerctur ci siibjectus ,
qui suhjeccrat illi om- luntati, nuiiquam illam exsequenlur in crxdig.
nia. (i) Tres sunt creaturarum ordines, aliac Flat vo/iuitas tiut in cttlts c/ iu fcrra , nt in
enim sunt pure materiales, ut elementa {
;iliu' nobisfiat roluutas Dci in tcrris, ut jiossit sci-
purc spirituales, ut angeli ali;e mixt;e, par-
; licet /icri ct In Cttlis. (2)
tim materiales, parliin spirituales , ut homi- Quia vero sine Dei auxilio nec etiam iu ,

nes :qui ad ohsequendum Deo, allieiuntur, terris possuinus facere ejus volunlatem quao :

et exeinplo creaturarum malerialium ; qine est veluti mediuni ad coinparanduin coclum :

sunt in potentia ohedicntiali ctiam conlra idcirco nobis inandal Deus ut ab co postu- ,

naturalem inclinationem ; et exemplo ange- lemus auxilia, ad cxsequendam in adversis

lorum, qui in omnihus divinam exequuntur voluntatem suam qua salutem et heatitudi-
,

voluntatem. nem consequi niereamur. Quid autcm -vult

1. Sic loquuntur Christiani : Absit cnim Dcus , nos sccundum sua/n
rjuani inccdcre
ut indignc jeramus ea nos jyati quce ojrta* disciplinam ? Pctimus ergo substantiam et
mus. (2) Deus vult nos adversa sustinere, facultatcm vo/untatis stta subministret no-
j

idipsum nos quoque volumus, cum quolidie
optamus in nohis fieri divinam voluntatem
dicentes : Fiatvoluntas tua, jamhoc diclo ad
suffercntiam nos prtvmonemus (3) Toties
bis, ut salvi simuset in coclis, et in terris. (3)
: Quid urgentius ut homo in adversis divi-
naj se suhdat voluntati? sic enim divinum
. agnoscit imperium qui juhet terram fieri
,

optamus adversa quoties in ora-

sustinere, coelutn. Ut sicut regnatin coelo, ita et in terra
tione dominica postulamus, ut divina volun- dominetur sic terratn refmgit in coelum ,
:

tas fiat a nohis in terra , sicut ab angelis in jemulando coelestem in obediendo angelo-
coelo adimpletur. Fiat voluntas tua recte in- rum uependentiam ; sic merelur Frui in pa-
tclligitur : obediatur pra!cej)tis tuis, sicut in tria aeterna felicitate ; sic imitatur obedien-
coclo et in terra, id est, sicut ab angelis, ita tiam divini et humanati Verhi.
ct hominibus, non quod ipsi faciant ut velit 3. Est et illa voluntas qiiam Dominus
,

Deus y sed qttia faciunt secundum vo/unta- administravit sustinendo, ad qnam nunc nos
tem ejus. (4) 've/ut ad exemjilaria provocamur, ut et sus-
Consulto haec petitio : Adveniat reg- tincamus, ad morlem usque. (4) Ecce tihi,
ntim tuum, praecedit istam Fiat vo/untas Christiane,praestantissitnumohedientiaeexem-
:

tua. Quia ut notat Chrysologus , hoc est plar, Christus scilicet. Qui voluntati pater-
,

regnum Dei quanc/o in cos/o et in terra Dei noe sese in omnihus contemperavit. Jpsecrat
est vo/untas sola, quanc/o in hominibus Deus vo/unlas patris,ad demonstrationem sujfercn-
vifit, Deus agit, Deus regnat. (5) Quo ma- tice debitcv vo/untati se patris tradidit. (5)
gis Gt voluntas Dei,eo magis ejus propaga- Christus est Deus et homo : ut Deus eam-
tur regnum. Magnum Dei dominium et reg- dem habet cum Patre voluntatem , ut homo
num est, cum omnes, et omnia ejus volun- diversam habet a Patre voluntatem. Divina
tati suhsternuntur. Perfecte Deus in ccelo Christi voluntas a voluntate paterna est in-
regnat, supremum ejus imperium agnoscunt dependens , humana Christi voluntas a vo-
angeli, coelestes illi spiritus in omnibus ejus luntate paterna dependet.Tertullianus de di-
voluntati subjiciuntur ; ideoque Christus vina Christi voluntate loquitur , cum 'ait
postquam coelestia concupiscere hominesdo- quod Christus est voluntas Patris de hu- ,

cuit, confestim illam angelorum in coelo a mana vero,cum docet voluntatem Christia
Deo dependentiam, ad terram transferre sa- paterna dependere voluntate.
tagit ut eam homines aemulentur in ter-
: Hoec Christi dependentia damnat eos qui
ris :Vide autem consequentiam optimam ,
voluntati divinae subjici nolunt. Sicut corona
quia enim concupiscere docuit ccetestia, per so/i regi compctit, sic jirojyria voluntas so/i
hocquod dictum cst : Ac/veniat rcgnum tuum, Deo. (6) Deo coronam regiam de capite ex-
antequam ad cce/um perveniatur , ipsam ter- trahit, qui propriam exsequitur voluntatem.

(1) Tert. L. 2. adv. Marc. 4. —

(2) Tert. L. ad (1) D. Chrysost. hom. 2. in Matth. —
(2) Tert. L. de
Scap. 2. —
(3) Tert. L. dc Orat. 4. —
(4) D. August. Orat. 4. —
(3) Tert. ibid. —
(4) Tcrt. L. de Orat. 4.—
dc Serm. Dom. in Mont. c. 7. —
(5) Serm. 67. (5) Tert. L. de Orat. 4.— (6) D. Ansel. L. dc Siruil.8.
 , ;

i6* ADVERSITAS. — CONCIO I.

Volunlas propria quofurore Dominum ma- ti; ut voluntas nostra dependens et famula ,
jeslatisimpugnet , audiant et timeant servi dominio divinae voluntatis subdatur, et ut
proprice 'voluntatis ;
primum namque seip- voluntas nostra caligans et caeca, sapientia
sam subtrahit, et subducit ejus dominatui , divinae voluntatis velut manu ducatur.
cui tanquam auctori servire debuerat , dum III. PARS. In rerum notitia et aestimatio-
efficitur sua. (i) Quam scelerosa malitia ne homo persaepe decipitur et ut Chrysolo- :

propriae voluntatis : quae se Dei subtrahens gus ait Homo quando putat se aliquid scire,
:

dominio, impii et sacrilegi furti rea effici- tunc nescit. (1) In ea est caecitate ut dicat
tur ; et sic imitatur execrabile daemonum et malum bonum, et bonum malum maxime :

protoparentum furtum : quo dum potesta- in adversis, quae ut meram intuetur infeli-
tem eam citatem
propriae voluntatis sibi asserunt
hujusmodi caecitas provenit vel
,
: ,

furaci scelere Deo detrahere exambiunt. Si quia in sua cognitione a sensibus mendaci-
quis perverse voluerit imitari Deum, ut quo- bus et fallacibus
dependet fallimur sensi- ;
modo Deus non habet a quo formetur, non bus vel quia ejus ratio obtenebratur
(2) :

habet a quo regalur, sic si ipse velit sua po- passionibus, quoe lumen mentis obccecant.
(3)
testate uti, hoc diabolusjecit, imitari Deum
Vel quia notitia ejus, cum sit limitata et fi-
voluity sed perverse non esse sub illius po-
nita , arcana divinae Providentiae attingere
testate , sed habere contra illum potestatem :
nequit quae mens humana rationis investi-
:

horno autem positus sub prcecepto audivit a gatione

non valet comprehendere (4) Sapiens .

Domino Deo, Nolite tangere arborem in me- de justo sic fatur : Mens justi meditabitur
dio paradisi , quare autem tetigit P quid illi
obedientiam. (5) Glossalegit, meditabilur sa-
deerat? dicatur mihi , quid illi deerat inpa- pientiam. Septuaginta vertunt Meditabimur
:

radiso constituto ? in media opulentia , me-

fidem. 1. Mens justi meditabitur obedien-
diisque deliciis, quid illi deerat, ut tangeret,
tiam, quia in adversis non sensibus ducetur
nisi quia sua potestate uti voluit ? prcecep-
fallacibus, sed veraci mente divina dirigetur.
tum rumpere delectavit, ut nullo sibi domi- 2. Meditabitur sapientiam quia ejus intel-
,
nante fieret sicut Deus, quia Deo nullus uti-
lectus non passionibus obscurabitur, sed ra-
que dominatur. (2) Ecce incentivum primor- tione
divina illustrabitur. 3. Meditabitur fi-
dialis delicti, quod Deo sic exstitit exosum,
dem, quia Dei judicia non curiose investiga-
fuit non tam deliciarum blandum edulium
, bit, sed humiliter adorabit.
quam subjectionis taedium , et propriae vo- 1. Qui in negotiis et hujus seculi, et suse
luntatis a divina potestate vindicatio.
salutis, a mente divina ducitur , in adversa
Eo nocentior protoparens quod legitimo etiam fortuna, facile meditatur obedientiam.
auctoris imperio perverse sese eripiens ,
Tunc divina adimpletur voluntas. Quando
voluularie et nullo cogente sese daemonis ty-
in omnibus hominibus Deus mens est. (6)
rannidi subdidit ; unde daemon sic Deo lo-
Dei mens et judicium nos dirigens , sit vice
quitur apud Eusebium Emis. Tuus quidem
nostri intellectus et judicii : praeeat mens di-
est homo per naturam , sed rneus esse cce-
vina voluntates et actiones nostras : et nullo
pit per culpam
tuus per naturam , meus
; negotio meditabimur obedientiam ; ut exac-
per inobedientiam : qui maluit audire se-
tius voluntas Dei fiatin nobis. Deus sit velut
ductionem meam , quam legem tuam : tuus
mens nostra, quas nostrae voluntati res appe-
est opere, meus est voluntate.
(3) Quid sce- tendas denuntiet non sensus fallax et men- :

lestius? homo Deo subjectabatur jure crea-

dacio obnoxius. In cqAo a beatis divina vo-
tionis , conservationis et dominii at mali- luntas perfecte adimpletur, quia eorum to-
:

tiae arbitrio, et si non potuerit hoc jus de-

luntas divinoe continuo adhaeret voluntati
clinare, ut potuit Dei se subtraxit dominio,
voluntas adhaeret, quia lumen sequitur intel-
et voluntate, se totum malo daemoni man-
lectus ; intellectus radiat , quia Deus est illi
cipavit. Quid tam absurde scelerosum et cri-
mens , et ab illo habet. Lumen plenum de
minose injustum quam qui totus Dei erat lumine pleno. (7) Viator cui Deus mens est,
suo arbitrio totus factus sit daemonis, foedis-
nullam patitur in intellectu caliginem ; nec
simo Creatoris probro? Hanc Deo illatam ab in
voluntate ad obsequendum repugnantiam ;
homine inobsequente injuriam , sua voluit obediens cor ejus meditatur sapientiam, quia
Christus obedientia reparare : ideo Christus
passionibus non obtenebratur, sed ratione
perdidit vitam, ne perderet obedientiam.
(4) divina irradiatur.
Nobis igitur imitandum est exemplum , non
2. Homo ut plurimum etiam cum sibi vi-
inobedientis Adami, sed obsequentis Chris- (2) Serm. 63. —
(2) Tert. L. de An. 17. — (3) Eus.
UJ D, Bern. Serni. 3. de Resurr. — (2) D. Au- Emis. Hom. 2. de Nat. Dom. —
(4) D. Ambr. 1. 4- '"
guit. Conc. 2. iu 1%
7P. —
(3) Uom. 11. Pascb,. — Luc. —(5) Sap. i5. —
(6) Chrysol. Serm. 67. — (7) D.
(4) D. Bern. Bera. Serm. 11. de Nat. Dom.
 —;
,

ADVERSITAS. — CONCIO I. 17
deretur vera tapere, plane stultescit et errat, rlujusmodi exemplum infidelitatia ino-t-t

quia doii rationem consulit , sed passionem ; bedientiai raoa illos declarat , qui apertos in
tanta inter ejus spiritura et carnera coguatio advcrsis habcnt oculos ad indagandas divina:
cst ut ea etiam quse ratione duce in ejua
, Sapientias rationea, et curiosa sua temeritate
corde geruntur, de carnis afnnitate et pas- , J)ii providentiam inoculant, quasi sine ra-
sionis conGnio, suspecla sint de pncstigio de- tionc res huinanas gubemet. Oitii/ agis, Jca-
ceptionis. sldcoa u tcm iitmso/tiaiiima transigit dcmia procacissima ipsitis Del procidciitiam':'

vitam, ut ncc cogitatus, liccl stdos, au/eraiiius c.tticciis. 1) Sicut impii qui libidinein inge-
aco//cgiocartiis.Siqitidcm itu ai ttc,ct cnm car- nii non coercent, investigando lationcs, iiih-
nc, ct pcrfarttcm agitiira/xtuima, qiiodagi/ur delitatem suam ostentant, ita illi fidem de-
in cordc. (i) Ut autein lionio fiat immunis a monstrant qui divinse providenties arcana ,

camiscontagio ab alfeetuuiu l.ecibus, apas- sapienter ignorant. Unde prtcstat pcr Dcititi
:

sionuin procellis rationis divinaa debet [uce /tcscirc, qnam pcr homiitcm scirc
, quia ipse ,

illustrari; tunc liberatur ab inordinatis anirai prtcsitmpserit. (2) ITa?c sapiens iguoiantia de
raotibus ; tunc quou contrariura apparet pas- scliola estctcli, (Jocetcjuc terrigenam homi-
1

sioni , ralioni consentaneuin videtur. Pcr- nein, justissimum esse ut caligans humana
versitas quam putas, ratio cst. (2) Sic ratio volunlas, divinas voluntatis sapientia dedu-
sapientia Dei illustrata meclitatur fidem, quia catur, et ut inordinata hnmana voluntas ,
sine curiositatc et investigatione obsequilur. rectitudine divinae voluntatis reguletur.
3. Divina providentia non quaerit scruta- III. PAIIS. Nolite conformari huic secu/o,
tores, secl obtemperatores; 11011 curiosos, sed scd
reformamini in novitatc scnsus vcstri, ut
religiosos ; non videntes, sed obedienles probetis qua sit vo/untas Dei bona, bcnepla-
:

quis enim rcvelabit quod Deus lexit P i/tde cens et

pcrfecta. (3) Quasi dicat Kiguraui :

sciscitaiidum cst iinde et ignorare tutissimum mundi

fugite, abjicite forniam exitiosam ve-
cst.{Z) Ptrfeclaobedientia fideia?inulaessede-
teris vita^ qua mundo subjecti eratis, refor-
bet sicutenim fidei mysteria scrutanda non mamini; gra?ce
:
conforinamini. Ut scilicet
,
suntsagaci mente, sed insipienti quadam sa- transeatis ex veterifigura in novam figuram,
pientia credenda et adoranda sic in adver-
qua Deo conformemini illa autem meta-
:
:

sis, quae ad divinara spectant providentiam,

morpliosis qua homo ex figura mundi ad
csecanda est mentis perspicacia, obtemperan- Deum transforniatur, fit per obsequium di-
dum est contra proprium intellectum, et in- vina? voluntali exliibitum. Cum anima se re-
discussis rationibus, cur Deus vult, aut per-
jert in Deum ut jormam conctipiscenlia? se-
mittit nos mala pati, dicendum est Mihi est
cularis amittat , eique tanquam incommuta-
:

pro omni ratione apud summam illam rado- Sicutenim

forma subdita reformatur. bili (4)
/tem, nihil fieri sine ratione. (4) Hujus obe- homo dum mundo adulantius obedit, illi se
dientia? fidei aemuloe , illustre habemus in
conformat, et figuram concupiscenlise secu-
Abrahamo exemplum, cuiacerbissimum fa- assumens, formam Dei cleponit , sic et
laris
cinus pncceptum est, et tamen, non dixit qua? anima divini obsequii iutenlius studiosa ,
ab ingenio voluisset. (5) Cunctasnamque ra- Deum,
cum per obedientiam se refert in for-
tiones humanas, imo et divinas, quibus jussa
mam concupiscentia? secularis amittit, Dei-
deiiactaret, cohibuit; et contra lumen ratio-
que formam per reformationem ciesumit :

nis,etaffectum paternumpugnans,coecovirtu-
quoenam est illa forma quam haliet voluntas
tis impetu obtemperavit nam nonemisit vo- concupiscentioe seculari obediens? Est mala,
:

cem patre dignam , inquiens : O barbaricas sibi displicens, imperfecta qua?nam vero est :

pra?ceptiones ! O imperia a naturce legibus

forma quam habet volunlas Deo subdita , ,
abhorrentia! Filii carnifex esse jubeor ; scrus
est bona, J)eneplacens, perfecta. Depouenda
cum fucrim pater in fi/ii ccedem propere ur~ est igitur trina illa forma concupiscentiae se-
,

geor. (6) Plures catervatim rationes sese of-

cularis, assumenda est Dei fonna, ut volun-
ferebant Abrahami ingenio, quae ex paterno
tas sit, 1. Bona, 2. Ceneplacens, 3. Per-
erumpebant quibus aut abnueret
affectu ; fecta.
aut cunctaretur parricidium ; quas omnes
1. Magnum intercedit discrimen inter di-
obedientiaa habenis fraenavit ; paternum in-
vinam et humanam voluntatem. Divina rec-
hibuit ingenium de se promptum et vivax
tissima est. D. Ambrosius, im-
Ut enim ait
extinxit quasi rationis lumen , ut ca?ce ob-
rnobilis voluntas Dei nul/is peccati movetur
temperans fulguraret obedientice perfectio.
i/Jecebris. (5) Sibi enim ita immobiliter
(1) Tert. L. dc Rcsur. carn.i5. (2) Teit. Scorp.5. — (1) Tert. L. de An. 17. — (*) Teit. L. de An. 1. —
(3) Tert. L. de An. 1. —
(\) Greg. Kaz. Orat. 5. — (7>) Rom. 12. — (4) D. Aug. L. 0. Civ. 16. — [5) In
(5) Basil. Sel. Ora. 7. — (6) Rasil. Stl. Ps. 09.
 rt
adhseretjUtnequaquampossitvellepeccatum.
Ilumana econverso inordinata est, et ad lap-
sum propensa. Nam ut subjungit D.
brosius, homines mobiles ad errandurn, lu-
brici ad delinquendum. Ea est beatorum
gloriasemper in bono perseverare, nec posse
peccando deficere. Semel in patria locatus
lubricum non debet habere vestigium , sed
tenere status proprii firmamentum. (i) Haec
est viatorum miseria posse pro suo arbitrio
in peccatum cadere beati in coelo constan-
: tiant angeli Christo nascente. Hominibus bonce
ter in bono permanent quia sunt divinae
voluntati conformes, et in aeternum cibus
erit illis voluntatis Dei. (2) Viatores in terra in
malum prolabuntur, quia a divina deviant
voluntate et secularia concupiscendo, ma-
: nium felicitatum hujus vitne est maxima
lam induunt voluntatem. Quam hnjus amen-
tice causam detineam, nisi fidei imbecillita-
tem pronatn semper in concupiscentiam se-
culariuin gaudiorum? (3)
Mala voluntas seculi aestuans concupis-
centia, Dei voluntatem contemnit, seculo se
subdit , formam Dei exuit, seculi figuram
induit, et sic terrena concupiscendo in varia
prolabiturcrimina. Ut enim ait regius Vates,
prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum. (4)
Id est, ex abundantia bonorum tempora-
lium , explicat Hug. Card. Sicut autem
prosperitas persaepe est omnium origo vitio-
rum , ita tribidatio est mater virtutum. (5)
Quapropter Deus , ne homines
fortuna pereant , eos multoties adversitate
premit , temporalibus spoliat bonis, ut ex il-
lorum cordibus concupiscentiam evellat se-
cularem, et sancta metamorphosi de mala in
bonam transformet voluntatem. Tu qui ad-
versa sustines, tibi Dei formam obsequendo
assume divinae esto conformis voluntati ,
: sum quidetn cor proprium habeant
corrigenda est voluntas tua ad voluntalem
Dei. (6) Voluntas tua mala effecta est obe-
diendo concupiscentiae seculari , cujus figu-
ram desumpsit : voluntas tua per obedien-
tiam Deo exhibitam bona fiat , ejus formam
suscipiens ut ipsemet ait Non vocaberis
amplius derelicta , sed voluntas mea. (7)
Quasi dicat , explicat Dion. Carthus. Mihi
obediens eris , et rnece volunlati conformis ;
ceu , ut addit Hug. Card. Ex me nomen ha-
bebis, voluntatemenimmeamfacies, et prop-
ter hoc dicetur de le : Ho?c est quee volunta-
tem Dei facit. Vide ad quod dignitatis as-
cendit fastigium, qui divina voluntate regu-
latur per hujusmodi conformitatem ejus
; luntati.
mala reformatur, et formani Dei induens ,
D. Amh. — 1
—(0 D. Aug.
ibid.
(3) Tcrt. L. 1.
(2)
ad nxor. 8. —
Chrys. Iiom. in Ps. 5o. — (6)
'
(7) Iaai. 62.
ADVERSITAS. — CONCIO I.
transformatur; et quasi una eadem sit Dei
et hominis voluntas; vocatur bona , et be-
Am- neplacens.
2.MaIavoluntassibiplacerenonpotest: tum
quia anxiatur curis et sollicitudinibus hujus
seculi, tum quia conscientiae stimulis pungi-
Xuv.quislyrannus crudelior, quce saivior po-
testas homini quam hominis ipsius voluntas :
nunquam sub earcquiescere licet. (i) Econtra
bona conscientia, pace fruitur, hanc annun-
: voluntatis. (2) S. Leo per pacem intelligit
, gratiam, quae conformitatem cum Deo pro-
ducit , et tranquillam voluntatem efficit. D.
Ambr.pacemconscientiaeintelligit, quse om-
:
qnoeque in iis tantum invenitur quibonae sunt
voluntatis.Hancbeneplacentem voluntatem,
et pacem sibi sociamagnoscit in Job Tertul-
lianus : Quam modesta illa vox Dominus
:
dedit, Dominus abstulit : ut Domino visum
est, ita factum est ? (3) Haec verba innuunt
in propheta , voluntatem bonam, benepla-
centem et perfectam.
3.Humana voluntas terrenisbonis inhians
concupiscentia seculari, deficit, a sua nobi-
litate degenerat ; quia a voluntate divina de-
viat, a qua ut aregula et mensura omnis ejus
mutuanda est perfectio , nec perfici potest
nisi divinae voluntati conformetur. Nemo
in secunda acrior Saulo inter persecutores sed nemo ,
prior conversus inter peccatores, cito sanc-
tus, repente omni virtute consummatus. Nec
mirum quia propriam voluntatem subito
,
exuit, divinam indmt. Quam pauci iiweniun-
tur in hac perfecta obedientice forma : qui
suam ita abjecerint voluntatem ut ne ip- ,
sed ,
quid Dominus velit omni hora requirant, di-
centes sine intermissione : Domine, quid me
vis facere? Heul plures habemus evangelici
illius cmci, quain Pauli imitatores! Quid vis,
ait Dominus ad ccecum , ut tibi faciam? (4)
: Quam longe distant a Pauli perfectione qui
Pharisaeorum instardicunt: Folumusatesig-
nutn videre. (5) Valde aliena est ea vox a
sermone Christi, qui ait : Verumtameti ncn
sicut ego volo, sed sicut tu. (6) Divinae pas-
sionis sacrificium , tametsi infiniti valoris ,
quia Theandricum, de obsequio tamen com-
mendatur, ejusque perfectio ex Christi obe-
dientia ostenditur, qua se Patris subdidit vo-
Paulus volens ostendere perfectionem
passionis Christi, dicit quod factus est obe-
diens : quasi si fuisset 1passus non ex obe-
j
de An. et
spir. C,.\.
1.
Psal. 72. — (5) D. (1)Pet. Dam. Serm. 19.de S.Benedict. (2) Luc 2. —
(4)
D. Aug. in Ps. i5. — — (3)Tert. L. de Exhoit. cast. 1.— (4) D.Bern. S«rm.
i.dc Convers. S.Pauli. —(5) Matlh. 12.— (6) Matth.26.
 ,,

ADVEKSITAS. CONCIO II.

»9
dicnlia, non fuissct itn commcrulubilis ; tjititi
(1) Diviiiie a Deo
sunt, b;is Deua larghui eii
obctlicntiti dat mcritttm jinssitmibus nostris. liomini, ut in bonis insuinut opcriluis i)Hs ,

Scd tjuomotlo Juctus cst obcdicns? I\on ro- tatnen peccetor abutitur, et ut ait Theodo-
luntate divina quia ipsa csl rcgula; sctl co- rus Efertcleotes Qui enim a Deo rerum ob- :

luntatc liumttnu tju.e rcgulnta cst i/t om/tibiis tincrtt ubundtintium ,

jiro viutico iniquilntis
sccttndum voluntutcm jmternnm. (i) hnbent jnosjjcritn/cm. (2) Absque liuman;r
felicitatis viatico , macilenta est iniquitas ,
malitia deficit : utraque enim felicitatibus
CONCIO SECUNDA. adipatur, et taiujuani viatico laute nutritur,
adolescit, incrementatur. Hanc dcliciarumet
Ipsf. cst judex qui et vimlcx. (2) Ut judex divitiarum abundantiam vocat Apostolus pec-
Deus sicut sontes castigat, ita insontes remu- catijucunditalem : Fide JMoyscs grandis jnc-
nerat. El bono enim juvnndo, ct malo j>u- tus negnint se csse /ilium filiu: Phumonis
niendo, justitium exhibcns, utramquc senten- mngis cligcns a/fligi cum populo Dei qunm ,

tiam bono ]>ra'stat, hinc vindicnns istud, inde
rcmuneruns illud. (3) Ut vindex Deus , ul-
tionem tle crimine reportat, reosque multo-
ties in lioc seculo adversitatibus cruciat ,
quaj ideo mala , ultoria vocantur. Ecce ego
cmitto in vos mala non peccatorin, sed ulto-
ria. (4) Supplicia quae juste peccatores, etiam
in hac vita sustinent , nec vel minimam pec-
cati labem in Deo vindice admittunt
ullam sonant injustitiae culpam , crudelitatis
maculam, animadversionis umbram, quia ut
temjwrnlis jjcccnti hubcre jucunditnlcin (3) ;
Grax e,//-H///cwc7/j.Diviliariiinfruitio
>
et mun-
dana felicitas ideo vocatur pectatum , quia
male utentibus via est ad peccandum occa-
sio delinquendi , multorum delictorum ma-
teriam praebens. Pcccntum suum sicut So-
dotna praidicavcrunt. (4) Peccatum autem
Sodomae ex abundantia occasionem babuit.
, nec Phccfuit iniquitas Sodonue, salurilas panis,
obundnntia et otium. (5) Felicitas est pec-
candi fomes, morum depravatio ut patet in :

judex, et vindex punit, 1. iEquiter; 2. Mi- Romanis, qui tandiu frugalissime vixerunt
sericorditer; 3. Amanter. quamdiu diversis belloruin successibus labo-
De his ergo creator profiletur rnalis qna? rarunt verum statim ac dictioni suae bostes
:

congruunt judici. Qua? quidern illis mala subdiderunt in omnia vitia prolapsi sunt.
,

sunt quibus rependuntur: ca?terum suo 110-

,
mine bona qua justa et bo/iorum dejenso-
, ,
ria, etdelictorum inimica. (5) Tripliciratione
mala poenae, quibus Deus punit peccatores ,
justadeclarat i.Quia justa; 2.Quiabonitatis
: est, ut per quae quis peccat, per haec et pu-
tuentur partes; 3. Quia de criminibus vin-
dictam sumunt. Juste etenim Deus peccato-
Ac pe.r hoc viliositns ct impuritns, quasi ger-
manitas qua>dam Bomanorum, ct quasi mens
atque natura , quia ibi j?ra?cij)iie vitia ubi-
cunque Romani. (6) Sed quia justissimum
niatur, Deus peccatores pauperie punit, spo-
liatque temporalibus bonis quibus abutun- ,

res cruciat suis bonis insolescentes , et per-
verse abutentes. Omnia, quibus abutitur pec-
cator, in se bona sunt : Omnia a Deo insti-
tutn , et homini altributa, et utique bona , ut
omnia boni auctoris. (6) Dei tamen bonis, in
, Dei ipsius injuriam , malitiae suae velut ins-
trumentis utitur. Omnes species malorum ex
operibus Deiconstant. (7) Quamobrem Deus,
et bonorum suorum defensor, et delictorum
ultor, peccatorem adversitate pungit. Et quia
per qua? quis peccat, per ha?c et punictur (8),
Deus juste punit peccatorem iisdem rebus
quibus peccator Deum offendit. 1. Peccator
abutitur fortunae bonis, Deus eum pauperie
tur. Habemus Adami exeinplum , qui ubi
peccavit , statim orbatur paradisi praedio ;
privatur totius terrae possessione, quam dotis
nomine acceperat ; addicitur terrae frugum
infecundae, et spinarum fertilissimae , et ut
vile mancipium quasi ad fodinas damnatur.
De originis loco exterminat , pellilus terra? ,
at metollo datur. (7) Eodem sane mulctantur
supplicio peccatores temporalibus abutentes:
eorum peccatum est inopiae titulus, et reatus
peupertatis, sicut aegritudo et dolor est pcena
illorum qui corporis abutuntur bonis.
2. Neque enim ad concupiscentiam oculos
sumpsimus et linguam ad maliloquium, et
,

mulctat.2. Peccator abutitur corporisbonis, aures ad exceptaculum maliloquii et gulam ,

Deus eum doloribus cruciat.3.Peccatorabuti- ad gula? crimen et ventrem ad gula? socie-

,

turanimaebonis,Deusejussuperbiamhumiliat. tatem, et genitalia ad excessus impudicitia? ,

1 Quid non Dei est, quod Deum of/eiidit.

. et marws ad vim et gressus od vagam vi- ,

(1) D. Thom. in cap. 2. Philip. —

2 ) Tcrt. L.
4' Tert. L. de Spcct. 2. — In Cat. Graec. —
adv. Marc. 36.— (5) Teit. L. de Res. 14.
(

—
(4) Tert. (3)
[1)
Hebr. 11. — 'sa. 3, —
(2)
(5) Ezerh. 16. —
L. 2. adv. Marc. 34. —
(5) Tert. L. a. adv. Marc. 14. (6) Salv. L. 6. de
(4)
Cubcrn. Dei. — Tcrt. L. de
«-(6) Tert. L. de Spect. a. —
(7) Teit. ib._ (8) Sap. 7. Pall. 3.
[7)

2.
 .

~o ADVERSITAS. — CONCIO II.

tam. (i) Non ob malos hos usus dedit Deus solum amisit dignitatem regiam, non solum
homini corporis verum peccator
membra ; perdidit sceptrum et diadema regale verum ,

contra Dei voluntatem omnibus corporis sui ex homine mutatus est in bestiam immo :

abutitur partibus. Ipse homo omnium flagi- multiplicis belluae formam induit. Ne unius
tiorum auctor non tantum opus Dei verum , tantum betlua? similitudinem jerret in pce-
etiam imago Dei, et lamen corpore et spiritu Tiis,qui multarum similis fuisset in moribus.
desciscit a suo institutore. (2) At quia justis- (1) Sic humiliavit Antiochum regem , qui
simum est ut per quce quis peccat per h;ec
,
,
gloriabatur se posse imperare undis maris ,
et puniatur, abusum corporis Deus dolori- et ponderare statera montes verum afflictus :

bus et fegritudinibus punit, ut enim ait Job : dixit Justum est subditum esse Deo, et mor-
:

Quia polius vidi eos qui operantur iniquita- talem non paria Deo sentire. (2) Sic humi-
tetn, et seminant dolores , et metunt eos. (3) liat saepe tumentes
,
qui in secunda fortuna
Quasi peccatum sit dolorum seminarium, et haben t alas aquilae et in adversitate super hu-
;

cruciatuum uberrima messis. Errant ut pluri-
mum humanse conjecturae, quibus libere va-
gantur, suspicantes morbum ex hac vel illa
causa processisse. Nihil in terra sine causa
pZt, et de humo non egreditur dolor. (4) Non
manospedes gradiuntur. Prima bestia quasi
lecvna et alas habebat aquilce : aspiciebam
donec avulsa? sunt alae ejus, et super pedes
quasi homo stetit, et cor hominis datum eat
ei. (3) Leaena est homo ob prosperitatem ,

enim terra, sed peccata hominum suut officina crudelis , et superbus evellantur alae, ad- :

dolorum.Divesmalorumthesaurus,peccatum: versitate mulctetur, mansuetus fit et humilis

aquo oriturquicquid carnem vexat, quicquid Unde cum in secundis rebus homines phtres
corpus excruciat. NiJtil est enim quod ma- efficiuntur inflati, omnibus inimici, iracun-
joris doloris sit causa quam culpce reatus. (5) di , cum adest potentia : cum vero fuerit
Ubi Ghristus dixit paralytico Remittuntur : ablata, cum evu!so3 sunt ala? mansueti sunt ,

tibi peccata tua datur nobis intelligentia

,
,
ei humiles, et in propriam ttaturce cognitio-
propter peccata plerasque evehire corporum nem vettiunt. (4^
debilitales. (6) Bona
certe et salubris intel- II. PARS. Judex Deus justitio3 carissi-
,
hgentia, ex peccato evenire mala , et quae cor- tna? sibi exigenda? Uiendceque pratsidet, et in
pus cruciant, et animi superbiam humiliant. eam, omnemsumtnam disciplinas sita? sattxil.
3. Aut spiritus ideo insitus corpori, ut in-
(5) Tria de divina justitia notat 1. Justi- :

sidiarum, ut fraudium, ut iniquitatum cogi- tiam Deo esse charissimam, ut perfectionem

latorium fieret. (7) Deus enim intellectu et infinitam sibi essentialem; 2. Deum essejus-
libertate donavit hominem, ut eum cognos- tutorem, exactorem et praesidem; hanc
titise
ceret , eique serviret. Nos definimus Deum enim ab hominibus exigit, et justitiae ab eis
primo naturacognoscendum, dehinc doctrina violatre partes tuetur ; 3. Summam divinoe
recognoscettdum. (8) Peccatores nec ratione, disciplinae in justitia sitam esse, hanc enim
nec religione utuntur ad notitiam et cultum exercet in ccelo, ininferno, et in terra. In
Dei , de Dei muneribus insolenies (9) , et coelo, praemians beatos ; in inferno, puniens
mentis suse perspicacia abutentes , insidias reprobos ; in terra , castigans peccatores :

moliuntur; fraudes meditantur; iniquitatem verum misericordia ubique justitiam comi-

eogitant,etimpietatem animovolvunt etquo- :
tatur. In ccelo quidem, pisemians beatos ul-
niam omnem malignitatem et si tantum tnali- tra meritum in inferno , puniens reprobos
;

tiam excogitatam Deus exactor innocentia?

,
citra condignum; in terra, quia castigans pec-
odit (1 o),idcirco iniquitatem flagello reprimit catores, 1. Adest illis in adversis ; 2. Conso-
incruento. (1 1) Quia justissimum est, ut per latur eos in adversis 3. Punit eos tempora-
;

quse quis peccat , per hsec et puniatur tu- :

liter in adversis.
mentes deprimit Deus et inflatos humiliat
,
1. Deutn existimo ubique prcesentem. (6)
animos ut propriam agnoscant vilitatem, et
;
Verum ultra hanc generalem prsesentiam
divinam venerentur Majestatem. Sic humi- Deus specialiter adest coelo per gloriam; in-
liavit Nabuchodonosor , qui impie divinos ferno per justitiam; juslis per gratiam ; et
sibi addixerathonores. Nabuchodonosor non afflictis per misericordiam. Speciosa mise-
solum a regulis suis , sed etiam a sensibus ricordia Dei in tempore tribulationis .
(7) Et,
exsulabat humanis. (12) Quasi diceret Non :
juxla estDominus his qui tribulato suntcor-
Tert. L. de Spect. 2.
(1) —
(2) Tert. —
(3) Job. 4. de. (8) Deus ipse se adesse tribulatis tesla-
— Job. 5. —
(5] D. Amb. L. rle I\oe et Arca, c. 1.
(4i
—(6) D. Hier. in cap. 9. Matth. —
(7) Tert. L. de (1) D. Paulin. ep. 4- — (2) L. 2. Mach. —
(5) Dan. 4-
Spect.2.— (S) Tert. L.i. adv. Marc. 18.— (9) D. Paulin. — D. (4) Clirysost. Iloni. 54. ad Pop.— (5) Tert. L. de
ep. 09. —
(u>) Tert. L. de Spcct. 2. —
(11) Hild. epist. Pa-n. — 2. (6) Tcrt. L. 2. ad Nat. 8. —
(7) Ecclet.55.
56. — (12] D. Paulin. ep. 4» — 18) Psal. 34.
 !,

ADVERSITAS. CONCIO II. UI

tur : Cum ipso swn in tribulatione, (i) Qutn anticipataiu veni.im ,

quasi puuilione non
D. Hierou. Quis ergo non gaudio exsultet in Caitiget, sed iiidulgcat. S Dciim puniendo .

summis alfltctionihus, cum audit a Uoniino: peccatorea, cos non decipere. Errant pro-
cum ipso sum in trihulationc ? (2) Deus bo- teCtO boinincs, duin scrio putant buinanain
minihus prope est iu adversis, probendo cis it licitatem diu pecCAtOrei prospciantcin, essc
fortitudincm et patientiain ad conslanter , a divina misericordia , et 11011 potius ab iia
tolcrandum. L hi Dcus, ihiilcm cf aluinna cjits, cjus decipiuntur etiam dum adversitatem
:

pafic/itia sci/icct. Cum Spirittts Dci i/cscc/ulif, existimant, non a niiscricordia , sed ab ira
indiciiluu paticntia co/nitatur. (3) Specialis esse. Ad rem Propheta QuU novit polesla- :

liujus prosentiee Deiinadversitatibus, illustre tcm irattuce?{l) Respondet D.August./^rt/t/c

habemus iu Josepho exemplum, de ipio sic fa- paiicorum hominum cst nosse iriv (uoj po-
turSap. Dcsccnditipic cum illo in fovcam, ct lcstatcm, quia p/crisqttc, ita magis cum par-
in viruulis non dcrcliipiit cnni. ( p Hoe ideiu cis, irasccris, nl na/i ad iram scd potius ad ,

iu martyribus agnoscit Terlullianus. Aolitc, ma/isuctitdiiicm tuam pcrtincre intcl/igatur

bencdicti, contristareSpirittim, qui vohiscttiu lahor ct dolor : nonnullis ,
quihus plus iras-
carccrcm. (f>)
introii>it in Quasi dicat, Nolite ceris, parccre vidcris , ut prospcrctur pecca-
tristaride vestro carcere quin immo gau- : tor in viasua. \\\ hunc locuin audiendus est
dendum vobis est, tum de prtesenlia Spiri- llugo Card. Quis novit potestalcm ira; tucv ?
tus Sancti, tum de consolalione quain cor- ,
id cst , misericordiam , qua? est polestas inv
dibus vestris infundit misericors Deus, qui Dci. Impiorum prosperitas et gratior for- ,

afllictos in adversitatibus consolatur. luna blandius arridens, divina videtur mise-

2. Bene dicitur Dcus palientia; ct consola- ricordia sed reipsa sic infortunio vicinatur,
:

tionis (6) , quia afllictos in adversilatibus etin calamitatis confinio est, ut potestas irre
consolatur. Unde de afllictis dicitur Inun- divinse nominetur. Unde D. Augustinus
: :

dationcm maris quasi lac sttgcnt. (j) ld est Vis nosse nulla pcena quanta sit pccna? Da-
quamvis eos inundet mare tribulationum videm interroga, qui ail : Irritavit Dominum
,

aniarissimos ejus fluctus quasi lac dul- pcccator. Qttare ? quid vidisti ? peccalorcm
,

cissimum sugent. Quod testatur Cbristus impunc litxurianlem, ctexclamavi : Irritavit

:

Beati qui lugent, quoniam ipsi consolahun- Dominum peccalor. Vide quid sequitur : Se-
tur. (8) Consolabuntur in futuro Trislemur cundum magnitudinem irx suce non qua^ret.
:

la'titia tristitiiv parcnte, gaudeamus tristitia (2) Decipilur etiam peccalor, dum divinas
gaudii genitrice. (9) Cousolabuntur in proe- justitiae, et non potius misericordiae tribuit
senti, ut experientia didicit Vales Regius. hujus vita3 supplicia. Ut enim ait Vates Re-
Sccundun: mu/titudinem dolorum meoruin in gius Deus, repulisli nos, et destruxisti nos;
:

corde meo, consolationes tua? lavtijicaverunt iratus es, et misertus es nohis. (3) Id est, ut
ariimam n/eam. (10) Ubi D. Augustinus explicat D. Augustinus Non misereris nisi
: :

Multi dolorcs , scd mult/v consolationes. irascaris , quasi ira Dei sit misericordioe ma-
Ad quod illudere videtur Tertullianus Cnn- trix, et ut vult D. Paulinus Tanta est enim
: :

tristetur illic , qui fructum scculi suspirat. summi Patris pietas ut etiam ira cjus ex ,

Cliristianus extra carcercm etiam seculo re- misericordia sit, et ideo castiget ut parcat. (4)
nuntiac#V.(ii)Quiinseculostatuuntbeatitudi- Addit Paulinus Ea ipsa Dei ira, pietas est. :

nem , tristentur fn adversis. Cbristianus, (5) Et D. Hieron. felicitatem cum ira divina
qui seculo renuntiavit, loetetur oportet tum contemperat. Magnccque interdum jelicitatis
:

quia Deus adest tribulatis corde; tum quia est ad pra?sens misericordiam non mercri.
affiictos abunde consolatur ; tum quia pec- lnde exclamat Ma». Greg. tormenta mi- O
catores temporaliter punit in adversis. sericordia* ! cruciat et amat. (6)
3. O servum illum heatum , cujus emen- Sicut autem misericordia quae impunitos
dationi Dominus instat, cui dignatur irasci, patitur peccatores, est irae divinoe poteslas,
quem admoncndi dissimulatione non decipil ita ira divina quae sontes punit, divinae nii-
(12) Tria hic occurrunt notatu dignissima. sericordise arguit magnitudinem tum quia :

1. Beatum appellat, in quem Deus animad- illis eripit materias delinquendi. Sic intelligit
vertit : ac si punitio pignus sit beatitudinis. D.August. prophetam Deus , tupropitius :

2. Iram Dei, qua hic castigat, vocat piissi- fuisti eis , ulciscens in omnes adinventiones
mam dignationem, felicem indulgentiam, et eorum. Non solttm donans peccata, sed etiam
(1) Paal. 90. —
(2) In. c. io. Dan. —
(3) Tert. L. de -vindicans, propitius fuil : nam cui verepro-
Pat. i5.— (4) Sap. c. 10. —
(5) Tcrt. L. ad Mart. 1. —
(6) Rom. i5. —
(7) Deut. 33. —(8) Matth. 5. (9) D. —
(1) Ps. 89. —
(2) Serm. $7. de Vcrb. Dom. —(3) Ps.
Chrysost. Ilomil. 66. ad Pop. —
(10) Ps. $3.— [u)L. 5g. (4) Ep. 10. —
(5) Ep. 26. in c. 8. Ezecb. - —
ad Mart. 2. — ( 1 2) Tci t. L. de Pat. 1 1. (6j Hom. ai.in Ezcch.
 ;

22 ADVERSITAS. — CONCIO II.

pitius est, castigat pcccata, ne semper peccare vino dicata cultui destruxit; in idololatriam
delectet. (i) Tum
quia punit eos temporali- incidit, varia crimina commisit ; Et quipost-
ter, parcat. UndeD. Augus-
ut in aetemum quam coangustiatus est, cognovil Matiasses,
tinus Magna misericordia
: est nequitice im- quod Dominus ipse est Deus. (i) De quo D.
punitatem non relinquere , et ne cogatur in Ambros. Denique congruo correptus Jlagello
extremo gehenneB damnare , modo flagello convertitur ad Deum ; in pcena constitutus
dignetur castigare. (2) Et aliorsum Ad : agnoscit quem in regno antea positus non
lempus parcit , in eeternum damnabit ; ad quwsivit. (2) Sic oculatus est Job, qui in an-
tempus emendat, in ceternum non damnat. (3) gustia Deo sic fatur : Auditu auris audivi
III. PARS. Deus nomen sibi perfecti vin- ttuncautem oculus meusvidet te. (3) Ante
te >

dicat, etparentis, etjudicis. (4) Deus om- tribulationem vir alioquin perfectissimus, se
nium creaturarum, quassua poten-
est Pater Deum tantum audivisse testatur post tribu- ;

tia produxit, bonitate conservat, providentia lationem, se yidisse gloriatur. Quod advertit
gubernat; at potissimum est hominis Pater, Hug.cardinalis Certiorcognitiovisus, quam
:

quem ad sui formavit imaginem ut judex :

aiiditus : Deum audivisse ante fla-
et ideo
peccatorem aequiter punit, amanter ut pater. g^Ua »
post flagella videre se dicit. Hu-
In adversisetenim, i.Nescientes filiosaman- g°'i> consentit D. Gregorius Designat Job :

ter erudit ; 2. Deviantes filios amanter redu- duplicem statum rerum : priorem posteritatis,
cit; 3. Delinquentes filios amanter corripit. Cl"n quasi ex auditu Deum cognoscebat ad

1 Nemo tam pius, nemo tam pater. (5)

.
aurem locutum ; posteriorem cerumnarum ,
Inter parentes nemo tam paterac Deus qui : P er quas in cognitione Dei valde profecit :
hominum tum corporis, tum animse attingit tantoque seipso melior evasit , quanto visus
productionem inter parentes nemo tam :
excedil auditum. (4) Sic oculantur plures
pius nullus enim est qui filios ita diligat
:
al"> quibus vexatio dat intellectum (5) , est-
quos etiam cum punit , amore prosequitur. que illis Paedagogi eruditissimi instar : Pas-
Unde Gregor. Nazianz. paternce benevolen- dagogus noster tribulatio est. (6) Hic autem
iice argumenlum est objurgatio. (6) Ceecu- PaedagogusaPatreccelestidatur, ut nescientes
tienles erudit filios, adversitate velut proba- nli °s erudiat, et deviantes filios amanter re-

tissimo utens collyrio, quo eis visum et ra- ducat.

tionis et fidei restituat. Quare sapienter Sa- _
2. Nihil ita hominem dimovet a via salu-
piens : Virga in dorso ejus qui indiget cor- tis, ac terrena felicitas. Qui prosperatur in

de. (7) Hoec est virga quam Dominus osten- seculo, a recto virtutis tramite facile deviat.
dit. Quid vides, Jeremia? virgatn vigilantem Totus homo miser, sic rebus prcesentibus oc-
ego video. (8) Theodoret. habet Virgam:
cupatur, ut nihil in se quod futurte vitce , ,

amygdalinam. Viega
tam.(g) Recte adversitas vocatur virga vigi-
lans], quia vigilare facit quia dum punit,
oculos aperit homini, se et Deum nescienti
ut suum nihilum , et Dei agnoscat majesta-
tem. Dicitur etiam virga amygdalina. Nam
ut ait Procop. Virga hmc somnum summo-
veredicitur. (10) Tandem dicitur virga ocu-
legit : Virgam ocula- quod divinis bonis deserviat, derelinquat. (7)
I*a terrenorum irretitur amore, ut in seculi
:
konis totam stabiliat felicitatem. Ideoque
Deus ut deviantem filium ad salutis reducat
semitam, palernum affectum sub judicisde-
monstrat severitate. Sa;pe de charitate os-
tenditur quod non est, ut demonstretur quod
est. (8) Sic enim eum charitate trahit In :

lata, quia coacis restituit visum , ut videant funiculis Adam traham eos , nempe dolori-
quse antea non videbant. Sic oculavit haec aus et afflictionibus traham quce sunt mea ,

oculata virga prophetam, ut ipse fatur Bo- :

erg a illos pignora. (9) De hac benigna et
nummihi quia humiliasti me, utdiscamjus- paterna punitione, qua deviantes filios re-
diicit, loquitur Propheta Regius pluribus in
tificationes luas. (11) Sic oculatus est rex
Antiochus, qui cum post regales prosperita- locis Deus repulisti nos , et deduxisti nos.
:

tes ingravissimum incidisset morbum , ait : (">) Ubi D. August. Destruxisti nos , ut
Nutic reminiscor malorum qua? feci in Jeru- adificares nos : destruxisti tnale ced>ficata,
salem, cognovi quia propter ea invenerunt destruxisti vanam vetustalem , ut sit cedifica-
tne mata ista. (12) Sic oculatus est Manasses tio in novum hominem. (11) Deinde, in ira

rex impiissimus , qui templum et Altaria di- populos confringes (12) : seu, ut vertitD.Au-

(1) Serm. 98. — Serm. de Verb. Dom. —

(2) 7>j. (1) Paralip.33,— (2) L. de Pcenit. i5.— (5) Cap. 4*.
(3) Psal. 53. — Tert. L. de Pud. — Tcrt. L.
(4) (5) —(4) In c. 26. Job. — (5) Isai. 28. — (6) D. Chysost.
dc Pcen. 8. — Orat. in Plaga Grandin. — Prov.
(6) Hom. 6a. ad Pop. — Chrysol. Serm. 1 —
14. (8) D.
10. — (8) Jcrem. — ln Apoc.
1. —
(9) In c. i5.
[y)
(10) Greg. Hom.
(7)
— Ose
26. in Ezech. {9) e 7- — D.
(»o)
c. io. Isa, — Ps. — L. Machab.
(11) 118. (12) 2. TLom. a Vill. Nova. — ln) 5^.— Psal. (12) Psalm. 55
 2 — ,:

iDVERSITAS. — CONGIO II. a3

gust. deduces. Qutd entm cst, In iropopulo* mUO et easttgO. (1) Velut paler amnns dilec-
dedticcs ? implcs (ribulationibtts ornnia, ttt in los filios quia ul ait GlOS. fn /lagcllo ccr-
:

tribulationibtts positi , omncs rccurrant ad titm pignus patci rt.r tiifcctioni.s tcru tur. (2)
tc, nc dc/iciis et scvcritatc jicrccrsa dcdu- Imo castigatio est signum dilectionis ex
cantur. De hoc amore puuiente et re- , parte Dei, et signum (ilialionis ex narte nos-
ducente, exemplum proponit Israrlitarum ! tia. Utrumque aocet Apostoius. Quem dili-
Cuin occidcret eos, qtuvrcbant cum, ct rcver- git Dominits, castigat ,
flagcllat aiitcm 0111-

tebantur : ct diluculo vcnicbanl ad cum. (i) ncm fitiitm qitcrn rccipit. (3) Nota signuin
Ubi Hugo Cartl. Facicbant sicttt natita', qui universale : quia ex I). Augustino, nec eliain
curn scrcnum csl tcrnpus vacant lusibits ; ,
iilium suum naturalem a flagello exemptum
curn ingruii tempcstas , : invocant Dcitrn sic esse voluit. Ne te sine f/agcllo speres futu-
horno jcrc quilibct dttm cst in prosperitate ,
rtim, rtisijbrtc cogitas cxliaircdituri : flagel-
nullum bonurn facit ; ttitm cst in infirmilate, lat autem omricm fi/iitm qitcm rccipit : i/arte
promittit quicquid potcst. Idem ile se profi- omnem, ubi tc volcbas abscondcrc : onmcr/i,
tetur In tribulationc mca invocavi
David : et riu/lus cxccptus, nulliis sinc flage/loetiam
Dominum , ct ad Dciiiu mciun clamavi. (2) crit unicus sinc pcccato
: rton tamcn sinc ,

Quod in aliis adhuc recognoscit Imple ja- : flagcllo. (4) Inde Chrysostomus Si f/agc/- :

cies eorum ignominia et qturrcnt norncn ,

lat ornncm fi/ittm quern recipil; qtti rtonf/a-
tuum, Domine.(3) Inio idipsum Deus asserit gel/atttr, sine dubio non est in nutncro ft/io-
Sepiarn viarn tuam spinis. (4) Tribulatio a rum. (5) Hanc mutuavit ab Apostolo con-
tribulis diciturquasi tribulos et rosas spi- : clusionem Si exlra disciplinam cstis, crgo
:

nis interserat, sepitautem mundanorum vias adulteri et non fdii estis. (6) Sicut aulcm h-
tribulationum spinis, ut eos ab amore seculi lii spurii et adulterini negliguntur a patre ,
dimoveat. Erga illos eodem fere modo agit et ut illegilimi contemnuntur , sic homines
Deus, quonutrix, qune filium ablactare de- dum in hac vita non corriguntur, velut spu-
siderat. Nutrix infantem ablactare cupiens, rii et illegitimi tractantur. Unde D. Chry-

succos amaros circa papillas apponit, ut ea sostom. Attende quod non potcst esse ftlius
amaritudine deterritus, lactis refugiat dul- qui non castigatur, sicut enim in domibus
cedinem ita Deus, ut filios a mundi uberi- patrurn fami/ias spurios fdios negligunt pa-
:

bus ablactet, pestiferam dulcedinem instil- rentes.

lantibus , amara quaedam admiscet, et sic Ex his quatuor ex D. Augustino colligo,
amanter reducit ; et delinquentes filios aman- 1. Flagella esse signum amoris divini Sub- :

ter corripit. trahit nobis Deus qtta? necessaria sunt, ct at-

3. Deus tunc maxirne optimus , curn ho- terit nos, ut sciarnus quia pater et Dominus
mini non bonus. (5) Diverso plane modo est, non sohirn b/andiens sed et flagel/ans. ,

hostis suum
adoritur inimicum , et pater (7) 2. Dum Deus homines castigat eos ut ,

suum aggreditur filium : ille ex odio motus, legitimos filios tractare : quibus offert acler-
hic instigatus amore ; ille ut destruat , hic nam ha^reditatem. D. August. Si erudisfi-
ut emendet, et corrigat. Idcirco Apostolus : liurn tuum, et flagellis ad disciplinam corri-
hi disciplina perseverate : tanquarn ftliis vo- gis ne perdal nihi/ thurn quod et ipse Itic
,

bisojfertse Deus. (6) Ubi D. August. Sicut dimissurus est, sicut ettu; nonvis ttt nos eru-
ftlios vos aggrcditur Deus, non admovetvobis diat pater noster in flage/hs tribulationum ,
manus sicut hostis hosti, sed sicut pater ftiiis, qui nobis ta/em hwreditatem daturus est quie
emendaturus , non perditurus. (7) Multum transire non possit. (8) 3. Adversitatem et
errant qui castigationem a Deo factam, odio, disciplinam esse signum prcedestinationis :

non amori tribuunt quos redarguit D. Au- : prosperitatem et licentiam reprobalionis. D.

gustinus A
te ira videtur, sed paterna : iras-
: August. Duos ft/ios habct Itomo : a/terum
citur pater aurem vel-
ftlio, iratus eurn cadit, castigat, a/terum dimittit; facit unus ma/c ,
lit, manuad scholam ducit. (8) Addit
trahit, et non corripilur a patre : a/ter mox ut se
D. Hieron. Pater amans /ascivientem ftiium moverit , flage/latur : unde illi dimittitur , ct
palrna percutit rnanus. (9) Deus enim dum iste cadilur , nisi quia huic in coelo hceredi-
punit et castigat, non aliqua hoc facit indi- las servatur, il/e autern dimissus exhaireda-
gnatione, sed ardentissimo amore ductus ,
tur P (9) Non esse murmurandum contra pa-
quod ipsemet declarat Ego qttos amo ar- : trem punientem. Pater est sed flagel/avit ,

nos, et afflixit nos , et contrivit nos : patcr

(i) Psal. 5 7. — (2) Psal. 17. — Psal. 82. —
(4) Osec ». —
Tcrt. L. 3. adv. Marc.
(5) (6) Hebr.
(3)
— Apocal.
(i) —
(2) In cap. 3. Prov. (3) Hebr. 12. —
1 - — v) L de Temp. barbar. c. 6.
- (8) In Ps. 55. — — In Ps. 37.— (5) Uomil. 29. in Matth.
(4) (6) H« or. —
(9) In cap. 7. Osee. 12. —(7) 1d Ps. 62. (8) Ibid. — (9) ln Ps. 90. —
o.\ ADVERSITAS. — CONCIO III.

est, noli repellere Jlagellum t non vis re-

si fecte aegrotorum vires, remediorum virtutes;
pclliab hcereditate ; noli autem attendere novit etiam aegrotantibus contemperare re-
quam poenam habeas in flagello , sed quem media. Transgressione saturatus in mortem
locum in testamento. (i) cruditavit ; sed Dominus sustenlata fervura
delicti, donec tempore medicina temperare-
tur ,
paulatim remedia composuit. (i) Dum
CONCIO TERTIA. enim adversa, ut remedia , hominihus pra>
het ut methodum, ita et proportionem ser-
:

Homo semper medico prior negotiumjacit. quam commensurationem tripliciter ex-

vat '•

(2) Homo si iunocentiae servasset statum,

primit Scriptura.
nullum nec animae, nec corporis sustinuis- 1. D. Paulus de ea loquitur ut de propor-

set morhum ; verum peccando, naturae ami- tione quadam a Deo servata , inter tentatio-
sit sanitatem , et in varias tum corporis tum nem, et vires ejus qui tentatur. Fidelis Deus
animae incidit aegritudines , quae sunt census qui non patietur vos tentari supra id quod
peccali. (3) Ideoque et medico et remediis potestis, sed faciet etiam cum tentalione pro-
indiget utrumque habet aChristo. Nam re- Pentum, nt possitis sustinere. (2) Quasi dicat,
:

medialor valeludinum beneficiamedicinarum ut exponit D. Anselmus Illud facit prove- :

contulit. (4) Vult Tertullianus Soranum me- "irc, quod potest humana Jragilitas susti-
thodicce medicin&inslructissimum auctorem. uere, cum viiibus tentamenta modificat , nec
(5) Verum pace tantidoctoris, Deussicutme- permitlit ullra viiium vestrarum mensuram,
dicinae princeps, ita et methodi auctor, hanc tentationis pondus excrescere.
servat in sanandis per adversa animae aegritu- Jeremias de ea fatur , ut de funiculo ,
2.

dinibus : nam ut peritissimus medicus , 1. quo sua opera regulare conantur.

ariifiees

Remedia contemperat; 2.
aegrotantis viribus Cogitavit Dominus dissipare murum fdia?
Remedia efficacissima ad sanandum aegrotum Sion, tetendit funiculum suum. (3) Ubi Glos-
apphcat 3. Ne sanatus aegrotus iterum re-
;
sa Ut nihi/ faciat sine mensura. Deus nam-
:

labatur, excellentissima remedia praaparat. que destructurus per tribulationem murum

I.PARS.AgnoscitClem.Alexand.quasdam ab anima peccalrioe constructum, mensurat,
et lrahlt lmeam, quantum ilhus vires suffer-
in medicina haereses : Num ergo quisquam
re possunt. Quod indicare yidetur Propheta :
cegrotans et ut curetur
, opus habens , non ,

admittit medicum propter eos quce sunt in Q^Mgis laborem. (4) Ubi D.
August. Fin-
medicina /uereses P (6) Quajdam opiniones S}s etjacisformas p/asmas unde etfiguh ,

medicorum hasreses appellantur, non in fide, *cantor; el vas fictile dicitur, quodjorma-
sed in medicina non conlra disciplinam tur> llt habeataliquamformam. Ligulorum
:

Christi, sed contra Hippocratis et Galeni propnum figuh namque ex terra

est fingere :

dognmta quibus aut negligeutia. aut impe- in fassam ,

sua confiount opera ,
redacla
:

rilia, autignorantia, morbos augent prastextu <I

u,bus P ro llblto «' v ersas conferunt formas.
salutis.Ut advertit Cassiod. Crescat potius Quasi figulusDeuslaborem nostrum pro nutu
de medicina calamitas. (7) Remediis aegri- suo lu g at adversitates nostras efformet se-
f ;
1 "™ dispositiones nostras, easque vin-
tudines augent imo sarne accelerant mor-
;
f"'"
tem:quosideoDiog.exPlutarch.inLacon. bus nostns contemperet.
communes carnifices appellat. Imperitus me- 3 Vates Re g ius eam harmom* comparat.
'
A
Confitemini Domino in cilhara. (d) In cithara
dicus non sanitatem sed morbum non vi-, ;

tam, sed mortem accersit et hoc, vel quia vanoe «bi chordte respondent, quarum aliae
:

aegroti vires , vel remedii viriutem ignorat.

sonum clu,,t g^iorem , aliae suaviorem.
f
Quam infelices segroti qui in manus impe- Laudandum Deum m cithara vult Regms
riti et inscii impingunt medici at quam fe- Y
concentum Deo red-
ates > ul hominum vita
;
at ex vanetate chordarum tum graviorem
lices aegrotantes animae, quas in Dei manus ^
incidunt! Magnificabono tuo Deum tetrum, 1U adversis,
tum suaviorem in prospens. Si-
cut citharcedus neque nervum intendit , ut
incidisli in manus ejus sed felicitcr inci- ,

disti. Incidit et ille in cegritudines luas. (8)

non ahrumpat ; neque ultra modum remittit,
Nullum enim timendum est a tali medico ne harmonuB concentum lasdat : sw Deus
neque in
periculum imo omnis successus ab ejus cigit, nequein remissione continua,
,

scientiaet peritia sperandus; novit enim per- longatribulationenostramconstituitanimam,

non sinit incontinua esse remissione, ne se-
(1) In Ps. 102.— fa) Tcrt. Scorp. 5.— (3) Tert. L. de
Pud.o.— Tert. L.4. adv. Marc.8.— (5) Tert. L. de
An. 6. ~ (4)
Strom. 7. —
(7) L. a. cp. 19.
—
(8) Teit. (1) Tert. Scorp. 5. — {1) 1. Cor. 17. — (5) Thren.
^corp. 5.
{(,)

22. — (4) Ptal. 9^1. — (5) Psal, 56.

 ADVERSITAS. — CONCIO III.

guiores Jiarnus neque in continua tribula-

, Ex his coiickulit remedia , (juil)iis Dcus
tionc, ne concidamus. (i) Deus igitur adver- aiiiin;uinorbos ourarc nititur, de niaiiu ejui
sitates ad instar eilhar.u componit eas viri- : esse sunicnda. I.iccbit rt Deo in vitarn atcr-
bua asgrotanuum contemperat. l'.t hoc ait S. nam per \gnes rt gtadlot% p§t aeerba queeque
Clirysostonms, ut Dei virttu appareeU per , eurure. Et adhuc : Martyria deswvlant, ted
(rgrotantes cxubrrans (a)j quibus ad eonipa- in salutrm. Tandem Dciini rero, cl quidcru
:

randam sanitatein elTicacissnna rcinedia ap- zc/olc/u, culpandum c.ristiinabis, si voluerit

plicat.
11. PARS. Medicinam inspexi t sororem
phUosophiat; sed vtderii utriusque prasstan-
tue a/nbitio. (3) Salutcm et vilain impertiri,
solius Dei negotium esse videtur. Mcdicus
de naedicinee prseatantia ambitioae cum Deo
decertans, divina: muni(icenti:e et omnipo-
tenti» aunulus, vaictudineni et vitam mor-
talibus largiri prsBaumit ; quod tanti eum fa-
cit apud bomines, ut iu morbis accersant,
eique obsequium prsestent , bonorem red-
dant, et gratias agant Deus est medicus,
: rit,scd ut pcrducat ad sanHutcrn.{p.)Deiiu\e'.
a:gritudinesaniin.x" peccata sunt; adversa sunt
remedia; eadem Deo medico, quae bomini-
ccrtassc cu/n causa , et tnjuriat wmu/ando
prodesse; mortem morte dlssolvere; occisio-
nem occisione dispergere; tormentis tormenta
discnlcrc; suppllcia suppliciis evaporare ; vi-
tam auferendo conferre; carnem tasdendo ju-
vare; animam eripiendo servare, Tertulliano
consentiunt D. Hieronymus et D. Augusli-
n "s. D. Hieron. histar medici non parcit ,
ut parcat; crudclis est , ut misereatur ; nec
considcrat paticntis dolorcm , sed vulneris
sanitatem. (i) D. August. Dolorcrn inge-
Tanquam emplastrum mordax urit te , sed
sanat te. (3) Tandem Nonne excitantur :

bus medicis pnestemus , oportet , i. Obse- 'vincti lcthargici , ne somno gravi premantur
quium ; 2. Honorein ; 3. Gratiarum actio- in mortem; et hoc patiunturafdiis suis, quos
nera. charissimos genuerunt ; et non est charus fi-
i.Tantum oegrotantes praistantobsequium liis , nisi fuerit dormienti patri molestus :

niedico, ut ejus remedia, quamtumvis ama- lethargici excitantur , frenelici ligantur , et

ra, obedienter desumant. Medicinacumjer- tamen utrique amantur. (4) Inde concludit
ro et poculo occurrit. (4) Ob utilitatem , Tertullian. Quod scevitiam existimas, gratia
quam sperant, expediti sunt ad poculum est ; ita Deo de momentancis ceterna medi-
potandum, quamtumvis acerbum. Miserum cante. (5)
est secari, et cauterio exuri, et pulveris ali- Verum quantumvis peritus medicus Deus
cujus mordacitate cruciari : tarnen qua? per existat , quamtumvis efficacissima sint ad
insuavitatcm medentur, ea et emolumento cu- sanitatem comparandam ejus remedia , multi
rationis ojjensam sui excusant, et prazsentem tamen ea recusant. Est et ha?c perversitas
injuriam superventurce utilitatis gratia com- hominum, salutaria excutere, cxitiosa susci-
mcndant.(S) Eadem babet Tertullianus. Et pere, periculosa qua?rere , medica male vi-
est plane quasi swvitia medicina? de scalpel- tare ; rnori denique citius quam curari desi-
lo, deque cauterio , de sinapis incendio : non derare. Nam et medicina? pra?sidium plures
tamensecari,et inuri, et extendi, idcirco ma- rcfugiunt. Plures enim slulti, plures timidi ,
lum , quia dolores utiles affert. Nec quia et rnale verecundi. (6) Remedia recusant ,

tantummodo conlristat, recusabitur ; sedquia vel ex stultitia, vel ex timiditate, vel ex ve-
necessarie contristat, adhibebilur. Horrorem recundia. Quaenam, quasso, major stultitia ,
operis fructus excusat. (6) Ostendit etiam quam prospera prosequi, qux morbos animae
acerbitatem medicinae , ex modo quo medi- generant, et adversa fugere, quae aegras ani-
cus similia similibus curare nititur. Sed me- mas sanant? Quid gravatur pati nunc homo
dicum quidern miraberis etiam in illo quod ex remedio, quod non est tunc gravatus pati
ferrne pares adhibet qualitates medelarum ex vitio ? Nauseabit ad antidotum, qui hiavit
adversus qualitates quairelarum, cum quasi ad venenum? (j) Ad timiditatem et vere-
de perverso auxiliatur , per ea subveniens cundiam superandam consideranda est tum
,
per quai laboratur : nam et calores caloribus medicinae utilitas, tum niedici charitas. Qui
amplius onerando cornpescit , et ardores siti haec attendit, sapienter obsequitur medico,
potius rnacerando restinguit , et fellis exces- et medicum etiam bonorat.
sus amaris quibusque potiunculis colligit, et 2. Honora medicum propter utilitatem. (8)
sanguinis Jluxu/n defusa insupcr venula re- Et ut ait Clemens Alexand. Honora medi-
vocat. cum propter utilitatem ejus. (9) Experientia
(1) D. Chrysost. Hom. 4. ad Pop. —
(2) Hom. in 1. In Ezech. — (a) Serm. 34. de Temp. — (3) In
Tininth. — (3) Tert. L. de An. a.— (4) Tert. Scorp.i.
(1)
Ps. 98. — In Ps. i4- — (5) Scorp. 5. — (6) Tert.
— (5) Tcrt. L. de Pa-n. 10. — (6) Scorp. 5. ib.— (7)
(4)
Tert. ib. — (8) Eccle*. 38.— (9) L. P*dag. 8.
2*
 ,

26 ADVERSITAS. — CONCIO III.

constat plures regrotos solam pauperiem a
medicis accepisse ubi medici illorum opi-
: centes adversitates esse beneficia a
bus dilati sunt ; ut patet in muliere ad Chris-
tum adducta, quss fuerat multa perpessa a
compluribus medicis et erogaverat omnia
sua, nec quicquamprofecerat, sed
terius habebat. (i) Testatur
nium medicae pentissimum fuisse, qui
artis
Plutonemcuravitao Hercule vulneratum.( 2 )
Christus est Poeonius medicus , qui perfecte
novit curare cuncta lelhifera peccata
gehennale accendunt incendium. Sed quo
pharmaco his infernahbus vitus medetur?
Certe non aho quam adversitate, ut adver-
animo praediti fuere omnes Sancti , agnos-
Deo col-
remedia efficacissima ad sanitatem
lata, et et
comparandam, et conservandam.
HI. PARS. Videbit, inquit Isaias , popu-
magis de- / us sublimitatem Domini , el gloriam Dei.
Homerus Pceo- Quam sublimitatem, et quam gloriam ! Con-
va lescite,manus dissolulce;e1 genuadissoluta,
roborate; convalescite nec timete : quoniam
cum redintegratione membrorum, virium re-
quae
,
p rceS entationem pollicebatur. (x) De anima;
mor bi s eodem modo ratiocinandum est ac
de corporis (egritudinibus. i. Corpora morbo
t e bilitata, per remedia vires resumunt; ani-
l

tit Tertulhanus Ad omnia tibi occurrit

:
ina a dversitate sanata, ab ea etiam vires ac-
Deus idem, percutiens, sedelsanans. (3) D. cipit> 2< R eme d ia a corpore expellunt hu-
August. Stevis, etsalvas. (4) Nam ut fatur mores peccanteS) ne iterum in morbum in-
Job: Ipse percutit , et manus ejus sanabunt. cicj at aci versa peC catricem animam a pec-
.

De hoc pharmaco loquitur S. Chrysosl. cantious h um0 ribus purgant, ne rursus in

Omnes motus tribulalioni cediuit : invidia peccalum re labatur. 3. Purgala corpora ,
cemulatio , concupiscentia pecuniarum cor- ,
clj uturna fruuntur valetudine ; purificata?
porum amor, arrogantiajastus, ira, et omne animfB diu sanitatem lue ntur.
reliquum vitiorum examen. (5) x< De Christo ut medico loquitur : Me-
3. Tandem aegrotus medico gratias agit. dicator Christusfo) Firtus de illo exibat,et
Ululans denique ille, et gemens , et mugiens sanaoat omnes. (3) Id est, sanando aegrotos
intermanus medici, postmodum easdem mer- vires eis S11 p pe ditabat. Sic se habet erga jegro-
cede cumulabit, etartifices optimas prcedica- tantes animas rj eus arj X \\ Q exit virtus ? et
.

bit, et scevas jam negabit. (6) In adversis tanto eas rorjore a fficit , ut justiti* opera ,
Deo gratiae agenda3sunt, ad instar Isa. Con- qu£8 antea ag gredi vix audebant nullo nego-
fitebor tibi quoniam iratus es mihi. (7) Ubi tio exsequantur Unde D. Paulus : Libenter .

Oleaster Raritatem et novilatem gratitudi-

g ioria l or i n infirmilatibus meis, ut inhabi-
:

nis expende. Attende insohtum graiitu- tet in me

virtus Christi. (4) Aute dixerat :
dims modum Gratias tibi ago , non quia Cum infirmor^ tunc potens sum
:

blanditiis me dehmvisti , sed quia dure me

u ia ex D. ,
Q
Ambr> jf) ictiam max ime divina vis cemitur,
punivisti; non quia me ad honores subli- ubi deest humana.
masti, sed quia me humiliter abjecisti; non 2> Ut vu i t Cas' s ian. Homines triplici ra-
quia consolatus es me, sed quia afflixisti me ; tione tentari p/cru mque ob merita delictorum ,

non propter dona tua , sed propter flagella nonnunquam 00 pro bationem, interdum ob
tua, qua3 inter beneficia maxima sunt. Hunc emun dationem. (5) Sic emundatus fuit Pau-
modum magmtudmis agnosco etiam Vate m j us ?
post convers one
•
relictus est sti- i m
Regio, quiita decantat Conflemini Domino :
midus carniSj et angelus Satance qui eum co-
quoniam bonus (8) : sed cur mvitat homines, / ap /lizet rg^ tanquam medicina ad purgandas
ut secum Deum laudent et praedicent? Cas- e cujus morbo recenter
re i, quias pecc ati ,

tigans castigavit me Dominus ,

et morti non conva uera t. Unde D. Augustinus Clamavit
l :

tradidit me. Ubi Basilius Mag. Non solum p au / us ut auferretur a b eo stimulus camis ,
ob id gratias agit quod tiberatus sit a ma- et non est exauciitus ut intelligeret homo ,

lis sed et quod incidit in mala : maximam

,
me(/ icU m esse Deum et tribulationem esse ,

cxpertus gratiam malorum. (9) Hunc grati- fwn poznam aa damnationem sed medica- \ ,

tudims modum servavit Petrus Bles. qui mentum aa salutem. Sub medicamento posi-
\

post diuturnum toleratum morbum Deo in-

tus ureris secaris : clamas, non audit medi-
^
cessanter gratias agebat. Gratias ago gratice
cus ad vo / untatem S ed audit ad sanitatem. }
largitori, qui me misericordiler flage/lavit, t-\
]^ on auci it
r)
eus orat i on es eorum qui tri-
et iram convertit mihi in gratiam; infirmari bulantur, donec eos perfecte purgaverit. Si-
mc voluit, ne gravius infrmarer. (10) Hoc
cut auri eXy donec aurum bene purgatum vi-
f
(1)
—
Marc. 5. — (2) L. de Iliad. — (3) L. 2. adv. Marc.
-
^
lert. rL. o. auv.
1

i4. (i) Cap. 5. in Ps. 55. — (5) llom. 66. ad pop. (1) Tert. L. 4- adv. Marc. 10.— (2)
—
(6) Tert. Scorp. 5. — Cap. 12. — Psal. 7. — Marc.17.-p) Luc.6. 19.— (4) '• Cor. 12. (S) v.0-

19) In Ps. 107. - (10)

(7)
Epist. 01.
(8)
lat. 6. c. 7. - (6) 1. Cor. 7. — (7) I" W- «•
 ,;

ADVERSITAS. — CONCIO 11 .

u, de confliUorio non estrahit , ita et rebua caduchi et teraporalibus felicitatem ..-

DeilS tribttlationcin non abducit, doncc /ios tu.iiit quos ridiculos judical D. AugUStinus : :

enitus emundaverit. (1) De boc purgalorio Ridendi $uni qulse de mortalibus jactant a
l
,

..liui.i- louuitur Prophela Argentum igne quibus rebus plerumque aat vivl aeseruntur,
:

c.vaiiiiiiatiun,prolnittuii tcrtcc, /iiirguliuu scp- attt iiioilui ncccssc c.st itt dcscrant. ,i) l''alla-

ttiplum. (a) Intelligit Bellarm. bominei ter- cia aut fucata mundi bona plurii facere t •/-
ii',qui septuplum purgandi suot, ut depo- duata animes indiclum rst. (a) VtduaUe, tum
uant defectui , quoa ex inordinato terreno- >a rattone, tum a fide. Addit I). Augustinui :

ura amore contraxerant. Postquam ?ero Perversa mens mortalium t felices wes kuma-
sunt ita perfecte purgatt, puritatera animas nae putat cum tectorum splendor attenditur.
i
er argentum denotatam, et fervorem chari- Scite Philo Jucneua Esi quidem veritas :

.atis per aurum signihcatum diu conser-
\ant.
Deus sic louuitur Uram illos sicut uri-
3.
tur argcittum, tt probabo illos sicut probutur
aurum. (3) Addit Eccles. ln igne probatur
aurum : lioiuincs vcro receptabilcs in cainino
/inrniliationis. (4) Dumaurumin fornaceflam-
tnescit, signum est quod postea futurum
ornamenlum lucens
Xttnquid quia lucet aurum in fornace
> is t in monili lucebit ? in ornamento lucebit P
padtur fornaccm ut purgatum a sordibus
,
icniatad luccm. Fornax mundus aurum
jitsti, ignis tribulatio , aurifex Deus : quod
jubeor ego tolerare; 110-
vult aurifeXy facio ;
fit illepurgare. (5) Charitas sanclitatem de-
notat, et suh dilectionis nomine omnes vir-
lutes inlelligunlur. Ideo dicitur thesaurus ,
qui in adversis manifestatur, et nitet. Dilec-
tio christiani nominis thesaurus,nonnisi dis-
ciplina patientia? eruditur. (6)
..nHr»,,*,,,,,.**,,.,^,»
CONCIO OUARTA
, opinione mclior, utramque tamen sua bona
jorluna sci/uitur. (3) Proferendum erat sine
: dubio erroneae opinioni testimonium verita-
tis , At
ubii/uc occu/iantis principatum. (4)
insani mortales verilatem errori postponunt.
Mendax enitn illa opiniq lam fortunata, imo
infaustn, ita est recepta, et modo tot habci
sit sectatores, ut tnaxima hominum pars obdu-
in torque et monili. rctur in callositatem volunlarii crroris. (5)
artifi- Perversa hoec opinio, sua fortuna concomi-
tata , mire profeeit prospero errore. (6) Hanc
erroris prosperitatem agnoscit in haereticis
, Tertullianus , et in excogitandis instruendis-
que erroribus prosperitatem. (7)
Verum sicut nihil infelicius est quam, re-
cusato veritate, erroneam sequi opinionem,
ita niliil felicius quam errorum rccognitid
quam veritatis revelatio. (8) Sed quia ex
hominum prosperitate, tota et istius er-
roris scena et doctrina fluxit (9) , Deus ho-
mines adversitate mulctat, ut vel sic verita-
tem amplectanlur. Quod patet in Propheta,
qui de se fatetur EtnQX iUumimai0 in .
mm
deliciis meis. (10) Per noctem intelligit S.
Basilius mala et. calamitates quas perpessus ,

Pressuris etangustiis habens divincs gra- est quwque illum ad instar solis illumina- ,

tice patrocinium. (7) Homines mundi adver- runt, et facta est lux in nocte. (n) Per hanc
sitatem, uno ore malum vocitant; quos me- trihulationis noctem illustratur eliam ex D.
rito redarguit D. Amhr. Quod malum ple- Basilio Christianus qui idcirco dicitur «%- :

rumque putamus, malum non est. (8) Tan- nationis vocatus (12), quia eum gratia divina
tum abest ut adversitas inter mala nume- in adveisis vocat, ab errore ad veritatem, et
,

randa sit quinimo, ut bene animadvertit D. a vitio ad virtutem.

:

August. divinae gratiae nomine donatur Et II. PARS. Ad primam statim vocationem
*.

pcenaest, et gratia est. (9) Dei vocationem gemit. (i3) Quam deplorandus Christianus,
ad ordinem gratiae revocandam nemo dubi- qui a Deo per adversitates vocatus gemit ,

tat; inter adversa vocat nos Deus Terres, qui de sua infelicitate gaudet
: et de sua fe- ,

et vocas. (10) 1. De errore ad veritatem; 2. licitate tristatur Quod bene adveitit D. !

De vitio ad virtutem 3. De terra ad coelum. Aug. dum fortunatos in seculo , infeliciter

;

I. PARS. Non immerito fortuna ceeca de- felices appellat. Seculi homines injeliciterje-
pingitur tum quia saepe favores suos largi- lices sunt : martyres vero Domini feliciter
: ,

lur indignis etmale merentibus; tum quia

quos suis demulcet honis, ita excaecat ut in ,
i) In p s> 5 s._ (2 ) ling. ep.5.
pyi, j U(i. de Confus.
— (

(3) L. do Migrat. Abraham.—

Tert. L. de Praesc. (i)
D. Chrysost. Iiom. 4. ad Pop. —(2) Psal. 7.—
(1) Haeret. 35. —
(5) Tert. L. 2. ad Nat. 1. (6) Tert. L. —
Tert. L.de Fug.in Pers.3. —
(4) c.2.— (5) D.August. de An. 2. L. —
de Praesc. Haret. 39 (8) Tert. —
(3)
in Ps. 61
Pud. 9.
—
(6) Tert. L. de Pat. 12. —(7) Tert. L. de
—
(S) L. de Paradis. c. 2. —
(7)
L. de Spect. 29.
— —
—
(9) Teit. L. de Prasc.
(laeret. 4;-
(12) Tcit. L. a. —
.

(9) D. Aug. in (roj Ps. i3S. (11) In Ps. i3S.

Ps. 11S. —
(jo) D. Aug. in Ps. 55. ad Uxor. 7. —
(i3) Terc. L. de Pud. 9.
 ,

2b ADVERSITAS. — CONCIO IV.

infelices sunt. (i) De hac infelici felicitate Constat magno salutis emolu/nento, opponi
loquitur D. Bern. Infelicitas in cupiditate. quosdam obices cursibus nostris. (i) Hujus
Quomodo in cupiditate infelicitas, idest, non optimam dat Lactantius rationem : Sicut ad
felicilas, ut putatur : quid enim , si cuiforteverum malum, per fallacia bona sic ad ve- ,

videtur, in terrenarum rerum affluentia,con- rum bonum,per fallacia mala pervenitur.{p)

cupita jelicitas arridere ; eo ipso infelicior Prosperitas non verum sed fallax tantutn ,

est, quo vehementius ipsam projelicitate am- est bonum hoc enim homo ad vitia pro- :

plectitur injelicitatem. Aut magis immergi- rumpit adversitas verum est bonum, qnia ;

lurei, aut absorbetur ab ea. Vcefiliis homi- exercitium proebet virtutibus. Super hac re
num ab hac infelicitate fallaci! (2) Consen- audiantur Patres. S. Zeno Melioratur vita :

tit D. Bern. Euseb. Emiss. An tu feli- supplicio. (3) S. Leo Persecutio nunquam :

cem vocas qui in mortem suam felix est ,

,
deest, si nunquam desit observantia pietatis.
cui proventuum jallax umbra pra?sentium (4) Min. Fcel. Calamitas sa?pius disciplina
ceternorum congregat causas malorum? (3) virlutis est. (5) Euseb. Emiss. Hoc uno
Ex Arnob. Non est illis invidendum hoc mi- beali in hac vita esse possumus si minime ,

serce infelicitatis interstitium. Misera fe- beati esse videmur. In omnibus laboribus
licitas, criminum fecunda velut damnatio-
, miseriisque vivamus, quce sunt exercitia et ,

nis obses , aeternam infelicitatem infauste roboramenta virtutis. (6) Ennod. Gralias
ominatur. Homines, quibus ridet fortuna ,
tibi ago , cceli moderator, qui dispensatione
quibus blandiuntur opes , quibus adulantur subtili , et occultis miserandi itineribus, vias
honores, quibusdulcescunt voluptates, faciles nostras de afflictione componis , et ad virtu-
sunt ad vitia, quse eos tandem ad tartara de- tem perfectam pia laceratione nos pra?paras.
ducunt : ideoque D. Cypr. merito excla- Euseb. Emiss. Divina providentia qua; ,

mat Quce jomenta probrorum , qua? ali-

: etiam malorum operibus bene utitur, meliora
menta vitiorum. (4) Hujus exemplum habe- de contrariis peragit : et ita justas ordinat
mus in malo divite, ait Chrysolog. Divitem causas ut boni ex adversis proficiant, et ad ,

extulit purpura ad superbiam , byssus ad pia transeant pietatis officia. (7) D. Paulin.
luxum,ad inhumanitatem copia, abundantia Tribulatio patientice robur operatur, et pa-
ad impietatem, sublimitas adruinam. (5) Si- tientia prcemium glorice confert (8), quia per
cut ille dives infeliciter felix fuit, cum abun- adversitatem Deus vocat nos de vitio ad vir-
dantia fuerit illi occasio vitiorum , et vitia tutem, et de terra ad coelum.
fuerint causa damnationis, sic pauper Laza- m. PARS. Serio nos hortatur Apostolus,
rus feliciter infelix fuit: ut enim addit Chry- ut non terram se d coelum sapiamus : Quce
}
solog. Pauperem provexit ad philosophiam sursum sunt sapite non quce super terram. ,

paupertas, ad-virtutem dolor, contemptus ad Q JJ est) me nte, studio, desiderio, cura, sol-
( )
patientiam ad vitam mors ad prcemium Hcitudine conatu, non bona terrena quae
, , , ,
poena, ad ccelum terra egestas ad regnum. d eor sum
, sed bona coelestia quae sursum , ,
Feliciter etiam infelices sunt ,
qui adver- suntj sa pi te . Hominem ccelestia sapientem:
sitate premuntur. Nam ut ait D. Chrysos- Ccelitem contigit dici (10) qui vero terreua :

tom, Tribulatio fastum contrahit. (6) Et ut sap t) terrena ccelestibus anteponendo i de ,

loquitur D. Aug. Molestia? tribulationesque p,oximo in Deurn peccat. Spiritwu anim,

temporales, plerumqueprosunt ad sanandum auem a Domino sumpsit, secularis rei gratia
tumoremsuperbice (7),quse estvitiorum origo. concutit et Adami comprobatur exem-
(1 1) ,

Unum propono exemplum Alexandri Mace- I, mocens e rat et Deo de proximo ami-
i .
,
p
donis, re et nomine magni. Sed habes ex isto cus et paradisi colonus. At ubi desivit Deo
?
fomite aestuantem magnum regem, sola glo- sapere,desivilccelestiasustinereposse.Exinde
ria minorem. (8) Tanto enim inanis gloriaa
nomo terrce datus , et ab oculis Dei ejectus.
ardore accensus fuit , ut Philippum patrem I2 ^ Sapientia ccelestis, innocentiae et amici-
(
dedignatus, Jovis Hammonis filius, et credi, najDei signum est : terrena vero sapientia ,

et coli voluerit. At tribulatio tumorem illum tum cr iminis , tum animadversionis divinae
compressit : statimnamque ac vidit sangui- i n dicium est; tantum enim Deo displicent
nem e lethali dixit Om-
vulnere manantem, :
terren i bomines, ut in eos trinam vibret ma-
nes jurant me Jovisfdium esse , sed vulnus Fce, vce, vce super omnes ha-
Jedictionem :

hoc hominem me esse clamat. (9) bitatores terrcel (1 3) Illa tamen Dei commina-
(0 In Ps. 127.— (2) Serm. 10. in Psalm. Qui habitat. (1) D. Paulin. ep. 7>S, — (2) L. 6. c. 22. — (3) Serm.
—(3) Hom.de SS.Epiph.et Alex.in Ps.jS.— (4) Epist.2. 3. — Serm. Qnadrag. — (5) In Octav. — (6) Hom.
ad Donat. — (5) Seim. »23. —
[6) Hom. 66. ad Pop. i3. — (4)
(7) Hom. \. Epiph. — (8) Ep. 55. — Col. 3.
(9)
(7) Ep. i2i. — (8) Tert. L. de Pall. 4. —
(9; Seacc. —(10) Teit. Apol. 10. — (11) Tert. L. de Pat. 7.—
ep. 94. (ia) Tert. L. de Pat. 5. — (10) Apoc.
 ,. — ,,

ADVERSITAS. — CONCIO V. 2y

tio, non superomnes homiuescadit, qui lia- /toiiiinis paticntia exspcctat ; dilcctio , quam
hitaut tcrratn, seil super illos duntaxal, (jui l)comagUtro patlentia eomttatur. (1) luter
corde et affectu hx*reut in teria aflixi , qui Theologica dignitate pneemineDt
virtutetj
oinuem spem suam ibi collocalain liabent. undequaque considerentur si cnim princi- :

Non omrics homincs comprchciidit : sunt cniin piativc attendantur , tunt supernaturalea <l
ct in terris positi quorum convcrsatio in c<c- a solo Dco inlu.sa- ; si objcctivc , circa Deuin
lis cst sed cos , qttos tcrrcntv cortccrsatioriis
; iininediativc veisanlur ; si subjcctivc, in no-
affectus, ac /titjits secu/i vicerit gratia. (i) bilioribus aniiiue potentiia residcnt ; si dis-
Hos tcrrcv flios jactitanuts (2) tum quia : positive, earum actus disponunl ad visioneni,
terrena sapiunt ; tum quia ita terrai addicti ainorem et fruitionem Dei si signifiealive ; ,

sunt, ac si eorum animus a terra esset oriun- divinaium personarum in Trinitate circuluin
dus ; tum quia terreni parentis imitatores reprajsentant i.x Jidc charitas, cx c/tiiritatc
:

existunt ; tuin quia solam terram sibi pro spes, ct rurstts in se sancto quodam circu/o
baereditate proponunt. rcvo/vtinlur (2) ; si perlective, in carum one-

tQuam
gratiaesuiu
admirabilis Deus
teme
qui dignatione
,

filiosccclites reddit, a terrertis

rationibus tota cluistiana pcrfectio consia-
tit. Namex D. Au<r. Donuis Dci crcdcndo
transfert , ad ccclcstia vocat. (3) Ut autem /undatiir, spcrando crigittir, diligendo pcr-
advertit D. August. Idco enirn Deus felici- ftcitur. Idcirco Cbrisliani ,
perfcctionis stu-
tatibus terrenis amaritudincs rniscet, ut alia diosi libenter amplectuntur adversitatem ,
,

quxratur felicilas , cujus dulcedo non jaUat per banc enim, 1 Fides splendet; 2. Spes ni-
.

(4) Sic intelligit ex Hebraeo Regium Vatem tet; 3. Cbaritas fervet.

»D. Hier. Tribidationes cordis mei multipli- I. PARS. Ipsa patientia a Deo est, qucef-
cattv sttnt , tribulationes cor rneum sursuni dern et subsequitttr , ct antecedit. (3) Fides
ferri fecerunt. Extollunt tribulationes ,
(5) patientiam antecedit,oslendit enim ei adversa
quamvis deprimere videantur ut ipsius Da- :
constanter sustinenda patientia fidem an-
:

vidis patet exemplo, qui ascensiones in corde
suo disposuit in valle lacrymariim. (6)
Verum plerique obturant aures suas , ne
vocem audiant divinae gratiae Ejus decli-
naverant -vocationcm. (7) Ideoque Deus, ut
animadverlit Tert. eos de futuro judical ,
contempturos vocationem. (8)SimiIes Judaeis,
3uibus Deus sic loquitur per Jeremiam : Au-
ite vocem meam, et ero vobis in Dominum ,
et vos mihi in populum. Ecce invitatio Dei ,
et non audierunt , et non adverterunt vocem
tecedit, banc enim illuminat, in adversis ete-
nim. Fidcs patientia illuininala (4) , relucet
in corde, in ore et in manu. 1. ln corde
:
per firmam adbaesionem; 2. In ore, per cons-
tantem confessionem; 3. In manu, per sanc-
lam operationem.
1. Certum ftrmumque bonum est ftdes, qua
Deo crcditur : vita? solatiutn, depulsivum ca-
lamitalum. (5) Qui firmam babet in corde
fidem, aequo animo omnia adversa suscipit.
Unde Tertullianus alloquitur Cbrislianum :

suam. Ecce recusatiopopuli. Sed abierunt in Una ergo tibi etfides ad tutelam opus est.(6)
iis qux concupierunt corde suo malo.
(9) Quasi dicat : Una fides sufficiens est, sive ut
PQuam inulti Judaeos imitantur : Aure au-
quis patienter ferat amissionem bonorum
dientes, et non audientes, vocationem scilicet
temporalium, sive ut bilariter mala sensibi-
Dei (io) , qui eos per adversa vocat a terra lia sustineat. Cum enim sit oculata fdes (7),
ad coelum idcirco ut vocationis divinae con-
:
firmiter credit nihil evenire sine Deo volen-
temptores judicantur, et reprobantur qui :
te, aut permittente ; deinde per amissionem
vero Dei vocemaudiunt, eiqueobediunt, sur- bonorum visibilium seculi, obtineri bona in-
sum cor evebunt, et coelestia sapientes eli- visibilia cceli ; et tandem mala spiritalia quae
guntur Libentes igitur terrena amittamus
:
non videntur, vitari posse per mala sensibi-
ccelestia tueamur.{i\) lia , quae videntur. Duplicem agnoscit Ter-

**ii**i*t*tttt*tet* ******* **»**»%»* tullianus fidem infirmam uuam , sanam al-

:

teram. Illa est eorum qui in adversis exas-

CONCIO QUINTA. perantur, quique Deum offendunt per infir-
mitalem ftdei sua? (8); baec est eorum qui
Permanent ftdes , spes , dilectio. Fides , inter adversa divinaesese curae committunt :

qttarn Ckristi patientia induxit ; spes, quarn Bonaftdei valetudo, est dominka? disciplina?
(1) D. Amb. L. 7.a.de Abrali.
(2) Tert. L. a. —
Ad Nat. 12. —
U. Chrysost. de Ador. Spir.
(5) — (1) Tert. L. de Pat. 12. — (2) D. Ambr. 1. 8. in c.
(4) Serm. 2. de Verb. Dom. (5) Ps. a^. (ti) —
Ps. — 17. Luc. —
(3) Tert. L. de Pat. 9. (4) Tert.— L. de
82.— (7) Tert. L. 4. adv. Marc. 5l. U>) Tert. L. 4. — Pat. 9. —(5) Philo Judaeus 1. de Abrah. —
(6) L. <le
»dr. Marc. 32. —
{9) Tcrt. L. 4- adv. Maic. 5i. — Fug. in pers. 14. —
(7) Tert. L. 4. adv.
Marc. 3c.
(ic) Tert. lb.— (11) Tert.L. de Pat. 7. (8) Tert. L. de Fug. in pers. 9.
3o ADVERSITAS — CONCIO V.
sanitas. [i) Fides sane sana,qu e relucet in peditione sollicitior, cl disciplinatior ; in je-
corde, pcr firmam adhaesionem et in ore juniis, et stationibus,et oralionibus, et humi-
; ,

per constantem confessionem. litate , in alterulra diligentia et dilectione

,

2. Ideo prcemillens non limendam occisio- in sanctitate et sobrietate. (i) Et quia sanc-
nem ; ul subjungeret substruendam confes- titas ex omui virtute coalescit, spesetiam iu
sio/iem. (2) Christiano duo necessaria decla- adversis nitct.
rac D. Paulus unum, ut corde credat; al-
:
II. PARS. Jliqua prwsentium rerum con-
terum ut ore
,
confiteatur : Si confitearis in
flictatione mcerebat Israel, ut in illam spem
ore Do/ninum Jesum Christum , et in corde erigeret illos ceternce salutis,et averteret a res-
tuo credidcris, salvus eris ; corde enim c.redi- pectu prcesentium rerum.
(2) Adversitas po-
tur ad justitiam, ore aulem confessio fit ad tissimum tres , eosque utilissimos producit
salutcm. (3) Unde D. Aug. Fides officium a effectus : etenim in adversis Christianus 1.
,

nobis exigit, el cordis, et linguce. (4) Quando Fiduciam in Deo ponit; 2. A terrenis rebus
liujusmodi confessio necessaria est , vel ad animum avellit 3. Ad ccelestia bona cor
;
gloriam et honorem Dei , vel ad sui seu suum evehit.
proximi salutem , debel fieri , non obstante 1. Qui de Deo in adversitate queruutur ,
quacunque perseculione sive a diaholo , ,
nec firmam fideni nec constantem habent
,

sive a lyranno , sive ah haeretico inflicta. spem. Impatientia in hujusmodi, et spei nos-
Has enim Deus permittit persecutiones ad fi- trwmale ominatur, et fidem prasvaricalur.fi)
dei probationem Cum enim exurimur per- :
Perfecti Christiani vere sperant inter adver-
secutionis ardore, tunc probamur de Jidei te- sa, et fiduciam in Deo ponunt: quare sic lo-
nore. (5) IdeoqueTertullianus vocat eos, qui quuntur de perseculoribus Ipsi spei nostra? :

ob religionem passi sunt persecutiones, sune fdentiam cedificant. (4) Et aliorsum Sed et- :

religionis alumnos : Et si qui in metal/is, et si aliqua nos qnoque perstringunt ut vobis ,

si qui in insulis , vel in custodiis , duntaxat cohcerentes, lcetamur magis recognitione di-
ex causa Deisectce alumni confessionis suce ,
vinarum pr.i dicationum confrmantium sci- ,

fiunl. (6) Nullo modo licitum est nequidem ,

licet /iduciam et spemfdei nostra?(5),qu<v in
ad vitandam mortem , ut docet D. Aug. Deo fiduciam ponens a terrenis rebus ani- ,

negare christianam fidem. Quanta vita est mum avellit.

conjiteri Chrislum tanta mors est negare
Christum. (7) Quod ipsemet asserit Chris-
lus :Qui negaverit me coram hominibus, ne-
gabo et ego eum coram Patre meo. (8) Seu,
ut expendit Tertullianus , si enim confesso-
,
2. Ndiil ita fidei christianae adversalur ,
ac inordinatus amor terrenorum. Retinacula
ista sunt spei nostra?. (6) Qui in secnli bonis
totam suam spem collocant, ccelestia bona
contemnunt idemque eis ac Judaeis accidit.
:

rem confdebitur, ipse est qui et negatorem Sic Judcei terrena solummodo sperando, cce-
ncgabit. (9} At quia fides negari potest tum lestia amittunt. (7) Illos terrenos appellat, et
voce, tum opere, necesse est ut in manure- a ccolestibus distinguil Tertullianus. Non
luceat per operationem. enim poleral apostolus hominibus terrenis non
3. Debemus quidem ita sancte ct tota fi- homines cozlestes opposuisse , ut statum ac
clei substantia incedere. (10) Qui credit, et
spem studiosius distingueret in appellationis
non operatur , quasi dimidiatam tantum ha- societate. Statu enim ac spe dicit terrenos
bet fidem ; qui vero bene operatur, comple- atque ccelestes homines iamen ex pari , ,

tam possidet fidem. Semper nobis inceden- qui secundum exitum, aut in Adam aut in ,

dum est tota fidei substantia sed praecipue ;

Chrisio deputantur. Et ideo jam ad exhor-
in adversis, qute sunt virtutis examen. Justis tationem spei ccelestis : Sicut portavimus ,
quidquid malorum irrogatur non est poena ,
inquit imaginem ierreni portemus et ima-
, ,
criminij, sed examen virtutis. (11) Addit D. ginemccelesiis. (8) 1 gitur convertimini ad mu-
Chrysostomus Tribu/ationes inseparabilcs
:
nitionem vincti spei. (9) Afflictos vocat vinc-
qucedam sunt comites virtutum. (12) De hae tos spei, quos seilicet spes vincit, et devin-
fide in adversis operatrioe virtutis sic fatur
cit Deo, ideo Beati omnes qui confidunt in
Tertuilianus Sed quando Deus magis cre-
:
eo.(io) Vincti speisunt, qui in carceribus,et
ditur nisi in te.npore persecutionis ? tunc
,
iuter vincula ita spe cceleslium colligati sunt,
Ecclesia in atlonito cst ; tnnc et fides in ex-
ut in terra nihil prorsus speclent. Contris-
(1) Tert. L. de Pat. 1. —
Tcrt. L. 4. arlv. Marc.
(a^
28. — (3) —
Rom. 10. (4) de
(id. cr syrnh. c. 1.
L. — (1) L. de Fug. in pers. 1. —
(2) Tert. L. de Resur.
—
Tert. L. de Fug.
(5) in pers. 3. —
(G) Apol. 3g. — 01. — (5) Tert. L. de Pat. 9. —
(4) Tert. Apol. 23.
Tract.
(7) Joan. —
66. in (8) Malth. 10.— (9) L. 4. adv. (5) Tert. Apol. 21. —
(6) Tert. L. 2. de Cult. fem.
Marc.28.— Tcrt. L.(10) 2.de Cult. fcm. 2, — (11) D. ^S. _ 7) TVit. L. de P.es. 26.
—
(8) L. 5. adv. Marc.
L.
A»J{J. Civ. —
4. 3. (12) Flom. 9. in Mallh. 10. — (

(9) Zachar, 9. —
u°) P s a - -
 ,

ADVERSITAS. CONCiO Vi.

tctur illic quijructuin scculi sttsjiirat, Cltris- sil.iir probttUl chiritftt. Dllectlo noiiitisi ilis-

tianus ctid/ii c.ctra ctirccrciii scculo rciiiui- ciji/intt jittticiiliti trtttiitur. (i) Ainoi Dci ;il>

tiavit. (i) Vincti spei sunt, qui inter hujus amore sui discernilur hic enim suavia et :

vitss ssrumnas ad coelum spes suas erigunt. delectabilia tantum ille acerba «t amara :

Erigens interim et excitans animos aa proxl» queeque amplectitur j ideo dicitur acerba ct
ntuin jttm s/>ci jructum. (a) dilcctio. (a)
jiriccotjuu inlcl). AugUSl. Si I

3. Duplici ratione fidelem stimulal Deus aurumes t quidtimesignem? (3)Perfectanan>

ad supphcia fortiter toleranda, i OI> sui ho- . que charitas foras mittit timorem ut aurnm :

noremj a. 01> proprium hominis commo- in i&ne, ita Dei amor in adversitate etpro-
iliiin. JSoniic oportebat illum kabere aliquem batur etpurgatur..
Spei cuinulum , stutlium suuin cogcrct
citi 2.Dens ab eleclis non aufert triluilationes,
votumque susjicntlcrct, quo enitcrctur usccn- dunec illos jierfecte purgaverit. Obsei vantia
dcrc ? (3) Bclle D. Chrysost. spem appellat praeceptorum Domini, quas per charitatem
s ust incndi gloriam. Spes enim est palientiaa habetur, dicitur argenlum igne examlna-
felicitas, toierantiae gloria, et laboris trium- tum purgatum septuplum. Lbi I). Augus-
,

phus : spes prsemii , persecutionum ac lor- tinus Argentum igne examinalum , su/tt
:

mentorum molestiam fallit, afflictionem con- pracepta Domini tribulationibus probata. ,

solatur, adversitatem beat. y/gonas istos , Argentum autem non solum probatum u<!
contenliosa solemnia ct superstitiosa certa- examen igcis sed etiain purgatum septu-
,

mina grcecarum et religionum et voluptatum, plum , seu, ut explicat Ilugo Card. per/ecte
quanta gratia seculum celebrctP nulla su/tl purgatum, estcharitas, quoe in igne tribula-
piwlia, nonnulla vulnera. Pugni quassant , tiouis exaininata perfectissime ab oninibus
,

calces arietant, cestus dilaniant, flagella di- imperfectionum sordibus emundatur. Hujus-
laccrant scd quaniuin livores illi et cruo-
: , modi erat charitas Christianorum in primo
res, et vibices negotiantur P coronas scilicet, caloreftdci catholicos. (4) Hujusmodi adhuc
ct gloriai/i, ct dotcm, privilcgia publica, sti- est vera charitas , qua? perfeete purgata mi-
pcndia civica , imagines, staluas , ct qualem rum in modum illuslratur.
poteslpr&stare scculuindcjama aiternitatem, 3. Adversitates libet appellare charilatis
dc. mcmoria rcsurrectionem. Nota alten- solemnia (5) : quia charitas nunquam magis
tius verba ad rem prceluslrissima Pictes ipse : rutilat ac splendet quam in affliclionibus ;

non queritttr, dolere se non vult, corona pre- tunc enim ejus nitor et sjdendor mire au-
initvulncra, palma sanguinem obscurat, pltts gescit; non solum per ablationem defec-
victoriatumct, quam injuria : hunc ttt lastttn tuum, sed eliam per perfectionis augmen-
cjcistimabis ,qucm vidcs lattum? (4) A for- tum : sicut enim insilus auri uilor magis ex
tiori quam hilariter sustinere debet passio- jgnesplendeseit, ila charitatis fervor, in igne
nes Christianus per suavitatem spei ipsius ! tribulationis effervescit. Unde D. Chrysos-
(5) Nonnedicere tenetur : Ex afflictione tom. Per tentaincnta torpor excutilur , ct
cni/n consolor : quia ad spetn salutis tfe vul- sanctus Jervor immittitar. (6)
nere certus reddor. (6) Et quia ex Rich. Vic-
to. Charitas est vitajidei , et spei robur, ma-
JliHi«i(H))9iiisi3ir«Hii««tiit»«.M
ximequein adversitatibus servet. (7)
rmvnn cfyta
Qitipatinon timct, perjectus erit in ille
CUiNUiU s^AiA.
dilectione. (8) Ex S. Gregor. appellatione
E* nos
,*,,..
ostendunt Chnstianos qumpati-
auri in saero eloquio , aliqttando accipitur ,

aurum, ««'".«? cxemplum ipsius Chrtstt. ,7) Verus

charitas. (o) Ex igne tria habet 1.
Chnstianus ille est qui profitetur doctnnam
Probatur: a. Purgatur; 3. Illustratur.
Christi qui sequitur exemplum Chnsti, et
i.SicutduplexeftaurumJ verumunum,adnl- ,

*"**» P^ceplas a Chnsto operatur.

tennumaiiucl;i.aduplexestamor, amorsci- H U1
Q U1 adversa patienter sustinet doctnnam
licet Dei Est christiani nominis thcsauriis.
:
,

Christl profiletur , exemplum Chnsti sequ.-

(10) Et amor sui, quem Tertullianus appel-
tur,christianasvirtutes operatur. At, i.Doc-
lat facilem charitatem.Ui) Aurum verum in
Christl ostendit coelum; Exemplum
igne ab adulterino distinguitur ; nam verum J™
Christl ducit c lum 3 ^irtutes chris
atl
2.
"
perficitur, adulte.inum absumitur. In adver- f » -

lianoe merentur ccelum.

(1) Tert. L. ad Marlyr. 2.— Tcrl. L. de Kcs. 2?.
(2)
— (3)Serm. de Fido.Spe, Charit.— (4) Tert. Scorp. G.
— (5)Tert. L. de Res. 26. —(6) D. Greg. 1. 7. Moral. (OTert. L. dc Pat.n.— (a)Tert.— (n) L.deTemp.Har-
— Tract. dc Grad. Char. — (8) Tert. L. de Fug. in bar. c.2.— (4) Tcrt. L. 4. adv. Marc. 4 (>) Tcrt..j). —
pers.
(7)
9.— (9) L. 3. 4.Moral. i5.— (10) Tert.L. de Pat. dc Cib. Jud. —
(6) Senn. dc Pa-n. (7) lert. L. ae
— •

11. —(11) L. adv. Valcut. 1. Pra;sc. Haer. 3.

 ,
.

32 ADVERSITAS. — CONCIO VI.

I. Christus, ut bene notat Tert. de cipuli, ab eo innocentiam edocti ob inno-
PARS. ,

Dominojit Magislerdocens hominemevadere centiam, et in innocentia adversitates et per-

ad salutem.(i) Coelestis ille doctor, ut homi- secutiones patiuntur. Non enim dedit nobis
nem salutem doceat i. Docet illum inno- Deus spiritum timoris, sed virtutis, et dilec-
,

centiam 2. Illum docet adversa toleranda, tionis, et sance mentis. Virtute enim patimur
;

ob innocentiam; 3. Adversa juste et inno- ex dilectione in Deum, et sana mente , cum

center tolerata, conducere docet ad ccelestem ob innocentiam patimur. (1) Passiones autem
patriam. ob innocentiam et in innocentia toleratas , ,

1. Vera innocentia apud Gentiles haud docet Christus conducere ad ccelestem pa-
reperitur. Tum quia doctores non habent triam.
qui probe demonstrent in quo consistat 3. Christus cceli beatitudinem persecutio-
;

tmn quia cum ab humana tantum domina- nibus acquiri demonstrat Beati qui perse- :

tione imperetur, hujusmodi infirma auctori- cutionem patiuntur propter justiliam : quo-
tas facile contemnitur. Vobis autem humana niam ipsorum est regnum ccelorum. (2) Non
a>stimatio innocentiam tradidit , humana ad solos apostolos, ut Gnostici volebant,sed
item dominatio imperavit. Inde nec plena?, ad omnes Christianos hoc fuisse dictum :

nec adeo limenda? estis disciplina?, ad inno- hoc qnidem absolute adomnes. (3) Christianae
centia? veritatem. Quanta est prudentia ho- perfectionissumma est pro Christo, pietate :

minis ad demonstrandum quid vere bonum ? et virtute, patienter, generose, hilariter,mag-

quanta auctoritas ad exigendum ? tam illa nanimilolerantia,jugiter sustinerecalumnias,
falli facilis quam ista contemni. (2) Apud probra, dicteria, caeterasque injurias verbo-
,

Christianos vero plena vigetinnocentia, quia rum, carcerum et verberum. Quod etiam
est a Christo doclore qui cum Deus simul docet Christus
: Beati eslis cum malexerint :

sit honio, est infinite sapiens et justus. Ut vobis, et persecuti vos fuerint, et dixcrint
et
sapiens, perfecte innocentiam cognoscit ; ut omne malum adversum vos , mentientes. (4)
justus, timorem sui in hominum animis in- Inde concludit Tertullianus Quanquam etsi :

gerit Nos ergo soli innocentes, quidmirum omnemhanc persecutionem conditionalem in

:

si necesse est ? Enimvero necesse est ut a solos tunc apostolos destinasset , nos quoque
perfecto Magistro edocti , et perfecte eam spectasset etiam persecutionis obeunda? disci-
novimus , ut ab inconternptibili despectore plina,utin hareditariosdiscipulos,et aposto-
mandatam. (3)Innocentiam edocti Christiani lici seminis frutices. (5) Quid igitur non te-
a perfecto illo Magistro , ostendere debent netur tolerare Christianus de christianae dis-
in adversis, quae divinus ille Doctor toleran- ciplinoe obsequio ; praedocente et praeeunte
da docet ob innocentiam. Christo, cujus exemplum ducit ad ccelum ?
2. Semper humana gens male de Deo me- i[
PARS. Ad ea qum faciebat Christus
ruit, quod non inquirendo innocentice magis-
nunc nos ve \ut aa exemplaria provocamur : \

trum, et nocentite judicem et exactorem, orn- ut et

p eremur, et suslineamus ad mortem
nibus vitiis et criminibus inolevit. (4) No- usaue virtutis nihil praestabilius
(<5) [ n r e .

centes in adversa etiam fortuna vitiis manci- quam b onii bonorum exempla, quse probita-
pantur: nihil illis proficiunt adversa , quia tem spirant, et sanctitatem imprimunt.Tanti
nec ob innocentiam,necininnocentiapatiun- fac t Tertullianuspia Sanctorum exempla, ut
i

tur. Omni tempore habuit daemon martyres ausus sit clicere eahabere prophetiaevim. Pro-
suos. Diabolus doeuit et suos propriam pa- prie enim a 0sto U Spiritum Sanctum habent
p
tientiam (5) Siquidem docet et diabolus verbe- efficaciam virtutum
in p erious prophetice et
.

randam maxillam. (6) Docet etiam , ut ani-
madvertit D. Aug. hoereticos ob errorem ,
persecutionem patiendam. Multi hceretici
r^ Prophetiee virtus, veritas fidei est ; eadem
cer titudine pollens, ac caetera; fidei verita-
tes cum eatJ em nitatur auctoritate ad as-
.

nomine Christi animas decipienies, multata- setlt enc l um Tertullianus certitudinem ope-
i .

lia patiuntur , sed ideo excluduntur ab ista r s> acj q UO(\ nona opera inducunt , exagge-
i

mercede : quia non dictum est tantum : Beati rans> p U l c hre ait esse in bonis operibus pro-
qui persecutionem patiuntur ; sed additum phaia? efficaciam. Quam
est efficax exem-
est: Propter justitiam. Ubi autem sana ftdes pl um Christi, qui,i.Opera, quae docuit, ope-
non est, non potest esse justilia ; quia justus .
ratus esl 2 p ass iones , ad quas suos horla-
ex fide vivit. (7) VeriChristiani, Christi dis- t ur, prior passus est ; 3. Christianos ducit

(1) Tert. L. de Pat. 5. —

(a) Tert. Apol. 45.—
(3)Tert. lbid. — (4)Tert. Apol. 4o. —
(5) Tert. L. ,
x] Tprt< Scorp< ,$. ( 2)
Matth. _ (3) Tert. 5.—
«le Pat. 16. — (6) Tert. L. de Spect. i3. —
(7) L. 1. Scorp. 9. (|)
—
Mattb. 5. —(5) Scorp. 9. —(6) Tert.
c. 7. de Serm. Dom. in Monte. [,. j e Orat. 4. —
(7) L. de Exhor. Ca»t. 4-
 ! :

ADVKRSITAS. — CONCIO VI.

ad toelum per passiones queis imitanlur ea imprimeiidu narn Christi vita, cst ;ij>jm)-
est ,

aua nassus est sita forma cui imprimantur. Sfld quaU-s tha-
i. Solct eilam id implere Christiu , quod rtoteret, <jualis forma, qualis vita? Charac-
alios docct. (i) Magna profecto auctoritas teres dolorum, forma vulnerum , vita pas-
docenti accedit, si hnnum , quod ore doeet, sionuni ,
quam vult manifeslari in nobis :

opere perficiat. Quod eloquenter declarat autcm morlijicationem Domini circum-

('///•

S. Chrysolog. DJagistcrittm stat cx scientia, Jerimus in corpore P Utiet vita, itiqttit, tna-
sed magistcrii attctoritas constat ex vita ; nijcstctur. Ubi ? in corporc. Inquo? in mor-
quod vcrbo as.urit dcmonstrat exemplo : tali. llla quidcm vita quam vixit usque in
,

scicntia ergo illa vera est, qua? fuerit mixla passionem. (i)
virtuti ; il/a divina cst, nou humatia. (2) Ita- Ad hanc imitationem passionum Christi
que Cliristus cxctnpli sui auctoritate huma- hortatur nos D. Petrus Christus passus est, :

nae legis sacramcnta co/tsummat. (3) Sacra- vobis relinquens excmplum ul sequamini ,

menta nova; legis ex opere operato confe- vestigia ejus. (2) Ubi V. Beda Christus :

runt gratiam exemplum : Christi pie specta- passus est , vobis relinquens exemplum non ,

tum, quodammodo gratiam imitationis im- quidcm deliciarum , sed tribulationum con- ,

pertitur, ad virtutem alliciens, et inescans ; tumeliarum Jlagellorum , dolorum , oppro- ,

exemplum etiam Christi et ejus doctrinam , briorum, spinarum, crucis, vulnerum et mor-
et humanam consummat salutem. Unde tis. Quasi dicat Apostolus Non miremini, o :

Chrysolog. Christus totam causam nostra? Christiani, vos vocatos esse ad crucem ; nam
salutis occiderat , si se parvulum permisisset et Christus, dux et antesignanus vester, ad
occidi ; Christus venerat , ut quos prxceptis eamdem vocatus , illam propriis humeris ba-
docuerat , ftrmaret exemplis.(j\)\3iu\eS.lj\\- julavit; in ea suspensus et patibulatus oc-
cas his verbis suam historiam auspicatus est cubuit. Christum ergo ducem praeeuntem
Primum quidcm sermonem feci de omnibus, sequimini alacriterel intrepide, perimitatio-
qua* co?pit Jesus Jacere et docere. (5) Prius nem etenim crucis beatus patet gloriae adi-
tecitj postea docuit, ut post facta docendo tus; ideoque pro sequamini vesligia ejus,
feliciter persuaderet. Verum Cajetanus sub- Terlullianus emphatice scribit Adsequa- :

tiliter notat quod Lucas non ait se fecisse mini vestigia ipsius. (3) Qui namque patiun-
sermonem de omnibus quae Jesus fecit et tur , sequuntur et adsequuntur vestigia
docuit, sed de omnibus quae ccepit Jesus fa- Christi, qui eos ducit ad coelum per passio-
cere et docere. An incepta , aut dimidiata nes, quas ad ipsius patiuntur exemplum.
dimisit opera? num quae operari coepit Je- 3. Crux est christianitatis tessera , pr;e-
sus , niinime consummavit , sed infccta destinationis nota et beatitudinis via. Prce-
reliquit? Hunc nodum sic solvit Ansel. in mittens itaque atque subjungens , proinde
Glos. Qua? capit Jesus facere et docere , quia essepassum Christum yCeque j ustos ej us eadcm
omnia qua? Jecit et docuit , inceptio qua:- passuros, prophetavit signatos illa nota, sci-
dam Juit ; eadetn postea reliquit aposlolis licet de qua Ezechiel. Ipsa est enim littera
facientibus, et docentibus, et eorutn sequaci- Gracorum Thau, nostra autemT , species cru-
bus. Jesu Christi operatio , etsi in seipsa cis. Via crucis progrediantur oportet
(4)
perfecte consummata, tamen inceptio quoe- Christiani , ad exemplum Christi , quem re-
dam fuit. Apostoli enim eadem postea ma- pra?sentat Apostolus,propter passionem mor-
gistrum imitantes fecerunt ; et reliqui Chris- tis gloria et honore coronatum. Verum ut

tiani apostoiorum sequaces, bene operando bene advertit D. Bernard. Quam pauci post
exprimuntvitamCliiisti, quioperaquuedocuit te, Domine Jesu, ire volunt ! cum tamen ad
operatus est , et passiones ad quas suos hor- pervenire nemo sit qui nolit ! hoc scienti-
te
tatur, prior passus est. bus cunctis, quia delectationes in dextera tua
2. Ideo ipsemet Christus se Christianis in usque in finem, propterea volunt omnes te
passionibus imilandum proponit. Ego sum Jrui, at non ita imitari ; conregnare eupiunt,
Pastor bonus , bonus Pastor dat animam sed non compati ; consequi desiderant , sed
suam pro ovibus suis. (6) Ubi D. Greg. Os- non sequi. (5) Perfecti Christiani viam Christi
tensa est nobis de contemptu mortis , via sequuntur; ut ejus beatitudinem assequan-
quam sequamur ; apposita Jbrma cui impri- tur. Et nos cum D. Bern. Sequamur, Domi-
mamur. (7) Christianorum vita, in hoc typo ne te, per te, ad te, quia tu es via , veritas ,

et vita. Via in exemplo, veritas in pro/nisso,

(> T L dC Car " C ~- 2 S Crm - l6 ~ - -
ai n.D |ri
Hdar. 'r m\£
C» . a. .n Matth. :
(
, A c
Serm. 1S1.
/-
- (') Tert. L. de Rcs. 44-
_ (»3 Epkt. 2. (3) Tcrt.
g —
( 4) Sc ^ |t> 4 Twt< £* s# adV/wLc.».- (3)Serm.
(5) Actor. 1. (b, Joan. 10. —(7) Hom. i|. in Evang.
|s in Cant
1. 3
34 ADVERSITAS. - - CONCIO VI.
vita inprcemio. (i) Quam vitam virtutes af- naufragio trino diluitur , cum insani paputi
flictorum merentur. furibunda tempestate feliciter grandinatur.

III. PARS. Quce igitur negotiatio patien- (1) Beatcedicuutur calamitates tum ob gau- :

tice Respondet Ennod. Ecce

in corporep (2)
dium, quo superabuudat Paulus; tum quia
adversa pra?stant quod sccunda non tri- beatitatem fideliter spondent , et feliciter
,

buunt. (3)Etenim, 1. In adversis virtus mire auspicantur ; tum quia per temporaneam
prosperatur 2. Suaviter beatur; 3.iEterne miseriam virtus iu seternum coronatur.
;

coronatur. 3.Ad adversa patienter toleranda urget nos

1. Magnum
discrimen inter christianam et mercedismagniiudo: U/uliqueadstricti sumus
gentilem patientiam ticecpatientice ratio, hcec
.
officio patientue administranda?, magna mer-

disciplina, ha?c opera ccclestis et vera?, scilicet ces jelicitas scilicet. (2) Quid non est pa-
,

chrisliana3 non ut illapatientiagentium terra?,

,
tiendum Christiano, ut aeternam sibi compa-
ret mercedem? Dubium sic proponit D. Au-
falsa, probrosa .(4) Patientiaenim christianaa
Deo docetur geutilis de diaboli schola ori- gust. Scriptum est. Servivit Jacob pro Ra-
,

tur; illa est vera, hsec falsa; illa virtutum chel annis septem, et eranl in conspeclu ejus
fecunda, ha?c vitiorum gravida christiana velut pauci dies , eo quod diiigebat illam.
;

autem nunquam felicius prosperatur quam Quarendum quomodo dictum sit, cum eo ma-
in adversis. Prudens adversa benigne inter- gis etiam breve tempus longum soleat csse
pretatur. (5) Benigna interpretatio , calami- amantibus (3) Huic dubio argute respondet
.

tas. Calamitas virtutis occasio est. (6) Ad-
versitatibus virtus conflatur et constat. Tri-
bulalio malrix est virtutum, meritorum of-
ficina, religionis trophaeum quia, ut ait Ba-
sil. Sel. Et aurum probat ignis , virtutem
Lippom. Ideo sicut dies pauci videbanlur,
et jacilis labor,quo tam grata eum merces
maneret a Domino praparata. (4) Si Jacob
:
plurium annorum laborem alacriter susti-
nuit, ex intuitu periturae mercedis , nonue

vero conflant vitce adversa. (7) Homines
virtute insignes vocantur a Greg. Naz. Vir-
tutis aliphe. (8) Aliptis cura erat de gladia-
torum robore; et illis una
tutis, quae in adversitatibus mire prospera-
Christianus oerumnas, quantunivis graves et
diuturnas, palienter sustinere debet ? quia
non sunt condigua? passiones hujus temporis
est sollicitudovir- adfuturam gloriam, qua? revelabitur in no-
bis. (5)Qua3nam, quceso, condiguitas esse po-

tur, et praepropere beatur. test? Nam quod in prcesenti momentaneum

2. Quid hoc mali est, cujus reus gaudet ? et leve tribulalionis nostra?, cetemum g/oria?
cujus pcenafelicitas P (9) Quasi dicat: Anhela pondus operatur in nobis. (6) Nullus est qui
tribulatio, anxia calamitas, aerumuosus do- aeternam gloriam obtinere non velit
eum :

lor, calamitosus labor, infame dedecus , ty- tamen monet D. Augustinus Bonum esl :

ranni saevitia, tortoris crudelitas, in perfecte quod vis, sed tolera quod non vis ttt asse- ,

Christianis nonsoliicitant moerorem,nec mu- quaris quodvis. (7) Insuper : Viriliter

liebrescient lacrymas, sed faustam parturiunt
laetitiam, et beatitudinisgaudianegotiantur:
Producitur rnartyr ad experimentum fslicita-
tis. (10) Quistudio capitur voluptatis huma-
nae, non capit felicitatis
age ,
elconfortetur cor tuum, et sustine Dominum.
Quid est , stisline Dominum P ad tempus la-
boras, in ceternum non laborabis ; brevis esl
molestia tua,ceterna erit beatitudotua; admo-
experimentum qui dicum doles sine fine gaudebis. (8) Inde
,
;

vero crudelioribus suppliciis pro Christo lu- gralias R e o agendas censetCaesar. Arel. Gra-

bens destinatur, ille primum capit experi- tias agentes iili, qui ita dispensavit utrarn-

mentum felicitatis. Quod de Paulo asserit que vitam , ut laborum et agonum tempora
D. Zen. Ver. Paulus obrutus calamitatibus cilo finiantur : bonorum vero, et prcemiorum

beatus, cum a Judceis virgis ter ccesus, cum gaudia sine fine durabunt. (9)
Serm. 2. de Ascens.
(1) —
(3) Tert. L. de Pat. i3. — —
(3) L. 3. c. 4. —
Tert. L. de Pat. 16. (5) Se- — (1] Serm. de Jona. (2) Tert.— L. dc Pat. 11.
(})
(6) Senec. L. — de Quaest. super Gen. 29. —
(4) In Caten. sup. Gen.
29. —
nec. L. de Tranquill. vitae c. ijL
Provid. —
(7) Orat. 16. —
(8) Orat. de Laud. Basil.
(3)
— (5) Rom. 8. — (6) 2. Cor. 4. — (7) In Ps.
— (9) Tert. Apol.— Uo) Tcrt. L. de Pat. i3. (8) D. Aug. in Ps. 2G. — (9) Hom. 1.
 . .

ADHI.ATIO. — CONCIO I.

ADULATIO
SGHOLIUM.

Sr.vtiiplex considcranda cst adulatio : l. Vilis ct dcmissa; 2. Mcndax ct dchisoria;

3. vioxia cl infausta; l\. Tunicns ct vana ; 5. Prasurncns ct tcmcraria ; 6. Bona
rt Dco digna.

CCCCCCCCC£€C«€C€C€€€CC€€€€CC€€€C€at£t««:€C>t€€CC«tttCCCC€C€CCC

CONCIO PRIMA. conditio , adulatoris ne exerceat munus ;

nullique adviletur ,
qui servus audiri non
Viijtatem adulationis unico prodit verbo vult. Quare Joan. satis recte adulationem
Tiiiulbanus, dum eam turpissimam appel- appellat ignominiam servitutis et loquens ,

lat Tarpissima adulatio. (1) Ut autem ejus

:
adluic de adulatore ait Et ejficitur ergo , :

vilitasmelius innolescat, tripliciter eonside- nt nulla sit ei molcsta servilis obsecundatio,

randam duxi ex parte subjecti , in quo
:
nullutn indecens videatur obsequium. (1)
iuest ; ex parte objecti, quod intendit , et ldem sapit Aristides : Quemadmodum servus
rx parte medii, quod assuniit; et bis tribus ad heriim, adtjrannum habetadulator.
ita se
modis , vilis et demissa est adulatio, 1. Ex Romanorum qui Caesa-
(2) H«c mens erat ,
parte animi ; 2. Ex parte objecti ; 3. Ex parte ribus divinum dicabant bonorem. Quos me-
medii. rito arguit Tertullianus Maledictum est, :

I. PARS.Vis nosse ad.ulationis vilitatem ? ante apotheosim deum Cccsarem nuncupare

agnosce adulatoris animum, qui in adulando (3) Quod si maledictionem vibrat in eos ,

agiiur, vel, 1. Timore;vel, 2. Servitute; vel, qui ex auimo servili adulantur, quanlo ma-
3. Dolo. gis qui e\ dolo ?
1 Ab bac timidi animi adulatione Cbris-
. Mque creator benedictionis et laudis hu-
tianos vindicat Teitullianus Adalati nunc : mana? sectatores incusat per Esaiam. Popu-
sum us imperatori et mentiti vota qucB diximus,
, lus meus ,
qui vos beatos diciait . seducunt
ad cvadendam scilicet vim. (2) A qua tamen vos. (4) Unde laudatus Joan. Sarisb. Omnis
adulatione nec Jacob fuit immunis qui, ut ,
adulatio comitem habet dolum. D. Ber-
nolul D. Aujj. ex timore fratri suo Esau nardus adulatorem scorpioni comparat :

aduiatus est. Quid sibi vult, quod ait Jacob Scorpioni non est in facie quod formides ,
frat/i suo : Propter hoc vidi faciem tuam ,
pungit a cauda. Si ad talinm, idesf, adula-
quemadmodum cum videt aliquis faciem Dei : torum blanditias cor tuum senseris, memineris
verum paventis et perturbati animi verba us- scriptum (51 Omnis fwmo primo bonum vi-
:

quc ad hanc adulationem proruperant. (3) num ponit, cum autcm inebriati fuerint, tum
Miiabitur lorte aliquis in Jacobo adulatio- id quod Viri callidi et dolosi
deterius cst.
nem, el ab ejus ingenio et moribus alienam ;
proprium esse so/et, tunc prce.tendere hrtmili-
sed animi pavore perturbati venialior culpa tatem, cum aliquid obtinere voluerit, de qitc
adulatio est , magisque ignoscenda quam ea dicit Scriptura : Est qui nequiter se humi-
qiht animo servitute demisso procedit. liat. (6) Sic Vatabl. intelligit istud Chari- :

Merilo Pbilo Judseus : Revera est servilis tas non agit perperam , charilas non adtil/-
adulatio. [4] Cui disjpiicet servitutis misera
<i] Tert Apolog. 54. — (2) Tert. Apolog. 5i. — (i) L. 3. c. 5. Policrat. — ;?) Orat. 1. Plat. —
(5) Quarst. iu5. in (Jenes. Genes. 53. —
(4) Tert. L. (5) Tert. Apol. 34. — (\) Tert. L. 4- adv. Marc. 1
V
Quud onir.U prolius sit libcr. (5) L. 4. de Confid. — (6) Eccles. 10.
>
>>
 . ,: ! ,
:,

36 ADULATIO. — CONCIO I.

tur. (i) Quasi adulari et agere perperam sania , ut vellet veluti Deus adorari : Aristo-
sitsyaonima; ideoque Democrit. apud Sto- teles ejus praeceptor non eum a tam stulto
baeum Mala laudibus vehere adulterini
: errore dimovit : immo ob spem lucri ei adu-
animi est. (2) Haec omnia evidenter osten- latus est. AristotelesAlexandro potius re-
dunt adulationem esse vilem ex parte animi gendo turpiter adulatur.Quam multi hactem-
niodo demonstrandum est esse demissam ex pestate artifices adulationis vilis et demissae
parte objecti. tum ex parte objecti, tum ex parte medii
II. PARS. Quid comessationibus,
vilius III. PARS. Tripliciter adhuc vilis est adu-
Veneris voluptatibus opibus ? latio , ex parte medii quofit, 1. Interdutn
et terrenis
Hujusmodi tamensunt objecta, quae sibi pro- enim fit vanarum laudum praedicatione ; 2.
ponit adulator 1. Comessationes meditatur; Interdum fucata corporis imitatione; 3. In-
:

2. Libidines negotiatur ; 3. Terrenas opes terdum earumdem passionum societate.

nundinatur. 1 Homines laudum sunt avidissimi. Ad-
.

1 Homo gulae deditus a sua nobilitate de- modum se laudari volunl : nulli grata re-
generat.Belluae assimilatur, recteque compa- prehensio est , iinmo quod multo pejus est
ratur porcis , qui edulia duntaxat appetunt. quantumvis malus , quanlumvis perditus ,
En objectum quod quaerit assentator In mavult mendaciter prcedicari quamjure re-
:

convivio cum quasi prcesentibus,et conrecum- prehendi , et falsarum laudum irrisionibus

bentibus sortem suam exprobrare non pos- decipi , quam saluberrima admouitione ser-
sis, debes adulari propter quos lautius vivis. vari. (1) Hoc medio utitur adulator, dum
(3) Non solum fercula et dapes sibi proponit favorem desiderat adulatione mercari, vel
adulator , verum etiam venereas voluptates lucri compedibus adstrictus, linguae vendit
negotiatur. obsequium. Islo maxime tempore regnat hoc
2. Carnis libidines non minus humanae vitium adulationis , quodque est gravissi-
dignitati contrariantur , ac comessationes : mum, humilitatis , ac benevolentia? loco du-
illas tamen intendit adulator. Ut patet in citur : eo fit, ut qui adulari nescit , aut in-
amasiis, qui blanditiis et vanis laudibus mu- vidus aut superbus putetur. (2) Christianus
lieres et virgines adscortationem provocant. debet esse ab hujusmodi laudum praeconio
Qui in idolis comandis , et in aris ornandis alienus tum quiasunt laudes vance.(?>) Tum
:

et ad singulas horas salutandis adulantur.(4) quia a Creatore prohibitae. Prohibet fidere in

Scio Gentiles idololatriae deditos, vanas ido- laudem hominis. (4) Tum quia saepesaepius,
lorum statuas colere, sculptos lignorum trun- supra depressionem aliorum fundantur. In-
cos adorare, metallicam massam pro numine firma commendatio, qua? de alterius destruc-
habere , et cadaverosa simulacra divinis tionefulcitur. (5) At adulator non solum lin-
laudibus venerari. Idipsum de ambientibus gua, verum etiam imitatione blanditur.
dixerim Qui nullum praetereunt diem, quin
: 2. Sed exempla omittamus , de affectione
eos, a quibus favores praetendunt, salutent, venientia. (6) Sicut enim umbra solet con-
vanis comant encomiis, etdivinis prosequan- formari corpori cujus est umbra , ita quod
tur laudibus. Verum haec amasiis peculiari- eo moto movetur et eo sistente sistitur sic :

ter praestant quas enim diligunt mulieres, adulator aliis se conformat, etad eorum con-
:

veluti deas et colunt, et praedicant. At quo ditionem se variat, atque mutat. Hujus duo
fine ita illis blandiuntur? ad luxuriandum selegi exempla ex Athen. Scribit Satirus in
scilicet illarum enim persecutio sollicita- Philippi vila, quodcum oculus Philippi per-
:

tione constat,non auctoritate ; et adulatione, cussus fuisset , accedebat ad eum Clisophus,

non potestate (5) Ideoque Philo Jud. luxu-
. eumdem ligatus oculum : ac rnrsits ubi vul-
riam cum adulatione connectit. At scorta nerata fuisset Philippi tibia, cum rege clau-
et adulatores suum agunt negotium ; dum dicans incedebat : quare si quod acre edu-
amatoribus , et quibus adulantur , aliquid Hum , ipse quoque vultum /brmabat veluti
boni conciliant. idem comedisset ac Philippus. (7) Addit
3. Tandem adulatio terrenarum opumsti- Habebat Dionysii fdius multos adulatores ,

mulatur amore. Unde Alan. de Planct. Ec- quosvulgus Dionysiocolacesvocabat:simula-

cles. Adulationis artifices, ut emungant mu- bant isti se non acute videre inter ccenandum f
nera, caput divitis oleo adulationis inungunt. quando nefue Dionysius erat perspicax To- .

Hujus illustre habemus exemplum in Aristo- lerabilis est hujusmodi imitatio in externis
lele. Alexander Macedo (6) ea laborabat in-
* ' ,,«.,,
Salv. L.
,
dc n r»
Guber. Dei.
7.
, •
—
(a)\ n
D. tt;„,
/
Hier. v,,;*t
bpist.
(1) Gor. i3.
1. (2) Serm. — i4. —
(S) Tert. L. de
(1)
ad Celant. (3) —Tert. L. de Cor. Mil. 10. —
(4) Tert.
Test. An. 4. —
(4) Tert. L. de Jejun. 16. —
(5) Tert. L. 4. adv. Marc. i5. —
(5) Tert. ibid.. —
(6) Tert. L.

L. l.adv. Marc. 27. —

(6) Tert. Apol. 46. ad Mart. 6. —
(7) L. 2. Gymno.
 ;,

ADULATIO. -- C0NC10 II. 3;

corporis gestibus , verum culpabilis est ,
tem non integram prodiderunt veritatem :

quando, innocentiam praetergressa, servalur rMponderunt quidem Ghriftum in Bethletm

adhuc in passionibus et vitiis. nasciturum,juxta illud Micheic: Et tu, Bcth-
3. Quanti cnim ad rnaltim pcrformantur P leem, terra Juda ncquaquam mininia cs in
,

(l) Hanc iniquam porformalionein videmus principibus Juda : c.r tc cnim c.iirf dux qui
in Herodis impii regis curia. Audicris autcrn rcgat popttlitni rncitrn lsracl. (1) Non tamcn
Hcrodcs rcx , turbatus cst , ct orrtnis Ilicro- addiderunt verba (jiia> secjiiuntur Et cgrcs- :

solyma cum illo. (2) Ubi Abul. Polcst dici susejusa dicbus wtcmitatis e quibus Christi ,

quod turbata est tota civitas : id cst, magrta divinitas colligi poterat , sicut e prioribus
pars ejus : hoc cst verum , qttantum ad adu- colligebatur humanitas. Veritatem autem il-

latores rcgis ; nam ipsi fingunt sc gaudere lam tacuerunt ex adulatione, ut notat D.
de omnibus de quibus rcgcs gaudcnt et do- , Chrysost. In adttlationcm rcgis, ul ad hu-
lere dc qttibus dolent. (3) Pergit Abul. Prtcs- mana: grati<c lucrurn vcritatis darnna profi-
tant regibus assensum accommodatttm prop- ,
cercnt. (2) Adulationem audis totam in veri-
ter qua?stitm : qucrn siextorqucnt, et isti vo- tatis damnum, lum quia illam dissimulat ,

cantur assentatorcs ab assentiendo

dicti , tum quia falsas virtutes procdicat.
quia ftngunt se assentiri omnibus quibus do- 2. Nemo ad suitrn dedecus mcntitur. (3)
mini assentittnt , sive irt bono, sivc in ma/o Verum ad suum dedecus mentiuntur adula-
nam magna pars Hicrosolyma erat de illis tores, dum falsas virtutes pnedicant. De qui-
assentatoribus Hcrodis : ct ideo turbata dici- bus Labia dolosa in corde ct
dici potest : ,

tur tota Hicrosolyma. corde locuti sunt. (4) In Hebraeo habetur, ut

vult Bellarm. Labium dolosum unum sonans,
• «•t»»l>MI»9}lia>911»ll)t)ll ******
aliud signiftcans , labittm autem diversum ,

CONCIO SECUNDA. ceu duplex, ex corde diviso oritur, eademque

vox in Scripluris signiftcat labium blanditia-
Db mendacio erubcscit adulatio. (4) Duo
rum et adulationum Bene ergo labium
, .
sunt de quibus erubeseere debet adulatio :
adulationum labium divisum, ceu divisio-
,
unutn de vilitate , quia turpis ; alterum de
num nominatur. Quia adulatoris labium di-
mendacio, quia mendax. Quot sunt hac aeta-
visum est ab ejus corde, aliud ore loquitur,
te, qui profecto erubescere debent de adula-
aliud corde versat et mente tractat. Unde
tione, 1. Mendaci ; 2. Fallaci; 3. Irrisoria.
D. Aug. Magis optabo a quolibet reprehendi;
Suntaliqui,ut advertit Tertullianus, men-
quam sive ab errante, sive ab adulante lau-
dacium colentes. (5) Quinam, quaeso, magis
dari. Nullus enim reprehensor fbrmidandus
mendacio suos deferunt cultus, quam assen-
est amatori veritatis : laudator vero, et errans
talores, qui, i.Veritates dissimulant; 2. Fal-
confirmat errorem , et adulans illicit in er-
sas virtutespraedicant ; 3. Patientia vitialau-
rorem. (5) Illam divisionem lingurfc, et cor-
dibus cumulant?
dis agnoscit in Gentilibus Tert. qui Caesares
1. Tanta est inter Christianos et verita-
ut numina praedicabant ; et ut homines mor-
tem cognatio, ut eam et necessario appetant,
tales trucidabant; a qua vindicat Christianos.
et integre praestent. Christiani necessario ap-
Vera? religionis homines , imperatoribus ne-
petunt veritatem, et intcgre pra?stant : utqui
que vanos, neque mentientes , nequc temera-
salutis sua? curant. (6) Adulator salutis suoe
rios honores dicant. (6) Quantum ab illa per-
oblitus, integram non praestat veritatem, sed
fectione distant hujusce aetatis Christiani , qui
tacendo et dissimulando eam, velut divi-
etiam vitia laudibus cumulant?
dendo interficit. Ut enim ait V. Beda : Adu-
Z.Est ingenitaquibusdammentiendi volup-
lator est qui tacendo ideo dat consensum ,
tas. (7) Hi procul dubio sunt adulatores; qui
ne offendat illum quem optat habere propi-
mentiendi voluptate, etiam vitialaudibus cu-
tium. (7) Unde D. Augustinus eos reprehen-
mulant, ut ait Cassiodorus Adulatio blande :
dit, qui per adulationem , ne offendant eos
a quibus mala audiunt non solum non re-
omnibus applaudit; omnibus salve dicit; pro-
,
digos vocat liberales ; avaros parcos, et sa-
prehendendo, sed tacendo consenliunt Hu- .

pientes lascivos , vel prodigos curiales ; gar-

jus habemus exemplum in consiliariis He-
rulos affabiles; obstinatos constantes; pigros
rodis Herodes enim congregans omnes prin-
:

matttros et graves. De adulatoribus sic fatur

cipes sacerdotum, et scribas populi, sciscita-
batur ab eis ubi Christus nasceretur .(8) llli au- D.
Max. Omnium vitiorurn turpissimum adu-
lationem invenias licel. Primumcnim laudem
Tert. Apol. — (2) Matth. —1. Quaest. 20. In
cap. a. Matth. — (4) Tert.
(3)
Apol. 54. — (5) Tert. (1) Cap. 5. — (0 Honi. 7. in Matth. —
(3) Terf.
—
1(1)
Apol. 34. — (6) Tert. Apol. 46. — (7) In Ps. 59 — Apol. a3. —
(4) Psal. 11.— (5) L. %. de Triuit.
—
.

(6) Teit. Apol. 35. (7) Teit. Apol. 7.

38 ADULATK). — CONCIO II.

rcm pulcherrimam et j ustissimam corrum-

'
dae quam tentationi durae. Idcirco pergit
pil; ut jam nec, si vere quidem adhibita fue- Clirysol.Quid mihi et tibi, Fili Dei summi ?
rit, ftdem mereatur. Et quod indignissimum Nam et modo, ut adulator non uti devotus et
est omnium, virlutis prcemia vitio donat ut , obsequens hic adorat. Credit infelix quod
,
,

sceleraiius facere videatur quam qui nummos eum quem tentatione vincere , quem mune-
corrumpunl et adulterant. Hi enirn suspec- ribus nequivit flectere, possit adulatione pul-
tos reddunt nummos , illi virtutis fidem la- sare.Daemon non ex devotione, aul obse-
befaclant. (i) Quid adeo turpe, quam virtu- quio, laudat et adorat Christum, sed ex adu-
tem debito praemio defraudare; et prae-
sibi latione, ut eum decipiat. Eodem modo as-
tnia virtutis vilio impendere sicque virtutis , sentatores laudant, et pnedicant , non cx
labefactare fulem? Nutat fides laudis, virtuti amicitia , sed ut adulatione decipiant. Me-
impensa , dum vitio indifferenter adscnbi- lius est a sapiente corripi quarn stultorum
tur. In assentatores qui laudibus vitia cumu- adulatione decipi. (i) Seu, utlegit D. Hiero-
iant, maledictiones vibrat sacer textus : Fa? nymus , quam per adulationem decipi blan-
qui dicitis rnalurn (2) Versio Aquilaebonum! dientis. Addit D. Hieron. Beata mens quai
legit Vce qui dicunt rnalo : Bonus es ; qui
: nec adulatur aliquando, nec adttlanti credit;
dicunt impio: Jiistus es ! maledicent eis po- quas nec decipit alterum, nec ipsa decipitur.
piili, et detestabuntur eos Tribus ! (3) Scili- (2) Sicenim adulatione non obcaecatur.
cet ob adulationem mendacem et fallacem. 2. Teneo testimoniurn ccecitatis. (3) Quae
Si unquam fallacice negotium perpetratur. maxime ab adulatione procedit. ldeo Aga-
(4) Hoc certe inter adulandum evenit. Adu- petus Diacon. in sua paraenesi
ad Justinian.
!atio enim fallax eos quibus blanditur
, , 1. Imperat.assentatorescorviscomparat. Adver-
Decipit ; 2. Obcaecat ; 3. Infatuat. sare adulatorumpellaces sermones, ut corvo-
1 . Bene erga hominern admissa fraus ma- rttrn rapaces mores : illi namqtie corporis ef-
.lirni criminis nornen est. (5) Adulatio maxi- fodiunt oculos ; isti autem anirnce hebetant
nium crimen est ; quo assentatores bomines cogitatus : cum non permittant perspicere
fallunt decipiunt et defraudant. Simulator
, rerurn verilates. Vere effodiunt oculos inen-
ore amicum suuin. (6) Falsa laus
decipit tis ejus cui adulantur nam ut loquitur,

Adulatio est falsa laus adulatoris. Et, Quid
est Adtdatio, nisi fallaci laude seductio ? (7)
Pulcbre Isocrates ad
tores impostores odio habeto : utriqtte
ut
enirn in re quavis sibi credita, fallunt credi-
tores. (8) Impostores arte decipiendi astute
fallunt eos qui sibi credunt. Adulatores etiam
<!ecipiunt credentes. Nam adulatio ars est
mentiendi, et ingenium fallendi hac d;vmon
primos parentes fefellit, et seduxit, ut notat
Ilug. Card. (t))Hac etiam caMidus ille serpens
lentavit depravare Christum. Cum venisset
Jesus in regionem Gerasenorum, occurrunt
duo habentes daemonia, et dixeruntei Quid
nobis et tibi, Jesu Fili Dei Altissimi p (10)
Cbi eloquenter et acule Chrysol. Quid est,
dialole? quem trina tentatione provocabas ad
lapsum? quem promissione regni utteado-
Joan. Sarisber. Adulator quasi clavum figit
in oculo illius , curn quo sermonern conterit
Demonicum : Adula- (4) ; deinde addit: Eoque magis cavendus
est , quo sub amantis specie nocere non desi-
nit ; donec rationis obtundat acurnen, et mo-
dicum id luminis quod adesse videbatur ex-
tinguat. Quam
perniciosa adulat>o, quse ra-
tionem obcaecat , et hominem infatuat?
: 3. Eorum qui adulatione sunt decepti et
obcaecati tanla est fatuitas, ut omnibus om-
nino innotescat. Unius dementite una vox
est. (5) Varii sunt stultitiae gradus, nec om-
nes eadem et eodem modo
circa stultes-
: cunt. Inter omnes autem dementias, ea sane
major est quae de vanitate procedit. Veruni
sicut dementia est vanitatis effectus, ita adu-
latio utriusque causa existit. Ut enim ait Se-
, neca Pro sua portione adulatio injatuat.
:

raret, subdolus ambiebas? rtiinc tremens , et (6) Qui enim blandientem benevole audit,
miserandus prolaberis , et adoras. O ver- fatuus est, et ridendum sese exhibet ab adu-
sutias mali daemonis artes o ingeninm ne- ! latione faliaci et irrisoria.
quitiae! adulatione blande fallere, et mollire m. PATAS. Si qua sit ridicula dementia
tentat, quem duraruin tentationum. ictibus t^ ea est p ro fecto quae ab adulatione suam
emollire uon potuit. Filium Dei Altissimi trahit originem. Assentator etenim eum cui
appellat, quem ab altitudiue lantae filiationis adulatur, 1. Irridet ; s.Ridiculum reddit;3.
dejicere praesumit ;
plus fidit adulationi blun- Aliorum risui exponit.

(1) Serm. »i.— (2) Isa. 5.— (3) Prov.24.-- (4) Tert. (1) Hccles. 7.— (2) Epist. ad Demetr. — (3) TVrt. L.
L. l. ad INat. 7. — Tert. L. de ldol. —
(5) 1. (6) Prov. de Spect. 16. — (4) L. 3. de Policrat. 1 1. —(5) Tert.
11. — (7) ln Ps. — L. 5o. hom. Hom.
\l\o. 8) 20. — L. dc Spect, iG. — (6) Epist. Co. —(7) Tert. L. s. ad
(Jen. —
v

(9) In c. 3. Matlii.8.
{10) ftat. 8.
 — .

A.DULATIO.- -coNcioni. .)<)

1. Nolo imperatori de divinilale adulari ,

Lieeal mihi hodie defendere odii juititiem ia
quia illum deridere non audeo. J\'on e/iim adulatores. Adulatin namque eoi odibilee
Ueum imperatorem dicam vcl quia mcntiri , reddit , i. Deos '*.. Ei» quibu» adulantur;
ncscio j vel quia illum deridere non audeo t 3. Subditii eorum quibua adulantur.
i'c/ quia non ipee se Deum volei dici, si homo 1. Vm VOS ma/cdii tionis est. (l) (Jnde
sit, interest /to/niiti Dco ccdcrc. (i) MendtX quotiea vuli Deua ostendere »e e»se et valde
adulatio ,
vera inisio est ,
palani decipitur offensum, et valde iratum, vm dicit. fa^
homo, mentita virlute quam proedicanl adu- Vultis audire maledictionem vibratara Deo
latores nam cuni ab eis dilaudatur ut sa-
: inadulatores? Vm
qui consuunt pulvlllos sub
piens, deridetor Ut fatuus, et ab omnihus ut ornni ettbito manus, ct faciunt eerciea/ia sub
ridiculua attenditur. capitc universa? (ctatis, ad eupicndtts anii/ias
2. Liceat exclamare : O risnm illtiminato- (3j l'hi D.Gregor. Ad hoc pulvillus ponitur,
rem ! illuminator est ;
(2) Adulatoris risus , ut ntolliits quieseatitr. Quisquis ergo male
nam defectufl illius quem immoderate laudat, agc/itibns adulatur , pulvilltim sub eapitc ,

in lucem prodit, nimiis enim blanditiis de- vel cubito jacenlis ponit ; ul qui COtripi ex
monstrantur ct cjuia assentator pcr risum
: ctilpa dcbuerat, iu eu ftiltus , laudihtis mol-
ci adulatus est co de gaudio risus /utnen cf-
, Ansel. eliam Laudun. per
litcr quicscat. (/\)

fulsit. (3) Sic enim ridiculua apparuit, et
omniiun irrisioni expositus fuit.
3. Congruit ct veriiati
tans ; dc. quia secura
w/ntt/is st/is /utlerc
est. (4) Veritatis pr.nerogaliva est, de menda-
cio ridere, et falsitatem irridere. Qui probe
norunt mendaces adulatoris blanditias , ri-
dent et qui veros defectus agnoscunt ejus
, cum per pulvillum sub omni cuhito, et cer-
qui adulatur, eum irrident. Nqn solum ipsi
rident, scd inst/per scurriiia proferentcs , ri-
sutn audicntibus violenter extorquent. (5)
At Tertullianus subtiliter adverlit non esse
ridendum sine causa, ne risus ejus qui ridet
simul cum ipso ridente rideatur. Curandum
plane est ne risus ejus rideatur, sifuerit in-
dignus.(6) Cum autem est causa ridendi, ut
in adulatore, vultTertull.ianus totas habenas
risui laxandas C&terum ubicunque dignum
: Chrysost. Vituperanles si atlendimus cau-
pulvillos subomni cubito manufl subtracto»,
Nam commcntatur suavctn adulalioncm. Sic per-
ridcre quia lce- stringit oculos assentatio, ct mentia lumen
,
ohtenehrat , ut falsa pro veris nundinctur.
Pro faciunt cervicalia sub capile univcrsa;
(jetatis , Glos. scrihit/rtc/«/^ ve/amina sttpcr
caput omnis statunv ad venandum. Scilicet
vical sub capite denotet , suavetn adulatio-
nem. Sententiose dicitur velamen super ca-
put ad venandum , quae est pulchra adula-
tionis descriptio, quse adulatores reddit odi-
biles, et Deo et eis etiam quibus adulantur.
2. Optimum
accipe a Hieron. consiliuin.
jfdu/alorurn assentaiiones , quasi quosdam
animee pcstes fuge : niliii est quod iam facile
corrumpat mentes ho/ninum. (5) Addit D.
,

risu, officinm cst. sam nobis pr&bent philosophandi , laudantcs

autem fasttim nostrum attnl/unt; et arrogan-
inani g/oria mollitieque nos implent ;
tia , ,

si aversari nonnuUos decet adulato-

quare
CONCIO TERTIA. ,

rcs tnagis quam viluperantes cvquum est odis-

Adclatio timeat sa/tem de infausto. (j) se : quia majorem secum peslem serunt ,
et
hanc passionem diffici/ius csl quam il/am su-
Adulatio infausla est, tum adulatori, tum ei
cui adulatur tum utrique sinuil, 1. Adu- perari, (6) Assentatores aversatus est vates
,

regius, quos a se his verhis ahlegat Aver-

latori , quia eum odibilem reddit ; 2. Ei cui
:

tantur retrorsum , et erubcscant, qui vo/unt

adulatur, quia reum illum efficit; 3. Adu-
mihi mala ; avertantur statitn erubescentes ,
Ialori et adulato simul, quia utrumque sup-
pliciis trndit.
qui dicunt mihi : Euge, euge. (7) Confestim,
seu e vestigio abscedant, qui non solum res>
I. PARS. Duplex est odium iniquum :
bene gestas magnificentius laudant, sed pen^*
ununi, injustum allerum ; illud illicitum, is-
scelera scelestius magnificant et postquam :

tud permissum. Iujuste Gentiles Christianos

ea excusationibus extenuarunt , adulanth^
prosequehautur. Hanc itaque primam cau-
eadem commendant, nec erubescunt diceie
sam apud vos co//ocamus , iniquitalis odii
malum bonum et prope compellunt in ma- :
crga nomcn Christianorum. (8) De isloloqui-
lefactis gloriari, s.demni illa assentationis
tur Tertulliauus , odii justitia defenditur.
voce, Eugc , euge. Vel ut Nebiensis expo-
(1) Teit. Apol. 53. —
(2) Tert. L. adv. Valent. 10.
(3)Tert. ibid. —
(4) Tert. L. adv. Valent. 6. -- (5) Pet. Tert. L. 4. adv, Marc. i5.
(?) — Tert.
(?) — ibid.
Dan. 1. 5. Epist. 3. —
(6) Tert. L. adv. Valeat. 6. — (3) Lzech.
«3. —
(4> Lib. «&. Mor. 4- — Epist. ad
(">)

(7) Tcrt. Apol. 34. —

(8) Tcrt. Apol. 1. Celant. —
(r.) Houi. JW. in Matlli. — (7) Ps. (>;.
 ,

4o ADULATIO — CONCIO III.

nit, Gaudeas, gaudeas, ubi laus cum adhor-
taiione ad similia continetur. Hos juste de-
testatur Propheta, ut oclibiles etiam subditis
illorum, quibus adulantur.
3. Recte Phil. Jud. Resecanda? sunt igitur
ha? prxstigice simulationesque ab amicitice
p/anta, ut agnatce pestes noxia?.(i) Adulatoris
Jingua pestis est ; quae universum regnum
qui de calice Babylonis tibi prodiloria? adu-
lationis venena propinant. (i) Venenum sub
blando adulatoris sermone latens , detegit
Petrus Dam. Sa?pe malignus spirilus velut
avis in ramo arboris , sic in lingua ponitur
adulantis : et tanquam per organum vasis
sic virus ejfundit, quod lethaliter in audien-
tis interiora transjundit. (2) Pergit statim ,

toxicat et inficit. Quod si agnoscamus lin- etad Sirenas respiciens ait Tu autem ob- :

guarum infestarum ingenia (2), Assentatio-
nis suae veneuo, regum dominationem quae
non tyrannica dominatio (3) in
est civilis,
tyrannidem commutant, dum principum sce-
lera, quamtumvisenormiasanctificant. Ama-
tura aures malesuadis cantibus Sirenarum.
,
Cui est affine quod habet Hug. Card. Est
, adulator quasi Sirena diaboli, trahens in exi-
tium audientes. (3) D. Augustinus adulatio-
nes saeviores gladiis existimat Levius debet :

sias sacerdos qui exosum habebat prophe- putari quod gladio minante, quam quodlin-
tam Amos , qui vera praedicans incurrerat gua adulanle committitur. (4) Et aliorsum :

odium regalis curiae, dixit ad eum : Fuge in
terram Juda, et prophetabis ibi; in Bethel
non adjicies ultra ut prophetes : quia sanc-
ti/icatio regis est. (4) Seu ut habet Glos.
Palatium regis est. Ubi Strab. Fuld. Non
ait , Sanctijicatio Dei nostri est, sed regis :
adulando regali fastigio. Nempe de aulicae
adulationis genio est , ut palatium dicatur
sanctificalio non Dei. In palatio in
regis , aperte sa?viunt , evitantur ; isti, quia occulte
adulatorum ore ,
plerumque regis inertia ,
Plus persequitur lingua adulatoris quam
gladius i/iterJ'ectoris.(5) Sa\v. \n adulatione
veneni virus, et gladii saevitiam simul agnos-
cit. Non te moveant blandimenta eorum t ve-
nena tibi sunt : non respicias adulationes ,
gladii sunt , et quidem ferreis atque hostili-
bus tetriores : illos enim homines cuncti vi-
dent , istos incauti non vident : illi , quia
insidiantur occidunt : et hoc periculosiores
,

consultior cunctatio nuncupatur prseceps ;

sunt, ac novo nocendi genere pejores , quod
ira, dicitur flagrans justitiae zelus; regis effu- illis ferreis gladiis nemo est penitus qui se
sior libido, audit ut pertnissa principibus /a?di velit; istis multi etiam se occidi volunt,
recreatio avarior rapacitas, dicitur necessa-
; nova atque in&stimabilis mali lethali illece-
rius populorum spec-
ad bellutn apparatus
;
bra : illis gladiis quicunque percutilur, ettimo-
tata eversio aut non creditur , aut invidia
, re pariter, et dolore torquetur ; islis quicunque
temporum coloratur; uno verbo, principes occiditur, delectatur (6): Quia. adulatioblande
blanditiis deliniti, vitiis mancipantur, et in ad vitia allicit, et suaviter in vitiis nutrit.
tyrannos degenerant. Ideoque adulatores ut 2. Adulatio perniciosa est , quia ad vitia
pestes publicae, subditis regum fiunt odibiles allicit, fiuntque per eam de vitiis pessima
ab infausta adulatione, quae illos adhuc qui- (7).: quia eos, quos ad vitia traxit , in vitiis
bus assentitur, reos efficit. nutrit. Ut enim ait S. Gregor. Crescit culpa
II. PARS. De pemiciosa adulatione (5) favoribus nutrita. (8)Malus laudator ille est
loquitur Tertullianus Quid, quaeso, pernicio-
:
quipeccantem blandimentis adulantibus pal-
sius adulatione quas eos quibus adulatur , P at , peccandijomitem administrat, nec com-
1. Ad vitia illicit ; 2. In vitiis nutrit ; 3. Ne primit delicta , sed nutrit. (9) Parum foret
a vitiis convertantur impedit. quod adulatio sit nutrix et altrix peccatorum.
1. Rarissimus certe nunc est qui dicere Adulator est quasi nutrix diabolica , lactans
valeat: Atquin nullis vitiis adulor. (6) Quot parvulos Babylonis. (10) Nisi etiam esset
modo sunt assentatores, qui perniciosa adu- fom ™ a d peccandum Quia ipsa peccati nu- :

latione (7), eos quibus adulantur ad vitia trlx adulatio sicut oleum flammis , sic in
alliciunt? Nam facinoris viam monstral in- c alpa ardentibus solita est ministrare fomen-

noxiis, qui nocentibus post scelera blanditur. tum. (11) Uno fomite aestuamus ad malum :
(8) Istiusmodi laudatioestimprobitatis per-
adulatio fomitem muhiphcat et augescit ,
suasio, animos addit qui laudat ; audacio- quo vitia flabellet atque subflammet. Dum
rem laudatio facit , et ad paria aut deteriora e ™m malefacta laudat, novum mgent ad de-
quasi manu ducit. Petrus Bles. adulationem hnquendum fomitem. Turpjtudo emm et

venenato calici Babylonisconfert. Multisunt Epist. 56. —

(2) Opusc 5o. 8. c —
(3) In c. 6.

—
Prov.
(1)
(4) L. de Bapt. cont. Donat. —
(5) In Ps. 69.
(1) L. dc Plant. Noe. — (2) Teit. L. 3. adv. Marc.21. — (6) L. 3. cont. Avar. —
(7) Tert. L. adv. Valent.
—(3) Tert. Apol. 2.— Amos. 7. — (5) Tert. Apol.34. 16. — (8) L. 4. Mor. 26. —
(9) D. Cypr. apud Polit,
— (6)Tert. L. de Pall. 5.
(4)
— (7) Tert. Apol.34. — Christ. part. 1. c 8. —(10) Hug. Card. in c, 6. Prov.
(8) D. Pacian. Paraen. ad Pcenit. — (1 1) Beda in c 6. Luc,
 ;
,, :

ADULATIO. - -CONCIO HI. 41

malilia vitii a plausu incremriituin, ct viies pana, cx damnatione. (i) Pcccatoi cni jmi-
desumit : ct ita adulatio tlc novo formnt aut niendum nemo dubital : nsscntalor tl ille

resculj)it nntiquum fomitcm. lintlc Clcm. cui atlulatur ,

peCCStOrei siinl. Psam , ut ait
Alex. Hominibiu bcstiw bcatiores, non nmi D. Hieron. Ab adtt/atoribus lauilatur pecca-
apud cas genera adulatorum. (i) Atiula- tor, quando pcccator pcccatorcm lauilat. (2)
tores homines impios ct peccatorea Inudnnt, Utriusque autcni juiuilioiifin factam vitlco,
non solum tlc malefectis qua oranes vident, vel, 1. Ab bominc adulato; 2. Vcl ab angelo,
et ab omnibus rejnobnntur sed etiam de , divincs justitiae ministroj 3. Vel ab ij>somet
desidcriis nppetilus sensitivi, qui est illis et Deo per adulationcin offenso.
brutis communis. Laudatur peccator in de- 1. ln reos majcstatis ct publicos hostes
,

sideriis aiiinuv siuv. (2) adulnlione tlele- Ab omnis homo mih'S est .(3) Adulalores sunt lios-
rioralur bominuin appetitUS ideoque bca- ; tes publici in reipublicae jicrniciem sunt :

tiores bominibus bestiee, quia quod est in etiaminajestalisrei.Suiscnim assentalionibus

bominilms bestialc , et cum bcstiis com- reges decipiunt, obcaccant, infaluaut,ad vitia
mune , est adulationi obnoxium ,
qua as- alliciunt, in vitiis nutiiunt,et cum vitiis con-
sentationis injuria bestiae carent. Adulan- stringunt ideo bujusmodi venenatas jicstes
:

tium lingua alligant animas in peccatis, de- per reges ipsos aliquando punil Deus.Sic David
lectat ca jacere , in quibus non solum non punivit adolescentem illum Amalecilem, qui
metuitur rcprehcnsor , sed etiam laudator sibi deiulitmortemSaulis, sjierans talem nun-
auditur. (3) Et ita adulatio delicta lautlan- tium illi fore gratissimum.Verum suae adula-
do , ne peccator a vitiis convertatur im- tionismercede frustratus, prosuaaffectalione
pedit. non praemia sed supplicia , a Davide
retulit,
3. Quia exercitalu vitia ct usu viriosa interfici jussus.(4)Nam, ut bene notat Litan.
sunt.(4) Difficillime relinquuntur vitia, longo Juslo Dei judicio, de quo sperabal impetrare
tempore et prava consuetudine inoleta ; ita gratiam, reportavil mortem.
animo peccatoris inviscerantur, ut ab 2. Angclos ministros sua? virlutis Deus iilo
vix separari Praesertim cum ab prcejecit. (5) His ministris Deus intertlum usus
possit.
assentaloribus ut virtutes praedicnntur. Ut est ad adulationem puniendam. Frequens
enim ait D. Greg. Curari vulnus negligitur, populus ad Herodem(6)convenitpacempeti-
quod dignum pra?mio laudis videtur ; sic turus ; statuto autem die Herodes vestitus
magis comprchenditur peccator et illigatur veste regia sedit pro tribunali, et conciona-
,

suismet perversis consiliis. (5) Belle de as- batur ad eos. Populus autem acclamabat
sentatoribus dicit D. Cbrysostomus Isti,a- Dei vox, et non hominis ; confestim autem
:

tenam subdolce laudis in ore portantes (6) fiercussil eum angelus Domini, et consump-
qua miseros peccatores cum suis viliis ad- tus a vcrmibus expiravit. Hujus adula-
stringunt et ligant, ut vix converti et poeni- tionis pestilens afflatussic aera toxicavit, ut
tere possint. Nam ut D. Max. ait Qi.i im- : regem vermibus scatere fecerit , morsica-
probitatem laudat eam pcenitentia remedio
, tione letbali. Quidadhunc, si illi vocife-*
fraudat. (7) Etenim ejusmodi praeconio enm rantur ? ille, quia vocem suscepit, quod seip->
laudando iniquitate exuit, et probitalis spe- sum huj usmodi assentatione dignum arbitra-
cie colorat; quare improbitatem pcenitentiae retur; hic quia audivit vox Dci , et non ho-
remedio fraudat. Pcenitentia improbitatis minis , quanquam nihil dixit , talia passus
detestatio est ,
qua poenitens abominando est. (7) Quam dura calamitate luit rex aures
scelus, remissionem sceleris negotiatur.Quem pr.rbuisse adulatoribus! o quanta est assen-
autem animitus commisisse pceniteat, quod tatiouis malitia , quae benevolos auditores
vulgari praeconio cohonestari audit ? noxa sic inficiat Verum quare non assentalores
!

putatur levicula, et velut delictum ludicrum, puniuntur ? utrique sane supplicio digni
improbitatem laudare ; et tamen quia poeni- erant : verum cum iiondum tempus sit judi-
tentiae remedium excludit, et improbitatem cii, is punitur qui maxime obnoxius est cri-
remissione fraudat, scelus gravissimum est rnini. (8) Utrique enim puniendi certe a
quod et adulatorem et adulatum gravissimis Deo punientur. Nam
suppliciis subjicit. 3. Bonutn factuni Deum habet debitorem,
III. PARS. Omne delictum aut venia sicut et malum ; quia judex omnis remunera-
expungit, autpcena: venia, ex castigatione torest causa=. (9) Justus Deus pro sua justi-

(i| Tert. L. de Pud. 2. —

In Ps. 9. (2) (3 Tcrt. — 1

(1) Adhort. ad Gcnt. — (2) Psal. —

(5) D. Aug. in
r,. Apol. 2. —
(4) L. 2. R«-g. —
(5) Tert. L. adv. .lud. 9.
Ps. 9. — (4) Tert. L. adv. Valcnt. 16. (5) L. 4. — — (6) Act. 12. —
(7) OEcume. (8) Ibid. —
(y) Tert. —
Mor. 26.— (6) llom. 4a. ia Malth. —
(7) Serm. 47i. L. de Pceuit. 2.
3*
 , ,

42 ADULATIO. - CONCIO V.
tia innocentes remunerat , et reos punit pulchritudine corporis, aliisque tum spiritus,
suamque exercet justitiam erga adulantes tum carnis dotibus. Tumeutem illam adula-
et adultos. Non modo qui mala faciunt , sed tionem multiplici ratione comprimitTertul-
etiam qui laudant eos : ejusdem aut gravio- lianus tum quia nec corpus, nec spiritura
:

ris quoque erunt supplicii. (i) Et quod mi- a nobis habemus , sed a Dei gratia. Spiritus
rere magis, ejusdemculpee participium, gra- vero et virtus extrinsecus con/eruntur ex
vius supplicium meretur; ac si ejusdem cul- Dei gratia. (1) Tum quia hujusmodi bona
pae laudalione particeps gravius culpetur, et nostra non sunt, sed Dei. Nam et quod nos-
mulctetur pcenalius. Ex D. Chrysost. Nam trum videtur, alienum est : nihil enim nos-
collaudare insuper delinquentes , quod ad trum, quoniam Dei omnia, cujus ipsi quoquc
supplicii pertinet cestimationem , longe plus nos. (2) Tum quia adulatio de naturae bonis
est quam delinquere , idque jure optimo : rectae fidei contrariatur, quae cum omnia a
propterea quod hoc suffragium prqficiscatur Deo accepta sciat, omnia etiam ad Deum re-
ab animo, et insanabili morbo laboranle. Si- fert Non est bonce et solidce fidei, ita adu-
:

quidem is dum peccat , condemnat interim lari sibi unumquemque. (3)

peccalum suum, poterit aliquando temporis III. PARS. Haec ratio damnat etiam eos
progressu ad se redire : cxterum qui laudat qui ipsi gratia? suce adulanlur.
(4) Qui de
maliliam, isseipsum privavit curatione, quam bonis gratiae gloiiantur, et de virtutis operi-
affert pcenitentia. (2) Sane morbus dicitur bus, a gratia oriundis superbiunt, Deum suo
iusanabilis , quia praevia malitiae laus dum bono defraudant. Cum enim bona opera ab
pcenitentiae medicinam avertit, curationem ejus gratia procedant
eequissimum est ut ,

praefocat, et quamdam in flagitiis obslinatio-

referantur ad gloriam Dei. Cui sit honor
uem laudatione animitus implantat. gloria,charilas, dignitas et potestas, etnunc,
et in secula seculorum. (5) Quantum ab illa
•••»••»••••••»••»••••••••••••••••••
justitia alienus est peccator , qui adulatione
CONCIO QUARTA. temeraria et praesumente adhuc in suo pec-
cato perseverat?
Merito ridet Tertullianus Gentilium va-
nitatem ,
quibus non est gloriandum , cum »»•»»•» »»»»»»»»»«»'»»»»»«.»»» »•«»»•»•
eorum vana, malitiae et stultitiae concorpo-
rata sint : quae humiliationem potius, quam CONCIO QUINTA.
gloriam praedicant. Sed quid ego mirer vana
vestra, cum ex forma naturali concorporata ^RjESDmptio inverecundia? portio est (6), quia
et concreta sit malitia et stullilia? (3) Plures non veretur de peccatis, sed potius sibi adu-
etiam hac aetate Christiani risusimul et fletu latur, et ut in eis liberius perseveret , sibi

sunt digni, qui malitia etstultitia tumentes, temerarie blanditur , 1 De bonitate Dei ; 2. .

sibi perverse et stulte adulantur, 1 De bonis .

De patientia Dei ; 3. De longanimitate Dei.
fortunae; 2. De bonis naturae ; 3. De bonis I. PARS. Deus zelotes qui naso non deri-
gratiae. detur, adulantium sibi bonitatem ejus. (7) Hae-
I. PARS. Gentiles homines gloria? solius retica Marcionis vox est, Deum de sola bo-

libidinosi (4), de bonis fortunae sibi adulan- nitate ceusendum ; hunc errorem multoties
tur; Christianus in schola humilitalis edoc- refutat Tertullianus : Hoc erit bonitas ima-
tus, ab eorum tumore alienus esse debet. ginaria,disciplina, phantasma : et ipsa trans-
Tu extraneus ab omni eorum vanitate. (5) funcloria pra:cepta secura delicta. (8) En ,

Plures tamen Christiani Gentilium more tu- quatuor conclusiones quas Ttrt. trahit ex ,

mescunt; sibiquededivitiis, dignitatibus, ho- impio Marcionis dogmate, hoc erit boni-
illo

noribus, favoribus, aliisque fortunae bonis tas imaginaria. Licetenim Deustitulobonita-

adulantur. Ab hac tamen inflata adulatione tissit ii)iiiiitebonus,solitariatamenbonitasex-
gentilitatem sapiente Christiani abstinere te- pers justitiae Deuni dedecet : qui enim Deus,
nentur. Tarnen nonut Gentiles, ila nos quo- et sit etiam summe justus necesse est ;
quia
que nobis adu/emnr. (6) justitia esl pleniludo divinitatis , exhibens

II. PAttS. Non solum de fortunae bonis

Deum perfectum. Neque enim Deus foret, si

sibi adulantursuperbientes,sed etiam inflan-

infinite perfectus non esset, neque infinite

tur de naturae bonis, de acumine ingenii, de

esset perfectus, si justus non esset ;
perfec-

(1) D. ChrysosU apud Anton. in Mclissa. —

(2) Hom. Tert. L. de An. 35.— (2) Tert. L. de Pat. 7.
(1)
—
de David et Sau!.— (3) L. 1. ad Nat. 9. —
(4) TeiU (3) Tert.L. de Lxhor. castit.2. —
(4) Tert. L.de Poen. 6.
Apol. 4 7 . —
(5) Tert. L. de ldol. i3. —
(6) Tert. L. s. — (5) Tert. L. 1. adUxor.i.— (6) Tert. L. dcPcen.6.—
de Cult. fcm. 10. (7] Tcrt. L. de Pud. 3.
—
(8) Terf. L. 1. adv. Marc. 27.
 ,

ADUl.ATIO - -CONCIO VI. 43

tione namque carerct jllStitie. F.x mera ill.i rem sibi in luil peccatis adulantem yin tli- :

et imagioaria Dei bonitate lequitur disd- vitias bonitatis ejus, rl paticntiir , et lon^n-
plinu phantastlca. CJnde postquani muha itimifatis contininis honi- :' Tria |iuiiit :

Soriptura loca coogessit, quibui divinaextff- tatem, quttfponte iui benefacit ; patientiam,
gentur bonitas, sie concludit contra Marcio- qua non statim punit Itniganimitatem , q\ia ;

nitas : Ttdia cnini ct sparsilia cornin, qitibus diu exspectat et lustinet. Peccator bai tlivi-
Deo adulantttr, ct sibi lcitocinanliir , cfjcini- nas pcrfectiones contemneni, vtl de eii libi
nantia magis quam vigorantia disciplinam. hlandiens secure delinquit, licentiui neccat,
(i) Quotl antein illa haeresis diseiplinam et a tliu dilala [laMia audacior fit ad delin-
christianain penitus evertat, prohat hac ra- quentlum : llcdtindantia clcmcntia: axlestis
tione : Si ciiim ncipic ceniiilatnr, ncqtte iras- liliidincm fadt htimana' tcmcritatis (1) . Muta
citttr, ncqtte damnat , ncqitc vc.rat , tttpote Dei longanimitas, quae enormiter peccantes
qui ncc jttdiccm pnvstat ,
qttoniodo illi disci- diu sustiner, fovere et nutrire videtur llagi-
plinarum ratio consistat, et qttidem p/enior P lia, dissimulatione supplicii. Ccrti cnim in-
(a) Deinile infert : Et ipsa transfitnctoria dubttatCB vcnite delictorum , medium tempus
prwcepta , quotl sic profuntle demonstrat. intcrim furantitr, ct commeatum sibi faciunt
Quale est enim ut pnrccpta constitttat , non delinqncndi. (2) Vcrum atrocior vindicta
exsecuturus ; ut dclicta prohibcat, non vindi- quae longanima diu patientia quasi vires diu-
caturus, quia non judicatitrus P Tantlem tle- turnitaie ftenerel, sic deinum exundat, ut
tlucit Secura delieta. Si solitaria esset in
: tarditatem acerhitate compenset, et ita im-
Deo honitas sine justitia, aliqua affinitas ma- pie sacrilegas peccatorum de se persuasiones
liliae foret, et velut perversitas divinae pras- cumulatius expiet. Sic exponit Tertullianus
fecturae ,
quae a justitiae ahsentia praeberet apostolum : Mihi vindictam , et ego retri-
pectandi licentiam. At hic sujficit , peiver- buam (3) vindicfam
: mihi, el ego vindicabo :
sissimum Deum ostendi in ipso prceconio so- id est, patientiam mihi, et ego patientiam re-
litaria» bonitatis. (3) Mera honitas in Deo, munerabo. (4) Multa patientia, qtiae offensa;
sine attrihuto justiti;e, occasio esset peccandi ultionem benigne dissimulat, vindicta nomi-
et fomentum. Quis
cst iste Deus tam bonus natur ; quasi vindicta et patientia synonyma
ut komo ab malusjiat P (4) Sola honitas,
illo sint. Novum sane iracundiae ac vindictae gc-
quae sociam non hahet justitiam, etsi non sit nus, longanimis patientia est , quae severio-
auctrix peccati, videtur tamen humanae ma- ri acerhitate cunctantem patienter toleran-
litiae palrocinari , dum eam non punit. Has tiam cumulatius repensat. Timeat peccator
conclusiones infert ex impia illa et praesu- severiorem divinae longanimitatis ullionem :

mente atlulalione, qua sihi peccator hlandi- Nemo idcirco detcriorsit,quia Deus melior est,
tur de bonitate Dei, et adulatur de patientia totiens delinqttendo quoliens ignoscitur. (5)
,

Dei. Divina patientia sit illi non lihido sed frae- ,

II. PARS. A honitate et patientia Dei su- num delinquendi, a longanimitate desumat
niil ausain temeraria pry;sumptio, et Deum non foniitem peccandi , setl poenitendi fo-
conlemnendi, peccato perseve-
el diutius in mentum ; sic non sibi temere, sed Dco obse-
randi. JMmirum Dominus in^ratis benignus, quenter adulabitur.
ut non magis irascatur contumeliis clemeiitiic
swv quam blandiatur. (5) Peccalor adhuc,
ut notat Theophilus Alex. Patientia quasi
quodam temeritatis fomite abatitur. Ex
CONCIO SEXTA.
(6)
hac enim occasionem desumit perseverantli
IIucusqoe de mala, Deoque exosa adula-
in delitiis Quia patiens Dominus est, in ipso
lione egimus; nunc tle bona, Deoque accepta
:

poeniteamus. (j) Peccator sihi de tlivina pa-

agendum est. Hac enim Chnslianus Deo adu-
tientia hlandiens, poenitentiam differt quasi
;
lalur, 1. Fugiendo peccata , quae Deus pro-
divina patientia longiora spatia trihuat ad
hibet; 2. Custodiendo mandala ,
quae Deus
poenitendum, et inducias faciat atl peccan-
pra?cipit ; 3. Sequendo consilia quae Deus
dum, dum delicta non punit hominum , qui ,

proponit.
temeraria adulatioue sibi blandiuntur de lon-
ganimitate Dei. i.PARS. i.Qui peccatacommittit,suis sce-
leribus Deum quodammodo exasperat : ita
III. PAUS. D. Paulus sic urget peccato-
enim agit ac si Deus esset delictorum assen-

Tert. L, de Pud. a.
(i) —
(a) Tert. L. i. adv. Marc. (1) Tert. L. de Pcen. 7. — (a) Tcit. L. de roen. 6.
aG.— (3) Ib.— (4) Tert. L. i. adv. Marc.a3.— (5) Tert. — (3) Hebr. I». —(4) Tert. L. de t'at. 10. — (5; Tot
L. de Pud. io.— (G) Epist. 5. Pasch. (7) Ji.dith. 8. — L. de Pcen. 7.
 ;

44 ADULTERIUM. — COjNCIO i.

tator: Ecce enim, etsi non auctor, sed assen- Deiauctoritatem, utquireveranon mandans,
tator mali invenitur Deus. (i) Qui vere de- sibi mandet. Homo divino praecepto obsequi
testatur peccata, quae Deus prohibet, Deum debet, consilio non tenetur. Deo tamen adu-
quodammodo delinit blandimentis, et assen- latur, cum liberum consilium prae consilian-
tationibus. Quid adulantius Deo, quam de- tis auctoritate velut praeceptum servat. Duo

licta non exsequi ? (2) Sic Christianus Deo agnoscit consilia Tertullianus unum ho- :

blanditur, non solum fugiendo peccata, quae minis, alterum Dei ; illud apostoli qui vi- ,

prohibet ; sed etiam custodiendo mandata, duis ad nubendum licentiam tribuit ; istud
quae praecipit. Spiritus Sancti, qui viduis castitatem consu-
II. PARS. Quia non tantum divinis prae- Inde concludit Cui ergo consilio assen-
lit. :

ceptis obediendum putat , sed prompte , hi- tabimur, num Pauli permissioni , num Spi-
lariter, et ad unguem omnibus divinae volun- ritus Sancti consilio P (1) Verum Spiritus
tatis nutibus obtemperat. Praecipit Deus ini- Sancti consilium praeferendum censet, quod
micorum dilectionem obsequens Christia- in praeceptum quasi transformatur , ob Spi-
,

nus eos et corde diligit , et lingua benedi- ritus Sancti majestatem. Et factum est jani

cit, et manu benefacit. Adulator est qui su- consilium non divini Spiritus , sed pro ejus
pra debilum modum virtutis vult alios aut majestate prxceptum. Similia habet ver-
verbis, aut factis delectare. (3) Adulationis ba Ego me seculo , non Deo liberum me-
:

negotium estimmodica, etsupra merita lau- mini. Sic meum est ultro ofjicium jacere
datio: sic Deo adulatur Christianus, in bono Domino, sicut indicare illiusest. Non tantum
praeveniendo, v. g. inimicum. Quomodo in- obsequi eidebeo,sedetadulari. Illud enim im-
telligendus est Tertullianus : Non tantum perioejus, hoc arbitrio meo pra?sto.[i) Quasi
Deo obsequi debeo, sed Vel et adulari. (4) dicat : Ego liber sum quoad res seculi; at in

fortasse adulationem appellat voluntatem , rebus ad Deum et ad religionem pertinenii-

qua Christianus Dei consilia sequitur. bus , liber fere non sum. Indicium divina?
voluntatis, quasi lexmihi est; debeo adulari,
III. PARS. Qui divinis paret consiliis, Deo
obediendo ejus consiliis obsequi enim di- :
quasi adulatur, dum obediendo, con-
consiliis
vinis consiliis idem est ac Deo adulari.
silia pro praeceptis reputat, tacite exaggerans

ADULTERIUM.
SCHOLIUM.

TertullianuSjadulterium in mente conceptum, veste expressum, et opere con-

1 .

summatum distinguit ; 2. Adulterium triplici bono matrimonii contrarium prodit

3. Adulterium injustitia^, profanalionis et infelicitatis arguit ; t\. Mala 3 quic
adulterium sequuntur , deducil ; 5. Vias qute ad adulterium conducunt 3 prodit ; 6.
Vanas adulterantium excusationes rejicit ; 7. Ckristiano adulterium repellit. A
««€#.€€>€<€€€€ f €€€€€€.€€€€€€.£<€€.€€£«€>.«€•*>*'«•: ««^dC^Jf Cf f Cf €€C«f *

CONCIO PRIMA. comprobatur , ut in sequentibus evidenter

demonstrabitur in praesentiarum adulte-
:

Quam scelerosum sit adulterium multis rium trinum agnoscitur, 1. Mente concejv
(i) Tert. L. adr. Hermog. 10. — (2) Tert. L. 1. adv.
— U)
Marc. a 7 . — (3) D. Th. 12. qu. n5. art. i.— (4) Tert. (1) Tert. L. de Exor. Cast. 4. Tert. L. de Jr-
L. de Jejun. i3. jun. i3.
 , ,

ADULTERIUM — CONCIU 1. 4",

tum ; a. Veste expressum 3. Opere COD- scd adhuc cordii oonoupiacentSam. Quando
;

summatum. autiin alienas roncupiscunt conjuges, ei di-

1. PARS. Kx auctoritate Evangelii etitin vinum transgrediuntur mandatum et etiam ,

in animo cominitlitur adultcrium Qucmad- in cordibui Miis moechanturj tum quia ro-
:

modiim si quis c.vis/iiuct at/ul(criiim in t>s- luere nincliari, licet morchati DOO sint vo- :

culis , et in ample.i ibus , ct in ipsa carnis luntas antein pio factO rcjiulaHii . V olun-
coniircssionc ccnseiidiiin : ctcnini Dominus ttts nc tiutc qititlcnt libcratur , cnni aliqita
o
quam e.ctensius ista disponat ccrti sunius difficultOS jierpctrationcni cjits intcrcipit
,

cum adu/terium etiam in concujiisccntia de- Ipsttciiim sibi iniputatur , ncc c.it ttstti i pote-
signat , si oculttni qttis inipcgcrit libidinosc, rit pcr illain pcr/icicndi injclicitatcm : opc-
ct aniinam commoverit iinput/icc. (i) Tribus rata quot/ siium fucrat. (1) l''ruslralionem
autem nuxlis animus impudice commotus operis iafelicitatem appellat quia voiuntas \

concipit adulterium i. Quando intellectus ,

per delectalionem saturata est solatio im- :

in cogitatione adultera reflexus diu nioratur, puris scilicet cogitationihus, et ftedis affec-
eique complacet ; 2. Quando voluntaa deli- lihns quihus lihere potita est.

berato consensu adulterio adluoret; 3. Quan- 3. Kt qnia niaritus est possidcns aiiirnnni;

do conjux cum uxorata congrediens, cum in quo, ct si alius Itabitabit, hoc erit crimcn.
extranea niente et voluntate se commiscet. (2) tempore congressus alteri Maxime si ,

i. Cum contrariorum eadem sit ratio, si- mente et voluntate, se commiscet. Maritus
cut agnoscimus spiritualem castitatcm (2) jure matrimonii , non solum corpus uxoris
quae supra puritatem carnis addit puritatem suas, sed etiam animutn possidere debet.
spiritus ita spiriluale datur adulterium
:
Quod si corpus tantum possideat , et alius ,

quod mente etiam opere si non impletur. auimum , crimen admittit adulterii nam :

Etiam cogitatus sine carnis congressu, udul- quomodo alii viro vacabit quai suo etiam ,

terium anteperftcit (3) Kxplicatur autem quo- occupata estP (3) Loquitur de uxore quae ,

niodo adulterium mente perficiatur. Habet tempore coitus cum marito, alteri viro per
secum anirni licentiam : qtti omnia homini amorem vacans, adulteratur. Nam alium ha-
qua* non habet, imaginatio fructu reprcesen- bebit in spiritu , alium in carne hoc erit ,*

tat. (4) Imaginatio siquidem repraesentat in- adulterium, unius feminaz in duos viros con-
tellectui varias figuras ad adulterium alli- scientia : si alter a carne disjunclus sit, scd
cientes in quihus moratur
, post reflexio- in corde remanet. (4) Quia etiam si de facto
:

nem sibi complacet, et quantum est ex se cum illo non commisceatur , tamen per im-
scortatur. Quare Greg. Naz. horret merito , puiuin illum amorem, et desiderium com-
non corporum , sed animorum scortationem , miscendi, adulteratur in corde quia carna- :

et requirit non tantum carnis , sed etiam lem humat concupiscentiam. Tu vero spiri-
mentis castitatem Sed et cogilatio virgi- tuali affectione carnalem concupiscentiam
:

nescat, ne figuras operum in se ferat malo- humabis. (5) Videamus modo de adulterio
rum : nam figurapars est scortationis Figu- veste expresso. .

ras vocat blandas cogitationes , quibus vo- Quam indignum nomine christiano , adu/-
luntas deliberate praehet assensum. terium in specie exercere , quibus studium
2. Sicut duplex est matrimonium ratum pudicitia? sit. (6) Species illa in qua exerce-
unumconsummatumaliud,itaduplexestadul- tur adulterium, tum vestis cultum, tum fa-
terium, unum mente formatum, aliud opere ciei fucum complectitur ; utrumque est in-
consumraatum. Voluntatis consensus , sine dignum femina christiana quia ille vestium :

carnis congressu , efficit matriraonium ra- cultus sapit , 1. Mulierem per peccatum
tum, quia matrimonium ex voluntate (5), emortuam; 2. Mulierem gentilem , et non
voluntatis etiam consensus, sine commercio christianam ; 3. Mulierem lenocinantem et
carnis adulterium perficit. Quod prohibetur meretriciam.
administrare , satis periculose animus sibi 1. Vestis cultus , et faciei fucus. Omnia
repra?sentat , et tenere per voluntatem cx- ista damnata? et emortua: mu/ieris impedi-
pungit affectum. Cujus voluntatis cum vis menta sunt : quasi ad pompam funcris cons-
tanta sit cur non solatium sui saturans,pro tituta. (7) Quatuor dicit notatu dignissima,
,

factocedat? (6) Uxoratis prohibet Dominus 1. Vestium cultus esse impedimenta corpo-
non solura copulam cum alienis conjugihus, iis, quod experientia patet; 2. Impedimenta

— (1) Tert. L. de Poen. 3. — (a) Tcrt. L. de Mon. 10.

—
(1) Tert. L. de Idol. 2. (2) Tert. L. de Pud. 5. —(3) Tert. ib. — Tert. ib.— (5) Tcrt. L. 1. ad Uxor.
(3) Tert. L. de Monog. 10. — (4) Tert. L.de Monog.io. 4._
(4)
de Cult. fem. 5. —
(7) Tert. L. j.
— (5) Tert.L. de Monog. 10.— (6) Tert. L. dc Pcen. 3.
(fi)

de Gult. Fem.
Tert. L.
2.
a.
 ;

46 .ADULTERIUM. — COiNCIO I.

mulierisdamnaUB ; quia mulier jn se circum-
fertEvamob peccatum originale damnatam
3. Ad pompani funeris constituta anima
cnim funeratur dum corpus nimium excoli-
tur; 4- Impedimenta mulieris mortuae: mu-
Christianarum, qtttt ir.m austera sit, et serio
;
pudica, ut ne placere quidem extraneis con-
: cupiscat; quae non idcirco se expingi , et
exornari curet, ut iis placeat? quota denique
est qu negare, aut quam non pudeat
velit

lier eiiim luxui dedita, mortua est gratiae et
sanctitati, quia non de integra conscientia
'venit studium placendi per clecorem
naturaliter invitatorium libidinis scimus. (1)
negare se unquam fuisse appctitam? quam-
quam ea sit, et Genlilium pudicitia , ut non
: quem quidem delinquant, attamen ex se habitu
exhibeant ut velle videantur quod nolunt;
,

Hnjusuiodi studium sapit mulierem mor- sic incedant , ut ipso incessu et cultu non

tuam, et etiam gentilem, et non christianam. denegent quod promittunt impudicae? quia
2. Plerceque enim aut ignorantes simpli- hujusmodi cultus mulierem sapit lenocinan-
citer aut dissimulantes audaciter, ita in~
, tem et meretriciam.
grediuntvr , quasi pudicitia in sola carnis 3. Ideoque mulieres christianas monet
intcgritate,etstitpriaversationeconsistat,nec Tertullianus ut habitu non incedant mere-
qtticquam et extrinsecus opus sit , de culius tiicio. Krgo benedicUe
lenones et prostilu-
,

dico et ornatus dispositione , studiis formce torcs vcstilus nein vos admiserilis. (1) Ves-
et nitoris , eamdem superficiem circumferen- titus et cultus vocat lenones, prostitutores,
tes quam femince nationum , a quibus abest quia viros ad luxuriam alliciunt , et eorum
conscientia verce pudicititv. (2) Gentiles fe- libidini exponunt corpora feminarum Hce :

minre perfectam non habent pudicitiam ; pompce quam de proximo curent luxuricv ne-
hanc enim exterius per habilum non demons- gotium , et obstrepant pudicitice disciplinis
trant. Nam etsi.qua in Gentilibus pudicilia dignosccre injacili est , quod graliam deco-
credipotest, usque adeo impcrfeclam et in- ris cultus societate prostituant. a) Quasi or- v

conditam constat , ul licet in animo a/iqua- natus sit impudentiae leno , et prostitutionis
lcnus tenax sui agat, in habitus tamen liccn- index. Nescit prostitui quae ornaii non ges-
iias se dissolvat, pro perversilale Gentilium, tit sicut econtrario femina ingenio ornatus,
:

appctendo cujus rei devitat ejfectum. (3) Id negotiatur libidinis pretium ; uteatenus ven-
est placere arpetat , et hominum suspiria dibilis appareat, quod pretiosiori oruamento
post se trahere gaudeat. Gentilis pudicitia prostituitur. Quanquam /enocinia jormce
adeoest perversa, utlicetanimusin proposilo nunquam non prosliluto corpori conjuncta et
pudicitiae nunquam violandse perseveret, in debita, etiam Scripturcc suggerunt. Thamar
corporis tamen excolendi, exornandique li- illa, quia se expinxeralet ornaverat , idcirco
centias ita sese dissolvat, ut rem appetat , Judce suspicione visa est qucestui sedere
cujus devitateffectum,idest,placereappetat, adeoque sub ve/amento latebat, habitus qua-
et hominum suspiria post se trahere gau- iitate qutvstuariam mentiente , ut qucestua-
deat, quamvis alienoe libidini, quam ipsa ex- riarn et vo/uerit, et compei/averit , et pactus
citavit, succumbere nolit.Christianae feminoe sit. (3) Assumpsit ornatum Thamar, ad Judae
(juantum perfecla est pudieitia eam et in lenocinium 1 1 blandarn libidinis pellaciam ,
,

animo servare , et in babitu corporis osten- Judseoculisinsidiosalibidinisblandimentapa-

tore debent ; ut vel sic sui appetitionem ho- rat, etdum viderimerelrix, meretiiciohabitu
minibus interdicant Vos ab iliis , ut in ccs- exambit, pudicitiam suam impudenter pro-
:

teris, incessu quoque divertere necessarium stituit.Quam multaehac tempestate ad exem-

est : quoniam perjectce, icl est, christiance pu- plum Thamar, merelricio ornantur habitu !

dicitice , appetitionem sui non tantum non Video et inter matronas atque prostibu/as ,
appelendam , sed etiam execrandam vobis nuUumde Itabitu discriinenrelictum.(J\)W.u-
sciatis. (4) Verum rarissimae sunt hoc seculo jusmodi ornatus, et culius, interdum a vana
mulieres christianae quae perfectam illam de- gloria ; interdum ab illicito amore ; inter-
monstrent pudicitiarn Quota denique est , dum procedil a voluntate yirorum ; qui ut
:

quce ne p/acere quidem exlraneis concttpis- perfecte advei tit Imperf. Quod in meretrici-
cat , qua' non ve/ idcirco se expingi curet , bus so/et qa&ri, hoc inconjugibus optant.(5)
et neget appetitam P quamqnam et hoc gen- Verum undequaque oriatur lllud ornatus et
fi/i pudiciticn fami/iare sit, non delinquere , eultus studium, execrabile censetur. Quanto
attamcn vcfle, vel etiam nolle , attamen de- blasphemabile est , ut si quce sacerdotes pu~
negare. (5) Quota est pudicarum hodie dicitia? dicimini, impudicarum ritu proceda-

(1) Tert. L.*.d«: Cutt. Fem.a.— \>) T<rt. L.a.de Cult. (1) Teit. L. a. de Cult. Fem. 9. — (a)Tcrt. ib. —
Fe.m. 1. — (3) Terf. ilud. —(4) Tert. L. a. de Cult. (5) Tert. L. a. de Cult. Fem. »a. — (4) Tert. Apol. 6.
FetR. »• — (5) Tert. ib. — (5) Hom. i. in MattL
 . (

ADULTERIUM. — CONCIO II.

47
tis culta? , ct «xpictCB ? out quid mlnus ha- 3. Qllll non cf nubc/c legitime pvtcst rc-
bcnl infclicissirna' illcB publicarum libidiniini pudiata. (1) Unde qui contia Clnisti piolu-
victimcv?'(i)Taii(lem sicttt ineretricesde fitcto bitionem, cuni repudiala Conjungiturj adnl-
scortantur, sicchristiana; inulieres inereli i< ie leratur. Qui dimiscrit n.iorcm suam ct alia/n }

indutac , adulterium opere consummant. du.icrit adultcrium conimitfit : qui dimii

,

Opere consumniatuin adullci ium cstc.i- , sain a riro du.rc/ it, n quc adultcr cst : cr o-
tranci hominis ad/nissio. (2) Commiltilur au- dein utiquc <ausa, ipiu /10/1 licct dii/iitti /// ,

tein 1. Quando uxoratus cuin uxorata, vel

, alia ditcafur, i/licifc cnini diniissam pro in- ,

soluta , lihidinoM congreditur; a. Quamlo dimissa duccns adullcr cst : iuaiici c/ti/n rna-
soluius cum soluta , clandestine maiiiaiur; trimoniu/n, qitod /10/1 rifc diremptum cst : ma-
'

3. Quando solutus ciun repudiala, vivenle ncntc /iiatrinionio, nubc/c adu/fcri/t/it cst. (2)
ejus marito, tnalrimonio COnjungitur. Ut aulem conjuneli malritnonio, etsrparati,
1. Ncc intcrcst nuptam alienam an ?'/- caste in separationc permaneant indigeul ,

dunm (juis incursct dum non suam fcmi-

, patienlia. Cum disjuncto /natri/no/tio, c.r ca
nam. Sicut nec an
locis rcjcrt , in cubiculis tamcn causa qua licct seu vi/o acu Jc-
, ,

in curribus pudicitia t/ ucidctur. Vbicunquc, miiuc ad viduitatis pc/sct'era/i(iam sttsti-

vel in quamcunque scmctipsum adultcrat ,
ncri; qitantiim boni ut/ique co/ifert? a/terum
qui alitcr quam nuptiis utitur. (3) Conjux rton allcrum cmcndat. (3)
adultcrum Jacit ,

cum extranea congrediens, adulterium com- Id est, scparatis cx causa adultcrii conjuga-
mittit, lege divina prohibilum. Vidcamus tis , patientia inlercedit, ac plurimum boni

cnim quid malrimonium apud Deum ct

sit , utrique confert, alterum non facit conjugem,
ita cognoscernus quid sit wque adultcriu/n scilicel repudiala conjuge adultera, non mit-
Matrimonium cst cum Dcus jungit duos in , tit ad alterum conjugium , si enim alterum

unam carncrn , aut ju/icios dcprchcndcns in contraberetur conjugium ; non conjugium ,

"adern carnc. conj unctionem sits/tavit. Adul- sed adulterium esset ct in boc Cbristiani a
:

teriurn est , cum alia caro, imrno aliena rnis- Gentilibus distinguuntur. Romani ctiar/t non
cetur, de qua dici rwn possit : JIa'C est caro repudiantur , adulteria comrniscent : nobis
ex carne mea, ct hoc os ex ossibus mcis. Se- elsi repudiemus, ne nubere quidern licebit.(/[)
mel cui/n hoc ct factum ct pronuntiatum
sicut ab initio, ita ct nunc in aliam carnem
non potcst convenire. (4) In aliam autem car-
nem convenit uxoratus qui cum extranea ,
CONCIO SECUNDA.
libidinose congreditur, et etiam solutus, qui
cum soluta clandestine unitur.
Awi.TEMmi prohibitum (5) est : quia trino

Quid enim adulterium quarn matrimo-

2.
malrimouii contrariatur bono : scilicet , 1.

niurn illicitum P (5) Illicitum est autem ma- Fidei; 2. Proli; 3. Sacramento.
trimonium clandestinum quod fit extra Ec- ,
I. PARS. Agnoscendum est Sacramenlum
clesiam , absque praesentia et benedictione Fidei. (6) Si qua unquam fides sacra fuit ,
proprii Pastoris. Ideo penes nos occulto? quo- maxime qua? inter conjuges intervenit , 1.
que conjunctiones, id est, nonprius apud Ec- Quia promissa ; 2. Quia in facie Ecclesia;
clesiam projesso?, juxta rnozchiarn et fornica- jurata; 3. Quia sanguine Christi stabilita.

tionem j udicari periclitantur. Nec inde conser- 1 Profecto suscepta fide atque signata
.
,

tceobtentu matrimonii,crirnen eludant. (6)N on omnibus modis caviUandum est ne quid ad-
prius ad Ecclesiam professa?, id est, Ecclcsiae versus eam committatur. (j) Nibil fide pre-
per Pastorem fidelibus conjugandis; ut com- tiosius et sanclius , quia rnajar cst contrac-
munibus votis conjunctio benedicatur : et tus f/dei quam
pecunia?. (8) Inter prudei;-
licet matrimonium clandestinum et illici- tes fides semper in magna fuit reverentia.
tum, interdum ab bominibus habeatur ut ,
Nulli dubium est, intcr prudentes , sacrcef-
licitum : tamen ut animadvertit Tertull. dem promissionis implcri. (9) Immo Latrones
Deus aliter ccnsuit circa quam homincs ut ,
quoque ipsi, et sanguinarii , ftdc/n sibi i/wi-
in toturn, swe per nuptias, sive vulgo, alte- ccm non negant ; ct qua promiscrunt , mu-
rius viri adrnissio adulterium pronuntietur. tuo servaluros esse cor/fdunt. (10) A fortioii

(y) Cujusmodi est quando solutus cum uxo- conjuges esse debent rc/igiosi ex fide (n),
rata, vivente ejus marito, matrimonio inva-
(1) de Monog. 9.
Tert. L. —
(2) Teit. L. 4. adr.
lide copulatur.
Maic. 34. (3) —
Tert. L. de l'at. 12. (4) Tcrt. L. de —
(1) Teit. L. a. de Colt. Fem. la. —
Tert. L. a.(a) Monog.9.— (5) Tert. L.2. ad Uxor. 3.— iG) Ttrt. L. de
ad Uxor. 5. — (5) Tert. L. dc Pud. 4. (4) Tcrt. L.— Pud. 10. —(7) Tert. L.de Cc. mil. 1. (8) Liran. in Lnc.
1

dc Mouog.9.— (5)
de Pud. 4. —
Teil. L. de Monog.t5.— (6) Tert. L. (9) F.nnod. L. 2. Epiat. 4- l(J
—
Sa v »•• »• Sli Ecc' 1 '*
) ' -

(7) Tcrt. L. de Monog. 9. (11) Tert. Apol. 3G.

48 ADULTERIUM. CONCIO II.

quia fidern coram Deo , et in faoie Ecclesiae Tum quia vir adulter debilitatur nimio cum
jurarunt. meretricibus coitu, et ad generandum inba-
2. Cuinam fidei testimonium signant, nisi bilis efficitur. Uxor etiam adultera ut pluri-
qua credi oportet ? (i) Matrimonialis jura- mum non concipit, ob variorum seminum
lur fides in facie Ecclesiae, non solum coram confusionem quam ideo sic monet Tertul-
:

hominibus, sed et coram angelis , immo et lianus Semini tuo respondeas necesse est.
:

coram Deo ut tot testium recordatione

:
,
(i) Id est semini viri tui, quod tantum reci-
mutua contrahentium obligatio altiusin ani- pere debes.Tum quia ahsente viro lasciviens,
mo figeretur , et facilius uterque conjux de ne deadulterio arguatur, receptum ab adul-
inordinatis illiciti amoris triumpharet moti- tero semen emittit : et sic hominem vetat
bus. Animam fide moderans (2), promissa, nasci, de quo nascitur auferendo. (2)
et jurata, cum tanta solemnitatis pompa, et 2. Uxoratus nativa inclinatione prolem
Christi sanguine stabilita.Mox nupturos vult desiderat, quia securus morietur relictis fi-
Ecclesia ad sacram synaxim accedere, ut eo- libs, qui sibi parentent. (3) Adde quod Deus

rum fides Christi sanguine firmata , incon- benedicendo connubium, in propagationem

cussa permaneat. generis humani , ipsum quoque fructum con-
2. Defusum brachiis sanguinem,ex alter- nubii promisit, qui de infantia primus est.(4)
utro degustatum , nationes quasdam fcederi Ecce tibi unum matrimonii finem. Ut enim
comparasse; nescio quid, et sub Catilina , ait Pet. Dam. Conjugio legitimorum hazre-
tale degustatum est. (3) Poto humano san- dum, digna progenies propagatur. (5) Petro
guine, pacis vinculo confoederatae sunt na- Damiano arridet Chrysol. Honor enim con-
tiones Catilina etiam firmare putavit socio-
: jugii, et matrimonii dignitas, est procreatio
rum fidem , qui secum abs republica defe- dulcium liberorum : satis enim grave est, et
cerant. Conjugibus ne eorum fides dilabatur, satis triste : et virginitatis carere pramio, et
Christi sanguis de manu sacerdotis propina- filiorum solatia non habere : sustinere onera
tur : nihil illis Ecclesia majus dare potuit ; niatrimonii , et ad fructum matrimonii non
quo illorum fides sacratior et firmior fieret; venire. (6) Chrysologo consentit D. Ambro-
illius haustu os eorum sanctificatur et con- sius. Agant Patres gratias , quia conjugii
secratur ut dum: fidem promittunt, eis fa- prazmiis honorantur : stipendia enim militi<e
cilius credatur. Tamen jam nec ipsum fidei sux filii sunt. (7) Uxor tamen quae absente
sacramentum video consistere. (4) Inter con- niarito ex adulterio concepit; ne proles con-
juges scilicet. Etenim nec fidem quam pro- cepta nascatur , quanta circa uterum suum
miserunt , nec testes in quorum praesentia audebit, ne mater etiam detegatur P (8) Ni-
jurarunt, nec Christi reverentur sanguinem, hil enim non tentat ut animatum etiam fce-
ijuem potarunt. Tot caeremoniis traditam tum perimat. Scit Deus quot jam infanles
frangunt fidem , eorumque adulterium con- et perfici et perduci ad partum integros
trariatur adhucproli, quae est secundum ma- duxerit , debellatos aliquandiu a matribus.
trimonii bonum. (9) Adde Sciuut obstetrices quot adulteri
:

Ab initio mundi matrimonium instituit conceptus trucidantur. (10) Sciunt etiarn me-
Deus ad genushumanum propagandum. Ad- dici, nam et inter arma medicorum et orga-
jiciunt quidem sibi homines causas nuptia- non est, quo prius patescere secreta cogun-
rum de sollicitudine posteritatis , et libero- fur, tortili temperamento, cum oeneo cultro,
rum amarissima voluptate. (5) Tantum abest quo intus membra ca?duntur, anxio arbitrio :
ut adulteri de posteritate solliciti sint , quin cum hebete unco quo totum facinus extra- ,

immo per adulterium , 1. Matrimonii con- hitur violento puerperio. Est etiam ceneum
trariantur bono. Namvel, Impediunt ne pro- spiculum, quo jugulatio ipsa dirigitur, ca?co
les concipiatur; vel, 2. Ne proles concepta latrocinio, utique viventis infantis perempto-
nascatur; vel, 3. Ne nata proles recte edu- rium. (11) Restat ut ostendamus quod adul-
cetur. terium impedit ne legitime concepta et nata
1. Non quidem abnuimus conjunctionem proles recte educetur.
viri , et femina? benedictam a Deo , ut se- 3. Nihil ita prolem depravat ac pravum
minarium generis humani rep/endo orbi , et ,
parentum exemplum : nam scandalum non
et instruendo seculo, excogitalam. (6) At per bona? rei, sed mala? exemplum est, azdificans

adulterium impeditur prolis generatio; et (l) Tert< L< de Exh# Cast> 2 ._

(2) Tert. L. 1. »dv.
illud tollitur generis humani seminarium. Marc. 29. —(3) Tert. L. dc Exh. Cast. 12. —
(4) Tert.
L. 4. adv. Marc. 23. —
(5) Serm. 1. Dedicat. Eccles.
10 Teit. L. de Res. 58. —(2) Tert. L. de Pud. 10. — (G) Serm. 92. —
(7) L. 1. in Luc—
(8) Tert. L. de
— (3) Tert. Apol. 9. —
(4) Tert. L. 1. adv. Marc. 2S. Vel. Virg. 14.— (9) Tert. ib. —
(10) Tert. L. de Pud. 5.
— (5) Tert. L. 1. ad Ux. 5. —
(6) Tert. L. 1. ad Ux. 2, — (11) Tert. L. de An. a5.
 :
,

ADULTERHJM. — CONCIO II. /Vj

delictum. (n) Pravum omne exemplum , lMatrimonium cum Dcus jungit duos in
cst,

adolescenliam vitiat , maxime parentum : unam carncm , aut junctos deprclie/idc/is i/i
quorum imperio reguntur filii, quia anctori- cadem carnc conjunctioncm iignavtt. (i)
,

tas exigit siinilitutlinem moruni. (2) Quotl Hanc unitalein ruinpunt atlulteri, tlisjungen-
recte advertitPet. Dam. Ju.rla convcrsalio- tes carncni in duoblU unan/ ncgtmfcs citt/i
,

nem parentum, strpe proveniunt mcrita /ilio- tjui jcminam dc /nascu/o niutnatus duo cor- ,

rum ut ct honcstis progcniloribus prolcs pora

,
c.v cjusdci/i /nalcruc cunsartio sut/ipta ,

honcsta rcspondcat ct rcproba rcprobis in

,
rursus in sc /natrimo/iii copulatione com-
pravitatc co/tcurrat.(\\) Pudicus parens, tjuasi pcgit. (2)
putlititiam filiis ingenerat, nec atlulcsccnfiam 2.Ultraunitatemcarnis,requiritur adhucin
vitians sctl oi/t/ii bono putloris in/or/nans. conjugibusunitascordis. Matrimonium nam-
,

(4) Parens adulter gaudet filiofl impudicos que est, jitgumjidelium duorum, unius spei,
habere ut patet in Herode de tjuo C.luy- unius voti,unius disciplina^cjusdcm scrvitu-
: ,

sol. Responaet suo turpis generi , dum Patri tis : nulia spirittts carnisve discrctio : atquin
complacct lu/piori ; tlc tululfcrio namque non- 'vere duo in carnc una. i/bicaro una, unus ct
nisi turpis dcbuit procreari. (5) Paucis vero spiritus. (3) D.Aug. de unitateamorisquaein-
interpositis atldit Et rcvcra sttam credidit ter divinas intercedit personas, sic loquitur;
:

tunc Hcrodes, cum talem vidit : putassct ali- In Patre unitas, in Filio a>qualitas , in Spi-
cnarn , si pudicam , vel aliquantulttm provi- rttu Sancto unitatis wqualitalisque concor-
disset. Impudici parentes impudicos ge- dia. (4) Rupertus autem de conjugio sic fa-
nerant filios, et si forte pudicos, suis libidi- tur: Conjugum conjunctio ccclestis, et Spiri-
nibus illorum mores corrumpunt. Lascivia tus Sanctus amborum conjugalis amor. (5)
habet pomparn quamdam atque suggestum InTrinitate, Spiritus Sanctus est vinculum
moechice, hinc ducatum idololatria; antece- amoris Patris et Filii : et etiam in matrimo-
tlentis , hinc comitatum homicidii insequcn- nio, est nexus amoris conjugum et ob hanc ;

tis. Inter duos apices facinorum cminentis- causam , ut notat Hugo Cardinalis , Adamus
simos sine dubio digna consedit, et per me- in nuptiarum vestibulo , rapitur ad coeles-
dium eorum , quasi 'vacantem locum pari tem curiam ; ut videat unitatem amoris divi-
criminis auctoritate coniplevit. (6) Criminum narum personarum ; quae est prototypon
auctoritas in parentibus adulteris, ad similia unitatis cordis, cpiae debetessein conjugibus.
patranda delicta , filios infeliciter allicit , Immisit ergo Dominus Deus soporem , non
et ita adulterium proli simul et sacramento somnum, sed extasim, inqua creditur inter-
contrariatur. fuisse ctxlesti curia?. (6) Adulteri hanc cor-
III. PARS. Unum matrimonium novimus, dis unitatem dirimunt. Cogitatus etiam sine
sicttt unurn Deum. (7) Nempe, sicut in Deo carnis concupiscentia , adulterium perfwit
est unitas in pluritate personarum , ita in possidens animum, in quo si alius habitabit
conjugio est unitas, cum personarum diver- hoc erit crimen. (7) In matrimonio relucet
sitate. In personis divinis est unitas naturce unitas Trinitatis : in adulterio apparet imago
spiritualis, in conjugibus debet esse unitas diaboli. Adulterium pecunia diaboli est
carnis ; in personis divinis est unitas amoris, diaboli in eo imago est, et superscriptio : Com-
in conjugibus debet esse unitas cordis ; iu "dsisti adulterium? accepisti numisma dia-
personis divinis est unitas habitationis , Pa- *o//.(8)Divisionisauctorestdiabolus;in coelo
terenim, Filius et Spiritus Sanctus per cir- inter angelos dissidium fecit ; in paradiso
cumincessionem, sibi mutuo inexistunt : in P a cem quam Deus cum primis parentibus
conjugibusdebetesseunitashabitationis: nam inierat, disrupit. Adulterantes diabolum imi-
ineadem domo manere debent. Adulterium tantes, dividunt unitatem carnis, cordis et
contrariatur sacramento quia opponitur ,
:
habitationis.
1. Unitaticarnis; 2. Unitati cordis; 3. Uni- 3 -.
Divinse in Trinitate personae per cir-
tati habitationis. cumincessionem, et intimam praesentiam mu-
Conjuges duo in unam carnem efftciun-
1 .
tuo hujus autem inexistentiae
sitH inexistunt :

turper matrimonii nexum. (8) Duplici ra- et habitationisdivinarum personarum um- ,

tione mulier unam et eamdem habet cum bram et similitudinem video in matrimonio :

viro carnem tum ratione originis quia de

;
Propter hoc relinquet ho/no patrem et ma-
,

viro sumpta est(o), tum ratione matrimonii. lrer,

h et adhcerebit uxorisum : agglutinabi-

Tert. L. de Vel.Vir. 3.— (2) Tert. L.2. ad Nat.i3.

(1) Tert. L. 2. de Monog.9.— (2) Tert. L.i. ad Uxcr.
— Serm. 19. —(4) Tert. L. de An. 1.
(5) —
(5; Scrm.
(1)
3.— (3) Tert. L. 2. ad Uxor. 8.— (4) L. dc Doc. rhr.
»74- —
(6) Tert. L. de Fud. 5. —
(7) Tert. L. de Mo- 5.— (5) L. l.de Glorific. Filii.— (6) In cap. 2. (;< n.—
nog. 1.— (8) Tert. L. de Vel. Virg. 5. —
(9) Gen. 2. (7) Tert. L. de Monog. 10.— (8) Orig. Hom,i5. in Gtn.

4
5o ADULTERIUM. — CONCIO III.

tur (i),habet graeca lectio. Argute ratioci- xuum , integritas sanguinis fides generis , ,

natur D. Augustinus Propter inseparabi- fundamentum sanctitatis , pr&judicium om-

:

lein aternitatis, veritatis, bonitatis , essen- nis bona? mentis. (1) Ha?c elogia pudicae
iiam, vel naturam , non esse tres deos. (2) mulieri merito debentur, quibus sese spoliat
Ex apostolo TerruUianus inseparabilem inter adultera. Adulterium siquidem non flos, sed
conjuges statuit unionem. Erunt duo in carne virus est morum ; non honor corporum, sed
una; sacramentum hoc magnum, dico autem dedecus; non sexuum decor, sed deformilas;
in Christo et Ecclesia : habet interpretatio- non sanguinis integritas, sed corruptio; non
,

nem, non separationem sacramenti. (3) Hanc fides generis, sed defraudatio ; non sanctita-
iuseparabilem conjugum unionem demons- tis fundamentum, sed eversio ; non praejudi-
trat adhuc ex testimonio ipsius Christi. Quos cium bonae, sed malae mentis. Et si adulte-
Deus conjunxit , homo non separabit , ne rium dixero , unum erit contarninata? carnis
contra Dominum faciat; solus enim separa- elogium. (2) Sed quia una et eadem est ma-
bit qui et conjunxit : separabit autem, non riti et uxoris caro, mulier adulterans injusia

per duritiam repudii, quod exprobrat et com- est , tum erga semetipsam , sibi eiipiens fa-
pescit, sed per debitum mortis. (4) Adulte- mam et honorem ; tum erga maritum , illi
rium illam sacramenti dissolvit unionem ; eripiens fidem et castitatem.
licet enim de facto non dirimat matrimo- 2. Plura sunt quae conjuges ad mutuam

uium, separat tamen conjuges, et habitatio- inducunt castitatem. Obedientia erga divi-
ne, et thoro. Hujusmodi divortium ita hac num preeceptum, religio et reverentia sacra-
tempestate frequens est ut quod de Roma- menti ; fides , quam iu contrahendo mairi-
nis Tertullianus, hoc idem de pluribusChris- monio protniserunt ; justitia , quia illicituin
tianis dici possil Ubi est illa felicitas ma- est contaminare carnem quae ad compar-
:

trimoniorum de moribus utique prosperata, tem pertinet. Nam omne delictum quod ad-
quaper annos ferme sexcentos ab Urbe con- miserit homo extra corpus esl ; qui autem ,

dita nullurn repudium domus scripsit ? Re- adulteratur,in corpus suurn delinquit. (3)Con-
pudium vero jam et votum est , quasi matri- juges sibi mutuo corpus et castitatem de-
rnonii fructus (5) . bent. Utrique aulern sexui loquimur, etsi
ad allerum sermo est , quia una disciplina
»**»»»»»»»»»«>»»»**»»»»*#****»»** prceest. (4) Si vir ab uxore castitatem exigit
tanquam justitiae debitum , eamdem mulier
CONCIO TERTIA. jure exigere potest a marilo cave ne flu- :

vius alienus efficiaris , quod si alio fertur

Adulteritjm in matrimonio crimen est. (6) cupiditas tua parti quoque libidinem prces-
,
Quam execrabile sit illud scelus, ex eo cons- cribis. (5) Inordinate profecto vult maritus
tat, qui arguit , 1. Injustitiam; 2. Profana- uxorem suam pudicam esse, cum ipse casti-
tionem ; 3. Infelicitatem. tatem non custodiat ; uxoris lex maritus ha-
I. PARS. Habes qui debitum solveres , et betur, datus est illi in exemplar. Quomodo
a quo exsolvereris .(7) Conjuxautem sibi, ma- autem caste vivet uxor, si lex ipsa casta uon
rito et proli debitrix est , 1 . Sibi debet fa- sit? quomodo pudica erit expressio , si sit

mam et honorem; Marito debet fidem et impudicum exemplar? Vir, a femina exigis
2.
castitatem ; 3. Proli debet legitimam haere- castitatem , prxbe illi exemplum. (6) Ut tibi
ditatem. Trina in adulterio reperitur injusti- fidelis illa sit, et tu prius esto fidelis ; alias
tia. Adultera namque mulier , 1. Sibi eripit habet quod respondeat, licet non secundum
famam et honorem ; 2. Marito eripit fidem Deum Si turpis turpem accusas quod fidem ;

et castitatem; 3. Proli eripit legitimam hae- fregerim, datus es mihi in exetnplar; secuta
reditatem. sum legem meam. Et ita conjux omnis adul-
1. Mulier adultera, neque enim in virum terans injusta est, et in conjugem, et adhuc
delinquit, sed in semetipsam (8) Tenetur nam- in prolem , cui eripit legitimam haeredita-
.

que curare de bono nomine; suo tamen sce- tem.

lere deponit/am^ sua? ornamenta (9),semet- 3. Ingens plane esset matrimoniorum se-
ipsam dehonestans et infamans. Est pudici- curitas , si adulterinos partus a legitimis ali-
tia flos morurn , honor corporum , decor se- quo signo natura distingueret; sed quiaquod
malc genuerunt, caute celant mulieres adul-
Tert. L. 5. adv. Marc. 18.
(1) —
(2) Serm. 11. de
Verb.Dom.— (5) Teil.L.4. adv. Marc.iS. (4) Tcrt.L.
— (1) T.-rt. L. dc Pod. 1. —(s) Tert. L. de Pud. 4.
de Monog. 9. —
(5) Tert. Apol.6. —
1,6) Tert. L. de Mo- (3) Tert.L. de MonoR.9. —
(4) Tert.L. de Monog. io.~
nog. 9. —(7) Tert. L. dc Exh. Gast. 10. \8) Tert. — (5) GJrfg. Nazianz. Or. 3i. —
(6) D. Aug. scrm. 46. de
L. de Mouog. 9. —
(9) Tert. L. de An. 33.
Yefb. Lv om,
 ,

ADULTERiUM. — CON&O III. 5i

tcra; , incle fit ut legitimoruui (iliorum , no- violatur ntnjrstas , rt divinilns COHStUpra-
thorumque sit jvqua sors 2 utrique enim ma- UtrP(\) Parum fuil dixis.se, vestrifl lihidiui-

ritum vocilant palreni Ccrtum tcinptts rst ,

! busDivinitas (lehonestalur; miuus fuit dixis-

tiuo tuus patrr rst. Srruiuluiii ftdrm /t/iiis se , conspun atur : icm \ivacius cxj.rcssit ,

rs, non srrttndum raritrm. (i) Juste legisla- diccmlo, consiuj.ralur. Adultcr csl adhuc in
tores statuerunt illcgiiimani proleni ad suc- Christum sacrilegus : ejusnamque incarna-
cessionem non admilli; illegitima tatnen pro- tionem sanguincm, , crucetn et unionem
les, ad successioncin admittitur : cum enim cum Ecclesia feedat.
a marito legitima censeatur, illi cunijegiti- 2. Verhum in incarnalionc nostram car-
mis (iliis sua largitur hona. ldeoque Tertul- ncm inducns, sttam frrit. (2) Ideoque in cor-
lianus nollium vocat, impittm patris tle ma- porc conintittrnda fomiratio non crit , ut in
trimonio ha^rrdrm. (2) CHiia injuste non sibi mrnibra jam Cltristi, non nostra. (3) Adul-
debitam possidet hucreditatem. Uxor adul- ter autem tollit memhrum Chrisli , et facit
tera furti sempilerui rea est; quiahoneste na- memhrum merelricis. Scitis corpora vestr.i
tis aufert quidquid contra justitiam ab adul- membra Cltristi? aufcrrits mrmbra Cltrisd,
terinis sinit possideri. Idcirco Tertullianus faciam mrmbra jbrnicarice ? non scitis quod
adultetium ajipellat impiam luxuriam , qui adg/ulinatur fornicarix , unum cor-
et
libidinem parririda/rm. (3) Adultera crude- pus cfftcitur ? Krunt cnitn duo in unam
lior esterga legilimos (ilios ; quod hi non rarnrtn. Qui autcm adg/utinatur Domi-
habent unde rej>etere possint ablatum palri- no unus est spirilus , unuin ergo corpus
,

monium: nam ignorantibus jacturam suam cui communicando adg/utiiiatur. (4) Adulter
jus omne perit , et nullum tribunal scelus autem adulterando peccat in corpus Christi.
vindicare potest ignotum. Solae adulterae Ac ne hoc dictum in /icentiam jornicationis
noverunt raptores, iniuuae, et eo magis parri- invaderes, ut rem tuam, non Domini deliclu-
cidalesj quo debitis facultatibus nonalienum, rus, anjert te tibi, et Christo, sicut disposue-
sed suum defraudant sanguinem cujus h;ec rat, adjicil : Et non estis vestri ; statitn ap-
,

ad Deum vox est, ne maneatinulta crudeli- ponens : Etnpti cnim estis pretio magno, san-
tas. Rccordare, Domine, quidacciderit nobis, guinc srilicet Domini. Gloriftcale et to/lite
intuerc ct respice opprobrium noslrum ; ha?- Donii/iitm incorpore veslro. Jloc quipr&cipit,
reditas noslra versa est ad alienos , domus vide an ignoraverit ei qui dedecoravit Domi-
nostra ad cxtvaueos. (4) num,ct quiejeccriteum decorpore suo, et qui-
II. PARS. Jdu/terium in matritnonio cri- dem per incestum. (5) Per adulterium igitur
mcn cst. (5) Nempe sacrilegium , illudque Chrisli incarnatiodedecoratur,etsanguis ejus
trinum, i.Etenim Trinitatem quodammodo dehonestatur. Siquidem cxtranei hominis
foedat; 2. Incaruationem turpat ; 3. Sacra- admissiotemp/um Deiviotat,
membraChristi
menlum profanat. cum niembris adu/lerce commiscet. Quod
1. Lascivis Gentilibus profanationeiu in sciam, non sumus nostri , sed pretio empti:
Deum exprobrat Tertullianus : Cattera las- et qua/i pretio ? sanguine Dei. Lcedentes igi-
civiv ingcnia etiam vo/uptatibus vestris per turcarnem istam, eum /ceditnus de proximo.
deorutn dedecus operantur. (6) Hoc idem (6) Et quia , ut vult Andreas Crelensis , sa-
adulteris Christianis exprohrare luhet , qui cra crux est vincu/um conjugii (7), adulter
matrimonium , quod est Trinitatis
foediintes Christi Iaedit crucem. Unde laudatus Bal-
imago, ipsam quoque fuedant Trinitatem : duinus Si crux Christi voluplati adversa-
:

prohrum imaginis redundat in prototypum. tur, et vo/uptas cruci : quomodo excusaripos-

Ut enim ait Balduinus Vita carna/is Dei :

snnt vo/uplatis amatores ut non judicentur ,

injuriaest, ct in totius Trinitatis contume- crucis persecutores ? Tandem adulter dede-

liam redundat : injuria siquidem Pafris est, corat unionem Christi cum Ecclesia : Ma-
quod Filius concu/catur injuria Fi/ii, quod ;
trimonium mysterium seu sacramentum
est ,

et rei magnce typus : etsi ipsum non reverea-

sanguis ejus po/luitur ; injuria Spiritus
Sancti, quod gratia contemnilur. (7) Homo ris,reverere idcujus est typus : sacramentum
templum est divinaj Trinitatis, adulterium hoc magnum est, ego autetn dico in Chris-
profanat Trinitatem, quia temp/um Dei vio- to et in Ecclesia. (8) In his verbis Apostoli

lat. (8) Turpissima adulterantium luxuria castitas corporum, et unitas significatur ani-

Divinitas turpatur et constupratur. Nonne Xert. Apol. i5.

(l —
(2) Tert. L. de Car. Chr. 16.
— )

Tert. L. 5. adv. Marc. 7. —

(4) Tert. L. dc Pud.

Tert. L. de Monog. 6.—

(aj Te.t. L. dc Pud. i3. 16.
(3)
—
(5) Tcrt. L. de Pod. iG. (6) Tert. L. j. ad —
- (1)
-
— —
Tert. L. dc lud. .4. -
(4) Thren. 5- f5) Tert. Ux >r. 3.- (7) De Exal. S. C.ucs. ;8) D. Chrvsost.
(3)
L. dc Monog.g. —
;G Tcrt. Apol. i5 (7) Apud Ti- hom. n. in ep. ad Coloss. (9) —
'- •• ad Lxor. ***
tcl. in c. 1. Phii. —
(5) Tert. L. 2. ad L'xor. 3. 4.
a.
 :,

5a ADULTERIUM. — CONCK) III.

morum. Sicut autem nefas est concipere inmajorem profanationem, majo-

rei sacrae
adulterium in conjugio Christi et Ecclesiae, rem divini cultus injuriam , majoremque
ita nefas est admittere adulterium in ma- adulterantium pcenam , quorum foedissimum
trimonio ,
quod
typus conjunctionis est commercium infelicitate mulctatur.
Christi cum Ecclesia : etenim in conjugihus Unde sufficiamus ad enarrandam felicita-
Christus et Ecclesia adumbrantur , maritus tem ejus matrimonii quod Ecclesia conci-
Christum repraesentat, uxor Ecclesiam figu- confirmat obiatio , et obsignat bene-
liat, et

rat. Quod si vir alienum invadat thorum , si diclio; angeli renuntiant, pater pro rato ha-
muliercum adultero commisceatur, viradul- bet ? (i) Econverso unde sufficiamus ad
ter immaculatum Christum falso repraesen- enarrandam infelicitatem adulterii, quod, i.
tat, mulier adultera purissimam Ecclesiam Delictum originale resculpit ; 2. Homines
indigne figurat. Quid magis injuriosum diluviis et ignibus punit ; 3. Adulterantes
Christo ? Ecclesiae quid probrosius quam ad tartara deducit.
sanctissimum eorum conjugium adulteris i.QuamlibetmulieremEvamappellat Ter-
conjugibus obumbrari ? tullianus Evam te esse nescis P Tu es diaboli :

3.Tandem adulter sacrilegus est, quia sa- janua, tu es arboris illius resignalrix , tu es
cramentum profanat. Libido namque est se- divinw legis prima desertrix , tu es qum eum
cularis concupiscentia (1), id est, profana persuasisti quem dizibolusaggredinonvaluit.
quae a sacris procul esse debet : debet au- Tu imaginem Dei, hominem, tamfacile eli-
tem matrimonium concupiscentiam ejusmodi sisti. (2) Eva a serpente seducta, prima pec-
expiasse. (2) Quasi matrimonium , ob pro- cavit, deinde exstitit Adamo peccandi illece-
missam cum conjuge copulam, quodammodo bra. Ita ex peccato originali , cujus initium
expiet ipsam lasciviendi concupiscentiam. et malesuada causa fuit Eva , omnia reliqua
Adulterium est profana concupiscentia peccata prognata sunt. In peccato originali
:

tum quia destruit pudicitiam, quae est fun- agnoscit Origenes (3) muiieres adulterantes,
damentum sanctitatis (3) , tum quia ex D. quae resculpunt quodammodo primordiale
Cypriano, pudori ac pudicitice corpora dicata delictum. Ideo Tertullianus culpat lasci-
prostiluit. Dicata in Baptismo , ubi tem- vam mulierem, per cultum et fucum homi-
plum Spiritus Sancti facta sunt; dicata in nes ad adulteria allicientem Magis in sor- :

incarnatione, ubi media carne Christi unita dibus ageret, et squalorem potius affectaret,
sunt verbo ; dicata in Eucharistioe sacramen- ipsam se circumferens Evam lugentem et
to, per participationem dominici corporis et pcenitentem , quo plenius id quod de Eva
sanguinis; dicata in matrimonio, per admi- trahit [ignominiam dico primi delicti, et in-
nistrationem et susceptionem sacramenti. In vidiam perditionis humana?) omni satisfac- ,

aliis sacramentis minister est diversus a sus- tionis habitu expiarel. (4) S. Caesarius expo-
cipiente; nec ipse quirecipit sacramenta, est nens cur Seth* posteri appellantur Filii Dei ,
idem qui ministrat nullus baptizatur a seip- sic scribit Adamus genuit filium ad simili-
: :

so, aut confirmalur, aut ordinatur aut ab- tudinem suam , qualem habuit ab initio
, ,

solvitur, aut ungitur. Qui nubunt , seipsis quando factus esl a Deo, imaginem et splen-
nubunt, quasi sacerdotali sint charactere in- dorem infacie : et vocavit nomen ejus Seth,
signiti. Quare dicuntur sacerdotes pudicitite. hoc est , resuscitatio : quoniam videbat iu
(4) Quamvis sint laici, eminettamen in illis illo pristinam, et admirandam illarn formam
propria conferendi recipiendique sacramenti renovatam , et splendorem Sancti Spiritus,
potestas : ipsi suse gratiae ministri sunt, nec quem videntes illius temporis homines, Deum
alterius hominis indigent ministerio, ut sanc- appellaverunt. (5) Sed quasi gratiam origi-
tiores fiant per augmentum gratiae, quae huic nalem resculpsisset, putabatur Deus, aut Dei
sacramento ut efiectus conjungitur, modo imago , qualem ante peccatum Adamus ha-
non sit obex idcirco contrahentes bis reve- buit , et quam mulieris lenocinio amisit. Si-
:

reri matrimonium tenentur et ut ministri , cut autem Dei imaginem in Adamo relucen-
:

et ut suscipientes. Unde bis peccant qui in tem , feminae illicium primaevo delicto ex-
peccato mortali ministrant, et suscipiunt hoc punxit , sic etiam hujus felicissimi status
sacramentum, suntque hacduplicirationesa- aemulationem, et Dei quamdam imaginem ,
crilegi. Ex his constat quam profani sint quam Seth et corpore et animo resculptam
adulteri, qui sacrum matrimonium polluunt, gerebat, et propler quam ejus posteri Filii
et subsacramenti signo suaslibidines tegunt Dei vocabantur :pulchrarum mulierum leno-

fi) Tert. L. 1. adTJxor. 4. — (s) Tert. L. 1. ait Uxor. (1) Tert. L. s. de Uxor. 8.— (2) Tert. L. l.de Cult.
5. — f>) Tcrt. L. de Pud. 1. — (4) Tert. L. 2. de Cult. feui. 1. — (3) Hom. i5. in. Gen,— (4) Tert. L. 1. de
l em. la. Cult. Fem. 1. — (5) Diab. t.
 , . :
;

ADULTERIUM.— CONCIO IV. 53

ciniurn dclevit. Quod docec Eucheriui in id lia nicrcntur adultcrantcs lupplicit innno ,

Gcnescos : Cumqut cctptsstni homines mul- ntcrua nhennn luilincrc inccndiun. Quoi
procrcusscnt
tiplicari su/icr tcrram, ct filins ,
sic alloquilur 1). Augusliuus ReJugiamtU :

videntes filii Dci /ilias /lomitium. (i) Qua caniis a/ictuc abominuuda conta^ia, i>i(cmus
verba sic explicat Quodfilias jirocrcasscnt, : obsacna iuiiuica- VoluptatiS itu ciidia : licec

ostendit malum a sc.cu Jemitico rursutn in-
i'enlum. Ut queinadinodum
priinordialc dclictum
tum, per pulchras feminas libidinis blandi-
mento iterum sculperetur ct licut Deus pri-
mordiale delictum acerbissime mulclavit, ita
resculplum illud scelus aqux> diluviis et ig-
nibus punivit.
2. Recte Tertullianus vocat Cataclysmum,
qui agit , ac lignis iniquitatutu dc stijmla
a (emina cxstitit perpetUOS sibi succcndit igncs, ct nutifjuatu
, lic illius iniitamcn- esstinguendos concinnat vapores, (i)
3. Juste adulterantcs patiunlur in inferuo
: pcenam jugis ignis. (2) Quare cx D. August.
Infcrnum ct amorcm innlicris rccte conjun-
xit Scriptura : hifcrni igncm tcncbit domus
mcrctricis. (3) D. Augustino conscntit Sanc-
tui Zeno Calor istc desiderii carnalis, ccler-
:

casum orbis , ornnium rcrum abolitorem. (2) num gchcnrur ignem s ct ultricium f/amma-
Devoratoris autem illius diluvii causa fuit rum promulgabat inccndia. (4) Hanc libidi-
libidinosum commerciuni filiorum Dei et num poenam aeternam juste Deus infligit, ad
filiarum bominum. Unde Basilius Seleuous punicnda desideria lasciviendi quodammodo :

Quomodo hoc tanta jjoena condignum : nam oeterna. Vidcns autcm Dcus quod mul/a
(juarum crant admirati speciem, earum nuj>- malitia hominum esset in lerra, ct cuncta co-
tias complexi sunt. (3) Ecce atrociorem vio- gitatio cordis intcnta csset ad malum omni
lcntissimae eluvionis causam ob quam tot tcmjwre dixit : Non pcrmanebit Spiritus , ,

strages eduntur, lot bominum naufragia pas- rneus in homine in artcrnum. (5) Quia carnis
sim biant, et totus mundus diluvio sorbetur. malitia ad libidines petulantior, intenta erat
En adhuc fcedae libidinis ultrices flammas ad malum orr.ni tempore, ideo Dei spiritum :

Jgitur Dominus pluit super Sodomam et Go- ab bomine aufert, quo diuturnam libidinem
morrhamsulphur etignem a Domino de ccclo. aeternitate supplicii mulctet. Sicut ex multa
(4) Jure merito luxuriae llamma flammeo im- cruditate Jebres nascunlur, et vermes , ita si
bre ustulatur, et gebennale incendium anti- quis non decoquat peccata sua , velut qua-
cipat. Diu profecto J/agitiossimus ille popu- dam inlerposita sobrietate abstinenlice ; scd
lus ignctn ilium accenderat, quo peribat. Et miscendo peccata peccalis tanquam crudita- ,

ideo completis iniquitatibus suis arsit Jiam- tem quamdamcontrahitrecentium deliciorwn

mis criminum suorum; tarn maie enirn de Deo igne aduretur perpetuo, et suis verrnibus con-
rneruit, ut gehennarn, quce in futuro judicio sumelur. (6)
datury etiam in hoc seculo sustineret.(5)Bene
est, ul libidinis flamma, flammae gehennalis
9Hll^>)ll)«M<4it)tl>>*liliel<tl>
cognata sit, et quae coepit in luxuria ardere ,
CONCIO OUARTA
ardore gebennae consumetur. Libido enim
scintilla gehennae est. Sed quid est quod non sine iibidinis impatientia
infimissimae terrarum cavernae gehennale hoc
q ois aduiterium
fj\
suoiu p $i impatientia libidinis conjuges
iucendium eructant , sed superne de coelo urget a j adulterium, adulterae uxoris libido
ruereperhibetur?quid ccelo cum gehennalis mar tum sane impatientem reddit. Ab hac
i

flammae flammea ardente pluvia ? Optime autem i mpa tientia tria potissimum suboriun-
in hanc locum Rup. Quare non qualemcun- tur ma i a .
sc iii cet , 1. Zelotypia; 2. Odium
que ignem sed ignem pluit sulphureum ?
,
3_ Di SCO rdia.
nuia ergo talern carnis foctorem miserant ad _
r> Ar(r\ _*:»:-„__
1 b, 1 ,
ccefum, recte de ccelo Jfcetorern igneum, vel.
; ,r .
T
I.
,\
PARS. Quis
*
...,;Wii_
i- 1 *
dicere valeat, quotidianas
• .
'
., ,.
'• . coniugum zelotypias et calamitates quibus ,
. tvt-

111
,
igncm fcctidum receperunt. rNimirum sicut u • •
o r\ -j -_{_;-;. i_ •• >
manti zelotes obnoxn sunt Quid
» 1
_/ £ r 1
mtelicius .

castitatis tlos angelos subolet , coelum tra- _m" ••j*„_,«_ _„:j

,?,,., ,' . ,
. .

viro, qui uxoris suspicatur hbidinem ! quia

••„____
grat , lta squalidae foetidus luxuriae arctor .
f ' 1 c ma-
,._i _, ir, .
ft
,
'
c . ,
» . , , . mfaustius femina suspiciom
r
et cautelae
contaminat ; quare
coelos toetide ad luxunae . . ~ .„_„_, -„„,.
. .

' J1 -
.

,. rr . • nti exposita? Zelotypiam

J r
sequuntur ango- ,

vindictam non emergit ex mterno motfenso L

^, „„_„„,;_ °.
.
,
. .

, , j- 1
rr res, anxietates , suspiciones, observationes,
gehennale lncendium, sed ex ottenso ccelo
1 r _.'
. .,. ,.' .
/,..„„•„,___;/„,.
? .1 ,
n ,. ., vi£iliae, custodiae, exactiones. Urnnis maritus
toetida ardentertlamma acerbius evibratur *»., ' ' ,-. «._,• _i;„_, „„__
.

,. •__-••', ,
. . . castitatis exactor est. (8)
v
Vectigahum
a
exac-
sicque dignas de luxuna vindicias agit. Simi- '

Serm. 120. de Temp. -(5) Tert. Apol. 48.—

U) Cap. 6. — [a] Tert. L. 1. de Cult. fem. 5. — (3)
(1)
Serm. 107. de Tem. (4) Serm. 10. (5) Gen. 6. — —
(SJ Orat. 6. — (4) Gcn. 19. — (5) SalT. L. 4. de —(6) D. Amb. L. 4. in 4. Luc.— (7) Tcrt. L. de Paf.
Tj-ot. 5. —
(8) Tert. L. a. de Cult. fem. 4.
 ,

54 ADULTERIUM -CONCIO V.
tores velut publici hostes insequunturpopu- libet querelam, anima el corpore separata
et

los, et ut crudeles tyranni a populis odio ha- est, tenetur inimico, ne dicam marito.
Lentur. Eodem modo a zelotesexactio casti-
tatis, a conjugum cordibus amorem pulsat
et odium ingenerat. CONCIO QUINTA.
II. PARS. Ita et amor apud illos otiosus,
el odium injustum. (i) Interconjuges mutuus
Ad
adulterium ducuntur mulieres loqua-
ces, otiosa?, vinosa?, curiosa*, contubernales.
amoresse debet, quos ideo sic hortatur D.
Ambrosius Redde amori gratiam (2) Quan-
: .
Per loquacitatem irrepunt verba pudoris ini-
tus auiem esse debeat amor ille docet ip- mica;per otium a severitate deducunt;per vi-
semet Deus, dicens Quamobrem relinquet
:
nolentiam quidvis mali insinuant; per curlosi-
homo palrem et matrem, et adha?razbil tuori tatem, a?mulationem libidinis convehunt. (1)
suee. (3) Ubi conjugum amorem ut adver- ,
Hisad adulterium mediis adde adhuc daemo-
tit Hugo Cardinalis, paternae quodammodo num tentationes. Aspiratio diemonum, mentis
praefert dilectioni : Nec dicendum quod re- quoque corruptelas agit furoribus et amen-
linquat habitatione, sedprivilegio di/ectionis, tiis fccdis, ac sa?vis libidinibus. (2) Ultra has

qnod ad uxorem trans/erre debel. Cum pri- adulterii potissimum nunc

illecebras tres

\ilegium amoris in alium transfertur , ille mihi occurrunt, 1. Nuditas carnis, oculo-

ipse, quem olim et nunc diligis, relinqui di- rum incursibus exposita 2. Verba impura;

citur. Major dileclio reliquorum derelictio etinhonesta; 3. Impudici tactus et oscula.

est. Vide quantus debeat esse conjugum I. PARS. Multum est periculosa carnis
amor. Hunc tamen zelolypia convertit in nuditas. Cum igitur nostra et aliorum causa
odiuni. Amatores voluptatum si his desti- versetur in studiopericulosissimi decoris, jam
tuantur , irascunlur et cxasperantur. (4) non tantum conficta? et elaborata? pulchritu-
Quia, ut ratiocinatur Cassiod. Tam ira quam dinis suggestum recusandum a vobis sciatis;
libido ignes sunt, et injlammant cor ; unde sed etiam naturalis speciosilatis obliteran-
ab una ad aliam j acilis est transitus (5) Si- dum dissimulatione et incuria : ut perinde
.

cut autem a zelotypia odium , ita ab odio oculorum incursibus molestum (3) Undepurae .

nascuntur rixae, discordiae. Porro et ubia?mu- illae dicuntur virgines, quae leguntur, ne vi-
latio, ibi etfuror et bilis, et ira et dolor. (6) rorum pateant oculis. Sed enim vera , et
III. PARS. Matrimonium stadium appel- tota, et pura virginilas , nihil magis timet
latur. Ca?terum Susanna in stadio mariti, non quam semetipsam : etiam /eminarum oculos
putem velatam deambulasse qua? placuit.ij) pati no.n. vult ; alios ipsa oculos habet. (4)
Stadium eratlocusubi athlet.e curru ac lucta Idem dic de matrimoniali castitate ; si enim
exercebantur ; vel amphitheatrum , in quo est vera, et non mentita ; si est tota, et non
gladiatores cruente decertabant. Hujusmodi diminuta ; si pura , et non mente corrupta,
est domus , in qua adulteratur uxor, et ma- timet suam fragilitatem. Quantum velisbona
ritus zelotypia laborans , adulteram aversa- mente conetur , necesse est publicatione sui
tur conjugem. Ibi gladialoiis instar exerce- periclitetur , dum percutitur oculis incertis
tur quotidiana lucla, quasi rixetur cum ef- et multis, dum digitis demonstrantium titilla-
fera, et immani bellua , periculoso certami- tur , dum nimium amatur. (5) Detecta fe-
ne. Ibi maledicta, convicia. (8) Ibi saepe eri- minarumpulchritudoincontinentiaescholaest
pitur vita vel ferro, vel veneno, et licet non sibi, etaliisest libidinis gymnasium , in quo
semper effusio fit sanguinis, sunt tamen ut concupiscentia in collegio carnis ediscens ,

plurimum alapa-, verbera, ictus, rixae, inju- ad omnem conditur turpitudinem. Eteuim
riae, lites. Recogitemus
discordiae, divortia ,
omnis publicalio virginis bona?, stupri passio
enim repudium, aut discoraia fieri, aut discor- est : et tamen vim carnis pati minus est, quia

diam jacere. (9) Addit uxorem per odiuin de ofjicio nalurce venit :sedcum spiritus ipse
et discordiam a marito separatam, teneri in violatur in virgine , sublato velamine didicit
castitatematrimoniali permanere. Igiturqna? amitlere quod tuebatur. (6) Nudata pulchri-
per discordiam , et iram , odium , et causas tudo in publicum prodiens , ut frequentius
eorum, injuriam, vel contumeliam, velquam- aspicientium oculis pateat , libidinem discit.
Et non solum in animo stuprantur, quae nu-
(i) Tcrt. L. de Spcct.
16. (2) L. 5. —
Exa. 7. — dilatem suam obviis spectatoribus prosti-
(3) Gen. 2. —(4) Jud. L. 2. Alleg.
Pl.iio (5) L. 6. — Tert. L. 1. ad Uxor. 8. —(2) Tert. Apol. 22.
<—
Var. ep. ult. —
[6) Tert. L. de Spect. i5. (7) Tert. — (1)
Tert. L. 2. de Cult. Fem. a. —
(4) Tert. L. de »el.
L>. de Lor. Mil. 4. —
(8) lert. L. de Spect. 16. — (3)
\ ir „ ,5. _
(5) Tert. L. de vel. Virg. »A. —
(6) Teit,f.
(9} iert. L. de Monog. 16. de vel.Vi.g.3.
 ,
: ,

AD17LTER1UM.— GOHQO V.
tuunt : Mcrito dum capttt non tegtUlt , Ut drns drcorrm vrl fjuin timcn.i jain pimcrc. ,

follicitcntur gloricc causa : vrntrrs t.gcrr (i) Susauna limens hominibus pllCflffl ilt*- ,

coguntur, in/irmitatis ruiria. (i) Kt quia ///- comi abscondit i»inlici<'s iit>iiJin<>M^', pul- l

vicrrn sr cailcrn oculorum gcncra desidcranf, rhriludiucm suani dfltflgunt, Ul placcant.

ejusdem libidinis cst vitteri et vidcrc .
(y) Nain propter ipsum convriitiim ct inntuuin ,

Non soluni lasciva* niulieres, qu;e nuditatem vidrrr, ct vidrri ornncs pornpiv in publicitm ,

suam impudice ostendunt , scortantur , sed projcrurittir , ut lu.iuria ncgntiefur. (a) \i

qui suis aspectibus eas concupis-
etiani viri, negotiantur luxuriam nudintei ubera , , ut
cunt. Ajjcctatus decor jascinat oculos in!ucit- vel sic lioininum oculos |d Bfl flClllUI alli-
tium , ait Hildehertus. De adultcrio rultus ciant. Et nunc in scmctipsas lcrtoi inando ,
meditantur adultcriurn castitatis (3) , ait D. quo plcrtius adearttur : cl stolarn , rt suppa-
Ainbrosius. Oculi sunl in aniore duces ac //////, ct crcpidularn, ct calicndrurn c/rravrre.
:

proindfl difticile est lascivam cogitltionem (3) Slola vestis est; supparuni, linteum ubera
aieere a mente, nisi ab oculis arceatur pul- cl bumeros tegens ; caliendrum opeiimcu-
chne mulieris aspeclus. Lascivis aspcctibus, tutn capitis crepidula velum ita transpu- ;

et versatilibus , ct tanquarn connivcntibus rens ut pectus tegendo detegat. Alexander ,

oculis intucri ni/til est aliud quarn oculis prctus tr.ttu pcllucido tcgendo nudavit. (4)
,

mccchari, cum per eos cupiditas ineat, ineant Libidinosa mulier, pectus tegendo denudat
primce pugnte prarludia. (4) D. Hieronymus ut ejus candor, et micantius transluceat et ,

in id Tbren. Oculus rneus deprcedatus est sub pcrspicuo tegumento transpareat , quam
animam rncarri (5), ita sententiose scribit ideo bortatur Propbeta Auferal fornicatio- : :

Per oculum corporis perlutit prcedam cordis. r;rs suas a facie sua : et adulteriasua de me-
Triplex liujus habemus in sacris paginis dio uberum suorurn. (5) Femineum pectus ,
exemplum. D. Augustinus proponit Davidis et uberaobviisvirorumaspectibuspalam pro-
cxemplum De longc vidit illam, in qua cap-
: stituta : quamvis textili nebula, aut fumo pel-
tus est mulier longe
: libido prope : alibi
, lucido tecta, nudata , sic de proximo immo
crat quodvideret, in il/o erat unde caderet .(6) libidinis peragunt negotium ut insignia im- ,

Pulchra femina longe posita, et procul spec-
tata, libidinis fomitem , et concupiscentiam
medullitus inflammat. D. Ambrosius propo-
nit exemplum dominoe Joseph Bene eum
excusavit Scriptura , dicens : Injecit oculos
pudicitiae merito nuncupentur , et adulteria
in medio uberum ; quasi in aede Veneris , et
libidinis sacrario , expedito oculorum con-
: gressu peragantur. Unde Glemens Alexan-
drinus Scorlatce sunt aures vestrce ; forni-
:

in Joseph,hoc est, non iste se ostentavit, sed cati sunt oculi et quod est magis novutn ,
,

illa retia sua misit, et indagine sui capta est: ante amplexum vestri adulterium admiserunt
laqueos suos sparsit, et suis ha?sit vinculis : aspectus. (6) Vides oculorum scortationem ;

prima vero adultera oculorum tela sunt; se- ecce adulterium aurium.
cunda verborum. Sed qui non capitur oculis, Ti.
PARS. LJxorem sic hortatur Terlul-
potest verbis resistere: suppetit defensio, ubi )\ amis Convictus, atque colloqu/a Deo digna :

adhuc liber aspectus est. (7) Exemplum scctare : memor illius versiculi sanctificati
affert Tertullianus impudicorum senum, qui per Apostolum : Bonos corrumpunt mores con-
ex aspectu Susannae exarserunt in libidines gressus ma/i. (7) Lex est, ut nemojuxta of-
Videbant eam senes quotidie ingredientem , ficinas in quibus elaboratur sulphureus pul-
et deambulantern : et exarserunt in concu- v s> facem deferat ne forte scintilla evolans | :

piscentiam ejus. (8) At unde illis ejusmodi va g errore, sulphureum fomitem leviter at-
concupiscentia? ardor , nisi quia Susannam tingens totam domum miseio incetidio ,

non velatam viderunt? Ccvterum in stadio a d favillas in momento reducat. Tota hu-
mariti non putem velatam deambu/asse, quce mana caro es t luxuri* fomentum, et sulphu-
placuit. (9) Innocens autem Susanna quae reus fomes ge hennalis incendii. Ideo recte
,

etsi in pomario privatim velata non fuerit

asser i t Clemens Alexandrinus inesse bomini
in publico tamen nunquam sine velo ince- ignitos
mores. Et colloquia minus casta di-
debat. Si et Susanna in judicio revelata , cun tur a Laurentio Novariensi verborum
argumentum velandi prcestat, possum dicere, scintillce. Hujusmodi scintillas pra?cavendas
et hic velamen arbitrii fuit : rnerito abscon-
vu l t Tertullianus, ne si forte exsiliant in ig-
neos carnis mores, ignibus exuratur homo.
(1) Terc. L. dc Tel. Virg. 14. — (2) Tert. L. de vel.
Virg. 9, (3) —
L. de Virg. (4) — Clem. Alex. L. (1) Tert. L. de Cor. Mil. 3. —
(a) Tcrt. L. 2. de
5. ped. ai. —
(5) Cap.3. —
(6) In Titulum P»al. 5. — Cult. Fem. 1 1.— (3) Tcrt. L. de Pall.4.— (4) Tert. Ib.
(7] h. dc Joseph. —
(8) Tert. L. de PaJI. 3.— (9) Tert. — (5) Osc.a. — (6) Adhor. ad Ccnt. —
(7) Tert. L. 1.
L. de Cor. Mil. 3. ad Uxor. 8.
 ,

56 ADULTERIUM.— CONCIO VI.

In omni spectaculo
lum occurrit , quam
,
nullum magis scanda-
que ut monet Eusebius Emissenus , cavenda
ac sunt juvenum pura oscula ; impudici 'vero
ille ipse -virorum
,

mulierum accuratior cultus : ipsa consensio, contactus et oscula , quid aliud sunt quam
ipsa infavoribus aut conspiratio aut dissen- morsus diaboli et arrha peccati P Osculum
tio inler se de commercio scintillas libidinum pars adulterii est, per hoc enim est criminis
conflabellant. (i) Audis non tantum verba , ostium, et mortis initium. (i) Qui in osculis
quae utriusque consensum reciprocant; sed obscoenedeliciatur, obsidemimpudicitiaedat,
etiam quae dissensum publicant , ructare et peccati arrhabonem simulque fit praeda ,

gehennam libidinum. Neque duntaxat cor- diaboli, quam diabolus lascivo osculo mor-
porum mixtio, sed etiam colloquiorum com- det, et atrociter dilacerat.
mixtio, scortatio quaedam est animorum :

neque tantum cum mutuo consentiunt •••••••••»••••»•••»••»•••••••••••••

,

sed etiam cum mutuo dissentiunt. Mulie-

CONCIO SEXTA
briter vincit et qui verbis pug-
vincitur,
nat et expugnatur. Idcirco christianam sic CjEterum haec secularis concupiscentia ,
monet Greg. Naz. Odi eam familiaritatem causas habensgloriam,cttpiditatem, ambitio-
qnce pcr aerem contrahitur (2), id est, per nem, insufficientiam. (2) Uxor adultera plu-
<
j
incumbunt colloquia : quae ae- res adducit rationes, queis suam excuset li-
a quae aeri
rein toxicant veneno luxuriae. Jpsum aerem bidinem sed praecipue has tres: 1. Juveni-
;

qui incttmbit , scelestis vocibus constupra- lem aetatem ; 2. Carnis infirmitatem ; 3.Vitae
tum. (3) Profecto si emortuus aer sensu ca- necessitatem.
rens quodammodo viviscit ad sensum libi- I# PARS. Carnis concupiscentia cetatis of-
dinis quam voce ebibit, nemo mirabitur si
,

auresblandis titillatae vocibus exstimulentur

ficia defendit ; decoris messem requirit, gau-
^et de contumelia sua. (3) Per carnis con-
ad lasciviam ; quod si verbis minus pudicis C upiscentiam mulier juvenis excusare libi-
luxuries inflammatur, quanto magis osculis & aem i mpuc]enter audet. Prasertim si ma-
et mipudicis tactibus. trimonio juncta sit grandjevo.
viro aetate
III. PARS.Vir libidinosus, utloquitur Ter- iEtatis officia defendit , quasi luxuria sil ju-
tullianus, omnium pudendorum conscias ma- ventutis officium. Decoris messem requirit
nus Et mulier quamtumvis casta
inserit. (4) quasi vegeti fructus adulterium sit ; gaudet
inter amplexus, et oscula continua invales- de coniumelia sua, quia de crimine gloria-
cit, sic frons duratur , sic pudor teritur, sic tur. De quo illi potius erubescendum est :

solvitur, placere de-

sic discitur aliter jam Vindicanda erit procacitas attatis verecun-
j/V/e/are.(5)Lascivum osculum amoris fomi- diatn debentis. (4) Culpandoe sunt uxores
tem ingerit ; et venenum quod castitati af- juvenes ob aetatem adulterantes, sed multo
fert mortem , ut explicat Clemens Alexan- magis conjuges jam senio confectae, quae fuco
drinus exemplo phalangii , quod est genus aetatem mentiuntur, ut facilius homines al-
aranearum solo attactu venenum affricans. liciant, et liberius lasciviant. JEtates deni-
Phalangia ubi homines ore comprehenderint, que requietas jam , et in portum modestue
doloribus eos confcere , et a sensu mentis subductas, splendor et dignitas cultus avo-
abstrahere solent. Ita etiam a pulchris oscu- cant , et severitatem appetitionibus inquie-
lantibus , osculo aliquid quod non videtur, tant : compensantibus scilicet habitus irrita-
venis immitti. Naturae quodam arcano, vir mentum, pro frigore a?tatis. (5) Insuper , et
ferturad feminam , et femina ad virum. Si- atrum capillum ex albo conantur facere ,
cut secretissima naturae in magnete lapide quas pceniteat ad senectam usque vixisse :
novimus, non ipsum ad ferrum dttci , sed ad Proh temeritas ! erubescit atas exoptata vo-
se potius jerrum attrahere , ita in femineo tis ; furtum conficitur, adolescentia in qua
corpore inefjabilem vim , per quamjerme deliquimus suspiratur ; occasio gravitatis in-
dixerim ignorante anima qua? in ipso est , terpolatur. Absit a sapientiae filiabus slulti-
'viri corpus ultro ad concubitum pertrahit.(6) tia tanta. (6)
Hujusmodi autem virtus attractiva mirum tt PARS. Ut se excusent addunt adhuc
in modum augetur per oscula et impudicos i nnrm i ta tem carnis. Sed camem legimus in~
tactus. Impurus amor venis infunditur per adulamur. (7) Hanc ex-
finnamt hinc nobis
aspectus, per colloquia inhonesta, praecipue cusationem rejicit Tertull. Legimus tamen
tamen per impudicos tactus et oscula. Ideo-
K r IT _,
(1) Hom. m Quadrag.
,
.'
„, ,
—
TT .„
(2) Tert. L. 1. adUxor. 4.
, t .

—
(i) Tert. L. de Spect. i5. —
(1) Orat. 12.— (3) Tert. —
(3) Tert. Ib. (4) Tert. L. 2. —
adv. Marc. 16.
de Spect. 27.— (4) Tert. L. de Pud. 5. — (5) Tert. L. (5) Tert. L. 2. de Cult. Fem.9.— (6) lbid. (7) Tert. —
de Vel. Virg. 4. — (6) D. Basil. de Virg. L. 1. ad Uxor. 4.
 AIHJI/IKKU M. - - GONGIO VII.

et sjiirilum /irniitm caro terrcrta matcria cst,

; perfectiloquuntur Ghristiani, qui , i. Nec
spiritus ccvlcstis : cnr crgo a/i c.icusationcin adulterium mente concipiunt v.. Nec cultu ;

proniores (jtt<c in nobis in/irma snnt oppont* vestium cxprimunt [). Nec opcrc consum-
;

mus P cnr i'cro fortia non cnr <<c-

tiicmitr P in.iiit.

lestibus tcrrc.na non cctlant p Si spirittts carnc PARS. Quanta

I. in Cliiistiano COnjugC
fortior, (jnia cf generosior nos/ra cit/jia in-,
sil menlis purilas .sic declaial Tci tullianus :

firmitatcm scctamur. Ad carncin infn initatis Dcmocritits c.ica-<-ando scmctij/sum, (jttodmu-

vincendatn optiinatn prtebet rationein. (Jtto- lic/cs sinc co/iciijrisci /ilia asjiiccrc non pos-
niam in ista spccic, camis ncccssitas cogita- sct, et dolcrct si /mn csscf potifUS contincn- ,

tum movct, opus estfidei c.iirinsccus auxi/io, Ckiiiicmcndativne proftettir : at Clirislianus

tanqitam advocato adversns carnis /iccessifa- salvis ocu/is Jcminas non vidct animo ad- ,
tcs. (i) Neque vult audiendas mulieres il-
1'ersus libidincm ca?cusest. (ij Scilicet salvis
las quse, ut sua excusent adulteriasibi vim oculis leminas non videt
,
ad concupiscen-
illatam clamitant nemo no/ens jornica- dum: quo sensu videre divina lcx. prohihet:
: quia
ttir. Nulla adlibulidcm visest, nisi ij>sa; nes- initque cumsuis oculis fcedus, ne quidquam
cit quodlibet cogi, (2) Iiule D. August. arguit de aliena uxore cogitet ; et sicut adulterium
hoiuincs qui castitatem quam in uxonbus mente non concipit, ila nec veste exprimit.
requirunt se non posse servare testantur :
II. PARS. Pudicitia? ehristiaiuv satis non
Pugita est bcllnm est, Jemirta vincit, et tn
,
est esse, verum et videri. Tanta enim de-
hosti succumbis : purarn quanis, noli esse im-
bet esse plcniludo cjus, ut emanet ab animo
purus. (3) Et ut ostendat ex infirmilate car-
ad habiturn , et eructet a conscientia in su-
nis non impotenliam castitatis, sic pro-
oriri
peijiciem, ut et ajoris inspiciat, quasi supel-
sequitur 1/la enim potest et tu non potes P
: ,
/ecti/em suarrt, qiuv conveniat fidei contincn-
sijicri non posset, nec illa posset.
d(v in pcrpetuum. (2) Sicut ornamentum est
III. PARS. Bene Scriptura et insigniora lasciviae
conceptaculum, et impune conscien-
ipsa camis , et scculi vitia denotat (jtuv a
tioe index ita modestia vestium est verae pu-
,
,

divinis disciplinis p/uriinum avocent : altc- diciticeindicium, quae relucet in habitu. Pu-
rum, per lasciviendi voluntatem ; alterum, dicitia christiana, ut perfecta sit, debetexte-
per acquirendi cupiditatem. (4) Per hanc rius apparere, et sui notam humanis prae-
habendi cupidinem eorum quae neccssaria bere oculis : quae hujusmodi est , nec adul-
sunt, tum ad lauta convivia, tum ad ornatus
terium vesteexprimit, necopereconsummat.
splendorem, uxores adulterantur. Interdum
III. PARS. Christianus uxori sua? soli
ex pura avaritia, sua corpora impure prosti-
mascu/us nascilur (3) , quia scilicet alienas
tuunt. Quod et si j)retio ih feminis cogitur
non concupiscit uxores. Unde D. Chrysos-
vendifio illa pudicitia? , utique impatientia
tomus Masculum et feminam creavit eos :
:
lucri ordinatur (5); et quod est dictu horri-
non mascu/um et mu/las jeminas neque ,
bile, sunt etiam mariti qui habendi cupidi-
mascu/os et unarn feminam : utfemina nul-
tate, uxorum suarum lenones fiunt. Plures
lum mascu/um putet esse in mundo prceter
hujusmodiolim erant apud Gentiles, utinam
iiiium ; et unus masculus nullam putetjemi-
modo non sint apud Chrislianos Illorum !

meminit Tertullianus Patientia gentiurn

:
nam esse iri mundo prcvter unam. (4) IIujus
pudicitiaa conjugalis illustre refert exemplum
terra?, fa/sa, probrosa, i/larn dico qua? rnari-
uxoris Tigranis Armeniae regis (5), quae cum
tos dote vcnales, attt lenociniis negotiantes ,
ex aula Cyri Persarum regis , ad maritum
uxorum corpora potestatibus subjicit. (6)
revertisset , ab eo interrogata quid de Cyro
Quantum autem sit probrum ex habendi cu-
ejusque pulchritudine sentiret, respondit :

piditate adulterari et lenocinari nemo non

Abste, omarite, Deum testor! nusquam ocu-
videt Si ntercedes pro /ibidine , nu/lius rei
:

los deflexi, itaque qua/is sitjbrma Cyri pror-

turpis merces decora est.
(7) momenti per-
sus ignoro. Non est minoris
* * * i » » • * * * i * t » i i i » * 3 t * » t , t i t t i * t * a t fecti Christiani exemplum : Christianus ad
sexum nec fernina? mutat. (6) Id est, femina
CONCIO SEPTIMA. gaudet unica quidem uxore, quod est ho-
et
noris et pudicitiae nomen. Ad sexum fe-
MA.TRiMONir;M nullius adutleramus. (8) Sic
minse , id est femineum sexum conve-
,

(1) Tert. L. de Exhor. Cast. 1. —

(2) Tert. L. de nientem, et naturalem viro. Centiles pungit
Pud. as. —(3) Scrm. 46. de Verb. Dom. —
(4) Teit.
1. a. ad TJxor. 5. —
(5) Tert. L. de Pat. 5.— (6) Tert. L. Teit. Apol. 46. —
(2) Tert. L. 3. de Cult. Fem.
de Pat. !6. —
(7) Tert. L. 1. de Cult. Fem. 1. —
(1)
3. — (5) Tert. t\x>o\.i\6. —
(4) Hom. 52. in Maltli.
—
(8) Tert. ad Scap. 4. (5) ln Cirop. —
Ifi) Tert.
(C) Apol. 46.
 ,

58 iETERNITAS. — GONCIO I.

quibus tluplex, illudque turpissimum expro- alibi creandorum ; nescio quidem an invilas.

bratcrimen nefandum unum, et contra na-

: Quidenim
turam, a quo vindicat Christianum. Ccete-
rum si de pudicitia provocemur, lego partem
sententix atticce in Socratem: corruptor ado-
lescenlium pronuntiatur. Christianus ad
sexum, necjemince mutat. Alterum infame,
contrahonestatemmatrimonii.jE^zV/tf, credo,
majorum et sapientissimorum disciplina ,
graici Socratis, et romani Catonis , qui uxo-
res suas amicis communicaverunt , quas in
decastitate curarent, quam mariti
tam Jacile donaverant P O sapientia? attica? ,
o romance gravilatis exemplum ! lenones
philosophus et censor. (i) Ab hacetiam turpi
amicitia vindicat Christianos Tertullianus :
Omnia indiscreta sunt apud nos, prxter uxo-
res. In isto solo consortium solvimus , in quo
solo cdeteri homines consortium exercent, qui
non amicorum solummodo matrimonia usur-
pant sed et sua amicis patientissime sub-
,

matrimonium duxerant , liberorum causa, et ministrant. (2)

iETERNITAS.
SCHOLIUM.

/Elcmitas considerari potest, In seipsa; 2. Proul respicit tempus ; 3. In Deo

1. ;
4. In beatis ; 5. In ordine ad huminem ; 6. Per respectum ad viatorem.

CONCIO PRIMA. mogenes materiam non habere , neque ini-

tium, neque finem, quia Dei aeternitate cen-
Cupio respondeas , si tanti wternitas. (1) setur, quae initio et fine caret. Inde conclu-
^ternitatis dignitas et valor ex ejus natura dit materiam ut seternam carere eliam par-
muiuanda est : quam sic describit Boetius :
tibus quia divina aeternitas cum sit tota si-
:

JEternitas est interminabilis viUe tota simul mul , nullas admittit partes. Si et materia
et perfecta possessio. Ex hac autem descrip- eadem Kternilate censetur , neque iniiium
tione trina aeternitatis dignoscitur perfectio. habens, neque finem , eadem ratione non po-
Nam est, 1. Indivisibilis sine successione ; teritpati dispersionem, qua nec Deus. Deinde
2. Invariabilis sine mutatione ; 3. Intermi- sicut ex demutatione cujuslibet rei, infertur
nabilis sine fine. ejus in partes divisio , quia demutationes
I. PARS.
^Eternitas est indivisibilis sine ejus dispartibilem eam ostendunt , ita ex im-
successione, quia tota simul. Non enim ad mutabilitate telernitatis colligi debet ejus
modum temporis habet partes post partes. impartibilitas.
Inpartes venire non polest qui sit eeternus II. PARS. iEternitasautem ex sua ratione
et manens in aivum , ac per hoc immutabi- immutabiiis et invariabilis est. JEternitas
lis et indivisibilis. (2) Urget Tertullianus amitti non potesl quia nisi amitti non pos-
,

Hermogenem , qui dicebat materiam aeter- sit, wternitas non est. Ergo nec demulatio-
nam, et tamen dispartibilem et divisibilem. nem potuit admisisse ;
quia si aternitas est,
Illum secuni pugnare ostendit ; quia impli- demutari nullo modo potest. (3) Hoc enim
catquod maleria sit aeterna, et non sit indi- intercedit discrimen inter aeternitatem et
visibilis : cum hcec indivisibilitas in partes tempus quod tempus habeat partes sibi in-
:

sit de ratione aelernitatis. Deinde vult Her-

(1) Tert. Apol. 3 9 . — (a) Ibid. — (3) Tert. L. adv.
{1) Tert. Apol. 8. — (a) Tert. L. a. adv. Hermog. 3(). Hermog. u.
 , :

/KTIillMTAS. — CONCio II.

vicem succedonli'* ;
rrUiiiitas vcro sit indi- tibus divisibilibus tcmponi inditisibililrr
visibilis, 6t kOtB miiuiI. Qliod tcmpus varia- cocxistit. Cnde IMalo iu Timirn : At qtti

Iiile ct mutabile sil, alcrnitas invariabilis ct crat , ctcril, qtuv nati tcinporis spccics sitnt,
niunutabilis. Quod lcinpus sit finc lermina- non rec/c ictcnur sabstandte assignamits.
bile, iternitas vcro intcrmiuabilis. Diciinus cnim tlc itla }
cst, cni( f
ct erit ; scil

PARS. Ctctcra (jtuv nascttntitr ct ft-

rcvcra solttm csse comjictit. Itaque longissi-
III.
niunt, ct tvtcrna /ton sunt. (i) Omne enim »na sinn.lcl brevissima csl .xlcinitas. Brevis-
sima 'l lua '" puncto temporis babci omnia,
quod in creatia generatur liniatur ncccsse , >

cst. Econverso quod nec generatur , nec li-

( u; ''
i
HT infinitum tempus babere potest.
l

I^igissiiiia, virtutc et extensione, quia infi-

i.itur, icternum est. U.ule pueiorum more
discurrimus, quanda per multitudinetn die-
" 1,1S lemporum spatiis se exaequat. Com-
ruin, per longitudinem teiupoi inn per du- pl&ttlur cttncta jutnra et provtcrita ; nec ju-
,

nitatem. tltra nec prwtcrita ceternitas. (i) Nescit mens

rationeoi secuforum explicftmus ;ctei

Quidquid de aUrnitale dixc/is, mimts dicis. humana de oeternitate loqui , quin loqualur
t,e tnplici difierentia temporis quain a-ter-
(2) Si eoim dixeris aternitalem lot in sean- ;

continere niilliones quot sunt gut- nitas sua immobilitate circuit, et absque ul-
norum
tulie Oceano
aquas in ininus dicis. Si de lllis iostantis jactura concludit. Quaproptcr
,

novo illas omnes gullulas sumpseris, easque Plal ° i» Timaeo tempus appellat aeternitaUs
per mille millioues inillionum iterum mulli- imaginem. Jdcirco imagincm wvi immobilcm
plicaveris, subdens fore tolidem reternitatis ejfingcrc decrevit ; ac dumccelum exomaret ,

aunos, adbuc minus dicis. Adjunge prcedic- /ecit (ftemilatis in unitate manentis aHemam
tis, quot annos excogitare nosti , multiplica
quamdnm in numero fluentem imaginem ,
secula quantumcunque potes intelligere ?««'« 1WS tempus vocamus. Imago ceternita-
auge numerum quantum tuus capere potest tis tempus cst ; sed fluit istud , stat ula , cui
iuiellectus. Qttid infinito addis quantumcttn- nec succedit, nec accedit, nec recedit pars :

que futitum; dccem millia annorttm, decies sed jubricas illas temporis parles inconcussa
centena millia an/wrum ; si dicendum cst Stabilitate conservat. Tandem
millia millittm, qua? finem habent, cu/n a?ter- III. PARS. jEternitas omne tempus frnit.
nitate compa/ari non possunt. (3) Qtue ratio universitate/n ex diversitate com-
posuit, ut omnia wmulis subslantiis sub uni-
.•..<......<.>.... »»»<*< *»»»» tate constarent , ex vacuo et solido , ex uni-
mali et inanimali , ex comprehensibili et i/i-
COlSCIO SECUNDA. comprehensibili, ex luce et tenebris, ex ipsa
ir>
vitaetmorte. eade/n a?vum quoque ita des-
^ternitatem qnanto constarevultis (4) Wmta
ac distincta con ditione conseruit , ut
.

Tanta est cetermtas, quodsi cle illa in ordme Una /|fl?£ n in _

a]) exQrdio rerum
.

ad tempus loquamur, i. Omne tempus ex-

coUmu&% tcmporaU a, tate ad fuiem de/luat
cludit; 2. Omne tempus mcludit ; 3. Omne
sequens vero quam expect amus in inftnitam
tempus fimt. ajternitalem propagatur. (2) Tempus cum
I. PARS. Quantitas eni/n temporis non niundo finem accipiet , et in aternitatem
perlinebit ad ea/n re/n qua? ceterna creditur : nunquam finiendam terminabitur : Venturi
quod enim ceternum , neque finem temporis sumus ad oelernitatem illa/n, in qua non erit
admiltendo, nullum modum temporis pati- te/npus. (3) Bona vel malaopera etsi in tem-
tur. Cui temporis modus nullus est , nec ulla
p re facta, gravida sunt seternitatis. Bonum
demutatione tempori subest, nec ea de multi- nis \ a ra tia factum, semen est vitaeaeternie. ,

g
tudine temporis vis est. (5) In aeternitate Adeo enim meritorium est ut tanquam non
nullus reperitur temporis modus ; quia tem- capiat suse proprne durationis angustias, in
pusinitium, et finem, etmutationem impor- ampliorem duralionem late sese inferat , et
tat; aeternitas vero successionem , mutatio- i n immensam aternitatem amplissime sese
nem et finem negat etsi tempus non re- extendat. Quare virlutes carent tempore.
:
(4)
periatur in wternitate , aaternitas tamen in- Non quia in aliqua durationenon fiant,neque
cludit tempus. aliquod non durent tempus , sed quia in
II. PARS. Non habet te/npus a?ternitas. fructu ad ampliora spatia sese extendentes ,
Omne enim (empiis ipsa est. (6) Vel quia par- aeternitatem merentur. Peccatum etiam mor-
(1) Tert. L. adv. Hormog. 7. — (a) D. Aug in Psal.
90. — (3) D. Ai:g. Ibid. — (4) Tert. L. 1. ad Nat. 7. (1] D. Aug. — (2) Tert. ApoL 48. — (a) D. Aog.
— (5) Tert. L. de An. 24. — 16) Tert. L. j. adr. Tract. 3o. in Joan. — (4i Philo Jud. L. de Sacrif.
Marc, 8. Abcl.
 ,, :
,,

Go ^TERNITAS. - -CONGIO III.

tale, ulpote infinitum in malitia, quia infi- sui obtinet qualitalem. Immutatio enim tollit
nitam Dei majestatem offendit , oeterna est illud nomen, quod est. (1) Tertulliano con-
morteluendum. Unde D. August. de repro- sentit D. Augustinus : Firmissime ergo tene,
l>is sic Ioquitur : Nunquam esset illorum et nullatenus dubites , Deum sicut immuta-
ceterna miseria ,
nisi esset magna malitia. bilem , ita solum vere celernum esse. Hoc
multo verius quam poeta ille
(i) Ghristianus enim significat , cum dicit servo suo Moysi
dicere valet Pingo ceternitati ; cum ejus
: Ego sum qui surn. (2) Hac aeternitate essen-
opera tum bona tum mala semina sint , , tiali distinguitur Deus tum a rebus subluna-

aeternitatis. Quandiu vivit duplici velut aeter- ribus, variis mutationibus obnoxiis ; tum ab
nitate obsidetur : beatitudinis una, miserioe homine, cujus mortalis vita tempore men-
altera. Velit, nolit, unam aut alteram ingre- suratur ; tum ab Angelis , quorum duralio
diatur necesse est. Cum ergo fuiis adfuerit est aevum. Unde Nicetas At de angelis haud- :

ul etiam mundi hujus species transjeratur quaquam proprie dici potest, quoniam partirn
cvque temporalis ,
qua? illi dispositioni a?ter- a?vi participes sunt ; quia incorruplibiles
nitatis aulwi vice appensa est , tunc resti- sunt et immortales ; quia in rerum creata-
,

tuetur omne humanum genus, ad expungen- rum classe sunt. (3) Angeli de potentia or-
dum quod in isto &vo boni seu mali meruit dinaria sunt immortales, quia spirituales. De
et exinde pendendum in immensam ceterni- potentia tamen Dei absoluta defectibiles sunt,
tatem. (2) Isaias illam vel praemii, vel poenoe quia sicut eos de nihilo produxit , ita anni-
aeternitatem proposuit Judaeis, ut eos ad le- hilare potest. Illa est autem vera azternitas
gis observantiam accenderet. hoc termi- Ad quce vera immortalitas : hoc est, illa summa
navit propheta librum ad quod terminatur incommutabilitas quam solus Deus habet.
, ,

seculum. (3) Quia nullum ita est efficax me- (4) Sanctorum in coelo felicitas a-lernitate
dium, tum ad vitia fugienda tum ad virtu- participata mensuratur , tjuse licet non sit :

tem amplectandam quam aeternitatis vel habitura fiuem habuit tamen initium. Iu
, ,

beatae, vel miserae medilatio. quo differt ab aeternitate essentiali Dei, quae
sicut finem habere ita initium habuisse re-
,

pugnat. Atque adeo , cum ea quai propria

Dei vindicamus, semperfuisse,sine initio,sine
CONCIO TERTIA. fine. (5) Et ob hanc causam Deus esse dici-
tur a D. Dionysio ante diern ante cvvurn
, , ,

PBiEiCRiBO non capere ullam diminutio-

ante tempus. (6) Parum enim esset ipsum
irem, quod sit ailernum : quia hoc et Deum
fuisse ante tempus creatum, cum angeli sint
faciat tantum quantus est. (4) Sicut res
,
ab initio temporis, sed fuit ante omne tem-
creatae in sua essentia et dignitate per suas
pus imaginabile. Goncipe tot millia annorum
constituuntur differentias, quibus etiam ab
ante creationem mundi quot in mari sunt
omni alio distinguuntur , ita Dei magnitudo, arenae grana adhuc Deus antiquior fuit
,
aelernitate velut differentia constituitur, et a
quia nunquam esse coepit. Deus autem tarn
crealura secernitur. Quantum humana con- quam a lempore
alienus ab initio etftne est ,

ditio de Deo definire potest, id definio, quod fuds. (7)

arbitro, et metatore initii et
et omnium conscientia agnoscet: Deum sum- Ultra aeternitatem essentialem, quae a par-
mum esse magnum , in aiternitate constitu-
ticipata distinguitur, agnoscit adhuc Tertul-
tum. (5) Trinam autem agnosco in Deo aeter-
lianus a>ternitatem substantialem in Deo.
nitatem, qua a creatura discriminatur: 1. Est
Quod ahquando non fuit ante initium , et
essentialis; 2. Substantialis ; 3. Notionalis.
quandoque non erit poslfmem, non cctpit uti-
Deus solus est ens per essentiam , ui ipse-
que videri Detis, carens substantia divinita-
met testatur Ego sum qui surn. (6) Ubi Lip-
tis, quce sine initio et fme censetur. (8) iEter-
;

pomanus Quifuit, et est, etjuturus est

:
nitas est substantia Divinitatis. Quia, ut do- ,

tria tempora comprehendit : quasi dicat Deus, est modus

cet Doctoris Subtilis Academia ,

Deus wternus. Quia esse, ut vult Plato est intrinsecusab illa formaliter inadaequate dis- ,

propria vox atternitatis. (^7) Ibi divinam nun-

Deus enim incapax accidentium est, tinctus.
cupari aeternitatem existimat etiam Tertul- summe sim-
utpote infinitus, immutabilis et
lianus Ego sum qui sum, quod enim ideo
Deo est, est ipsamet Dei
:

plex. Quidquid in
hoc habet nomen quoniam eamdem semper Non enim
, substantia. Unde D. Augustinus :

L. 19. Civ. i3.

(1) (2) Tert. Apol. 4S. —(3) D. — (1)L. de Trinit. 4. —
(a) L. dc Fid. ad Pet. 70.
—
Aug. L. 10. Civ. ai. —
(4) Tert. L. adv. Hcrmog. 7.
— (3) In Orat. a.Greg. Naiianz.— (4) D. Aug.— (5)
Tert.
—
— (5) Tert. L. 1. adv. Marc. 3. (6) Exod. 3. — L. adv.Hermog.6.— (6)
—
L.de Div.Nom. 10. (7) Tert.
(8) Tert. L. 2. adv. Marc.
0.
(7) In Tiinaeo. L. 1. adv. Marc. 8.
 — . ;

/ETERN1TA&- CONCIO l\ '-i

aliud annus Dei , ct aliud ipse ; sad annl etternltas tdeo wternum genuisti
: cui di- ,

Dri esternitas Dei esi : esternitas Dei, ipsa xisti : Ego

hodie genui te. (i) Terrainui est
cjus substantia est. (i) Econlra participata BBternua, nerape Filiua ab atterno genitus t cj.
beatorura Geternitaa non tubatantialia eat, led atternltate genitus t nullo tnitio f nullo /inc,
accidentalis : tum quia cis auperaddita ,
nullo spatio latitudinis : qula est quod est f
tnm <|n ia sicnt dari nequit aliqua creatura , quia ipsc est qui est. (a) Generatio eaterna :

cui beatitudo ait connaturalia , ita nec cui tZgressus ejus a diebus atternitatis.
al> initio
s

aaternitaa sit substantialia. (3) Initium aulein sunii pntcst vel pro ini- ,

£ternitaa adhuc notionalia in divinia re- tio temporis, et sic aapientia genita non ba-

peritur proceaaionibua, quaa cura aint iminu- bet initiuni nam non luibct initiiim : antc
:

tabiles et necessariae,aeternitate menauran- iniliiim, qua

constituit iitititim. (4) Vel, pro
tur quare Tertullianua de divini Yerbi ge-
: principio originis, et sic Verbum productum
neratione sic loqniiur Atque ita carens ei : ;il> initio, et a diebua BBternilatia , ideoque
ordine iuitii ct modo temporis %
de intermi' dicitur .vternus dies. Est crgo i/lttd itnicitm
nabili atatc ccnscbitur ncc poterit rcpcn- , Dci Verbunr, alcrnus dics. (5)
tina vel obventitia reputari npn habens ,

undc reputetur id est aliquam

,
temporis ,

speciem; sedct aUcma, etperpetuaprmsumen-

CONCIO QUARTA.
aa , ac per hoc Dco digna. (a) Hac supra
re acute ratiocinatur Richardua Victorinua :
Solidapcrfectafelicitas ccnsetur ceter-
et
Omnc quod univcrsalitcr cst ,
(riplici distin-
nitas. (6) Cum beatitudo sit status omnium
guitur ralione. Est enim cssc cuilibet exis- bonorum agfiregatione perfectus, debet esse
tenti ab a'terno, ct a scmctipso. Aut e con- oeterna el anima beata in ceternitalis con-
;
trario : ncc ab ovtcrno, ncc a semetipso. Aut necesse est
participet cum
sortio posita ,
illo
nb cvterno, sed non a semctipso. (3) Pater et vires, et leges, et conditiones Kternilatis .

reternus, cum sit prima Deitatis persona, est

(7) TEterna autem Dei bealitudo est, 1. Sta-
ab «eterno et a semelipso. Si enim esset ab bilis et firma ; 2. In suis operationibus con-
alia persona, non essset prima.Creatura quae-
tinua Inlerminabilis et infinita. Has con-
; 3.
libet nec est ab oeterno, quia producta fuit
ditiones divina? felicitatis participat oeterna
in tempore, nec a semetipso, qni est primoe
beatorum felicitas etenim participat, 1. Fir- ;

causae effectus.Verbum , iclem tlic de Spiritu

mitatem et immobilitatem ; ?.. In operatio-
Sancto, non est « semetipso, quia est a Pa- nibus continuitatem ; 3. Interminabilitatem.
Ire, non quidem ut causa, sed ut principio :

est tamen ab oeterno. Novus Christus in car-

I. PARS. Recte beatitudo dicitur status,
quia stat, nec transit. Ncmpe illa visio stat,
ne , scd antiquus in divinitate. Quam anti-
quia jorma stat qua? tunc videtur : etenim
(juus , quot annorum , putamusne major
nec ullam capit ex eo quodjuit, vel erit, mu-
quam matersuaP Major plane quam mater :
tationem : cum igitur ipse, qui semper idem
omnia enim pcr ipsum jacta sunt. Si om-
est, videtur sicut est ; stat tunc illa visio,
nia , et ipsam matrcm antiquus fccit , de
quia nulla eam interpolat vicissitudo : nam
qua nasceretur novus. Putamusne ante ma-
et quod apparet , ut invariabile , in se est
trem solam ? et ante avos matris antiquus.
ila invariabiliter intttentibus pra?sto est : ct
Avus matris ipsius, Abraham ; ct Dominus
quibus apparet , nihil videre desiderabilius
dicit : Ante Abraham ego sum : ante Abra-
volunt, nihil possunt delectabilius. Quando
liam dicimus, coclum, terra antequam esset ,

horno facta snnt : ante ista juit Dominus,

enim illa vel fastidit aviditas, vel se subtra-
,
het suavitas, vel defraudabit veritas, vel de-
imo et cst. Optime enim non ait : Ante Abra-
ftciet ceternitas? Quod si in cetemum extendi-
ham ego fui, sed Ante Abraham ego sum.
,
tur videndi copia pariler, et voluntas : quo-
quod enim dicitur quia fuit non est ; et ,

quod dicilur quod erit , nondum est : ille modo non plena jelicitas ? nihil quippe aut
deest jarn semper videntibus aut superest
non novit nisi esse. Secundum quod Deus est, ,

csse novit ; fuisse et juturum esse non no-

semper volentibus. (8) Mundana felicitas
,

vit. Dies est ibi unus, sed sempiternus. Quare

tempore volatico mensurata caduca, fugax ,

et volatica est. Nostra certe melatio , quod

dicturn est a Dornino : Ego hodie gentti te.
clausis vel in totum Homericis oculis liquet
(4) In divini Verbi generatione tria conside- ,

randa sunt , eaque aeterna principium est :

(1) D. Aug. L. 11. Conf. iJ. — (2) D. Aug. Tracr.
aeternum scilicet Pater Hodiernus tuus 2. in Ep. Joan. — (5) Micli. 5. — (|) Tcit. L. adv. 2.
, :

Marc. — D. Aug. serm.

3. (5) 22. de Verb. Apost.
(i) tn Ps. 101. — fa) Tert. L. a. adr. Marc. 5. — (5) Tcrt. L. adv. Marc. 7.—
2. (7) Tert. L. adv. Her-
(j)L.i. deTun.4. — (4) D. Augi Tract. a. in cp. Joao. mog. 09.— D. Bero. Serm. 01.
(8) in Cant.
 ,
.,

G2 jETERNITAS. - - CONCIO V.
tolum versiforme est. (i) Nam nec id un- sit Deus omnia in omnibus : ratione recipiente
quam certum esl, cujus in motu natura est; lucem inextinguibilem ; volunlate, pacem im-
ita non potest quidem ulla ejus esse substan- perlurbabilem consequente; memoria ,fonli in-
tia, quod venit transitive , celerrime in ipso deficienti tfternalitcr adharente. (1) Hoc in-
usu sui periturum : eo enim pervenit , ubi tercedit discrimen inler viatorum et bea-
desinit; et durn incipit, exspectat finem. (2) torumoperationes; quod licetviatores Deum
Quapropter sola Dei gloria stat , solique agnoscant et ament , non tamen continuo
stant et permanenl qui cum illo et in illo sine cessatione. Quod procedit tum ex ap-
<r[orianlur. (3) Beati in coelo Dei aternitate petitus concupiscentia , tum ex depen-
firmi sunt. (4) Et in illo felici statu consta- dentia mentis a sensibus, tum ex imper-
biliti sunt, et in requiem ex veritate com- fecta intellectus notitia. Beati econtra , con-
positi. (5) Habent enim in beatis operationi- tinuo Deum et intuentur, et diligunt : tum
bus aeternam continuationem. quia illis nulla est concupiscentioe deordina-
tio, tum quia eorum iutellectus estindepen-
II. PARS. Siquidem anima beata essen-
tialem Dei felicitatem participat, etiam quo- dens a sensibus , tum quia Deum perfcctis-
ad operationum perpetuitatem. Nam totum sime et intuitive cognoscunt.
consortium Divinitatis hoc erit atternitas mo- III. PARS. Tandem anima beata divinae
tus. (6) Sumit motum pro operatione. Ia oeternitatis interminabilitatem participat.
divinis duplex est operatio essentialis una ,
: A Deo accipit aliquid, quod est Dei, ordinem
qua Deus infinite cognoscit et amat suam dico atemitatis. (2) In quo autem consistat
divinam essentiam notionalis altera, qua
: hic ordo divinae aeternitatis , sic deducitur :

Pater dictione generat Verbum ; et Pater, et
Filius voluntate producunt Spiritum Sanc-
tum. De qua intelligendus est D. Diouysius
Deus, et Pater convenienler Deo et amanter
motus, processit ad distinctionem persona-
rum. (7) Utrique operationi divinae aeterni-
tas competit : utriusque etiam aeternitas per
circulum exprimitur. De operatione essen-
tiali loquitur D. Thotnas in D. Dionys. 4-
Alque adeo, cum ea qua; propria Dci vindi-
camus, semper fuisse sine initio, sinefine. (3)
: Divina aeternitas tum initio, tum fine caret.
Animoe vero beatae aeternitas habuit initium,
licet nunquam sit habitura finem. Fuit enim
aliquando tempus in quo beata non erat,
nec erit, donec et ipsa vita transferatur a
temporalitate in xternitalem. (4)

de divin. Nominib. Quadam circulatio ap-

paret in amore , secundum quod est ex bono CONCIO QUINTA.
in bonum, et ista circulatio corwenit wterni-
tati divini amoris, quia solum motus circula- Quo dissoluto , a>terna sedes repromittitur
ris potest esse perpetuus. (8) De operatione in cuelis. (5) Scilicet dissoluto vinculo ani-
notionali sic fatur Joan. Gerson Considerat : mae et corporis quamdiu homo mortalis in
:

ha?c fides circulum quemdam intelligibilem terra degit, nequit aeterna beatitudine potiri.
in triangulo personarum. Paler enim dat se Unde redarguendi sunt qui frui aeternitate
Filio, quem diligii. Filius Patri impendit se volunt ante animae et corporis dissolulio-
per amorem , quo flagrat. Hic autem amor nem. Ante volumus superinduere virtutem
communis est Patri et Filio tanquam nexus ccelestem mternitalis, quam carne exuamur
amborum. (9) In beatis agnoscit D. Bernar- (6) In ccelo igitur et homo ipse a Deo coro-
dus aeternam operationum continuationem. nandus. (j) Homo considerandus estin statu
Pleniludo hac , quam exspectamus a Deo , naturae, gratiae et gloriae. i. Homo in statu
non erit nisi de Deo : ipse ralioni futurus est naturae est capax aeternitatis; i. Homo in
plenitudo lucis , ipse voluntati multitudo pa- statu graliae habet jus aelernilatis ; 3. Horuo
cis,ipse memoria continuatio aiternitalis .Scili- in statu gloriae est possessor aeternitatis.
cet in ccelo, cum error a ratione, a voluntate
I. PARS. Iuhoc maximerelucetsuprabel-
dolor, atque a memoria timor omnis recesserit,
luam hominis dignitas, quodbellua
naturalis
et successerit illa, quam speramus, miraaeter-
felicitatis incapax ut vestigium duntaxatDei
nitas, p/ena suavitas, ceterna securitas. Pri-
homo vero felicitatis capax sit , quia imago
mum illudfaeit veritas Deus; secundum, cha- Dei. Eo ipso anima imago Dei est, quia illius
ritas Deus; tertium, summa potestas Deus. Ut
capax esse potest. (8) Dei autemsimilitudo ,
Tcrt. L. de Pall. 2. — quam homo habiturus est in aeternitate
(1) de beat.
Scn. lib.
Vita. —
(.1) Tert. L. de Pcen.u.
(2)
—
(4) D. Aug. (i) Serm. 6. in Cant. —
(2) Tert. L. ad Herm. 5. —
— (5^ T< rt. L. adv. Valent. 12. (6) —
Tert. L. adv. (0) Tert. adv. Herm. 6. —
(4) Tert. L. de Re*. 60.
Herm. 42. —
(7) De div. Nom. 4.— (8) D. Dionysius (5) Tert. L. de Rcs. 41.— (6) Tcrt. ibid. {7) Tert.—
de diviu, Kom.4. —
[9) Tract. 3. suptr Magnificat. L. deCor. Mil. »3.— (8) D. Aug. L. 14. de Triait. 18.
 :.

jETF.RNITAS. -
-CONCIO VI. 63
imago in e/fgic , similitudn in a?tcrnitc(c nes vult homiues salvos fieri, sunm illis iin-

(')» luppooit imagincm qua homo illius ,

jxTtitur ffloriamad (lamniitioucm lu-
, el

teterua umilitudinis efficilur capax. [clcircQ giendam , et felicitatem aouuirtndain ad ,

P. Hilnr. ile homints productione sic fatur : (juod DeUI misit prophctas pio?dhnntcs
Deus per otium dclcclabilc /lomiricm pm- utrumquc judiciurn paiuv ct Sftllltti frtcr-
,

duxit , quia o?ternitati pingcbal. (2) Poclor na'. (1) Idcoque vialoics sunt, 1. In mrrito
etiam subtilis concedlt homini naturalem ;i!(i nitalis; 2. In dcmerilo a-UTiiilalis S. ;

potentiam ad At quia suis

Leatitudinem. h\ periculo esternilatis.
eam viribus assequi uequit, Peus illi auxilia I. PARS. Meritorium jactus csl mundns
largitur supernaturalia. Ouare seterua felici-
quia slatus via3 statusest meriti. Quain-
(2) :

(as dicitur donativum. Stipendia dclinquen- diu homo in muiido vivit, capax esl gratia?,
tio?, rnors;donativum autcm Dei, vita a?terna. et simul cum gialia sanctilicante qua3 est ,

v
3) Peccatum ad cplernara duxit mortem principium meriti potest ajternam mereri
,
,
gratia habitualis habet jus ad vitam aeternam. heatitudinem. Vera virtus finem nescit, tan-
De baptismo sic ait Terlullianus Felix sa- porc non clauditur. (3) Pe juslo dicitur
:
:

( ramentum aqua? tiostrce , qua ablutis delic- Justum deduxit Dominus pcr vias rcctas, cl
tis prislina? ctecitatis, in vitam aternam li- ostendit illi regnuni Dei;dedit i/Ii scicntiam
beramur. (4) Sanctorurn, honestavit illurn in laboribus, ct
II. PARS.
In baptismi sacramcnto con- complevit laborcs illius. (4) Quem locum sic
explicat P. Bernardus apud Titelmannum
fertur gratia sanctificans, quce et originalein :

delet culpam, et ad vitam aeternam jus con- Deduxit Dotninus , ct non alius; quia ipsius
est reducere , et deduccre per vias rectas
fert , ideoque baptizati dicuntur o?ternitatis
candidati. (5) Alludit ad Romanos , apud nam via? Dornini vio? rccla? , via? pulchro? ,
([uos qui magistratus ambiebant, alba indue- plena? et plana? : ct ostendit illi regnurn
hantur veste. Raptizati etiam olim, et iiunc Dei, quod conceditur , promittitur , ostcndi-
;dba induunturveste: nonsolutnutanimarum tur, recipitur. Dedit illi scientiam Sancto-
eorum puritas et candor exterius eniteat rum : scientia Sanclorum est hic tetnporaliter
,

verum ut sciant se in baptismo factos esse cruciari, et delectari ino?ternum. Et complc-

.1 ternitatis candidatos , et accepisse jus ad vit labores illius vel hic in perseverantia ,
ui
aeternitatem, quam beati in coelo possident. usque in finem justiliatn non derelinquat ;
III. PARS. Adeo contemplatio est spei itt vel illic in gloria, ut gaudeat in a?ternuni
hoc spatio perftdem, non repra?sentatio ; nec Felix vera completio, cutn hic moritur justus
possessio, sed exspectatio (6) Ostendi patriae plenus dierum, et illic oritur in longiludiiieni
.

el viae discrimen in patria non est amplius dierutn, utrobique plenus : hic videlicct gra-
:

fides , nec exspectatio, sed fruitio

nec spes ,
tia, illic gloria. Eodem modoexplicat istud :

et possessio. Quia solo animo adhuc possu- Justus consummatus itt brevi, explevit tem-

mus ccelestia attingere quos non qua?rere- pora multa ; bene tnulla, quia universa com-
,

mus , nec saperernus possideremus. (7)

, si plectitur. Quomodo enim non implevit omnia
Sicut fides est pnevia dispositio ad visionem, tctnpora, qui transit ad ceternitatem ? (5)
ita spes ad possessionem. Quare fidelis via- II. PARS. Dei judicium in suos, in ceter-
tor ait : Spero a Christo regnum Dei; atternos nitate autpccna?, autsahttis v erlitur. (6) Salu-
ct coelestis possessionis. (8) Et quilibet bea- tis, per meritum; poenae, per demeritum aster-
tus divinam videre essentiam, eaque perfrui nitatis utrumque proponit elhnicis Ter-
:

gloriatur. Hanc video, hac perfruor. (9) tullianus Misera? atque miserandce nationes,
:

vitam a?ternam sectatoribus et observatori- ,

bus spondet : econtrario profanis et o?mulis

CONGIO SEXTA. supplicium ceternum , a?terno igni cornmina-
tur. Et loquens de justis et injustis post uni-
Oculi Dotnini super timentes eum , spe- versalem corporum resurreciionem ait , :

rantes in misericordia ejus, ad eliberandas Erimus iidem qui nunc semper : Dei quidem
animas eorum de morte ulique aterna , et cultores apud Deum , superinduti subslantia
nutricandos eos infame ulique vita? oyferna?. propria ceternitatis ; profani vero, et qui non
(9) Peus, qui neminem vult perire, sed om- inlegreadDeum, inpoenam a?que jugis ignis,
— habentes ex ipsa natura ejus divina scilicet ,
(1) Tert. L. de Bapt. 5. (s) In 1. Dist. 1.— (3)
Tert. L. de Res. 47. —
U) Tcrt. L. de Bapt. 1. —
(5) Tert. L. de Res. 58. —
(6) Tert. L. de Res. a3. — (i)Tert. L. 4. adv. Marc. 34-— (2) Tcrt. L. adv.
—
(7) Tert. Ib.— (8} Teit.L. 3.adv. Marc. 24.— ;8) Tcrt. Valent. 7. — (3) D. Bero. ep. a55. — (4) Sap. 10.
L. adv. Iicrm. 29. —
(10) Tcit. L. 2. adv. Marc. 19. (5) Sap. 4. — (6) Tert. L. de Fat. 4-
64 AMBITIO.- - GONCIO I.

subtninistrationem ceternitatis . (i) Sicut enim lerare dubitamus, et casligationem victus qf-
bonum opus in gralia factum vitam aeternam fenso Domino prcestare cessabimus, qua? Gen-
meretur, sic peccatum est demeritum vilae tiles nemine omnino hvsosibi irrogant .(i)Ur-
jijternae. Inde concludit D. Augustinus Si get Christianos ad labores, athletarum et am-
:

curis lantis a?stuant homines ad evadendas bientium exemplo.Exinde proditproposilum

: quid
temporales, et transitorias tribulationes Christiano dignum Deliqui, dicito, in Deum, :

est cogitandum ut homo evadat manentes, et et periclitor in a?ternum perire : itaque nunc
sine fine durantes (2), potissimum cum sit pendeo, et maceror et excrucior ut Deum , ,

iu periculo aeternitatis? reconciliem mihi quem delinquendo lce- ,

III. PARS. Nos in periculo cetemilatis to- si. (2)

TIO.

SCHOLIUM.

De ambitione sex elucidanda sunt : 1. Ejus stullitia et azcitas ; 2. Insolentia et

tcmeritas ; 3. Injustitia et iniquitas ; l\. Malitia et improbitas ; 5. JErumna et
calamitas ; 6. Casus et infelicilas.

i)f)CC€CC€;€€C€)€€€€)€€f)CC)C«)C«)€)€€€)e€C€C®C€«)C€«)^C€®€€€e€)€)€>C)€> €)«€€««

CONCIO PRIMA. tatem ; 3.Nec Christi nihilitatem ; 3. Nec

humilitatis ad coelum comparandum neces-
Plures ambitionis defectus agnoscit Ter- sitatem.
tullianus : Et alia ambitionis et gloria?. (3) 1 . Etiam vanitas extranea est nobis. (3)
Inter quos tres in praesentiarum dignoscendi Nihilita homini est extraneum ac superbia
sunt, i.Caecitas; 2. Vanitas; 3. Fatuitas. et ambitio ; nihil ita illi naturale ac pro-

I. PARS. Rideam vanitatem an expro- prium ut humilitas nam in semetipso mo- :

,

brem c&citatem? (4) Et ambientium vanitas tiva defert humiliationis. Humiliatio tua in

ridenda , et caecitas exprobranda ita enim :

medio tui. (4) Licet inter creaturas materia-
vanitate excoecantur, ut eos Vates Regiusju- tamen ex sua con-
les nobilior videatur, est

mentis insipientibus assimilet : Homo cum ditionehumilior,etapeccatomiserior. Homo

in honore esset , non intellexit; comparatus considerari potest, et dum generatur, etdum
est jumentis insipientibus , et similis Jactus nascitur, etquando vivit, et quandomoritur,
est nimirum intra humanpe et ubique defert suae ignobilitatis elogia.Vilis
illis. (5) Difficile
rationis terminos se continet, qui dignitatis est hominis generatio , et in utero materno

terrenae ambit praeexcellentiam. Ubi hono- mansio .Perora age jatn,spurcitias genitalium
ris aliquid occupat hominem, vix in illo ali-
in utero elementorurn humoris et sanguinis ,

quid hominis, aut rationis reliquit. In illo foeda coagula, carnis exeodem coeno alenda?

namque honor absorbuit intellectum. (6) Ita per novem menses. Describe uterurn de die
enim appetitu gloriae excaecatur homo , ut in diem inolescentem , gravetn , anxium ,

non cognoscat, x. Nec suae conditionis vili- nec soinno lutuin, incertum libidinibus fastidii
et gulcc. (5) Statim ac natus est homo , de

(1)Apol. 48. —
(a) Serm. 5o. de Temp. (3) Tei t.— (1) Tert. L. de Poen. 11. — (2) Ibid.— (3) Tert. L.
L. l. de (Jult. Fem. 8. —
(4) Tert. L. a. ad Nat. 12. de Spect. i5. — [4) Michx, 6. — (5) Tert. L. de Cam,
(5) Psal. 48.— (6) D. Bern. ep. a3; t Christ. 4.
 :

AMMTIO. CONCIO I. 65
jpso suo g«'init OrtU. Mcntior, si riori statirrt est, superbia mentis caligo qucr quo plus di- ;

in/ans nt VltOM tuigittt salutavit , Itoc ij>- latalur eo inagis liiincu COarCtatur. Diffi"
,

surn M testutttr scnsisse , atijuc intcllc.tissc ci/c in sc quisijitc invctcratam sujrcrbiam t/c-
qitotl natits cst. (l) VitSB humanu.' primili.i- jirc/icrtilit ; quia riimirttm hoc vitiitrrt quanto

llitus sunt, cum l»ta parentum gratulatione magis patimur , tanto minus vldemus. Sic
infantis lacrymulai miscentur, velut auspi- quippe i't nicntc sitjxi />ia sicitt in octt/is ca-
cia qusedain miseriarum
,
quibus per totum UgO gcncratiir : qito sc hafC latitts dilatat, co
vitiu decursum obnoxius est, Pius estquodde vehementius lumen angustat. (i) At sicut
prospectu lacrymabilis vitat quidam augurem tenebraj et cabgo non solum impediunt ne
incommodorum vocem iltam flebllem intcr- caetera videantur, sed etipsa? visuin (ugiunt,
jirctantur;
quo etiam jincscicris /labcnda sit sic et superbia seipsam , et alia ab oculis
ubingressu nativitatis, nedum intelligens,(j3i\ mentis subducit ambitio enim ita cxcxcat :

Et quia mutuum debitum cst inter se nativi- superbum ut nec propriam agnoscat vilita-
taticiim mortalilate (3), homoqui conceptus tem, nec Cbristi nibileitalem.
estin spurcitiis, qui in nativitate emisitlacry- II. PAIIS. Cbristiani Cbristum imitari te-
mas,qui indoloribus,angusliisetmiseriisvixit, nentur, et ut ait Terlull. ex forma dominica
cruentam mortis tyrannidem evatlere haud agere. (2) Nam frustra ajjjjcl/amur Cftris-
potest. Et non itbique conviliacarnis in origi- tiani si imitatores non fuerimus Christi :
,

nern, in materiam, in casurn, in oniricm c.vitnm qui ideo viam se esse dixit , ut conversalio
ejus. Iinmunihv a primordio ex fcecibus ter- magistri fteret forma discipu/i. (3) Imitan-
rce ; immundiores deinceps ex seminis sui dam Cbristi formam nobis demonslrat Apos-
lirno. Frivo/a?, infirma?, crimirtosa?, onerosce, tolus : Hoc enim sentite in vobis, quod et in
rno/esta?, etpost totum ignobilitatis elogium, Chrislo Jesu qui cum in jorma Dei csset
, ,
caduca? in orisrinem terrarn. Et cadaveris semetipsum exinanivit jbrmam servi acci-
,
norncri et de ij)so quoque nomine peritura? piens.
(4) Humilitas igitur et exinanitio
,

in nul/ttm inde jain nomen , in omnis jam est forma quam assumpsit Cbristus et
,
vocabuli mortcm. Verum nihil ita hominem quam ostendit ab initio vitoe usque ad mor-
deprimere debet ac peccatum, aquo et car- tem. Humilitas in incarnatione. Scriptura,
nis miseria, et animae servitus , suam traxere ut Chrisli humilitatcm magis ostenderet,car-
originem. Attende miserias hominis, intuere nem pro homine posuit.
(5) Caro autem est
cineres , vectigalia sunt peccati. (4) Certe vilior pars hominis et unionis divinae velut
,

nibil ita bumiliat bominem ac peccatum.

indignior. Humilitas anle nativitatem. Nasci
Quod bene animadvertens S. Petrus, dicens se Deus in utero patitur matris , et exspec-
Christo Recede a me, quia homo peccator tat.
(6) Humilitas in incarnatione: in qua re-
:

sum. Ubi D. Ambrosius Non rogat ut de- cognoscit Tertull. molestos semper Ca?saris
:

seratur, sed ne inf/etur. (5) Cognoscens se census et diversoria artgusla ; et sordidos

,
esse et bominem et peccatorem , a sua vili- pannos
; et dura prwsepia. Humilitas in
tate memoriam et cognitionem non avertit.
vita Natus adolescere sustinet, et adu/tus :

Nam humi/itas est virtus qua quis ex veris- gestit non agnosci ; sed contumeliosus insu-
sima sui cognitione , sibi ijjsi vilcscit. (6) per sibi est et a servo suo tinguitur et ten-
; ;
Seu ut docet Albertus Magnus Humi/ilas tatoris congressus solis verbis repellit. Hu-
:

est ocu/us animov , per quam cognitionem

militas in passione. Taceo quod figitur ; in
suarn verissime recognoscit. (7) Verum hu-
hoc enim venerat. Nunquid tamen subeunda;
militatem quam Petrus ex sui cognitione os- morti etiam contume/iis opus fuerat P Sed
tendit , non sequuntur , imo contrariantur
despuitur, verberatur, deridetur, fcedis ves-
peccatores : quorum superbia est malitiae titur,
fosdioribus coronatur. (7) Ilumilitas
concorporata Sed quid ego mirer vana etiam post mortem
:
ejus namque corpus
;
vestra , curn ex forma natura/i concorporata
existit in Eucbaristia sine extensione locali
et concreta intersil ma/itia P (8) Sed unde
Unde commendavit corpus et sanguinent
provenire potest quod homines, et peccato-
suum P de humilitate sua : nisi enirn esset
res, quibus humilitas propria, et quasi natu-
humi/is , non manducaretur nec bibere-
ralis videtur , tumescant et inflentur , nisi
tur. (8) Tandem humilitas in omnibus.
quia sunt mulctati sapientia et inte/ligentia,
Ille Dominus in humi/itate et ignobili-
et oculorum fruge P (9) Humilitas lumen
tate incessit : domiciiio incertus , vestilu
(1) Tert. L. de An. 19. —
(?) Tert. Ibid. (3) Tert. —
L. de Carn. Christ. 4.—
(4) Hildeb. Epist. 56.— (5) L. (1) D. Greg. L. 24. Mor. 3. — (2) Tert. L. de IdoJ.
^e Virg. c. 3. —
(6) D. Bern. Tract. de Grad. Humil. 18. — (5) S. Leo Serm. de Nat. Dom. — (4) Piiilip. 2.
1;) Serm. Dom. 3. Adv. — (8) Tert. L. 1. ad Nat. 9. — D. Aug. Ep. 20. ad Honorat.
(5) (6) Tert. L. de —
- (9) Tert. Apol. 21. Tat. 3. —
(7) Tert. lbicL— (8) D. Aug. in Ps. 33.
5
 ,,

CS AMBITIO. — CONGIO I.

incullus , vultu denique et aspectu inglo- humilitatem quam

Ghristus ipse non eru-
rius. (i) huit. Deus humilis est: erubescat homo esse
Sed aJ quid tanta et tam multimoda superbus. (i) De superbia quidem eruhes-
Christi humilitas? i. Ut humilitate sanaret cere debent Christiani, quam Christus dedo-
hominem , qui superbiendo ajgrotarat. Ut cuit , non de humilitate quam exemplo suo
causa omniuin morborum curaretur, id est, docuit. Non dedignetur quod fecit Chrislus
superbia, descendit, et humilis factus est Fi- facere Christianus. (2) 2. Injusti ambientes
lius Dei. (2)2. Ut Spiritus humani arrogan- gloriam et vanitatem, ubi supremae majesta-
tiam deprimeret. Ut superbia eliminaretur. (3) tis Deus qusesivit humilitatem et ignomi-
Medicina tumoris hominis, humilitas Christi niam. Surrexit lux noslra, Christus : bonum
(4), ait Clem. Alex. 3. Ut fastus et super- est tibiutsurgas post Christum. Injustisunt,
bia? carnes , qua3 excreverant , ex&quaret. qui volunt se pr&ponere Christo , qui voluul
Caro limo terrae, et coenoso elemento con- hic excelsi esse ubi humilis fuit. (3) 3. Im-
creta, abjecta qua?que sapere debet, ettamen pudentes. Intolerabilis impudentia est , ubi
insolentius turget. Hunc fastum quo insolen- se exinanivit majestas , vermiculus infletur
ter superbit caro, ut damnaret Christus, car- et tumescat. (4) Magna est autem inter nos
nem quam iu incarnatione assumpsit, dolo- et Christum ina3c|ualitas insequalitas inter :

ribus et opprobriis exposuit. (5) 4- Ut ho- Christi majestatem et nostram vilitatem ;

mines superbiam dedoceret. Ad hoc unige- ina?qualitas inter nostras et Christi humi-
nitus Dei Filius formam nostrae humilitatis liationes : nostroe parvae , Christi vero sum-
suscepil ; ad hoc despectus apparuit ; ad hoc moe ; inaequalitas inter rationes, nam Christo
contumeliarum ludibria , irrisionum oppro- humilitas fuit voluntaria , nobis neoessaria.
bria , passionumque tormenta toleravit , ut Dignareessehumilispropterte,quiaDeusdig-
superbum non esse hominem doceret humilis natus est esse humilis propter te,et nonpropter
Deus. (6) 5. Ut humilitatem doceret. Scio se. (5) 4. Impii, agentes non ex forma do-
quibus viribus opus sit ut persuadeatur su- minica, sed diabolica. Unde si potestatis jus
perbis quanla sit virtus humilitatis. (7) Nam quoque nullum ne in suos quidem exercuit
ex D. Ambrosio , principium humilitatis quibus sordido ministerio functus est ; si re-
Christus. (8) 6. Ut humilitatem suo suaderet gem denique fieri, conscius sui regni, refugit,
exemplo. Quanta humilitatis virtus est : plenissime dedit jormam suis , dirigendo
propter quam solam veraciter edocendam , omni fastigio et suggestu tam dignitatis
is qui sine a?stimatione magnus est , usque quam potestatis. Quis enim magis iis usus
ad passionem factus est parvusP (9) Ad hoc fuisset quam Dei Filius ? quates et quanti
assumpsit Deus humanitatem, ut imitabilem eumfasces producerent ? qualis purpura de
se proeheret in humilitate, quam in sola Dei- humeris ejus floreretP quale aurum de capite
tate exhihere non poterat. radiaret, nisi gloriam seculi alienam, et sibi
Verum quam pauci Christiani divinum il- et suisjudicassetp Igitur quam noluit rejecit;
)ud sequuntur exemplar! quam multi su- quam rejecit, damnavit; quam damnavit, in
perhia excaecati, pro stultitia? ccecitate (10) pompadiabolideputavit.Nonenimdamnasset,
Christi nonintuentur exinanitionem! Ambitio nisi nonsua ; alterius autemesse non possent
ignis est, non illuminans sed excaecans. Ignis nisi diaboli qua? Dei non sunt.Tu sidiaboli
,

iste non illuminat, sed exc&cat : sicut scrip- pompam ejerasti , quicquid ex ea attige-
lum est (1 1) Supercecidit ignis, et non vide- ris, id scias esse idololatriam, vel hoc te com-
:

runt We/«.(i2)Exemplahumilitatis Christi, monefaciat omnes seculi potestates et dig-

sunt ipso sole splendidiora, et ea non vident nitates, non solum alienas , verumet inimicas
homines elati vel si intuentur, non ut imi- Dei esse. Quod per illas adversus Dei servos
:

tentur, sed ut despiciant. Per hoc vilium supplicia consulta sunt , per illas et poena? ad
factum est, ut Christi usque ad mortem cru- impios parata? irrogantur (6) Quot rationes .

cifixi humilitas vilescat eis qui hujus se- condensat Tertullianus, ut Christianos a se-
culi diligunt excellentiam. (i3) Qui Christi culi gloria et ambitione dimoveat quia :

humilitatem dedignantur,sunt stulti, injusti, gloria est a diabolo , cujus pompam in bap-
impudentes et impii. i.Stulti, erubescentes tismoejerarunt ; quiaDeo inimica, cum ido-
lolatriam sapiat ; quia a Christo aliena , qui
(,) Ter L dcId oU a8 -~ ^ D A ra ct 5, in
in humilitate et ignobilitate incessit ; quia
,
Joan. — V, ^v
, J
Tert. L. de Pud.
(3)
i1
14.
)
!)fJ k —
*
c
'

(4) D. Aug. Serm.

°
4i. de Verb. Dom. —
(5) L. 1. Paelag. 7.— (6) D. Greg.
L. 34. Mor.18.— (7) D. Aug. L. i.de Civ. 1.— (8) L. 3. (1) D. Aug. in Ps. 5 7 . —
D. Aug. Tract. 58. in
(a)
,

de Fid. 4. —9 D. Grtg. 34. Mor. 18.

(
)
—
(10) Tert. L. Joan.— (3) D. Aug. in Ps. 126. (4) D- Bern. fcerm. —
1. ad Nat. 4- (ii) Pet Bles. Epist. a3.— (11) Psal. 5;. de Nat. Dom. —(5) D. Aug. Serm. 4». Vcib. Doia.
— (la) D. Aug. in Ps. 81. —(6) Tert. L. de Idol. 18.
 ,. ,!

AMMTIO.- -CONCIO I. C>

7
Christianis extranea, qui ex forma dominica qtinnto magU libi hitinilitutciii cordis rudcris
agero debeatj quia irrogat impiii peenai, (ibtitidtiie. (1) 4- Neceaiaria necewitate me»
quia humilitati contraria cujus ad acqui-
: dii, ad adipucendum ceelum. Bepti pouperes
rendum cealum oeceiiiutem non videt su- spirittt, illottim csl c/iim rc^tiiim iu/ntii/u.
perbus gloria et ambitione exoBcattu. Attllits profecto spiritu nisi humitis. paupert
S.Superbi eteci sine Domini luminc (i) (2) Eadera eat meni Auguitini Per pau-J). :

(Iumilitatis non intuenlur necessitalein. pc/cs spiritu tntelliguntur humiles : non ha-
Christiani habeot et Itumilitatis consilia (2), bcntes infhtnlcm spiiitiiin. (3) Iclem sapit
et etiam pnccepta. Nobis autcni prinio ijui- Sanctus Uernardus : Quid httmilitate ditiusP
dem nulhun gloria? studitim cst : i/tiia gloria quitl prctiosius invcnitur Qttia tiimirum cce-
•'

cxaltationis ingenium cst : porro c.ialtatio luni cmittir , ct divina gloria acquiritur. Si-
non eongruii projiusoribus humilitatis ex cut scriptum cst : lictiti /xttipcrcs spiritu, quo-
prcescriptis Humililas Christianis
Dci. (3) niam ipsortim est rcgniim ccrloruin. (4) Hu-
multimocle necessaria est. 1. Necessaria ne- militas ex Sanclo Chrysoslomo est currus
cessilate vilitatis humana*. At enini nobis ab qui vehit ad coelum. Sedcbis in cttrru humi-
ornni gloria? et dignitatis ardorej rigentibus litatis : qui te in caclum sustollit : quia ctjtios
(4)Suhlatoautem ah hominihus spiritu super- habet alatos. (5) ExUmherto, humilitus scala
biae , vilitatem suae conditionis intuenlur est ad ccelestia nos sub/inians. (6) Ex I).
:

juxta istud Daviclicum sfuferes spirituni Augustino, via qtia ilur ad ccxlum. Tutatn ,
:

eorum, et deftcient, et in pulverem suum re- veramquc incalum viam molitur humilitas:
vertentur.ffz) Quisauteni spirilus, nisispiritus sursum lcvans cor ad Doinittum , contra Do-
superbia? nominatur ? Tollatur ergo spiritus minutn. (7) Quanta superbia? et ambitionis
eorum, ut dcftciant : id est, subducto spiritu caecitas, quae multimodam illam humilitatis
superbia?, nildl se esse cognoscant, et rever- necessitatem non respicit! Sed quanta ejus
tantur in pulverem , id est, humilienlur in vanitas, quae ad res duntaxat vanas attendit
iiiftma conditione. (6) 2. Necessaria neces- II. PARS. Itaque et ego vanitatem va-
sitate professionis christianae. Christiani ete-
nilate depellam. (8) Certe ad vanitatem
nim, ut servi Dei , ambitioni renuntiarunt amhitionis retundendam, uullum est aptius
et humilitatem professi sunt. Ambitioni re- earumdem rerum
medium quam vanitas ,
nuntiarunt : Concupiscentia seculi repudian- quas tanto ardore prosequitur.Quae sunt vel
da cst aservis Dei, qui ct ambitioni renuntia- nohilitas, vel augusta nomina, vel fama, vel
mus. (7) Humilitatem professi sunt. Tu so- honores, vel pulchritudo, vel vestes ornatae,
lius Cltristi servus , qui te etiam a captivi-
vel sumptuosa convivia, vel divitise , quae
tate scculi liberavit , exforma dominica age-
omnia certe vana sunt , ut enumeratione pa-
re debebis. (8j Quapropter redarguendac sunt
tehit.
mulieres quae ob vanitatem , christianam Nobilitas generis vana est : tum quia est
humiliiatem non adimplent. Quomodo eniin ab Adamo, qui ex luto materiatus est ; qui-
humilitatem , quam nostri profitentur , im- que est origo totius posteritatis (9) , quia omne
plerc poteritis , non perpastinantes divitia- genus censum ad originem defert. (10) Tum
rumvestrarum, velelegantiaram usum , qua? quia Apostolus genealogias nobilium fabulis
ad gloriam faciunt ? Gloria autem exal- confines pronuntiat. Rogavi te ut denuntiares
tare non humiliare consuevit. (9) Necessa- quibusdam ne intenderent fabulis , et genea-
,

ria necessitate dispositionis ad receptionem logiis Ad quem locum allu-

interminatis. (1 1)
gratias. Deo charius humililate
Nihil cst dens Tertullianus, rem genealogiae
, divina-
nihil perosius gloria. (io)Nam Deus superbis quis ex
tionihus, seu conjecturis definit. Si
resistit humilibus autem dat gratiam. (11) aliaconscientiaveneritfidei, sistatim invene-
,

Quod hac comparatione declarat Laurentius rit tot nomina, tot conjugia , tot genimina,
Justinianus Sicut non patitur natura va-
tot exitus , tot evenlus , felicitates et injeli-
:

cuum , quin illud repleat , sic nec gratia hu- citates ,dispersa? atque concisae divinitatis,du-
milem, quin illi se infundat. (12) Immo ut
bitabitne has esse fabulas, et genealogias
vult D. Fulgentius , mensura gratiae juxta
, quas Paulus damnare pra?venit? (12) Tum
mensuramhumilitatis infunditur. Tantoma- quia mnlti alienum usurpant nomen. Pars
gis in te cognosces gratiam Dei crescere
,

(1)Ter. L. de Poen. 1. —
(2) L. de Trin. 16. Ep. 6.c. 9. — Tert. L. de Pat. 11. — (3) L.
— (3) Terc. L. a. de Cult. Fem. 5. (4) Tert. —
Apol. 1.
(1)
de Serm. Dom.
(2)
in monte. — Seim. 4- i" v »g-
38. — (5) Ps. 100. —
(6) D. Greg. L. 34. Mor. a 7 — Nat. Dom.—(5) Hom. in 1. Cor. (6) De
(4)
— Util. Hum.
(7) Te.it. L. 1. ad Uxor. 4. —
(8) Tert. L. de Idol. 18.
.

c.3 7 —
7 ) L. 4. de Civ.
4.— (8) Tcrt. adv. Marc. —
— (9) Tert. L. 2. de Cult. feni. 9. —
(10) Tert. L. dc
.
(

(9) Tert. L. 2. ad Nat 12.— (10) Teit. L. 1. ad Nat. 12.

vel. Vir.16. —(11) 1. Pet. 5. —
(lajTract.dellum.c. i3. (u) 1. Tim. 1.— (12) Teit. L. adv. Vaknt. 3.

5.
 ,,

68 AMBITIO.— CONCIO I.

enim fdiorum aut potior solet ejus nomine men quidem habet , rem vero ipsam non ha-
comprehendi: quod ad ipsum nomen nonper- bet. (i)
tinet. (i) Unde idem dicere licebit quod Fama vana est ; quam tamen omnes fere
Valentinianis ; Novimus optime originern homines ambiunt, non solum dum vivunt
quoque ipsorum , et scimus cur Valentinia- sed etiam post mortem. Omnibus fere inge-
nos appellemus , licet non esse videantur. nita estfama? post mortern cupido. (2) Multi
Abscesserunt enirn a conditore sedminirne ideo vacantlitteris, virtutibus student, et se-
,

origo deletur; et si forte mutatur , testatio pulcra sumptuosius aedificant, ut suum tra-
est ipsa rnutatio. (2) Tum quia nobilitas te- dant posteritati nomen Quis nonhodieme- :

mere usurpatur, vel nullo merito concedi-
tur , vel sordide pecunia emitur. In hanc
ignohilem nobilitatem invehit Tertullianus:
Quoniam illa? leges abierunt, ambitionem
comprimentes ? quce dignitatum, et honesto-
rum natalium insignia non temere nec im-
pune usurpari sinebant? (3) Tum quia vana
est gloria quae de aliena virtute mutuatur.
moria? post mortern frequentanda? ita studet
vel ut litteraturceoperibus, vel simplici laude
morurn , vel ipsorum sepulcrorum ambitio-
ne nomen suum servetp (3) Multi etiam oh
eumdem finem, crudeliora passi sunt tor-
menta. Quare postquam Tertullianus en-
sium, crucis , bestiarum et ignium dinume-
ravit supplicia, concludit Acerba licet ista : :

Ut quid te in aliorum virtute commendas ? a multis larnen cequo animo excepta , imrno
sicut non portabit fdius innocens iniquitatem et ultro appetita,jamo> et gloriae causa : nec
patris , sic nec filium reprobum decet de pa- a tantum , sed etiarn a feminis. (4) At
viris
tris actibus gloriari. (4) enim quanta sit famae hujus vanitas , hoc
Nomina vana sunt homines superbia in-
: unum ostendit quod solam seculi gloriam,
flati, inflant non tantum homo,
nomina , ut quae vana est, concupiscat. Deinde quid fama
sed nomen turgeat. Quanti nequarn servi vanius, quae a vulgi ignorantia et deprava-
regum nominibusinsultant,Alexandri, et Da- tione dependet. Tandem fama rnalum quo ,

rii, et Holofernis ? (5) Addit Chrysol. Reges nullum aliud velocius ullum : curn rnalurn
triumphorumsuorurntitulis nuncupantur : sub- farna sit plurimum mendax. (5)
jectarum gentium nominibus conquirunt nu- Honores vani sunt et imaginarii. Omnia
merosissima cognomenta. (6) Hos comparat imaginaria in seculo etnihil veri. (6) Dig- ,

Tertullianuschameleontiminutoanimalculo, nitates ita sunt inanes et vanae ut sint

cujus pomposum est nomen chameleon est dumtaxat dignitatum nomina. Dignitates
:

bestiola valde exigua, hebes, tarda, vix se a
terra suspendens , jejuna semper , cui de
vento est cibus : et licet sit, de mediocribus
oppido , sed nomen grande. Charneleontem
qui audierit, haud ante gnarus, jam timebit
temporales : haudquaquam quis dignitates
dixerit , sed dignitatum nomina duntaxat.
(7) Immo temporalia apud Deurn nomine ca-
rent, licet apud homines magnum nomen ha-
bere videantur (8) .

aliquid amplius cum leone : atcum offende-
ris apud vineam, ferme sub pampino toturn,
ridebis illico audaciam , et Gratciam norni-
nis. (7) Interdum nomina sua urbibus ac
Pulchritudo est vana. Si omnis gloria va-
na et stuporata , quanto magis quce in car-
ne? (9) Pulchritudinis inanilatem prodit Sa-
piens Fallax gratia , et vana est pulchri-
:

domibus imponunt. Militaris homo adrega- tudo. (10) Syrus legit Menlitur decor , in-
:

lis glorice farnarn gaudet sui laboris trans- fructuosa est pulchritudo. Hebraeus rem
ferre victoriam. Herodes et Philippus urbes vivacius exponit Mendacium gratia, et va-
:

proprio labore constructas ad honorem alter nitas pulchritudo. Id est

, mendacium ,

Augusti, alter Tiberii C&sarxas appella- mendacissimum, et vanitas vanissima pul-

,

runt : et nos qui vita? hujus pompam abjeci- chriludo. Quare ob formositatem corporis se
rnus imrno qui mundo nos mortuos fore ju- jactare et laudes aucupari , mentis compos
,

ravimus, vani nominis gloriolas concupisci- nemo poterit : qua? brevi adeo extinguilur
mus. (8) Interdum usurpant nomina prioris, tempore , ut antequam florescat defloruisse
Abbatis, Equitis, Baronis, Marcionis, Comi- videatur. (11) Pulchritudinis flos cito deflo-
tis, Ducis quorum rern nunquam habituri rescit, quia pulchritudo est temporis acmorbi
:

sunt. Nominis phantasrnaaffectant. (9) Quia ludibrium. (12)

vanurn id quod
1
vacuum dicitur ; quod
7
no-
(1) D. Basil. in Ps. 4- —(2) Tert. L. de
Test. An.
4. —(3) Teit. lbid. —
(4) L. ad Mart. 4. —
(5) Tert.

(1) D. Aug. L. 1. Quaest. Vet. Test. Quaest. 7. Apol. 7. —(6) Tert. L. de Cor. Mil. i3. —(7) D.
— (a) Tert. L. adv. Valent. 4.— (3) Tert. Apol. 6. — Chrysost. Hom. in Epist. ad Itom. —
(8) Rupert. ia
—
(4) Pet. Bles. Epist. 3. —(5) Tert. L. 1. adv. Marc. cap. 1. Gec —
(9) Tert. L. 2. de
Cult. Fem. 3.
7. — (6) Serm. 56. —
(7) Tert. L. de Pal. 3.— (Sj Pet. (10) Prov. 3i. —
(11) Thilo Jud. L. de Prov. (12) —
Dam. L. 6. Epist. g. —
fg) Tert. L. 3. adv. Marc. i5. Creg. Nai. Orat. 3».
 : ,

AMMTK). — COiNClO i. <:>

Vestinm oniatus vanus est , et tamcn viri tuin quia gula obruit rationcin. Meo dicttur
et mulieies ainbiunt vel vesliuni novitatcm ,
insania circa gtttttW. (l)Tum quia gulosi ad
ail instar Alexandri (jui viccrat Mcdicam , brulam nalttram />ro/>ius acccdunt (2) .

gcrttcm, ct victus est a Mcdica vcstc. (i) Vel Taiulcm divitUB vana; sunt. Ihvc crit am-
pretiosilatem : qU8B ett lntioris />itr/>urw ani- bitio , itndc ct noincii c/us intcr/irctandum ,

bitio. (2) Nain VestitlU prctiosius com/xirati, qttod coticit/iisccnt/u a/>nd aniiiiiim ambicnlc
in ambitioncni tuiucscurit (3) Ilanc vanitatem . nascatur a/l gloritv votum : grandc scilicct
sul) idcea pavonis reprosenlat Tertulliantn : votum, qttod non natiiia , ncc vcritas , sed
Quanquam ct pavo />luma vestU ct qni- , vitiosa aniiui /nissio coiicii/iisccntia comntcn-
dcrn decataclistis : imnio omni conchylio />rcs- davit. (3) Divitiarum auteni ambilio vana
sior,qua colla Jiorcnt , ctornni patagio inau- est, tum quia est concupisccntia quoe vana
ratior ,
qua terga fulgcnt ; ct onuii syrmatc est , vitium imrnodcratc habcndi (4) Tuin
solutior , (jua cauda* jaceni multicolor, ct
: quia divitiaj vanae sunt. Quid autcni snnl
discolor , et -versicolor ; nuitquam ipsa , divitia? p umbra iners Jitmus qtti cito cva-
,

scmpcr sempcr ipsa qttando alia

alia , etsi ,
nescit. (5)
toties deniquc mulanda, quotics movenda. (4) III. PARS. Cognosco demcntiam dc vani-
Vestis de cataclistis, id est, de pretiosius cle tate. (6) Quncnam, quajso, niajor fatuitas ea
diligentius observatis; omni conchylio
qua atnbitiosi et tumentes laboraut, qui, 1 pres- .

sior , id est, pressa purpura sanguinei colo-

Pro momentaneo bonore, se daemonum ty-
ris quae purius et micantius fulget
, omni rannidi subjiciunt; 2. Pro umbra bonoris, ,

patagio inauratior. Patagium est clavus au- verum honorem deserunt; 3. Pro volatico
reus qui ad summam vestem assuebatur terrenoe dignitatis gaudio, aeternum suppli- :

omni syrmate solutior, id est, tragica veste cium subeunt.

qua tragicse mulieres solutim et laxim in- 1. Non decet manumissos rttrsus jugo
duebantur nunquam ipsa, semper alia, ob servilulis adstringi.
:
Chrislianus diaboli
(7)
vestium novitatem quotidie enim novis et servitute solutus, a Christo libertate dona-
,

diversis induuntur vestibus. tus, non diabolo, sed Christo servire tene-
Convivia vana sunt, in quibus est pretio- tur. Tu vero nullius servus, in quantum so-
siorum ciborurn ambitio. (5) Hujus plura lius Christi, qui te etiam captivilate seculi
congerit Tertullianus exempla Prcvcidam liberavit.
(8) Ambitiosus tamen se legitimo
:

gulam , qua Hortensius orator primus pa- Christi subtrahit imperio , et pro volatico
vuni cibi causa potuit occidere, qua Aufidius honore, se daemonis subdit servituti. Habet
lurco primus saginacorporaviliavit, ct coac-
Jorensis gratia, domesticum periculum; et ut
tis alimentis in adulterium provexit saporcm
dominetur aliis , prius servit ; curvatur ad
qua Asinius Celer mulli unius obsonium sex obsequium ut honore diletur et dum vult
,

sestertiis detulit: qua sEsopus histrio, ex avi- esse

sublimior, simulata humilitatejit vilior.
bus ejusdem prcliositatis, ut canoriset loqua-
(9) Ambitio dignitatis pretio et honorum
cibus quibusque , centurn milliurn palinam atque potentia? commercio, ipsum ambitio-
conjiscavit. Filius ejus post tale puimentum sum
mercatur , et in diaboli misere redigit
potuit sumptuosius esurire : margaritam servitutem.
O miserabilis servitus servus .'

narnque , vel ipso nomine pretiosam dehau- hominis aliquando sui domini duris imperiis
sit. Taceo Nerones , et Apicios , et Ru/os.
fatigatus, fugiendo quiescit : servus peccati
(6)Invebit adbuc in pretiosas dapes. Quo-
quofugit? secum se trahit quocunque fu-
nam illa? leges abierunt, sumptum et ambi-
gerit, non est quo eat , sequitur se, imo non
tionem comprimentes , qu& centum ara non recedit ase. (10) Quod
de servitute peccati,
arnplius in ccenam subscribi jubebant nec
, hoc idem de dnemonis tyrannide dicendum
amplius quam unam inferri gallinam et , est. Diabolus enim suis semper servis assis-
eam non saginatam ? Video enim et centena- tit arrogans se tam dirae subjicit servituti
:

rias ccenas a centcnisjarn sestertiis dicendas.

ob momentaneum honorem.Et obhanc cau-
(7) Quid diceret modo
Cbristirnorum as- si
sam , ut bene notat D. Ambrosius , daemon
piceret convivia , quae Gentilium fercula ostendit ei omnia re&na mundi et gloriam ,

sumplibus, novitatibus et deliciis multo su- illorum in momento temporis. Ubi D.

(11)
perant? Verum si tota uentris ambitio pul-
selur (8), nihil hinc exiet nisi mera vanitas
— —
(i)Clemens Alex.L. 2.Paedag. 1. (2) Grcg. Naz.Orat.
(3) Tert. L. 1. de Cult. lem. 8.— (4) Terf.
:
pro Bas.
Ibid. —
(5) D. Chrysost. Hom. 33. ad Pop. (6) Tert. —
(1) Tert. L. de Pal. 4. —
(2) Tert. L. de Pal. 4. — L. de Spect. 16. —
(7) Tert. L. 5. adv. Marc. 4.
—
(3) Tcrt. L. i. adv. Marc. 29. —
(4) Tcrt. L. de Pal. 3. (8) Tert. L. de Idol. 18.— (9) Tit. Bostr. apud Hug.
— (5) Tcit. L. 2. adv. Marc. 1S. (6) Tert. L. de — Card. in c. 4» Luc. —
(10) D. Aug. Tract. 4i. in Joan.
Pall.5.— ( 7 Tert. Apoi.
) 6. — (8) Tert. L. de An. 2 5. (11) Luc. 4-
 — ;.

7
c> AMBITIO. — CONCIO II.

Ainbmsius : Bene in momento temporis tem~ quam umbra vera? glorice

, veri honoris de-
poralia et terrena demonstrantur : non enim cipi et superari ipsam veram gloriam ,
, et
tam conspectus celeritas indicatur quam verum honorem non quarere, non desidera-
eaducce potestalis fragilitas exprimitur : in re P Hoc commercium insipientium valde est,
motnento enim cuncta illa prcetereunt : et et miserorum, et cor non habentium santtm.
scepe honor scculi abiit antequam venerit ; (1) Insani sane ambientes, qui pro honoris
quid enim seculi possit esse diuturnum cum umbra verum deserunt honorem, et pro vo-
ijtsadiuturna non sint secula ? Quanta su- latico terrenae dignitatis gaudio aeternam
perbi stultitia, dum imperare aliis negotiose sustinent pcenam.
satagit daemoni gravi quidem Domino se
, 3. Pollicetur superbo diabolus honores et
ad nutum obsequi clanculum negotiatur. dignitates, modo prius cadat et adoret :

Ambitio ut dominetur aliis, prius servit; cur- Cadens diabolum confitetur, quoniarn adorare
vatur obsequio, ut honore ditetur (i), fallaci eum et voluntatem ejtts facere , cadere est a
scilicet et momentaneo. Sed non minoram- gloria Dei. Et quid aut suave aut bonum ,

bitiosi dementia , quia pro umbra honoris, participare potest , qui cecidit ? Aut quid
verum deserilhonorem. aliud sperare potest qui cecidit, nisi mortem?
2.Dcemonia magistratus sunt seculi. (2) ei enim qui cecidit proxima mors est. (2)
,

Ad magistratus attinet pretia imponere re- Acute Tertullianus Non emo capiti coro- :

bus daemones ut magistratus seculi, magni

: rtarn. (3) Quasi dicat Stulte, quis dabit ca- :

faciunt honores et dignitates, ut ad illorum put in coronae pretium et capite coronam ,

concupiscentiam inflamment homines. Sic mercabitur? Corona capitis solius ornamen-

ostendit Christo diabolus gloriam regnorum tum est unde si quis det caput in coronae :

mundi. Ostendit autem hcec diabolus Dornino, pretium, magno emet coronam sibi inutilem,
non quod ipse visum ejus amplificare potttit, et nulli usui futuram. Hoc loco ingeniose
sed utvanitatem pornpce mundance, quam ipse cohibet ambitionis studium , adhortans su-
diligebat quasi speciosam , et desiderabilem perbos ut non sic ambiant honorum munera,
*verbis ostenclens, in amorem Christo sugge- ut ad illorum emendam gloriam dent caput
rens venire volebat. (3) Bene dicit pompam nam sine capite nihil prodest corona. Non
mundi quasi speciosam, quia honores secnli sic insaniat ambitio, ut coronae basim im-
non verisunt honores, sed honorum umbrae. pendat pro corona, ut vitam donet et salu-
De quibus idem dici potest , quod de pras- tem pro re ambita. Ea tamen est ambitioso-
miis quae olympico comparabantur certa- rum dementia, ut pro dignitatibus dent ca-
,

mine. hi omnibus prwmium corona defron- put, impendant vitam, valedicant saluti, re-
dibus, dedecoris argumentum donurn ridi- nuntient ccelo, et pro flore morituro , ut lo-
,

cularium , et jallacia appellationis Corona quitur Tertullianus . Quid tibi cum flore :

cceterum infructuosa profructu pcenas pro- morituro ? (4) aeternum sustineant dolorem,
,

fert, ac totus ille conflictus propter itmbram et immortalem patiantur mortem. Ambitio et-
,

foliorum suscitatur. (4) Homo seculi ridicu- enimest pcena capitis, privatio vitae ac felici-
larius, fallax, et umbra tantum honoris ; et tatis,et via lata quae ducit ad aeternam mortem
tamen superbi summa aviditate complec-
* i i * » * * * » » »»»• »«•»(» 9 »3311 ••••• »••»•
tuntur umbram. (5) Quod evidentissimum
est stultitiae signum urnbram enim sequi in- ;
CONCIO SECUNDA.
sanientis est. Quam dementiam sic ostendit
D. Chrysostomus Si quis mulierem suam : Trinam vocem eamque temere insoles- ,

odio habeat umbram autern ejus amplecta- centem audio. Prima fuit Alexandri Mace-
,

tur, velfdium aversetur et umbram illius donis ,qui dimidiatum imperium a Dario ,

diligat, qucereres ne aliud insanice certius Persarum rege oblatum insolenter recusavit,
indicium P (6) Eodem modo ratiocinatur D. dicens Neque coelurn duos soles, neque ter- :

August. Quis imaginem auri in aqua ipso ram duos reges ferre posse (5) 2. Nec minus .

auro neg/ecto eligeret, et non statim a cunc- insolens Isaac Comneni imperatoris Cons-
tis fatuus et insanus crederetur p Quis or- tantinopolitani, qui Christi delevit figuram,
bern solis in specttlo redditum phts diligeret a Joanne Zimisco praedecessore monetae
quam ipsttrn solemp nonne ab ornnibus irri- sculptam, et ejusloco sculpsit manum vibra-
deretur? Quid stultius P quid insanitts est P tum ensem tenentem , cum hoc schemate :

Mihi debeo. 1. Luciferi omnium insolen-

(1) D. Ambr. in c. 4- Luc. —
(2) Tert. L. de Idol.
18. — (J) Raban. in c. 4. Matth. —
(4) Basil. Sel. (1) L. de Trip. Habitac. c. 3.— (2) Luc. 4. D. Iraen.
Orat. 37. (5) — D. Chrysost. hom. ao. in 1. Cor. 1. 5. c. 29.— (3) Tert. Apol. 42.— (4) L. de Cor. Mil.
(Gj D. Chrysost. Ibid. i5. — (5) Plutarch. —
(6) Esai 34«
 ; .

AMMTIO. — COiNUO II. ;i

tissimi, qui sic luquitur : ln ctvltun consccn- secuudos etiam ordine ad Ilomanos. Au-
111

dam; suprr astra Dt i c.valtabo solittm nu ti/i/ telatiouis ;unl»itio ita est cognata liomini ut
scdcbo in montc Jcstttiiicuti iu liitcriluis , eliam Cluisli gymuasium luibavciit; ii.iiu
aquilonis ; ascentlam supcr altitudincm inoit- stalhn post pclilionein a matre lilioruiu Zcbc-
tium; similis ero Altissimo. (i) Tiinatn il- d;ri factam Dic n( tedeant hi duo filH mri,
:

lam insolentiam iinitantur ainhiliosi , qui iiiius ad tlc.i tcram tita/n ct ttittts atl sinis-
,

profana et sacrilcga tcmcritate (2), sil>i vin- tram in ngno tuo (i) , acldil Evangclisla ;
dieant, i. Dei magnitudinem ; 2. Uei hoao- Et audicntcs tlcccm indignali siuit dc duobus
rem 3. Dei majestatem.
; fratribus. Indignati sunt, non tam ambilioni
I. PAUS. Quantu/n liumana conditio de Jacobi et Joannis quam quod per eatn me-
Deo dcjinire potcst, id dc/inio tjttod ct om- ,
tuerent eis postponi atnbiebant enim et
:

nium conscientia agnoscet : Deum summum ip si piimas in regno Dei, ideo sciscitati sunt:
esse magnum. (3) Divinam magnitudiuem Quis putas major cst in rcgno ctclarum? {*)
aMiuilatursuperbus.i.Deusestprimusiumag- Quilibet enim suo judicio se caeteris mnjo-
nitudine, superbus vult esse piimus in mag- >em censebat : quapropter nosse cupichat
uitudine; 2. Deus non babet ajqualem in q»«" eorum major putaretur. Nec mirum si
magnitudine, superbus non patitui aequalein •
primatus ambilio inter apostolos dissidium
iu magnitudine; 3. Deus babet sub se omnes quodammodo fecerit : nam ad primum lo-
regias magnitudines, superbus vult infra se curn ccrtamen omne conlendit. (3) ld est, ad
omnes humanas dignitatcs. primum locum omnes imus ea contentione
1. Summum magnum unicitm sil necesse q u a certatur a militibus de victoria , ut pa-
est. (4) Sicut enim datur prima unitas, ultra tet in Caesare et Pompeio. Nec quemquam
quam non est alia prima unitas, alias dare- jcxm ferre potest Ccesarve priorem Vompc- ,

tur processus in infinituin ; ita summum ^f* parem. (4) Sicut enim Deus non ha-
magnumcum situnicum, est primum mag- bet parem in magnitudine, ita ambitiosus
num : nisi enimmagnitudi- non patitur parem in dignitate.
esset primum in
ne, non esset summum in magnitudine. Am- 2. Summum magnum est par non habere ;
bitiosusDeimagnitudinema3mulans,itaturget parautem non kabere, cum uni competat,
superbiae tumore, ut respuat nomen secundi, in duobus esse nullo modo potest. (5) Ratio
ethonorem primi ambiat. Ut patet in Julio summi magni, sicut deorum pluralitatem ,
Caesare (5), qui summitatem montium pera- ita divinae magnitudinis paritatem negat.
^rans confessus est malle se esse primum Q«ia nonaliter Deus, nisisummum magnum;
,

ibi in tuguriolo quam secundum Romae. nec aliter summum magnum, nisi parem non
,

Adeo nomen secundi exosum est bominibus habens; nec alller parem non habens, nisi
ut neque post Trajanum primum, imperato- nnicus fuerit. (6) Ex summa magnitudinein-
rem maximum , inveniatur aliquis qui velit fert imparitatem, et inaequalitatem ex uni-
esse secundus. Nemo est tam tui quam ig- tate et singularitate rursus colligit. Phoenix
narussui, ut locum ipsum post te concupis- est ales de singularitate famosus. (7) Am-
cat. (6) Ambitio ita renuit nomen secundi , bitiosusDeiaemulussingularitatefamamaucu-
ut Gregorius Nazianzenus verba faciens ad palur, tabescitsi inveniatur sihi aequalis, quia
Constantinopolitanos , ausus non sit dicere modussttperbiest, astimare quod nullus nisi
Constantinopolitn secundam orbis urbem. ipse debeat honorari.(%)Vav\im fovetsuyerho
Vos rnagna' urbis, Cives, qui primi statim udtra modum et ultra meritum honores am-
post primam estis. (7) Ecce tibi quam de- bire, nisi a dignitatibus arceret socios. Si-
center Nazianzenus primatus rem excelsi militudo est animorum nexus et vinculum :
tractet inter Romae et Constantinopolis ci- aam obsequii ratio in similitudine animoium
ves non appellat primos, ne Romanis de-
: constituta est. (9) Ambitio ad quodvis mag-
trahat , nec vocat secundos, ne palam Cons- num similitudinem detrectat :omnis fere vi-
tantinopolitanos devenustet; sed primos sta- tiosus diligit sibi similem, solus superbus
tim post primos , ut obtinere gaudeant pri- odit ;
quia solitudinem in magnitudine exam-
mum locum statim post primum nec no- : bit, in magnitudinis fastigio esse solus af-
minentur a Romanis secundi , sed statim fectat, exinde refutat aliena incrementa il- ,

post Romanos primi, adspectu ad reliqua- lisquegraviter laedi putat; quasi pariari cum
rum magnarum urbium cives. Praestat enim aliis, ambitae solitudini coutumeliose insidie-
1.. .»
uici pnmos, minorum comparatione, quam
r
^ (1) Matlh. ao. —
(2) Matlh. lS. —
(oj Tert. L. 1. ad
(0 Esai. 34. —
L. de Pracsc. Hsret. 53.
(,) Tert. — Uxor. 3. — (4) Lucan. L. 1. Pharsal. —
(5) Tcrl. L. 1
:"M Tcrt. L. 1. adv. Marc. 3.— (4) Tcrt. Ibid. (5) Plu- — adv. Marc. 3. — (6) Tert. lhid. —
(7) Tcrl. L. de Res.
Urf h. —
(6) flio. in Pancg. Trajan.— (7) Orat. 26. »3.— (8) Liran. iu c. 16. Esth.— (9) Tert. L. de Poen.4.
 ,

7a
AMBITIO. — CONCIO II.

tur. superbis ad solitudinem in honori-

De Arrogans atque superbus majorem se
tendit.
bus hiantibus dicitur Erraverunt in solitu- : cotteris arbitratur neminem se esse dignum ,

dine. (i) Ubi D. Bernardus Soliludo ha?c existimat. (i) Ambitioso satis non est quae-
:

superborum est, quia solos esse reputant, so- libet obtenta dignitas, ascensum semper mo-
los appetunt reputari. Litteratus est, odit so- litur. Alexandri habemus exemplum qui to- ,

cium;fortis est , autformosus, daeiparem, tius mundi ambiebat imperium Habes ex :

ct contabescit ; solitarius est , sed erroneus : isto fomite cestuantem magnum regem sola
crrat in solitudine sua, non enim solus habi- gloria minorem. (2) Ambitio est specialis
lare poterit super terram (2) D. Cyrillus hunc aliquis fomes, instigans homines ad quoeren-
.

dialogum acute proponit Ut quid amaram das sublimiores dignitates. Alexander isto
:

diligit solitudinemp respondit, nimirum mi- ambitionis fomite multum oestuabat, ambiens
,

nime placet, multitudinis Jluctuare procella, novosorbes, quibus principaretur et licet :

vel unus esse de turba , nonne inter sidera re et nomine Magnus tanta tamen fuit su- ,

sol est unus, et super omnia unus est Deus ? perbia ut ejus comparatione minor habea-
(3) Ecce rationes superbae singularitatis, ecce tur; cunctis quidem hominibus major , ve-
superbientis vocem singularitatem affecto, rum sua gloria minor. Daemoni assimilatur
,

ne unus sim de turba, vel sapientium, vel superbus Omne sublime videl : ipse estrex :

fortium, vel nobilium ut sim de singulari-

, super universos fdios superbia?. (3) Insolens
tatefamosus. Hanc autem singularitatem sic animus, et dignitates ambitiose insectans ,
refutat Cyrillus : Quanquam Deus essentia- ad id duntaxat, quod sublime est , respicit
liter unus sit , comparis tamen Trinitatis et nunquam in re humili sensum aut inten-
hypostatice gaudet :
invisibilis societate tionem figit , nisi ut inde praecelsa quaeque
sol autem lunam slellarum infimam , ne exploret , ambiat et captet. Non attendit
sit solus dono lucis ejficere sibi sociam
, quot infra se sinthomines, sed quot supra
splendoris in granditate conatur. O genero- se. Cum terrena quoque officia in gradus
sum stellarum regis conatum sol jubaris ! cestueht (4), nullam habet requiem, quamdiu
commercio , splendoris comparem efficere se aliis inferiorem cogitat. Pratstanlia? am-
nobiliter affectat ; et luteus homo in super- bitio (5) illum ita stimulat ut nihil non ten-
biae officina , solitudinem in honoribus fin- tet, ut fiat illorum superior, quibus in dig-
git. In Deo etiam est Trinitas personarum ,
nitate minor, et quibus suo judicio dignior
nec una excludit, nec est supra aliam; et est. Eminentia ejus inter coaquales (6) Ita .

ambitiosus, non solum singularitatem exop- ejus animum pulsat, ut sese miserum existi-
tat, verum Dei magnitudinem ita aemulatur met, nisi eos sibi subjiciat. Nescit modum
ut sicut Deus habet sub se omnes regias po- humana superbia ambitionis vota captum ,

testates ita ipse velit infra se omnes huma- naturae transcendunt. Ambitio non patitur
,

nas dignitates. quemquam in ea honorum mensura conquies-

3. Deus vocatur Rex regum ob summita- cere, qua? quondam ejus fuit impudens vo-
tem magnitudinis, etsubjectionem c&terorum tum. (7) Superbus ambitionis tumore suam
graduum. (4) Omnia supergressus mensuram , celsitudinem sem-
creata potestas divina
magnitudine minor est imperatoria etiam , per tenere ambit et hoc est, quod huma-
: :

qu.e culmen obtinet, divinae substat majes- num genus potissimum perdit, quia non vult
tati. Interest homini Deo cedere. (5) Quan- naturce sua? mensuram agnoscere , sed sem-
tumvis imperator sit supra homines sublima- per majora dcsiderat , et qua? supra suam
tus , tamen temperans majestatem Caisaris sunl dignitatem , votis concipit. (8) Quod
infra Deum , cui soli subjicio. (6) Regem patet in Aman Jn tantum arrogantia? tu- :

sub duplici respectu considerat, ad Deum, morem sublatus est (9) ; quoniamfelicitatem
et in ordine ad Deum , et in ordine ad suamjerrenonpotuit,nequesobriamentemag-
homines. Sub primo respectu, Deo minor nitudinem honoris meriti. (10) Qui in fastigio
est; sub secundo respectu, caeteris homini- est dignilatis, ne sublimitate insolescat , so-
bus major est. Colimus imperatorem, ut ho- bria mente magnitudinem honoris metiri de>
minem a Deo secundum et solo Deo mino- bet, cum propria tenuitate dignitatis ampli-
,

rem. Sic enim omnibus major est dum solo tudinem componere, et aspectu ad seipsum
,

vero Deo minor est. (7) Superbus divinae magnitudinem meriti. Mensura honoris non
majestalis aemulus, omnibus major esse con-
D.Chrysost. Hom. 66. in Matth.— (2) Tert. L. de
(1) Psal. 106. — (2) Ser. de Fallac. pries. vit*. — (1)
Pall. 4. —
(5) Job. i4.— (4) Tert. Scorp. 6.— (5)
Tert.
(3) L. Apol. Mor.
2. 7.— Tert. L. 1. adv. Marc. L. de An. 2. —(6) Tert. L. adv, Valent. 12.— (7) Se-
4. —
(5) Tert. Apol. 33.—
(4)
(6) Tert. Ibid. —
(7) Tert. nec. L. de BeneQc. —
(8) D. Chrysust. Hom. 66.
m
L. ad Scap. ». Matth.— (9) Esther. 6.— (10J Joseph. L. u. Antiq.O.
 , :,
,

AMMTIO. — CONCIO II. nZ

cst pratcelsum dignitatis fastigium, ad per- Jelictter ct miserioorditer. Quoruun ergo
tonem taoto honore sublimanaam , conside- modo stabii hominum pax coram Deo ttcum
rari ulteriua debel in peraooa at morum pra« /)<•<>, §1 /)<•<> non j><>/<st esse apud homines
vit.is, etiugenu imbecillitaa. Omnes homines tuto gloria suaf stulti filii Adam , qui
natura arquales genuit } undecunctlquipree* contemnentes pacem f ct glorkxm appetentes^
su/it, noii in se potestatem debent orainisj et pacem perdunty et gloriam I Quid non af-
sed mtquaJitatem pensare conditionis, (i) Si fectet ambitio aic gloriai avida, ut sibi glo-
ad haBC attenderent homines, iioii ila tmnes- riain l)ei furari pnesumat? O infelix. prarda,
cerent. Verum quia ut bene Tertullianua
, quae divinae glonai raptu et pacem perdit, et
advertit, passivitas fallit, obumbrans eorrup~ gloriam! Oimpiap temerarios bumanse am-
telam conditionis t quasubjecta sst vanitati. Bitionia auaus, quee ubique micare contendit,
(2) Vililatem bumanam non considerantes utDeigloriamaemuletur,quaBubiquesplendet.
et nova semper superbia aestuantea, l)ei ho- 2. Universum Deus rebus diyersis coadu-
norem et gloriam sil)i vendicant. navit, ut earum varietas micantius ejus glo-

II. PARS. So/ius Dei honor. (3) Ambi- riam ostenlaret. Sic nudta in Dei gloriam
<ill ' n varia, per quat magnijicentia auctoris,
tiosus ita diviiue gloriaj est aemulus ut in-
solenter eam sibi arroget ; 2. Gloria Dei «* operum diversitate signatur. (1) Quot
ubique splcndet, superbusab omnibus videri sunt in orbe creatune , tot sunl voces Dci
nititur; 3. In cunctis Deus creaturis gloriam Dco etiam
niagnalia decantantes. In terra,
quicrit , superbus in operibus suis gloriam inanimalia etincorporalialaudescanunlapud
exambit. Danielem. (2) In ceelo serapbim , qui inter
1 Deo sit honor, gloria, claritas, et nunc,
.
angelos nobilitate praeexcellunt, gloriam Dei
ctin secula seculorum. (4) Gloria proprium altius buccinant, et sumptuosius depraedi-
Dei bonum est. Ita intrinseca Deo est gloria, cant. Hos vidit Isaias super augustum Dei
ut supra solium ejus splendeat. Sic vertit solium stantes, senis alis mysticae proelustres.
Chaldaaus Paraphrastes haec verba Manus Et clamabant a/ler ad alterum , et dicebant
:

solii Domini, cujus majestas est super solium Sanctus , sanctus , sanctus , Dominus Deus
g/orice. (5) Gloria etiam Dei in nomine ejus exercituum ! p/ena est omnis terra gloria
apparet, ut docet Didim. in Cat. Grajc. Pat. ejus. (3) Superbi divina? gloriae aemuli mi-
Numen divina Scriptura vocare solet glo- care exambiunt apud homines. Propter mu-
riam dwinam. Quod innuere videtur Vates tuum videre ac videri, omnes pompa? in pu-
Regius : Non nobis, Domine, non nobis, sed blicum proferuntur, ut gloria insolescat. (4)
nomini tuo da g/oriam. Immo ipsemet Deus Qu* audacior insolentia excogitari potest
sibi gloriam vindicat dicens G/oriam meam q u am gloriam captare ab hominum intuitu?
:

a/lcri non dabo.Ambitiosi homines glo- Et tamen hac aetate cupido gloriae tanta est
(6)
«t incendium vocitetur. Calor est omnis af-
rice libidinosi
(7), gloriam sibi insolenter ar-
rogant , et impia temeritate Deum contem- fectus : -verum cum in affectionem f/abella-
nunt et negant. F.st atttem superbia Dei con- tur , jam de incendio glorice ardor est. (5)
temptus : cjuoties enim a/iquis non Deo , sed Christus Dominus aliis gravioribus crimini-
sibi adscribit bona qucvfacil, quid est aliud bus, non ita dehortatus homines ab hoc :

quam Dei negatiop (8) Hos D. Bernardus inani gloriae vitio non semel et iterum, sed
furti et injustitiae accusat. Angelico ore glo- sedulo et serio eos removet, quasi a magno
riauniDeo dedicatur,et pax optaturhomini- Aagitio. Quia a Deo, non ab hominibus cap-
bus G/oria in allissimis Deo, et in terra pax tanda gloria est. (6) Gloriam inanem Chris-
:

hominibus bonce voluntatis. (9) At humana tus Christianis illicitam declarat , qui non
ambitio consecratam Deo gloriam impuden- hominibus , sed Deo placere debent. Ergo
ter suffurari praesumit. Sed disp/icet mortali- quod non potest videri propter Deum fteri,
bus ange/ica qua g/oria Deo ,
illa partitio <?""* *&; fieri Deus non vult , sequitur ut ho-
,

pax hominibus nunciatur dum usurpant, et minum gratia fxat : utique primo illicitum ,

g/oriam, turbant pacem. Solus Detts g/oriam ut glorice libidinosurn. (7) Deinde sollicitos
meretur, qui facit mirabi/ia magna so/us esse Christianos jubet Christus , ut non pu-
,

sicut Aposto/tts ait : So/i Deo honoret gloria. blice faciant bona pietatis opera, ne videan-
Porro cum nostro genere bene agitur, si da- tur ab hominibus. Attenc/ite ne justitiam
turfrui pace Dei.et pace cum Deo, et qttidem vestram faciatis coram hominibus (8); qui

(1) D. Greg. a. Part. past.— (2) Tert. L. de Cor. Mil. Tert. L. de An. 8.— Tert. L. adv. Hermog. 44.
8. — (3) Tert. Scorp. 3. —(4) Tert. L. 1. ad Uxor. 1. —
(1)
(3) Cap. 6. — (4) Tert.
(2)
L. a. de Cult. fem. 11.—.
— (5) Exod. 2.— (G) lsai. 48. —
(7)
Tert. Apol. 4 7 . — (5) Tert. L. de Pall. 4- — (6) Tert. L. de vel. Virg. 3,
'S) Theopbylact. ia c. iS.- (9) Luc. Ep. 116. Luc. a. — (7)Tert. L. de vel. Virg. i3. — (8) Mattb. 6.
5*
 .

74
AMBITIO. — CONCIO II.

oculos non Dei, sed hominum attendunt, ar- tebras, velut malitiae asylum. Malitia suopte
guentli sunt. Quo ergo foris bonum suum ingenio qucerit latebras. (i) Vitium procurat
provulgant ? exposco rationem. Utrumne ut tenebras, tanquam turpitudinis suae patroci-
/ratribus.suis placcant , an ut ipsi DeoP Si nium. Secretis patrocinantibus scelus. (2) At
ut ipsi Deo, tam idoneus ad conspicienda
est virtus debet in publico lucere. Sententiosa
quai in occulto fiunt, quam justus ad remu- appellat opus, quod in secreto patratur
ca- ,

nerandaqua? solisibi fiunti{i) Profecto pium cum bonum. (3) Quasi bonum, quod in pu-
opus , quod ambit oculos hominum , fugit blico fit, quod lucis censuram non timet , et
oculos Dei quasi Dei oculus perspicax sit
: quod alios sui exemplo ad probitatem aemu-
ad occulta , caecus ad perspicua et publica. latione accendit, sit bonum praeclarum, ocu-
Occulta bona , quae soli Deo patent, videt latum, illustre. Praeserlim cum Christus a
Deus, haec ilii placent, haec exoptat et am- suis discipulis lucentia exigat opera. Sint
bit. Ego qua? mihi soli videtur pu/chritudo, lumbi veslri praicincti , et lucernx ardentet
eam exambio. Ac si occuha hominis vir-
(2) in manibus vestris. (4) Vult Salvator faculas
Deiambiiio sic enim illam
tus sit quasi pia : accensas in manibus , qua? publicent bono-
amat ut eam ambire dicatur. Publica el rum operum venustatem, ut ab examine lu-
nota virtus snepe ambitio est hominis at : cisprobatioret proeclariorappareat. Sicluceat
occulta, quae soli Deo etquaeDeum unicum
fir, lux vestra coram hominibits, utvideantopera
spectatorem optat, ambilio Dei est quae non ,
vestra bona. (5) Ubi Cliristus tantum abest
spectat inanemhominum gloriam, sedexspec- ,
quinimmo approbat, et praeci-
ut damnet
lat gloriam unius Dei. Tandem Christianum opera quo3 lucem non timent , quoe a te-
pit
docet Christus,bonumopusinsecretofactum nebris non obscurantur. Vas etiam electio-
et videri, etremunerari aPatreDeo \Et Pater nis hortatur nos ut induamur arma lucis,
tuus , qui videt in abscondito , reddet tibi. sicut in die honeste ambulemus. (6) Porro
(3) Christus ergo pra?cipit , nihil debuccine- latebrae vitiorum diversorium sunt, lux vero
mus eorum qua? apud illum mercedem me- palalium virtulis ; lux probatio sanctitatis
rebuntur : nec ea ab hominibus compensemus est, et non virtutis opprobratio ; lux exar-
(4) Ubinam, quaeso , est hodie Christianus mat vitium , virtutem obarmat. Hujusmodi
prajceptis dominicis obtemperans , habens tamen sacri textus loca inani gloriae non
fastidium g/oria?, soli Deo captans placere ? patrocinantur. Quid igilur ad ostentationem
Quam multi hac aetate, qui Chrisli contem- nos vivere, atque gloria; amorein j ttbes ? ab-
nentes mandatum , a Patre ccelesti non reci- sit. j4liudest projecto, cum ostensione ope-
pient mercedem quam ab humanis laudibus ris gloria quxritur largitoris ; aliud cum ,

receperunt? Idcirco sic loquitur Christus laus prwataconcupiscitur de dono largientis.

:

Multi mihi dicent in illa die : Domine, nonne (7) Opus ergo noslrum cum hominibus os-
innominetuoprophetavimus, etinnomine tuo tenditur, in cordis prius examinatione pen-
da?monia ejecimus, et in nomine tuo virtutes sandum est per ejusdem ostentationis stu-
multas fecimus ? Et tunc confttebor illis, quia dium quid quaeratur. Si enim danlis gloriam
nunquam novi vos. (5) Ubi D. Cyrillus Ale- qua?ritnus , ctiam publica nostra opera in
xandrinus Non enim, inquit, probe me qux- conspectu illitts occttlta servamus ; si vero
:

sistis , nec sanctimonia sphndere voluistis

;
per h&c laudem nostratn concupiscimus , fo-
sed religionem ostentastis, propterea vos non ras ab ejus conspectu jam jusa sunt, etiamsi
cognovi. (6) O non bona e virtute, ac reli- a multis ignorentur. (8) Non virtus , $ed
gione mercatura , quae dum humanas laudes causa virtutis apud Deum census operumest:
virtutis in splendore nundinatur, quaestuosa occultum , aut publicum , ex mentis recessu
virtutum jactura ccelestes gazas inaniter per- Elhice taxatur. Cum nos juslitiam nostram
dit Vilis illa negoliatio , quam sit a veris coram hominibus facere Dominus prohiberet,
!

Christianis aliena, ipsimet testantur : Nul- il/ico adjungit : ut videatnini ab eis ; et cum
lum bonum sub exceptione personarum ad- rursus videnda ab hominibus opera nostra
ministramus , quia nobis pra?stamus, qui non prceciperet, protinus subdit : Ut glorificent
ab homine, aut laudis, aut pramii expensum Patrem vestrum qui in coc/is est. Qualiter
captamus , sed a Deo exactore el remunera- igitur videnda essent, vel qualiter non vi.
tore indifferentis benignitatis.
(7) denda , ex sententiarum fine monstravit :

Dicet aliquis Vitium quaerere debet la- quatenus operantis mens , opus suum, et
:

(1) Tert. L. de vel. Virg. >3. —

(2) Basil. Sel. Orat. (1) Phil. Jud. L. a. leg. alleg. —(2) Salv. L. de Go-
14. — (3) Matlh. 6. —
(4) Tert. L. de vel. Virg. i3. ber. Dii. — (3) Teit. L. de vel. Virg. 10. — (4) Luc.
— (S) Matth. 7. —
(6) L. 3. in Joan. 37. —
(7) Tert. n. — (5) Matth. 5. — (6) Rom. i3. — (7) D. Chrysost,
Apol. 36. Hom. »5. in Matth. — (8) D. Greg. L. 8, Mor. 38.
 :

AMIHTIO. — CONCIO II.

propter se videri non qtiacreret ; e t tamcn impie Dei ;enmlatus cst ghniatn iiisolcnlcr ,

hoc propter coalestis Patris gloriam doo ce» ejui majestatem imitari contendat.
laret. Untlc fil jdcrutnqttc ut bonum opits ct Pratcellentla Dlvinltatls ,
quam superio-
ia occulto sit, cuin ftt publicc : rursus in j)tt- rcm omni potcstatc crcdcndum cst. (1) Trina
blico cttm agitur oeeulte. Qui enim in /ut- .scseoffci 1 in prassenti pneezcallentia divinita-
bliCO bottO opcrc, noii sttam, sctl sitperni Pa- tis, eaque aumme veneranda. Pracexcellentia
tris gloriam qucerit, quod facit, abscondii scilicet naturas, cst aupremo latriai cultu ado-
quia soltun illum testem habuit cui placere randa praiexcellentia intellectus, eat .silen-
;

curavit i.t qni iit sccrcto suo bono ojicrc dc-

. tio colenda ; pncexcellentia voliintatis, est
prehcndi, aitt laudari concitj)iscit, ct ntt/ltts omnimoda dcpcndentia rCCOgnoSCenda.^KOd
fortassc vidit quod c.vhibuit tanicn hoc co- , Dei cst, sitjicrba? anim(v infhttio ajfcctal. (2)
rani hominibus fccit . Quia tot tcstcs in bono Ambiliosus siijuiilem divinaj pracexcellentia;
opcrc sccttm du.vit (jttat hiinianas lutides in
, ct majestalis iusolentcr lemnlus , soli Deo
cordc qutcsivit. Dnni exterius ob iiianem debitam summam adorationem exambit :
gloriam operatur, totadvocat testes oculatos, vult enim coli, 1. Suoc personac dignitatem ;

quot spectatores boni operis facit sic au- : Sni intellectus cognitionem; 3. Suae vo-
:>..

teni agit dum testes adlubet, quabi cle vera- luntatis determinationem.
citate divinae promissionis thibilet, quai boni 1 Dctts rnolem istain de nihilo expressit
.

operia preetnium pollicita cst. llomo, si in in ornaincntun/ majcstatis stta?. (3) Divina
pauperc Deo /aucras, homincs non re-
tcstcs Majestas non habebatab aeterno adoratores,
(juiras : fides arbitros non requirit; de acci- qni summtim ei redderent cultum in tem- :

picnfis fide dttbilat , (jui sine mediatoribus pore mnndum de nihilo produxit , in orna-
nihildat. (i) Snperbus de divina fule dubi- mentum majestatis suae tum ut ejus majes- :

taus, tesles suorum operum adbibet, et im- tas in tot bonitatis suae radiaret vestigiis ,
pia divinee gloriae amiulatione inanem glo- tum ut homines et angeli eam religiose ve-
riam in omnibus quserit. nerarcntur. Deum existimo omnibus colen-
3. Deus molitus est dum. (4) Superbus divinos sibi arrogat ho-
C/oria? sua? causa
munduni. (2) Sicut enim est omnium prima nores, ut palet in diabolo Mendacium Di- :

causa efliciens, ita et finis ullimus. Unde io vinitalis diabolus operatur. (5) Homincs
minutissiinis eliam creaturis gloriam suain namque ad idololatriam traxit, ut ei, sub si-
captat. Amhitiosus non bona Dei acinulatione mulacris lapideis vel ligneis delitescenti di-
iu omnibus gloriam cxambit. Eam exambit vinos redderent honores. Patet ctiam in
in artibus et disciplinis. Cum eliam vanas Alexandro Macedone, qui ut Jovis Hammo-
seculi disciplinas nd laudem et gloriam pro- nis filius voluit adorari, et Callisthenem,Cly-
movet. (3) Eam exambit in jejuniis, solitu- tum, aliosque viros illustres impium illum ,

diue, silentio, pannis. Jejunans inanis glo- honorem cruente inte-

fortiter tlenegantes ,

ria? cupidus sttin , abdo nte ut ignolus si/n , remit. Patet adhuc in pluribus superbis, qui
tanquam prudens rursus gloriam appeto : honorem inquietant Divinitatis , majcstatis
splendide vestitus , ab illa vincor ; vili ha- fastigium adsolant. (6) Cultum scilicet soli
bitu rttrsus gloriam capto : loquens vincor , supremo numini , infinitaeque ejus scientiae
tace/is rursus victus sum. (4) Illam exanibit debitum, ambientes.
in humilitate. Est autem et sanctasupcrbia, 2. Deus signa majestatis sua? edidit. (7)
et humilitas iniqua. (5) Excelsa virtus in Prassertim mysteria sapientite suoe, quae cum
honoris fastigio collocata pie velut super- ,
humanae mentis superent aciem , nonnisi si-
biens crescere ambit humilitatis incremento; lentio, et adoratione tractanda sunt. Divini
at abjecla bumilitas in imo sedens , sicut intelleclus majcstatem Esaias propheta sic
unde cadat non habet, habet unde con- ila proedicat Esaias tum apostolus, prospiciens
:

surgat, et vanae gloriae lenocinio inflata im- hceretica corda : Quis,i/iquit,cognovit sensu/n
potentius lumet ambitionis sublimilate.Tan- Domini, aut quis illi consiliarius fuit P aut ad
dem eam exambit in ipsis peccatis. Gloria quern consultavit P aut viam intellectus et
ir/tpio est iniquitas sua. (6) Gloria ,
quae a scientia? quis demonstravit eiP Cui elajjostolus
peccalis caplatur, appellatur enorrnior. (7) condicit : O profundum diviliarum et sopltiw
Ambitiosus tamen ita tumescit ut de scele- Dei ! ut ininvestigabilia judicia ejus ! utique
libus ipsis gloriam aucupet ; et postquam
Chrysol. scrm, — Hermog. Teit. Apol. 20. (2) D. Aup. — L. 1. Civ. 1. —
(1)
— (3) Tert. L. de
9. (2) Tert. L. adv.
— Clim. apud Anto. (51
(1)
Tcrt. Apolog. 17. —
(4) Tert. L. 2. ad Nat. S.
—
»0.
in Melissa. 2. p. c. 7;).
l'at.
—
1. (4)
D. Pauliu. ep. 26. — (G) D. (5) Teit. L. de Ccr. Mil. 7. —
(6) Tert. L. 1. ad Nat.

1'auUn. ep. 4- — (7)

(5)
Tert. L. de vel. Virg. i5. io. —
(7) Tcit. Apol. 18.
 :

76
AMBITIO. — CONGIO III.

Dei judicis ; et ininvestigabiles vice ejus patitur subditos sua explorare decreta. Ve-
utique intellectus et scientice. (i) Gum viae rum ut bene advertit Tert. Suspecta lex est,
intellectus etscientioe Dei sint ininvestigabi-quce probari se non vult; improba autem, si
les, non sunt curiose investigandae, sed ut non probata dominetur. (i) Bonalex examen
loquitur Tertullianus, silentio magno (2) ve- non timet,sed exambit;quae vero sine ratione
nerandae. Quis enim revelabit quod Deus sancitur, improba fit ob tyrannidem.
texit P inde sciscitandum est unde et igno-
rare tutissimum. (3) Superbi divinae scientisc eeeeee«eeeeee#eeeeeeeeeeeeee«e»eett
majestatem insolenter ambiunt protoparen- ,

tem imitantes qui temerarice quoque ambi-

: CONCIO TERTIA.
tionis crimen incurrit , dum similitudinem
divinitatis affectat. (4) Tantum fuit Adami
Christiani olim ita erant ab ambitione
facinus ut haeresim sapere videatur. Aut
abalienati quod hinc proxime disputatio
quis dubitabit ipsum illud Adce delictum , obhorta est , an servus Dei alicujus digni-
hceresim pronuntiare , quod per electionem tatis aut potestatis administrationem capiat.
suce potius quam divince senlentice adrni- 2 Hac eetate suboriuntur altercationes, non
( )
sit?{5) Haereticus Adam , sententiam suam pro dignitatibus humiliier recusandis , sed
divinae sententiae praeferens ; impii nepotes superbe procurandis. Et quamvis alienum
ejus, temerarie divinam culpantes scientiam. debetesse a servis Dei, quodinjustum est
(3),
Isti censores divinitatis dicentes : Sic non de- tamen per nefas etiam clignitates exambiunt,
buit Deus, et Sic magis debuit : quasi cog- e t captant. Qui indignis, in procurandis dig-
noscat aliquis quaz sint in Deo , nisi Spiritus nitatibus favent , sunt injusti erga digniores,
Dei. (6) Quid non audet impia ambitio ; quae ergarempublicam,erga ipsos indignos i.In- :

divinam scientiam sacrilega temeritate ar- justi erga digniores, quibus indignos praepo-
guit , suamque sententiam sine ulla discus- nunt ; 2. Injusti erga rempublicam, qui in-
sione recipi, et ut oracula venerari, insolen- dignos praeficiunt ; 3° Injusti erga indignos ,
ter praesumit? quos ludibrio et damnationi exponunt.
3. Sicut altitudo sapientiae et scientiae Dei,
L pARS Justitia expostulat ut digniores
ita consihorum et decretorum ejus profun- ad assumantur Rerum
di „ nitates . erit prcela-
thtas, est argumenlum
divince majestatis. (7)
Uq suo \imiorum sci licet adversus humiliores.
Voluntatis suae majestatem ostendit Deus dignio-
(4) Multi tamen contra justitiam, in
legem hominibus tradendo. Legem dedit
rum contemptum indignos assumunt Qui , :

quando voluit el sicut voluit. (8) Sed divi- de jjluribus suscipit aliquem eum quem non
,
nae voluntatis relucet majestas in providen-
suscipit despexit. (5) Meritum enim nulla-
tiae et praedestinationis mysterio quod a tenus attendentes digniores despiciunt et
, ,
,
Tert. appellatur sacramentum divina? volun-
indignis ecclesiasticas dignilates conferunt
tatis. (9)Superbi divinae voluntatis majes injustam electionem vel
vel, i.Per ; , 2.
tatem aemulantes, secundum suum proposi- 3. Per in
p er iu j
ustam res ignationem; vel,
tum, leges statuunt audacter buccinantes : •

[am nominationem .

Sit pro ralione voluntas. De quibus D.

, Quanto malum injustitia, tanto bonum
_

Bernardus: Horret humanus audilus verbum; (Q\ I„ Ubra justitiae ponderanda

Jj ustitia
sed utinam horreat simpliciter animus cogi-
&unl merka personanim> ut indignis dignio-
tatum malignumpariter,etaffectum\ Dico
res pr£epont] erent e t praeeligantur. Errant
enim vobis quod omnis superbus extollitur enim S£epe in suis e l ec tionibus homines, non
supra Deum: vult enim Deus fieri volunta- uas i non liceat
gatis merha trutinantes Q
.

tem suam , et superbus vult fieri suam. Jam omnihus ma [e examina tis, in electionem ali-
videlur cequalitas : sed attende male con- .

maU
impingere per errorem. (7) In-
g
gruam proportionem. Deus quidem in his •

la quiJeni est in digna electio, ex defectu

tantum quce ratio approbat , vult suam fieri examinis facta ; setl mmto in j U stior, quae
voluntatem ; superbus vero et cum ratione , -

xy l3i cognitione merit i e t demeriti , indig-

etcontrarationem. (10) Osuperbiaefastumim- nuni assumit in con tumeliam digni. Prcelatio
pudenter temeranum quae vult etiam con- :
alterius ^ sine alterius contumelia non potest
tra rationem, suo obtemperan impeno; nec
proce(/ere} auia nec e lectio sinereprobatione.
Tert. L. 2. adv. Marc. a.
(1) —
(a) Tert. L. adv. Va-
— —
leut. 1. —
(3) Tert. L. dc An. 1. —
(4) D. Aug. in c. 4. ^i) Tert. Apol. 4- (2) Tert. L. de Idol. 17.
Luc. —
(5) Tert. L. 2. adv. Marc. 2. —
(6) Tert. Ibid. (3) Tert. L. 4. adv. Marc.33.— (4) Tert.
—
L. de Au. 18.—
— (7) Tert. ibid.— (S) Tert. L. adv. Jud. 2.— (9) Tert. (5) Tert. L. 1. ad Nat. 10. (6) Teit. L. 2. adv.
L. 5. adv. Marc. 17. —
(10) Serm. in Virg. fNat. Marc. 11. —
(7) Tert. L. de
Praesc. h*r. 4-
 AMMTIO.— CONCIO III.
73
(i) Sanc istis electorilms, qui dignioribui rc^einappcllat.IIaneqiKc.tionomsubtilitercx-
praHermissis ed dignitates civilei, ecdesias- ciutetsux>til!usdissoWitD.Tbomas.///cfffuv«
ticas, vel regulares, isiumunt indignos, noo rifur, eumpUmsaliiJuerintreges t quaresolus
immerito illucl accotnmoclaveris , quod cle istc t/iciturrex, etdiccndum quotl a/ii prop-
tributorum exactoribus, qui iniquis ponde- ier meritum Davld regnaverunt. (i) David
ribus utebantur, rigidusjustitincustos Theo- proprio virtutis merito, regnum obtinuit,
doricus rcx dicebat Quid enim tam neja-
: cssteri exinceps regei, aut inconiultas succes-
rium quam quod pratsumpiionibus liceai in sionis jure aut csscaa naturai fecunditate
,

ipsa ctiam trutiiuv qualitate pc.ccarc, nf quod reges nullo suo merilo iiascchaulur. Quid
proprie ttatum, noc per fraudes
cst justititv accommndatiui ad propositum? Multi line
noscatur cssc corriiptum ? (2) llidet Tertul- ullo merito suceedunt dignitatibus quas pa- ,

lianus Gentiles cjuod sceleralissimos viros

,
rentes utinam propter ipsorum merituni ,

inter deos asciverint , et insignes viros de possederunt Nnnc ex cadcnt carisa intn
:

republica bene merilos , apuct inferos deli-
tescentes et erubescentes reliquerint. Quot
potiorcs viros aputl infcros rcliquistis ? Ali-
qucm de sapicntia Socratcm, de justitia Aris-
titlcm, dc militia T/icmistoc/cm, dc sublimi-
tatc Alc.iandruni, dc fc/icitatc Vo/ycratcm
de copia Crtvsum , de e/oquentia Demosthc-
nem. Quis cx il/is diis vcstris gravior et sa-
picntior Catonc, justioret mi/itarior Scipio-
pcUatio sanguinis. (2) Totus prnepositi ar-
dor, ubi prafecturam sibi vindicavit, in eo
flagrat , ut eam cognatis concupiscat, quasi
cognatio sit jus ad dignitatem. In cpio maxi-
me a Christo discriminalur, qui eliam supra
,
fratres, potiorcsfccit a/ios, ct meritum prala-
tionis ostendens. (3) Cognati vero propin-
quis indignis et male merentibus beneficia
resignant Itaque Iiodie Kpiscopus
: cras ,

ne? Quis sublimior Pompcio, fc/icior Sylla, a/ius; hodie diaconus, qui cras /eclor ; hodic
Quanto
copiosior Crasso, e/oquentior Tu/lio ? presbfter } qui cras /aicus :nam et /aicissacer-
dignius istosdeos assumendos exspcctas-
ille dota/ia munera injunguntur. (4) Plures enim
jr/P^Hoereticosadhucpungitjquodhomines sunt hac aetate priores et ahbates, sine scien-
nulla virtutis aut litterarum supellectile or- tia, sine pietate absque ordinihus sacris, lai-

natos, ad dignitates assumerent ; ea solum corum instar induti et viventes. lies divina:
de causa quod apud illos essent. Nusquam modo sunt jactus alearum heri Sitnon Ma- ,

facilius proficitur, quam in castris rebe/- gus erat, hodie Simon Petrus (5): nam scho-
/ium, ubi ipstim esse illic,
Gentiles et haereticos imitantur injusti
electores, qui indignos ad sublimiores gra-
dus seligunt, vel ob improbam morum simi-
litudinem, quam hahent cum illis, quod Ro-
manis exprobrat Tertullianus consecranti-
bus in deos , homines sceleratissimos. Dcos
facite criminosissimos quosque ut placeatis
tliis vcstris ; il/orurn est honor , consecratio
coayqualium. (5) Vel ob odium quo dignos
injuste prosequuntur ; nam ctxcitate odii, irt
suf/ragium impingunt. (6) Vel oblucri cupi-
ditatem. Hanc injustitiam damnant primi
Christiani qui dignitates ecclesiasticas non
,
venditabant, sed merito tribuebant. Pra?si-
probati quique seniores,honorem istum,
tlent
promereri est. (4) lares pueri et impuberes ado/escentuli , ob
illi sanguinis dignitatem promoventur ad ecc/e-
siasticas dignitates : et de sub feru/a trans-
feruntur ad principandum presbyteris , ice-
tiores interim quod virgas evaserint , quam
quod meruerint principatum , nqc tarn illis
blanditur adeptum,quamademptum magiste-
, rium. (6) Infantes etiam ad dignitates assu-
muntur, et indigni per injustam dominatio-
nem evehuntur.
3. Vetus erat decretum ne quis deus ab
imperatore consecraretur , nisi a senatu pro-
batus. (j) Itaque satus Dei cujuscunque , in
senatus cestimatione pendebat (8), quod est
ridiculum. liumano arbitrio divinitas pensi-
tatur : nisi homini deus p/acuerit deus non ,

non pretio , sed teslimonio adepti ; neque erit , homo jam deo propitius esse debebit.(g)
enim pretio u/lares Dei constat. (7) Vel ob Non absimili modo plerique principes, qui
cognationem et consanguinitatem, propin- ad praefecturas , vel dignitates ecclesiasticas
qui enim sibi proximos quamtumvis indig- nominandi jus habent, eo arrogantise fastu
nos eligunt, suaque beneficia eis injuste re- tument; utsuo censu merita taxent, suo ar-
signant. bitrio dignitatem cudant , eorum quos no-
Miror cur Evangelista ex quatuordecim
2. minant, pro suo affectu aestimationem colo-
regibus solum Christi progenitoribus David rent, dicantquecumTheodorico: Pompa me-

(1) Tcrt. Apol. 10. —

(a) Cassiod. L. 5. Var. Epist. (1) Matth. 1. —
Tert. L. ad Scap. 3.
(2) (3) Tert. —
3g. —(3) Tert. Apol. 11. —
(4) Tert. L. de Proesc. L. de Car. Chr.7.— Tert. L.de Praesc. haerct. 4i.
(4)
—
hseret. 4i. —
(5) Tcrt. Apol. 11. —
(6) Tert. Apol. 5. (5) Greg. Naz. Orat. 2. —
(6) D. Bern. lipist. 42.
—
— (7) Tcrt. Apol. 39. (7) Tert. Apol.5. —
(8)Tert. Apol.10.— (9) Tert. Apol.5.
 ;, —

?3
AMBITIO. — CONCIO III.

rilorum est regale judicium. (i) Quasi pos- ronando i« regem Joas, filium Ochosiae po-
,

sit humanus rex, una cum fastigio muneris, suit super eum diadema et testimonium (i)
,

hirgiri sufficienliam meritorum. Sane bona innuens tot virtutis dedisse testimonia , ut
mens, nec commodatur, nec emitur. (2) Prac- dignissimus existeret.Quo sensu de suo Tra-
celsa dignitas, quaebonam requirit mentem, jano vere an assentatorie dixit Plinius Soli :

emi polest, aut munerum pretio, aut obse-
qniorum munere, aut adulalionis lenocinio
sed bona mens obeundo muneri
non c-mitur. Potest patrouus indigno com-
modare dignitatem illi tamen non commo- ;
dat sufficieiiliam gerendo muneri idoneam.
Et utD. Gregorius scripsit Theotistae Mauri-
omnium contigit tibi, ut pater patrice esses,
antequam fieres. Homo benemeritus, ante-
necessaria, quam ad aliquem assumatur honoris gra-
dum, gerit animo dignitates. (2) Homo vero
indignus, etsi per favorem principis, ad dig-
nitatem sublimetur , habet nomen dignita-
tis, illius tamen merito et virtute caret. No-

tiiimperatoris sorori germanae Ecce sere- : men sine aclu et officio nihil est : quid est
nissimus Dominus imperatorjieri simiam leo- aliud principatus sine meritorum sublimita-
nem jubet : et quidem provisione illius , vo- te, quam hominis titulus sine homine P
(3)
cari leo potest,Jieri autem leo non potest.{Z) Proprie pertinet ad solum Deum modu-
Consuli, vel episcopo ,
quia id supra huma- lari sublimitatem. (4) Id est, culmina digni-
num fasligium est , Deus largitur cum
solus tatum ad instar citharoe modulari. Quam at-
munere sufficienliatn munus Rex vero
ad : tentus est cilharcedus dum cithaise harmo-
vacuum meritis honorem praebet. Magnum niam temperat ad concentum , ne chordas
cerle intercedit discrimen inter Deum et aut remisse laxans, aut nimium contendens,
terrenos principes. Quando Deus aliquos ad omnem musicae harmoniam confuudat, sic
ahquas dignitates assumit, largitur illis abun- oportet ut princeps , ut patronus modulelur
de omnia necessaria ad hujusmodi munia sublimilates quia si plus 3squo indignum
:

digne exsequenda ideo Christus ad detrium-

: sublimat, non bene sonat, sed male disso-
phandum oibem, elegit ex infima plebe ho- nat. Diu quippe trulinandus est cui tradun-
mines nulla sapientia nobiles , nulla nobili- tur examina : talisque debet a principe de-
Pe-
tate inclytos, nulla dignitate sublimes. ligi qualis ab ipsa lege potest dictari. (5)
trus et Andreas Jacobus et Joannes ger-
, ,
Sic modulatus est rex Athalaricus scribens
manitas combinata : immo congeminata pau- ad Felicem quem quoestoris honoravernt
,

pertas. Pauperes censu, loco humiles viles ,

dignitate : Aptamus munera nomini et me-
arie, obscuri vita?, labore negati communes , rilis tuis. (6) Hanc proportionem non ser-
honoribus. (4) Verum, etsiantequam aChristo vant assumentes ad dignitates homines in-
•vocarentur, essent quasi incapaces dignita- dignos, quos contra justitiam , Ecclesiae et
tum , tamen virtute Christi, meritis gloriosi, reipublicae praeficiunt.
et dignitatum dignissimi effecti sunt. Non n. PARS. Constat Deum juslitia prcecel-
sic terreni principes : possuut quidem indig- lere , quinec temere, nec indigne, nec prodige

fabricatum,a quo figuram humanam acce- injuste indignos , reipublicae vel Ecclesiaj
pit,non ideo oculos, quibus videat, arcepit. Qui caeteris praeest, ad imaginemprseficiunt.
Nunquid quia lucet aurum , oculos habel ut Dei debet esse factus : in hocautem quod tota
•videatp (5) ita quisquis indigue ad honores Trinitas facit hominem, notalur quod prccla-
cvectus est non ideo intellectum acquirit tus debet intribus maxime prcvpollere: in po-
,

quo caret sed manet idem qui fuit. Potuit tentia, quce referlur ad Patrem ; in sapientia,
,

princeps, vel palronus Ecclesiastem eum no-

q Ua refertur ad Filium; in bonitate, qucere-
>

miuare, sed non potuit doctrinam necessa-

riam conferre. Potuit virgam justitiae inse-
fertur ad Spirilum Sanctum. (8) Qui indigne
, divinarum
reipublicae vel Ecclesiae praesunt
rere in manibus, sed non sapientiorem red- personarum perfectionese perverso aemulan-
dere. Potuit aurum efficere, sed nequit ocu- tes , reipublicae vel Ecclesiae multum nocent,
los largiri. Omnia ista artifex facere potuit
ob ignorantiam negligentiam et malitiam , :

sensum dare non potuit. na m, 1. Eam non erudiunt, ob ignorantiam;

(6)
Principes et Patroni memores esse debe- 2 ]\T on custodiunt, ob negligentiam; 3.Nou .

rent facti Joiadae Summi Sacerdotis, qui co- ,-edificant, ob malitiam.

(1) L. 4. Iteg. 11. —
(a) Cassiod. L. 1. Var. Epist. 3.

(1) Cassiod. L. 1. Var. Epist. 12. —

(2) Scnec. Epist, — (5) Salv. L. 4- Frovid. —
(4) Tert. L. de Bapt.
8.
27. — (>) Epist. 3. Ad Theodist. —
(4) Clnjstl. Serni. ('•) Cassiod. L. 5. Var. Ep. 3. —
(6) Cassiod. ibid,
-*•

a8. — (5) D. A.ug. iu I's. i5. —

(6) D. Aug. iG. (7) Tett. Apol. n. —
(S) liug. Cardin. jn c. 1. Gen,
 i

AMMTIO. - CONCtO III. »t)

X.Scitc docet Tertullinnus coronns prosua Qttod tninen ignnri non adverlunl . qui iu-
nagbitudine perquirerfl rapita sihi convc- justflobtinent regiraen animarum quique :

nientin nec modicis capitibue

, quaiinagnai ,
cura ounquam philosophhe, vcl theologiai
forent, oontentaj etae. Sunt provinciale* <o- vacaverint, sil>i itulta persuadont nd tapien-
roncr aureatt imaginum jean t non virorum^ tiesacquiiitionem sufficere temerariam quam-
capita majora (jiuiicnics. /j) A<l Ecclesiamj dnm et luhitaneam voluntatem. Conspicio
,

ieu rempublicaui rite gubernandam, magna sapientes, unius dici momento exortos , «c
sunt capita neceaaaria* Hominei prudentee, manuum impositlone tkeologos Jaclos : quU
docti, et sapientia pradicti requiruntur : /u- bus ad sapientlam comparandam satts su- ,

telligens gubernacula possidebit, (a) Scnn- peraue esse videtur% solamvoluntGtemaffer-

tores siint tntorcs legum. Quia legum illus- rc (1) Proli rlolor! Quamsapiens argumen-
iralio, et obsci valio adSnpicn-
illos spectat. tatri.r sibi virictur ignorantla Ituiuana! (q)
tissimus quoque Salomon hortatur potmtis- Pro scientia acquirenda laborant doctorei ,

simos reges , principes, magistratua, antis- diu noctuque vigilnnt, sanguinem ludant, et
tiies, praslatos, pastores ut sapientinm di-
, persiepe mortein accelerant : Qui addit
ligant. Diligite lumen sapientlte . omnes <jui scientiam , addit ct labotem. (3) Aquila ha-
pnrcstis poptilis. (3) Plato etiam beatas res- bet, addit et torincntitni. Biblia regia legunt,
publicas fore dicebnt , si eas nut phHosophi oui addit scicntiain, morifiir in adolescentia
regerent, aut cjui regerent, philosophias stu- sua. Et ignarus sine labore, sine studio, uno
dium colcrent. Et laudntus jnm Mugo Cardi- momcnto, mulla scire prassumil ? Sic arro-
nalis, vult praBSules a scientia esse imngines gantia cognata est ruditati et ignorantia*. (4)
Verbi qui scilicet tanta sint eruditi sapientia,
: Mngnum intercedit discrimen interChristum,
ttt audeant divini Verbi sapientiam romulari, cncterosque doctores. Doctrina Cliristi est
ct imilalione exprimere. Ars artium, ctscien- infusa, idcirco voluit Deus Jesum , non e
liarum scienlia est regere bomines quibus : scbolis sed abarte fabrili ad catbedram pro-
,

a cunis, immo ab utero, cognata vel ngnnta silire, ut omnes agnoscerent ejus doctrinnm
<st ignorantin. Qiti dc uno utcro ignorantioe uon essc bumanitus comparatnm , sed divi-
ejttsdem ad lucerri expaverint vcritatis. (4) nitus inspirntam. Alii vero studere debent,
Multa indigent praclati sapientia, ut eos ad ut scientiam sibi valeant comparare. Unns
rectum verilatis trnmitem deducat, praeser- vertts magister cst qui solus non didicit quod
tim antistites , et sacerdotes qui custodes ornncs docerct : hornines enirn discunt priits-
sunt scienliae. Labia sacerdotis custodiurit quam doceartt , et ab alio accipiunt , quod
scientiam, et lcgern requirenl ex orecjus. (5) aliis tradant. (5) Ignarus tamen, viduqtus a
Quibus iucumbit officium disseminandi ver- scientiis (6), nec scientiarum studio vacans ,
bum Dei. Labia sapientium disseminant prius incipit docere qunm dicere ; ante doc-
scicntiarn (6); nam sacerdos cst pastor et jit- tor insipiens, quam discipulus, errores disse-
dex : pastor ut sane erudiat , judex ut juste minat, in Ecclesiae damnum promotus, quam
deftniat. (7) non erudit ob ignorantiam , et cujns curam
Profecto qui vel solos rnores , 7>el solam non suscipitob negligentiam.
doclrinam consecuti sunt, ab altcra aulem de- 2. Sunt qui etsi Deum non negent dis- ,

serunlur , ii mi/ii ni/iil a luscis dijferre vi- pectorem plane et arbitrurn et judicem non
dentur, qiiibus tum magnum detrimentrtm sit putent : sic Deum honorantes, dum curis ob-
tum vero major turpitudo, sive alios ccrnant, servationis, et molestiis animadversionis ab-
sive ab aliis cernantur. (8) Idiota sanctitate solvunt. (7) Talis insipientia trita erat apud
etiam pra?excellens, monoculus est, et altero Epicuraeos \Epicurcei asserunt Deum otiosum t
luminum orbus. Quodnam, quaeso, mnjus po- et inexercitum,et ut ita dicam,neminem /itiina-
test esse Ecclesine detrimentum, quam caecos nis rebits. (8) Dei essentia deesse non potest,
babere pnstores, asserente Christo : Si caJ- utpote necessaria et indefectibilis ; si tamen
cus ctxco ducatum prcestet, arnbo in jovearn aliquatenus minui et deesse posset , maxime
cadunt P Ulinam pastores mente versa- id heret , si stupidus et otiosus foret, si nb
rent haec Sciipturae vetba Vos estis presby-: bominum cura et operatione cessaret. Tunc
ieri in populo Dei, et ex vobis pendet anirna enim licet in se maximum quid esset, nempe
Ex doctoris disciplina, et elo-
corttrn. (9) Deus, nemo tamen hominibus esset. Ideo-
quio pendere dicilur salus et vita populi.
Cr<R. Naz. Oral. a. —(2) Trrt. L. dc Idol. 1. —
(l) Tcrt. L. Cor. mil. lS.
d<- —
(2) Prov. i3. (5) — (3)
(1)
Ecclcs. 1. —
(4) Pliilo Jud. L. 2. lcg. Alleg. —
Sap. 6. a3. — Tcrt. Apol. ."9. —
(5) Malacli. 2. (5) D. Amb. L. 1. Offic. 1. —(6) Philo Jud. L. quod
— (4J
(6) ProY. i5. -- (;) lVr Bles. ppist. 46. (S) Gicg. — Diter. pot. —
(7) Tcit. L. de Tcst. An. a. (8) Tert.—
Nar.Orat. pio lias. —
(g) Juditb. II. Apol. 47*
8o AMBITIO. ~ CONCIO III.

que Moyses ut Deum

vindicaret ab hae autem cum populorum lustratione, rem tanti
humani stuporis calumnia ,
prius illum in nominis adimplevit ; illustrissimi elogii vo-
nnindo operantem proponit quam probet cabulum praedicatur, et nomen quod quiete
csse Deum dicens : In principio creavit Deus et otio perdiderat , diligentia et motu mer-
ccelum et terram. (i) Nonne praestaret ut catus est. Quotuplex est hac aetate pastor,
prius Moyses diceret quis esset hic Deus , qui in quoquo honore , in solo honoris no-
et deinde doceret mundum fabricasse. No- mine incedit (i) : qui solo dignitatis titulo
Moyses, ut prius conciperemus Deum ,
luit contentus, rem nominis oliose contemnit?
quam audiremus eum operantem ne si Deus ; Quot qui episcopatum in Ecclesia desiderant
aliquando non operans audiretur, humana nullum opus desiderant, sed cathedrae cen-
tenuitas, quae perfectiones metitur ab opere, sum immunem opere? Omnes sponte eunt
forte minus decore de divinitate sentiret. ad pontificiam sedem , sed ut ibi sedeant,
Verum non operantem, sed aliquo modo non ut ministeria sedis obeant Nomen jam :

otiantem Deum
Scriptura repraesentat. Re- inane sacerdos. (2)
quievit Deus die septimo ab omni opere quod Desidiosi illi pastores et praesules multum
patrarat. (2) Hanc difficultatem sic acute distant a Christo,
quem
Tertullianus vocat
solvit Cajetanus Cessavit siquidem Deus ab
: catholicum Patris sacerdotem. (3) Quia ocu-
cjjiciendo novas creaturas, non autem cessa- lus seraphim nunquam dormiens Christus.
vit ab operando tum actione gubernativa
, (4) Cura etenim, mente, notitia, sollicitudine,
,

iuxta verbum Domini in Evangelio : Pater providentia, Ecclesiam gubernat ut seraphim

meus usque rnodo operatur et ego operor. vigilans. Christi vigilantiam praesulihus pro-
,

(3) Princeps in suorum subditorum guber- ponit Hugo Cardinalis Seraphim stant, id :

nio Dei operationem et curam aemulatur est, pra?lati super Ecclesiam, sicut excubia?.
;

vita principis plena sollicitudinis est,et quie- (5) Ut excubiae vigilare debent, in sublimi
tis expers, Regni thronus, non est stupens enim ponuntur loco, non ut dormiant, sed ut
otium sed vigiians providentia ut necessitati- vigilent non ut otientur, sed ut agant non
; ; ;

bus suhveniat, non sit impiger. Ex quo se ut superbiant sed ut subditos custodiant. ,

Ca?sar orbi terrarum dedicavit , sibi eripuit. Altior locus positus esl Episcopis ut ipsi su-
(4) Qui secus facit, nomen principis habet perintendant et custodiant populum ; nam et
re vacuum, sibi vivit, non populis, suae com- grcece quod dicitur episcopus hoc latine su-
inoditati vacat, non officio, Deum summum perinlentor interpretatur ; quia superinten-
principem otiosa quiete vituperat. Econtra dit , quia desuper videt. (6) Addit episco-
probat se Dei vires gerere ;
qui in regali so- pum, qui populis prodesse non curat , epis-
lio , vel in magistratu civili, vel in praefec- copum mentiri. Nomen Episcopi est nomen
tura ecclesiastica , non otiatur quiete, sed operis, non honoris , ut intelligat non esse
irrequieto motu lustrat populos sihi subditos episcopum qui prxesse dilexerit , non pro-
ad instar Christi ,
qui circuibat totam Gali- desse. Pastoralis potestas non est sola digni-
l&am docens , in synagogis eorum. (5) Eum tas, sed officium : nec antistitis honos va-
imitari debent antistites, ut digne suo mu~ cuus est munere , sed plenus gubernandi
nere fungantur. Episcopatus enim res est onere. Otium et desidia praesulem deponunt
operis, non pulchra nominis appellatio ; non a solio. Malim nullum bonum, quam vanum.
est otium honoris, sed negotium laboris. Quid prodest esse, quod esse non prodest? (7)
Notatione dignissimum est quod Eliacim Desidiosus pastor qui nulli prodest, vocatur
domi sedens, Hierosolymis in pontificali pa- idolum. O pastor et idoluml (8) Quia ob
latio residens , otio quietis fruens , simplex negligentiam Ecclesiam non gubernat nec ,

appellatur sacerdos. Sacerdos etiam Eliacim aedificat ob malitiam.

scripsit ad universos qui erant contra Es- 3. Dat et apostolus nobis concupiscentiam.
drclon. (6) Cum vero Eliacim e palatio egre- Si quis episcopatum concupiscit, bonum opus
diens, circuit omnern Israelem sacerdos Do- concupiscit. (9) Nimirum concupiscenda est
mini magnus. Tunc Eliacim appellatur sa- episcopalis dignitas, non ad mala sed ad ,

cerdos Domini magnus, cum dicitur per se bona opera facienda. Quod sumus profes-
solerler lustrasse provinciam et circuisse sione, actione potius , quam nomine demons-
Israelem ; tunc promeritus est nomen , et tremus, ut nomen congruat actioni, actio res-
rem magni sacerdotis ; nam antea nomen re
vacuum habebat, et ita Jiure reticetur modo (1) Tert. L. de Idol. 17. (2) Greg. Naz.
Orat. 1. —
:

— Tert. L. 4. adv. Marc. 9.

(3)
— (4) S. Epiph. Ser.
G«m. 1. — Gen. 1. — Joan. 5. — Se- de Lau. Virg. —
(5) In c. 6. Isa. - (6) D. Ang. in Psal.
(1) (2)
nec. L .1<> Consol. ad Pol. ib. c,
(3)
26.— (5)
(3)
Matlh.4-— »26. —
(7) Tert. L. de Pud. 1, — (8; Zacn. n.—
(6) Juduii. 4. (9) Tert. L, de An. 16.
 AMIHTIO. — CONCIO III. 81
pondeat nomini : nc sit nonirn i/ia/tr, vt cri- ludiiie Magni nomen nmiscrit. Idom
inthgnis
nirn inunanc ; nr sit lionor subli/nis rt , vita pTflBpOflitifl ACCidlt, (jiu antrquaui csscnt digni-
dejormisj ne sit deifica professio^ rt illicita tatibua insigniti, ut migni Bfltimabanturj in
artio. (0 SftOfl monstriiosa rrs rst gradtts diguitatihus autcni mistituti Ut parvi habcn-
<

suniniits, rt aninius i/i/i/nits : sri/rs pri/na, rt tur. Hbi primiiiii fecit DfUfl soleni ct lunain,
vita ima. fa) Quam culpabilea episcopi , seu magna Fecitaue
siatim dicuntur luminaria :

sacerdotes perverse viventes qui quodob* ! Dous duo luminarla magna. (i) Atvix luoa
tinmt bonunt, malo ro/nniisrrnt (3), dignita* desigoatur in prflBflideotiara noctis, illico lu-
tcin bonam suia depravant ,
vitiis et suo
minare mioua vocatur Lumtnare minus, ut :

exemplo ad peccata populos alliciunt! Ceuua preteseet noeti, Luoa post ca'li prtesidentiain
sunt ruinas populi t sacerdotes mali. (4) Vi- minorest, qutnantedignitatemluminarema-
tiura enim uominia privati, ipsi soli danuio- jus dicebatur luna tlcputata, ut terram il-
:

sum cst, comrnissum vero a sacertlote, toti luminct , suhlimitate minoratur , fastigio
plebi damnura affert. Qualis rector ciiuta- crescit, honore tlehonestatur. Quarn plures
tis, ta/rs et habitantes in ea. (5) 13oni pastt)- supra soliuni suhlimati suam amittunt mag-
res Eculesiara sedificant, sanctitatem spirant, nitudinem , ut patet in Sergio Galha, qui
prohitatem suatlcnt : Quorunt actiones sunt niajor privato visus duin privatus juit , et
nobis pro legibus.(6) In re virtutis nihil prses- omnium consensu capax imperii nisi i/npe-
tahilius tjuain hona bonorum exempla, quse rasset. (2) Patet etiam in illo preshytero in-
atl imilalionem trahunt. Nam prohum excm- digne atl tlignitatem suhlimato, tle quo Sal-
plum, exemplaris virtus est illex atl honum vianus : Sic esse ccepisti turpis, opulentia,
fomes pietatis, et virtutis promptuarium. (7) fide paupcr, latior corpore, augustior mente^
Mali econtra pastores Ecclesiam scantlalizant. codenique tempore, ut ita dijceriin, in te ina-
Nam scandalum inala? rei exeniplum cst , jor, ct in le minor, novoque , et pene inau-
a di/icans ad dclictum. (8) Atl delictum per- dito genere crescens, simul et decrescens. (3)
versae aetlificant, vitiis auctoritatem trihuen- Multis tleproetlicat Ezechiel arcem Tyri a
tes :suhthtos atl malum trahentes, qui
sic pulchritutline, a rohore, et praBsertim a prae-
omnia putant licere, quae pastores agunt.
sibi sitlario milite pygma?i, qui erant in
: Sed et
Quotl unum suliiceret atl confundendos eos, turribus tuis , compleverunt pulchriludinein
qui Eeclesia?, vel reipuhlica? indignos praefi- tuam. (4) D. Ilieronymus legit custodes ; ,

ciunt. Sunt namque Ecclesiam ,

injusti erga alii bellatores. Arcis Tyriee tlicuntur pyg-
,

et injusti atlhuc erga indignos, quorum de- maei, quia prae altitudine turrium hominibus
fectus in lucera protlunt. infra stantibus deliciente visu non homines
III. Veteres philosophi Deum ig-
PARS. videbantur, setl pygmaei, itl est, stalurae cu-
norantes non subjecerunt se justilice Dei. (9) hitalis. Namnimia alti spatii sublimitas de-
Qui ad dignitates evehunt indignos , Deum trahit de statura hominis, illumque minorat.
ignorant, nec probe norunt qua? ad dignos Moralissimead propositum,videas hominem,
prasules necessaria sunt, nec se subdunt jus- qui personam privatam agens videbatur vir
titiae Dei , quae expostulat ut digniores prae- doctus , sapiens , bene moratus , habilis ad
ponantur. llli vero indignos assumunt, etsic summa quaeque ; ipse in sublimi setle posi-
erga eos sunt injusti. Etenim , 1. Antea tus videtur valde pusillus et ineptus ad mu-
magni, modo parvi videntur; 2. Antea sa- nera , quasi sublimitas suffuretur hominis
pientes, modo stulti habentur; 3. Antea pro- eminentiam; velhomo magnus in sublimiori
bi, motlo improbi censentur. loco positus, pusillus est, pygmaeus est, non
Pompeius magnus , so/o theatro suo crescit titulo magno et illustri sed decres-
1. ,

minor. (10) Pompeius ob insignes quas de cit, sublimitate minoratur. Praelati et pasto-
hostibus reportavit victorias, magni nomine res dum ultra modum crescunt ab incre- ,

donatus fuit; at qui solus magnus habebatur mento minores fiunt, et qui antea sapientes,
apud Romanos,jam nonmagnus, sedminor a super candelabrum reipublicae, vel Ecclesioe
suotheatrohabetur,quodadeosuperbostruc- positi, ut insipientes elfatui habentur.
turae genere icdificavit, utasui theatrimagni- 2. Quia occultata illorum stultitia in ho-
noribus manifestatur.Tertullianus :Unde
D. Amb. L. de Dign. Sacerd. c. 3.— (2) D.Bcrn.
(1) Cognosco dementiam de vanitate. (5) Nullius
L. deConsens.— (S) Tert. L. 2. de Gult. Fem. 1.—
a. erum momenti homines eodem momento ,
(4) D. Greg. L. 9. Epist. 54.— (5) Eccles. 10.— (f>) Gle-
mens Alex. 2. Stroin. —
(7) Basil. Seleuc. Oral. 16.
—
(8) Tert. L. dc vel. Virg. 3. —
(9) Tert. L. 2. adv. (1) Gen. —(2) Tacit, —
(3) L. 1. ad Ecclee. Calh,
Marc. 14. -~ (10) Tert. L. dc Spect. 10. — (4) Cap. 27. — (5) Tcrt. L. de Spect. 16.
I. 6
 , ,

82 AMBITIO. — CONCIO III.

quo ad dignitates sublimantur, ita excoecan- ria insipientis malitiam reddit illustriorem,
tur et stultescunt ,
quod nec se , nec alios , (i) Dedeco.atur honore quiobsui tenuitaum
quanturavis raeritos, agnoscunt. Quanto cjuis et insufficientiam honorem vertitin dedetus,
humiliori gradu addignitates assumitur,fa- qui privatus in honore erat, in honore con-
cilius in superbice insaniam effertur : utpote tumeliosus sibi est. Sordet honoratus qui
qui expers sit repentini el inspirati honoris .(i) fulgebat privatus; qui antea probus, in dig-
Vel dicitur Honores mutantmores. Nametsi
: nitatibus improbus censetur.
homo semper sit homo
non tamen in qua- 3. Infelicior laudis et glorice enormioris
,

vis fortuna idem esthorao, mutat homo cum eventus. (2) Gloria malorum tam infida est
honore formam ; neque in prospera fortuna quam ipsi. Noti bene octum estcum honore,
eumdem illum invenies, ac in adversa. Qua? quem obtinuit non bonus possessor. Nec
est ha?c tam sublimis humilitas qua? cedere plus aliquid humiliat potissinws quam ob-
,

non novit honoribus insohscere gloria nes- tenta sublimilas. (3) Vitio deditus honoris
,

citP (2)Quam pauci,quibus Trajani moreset virtute infelixest, cui infimus locus orna-
ingenium intersint ? Ut reversus imperalor mentoerat, supremus est dedecus etignomi-
quiprivatusexieras,agnoscis,agnosceris,eos- nia. Quid necesse est homini majora quare-
demeumdem teputas. (3) EumdemTrajanum rc? (4) Quasi dicat Cur quaerit homo digni- :

iuvenio, et privatum, et imperatorem ; idem tates immeritas, quoe illum minorem faciunt,
ipse agnoscitur ab omnibus. Fortuna , imo insufficientiam detegunt, vitia et pravitatem
virtus ex privato homine imperatorem fecit produnt? Cave ne major esse -videatur feli'
Trajanum non transformavit in imperato- citas tua moribus tuis. (5) Si mores tui non
,

rem, ipse est imperator qui fuerat privatus. respondent dignitati te non feiicem ju- ,

Non minore laude dignus existit David, qui dico.

agrestem pastoris abjeetiooem in regia pur- Gregorius Nazianzenus de quibusdam
pura nunquam exuit. Domine, non est exal- episcopis non meritis sed favoribus ad infu- ,

talum cor meum, neque in mirabilibus super las pontificias evectis, sic fatur Aliorum rne :

me. (4) Ubi Zeno Veronensis sic philosopha- puduit, qui cum plebeiis hominibus nihilo me-
tur David enim propheta et rex humilis liores sint atque utinam non esscnt multo
: , ,

anle et abjectus neque convivio patris sui pejores, qui etiam eos quibus praisunt, nume-
,

dignus, sed Deo complacuit : unctus in re- rojam propemodum superant, pietate miseri,
gem aspiratus est in prophetam, non insoles- dignitatis splendore injelices. (6)Honoris in-
cit in regno. At cum addidit, stiper me, os- signia justis ornamenta sunt injustis pro- ,

tendit nunqttam se elatumjuisse cum posset. brum et contumeliamconcinnant. Magistratu

Nulli enitn facilius efferuniur, nisi quos ino- indignus praeeuntibus gloriose fascibus dig-
pinati honoris cuhnen extollit. (5)Quas\revens nitatis felicitate infelix est. Qui dignitatibus
lionor, sit arrogantiee jus et superbiendi li- indigni sunt, sublimitate humiliantur, quia
centia. Sic honor nuperrimus de antiqua ab- eorum depravati dignoscuntur mores. Neque
jectione perverse insolescit. Sapienter Sa- enim fieri potest ut malitia lateat in potes-
piens ; Est malum quod vidi sub sole, posi- tate. Immo potius quemadmodum in vasis
tum slultum in dignitate sublimi. (6) Est ma- inanibus non queas dignoscere inlegra sint
lupa dignitati, quae contemnitur propter pra> an vitiosa ; verum ubi infuderis aliquid, tunc
sulis stultitiam ; est malum reipublieae , vel apparet quam perslillent : sic animi putres
Ecclesiae, quae imperite regitur. Unde Gre- non ferentes potentiam, effluunl cupiditati-
gorius Nazianzenus : Nos adolescentes an- bus, nempe iracundia fastu ,
, insolentia. (7)
tistites minimeque adulta prudentia. (7) Indignus a dignitate proditur, sublimitas ipsa
Est malum ipsi prsesuli in fastigio digni- culpat improbum. Officii splendor publtcat
tatiscollocato : sic enim omnibus suam pu- proesulis nequitiam. Occultata usque adhuc
blicat insufficientiam. Dignitatis fastigium scelera ejus publicantur , et omnium oculis
sublimes optat viros , et honoris splendor patescunt. Non potest abscondi civitas supra
demonstrat indigni prassulis tenuitatem Dum . montem posita. Nou potest abscondi qui rei-
privatus inter turbas latebat, a sua medio- publicaevel Ecclesioe praeest. Ante oculos ho-
critate occultabalur at evectus ad fastigium
: minum necesseestversetur,quid agat,quid io-
cuai itnpar sit muneri, dignitas eum prodit. quatur,quidexerapli proebeatdiligenter atten-
Honor dedecorat non merentem, sapientia- dat.Neque enim laterepotestlux mumli. Tibi
(jue officii culnat stultum professorem. Glo-
Jud.L.de Planta Noe. — ^) Tert. L. de rel.
D. Chrysost. hom. 3o. in Joan.—
(1) 1'liil.

Viig. i5. —(3) Ennod. L. 9. ep. 9.— (4) F™*- 7- —

(1)
super Missus est.— (3) Plin. — (4) Psal.
(2)
i3o,—
D. Bern. Ser.
(5) Serm. (5) Cassiod. L. 10. variar. episl.
11. (6) Orat. 1. — —
a.— (6) Eccies. 10. (;) — Orat. 1. V/)
Plutarch. L. 1. de Doct. Piincipia.
 AMBITIO. — CONCIO IV. 83
non magis quam sofi latcrc coiitingif : mttlt.t Saucli SpirltUS ambigcnfcs , 0l comincrcium
cotitra tc iu.r cst, omnitim in tc coiwcrsi OCUli iUi pcrpctrati fla-
rcnt/tliltitis atlscribilis, ct
sunt. (1) Diu Ittere bn potetl iroprobitai, gltil oommodum possidetis : qulque fueratis
tot intuitibui expotitt. Detegatur
oecesse ultions plcctcmli soelera eommissa lucra-
,

etty et publicttione tui ciedecorel prmulem, mini. (1) Sacrilegi illi negotiatorei totesig-
plus mtlitit et tcelere infamem, quamdigni- ntnum litbent Simonem, Von aiiter et Si-
tate et houore illustrcin. inon facere tcntavit, cum peeanlam Aposto-
lis olitttlit /iro Spirifit Christi. A'tidiut crgo ct
<444*«<»»«*JlJIUiil4i«*«||Jtil|||l| iste qui Cltristi Spirttum redemit, Pecunia
ttta fccum si! in iiilcritiiin ,
(juoiiiam gra-
CONCIO QUAIUA.
y

tiam l)ci prctio coiiscqnciitlam ptttasti. (2)

Eoce til)i Siinou ftfagus poit Evangelium pro-
Ecce Pythagoras apud Thurias , Zenon mulgatum fuit primus iimonie panens.^/w#-
aptalPrienenses lyraanidem af/ectat. (a) tolos pecunia aelinitos t et captos dono Dei
Quid non tentat tyrannus ut principalum pritfore ; sicut Jdamum past degustatum <i-
obtinere valeat? JMuItis, aed praecipue tribus um interdictutn promissa immortalUate pri-
f,

modis ad solium ascendere nititur. Nam, 1.
Corruption* et pecunia faitigium mercalur;
a. Supra populorum ruinam attollitur; 3.
Per vim et violentiam sublimatur. En ve-
rum ambitiosi ipecimen , qui , 1. Negotia-
tione etsimoniadignitatesecclesiasticas nun-
dinatur; 1. Per depressionem aliorum ad
supremos gradui evebitur; 3. Per vim et
violentiam ad bonores sublimatur.
I. PARS. 1. Privatos deos, quos Lares et
Pcenalcs domestica consecralione perhibetis
dotnestica licentia inculcatis , venditando
pignerando pro neccssitale ac volttntate. (3)
Nonue a poliori insurgendum est in eos qui
ecclesiasticas dignitates vendilant et emunt
ambiliosi suis muncribus
prophetant. (4)
Quid certius quam propbetat.e rei eventus?
va verat, (3) Profunde «•xistimavit Clemem
ava rum scelus primordialis delicli aemulmn
aSimoneintentatum. Namsicut lerpentdia-
bolus pretio vetiti pomi protoparentes im-
mortalitate privavit, sic apoitoloi illicio pe-
CU niarum delinire et capere Simon ambivit,
u t eos Dei dono , el in eis rcliquos exinceps
Christianos furaciter spoliaret. Tam grave
facinus est simonia ut eam haeresi Macedo-
niana pejorem existimaverit Tharasius, cu-
,
jus banc pnebet rationem : Macedoniani
,
creaturam servttm Dei Paltis et Filii Spi-
et
ritum deiirando fatentur : Simoniaci vero
cunidcin Spiritutn cjficiunt suuin servum.
:
(4) Nec niodo quasi servum , sed tanquam
pecus , ac peculium a se emptum , quod
aliis divendere ad libitum possint ita ut ,

muneratio propbetite oenuila est, et quaedam
non bona species vaticinii , certo impetrans
quod muneribus ambit. Quod non ambiunt
merita, pnssutnit munifica largitio, quoe pro-
pbetia est bonoris adipiscendi. Voceslargi-
tionibus corruptum vulgus perfricla Jronte
vendilat. (5) Sic enirn munera subordinant
mentem et incantant animos, ut etiam doc-
tis ille solus dignus appareat, qui non meri-
tis,sed donis dignitatem mercatur. Et quod
est scelerosum magis Principes ejus mune-
: dona vendebant, significans ; quandoquidem
ribus judicabant, et sacerdotes ejus mercede
donabant, et prophetce ejus in pecunia divi-
nabant. (6) Etenim plures qui ecclesiastica
beneficia possident, ea dinumerata pecunia
illis dici possit Vendilis lotatn
: Divinitatem.
(5) Et ob banc causam, ut notat Isidor. Pe-
lus.(6) lleliquis negotiatoribusomissis,Cbris-
tusseverius reprebendit qui vendunt colum-
bas (7), per quos designanlursacerdotes, qui
sacra luracitate e columba , idest, Spiritu
Sanclo, quaestum cauponum ritu captant.
Nolite facere dotnum meam domutn negotia-
tionis , ad eos qui columbas vendebant dixit
Dominus , saccrdoles , qui Spiritus Sancti
in columba> specie apparuit; eos qui ex Deo,
cauponum riiu qucestum captaitl, insecians.
Sed quibus insumpserit Simon argenlum
a simonia mutuatum declarat Tertullianus :

vendunl. Aliquibus aurcis venditant Chris- Nam et Simon Santarites , redemptor Spiri-
tum , ttt argenteis Judas. (7) Hos Ilagitio- tus Sancli , Helenam quamdam Tyriam de
siores Juda proditore
,
praestai.tioresque de loco libidinis publicai eadem pecunia rede-
flagitii enormitate existimat Petrus Damia- mit,dignamsibimercedem proSpirituSancto,
nus Judas Dominum purum hominem cre-
:
(8) Simonem Magum imitantur simoniaci ,
dens vendidit ; vos autem nlhil de divinitate
(1) Senec. L. dc Clement. ad Imperat. — Tert. Cap- 3o.
(') —
{1) Tert. L. dc Fug. in Pers. 12.
—
Apol. 46.— (S) Tert. L. 1. adNat. 10.— (4) D. ldelph.
(5)
(3) Clem. Roman. L. 7. Const. ApostoL (4) j. P. — q-
Serm. t. de Assumpt. —
(5) Pliil. Ju<!. L. de Fortilud.
« c. cos qui. —
(5) Tert. L. t. ad Nat. 10.— (6) L. 1.

— (6) Miche* 3. —(7) Tert. L. de Cor. Mil. u.

ep- 106 —
(7) Joan. 2.— (8) Tert. L. de Au. 7>\.

6.
 , ;

84 AMBITIO. — CONCIO IV.

qui argentum a simonia muluatum in fastu,
libidine, ingluvie , aliisque sceleribus insu-
munt. Tandem simoniaci cumSimonedivina
maledictione mulctantur. Simon magns jam
fidelis, quoniam aliquid adhuc de circulato-
ria secta cogitaret, ut scilicet inter miracula
cus apici auratam pilam addidit, cujus ver-
ticc umbra colligeretur in semetipsam. (i)
Celsissimus eminebat obeliscus , cujus apex
eo ingenio fabricatus fuit ut nullam vicini
situs partem adumbraret. Idem asserit Cas-
siodorus depyramidibusiEgypti Pyramides :

professionis sua? etiam Spiritum Sanctum per in JEgypto quarum in suostatu se umbra
,
manuum imposilionem enundinaret, maledic- consumens, ultra constructionis spatia nulla
tus ab Jposlolo dejide ejectus est. (i) Vide parte respicitur. iEgyptice pyramides ex eo
quo trahit homines, et lucri avaritia, et dig- habentur orbis stupenda miracula, quia cum
nitatis ambitio : etenim ambitiosi ut eccle- colossea magnitudine emineant, ea artis pe-
siastica assequantur beneficia , ea sacrilege ritia constructee
sunt ut in se reducta et con-
emunt et injuste fratrem suum depri- sumpta umbra non obumbrent , nec obscu-
,nun t. rent, sive vicina, sive remota corpora. Quid
II. P ARS. Ecclesia exuritur defigura rubi. tam familiare et commune quani quod ah-
(a^Sicut Moysiignisdivinusapparuitinrubo, quantulum erigitur, peramplarn umbram fa-
quieximie splendens rubum non absumebat, c 'at, qua obumbret , obscuret vicina quae-
sic in Ecclesia homines virtute prasditi, sine
Q 116 > et ^e aliorum obscuritate* magnitudi-
aliorum detrimento aut consumptione ful- ne,n e t claritatem sibi invidiose construat?
gent ; quod est divini luminis imitatio. Non At sic eminere ut totam in se consurnat um-
deerat alia augustior species , in qua Deus bram ; sic fulgere ut absque illius obscuri-
primo appareret Moysi, et ex qua exteriori tate splendeat, merito inter prima mundi
forma Moyses Dei conjectaret majestatem. niiracula computetur. Umbram emittit am-
Verum enimvero ex nulla alia forma paten- bitiosus nescit clarescere absque aliorum
,

lius agnoscere poterat Moyses divinitatem, obscuritate, nitere ignorat, nisi tulgendo alios
quam ex rubo ardenle et incombusto. Sa- obumbret, dispendio aliense lucis compen-
pienter argumentatus est Moyses ignem coe- dium lucendi sibi facit eminere satagit, sed :

lestem esse, et divinam esse luceni, qua? non alienis detrimentis; quasi nemo sit salis
mitritur vel debilis, infructiferi, et spinosi grandis, nisi de aliorum exiguitate crescat ;
rubi depastatione. Neque enim hurnana lux nemo satis emineat , nisi decrescant alii
esse potest, qua3 lucendo non absumit ma- nemo satis fulgeat, nisi de aliorum obscuri-
teriain : nam terrenus splendor pascitur tate.
splendore aliorum. Plane divinus ignis et Romanos qui aliorum gentium opibus
,

fulgor est , qui praeclare lucens nec lucendo sunt sublimati, sic pungit
ditati, et servitute
consumit. Rubus frutex debilis est, et senten- T ertull. Roma ante regnavit quarn tantum
fiosus, nec absumitur voraci natura ignis
;
ambitum Capitolii exstrueret. (2) Creata mag-
imo conservatur etiam qualis fuit antea per- nitudo, nescio quo sui fato , ab aliorum exi-
manens, adeo nihilamittens nitesceret etiam. guitate subliniitatem foenerat. Subdola ho-
(3) Male nitet, qui de alioruin tenebris ful- minis calliditas alios devenustare satagit, ut
gere satagit. Unius Petri elogium est patrare ipse conspicuus appareat ;
fulcire se aliena
umbra miracula, et sua umbra usque ad mi- deprimere ut ipse mag-
infirmitate , et alios
raculum fulgere. At ambitiosi ab umbra , nus videatur. Hoc vitium inest ambitiosis,
qua alios offuscant et obtenebrant , volunt qui apparatum meritorum faciunt de alie-
usque ad miraculum fulgere , ut de aliorum nis demeritis ; et quo alii magis a virtute
taliginesplendeant. Hocest elogium Christi, discedunt, ipsi magis accedere proesumunt,
ut vult Zeno Veronensis, absque umbra lu- ac si alienum vitium sit propria virtus. O fa-
cere Christus totus sua luce resplendens
: tuam ambitionis insaniam quis unquam !

corpus sine umbra gestabat. (4) Christus suis aliena opulentia dives est, aut aliorum sa-
propriis fulgoribus praenitebat, ut neminem pientia litteratus, aut aliorum virtutibus pro-
umbra obscuraret , quo ipse lucidius fulge- bus? Quanto minus erit aliena paupertate
iet. Quam sit umbrosus ambitiosus , ex eo dives, aut aliorum insipientia doctus , aut
patet , quia nescit lucere nisi alios obuni- aliena improbitate bonus? Suum cujusque
bret.De celsissimo obelisco, quierat in Cam- est, quod hominem facit bonum et specta-
po Martio, sic fatur Plinius Digna cognitu bilem. Virtus ab aliorum improbitate com-
:

res, et ingenio fccundo Manlius mathemati- mendationem sui non emendicat. Sic tamen
stultescit ambitiosus, ut probitatem, eminen-
(i) Tert. L. de IJoI. 9. — (2) Tert. Scorp. 1.—
(3) Pliil. Jud. L. de vUa Moyjis.— (4) Serra. 2. de Nat.
(1) L. 36. c. 3o. — (2) Tert. Apol. 26.
 ,;

AMMTIO.— CONCIO IV. 85

tiam , muluari pr.csumat I deere-
fulgores succcdit : nain sa^pc cor gloria? cupidum ,

mento, a depressionc illoruni qilO alienis ,

aliorum inspccta gloria in invidcntiam cadit.
spoliis ditescat. lltec inaxinia Trajani gloria (1) Invidia odiuin ingenertt , ainbitio autotn
fuit, magnitudinem ejus uemo decre-
ut ad invidia ct odio roboiata in ISflvitiam sesedif-
verit ; cui sic blanditur Plinius Tu tamen : (umlit. Laiitts ambitii) dcsidcrabit (v.) Am- .

mnjor omnibus quidcin cras ted sinc ullius ,

bitiosus, ut solus fulgeat, lancibus ct gladiis
dimiitutinnc ma/Or. 1'linatn propriis merilis, armatur ad alionun intei ihnn. Quod innuere
et uon alioruin dcdecorationc ad magistratus videtur Eaechiel : Gladius, gladius exacutui,
civiles , ad dignilatefl ecclesiasticas asccnde- ct limattts : ttt ctcdat victimas, c.i at tttus est

rent boinines. ut splcmlcat

, limatus cst (3) Ambitionis .

Oplimum
Btne dat liotnini Scneca consi- crudclitas apcrtc dcnotatur duin gladius si- ,

lium Relinque ambitiasum, laborat itwidia,

: mul cum splcndoris ainbitu eXBCUBtur ubi :

et quidem auplici. (i) Ambitiosus invidet cnim ambitio splendoris est, non potest oon
supra sc sublimatis. Nam , ut ait laudalufl esse crudelissimis gladius Cur autem duo :

pliilosopbus : Tumida rcs csl ambitio, vatta, istc gladius habcbat ; hoc cst, ut liinatus .v/7,
ventosa, nullum habct tcrminum. Tam solli- ct acutus : secuttis c.ipnitit : Lt caydat in- ,

cita est, ne qucm ante se vidcat, quam ne se
jwst a/ittm. Invidet infra se dejectis timet
cnim ne sibioequentur, aut ne forsan supra se
extollantur. Operosum facescit ambitio ne-
qui/, victimas, c.racttftts cst; ut splcndcat, li-
: niatus est : nniinc in tc vidcntttr ista con-
gruerc, qui scilicct, ut solus valcas dignitate
splcndcsccrc tntum rcgiiuiu laboras in prtc-
,

gotium, quoe detrahere alicjuid virtuti ambi- liitm velut occisionis victimas congregare.^)
tiose procurat, ut sibi adjiciatquod aliis de- Diffieile videtur quod de doemone asserit
traliit.Vere Gregorius Extretmc quippc : Cbristus Ille homicida crat ab initio. (5)
:

miseriaz est, non propriis viribus sed alio- ,

Quomodo ab bomicida fuit ? etenim
initio
rum infrmitate nili. (2) Extremoe superbioe prima ejus vox nullum bomicidium sonat :

est,
propria merita ex aliorum decrelione primum ejus peccatum nec bomicidii um-
augere , quod est ambientium facinus , qui bram sapit. Dicebas in corde tuo : In cccluin
aliorum depressione ad dignitates evebun- conscendam, supcr astra cccli exallabo solium
tur, et adbuc violentia ad bonores subli- meum, sedcbo in monle Tcstamenti in late- ,

mantur. ribus Jquilonis : ascendam super altitudinem

III. PAHS. Ambitionis violentiam optime niibium; similis ero Altissimo.{6) Verum, ut
declarat Tertullianus : Porro ct ubi a?mula- bene notat Rupertus, revera mox ut contra
tio , ibi et Juror et bilis et ira et dolor. (3)
Filium Dei qui solus similitudo Palris est
, ,
,

Nibil tyranno soevius. Nihil arrogantia crn- superbo tumescens odio dixit : Similis ero
delius reperitur. (4) Dum enim sola ad dig- Altissimo, quoniam odiutn illud per inanus
nitates evebi percupit, in omnes desoevit Judceorum consummanduin erat : jam lunc
,

qui ad eosdem aspirant bonores. Non vacat in conspectu Patris, et ipsius, qui h&c loqui-
mysterio visio Danielis Quatuor bestia? :
, homicida erat. (7) Eo ipso quod
tur Filii
grandes ascendebant de mari diversaz inter ascensiones meditabatur in corde suo, quod
se. Prima, quasi lecena, et alas habebat aqui- Altissimi similitudine fulgere ambiebat, et
Ue. Et ecce bestia alia similis urso. Inparte bomicida meditabatur, et Filii Dei interces-
sletit, et tres ordines erant in ore ejus, et in sionem cogitabat, ut ipse solus in tbrono
dcntibus ejus, et sic dicebant ei : Surge, co- fulgeret. Crudelis ambitio Abimelecb , qui
mede carnes pluritnas. (5) Imprimis leoena ubi primum de regno babendo cum Sicbi-
apparetaquilinisalis sublimis, quidquid enim mitis locutus est , csedem septuaginta fra-
sublime sive in coeli alitibus , sive in terroe trum cogitavit. Venit in doinum patris sui
animalibus est , id sibi vana bominis proe- in Ephra, et occidit fratres suos filios Jero-
sumptio appropriat. Dum ergo in cor bomi- boal septuaginta viros. (8) Omissis pluribus
nis regius fastus , regiaque sublimitas ascen- exemplis soevoe ambitionis : v. g. Romuli ,
dit, ut gloriaj feratur cupiditate quid tum qui germanum interemit fratrem , ut solus
:

stalim inde? non agnus, sed ursus procedit; potiretur regno; Tullioe, quoe corpus patris
non mansuetudo, sed crudelitas omnia con- equorum pedibus conculcans, ad solium as-
cutiens , omnia vastans. Sic intellisit bunc cendit ; Turcarum, qui cunctos enecant fra-
locum Ricb. Vict. Ecce enim postquam de- tres, ne illis aliquam imperii partem donare
scripta leazna est , ei tion agnus, sed ursus '>. Erudition. Inler. Hom. —
(1) L. p. 1. c. 7. (2) Tcrt.
L. dc Idol. 8. —
(3)Cap. 21. —(4) Pet. Dam. L. 1.
(1) Epist. 84. — (?) Orat. a. dc Pac. —(3) Tert. L. ep. 20. — (5) Joan.8. —
(6) Isai. 14. (7I L. 8.in Joan. —
deSpcct. i5.— (4) D. Clirysost. in Ps. is2.— (5)Cap. 7 . — (8) Judic.9.
 !

88 AMBITI9. CONCIO V. —
cogantur; et omnium generatim superbo- dum possidentur ; vel dum amittuntur ;
rum, qui ut dominentur, cruenta ineunt cer- et omnibus his modis, ignem, ustionem ,
tamina. Nam ad primum locum certamcn cauterium et oerumnas secum defert ambi- ,

omrie contendit. (i) Unde enim bac tempes- tio. Nam aiubitiosus serumnas et poenas sus-
tate tot contentiones, nisi ex ambitu, con- tinet, i. Dum acquirit dignitates; 2. Dum
tentionibus de principatu mutuis pertinaci possidet diguitates 3. Dum amittit digni- ;

ambitione ? Contentionis Theopbylactus ma- tales.

trem adducit vanam gloriam ; ex hac enim Sed enim illos qui ambitus obeunt capes-
illa seqnilur. (2) Nec contentiones tantum sendi magistratus, neque pudet neque piget ,

ex vanitate suboriuntur sed etiam sehisma- incommodis anima? et corporis. Quas non
,

ta :JEmulatio schismatum mater. (3) ignobilitatcs vestium afjectant ? quce non

Nec objiciant ambitiosi apostolorum de atria nocturnis et crudis salutationibus oc'
primatu contentiones Facta est enim con- cupant ? ad omnem occursum majoris cujus-
:

tentio inter illos quis eorum videretur esse que personce decrescentes nullis conviv/is ,

major. (4) Nam i!la apostolorum contenlio celebres nullis congregationibus congreges , ,

proponitur, ut promptiores nos efficiat ad sed exsules a libertatis et laitititejelicitate:

honores repudiandos, non avidiores ad am- idque totum propter unius anni volaticum
hiendum. Caveamus ne aliqua intcr nos de gaudium. (1) Tria notatu dignissima innuit
prcelatione possit esse contentio : si enim Tertullianus 1. Ambientium hypocrisim , ,

contendebant apostoli, non excusationi ob- quce virtutes et sanctitates affeclatione simu-
tenditur, sed caulioni proponitur. (5) Am- lat ; 2. Labores quos conlinuo portat; 3. ,

bientes ecclesiasticas dignitates , quantum Dolores et anxietates quos tolerat.

distant avirtute Nepotiani, et Magni Basilii 1. Sic et Romulus ascendit mendacii sca-
De Nepotiano sacerdotium recusante sic ait lis. (2) Eodem modo ambitiosus ex dissimu-
D. Hieronymus Quanto magis repugnabat, latis vitiis, et simulatis virtutibus, gradus fa-
:

tanto magis in se studia omnium concitabat, cit ad bonoris subliniitatem. Ambitio mater
ct merebatur negando quod esse nolebat Eo- hypocrisis secretum virtus
. pestis occulta , , ,

que dignior erat, quo magis se clamabat in- tloli artifex, virtutum airugo tinea sancti- ,

dignum. (6) De Magno Basilio sic scribit tatis,'vitiorumque origo. (3) Homo superbiac
Gregorius Nazianzenus In episcoporum ca- : fomite aesluans, ambitionis stimulis agitatus,
thedra Dominum laudat Basilius : non hanc ut ad honorum sublimitates conscendat, om-
potcstatem furatus, nec ea per vim potitus , nes simulat sanctitates ; omnes molestias
nec honorem persecutus,sed ab honore qure- molestissirnarum virtutum subit. Neque pu-
situs. (7) Nam furto , id est, simonia ; non dct , neque piiget incommodis anima? el cor-
persecutione, et aliorum depressione ; non poris (4) ut dignus videatur sublimitate mu- ;

vi et violentia Basilius episcopalem qucesi- neris quod praetendit.

vit honorem. Hodie vero non virtute ma-
, 2.S labores pensamus, non affectamus ho-
•

gis quam maleficio , et scelere sacerdotiutn nores. (5) Superbia res est plena laboris, ho-
paratur nec digniorum , sed potentiorum mines diu noctuque defatigans , arduum et
,

throni sunt. (8) laboriosum est ire ad gloriam ; cui etenim

labori parcit, qui inani glorire studet, ut ven-
««s-aaass.»* jjti *»*a < »;#*3» »»**»» 4 * s 59 tosissimos plausus captel ? Sciunt hoc lit-
terati facti ad scientiae fastus , sciunt candi-
CONCIO QUINTA. dati ad ambitum munus. Quare deprecatur
Regius Vates Non venial mihi pes super- :

Adigo cauterem ambitioni. (9) Ambitio bice. (6) Ubi Didimus : Ac si de animali lo-
reipublicas et Ecclesia? cancer est : cautere queretur, pedc dixit.(y) Veretur rex sauctus
ojHis est, ne cam pestilens conlagio latius ambulare passibus vanitatis , superbiae timet
propagetur. Cauterio curatur lethalis mor- pedes, sciens quam molesti et intolerabiles
bus, et cauterio curanda esl ambitio. Caute- sint quantum defatigent et molestent su-
,

lium pcenalissima medicina est ambitio a> perbos. Nullam enim quietein , aut volupta-
,

rumnis et stimulis plena cst.Dignitates enim tem permittit ambitio iis qui incedunt ina-
attendi possunt, vel dum acquiruntur ; vel nis gloriae gressibus. Refert D. Augustinus
Romanos adeo militiae deditos fuisse ut vix
(0 Teit. L. 1. ad Uxor.
3. —
(2) Phil. Jud. L. de
Opif. niutid. — Teri. L. de Bapt. 17.
(3) —
(4) Luc. 52. (1) Tcrt. L. de Porn. 11.— (2; Tert. L. 4. adr. Marc.
(5) D. Amb. L. 10. in Luc, aa. —
(G) Ep, 5. ad Heliod. 7.— D. Bcrn. Ser. 6. in Ps. Qui habitat.
(3) (i) Tert. —
— (7)Oi;ii. de Laud. lias, —
(S) Greg. Naziaoz.
(y)
— L. de Peen. 11. —(5) D. Bern. Ser. 12. in Cant. —
Tert. L. de Poll. 5. (C) Ps. 5 .
9 (7
-
ln Caten. G»*c. Pat.
 :.

AMBITIO. — CONCiO V. H7

nb ea abstinerc potuerint. Bellabant autem portavit populorum, tanqnam bajului huiii.i-

pn> iroperii grandi inoremetito et gloriei aug- noram operum. Bonoerex on eei lubjecii
mento. Idonea rcrocausa,ut magnum cssct im* populiouuij led onerii levamen. Non por«
pcrium,cur dcberet csse iittjtiictitm Ao/mc in . tatur liunieris populorUOBj ted suis DOrUt
corporibns Itoiiii/ituii satius cst niodiciu/i sta- liumcris populoi. Princepi luhi.iuc d icitnr
turam ctu/i sa/iitatc habcrc (jttaiii ad molcin , /M.vc/f/',i<U\sl,|)oilitor, \ v\ h.ijuliis.Siilxlitonim
aliquam gigCUlUam pcrpctais afflictionibits bajuluf cst, ctsi in lolii faitigio siijmt otnncs
nervcnire ? (i)Quidstullius pro amplifu :ando cnnnc.it, quia ICllicet Onera pnpuii lcvat ct
taeperio inqutetudinem augere } et pro :om- < portat. l<l<o Moyiei Deum
si<; alloquitur;

perando aliquo gloriae incremento, eumulare
miserias,dolores corporis et anxietatcs aniini?
3. Amhitiosi sunl c.tsttlcs a latititc fclici-
tate ! fa) O quam
cit ad honores quam impetlita, quain sj>i-
,
Cur imposulstl poridue unlversi popufi hujus
snpcr mc? nunquid ego co/ucpi omncm hanc
mnlfitndincin, rcl gcnui cam, uf dicas rnilii
asramnoia est via qiue <lu- Porta eos i/t sinu tuo, sicut portare solet nu-
tri.r i/ifantultun? non possain solas sttsliiicrc

nosa, qiiatn anguste lala, (juain iniseie augit omncni lainc poptilnm, quia gravis est inihi
eum tpii dignitatea ambil Gravii tyrannus ! (i) Audis Mojiem non tam elevari et atiolli
cst amhilio ncc dicm l.clum Bgere permit-
, principatu quam dcpiimi el opprimi sla- :

tens, nec frui bonis hujus vitae. Hanc ambi- tim atijue ad regimen populi Israelitici ele-
tionis tyrannidem sic declarat Jol) Cnnctis : vatus est, tot curis et labOribui fuit circum-
diebus suis irnpius supcrbit , et nurnerits an- dalus, tot anxictatihus et molestiis opprcs-
norum inccrtns est tyrannidis ejas. (3) Tlieo- sus, nt conquestus et protestatus sit coram
dotion vertit impins infatiiatnr, Jruslratnr,
, Deo,impar suis humeris fuisse impositum
evanescit omni ternpore. Profecto impiui onus. Oleaster notat subtiliter idem prorsus
praeexcelsa sede sublimis , dum sublimiora nonien apud Hebroeos significare llonorare. :

semper ambitiose expetit, omni tempore in- et onerarc. (2) Quod innuere videtur Eli-
fatuari , et frustrari consultissime dicitur. zaeus, dum Elia'in ceelutn per turbinemeunti,
Pagninus legit, irnpius omni tempore adscis- clamat Pater rni , currns Isracl et auriga
:

cit dolores parturientis femina?. Quot enim e/us. (3) Quasi dicat, ait Drogo Hostiensis :

quaerit et ambit dignitates, tot sibi adsciscit Portas et rcgis , sustinens et gubernans. (4)
dolores parturientis femina?. Alii ex hebraeo Auriga currum regit, currus onera porlat.
scribunt i/npius sibi ipsi dolor et cruciatus
, Gubernator, praesul seu princeps, subjecli ,

est. Nam amhitio secum affert sollicitudines, sihi populi simul est auriga et currus. Cur-
metus, angores, dolores, aerumnas O arnbi- : rus est, quia subditos vebit, et supra se por-
tio ambicntiu/n crux ! quornodo omnes tor- tat. Auriga, quia eos regit, et regimine vehit.
queSj oinnibus placcs ? Nihil acerbius cru- Nimirum vehendo regit, et regendo vchit.
ciat, nihil molestius inquietat, nihil tam apud Omnes etenim suhjecti populi super hume-
miseros mortales crebrius, negotiis ejus. (4) ros principis incumhunt Homo quippe in .

Nonne infatuatur superbus, qui in assequen- sublimibus elevatus, tantos super se sustinet,
dis bonoribus tot sustinet aerumnas? noiine quantos suppositos regit. (5) Et quidem ipsa
. frustralur, qui in possidendis dignitatibus , clignitas onerosa est , regiminis gloria noa
majores adhuc patitur miserias? est hominis levamen , sed gravamen, quod
II. PARS. Usque adeo
molesla et ajrum- premat vel Atlantis humeros. Unde Centu-
narum plena est ambitio, ut etiam dignita- rio ait Ego horno sum , sub potestatc con-
:

tum possessio infelicitas sit nam, 1. Gravi :

slilutus. (6) Uhi D. Augustinus Ego homo :

pondere onerat; 2. Taadium et fastidium rei sub potestaie jubeudi. (7) Quia potius sub
possessae ingenerat; 3. Tristitiam et amari- potestate est, et rex regendi potestatem por-
tudinem causat. lat buineris, et sustinet dignitatem, suh qua

1. Quis omnino regium insigne potestalis et non supra quam coistitutus est.
sua? hurnero defert, el non aut capite diade- Deferunt principes coronam in capiteauro
ma, autmanusceptrum,autaliquamproprice gemmisque intextam : subditi autem stint

vestis notam ? Sed solus novus rex novorum coronae principum. Vos eslis gaudium rneu/n

cevorum Christus Jesus novce glorice et po- etcorona mea. (8) Si ergo subditi sunt co-
testatem, et sublimitatem suam humero ex- rona principum, et corona imponitur capiti,
tulit. (5) Nempe Christi regis humeri regio , deferuntur et ponuntur subditi super caput
insigni decorantur, qui super humeros onera
& » *t r .

(1)
. _, ,.,
Num. 11.— (a) In c. 9».
,,
Num. — ,.. T
(o^ L. 4. n
, -
Reg.
(1) L. 10. Civ. 9. — Tert. L. de Ptrn. 11.
(2) (3)
— 2. — (4) Serm. de Sacr. Dom. fass. — (5) D. Greg.
Cap. .5. — (4) l). liera. L. 3. de Consid. —
(5) Tert. L. L. 17. Mor. i5. —
(5) Mattli. 8 — (7) Scrm. C. dc Vcrb.
"'. ady. Marc. i<_). Dom. — (8) Pkilip. 4-
83 AMBITIO. CONCIO V.
principum. O corona speciosa, magis quarn sa, contacta cinerescunt, gustui apposita fel-
pretiosa,
plus expavescenda quatn appeten- lita sunt. Idcirco de vinea , et vinis terrenae
da, quis tuutn pondus ferre potuit quoniatn ,
felicitatis a peccatoribus gustatis apte ait
tot homines ponis super caput tuurn mirum , Moyses De vinea Sodomorum, vinea eorum,
:

sinon illud oppresseril ! (i) Quare rex Anti- et de surburbanis Gomorrha? ; uva eorum
,
gonus filio de regali prosapia insolescenti sa- uvafellis, et botri amarissimi. (1) Tristitiam
pienter dixit An ignoras, o fdi , regnum
: amaritudinem causat. enim et
nostrum non esse aliud quam splendidam il/ic qui fructum seculi 3. Contristetur ,

servitutemP (2) Rex igitur est splendidus ser- suspirat. (2) Ambitionis fructus tristitia est,
vus, destinatus ad portandum humeris po- amaritudo atque lamentum. Quod testatur
pulorurn onus. Idem cuidam mulieri sibi rex ille qui sic fatur apud Esaiam In pace :

blandienti O te felicem, Antigonc ! otevere amariludo rnea amarissimaJuit.Seu, utPagn.

:

bealum, qui ad tam prosperam et subiimem vertit, cum essem in pace amaritudo mihi, ,

evectus es dignitatem! (3) Cui rex O mu/ier, amaritudo fuit. (3) Quasi dicat: Amaritudo,
:

si scires quot mala contegat hoc frustum quam inter regias persensi delicias, vera ama-
panni, il/ud eterra nequaquam to/leres. Nam ritudo fuit ita ut in comparatione amaritu- :

dignitas omnis et graviter onerat , et fasti- dinis, quoe regalem sequitur dignitatem, pri-
dium et taedium ingenerat. vatorum amaritudines nequaquam amaritu-
2. Semper abundantia contumeliosa est in dines appellandae sint. Sacra sic conqueritur
semetipsam. (4) Dignitas speclata desiderium Sponsa Fi/ii matris mea? pugnaverunt con- :

parit, possessa fastidium producit. Res spe- tra me. (4) Sed quid mali ipsi intulerint de-
rata magna existimatur obtenta fastiditur. clarat
, , Posuerunt me custodem in vineis. :

Possessio namque est malignus proprice fe- Ubi D. Bernardus Ab il/is ipsis fatetur se :

licitatis interpres. (5) Dignitates quas votis promotam, a quibus etpassam. (5) Quasi di-
mercantur ambientes, et ad quas anhelitus cat:Non favorem,seddamnum a vestra elec-
suspirant semel possessae suplicii loco ha- tione accepi non gaudium, sed moerorem ;
, ;

bentur. Et vidit rnu/ier quod bonum esset non quietem sed negotium ; non jucundi- ,

lignum ad vescendum. (6) Quia ul loquitur tatem s#d tristitiam. Seu ut explicat Bene- ,

Basil. Sel. eorurn quai tion erat experta gus- dictus Fernandes Tot spicu/a in meum con- :

tum Experientia aulem terreni torserunt pectus, quot vota in meam electio-
rnirabatur.
boni ejusque possessio depravatio ipsius est. nem conjecerunt , non tam electores quam
Obtenta mundana felicitas fatiscit et nau- peremptores. (6) De Leviathan sic ait Job :
seam parit. Mel quidemcum sit dulcissimum, Omne sublime vidit, ipse est rex super omnes
bi/em gcnerat, quemadmodum quod bonurn fdios superbia. (j) Seu, ut Septuaginla le-
est, contemptum. (7) Vinum non gustatum gunt, lectus ejusobelisci acuti. A quibus gra-
avide invitat ad sui potationem , at vero si viter pungitur. In solio constitutus pungitur
ad manum adsit et largiter propinetur, sta- sollicitudinibus nam maximo imperio maxi- :

tim vilescit et fastiditur avidius Siquidcm ma cura est. (8) Pungitur periculis et timo-
:

eadern vina posteriori usu depretiantur. (8) ribus, fallax suavitas in rebus tempora/ibus,
Humana voluptas desideriis objecta, illex est infructuosus labor, vana spes , perpetuus ti-
appetitus, caeterum possessione ubertim ob- mor et periculosa inest jucunditas. (9)
tenta, vel usque ad nauseam fastiditur Quid Damocles, Dyonysii Siciliae regis aulicus ,
:

de corporeis voluptatibus loquar , quarum illiadulatorieblandiebaturderegno.(io) Dio-

p/ena est satietas paenitentia? ? (9) Divitia?, nysius, ut ostenderetDamocli quantumaber-
cieliciac et secuii honores assimilantur Sodo- raret a veritate , eum ad convivium vocat

mae pomis, de quibus eleganter Hegesippus cibis lautissimis instructum ; tam lauta? men- :

Spectes illic ad specietn potna viridantia , sae Damocles laetus assidens , elevat oculos,
formatos uvarum racemos , ut edendi gene- et aspiciens e tenui filo pendentem gladium,
rent spectantibus cupiditatem : si carpas, fa- capiti suo imminentem tanto fuit timore ,

tiscunt et reso/vuntur in cinerem , fumumque correptus , ut deinceps ori nec cibum , nec
excitant,quasi adhuc ardeant. (10) Sodomo- potum admovere valuerit. Tunc Dionysius
rum fruges et poma procul spectata, et pul- Damocli tremebundo dixit , talem prorsus
chra sunt et mellita; at specie tenus specio- judica magnatum vitam. Plurimi illorum
(1) Joan. Gers. L. 1. p. 3. — (2) Plutarc. — Va- (3)
ler. Max. 1. 7. c. 2. — Tert. L. 1.de Cult.Fem.6. (1) Deut. 33. — (2) Tert. L. ad Mart. 2. — (3) Cap.
— (5) Ennod, L.
(4)
6. Epist. 20. — (6) Gen.3. — Cletn. 38.— (4) Cant. 1. — (5) Serm. 3o. inCant. —
(6) In
Alex. L. 1. Paodag. 9. —
(8) Tert. L. de An. — (7)
17. c. 33. Gen. — (7) Cap. \\. (8) — Senec. Epist. 22.
(9) Boet. L. 3. deCons. Fhil. Pros. 7. — (10) Tert. de — (9) Laiir. Just. L. de Lign. Vit 3. — (10) Cicer. in
An. L. 4. c.ji7. Tuscul.
 1 :

AMBITIO. — CONCIO V. 8.)

subcluntur impeiio. Illis cli vitinc non desunt, injurias lulit Christus Dominus ? Infans na%-
habent omuia qu;c desiderant , MQ j>t'inii\i a citur Dei Verbum , vagit lascialus, j>uer cir-
curis, sollicitudinihus, susjncinnihus tnno- , cuincidilur ul peCCatOT, lajiidari tentatur, ha-
ribus, periculis.Si tot inolestiis obnoxii suni betUX Sainaiitauus, damnalur ut oinnium
cjui possiilent dignitates , non ininores pa- scelerum reus , et inter tol ignominias proc-
tiuninr erumnaa qui imittunt dignitates. cipue adiniratur Zeno (juamdain (juasi depo-
III. PAUS. Crcator elatos amuUuu ut sitionein j)iincipatus, et jxTa-quationem cum
,

dcponcns SCilicei dc solio dynastas. (i) 1 u- vulgo ad private viviMidum. Nullum est au-
jusinotli auteina dignitate easus, et de llirono tem intolerabilius suppliciuin imperare as-
depositio, tain aTumnosa est, ut, i. Nulla sit sueto, quain privati bominis conditio.
iguominia infelicior; 2. Nulla sit pcena in- 2. Dej>ositio a muuere est pnrposiiis du-

tolerabilior; 3. Nulla sit mors acerbior. rum, horrendum, intolerabile et prae exsilio,

I. Princeps, vel proepositus a fastigio bo- proscriptione, nece, extimescendum suppli-

noris pr.rcijntatus, i'ecte dicitur : Ignominia cium. Pro magnitudine cruciatus non diu-
kominis, ct nulli/icamen populi. (2) Pristinae tumi. (1) Hanc de throno deposilionem Lu-
dignitatis felicilas infeliciorein retidit se- cas divinae tribuit omnipotentiae quae bra-
,

cutain ignoininiam ; lucentein jnirpuroe splen- chium potenter extendit : Fccit potentiam in
dorem probrosiorem facit servitutis contu- brachio suo dispersit supcrbos menic cordis
,
,

melia, et de regali corona subjectaj vilitatis sui. Deposuit potentes de scde. (2) Job vero
stigma ignominiosum inuritur. Unde de be- vult superbos a divina prudentia demissos
braeo populo sic lotjuitur S. Zeno : Consccu- Prudcntia cjuspcrcussit superbum .(3)Optime
tus est rcgnum, ut post regiam dignitatem , proefecti superbia dicitur a divina prudentia
majore dedecore imperio romano serviret. (3) puniri, quoe cunctanter agit cum potente, et
Ecce tibi regiam dignitatem, ad ignominise illum a fastigii altitudineet potentia deponit,
exaggerationem pcenalissime sternit. Mirabi- et a privatione fastigii dilatat supplicium, et
tur fortasse aliquis cur Cbristus mox pro- punit acerbius. Hoec pcena lam gravis visa
brosissime, et acerbissime patibulandus cru- est Sapienti ut ne temere et proecipitanter a
ci, ante triumpbi gloriatn magna Deo inllicta videretur, monendos nos voluit
mortem ,

cum poinpa adornat. Qui sic magnitice a prudentia profectam fuisse. Horrende , et
triumpbavit, non debuitabjecte mori.Trium- cito apparebit vobis , quoniam judicium du-
pbus enim suo fructu caret, nempe trium- rissimum his qui prasunt fiet : potentes poten-
phantis gloria, dum postmodum in ignomi- ter tormenta patientur. (4) Cervantes legit :

niam degenerat, quoestuoso contumelioe fce- Judicum sapiens. Sapiens supplicium , quia
nore. Huic dubio diserte respondet Idcirco Deus prudentiasua adinvenit atrociora inge-
:

Christus Dominus , ut probrosiorem suam nia pcenarum (5) , quibus et diuturnius , et

redderet passionem , illam triumphi gloria acerbius castigetur at nihil durius,nihil hor- :

paulo ante concinnat, ut vel triumphi gloria rendum magis accidere potest superiori in
passionis ignominiae militaret Vt mortis hac vita quam ut deponatur ab officio et
:

prcecipitium gloria triumphantis excilaret. culmine dignitatis. Nam assuetus erat impe-
ritare aliis, quod dulce est et plenum fastus,
(4) Inter reliquas Jobi calamitates, illa vel
imprimis deploranda est , quod deposuit insuetus obedire proelatis, omnes sub se, ne-
regni diadema , et purpuram cum nuditate minem supra se habebat , omnes illi ride-
commutavit Hic ego patientiam Jobi me- bant, adulabantur, plaudebant, opima quae-
:

morare non audeo , ne quam Deus inter ho- quae afferebant, multus populus illi semper
mines deputatus patiatur injuriam. ldonea aderat, impiger ad ejus nutus , frequens ad
laus enim non est cum principatum ademit comitatum , frequentior ad supplicandum.
pera?quatio.(5)Quasl dicat Cum Jobum paulo Ecce subito hicmet a culmine proefecturae
:

antea regem contemplor, in calamitate pri- deturbatus : obedientia succedit imperio, et

vatum hoininem , mente diverto ad Chris- frequenti apparitorum comitatui iners soli-
tum regem, qui quasi relicta purpura et scep- tudo pro adulationibus accusationes audit, :

tro , ac si foret privatus homo conversatus omnes in eum conspirant , omnes in ipsum
est inter mortales. Hanc plane magnam pas- ferunt testimonium , revelabunt cceli iniqui-
sus est injuriam , et fere nulla laude com- tatem ejus , et terra consurget adversus eum.
pensandam, qua illi cum cneteris hominibus (6) Ille cui tam magni quam parvi defere-
peraequatio, quasi ademit principaium. Quot bant honorem , et ab omnibus praedicaba-
(1) Tert. L. 5. adv. Marc. 13. — (2) Ttrt. L. 3. adv.
tur, ab omnibus contemnitur. Ille qui pu-
Marc. 17.— (3) Hom.n.
de Jndaeus.— (4) Serm.5.Donj. (1)Tert. Apol. 45. —
(7) Cap. 1. — B) Cap. 26. —
Patsim.— (j^S. Zeno Ver. Ser. de Job. (4) Sap. 6. =- (.5) Tert.-L. de Res. 9. — (6) Job. 1.
6*
 , ;

9° AMBITIO. — CONCIO VI.

blice vivebat, privatam et humilem agit vi- rius imperio subjici, ut mortuus dicatur a
tam. Ille cui adulabantur caeteri, cogitur ad defunctione muneris.
adulationem caeterorum. Ille quem reliqui
gloriose stipabant,jam praeteritur inglorius. ) <• • > h 1 < ) mh * < » < h u n r« h u n • « » •

Ille qui quondam populorum catervis co-

CONCIO SEXTA.
mitatus arroganter incedebat , relictus affli-
gitur in tabernaculo suo (i) , vitam agens Non est aequa sors humilium et superbo-
ipsa morte acerbiorem. Nisi velis deposi- rum nam hutniles sublimitate sublimes hu-
:
,

tionem ab officio et dignitate esse mortem
oinnium acerbissimam.
3. Multo violentior mors , qua? tunc mori
ciffert, cum jucundius vivere est, in exsulta-
tione , in honore , in voluptate. (2) Mortis
iustarest, quies vitae privatae, ei qui assuetus
erat negotiis principandi. Dum praefectus
occupat dignitatem, saepe non sibi, sed aliis
vivere cogitur , occupatus rerum alienarum
negotioso lumultu ; at cum praeesse desiit
tabescit, dum non vivendo aliis, nec sibi vi-
militate mutantur. (1) i.Humiles subliman-
tur ad gratiam, superbi ruunt in peccatum
;
2. Humiles ad filiationem Dei elevantur, su-
perbi ad daemonis servitutem prosternuntur
3. Humiles iu coelum evehuntur , superbi in
infernum projiciuntur.
Exemplum pharisaei et publicani proponit
Tertullianus ut ostendat elevationem humi-
lium ad gratiam, et descensum superborum
in peccatum. Duos adorantes diversa mente
describit Pharisamm in superbia , Publica-
,

vere potest qui ambitione vivebat ; itaque
depositus vivit mortem , ut cadaver vivum ,
et cum privatus est, se esse non putat. Tur-
rianus fuit exactx diligentia senex : qui post
annum nonagesimum cum vocationem pro-
curationis a Ciesare ultro accepisset , com-
poni se in lecto et velut exanimem a cir-
cumstante familia plangi jussit. Lugebat
domus otium domini senis : nec finivit ante
tristitiam quam labor illi suus restitutus est.
num in humilitate : ideoque alterum repro-
batum alterum justificatum descendisse.
, (2)
Cordis humilitas est eximia praeparatio, immo
necessaria dispositio ad receptionem gratiae.
Ipsahumilitas est accommoda recipienda? gra-
tice Christi. (3) Hanc praeparationemanimad-
verte in B. Virgine respondente archangelo
dominicae incarnationis praenuntio. Semper
solet esse gratia? divina? familiaris virtus hu-
militatis humiliter ergo respondit, ut sedes
:

(3) Deploratur vivus qui honoribus mortuus gratia? prceparetur. (4) Humilitatis et gra-
est. Si tam graviter tulit Turrianus vacatio- tiae societatem ostendit D. Bernardus Quid :

nema magistratu quam ultro ambivit , quam
atrociter fertur ab invito , et reluctante, ut
patet in Agag Amalecitarum rege , qui a Saule
devictus, vita donatus, honorifice tractatus ,
regno destitutus, solii demissionem ita aegre
humilitate ditius , quid pretiosius invenitur,
qua /limirum divina gratia acquiritur ? (5)
Ubi humilitas , statim advolat gratia, quae il-
lam ad se trahit , ut magnes ferrum. Sicut
magnes ferrum sic humilitas gra-
attrahit ,

tulit ut exclamans dixerit Siccine separat

:
tiam adse trahit. (6) Hinc Deus dicitur emit-
amara morsP{4) Nullusplanesermo de inorte tere fontes inconvallibus Qui emittis fontes
:

fuerat, et de morte queritur. Verum , etsi a in convallibus inter medium montium per-
,
Saule vita donatus fuerit, tamen regno spo- transibunt aqua^. (7) Quia gratiatn suam
liatus, sese inter mortuos reputat, quia mor- prastat humilibus. (8) In humiles tanquam
tuus est, quoad potestatem (5) : mortuus au- in valles, gratia Dei confluit non in super- :

tem quoad potestatem, jam subiit amaram bos montes ascendit. Quid est quod dicit
mortem. Qui potestate functus est , vivens Apostolus : In cor hominis non ascendit. Uti-
vita "unctus videtur ; quasi proefecti vita sit que quia fons est, et ascensum nescit.
(9) Sci-
dominandi potestas; quae si exspiravit, etipse mus enim quia fontium natura est, rivos con-
quoque exspirasse dicitur ethaec exspiratio sectari convallium, sicut scriptum est : Qui
:

dignitatis est etiam ipsissima morte acer- emittis fontes in convallibus , inter medium
bior. Unde depositus Agag a regni fastigio , montium pertransibunt aquai. Fons enim ad
erat cadaver vivum ; cadaver, quia amarior altiorem non ascendit quam sit locus ejus
morte erat ei vita privata ; vivum quia acerbe unde procedit. (io)AChristo humilihortum
ferebat.vivere ejusmodi mortem. Sic cala- habet gratia. Sic enim decet nos implere om-
mitosum est principi, vel praefecto imperare — (2) Tert. L. 4. adv. Marc. 36.
(1) Tert. Apol. 20.
assueto, private agere, nulli imperare , alte- — (3) D. Aug. in c. 3. Galat. — (4) D. Bern. Hom. 4-
super Miss.— (5) Serm.4. in Vig. Nat.Dcm.— (6) Bern.
(1) Job. 20. — (2) Tcrt. L. de An. 52.
—
(3) Senec. Sen. Serm. 16. in Sabb. post Dom. 1. Quad. art. 3. c.
L. de Brev. Vit. c. 20. — (4) L. 1. Reg. i5.— (5) Hug. 3._ 7 p s io3.— (8) Hug.Vict. inReg.5.— (9) Aug. c.
( ) .

Car. in c. a. MattU. 2.— (10) D. Eern. Serm. 4. in Vig. Nat. Don».

 :,

AMBITIO. — CONCIO VI. 01

nrm /ttstitiam. (i) Ul>i D. Augustinus : Qtiid profanafionis suce marulam. (i) Tanto eniiu
est, intplratur onuiis jtistititt, iniplrntitr om- supcrbia' typo 1006 lurgel 1'rinceps , tain
nis liuniilitas P Proptrrra vrnit Joannrs bap- arrogantes Miinit ipiritUI a sublimi sede, ut
(izans, itt Domini Ituinililas ilrnioiistrirr/ur. pr.efectura quodainniodo gentilismus fit, et
(2)Ideo ut nos irriget fons grati;e al> huinili idololatriai genuii Princepi seu magistratus
locooitoanij oon montei. sed valles simus nmncris augusta suhlimitate itainflatur, lio
quia quanlo /titmi/ior, tanto cajxirior tanto , se venerari CUpit , lic adorari permillit , ac
plrnior. Collrs cnim aquam rrpcllunt, val/cs si divini lionores illi delx •n-niur. Utinam lio-

imp/rbuntur. (3) inines tam sulnnisse colerent iiunicu quam

Siquidem Drtts supcrbis rcsistit /iiimili-
bus autcm dat gratiam. (.j) Hoininum ainbi-
tio adeo supcrl)e et lemcrarie audet, ut velut
acie instructa Deum injuriose invadere prnc-
sumat. Quodeleganter declarat D. Ambro-
sius : Quitl igitur /toc pcccato potcst esse de-
terius P quod a Dei cccpit injuria? Idcoqite
Scripturti dicit : Doininussupcrbisresistit tan-
quam sua? eontutnclitv propu/sator , -vc/uli
quoddam susccpit arh'crsus supcrbiam singu-
lare certamcn. (5) Aggreditur suis inspira-
, venerantur priocipemet magistiatum; 2. In-
solenlia quas lupra solium sedet, a superbia
oritur. P/rruniquc advcrsitatis magisterio sub
disciplina cor prrmitur; quoil si ad regiminis
culntcn crupcrit in e/atione prolinus usu glo-
ritv prrmntatitr. Sic Saui qui indignum sc
prius considcrans figurat , mox ut regni gu-
bcrnacu/a susccpif, intumuit. (2) Tam faci-
norosus est principum fastus, tam repugnat
religionis christianae humilitatibus suhlimis-
simae sedis superhia ut Christianismo non
,

tionihus Deus hominem, et homo per con- satis apti visi sintC Sed Crrsares cre-
csares.
temptum Deo resistit. Homo vicissim Deum didissent super C/iristo, si aut Carsares non
dehellat sua superbia, et Deus illi gratiam essent seculo necessarii, et Christiani potuis-
denegat quam ahunde bumili largitur. Hu- sent esse Ccesares. (3)Tandem,
Superbia 3.
milis sese disponit ad receptionem gratiae , in Ecclesia sacrilegii radix est. Ambitio per-
superbusse opponitinfusioni gratiae.Humilis niciosa sacri/cgii forma nihil intentalum re-
fit particeps Spiritus Sancti Cor humiliatum : liquit,in sinu sacerdotum dormil.(4) In com-
est locus Spiritus Sancti. (6) Superbus par- perto est apud Jurisconsultos res sacras esse
ticeps diaboli : Quisquis superbit, diabolo qune sanctione aliqua , seu lege ab hominum
participat; si participat, idern est. (7) Humi- Ambitioautemperversa
injuria tutaesunt. (5)
litas omnium virtutum fundamentum est , et forma oinne quamtumvis sanctum,
sacrilegii
custos. (8) Quapropter si quceris quid sit Deo, ejusque cultui ac religioni sacrum pro-
primum in religione et disciplina Christi ,
fanat. Tum quia eeclesiasticas dignilates si-
respondebo : Primumest humiiitas. Quid se- moniace venditando et emendo simoniae ,

cundum P humilitas; quid tertium P humili- quaestuosum auctorem sacra apotheosi do-
tas. Sicut enim Demosthenes primas, secun- nat quo suam sacrilegii furacitatem ntcun-
,

das, tertias pronuntiationi dedit, ita easdem que coloret. Quod Romanis exprobrat Ter-
ego dabo humilitati in schola Christi. (9) tull. Simonem Magum statua et inscriptione
Superbia est malrix in omne delictum de- sancti Dei inauguratis. (6) Tum quia in sinu
fundens de suo jonte varias criminum ve- sacerdotumdormiunt, qui pietatem et sacra-
tias. (10) mentorum administrationem venditant. Qui-
Ab illa enim pullulat impietas quae in se- bus exprobrare adhuc lubet hoc idem quod
culo viget, insolentia quae supra solium se- Tertull. Romanis Sed enim agri tributo
:

det, sacrilegium quod Ecclesiam profanat onusti viliores , hominum capita stipendio
1. Impietas a superbia proficiscitur. Unde censa ignobiiiora; nam hce sunt notcv capti-
D. Gregorius (1 1) explanans istud Job Con- : vitatis. Dii vero, qui magis tributarii, rnagis
tere irnpios in loco suo , ita scribit Impio- : sancti, imo qui rnagis sancti, rnagis tributa-
rum locus ipsa superbia est, ubi oritur impie- rii : majestas qnrvstuaria efficitur , circuit
tas, ibi conteritur. (12) Imo idololatriam in- cauponas reiigio mendicans lexigitis rnerce-
sertam olim dignitatibus asserit Tertullianus : dernpro soio ternpii, pro aclitu sacri; non li~
Ca?terum purpura, vel c&tera insignia digni- cet deos nosse gratis venaies sunt. (7) Sa-
:

taturn et potestatum insertas dignitati et po- cerdotes turpis lucri cupidos pungit etiam
testatibus idoiolatria?, ab initio dicata, habent D. Bernardus Quem dabis rnihi de numero
:

prceposilorurn,' qui non »p/us irwigi/et in eva-

i.\
(1)
m **k 0.
Matth.
-
— t
(2)
\t 1 .
Tract.4.
in Joan. ,~\n \
— c
(.•>) D. Aug.Scrm. ' * / °
84. de Ternp.— (4) Jacob. 4. —
(5) D. Ambr. in Ps. 1 18.
Octonar. 7.— (6) D. de Aug. L. de S. Virg. cap. 59.— Tert. L. dc Idol. 18.
(1) —
(2) D. Greg. 1. part. pas-
(7) D. Aug. in Ps. 1 jo. —
(8) D. Bern. Ser. j. de Nat. tor. c. 3.— (3) Tert. Apol. 21. —
(4) D. Cypr. Orat. de
Dom. — (9) D. Aug. Ep. 56. —
(10) Tert. L. de Pat. 5. Jejuu. et Tentat. —
(5) L. Sacra 9. de rerum divisionc.
•!- (11) Lib. 3a. Mor. 7. — Gap.
(12) 4o. — (6) Tert. Apol. i3. —
(7) Tert. ibid.
 , ,

9a AMBITIO. — CONCIO VI.

cuandis marsupiis, quam vitiis exlirpandis ? ipsos dynastas detrahente de solio, et paupe-
Peccatorum pretia exigunt , et peccantibus res allevante de sterquilinio. (1) Ut enim ait
debitam solliciludinem non impendunt. Inde D.Augustinus Est igitur aliquid humilitatis
:

est ut non parcant suis, qui non parcunt sibi, miro modo quodsursumsatiat cor,eteslaliquid
perimentes pariter, et pereuntes. (i) Ex epis- elationis quod deorsumfaciatcor. Hocquidem
copo et Clero Spirensi, qui ob negotiationem quasi contrariumvidetur,ut elatio sit dcorsum
non bene audiebant, sic scribit Taceo quod et humilitas sursum. (2)Est tamenindubitata
:

sicubi desunt lucrosi J udazi, potius judaizare veritas decantata a Regio Vate Deo sic blan-
dolemus Christianos fceneratores ; si tamen diente Dejecisti eos dum allevarentur. Ubi
:

Christianos, et non magis baptizatos Jud&os D. Augustinus Non enim ait cum elatifuis- :

convenit appellari. (2) Tum quia bona Ec- sent, ut prius extollerentur , et postea dejice-
clesiae male dispensant. Quare D. Bernardus rentur ; sed cum extollerentur , tunc dejecti
quaerit sacerdotem, qui de altari non super- sunt : ipsum quippe extolli jam dejici est.
biat , non luxurietur , non ampla palatia Dignitatum aml>itio, abjectionis operosa ne-
cedificet, nec loculos congreget , nec in va- gotiatio est. Si ambitioni te tradideris, mag-
nitate dispergat : non extollat de facultati- num malum, licet suave , suscipis (3), scili-
bus Ecclesia? consanguineos suos , aut nepo- cet sublime praecipitium. Arbitrium cadendi
tes, nejilias dicam nuptui tradat de patrimo- elevatio est , quo enim superbi sublimius as-
nio pauperum etfacultates ecclesiarum; nam cendunt, eoprofundius cadunt. Elevati sunt
sacrilega eis crudelitate subripitur quidquid ad modicum, etnon subsislent. (4) Ubi Mag-
sibi minislri et dispensatores, non utique Do- nus Gregorius : Hanc primam ruinam tole-
mini vel possessores , ultra victum et vesti- rant, quia per privatam gloriam in semetipsis
tum accipiunt. (3) Idem prosequitur argu- cadunt. Hoc enim per Psalmistam dicitur :
mentum Intuere quomodo incedunt nitidi, Dejecisti eos diun allevarentur; quia eo ma-
:

ornati , circumamicti varietatibus , tanquam gis intrinsecus corruunt , quo metgis extrin-
sponsa procedens de thalamo suo. Nonne si secus surgunt. (5) Corruunt enim afiliatione
quempiam talium eminus procedentem as- Dei ad servitutem diaboli.
pexeris, sponsam potius putabis, quam spon- Secunda Trinitatis persona est vere Filius,
sa? custodem ? Unde yjero hanc illis exube- quia ex vi suae processionis perfecte suo as-
rare existimabis rerumaffluentiam,vestium similatur principio. Ideo a Sapiente dicitur :

splendorem, mensarum luxuriem, congeriem Imago bonitatis illius. A D. Paulo , Jigura

vasorum argenteorum et aureorum , nisi de substantia ejus ; et a D. Joanne, Verbum ,
bonis sponsa? ? Unde est quod illa pauper est quod perfectam similitudinem denotat. Fi-
et inops et nuda relinquitur , facie mise- lius ille Dei naturalis unicus est. Tot vero
,

randa, in cullu hispida, exsanguis? Propter sunt filii adoptionis quot justi. Filii enim
hoc non est hoc lempore ornare sponsam, sed Dei sunt qui in ipso renascuntur (6), per gra-
spoliare ; non est custodire, sed perdere ; non tiam scilicet sanctificantem. Humilitas , quae
est defendere, sed exponere; non est institue- est dispositio ad gratiam, ad filiationem Dei
re, sed prostituere ; non est pascere gregem
,
elevat. Quare Christianos sic adhortatur D.
sed mactare et devorare. (4) Deinde ironice Bernardus Persevcrate, dilectissimi, in dis-
:

in sacerdotem cupidum invehit Age ergo ciplina, quam suscepistis, utper humilitatem
:

festina multiplicare prabendas ; inde ad ar- ad sublimitatem ascendatis; quia ha?c est via,
chidiaconatum evola, demum adspira ad epis- Jion alia praiter ipsam. Qui aliter vadit, cadit
copatum, ne ibi quidem requiem habiturus , potius quam ascendit , quia sola est humilitas
quoniam sic itur ad astra. (5) Tamen sic se- qua? exaltat, sola qua? ducit ad vitam. Christus
rio orationem concludit Quo progrederis, enim cum per naturam Divinitatis non haberet
:

miser? an ut ab altiori gradu sit casus gra- quo cresceret, vel ascenderet , quia ultra Deum
vior? Neque enim sic paulatim decides, sed nihil est, per descensum quomodo cresceret
tanquam fulgur in impetu vehementi quasi invenit inveniens incarnari , pati , mori.
,

alter Satanas subito dejicieris. De gratia sci- Propler quod et Deus exaltavit illum , quia
licet in peccatum , et de adoptione Dei in resurrexit, ascendit, sedet ad dexteram Dei.
servitutem diaboli. (7) Christus humilitate exaltatus est , et nos
II. PARS. Putojam alibisatis commendasse humilitate ascendamus. Ad hujus felicissi-
nos divitiarum gloriam damnari a Deo nostro, ma? dignitatis culmen, o homo ! si te deside-

Tert. L. 4. adv. Marc. 28. — (2) L. 14. Civ. i3.

—
(1) Serm. 77. in Cant. —
(2) Epist. 3aa. —
(3) In
— —
(1)
Phil. Jud. Lib. Quod Deus sit immutabilis.
suis Declamat. —
(4) D. Bern. serm. 77. in Cant.
(3)
(4) Job. 24. —(5) L. 17. Moral. 5. — (6) Tert. L. 5.
(5) In suis Declamat. adv. Marc. 9. — (7) Serm. a. de Ascens.
 ,

AMBITIO. — CONCIO VI. p3

ras provchi, totis nisibus sat/igc vcrc liunii-
lilatis dejectionc prostcrni. Si c.raltari cujiis
in C/iristo } dcjiccrc potius in tcipso.
supcrbiam carnis , ct ad
bleva Creatoris. Coliibc qtti/l/pti/l tumiditm
surgit in tc,et mo.v crigcris valdc cminus ul-
trute (i) Ograndis abjectionis pnerogativa
.'
Christo humililer dejicitur, ad altitu-
ui in
;i inem Christi quoclainmotlo suhlimatur <jui
Filii Dei humilitatem iinitatur, eiin eelsitu-
tline assimilatur. Vis capcrc cclsitndincm
mcntis altitttdincm <lc dignitatis altitudinc
dctitt bntus. (i) Adamus ctiam ante peccatum
Dcpiimc <leus crat pw
gratiam, Dei tameii similitu-
altittaliiicm tc su- ilinein, <|uam habrbat a gratia, per ambitio-
nein aniisit. Adam tcmcr/tii/v /pt/uptc ambi-
tionis crimcn incuirit, /lum simi/itu/lincm
I
divinitatis a/fcctat. (a) I.t kocfefellit tc, qu/a
/to/uo sicut dii , non solum crtiru sicut dii
; /tomincs dcsicrunt, sc/l cli/im qui quasi dii
erant, /ptibus /lictum cst : EgO di.ii: Dii cs-
tis , /ti graliam pcrdidcrunt. (3) Lucifer ita

Dei ? cape prius humilitalem Dei. (2) per superbiam dejectUfl esl ut ilt-us per gra-
Duplexconsideranda eslin Chrislo forma : tiain esse tlesierit , et a Scripturi inimieus
forma servi, forma Dei ; in forma servi est homo appellatus sit. Diab/dus proptcrca ini-
hunhliatus ustpie ad cxinanitiouem Exirta- : rriictis hotno a/ipellatttr, /ptia dcus cssc dcsie-

nivit scrnctipsum, /ormam scrvi accipicns.(Z)
In forma Dei elevatus cst atl Patris octcrni si-
inilitudineni Qui cuni informa Dei essct
: amhierit, infra suum statum sic tlejectus est
non rapinam arbitratus est esse se aqualcm
Deo. Qui ad imitationem Filii Dei annihila-
tur, Deo fit similis arcano luimilitatis censu;
quia Deo nihil est similius quam qui non
est. (4) Qui vero superho tumore elevatur,
Dei similitudinem amittit. Elevali sunt ad
modicum, ct non subsistcnt. (5) Hehraea ver-
sio legit, nulli erunt velnon ipsi. Quod pa-
tet in Lucifero et Adamo. Uterque enim in
sui productione simul cum gratia Dei simili-
tudine et filiatione nobilitatus fuerat. Eam
in utroque agnoscit Tertullianus in Luci-
fero quidem
,
quem
post peccatum vocat re-
signaculum similitudinis Tu es resignacu-
lum similitudinis , qui scilicet integritatem
imaginis et similitudinis resignaveris. (6) In
Adamo etiam, in cujus persona sic loquitur
Tertullianus : Factus /ilius jui , statim cum
me manibus enixus est , eum de suo halitu
movit. (j) Uterque tamen ex tanto sibi col-
rat. (4) Diabolws dicitur inimicus liomo, quia
cum ultra angelicum fastigium divinrtatem
ut quasi foret angelicae naturae exgrex , int< r
homines ahjecte computatur. Pisesumpsit
elatus in ccelum conscendere, super Dei as-
tra suum exaltare solium , arroganli suhli-
mitatis amhitu; et ita jam non malus ange-
lus, aut da?mon, sed inimicus homo nomina-
tur, ac si propriam perfectionem diffiteatur,
qui supra eam suhlimari affectat. Igitur an-
gelus, qui divinitatem affeclavit, et voto ir-
rito esse Deum amhivit, deus esse desiit.
Homo etiam divinitatem amhiens , deus esse
: desiit. Et dum ambitionis ingenio procurat
esse quod non erat, protinus perdit. Et ait
: Deus : Ecce Adam quasi unus ex nobis fac-
tus est : et ridens utiqtte Deus, non appro-
bans dicit : Hoc est, putabas te similem fore
nostri , qui voluisti esse quod non es , dc-
siisti esse quod eras. Itaque dum supra te
esse affectas, infra te esse ccepisti. (5) Quod
docet D. Augustinus Inde quippc Adam :

lato honore , superhiendo suae occasionem lapsus, perdidit quod erat quia quod non ,

ruinae desumpsit. Quid nisi bonum Creatoris erat, usurpavit. (6) Angelus qui divinilatis ,

donum in superbiam cxtulit tam hominem ambitu insolescit, quasi de suae naturae gradu
quam angelum p nimirum magna utriusque ad inferiorem dejiceretur, non jam inter spi-
celsitudo , illius in principalu angelico , is- ritus, etsi reprobos sed inter homines re-
,

propagando genere humano : neuter

tius in censetur naturam retinens, naturse nomen
:

pondus tanti honoris humiliter ferre potuit, amittit. Quo moralissime innotescat , quod
utpote uterque creatura levis. (8) Nam super- angelus, qui esse Deum affectavit quasi de ,

bia celsitudinem imilatur.

(9) Lucifer Deus statu suo alte ceciderit inter inferioris na- ,

erat per gratiam , Dei filiatione et similitu- turaehomines meritorecensetur. Homoetiam

dine gaudebat; tanta tamen dignitate haud dum divinitatem ambit, et ultra humanum
contentus, quae propria est Verbi divini , in- fastigium esse praesumit, possessis jam bonis
solenter appetit similitudinem : Similis ero imminutus et infra seipsum dejectus dae-
, ,

Altissimo. (10) Quapropter juste gratia Dei, mon appellatur. Dcemones indigence qui ,

filiatione et similitudine spoliatus est. Per honores caplant. (7) Sicut daemon in ambi-
_ tionis officina nominatione homo excudi-
,
(1)
«
Petr. n
p , c
Dam. Serm. ,
— , .
D. Aug. Serm. 02. de
4. (j)
_ _ , ,

Verb. Domini. —
(3) Philip. 2. —
(4) Fliil. Jud. L. de (1) Basil. Sel. Orat. 3.— D. Amb. in c. 4. Luc.
rrolug. —
(5) Job. a4. —
(6) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. — D. Amb. L. de Parad.
(2)
— D. Hier. in c. i3.
— (7) Tert. L. 4. adv. Marc. 17. —
(8) Rup. L. 3. de
(3)
Matthaei. — (5)D. Ambr.
(4)
L. de El. et Jejnn. c. 4. —
Victor. Verb. 12.— (9) D. Aug. L. 2. Conf. 6.
l"i- >4.
(10) — (6) Serm. 3. de Sanctis. — (7) Clcm. Alex. Adhort. ad
Gent.
 , ;

p4 AMBITIO. — CONCIO. VI.

tur : similem ad modum
arcana velut meta- Peculiare humilitatis est, ut eos evehat qui
,
morphosi, homo ambitionis praestigiis quo- sedemittunt. Adcoelum cultores effert, men-
dammodoin daemonemtransformatur. Dcemo- tem, quae se dejicit, in coelum effert Tulam :

nes indigencv, qui honores captant. (i) Ho- veramque in caelum viam molitur kumilitas f
mines vocat daemones terrae iudigenas. Tum sursum levans cor acl Dominum, non contra
quia superbia natione ccelestis ; est enim vi- Dominum. (i) Non solum humilitas sursum
tium angelicum ; tum quia homines in dae- elevat mentem in ccelum , sed vere assequi-
mones convertit ; tum quia homines daemo- tur ccelum Humililate regnum ccelorum :

num tyrannidi subdit. Animaz enim clepres- emitur. Humilitas ergo iter est quocl ducit
sio cor elatum. (2) Quod eloquenter edisse- ad ccelum.{p) Quia Deus Christus patria est,
rat Sidonius Appollinaris Sententia3 tali quo imus : homo Christus via est , qua
:

nunquam assentior, ut fortunatos putem, qui imus. (3) Ccelum patria est ubi Deus est ,

reipublica? pra?cipilibus , ac lubricis culmi- objectum felicitatis aeternae ; terra via est,
nibus insistunt. Na/n dici nequit , quantum ubi Christus incessit per humilitatem. Per
per horas fert in hac vita miseriarum vitafe- viam humilitatis, quam nobis initiavit Chris-
licium illorum : si tamen sic sunt pronun- tus , ascenditur in ccelum ; per viam su-
tiandi , qui sibi hoc nomen ut Sylla pnrsu- perbiae , quam nobis demonstravit Lucifer ,
ntunt. Nimirum qui supergressi jus fasque descenditur in infernum Quomodo cecidisti :

commune, summam bec.titudinem existimant de ccelo, Lucifer ? (4)

summam potestatem. Hoc ipso satis miserio- Concors theologorum sententia angelos in
res, quod parum intelligunl , iniquissimo se ccelo creatos docet , ubi Lucifer insolenter
subjiccre famulatui : nam sicut hominibus ambivit Dei solium , ex angelo daemon fac-
ieges , ita regibus dominandi desideria do- tus est, mirabili metamorphosi, non naturae,
minantur. (3) Reges per potentiae fastigium sed pcenae, denudatus est pretiosis gratiae mo-
iniquissimo subjiciuntur famulatui, fiunt mi- nilibus, et ad tartara in aeternum detrusus ;
serrima desideriorum mancipia , ac proinde quasi ambitio fuerit diabolorum matrix, dae-
duram serviunt servitutem. Marius ducit monum origo, et feralium cruciatuum semi-
exercitum : Marium ducit ambitio. Victrix narium. Qui via superbiaa cum Lucifero as-
gentium captivavitiorum : et si cum vicerit cendere nituntur, cum ipso in infernum des-
'

extollitur , jam vincitur. (4) Imperialis vox cendere coguntur. Quare propheta regius
ambitionis , immo et diaboli. Nescis quod discurrens de collocatis in dignitatum, ho-
ideo imperare aliis te feci, ut mihi ipsi ser- norumque gradibus , sic fatur ad Deum :
vires ? nescis quod ideo potestatem in te con- Dejecisti eos dum allevarentur. (5) Quasi di-
tuli, ut mece le subjicerem potestati? (5) Ergo cat : Deus hosce ambitiosos eodem tem- !

quisquis potestatem et dignitatem ambit , poris momento quo ad honores evehuntur, ,

daemonis vilissimam subjectionem exambit. dejecisti , ut exinde intelligeremus exalta-

Homini honorem pollicetur daemon , modo tionem et ascensum superborum, eorum esse
eum adoret. Hcec omnia tibi dabo , si cadens descensum; nam dum glcriam et dignitatem
adoraveris me. (6) En casum suadet, ut sum- terrenam ambiunt, ccelestem gloriam et ho-
mam extorqueat impietatem. Nobiliter di- norem amittunt. Elevalio ipsa ruina est ,
cit,cadens : non enim adorari potest , nisi quia dum gloriafalsa subnixi sunt , a gloria
casu. (7) Versutus daemon levem ad terram vera evacuantur. (6) Sic ambitioso fastigio
casum persuadere ambit non ibi sistit va- praeceps ruina vicinatur Ascendunt usque
: :

ferrima ejus astutia, qune graviores inde me- ad cce/os et descendunt usque ad abyssos. ,

ditatur casus; levis enim casus ulterioris et (7) Ambitio dum ambit dignitatis culmen,
gravioris augurium est. Nam ab homine in- ruinam operose aedificat Omnis superbus :

cipiente cadere extorquere praesumit impiis- tanto in imn est , quanto in altum se erigit
sima crimina, incipientem cadere deturbare tanto profundius labitur , quanto excelsius
intentat in profundissimum nequitiae bara- elevatur in statera. (8) O quantulo pondere
trum, et miseriae abyssum. De gratia scilicet gravio statera praecipitat, et ad ima ruit ,
in peccatum, de filiatione Dei in servitutem quod est ambitionis centrum !

diaboli , et tandem de coslo in infernum. Pergit Regius Psaltes, de impiis gloriose

IILPARS. Dei est enim superbicejudicium, potentibus sic pangens Ne timueris cum di- :

cxtollentis humiles, et deprimentis elatos. (8)

(1) D. Aug. L. Civ. 4. — (a)D. Bern. Serm. 4. in
(1) D. Hieron. —
(5) Zeno. in Ps. i3. — (3) L. 2. Vigil. Nat. f)om. (3)'D. — Aug. Serm. 4i.de Verb.
cp. i3. —
(i) Seneca. D. Aug. — (5) D. Amb. in Fs. Dom. — (4) Esa. i4- — (5) Psal. 72. — (6) D. Greg. L.
1 18. —
(6) Matth. 4. —
(7 )
Hug. Cardia. — (S) Tert. L. 1. Reg. c. 5. — (7) Ps. 106. - (8) Hug. Vict. in Reg.
dc vel. Yirg. i5, S. Aug. c. 2.
 , :
,

AMMTIO. — CONCIO III.

g5
vcs factus fucrit , homo ct ciitn multipUcata verme jicrcnni, Miidcnt rigore gelu, furunt
fucrit gloria donius cjus : qttoniarn cuni in- torinentoi uin .clci iulate ; 01 laincn ac si

tericrit non suntct onitiia , ncqttc dcsccndct projitcr non dnlcaut iniserc latnentan-
b;c<: ,

cum co gloriacjus. (i) Supervacaneuin certc tur ob laborcs jain <liu perpeMOI in via va-
Tidetur, ut doi propneta tam lerio admo- nitatis ; acerbiui torqueotur <>1> prasterita
ncat, divites, potcntcs et dignitatum gloria
,
vanitatis, <juain ob
gehcnnic tor-prflMentifl
sublitnes, in hoe inortali seeulo, cum tan- inenta. Cujus duplicem accipc ralioncm :

dem interierint, cuiii dignitalum gloria ini- tum <juia nmbitio <ju;c ila eos defatigavit in
,

nime desceniuroi io tnferDum. Verum l*e- lecuto, cst cauaa tormentorum qu» luBtioent
trus IMesensis subtilitcr adverlit, quod des- in inferno ; tum quifl jialieniui atei nain pce-
cendcnt in cum ipsis dignitatibui
infernum nain j>ro niomcutaneo digoitatil bonorc In :

et quoc falso bominum sensu pulantur glo- via disputavcrunt , (jnis cortitn tnajor cssct
riosac , non <lesccndent tainen cum gloria rton rcctc autcm in via tractabant de pritui-
digoitatum. Multorum dominatio cst eorum patu , similis enim cst hcvc tractatio joco
damnatio : quot cniin paupcrtas ad ccclum principatus ciiim sicut ingreditur, sic deseri-
promovetf tot cum dignitatibus suis injernus tur, ct quandiu tctictur, labilur, ct inccrtum
absorbct. (2) Scilicet principum, ac inagis- est in qua mansionc id csl', in qua dic ft- ,

tratuum mundana gloria cum illis in infer- niatur. (1)

uutn non descendit ne quid vel specie te-
: Timeant dignitntes Cbristinni, fuginnt bo-
nus gloriosuin illis subsit at istiusmodi norum nmbitionem , qui inferni miserins fu-
:

principes, mngistrnlus et potentes cum dig- gere cupiunt. "Verum bujusmodi monitn su-
nitntibus suis infernus nbsorbet , ne dignitn- pcrbi non audiunt , sed instar dormientium
tum nngor, sollicitudo, servitus, et conglo- sine nttentione, ascensum ambiendo, des-
batae bonorum molestiae, illis ad poenam censum exnmbiunt. Ab increpatione tua dor-
deesse videnntur, qunsi nou sntis foret pce- mitaverunt qui ascenderunt equos. (2) Et ut
nnlis potentibus infcrnnlis gebenna , nisi exponit Ruffinus Sonet evangelica tuba , :

mundanis olim dignitatibus exacerbaretur minetur judicium , minetur ovlernas pccnas,

:

tantse sunt molestiae damnatis ex dignitatum intentata tonitrua, adhuc dormiunt superbi ,
intuitu, ut omnium tormentorum quoe pa- adhuc vitam veterem damnare nolunt, neque
tiuntur in inferno, velut obliti , ob labores in novam evigilare. In eumdem locum D.
in via iniquitatii et vanitatis perpessos , fle- Augustinus : Ab increpatione tua dormie-
biliter conquerantur , sic ejulantes : Lassati runt : quarchoc, nisi quiaascenderu/itequos,
sumus in via iniquitatis et perditionis, et am~ idest, extulerunt se in honoribus in poten- ,

bulavimus vias dijficiles. (3) Admirntioni est tatibus , in incerto divitiarum? Tales sunt
haec superborum lamentatio. Siccine leves cqui eoram quibus tanquam indomitis in
,

sunt quas tolerant in iuferno nerumn» , ut aternum feruntur supplicium. Tandem op-
quae actu patiuntur tormenta obliti , quasi timum dat consilium D. Augustinus Opus :

tantummodo crucientur lassitudine et labo- est oculos fidei habeamus, et videamus quia ,

ribus in via superbioe perpessis , de bis tan- et qui exaltantur ad tempus plangenl in ,

tummodo queranturdoleant? Actu urun- aternum; el quia qui modo tonare volunt^
et
tur inextinguibili flamma , exedunturviscera posleafulminabuntur.

(1) Pial 48. — (a) Epist. 3i. — (3) Sap. 5. (1) D. Hier. io c. 9. Marc. — (2) Psal. 75.
 :

9<5 AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO I.

AMOR DEI IN HOMINEM.

SCHOLIUM.

Sextuplex videtur amor Dei in hominem : l. Mirificus in hominis productione ;

2. Gratuitus in hominis conversione ; 3. Magnificus in Verbi Incarnatione ; l\.
Effusus in Dei et hominis associatione ; 5. Consummatus in Eucharistice ins-
titutione; 6. Prcecipuus in dominica passione.

ecceeeeeeccceececcceccceeeeeeeceeeeceeeeeeeceeeeeeeeeeeeeece

CONCIO PRIMA. sulendo : Faciamus hominem. Filium advo-

Mirificus sane Dei amor in hominis pro-
ductione, qui totum occupat Deum : Reco-
gita totum illi Deum occupatum ac dedi-
tum, manu, sensu, opere,consilio, sapientia,
cat Pater in consilium , ut simul sit consul-
tor et effector. Sic enim prafatio patris ad
Filium : Faciamus hominem ad imaginem
etsimilitudinem nostram.(i) Tertulliano arri-
det S. Chrysostomus Quis igiturhic adquem
:

providentia , et ipsa in primis affectione. (i) inquit : Faciamus hominem ? quis autem alius,
Hujusmodi autem amor Dei mirificus in ho- quam ille magni consilii angelus, ille admi-
minis productioneconsiderandusest, i.Pro- rabilis consiliarius, potens , princeps pacis ,
ducens ; 2. Perficiens; 3. Praeficiens. Pater futuri seculi , unigenitus Dei Fi-
I. PARS. Amor producens hominem mire lius ? (2)

commendatur a Tertulliano Dei imaginem :

Sed esto aeternus Pater consulat Verbunv
quoque bonitas et quidem operantior operata cur Spiritus Sanctus non dicitur a Patre con-
est, non imperiali verbo, sedfamiliari manu, sultus? Annon Spiritus Sanctus eadem, qua
etiam verbo blandiente prwmisso : Faciamus Verbum, pollet sapientia? annon foret etiam
hominem ad imaginem et similitudinem nos-
admirabilis consiliarius? Certum de fide est
frara.(2)0perantiorautemillabonitasoperata Spiritum Sanctumgequeac Palrem, etFilium
est hominem, 1. Consultatione ; 2. Dilectio- produxisse hominem, cum opera Trinitatis
ne ; 3. Adulatione. ad extra sint indivisa. Verum morehumano
1. Quam homo, consultatio
excellens sit
de Deo loquendo cum Scriptura et Patribus,
divina evidenter ostendit. Deus enim de ejus Filius, et non Spiritus Sanctus dicitur adsci-

tanquam rei magnoe productione deliberat, tus ad consultationem eo quod Dei Filius
:

et velut consultat, dicens : Faciamus homi- proprio charactere sit Verbum et ratio, Spi-
nem ad imaginem et similitudinem nostram. ritus Sanctus non ratio , sed Amor. Quod

(3) Serio agit de hominis creatione, et spe-

ciem quamdam consilii repraesentat, quod
sit nostrorum id&a. At quocum Deus Pater
his verbis loquitur, quem hominis creandi
consiliarium advocat ? Deus tunc cum ange-
lisnon loquebatur, angeli in ejusmodi con-
summe dilectus discipulus in sui Evangelii
exordio innuit, ubi postquam Verbi eructa-
vitgenerationem, statim ejus omnipotentiam
in rerum omnium productione demonstrat.
Sic enim de coelo totus in sui Evangelii aus-
picio intonat Joannes Inprincipio erat Ver-
:

silium adsciti non sunt. Ait Deus velut con- bum, Ferbum eratapudDeum, et Deus erat
et
Verbum. (3) Postmodum addit Omniaper :

(1) Tcrt. L. de Res. 6. — (a) Tert. L. 2. adv. Marc, Tert. L. de Res. 6. — Hom. 8. in Gen. — (3)
4. - (3) Gen. 1.
V (1)
Teit. Apol. 21.
(2)
 , —;

AMOR DEl IN IIOMINEM. — COXCTO I. 07

Acrbi opcra-
ijisunt fttcttt sunt. Quia Scriuonciii atquc ni- scclam l , ct inanifvstatam cju.i

(ioncni conslat (trti/iccm vidcri univcrsitatis. (ionciu intclligimus. (i) Ou;e<lani velnl cnii-
Piins(ju;mi Joannes inducat omnipotentiam nentia reperitur iu Iiis opcribus qu.i: specia-
Filii, uua omnia facta mnt, coosultissime tira Spiritum redolent, Spiritum sapiunt, et
premiuit hunc Dei Filium, per quem facta operantem essc affiatum Spiritua perspicue
suut omnia, esse Verbum seu sermonem, ra- denotant. Spiritus Deiferebatur sttper aquatt
tionem, virtutem. Et ngsetiam sermoni at- dixitque Deus : Fiat lux, etfacta est /ux.(o.)
que rationi, itemque virtutt, per quee omnta Merito pratmissus est Spirttus Dei , ubtdU
inolitum Dvuni vdi.vimus. (i) Tuni ut osteu- fflna incipcrc habcbat opcratio: Fiat, inquit,
dat omnia creata ortnm naoere de spiritali lu.r, undevox Dei tn Scriptura dlvlna debuit

factoris rationc. (2) Tum ut ostnulat , oin- inchoarc nisi a /uininc, untlv mundi ornatus
nipotentiam rationi asse cognatam et indi- nWo/«m/«e?(3)SpiritusSanctus > qniabEo-
riduam. Et ratio adsit disponenti t et uirtus clesia Pater luminum nuncupatur, suae boni-
pnvsit pcr/icicnti. (3) Docens principis sus- tatis operationc hominis illustrat , ornatquc
pectam esse potentiam, que rationis non productionem : Siquidem et caro et spiritus,
oommendatur consortio. Tura ut homines Deires,alia manuvjus vxprvssa,aliaadflatu
ediscant, non amorem aut affectum ab illis ejus cw«7///////<7/(T.(4)TertiaTrinitatispersona
consulciuluin csse, sed ratioucm, et Verbum. dicilurSpiritusSanctus,quiaPatriset Filiispi-
Omnia pvr Vvrbuin facias , omnia cum ra- ratione protlucitur, qua opcratione notionali
tione, ni/iil sinvTvrbo. (4) Nam sui principii accipit divinitatem, sanctilatem
2. Pater generat Verbum non qua/ecun- ,
etvitam. Homo ad instar Spiritus Sancti, af-
cjue, sedspirans amorem. (5) Paier commu- Ilatu Dei consummatur, et animse vitam mu-
nicat Filio in ejus generatione voluntatem tuat supernaturalem Primus homo uidam, :

fecundam, et ita siniul cum illo producit Spi- in animam vivam factus est. (5) Anirna viva
ritum Sanctum , qui dicitur ulriusque orna- est spiritus, quia immaterialis. Est etiam Spi-
tus. Quod habuit exemplar faviens ha'c, nisi ritus Sauctus, non quidem essentialiter , sed
seipsum Deus untts, qui est Trinitas : plane participative, quia gratia sanctificante vivifi-
rton idwas, quas philosophi seculares effinxe- catur Aliud est enim facere, aliud condere;
:

runt sed seipsum Pater Deus, seipsum, in-

, sed utrumque uni dedit: homo autem factura
quarn, attendit Deus, unus Pater , et Filius Creatoris , idem ergo condidit , qui et fecit.
vum eo , quo pariter uterque naluraliter or- Quantum enim ad substantiam, fecit ; quan-
natus est Spiritu Saneto. (6) /Eque perfectae tum ad gratiam , condidit. (6) Quid pul-
sunt tres divinau Personae , eo quod unam chrius dici potest ad gloriam hominis? Ho-
singularem, eamque infnritam hahcant essen- mo satis beatusso/ummodo contactus. , etsi
tiam Paler tamen non appellatur ornatus
: Toties honoratur ,quoiiens manu Dei tangitur,
Filii et Spiritus Sancti ; nec Filius dicitur dum decerpituv, dum deducitur, dum effingi-
Patris et Spiritus Sancti ornatus , at Spiritus tur. (7) Tamen quasi hsec omnia parum, vel
Sauctus nuncupatim speciali ornatus elogio nihil conducant ad humanae productionis
auguste decoratur. Quia Spiritus Sanctus eminentiam , homo velut divino halitu dici-
proprio charactere amor est , specialim di- tur insufflatus, seu spiratus ;
quo denotatur,
citur naturalis ornatus Patris etFilii. Amore quod sicut cor Patris et Filii est principium
nitet divina paternitas, amore adornatur di- Sancti Spiritus, eodem modo divina prsecor-
vina filiatio Verhum divinum quod est
: dia sunt velut hominis conceptaculum.
sapientia, a divino Huc autem non inidonee advocari potest
amore augustius venus-
tatur. Formavit igitur Dominus Deus ho- istud :

Humana productio a ratione Verbi mire minem de /iino terrce, et inspiravit in faciem
pulchrescit, etadhuca divino amore mirum ejus spiracu/um nitce et factus est homo in ,

tn modum commendatur. Spiritus Sanctus animam viventem. (8) Quae verha sic eluci-
qui est ornatus Patris et Filii , est etiam ho- dat. Eucherius Qu&ritur utrum Deus ani- :

minis ornatus. Siquidem honitas quce Spiri- marn insufflando fecerit , aut eam quamfe-
tuiSancto appropriatur, hominem operata cerat corpori dando polius insufflaverit
est Bonitas dixit, bonitas finxit hominem
: utrumque enim puto esse, nec habere aliqnid
delirno: bonitas inflavit animam, non mor- qua?stionis : quomodo sive insujflando fe-
tuam, sed vivarn. (7) Idcirco Spiritum coas- cerit animam, sive creando donavcrit, nec de

T«.t (il D. Damasc. L. dc Fid. Ortho. — (2) Gen. 1.

^
t.\ k 1 1 r ,-x
^ 1
aud1 rx,

-
1

(2) ' T<Mt D Amb L i.Ewmer

D. rhom. _lJ}
Tert
- ^Twr,
-

*V' L. de Pcen. 3.
7W C)
-
<??„ 9.
A, ol D - Amb
A ~K (5) (6) Rupert. \f
-

Tert L< de Ueg> 5

-

^± (4)
L# adv . MarC(
Gen. 1. -
/'f? (5) _
(6) 5.
»n c. Tert. L. adv. Marc.4. >_
(;) ». ,_;_ .
( }
Tert L# de Res<
. gj (8 ) Gen. 1.

7
 ,:

S8 AMOR
DEI IN HOMINEM. CONCIO I. —
atiquojlatu suo, nec de seipso ; sed ex nihilo, quo Pater setemus ludit cum Uuigeuito. Fi-
aut sufflando creavit , aut creando corpori liusDei est %elut puer , et infans Palris. (i)
insufflavit : non quia illud spiraculum con- Et Adamus est puer Dei. Factus fdius fui
versum est in animam viventem , sed opera- slalim, cum me manibus enixus est, cum de
tum est animam viventem. Spiritus Sanctus suo halitu movit. (2) Paler iu aeterna Verbi
spiratione divina producitur, et anima ho- generatione cum eo ludil, et Deus in hominis
minis a divina insufflationeprocedit Sanclce productione ludit
: Sed familiari manu , :

Trinitatis Spiritus Sanctus complementum etiam verbo blandiente. (3) Pater aeternus
est.(i) Et homo est complementumuniversi. cum Verbo deliciutur , et Dei bonitas deli-
Spirilus Sanctus qui proprio charactere est cias adjecit homini , ut quanquam totius or-
amor , est ornatus Patris et Filii ; charitas, bis possidens, in amcenioribus moraretur ,
quae est donum Spiritus Sancti , est ornatus translatus in paradisum. (4)
hominis. Amor divinus homiuem operatur II. PARS. Mirificus sane amor Dei pro-

ejusque productionem illustrat, et D. Paulus ducens hominem, mirificus adhuc amor ho-
hortatur nos : Omnia vestra in chariiate minem perficiens, et supra mundanas crea-
fiant. Sic enim operaiio nostra erit imago turas multum nobUitans.Ad distantiam enim
operationis divinae bonitatis quae formavit provocamus. Primo quidem, quodomnia ser-
:

hominem, consultatione, dilectione et adu- mone Dei facta sunt ; et sine illo nihil. Caro
latione. autem et sermone Dei constitit propter for-
3. Deo aderat Dei sapientia, quando prae- mam, ne quid sine sermone Dei : Faciamus
parabat coelos, quando vallabat abyssos , enim hominem, ante pr&misit : et amplius
quando aethera sursum firmabat, et sextiduo mariu, propter pralationem ; ne universitati
mundiale opificium peregit, cujus finis et compararetur.Etfinxil,inquit,Deushominem.
clausula recens creatus homo fuit. Cum eo , (5)Triplici autempotissimumperfectioneproe
inquit, tunc eram cuncta componens : Et cceteris animantibus uobilitatus est liomo,
delectabar per singulos dies , ludens coram 1. Cognitione ; a.Libertate; 3.Lege.
eo omni tempore , ludens in orbe terrarum , 1. Homo pnn crteris animantibus intel-
et delicix mea; esse cum fdiis hominum. (2) lectuali fuit notitia illustratus : tum ut crea-
Scilicet ergo sapientia cum Deo omnia mo- torem, tum ut creaturas agnoceret. Ad nos-
liens , tum in ipsa rerum a Deo pulchrarum cendum quidem Deum Oportebat Deum :

creatione, tum post eam orbe perfecto ; con- cognosci : bonum hoc utique et rationale.
siderans jugiter omnium rerum per me con- (>portebat dignum aliquid esse, quod Deum
ditarum perfectionem, decorem et ordinem, cognosceret : quidtamdignumprospiciposset,
perpetim delectabar in hoc intuitu et con- quam imago Dei et simililudo P (6) Ad cog-
templatione. Sed quid est ludeus semel et noscendas etiam creaturas : voluit namque
iterum inculcatum? Ven.Beda vultidem esse Deus ut Adamus perfectam haberet creatu-
ac gaudens. Alludit ad pueros quorum pro- rarum notitiam, eisque propria impertiretur
prium estludere, itaque Filius Dei, ait So- nomina. Formatis igitur Dominus Deus de
lonius, quasi puer asterni Patris inducitur, humo cunctis animantibus terrce , et univer-
cum quo ludebat, id est, gaudebat,essentiali sis volatilibus cceli, adduxit ea ad Adam ut
frui beatitudine. Alii vero illud ludere in re- videret quid vocaret ea : Omne enim quod
rum primordio, dictum putant aspectu ad vocavit Adam animce viventis, ipsum cst no-
Adamum, quasi tunc prae simplicitate et in- menejus. (7) Qua superre Basilius Seleucus
nocentia esset puer. Quo alludere videtur sic Deum cum Adamo loquentem inducit
Plato, sententiose aiens apud Dazam : Dei Esto Adam nominum artifex, quandorerunt
ludo flatum esse hominem , atque id ipsius esse non potes : formctitur a me, nominentur
optimum esse. (3) Nempe innocens Adamus « te; qua? procreata sunt me eognoscant ar-
crat quo cum velut cum puero
puer Dei ,
tificem naturce lege, te Dominum intelligant
Deus ludebat. Cessavit autem Deus cum appellalionis nomine, inde nomen quibus ego
Adamo praevaricatore, velut cum suo puero essentiam. (8) Ecce partitur Deuscum Adamo
ludere, id est, laetari et deliciari in paradiso. creationis opus:Deus ipse res condit, rerum
Quoniam indolem amiserat puerilem et sen- nomina condit Adamus, qui exploratissimas
sum, et in cogitationem pejorem venerat. (4) habebat rerum naturas.
Esto Deus non ludat cum sonte homine, lu- Tertullianus autem agnoscit amorem divi-
debat cum insonte, ad eumdem fere modum
Clem. Alex. — {>) Tert. L. 4- adv. Marc. 17. —
(3)
(1)
Tert. L. 2. adv. Marc. 4- — (4) Tert.
Ibid.—— (5)

(1) Cyr. Alcx. L. 4.

14. Thesaur. 4-—
Thtisaur. 4.— (»)
(1) Prov. 88.— Tert. L. dc Res. 5. — (6) Tert. L. 2. adv.
Marc. 6.
(3) In c. 1. Jacob. — (4) S. Iraen. L. 3. adr. User. l-j. (7) Gcn. 2. — (8) Orat.2
 ,

AMOll DEI IN HOMINEM. — CONCIO I.

90
nuin quod homini voluerit naturam suam cst. (l) Libcitatem homioil clarc dcmonsiiat
dignoscemlam pra-bere. Prirna denique boni- lcx | Deo imposila lllb comininalione mor-
tas creatoris, qua sc Dcus no/uit in (Vlcrriurn tis. llunc statum cjus confirrnuvit etiam ipsa

Iitere, i</ csf, non cssc aliijttid, cui Dcus eog- /e.r, tunc a Dco posila. Aon enini jioncretur

nosccretur.Quid cnirn tam bonum, (juani no- lc.r ci, <jui non hoberet obseijuiuin dcbiltini

titia ct fructus Dci ? (i) Duplex autem oiitur Icgi in sua jwtcstule: rtec rtirsus coniniiiuttio
fructus cx Dci nolitia. Unus est gloiia Dei rnortis trartsgrcssioni adseribercttii ,
si rton
qua; in creaturis relucet. Siquidcru a jirinior- et contcmjitus fegis in arbitrii libcrlate, ho-
dio rerum, conditor carum cum ipsis paritcr mini deputarctur. Sic in jwstcris Icgibus
ct
compcrlus cst ; ijrsis ad hoc prolalis, ut Deus Creatoris irn'ciiias,j>roj)onen(is(in(e homincm
cogrioseeretur (2) : scilicet iri ornarrierttum bonuni ct rna/tim vitarn ct inoilcm: scd
,

majestuds siilv fS) Sic intelligitPetrus Damia- ncc alias (oluni ordinem discipliiKV j>cr jjras-
nus Esaiam P/ena est oinnis tcrra g/oria
: ccj)la disposi/ttm, avocante Dco, ct rninante
y
ejus. Et quomodo asserit proplicta omnem ct exliortantc , nisi ct ad obsequiurn et ad
terram rnajcstate cjus cssc repletam ? sci/i- contempturn libero et vo/untario homine. (2)
cet curn dicit: Picna majcstale, intclligit di- Hjc rationes |>rohe prohant hominem liher-
cere majestatis cognitione. (4) Alter fructus tate clonatum; at homo lihcro abutens arld-
nolitia? divinae est propria homiuis perfectio: trio,contra suum deliquit auctorem. Jpse
actus enim
poteniia; intelleetiva? ah ohjecti homo ornniurn /lagitiorum auclor , non (art-
nohilitate nobilitantur. Tantam a Dei cogni- tum opus Dei, verum etiam imago Dci, ct ta-
tionc accipit homo clignitatem, ut ejus bea- men etcorpore,et sjnritudesciit a suo instilu-
titudo radicaliter et iuitiative in Dei visione lore. (3) Proloparens clivina; legi inohcdiens
consistat. Unde Dei anior in crclo paravit fuit : Transgressione saturatus in mortern
homini mansionem ut ejus perfeetissimam , cruditavit. (4) Nepotes ejus multo adhuc no-
notionem assequi valeat. Igitur cumcognos- centiores in idololatriam prolapsi sunt , et
ccndo Deo hominem prospcvissct idoneum omnibus vitiis scse manciparunt. Sernper hu-
bonitas Dei ipsius , ctiam hoc prceconio sno rnana gens ma/e de Deo meruit : primo qui-
addidit , quod j)rius dornici/ium homini com- dcrn ut inofficiosa ejus ,
qtieiii cum inle/li-
mentata aliquam jwstmodum molem ma- geret ex partc, non rcquisivit, scd elalios in-
est,
ximarri, postmodiim et majorem, ut inmagna sujyer sibi commentata est qttos co/eret ; de-
tanquam in minorc pro/ttderct atquc pro/ice- hinc quod non inqttirendo innoccnticc magis-
ret : ita de borio Dei, id est, de magno, adopli- trum, el noccnticv judicem, e.t cxaclorem, om-
rnurn qnoque ejus, id est, ad rnajus habitacu- nibus vitiis et criminibus inolevit. (5) Ho-
lurn promoferelur. (5) rum impietalem hac tempestate sequuntur
2. Libertas est secunda perfectio qua qui contra Dei cultum armant cognitionem
homo ca>teiis animantibus pn-epollet. Hanc et libertatem, quam a Deo acceperunt ulra- ;

ei perficiens divinus amor contulit in ejus que abutuntur in malum in contetnptum ,

produotione. Humana voluntas libertate do- divini amoris, qui illam eis ad bonurn usum
nata domiuium habet in omnes corporis sen- contulit.
sus, in ipsum etiam intellectum quiejussub- 3.Lexest tertiaperfectio quahomo caeteris
jacct imperio homo Hbero pollens arbitrio
: animantibus mire prascellit haec autem ab :

supremum attingit dignitatis gradum, in quo amore divino procedit : Sed quam arguis
sunt mentes ccelicolae ; imo imago Dei quse legem, quam in conlroversias torques , boni-
est humanae dignilatis fastigium, in arbitrii taserogavit,consu/ens homini,quo Deo adhce-
dignitate consistit. Liberum et sui arbilrii el reret, ne non tam liber quam abjectus vide-
suce potestatis invenio hominem a Deo in- retur, a?quandus famu/is suis cceteris anima-
siitutum, nui/am magis imaginem et sirnilitu- libus, so/tttis a Deo et exfastidio liberis; sed
dinem Dei in il/o animadvertens quarn ejus- ut solus horno g/oriaretur, quod solus dignus
,

modi status formarn. Neque enirn facie et fuissetquilegem a Deosumeret, utque anirnal
corporalibus iineis, tam variis in genere hu- rationale, intellectus et scientix capax, ipsa
mano, ad uniformem Deurn expressus est quoque /ibertatc rationa/icontinerelur; ei sub-
;
sed in easubstantia, qiicim ub ipso Deo traxit. Jectusqui subjeceratiIliomnia.(6)So\ushomo
id est, anirnce, ad formam Dei respondentis, hber et ingenuus proecepto adstringitur, et
et arbitrii sui libertute et potestate signatus servitutis charactere nolatur ut hinc vel :

maxime generosa obedientia; laus , et insig-

(i)Tert. L. a. ;>dv. Marc. 3. — (2) Tert. L. 1. adv. a. adv. Marc. 5.
Tert. L. 2. —
{1) Tcrt. Ibid.
t%) Jl: —
arC \'?' ~ (°) lert A P°1. '7- — (4) Serm. 53. Cap.
(1)
dc Spect. t.
(3) Tert. L. de 2. — Teit. Scorp. 5.
(4) Tert. 5. —
£
0. — (5J Tert. L. 2. adv. Marc. 4. Tcrl. Apol. 4o. — (6) Tert. L. 2. adv. Marc. 4-
(5)

V
 ioo AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO I.

nis laxaretur hominis gloriatio. Lex enimilli enim ad vivendum solummodo produxerat
imposita fuit, velut tessera qua ab animan- hominem , ut non ad recte vivendum in res- ,

tibus caeteris serviliter ex legibus ingenue pectu scilicet Dei legisque ejus. Igitur vi-
,

tlistingueretur, appetitui suo reliqua anima- vere quidem ille ipse proestiterat facto in ,

lia relinquuntur et concupiscentiae licentia

, animam vivam; rccte veroviveredemandarat,
iliis largius indulgetur, quo nullum rationis admonito in legis obsequium. (i) 2. D. Pau-
specimen, nullum cum Deo participium de- linus amorem Dei agnoscit. Qui ideo aliquid
notatur. Homo vero tanquam rationis com- imperat , ut causas habeat remunerandi.(2)
pos, coeli capax, Dei particeps, praecepto di- 3. Lex fuit velut tributum liomini imposi-
vinoinsignitur, ut per generosum obsequium tum. Et mens iniliata penclit vectigal per-
Dei dominium recognoscat. fecto Deo : lex enim tribulum est Domini.
Observa Deum non esse proprie Dominum (3) Subjectio divinae legi census est cui vec- :

nisi solius hominis, cui cum sit libertate prae- tigal natus est homo et cujus exacta obser-
:

ditus, solus valet divinis obtemperare man- vatio est tributum quod Deo pendit. 4. Deus
dalis. Dei nomen dicimus semper fuisse apud ab Adamo expostulat obsequium velut gra-
semetipsum, et in semetipso; Dominum vero titudinem tot beneficiorum quae illi contu-
non semper : diversa enim utriusque condi- lit. Et ex omni ligno paradisi comede
, de
tio. Deus substantice ipsius nomen, id est, di- ligno autem scientice boni et mali ne come-
vinitatis ; Dominus vero, non subslantice ,
das : accipe potestatem in omnia , uno solo
sed potestatis : substantiam semper fuisse te abstine : in omnia manus extendatur, et
cum suo nomine, qnod est Deus : poslea Do- ad unum retrahatur ; citra invidiam jruclum
minus, accedentis scilicet rei mentio Nam ex . interdixi, neque usum mihi reservavi ipsi :
quo esse cceperunt in quce potestas Domini nullius enim indiga mihi natura est, nuflique
ageret, ex illo per accessionem potestalis et obnoxia passioni; verum ut prohibitore cog-
factus et dictus est Dominus. Scriptura nobis nito prcvbitorem quoque cognoscas , et unius
patrocinatur quce utrumque nomen ei dis-
,
privatio recordationem illius excitet, qui de-
tinxit et suo tempore ostendit. Nam Deus
, dit universa,ne voluntas undequaque circum-
quidem quod erat semper, statimnominat : In fusa beneftcii memoriam spoliet. (4) 4- Ut
principiofecitDeusccclumetterram.Acdein- homo per obedientiam honorem et amo- ,

ceps quandiu faciebat quorum dominus futu- rem impendat legislatori. Quo in pretio sit
rus erat,Deus solummodo ponit : Etdixit Deus, legislator cx observatioile legis propala : ,

etfecit Deus, etvidil Deus;et nusquamadhuc perspectum tuum habeam : gratus eslo, ma-
Dominus. Atubi universa perfecit, ipsumque num contrahendo ; antejer totius paradisi
vel maxime hominem qui proprie Domiuum largitorem, unico ligno : honoris mei arbi-
intellecturus erat Dominus etiam cognomi- trum lestatui: tu vero non terrore, sedamore
,

natur.Tunc ctican Dominus nomen adjunxit : honorem mihi defcr. (5) Multa sane sunt,
Et accepit Deus Dominus hominem quem quae hominem ad obedientiam Deo debitam
finxit. Et prcecepit Dominus Deus. Acexinde tnovere debent dependentia servi ad Domi- :

Dominus qui Deus tantum, ex quo habuit cu- num, honor tanti legislatoris, cujus est ar-
jus esset. Nam Deus sibi erat rebus autem biter, tot beneficiorum gratitudo, amor di-
,

tunc Deus cuin et Dominus. (1) Praecipiens vino amori debitus, obsequium creaturarum,
et obediens, Dominus et servus sunt termini quas Deus bomini mancipavit.
relativi, qui se mutuo respiciunt. Dominus Nemo negat, quia nemo ignorat quod ul-
enim non est nisi subditi et servi Dominus. tro natura suggerit , Deum esse universita-
Quis autem est proprie Domini servus nisi tis conditorem , eamque universitatem , tam

homo, qui solus est obedientiae capax , cui bonam, quam liomini mancipatam. (6) Na-
est lex imposita? In hoc et lex constituta est, tura duce omncs norunt Deum esse primam
11011 excludens , sed probans libertatem de causam , a qua omnia creala suas accepere
obsequio sponte prcestando , vel transgres- essentias et proprietates : sciunt etiam om-
sione sponte committenda ; in utrumque exi- nia a Deo facla bona esse , utpote a bono
tum liberlas patuit arbilrii. (2.) auctore producta ; nec ignorant amorem di-
Eccur sic festinat Deus Adamo recenter vinum praeficientem, 1. Omnia creata sub-
condito , imponere praeceptum , et quidem jecisse infra hominem ; 2. Coadunasse mtra
domina, et imperiali voce ? Plures hujus hominem 3. Produxisse propter hominem. ;

mandati rationes Patres referunt 1. Lex :

fuit Adamo data ad bene vivendum. Neque (0 Tert. L. 2. adv. Marc. 8. (.) Epist U-
Abrali. —
adCc- —
1
lantiam. —Ba-
(5) Phil. Jud. L. de Migr. (4)

(i) Tert. L. adv. Hermog. 3. — (2) Tert. L. 2. adv. sil. Sel. Orat. 5. — (5) Basil. lbid. — (6) Tert. L. de
Marc. 6. Spect. 2,
 ,

AMOR DEI IN IIOMINEM. — CONCIO I. ioi

i. Magnnm
discrimeo inter homines,
est qnod continctur ,
qttia jiortionalc. (i) Quoil
csoterasque creaturas materiales. Homo con« triplici coofirmatur exemplo. ln prtnciplo
snltatione produiitur CTeatUTflB malcnaU-s , creavil Dcns ctvltun ct (ctrtim. Sub uo-
jnssn et imperio ; homo ad imagiaem Dei mine autem cosli et terraB iotelliguotur om»
formatur, cwtera Dei tantum sunt vestigia ; nia uusa iotra coelum et terram cootioeotur.
liomo aniina spiiitali et immorlali doiiatur, RespondebimUS huic tjnoquc svrujntlo : Scriji-
cietera utpote malerialia, corruptioni olmo- tura divina satis dissereret^ si summas ij>sas
xia sunt ; homo est bealitudinis capax, cat- rcrnni <i Dco factas comnicniliissct , cwluiu
tera ad felicitatem inidonea. A<1 quid autem <tterram. (2) 2. Probatur exemplo corporis
tot discrimioa? oimirum quia homo ut do- humaoi Sicnec manus t necpes t ncc ullum
:

minus , csetera ut famula processeruot. membrorum desiderat significari corpore no-

Magnte sine dubio differenticB ratio t pro con- minato. (3) 3. uoiverso coostat Ex
Etsi :

ditione scilicet rerum. Minora qucejiebant , mundum dixeris, illiceritet vcelum et qtue ,

co cui ftcbant. Siquidcm homini /icbant , ctti in co , sol ct luna, ct sidcra, et astra, ct tcr-
mox a Dco addicta sunt. Mcrito igitur ttt ra, ctfrcta, oinnis ccnsus clcniciitoruni. (4)
famula jtissu ct imperto , et sola vocali
,
Eodem moilo omncs creaturse oomioe lio-
potcstatc univcrsa proccsscrant .Conlra, honio, minis significantur, quia otmtia dixeris, cum
ut doininus eorutn, in hoc tpso Dcoc.cstructus id dixcris, quod c.r oiiinibits conslat. (5)
est ttt dominus esse posset , dmnfit a Donti- Tandem divious amor pracficiens omnia 3.
no. (1) D. Gregorius Nyssenus imaginem Dei propler hominem. Grande ojjus, ct dig- fecit
in homine vult silam iu dominio quod acee- num Dco, nitiiidus : etsi munduni hoinini, non
,

pit in aves cceli , pisces maris et hestias ter- sibijecit. (6) Deus enim cum sit ex semet-
rne. Faciamus hotninein ad imaginem ct si- ipso summe heatus , non indiget creaturis,
militudincm nostratn ; ut piwsit jiiscibus tna- quas hominis ulihtati mancipavit. Universa
ris volatilibus cceli et bcstiis tcrrtv. (2) Ne- negotiatio mundialis pcrvcniens ad huinani
,

que duntaxat aves pisces et hestiae , hominis gencris utilitatem : ipsum ccelutn sub quo
, ,

suhduntur imperio, verum etiam cceli , si- omnia , terra super quam omnia , et quid- ,

dera cunctaque alia qusa iotra illorum am- quid illorum inter se ad cotnmoda humana
,

hitum coutinentur. Omnia famula sunt ho- conspirat. (j) Hoec veritas experientia cons-
minis, omnia subjecta, omnia mancipala. (3) tat Jatn vero nemo est, qui non hoc quoque :

1. Hsec omnia et suhjieiuntur infra homi- pnvtendat, omnia a Deo ittstituta, et homini
nem, et adhuc coadunantur intra hominem. attributa et utique bona ut oinnia boni , ,

In ipso intelligitur, cui subjicitur , et in ipso aucloris. (8) Certissimum est creaturas ir-
signiftcatur, quia in ipso conlinetur (4), sci- rationales et inanimatas ,
qua3 ad hominem
licet universum idcirco homo microcosmos
: utadfinem proximum ordinantur, respicere
dicitur ,
quia in se totius universi continet Deum ut finem ultimum immo dependere :

partes. Parvus mundus est hotno et essen- magis a Deo ut fine ultimo, quam ab homine
,

ti<e omitis tiitn in asjiectum cadentis , tum ut fine proximo. Quia esse propter hominem
oculoruin aciem fugientis , nodum ac vincu- non est conclitio intrinseca et essentialis re-
luin in seijjsofert. (5) Et eamdem ob causam rum, sed tantum extrinseca , ex benigna Dei
dicitur IJorizon 11 niversi (6): qummseconjun- ordinatione, qui illas ad hominis solatium
git superius hemispherium, puta angelos et ; destinavit : esse propter Deum , et ordinari
inferius,pula brutaanimantia.(7) Abaliisau- ad ejus gloriam , est conditio intrinseca et
tem compendium appellatur, quia omnium essentialis omnium creaturarum : sicut enim
rerum tam spiritualium quam corporalium Deum respiciunt, necessarioque ab eo de-
gradus in se habet, et nectit. Quod ipsamet pendent ut a causa efficiente, et conservan-
te, ita illum respiciunt ut causam finalem
docuit veritas incarnata, praecipiens discipu- ,

lis Ptwdicate Evangelium omni creatura?.

: ab eo dependent et ad illius gloriam ordi- ,

Nam omnis creatura? nomine intelligitur nantur nam glorice sttcc causa Deus moli- :

homo (8), qui habet esse cum elementis , vi- tus est mundutn. (9) Hunc tamen ordinem
vere cum plantis sentire cum animalibus daemon semper pervertere conatus est. Dei
,
,

intelligere cum anorelis. Et ita novuin non cemulus universam conditionem eertis usibus
est , ut id solutn quod continet nominetur homini mancipatam , cum ipso homine coi~
quia summale :'
in isto autem intelligatur et
Tert. L. adv. Herm. 3i.
(1) (2) Tert. Ibid. (0) — —
Tert L. de vel. Virg. Tert. Ibid. —
(5) Tert. —
(1)
™,
Tert. L de Hes.5. -
(2) Genes. 1.- (3) Tert. L. lbid# i _
4. (4)
6) Tert L. 1. adv. Marc. 12. (7) Tert. L. —
-
.

- ,^V ~; (4 Terl L de vel Vir S- 4-- (5) S. Damas.

J,
Orat. de lTrausfig.
'
*

-
-

- 2 . ad Nat 5. (8).Tert. L. _
de Spect. 2. (9) Tert.
(6) (;) Plato. (8) D. Greg. He rm.
L . ad v . 0.
IO a AMOR DEI IN HOMINEM. —
CONCIO II.
rrwity untle eani et Apostolus invitam ait va- praesumit homo cum omnipotente beneficen-
nhtati succidisse vanis primum usibus, dein tius Deo, audacter colluctari audet ingra- :

turpibus el injustis, et impiis subversam. (i) tus mala pro bonis regerendo, cum clemente
Quadruplicem creaturarum abusum recenset Dei bonitate iutentius contendere , et cou-
Tertullianus vanum cum eas peccator a suo
: tentiose certare. De hac insolenti peccatoris
iine dimovet : illud enim est vanum, quod a lucta, intelligendusest propheta Quareergo :

suo fine divertitur turpem quia eas appli-

:
,
aversus est populus iste in Jerusalcm aver- ,

cat adulterandis usibus (2) : injustum , quia sione contentiosa ? (1) Peccator obstinata
exDeibonis Deum aggreditur. QuidnonDei peccandi licentia, vincere infitiiian) Dei bo-
est t quod Deum ojfendit ? (3) impium , quia nitatem delinquendo satagit quasi laudi t\u-:

summo bono spreto, creaturas ut objectum cat malevivendodivinam exsuperareclemen-

suas beatitudinis colit. Atquin summa of- tiam. Quanto magis ego ad pcenitentiam
fensa penes Deum nunquid
idololatria , ta- provocavi, illi plus recesserunt a me , non
men ut hccc adversus ipsum adorcntur? (4) iam peccandi studio, quam me snperandi.{o.)
O perversam setnulationem Plane divina !

• »»»»»» »»»a«»»»»9»»»®»<»»9»ao<i»»»»»9 clementia infinita esl atlributum Deo dig-

num , quod divinitatem augustius ostentat :
CONCIO SECUNDA. quid enim de se nobilius, et numini conna-
turalius, quam benefacere? augustissimum
Dei amorem et clementiam erga peccato- illud divinae bonitatis attributum viucere ni-
res audacler exaggerat Tertullianus : post- titur humana maliiia, et obstinate intentat
quam enim humanam carnem infirmam
, , plus audere peccando, quam Deus parcere
itnbecillam, inhonestam ,
perdiiam, pecca- possit miserando. At tanta est divina boni-
tricem, datnnatam protulit , sic fatur Au- : humanam exambiat superare mali-
tas ut
sim dicere, si hcec carni non accidissent , be- Ninive civitas erat inter Assyrios ho-
tiarn.
nignitas, gratia, misericordia, et omnis Dei minibus refertissima, peccatis naturce termi-
vis benefica vacuisset. (5) Idest, nisi infir- nos supergressa , non tamen divincv clemen-
mus esset homo, nisi imbecillus, inhonestus, tice metas exsuperabat. (3) Ac si elogium sit
peccator, et perditus quasi frustrato nomine
: bonitalis divinae, non superari ab bumana
forent augustiora Dei attributa : nempe be- malitia :imo semulatur adhuc peccaioris vin-
nignitas , misericordia et beneficentia. Nam cere temeritatem, 1. Peccator est indignus
cum objectum misericordiae sit miseria , et amore, et divina clementia illum diligit ; 1.
cum infinite absit a Deo
miseria, ipse sibi Peccalor est indignus tempore, et divina pa-
non videtur misericordia ,
quia ubi est im- tientia ei poenitendi lempus impeiulit ; 3.
possibilis miseria, superfluum videtur mise- Peccator meretur justitia' rigores, et ne pu-
ricordioe nomen : deficiente enitn re et opere niatur, divina misericordia justitise sese op-
misericordioc, ad quid misericordiae ponere- ponit.
tur vocabulum? igitur ex humanis delictis i.Bonum Deumnovimus :solum,optimum,
divina bonitas , et benignitas mire manifes- a Christo ejus addiscimus ; qui dilectionern
tatur. Ex hominum malitia , suam Deus os- mandans, post suam, inproximum, faciel et
lenlat beneficentiam. Quanta Dei misericor- ipse quod prucepit : diliget carnem, tot mo-
dia, quae, 1. Atnat et sustinet peccatores ; 2. dis sibi proximam; et, si infirmam, sed vir-
Vocat et quaerit peccatores; 3. Convertit et tus in infirmitate perficitur;et,si imbecillam,
justificat peccatores. sed medicum non desiderant nisi male ha-
I. PARS. Profunde Tert. O Denm non bentes; et,si inhonestam, sed inhonestioribus
natura beneficum, sed cemnlatione ! (6) Be- majorem circumdamus honorem; et,siperdi-
neficentia est peifectio Dei naturalis, qute tam : Sedego, inquit, veni,utquod perut sal-
aemulatione multum illustratur, cum humana vumjaciam; et,sipeccatricem: Sedmalo mihi,
malitia conlendens. Sic mystice inlelligit inquit, sahitem peccatoris, quam mortcm. K 4)
Gregorius Nazianzenus famosam illam luc- Quid peccatoribus adulantius quam ut Yer-
tam, qua Jacob cum Deo luctatus est. Ucec bum divinum pneserttm ad se vocare
illos

Jacob cum Deo colluctatio qua-cnnque illa venisse dicatur? Sed quam perversa pecca-
erat, ut ego ipse opinor, humani moduli cum torura aemulatio, qui Deo odium pro amore
divina sublimitate contentio est. (7) Miser repensant Illam divinoe bonitatis , et huma-
!

noe malitiae aemulalionem perfecle obumbia-

Tert. L. dc Cor. Mil. 6.
(1) {->) —
Ttrt. L. uV Spect.
2. — (.">) Tert. Ibid. —
(4) Tert. L. dc Idcil. 7. (5) —
— — —
Tert. L. de lles. 9. —
(f>) Tert. L. |. adv. Marc. 20. (i) Jerem. 8. (a) D. Hier. (3) BasiL Scl.
— (7) Orat. pro Basil, (i) Terl. L. de Res. 9.
 ,

AMOR DEl IlN IIOMINEM. — CONCIO II. ml

tam video parabola
iti ,
palrisfamilias qui tcntare, dixit Zaccluvc,fcstinarts dcsccruJr,
:

plautavit vincain. Cnni autcni tcmjius fruc- (juia liodic in donio tua ojxtrlct nic rnancrc.
tuttnt aj>i>roj)inquassct niisit scrvos suos ad , O vclut cllusain Chrisli hhcralilatcin j vnclit
agricolus , ut uccij>crcnt Jructum cjus : ct iu\ tcctum , tot furlis
criininosiitu Zacclia'i
agricoliv, upprchcnsis servis cjus, alium ce- infatnc, vadit ut Zacch;eo tot llagiiioruui
cidcrunt, aliuni lajndavcrunt, aliuni occidc- condoncl vcniain cl quod cst admirationc :

runt ; rnisit alios scrvos jjlurcs prioribus , ct dignutn, ail Clirislus sua intcrcsse In dorno !

feccrunt illis simililcr ; novissirne autcni nti- tua ojwrtcl nic nianerc. Sua iuteresse ait
sit ad cos Ji/ittm suitrn , agricohv autcm tu- Salvator, quod Zacchaci refcrt. Utilitatem
dcntcs filiuin di.vcrttnt intra sc : Ilic cst luv- Zacchaei commoduin suum rcputal imtuo :

res, vcnitc, occidarnus ctun. (i) Ll.i linper- emolumentum peccatoris commodum suum
fectus : Cortsidcra (juornodo />cr sirtgulos gra- facit ; nain e peccatorum
venia nohili-
dus tniscricordiic divi/ue malitia Judaoruni tatur ejus inisericordia, et auguslior apparet
cresccbut, ct qttomodo pcr sirtgttlos gradus ju- ejus beneficentia. Considcra niniiarn Salva-
daictv rna!iti(V Dci miscricordia addcbatur, toris bonitatcm (i), quac peccatoies odio dig-
etcontra clcmcntiani Dci mulignitas huma/ia nos , et amore indignos diligit. Considera
ccrlabat. (2) lusana malilia fuit, priores ser- adhuc Dei patientiam quaj peccatores tem- ,

vos ca?dere, lapidare , occidere , sed divina pore indignos patilur, eisque tempus largitur
bonitas non cedit tanl.x hominum malitiac, pcenitendi.
et vincens in bono inalum, misit alios ser- 2. Dcum j)aticntia? exemj)lum,
qui tcmpo-
vos suos plures prioribus. At agricoke obs- rurn officia dignis ct indignis patitur sitnul
tinata nequitia vesani et aversione conten- , occurrcre. (2) Peccator peccando inuignus
tiosa temerarii incrementant facinus addi-
, tempore Deus tamen benigno suo
efficitur,
tione facinoris , illosque impudenter occi- amore illum sustinel in contumeliam patien-
dunt. Tunc
bonitas Dei ne vincatur a pro- tiae suae : Sustinens ingratissimas nationes ,
terva hominum malignilate, quasi offensas ludibria artium et opera manuum suaruni
immemor, mittit suum unigenitum Filium, adorantes, nomen cum familia ipsius perse-
ad consimile periculum. Sed ct ingralus po- qucntes , luxuriam, avaritiam iniquilatem , ,

jjuIus perdurat in bonitatis divirue conten- malignitalem quotidie inolcscentern , ut sua

tione. (3) Juda;i enitn in Chtistum cruentas sibi jmtientiadctrahat :plures enirn Dominum
manus injecerunt, eumque soevissimo suppli- idcirco non credunt, quia seculo iratum tarn~
cio enecaverunt. diu nesciunt. (3) Nam contumelia Dei vide-
D. Augustinus verba Christi considerans : tur, tam patiens ipsius clementia in pecca-
Non enim veni vocare juslos sed peccato- , tores, ac si ipse Deus contumeliosus sibi sit
res (4), animadvertit Marcus quoque et Lu- : apud homines tamdiu sustinens , tot crimi-
cas eamdem sententiam tenuerunt : Lttcas num temeritates, tot facinorum immanitates,
autern curn dixisset : Non veni vocare jus- et a levissimae patientiaj nobili ostentatione
tos, sed pcccatores,addidit : In pocnitentiam : quodammodo dedecoretur : vel quasi homi-
quod ad explanandam sententiam valet , ne num delicta non videat, vel quasi ad illa pu-
quisquam j)eccatores ob hoc ipsum quod , nienda sit impotens, vel quasi criminum auc-
peccatores sunt diligi arbitretur a Domino.
, tor, vel assentator existat. Et licet non pauci
(5) Procul a summa bonitas est
Deo ,
qui in infidelitate permaneant , nec ejus perspi-
arnor peccati, et de hominum iniquitate com- caciam, justitiam, aut sanctitatem ob id cre-
placentia immo et quo magis est iniquitas
: dant ; mavult tamen clementiam suam os-
sibi odiosa, et homini perniciosa, eo blan- tentare, ut vel sic benigna patientiaa aemula-
diori beneficio peccatores ad se allicit, ut in tione peccatoribus tempus pcenitendi largia-
benevolentiae officina peccatores reformet, tur. Ideoque Vates Regius dutn Dei justitiam
et refingat in justos. Ob hanc causam Chris- praedicat, memoriam lenitatis , ac patientiae
tus cum peccatoribus amice manducat, cum divinae commendat : Memoriarn aburulantice
publicanis facili commercio discumbit. (6) suavitatis tiue eructabunt, et justiliam tuam
Zacchaeumstatura pusillum,rapinis magnum, exsultabuni. (4) Cunctatior mora in suppli-
e sycomoro spectantem ejus transitum pro- ciis digne infiigendis divinae suavitatis ac
spiciens, decrevit illi dare veniam tol delic- indulgentiae memoriatn importat Deus cum :

torum, quaedivitiis acquirendis, et acquisitis conlra morern kumanCB impatientue non fes-
cognata sunt et muuificum volens se os-
: linat punire, miseratus est , tencns justiliam

(1) Matth. 21. —

(a) Hom. 4o. j n Halth. — (3) Basil.
Sel. Orat. 11. —(4) Matth. 9. — (5) L. a. de Conf. (1) D. Chrysost.— (a) Tert. L. de Pat. *. —(3) Tert.
E?aog. 27. — (0) Luc. y. lbid. — (4) Pa. 144.
 ; !

io4 AMOR DEI IN HOMISEM. — CONCIO II.

inpcena, post misericordiam projiciente pa- mulat judicem, qui magis vult implere geni-
tientia; habens misericordiam in pccna, post torem : et sentenliani cito vertit in veniam ,
patientiam exercendo justitiam. Non enim cui redire cupit filium, non perire (i) Deus :

Deus rapit humanorum criminum occasiones, dicitur, et verae est Pater misericordiarum
,

neque tanquam infirmitatis nostrce naturce- cujus paternus affectus poenam vertit in ve-
que nescius illucl ipsum ad pcenam erroris niam, et a filiis peccantibus supplicia miseri-
,

et peccati nostri tempus invadit ; sed dissi- corditer avertit. Quatn misericors qui offen-
mulat et differt ; pcenitentice solatium dila- sus nec paternum nomen dedignatur auclire
tione ultionis expectat suavem se omnibus peccatoris hcec est prima conjessio apud auc-
,

prcestans : dum per misericordice et justitice torem naturce, prcesulem misericordice, arbi-
moduin temperandce severitatis indulgentke trum culpce. (2) Ad tribunal confessus reus
se reservat hoc est in Deo prcecipuum. (1) In accedit, nec tot fceda et exsecranda delicta fa-
,

Dei gubernatione prascipuum est, quod hu- teri recusat, sed confiteri ambit immo et :

manorum criminum puniendorum occasio- contra judicem se deliquisse palam confite-

nes non rapit, sed peccata dissimulat, et pce- tur. Vis scire qua spe, qua fiducia? quia etsi
nam non affertlonganimis differt
, sed acerbe offensus, dulce et beneficium Patris
quippe qui humanoe pcenitenlioe solatium di- nomen non dedignalur audire porro Patris :

latione ultionis exspectat hujusmodi in pu- : vocabulum judicem quodammodo deponit,

niendo cunctalio pcenitentiam adulantius su- et illumconvertit in prcesulem misericordice,
bornat. A Dei patientia homines solatiumha- et arbitrum cu/pce.
bent pcenitentiae , futura illorum pcenitenlia Jurisperiti arbitrum vocant, virum consi-
divinoe patientise slipendiumest. Etsipotesias liosum, quem litigantes proprio arbilrio eli-
et terror apud ipsum est,totum tamen inlerim gunt, et ultro sese illius sententiae subdunt,
dissiinidtxt,donecpcenitentiparcat,confitenietn qui non tenetur ad legum apices , sed ex
recipiat. (2) Ira ad punitionem festinat, jus- aequo et bono rem componit, et litem diri-
titiadivinee irae nescia, temperatacunctatione U-iti O quam multa paucis compendiavit D.
dum punitionem aver-
pcenitentioe adulatur, Ambrosius! nempesipater aliquando rei filii
tit : Denique Dei temperata justitia est : suf- sitjudex, quantumvis sit filii laesus sceleri-
fert enim peccatores ut sint qui proficiant.
, bus , et graviter offensus ne eum tam re- :

(3) Temperata Dei justitia peccatoribus il- putes justitioe pra?esse, quod est judicis mu-
lico pcenam non infligit, sed eos patienter nus, quam esse prcesulem misericordice et ,

suffert, ut ejus lenocinante patientia a vitoe arbitrum cidpcel quam in propriis exaspe-
prioribus erroribus corrigat In tanta igitur : rantur judices sed o quam mitescit pater ,
!

itnpietate hotninum, tantisque peccatis id as- nefilium condemnet Homo in injuriis laces- !

sequitur patientia Dei , ut seipsi homines, situs naturaliter crudelis est ad ultionem ,
damnatis vitce prioris erroribus , corrigant. omnes animi et corporis vires auxiliares vo-
(4) cat ad soevitiam, ut patet in Theodorico, qui
3. Quam exsuperans divinoe patientiae bo- sic loquitur : Delectat nos munificos esse in
nilas peccatadissimulans, et peccatores sus- amore vindictce. Nescio quod scelus com-
tinens, nec minor divinae misericordioe oemu- missum fuerat , et facinoris auctor latebat :

latio justitiam retinens, ne in reos supplicia tunc rex ingentem auri massam promittit
vibret JVon tenuit in testimoniutn iram
! proditori scelestissimi illius rei : liberalis est
suam quia voluit misericordiam. (5) Quod
,
Theodoricus ut puniat, munificus ut sooviat;
bene noverat prodigus ille filius , qui festi- ex clementia conflat ultionem , hoc est inge-
nate ad Patris ccelestis redit misericordiam. nium hominum, quibus agnata saevitia est,
Surgam, et ibo ad Patretn : qua speP illa crudelitas pene naturalis. At quia misereri
qua pater est : ego perdidi quod erat filii , est Deum
esse (3), Deus , cujus indoles et
ille quocl patris est non amisit : apucl patrem natura est misereri, ostendit magnificentiam
non intercedit extraneus , intus est in patris suam non puniendo, sed parcendo. Tunc di-
pectore , ipse qui intercedit et exorat affec- vfna misericordia munificentior est, quando
lus : utgentur patris viscera , iterum jilium debitae vindictoe meritum vertit in clementioe
genitura per veniam. Ibo ad patrem reus : occasionem. Deus nobis commissus est et ,

pater viso filio cooperit mox reatum , dissi- iras jure debitas in charitatem vertit inde-
bitain. (4)

(1)
Dom.-(l)
D. Hilar. in Ps. i44.

#dv. Maic. io.

—
(2) Guer. Ser. 1. de Nat.
D. Aug. in Quiest. veter. et nov. Test. q.
i5.-(4) Lart.L.deIr« Dei.c. , 20. - (5) Tert. L. J. ^".^ ^f'
.

(
5)
&
, .
D ,
Pc
i\

V*n
BasiL SeL
„,

"^T
0rat 38>
,

-
c
Ser
/* f"
~ ,

4
n.

{) ?'
" "^
^ J^ ~
.

Cp '
.
T _

P *
•

"*
 AMOU DEI l\ IIOMINEM. — CONCIO II. io5
Divinam considerana Tertuilia-
jusiitiain ricordiaa Chriiti monumenlum, qui, i. Vo-
lius, ol) Adami et posteroruin lemeraria lla- Ctt pcccalorcin 2. Quarit peccatorem ; 3.
;

rilia ininas apirant.cn. rigores et supplicia

, Suis humeril defeti pceealorein.
peracerba fulminantem lic profunde fatur
, i. Diviua gratia esl tn ipsam convcrsionem

Dcus post toiac tanta delicta humanm tcmc- tcmpcrtita. (i) Ut sine illa lioiuo nec a inalo
ritotis a principe generis Adam auspioata , converti, nec boni aliquid agere possit. Ad
post condemnatum hominem cum seculi rem virtulis impotens est liiimaua uatura, si
dote, post ejectum aparadiso t mortique sub- Hinc agnoscat ho-
gratias viribus deatituatur.
jectum : citm rursus ad suam misericordiam mo necesse est, quam de ad se sil imhccillis
maturavisset. (i) Quid, quseso, aibi vult di- pictatis negotium. [dcirco Deua, qui nostratn
cens maturavisse ad suam misericordiam ,
, videt ad rem aalutii inopiam nobil auxilia ,

quando divina jusiitia in iras agitur, et furo- necessaria benigne proebet, et indignum pec-
res, vindictas cructat? Quia Dcus postqutim catorem ad poenitentiam vocat. Itaque ct
punivit Ailum, illico perquam mature confu- populum sibi congregavit , cl multis bonita-
git ad siaiin misericordiam , tanquam ad rc- tis sua? largitionibus jovit , et ingratissinium
ceptaeulum, (2) Scilicet ut mitigaret rigores totiens expertus t ad pcenitentiamsemper hor-
justitia?, Deus ad miscricordiam fugit vel tatus cst , et prophctando univcrsorum pro-
;

misericordia fuit rcccptaculum homiuis, ubi phetarum cmisit ora : mox gratiam pollici-
a divina justitia securus exstitit ; vel divma tus, quam in extrcmilatibus temporum pcr
misericordia fuit couceptaculum incarnatio- spiriturn suurn universo orbi illuminaturus
nis, quia Verbum humanatum prmire intinctionem pamitentio? jussit,
divinas justi- esset ,

tia3 satisfecit ; vel potius ad suam misericor- ut quos per gratiam vocaret , ad promissio-
diam maturavit Deus. Justitia et misericor- nern semini Abraham destinatam ,per pceni-
dia babent tempus in quo maturos produ- tentia? subsignationem ante componeret. (2)
cant fructus justitia nondum est matura , Ad Judoeos misit propbetas; Gentiles vocavit
:

nondum maturi sunt fructus ejus ; miseri- per apostolos, quoruni verba usque ad. fines
cordia econverso matura est , maturos jam orbis terrae processerunt. O vocern, qux com-
babet fructus. Cum rursus ad suam miseri- mune de ornnibus trophceum statuit ! O ver»
cordiam maturavisset, jarn inde in semetipso burn unicaassertione terrarn captivans, agens
pcenitentiam dcdicavit , rcscissa sentenlia hujus vocis ha?reditatem obtinuit Apostolo-
irarum pristinarum , ignoscere pactus operi rurn ccetus : hanc in manibus habenles, terras
et imagini suas. (3) Hoc modulate canit Va- integras quatiit ea vox , insulas occupavit ,
tes Regius Misericordiam et judicium can~ sine vi capta? sunt civitates , provincite con-
:

tabo tibi, Domine. (4) Misericordiam ponit currerunt. (3) Et quasi parum foret Christo
ante judicium , quia tempus misericordiae misisse Apostolos ad vocationem gentium,
proecedit justitiae tempus ; et ut ait Hesy- ipsemet per suam gratiam quotidie digna-
chius, tempus misericordiae est in praesenti, tur vocare peccatores. Ut enim ait Sapiens:
temnus juslitiae in futuro. Ca?terum cumju- Sapientia foris prcedicat , in plateis dat vo-
dicio pro?ponat misericordiam, misericors est cem suam , in capite turbarum clamitat , in
justus noster, non utique quando judicat, sed joribus portarum urbis profert verba sua, di-
rnodo quando nondum exercet judicium : ila cens : Convertimini ad correctionem meam,
ut misericordia sit temporis pra?sentis , judi- et proferarn vobis spiriturn meurn. (4) Quot
ciurn vero sit temporis fuluri. Deus ergo ad modis vocat nos increataSapientia! vocatin-
suam misericordiam maturavisse dicitur , ternae per sanctas intellectus illustrationes,
dum peccatori parcit , et etiam dum pecca- per pios voluntatis affeclus ; vocat externe
torem vocat, et quaerit. per prospera, immo et per adversa. Tam est
II. Tertullianus divinam benevo- nostree salutis peritus artifex Deus , ut vel
PARS.
lentiam adumbratam agnoscit in parabola plagas incutiens moveatur , utrinque nos ad
ovis illius errabundoe, quam pastor vocitat, pietatern provocans. (5)
quaerit diligenler , et inventam imponit hu- 2. Pastor bonus Christus (6) , qui perdi-
meris et ad eregem deducit. Errat et una tam ovem, non solum vocat, sed etiam quae-
pastori ovicula , sed grex una charior non rit. Quaenam est illa ovis? tota humana na-
erat : una illa conquiritur , una pro omnibus tura, quae delicto originali periit , quseque
desideralur, et tandem invenitur, et humeris ita a Deo dilecta est , ut relictis Angelis di-
pastoris ipsius refertur. (5) En verum mise-
Tert. L. adv. Valent. i4. —
(>) Tert. L. de Pcen.
Tert. L. de Poen. a. — Cerda. — (3) Tcrt. L.
(1)
—(5) Uasil. Sel. Orat. 29. —
(4) Prov. (5) Pro- —
(1)
de Pcen. 2. —
(4) Ps. ico. — (5)
(2)
Tert. L. de Poen. 8.
2.

cop. in c. 9. Esai. —
(6) Tert. L. de Pud. 7.
ioG AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO II.

vinum Verbum ad illam quaerendam incar- potest, affectu peragat misericordia addit- :

natum fuerit. Omne genus humanum unus que ideo Evangelisla Cum longe adhuc es- .

Dei grex est , universarum gentium idem set Jilius prodigus , accurrens pater cecidit
Deus, et Dominus, et pastor est. (i) De illo super collum ejus. (i) Ubi D. Hieronymus :

divinae corporalionis arcano loquitur Apos- Antequam dignis operibus, et vera pceniten-
tolus Nusquam angelos apprehendit sed tia ad patrem rediret antiquum , Deus ad
: ,

semen Abrahx. (2) Ubi D. Chrysostomus ejus percurrit adventum, et redilum Jilii sui
:

Quid autem est quod dicit : Apprehendit? junioris anticipat. Esto Deus Pater nec
quare non dixit : Suscepit P Sed isto verbo inotus, nec fatigatus sit in quaerendo pecca-
usus est Apprehendit, ex metaphora inse- tore, video tamen Christum ex ilinere fatiga-
,

quentium eos qui aversi sunt, et omnia fa- tum Fatigalus ex itinere, sedebat sic supra :

ciunt ut fugientes occupent, et ut resilientes fontem. Ut enim explicat D. Augustinus ,

apprehendere valeant. Aujugientem quippe assumpsit carnis iter spiritus , fatigalus in
ab ipso naturam humanam et procul aufu- carne, qui carnem portabat.Cum\nss\tudine
,

gicntem, erantenim longe profugi, insecutus peccatorem quaerit Salvator, et per patien-
apprehendit : ostendit quoniam misericordia tiam invenit. Erroneam overn patientia pas-
sola, et gralia, et cura , quam de nobis ha- toris requirit et invenit (2) , eamque cum
buit, hocjecit. (3) Politiores theologi ad in- labore et fatigatione quaesilam et inventam,
carnationismysterium explanandum,dicunt: humeris imponit , et amanter magno cum
Verbum divinum humanam assumpsit, vel gaudio defert.
suscepit naturam. D. Paulus de ccelo eru- 2. Sed laborem inquisitionis patientia sus-
ditus consultissime non dixit: Deus assump- cipit, et humeris insuper advehit bajulus pa-
sit, sed, Apprehendit.Quia verbum assump- tiens peccatricem derelictam. (3) Sed cur
sit, aut suscepit, de se non solertem, actua- ovem humeris imponit? Nonnesatis erat de-
lem et vividam naturae humanae susceptio- fessus tot itineribus , tot laboribus exantla-
nem importat ; at verbum apprehendere tis ? nonne satius fuisset ut ovis ante pas-
pulchra viget energia, qua aversos, et a no- torem incederet, ne defatigatus paslor tanto
bis properanter fugientes insequimur, et om- onere gravaretur? qualis misericordia cce-
nia facimus ut eosdem praeoccupatione ap- qui libenti animo ovem
lestis illius Pastoris,
prehendamus. , ambulare jam defessam
non valentem et
Per illam errabundam ovem intelligitur portat Ovicula illa perdesertavagans, mul- !

adhuc vel quivis Christianus Sed ovis pro- tum errando laboraverat. Ovis illa errans et
:

prie Christianus et grex Domini Ecclesia?

, defessa bene denotatur per prodigum fi-
,

populus (4) ; vel quivis peccator Et Chris- lium, quem videns pater magna peccatorum
:

tianus in ove intelligendus qui ab Ecclesia mole oppressum , tot flagitiorum oneribus
,

grege erraverit. Peccator igitur dicere debet degravatum, misericordia motus, accurrens
cum Propheta : Erravi sicut ovis quceperiit. cecidit super collum ejus. (4) Cur super de-
(5) Hujusmodi ovis perdita oplime per pro- fessi filii pergrave corpus demittit pater?
digum denotatur qui peregre projectus est Tanto corporis pondere defessumet degrava-
:

in regionem longinquam. (6) tum filium deprimet , et non attollet. Ceci-

Quaerat Deus prodigum filium fugientem, dit super collum ejus , non lapsu viscerum,
festinet reducere peregre errantem id ejus sed compassionis ; cecidit super collum cjus,
,

bonitas exigit. At Deus loco moveri non po- ut amoris onere onus tolleret peccatorum ;
test nam immensitas nequit ad ultiora spa- cecidit super collum ejus, ut erigeret sic ja-
,

tia se extendere
,
quoniam ubique est. Ta- centem. (5) Chrysologo concinit S. Ambro-
men si Deus ad eum non vadit, peregre abest sius Quodam paterni amoris affectu super :

in regione longinqua. Hunc nodum acute collum cadit, ut jacentem erigat et onera- ,

solvit Chrysologus Pater misericordia

: mo- tum peccatis, atque in terrena deflexum re-
tus, movetur misericordia,qui loco nonpotesl Jlectat ad coelum. (6) abstrusam rerum
moveri. (7) Festine quaeratur, qui peregre coelestium philosophiam a natura peregri-
profectus est in regionem longinquam non nantem Videt pater lassatum filium, etiti-
: !

passibus immensitatis, cujus nulli sunt gres- neris labore, et peccatorum onere pressum,
sus, cum sit immobilis , sed passibus mise- et majori pondere pondus antiquum levare
ricordiae. Agat misericordia quasi vices im- conatur non manum porrigit, ut penepros- :

mensitatis, et motum, quem immensitas non tratum sublevet sed cecidit super collum ,

(1)Tert. L. de Ptid. 7.— (2) Hebr. 2.— Hom. 5. Ep. i{&. — (2) Tert. L. de Pat. 12. — (5) Tcit.
in Ep. ad Hebr. —
(4) Tert. Ibid.
— (5)
(3)
Ps. 11S. — Ibid.
(1)
— (4) Luc. i5. — (5) Chrys. serm. 3. — (6) L. j.
(6) Luc. i5. —
(j) Serm. 5. iu Luc.
 — , ,;

AMOR
DEl [N lIOMHfEM. COKCIO II. r< 7 —
ejus» toto illum corporc giavans ut novo tibetu tutclpU imwtolal vitulum pneopl*
, ,

pielalis ouere antiqua onera sul)levaret mttm , convivio gatulium sttuni e.eornat.
:

onereonus tollit, sarcinis sarcinas levat,mole Quidni ? /tliitni eniin iiHunerat ijitem nniise-
molein sublevat, el lassum (ilium , et peue rttt , ehariorem senserttl tjttent lut rifcccral.

prostratuni nee degravat toto eorporis DOD- Quis nobis intelligentltis esl patcr P Dcns
ille

dere, setl attollil vel cecidit super collum

: seilicct : ttirn jiatcr nento; Itaii jiius iiemo. Js
ejus ut eum supra liumeros atlolleret sese , ergo tejilium sititnt, ctsi acceptum ab co pro-
gravi peccatorum suorum pondere oneraret. dcgcris ctsi ititilns retliei is, recipiet, tjtiia re-
,

Jittmeris insttpcr advchit bajulus OVem de- disli : magistjiie tle regressu tuo tjuttin de al-
rclictam. tcrius sobrictalc Itctttbitur. Sctl si /jcenitcat
Sed quam grave sit isliusmodi onus, ex tX animo,si jamcin tuani tian satitritate nter-
gravitale peccali recensenduin est. Gravita- cenariorum jxtternorum comparcs si porcos ,

tem peccati haud ignorabat Vates Regius ,

immttndum rciiitquas pccus si palrcm rcpc- ,

dicens : Quoniam initjuitatcs mcce sujiergrcs- tas vel ofjcnsttm : Delitjui, tlieeus, pnter, nee
sa.' sunt caput meum , ct siettt onus grave dignus ego jam vocari titits. (i) Longiuscule
gravata: sunt supcr mc. (i) Omnium sane Terlullianus ; verum optime deinonstral di-
ponderum gravius est peccatum. IXullo pon- vinam erga poenitentem misericordiam, quoc
derc gravius prcmitur anima quam peccati. i. Peccati maculam diluit; 2. Reatum pcenac
(2) Tam grave pondus peccatum ut il- est aeterna? remittit ; 3. Gratiam justificanttm
lud Apostolus nuncupaverit omne onus , ut infundit.
explicat D. Thomas, id est, peccatum j)crpe- 1. Divinus amor in pcenitentepeccati ma-
tralum, quod dicitur pondus quia animam ,
culam delet. Quod sic declarat Tertullianus :

dcprimit ad infuna. (3) Hujusmodi pondere
gravatus Luciier ad tartara velut fulgur des-
cendit. Unde D. Antoninus Adeo grave est
peccatum ut ccclum et terra? super/icics non
valeat sustinere peccalorem ut patet in Lu-
cijero, qui existens in ccclo empyreo, itagra-
vatus est per superbiam, ut de ccelo lapsus in
centrum terrce ruerit. (4) Sed nihil ita gra-
vitatem peccati declarat ac pondus crucis,
quam detulit super humeros Christus. Veie
languores] nostros ipse tulit, et dolores nos-
tros ipse portavit. (5) Et Jeremias vocat po-
pulum idololatram, qui graviter Deum of-
fenderat, onus Domini. Quid est onus Do-
minip Explicat Lyranus : Onus importabile
propter peccatorum vestrorum pondus. Ita
hoc pondere gravatus fuit Salvator a prae-
torio Pilati usque ad Calvarium, utvelut ad
illud deferendum deficerent vires, advocatus
fuerit ad simul cum eo ferendam crucem Si-
mon Cyrenaeus. Qui modo peccant, Christi
humeris imponunt crucem ipsa cruce gravio-
rem, ut ipse queritur Cur me graviore cri-
: est,
minum tuorum cruce ,
quam
quondam pependeram ajjlixisti P gravior
, tur, ut coccinum vermiculi succo tinttum
JSon tacet Joannes : Pceiiilentiam initote, di-
cens : jam enim salus nationibus appropin-
: quabit, Dominus scilicet ajjerens, secundum
Dei promissum. Cui jjiwministrans, jxxniten-
, tiam destinabat purgandis mentibus jjroposi-
tam: uti quidquid error velus inquinasset ,
quicquid in corde hominis ignorantia conta-
minasset, id j)txnitentia verrens et radens, et
foras abjiciens, mundam pectoris domum su-
perventuro Spiritui Sancto paret ,
quo se ille
cum ccelestibus bonis libens inferat. (2) Spi-
ritus Sanctus in anima gratia ornata residet
in anima vero macula peccati coinquinata,
habitare nequit. Prius ab hujusmodi sordi-
bus mundanda est, quo tanto hospili paretur
locus. Tanta est autem vis pcenitentiae ut
quascunque sordes, quamtumvis maculosas
lavare et diluere valeat. Si fuerini peccata
vestra ut coccinum , quasi nix dealbabun-
tur : et sijuerint rubra sicut vermiculus, ve-
htt lana alba erunt. (3) Perpeccatum ut coc-
cinum , enormius intelligitur delictum , id
facinus intimius et medullitus peccati
illa in qua labe imbutum, et quod elui non posse vide-
;

enim apud me peccatorum tuorum crux est, illud tamen peccatum nequitiae coccino im-
in qua invitus pendeo ,
quamilla in qua tui butum pcenitentia emaculat, et in nivis albo-
misertus, mortem tuam occisurus, ascendi.{6) rem, seu candorem adducit. Idcirco peccato-
3. Divinus ergapeccatorem amor maxime res sic hoi tatur Tertullianus -.Pcenileat itaqu^
nitet in parabola Prodigi, ut bene animad- vos,et resipiscite ad abolenda delicla vestra.
vertil Tertullianus : Illum etiam mitissi- (4) Illam pcenitentiae virtutem siccommendat
mum patrern non tacebo , qui prodigum
fi- Euseb. Emis. De ccelo divina mcdicina pa-
lium revocat , et post inopiam j)oenitentem ratur : sananiur vulncra qittz non sentiun- ,

r,\n -
— l 1 .. f'tr. Et mala quce se, ipsi conscientia? insepa-
_fi) Ps. 37.
, \ t\ ni.
(2) D. Chrysost. hom. i3.
. .
Matlh. m
•
l •> 1 l

(\ Hebr. 12. —(4) 2. par. Theol. tit. 3. c. i5.— (5) (1) Tert. L. de Pan. S. — Tert. L. dc Pan. 2. —
lsai. 5o. c. a3.— (6) D. Aug. Scrm. 67. de Temp. (3) Isai. 1. — (4) L. de Rcs.
(2)
a3.
 ,:

io 8 AMOR DEI IN HOMINEM. —

CONCIO II.
rabiliter immiscuerant ,
quodam divina? mi- sat , excusat ; cum condemnat, absolvit. (1)
sericordia? artijlcio separantur. Ilaque quod Nam poenitentia pro poena aeterna satisfacit
suum equidem est, Deus noster operatur in justitioe divinoe , et capitale debitum et cen-
nobis, abstergit cordium nostrorum maculas, sum peccati ex integro solvit. In peccatorem
lavat culpas, et his quce male facta sunt , ad ipsa pronuntians, pro Dei indignationefun-
infectum redaclis , amissam quia potest re- gatur , et temporali affliclione ceterna sup-
novat innocentiam. Ecce magnum poeni- plicia non dicam frustretur , sed expun-
tentioe mysterium , de misericordioe divinee gat. (2)
artificio mirissimum quo diu inveteratam,
: 5. Tandem per pcenitentiam divinus amor
et medullitus convisceratam malitiam ad re- gratuito peccatoribus gratiam justificantem
centem et vernantem purioris innocentiae infundit , qua constat ex mortuis effici vi-
llorem revocat dum malefacta ad infectum vos. (3) Nam sicut peccatum mortem , ita
:

redigit. Quoe est arcana divinoe bonitatis em- gratia affert animoe vitam. Onerat nos cum
phasis, de misericordia; artificio suspicien- exonerat nos beneficio, cum exonerat pecca-
da :,quce et peccati maculam diluit, et rea- to. (4) Vel potius ornat nosDeus. Atquo or-
tum poenoe oeternoe remitlit. namento? Fidem Spiritu Sancto vestit. (5)
2. Omnibus ergo delictis , seu carne , seu Injustificatione enim peccatum deletur, gra-
spiritu, seufacto, seu voluntate commissis , tia infunditur , et Spirilus Sanctus per sui
qui poenam per judicium destinavit idem praesentiam mire animam ornat et vestit
, :

et veniam per pcenitentiam spopondit, dicens Illum quoque prodigum filium patientia pa-
ad populum : Pcenitere, et salvurn faciam tris et recipit, et vestit, etpascit. (6) Quod
te. Et iterum : Vivo, inquit Dominus, et pce- innuit Lucas Et surgens, venit ad Patrem, :

nitentiam malo quam mortem (1) Tertullia- a peccato surgens per poenitentiam , ad
.

nus, expendens innumeras eerumnas quas ob patrem venit per gratiam Surrexit islemen- :

primoevum deliclum pendebat Adamus , ita tis et corporis de ruina, surrexit de profundo
fatur De originis loco exterminat , pellitus inferni, cceli alta contingit apud ccelestem
:

orbi ut metallo dalur. (2) Ob peccatum dam- Patrem, Filius surgit plus de venia? quam
natur Adamus ad exilium paradisi, et orbi corruit de reatu. (7) Jacebat prodigus in
datur ut metallo , id est, sicut reus , qui ob flagitiorum profunditate, in imo ingratiae, in
flagitia, aut sicut vilis servus, qui stipendia- gehennae baratbro, vitiorum submersus rui-
rius servitutis, addicitur ad vilem servitu- na ; et inde surgit ad patrem , ad sanctitatis
tem effodiendi minas. Omnes oerumnoe et fastigium , ad ipsam ccenam. Siquidem pce-
incommoda quae in bac vitapatimur, ipsa nitenlia Dominum parturit Maria enim est
,

etiam mors temporalis, quoe animam a cor- MaterDomini. (8) Sicut enim Deipara Virgo
pore separat , stipendia sunt peccati : seu Spiritu Sancto fecundata , vere Deum pepe-
census peccati* (3) Quia sicut cum debeo rit , sic poenitens Spiritus Sancti gratia foe-
censum , prseter capitales quos debeo num- cuudatus, poenitentiae beneficio quasi divino
mos, rediiuum quoque stipendia debeo, quae semine Deum in se parturit : Semen illud
statutisanni temporibus sunt exsolvenda,in- spiritale ,
quasi per canalern derivaretur. (9)
tegro capitali debito , sic bomo per letbale Trinain agnosco Verbi divini generationem
peccatum, censum contrabit , pro quo reus eamque sanctitate illustrem. Pater aeternus
est capilalis poenae, id est, aeternorum crucia- illud generat in splendoribus Sanctorum :

tuum, gebennalis incendii. Pendit autem re- unde Filius dicitur cordis ejus nobilis in-
diluum nomine, bujus vitae molestias, inte- quilinus. (10) lllud concipit beata Virgo in
gro, et non soluto remanente, scili-
capitali sanctitate Quod ineanatum est, de Spiritu
:

cet pcenae aHernae realu cui per peccatum

, Sancto est. Et vere poenitens , per gra-
obnoxius sit. Nullus nobis lam occultus ini- tiam Spiritus Sancti, illud generat , nam pce-
micus est quam caro nostra : qua3 dum im- nitentia Dominum parturit .Verbum in aeter-
probis cupiditatibus jatigat animum in wter- na sui generatione est nobilis inquiiinus Pa-
nam ulriusque hominis pcenam , Dei armat tris , et in spiritali generalione, est inquili-
offensam. (4) Hunc poenoe oeternae reatum ,
nus hominis, per poenitentiam sanctificati
pcenitentia remittit. Cum igitur provolvit ho- Vetus quidem videtur domicilium , sed no-
rninem, rnagis relevat cum squalidum fa-
cit
;

magis mundatum reddit ; cum accu- (0 Tcrt. L. de Pocn. 9. — (2) Tert. Ibid. 10. —
,
' ° (3) Tert. L. de An. 28.
— (4) D. Bern. Serm. i5. m Ps.
—
Qui haLitat. — L. de Praesc. haeret. 36.
(5) Tert.
—
(1) Tert. L. de Pcen. 4. — (2) Tert. L. dePall.— (3) (6) Tert. L. de Pat. (7) Chrysol.
12. —Serm. 3.
Tert. L. de Pud. 4. — Eut.eb. Lmiss. Hom. de (8) 11 ug. Card. in c. 6. Judith. (9) Tert. L.
adv. —
Pien. Niniv.
(4)
Valent. a5. —
(io) S. Zeno. Senn. de acter. Fil. gener.
 ;
:

AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO III. 109

vus est inquilinus. (1) Daetnon inquilinus tis , tuin cx iiulignitate amati , nonnc suni-
est peccatoris ,
justi autein itujuiliuus est inus illc videtur ainor ,
quo PatCT atei ims ,

Peus. qtti cst pritna Triuitalis persooa, (livinaruin

processioninn scaturigo, Dcus infinitus, ;cter-
•»••••••••••••••»••••••••••••••••*• nus, independena sil>i sufficiens, Bummmn
,

lioiniiii iu ccelo beana ccelestea ipiritus, di-

CONCIO TERTIA. lint 9
1. Hominem miserum ; 2. Hominem
ingratumj 3. Hominem reum '.'

Incarnationis mysterium fule credendum 1. Optime Tertullianus carnem appellat

nobis proponit Tertullianus, in quo divinum ignobilttatis elogium. (1) Ilanc hominia ig-
Verbutn bumanatum est, ut liuinanam ope- nobilitatem multis vapulant, tum sacri, tutn
raretur salutem Credimus Dcum ctiam in
: profani auctores. Democritus apud Ilippo-
terris egisse , ct humani habitus hiiinilitatcm cratctn sic hominein depretiat Totus homo :

suscepisse ex causa humanee saluds. (2) Vas ab ipso ortu morbus cst : duni cducatur inu-
electionis Paulus hujusmodi mysterium ap- ti/is, auxilium supplex implorat} dum in~
pellat mag/tum pictatis sacranicntum, quod crescit improbus ct dcmens cst institutione ,

manifcstatum est incarne. Divinus ille amor
tantus est ut illum beatus Joannes nec con-
cipere, nec enarrare valeat. Dilectus ille dis-
cipulus, qui supra pectus Cbristi recubans ,
occulta multa didicerat, quique velut aquila
in coelum sublimatus, intuitus fuerat Ver-
pucrili indigcns; inatatis vigore constitutus,
audax , atate marcescens , miscrabilis , suos
laboresperimprudcntiam cxcolens .TaJis enim
ex materno cruore sanie permixto promicuil.
(2) Hotno ab Aristotele apud Stobaeum des-
cribitur JmbcciJJitatis exempJum, temporis
:

bum reternum nascens , et subsistens in pa- spolium, fortuna? ludus mutationis imago
, ,

terno sinu, nec satis intelligere, nec satis ex- inuidia? et calamitatis trutina , c&lcrum pi-
plicare potest tanti amoris excellentiam : H- tuita et bilis. (3) Similia condensat elogia
cet ubique alias, multa sit intelligentia et Seneca,qui scite sic interrogat et respondet
eloquentia prssditUSJ bictamen proestupore, Quid est homo P imbecillum corpus, fragile,
ejus intellectus tenebris obvolvitur, lingua nudum, suapte natura inerme , et ad omnem
obmutescit , et totus admirabundus , valet fortuna? contumeliam projectum. (4) Sido-
duntaxat dicere Sic Deus dilexit mundutn nius Apollinaris ut hominis deprimat super-
:

ut Filium suum unigenitum daret. (3) Pau- biam , eum caeteris animantibus postponit.
cula illa verba, quae exstasim redolent, sunt Homine nihil o?que miserum , destitutumque
ipsa eloquentia eloquentiora , et divinae cha- nascendi conditio produxit, quippe cumpne-
ritatis magnificentiam melius suadent quam beat tanquam ab adverso bovi pilus , apro
omnes rationes a philosophia mutuatae,et a sera , volucri pluma vestitum , quibus in~
rhetorica ornatae Vox , Sic Deus dilexit super ut vim , vel inferant , vel repellant ,
:

mundum , immensam amoris significat ex- cornu , dens , unguis arma genuina sunt ,

cellentiam. (4) Amor certe immensus, un- membra vero nostra in hunc modum censeas
dequaque spectetur, sive diligentis attenda- ejecta, non edita : cumque gignendis artubus
tur dignitas et dilecti indignitas , sive doni animalium co?terorum , multifario naturai
consideretur valor et pretiositas , sive modi prozsidio, quasi qucedam, siuu patente, mater
quo amatur intueatur nobilitas. O quam in- occurrat : humana tamen corpora effundit ,

comprehensibilis et ineffabilis est amor ille quorum imbeciUitati quodaminodo noverca-

magnificus aeterni Patris, qui, 1. Diligit ho- retur. Dicant velim in hominis forma quid ,

minem miserum, ingratum et reum ; qui, 2. satis pra?stans, quidspectabile putent. Proce-
Homini misero , ingrato et reo dat Filium ritalemne, quasi non haec sa^pe congrucntius
Deum, sumnte dilectumet unigenitum ; qui, trabibus apleturp anfortiludinem quai va- ,

3. In commodum hominis,commodat totum lentior in leonina? cervicis loris regnat P an

Filium in vita, in morte et post mortem decorem, quem crebro melius infigit et ar-
! ,

I. PARS.Tertullianus, divini amoris mag- gMa

simulacris et cera picturis P an vo-
nificentiam admirans, nec expendere valens , cem, cui non cesserit asinus clarilate ? an
sic fatur Sufficit unicum hoc opus Deo nos- industriam , cui pro suo modulo comparari
:

tro, quod hominem liberavit summa et pro3- nec formica formidat Si forsilan pra?ferunt .

cipua bonitate sua. (5) Etenim si amoris mag- vim videndi , tanquam non sit eminentior
nitudo desumenda sit tumexdignitate aman- visus aquilarum ; praferunt audiendi e/fi-

(1) S. Zeno. Snrm. 3. de Noe. —

h) Tert. L. 2. adv. , , _ . lr.

Marc. 16. - (3) Joan. i5. -

(4) D. Chrysost. Hom. 26. (')
Ter t- L - de £"• C °\ 4,
Se ' m 46. - .Tn
(a)
F ada Mart.
»? .
iu Joan.- (5) Teit. L. 1. adv. Marc. 17.
ma g e *- ~W - (4) L. de Consol.
 :, ,

iio AJVIOR DEI IN HOMIN EM.— CONCIO III.

caciam , tanquam sus hispidus non antistat temptui obnoxios ; tu infinite perfectus, nos
auditu ; prxferunt adorandi subtilitatem ,
a luis perfectionibus infinite abalienatos
;

tanquam non pra?cedat prw-

'Vit/tur o/jaclu ; tu summe bonus, nos summe malos ; lu cui
ferunt gustandi discretionem tanquam non , esse est proprium, nos qui nibil sumus ; tu
plurimum hinc nos cedimus et simio. Quid large beneficus , nos tuorum heneficiorum
dc tactu /oquar, quem sibi indijjerenter tam ingratissimos ?
philosophus quam vermiculus usurpant ? (i) 2. Humana gens cujus et
i/lius rea est ,

Soloni apud Clementem Alexandrinum adeo ingrata. (1) O quanta fuit hominum erga
miser videtur homo , ut eum nullo alio no- divinam bonitatem ingratitudo Primus pa- !

mine quam merae calamitatis dignum du- rens inttocens erat , et Deo de proximo ami-
cat Quivis homo
: , nihil aliud est quam ca- cus et paradisi co/onus (2) ; et tamen tot
,

lamitas. Homo igitur est inconstantiae ima- beneficiorum statim immemor , praecepto
go, temporis spolium, fugiens umbra, vani- Dei inobsequens fuit. In lege naturoe, nepo-
tatis hypostasis , inanitatis exemplum, for- tes Adami contempto Deo a quo innumera
tunae ludus, calamitatis trutina , morborum acceperant bona , idola coluerunt : Apud
pneda, tbeatrum dolorum, miseriarum abys- quos Dcus spernitur , statua? adorantur. (3)
sus, corruptionis vinculum , sensitivum ca- quos suis Deus beneficiis velut Israelitre
daver, viva mors, mortis spolium , sepulcrum obruerat, quosquesibi peculiariter allegerat,
convertibile. ingrati erga tantum benefactorem exstite-
Miserum tamen illum hominem , tot ca- runt Nam Israel qui Deo fuerat cognitus :

lamitatibus obnoxium , Deus diligit ; quod quique ab eo in JEgypto exa/tatus fuerat , et

admirans Regius Vates sic occinit: Quid est per Erythrceum pelagitm transvectusest, qui-
homo, quod memor es ejusp^-i) Quasi dicat que in eremo manna cibatus , quadraginta
Quid est homo ? nihilest, vile quidest , cum annis ad instar asternitatis redactus, nec hu-
enim respicit ad providenliam, qua Deus ho- manis passionibus contaminatus , aut seculi
minem dignatus est , et ad opera quae prop- hitjus cibis pastus , sed ange/orum panibus
ter hominum salutem gessit , va/de obstu- manna cibatus, satisque bencficiis Deo ob/i-
pifactus admiraiur omnia , qum propter ip- gatus, Domini et Dei sui ob/itus est , dicens
sum facta sunt : qua/ia sunt , paradisus ad Aaron : Fac nobis deos qui nos prcece-
lex, suppUcia, beneficia ; denique Dei Fi/ius dant. (4) Deus post tot impia scelerose fla-
homo factus est , ut nos filios ac ha^redes gitia , magnifico amore ingratum diligit ho-
regni sui constilueret ha?c omnia perpe/i- minem. Eximiam hanc Dei benevolentiani
,

dens propheta ait , quid porro tanti est ho- meditandam proponit Marcioni Tert. Te
mo, quodrebus tantis dignns sit habitus ? (3) tibi circumfer, intus et foris ; considera ho-
Profecto cum bomo de se nibil sit et vile , minem ,
vel hoc opus Dei nos-
p/acebit tibi
quid sit , miie commendatur divina Patris tri, quod tuus Dominus
ille Deus me/ior
seterni dignatio, quod illum diligat. Quis tanti adamavit. (5) Non esset stupore dignum si
amoris exeessum digne existimare valeat , Deus diligeret angelos, spiritus immortales ,
quod Deus amet bominem Deus summe ; haud corruptioni obnoxios ; angelos gratos,
niagnus , hominem summe infimum ; Deus et de se bene meritos; angelos fideles, et vo-
omnium rerum supremus Dominus homi- , hintati suae in omnibus obtemperantes ; an-
nem humillimum servum Deus fortis et ; gelos in gratia creatos , et in sanctitate jugi-
omnipotens hominem debilem et imbecil-
, ter perseverantes ; angelos felices , et aeterna
lem ; Deus immortalis , hominem morti beatitudine fruentes. At nonne mirandum,
damnatum Deus aeternus, hominem ludi-
; quod Deus magnifico suo amore prosequatur
brium temporis; Deus omnium fons bono- homines ex pulvere factos, homines ex cor-
rum, hominem omnium malorum abyssum? ruptibili materia compositos , homines suis
Qtiae attendens Job in baec verba prorumpit: beneficiis ingratos , homines suis legibus
Quid est hcmo, quia magnificas eum et ap- , inobsequentes, tandem homines innumeris
ponis crga eum cor tuurn ? (4) O Deus tot ! eriminibus sordidos et maculatos? Qui enim
calamitatibus sumus miserabiles tot defor- ,
immorta/is est ex terra et cinere jactos , ct
,

mitatibus horribiles, tot vibtatibus contemp- ma/e de se merentes et ingratos, et innumeris

tibiles, et tu tamen diligis nos tu ita subli- ; peccatis obnoxios dilexit. (6)
matus , nos ita demissos tu ita dives, nos ; 3. Certissimum fide est carnem a Verbo
tam egenos; tu magestate plenus , nos con-
(1) Tert. Apol. 4o. —
(2) Tert. L. de Pat. 5. (3) —
— — Tert. Apol. 4». —
(4) Tert. L. adv. Jud. 5. (5) Tert. —
(i) L.
7 . Ep. 4.
Gat. Gncc. —
2
( )

(4) Gap. 7.
Psal. 8. p) D. Chrysost. in L. 1. adv. Marc. 14. —
(Cj L). Ghrysust. Ilom. aG. in
Joan.
 ,

AMOR DEI IJN HOMINLM. — GQNCIO III. ul

divino hypostatice assnmptam non fuisse , suprcmtim nos subliinavit lionorem ; codem
peccatricem, juxta Apostolum dicentem : ln tcmporc quo ci driicgaliamus incntis rogita-
umi/ititdinc carttis peccatl fuisse Christum , lioncs ct cordis affcrlus, drdil nobis iliura I

non quod simitittiditicm carnis acccnerit , sutnn unigenitum suinnicipje dilectum.

,

quasi imaginem corpnris , et non vcritatem ; Fatcamur a Dei atnorc habcre nos omnia,
sed similititdincm pcccntricis car/iis vult in- pi.rsciiini Cliristum. I.x Dco omnia nobis ;

tclligi : quod ipsa non pcccati ix caro C/irisd inter oinnia, et Cliristns. (i) Si ainoris inag-
ejus juit par ;
gcrierc niludo ex doni niagniludine peusanda sit ,
ciijus crat /icccatiiin
non vitio, Adce. (*) Poterat Verlnnn suincre <|uaenam, qmcso, est paterna charitas, qtUB
carnem non oriundam ex criminoso genere hominibus dat, l, Filium suum naturalcm ;
Ada; Quidcnim magnurn si, incarnc mclio- 2. Filium suum summe dilectum 3. Filium
: ;

re, ct altcritts, idcst, non pcccatricis nattiric, suum Unigenitum ?

ncevurn pcccati redemit? (2) Eumdem fere in 1. Multa liomiuihus dona largitus est
modum, non essct rairabile, quod Deus di- Deus , qua; infinilum ejus ainoicm multum
ligeret honiincs justos, sihi obedientes, vir- depraxlicant ; vcrum nunquam ejua immensa

tuti deditos. Bonum quo polleot, est dignum charitas tantopere emicuit Ut in niagno in-
divinac dilectionis ohjectuin. Sed profecto carnationis sacramento , ubi exhausta vide-
multum estmirabile, quod homines araet in- tur. Diccre attdco quod Deus cum sit poten-
justos, improhos, vitiis mancipatos, qui nul- tissimus, pltts dare nescivit ; cuni sit ditissi-
lum bonuin amabile habent, et omnihus mits, plus dare non habuit. (2) In aliis libe-
abundant raalis, qua; Dei animadversionem, ralitatis sua; beneficiis , largitur Deus dona
justitiaeque ejus severitatcni sed non tribuit personam divinam.
raerentur. Hu- creata ,

jusmodi charitatem non aliter explicare va- In ordine natura, dat Deus elementa, ccelos,
IuitPaulus, quam nimiara dicendo Propter aliaque manuum suarum opera ; sed inter
:

nimiam charitatcm qua dilcxit nos Dcus. (3) illa divinum Verbum non continetur. In or-
Belle commendat D. Augustinus verba dine gratioe, dona impertitur coelestia, virtu-
quoe dixit Petrus Christo suis pedibus pro- tes infundit supernaturales ; verum Dei Fi-
voluto Tu mihi lavas pedes ? (4) Quid est , lius ab hujusmodi secernitur donis. At in
:

tu? qttid est mihi ? Tu Creator, mihi creatu- ordine unionis hypostalicae, hominihus lar-
rae? Tu magistcr, mihi discipulo? Tu Rex gilur aiernus Pater, non hominem simpli-
regum, mihi raisero servo ? Tu innocens , cem, sedhominum supremum imperatorem ;
mihi reo? Tu sanctus , mihi peccatori? Si non angelum, sed angelorura regcm; non pu-
Petrus supremam perpendens Christi majes- ram creaturam, sed omnium rerum Creato-
tatem, et infimam suam vilitatem juxte dixit: rem ; non servura, sed ipsum Deum ; non
Tu mihi lavas pedes ? nonne mirari debe- Filium adoptivum , sed naturalem. In quo
mus magnificum Dei amorem , qui nos di- sublimissime elucet divinae dilectionis cel-
ligere dignatus est Qui nos ? nos perjuri, sior eminentia. Sic Deus dilexil mundum :
:

nos adulteri , nos homicida? , nos raptores , multam indicat amoris intentionem. (3) Sed
purgamenta utique mundi hujus. (5) Amor unde innotescit tanti amoris intentio? Ea
ille divinus ita magnificus apparet Apostolo qua? post hoc ponit , ostensiva sunt magni

ut ausus sit dicere Deum nunquam homi- amoris : non enim seri>um , non angelum,
nibus majora dedisse charitatis insignia non archangelum dedit , sed Filium suurn.
quam eos diligendo cum adhuc essent pec- Plura significat D. Chrysostomus quam di-
catores. Commendat Deus chariiatem suam cit. Theologorum proceres suhtilitale cons-
in nobis : quoniarn cutn adhuc peccatores es- picui serio censent, purum hominem, ange-
semus , Christus pro nobis mortutts est. (6) lumve copiosa Dei gratia instruclum, po-
Quantus amoris excessus , eodem tempore, tuisse humanum reparare genus. Vide ergo
quo inimici eramus, nobis amicitiae suae pig- excelsam divini amoris intentionera sic :

nora dedit ; eodem tempore quo eum bello enim Pater Deus hominem dilexit , ut ad
aggrediebamur , pacem et reconciliationem eum redimendum, non servum hominem,
obtulit ; eodem terapore quo suis ingrati non vicarium angelum non administrum ,

eratnus gratiis, majora largitusest beneficia archangelum dederit, sed Filium suura, etsi :

eodem tempore quo ejus furabamur gloriam, hypostasi distinctum, deitatis natura eumdem
coelestibus nos ditavit gazis eodem tempore secum. Qui dictus est quidem magni consilii
;

quo ejus contemnebamus majestatem , ad. Angelus, ialest, nuntius; ojftcii, non naturce
m c ,,»Tcrt. ,.., vocabulo. Maenum enirn eogitatum Patris,
Ibid. —
1 t
(1) Tert. L. de Car. Chr. 16. —
\ t j n
..
& b ,
(2)
Ephes. 2. — 4) Joan. i3. — (5) D. Bern. Serm. 2.
(3)
de (0 Tert. L. 5. adv. Marc. 7. —
(2) D. Aug. Tract.
\ irg. Deip. —
(

(6) Rom. 3. 84. in Joan. — (3) D. Chrysost. Hom. 26. in Joan.

 :
,

ii2 AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO III.

super hominis scilicetrestitutione, annuntia- sed quia Pater memoria amore producatur ,

turus seculo erat. (i) Quodcunque donum fecunda genitum Filium infinite diligit.
tribuisset nobis oeternus Pater, fuisset ma- Hunc oeterni Patris affectum mire elucidat
xime censendum ob infinitam datoris per- S. Zeno Veronensis etenim de Abrabamo
, :

fectionem. Verum divinus consummatur desideratissimum filium praemature immo-

amor donando homini Filium Deum qui lare jusso, sic loquitur Non contristatfron-
, , :

est unus et idem cum Patre Deo in essen- tetn devotissimus Abraham nec dolor patri ,

tia, in sapientia , inbonitale, in potentia ,

lacrymas persuasit. (i) Patrisne constantia ,

coeterisque divinisperfectionibus. Sermoenim aut magnanimitas an stupor? pergit

est ,

Deus qui in effigie Dei constitutus non ra~ , Zeno. O pater spiritum captans, corpus vero
pinam existimavit pariari Deo. (2) O im- mortemque contemnens ! O qui servum Do-
mensa oeterna Patris cbaritas, qua Pater al- mini ita se esse meminerat , ut patrem se esse
terum se misit (3) Licet enim Filius non sit
.'
nesciret ! Quid est PaterP eccesub oculis ja-
aliud a Patre, ob identilalem naturoe , est ta- cet fdius vinculis adstrktus : ubi sunt la-
men alter a Patre, ob diversitatem perso- cryma?? ubi dolor , qui in humanis sensibus
noe, et Filius paternce charitatis. (4) versare consuevit ? Sane dum Abraham
2. In vulvam ergo Deus Verbum suum ex amantissimo patre intrepidus filii carni-
detulit. (5) Parentis nomen benevolentioe fex accingitur, et tunc lacrymas siccis oculis
meta, et amoris hyperbole est. Naturai vis, sistit, nec colorem mutat , nec contristat
amplexu copula? destinatur ad posteros. (6) frontem, nec animum flectit, patrem se esse
Sane inter arcaniora naturse miracula , pa- nescit , et patiis affectum devotione dedis-
rentum erga filios amor est. Hinc filius groece cit : iterata angeli voce sistitur Abraham a
dicimr philos ,
quasi amor patris , ut filii coede , et arietem vepribus hoerentem
qui filium audit, patiisamorem intelligat. pro filio immolare jubetur , in dominicae
Parentes /ilios ut seipsos amant ,
quasi ex se passionis typum novoe monlis nominationi
quiddam qui enim ex ipsis oriuntur,
sint : impressum Appellavitque nomen loci illius:
:

quasi alteri ipsi. (j) Pater alterum se pulat Dominus videt.Unde hodie dicitur : In monte
iu Filio, et velut potiorem sui partem exis- Dominus videbit quod mystice explicat
:

limat ideo majorem de Filio quam de se

: D. Ambrosius Hoc est quodapparuit Abraha?
:

sollicitudinem habet. Deus suo praescribens revelans sui juturam passionem corporis ,
Ieges populo,hasin prsevaricatores minas qua mundum redemit : demonstrans etiam ge-
jactat Ego sutu Dominus Deus tuus fortis
: nns passionis cum suspensum ostendit arie-
zelotes , visitans iniquitatem patrum in /i- tem in virgulto , et virgultum illud patibu-
/ios.(8) Quid, quoeso, peccaverunt innocentes lum crucis. (2) Itaque filii immolatio in mon-
filii, ut de alieno parentum reatu plecteren- te, cui notnen Dominus videbit , ad similem
Uir? Etsi Deus patrum delicta ex fdiis exi- FiliiDei a Patre Deo immolationem praefi-
gebat , duritia populi talia remedia compu- gurat. Hac super re sic philosophatur S.
lerat , ut vel posteritatibus suis prospicientes, Zeno : A Filio ad agnum transtulit dexteram
legi divinai obedirent. Quis enim non magis Abrahamus , semper lcetatus et gaudens :

filiorum salutem quam suam curetP (9) Haec nec mutatus est vultus ejus , cum esset vic-
probeostendunt amorem parentum io tilios tima commulata : cum tanta Ixtitia arietem
at Tertullianus forlius declarat paternum af- obtulit , cum quanta obtulerat et filium : in
fectum exemplo ipsiusmet Dei Haberem
, : illo sacrificio solus Deus doluit , quia aliam
hujus benignitatis exempla in creatore pro- victitnam procuravit. Dum non parcere filio
mittentia mihi , et in Filio Patris affectum. suo Deus traditur , solus dolere dicitur. Lo-
(10) Idcirco de corde oeterni Patris originem quitur de Deo more humano. Dolor enim in
ducit Dei Filius. Unigenitus, ut solus ex Deo Deo peregrinatur , tanquam res Deo longis-
genitus : proprie de vulva cordis ipsius , se- sime extranea. Verum si dolor cadere in
cundumquodel Pateripse testatur (11): Eruc- Deum posset , in proprii Filii immolatione
tavit cor meum Verbum bonuin. (12) Dei Fi- maxime doluisset ; et mire exprimitur pa-
lius dicitur a Tertulliano de vulva cordis ip- terna erga filium charitas cum Deus doluisse
sius Patris genitus : non quod voluntale et perhibetur. Sicut enim exaggeratur Abra-
,,„ TJ ,,™ ™ T1 hami in Deum pietas, cum in filii immola-
L. de „
,
Tert.
(1) Car. Chr. i\. —(2) Tert. L. de Kes.
sic lm-
6. —(3) D. Aug. Tract. \!\. in Joan. (|) D. liern
— tione dicitur Patrem se esse nescire ,

Hom. 3. Sup. Missus est. —(5) Tert. L. deCarn. Chr mensa Dei Patris in Filium suum charitas
17. — (6) Cassiod. L. 2. (7) Var. Epist. 14. Aiist
—
L. 8. Eth. 14. —
(S) Exod. 20 (9) Tert. L. 2. adv
—
Marc. i5.— (10) Ttrt. L. 4. adv. Maic. 10.— (11) Tert. (1) Serm. 1. de Ahraham. (2) In Car. Lip-
L. adv. Prax. 7. (12) Ps. 44.— pom.
 ;, ,

AMOR DEI IN IIOMINEM. — CONCIO III. t r,

declaratur : cum mioibui dedisse it unicum duntaxathabi-r,

in Filii passione ct crucis ;

tormento, etsi ipse doloris incapax, doluisse quem gratuitodedithominibus miseris, et nii-
tamen traditur. seris peccatorihus, et pcccatonbus ingratis.
Omnis terrena affectio, ainori patris oeterni Profecto tanta est liujusmodi benevolentia
comparata , non affectus , sed odium fere quod nemount/uaniprojiliotantainprcesctultt
censetur, ut notat 1). Chrysostonius ponde- charitatcre, quantam pro tervii , ct ingratU
raus cur Deus terrenos patres appellat inalos scrvis Deus. (i) Sed ad quid dedit Pater Uni-
erga suos filios. Si ergo vos cum sitis mali genitum? non ad heandos angelos, sed ad
nostis bona data darc filiis vestris. (i) Sic peccatores homines rediinendos Nec eni/n :

enim fatur : tlccc autem
hens humananaturas , neque /nalum conji-
tens omne gentts huinanum , sed ad dijjeren-
tiain bonitatis succ dilcctioncm paternam ,
malitiam vocans. (2) Sic ardenter suum atnat
Filium oeternus Pater ut largior et charior
terreni patris henevolentia erga suos filios
fere malitia et odium censeatur. Tam pater
dixit , non dctra- (juisquam nostrum non pcccator invcntus cst,
cum Christus rion alia c.v causa tlcsccnderit,
quam peccatontm libcrandorum. (2) Non ad
exaltationein, scd ad humilitatem. Et Patcr
postea cuni diininuit illum modicum quid
ultra angelos , in humilitate ctmditioius hu-
mana? constitutum. (3) Non ad honores, sed
ad ignominiam Totum deniquc Dei mei
:

nemo ; tam pius nemo. (3) Quemadmodum penes vos dcdecus , sacramentum cst huma-
aeternus Pater sicut 10 Patris dignitate terre- na? salutis. (4) Non ad vivendum in deliciis,
nos patres infinite superat , ita in infinitum sed ad moriendum in dolorihus. Pro eo quod
in amore paterno antecedit. Quomodo unus tradita est anima ejus in mortem , ostcnsa
per naturam Deus ,unus Filius non prce-
et est causa graticc hujits : j)ro injuria scilicet
jadicat cceteris , ne per adoptionem Dei vo-
rnortis repensandce (5) Quod declarat D.
.

centur etjdii , ita et unus Pater non prceju- Paulus dicens Qui proprio Filio suo non
:

dicat aliis ut abusive dicantur patres. (4) pepercit, sed pro nobis ornnibus tradidit il-
Humani Patres respectu ad Deum , ahusive lurn. (6) Uhi D. Amhrosius : Pulchro verbo
dicuntur patres eorum affectus in ordine
: usa est Scriplura, ut DeiPatris erga te pium
ad amorem divinum umbratice tantum pa- propositum declararet qui rnorti pro te toturn
ternus est amor. Terreni patres diligunt fi- obtulit, quod in plenitudine divinitatis nihil
lios , vel quia eos genuerunt , vel quia illo- ipse amisit , et te redemit : considera ajfec-
rum imagines sunt Efjtgies probitatis pa-
: tum patrium ,
quod pietatis
est quasimori- ,

ternce /ilius. (5) Vel quiasuis sunt conformes turi Filii suscepit periculum quasi orbitatis
voluntatihus; vel quia pluribus sunt perfec- hausit dolorem , ne tibi periret Jructus re-
tionibus ornati; vel ob proprium conimo- demptionis. Tanturn Juit Domino studium
dum; vel quia sunt unigeniti, et unice aman- tuce salutis, ut propemodum de sua pericli-
tur. Ob omnes illas rationes , sed eminen- taretur, clum te lucraretur. Ille propter te
tiorimodo, aeternusPatersuumdiligitFilium, dispendia suscepit, ut te divinis insereret
tum quia eum propria de substantia genuit coclestibus consecraret. (7) De plenitudine
tum quia Filius est ima go bonitatis illius (6) divinitatis Deus nihil amittere potest at :

etenim proprium est Filii Dei quod sit imago unigenitum, unicum Filium , qui qua Deus
Patris (7), seu reprcesentator Patris (8), seu mori non poterat, qua homo erat, illum ip-
plena reprccsenlatio (9) ; tum quia unam et sum morti tradidit, quo homines redimeret.
eamdem habet cum
Patre voluntatem ;
Filius Quasi orbitatis hausit dolorem. Immo de
tum quia estinfinite bonus, infinite amabilis, facto Filio orbatus est , non ut Deo, sed ul
et infiniteamans Patrem Quam pius paler, : homine. Homo enim non est , nisi quando
tam piusjilius. (10) Tum quia licet Pater sit anima unita est corpori per triduum autem :

seipso beatus , non esset tamen Pater , nisi anima Chrisli separata fuit ah ejus corpore,
gigneret Filium. Habeat necesse est Pater et cum toto illo tempore non fuerit homo ,
fdium ut pater sit. (n) Tum quia est Fi- nec etiam Dei Filius, necPater aeternus Pa-
lius unigenitus, quera Pater magnifico amo- ter Christi inquantum hominis. Infinitum
re dat hominibus. illum amorem quo nos Deus supra affec-
,

3. Si plures habuisset filios aeternus Pater, tum filiorum dilexit arguere vi-
, injustitioe
summi sane amoris foret indicium, unum ho- detur Salvianus Evidens est quod sitper aj-
:

Jectum ftliorum nos Deus diligit, qui propter

(1) Matth. 7. — (7) Hom. 8. ia Matth. (3) Tert. L.
—
de Poen. 8.— (4) D. Hier. in cap. a5. Matth. (5) Cir. — (1) D. Chrysost. hom. 26. in Joan. —
(2) Tert. L. de
L. s. de Fin. — (6) Sap. 7 .— (7) Lyr. 6.— (8) Tert. L. Idol. 5. —
v 3)
Tert. L. adv. Jud. 14. —
(4) Tert. L. a.
ad». Prax. 24.— (9) Ansel. de Laud. B.Virg.— (io)Tert. adv. Marc. 27. — (5) Tert. L. 3. adv. Marc. 19. (6) —
L.a. ad Nat. i3. (11) Tert. L. adv. Prax. 10. Rom. S. — (7) L. 1. de Jacob. et Vita Beator. 6.
1. 8-
 ,

n4 AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO III.

nos proprio Filio suo non pepercit. (i) Ete- litate dejecit usque ad mortern et mortem ,

nim si inter homines aliquis parens pro no- crucis. Amavit utique quem magno redemit.
xiis servis,unicum, eumque innoxium mac- (i) Similia habet D. Ambrosius Quis enirn :

taret filium,amor ejus ut injustus ab omnibus
damnaretur.InDeuminjustitiacaderenon po-
test; verumsecundum nostrum modum con-
cipiendi quoedam velut injustitia apparet in
ejus amore, pro peccatoribus Filium sanc-
polest colligere mystcrii hujus charitatis ra-
tionem, ut et Deus hominis causa homo nas-
ceretur, deinde moriatur pro hominibus, pro
servis Dominus, pro crealuris Crealor , pro
impiis pius (2) Christus igitur totus impen-
:

tissimum morti tradidisse. Ut quantum ad sus est liomini , 1. In vila; 2. Iu morte ; 2.

humctnam imbecilliiatem pertinet, injustitia; Post mortem.
speciem magnitudo juslitioihabcre videatur. 1. Ut hominem gestaret Chrtstus , salus
Moabitarum rex primogenitum jugulavit fi- hominis fuit causa. (3) Ideo Filius Dei mul-
lium plures tamen adhuc habebat filios, et
: toties inScriptura (4) dicitur noster,adinnu-
primogenitum non ex virtute , sed vilio
, endum divinuni Verbum ob hominum salu-
mactavit regnandi namque cupidinein ejus
; tem incarnatum fuisse ut Nieaenum canit ,

conspiravit necem etenim cum ab Iiebrseis

: concilium : Qui propter nos homines et ,

iu preecipua sui regni obsideretur urbe, cer- propter nostram salutem descendit de ccelis.
toque cognosceret intra paucos dies orban- Quod etiam asserit Propheta Parvulus :

dum fore sceptro, corona, imperio, vila, su- natus est nobis, et Filius datus est nobis. (5)
pra murum coram inimicis proprium eneca- D. Bernardus addit Nobis dalus est non : ,

vit filium obtulitque idolis , ut hostes vel

, sibi , 71011 angelis. Nec sibi uec angelis ,

tanto facinore commoti ab obsidione rece- necessarius erat. Quasi aliis non fuerit ne-
derent. Cum vidissel rex Moab prazvaluisse cessarius , quam egentibus salute. (6) Mag-
hostes, arripiens fdium suum primogenitum , num profecto quod Chrislus amore bominis
qui regnaturus erat pro eo, obtulit holocaus- natus sit ex homine, moratus sit in terris ,
tum super murum. (2) At Pater seternus sed majus quid audi ex sapientissimo ore D.
unigenitum obtulit in cruce moriendum Thomoe Christus iotum se in humanam na-
: :

non inordinato dominandi desiderio , sed turam contulit. (j) Is est Deus qui se totum
miseri et ingrati peccatoris incensus amore, impendit, et superimpendit humanae naturae.
quod est benevolentia) complementum. O inaestimabilem charitatis eminenliam !

Hildebertus (3) magnificum donum a qua- Tertullianus, agens de bominis formalione ,

piam regina sibiliberalitermissum,luculenter ineffabile existimat Deum in homine occu-
amplificat, atque in eo tria maxime conside- pari Recogita totum illi Deum occupatum
:

rat: 1. Ipsius doniimmensum pretium Mu- ac deditum , manu, sensu, opere , sapientia,
:

nus tuum plurimum commendationis ex seip- providentia, et ipsa imprimis affectione. (8)
so promeretur utpote ambitiosum materia , Sed in reformatione plura edidit aestimatio-
,

prozc/arum celatura ; 2. Attendit regiam do- nis et amoris monumenta. Pro homine ete-
nar.lis dignitatem: Ejus tamen pretium ma- nim incarnatus est Deus, natus in praesepio,
jestate cumulatur, minusque est quod ars ei et mortuus in Calvario. Hic est De.us qui in
contulit, aut natura , quam qtiod habet ex suis expenditur creaturis. (9) Chrysologus
regina ; 3. Laudat nobilem dandi modum : Christum ut alterum Proteum contempla-
Ipsum donum bcne quidem rutilat auro suo tur, qui nostrae salulis causa varias mutatur
sedmelius animo tno. Hcec tria ad doni com- in formas : Tibi ergo rex, tibi sacerdos, tibi
mendationem conducunt nimirum dignitas pastor, tibiagnus, libi totumfactus est , qui
:

dantis, doni pretium, et animus quo res da- fecerat totum. (10) Nec mirum si tot propter
tur. Beneficium non in eo quod fit , aut da- nos sustinuit figuras , quia amori nihil satis
tur, consistit, scdin dantisanimo. (4) Infinita est, nulla satis sunt amoris officia. (n) Sal-
est dignitas ceterni Patris dantis hominibus vator noster paternam plene exsecutus est
Unigenitum suum immensum est tanti doni voluntatem : Totus mihi datus est , et in
:

pretium, nobilissimus adhuc dandi animus ; meos usus expensus. (12) Siquidem pro no-
solius siquidem hominis commodo suum bis proedicavit, exempla proposuit, miracula
commodatFilium. edidit, legem dedit, Ecclesiam fundavit, sa-
III. PARS. Christus dilexit hominem in
immunditiis : propter eum descendit; propter (i) Tert. L. de Car. Chr. 4. —
(2) In c. 3. Ephea

eum prosdicavit; propter eum omni se humi- ~ (?)

Tert -
—^
d ' CBr, Chr l4
r :
(4 p l- 8 ' 4 9
J ;T
, ;
I
6
— ".
7
(7) Lpist.
*
(6) Ttrt. L. adv. Valent. 26.
' * ' (5) Isa. 9.
4. ad Urban. 4. —
(8) Tert. L. de Res. 6. (9) Anast. —
(1) L. 4. de Gubern. Dci. (2) L. — 4. Reg. 3,— (3) Sinait. in Ilexam. — (10) Serm. a3. — (11) Gilibert.
Epist. 16. —(4) Sen. L. l.de Bencf. 6. Serm. 19. in Cant.— (12) D. Ber. Serm. 3. Circurnc.
 AMOR DF.I IN HOMINEM. — CONCIO III. 1 1 j

cramenta instituit : horum bonorum MftUt leein divina cmicat pictas : in Calvario iu-
est tittt/iis, sa/its hominis. (i)Paruin est to- runt homines in Christum, et in Calvario
tum Deum OOCUpatOOn esse io salute liotni- Cliristus fundit sanguinem pro lioniiiiiiin

nis, quiil si forle hoinmis salus totuin Christo salutc : Sanguincm fiulit iinicus Iilius Dci
quodammodo foret ? De Christo inorti jain pro nobis. (i) llauc Chiisti cliaritatem ni-
proximo, qua rcdetnpturai erat mundum, miam cxistimat 1). Dernardui V+rt nimia :

sic ait Joannes Scicns Jcsus qukl omnia de-

: clutritas, quia nux/titn sujicrat ]>lanc suprr- ,

dit ci Patcr in rnanns. (2) S. Ililarius per eminens univcrsis : ntajorcni clutritatcrn ncnio
ornnia intelligit natiiram divinam , quam habct, (jitam ut anintam siuun ponat r/itis pro
Christus aeeepit a Palre in aMerna genera- arnicis suis; ttt rnajorcm hubni.sti, Doininc ,

tione. Theopnylactua interpretatur omntpo- poncns eum ctianr j>ro inimlcis : cum enlrh
tcntiam; Eiilhyniiiis.vr/7////7i///; S. Chrysoslo- adhuc iniruid cssernns , sccunditni rnortcin
mus jjotcstafcm facicndi miracitla ; linper- tuarn et tibi reconriliati siuntis cl Patri. (2)
fectus ornnia rcgna ctvlcstittm , teiTestrium 3. Qui efiam proj)rio Fi/io suo non pepcr-
et injcrnorurn. heophylactus, homiuum sa-
\ cit ,sed pro nobis omnibus fradidit illunt .

lutem : Oinnia dcdit ci Palcr iu rnanus, hoc
est j tjuod crcdidissct ei salitfcm
Itaque ex mente Theophytocti salus liomi-
num est omnia Christo et quod S. Ililarius
existimat esse naluram divinam, et quod ipse
alias onmipotentiain intellexit, Euthymius ,
omniseienliam ; S. Chrysostomus, miraculo-
(juomodo non ctiam cttin i/lo oinnia nobis
/,'dclium. donabitP (3) Hac \erha elare ostendunt
Christum post suam etiam mortem homini-
; hus profuturum, dum eorum spem usque ad
ajternam erigit felicitatem. Super qua re sie
eleganter philosophalur Eusehius Emisse-
nus Ctti pritnum imaginem suam dedit , in
:

rum potestatem Imperfectus, ca'lum, terram

; seculum seipsum pro co tradidil. Ut cum jam
et infernum ; Theophylactus, salulem homi- tanta pcrccj)eris , pcr ea (jua? cognoscis pra?-
num interpretatur. Ac si salus hominum hoec stita, discas sperare promissa, spem rebus nu-
omnia Chrislo quasi esset ; imo in salute trias et de conscqucndis, ea et aua? jam cs
,

hominum operanda , haec omnia Christum consecutus , intcrroges ; ac perceptorum ex-

liahere cognoviinus. scientiam divinam Nam perimcntum proftciat tibi in testimonium
manifestavit futura proevidendo, omnipoten- sperandorum, ac si jam attributa beneftcia ,

tiam miracula faciendo, per passionem ohti- pro retribuendorum ftdei jussoribus habeas ,

nuit ut in ejus nomine omne genu flectatur, ac Dei tui j)ra°teritam pra?sentcmnue bonita-
ccelestium , terrestrium et inlernorum ; tan- tem quasi futurorum teneas cautionem. (4)
dem Deus cognitus est in cruce in qua
ut , Ex heneficio divinoe Incarnationis, qua 110-
pro hominum salute mortuus est. bis a Patre donatus est Filius, ulteriora spe-
2. Postquam Tertullianus fuse prohavit rare beneGcia dehemus; acceptum a nohis
Christum verum hominem anima et corpo- divinae redemptionis beneficium , quo nobis
re compositum sic concludit Illa tristis
, : passus et mortuus est Christus ; superbene-
usque ad mortem et ista panis pro rnundi , (iciis exinceps consequendis interrogandum
sa/ute. (3) Loquens aliorsum de Christo Re- est. Divina corporatio, qua nobis datus est
demptore ait Sa/utcm contume/ia redernit
, : Filius Dei , fuit passionis dominicae fidejus-
(4):utpote, qui seipsum dedit pretium jiro no- sio. Passio quam pro nobis sustinuit Chris-
bis,ac culpce nostras succidaneum. Apud Mi- tus, fuit cautio felicitatis seternre per Chris-
chseam hahetur Et tu, Deth/cem Ephrata: tum consequendae
: Plane si homo projjfer :

ex te enim cxibil jjrinccps ct cgressus ejus dispositionem futurain,ct non dispositio prop-
,

ab initio, a diebus cvternitatis. (5) Quae verba ter homincm. Sedenim Ajiostohts scribcns :

sic elucidat D. Amhrosius : Bethleem do- Sive mundtis, sive vita, sive mors, sii>efuttt-
mus panis est Ephrata domus furorcm vi- ra, sive prcesenlia, omnia vestra sttnt eos-
, ,

dentis, ecce tibi ubi crude/itas ibi pietas ; dem constituit hceredes etiam futurorum. (5)
,

ubi pccna nocentium, ibi un'u>ersorum rc- Quod ipsemet docet Evangelista Sic Deus :

demptio. (6) Humana Christi nativitas in di/exit mundum ut Fi/ium siiitm unigenitunt
Rethleem seu Ephrata dedicatur , ut in daret
, ut omnis qui credit in ijjsuin non , ,

domo furoris pietas nascatur, et ubi vindex pereat sed habeat vitam ueternam. (6) Hac ,

ira effervet , pia redemptio generose inaugu- de causa Deus homo factits est ut uterqttc ,

retur. In Bethleem furil Herodes,et in Reth- sensus hominis in ipso reficeretur : oculits
corclis in eius Divinitale , ocu/us corporis in
(1)Tert. L. de Poen. 2.— (2) Cap. i3.— (3) Tert. L.
de Car. Clir. i3. —
(4) Tert. L. 2. de Cult. Fem. 2. (1) D. Ang. in Ps. 102. — (2) Seim. Fer. i\. Doni.
— (5) Greg. Nazianz. Or. 4. in Pasch. Cap. 5. (6) — Pass.— (3) Kom. 8. — (4) Hom. 1. dc Symbo!. (5) —
Epist. 18. Tert. L. de Rcs. 5g. — (6) D. Aug. in Lnchir. c. 26.

8.
 . :

n6* AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO IV.

ejus humanitate : ut sive ingrediens , sive tura, quam ea qua Verbum carofactum est,
egrediens, pascuainvenirct. Homo est bean- excogitari potest ? (i) Tanta enim videtur
dus tum in anima , tum in corpore divini- ut aliquo modo superet et Verbi generatio-
:

tas Cbristi est objectum felicitatis animae, nem, et Spiritus Sancti processionem. Pater
humanitas Christi erit post resurrectionem namque etsi Verbo communicet naturam,
objeclum beatitudinis corporis. Habes om- non tamen communicat personam Pater :

nem substantiam hominis saluti destinatam, etiam et Verbum proprias hypostases non
nec alio tempore, quam adventu Domini, qui dant Spiritui Sancto; alias in divinis non
clavis est resurrectionis esset tnnitas personarum. At in Incarna-
tione Verbum et personam et divinitatem
largitur humanitati Christi. Idcirco D. Dio-
nysius considerat Verbum ut fontem a fon-
CONCIO QUARTA. tana deitate dimanantem , infinita repletum
Beneficentia. est infinita Divinitatis per- Fons sapientice Verbum Dei. (2)
sapientia.

fectio. Utuntur dii natura sua (i), cum ho-

autem a:ternus fons a paterno oriens
Ille

minibus beneficia largiuntur. Divinam illam sinu, in tempore ab utero Virginis oritur ad
munificentiam et liberalitatein etiam anima irrigandam naturam humanam. Quando fons
ille in sinu Patris absconditus exivit de vir-
sine magistro naluraliter agnoscit : Dena-
ginali terra sanctcv Marice irrigata fuit
tura quoque Dei quam prcedicamus , nec te ,

latet. Deus bonus , Deus benejacit, tua vox terra universa gratiarum abundantia , et de
est. (2) Ut autem hujus divinae bonitatis spe
sterili frucluosa reddita est. (3) Verbum di-
cialero habeas nolitian , consule D. Bernar-
vinum m
paterno sinu delitescens , est pe-
dum, qui sic fatur Ul scias amoris fuisse ,
:
renms fons > sed absconditus et mvisibilis

quod plenitudo effusa est , quod altitudo conspectu. nostro Verbum vero incarnatum :

adcequata est , quod singularilas associata nitidissimus fons , sed manifestus et patens
oculis nostris. Fons quippe occultus est uni-
est. (3) Vide prodigium divini amoris bene-
fici, his tribus comprehensum. genitus Patris , invisibilis Deus. Fons vero
Prius Deum probari oportet per opera, tum patens est idem Deus incarnatus , qui fons
deinde per beneficia : prius enim quceritur P* tens, recte domus Da » ld fheitur> a uia ex
an sit, et ila qualis sit; allerum de operibus, David genere noster ad nos Redemptor ad-
venit. (4) Pater est fontale principium sese
alterum de benefciis dignoscetur. (4) Omnia
diffundens in Verbum Verbum est fons vi- :
creata ul effectus primae causae ejus existen-
tiam demonstrant : et dona quae a divina
vus sese diffundens in humanitatem Christi:
Christus est fons sese diffundens in Eccle-
beneficentia accepimus , ejus liberalitatem
praedicant. Non dissimili modo fides et ceco-
siam. Fons nobis est Christus , ac proinde
nomiam divinre Incarnationis ostendit, et lavamur sicut scriptum est : Qui dilexit nos,
et lavit nos apeccatis nostris. {$)T>. elizm
divinam munificentiam ,
quae in hoc sacra-
Augustinus Quisestfons, msi Jesus Chris-
mento nitet, aperit : nam semetipsum exi- :

nanivit, ut scias amoris fuisse quod pleni- tus >

cui dicitur : Quoniam apud te est fons

tudo effusa est. Effusa scilicet , i In Verbi

,
' honusfons ,
.
•* qui nos dehujus vitce re-
^geravit incendiis , et inundatwnesuaari-
Incarnatione; 2. In Eucharistiae institutione;
3. In dominica passione.
n ***"
ostri P™* "* speravit. (6) Divim
.

llhus font s plcnitudincm et effusmnem de-

1. Belle Tertullianus appellat Deum bo- !

nitatis et benignitatis. (5) Quia proprium

monstrat in su. Evangeln exordio D. Joan-
ejus est, sese diffundere Deus ufpote bo- nes Plemtudinem
cum ait Verbum caro' :
:

num infinitum infinitead intra se communi- actum est'» ct hahitac lt nohs ' P l um
f f m .
™
cat , in generatione Verbi, et processione S
rati
? et ^Hatts. Effusionem , cum dic.t
Spiritus Sancti. Ultra hanc internam et
DepIenitudineejusomnesaccepmwsU^c
.-eternam communicationem ad extra sese
effus.onem polhcUus erat ipsemet Un.geni-
diffundit. Audemusilludproveritatedicere,
tus Dei P er Joe,em E da m de sP iritu
r
Utautem no-
:
/M
quod ipse omnium causa, propter amatoria meosuper omnem
carnem (7 )

suce bonitatis excellentianl extra se factus tat D ' H.eronymus : Verbum effusionzs si-

sit. (6)Inter omnes autem externas Dei dif- S nificat g ratios ^rgitatem. (8) De hac effu-

fusiones, maxima sane est Verbi Incarnatio.

D.Dion. de diyin.N0miD.c4.— D- Dion.c.g.
Quce
x major Dei communicatio cnm crea- (1) (2)
J de divin. Nom. Eccli. (4) D. Greg.
1.— (3) D. Amb.—
(1) Sen. L. de Benef. c. 1. —(2) Tert. L. de Test. An. Hom. 4i. in Evang. Zachar. i3.— (5) D. Bern. Serm.
2. — (3) Serm. 64. in Cant. —
(4) Tert. L. 1. adv. Marc. de Nat. Dom.— (6) Serm. 92. de Temp. (7)
Cap. 2. —
.;. - (5) Tert. L. de Tcst. An. 2. —
(6) D. Dion. —(8) Ep. ad Hedib.
 ; ,

AMOR DEI IN HOBUNEM. — CONCIO IV. n7

sione loquitur Apostolus Charitas Dei dif- : vcl prodigui tum ipiritua tum carnis in , ,

fusa cst in cordibus nostris. (i) Ubi D. Chry« Kucharistia? MCramentO, ubi simulcum carne
sostomus Non di.vit : Data rst ostcndcns
: , gratia? diffundil largilati-m.
quod cunnilatc ac plcna nianu bonorum fon- i. Deus hoiuincm nppcllat libcralitatis
tcin cffudit. (2) Guerricus Abbas excessum siuv luvrcdcm. (i) F.ucliaristia cst ct Cliristi
illum divinoe liberalitatis considerans non , Tcstamentum : llic cali.i novum Tes-
veretur Dcum prodigum vocitare O Dcum, : tamcntum cst in mco sangiiinc ; et adliuc
si fas est dici prodigum sui ! spcctcmus non hareditas ,
quam Chriitua libcrnliter dedit
quoties Dcus dedit, scd quotics se dcdit : in Christianis, in quorum pcisona occinit Vates
profusionem sui lota conspiravit Trinitas ,
Regius : Dominus pars lurrcditatis mca- , et
sa*pc sc dedit Divinitas. cfflttcns liberali- O calicis mei. [i).Sic dives cst illa haereditas ,

tas Dcil O
indeficiens largitas bonitatis di- nomine thesauri exprimatur Sirnile est ut :

vina? ! Spiritum, cujus primitias dcdit apos- rcgnum ccelorum thcsauro abscondito in
tolis, offcrt universis, thcsaurum suum fon- agro. (3) Per hunc thesaurum D. Augustinus
lcm aqua? viva'. aperit hominibus : parum sacram accipitScripturam (4), D.Hieronymus
erat Patri tradidisse Filium , ut redimeret Christum intelligit, Terlullianus Eucharistiae
servum, nisi darct ct Spiritum Sanctnm, quo sacramentum interpretatur : Scd Dcus thc-
seruum adoptaret inft/ium : dcdit Fi/ium in sauro suo proridct, ncc sinit obrcpere indig-
pretium rcdcmptionis, dedit Spirilum in pri- nos. (5) Asserit Paschasius In isto agro cor- :

vilegium adoptionis : se dcniqne totum scr- poris Christi thcsaurus absconditus vernat
vans in ha?rcditatem adoptavit ! O Deum si floribus immarccssibilibus ct redo/et odore , ,

fas est dicere , prodigum sui prce desiderio suavitatis. (6) Tantus est hujusmodi thesau-
,

hominis, annonprodigum, qiti nonso/um sua, rus, ut omne Christi honum contineat. Quod
sed et seipsum impendit, ut hominem recu- est bonum ejus, nisi frumentum elcctorum, el
peraret, non tam sibi quam honiini ipsi P an- vinum germinans virgines ? (7) Et ob hanc
non prodigum, qui proprio Fi/io suo non pe- causam Eucharistia dicitur census Christi :
percit, ut ita loquar , sed nova et mira lar- Corpus ejus in pane ccnsetur. (8) Census au-
gitate super omnem carnem cjfudit il/um. (3) tem apud Romanos, cui faciendo praeerant
Gratia sanctificans a sanguine Christi ut a censores, fuit oestimatio rei familiaris , seu
fonte dimanat quoties diffunditur in ani- divitiarum cujuscunque civis
: qui censoria :

mam , toties datur Spiritus Sanctus , immo fiebat severitate, ne quis quid possideret
tota Trinitas residet velut in Sanctuario in quod a censore non censeretur in catalogo.
anima per gratiae infusionem sanctificata. Unde civium nullus possidebat quidquam
Guerricum secutus Guillelmus , Christum proeter bona ab hoc magistratu censa ita- :

ob gratioc effusionem prodigo adolescenti que census erat, tota cujusque possessio.
comparat Quis unicus prodigus invenitur Hinc intelligitur quid sit Christum in pane
:

sicut ille Unigenitus Patris , qui portionem censeri, quia totus Chrisli census Eucharis-
scilicet corporis et animaz , qua? contingebat tia est. Quod videns caligans Isaac post be-
eum, et patrimonium, si dici debeat , quod a nedictionem Jacobo datam , dixit primoge-
matre contraxit , dissipavit , atque consump- nito suo Esaii Frumento et vino stabi/ivi :

sit cum meretricibus id est, cum peccatori- eum, et post ha:c,fdi mi, u/tra qnid faciam?
,

bus et publicanis , non /u.vuriose , sed /abo- (g) Mysteria loquitur Isaac , mysteria , in-
riose vivendo. Filius ille junior Evange/icus quam, Eucharistioe, quae pane et vino cons-
accepta famis injuria defecit impatiens /a- tans, est census Christi omnes ejus thesau- ,

boris , et in miseriis non subsistens : hic in ros continens. Corpus ejus inpane censetur.
fame cucurrit, et siti eviscerans seipsum , et Immensum illum Eueharistiae thesaurum in
omnem pretiosam margaritam porcis spar- manna repraesentat Vates Regius : P/uviam
gens, qui pretium ejus repel/ere cogitabant vo/untariam segregabis Deus h&reditali luce.
effudit enim de Spiritu suo super omnem (10) Vatablus legit P/uviam /ibera/itatum. :

carnem, postquam revocavit ad patrem, nes- Pagninus habet P/uviam munificentiarum. :

cio an carne an spiritu magis prodigus , ut Eucharistia, quae est hujus figurae veritas ,
quos caro saturaverat , spiritus inebriaret. consecratur haereditati Christi pluvia muni-
(4) Christus fuit prodigus carnis eam diris ficentiarum et liberalilatum. Nam ut docet
,

cruciatibus mancipando ; fuit prodigus spi-

ritus , suam sratiam abunde diffundendo ; (1) Tert. L. de Res. 9. (2) Ps. i5. (3) Matth. — —
i3. — De Quaest. Evang. Matth. in (5) Tert. L. —
de Pcen.
(4)
6. — (6) L. de Corp. et Sang. Dom. (7) Za- —
(1) Rom. 5. — (2) Hom. 9. in Epist. ad Rom. — char. o. — (8) Tert. L. de Orat. 6. (9) Gcn. 27. — —
(Z.) Serm. 1. Pent. — (j) Scrm. 1. Pent. (10) ?s~. 67.
 :

n8 AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO IV.

conciliumTridentinum, Christus in hocsanc-
tissimo sacramento, divitias sui in nosamo-
ris effudit. (i) Et forte ob hanc causam
corpus Christi in sacramento realiter exis-
tens , dicitur a D. Ambrosio corpus divini
spiritus : Corpus Christi, corpus divirii Spi-
ritus est. (2) Non quod coipus Christi non
sit verum, materiale et carneum corpus
etiam quod sit hypostatice unitum Spiritui
gis obaerati remanent gratitudini uberiori re-
pendendae ;
quandoquidem pretium doni
exaggerat lantum uni , quantum universis
donatum. Non dissimilis CUristi Domini cha-
ritas emicat in passione, quam amanter sus-
tinuit, et pro universis , et pro singulis ho-
minibus.
nec : 3. Ad redimendum hominem non usus
est ministerio hominis, vel Angeli Non an- :

Sancto ; sed quia tol spirituales gratias digne gelus, neque legatus, sed ipse Dorninus sal-
cosnmunicanti commuuicat, ut Spiritus Sanc- vos nos fecit.(i) Et sic ostendit quantum
tus illi abunde infusus videatur. Quare ad nos aestimet et amet Ut hinc quoque intel- :

significandam hanc gratiarum spiritualium
supereffluentem plenitudinem , verum cor-
pus Christi in Eucharistia susceptum, corpus
divini Spiritus arcano stylo nuncupatur. Quo
alludere videtur D. Chrysostomus , dicens
ligamus quam graves apud se wstimet Deus
noster htimanorum criminum causas , prop-
ter quas non angelum, non archangelum, sed
Deum misit ad terras. (2) D. Athanasius in
: haec Isaia; verba Quem rnittam, et quis ibit
:

Christus primus calicem suum obtulit, tu vel e nobis (3), sic fatur Deus horninum amator
:

aquam frigidam pauperibus negas : potavit ac nolens perire hominem adsuam imaginem
ie Spiritu Sancto , quamvis indignus esses , conditum , hcvc verba locutus est : Quem
tu neque corporalem hanc sitim mitigare stu- emittam, el quis proftciscelur? Omnibus ob-
des. (3) Nimirum sic exuberant gratiae in ticentibus locutus est filius : Ecce ego ,

Eucharistix' poculo ori communicantium emitte me. Quo tempore illi respondit Pater:
ut videatur alter,
infusa.*, diffusae ct effuss), Vade ergo, tunc, inquam,dedit illihominem,
aut iteratus et ssepius repetitus Spiritus
, ut ipsum Verbum caro fieret. Scilicet tacen-
Sancti adventus , quo fideles subito Spiritu libus ipsis seraphinis , solus respondit Filius
Sancto replebantur. Fideles corporatum Ver- teterno Patri seseque obtulit ad opus nos-
:

bum in altaris Sacramento digne sumentes irae redemptionis suscipiendum. Quid mise-
tot exundant gratiis ac si Spiritum Sanctum ricordius inlelligi valet, quarn quod peccatori
velut in die Pentecostes quodammodo acci- ceternis pcenis deputato, ct unde se redimeret
|:erent ; et sicut in die non habenti, Deus Pater dixit : Accipe Uni-
Pentecostes singulis
Apostolis totus aderat genitum rneum, et da pro te ; et ipse Filius
Spiritus Sanctus ,
ita singuli, qui ad sacram accedunt synaxim, Tolle me, et redime te. (4) Et quod ardentis-
omnes Christi continent divitias. Sublimis- simum adhuc indicat amorem Christus pro ,

simuni enim Eucharisti.ne beneficium ob sum- quolibet homine seorsim sese oblulit. Ideo-
matn, qua eminet , largitalem liberalitate queD. Paulus totam redemptionem sibi ven-
,
1

non minuitur. Beneflcium quod largitate dicat. Quidilexit me, et tradidit sernetipsum
non patitur delrimentum. (4) Quod eltgan- prome. (5) Insurgit iil Apostolum D. Chry-
ter sic deducit Salvianus Pariter ct singulis sostomus Quidjacis, Paule, dumet cornmu-
: :

et toturn se dedit universis : et ubi unus ac- nia propria tibi vendicas quceque pro toto ,

cipit quocfciniversl : et si par est mensura terrarum orbe facta sunt tibi
,
facis peculia- ,

major invidia; quo fit ut licel ipsum acci- riaP Non enirn clicis : Qui dilexit nos, sed,
piet plus debere videatur : quia rnagis fit Qui dilexit rne ; alqui Evangelista dixit
,

unus obnoxius qui videtur omnibus corr/pa- Sic Deus dilexit mundum ; quirt et tu dicis :
,

ratus. (5) O inopinatum opulentioris bene- Qui proprio fdio suo non pepercit sed pro ,

fieentioe ingeniuni idem singulis quod uni- nobis omnibus tradidit illurn : non igiturpro
!

versis donat,ne singuli secum repulent, in eu- te sed pro omnibus : qttid est igitur quocl
,

charistica largitate minus acccpisse, quam hic dicis P (6) Ita loquitur Apostolus non ,

junctiomnes acceperunt non soiumin doni quod Chrislus pro se solo passus sit , sed
:

pretio, quoChristusinteger datur sed in do- ob quatuor potissimum rationes

,
i.Quia :

nandi arbilrio, quo sic quilibet a-stimari vi- Christi inflammatus amore, hoc dixit In- :

detur , ac universatiin omnes sestimentur flamrnatus illius desiderio , in hunc modurn

:

atque adeo cum sit par beneficii mensura loquitur. D.CbrysostomoconsentitTheophy-

cujuslibet ac universorum, et singuli in reci- lactus : Enirnvero Paulus charitale inflarn-
piendo beneficio universis cxnequeiUur, ma-
1 l
(i) Tert. L. de Car. Chr. «4. — (2) D. Aug. Serm.
Soss. 4. — (5) L. de Mvst. —
(3) Ilom 26. in 29. de Tem. — (3) Cap. 6. — (4) D. Ansel. L. 2. cur
(1)
Mallh. — (4) D. Cassiodor. L." 1. Var. Ep. i4. — (5) 1-feus bomo. — (5) Cal. 2. — (G) Uom. 24. in Ep.sl. ad
L. s. ad Eccles. Calat,
 , :

AMOR DEI IN 1IOMINEM — CONCIO IV. ...,

matus, quod publicum cst propriitm facitfx) accitscs. (i) Dco aulern BOIl es9c indignani
a. Ut ostendat eximium aniorem Christi, aui sic probat Quodcunqut Dco indigHum cst,
:

tratlidit scmctipsitm pro mc tjuia rtttlcm , milii c.ipcdit Sa/vits stim, si mm nmfundar
.

charilatc tjua mortuus pro omnibus, mor- tlc Domino nieo. A/ias non invcnio materias
c.\i

tuus rst pro singu/is. Quod docet ctiatn coiifusionis, tjutr pcr mr rtmtcmptum ruboris
(>.)

Chrysostomus iXapte cnim

: rccusaturus probcnt bcuc impiitlcntcm rt jclicitcr stul-
Christus rrat, rcl ol> uiium tantuiii c.rhibcrc tiim. (2) Deindc amor lioiuinis 11011 eit Deo
tlisprnsatioricm rcdcmptionis : idco singulum indignus, atuorc autcrti in< ai natUS , et passus
quemquc homincm jiari charitatis motto dlligit csl DeuS.Tu lutc crubc.sccnda illi facis,qna?
quo diligit orbrm univcrsum. 3. Ut dcnotet redcmit:' ct indigna, qiuv nisi dilc.i i.\sct, non
redemptionis pretium quo smgulis tantutn ,
rcdrmisset. (3)
firofuil, quantnin omnibus ncc tninus cui- : Ex unione hypostatica sequitnr quod si-
ihet houiini proficit , quam si pro illo solo cut anima et caro unus est homo , ita Deus
operata fuisset Christus enim sicutpro om-
: et homo unus est Ghristus. Istc igitur Det
nibtts passtts est , sh pro singu/is : ct (otitm raclius , nt rctro scmjicr prcvdirabatur, tlelap-
se dedit univcrsis ct tolum singulis f ac jjcr
, sus in virginetn tjuamilam, rt in ulero ejus
hoc quidtjuid pnssicmc sua Salvator prtrstitit, caro /iguratiis,nascitiir liomo Dco mixtU3.(A)
sicut totum ei debcnt univcrsi, sic totum sin- Patcntins id infert D. Angust. Persona lm-
guli.fi) 4. Ad gratiludinem hoinineshortatur minis mi.ittna anima' cl corporis y persona
Apostolus Pnvterca vcro tlechttat hoc quo-
: autcm Christi mixtura est Dei ct hoiniiiis.
que par csse} ut quisquis iwstrum non miniis (5) Tandem sicut Christus est verus Deus
agat gratias , quam si ob ipsum solum advc- ita estverus homo. Christus Jcstts Dominus
nisset. (4) Hssc suut benelicia divinoe lihera- nostcr permittat diccre inlerim, quisquis est,
litatis in Verhi incarnatione , Eucharistire cujuscunque Dei Pilius cujuscunque mate- ,

institutione et dominica passione. Ut scias

, ricv homo et Deus. (6) Urget Marcionislas :
amoris juisse qttod plenitudo ejjnsaest, quod Agnoscunt honiinem Deo mixlum, ct negant
altitudo adtvquata esl. ho/nittem. Christus homo , et Filius homi-
II. PARS. Ex
cequo agebat Deus cum ho- nis \7j -

mine, ttt homo ex a-quo agere cum Deo pos- 2 Allitudo adoequata est in idiomatum -

set. Dcus pusillus irwenlus cst , ul homo communicatione. Divinitas enim , et huma-
maximus fieret. (5) Homo autem adsequatur nit « s earumque altributa in concrelo de
Deo 1. In humanitatis assumptione; 2. In Verho proedieantur. Jta utriusque substantia?
:

idiomatum commuuicatione; 3. In humani- census hoinincm et Deum exhibuit : hinc ,

tatis et divinitatis glorificatione. natum, inde non natum ; hinc cameum, inde
x. Non ita homo
Christo adcequalur
io spiritualem ;hinc infirmum, inde prccfortem;
Verbo, ut ejusdem sit cum ipso dignitatis: hinc rnoricntem, inde vivcntem. Quce pro-
Sed Deo nihil parest. (6) Sed in incarnalio- prietas conditionum , divince et humance ,
ne, divina altitudo adtequata dicitur tum iP ua "iriquc natura? utriusque verilate
: q
quia sicut natura diviua , ita natura humana disjmncta est. (8) De eadem loquitur adhuc.
in eadem persona Verhi suhsistit quia si :
Miscente in semetipso hominem ct Deum ;
quid ohstaret unioni hypostatica; , maxime in virtutibus, Deum ; in pusillitatibus, homi-
quia est impossihilis , vel Deo periculosa nem i nl tantum homini conferat, quantum
mutationem scilicet afferens vel Deo in- Deo detrcthit : Deus pusillus inrentus est
:
ut ,

digna. Atqui non est impossibilis. Sed Deo nomo maximus fteret. (9) Tanta est Dei bu-
impossibilc (7) ; nec periculosa
niltil Peri- :
nnliatio, cui carnis infirma competunt ut
eulum enim status sui Deo nul/ttm cst : quia ve,ut exbaustus videatur. Ergo Dei filius in
qui sine ftne est , etiatn inconvertibilis sit tantttm humilitatis exhauslus (io),abjectam
necesse est : humanas naturce sociefatem, ctconjunctionem
converti enim in aliucl, ftnis est
pristini : non exhorruit. (11) Sed ad quid sic se demi-
non competit ergo conversio ejus ,
cui non competit ftnis (8) Inde colligit Ter- sit Verbuni Dei ? ut carnem sublimaret
.

tulliauus Jgitur si neque ut impossibilem

:
Nostram carnem induens suam fccil (12) ;
,

neque ut periculosam Deo rejmdias corpora- et P er banc carnis assumptionem Ista nu- :

tionem, superest ut quasi indignam rejiciaset (1) Tert. L. de Car. Chr. 4. — (2) Tort. L. de Car.
Chr. 5.—
(3) Tert. L. dc Car. Chr. 4-— (4) Tert. Apol.
ai. — Epist. 3. ad Volus.
(5) —
(G) Tcrt. L. de Prsesc.
(1) D. Chrysost. —
(2) D. Bcrn. Ser. 42. io Cant. — haeiet. 20. —
(?) Tert. L. de Car. Chr. i5. (8) Tert. —
(3) Salv. L. 1. ad Eccles. Cath. —
(4) Chrrsost. (5) — L. de Car. Chr. 5. (9) —
Tcrt. L. 2. adv. Warc.
Tert. L. 2. adv. Marc. 27.— (6) Tert. L. de Car. Chr. 27. —
(10) Tert. L. de Car. Chr. i5. (11) D. Ang. —
3.— (7) Tert. Ibid. - (8) Tert. Ibid. Epist. 120. —
(12) Tert. L. de Carn. Chr. 16.
 ,. ,

y 2o AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO IV.

turcc humana?,tanta,et tam tamsum- celsa, et doloribus, cruciamentis, passionibus, impa-
maest subveclio : ut quoatlolleretur altius non tibilitatem a diverso ostentet, quod non ita
haberet.(i) Verum quaenamestcausa,et tantae magnifice ostenderetur, nisiDeus passionem
humilitatis , et tantae sublimitatis ? Amor. subiisset. Christum Deum a passione glorio-
Ideo opportune exclamat D. Bernardus O sum docet S. Leo dum ait :Pulverem ab- :

suavitatem ! o gratiam ! o amoris vim ! itane jectionis nostrce corpus jecit glorice suce. (i)
summus omnium unus factus est omnium P Ex infimissimo nostrae abjectionis pulvere ,
quis hoc fecit ? amor dignitatis nescius ; dig- ex lutea nostrae mortalitatis massa, ex con-
natione dives ; affectu pote?is, suasu efficax tumeliosa nostrae carnis materia, tormentis
(2) Per amorem etenim altitudo adaequata lancinata, probris dehonestata, lividacruente
est; quia Christi divinitas per humanitatem morte deformata, corpus fecit gloriae suae,
glorificata fuit , et humanitas per divini- non solum quia gloria corporis Christi, cru-
tatem. ciamentis et contumeliis materiata est , ve-
3. Gentilibus sic respondent Christiani rum quia divinae Christi perfectiones per
apud Tertullianum : Dicimus, et palam dici- aerumnosam passionis contumeliam gloriose
mus, et vobis torquentibus; lacerati et cruenti manifestatae sunt.
vocijeramur : Deum colimus per Christum ,
Per incarnationem adhuc Spiritus Sanctus
illum hominem putate ; per eum , et in eo se glorificalur. In divinis Filius a Patre genera-
cognosci vult Deus, et coli. (3) Majorem tus genitoris sui gloria est, idcirco dicitur ab
nunquam Deus ab hominibus cultum acce- Apostolo Splendor gloria?. Spiritus Sanc-
:

pit quam a Christo et per Christum. Ah in- tus a Patre , Filioque productus , utriusque
carnatione etenim tota fuit glorificata Trini- ornatus est Unus Pater et Filius cum eo
:

tas. iElernus Pater a Filio gloriam accepit, quo pariter uterque naturaliter ornatus est
qui humanatus est : Non ad ignominiam Spiritu Sancto. (2) Spiritus Sanctus , qui
Deitatis, sed ad gloriam Dei patris. (4) Et- sancta? Trinitatiscomplementum est (3), nul-
enimanteincarnationem, Filiusindependens lam in Trinitate producit personam, a qua
erat a Patre, et eodem cum ipso Domini ti- gloriam et ornatum accipiat at licet amor ;

tulo gaudebat Dixit Dominus Domino meo:

: personalis ad intra infecundus ,
sit sterilis et

Sede a dextris meis. At in incarnatione de ad extra tamen miram habet fecunditatem

Domino convertitur in servum. (5) Filius Dei estque auctor (etsi non Pater) Verbi incar-
qui in aeterna sui generatione, subjici Patri nati et per tanti operationem mysterii ,
:

haud poterat , in temporali sua nativitate primum cognitus fuit. Hodie pritnum audi-
se Patris servum confitetur Ego servus : tur Spiritus Sanctus , superveniet in te , et
tuus, etfilius ancilla? tua?. (6) auditur et creditur. (4) Ante Incarnationis
per humanita-
Filii quae latebat divinilas ,
sacramentum , auditus quidem fuerat Spiri-
tis crucem cognita Vere Filius Deifuit : tus Dei, Spiritus Domini, vel in undis , vel
eratille, clamat centurio , et per hominis in flamine , per coeli tellurisque plagas, at
passionem divina immortalitas micantius Spiritus Sancti nomen quod est proprium
enituit. Ubi quidaiunt qui superstitiosa re- tertiae Trinitatis personae, quoe est ut ait D.
,

ligione laborantes, irepidant timore ubi non Ambrosius, Genitoris , Genitique sanctilas
esttimor; ne quid quod opinanlur, Deuspa- Spiritusque (5), neutiquam insonuerat, ante-
tiatur compassiones hominum sine passione
, quam Gabrielis Archangeli praeconio auribus
medicatur; ac ideo credere refugiunt Dei in- beatae Virginis resonaret. Quod subtiliter
carnati generationem ventri mulieris esse animadvertit Rupertus In cteteris Scriptu-
:

concreditam. (7) Nota attentius quae subjicit nusquamabsolute

ris legalibus et propheticis,
verba ad rem tempestiva. Hoc Deo honori- Spiritus Sanctus sed relative scribitur Spi-
,

ficentius : hoc modo magis impatibilis de- rilus Dei, sive Spiritus Domini , ab hoc loco
monstratur, quod et patibili celatus sit cor- primum tntonuit in auribus nostris , hoc re-
pore, et quod impatibilitatem divinitatis os- verendum insigne vocabulum proprium et
tendat. Hem demons-
passio impatibilitatis absolutum , Spiritus Sanctus superveniet in
trandae studium est, quid tam mirifice arca- te, etadJoseph, quod in ea natum est , de
num, quam quod patiente Deo, existat divi- Spiritu Sancto est. (6)
nitas a passionibus immunis! Sane hoc Deo Amoris est,quodaltitudo ada?quataest. (7)
honorificentius est. Quippe quod in Chrislo, Quia Christi humanitas eodeni , eoque su-

(1) D. Aug. L. 1. de Prsed. Sanct. l5»— (2) Serm. (1) Ser. 2. dc Pass. —
(2) Rupcrt. in c. 1. Cen.
—
64. in Cant.— (3) Tert. Apol. 21.— (4) D. Athan. Orat. (3) Cyr. Alex. L. 14. Thesau. 5o. —
(4) D. Amb.
in
2. Cont. Arian,— (5) Chrysol. —(6) Psal. n5. —(7) c. 2. Luc. —
(5) In Synib. Apost. c. 1. (6) lnc. l. —
Basil. Sel. Orat. 3o. Matth.— (7)D.liern.
 AMOR DEI IN IIOMINEM. — CONCIO IV. lai
premo cultu, cum divinitate veneralur ; nain GhristUI ut vcl maximc Divinitatis majestn-
iicet humanitati Christi, si a Verho pratcitt tcin cxeiat cl ostentct. Ut scias amoris Jhis-
lconcipiatur ,
prinnis taiitum hypcrduli;c sr, quod altttudo tulaquata cst : rt qitod sin-
'gradus debeatur tamcn quia Christus cst git/aritas assoriata rst.
;

concretum ineffahile , clivinilatcin simul et Siiiiunuin magnum sotitudincmqnamdam th

hunianilatcin imporlans unico lalri.c tOttt , singit/aritatr pra stantitc stitr possidcns, nni-
;

humanitas simul cutn divinitatc adoratur. ritin rst. (i) Sermo priinarius triphcitcr lin-
Et quasi major deheatur cultus Vcrho incar- gularis est icilicet Ut Deus, ut Filius Dei :

nato quam increalo Christiani omnes genu- naturalis

, et ut unigenitut. Singulaiil ut ,

flectunt dutn audiunt a saccrdote Vcrbum Deus, quia licct Divinilas sit illi ahisque per-
:

caro farlitm est (i); Dei ministcr altari sacri- sonis connnunis lingularil tamcn ct una : ,

ficani intonat Crrdo in itnum Dcum , Pa- mnnero iudivisihililer in illis existit. Singu-
:

trcm omnipotcntcm. Nec assistentes genu- laris, ut Filius Dei filiatio enim, ncque Pa- :

flectunt; quando autetn dicit JJomo factus tri, nequc Spirilui Sancto compelere potest.
:

cst, statim genullectuut dum etiam sacer- Singularis ut unigenitus, quia cum totam
: ,

dos Dei nomen profert, non incliuat caput; exhauriat sui principii fecunditalcm unicus ,

dum autem pronuntiat Jesu nomen, inclinat necessario est. Ut scias amoris juisse quod
caput et assistentes externo corporis signo ,
; singularitas associata cst. Nam , i. Sin-
internam aniini reverentiam teslantur. gularis Deus per essentiam, associat sihi deos
Non solum in terra altitudo adiequatur, per graliam ; 2. Singularis Filius Dei natu-
persupremutnhonoremahhominihusChristo ralis, associat sihi filios adoptivos; 3. Singu-
exhihitum, verutn etiam in ccelo,uhi ejus laris Unigenitus associat sihi fratres.
thronus est supra ipsos Seraphinos constitu- Dei nomen quasi nalurale Divinitatis, po-
tus : nam
ascendit in sublimiora ctxlorum. test in omnes commitnicari, quibus Divinitas
(2) Supra angelos cum illic sedeat Jesus ad vindicatur. (2) Divinitatem agnosco in Verho
dexteram Patris, /toino etsi Deus. (3) At Divino, in Christo, et in homitie justo. Io
maxime altitudo adaequata videhitur, in ul- Verho divino Divinitas essentialiter repe-
timo judicio nam it/ein veniet de ctxlis, qui ritur ; in Christo homine , Divinitas perso-
:

est passus; idem omnibus apparebit , qui est naliter reperitur , ratione unionis hyposta-
resuscitatits. Et videbiint et agnoscent, qui ticae; in homine justo , Divinitas supernatu-
eum cruci/i.verunt : utique ipsam carnem, in raliter reperitur , virtute gratiae sanctifican-
quam saevierunt; sine qua, nec ipse esse pote- tis. Verhum in sua generatione a Patre Di-
rit, nec agnosci. (4) ln primo Filii Dei ad- vinitatem accepit Christi humanitas in In- ;

ventu, fuerunt, ut loquitur Tertullianus, ig- carnatione , a Verho accepit divinitatem ;

nohilitatis elogia Quce ignobilitatis argu- anima sancta in justificatione , a Spiritu
:

menta, primo adventuicompetunt : sicutsub/i- Sancto accepit divinitatem hoc ita cer- :

mitatis secundo. (5) In primo adventu divi- tum est ut sicut Verhum est Deus per es-
num Verhum majestatem suam sub velo sentiam, ita homo justus est vere Deus
humanitatis temperavit , certum est enim per participationem et gratiam. Tenlabis
Deum non potuisse humanos congressus ini- ad htec de nomine Dei concutere retrac-
re , nisi humanos et sensus et affectus susce- tatuin ut passivo , et in alios quoque per-
pisset , per quos vim majestatis sua?, into- inisso, quia scripttun sit : Deus deorum stetit
lerabi/em utique liumana? mediocrilati Jiumi- in Ecclesia deorum : in medio autem deos di-
litate temperaret , sibi quidetn indigna , ho- judicabit.Et:Egodixi:Vosdiiestis.(d>)\Jn\is,
mini autem necessaria; et itajam Deo dig- et singularis est Deus per essentiam. Proinde
na , quia nihii tam dignum Deo quam sa/us Deus cutn summum magnum sit , recte ue-
Jwminis. (6) At in secundo adventu judica- ritas nostra pronuntiavit : Deus, si non unus
turus orhem Filius Dei , cum omnibus glo- est, non est. (4) Verum Deus ille unicus per
ria; insignibus, in solio majestatis apparehit. tot efficit deos per gratiam, quot
essentiam ,

Duobus enim advenlibus Cliristi significatis donat homines sanctitate. Nam et dii eri-
:

primo, qui jain expunctus est in humi/i/ate mus,si merueriinus i/li esse de quibus prazdi-
conditionis humana? ; secundo, qui conclu- cavit : Ego dixi : Vos dii estis ; etsletitDeus
dcndo secu/o imtninet , in sublimitate Divini- in Ecc/esia deorum : sed ex gratia ipsius ,
tatis exertaz.
(7) Tantus tunc videbitur non ex nostra proprietate : qttia ipse est so-
lus qui deos faciat. (5) Ut autem singulari-
(1) Joan. 1. —
Tert. L. de An. 55.
(2) (3) Tert.
L. de Res. 5i. —
(4) Terl. L. de Car. Chr. i\. — Tert. L. adv. Marc. 4.
1. —
(2) Tcrt. L. 5.
adv.
Tert. L. adv. Jud. 4. — (5)
(6) Tert. L. 2. adv. Marc. 27. Marc.
(1)
i5. — Tert. L. 1. adv. Marc. 7. (4) —
Tert,
— (7) Tert. Apol. 21. L. 1.
(3)
adv. Maic. 3. —
(5) Tert. L. adv. Uerm. 5.
8*
 :

122 DEI IN HOMLNEM. AMOR CONQO IV. —

tas associaretur Verbum divinum humana- initium aliquod crealurce ejus.(i) Ilaec ultiraa
,

tum fuit. Factus est Deus homo, ut homo verba sic exscribit OEcumenius ut simus :

Jieret Deus. (i) Hujus divinae singularitatis primi et honoratissimi. V. Beda sic vertit
societas facta est primario in Christo : et Ut simus cceleris meliores. Ltraque mihi ap-
deinde in omnibus justis , mediante gratia tissima ad rem videtur expositio. Adoptavit
Christi. Efficiamur dii propter Christum , nos Deus, ut simus honoratissimi hunc ho- :

quoniam ipse propler nos factus est homo .(2) norem patres uno ore praedicant. D. Ber-
Et in hac Divinitatis associatione, quam ha- nardus Quanta Dei dignatio Patrem homi-
:

bemus a Verbo per Chritum , mire nitet di- num esse ; quanla hominum gloria , Dei ji~
vina dignatio. Tantce excellentice beneficium lios esse, et hceredes! (2) Chrysologus Sed :

dignatur esse commune : etpartiri nobis sua? nihil tam stupet ccclum , pavet terra . expa-
abundantiam voluit charitatis. (3) Profunde vescit universa creatura : quam quod servus
Tertullianus : commen-
Licuerit, et Christo Dominum Patrem vocare audet ; judicem
tari divinitatem, rempropriam. (4)Commen- suum reus nuncupat Genitorem ; conditio ter-
tarius divinitatis tum, Verbi incarnatio, tum rena sua se voce adoptat in Filium. S. Leo :
animae sanctificatio. Commentatus est Chris- Omne enim donum excedit hoc dnnum : ut
tus divinitatem, opera efficiendo, quae ejus di- Deus hominem vocet filium , et homo Deum
vinitatem manifestarent. Opera quce egofa- nominet Patrem. (3) Clemens Alexaudrinns:
cio in nomine Patris mei , ipsa testimonium Unicuique noslrum licet Deo gloriari bono
perhibent de me. Homo per gratiam sanc- Patre : aque bono sanguine me glorior esse.
tificatus , bene operando commentatur divi- (4)
nitatetn : sic enim ostendit societatem quam
Atvoluntarie genuit nos, ut simus cateris
habet et cum Deo per essentiam, et cum Fi- creaturis meliores : ad quod nos hortatur
lio Dei naturali. Chrysologus : Genitori tanto vita nostra res-
2. Inter seternum Patrem et Verbum di- pondeat , ne terreni mores degenerent , quos
rinum mutuus intercedit respectus, Patrisad cozlestis donavit, et conlulit jam nalura. (5)
Filium , et Filii ad Patrem. Nec Dei Filius Esse debet in homine pia velut quaedam su-
diceretur sine Deo Patre. (5) Pater aetcrnus, perbia, quoe vitiorum indignas vilitates inhi-
qui est prima sanctissimae Trinitatis persona, beat, fraenet et arceat homo in Filium Dei
per memoriam fecundam Filium naturalem adoptatus, major est, et ad majora natus,
generat qui cum sit infinite perfectus, to- quam ut vitiis serviat , velut passionum sua-
:

tam intellectus paterni exhaurit fecundita- rum vile mancipium. Qua? cum ita sint, per-
tem; ideoque unicus et singularis est. In se spice, o homo, quantum valeas , et perpende,
est unicus Filius : qui quod aliis per suam quantum debeas , ut tandem vilis esse tibi
gratiam donat, ipse sibi unicum possidet per desinas ; ut vel pro hoc erubescendis subja-
naturam. (6) Singularis autem ille Dei Fi- cere vitiis dedigneris , dum generositatem
lius , unitus esthomini,ut singularitas asso- tuam, creatoris et reparatoris dignitate me-
ciaretur. Cum enim Christi humanitas so- tiris : ac sic geminato privilegio , qui dudum
lius Verbi personalitate subsistat , Christus divince imaginis parlicipatione videbaris ho-
etiam ut homo, est etiam Filius Dei natura- noratus , ejficiaris etiam communi nobilitate
lis. Quia etsi sunt multifilii per gratiam, pretiosus. Non ergo te degenerem , ac des-
unus et singularis est per naturam. (7) Sin- pectum faciat vita , quem vel factura pro-
gularis ille Filius sibi adhuc associat filios bat illustrem protulisse vel gratia. (6) Ad
per piissimani suam dignationem : Videte idem hortatur nos D. Chrysostomus : Dei
ualern charitatem dedit nobis Deus , ut Fi- filii sumus, propterea et illum Patrem omnes
Iii Dei nominemur et simus. (8) Ad hoc vocamus, non solam factam nobis rememo-
enim Filius Dei Filius hominis factus est, ut rantes gratiam, sed et nos ipsos ad virtutem
homines effici possent filii Dei. Etquid mi- admonentes, ne quid tali cognatione indig-
rum si homines Dei consecravit in filios : num commitlamus. (7) Similia habet D. Cy-
quando se homini dedit , et aptavit in filium. prianus : Meminisse et scire debemus quia
(9) Hujus divinae generationis , qua in filios quando Patrem Deum dicimus , quasi fdii
Dei adoptamur , meminit D. Jacobus. Vo- Dei agere debemus : ut quomodo nos nobis
luntarie genuit nos verbo veritatis , ut simus placemus de Deo Palre , sic sibi placeat et
ipse de nobis. (8) D. Chrysostomus majorem
(t) D. Aug. Scrm. de Nat. Dom. — o. (2) Greg.
Na«. Orat. — D. Cypr. de Hes. Chr.—
4. Terr. Jacob. cap. 1. — (2) Serm. 7 . —
(3) Serm. 6. dc
Apol. 21. (5)
(3)
— Tert. L. de Car. Chr. — 5. (6)
(4)
Chrysol.
(1)
Nat. — (4) L. 1. Pav dag. 6. — (5) Serm. 69. — (5) D.
Serm. 5 9. — Chrysol. Serm. 5 7 . — (8) 1. Epist. Maxim. Uom. in Fest. Pasch.— (7) Hom. 14. in Eput.
Joan. — (9)
(7)
Chrysol. ad Rom. —
<8) De Orat. Dom.
 AMOR DEI IN IIOMINEM. — CONCIO V. , •/',

ab hominibus quam ab Angelis exigit per- est benefacerequod generostim attrihutum

,

fectionem. Nos ange/is oportct essc inclio- Deo cognatum est. Cliristi autem huinanitas,
resy
et archangelis rnajorcs : ut (jui iis orn- jure aflinitatis nobis debet benevolenliam ,
nibus sirnus horwre prtrpositi : Non Angclos amorcm et beneficcntiani (juain al/initatis ,

apprchcrulit Dcits. (i) Eleganter concludit necessitudo exigit. Et quia primogcnitus te-
Chrysologus : Si Dei Eiliurn tc essc fatcris, neturfratribusalini<'iitapricl>erc,Cliiistus,qui
vive qutui Dcifdius , ut actu, vita , virtuti- primogenitus est in multis, quasi piimogenii
bus, tanto possis rcspondere genitori (2), im- jurc tenetur illiselargiri alimeiita el quidem ,

mo, et unigenito Dei, qui te associavil in fra- opulenta utpote fratribus divina afiinitate
:

trem. praenobilibus. Eucbaristia autem est alimen-

3. Apud Dcurii crat serrno itnigcnitits, sci- tum quod primogenitus Dci Filius largitur
licet Filius. (3) etiam singularitas asso-
Ibi suis fratribus, ne ullius rei penuriam patian-
ciata est. Nam non patitur
bentititdinis suas tur. Unde omnia Christus factus cst : ct
tibi
solitariam rnagnitudincrn , scd addit jratres. mensa, et vcstimentum, et dorrtus, et caput ,

(4) Clemens Alexandrinus,ut Dei amorem in ut sit ipse primogenilus in multis jratri-
homines commendet , vocat illos Dei alum- bus. (1)
nos, amicos, germanos, primogenitos : Pri-
mogeniti autem nos filii : qui sumus Dei • »•••»»»•»»»»»»»»»»»»»»»»»••(»»•••»•
alumni , qui primogeniti sumus , germani,
amici. (5) Eilius primogenitus utpote fami- OONCIO QUINTA.
liae caput , nominis et census haeres, charior

solet esse parentibus ; ne vero diminutio Amor vere consummatusinEucharistiaesa-

paterna; cbaritatis denotetur , omnes fideles cramento :Etsublimatusinconsummalionem.
primogenitos vocat Clemens Alexandrinus, (2) Sic intelligit D. Cyprianus illud Davidi-
ut vel sic exaggeret quanta amoris benevo- cum Omnis consummationis vidi finem. (3)
:

lentia divinus Pater homines prosequatur ; Ibi divina consummatur omnipotentia , tot

vel ideo fideles vocat primogenitos , quia
unum et idem corpus componunt cum
Christo , qui est primogenitus in multis fra-
tribus. (6) Multos sane fratres habet Cbris-
tus, tum in ordine naturae , tum in ordine
patrando miracula quae vires naturae supe-
rant. Memoriam fecit mirabilium suorum
misericors et miserator Dominus : escam
dedit timentibus se. (4) Ibi consummatur di-
vina sapientia : nam magni arlificis est to-

gratiae cum enim Christus sit verus bomo

:
tum clausisse in exiguo ; divini ingenii elo-
compositus ex anima et corpore : Christus g»"™ est , in minima
hostiae parte totam
non alias homo, nisi quia et ipse caro, atque Christi divinitatem et humanita-
clausisse
anima, quod homo (7) ; est ejusdem speciei tem. Sapientia cedifcavit sibi domum, mis-
cum caeteris hominibus : et ita omnes bomi- cuit vinum, et posuit mensam. Ibi con-
nes vere dicere possunt de Christo : Frater summatur divinus amor Cum dilexisset :

et caro nostra est. (8) Et ob hanc causam vo- suos qui erant in mundo , in finem dilexit
cathumanam carnem Christi sororem. (9; In eos. (5) Divinus amor in boc mysterio con-
ordine gratiae tot babet fratres, quot sunt summatur , non solum quia Eucbaristia est
justi , qui paternam adimplent voluntatem. omnium sacramentorum finis; ideo vocatur
Quapropter D. Maximus iu homine Deo fi- aB.Dionysio : Saeramentorum omniumper-
duciam suam collocat et ab illo sub du- fectissimum. (6) Nec etiam ut vult D. Tho-
: ,

plici titulo benevolentiam exspectat et jure mas Quia Eucharistia est quasi consum-
: :

divinitatis infinite beneficae, et jure humani- matio spiritualis vitaz. (7) Nam per cibum
tatis cum hominibus cognatae. Nam propter istum sanctissimum in suam nos Christus
bonitatem dwinitatis peculiarem nobis Sal- traducit effigiem deiformesque facit. (8)
,

valor debet affectum, scilicet quia sicut Deus
noster in ipso est, ita etsanguis noster in illo
est : misericordiam igitur nobis debet proes-
tare divinitas : necessitudinem exhibere de-
Nec etiam ut docet D. Cyrillus Alexandrinus
quia per tanti institutionem mysterii, dilexit
nos Christus usque ad beatitudinem. Ideo
Eucharistia dicitur Pignus futurceglori(e,et
:

bet affinitas. (10) En geminatus in Christo perpetuce felicitatis (9) Sed quia estcomple-
.

ad beneficentiam titulus , quo velut obsera- mentum divini amoris ; ultimus gradus ad
tus Salvator nascitur. Dei etenim proprium quem pervenire potest. Hicpositae sunt her-
(1) Hom. 3. in Epist. ad Ephes. —
(2) Serm. 70. — (1) D. Chrysost. Hom. 31. ad Pop.
—
(2) Tert. L.
—
(3) Tert. L. 4. adv. Prax. i5. —
(4) D. Cyp. Serm. de adv. Jud. 14. —
(3) De Ccen. Dom. (4) —
Ps. 110.
Ascens. —
(5) Adhort. ad Gentes. —
(6) Itom. 8. — (5) Joan. i3. —
(6) De Eccles. Hier. —(7) 3. p. q.
^3.
(7) Tert. L. de Res. 4g.— (8) Gen. 37. 27.— (9) Tert. L. - (8) D. Dion. L. de Cccl. Hier. a.— (9) Conc. Tnd.
e Res. Car. 9. — (10) Hom. 3. in Fcst. Pasch. Sess. i3.
 ;

124 DEI IN HOMINEM. -— CONCIO V.

AMOR
culeae columnae, cum hoc elogio Non plus creatione, dedit homini vitam naturalem :

ultra. Post creatum hominem conveniens morti obnoxiam in Eucharistia, vitam dat
, ;

fuit ut divinum humanaretur Verbum, ad supernaturalem et immortalem.In creatione,

debellandum daemonem, qui suo hominem largitus est homini opera manuum suarum
subjecerat iniperio post incarnationem de- in Eucharistia, largiturdivinilatem et huma-
:

buit mori Christus ut humana copiosior nitatem Christi. In creatione subdidit do-
, ,

esset redemptio. Ante passionem instituit minio hominis creaturas ex materia compo-
Salvator Eucharistiae sacramentum, quod est sitas ; in Eucharistia, dominator coeli et ter-
divini amoris terminus ubi proprio san- : rae,hominis subjicitur imperio, quasi homo
guine scripsisse videtur Non plus ultra. : sitDei Deus. (i) Nam Christus tit praesens
Idipsum longe antea fuerat auspicatus , di- sub speciebus panis et vini, quoties sacerdos
cens In illa tlie erit altare Domini in me-
: , legitime ordinatus supra debitam materiam
dio terroe Mgypti. (i) Quem locum sic in- verba profert consecrationis.
terpretatur D. Hieronymus Altare Domini : Quam Domini obedientia
admirabilis !

juxta terminum Addit Cyrillus Alexan-

ejus. Nascitur in Bethleem, ut Coesaris obsequatur
drinus Et in medio allaris erat columna
: imperio ; toto vitae decursu, Mariae et Jose-
terminans Domini : quia in tanta dispensa- pho subditus fuit ; in cruce moritur, ut pa-
tione mysterii lerminum naviganti pr&fixit. ternam adimpleat voluntatem. Et in Eucha-
Tantus enim est ille divinus amor, ut omnes ristiae sacramento, ob nutum sacerdotis fit
alios amores longe superet , et de illis glo- praesens, quasi homo sit Dei Deus. Non sine
riose triumphet Triumphat de Deo amor.
: magno miraculo ad Josue mandatum immo-
(2) i.Triumphat de amore creationis, quem tus remansit sol, obediente Domino voci ko-
in magnificentia superat ; 2. Triumphat de minis. (2) Sed longe majus prodigium , quod
amore Incarnationis quem in fecunditate ,
aeternitatis sol improbo saepe obsequatur sa-
vincit; 3. Triumphat de amore redemptio- cerdoti, quasi homo sit Dei Deus. Josue do-
nis, quem in amore praecellit; 4« Triumphat minico nomine erat gloriosus, et tanta prae-
de amore beatitudinis , quem in liberalitate ditus virtute ut eum
Tertullianus parem
antecedit. Denique cum sit infinite amabilis, solis (3) vocitare non formidet sed impius :

et amans de cunctis cordis nostri motibus

, ille sacerdos est sceleribus criminosissimus,

triumphare debet. et tamen adducitur Christus ad sacramen-

1. Mire nobilitatur Dei amor in produc-
tione hominis Dei imaginem quoque boni-
: cujus vita est abominabilis , intentio horri-
tas, etquidem operantior operata est. (3) Ho-
minem namque de nihilo produxit , intelli-
genlia et libertate donavit, ad sui imaginem
formavit, gratiae donis ornavit, ad aeternam
felicitatem ordinavit. Verum sicut lux lunae
non aequatur lumini solis ; sicut terra a mag-
nitudine coeli longe est impar; sicut perfec-
tio cujusvis creaturae a divina magriitudine
infinite distat , ita divinus araor in Eucharis-
tiae institutione, ubi caro corpore et
Christi vescitur , ut
tur (4), in infinitum superat
hominis productione. una et
eadem natura utriusque amoris tamen
infinita distantia inter terminos ad quos ten-
tum altaris ad nutum flagitiosissirai ministri,
bilis , missa sacrilega. Sed si noxius ille sa-
cerdos suam ostentat audaciam et impieta-
tem , Salvator humilitatem demonstrat et
amorem , qui triumphat de divino amore ,
qui relucet in creatione hominis, et in Incar-
natione Dei.
2. Sed ille quidem nec reprobavit panem ,
quo ipsum corpus suum repra?sentat ; etiam
in sacramentis propriis egens mendicilatibus
sanguine creatoris. (4) Suspicari audeo his verbis sum-
anima de Deo sagine- mam sub hoc sacramento latentis
Christi
amorem Dei in significari humilitatem , pauperiem et mu-
Nam licet sit nificentiam. Filius Dei, qui nullius rei in-
, est digens est, simul cum humanitate pauperiem
assumpsit Cum dives esset, propter nos pau-
:

dit amor ille divinus. Grandi dignatione per factus est. In Eucharistia autem eget
primo hominis spiraculum vita? de suo prius Christus mendicitatibus creatoris, quia quan-
formato infudit; sed nunc pene majori cha- tumvis fuerit mendicus, dum vitam ageret
ritate pro eodem homine, non sua dedit, sed mortalem, majori tamen in sacramento pre-
seipsum impenditet tradidit. (5) In homi- mitur inopia. Ibi enim ipsis, quas alias sus-
nis creatione, divinus amor parce et cum tinuit, mendicitatibus eget. Filius hominis
mensura diffusus est ; in Eucharistiae vero non habet ubi caput reclinet. Magna certe
institutione, cumulata et plena manu. In paupertas, major nihilominus in Eucharistia.
Quamvis enim nullum locum tanquam suum
(1) Cap. 19. —
D. Bern. Serm. 64. in Cant.
(2) —
(3) Teit. L. 2. adv. Marc. 4. (4) Tert. L. de Res.8. — (1) Thom. Opusc. — (2) Josue. 10. — (3) Tert. L. de
— (5) Euseb. Emiss. hom. 6. de Pasch. Jejun. io» — (4) Tert. L. 1. adv. Marc. 14.
 ,

AMOR DEI IN IIOMINEM. — CONCIO V. i

.",

occupavcrit vivcns adhuc inter tnortales qui digne hoc lUlcipiunt mysterium. Quod
niendicus ac pauper Christus , coiistittitus idcirco extcnsio Incai nationis dicitur, qu<>
tamen in non suo loco , tota membrorum Chriiti denotatur megnificentia quam in« ,

mole quidquid ei ipatii aliena li-

replevit nuit Vatei Regiua diceni Multlpllcaiti
, :

beralitate concessuin est ubicunque fuit

: mlserlcordiatn tuttm. [n hebraeo habetur :
Christus , constanter servavit nicnsuraui /'.t(cit//is(i miterlcordiam tuant. Etenim catn

suam et hahuit spatium corpori suo com-

,
extendit quoad suhjectiim , agcns locum , ,

niensuratum. At iu Kucliai istia, niliil Chrislo tcnipus ct modum. i. Quoad siihjcctum :

hrevius, quem capithoitia pari omnii, ut nam in Encarnatione Verbum unitum eitioli
qui in tota totus est , etiam totus inveniatur humanitati Chriiti atin lacramento unitur,
:

in lingulil. ln sacramento corpui Chrisli media gratia omnihus , qui sanctc ad altare
ipatiura non occupat aut extenditiir
, nam : accedunt. a. Quoad agem nam Spiritus :

licet respectu sui, seu in ordine ad se, partes SanctUI Iu< -arnationcm operatUI csl iu utero
haheat extra partes, ne detur illaruin con- virginis at oinncs sacerdotes tuin honi, tum
;

fuiio, quas decet esse distinctas non tanieii : mali, Chriltum reproducunt , et humanita-
aplatur a<l locum , ne spatiis connnensure- tem Verhi vclut multiplicant, 3. Quoad lo-
tur; sed in quglibet parte hostioe tanquam cum divina corporatio adimpleta fuit in
:

in puncto continetur. Egens mendicitatibus Nazaretb, et Christus oatui est in Betblee-

creatoris. Inter entia finiia, accidentia mino- mitico proesepio ; at uhique terrarum sacri-
ris sunt momenti, quae ita indigent ope sub- ficatur cadem victima , quoe in Calvario im-
stantiae, ut sine illius fulcro naturaliter exis- molata fuit. /\. Quoad tempus Incarnatio :

tere nequeant. In Eucharistine lacramento, in uno imtanli facta est, et Christus per tri-
non adest suhstantia panis et vini, cui acci- ginta tres annos duntaxatest visihiliter cum
dentia inhaereant. Species consecratae sunt hominihus conversatus; at Eucharislioe be-
nuda et cgena elementa, quae ad sui existen- beficium ad omne extenditur tempui, et
tiam et conservationem emendicant creato- quamdiu durabit mundus, tandiu Cliristus in
ris potentiam et tamen Christus in sacra-
: sacramento erit prassens. 5. Quoad modum :

mento eget mendicilatibus creatoris. Tamdiu In Incarnatione, Christus visihilis ajqiaruit,

enim est in illo proesens, quamdiu existunt corpus suum cum loco commensuravit ; at
species panis et vini, quibus ad sui proesen- in Eucharistia , invisihilis existit sine situa-
tiam indiget statim namque ac accidentia
: tione. Et ita ostendit consummationem amo-
destructa sunt, corpus Christi desinit esse ris,qui triumphat, etde amore Incarnationis,
proesens in sacramento. Magna pauperies , Deus immortalis factus est homo
in qua
sed magna humilitas. amore redemptionis , in qua
mortalis, et de
D. Paulus amorem divinum in Incarna- Christus vere passus et mortuus est.
tione super Verbi exinanitionem statuit, 3. Magnus sane amor divinus in Verbi In-
exinanivit semetipsum. (i) Dum enim huma- carnatione , sed longe major in dominica
nam suscepit carnem, Dei Filius in tantum passione. Illustris profecto henevolentia ,
humilitatis exhaustus. (2) At ex Dionysio Deum immortalem hominem fieri morta-
Alex. non ita exinanitus videtur in Incarna- lem sed multo illustrior, Christum cruen-
;

tionis mysterio , ac in Eucharistiae sacra- tam subire mortem, ut de morte in cruce

mento. H&c exinanitio Dei facta ad usum triumphans hominem a mortis tyrannide
nostrum, ut possimus capere eum. (3) In In- liheraret. Dominus cum ultimo hoste morte
carnatione servi suscepit figuram ; in Eu- pra?liatus , per trophamm crucis triumpha-
charistia continetur suh speciebus panis et vit. (1) Tanta est divina illa benevolentia
vini, quorum forma multo imperfectior est ut nulla alia digne ei valeat comparari. Ar-
figura humana. In Incarnatione unitur mini- dor etiam Seraphinorum qui Dei aestuant ,

mae speciei creaturae intellectualis in Eu- ; charitate non recensendus est in cons-
,

charistia, unitur accidentihus, quae longe a pectu amoris Christi patientis , et morien-
substantioe nobilitate distant.In Incarnatione, tis pro bominum salute. Idcirco, ut subtiliter
immensa Christi divinitas in infantis corpus- advertit D. Athanasius (2), eclypsim passus
culo continetur ; inEucharistia, totus Chris- est sol tempore passionis , ad denotandum
tus in qualihet minima parte hostine existit. omnes amores occultandos coram amore di-
In Incarnatione , sola humanitas Christi ad vino in morte Christi. Tam pretioso munere
personalitatem Verbi assumpta est ; in sacra- ipsa redemptio agitur, ut homo Deum valere
mento Christus velut incarnatur in omnibus,
(1) Philipp. 2. — (2) Tert. L. de Car. Ck. i5. — (5) (1) Tert. L. 4. adv. Marc. 20. — (2) Serni. de
Epist. cont. Paul. Saoios. Pass.
 ,;

ia6 AMOR DEI IN HOMINEM. CONCIO V. —

videalur. (i) Verum, si ultra fastigium amo- exstiterit, qui Judam potuit usque ad extre-
ris aliquid concipi posset, ausim dicere, ar- mum longa palientia sustinere.
dentiorem es.se amorem in Eucharistiae in- 4- In coelo divinus amor in homines ma-
stitutione, quam in dominica passione. Quia xime rutilat : Amavit, qui vocaverat in sa-
cum Deus abhorreat magis peccati culpam lutem, invitare,et adgloriam; ut gaudeamus
quam poenam : Omnem malignitatem Deus liberati, exultemus etiam coronati. (i) Ve-
exactor ihnqeentice odit (2) ; amor divinus rum quantumvis magnus minor tamen
sit ,

non ita nitet in passione , ubi Christus fla-
gellis verberatur, spinis coronatur, cruci af-
figitur , ac in sacramenlo , ubi peccatores ,
qni ejus sunt infensissimi hostes , manibus
sucrilegis corpus illius tangunt , profano
admovent ori , et intra impium recipiunt
pectus. Peccati pcena non est indigna Deo,
sed malitia peccali ita Deo adversatur, ut si
Deus peccare posset , Deus non esset Cum
Deum grande quid boni constet esse : ulique
bono nisi mahun non displiceret, quod inter
contraria sibi nulla amicitia est. (3) Et licet
Verbum divinum potuerit inlncarnatione as-
sumere, imo de facto assumpseritpauperiem,
contemptum, ignominiam, dolorem imo et
ipsam mortem , non potuit tamen assumere
peccatum. Sustulit in corpore suo pcenam
peccali , at nunquam anima culpa peccati
maculata fuit. Quia lex malitiu? nunquam
non Dotnino odiosa. (4) Eia , si a Doinino
poslulare liceret quid illi satius foret
,
an
tleuuo crucifigi, ni repugnaret qua potitur
imtnortalitas, an in oriminoso peccatoris re-
eipi pectore , sine dubio praeferret spula-
menta, verbera, spinas, clavos, crucem , in-
dignae communioni, qua cogitur per aliquod
remanere tempus in uno loco, in quo habi-
tatdaemon. Quod innuere videtur Tertullia- consummationem ostendat.
nus , dicens praesentiam Judae, quem diabo-
est amore, quo Deus homines in Eucharistia
diligit. Nonne ad majorem conducit perfec-
tionem, infensissimos adamare hostes, quam
servos subditos , amicos fideles , filios stu-
diosos et sapientes? Natura illi amori repug-
nat , ad hunc propensius inclinatur. Amat
Deus in ccelo servos subditos, qui tantam
mercedem suo meruerunt obsequio ; fideles
: amicos ,
qui divinae cooperantes gratiae as-
secuti sunt glori;e possessionem ; filios stu-
diosos, qui virtutibus illustres haereditatis pa-
ternae digni effecti sunt. Inimici ejus post
mortem non ad tartara
in ccelo beantur, sed
detruduntur, aeternum passuri supplicium.
, Aliter agit Deus in Eucharisliae sacramento:
a sacra mensa nullum excludit, reos seque
ac inooxios sinit ad sacram accedere syna-
xim , reprobos patitur quemadmodum elec-
tos ; Judas simul cum dilecto discipulo man-
ducat corpus , et bibit sanguinem Domini
, imbecilles, infirmi, pauperes, viles, nonexsu-
Jant a tanti participatione mysterii ; eodem
modo defertur ad tuguriolapauperum, ac ad
regum palatia ; ora maleolentia ita sumunt
sacramentum ac ea quae suavitatem redo-
lent; uno verbo, ab indigne communicanti-
bus indigne sustinet tractari , ut sui amoris
Non est magni animi beneficium dare et ,

lum fecerat peceatum , majorem in corde perdere; hoc est magni animi beneficium per-
Christi peperisse afflictionem quam omnes dere; et dare. (2) Quasi dicat Parum est be-
,
:

quos in cruce pertulit cruciatus. Cuncti 11 £ neficium largiri, sed multum est largiri be-
1

dolores, quantumvis magni, non adaequant neficiumhomini, qui certo praevidetur ingra-
tristitiam, quam ex Judae consortio passus tus. Non est inusitati amoris indicium, bene
est. Unde postquam Terlullianus eos dinu- merentibus impertiri coronas; at est ineffa-
meravit Despuitur , verberatur, deridetur,
: bilis benevolentiae signum coronas dare
fcedis vestitur , fcedioribus coronatur (5) ; noxiis hominibus , quas sceleribus suis de-
inde concludit : Parum hoc si non etiam meruerunt. Amor illis ex justitia debetur
proditorem suum secum haberet. Multum his sine injustitia denegatur. En verum dis-
?[uidem est, quod inpassione Christusinjuste crimen amoris divini largientis in coelo feli-
uerit oppressus, calumniis denigratus, spu- citatem , et donantis in sacramento Christi
tis dehonestatus, verberibus dilaceratus, felle divinitatem et humanitatem. Deus quasi ex
potatus, clavis confossus, spinis coronatus, justitia tenetur , in ccelo impertiri Sanctis
cruci denique affixus Parum hoc si non
: aeternam beatitudinem ; alias esset in suis
etiam proditorem suutn secum habuit. Ibi sermonibus mendax, infidelis in promissis,
enim patientia ejus magis enituit. Quare Cy- in decretis mutabilis, et injustus in suis ha-
prianus mentem Tertulliani assecutus ait beretur sententiis. Sed quaenam causa est
, :

Nec mirandum quod circa persecutores talis cur Christus ita ardenter diligat sceleratissi-
.,,,„.. ,01 m
\i) Euseb. Emiss. hom. ao. de Symb. — (») Tert. L.
,,
mos,' qui
, *
eum sola invidia moti persequeban-
r *
de Spect. a. — (3) Tert. L. de Poen. 5. — (4) Tert. L.
de Pat. l0 . —(5) Tei t. L. dc Pat. 3. (i) Tert. de Scorp. 6.— (a) Sen. L. 7. de Benefic, 3a.
 ,
:

AMOR DEI IN IIOMINKM. — CONCIO V. 127

tur, detractionibus, calumniis denigrabant, nclicia contulit. Illos dchcmus pcrfeclionibus
et morti crudelissimoo siintil el ignominio- illius amoris inliniic aniahilis. Illos dchemus
sissima- condemnabant? O prodigium divini victoriis victricis illius anioris ,
qui ilu inag-

amoris, dum scelerati illi Chrislum plus hor- nilice triumplial , ut coida nostra suo subji-
rent, tum niagis eos Salvator dilexit ! dum ciat impcrio. lllosdclx mus propositoCbristi,
illum majori indignitate depretiant, illis ina- qui boc instituit sacramcntum, ut amet nos
jores impcrtitur gratias dum crucetn atro-
! cl ametur a nobis. Quid ciiim intcndcrc po-
cissimam meditantur , ineffabile benignitat.is (cst qui amor cst , nisi aniarc ct amari f
sacramentum instituit! In qua nocte tradc- Quoa cst amarc, vcre
plcne assccutus est.
ct
batur, ait Apostolus rcodem tempore quo illi liestat crgo ut iinplcamus, quod cst amari.
dolores, Cbristus delicias parat ; codcm tcm- (1) F.cce libi finis ob quetn Cbristus insti-
pore qua illispineam coronam,paiatipse pig- tuit Eucbaristiain : ut amet nos , ut ametur
nus coiona? gloriae ; eodem tempore quo illi a nobis. Ipse prior dilexit nos scd quo :

clavos ct crucem parat Cbristus tbalamum

,
violisel rosisintextum ; eodem tempore quo
illi infamiamet supplicium , ipse honoretn ct
gloriam ; eodem tempore quo illi majora
animadversionis dant testimonia, ipse majora
demonstrat sua; cbaritatis indicia. Inde Deum
sic alloquitur Guer. O Deum , sifas est di-
amore ? amore consummato. Nonne aequum
cst ut eum toto corde amemus? Vide qnibus
brachiis vicaria? charitads amandus et am-
plectcndus cst. (2) Utinam sicut et Cbristus
amat nos, sic nos et Cbristum redamemus ;
sicut Cbristi amor in Eucharistia triumphat,
ita in nobis amor Christi de aliis amoribus

cere prodigum sui! an non prodigum sui , triumphet. De amore scilicet hbidinum, dig-
qui non solum sua sed ct seipsum impen-
, nitatum, divitiarum Triumphas in temet-
:

dit pra? desidcrio hominis P (1) An non di- ipso,amor, et omnia redigis in captivitatem.
vini amoris prodigalitas, qui post productum. (3) Si sic triumpharet Christi amor vanitas ,

hominem ad Dei imaginem, post creaturas non regnaretin superbis, luxuria in libidino-
ditioni hominis mancipatas, post Verbi cor- sis, avaritia in divilibus, blasphemia in im-

porationem in gratiam hominis factam , Eu- piis, vitium in sceleratis, daemon in pecca-
charistiam instiluendo, bonitatem suam us- toribus, quem Domino praeponunt. Nonne
que ad consummationem perduxit? quod dicere periculosum est , diabolum Do-
O mira divinae liberalitatis dignatio, quae mino praponit P (4)
post tot beneficia homini collata , sibi non Scelestissimi illi Judaeorum crimen imi-
satis munifica videtur; et antequam ccelum tantur. Judaei Barabbam Domino praeposue-
ascendat Christus, ad supernas mentes prae- runt , et ipsi Domino praponunt honores,
sentia sua naturali beandas , remanet sacra- opes, libidines, commessationes, passiones,
mentaliterpraesensinmysterioaltaris, ibique objecta vitiorum, quae in aestimatione pluris
surame amans sitnul et araabilis existit. Nara censent, et in araore , quasi sint meliora ,
si pulchriludo amabilis est , ex D. Augus- praeferunt. Comparalionem enim videtur
tino, Christus pulchrior est in sacramento, cgisse, qui utrumque cognoverit ; et judicato
quara nec in praesepio, nec in ccelo. Si divi- pronuntiasse eum esse meliorem , cujus se
tiae amabiles sunt , Christus in sacramento rursus esse maluerit. (5) In istiusmodi cri-
omnes divitias suas velut effudit. Si deliciae minosissiraos peccatores raaledictiones vi-
amabiles sunt , Christus in sacramento purae brat Apostolus : Si quis non amat Dominum

voluptatis fons est, et scaturigo. Si honores nostrum Jesum Christum, anathema sit! (6)
amabiles sunt , in Eucharistia Christus ad Sit anathema superbus, qui Dominum vani-
honorem nos sublimat divinum. Si vita ama- tati postponit ; anathema lascivus , qui Do-
bilis est , Christus in Eucharistia est pignus rainum libidini postponit ; analhema avarus,
vitaeimmortalis. Si convivia amabilia sunt qui auro et argento Dominum postponit ;
in Eucharistia Christuslautissimas nobissub- anatheraa omnis peccator, cui solus in com-
ministrat dapes. Si perfectio amabilis est paralione omnium Deus vilis est. (7)
Christusin Eucharistia est infinite perfectus. Infensissimi Christi liostes fuere sine du-
Si amor amabilis est , in Eucharistia Chris- bio daeraones, Judaei, Calvinistae et Luthe-
tus est surame amans. Profecto ingratissimi rani. Daemones aggressi sunt Verbi Incar-
illi sunt qui non amant amorem consumma- nationem, cui suum denegarunt cultum, in-
te amantem ; excordes illi sunt qui non di- vidia tabescentes , quod humanam , et non
ligunt amorem infinite amabilem. Affectus (1) D. Aug. Scrm. 4. de Verb. Dom. (2) D. Bem. —
cordis nostri debemus teneritudinibus amo- s erm. a. Dom. i. post. Oct. Epiph. (3) B. Berp. —
• ••• .• ... Serm. 70. in Cant. —(4) Tert. L. de Poen. 5. — (5)
•

ns llhus summe amantis , qui tot nobis be- Tcrt ,^ id# _

(6) Ig Cor »6. (7) Sak. L. 6. de
. Gu- -
(1) Scrm. 1. l'cnt. bern. DeL
 ;
,!

I ia8 AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO VI.

angelicam assumpsisset naturam. Judaei ag- in Passione; amorem Passionis inEucharistiae
gressi sunt Christum hominem in terris de- institutione. Itaamor Christiincordibus nos-
gentem , quem in Calvario saeve crucifixe- trisaugeaturoportet.Adquodnosipsemethor-
runt. Calvinistae aggressi sunt corpus Christi tatur Christus Qui edunt me,adhucesurient;
:

in Eucharistia existens, cujus veritatem et
realitatem verbis , rationibus , blasphemiis
et armis debellarunt. Lutherani idem myste-
rium adorti sunt, credentes impanationem ,
nec existimantes Deum sua omnipotentia
posse conservare accidentia sine subjecto.
Si quis non amat Dominum nostrum Jesum
Christum, anathema sit ! Analhema temera-
riis, qui in Ecclesia insolenter se habent, et
daemonum Verbo humanato debitum
instar,
denegant honorem Anathema sacrilegis ,
!
et qui bibunt me, adhuc sitient. (i)F'dmis ac
sitis vocabulo, sumendae Eucharistiae ardens
exprimitur desiderium, et avida appelentia,
aut amoris bibula est, aut amor appetentiae
impressus; ita ut qui non amat, edere non
videatur. Et hunc cibum plus manducat qui
amplius amat; et plus amando rursus qui plus
et plus manducat , plus et plus amat. (2)
* » » » » o * » 9 9 » » » » t » 9 o * 9 » * * 9 9 » » » t » » » » » »

qui indigne ad altare accedunt , et velut Ju-

CONCIO SEXTA.
dsei, rei sunt corporis et sanguinis Domini
dilexit hominem ; propter
Certe Christus
Anathema impiis, qui non acquiescunt ve-
eum descendit ; propter eum prcedicavit ;
ritati Eucharistiae, et Calvinistarum imitan-
propter eum omni se humilitate dejecit usque
tes audaciam, corporis Christi realitatem va- admortem, et mortem crucis. (3) Tantus est
nis decertant rationibus ! Anathema munda- divinus ille amor ut omnem humani intel-
nis, qui cum amore deordinato recipiunt
, ectus aciem 1
superet : quapropter
sacramentum Lutheranorum exem- Aposlo us illum ap pellat supereminentem
, et ad
i

plum,putantamoremChnsti posse compati scientice c haritatem Chrisli id est, ut (4),

cum affectu vel superbiae ,
vel avantue, vel
explicat Theophylact. quce supereminens est
gulae, velhbidims, vel vindictae, vel cujush- scientiat Nullus es t enim intellectus, sive hu-
»et altenus passionis.
manus, sive angelicus qui naturali virtute ,
Nonsine mysterio ad Eucharistiae institu- h •
charitatis valeat attingere dignitatem.
tionem Chnstus requisivit coenaculum op- uisenimpolestco Uigeremysteriihujus cha-
time dispositum. In ipso passioms hmine
Q
rimis rationem .
ut et Deus hominis causa
mittit duos ex discipuhs suis in civitatem
nasceretur ^ deinde mor iatur pro hominibus ,
ad quemdam , ut in ejus domo pascha cele-
serpis dominus pr0 C reaturis creator,
bret Ille vobis demonstrabit ccenaculum .
ma-
:
Ug ius ? (5) Certe tanti mysterii
grande stratum. (1) Groece , paratum. Ad nunquam dignius quam admiratione
Jestas
quid Salvator ccenaculum stratum , et pa- ven eratur. Sancta silentio magno,
et silentio
ratum requint , msi ut doceat fideles para- sola taciturnitate ccc lestia. (6) Quapropter
tos et bene dispositos esse debere, dum
Basilius Se l. illud appellat perpetuum mys-
ad sacramentum accedunt? Ad hanc prae- mm
'

ter : Fuit mysterium, quod in hodiemum

parationem requint D. Augustinus aver- permanety neque unquam myste-

e dieni
sionem et conversionem , vacuitatem et re- Hum non eHt / s R e demptionis fructus fuit
pletionem, neglectum et fervorem amons. m y Ste .
ohm) nunc est> et in poslerurn er i t
Avertere ut convertaris , funde ut implearis
rium ia su fnciens est a d salutem omnium
•'
etdisce non diligere, discasdiliwre.
ut. discas
dili&ere. ut Aver-
diligere. Aver
hominum, qui cfuerunt.:in praeterito,
'.„... ± :»^ „..: o..^»
1 •
qui sunt
tere a peccato, convertere ad gratiam ; funde
in praesenti, et qui erunt in futuro. Nun-
e corde tuo vitia , reple illud virtutibus
quam dicitur praeterita redemptio , ne un-
disce non diligere avaritiam, lasciviam, su-
quam redemptionis fructus cessare videatur,
perbiam, ut discas Christum diligere. semperdurat, semperque durabit humanae
Patriarcha Joseph duos genuit filios in reconciliationis sacramentum. Vel ideo hu-
terra iEgypti unum vocavit Manassem ,
:
manam redemptionem perpetuum appellat
quod nomen oblivionem significat ; alterum mysterium quia cum mnem humaniintel-
.

appellavit Ephraim , quod vocabujum aug- ngua3 etiam si

,
ectus vincat perspicaciam ,, H imgi
mentum denotat. Accedens ad Eucharistiam lentium imponit. Cum vel exforma omni-
debet esse Manasses et Ephraim oblivisci :
bus mysteriis silentii fides debeatur. (8) Man-
debetomnia objecta Christi amori contraria, datum, quo Abrahamo praecepit Deus , ut
incrementareChristi amorem.Christi amor in-
crementa suscepit, Auxitenim amorem crea- (1) Eccl. 24.— (2) D. Ansel. Tract. de Sacram. Alta.'

tionis, in Incarnatione; amorem incarnatiopis

— (3) Tert. L. de Car. Chr. 4- (4) Ephes.
1
3.— (5) — !" —
Theophylact!'— "(6) ivVt.X' kdv.ValentT (7) Orat.'

(|J Marc. i4. 34. — (S) Tert. Apol. 7

 ,

AMOR DF.l IN IIOMINFM.— CONGIO VI. i ,

sibi iinigenilum mactaret filiuin , fuit ftdri tur : rrgnli filio por mrpnralrm prrrsrntinm
exrrccinLv mntrrirs , ct aprrtnm stndinm non dignntur ni/cssc , lcntnrinnis srrvo non
nninris in Dcnni. (i) Chrisli passio, OOflB C5t dctlignatur nccnrrcrc ? (i) Scd slupeiidiini
hujus figora veritaa potiori jure eii fidei
,
raagia quod Angelo ,
qoi hominem nobili-
exerceoaea materies, seu neeessariumdedeeus tate longe superat, relictosine remedio, ho-
1'ulei. (2) F.st etiam apertum studiom amoris, minem redemerit. Peccaverat Aogelui, pe<-
non lioininis iu Deum, sed Dei in hoininemi caveraf el homo ambieral deitatem Ange- ,

Quare merito Tertullianua bonitatem qua lus, eam ambierat ct homo uterque reus, ;

Deus homioem rederoit, summam et prasci- oterque pcena dignus, uterque dignisroulc-
puam appcllat : Snf/icit nnicttm Itnc optts tandiis suppliciis. Spectata etiani nalura? dig-
Deo nostro , (jiiotl /toniiiiein libcravit sitinnia nitate, rntioni consentaneum vidtbalur, ul
et pratcipua bonitate sna. (3) Bonitaa qui- Augelo velut nobiliori, praecipue remittere-
dem sumina, quia supremum dignitatis at- tur ofFensa Angelo tamen sine redemptore
:

tingit gradum bonitaa preecipua, quia pe-

; derelicto, hominem redemit. IIujus dupli-
culiari benevoleulia hoiuiueni prosecuta est. cem accipe ralionem. Kteuim Angelusa nullo
1. Nam non Aiigeluin, scd hoinincm rcdc- fuit deceptUS, nec ullum sui peccati hahuii
init 2. Non peralium, sed per seipsum ho-
; mediatorem humo vero fuit a muliere in-
:

minein redemit 3. Non incrucnte , scd

; ductus, mulier vero a diaholo suh specie ser-
cruenta crucis morte hominem redemit. pentis fuit seducta. Quapropter dicitur nuc-
2. Ut Jiontincm gcstaret Christus, sa/tts tor dc/icti diabolus. (2) Adde transcriben-
hominis fttit causa } sci/icet ad restituendttm dum esse in diabo/um ma/i e/nginm , ut in-
quod perierat : homo perierat , homincm rrs- stitutorem delicti. (3) Primos namqueparen-
titui ange/um gestaret Chris-
oportuerat. Ut tes ad peccatum instigavit diabotus , de suo
tus, nihil tale de causa est ; nani ctsi ange- experimento quid ad pcccandum adjutaref
lis pcrditio reputatnr, in ignem prayparatum instmctus, impingendo in crimen homini ad-
diabo/o ct angelis ejus, nunqttam tamen illis vocavit; com>entastalimillimuIier,nontcmerr
restilutio repromissa cst. JSullum mandalum dixerim per coUoquium ipsum ejus aff/ata est
de salute ange/orum suscepit Chrislus a Pa- spiritu infecto : qttid quod non sustinuit sola
, sed apud Adam
tre.Quod Pater neque repromisit,neque man- conventa nondttm maritum,
davit, Christus ad/ninistrare non potuit. (4) nondum aurcs sibi debentem , impatiens ta-
Certum de fide est apostatas angelos de facto cendi est P ac traducem i/lum ejus quod a
non fuisse redemptos quod quadruplici ra- ,
vialo hauserat facil. (4) Igitur conveniens
,

tione demonstrat Terlullianus 1. Quia
Christus non angelum sed hominem gesta-
vit.Seu, ut loquitur Apostolus, Verhum di-
vinuin nusquam Ange/os apprehendit sed
: fuit ut Angelus , sicut culpae nullum habuit
, mediatorem,ita necvenia?; homovero econ-
tra sicut delicti , ita et reconciliationis ha-
beat mediatorem. In hominis redemptionc
,

semen Abrahov. (5) 2.Quia nunquam illis res- agnosce pra?emintntiam amoris divini , qui
titutio repromissa est. 3. Quia Christus nul- hominem proe angelis dilexit Errat et una :

lum mandatum a Patre accipit de salute an- pastori ovicu/a sed grex una charior non ,

gelorum. 4- Quia ignibus uetemis jam man- erat ; una pro omnibus desideratur, et tan-
cipatisunt.UtenimaitS. Judas Ange/osvero dem invenitur , et humeris pastoris ipsius
:

qui non servaverunt suum principatum sed refertur. (5) Divinam illam dilectionem mi-
,

dereliquernnt suum domicilium, in judicium ratur PhilippusSolitarius, quieximiis claruii

rnagni diei, vincu/is ceternis sub caligine virtutibus tempore Alexii imperatoris
, Au- :

reservavit. (6) Certum est etiam Christum dio p/ane Scripturam semper Deum pradi-
redemisse hominem; nam propter ejus salu- cantem hominum amatorem : nunquam au-
tem, carnem detulit humanam Ut hominem divi ab a/iquo amantem angclorum nomi-
:

gestaret Christus salus hominis fuil causa. nari. (6) Inde concluditS. Bonav. Deus po-
,

Miratur Mag. Greg. cur Christus etiam suit animam suam pro hominibus, non posuit
rogatus a regulo, ad ejus filium ire noluerit ram pro Ange/is : ergo magis homines quam
et ad Centurionis servum non invitatus ve- ange/os di/exit.
(7)
nerit Quid est quod regu/us rogat , ut ad
:
Praelatio illa amoris, qua nos Deus Ange-
ejus filiurn veniat, et tamen ire corpora/itcr li s praeposuit, urget nos Christo nihil pra?po-
recusat ; adservum vero Centurionis non in- ne re quia nec nobis qitidquam ille prcepo- :

vitatur, et tamen se corporallter ire pollice-

(1) Hom. 28. in Evang.— (2) Tert. L. 2.
adv. Marc.
(i) Basil. Sel. —
(2) Tert. L. de Car. Chr. 5. (S) — 28. - (5) Tert. L. 2. adv. Marc. io.— (4) Tert. L. de
—
Tert. L. 1. adv. Marc. 17. —
(41 Tert. L. de Car. Chr. Pat. 5. — (5) Tert. L. de Poen. 8. (6) L. 3. c. 5. —
»i- — (5) Heb. 2. —
(6) In Epist. Jud. (7) ln 2. Dist. 7>2. q. 16.
I- 9
 ! — :

i3b AMOR DEI IN HOMINEM. CONCIO VI. —

suit. (i) Multi tatnen erga Deum impii, om- ter humanorum criminum
causas, propier
nia Deo praeponunt. Judas Christo praeposuit quas non Angelum, rton Archangelum, sed
trigiuta denarios , quia pecuniam ut supre- Deum misit adterras. (i)
mum colebat numen. Hoc omnes deum con- Dum Lucifer vult Dei ambire et usurpare
seiitiunt esse quod c&teris rebus omnibus sedem , Deus pro suo honore tuendo, utitur
,

anteponunt. (2) Scrihae et Pharisoei , Christo Michaele et Angelis ejus ; at pro homine
Burahbam praeponunt. Et Barrabbas quidem redimendo , solius Verbi humauati utitur
nocentissimus, vitaut bonus donatur ; Chris- ministerio. Deus quodammodo plus videtur
tus vero justissimus, ut homicida morti ex- sestimare salutem nostram quam honorem
postulatur. (3) Herodes ejusque aulici Chris- suum pro honore namque suo angelus cum :

tum ut stultum despiciunt quod prophe- diaholo dimicat, pro nostra salute unigeni-
:

tatum a Joho vult S. Greg. his verbis Lam- tus Dei Filius cum daemone decertat. Sie
:

pas contempta apud cogitationes divilum. (4) Deus dilexil mundttm , ut Filium suum uni-
Pilatus Caesarem Christo praeponit, et quan- genitum daret. (2) Ubi D. Hil. Pretiosa sunt
tumvis eum ut insoutem , et ut regem ag- quai Patris commendant charitatem , et in-
noscat , illi tamen in comparalione impera- gentia ingentibuscestimantur : Deusdiligens
toris vilis est Christus. Solus in compara- mundum , filium non adoptivum , sed suum
tione omnium, Deus vilis est. (5) Pleheii et et unigenitum dedit. (3) Nec minori chari-
milites, Christum ut phantasma theatri de- tate Filius hominem dilexit quam Pater.
rident : Scamam ccclumfacitis, et Deus fac- Quce est enim charilas Filii, nisi qua et se
tus est vobis actus. (6) Tandem quivis pec- pro nobis obtulit , et suo sanguine nos re-
cator diabolum Christo praaponit. Nonne, demit ? (4) Tanto enim benevolae charitatis
quod dicere quoque periculosum est , sed ad affectu Deus dilexit hominem ut illius redi-
adificationem projerendum est , diabolum mendi negotium , nulli delegarit sed uni- :

Domino prceponit ? Quanta iniquitas , genitus Dei Filius in propria persona , mu-
(7)
sed quanta impietas , diaholum praepo- nus humanae redemptionis obiit : in quo di-
nere Christo, qui prae angelo hominem re- vini amoriseminentia maximenitet nam per :

demit, quique, non per alium , sed per seip- se facere quod per alios posset administros,
sum, hominem redemil nolle, vicarios recusare, per se rem exsequi,
ll.PARS. 2. AdhucEsaiam exclamantem ardentiorem denotat affectum, certior amo-
audi : Non angelus, neque legatus, sed ipse ris est et perfectae benevolentiae character.
Dominus sahos eos fecit. (8) Divini Verhi Quapropter Bas. Sel. Verbi Incarnationem
Incarnatio non fuit ahsolute necessaria ad appellat fontem amoris Dei m hominem. Et
redimendum hominem , tum quia potuit D. Bern. expendens haec Apostoh verba :

Deus sine ulla satisfactione , homini gratis Apparuit benignitas (5), sic fatur Ante In- :

remittere peccatum: cum enim sit supremus camalionem, latebal benignitas ; sedinJn-
Dominus, nulli fecisset injuriam ; tum quia camatione, apparuit benignitas. (6) Addit
cum peccatum offensus , potuit ^'"or dignitatis nescius. (7) Quod eviden-
fuerit per
sacra-
jure suo cedere et culpam condonare ; tum tissime patet in ineffabili illo pietaiis
quia cum sit supremus Legislator et Judex , mento, in quo Verbum carojactum est. (8)
dispensare potuit in lege contra peccatores Arabicus hahet: Verbum Deijactum est cor-
lata tum quia potuit ab unoquoque homi- pus. Caro ergo hic, est corpus humanum,
;

num, aliqualem satisfactionem, vel poeniten- indeque homo. Caro enim per synecdochem
tiam exigere , illaque esse contentus ; tum totum hominem significat. Quasi dicat Ver- :

quia alicui puro homini , vel angelo , com- kurn Dei factum est caro, id est, factum est
mittere potuit munus satisfaciendi pro aliis :
homo. Simili modo potuit dicere :
Verbum
licet id non nisi imperfecte prsestare potuis- Dei factum estanima, id esl , homo amma-
set neque enim tenetur Deus summum jus-
:
tus et vivus :maluit autem dicere caro po-
titiaa rigorem semper servare ; tamen non tius quam anima , ut explicatius ostenderet
aliquam puram creaturam elegit Deus ad quantum summa Dei benigmtas, et celsior
hominem redimendum Ul hinc intelliga- :
majestas nostri amore immento pro nobis
rnus quam graves apud se atstimet Deus nos- sese exinanierit. Scriptura ut Christi humt-
litatem magis ostenderet , carnem pro ho-
(1) D. Cyp. de Orat. Dom. —
(2) D. Aug. L. tlc
Doct. Chr. 7. —
(3) Tert. L. 4. adv. Marc. 42.— (4) L. i \
Aug. Serm. 29. de Temp.
D (2) Joan. — i3. —
10. Mor. 3. Job. 12. —
(5) Salv. L. de Gubern. Dei.
x t

Lib. 6. de Trin. (4) D. Amb. —L. 1. Sp. S. c.

—
is.
(6) Clcm. Alex. Adhort. ad Gent. —
(7) Tert. deL (3)
_ (5, 6rat. 5o. —
(C) Serm. 1. Epiph. ad Tit. 3. (7)
Foen. 5. —
(8) Tert. L. de Car. Chr. 4. Scrm. 64. in Cat. — (8) Joan. 1.
 : .

AMOR DF.I W HOMINF.M.— CONCIO VI. i3i

ruine posuit. (i) TJt autcm tanta humililas cieavcrit inundum ; sihi ima^inari ncquivit
micaulius elucescat, consideranda cst ex uiia lapieni quod ca'li propler
ille jdiilosojihtis,

narte, diviui Verhi majestas , et ex altera homincm moverenlur. Nimis nos suspieimus,
1>arte attendcnda csl humamr carnis vilitas. sidlgtli vidcuntur fiobis
,
pnptcr (juos huc
)ivini Vcrhi majcstatem declarat Terlullia- tanta corpora c(vlesliu movcuutur ; suas le-
nus Sermo enim Deus, qui in cjftgie Dci ges habcunt i.stu , qttibtts divinu cxerccittur.
:

constitnfns, non rapinam c.vistiinavit jjariari (i) Scd qua non luissct adniiiatione stujje-
Dco. (2) Ilumaiuc carnis vililalcm prodit factus , si cognovissct sujnemuni ccelorum
,

dicens : Christum tcrreni ecnsus induisse Regcm in terram jnopter hominem des-
,

carncm. (3) Tota hominum vilitas, dc tcr- crndisse ; unigcnitum Dci Filiuin vilcm
rena carne censetur, et tamen ad carncm servi induisse forn.am , ct omni se humili-
sese dcmittere dignatum est Verhum Dei. tate dejecisse quod valde miialur Tti-
:

Patris (erntinns , ac ratio , eorporco modo lullianus ErgO Dci Filius in tunlum humi-
:

pullulavit. (4) Ojqionit Verho carnem , ct litatis cxhauslus. (2)

corpus, quasi sumnio imum, heato miserum, Adiniranda illa Verbi humilitas mullipli-
glorioso vilissimum, infirmissimum et sjnu- citer ajquiret , 1. In Incarnalione, uhi nalu-
cissimum. ram assumjibit huinanam , quac angclica mi-
Apjielles,Marcionisdiscipulus, docet quod nor est. Minorutus a Patrc, modico citra an-
Dei Filius in Incarnatione de sideribus et gelos. (3) 2.Quia carnemhumanamah Adamo
dc substantiis supcrioris mundi mutuatus oriundam accepit. IJomo , etsi Deus Adam
est carnem. (5) Verum in hunc haerelicum novissimus , ctsi sermo primarius. (4) Quia
insurgit Terlullianus, et carnem Christi ter- ut purus horno videri voluit. Non poterat
renam dcmonslrat, 1. Auctoritate Apostoli Ghristus inter homines nisi homo videri.{o)
Unde Christus Adam ab Apostolo diettts Occultala scilicet suh humanitate divinitate.
est , si terrcni non fuit census homo ejus ? I/lud Verbum cjuod inexplicabili modo su-
(6) 2.Testimonio Chrisli, cpiinudam, et abso- praomnem huinancu mentis captum eluxit ,
lutam , et simplici nomine natura; succ pro- ex Deo Patre in humanam naturam descen-
nuntians carnem, omnes disceptatores ejus, dens : ct in id quod non erat se dimittens ,
ferit. (7) 3. Ex communi acceptione carnis. ex muliere quoque nasci dignatus est , ut in
Ipsum certe corpus nostrum , quod de limo naturce nostrit fornta in terris appareai. (6)
figulatum, etiam ad fabulas nationum veri- 4« Quia peccatorihus assimilatus est. In si-
tas transmisit , utriusque originem elementi militudinem carnis peccati. Quod intelli-
confttetur : carne terram, sanguine aquam. gendum esl; Non quod similitudincm carnis
Nam quid est sanguis quam rubens humor P acceperit , quasi imaginem corporis , et non
Quid earo , quam terra coiwersa in /tguras veritatem , sed similitudinem peccatricis cai-
suasP Hcecterrenceoriginissigna etin Christo nis vult intelligi : quod ipsa non jieccatrix
fucrunt , ct sunt quce illum Dei Filium ce- caro Christi, ejusjiiil par, cujus erat pccca-
lavere , nonalias tantummodo hominem exiS' tum ; genere , non vitio, Adce. (7) 5. Quia
timatum quam extantem humana substantia servi formam accepit. Semetijjsum exinani-
corporis.(8) 4« Appellem sicurget Quid di- vit,jormamservi accipicns .(8) De hac Christi
:

cis ccelestem carnem , quam unde eoclestem servitute sicloquiturS.Thoma a Villa Nova :

intelligas non habes P quid terrenam negas , (9) Bene ancilla ex qua cjui nascetur servus
quam unde terrenam agnoscas habes : esu- est : nam secundum leges, filius non Patris ,
riit sub diabolo, sitiit sub Samaritide, lacry- sed matris conditionem sequitur : ancillam se
matus est super Lazarum , trepidavit ad mater agnoscit , servum se fdius ssse jate-
mortem sanguinem fudit jwstremo ; hcec tur : Ego servus tuus (10), etjurescrvus : cjuia
,

sunt, opinor, signa ccelcstia : sed quomodo ftlius ancillce tuce : grandi mysterio concep-
contemni et pati posset , siquidin illa carne tura Deum, suimeminit ancillatus, utorien-
de ccelesti generositate radiasset P ex hoc tem a se fdiuin mundi obsequio mancijiarel
ergo convincimus nihil in illa de ccelis fuisse, Grandis profecto benevolentia , Dei Fi-
propterea ut contemni et pati posset. lium non divinitate degenerem (n), fieriho-
Non potuit ulla ratione sihi persuadere minis servum : Audendum est dicere majo-
Seneca quod Deus hominis gratia universum
L. Je Benef.
(1)
—
(2) Tert. L. de Car. Chr. i5.
—
(1) D. Aug. Kpist. 20. ad Honorat. —
(2) Tert. (")Tert. L. de Car. Clir. 14. —
(4) Tert. L. de Res.
5i.
L. de Res. 6. —
(3) Tert. L. de Car. Chr. 16. — — (5) Tert. L. de Car. Chr. 11. (6) —
Cyr. Alex. L. de
D. Damas. Orat. 1. de Dor. Virg. — (5) Teit. L. de
(4)
recla Fid. in Christum —
(7) Tcrt. L. de Car. Chr.
16.
Car. Ch. 6. —
(6? Tert. L. de Car. Chr. 17. —
(7) Tert. — (8) Philip. 2. — (9) Conc. dc Annunt — (10) Ps. 22.
L. de Car. Chr. 24. —
(8) Tert. L. de Car. Chr. 9. — (11) D. Max. Hom. 2.

V'
 ,:
;

i3a AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO VI.

rem, divinioremque bonitatem Christi appa- sint. Christus vero, cujus actiones sunt infi-
rere, quando humilem prafbuit seipsum, quam niti valoris, praestitit Deo integram , et in ri-
sirapinam arbitratus esset, esse se cequalem gore justitiae satisfactiouem : Frater non re-
Deo : neque voluisset pro mundi salule fieri dimet, redimet homo : non homo nudus, sed
servus.(i) Cum Christus pro hominibus hothc homo Deus Jesus Christus , quia nullus alius
apparet forma servi indutus , tunc major poterat condignum afferre pretium.(i)
,

diviniorque bonitas in eo scintillat. At dices Cur solus Filius, non Pater, nec :

At quserit Pet. Chrysol. Quare ad homi- Spiritus Sanctus, hominem redemit? aeque
nem in homine venerit Deus quare ad enim Pater et Spiritus Sanctus potuerunt in-
,

servum in servo venerit Christus. (2) Ad carnari ac Filius , et tamen solus Filius hu-
lianc quaestionem varie respondenl Patres manam assumpsit naluram. Hujus varias ra-
:

i. D. Athan. Non ad ignominiam deitalis , tiones afferunt Patres. E quibus sex easque
sed ad gloriam Dei Patris. (3) Deus ab ho- egregias selegi 1. Filius est quasi persona :

mine peccatore inhonoratus fuerat , pecca- media inter Patrem et Spiritum Sanctum
tum enim mortale includit contemptum Dei procedit enim a Patre, et sitnul cum Patre
vel auctoritatis ejus, quam despicit vel per- , S. Spiritum producit, et ideo conveniens fuit
fectionis ejus, quam vili creaturae postponit. ut esset mediatorinterDeum ethomines: Sic
Filius autem Dei formam induit servi, ut sua et Apostolus, eliam Deiet hominum appellans
exinanitione et dependentia, divinam repa- sequestrem. (2) Quia hic est virtus Dei, hic
raret gloriam. Ideoque dicitur ab Apostolo ratio, hic sapientia ejus et gloria, hic in vir-
splendor gloria?. (4) Eo quod in Patris glo- ginem illabitur, carne Spiritu Sancto coope-
riarn fruticasset. (5) 2. D. Aug. Ut causa Deus cum homine miscetur
rante, induitur.
omnium morborum curaretur, id est, snper- hic Deus noster, qui mediator duorum, horni-
bia, descendit, et humilis factus est Filius nem induit , quem perducat ad Palrem. (3)
Adami superbia aegrotabat Eadem habet D. Bern. qui acute ostendit
Dei. (6) Terreni
humanum genus, et coelestis Adami dejec- Christum mediatorem nec Deo, nec homini
lione sanatur. Est enim vermis, etnon homo, suspectum esse , cum ad utrumque perti-
ignominia hominis et nullificamen populi; neat Ex cequo congruens mediator, neulri
:

quatenus itaaioluit ut livore ejus sanaremur, suspectus fit. Deus Filius Deifiat homo, fiut
ut dedecore ejus salus nostra constaret. (7) Filius hominis, securus suscipio medialorem
3. Ut ejus humilitate superbia eliminaretur. Dei Filium , quem cognosco et meum; mi-
(8) Nam Medicina tumoris hominis humilitas nime plane mihi suspeclus eril , jraler enim
Christi. (9) Deinde ille Dominus in humili- et caro mea est; puto enim me spernere jam
tate el ignobilitate incessit. (10) 4> Ut suo non poterit , os de ossibus meis , et caro de
nobis humilitatem suaderet exemplo. Incli- carne mea. (4) 2. Decuit ut Filiusdaemonem
nala ad pedes nostros altitudine tua, erigens debellaret, tum quia sessionem in Dei thro-
se conlra Deum, confundatur superbia homi- no, quod Filio debetur, insolenter ambierat
num, et ad humilitatem Dei, noverit de se tumquiahominem imagine Verbi insignitum,
humiliter sapere lutum. (11) 5. Quia ex per invidiam de paradiso terrestri ejecerat :
exinanitione Filii Dei usque ad vilitatem Idoneus enim erat Dei Filius, qui solus ho-
servi, homo sublimaturusque ad dignitalem minem liberarel a solo et singulari serpente
Dei Factus est Deus homo , ut homo fieret dejeclum. (5) Et quia invidia peccarat, quod
:

Deus. (12) 6. Constat Christum esse verum Verbum divinum non angelicam, sed huma-
disceptatorem et elimatorem humanarum ma- nam assurnpturum esset naturam doleat et :

cularum. (i3) In rigore etenim justitioe sa- ingemiscat necesse est , venia peccatorum
tisfecit Deo pro hominis offensa. Hominis permissa , tot in homine morlis opera diruta,
culpa fuit infinita ob infinitam Dei offensi tot titulos damnationis retro suce erasos.
diguitatem, et ita ad satisfaciendum pro ea Dolet, quod ipsum et angelos ejus Christi
perfecte, et in rigore justitiae, requiritur sa- servus ille pecca/or judicaturus est. (6) 3.
tisfactio infinita. Purus homo potuit quidem Homo peccando Dei amiserat sitnilitudinem :

Deum offendere, sed non potest ei perfecte Tues resignaculum simililudinis,qui scilicet
satisfacere, cum omnes ejus actus limitati integritatem imaginis et similitudinis resig-
naveris. (7) Idcirco sequum fuit ut deper-
(1) Orig. hom. 1. in Joan. —
(2) Scrm. i5.— (3) Orat.
ditam similitudinem diaboli malitia , Verbi
». Adv. Arian.— Heb. 1.— (5>Tert. L. adv.Valent.
8. — (4)
Tract. 2 5.' in Joan.
(6) —
(7) Tert. L. 4. adv.
Marc. 2.— (8) Ttrt. L. de Pud. i4.— (9) t>. Aug. Scrm. (1) D. Basil. in Ps. 98.— (2) Tert. L. adv. Frax. 27.
4i. de Verb. Dom. —
(.o) Tert. L. do Idol. iS. (11) - - (?>) D. Cyp. L. dc idol. Van.- (1) Serrn. 2. in Cant.
D. Cyp. de Ablut. Ped. —
(12) D. Aug. Seam. 9. de
— (5) Tert. L. de Car. Chr. 14. —
(6) Tert. L. de
Pan.
Nat. Dom. —
(i3) Tert. L. 4. adv. Marc. 35. 7. —(7) Tcrt. L. 2. adv. Marc. 10.
 ,

AMOR DFI 1N IIOMINF.M. — CONCIO VI. i33

bonilatc, quod cst perfecta imago ct simi- dcbcbis. (i) 5. Ralioni conscnlancum fuit,
litudo Dci, recuperaret Deus imaginem ut nternui Pater per Filium iuum natuia-
:

suam a diubolo cafitam , a-tnu/a opcratiotic lein, lilios haberet adoptivos Ju/n enini F/- .

recuperavit. (i) Ilomo a chcinone lenlalus lius noiuitn Patris iiciiiru c.\t. (a) Pater cst
per luperbiam perdidit limilitudiuem Deij termiuui relativui qui refertur ad Filium,
et Verbum uique ad exinanilionem dejii i- nec potest esse line iuo correlativo aeter- :

tur, ut sua humilitate homini reitituat limi- nus Pater unicura habet Filium naturalem ,

litudinem Dei Merito se prosuo homtne de* nempe Verbum tot vero habet (ilios adop-
: :

posuit, pro imagine et similitudine sua f non tivos, quot lunt justi per gratiam satictili-
uliena. (2) Actinit Gregoriui Nazianz, llta cati Pater refertur ad Filiura. iuum natura-
:

tirehctypi c.rprcssio, illud iinniotuin sigil/ntn, lem rclalione re.ili, ad ailoplivos vero rcfer-

illa per onmia simi/is imago, illc Patris tcr- tur reipectu rationis, vel laltem eorum rc-
tninus et ratio, ille, inquam, ad imagincni lationcm tcrniinat. Paler iclcinus nunquam
suam se eonfcrt, et carncm ob carncm gcrit ainittil dignitalem Patris in ordiuc ad suuin
et cuni iiilellcctuali anima, proptcr aniniani Filium naluralcm limi quia in sua persona :

nieam jungitur, ut simile pcr siinile rcpur- pcr patcrnilatcm consliluitui tumquia cou- ;

get. (3) Iloino per feminam a juitilia defe- linuo Filium generat ; tum cpiia Filius cum
«erat, et Verbum per fcminam, liomini gra- silDeus etoeternus,etseniperet necessario est
liam conciliat anima hominis per super- Filius relatus ad Patrem. /Etcrnus vero Pa-
:

biam Dei similitudinem perdiderat, Verbum ter toties deperdit qualitatem Patris per res-
aninux botniuis unitur, ut ei divinam simi- pectum ad filios adoptivos, cpiolies illi gra-
litudincm restituat; denique carnem ob car- tiam sanctificantem amittunt. Tunc enim
nein gerit , non solum ut puritale sua; car- desinunt esse filii Dei, et ita Deus non est
nis evacuaret pcccatum camis (4) ; sed ut eorum Pater quia nec lerminat (iliationem
:

exemplo suo homines carne indulos divine eorum cum non sint, nec refertur ad eos ; at
agere doceret Coiwcrsabatur Dcus, ut honw Filius Dei naturalis incarnalur, nascitur de
:

divine agere docerettir. (5) Et bacc est , 4- Virgine, patilur iu cruce , ut bomines redi-
Ratioconvenientiae Incarnationis divini Ver- mat, redemptos gratia sanclificet , in filios
bi, scilicet ut sicut fuit exemplar ad quod Dei adoptet, et sic gloriosum Patris nomen
aspexit Deus in produclione bominis , sit ajterno Patri reslituat in filiis cjuos redemp-
eliam exemplar ad quod respiciat bomo in tione adoptavit. Sic nonien Patri restituens
suis operationibus Adea qua? jaciebat Do- in/iliis. (3) Quare post Incarnationem Deus
:

niinus , nunc nos velut ad exentplaria pro- duorum Pater nuncupatur filiorum Posi- :

\'ocamur.(6i) Hacsuper re sic ratiocinatur D. qtiam Chrislus nostra? carnis suscepit onus,
Aug. Deus sequendus erat , qui videri non et Deus induit exuvias huinanas , veracitet
poterat; homo scquendus non erat, qtii videri se Deus hominem vocat, Dotninus se Patrem
polerat : tit crgo haberet quem videret et vere duorum nuncupat jiliortim : quia hu-
quem sequerelur homo , Filius Dei factus cst manitati permixta Deitas, Deitati consociata
homo. Verbum increatum, est speculum quod pietas , miscuit homincm et Deum , qutje Do-
intuentur angeli; Verbum bumanatum est minum unwit in Palrem. (4) In Incarnalione
speculum, oculis hominum expositum. Spe- bumanitas Deitati consociata est bypostaticc»
culum duabus partibus constat , cristallo nexu, at quia unione bypostatica Deum uni-
scilicet, quod est diapbanum , lucidum et vit in Patrem bominum, dicitur Deitati con-
transparens ; et stanno, seu plumbo, quod sociata pietas, ad innuendum quod Deus se-
est crassum , obtusum et opacum. Cristal- veri judicis exuerit rigores , et mansueti pa-
lum requiritur ad recipiendas species objec- rentis assumpserit blandimenta. Vocabu-
torum , plumbum necessarium est ut eas- lum Dei omnipotentis , Domini majesta-
clem species per reflexionem ad oculos trans- tem , potentiam justitiam et severitatem
,

mittat. Divinitas velut crislallum luci-

est ostentat. Unde ad mitigandam Domini se-
dum. Humanitasest velut plumbum opacum. veritatem ad Dei juslitiam humanitus tem-
,

Cbristusex utraque ineffabiliter componitur, perandam, Incarnatio Verbi Dominum uni-

et velut speculum homini conveniens, ocu- vit in Palrem , et bominibus pacem didit,
lis ejus objicitur, ut eum imitetur et ex forma eosque cum Deo confcederavit. Quae est sexta
dominica agat Tuex forma dominica agere
: ratio quae Incarnationis Filii convenientiam
demonstrat : Dictus esl quidem Christus
(1)Tert. L. de Car. Chr. 17. —
(2) Tert. L. 4. adv.
Marc. a. —(3) Orat. 38. —
^) Tert. L. de Car. Chr. (1) Tert. L. dc Idol. 18. - (2) Tert. L. de Orat. 3.
16. — (5) Tert. L. 1. adv. Maic. 17. —
(6) Tert. L. de —(3) D. Hier. in Argum.Evang. sec. Matth.— (4)Chry-
<Jrat. 4- *oL Serm. 5.
 , ;.

i34 AMOR DEI 1N HOMINEM. CONCIO VI. —

magni, consilii angelus, id est, nuntius,q/Ji- qui cruenta crucis passione homiuem re-
cii non naturce vocabulo, magnum enim co- demit?
gitatum Patris, super hominis scilicet resti- Ul.VARS3.Tetibicircumfer,intusacfori4
tutione, annuntiaturus seculo erat. (i) Ver- considerahominem.Placebil tibi vel hocopus
bum aeternum est magnus cogitatus Patris , Deinoslri,quodtuus Dominus ille Deus melior
quia inexistit in paterno intellectu , a quo adamavit; propter quem in hcec pauperrima
generatur. Verbum incarnandum est cogiia- elementa de tertio ccelo descendere laboravit
tusPatris quem cogitabat Deus , dum hon.i- cuj us causa in jiac ce llu la creatoris etiam
nem de limo formaret Quodcunque enhn
: crU cifixus est. (z) Poterat Christus sine pas-
limus exprimebatur , Christus cogitabatur s i one operari redemptionis sacramentum
;
homo futurus. (2) Tandem pax cum homini- j n Iocarnationis enim momenlc, habuit li-
bus est Dei cogitatus , ut ipsemet asserit :
bertatem eligendi, vel gloriam , vel ignomi-
Ego cogito cogitationes pacis (3) quam : n i am? V el statum regium , vel servilem vili-
Christus suo sanguine sancivit Ita limus ille
: tatem, vel redemptionem hominum incruen-
jam tunc imaginem induens Christi futuri in t am, aut cruentam nam proposilo sibi gau-:

came,non lantum Deiopuserat, sedetpignus. dio sustinuit crucem. (2) Libere etenim ele-
(4) Pignus tum benevolentice Patris cetemi, gj t mortem : Oblatus est , quia ipse voluit.
qui nobis dedit Filium suum naturalem , tum (3) Ubi D. Aug. Non oblatus est et voluit ,
charitatis Filii, qui nos in sua carne redemit. S ed oblatus est, quia voluit. Post electionem
Quanto major in nos est Christi bonitas , e tiam humilis status servi , hominem potuit
tanto magis eum diligere debemus. Etenim redimere absque tot doloribus et tormentis.
si cognatio est incentivum amoris, quantum Unicum cordis suspirium , unica lacrymula
diligendus est Christus, qui carnem ct ani- oculorum, unica gutta sanguinis, plus quam
mam in semetipso jederavit? (5) Si unio est ad mille mundos redimendos,
sufficiens erat
causa vel effectus amoris, quantum diligen- tamen sacratissimum suum sanguinem
voluit
dus est Christus, in quo persona Verbi inse- uberrime effundere, innocentissimam ani-
parabiliter humanitati unita fuit Nascilur mam suam an gore et tristitia repleri, et sa-
:

homo Deo mixtus. (6) Si similitudo est fun- cratissimam carnem vulneribus dilaniari, et
damentum amoris, quantum diligendus est. redemptionis nostraj abundantissima adhi-
Christus homo et Filius hominis, carneus at- bere remedia, ut immensam in hominem be-
que corporeus? (7) Nam ab initio nascentis nevolentiam demonstraret Amavit ulique :

mundi creavit nos Deus ad similitudinem hominem quem magno redemit. (4) Et,
suam : ec
Deus ad
autem simmtuuinem nostram desumpsit i ut circumcisionis posset
familiarius ditigeretur ab homine , Deus in Christus nascitur in Judaea, et non in Genti-
similitudinem hominis apparuit. (9) Si humi- Ubus, quia Gentilitas carebat circumcisione
litas allicit ad amorem , quantum diligendus Et quasi parum foret aliquas in circum-
(5)
est Christus Christus propler hominem ,
: cisione fudisse sanguinis guttas , in agonia
omnisehumilitatcdejecit.(io)QuMe!Quanto per cunctas corporis partes voluit sacratissi-
prome vilior, tanto mihicharior. (u) Si mi- mum fun dere sanguinem Copiosa siquidem :

seriselevamen, liberatoremamabilem reddit: nongutta, sed unda sanguinis per quasque

quantum diligendus est Christus, cum Chris- partescorporisemanavit.{6) Siquidem exocu-
tus non alia ex causa descenderit, quarn pec- Jj Sj fac C) pectore, manibus, pedibus , cunc-
i

catorum liberandorum. (12) Si illi qui nos tisque corporis partibus erumpebat. Natura
ad dignitates sublimant , diligendi sunt , duos ei oculos dunlaxat dederat ad flendum ;
quantum diligendus nosad verum amor illi largitur plusquam centum,
est Christus, qui
Divinitatemusque sublimavit? Deus pusillus ut sanguinem fundant. Quot sunt in ejus
inventus est, ul homo maximus fieret. (i3) corpore pori, tot sunt oculi e quibusabunde
Si illi amandi sunt qui auimam pro amicis fluit sanguis ad mundandam Ecclesiam Non :

ponunt , quantum diligendus est Christus S0 US oculis, sed quasimembris omnibus fle-
visse videtur; ut totum corpus ejus, quod
Tert. L. de Car. Clir. i4.— (2) Tert. L. de Res.
(i) est Ecclesia potius lacrjmis corporis pur-
,
k— Pi;3e * em
'
Tert- l
r
ty at.— }\fcr
T rt- L de ReSf
f H * garetur.
b fn) Nimirum toto corpore
XJ ' V omni- ,
65.— (6) Tert. Apol. (;)T«>rt. L. de Rcs.a.— (8)
D. Abj. Serm. 4. cle Verb Dom. -
(9) D. Aug. in T L a(]v . M arc. i4-- M Hebr. -
Manual. 9 6. -
(10) Tert. L de Car. Chr. 4- -(«)».
/,)
55.-
,. rt . ,.
Tert. L. de Car. Chr. 4- (5) D. Iren.
-
.a. (31

Rern Serm. 1. Ep.ph.

.
-
(ia) Tert. L. de idol. 5. - 1 .sai.

L . 3. c .
6) D . rj
(4)
J
ern . ger.n. aa. in Caat. (7) D.
-
(
(...) TtM. L. a. adv. Marc. a
7 .
/
Lera> 5 in Doru . Pas8 .
 ,

AMOa DEI IN IIOMINEM — CONCIO VI. i35

busque illius mcmbris sanguineum einisit impetu feitur amor, ut cum jirors us expcllat,
sudorcm, quo velut laciymis lideles ablue- rubeasque cjaculct llainmas ct undas san- ,

ret a squalore peccati purius emacularet. guinis, quas ita vclicmcnlcr evibrat
, Ut ncr ,

Prodigioso bujus sudoris lavacro lnunano- totum Cbrisli corpus dillluaut. Ei factns est
rumscclcrum jirodigia j)lane cgcbant Chris- sudor rjus sicut guttw sanguinis dccurrentis
:

tus mea peccata in crucc lacryniatus cst cu/ii iu tcrram. (l) Gloriosum illum amoris trium-
(lamorc valido, ct in horto guttis sanguinis pbum admiians, D. Donavcntura Chiislum
luxerunt singu/i arttts cjus singu/as cttlpas. sic alloquitur Dic, qtta'so, nii /)o//tine, dic : :

(t) Sic prolixa ogonia angitur Chrisius ob cuin unica saiigitinis gittta potuissct sujft-
culpas nostras , ut illas per singulos artus cere ad totius i/inndi rcdernptioncm, citr tan-
guttis sanguinis lugcat. Parum illi fuit lugcre tu/n sangttincm dc corpore ttto projitndi pcr-
oculis, qui sunt naturalcs lacrymarum fon- misistiP Scio, Dorni/ic, et vere scio , quia
tcs; scd ne aliquid in illo csset quod non uon proptcr aliudfccisti , nisi ut ostc/ulcrcs
illacrymaietur, omnes quanto affcctu di/igcres me. (2) Sanguineus
artus lugendo babilcs
fecit, ut pro lacrymis sanguinem monstruose ille Cbristi sudor sullu iens eiat quiaeoi ad
lugerent, et sanguinis guttis singulas bomi- bomincm rcdimendum verum , ul ait D. :

num lugcrent culpas. Quasi non tam san- Cbrysoslomus, quod sujftciebat rcdcmptioni,
guineas lacrymas quan culpas nostras velut non satis eral amori. Idcirco ut majora
sibi invisceratas per singulos artus evaporet amoris praberet insignia, ut reus ligari vo-
Cbristus. luit. O charitas, quant magnumest vinculuni
Nonnulli bunc sanguineum sudorem a ti- tuum, quo Deus ligari voluit ! nu/lu/n vin-
more ortum volunt alii, et melius fortitu- cu/um Filium Dei ad co/umnam le/icre pos-
;

dini et robori tribuunt. Formido restringit set, si charitatis vincu/um defccisset. (3)
cor, et sanguinem ad suum auxilium advo- Namque hodie apud Lacedcemonas solem-
cat : pallescunt; sanguis nitas maxima est f/age//atio. hi quo sacro
quare qui timent ,

cnim externasderelinquit coiporis partes , et ante aram nobiles ado/escentes f/agel/is af-
circacor advolat robure coutra et forlitudo f/igu/ttur, astantibus parentibus et propin-
;

dilatat cor; quare magnanimcs in praelio ru- quis , et uti persevcrent adhortantibus. (4)
bescunt, sanguis namque super faciem ap- Verum flagellatur Cbristus, non utindeglo-
paret. In Cbristo fuit timor cor suum res- riam et bonoiem captet, sed ut ignominia
tiingens, et interius sanguinem adducens , simul cum dolore inulctetur.Nam llagellalio
quem cum Christus ferre diutius non posset, apudRomanoseratvileservorumsupplicium,
inagoniadefecit,ut ipsemet faletur: Etfactus el boec injuria maxime crescebat et augeba-
est in eorde meo quasi ignis exa>stuans : et tur, si damnati a vibbus bominibus flagella-
defeci , ferre non sustinens. (2) Amor ete- rentur. Quapropter suorum infamiam aegre
nim de timore triumphans, nec amplius res- ferens Philo, conqueritur quod Falcus Ju-
trictionem cordis patiens, illucl dilatat, ab daeos nobiles fecerit a mancipiis verberari.
eo sanguinem depellit , ad externas corporis Jn non fuit iniquissimum , cum de plebe
partes emitlit, poros aperit, quibus abunde A/exandrina Judazif/agris punirentur P (5)
sanguineni fundit. Victorem illum de ti- Quanla fuit Christi ignominia , non solum
more amorem sic describit Spiritus Sanc- flagellari servorum more , sed etiam ab ab-
tus Fortis est ut mors di/ectio ; /arnpades jectis militibus dilaniari
: Grande spectacu- i

cjus lampades ignis atque f/ammarum ; lum mundo , et Ange/is , et hominibus ,

aqva? multa? non potuerunt extinguere cha- ut a servis peccati princeps /ibertalis servi-
ritatem , nec flu/nina obruent illam. (3) libus modis concideretur. (6) In bac ser-
Symmacbuslegit : Impctus ignis atqtie flarn- vili Cbristi Domini flagellalione agnoscit ex-
niarum. Sumit metaphoram a fabio ferrarjo cessum divini amoris Pbilo Carpat. Rex i/le
:

magnam hic injicit fornaci aquae copiam, ccelestis irnrnensa? charilatis ardore victus ,
(jua modico tempore calor ignisque refriges- incffabi/i rnagrtiludine sua? bonitatis ad do-
<it, qui prius incalescebat : porro reparat loriftca vulnera accessit. O incomparabilem
vires , tantoque slatim impetu fertur in anwrern ! O inauditarn charitatern ! O maxU
aquam, ut eam omnino consumat, magnaque me inftnitam Dei misericordiam ! (8) Magnus
violentia vivacissimas evibret flammas. Sic sane amoris excessus benignilatis et mise-
se res habuit in Christo nam in ferventis- ricordiae, Christum tam dure ac crudeliter
:

simam fornacem cordis eius iniectae sunt

„ .*.~ . •
•• (1) Luc. 32.
.

(2) Opusc. de Perf. char.— (0) Laur. — .„.«»*

aquae timons ; verum .tanto contra
.
timoreui Ju
..

L de Li vit*. ^
Tert. L. ad Mart. 4. .
g.
- (4)
— (5) Orat. ad Falcuia. — (6) Rupcrt. — (7) Iq c. 6.
(1) Euseb. Fmis*. — (s) Jcrena. 30. — (.>) Cant. 8. Cant.
 ,

} i36 AMOR
DEI IN HOMINEM. CONCIO VI. —
flagellari! Tam dure flagellatus est Domi- ad Calvariae locum. Quod pra?fi<*uratum in
nus ut sanguis ejus sursum in aera resulta- Isaac fuerat Lignum sibi et Isaac filius :

ret. (i) Alternantibus et repetitis iclibus Abrahce, ad sacrifcium ipse portabal, cmn
Christi corpus horrendo rubescit flagello sibi eum Deus hosliam fieri pr&cepisset. Sed
,

quod S.Laur.Just. LigaturJesus, quoniam hcec fuerant sacramenta quce tem-

sic declarat
caeditur, totoque fagris corpore dissipatur : poribus Chrisli perfcienda servabantur : et
nunc scapulas , nunc brachia , nunc crura Isaac cum ligno reservatus est , ariete
cingunt; vulnera vulneribus plagas plagis oblato in vepre cornibus hcerente ; et Chris-
,

recenlibus addunt : hinc livor tumens , inde tus suis temporibus lignum humeris suis por-
sanguis erumpens. (2) Quod longe ante pro- tavit, inhcerens cornibus crucis,corona spinea
phetaverat Isaias Quis, inquit, qui advenitex in capite ejus circumdata. (1) Cum enim per-
:

Edo, rubor vestimentorum ejus ex Bosrom. venisset ad Calvariae locum , ibi crucifixus
Sic decorus in stola vinolcnta cum fortitudi- est. Unde Tertullianus, post dinumeratas in-
nc P Quare rubra vestimenta tua , et indu- numeras Cbristipassiones et ignominias, con-
menta sicut deforo torcularis pleno concul- cludit Taceo quodfgitur , in hoc enim ve-
:

catoP Spiritus enimprophelicus vclut jam con- nerat (2), scilicet ulcruentissimo simul, et fce-
templabundus Dominum ad passionem ve- dissimo illo supplicio immensum suum erga
nientem, carnc scilicet veslitum , ut in ea bomines amorem demonstraret : Claviisti
passum , crucntum habitum carnis in vesti- non mihi infgunt dolorem, scd vestram mihi
mentorum rubore dcsignat , conculcatce et infigunl altius charitatem ; vulnera hcec non
expressa? vi passionis, tanquam de foro tor- educunt gemitus meos , sed magis vos rneis
cularis ; quia exinde quasi cruentati homines visceribus introducunt ; extensio corporis
de vini rubore descendant. (3) E paucis la- ntei vos dilatat in gremium. (3) Quanta be-
eiymis, quas fudit Cbristus ad Lazari mo- nignitas Christus in cruce affixus, flagellis
!

numentum, amoris ejus magnitudinem col-
legerunt adstantes : Ecce quomodo amabat
cum. (4) Quod semel lacrymas fudisse
si
tauti fuit indicium amoris, quinam, quaeso,
amoris exce.«sus non lacrymas fudisse , sed
sanguinem ; non semel, sed pluries; tum in
agonia, tum quando spinis coronatur? Dcs-
puitur, vcrberatur, deridetur,fcedis vestitur, dicum
dilaceratus, spinis coronatus, clavis perfora-
tus, sputamentis foedatus, injuriis appetitus,
prae vi amoris totius sui corporis lanienam
in officinam convertit cbaritatis. Acute ad-
vertit Chrysolog. Quotquot erant in Lazaro
vulnera, tot erant ora quce clamabant, et
expostulabant a divite pielatem erga men-
Ut in admonendo divite tot essent
:

fcedioribus coronatur. (5) pauperis ora , quot vulnera. (4) Et singula

Christus Jesus , quale, oro te, sertum su- Salvatoris vulnera tot sunt voces quae ab
biitP ex spinis opinor et tribulis, in figuram homine postulant amorem. Singulce plaga?
delictorum, qu& nobis protulit terra carnis : vel percussiones grandem habuerunt vocem.
abstulit autem virtus crucis oinnem aculeum (5) Profecto si Lazari plagae sollicitant cor
mortis in dominici capitis tolerantia obtun- divitis ad commiserationem , cum inflictae
dens. Ccrte proeter fguram, contumelia in fuissent non causa ipsius divitis, sed a com-
promptu est iurpitudo et dedecoratio
, et plexione nalurae, et Lazari morbo , quanto
et his implexa s&vitia quce tunc Domini ,
magis cordis nostri affectum provocare de-
trmpora etfcedaverunt et lancinaverunt. (6) bent Cbristi vulnera, quae ob amorem nos-
In pcenam peccati promulgata est sententia trum passusest? Clamant sputa, clavi, lan-
contra hominem Maledicta terra in opere
: cea, irrisiones et verbera , ut ipse toto corde,
tuo, spinas ct tribulos germinabit tibi. totisque viribus diligatur, qui pro dilectione
(7)
Christus, qui ad satisfaciendum pro peccatis nostra talia ac tanla pati dignatus est. (6)
noslris venerat , aculeos spinarum in seipso Denique Christus post tot tolerata sup-
suscepit, ut spinis coronatus nos ab illis li- plicia , post tot demonstrata dilectionis tes-
beraret, ut pro illis nobis daret coronas glo- timonia, suffixus spiritum cum Verbo dimi-
riae. Favos post fella gustavit; nec ante Rex sit, prcevento carnificis ojficio. (7) Certissi-
gloria? a ccelcstibus salutatus est, quam Bex mum est mortem crucis fuisse Christo vo-
Judceorum proscriptus cruci.(S) A Pilato si- luntariam. Mortem carnis humana? Dominus
quidem damnatus ad crucem, quam ipse de- Jesus non conditionis necessitate sed mise- ,

tulit a praetorio scelerosi illius judicis usque rationis voluntate suscepit. (8) At mori vo-

(1) D. Bern. Serm.4. de Pass.— (a) L, do Triumph. Tert. L. ndv. Jud. i3.
(1)
—
(2) Teit. L. de Pat.
Agon. Chr. c. 4. —
(0) Tert. L, t\. adv. Marc. 4o. — —(5) Chrysol. Serm. ioS. —
(i) Serm. 101. (5) —
(4) Joan. u. — (5) Tert. L. de Pat. 3. —
(6) Tert. L. de
7,.

Rupert. c. i3. in Joan. —

(6) Laurent. Just. (7) —
Cor. Mil. 14. — (7) Gen. 3. —
(8) Tert.L. de Cor. Mil.i4. Tert. Apol. ai. —
(8) D. Aug. in Ps. 87.
 ,;
.

AMon
DEl IN IIOMIM.M. GONCK) VI. i3; —
luit Christos, ut ostenderet quanto noa amore nitatera ita noi dilexit, ut nos tansuine la-
dilexerit, ne minua ooa amare crederetur. varel ac purificaret Hincesi qu<>tl Christus
Cttm jiossct Pctts ct Dominns nostcr ctitim intrttt cttritis injuriani, stthit coitttiniclitis jxts-
non moricntlo gcncri liitmtino siutnrrcrc , sionum, jxv/tariim genera pcrcitrril , mortcm
,

co/nit ttimcn moricnt/o sitbccnirc : tjuitt olio- snsccjiit jicromttrttm . Qttia tlttmiiari /to/iiit,

(jaiii nos mi/tns amassc crct/crctttr , ncc cim tjtti quoa fcccrat sic amavit. (i) llatio
sttce di/cctionis attcndcrct /tisi Itoc tjttotl a , ainandi in DeO pelitur et fundatur, non iu
/tofiis to/cratar, ad objecto amato sed in ipso Deo amante ma-
tcmptts ijisc stislincrct ,

(i)Vim sui amoris tunc maxime oslcndit los idco enim amat, ut malis sua communi- :

cum pro hominibua mortcm paasua est. Im- cetbona,utsuum in hostea transfundat amo-
iuensum illum Christi nmoreui omnihus aliis rcm : fcodos amat ut pulchros , efficiat ; ini-
divinao charitatis beneficiis preaponit D. Au- inicos amat, ut amicos faciat ; insipientes
gust. Mcrito ergo t/i.rcrim, Itoc tt/iitm om/ti- amat, ut sapienles reddat viles amat, ut ad ;

ous aliis jjrtvstarc bcncjiciis : t/nippe cum dignitatem extollat ; miseros aniat, ut ad fe-
mag/icv charitatis sit anima/n j>ro amicis j>o- licitatem conducat. ITocc est celsitudo amoris
/tcre , ntttlto majoris charifatis indicittm cst divini,qui omnes creatos amores transcendit,
pro inimicis ponere : qttod Fi/ins Dci j/ro no- ut objectum non inveniat, sed amore pro-
bis fccit. Aa/n cnm i/timici csscmns , rccon- ducat hocc est suhlimitas charitatis Christi ,
:

ciliati su/niis jycr mortcm ejus. (2) Buccina- quae omnes creatos amores longesuperat, ut
hat alias dilectus discipulus Majorc/n cha- : pro morte quam hahet a nohis, vitam lar-
,

ritatc/n hac /icmo habct , (jnam nt ani-
rna/n suam po/tat (jttis j/ro a/nicis snis. Sed
quanto major existimanda est Christi cha-
ritas, qui vitam suani pro inimicis posuit ?
Apostolus charitatcm illam niiniam vocitat
Propter nimia/n charitate/n sua/n qua di-
lc.vit nos Deus : cu/n essemus mortni pecca-
tiSy conviviftcavil nos in Christo. (3) TJhi D.
gialur immortalem. Dilexisti me f Domine,
jj//tsqua/n te, quia ntori voluisti pro me. (2)
Tania est hujusmodi dilectio ut eam cives
ccelestis Jerusalem nec sufficienter concipe-
: re , nec digne decantare valeant. Celehrant
,
quidem divinitatem Agni, qui pro nohis hu-
niilis factus est; praedicant justitiam , qua
perfecte satisfecit huccinant sapientiam ; ,

Bcrn.^e/r nimia/n ,quia modti/n superat,pla- qua omnia miro modo ordinavit puhlicant ;

ne superemine/is universis : majore/n chari- fortitudinem, qua constanter innumera tor-

tate/n ncmo habct ut animam suain ponat
, menta sustinuit laudant gloriam et hono-;

qnis pro amicis suis : tu /uajore/n habuisti, rem ,

Domine jwnens ea/n etiam pro ini/nicis
,
cuin eni/n adhuc inimici. esse/nus , per mor-
te/n tuam et tibi reconci/iati sumus, et Patri.
(4) Apostolus mire adhuc demonstrat hujus
amoris eminentiam, dicens Commendat au-
tc/n Deus charitatem sua/n in nobis : quo-
/liam cu/n adhuc peccatores esse/nus secun-
du/n tempus Christus pro nobis mortuus est.
(5) Pro nohis mortuus est, non quia henefi-
ci , servi et justi eramus sed cum adhuc
iniqui et perversi essemus. Valde profecto
admirahilem et illustrem, et ut ait Theodor.
insignem suam i/i nos Deus charitatem os-
tendit, quod Christi mors, non pro justisfue-
/v/, sed pro peccatoribus ! O adiniranda et
stupenda amoris Dei et Christi immensitas!
Ohjectum amoris honum est nec homines
quid amant, nisi quia pulchrum , sapiens,
dives, delicatum, nohile et
in nobis nihil pulchrum
invenit, quod amaret
qui ex passione advenit; declarant
ei
omnium honorum henedictionem , quae ex
ejusmorte hominihus accidit. Dignus est
agnus , qui occisus cst , accipere virtutem,
et divinitatem^et sapientiam,etfortitudinem,
: ct honorem, et gloriam, et benedictionem. (3)
Si non celehrant charitatem Christi , sicut
, alias ejus proedicant laudes , hoc ideo est ,
quia impotentes sunt ad eam concipiendam
et enarrandam. Quomodo non excederet
, eorum notitiam et praeconium , cum exce-
dat vitam Christi , et extendatur etiam post
ejus mortem in lancea, quae aperuit cor ejus,
et attingit usque ad amoris fontem , a quo
sanguis simul cum aqua fluxit.
Dttos baptismos de vulnere perfossi late-
ris emisit : quatenus qui in sa/tguinem ejus
, crederent 7 aqua lavarentur ; qui aqua se la-
vissent , etiam sanguinem potarent. (4)
honum. Dominus Licet omnia Christi vulnera valde summum
et nohile et honum ejus ostentent amorem , lateris tamen per-
: fcedi enim eramus , cussioillum maxime declarat transyerhera- :

inimici, insipientes, mendici, putridi, viles, vit enim cor quod est principium et sedes
,

miserahiles. Et tamen ob infinitam suam bo- amoris, uhi amor nascitur et nutritur. Nam
(0 Laur. Just. Tract. de Cliarit. c. 8. — (2) Serm. „ _
- , . _.
D
. _ «
-
'

de Verb. Apost. (3) Epb. a.

- (4) Serm. Heb- (1) D. Cbrysol. Serm. 6. de Pass (2) Aug. So-
dom. Pass. - (5) Rom. 5.
2.
lil. i5. - (3) Apocal. 5. - (4) Tert. L. de Bapt. .6.

9
 ; ,

i38 AMOR DEI IN HOMINEM. — CONCIO VI.

pectus est habitaculutn cordis et anima?. (i) erat sanguinis rivulis Jerusalem, Pilatique
Ideoque lancea percutiens Christi pectus , tribunal, ac Calvaria? locum irrigare : insu-
per postquam omnia consummata fuerunt
cor ejus percussit ac transverberavit vel po- :

tius aperuit cor jaru amore percussum.Quod quce ad redemptionem generis humani spec-
innuere videtur D. Joannes Unus militum tabant,fudit abundanter! O copiosa redemp-
:

lancea latus ejus aperuit. (2) Alta conside- tio ! divini amoris largitio ! o Dei nostri
ratione Evangelista non dixit : Vulneravit ; viscerum benigna dignatio ! (1) Copiosa illa
sed,Aperuit. Vigilanli verbo usus est,utnon redemptio a divino amore procedit Quia :

diceret : Latus ejus percussit, aut vulneravit ,
sed, Aperuit.i^i) Nam sacratissimum illud la-
tus amoris cuspide erat jam vulneratum.
Foderunt et pcrfoderunt Judcei , non solum
manus, sed et pedes, et latus quoque, et sanc-
tissimi cordis inlima furoris lancea perfode-
runt , quod jamdudum amoris lancea fuerat
vulneratum. (4) Lancea militis, amore jam
vulneratum cor , non tam vulnerat quam
aperit. Amor aperuerat Christi latus, et in
corde ejus portam fecerat, quam postea lan-
Lancea tan-
cea militis, velut clavis aperuit
quam clave in arcam injecta , deducit pre-
apud Dominum misericordia, et copiosa apud
eum redemptio. (2) Ideoque totum Christus
effudit sanguinem. Verum ad quid tam co-
piosa redemptio, ad quid effusio totius do-
minici sanguinis, cum una gutta sufficeret ?
Nimirum ut excessum divinae charitatis os-
tenderet. In redemptionis opere duo consi-
deranda sunt: unum, ipsum redemptionis
opus in se ; alterum, affectus Christi redemp-
tionemoperantis. Adopusredemptionisunica
gutta sanguinis superabundans erat ; ad af-
: fectum Christi redemptionem operantis, to-
tus ejus sanguis exigebatur sic enim in
:

tium ex paterno thesauro. (5) Quasi tlicat, redemptionis redundantia amor ejus mire
quod lancea munus lanceas non peregit, con- clarescit : Largiter unda sanguinis de cor-
fodiendo , vulnerando ; sed potius clavis pore Christi per quinque portas manavit :
adimplevit officium , dum injecta per fora- sufficeret ad redemptionem orbis vel una
men amore jam factum , non disrupit cor, pretiosissimi sanguinis gutta ; sed data est
sed aperuit ctelestem thesaurum, ex quo pre- copia, ut virtus diligentis in beneficii redun-
•ium nostraa redemptionis dimanat. Ut illic dantia claresceret (3) .

quodammodo vitce ostium ponderetur , unde
sacramenta Ecclesice manarunt sine quibus
ad vitam, quce vere vita est non intratur.
(6) Ex aperlione autem hujus coelestis portae
exivit sanguis et aqua. Aquaut mundaret
sanguis ut redimeret. Per peccatum pri-
(7)
n»i parentis humanum genus in culpam in-
currit, qua justitiae divinoe obaeratum erat
Excessus ille amoris Christi a Christiano
, amorem Charitas est via Dei ad
efflagitat.
, homines, via hominis ad Deum : per chari-
tatem namque venit Deus ad homines , et
,
homines eligunt, et diligunt Deum.(j\) Chris-
tus suam charitatem demonslravit in homi-
nem, eum redimendo cruenta crucis morte.
Grande et profundum mysterium crucis at- ,

et ita sorduit et maculatum fuit ut nequi- que ineffabile vinculum charitatis. (5) Im-
,

ret ingredi regnum coelorum, quod nihil im- mensam illam charitatem arnore compensare
mundumpatitur unde ad ejus delendam cul- debemus. Nihil est quod digne Deo referre
:

pam, etsatisfactionemdivinae justitiae solven- possimus : quid enim referemus pro suscepta
dam,Christusfuditsanguinem,etademundan- carnis injuria? quid pro verberibus ? quid
das ejtis maculas aquam ejaculavit. Vel ideo pro cruce? vo3 mihi si non dilexero! Redda-
exivit sanguis et aqua, quia cum hoc vulnus mus ergo amorem pro debito, charitatem pro
fuerit vulnus amoris, ex eo non solus san- munere, gratiam pro sanguinis pretio. (6)
guis profluxit, ut ex vulneribus manuum et Nonne aequum est ut post tot indicia cha-
pedum sed insuper ipse sanguis cum aqua ritatis Christi, dilectionis Christiani aliquod
;

manavit ut ex abundanti illa aqua; et san- accipiat experimentum Christus? Notamfe-

,

guinis copia magnitudinem amoris mirabi- cit dilectionem suam, experiatur et tuam. (7)
liter demonstraret. Excessum illum amoris Notam autem fecit dilectionem suam, dum
non sine magno stupore contemplatur Ru- exinanivit semetipsum formam servi acci- ,

pertus : Mira res ! nonsatis habuit Christus piens, in simililudinem hominumfactus.(S)

Dominus a sanctissimo corpore in sua cir- Homo vero suum demonstrat amorem, cum
cumcisione et passione largiter pro nostra per charitatem se ab se alienat , dum seipso
redemptione sanguinem fundere ; non sat
(1) L. Div. Offic. —(2) Ps. 129.
—
(5) Pet. Daro.
Clem. Alex. 1. 5. Strom.
(1) — (2) Cap. 10. —(3) Serm. 1. de Exalt. S. Cruc. —
(4) D. Aug. L. de Spir.
—
D. Aug. Tract. 120. in Joan. — (4) D. Bern. c. 3. de et An. c. 6. —
(5) D. Aug. Serm. de Laud. Crucis.
Vit. — (5) D. Chrysost. in Ps. 14. — (6) D. Aug,— (6) D. Amb. L. 6. in Luc.;.— {7) D. Bern. Serm.
de
(7) D. Amb. L. de Sacram. c. 1. Nat. Virg. — (8) PUilipp. 2.
 AMOR DB IN HOMINEM. — CONCIO VI. i3 9

vacuus est. non esisuus, sedChristi. Quando ptettoto ttuiguine Agni tmfnaeulati et in-
cnim no/i surntis nostri titnc simi/cs sumits , contttiniitati C/iristi.

ci qtti nos sibi pcr c/taritatcni rccoiuiliavit. Y.\ liis ircs clicio coiiclusioncs : i. Chris-
(i) Chrislianus non cst suus, sed Chrisli ari tus nos rericiuit, ergo cor nostrum illi clcbe-
(juem multiplici titulo pertioet : seri pncci- tur , non soluin jurc creationis , scri etiam
pue lilulo reriemptionis. Primus liomo sua jure redemplionis ct riomiuii : Si tolttm ine
abutena libertato se debeopro me facto, ijuitl reddam pro mc rc-
suosque diabolo vendi-
rierat filii ejus peccatutn protoparenlis imi-
: jccto, ct rcfccto hoc modo (i) 2. Christus •'

tantes, venriitioncm suis sceleribus confir- non pcr alium seri pcr seipsum nos rede- ,

marunt. Ille initittnt indit.tit tlcbiti, nos fcr- mit ergo Gliristum unice, et toto corde di- :

mts ait.rimtis postcrioribtts pcccatis. (2) Con- ligere dehcmus Diligi dcbcs, Dontiiie, ex :

tracius initusdenuo ratus cst. Athcrsmnnos toto corde ratione creationlt et redeniptlonU,
peccatortini chirosrapka scripta sunt, quia ut quia enim hominem fccisti dcbet teiptum ,

Proplicta dicit : Pcccalis nostris vcnttndati amorituo; et qnia ettin redcmisti debet se ,

sttmus; prctittm namqtteaniiiuv stta? iiiiiisqnis- amori tuo. (2) Si per alium hominem rede-
qttc conscqttitiir , citm concupisccntitP satis- misset, non fuisset unus sa/utijuator. Si dtto

fecerit. (3) Ariamus se prO pOftlo vetito d;e- sa/utis artiftccs (3), riiviricnrius erat amor
moni venclidit avarus pio riivitiis, super-
: homiuis, ct crealori, et rcdcmptori. Ideoque
bus pro honoribus , libidinosus pro volup- ut totum cor in Christo uniretur, convenien-
tatibus, et cjuivis peccator, ut sua? satisfaciat tissimum fuit ut homo ab ipso Deo redime-
concupiscentia?, quem
Christus ab illa capti- retur, a quo productus fuerat Conveniebat :

vitate redemit De/ens quod adversum nos

: redemptionem fteri pcr eum qui natura Do-
erat, chirograp/ium dccrcti : quod erat con- niinus crat , ne alittm Dominmn agnosccre-
traritwi nobis, ipsum (u/it dc medio.(4)Quo- mus. (4) Addit D. Anselmus : Qui creavit
modo autem Christus hominem e diaboli te , ipse redemit te, ne amorem tuum divi-
bberaveritpotestate, optime declarat S.Leo : deres, partem creatori , et parlein tribuens
Si rcdemptio est impcnsa captivis , ut con- redcmptori. (5) 3. Christus redemit nos abun-
demnationis justa sentcntia justo /iberatoris danter sanguine suo ; inde concludit Terl.
opere so/verctur : nam si pro peccatoribus Quod sciam , non sumus nostri sed pretio ,

so/a se opponcrct deitas, rton tctm ratio dia- empti : et qua/i prelio ? sanguiite Dei. (6)
bo/um vinccret qttam potestas. (5) Quid ele- Quanlo majus est pretium,quo quis rem ali-
gantius? quiriopporlunius?corporatur Deus, quam emit, eo magis ad illuni res illa perti-
tot tormenta atque probra sustinet peracer- net Christus infinite nos redemit suo san-
:

ba, contumeliosaque plectilur morte, ut te- guine, qui infiniti est valoris, et ita ad illum
nebrarum devincat principem , et hominem infinities pertinemus, et si cor nostrum in-
suum de infernalis tyranni servitute redimat. finiii esset capax amoris, eum infinite amare
Poterat illum quidem sua omnipotentia li- deberet at cum amorem dunlaxat finitum
:

berare, quoe illi ad nutum adest verum si : elicere valeat, actibus saepe repetitis eum di-
sola Deilas omnipotentiae ope tantam rem ligere tenetur, atque saepe saepius Christo
peregisset , non tam ralione quam potentia suam offerre dilectionem Tanquam dignis- :

vicisse diabolum viderelur quo major et : simam recompensationcm efjusi sanguinis

robustior inest Christo Domino omnipoten- sui. (7) Et licet quaelibet gutla sanguiuis
tia, eo majora patitur supplicia, ne redemp- Christi fuerit infiniti valoris, potueritque nos
tionis opus solius omnipotentiae absoluto Christus unica redimere voluit tamen to- :

jure, sed illustri rationis sequitate patrari vi- tum fundere , etperacerbam crucis subire
deatur. Assumit namque in Incarnatione mortem tum : ut amoris sui nobis majora
corpus doloribus obnoxium, fit bomo ejus- demonstraret testimonia, tum ut majori vir-
dem nobiscum naturae, apparet in similitu- tute nos ad amorein suum alliceret. Unde
dinem carnis jieccati , et quamvis innocen- Christus in cruce affixus offert aeterno Patii
tissimus fuerit, tamen ut scelerosus est repu- mortem suam, ut pretium redemptionis ho-
latus, et supplicio damnatus; ut nos copiose minis. Et convertens se ad redemptum ho-
a servitute diaboli liberaret, cruentam crucis minem , postulat ab eo amorem suum , ut
mortem subiit : Scientes qttod non corrupti- pretium passionis suae : Tanqttam fructum
bilibus argento et auro redempti estis , scd
(1) D. Bern. Tract. de Dilig. Deo. (2) Idiota. L. —
Contemr.1. c. n. —
(S) Tert. L. de Car. Chr. )4- —
(1) S.Diodoch. L. de Pcrfect. Spir. c. 4. (2) D. — t^ D. Allian. Serm. 3. cont. Aiian. (5) L. Cur Deus —
Chrjsost. hoiii. 1. ad Neoph. (3) D. Cypr. Syinh. — i, om0 . —(6) Tert. L. a. ad Uxor. 3. (7) D. Bern. ep.
—
Apost. —
(4) Coloss. 2. —
(5) Sem. 5. Dom. Fass. , q.
i4o AMOR HOMINIS IN DEUM. — CONCIO I.

pretiosissimum crucis suce. (i)^ Christus per empti enim estis pretiomagno, glorificate et
suam mortemin rigore satisfecitjustitiaeDei, portate Deum in corpore vestro. (i) Tria
et Pater aeternus acceptavit crucis sacrifi- dicit notatu dignissima : i. Non estis veslri.
cium, in quo humana forma et passibili ve- Servi etenim jure pertinent ad suum domi-
nit in humilitate usque ad passionem ; ipse num Christus est Dominus noster unde ,

etiam effectus hostia per omnia pro omni- sumus servi ejus et ad eum pertinemus ,

bus nobis. (2) Et homines in compensatio- tum quoad animam tum quoad corpus 2 ,
:

nem passionis suoe eum toto corde diligere Empti enim estis pretio magno. Quo majus
tenentur. D. Ignatius ad Christi amorem est pretium quo nos redemit Christus eo
accendebatur quoties Christum sui amore magis illius sumus, majusque in nos habet
cruci affixum attendehat , dicens : Amor ipsedominium. 3. Denique addit Apostolus:
meus crucifixus est. Et D. Paulus Christi ses- Glorificate et portate Deum in corpore ves-
tuabat amore quoties pro se morti tradi- tro. Servi dominorum suorum deferunt in-
tum considerabat : Qui dilexit me et tradi- signia et characteres Christi Domini signa-
,

ditsemetipsum pro me. (3) El ut Christianos cula deferamus super corpus et super cor :

omnes ad gratitudinem et amorem inflam- supracorpus,per mortificationem;supracor,

met eis proponit magnitudinem pretii quo
, per amorem ; sic enim gaudebit compensa-
eos redemit Christus Non estis vestri , : tione effusi sanguinis , et fructu crucis et
passioms suae.

(1) D. Bern. ibid. (2) Tert. L. adv. Jud. 4.

(3) Galat. 2. (1) 1. Cor. a.

AMOR HOMINIS IN DEUM

SCHOLIUM.

Deus ab hominibm estdiligendus 3 1. Amore innato ; 1. Amore tenero ; 3. Amore

intenso ; 4- Amore sapido ; 5. Amore integro ; 6. Amore fervido.

MMMMMMMMMMMMMMMMWMMMMtMMmmiMNMN
CONCIO PRIMA.
Cor est principale in anima , quo intentio
divina conveniat. (1) Tanti enim Deus facit
illud, ut in mundo praeter cor humanum ni-
hil existimare videatur. Si enim attente as-
picit aliquid, diligenter scrutatur cor Scru-
tanscorda. (2) Si familiaria habere vult col-
loquia , conversatur cum corde Ducam il-
lam in soliludinem , et loquar ad cor ejus.
(3) Si peccatorum conversionem exoptat, ut
sit toto corde requirit Convertimini ad me
: et esse principale in anima, quo intentio di-
in toto corde vestro. (4) Inde deducitTertullia-
nus cor esse thesaurum in corpore reclusum,
(1) Tert. L. de An. i5. — (a)
<&) Joel. a.
ad quem Deus respicit : Si enim scrutato-
rem dispectorem cordis Deum legimus, si
et
etiam prophetes ejus occulta cordis tradu-
cendo probatur ; si Deus ipse recogitatus cor-
dis inpopulo praevenit, quid cogitatis in cor-
dibus vestris nequam P si et David, cor mun-
: dum conde in me Deus ; et Paulus, corde ait
credi ad justitiam ; et Joannes, corde ait suo
: unumquemque reprehendi : sipostremo, qui
viderit feminam ad concupiscendum illam ,
adulteravit in corde , simul utrumque dilucet,
vina conveniat, et in eo thesauro corporis
haberi ad quem Deus respicil. Cor ergo
intra corpus residens , est pretiosus thesau-
Ps. 7. — (3) Ose. a. -
rus ad quem intendit et respicit Deus. Quid
 ;, ,

AMOIl IIOMINIS IN DKU.M. — CO\UO I. .,,

autetn intendit Deus ex hujusmodi lliesau- Spiritus Saiictus , aniOfi liamitiis sr injitn-
ro? (lerte nihil aliud pnctci anioreiu qucin dcns, afjicit ciint silii (l), id c*t , ad simin
inerito intendit ct desiderat Deus, i. Ut prin- auioreiu consecrat cor liiiinanum cliaritate
cipium cordis ; i. Ut centruni OorUtl j 3. Ut ronnatuin. Pergit D. Bcrn. l.t amans sc-
nnuoies cordis. ntctipsiim , dc lioniiiic Dcus scciini ii/iuttt cf-

I. PABS. Cor cst princi/ia/c in aniiiia , ct M, <( spiritimi cjus, ct aniorcni cjus. Niliil

certo in corporis rcccssu propositmn, Patcr ct lilius tlili-

consccratum . (i) melius atl

Ad quid autem consecratuui esl cor, nisi di- £""' '* •' nos Spiritu Sancto : ait D.Thom.
\ino amori, qui Deo ut priucipio cordis con- et e * D. Bcrn. Amat
scnictipsitm de homine

sccralur , i. A natura ; a. A gratia ; 3. A Dcus.{i) Fxcharitatescilicet, et SpiritU San<

-

similitudine Dei impressa. to > simul cu,n chiritate homini inluso Spi- :

i. Deus hominem capacem amoris pro-

rltu» Sanctus cst <pm gcnilus a gcncrantc
duxit, ad amandum Deum Crcatori dili- diligitur, gcnitorcniquc suum diligit. (3) F\
:

«cndoa-ili/iawcrat Iwmiiicni. (a) A Deo, ut chantate Deus diligit hoininein , et homo

B principio, homo accepit cor, quod cst fons diligit
Deum Spiritus Sanctus quia amor, :

amoris Deum ut principium cordis diligat,

:
nexui est Patris ct Filii, ct chantas dicitux

oportet. Dedit liomini Deus oculos ad viden- vinculum perfcctionis , quia homincm Deo
duin, aures ad audiendum, manus ad ope- connectit ; cor Patris ct Filii est nrincipium
raudum, intellectum ad cognoscendum , ct Spritus Sancti et cor chaiilale formaluin , ,

coradauctoremsuumamandum.Hujusmodi ex impressione divina divino consecratur ,

oflicium natura diclat, ratio docet , juslitia anion.

solvit: Illum ratio urgct ct justitia naturalis, 3. Non sine mysterio Deus formavit ho-
totum se tradcre illi a quo sc totum liabet, et minem ad imaginem et similitudinem suam,
tx se loto debere diligere. (3) Ahsque Dei tum ut oslendat hominem peculiari ratione
amore inutile est cor , cum non assequatur ad eum pertinere servi enim dominorum :

linem oh quem creatum est nec proprie ,

suorum insignia deferunt ; tum ut homo
liomo vivere dicitur quia vita cordis amor. :
Deum m ag»s diligat, quia similitudo est fun-

Nam tacta clamentum amoris Obscquii ratio in simi-

(4) O quot sunthomines mortui
:
!

vena cordis (5), ut loquitur D. Aug. inve- HtueliM animorum constituta cst. (4) Deus
niemus cum Mag. Bas. affectum secundum primo homini, in sua productione, suae ima-

verilatem non esse cordi humano. (5) Quare g iuis impressit characteres , addidit gratioe
D. Bonav. merito vocat cor , non cor (6) delineamenta, ut homo sic insignitus, suum
cum non diligat Deum , cujus amori conse- exemplar perfectius diligeret ; et ut loquun-
cratur, tum a natura , tum a gratia Non :
tur Platonici , amore velut innato, ad suum

cnim vehementior est natura ad diligendum, rediret prototypum Qui Deum -vero amore :

(iitam «ratia. (7) prosecutus fuerit , se in Deo recuperabit :

2.De hoc amore supernaturali acharitate auia ad suam per quam creatus est , recidit
oriundo, ipsemet Deus Apostolum instruxe- ideam. (5) Hujusmodi imaginis et similitu-
Qui de dilectione omnibus charismati- cliui s expressionem requirit a suo servo ip-
rat :

bus pnrponenda, Apostolum instruxerit prin- semet Deus Porte me ut signaculum super
'•

cipali pra-cepto : Diliges Dominum de tolis cor tuum. (6) Ubi Guillelm. Imprimcre mihi
pracordiis, et totis -viribus , et tota anima quasi signaculum per amorem , mihi fortiter
tua. (8) Deus , qui charitas est (9), cordibus ad/iairendo, ut a me quasi signaculo formam
nostris charitatem infundit, ut eum religiose a ccipias , et meam subtili expressione simi-
diligamus Diligere Deum religiosi cordis
:
Utudinem irahas ; quanta fuerit impressio
est. (10) D. etiam Bern.agnoscit \\\umamo- a "<oris
, tanta
expressio similitudi-
erit

rem Dei in homine ex gratia genitum. De nis Acl nanc imaginis et similitudinis ex-
-

homine gratia donato , ut Deum diligat pressionem hortatur nos Christus Dominus
sic adhuc loquitur Formatio hominis insti-
:
dicens Reddite quce sunt Ccesaris Ccesari
:

tutio est moralis, vila ejus amor Dei ; hunc et (l uce sunt Dei Deo. Scilicet, solvite regi
fides concipit, spes parturit, charitas format nummum suo sculptum charactere et Deo ;

et vivificat : amor enim Dei vel amor Deus cor ej us imaginem et similitudinem defe-
, >

rentes. Hoc tributum non solvunt qui cor

(i)Tert. L.de An.i5.-( 2 )Tert. L. 4. adv. Marc. soli Deo debhum , creaturis impendunt :

26. — (3) D. Bern. Tract. de Dilig. Deo.— (4) D. Aug. Aut quomodo reddam quoi sunt Dei Deo ?
Epist. «ao. — (5) Epist. 82. — (G) 2. p. Stim. D.
Amo. c. 2. — (7) D. Amb. L. 1. Olfic. 7. — (8) Tert. (i) Serm.2. ad Frat. —
(2) 1. p. Quacst. "b-j.— (3) D.
L. 5. adv. Marc. 4. — (9) 1. Joan. 4. — (10) D. Chiy- Aug. L. de Trin. 5.
6. —
(4) Tert. L. dc Pcrn. 4.— (5)
sost. Hom. 26. de Variis. Marsil. Fic. in Conv. Plat. c. 12. (7) Cant.8. —
 :

|
142 AMOB. HOMINIS IN DEUM. — CONCIO I.

utique proinde, imaginem et monetam ipsius, unitur. Deuscsl centrum totius amoris. (i) Et
inscriptam nomine ejus , id est , hominem sic cor a suo centro habet, i. Perfectionenv
christianum : utique fraudem Deo facio , id ; 3. Satietatem. i. Immobilitatem
agens, ne quod debeo solvam. An bene ob- transformat amantem in objec- 1. Amor
servavi pratceptum, Ccesari reddens qua sunt tum amatum. Extasim facit amor , amato-
Ccesaris, Deo vero qua? sunt Dei denegans ? res suos statu dimovet : sui juris esse non
(1) sinit; sed in ea quce amant penitus trans-
,

Verbum divinum paterme majestatis per- fert. (2) Magnum intercedit discrimen inter
feetissima est imago etsimilitudo Splendor intellectum et voluntatem :
intellectus ut :

glorice figura substanlia? ejus. (2) Pater ih alicujus objecti notitiam pariat, intra se ve-
geueratione Filii illum signavit 1'unc Patcr lut trabit vel ipsum objectum, in cognitione
:

signavU Deus. (3) Filium sic divinitate sig- inluitiva, vel speciem ejus in cognitione abs-
natum, infinite diligit Pater, et Pater infinite tractiva et sic ab objecto vel ejus specie :

diligitur a Filio, et ex mutua ulriusque di- fecundatus, producit verbum, quod est ex-
lectione , producitur personalis amor. En pressa utriusque similitudo voluntas vero :

verutn specimen amoris Dei in bominem, et ut producat amorem quasi egreditur extra
,

amoris bominis in Deum. Deus bominem seipsam ,et cum

objectotransformatur, cujus
diiigit ob suam illi impressam imaginem, et proprietates participat. Si enim res amatasit
homo sic a Deo signatus , super cor suum perfectior amante, amans nobilitatur si im- ;

Deuin deferre debet. Subjectum ut sigilli perfectior, dejicitur. Sicut amamus ita et
impressionem recipere possit debet esse sumus habet enim amor intuitum chame-
,
,

beue dispositum ; et cor hcminis , ut amo- leontis : unde transimus cnm amatis aut sis-
retn divinum suscipeie vaieat debet esse timus ; et cum eisdem vilescimus aut chari
,

aptum, molle et facile , ad imprimendum ei sumus. (3) Quod expressius docet D. Aug.
quamcunque effigiem divinam. (4) Hujus- Talis quisque est qualis est ejus dilectio : ,

modi erat cor Davidis, qui de semetipso di- terram diligis, lerra eris; ccelum diligis, coe-
cit Factum est cor mcum tanquam cera li- lum eris ; Dcum diligis Deus eris. (4) Ob
:
,

(juescens. (5) Hujusmodi non sunt corda il- causam bomines mundum amantes, dicun-
loFuni qui cor suum posuerunt ut adaman- tur mundus. Homines mali, mundus vocan-
tcm. (6) Horum cor indurabitur quasi lapis, tur : inde acceperunt nomen ex eo quod
et stringetur quasi mallealoris incus. (7) Cor amant. Amando Deum efficiuntur dii : ergo
illorum adamantis et lapidis duritiem as- amando mundum, mundus dicuntur. (5) Do-
sumpsit, et atl incudis instar contritione minus beatos appellat, niundus corde. Beati
,

non moHescit , sed magis induratur. O cor mundo corde. (6) Tale est cor, quale est ob-
quam lapideum, quomodo non ardes amore , jectum quod amat : si objectum est perfec-
cam lapis igne liquefiat ? (8) O cor saxo du- tum et mundum , cor etiam perfeclum est
rius! nam hoc et mundum. Et econverso ex immunditie
caloris virtute dissolvitur, at-
que emollitur et tu tot ignibus circumda- et imperfectione objecti amati, cordis infer-
;

tum, non calefis, nec ulluni ostendis ardoris tur immundities et impei fectio. Quomodo
signum Quis dabit mihi cor lapideum, ut erit mundum cor, quod in terra volulatur ?
:

liquefiat; cum cor carneum sit adeo durum ? si autem in ccelo erit , mundum erit quia
,

(9) Quis emolliet cormeum, ut Deum amore munda sunt qucecunque ccelestia : sordescit
innato diligat, et ut suum principium et ut enim aliquid, cum inferiori miscetur naturce
,

suum centrum ? quia etiam de puro argento sordidatur aurum

In Evangelio veritatis, legis doctor Do- s i misceatur , ita et animus noster terreno-
minum aggressus: Quid faciens, inquit, vi- rum cupiditate sordescit : quamvis ista ipsa
tarn cetemam consequar ? itaquc Dominus terra in suo genere atque ordine munda sit.
nec aliud novum inferens prceceptum quam (7) T n(] e hominem mundanum hortatur D.
quod principaliter ad omnem salutcm ct Aug. Purga amorem tuum et aquam fluen- , ,

utramque vitamfacit ipsumcaput ei legisop- tcm in cloacam converle in hortum : quales

,

ponil, omnifariam diligendi Dominum Dcum impelus habebas ad mundum , tales habeas
suum. (10) Dei dilectio ad omnem salutem adartificem mundi. (8) Sic enim per unio- ,

et vitam facit, qua cor Deo, ut suo centro

Tert. L. dc Fug. in pers. 12. (2) Hebr. 1. — — (1) D. Thom. — (2) D. Dion. de Div. Nom. 4. — (3)

(3)
(1)
Joan. 6. —
(4) D. Amb. L. de Jacob. c. (5) Ps. 8.— Cyr. Alex. L. 1. Apol. Moral. — (4) Tract. a.
in 1.
—
21. — (6) Zachar. 7. — Job. 46 — (8) D. Bon. 2. Epist. Joan. — (•')) D. Aug. Scrm. 28. de Temp.
p. Stigui. - Div. Am.
(7)
c. a,— (10I Tert. L. 4. adv. (6)Matth. 5. — (7) D. Aug. L. a.
de Scrm. Don». in
JMarc. »5.
(9)
Mont. —(8) D. Aug. Ps. 01.
 :

AMOR HOMINIS IN DEUM. - CONCIO I. ,

| |

nem rum tuo centro habebis perfectionein jcrmancnt qui ciuii illo et in illo glorian*
et immobililalem. (nr. (i) Ab illo cniin h&benl tt iiumohilita-
i. Est clacus in amore. (i) Quod non est Uni, el saliclatein lonlis.
intelligendutn dfl ainore mundi. Cum enini 3, IV r prophctam liotnini di< it DflUS : Di-
cor ex sua natura sit ineonstans et instabile , fatn os tum/i, ct imjdcbo illud.l'U\ l l>i I). Aug.
et res mumli nuilabiles sint, cor illis immo- I\<yt Ot corjioris, scd 04 carilis : <>s vcro cor-
hiliter adluvreie non polest. Qnod sapiens
non csf aliud (juam dcsidct iiim cordit, <lis

ille non iguorahat, cujua nieminit Seneca. Aug. annuil Hug. Vict. Quid ett Ot intc-
Rex aulicum sibi faniiliarem ad sunnnum rioris hominis , nisi dcsidciium cordis ; scd
dignitatis suhlimavit gradum, regnique pru> hoc os omncs JEgyptl delicicB iinplcrc non
positum constituit a <juo cum post aliquot pottunt, Quocl docet Esai. Quarc appcndi-
:

dies postulasset rex annon se lieatum exis- tis argctttum, non in panlbut , ct laborcm

limaiet respondit non esse omni ex partc

, vcstruni iion in saturitatcp (3) UbiLiran. sic
felicem ; unum obstare, aliudijue sibi deesse ait Qttarc ponitit studiuni ct falorcm ves- :

ad felicitalis complemenlum obstare vo- trum circa boua tcmpornfia

: transitoria et ,

lubilem fortunoB rotam , sibiqufl deesse c!a- dcccptoria : (jua? rto/t rejiciunt , ted magit
vum , i|uo volubilem ibrtuuam sistat et fir- Jamem et sitirn jaciunt , quia cttpiditatern
inet. Kx duplici ergo capite oritur cordis augent, Ex duplici autem ca[>ite procedit
mobililas i. : Ex mubililate rerum muiula- quod cor rc-bus seculi non satiatur i. Ex :

iiarum. Bona hiijtts sccufi instabilia sttnt , ct vasta cordis capacitale : qua tanla cst ut
rotarum rnorc ipso sccttfo volvittitur (2),
cttrii Dei ipsius capax sit. Ilomo Deicapax cst, eo
ut patet in mundo. Ita muta/tdo crit nitindus qttod ejtis ituago est. (4) 2. Ex r< •ruin crea-
omnis ; qtti et divertitatibut corporatus , ct tarurn defectu. Objectum volunlatis buma-
cicibus (3) In boc creaturae a
teniperattts. nae est omne bouum, juxta illud Qut rc- :

creatore discriminantur , ijuod illa; mulabi- pfel in bonis desidcrium ttiit/n. (5) Res creata3
les sunt, et ipse immutabilis perseverat. So- non sunt omne bonum ,
quia finilcc el limi-
ftts qttij/pc Dctts veraciter cst , qni softts in- talse , et ita immensam cordis capacilalem
eommutabililcr pcrmanet : /tam omne qttod saliare nequeunt. Idem accidit munuanis
modo sic et alitcr cst ,
jttxta uo/i csse cst quod qui omnia ad nutum ba-
Israelilis :

pcr/nanere e/iim in stattt suo non jwtcst : at- benies cum manna, conciipierunt concttpis-
que aliquo modo ad non esse itttr , cfum ab cc/ttiam in deserto. (6) Seu,ut ex Hebiaeo
<o quod j tterat se/nper ad alitid per momenta vertit D. Hieron. Desideraverunt desiderium.
ducitur. (4) Inconsiantia cordis procedit ex I3ona seculi famem simul et faslidium gene-
ipsiusbominis mutabilitate : quia, ut loqui- rant. Quod sic declarat Cassiod. loquens de
tur Job, rtunquam in eode/n statu permanet. animo rebusseculimancipato Deum post rei :

(5) Quam
bominis mutabililatem sic prose- desiderata? obtentum majori se sentit indi-
ijuitur Zeno Cujus vuftus passibifis ,
S. : gentia faborare ,
prceoj)tata incipii fastidire , '

onini co/wersioni subjecttis , momentis om- ctdenuo in aflerius rei succendilur ajjpclitus,
nibus demutetur : fabore a?tate, languore , , non tarnen satiandus : sed aflerius jafsaj fe-
ira, gaudio : lotque induat vultus qttot ,
ficitatis imaginatione jaffendus. Bene non
animi fuerint tnottis : nulltisque prorsus sit satietatem, sed indigentiam sentit, et in ijosa
dies, qno jitgiler sibi simifis esse videatttr. possessione nauseam , et fastidium reperit.
Solus Deus mulabilitatem bumani cordis fir- SolusDeusanimoefamemetcordisdcsiderium
mare et stabilire potest unde Septuag. satiarepotest :cum enimsitsummumbonum,
:

bunc locum : Exsultavit cor meu/n in Do- cor eo fruens no/i uffa re indiget , quia ei
rnino (6), sic vertunt Conjirmatum est cor prceter id quod est, nihil est rtecessarium. (7)
:

meum in Dornino. Elementa quiescere ne- Quod noverat Propbeta, Deum supplex sic
queunt nisi in suo centro Deus est cen- orans Tibi dixit cor meum : Exquisivit te
: :

trum cordis humani ; quod irrequietum est, facies mea ifaciem luatn, Domine, requiram.
donec in eo requiescat. Fecisti rws, Domine, (8) Sed occurrit Davidi D. Aug. Quod si te
adte, et inquietum est cor nostrum donecre- Deus faciet in deficiis istis, et vofuntate tcr-
quiescat in te. (7) In ccelo dumtaxat perfecta renorum gaudiorum immortalem : respondet
reperitur hujusmodi quies, et firma immo- amalor : Nolo ; quidquid mihiprosler ifluni
bilitas. Sota gforia Dei stal, solique stant et est, dutce non est ; quidquid rnihi vttfl dare

D. Amb. L. de Bono. Mort. c. 3. Epist. 5a.

(1) (1) Tcrt. L. de Tcen. 11. — (2) Ps. 80. — (3) Cap.
•* D. Atnb. L. de Abraham.— (5) Tert. L. de Pall.
(a) 55. — (4) D. Aug. Serm. z45. de Tenip. (5) Ps. 102. —
a. —
(4) D. Greg. L. 18. Mor. 33. (5) Job. 14. (6)
— — — (6) Ps. io5. —
(7) S. Zeno. Serm. de Fid. Spe. et
L. 1. Reg. a. - (;) D. Aug. Cbarit. — (8) P». a6.
 . .

i44 AMOR HOMINIS IN DEUM. GONCIO I.

Deus meus auferat totum , el se
, mihi det. suum diligeret quo se meliorem ,
aliis intel-
Non absque mysterio, spousa sponsum to- ligeret
tum desitlerabilem vocitat Tolus desidera- : Olim in arboribus amorem suum scribe-
bilis , talis est dilectus meus. (i) Hebnra bant amantes. Unde Virg. Tenerosque meos
lectio babet : Totus desideria.T). Hieron. le- incidere amores arboribus. (2) In omnibus
git; Totus concujjiscentia. (2) Concupiscenua creaturis amorem suum exaravit Deus ; nulla
autem vivacius rlesiderium est Deus est
: est creatura in qua non Watur divinae ma-
totus desiderabilis ,
quia nibil est in illo jestatis lmago vel vestigium quare ex ea- :

quotl non sit desiderabile, et desiderium cor- rum intuitu ad Deum amandum urgemur.
dis ad sui amorem non accendat ; totus <st Ccelum, terra, elementa, omnesque res quoe
adliuc desiderium, quia dum satiat appetiium intra universum continentur, ubique mihi
cordis, non fastidium, sed desiderium parii : dicunt ut amem te, nec cessant dicere omni-
siquidem in ccelo beatorum cor divino amore bus. (3) Cuncta velut charitatis calcaria ad
satiatum, in nova semper divinae bouitatis cursum amoris nos excitant, ut vult Rich.
aestuat desideria. Inde concludit Tertullia- Vict. Sed nunc, qua>so, mi Severine : reduc
nus Ubi autem erit cor luum , illic erit et
: oculos adhaec inferiora, et vide qua? viden-
thesaurus tuus ; ibi ergo sit cor nostrum ubi tes plerique non vident ; et adverte, si cuncta,
volumus habere thesaiirum. (3) In ccelo est quaz ve/ nobis in prosperis serviunt, velcon-
tbesaurus noster, in ccelo sit cor nostrum , tra nos sa?viunt in adversis , non sunt chari-
ubi asuocentro satiabilur , utautem in ccelo tatis calcaria, urgentia quodammodo ad cur-
a Deo possit satiari , in terra a Deo , ut a sum amoiis. (4)
magnete amoris trabilur. Non eodem niodo intelligunt interpretes
Tertullianus ut corda nostra igne drvinap illud Sponsa3 Ordinavit in me charitatem.
:

accendat dilectionis , varia divini erga nos (5) Syrus exscribit Ordinavit contra me:

.11110115 monumenta propomt. Igitur, ut re- charitatem. Arabicus legit Ordinavit ad- :

texam ,
quain Deus manibus suis ad imagi- versus me probationem. Hebraeus habet :
ne/n sui struxit quam de suo ajflatu ad si- ,
Magnificavit et insignem fecit charitatem
,

militudinem suai vivacitatis animavit ; quam Symmachus verlit Coacervavit super me :

incolatui, fructui, dominatui totius suce ope- charitatem. Ordinantur in exercitu milites ;
rationis pr&posuit : quam sacramentis suis , omnes crealura; sunt velut tot ordinati mi-
disciplinisque vestivit.(4) Amor saneamoris lites , quibus cor noslrum cingit Deus , et ad

illex. est : dilectio parlurit dilectionem : et amorem suaviter cogit Ordinavit adversus :

ut ait D. Aug. Magnes amoris amor. Qui re- me probationem. Quot nobis largitus est be-
ciproco affectu amorem reverberat inaman- neficia Deus, tot sunt ordinatoe probationes,
tem ,
amore nescio quo occulto dilectionis ut nostrae dilectionis experimenta recipiat.
sacramento, aut affectionis arcano philtro. lnsignem fecit charitatem. Quo magnificen-
Hoc magnete cor nostrum trahit Deus, 1 tius relucet divinus amor, eo majorem a no-
Per munificam creaturarum largitionem; 2. bis exoptat amorem. Coacervavit charita-
Per humilem Verbi incarnationem ; 3. Per tem. Innumera dedit dona, ut cor nostrum
oopiosam sanguinis Ghristi etfusionem. captet quod unicum pro tot collatis bene-
:

1. Quam
sit munificus divinus amor in ficiis exoptat. Fili, prabe mihi cor tuum. (6)

creaturarum largitione sic declarat Tertullia- Magnum foret ingratitudinis signum de-
nus Bonitas prarfecit universis fruendis, at-
: negare Deo cor tot titulis sibi debitum ,
queregnandis,atqueetiam cognominandis (5) . praesertim , quia ex Aug. solus amor est ex
Statim ac primum hominem Deus condidit, omnibus animi motibus , sensibus atque af-
eum ad sui amorem allicere studuit qua- : fectibus, in quo jjotest creatura , etsi non ex
propter cunctis animantibus imponi nomina aquo , rcspondere auctori, vel ijjsi mutuam
ab Adamo voluit , ut notat Alcuinus, ut ex rependere vicem. (7) Amor amore compen-
eorum notitia suam intelligeret perfectio- satur. Si amare jjigeat, saltem redamare non
nem, et hac cogitatione in sui conditoris ra- j)igeat : nimis clurus est animus, qui dilec-
peretur amorem. Cur voluit Deus ut homo tionem sinolebat impendere, nolit rependere.
cunctis animantibus nomina imponeret? Res- (8) Et loquendo ad rem de amore quem Deo
pondeo ut homo intelligeret seipsum
, ,
debemus, sic ait Sic plane , sic tu amasti
:

quando melior esset cunctis animantibus ex nos prius, ut amaremus te. (9) Deinde frigi-
rationis discretione , et eo magis condilorem
(1) Interrog. 55. in Cant. —
(.>) Fxlo. 10. — (3) D.
Cant. 5.
(1) — cont. Jovin.
(2) L. j. — Tert. L. Aug. L. lo.Conf.— Tract. de Car. Chr.— (5) Cant
ad Matt. 2. — (4) Tert. L. de Res. o, — (3)
(5) T< it. L. 2, — (6) Prov. i3. — (4)
(7) D. Aug. in manu. 28. — (8)
». adv. Marc. 4. D. L. de CatecU. — (9) Hud. c. 4.
 , ,

AMOIl HOMINIS IN DEUM. — CONCIQ II.

dos rcdarguens homiiics Pttdcat non rc- : ait : Igncm vcni mittrre in fcrram, ct qitid
danutre pn tanto amoic tno ; ptulcat ct volo rtisi ttt ucccrultitur ? (i) QtlOmodo au-
vehcmcritcr piulcat non atnare ainantciii tcin illc cliaritalis ignis III cordihus homi-
Deum , (ji'i ad suuin nos allicit ainorem, j>cr num acccndctur dcclarat Osce Adduct t :

niunificam crcaturartiin largilioncin , ct jicr vcntum tirciilcm Dontiruis. (y) Per hunc vcn-
humilem Ycihi divini incarnationcm. incarnalioncin intclhgil Stcj)hanus tum ,

2. Quod ipsemet asseverat BpudOseam: Cnntunr. Adducei Dominus ventwn urcn-

In funiculis Adam traham eos , in vinculis (cm, id cst, Pater Filium peccata toilentem t
charitatis. (i) Quasi dicat , ait I). llicron. ct ad sui amorem ucccndcntcm. Mcrito l)ei
Adam cx mca gratia est vester Protogenes Filius dicitur vcnttis itrcrts : niliil cst e.nini
ethumanac generalionis piinceps : sicut il- (juod tam dcbeat amorcm accciidcrc rjitam
lum cx nmorc natura simul et
, ,
gratia et numilitasIncarnationis.fi)
,

amicitia inea donavi ila et vos jiosteros :3. Magncs attruliens ferrum. Quis magne-
ejus donaho. In vinculis Adam traham cos : tis virtutem non miretur, qui quadam velut
quia noa angelicam sed humanam assumpsi innata vi ferrum attrahit? Unde Plinius
, :

naluram. /// funiculis Adam traluan cos. Quidjcrri duritia repugnantius P sctl cedit ,

Homines diligunt sihi similes, at Filius Dei et palitur morus : (rultitur numrjue a mag-
insimilHudincmltominumjnetusest.{p.)^{o\\ nete lapide. (4) Ferrum omnium metallo-
solum in natura humana aliis hominihus si- rum durissimum, magnam hahet vim resis-
milis fuit Christus , sed etiam liahitu , ct tendi hoc tamen non ohstante, illud ad se :

forma exteriori. Et Itabitu inventusut komo. allicit et trahit magnes. Domatrix illa re-
Alexander Magnus ut arctius sihi suhjectos rum omniuin matcria ad inane ncscio quid
devinciret Mcdos, eorum more vestitus in- recurrit atque ut'propius venit, assistit, te- ,

cessit Viecrat medicam gcntcm

: el victus neturque , ct complexu luvret. (5) Magnes
,

est mcdica -veste. (3) Et ex D. Augustino virtute sua sihi suhjicit fcrrum, ferrumcjue :

Ut fumiliarius diligerctur ab homine Deus, ad illius unionem movetur affectu quasi

in similitudine hominis apparuit. Infunicu- spiranle. (6) Annon magnes amor Dei , qui
lis Adam traltam eos. (4) Non in funiculis cuilihet homini dicit : Charitate perfecta di-
majestalis et glorire, sed demissionis et hu- lexi te, et idco attraxi te. (7) Christus in
militaiis. Deo
magis Itomo debitorfuit,
tanto cruce suspensus magnes est , omnium corda
qrranto jiro illo Deus et iri'li«na suscepit. (5) ad se alliciens , ut ipse testatur Et ego si :

Ex D. Bernardo : Quanto minorem se fecit cxaltatus fuero a terra , omnia traham ad

in humanitate tanto majorem se exhibuit in
, meipsum. (8) Feruin a magnete trahitur in
bonitate; el quanto pro me vilior, tanto mihi altum. Sociumque corpus ut atrum magneti
charior est. Traham eos in vinculis charita- ferrum vis indita tollit in altum. (9) Magnes
tis. (6) Quia Deus pusillus inventus est , ut divini amoris corda nostra attollere dehet

maximusfierethorno.(j)\\anc\\om'u\\sce\s\\.u- sursum ad Christum in cruce pendentem.

dinem declarat D. Cyrillus Alex. Per unum Nullum certe majus charitatis signum dedit
generis nostri Christum ad nos quoque illud nohis Deus quam redimendo nos per sui
pervcnit : Dii estis, et filii excelsi omnes. (8) sanguinis effusionem : Quam prcevisus sis
Ea oninia quae in Incarnationis mysterio si jactori forte non credis , interroga Re-
meditanda sunt , tot sunt funiculi qui nos demptorem. (10) Nonne oequum est , ut
Deo constringunt tot magnetes amoris qui Christum diligamus, qui ad sui amorem pro-
,

cor nostrum ad amorem trahunt (9), quod prio nos allicit sanguine? Sicut ille nos di-
unum proecipue intendit Chrislus Nam lexit in finem, sic, sifieri potest, nos illum
:

cum amat Deus , nihil aliud vult quam ama- diligamus in inftnitum. (11) Quia aequalem
ri , quippe non ob aliud amat nisi ut ame- Christo non valemus rependere amorem ,
tur. (10) Quod etiam asserit D. Augustinus illum quantum possumus diligamus.
de Incarnationis mysterio Maxime propte- :

rea Christus advenit , ut cognosceret homo »»»»«»»»»»«»i»»i»»»»»»i»»»»»»»»»»»»»

quantum eum diligat Deus , et ideo cognos-
ceret ut in amorem ejus, a quo prius dilectus CONCIO SECUNDA.
est, inardesceret. (1 1) Ipsemet Christus etiam ,~ ... na „ „„„^0^:.
v J r Tria potissimum nomina
•

in ];eo agnoscu

(1) Osce u. — —
(3) Tert. L. dc Pall. 4.
(1) Phil. a. Luc. 12. — {>.) Cap. i3. - (3) Toui. 10. Bibliot.
— (4) Man. —
(5) D. Gre?. L. 28. Mor. 21.
26. — Patr.
(1)
— (4) L. 36. c. 6. — (5) Plin. Ib. — (6) Salv. L.
Serm. 1, de Ep. (7) Tert. L. — 2. adv. Marc. 27.
(6)
— 4. de Gubern. Dei. — (7) Jrnm. 3i. — (8) Joan. 12.—
(8) In cap. 6. Joan. (9) Psal.
—
21. (jo) D. Eern. — — (q) Greg. Kazianz.
— Euseb. Emiss. hom. a. de
(10)
S«-r«n. 8. in Cant. —
(1 1) L. de Catech. Rud. 4. Symbol. — (11) Laur. Just. Tract. de Charit. c. <).
 ,; ,,

i4j amor iiominis in DEUM. — CONCIO II.

Tcrtullianus ,
quae illum summe amabilem si tristaris ,
gaudium est; si obtenebraris
,
demonstrant : Usque acleo justitia etiam ple- lux est ; si orphanus es,pater est. (1)
nitudo est divinitatis ipsius , exhibens Deuni 2. Plenitudinem divinae bonitatis agnoscit
perfectum, et Palrem, et Dominum. (i) Ut Tertullianus : Magnitudo Deus dicitur. (2)
enim aitRupertus: Eximia charitas non con- Homo potest quidem dici magnus, quia ali-
tenta est una voce , sed multiplicat affectus . quos habet magnitudinis gradus sed nequit ,

(2) Ex D. Augustino plura sunt amoris mo- dici magnitudo. Magniludo enim omnem
tiva Amor procedit ex nalura , sicut mater
: importat perfeclionis gradum. Solus Deus
diligit fdium ; ex ratione , quando quem ob est magnitudo, tum quia eam habet secun-
virtutis meritum ratio suadet amanclum ; ex dum omnem gradum, tum quia perfectio
ojficio quando ex ratione dati et accepti ejus cum sit infinita de illo etiam in abs-
, ,

quodam speciali affectu conj unguntur .(3)His tracto dicitur. Angelus est quidem bonus
tribus titulis diligendus est Deus i.Ut Deus; sed non bonitas; sapiens, sed non sapientia
:
;

2. Ut Dominus ; 3. Ut noster. Ut Deus ba- vivens , sed non vita Deus vero est bonus, :

betinfinitam amabilitatem. Ut Dominus ba- et bonitas ; et sapiens , sapientia ; vivens,

bet summam auctoritalem. Ut noster babet et vita nam quod maxime bonum, id maxi-
:

summam liheralitalem. Deo debetur dilectio me penes Deum. (3) Inde urgetMarcionem :

ex natura. Domino debetur ex ratione. Exhibe perfectam quoque bonitatem ejus. (4)
Nostro debelur ex officio 1. Ut Deus, ob , 3. Agnoscit diviuae bonitatis unitatem Ter-
infinilam suam amabilitatem , amandus est tullianus : Quantus sit Deus , satis nosti
ex justitia ; 2. Ut Dominus, ob summam qui unicum credidisti. (5) In homine, anima
suam auctoritatem amandus est ex obe- non est corpus, nec sapientia justitia, nec
,

dientia ; 3. Ut noster, ob perfectam suam sanctitas natura in Deo auteni cum omnes :

liberalitatem , amandus est ex teneritudine, perfectiones infinitae sint ad invicem iden- ,

seu natura. tificantur quia diviniias gradum nonhabct, :

I. PARS. Deus de bonitate censendus. (4)

utpote unica. (6) Cum ergo Deus sit omni-
Divinae autem bonitatis et perfectionis con- mode perfectus, habeatque infinitam ama-
sideratD. Thomas (5) universalitatem, pleni- bilitatem, amandus est toto corde, ut in do-
tudineni et unitatem : 1. Universalitatem , minico babetur praecepto Diliges Dominum :

quia omnia in universum vel formaliter, vel Deum tuum ex toto corde tuo. (7) Versio
eminenter continet ; 2. Plenitudinem , quia oethiopica habet Ex tota potentia tua. Sy- :

omnia summe, et secundum omnem gradum iiaca legit Ex tolo conatu cordis tui. AH03 :

continet 3. Unitatem , quia indivisibiliter

;
virtutes terminos habent , ultra quos sese

omnia continet. Hoec tria in divina perfec- extendere nequeunt; liberalitas si excedat,
tione agnoscit Tertullianus. degenerat in prodigalitatem, temperantia in
1. Universalitatem Deus sicut ceternus indiscretionem
:
spes in praesumptionem , ,

ita et perfectus in omnibus. (6) Hitc autem justitia in injustitiam. Solus Dei amor de-
perfectionis universalitas in nulla reperitur fectu quidem, sed non excessu errare potest,
crealura. Flomo v. g. habet esse hominis , in divino amore nullus est adhibendus mo-
sed non elementi, nec cceli, nec plantse, nec dus Modus enim diligendi Deum est dili- :

bruti, nec angeli. Et quamvis eamdem ha- gere sine modo. (8) Virtus conatus et ni- ,

beat specifice naturam cum aliis hominibus, mietas cordis , debetur tum infinitae ejus
eorum tamen non habet naturas individuan- anima enim Deum diligens ejus amabilitati :

tes , nec proprietates singulares , nec acci- nulium debet adhibere modum dilectioni ,

dentia nec dotes animae et corporis , nec quantumvis enim gradum dilectionis atti-
,

forlunae bona. Deus autem cum sit summum gerit,

& .'
Deus restat adhuc infinite amabilis :

c . . . ,

bonum, ut fides docet Deum summum bo- tum lnhmto ejus amori, qui enim nimia cna-
:

num credi necesse est (7) , est etiam immen- ritate dilexit nos, tota nimietate cordis nos-
sum essendi pelagus, in quo omnia univer- triredamandus est. In Christi dilectione mo-
saliter continentur : Quid quczris quod in illo dus amoris nullus esse debet : sine modo te
non invenias dilexit sine modo eum diligere debcs ; mo-
? Si cegrotus es, medicus est ,

dux clum dilectionis expressil le diligendo pro

si exsulas, est; si impugnaris, pugil est , ,

si sitis potus ; si alges, 'vestimentum est; te moriendo : tu quanlum eum diligcre de-
,

(1) De Bern. Ser. 24. de Pass. (2) Tert. L. s. adv. —

(1) Tert. L. a. adv. Marc. i3. — (2) In Cant. — (3) L. Maic. 2. —
(3) Tert. L. de Pat. 1. (4) Tert. L. 1. —
rle Amic. c. 10. — (4) Tert, L. 1. adv. Marc. 25. — adv. Marc. 24. —
(5) Tei t. L. de Ees. 5. (6) Tert. L. —
L. 1. cont. Gent. 29. — (6) Marc. 24. —
(5)
(7) Tert. L. adv. Hcrm. 7. (7) Matlh. 22.
—
(8) D. Bern. Tract. —
adv, Herm. 11. dc diliK. Deo.
 AMOH IIOMIMS Ii\ DEUM.— CONCIO II.

I.rs ,
non potes : tliligc crgo eurn c.r tota miruis vcro non sttbstantitv , scd potesttttls.
mrntc , r.r ornni anitna , c.r omnibiis
(l)El licet omiiiuin sil crratuiai iiin Doiui-
viribtis

titis; lioc tantuni qucvrit Dcus , ulira non mis tuiu (juia cas dfl nihilo produxir, luin ,

cnarit. (i) cjti ii» cas sua polmtia COnSfll "Vfcl proprh: ta- ;

ExD.Thoma(a)treisunt gradusdilectionii med Dominui vs\ bominis, quit cuni litli-

divine, primus el perfectisiirnusestipsiusm«t bcr, mandatii ejui obseqvi potest, et tene-
Dei | (jui teifl diiigit quantum est difigibllis tur, tuaque obedientis nt Dominum colit
: :

divina bonitasestinfinitflatnabiUa, divinavo- nam obsequli disciplina subjectio tst. (2)

luntas est iiilinite ainans tantus est atnor Quod docuit Moyiel duo Dei noinina o|>-
!

in vohmtate, quanta est perfectio in divini- servans ptimo Deum qucm colitutis : l)o- :
,

tate. st beatorum, qui diligunt Deuin,

'->. 1' minum quonue cujus mandata observstmus. ,'

non quantum diligibilii est quia Deus est (3) Quod etiam benfl animadvflrtit D. Ao-
;

inlinite diligibilii, et amor illorum esl limi- gnst. Quid enim aliud esi esse sub Domino,
tatus et linitus; sed secundutn lotam suam qitam csse sitb prtvccpto P (4) Kt licet omni-
virtutem voluntas enim iliorum cliaritate bus Dei mandatii obtemperare debeamus
:
,

inllatnmata, actu, COntinue et intense Deum quia quisquis orunibns prcvccptis corlestibits
amat. 3. Gradus est viatorum , qui Deum obtcnipcravit , hic est verc Uei ctiltor (5) ;
diligunt, non quanttim diligibilii est nec maxime tanien proccepto riivin&s dilectionis.
,

etiam secundum totam virtutem facullalil Quod a Tert. principalc(G) vocatur, tum quia
ad Deutn semper etaetu applicatam, sed toto religio prrecipue in ejus observantia consis-
corde, ut in dominico habelur praeceplo. tit, tum quia est de cbaritate, quae est prre-
Amor beatorum in patria, et amor justorum cipua virlus, qunc ad Deum tendit; tum quia
in via, se babent sicut exeedens et exces- supremus ille Dominus amorem sui sub spe
sum. Amor beatorum in patria excedit r. mercedis, et timore supplicii prnccipit.
,

Quia inamissibilis ; 2. Quia secundum tolam 2. Judicium Dei in suos vertifur in tvfer-
suam latitudinem cbaritatis; 3. Quia couti- nitate, attt pcentr , aut salutis : eui severitati
nuus; 4- Qnia actu semper applicatus. Amor dcclinandce, vcl liberalitati invitanda; tanta
ctiam viatorum excedit, i. Quia merilorius; obsequii diligcntiaopus est,qitanta sunt ipsa,
2. Quia perfici et incrementari potest 31e- qucv aut severitas conuninatur , attt liberali-
:

rito charitas fortis ut rnors dicitttr

,
quia in tas pollicetur. (y) Si Deus propcepisset nobis
hac vita usquc ad mortem esl mensura cha- diligendum lapidem, vel arborem , aut crea-
rita/is. (3) llle autem modus diligendi Deum turam aliam irrationalem ei obsequi de- ,

sine raodo, debetur Deo ob summam ejus buissemus, ob supremum , quod supra nos
amabilitatem, et Domino ob summam ejus habet dominium quanto magis Deo ob- ,
;

auctoritatem. temperare tenemur, praecipienti nobis amo-

II. PARS. Arguit rem sui ip sius? Ma g na fuit certe &&****<>
Pharisros Christus ,
,

quodmandatodivintedilectionisnonobtem- quod nobis permisent Deus ipsum amare ;

perarent Sic et oluscula decimantes, dilec- ma J or c uod ™andatum de sua d.lectione de-
: > I

tionem Dei prcetereuntes objurgat : totttru deut sed maxima quod sub spe mercedis, > ,

enim exprobrationis hoc erat quod modica et tmlore s»ppi»cn praecepent Quid tibi :
,

curabant, ei uticjue, cui majora non exhibe- sum eg°> Domine ut amari te jubeas a me, ,

bant, dicenti : Diliges Dominum ex toto et nisi jaciam, irascaris mihi, ct mineris in-
corde tuo, et ex tota anima tua , et ex totis g entes ^serias P parvane ipsa est miseria,
si te non amem P (8) In inferno major dam-
viribus tuis. (4) Tetra vox Oderint dum :

metuant, qu.x civium iras juste in tyrannum natornm P cena est pnvatio divini amoris, ut
accendit, ubi primum audita est. Quam sua- fatetnr d*mon 'He, dtcens in vita S. Catha-

vis ista , qua? ad amorem Dei inflammat :

nnfe Genuensis Ego sum nequam illc pri-
:

Diliges Dominum Deum tiutm ! Illi etenim vatus amore Et in secu, ° carentia d.vina?
'

ex obedientia debemus amorem , i. Quia «blectioms est maxima hominum misena ;

Dominus sui dilectionem prsecepit ; 2. Quia nam sicut pranlestinatio Sanctorum amori
cum spe mercedis, et cum timore supplicii dlvino »"«»«o*i >** drVmi amoris contemp-
tus est causa reprobatioms prrescitorum
pra3cepit;3.Quiaomnibusrationeutentibus :

prascepit
Qui diligunt , quia di/igunt, e/iguntur : qui
1 . Deus substantice ipsius nomen est, Do-
(1) Herm. 3.— (2) Tert. L. de Pat. 4.—
Tert. L. adv.
(1) D. Bern. Serm. de Pass. Dom. — (2) Opusc. 18. H>) Lippom.in c. Gen. —
(4) ln Ps. 70. (5) Lact. I. —
c. 3. —
(3) D. Aug. ep. 29. ad Hier.— (4) Tert. L. 4. b. Instit. 24- —
(6) Tert. L. 5. adv. Marc. 4. —
adv. Marc. 27. Tert. L. de Pat. 4. —
(8) D. Aug. L. 5. Confess. 5.
(7)

IO.
 ; : ,

i48 AMOR HOMINIS IN DEUM..— CONCIO II.

vero non diligunt, non Quod eliguntur. (i) nis interdum potest aliquis aliquam excusa-
sane attendere deberent homines ratione tionem pra?tendere , in habenda vero dilec-
utentes, quia illis omnibus sui amorem Do- tione nullus se poterit excusare Potest rnihi .

minus praecepit. aliquis dicere : JVon possum jejunare ; nun-

3. Exodo dedit Dominus hoc Moysi
In
praeceptum Quando tuleris summam fdio-
: test dicere : Propter infirmitalem corporis
rum Israel juxta numerum dabunt singuli
prelium pro animabus suis Domino : hoc au-
tem dabit omnis qui transit ad nomen di-
midium sicli : siclus viginti obolos habet
dives non addet ad medium sicli et pauper
quid potest dicere : Non possum amareP po-
, mei, non possum carnibus etvino absiinere :
nunquid potest dicere : Non possum diligere?
, (i) Inde concludit D. Aug. Fratres mei di-
Iectissimi,omnibus cogitationum viribus con-
siderandum est, sahiberrimum illud pr&cep-
,

nihilminuet. (2) Beda (3) vult hoc sensu signi- tum : Diliges Dominum Deum tuurn.\f) Nun-
ficari pensum charitatis, quod quivis ratione quam excidat a memoria, nullusque sit dies
et libertate prseditus Deo offerre debet , ut quo Deum non amemus, quem ex justitia
inter electos connumeretur ; medius siclus diligere debemus ut Deum, ex obedientia ut
decem obolos continet, quia totus catalogus Dominum, ex teneritudine utnostrum.
in prsecepto charitatis continetur. Siclus di- III. PARS. Ex Deo omnia nobis , inter
midius exigebatur, quia Dei dilectio in via omnia et Christus. (3) Addit D. Ambr. Om-
imperfecta in patria perficienda est. Decem nia noois Chrislus.
(4) Ut autem docet phi-
tantum valebat obolos, quia tributum amo- losophus Amabile bonum , unicuique autem :

ris ita requiritur exiguum , ut facile solvi proprium. Quilibet enim ex teneritudine
possit, tum a divite, tum a paupere ; omnes suum diligit bonum : sic enim a sponsa di-
enim homines ratione utentes, Deum amare ligi tur sponsus, a parenle filius, et a vivente
tenentur. Divinum namque mandatum ad c ibus. Sub trino illo titulo Deus diligendus
cunctos in universum sese extendit. Et ob est I# Ut sponsus noster ; 2. Ut filius nos-
hanc causam Ilegius Vates latum illud ap- ter • 3 TJi c ibus noster. #

pellat : Latum mandalum tuum nimis. (4) ,. Si quis unquam tener intervenit amor,
Quia obligat omnes homines : nemo ab ejus max ime inter sponsum et sponsam, sponsus
imperio eximilur, quia nemo est qui Deum sponsam diligit ex privilegio amoris Quid :

diligerenon debeat; et licet hoc mandatum cst auiem q U0 d dicit : Belinquet homo pa-
non foret scriplum , obligaret tamen homi- trem et ma trem , et adharebit uxori suce ?
nes, quia exaralum est in cordibus eorum, diccndum qnod relinquat habiialione
j\' ec
,

et quodammodo cum illis nascitur : Inexcu- aut omnino dilectione sed privilegio amo- ,

sabilis est etiam infidelis, si non diligat Do- riS} auo d a d uxorem transferre debet ; sed
minum Deum suum : clamat namque intus etiam relinquat habitatione et tuiela. (5)
ei innata et non ignota ratio justitice quia , Sponsus ex privilegio amoris uxorem diligit,
cx loto se illum diligere debeat cui se to- ma j rem cum quam cuni
ea patre et
qU a
, j

tum deberenon ignorat. (5) Nullus a tali ob- ma tre teneritudinis amorem habet , et quo
servatione excusari potest quia nullus est , ar dentius sponsam homo diligere possit
qui facile Deum amare non possit. Quid r i us amore eximitur, quasi
subjectio ab
p
enim facilius quam amare, etsummumama- su bjectio retardel et impediat amorem. Te-
re bonum? tam enim Deum potest diligere ner am hanc dilectionem in sponsaagnoscens
quam Doctor femina quam vir
pastor, ; , ; ]\ Ambr. sponsum hortatur, ut sponsce red-
quam senex; ajger quam sanus
juvenis, , ; dat studii -vicem, reddat amori gratiam. (6)
pauper quam dives servus
,
quam rex ; ,
:
tlxoris in virum studium et tener amor, prae
Jmor facilis res est , omnibus se exhibet , venustale benevolentiam exigit ; et amor
nulli se negat , cupit eum juvenis et senex, mar iti debetur, non tam uxoriae pulchritudi-
vir et mulier, sanus et infirmus, dives etpau- m q Uam amori.Tenerrimns illeamor eviden-
per, summus et infimus, liber et servus, se- ti ss ime apparetin verbis Sponsae: Numquem
cularis et religiosus, debilis etfortis, nec est diligit anima mea vidistis P (7) Syrus legit :

quise valeat excusare. (6) Addit Hugo Vict. j^ um essentiam amoris quem diligit anima
Non est qui se abscondat a calore ejus , /20« mea vi distis ? Dicitur essentia arnoris vel
^ ,

qui se possit excusare quin eum diligere

q U a eum p rae omnibus diligit, vel
est i quia ejus
possit. (7) Ex D. Aug. Reliquis operibus bo- amma ma gi s es t in dilecto quem amat quam
„, incorporequodauimat; vel quia,utipsaalior-
(1) D. Aug. —Cap. 3.
(2)
—
(3) Lib. 7>. de Taber-
„v , , „ ,
r 1 1 > r
nac. i3. —
(4) D. Aug. Serm. 22. in Ps. 118. (5) — (2) Serm. 69. de Temp,— (2) L. 83. Quaest. q. 55.—
D. Bern. Tract. de dilig. Deo. (6) ldiola. (7)
— — (3) Tert. L.5.adv.Maic. 7 .-(4) L.3. deVirg. (5) Hug. —
ln Pi. 18. Victor. in c. a.Gen. —
(6) L. 5. Exani. 7.— (3)Gant3..
 AMOR IIOMIINIS IN DEUM. — CONCIO II.

sum declarat : Dilccfus mcits mihi, ct cgo illi. Domini nativitatcm in coittrovcrsiain dcjc-
(l) DileCtUS mcus Ifl toliim milii trudxlit, ft runt. Ij>sc, imjuiunt, cotitcstatur sc /10/1 N||
MO illi me tolam Irado, illi \aco, scrvio, et natutn, tliccndo : (Jua: mi/ii matcr , ct qui
plaeere satago. Symmachus vertil in geni- milti Jratrcs P Ycruni huie lnrrcticoruin ;ir-

tivo : Et ego cjus.

Quasi dicat Ego tota '•
gumento optime respondet Tertullianui :

sum iponsi sponsus totui esl mcui,

sit ui vfon potulsse illi tuutuntlart quod mater et
adeoque ipse «*si i<l quod eco sum, ut noa fratres ejus fbrls starent ttuarentes videre
lam duo quam uuus idemuue videamur, eum 9 sinulla ibimater etjratres nulli fuls-
amautes enim ununi quasi habent COT unam- scnt qilOS utiijuc norat qui an/iii/ttiarct, vcl
:

que mentem et animam. Quo<! etiain patet rctro notos, vcl tunc ibidcm eompertOS , dum
in GhriltO, quein sponsum suuin vocat Tert. cum vidcre dcsidcrant, vc/ diirn ipsi nuntium
1'cneo riicum Christum in iiomine sponsi. (») niandant. Deiiule cuin lubjungit CbriltUI :

Cwleslis ille sponsus in cruce moriens spon- Et quas rnihi mater, ct fjui mihi jrati cs nisi ,

sam suam, suam appellat animam , et <luin qui audiunt vcrl/anica,c/ /aciiutf ca P franstu-
Patri suum commemlat ipiritum, suatn ei lit sanguinis iiomina i/i a/ios, quos magis

sponsam comiueixlat : Cuin in crucc dicit ,

j/ro.cimos pro fide judicaret. Addit Terlul-
Patcr dcpono sjiiritum nicum : in
in inaiuts lianus Ex hoc rnagis matrcm ct Jratrcs
:

co oinncs hoi/ii/tcs apud Patrem dcponil ac confttehafur ijnod illos nolcbat agnoscere ,
,

cornmendat. (3) Amatores, quas ainant cor , (juod alios adoptabat : confirmahat rjuos c.c
suum et animam suam appellant; et quasi ojjensa ncgavit, quibus noit ut veriores subs-
parum foret homines dici unum cum Chiisto titttit, sed ut digniores. Nota Christum trans-

Deo, ipse eos suam animam, luum ipirilum tulisse sanguinis nomina , matris 6cilicet et
hlandius appellat. Sponsa alfectum sic per- 1
fratrum ; adoptasse in fralrem et matrem
amanter prodit D. Aug. Deus Ittrneii cordis eos quos sic adoptavit, sihi magis esse proxi-
mei, ct panis oris iiitus aniirue rnea: , et vir- mos, esse etiam digniores. Ad quid tot con-
tus maritans animam mcam. (4) Nempequasi densat titulos Christus, nisi ut tenerrime il-
parum foret quod dispensalionis jure sicut lum ut filium diligamus? Idcirpo hene ad
illemihi totus est, sic et ego tota illi sim; propositum Galfrid. Diligamus ergo Domi-
:

cor etiam corde rependo , et cogitatorium , itttiii rwstrurn tanquam fi/iurn, quoniant ipse,

et mens mea Deo nuhit. O honum mentis ut audio , matemum uon dedignatur aj/cc-
conjugium! sicut totus Deus cogitatu , ore, tum : neminem eniin respuit inalreiu suatn
manu impenditur sponsa?, sic vicissim per- Jieri , quiab omnibus vult Patris voluntafern
amenti sponso sponsa seipsam impendit irnpleri : et quo ccrtius et ajfectuosius ab
mente, ore, corde , tenere illum amans ut hominibus diligi voluit, filiuni sese horninis
suum sponsum, adhuc ut suum filium.
et non modo fecit,sed etiarn sa?pe nomiiiavit.(i)
2. Fuse refert Tertull. prohationem Pha- Christus quo humanum negotiarelur amo-
risaeorum Christo factam. Concionanti intra rem, omnium ex se amoris titulos prompte
domum Christo quidam ex Pharisoeis dixit : exhibet est enim verus Deus, et inde sum- :

Ecce IMater tua , ct fratres tui foris stant mum bonum , et in se summe amandum :

qucerentes te. (5) Christus aulem dicenti sibi quod ad beneficentiam attinet, qu;c sola est
ait Quaynarn cst rnater mea , et qui sunt blandimentum amoris
: est otnnipotenter ,

fratres rneip (6) Et extendens manum in dis- amalor, jugis conservator , allor munificus ,

cipulos suos dixit Ecce rnaler mea, et fra-

: redemptor opulentus, bealae glorioe largitor
tres mei
: quicunque enirn fecerit volunta- magnificus, incarnationis sacramenlo homi-
tem Patris mei qui in ccelis est ipse meus , num frater, de creationis beneficiohominum
jrater, et soror, el tnater est. Spiritualis sci- pater. Et quasi haec satis non essent ad hu-
licet, non carnalis. Dicit frater et soror , mani amoris incentivum, hunc addit hlande
propter utrumque sexum : viri enim fideles maternitatis inopinatum titulum , quo filium
sunt fratres Christi, feminaevero sunt Christi cujusque hominis sese constituit hominem- :

sorores ; dicitur etiam mater Chrisli , qui que in suam matrem refingit , ut et mater-
eumdem Christum in se et in aliis par- num ipsius amorem utcunque alliciat vel
turit. Ex hoc loco sumit ansam Marcion , materni nominis blandimento quod est te-
,

negare nativitatem Christi : Venimus ad nerioris benevolentiae stemma. Annon stu-

constantissitnum argumentum omnium, qui pore dignum, qui est naturalisDei Filius, et
Filius Deiparae "Virginis, utriusque generosa
(i) Cant. i. —
(2) Tert. L. 4. adv. Marc. n. — (}) soboles non dedijniatur hominum quem-
U. Vtliaii. L. tle liuman. nat. contr. D
Apollinar. — (4)
:

L. \. Cnnfess. 1S. — (5) L. 4. cont. Marc. 19. — (6)

MallL 13. (1) In Aliegor. nov. Testam.
 ,

,5o AMOR HOMINIS l® DEUM. — CONCIO III.

ciuam tanquam matrem suscipere, velut ma- derit uni ex minimis istis calicem aqucv fri-
irem habere , seque gerei e , quasi Fi- giclce tantum in nomine discipuli, non per-
lium ? ut hoc etiam titulo illius amorera un- clel mcrcedem suam. (i) Si calix aquae frigi-
decunque negotietur, soliicitet, alliciat, non da3 indigenti exhibitus lanti est indicium
erubescit nomen Filii, qui hoc etiam nomiue amoris, cui cceleste promittatur praemium :

hominum benevolentiam exambit. Diliga- quanto majoris signum erit amoris, exhibere
mus ergo Duminum Jesum Christum tanquam non aquae frigidse, sed sanguinis Christi ca-
fdium : quoniam ipse, ut audio, a nobis ma- licem ? Non est hic calix aquce frigidce, sed
ternum non dedignatur ajfecium. Diligamus calix inebrians quam prceclarus (2) Arden- .

eum adhuc ut cibum nosirum. tem huncamorem mireexaggeratS. Ephrem:

Idem dici potest de Calvinistarum cco-
3. Abraham palriarcha ccelestibus angelis ter-
na, quod Tertullianus de Deo Marcionis renos cibos apposuit : illique eos coruederunt.
,

queni phantasma appellat. Tuus autem Deus lngens sane miraculum est : spiritus incor-
co quod carnem nullam omnino produxit ,
poreos in terra cernere carnium cibos man-
merito fortasse phantasma cjus iutuleril ,
ducantes : id profecto omnem excedit admi-
cujus non vcduerat veritatem. (1) Quia vero rationem , omnem mentem , omnemque ser-
Verbum versm suscepit carnem, quam nobis monem, cjuod nobis fecit Unigenitus Filius
largitur in sacramento, in hoc etiam myste- Christus Salvator : ignem quippe , et spiri-
rio Chrislus est cibus noster. Bleus est au- tum manducc.ndum atque bibcndum prcestitit
tem Deus , qui carnem de limo sumptam in nobis carne vestitum, eorptis videlicet ac san-
hac reformavit qualitate : nondum ex semi/ie guinem. (3) Corpus et Sanguinem Cbristi
conjugali, et tamen carnem. (2) Unde ad ignem nominat, 1. Ad denotandum ineffa-
eucharisticam mensum fideles sic amanter bilem Christi amorem , qui se nobis dat in
invitat Chrislus Comedite, amici, et bibile, cibum. Amat Deus nec aliunde hoc habet :
:

et inebriamini, charissimi. (3) Aquila habet, ipse est unde amat : et inde vehementius :
sodales. Septuaginta vertuut , fratres. D. cjuia non amorem tam habet, quam hoc ipse
Ambrosius, Patres. Hebraeus scribit, amorcs est. (4) Adinflammandum cor nostrumamore
summe delicti el quasi adubera pasti. Cai- Christi , ita nos ardenter amantis , quare,
,

nium naturalium amabilium dilectiones ag- Christiane , ama amorem illius qui amore
glutinat, et in unum colligit unde eos ap- tui descenditin subslantiampanis,et ibi amo-
:

pellat amores et summe dilectos, ut surn- rem suum amori tuo copulavit. (5)
,

mam amoris amicitiic el benevolentise ex-

,
»'.#* 99* »*'*» 3(11 »3»3*;*»<»»«;»<»»»<»«»«S'»<i«
ponat qua affluunt qui Eucharistiam su-
:

iiHint. Idcirco Jul. Finnic. llle est cibus qui

CONCIO TERTIA
Jwminem suiunie Dco commcndat, et rcddit.
(4) Usque adeo enim Eucharistia hominem P RjES cribitcr mihi ne quem alium Deum
Deo commendat et reddit, ut dicat Salvator :
tficam>ne(j ue a H um adorem, ne quoquo rnodo
Comedite, amici, inebriamini , amores sum- venerer n 7W ter unicum illum qui ita man-
m-
li

Jl
umance inclinaveratnaturce consortium, pa- chrisuana religio ut plurimum pai
rum sejudicavit egisse nisi eliam se daret conslat Annon paradoxon, quod Christus
,
. ,

in cibum! (5) inexcogitata clementia, et e st princeps pacis, qui natus est in Beth-
•

incomprehensibilis bonitas O inaudita lar- j eem toto orDe te rrarum in pace eomposito,
!

gitas! Osuperexcellensbenevolentia! Quid •

Angelos hominibus bome voluntatis
potuit ultra facere? Dedit suum bonum, de- pacem nun tiavit , detulerit bellum, et ut ip-
dit suum regnum , dedit seipsum. Exhibuit
semet) a t : jy n reni pacem mittere, sedgla-
;

se, ut sit nostrce peregrinationis comes, nos-

(p ium ? Nonne mirandum exaltationem ab
tra3 ignorantiae lux , infirmitatis nostroe re- et dejectionem a su-
} liun ji; late procedere ,
medium; et quod est terminus amoris, ut 1^;^^ oriri ? Nam qui se exaltat humilia-
sit animee nostrae alimentum.
i Uur ? et aui se }lum M
a t exaltabitur. Annon
Ut suorum charitatem et lfberalitatem stunore dignum , amori militare odium
commendaretChritus, eam in frigid?e aqua? 0(num a b a more procedere , nen verius, et
porrectione
r laudavit Quicunque
x
:
~ 'potum de- (1) Malth. 10. —(2), _D. _Bern. Serni.
,
_ _, _
.

9. in Ps. Qui
.

(1) Tert. L. 3. adv. Marc. 9.

—
(2) Tert. ibui.
—
— (7>) liabitat. ['>) Tom. 3. de non scrutanda natnra Dei. —
Cap. 5. — (4) L. de Err. Preph. Helig. c. ly.
—
— (5) L. (4) D. Bem. Opusc. de Char. c. 7. (5) D. Aug. L. de
dc Cast. Con. c. 24. Catech. Hud. — (6) Tert. Scorp. 4.
 .

AMOR IIOMIMS 1N DEUM. CONCIO III. i5i —

perfeclius Deum diligi quam perodium, I. sus Druiu sapiant. (i) Soluin peceatuin DtO
per oilium peccatij 2. Pec odium mundi j opponitur eumque debellat. Quod bene ani- (

3. Per odium sui. lnadvcrlcns prnphcla, ait : Tibi toli prrravi.

I. PARS. Sepienter ad
odiura peocati nol (•') Mirutn nnc m
ai rakle mirum quod :

hortatur Tertullianus : Cum uhiversa dclirta

(
l
lli ''' theabeam dehonestavit,Uriam trucida-
*»l » eeipeuai enormiter lasit, dicere audeat,
adversus Deum sapiant (1) ; certe nulluin
possumus ostentnre sig-
rerius divini araoris
«olum Deo peccasse : qoasi illuni tantummodo
num, quam peccatnm odiendo. Idcirco mo- peooaiido Issseril et hoc, tuin ut innueret
:

nct noa Vatea llegius Qui dillgitis Domi-

:
j>ecoatum pracipue Dei esse bifensam cum ,

num, oditemalum. In Christiano outem in- «« a*ersio ejus tum quit forte prophetSsfi
;

geni eaae debet odium peccati , quia Dei oculis prorridcbat redemptionem futuram ,
amorem, peccato contrarium perficit quan- et Christuin per peccatum cruci affixum iii.
;

luin cnitn crescit odium peccati, lanluin ci es- 3. Jpsc cliunt cjfrrlus hostia per oinnia , ,

cit amor Dei. Qua ralionc pcrsttadcri possit I

)ro omnibus nobis. (3) D. etiam Aug. a Pas-

aniina' cuipiamquoda pcrratis sit librra : si sione Chrisli metilur j>cccali enormitatem.
jttis in scipso animi a/frrtioncm illam simi-
Agnosce, homo, quantum valcas, ct quuntum
Icm David inessc animadvcrtit , apud qucm dcbcas : ct dum tantam rcdcmplionis Uicb
cst, iniquitatcm odio Itabui , et aboiiiinatus pcrspiris dignilatcm , ipsc tibi indicilo pec-
sum. (a) Triplici autem ralione urgeinur ad candi pudorcm. Eece pro intpio piclas Jia-
odium peccati, 1. Quia peccatum Deus aver- gellatur pro stulto sapicntia illuditur , pro ,

satur; 2. Quia pcccatum Deus aggreditur J mcndace vcritas nccatur ; damnatttr justitia
3. Quia per peccatum Cliristus crucifigitur. pro iniquo;miscrirordia ajfligitttrpro crudeli;
1 Vccniteat amassse qiuv Deus non amat : pro misero impletur sinccritas accto ; inc-
quando ne nos quidcm ipsi scrvulis nastris, brialur fclle dulcedo ; addicilur innocentia
ra quibus ojjendimur non odisse permitti- P T'o reo ; moritur vita pro morluo. (4) De
mus; obsequiicnim ralio in similitudine ani- peccaloribus ait D. Paulus \Rursum crucifi-
morum constituta cst (3) In mundo etiam gentcs sibimetipsis FiliumDei. (5) Scelero-
.

veri amici amicorum partes tucntur, amant- sus peccator iterum quasi cruciligit Chtis-
que quos amici diligunt et quasi ipsis tum
:
quia suo flagitio novam dat causam •

unum idemque cor, eos quos amici odio mortis, et crucis Christi
sit facit enim rursum :

habent aversantur. Deus amicus, immo et id propterquod Christus crucifixus est. Quare

pater, peccatum odit. Quoniam cum Deum »»'si Christi mors tam efficax fuisset , ut ad
grande quid boni constet esse : utique bono omnia omnino peccata in futurum per-
)wn nisi malum non displicet quod inter petranda se extenderet , oporteret Chris-
,

contraria sibi nulla amicitia est. (4) Inde tum toties crucifigi et mori, quoties peccant
concludit Apostolus, odienles malurn, adha?- homines , sicut Aaronicae victimse toties
rentes bono. (5) Quantum autem Deus hor- mactari et offerri debebant, quolies pecca-
reat peccatum ostentat pcena aeterna quam bftnt Judoei. Vide ne rursus tibimetipsi cru-
in infemo sustinent peccatores. Deus in ccelo cifigas Filium Dei, rursus fabricans crucem,
praemiatjustos punit in inferno peccatores.
,
&»^na crucifigatur il/e qui rcsurgens ex ,

Bonumfactum Deutn habet debitorem, sicut jam non moritur : intuere nemorti-
niorluis
ct malum quia Judex omnis remunerator
:
fcram crucem efficias, in qua facias Filium
est causce. (6) De electorum gloria, et praes- Dei amaris doloribus et tormentis interire.
citorum pcena, intelligendus estTertullianus. {6) Ex his concludendum est cum pecca- :

Bonorum quorumdam, malorum, in-sicut et t"m sit Christi carnifex, Dei hostis, et objec-
tolerabilis magnitudo esl. (7) Etenim sicut tum animadversionis divinaa nonne ab ho- ,

porro de bonis in cor hotninis non ascende-

,
minibus odiendum est ut arcana odii in
runt,qua?Deuspra?parai>itdiligentibuseum, amorem metamorphosi, Deum ament, tum
ita et peccatoribus pra?parai>it quce in cor per odium peccati, tum per odium mundi.
,

hominis non ascenderunt. (8) JEgyptus nonnunqttam intelligitur mun-

2. Nobis odiendum est peccatum : quia «&»> apud prophetam, maledictionis elogio.
Deum aggreditur, cum universadelicta adver- (7'j Maledicta quse in mundum vibrat Pro-

pheta, probe ostendunt odiendum esse, 1.

(0 Tcrt. L. de Idol. 1. (2) D. — Basil. in Brev. in-
lerrog. inter. 206. —
(5) Tert. L. de Poen. 4. — (1) Tert. L. de Idol. 1.
— (2) Ps. 5o.— (3) Tert. L.
Tcrt. L. de Pat. 3. —
(5) Bom. 12. — (6) Tcrt. L. de
(4)
adv. Jud. 14. (4) Serm. — n4« de Tcmp. — (5) Hebr.
Pwn.a. —(7) Tert. L. de Pat. 1. — (8) Orig. Hom. in 6. — (6) Pet. Dam. Serm. 47. — (7) Tert. L. adv.
Jcrcm. Jud. 9.
 ( :,

i5a AMOR HOMINIS IN DEUM. — CONCIO III.

Quia in maligno positum 2. Quia Deo exo- tur. Unde S.Leo Duo namque amores sunt
; : •

sum; 3. Quia homini noxium. ex quibus ornnes prodeunt voluntates : ra-

1. Odium circa malum versatur mundus tionalis enim animus, qui sine dilectione esse
:

odiendus est quia malus, seu, ut dilectus ait non potest, aut Dei amator est, aut mundi
Discipulus , in maligno positus. Ibi aulem in dilectione Dei nulla nimia : in dileclione
mundus non usurpatur pro mundo sensibili autem mundi cuncta sunt noxia. (1) Multus
ex elementis composito , nee etiam pro lio- estD. Aug. utostendat mundi amorem haud
minibus in mundo degentibus sed pro mun- compati posse cum Dei amore Duo sunt
, :

diali vita (1), quae est mundus vitiorum , in amores : mundi et Dei ; si mundi amor ha-
quo, ut ait D. Anton.Paduan. Tfcvra est ava- bitet non est quo intret amor Dei. Melior
,

ritia, aqua est luxuria, aer inconstantia, ig- accipiat locum : amabas mundum, noliamare
nis est superbia. Mundus ille vitiorum ila mundum. Cum exhaurieris cor tuum amore
exosus erat primis Chrislianis ut in haec ierreno , hauries amorem divinum , et inci-
vota erumpant: Utinam ne in seculo quidem piet habitare jatn charitas , de qua nihil mali
simul cum illis moraremur ! sed tamen in potest procedere. Audile ergo verba purgan-
secularibus separamur : quia seculum Dei tis : modo quasi agrum iiwenit corda homi-
est , secularia autem sunt diaboli. (2) Idcirco num. Sed quomodo invenit ? Si silvam inve-
da?mon dicitur princeps hujus mundi, quia nit, exstirpat ; si agrum purgatum invenit ,
mundum malitia replevit , et scelerosis ho- plantat : planlare ibi vult arborem charita-
minibus dominatur. tis, etquarn silvarn vult exstirpare P amorem
Non eodem modo intelligunt Patres istud rnundi. Audi exstirpationem silvce : Nolite
Salvatoris Reddite etgo quce sunt Ccestttis
: diligere mundum. (2) Deinde , non potest
Ccesari , et quce sunt Dei Deo, D. Aug. arnare quod ceternum est,nisi destiterit arnare
sic intelligit. Deo reddendus est christianus quod temporale est. Inlendite amorem ho-
arrwr, regibus hurnanus tiinor. (3) Alter ex- minis : sic putate quasi rnanum animce : si
pendit D. Ambr. Bene prius quce sunt Cce- aliquid tenet , tenere aliud non potest : ut
saris reddenda decernit : neque enirn qttis autem possit lenere quoddatur, dimittat quod
potest esse Domini, nisi renunliaverit mun- tenet,hoc dico. Videte, quia aperte dico : Qui
do. (4) Orig. Quoniam habemus qucedam in amat seculum, amare Deum non potest, oc-
nobis qucs sitnt principis hujus rnundi , id cupatam habet manum : dicit illiDcus : Tene
cst, diversas malitias, et non possumus prius qtiod do : non vult dirniltere quod tenebat
reddere Deo quce Dei sunt, nisi reddiderimus non potest accipere quod ojferiur. (3)
principi qua principis sunt, iclest, nisi depo- 3. Addit Tertullianus: Ilaque castigando,
suerimus malitiam universam. (5) Evacuan- et castrando ut ita dixerim, seculo , erudi- ,

dum est cor ab amore mundi, ut Dei amore rnur a Domino ; nos sumus circumcisio om-
lepleatur ; odiendus est mundus , et quia riiurn spiritalis et carnalis : nam et in spi-
malignus, et quia Deo exosus. ritu et in carne seculo circumcidimur. (4)
2. Deus est amandus quia bonus. Et ita Nempe seculi amorem respuimus, utpote Dei
bonus dutn Deus .(6)Bonum enimestobjectum inimicum, nobis noxium. Undedilectus Dis-
amoris , sicut malum odii. Qui mundum di- cipulus Nolite diligere mundum, neque ea
:

iigunt, Deum non amant. Non est dignus quce sunt in mundo , quoniam omne quodest
Christus cum quo diligas avaritiam. in mundo, est concupiscentia carnis, concu-
(7)
Ideoquequi vult diligereDeum, oderit mun- piscentia oculorum et superbia vitce (5);
dum oportet. Est amor quo amatur quod quae sunt peccandi fomenta. Quare succin-
amandum non est ; istum amorem odit in gere debemus lumbos, icl est, expediti esse cib
se, qui illum diligit, est el quo amatur, quod impeditis laciniosce vitce et implicitce. (6)
amandumest. (8) Belle Tertullianus Non Pericula delinquendi , quae suntin mundo ,
:

tamen quod in seculo sumus a Deo excidi- sic declarat Propheta Formido, et fovea :
,

mus , secl si quid de seculi criminibus al- et laqueus , super ie qui hctbilator esterrce.
tigerimus. (9) Illi autem a Deo excidunt et (7) Alludit ad artes quibus venatores feras ,
seculi crinv.na atlingunt, qui cum mundo vel aves capiunt, quas sunt rerum fallacice ,
ineunt amicitiam. Quiaamicitia hujus mundi seculi retia. (8) Prophetam vero sic inter-
inimica est Dei : quicunque ergo voluerit esse pretatur D. Ambr. Est enim laqueus in au-
amicus seculi hujus, inimicus Dei cotistitui- ro viscum in argento , nexus in prcedio ,
,

(1) Tert. L. de Res. 4~- — 2) Te rt- L

- «Je Spect. »5. (1) Serm. 5. de Jejun.7. mens. 4- — 2) Tract. a. in
— (3) L. 2. cont. Epist. Farmen. —
In cap. 20. Luc.
(|) Epist. Joan. —
(5) Serm. i5. Ex nuper editis.
(

(\) —
~(5)Tract. 21. in Matih. —
(6) Teit. L. adv. Herm. Tert. L. 2. de Cult. Fem. 9. —
(5) 1. Epist. a.— (6)
11.— (7) D. Aug. in Ps. 96.— (8) D. Aug. L, de Ver. Tert. L. 4. adv. Marc. 3o. —
(7) Isai. 34. (8) Teit. —
ipnoc. c. i|a, —
(9) Teit. L. de Spect. 9. Scorp. 6.
 ,

AMOR IIOMINIS IN DEITM. — CONCIO III. i53

clavus in amorc omncs passioncs,
.• c/avi sunt tutn obtinct odiuin Cbristianorum in scmet-
qtKP vcru quodarn animam nostram pcnc- ipsos. Tanti non cst bonum, quartti cst odinm
tnngUHt corpori, risccribtisijuc cjus 1'liristianoruni
trartt, ct . (i) TllIB quia proccdil de
anncctunt . (l) Similia lmlu*t Sal\ ianus i\lc- eharitalc qUGB : oninium virtutum perfe<
est -

rito totuni scculurn cssc in tnalo dicittir : ubt tivsuna. /ionnni odium qtiod non dc rna/cvo-
lionilocum liabcrc non possunt : siijuiclcm ita lcntia ,
scd dc charitatc pmcrdit. ('/j Tum
totum iniquttattbus plenum esi ; ut aut mall quia per odium dlllgltur (3) Deui , cpii ett
sint sunt in illo ; aut ijui boni sunt
, <rui , totius pci leclionis abyssus. D. Aug. amo-
multorunt pcrscculionc crucicntttr. (2) I). rcm Dci, inonlinato sui amori opponcns
Cyp. ubique demonstrat malitiam : Ccmc tu de utroque sic fatur : Fecerunt civitutee dueu
ilincra latronibus c/ausa maria obscssa pnr- , aniorcs duos : amor l)ci,
civitatcm Jcrusa/cm,
donibtts crttcnto Itorrorc castrorum bcllrt
,
nsijucad contcmjitum stti ct civitatcrn Ba- ,

ubiijttc divisa forum acicm tuam flcctc,

; in byloncm, amorsui usqucad contcmpttiin Dci.
intcr leges ipsas deiinqUitur , tnter jura pec- (4) Utriusque civitaiis originem et consura-
catur. Innoccntia ncc illicubi dc/cnditttr, rc- niationem prodit. Civitas Dci incipit cl ,

tervatur : Patronus prasvaricatur^ ct dccipit, construitur examore Dci, ct crescit usquc ad

judex scntcntiam rcndit ;
qtti scdct crirnina vdium sui ipsius : civitas vero diaboli incipit
rindicatitrus, admittit ; ttt rctis innoccns pc- ab amore stti, et crescit iisque ad odium Dei.
reat noccns Judcx! O si possis in illa
, ftt (5) In illa amor est perfectus, et odium jus-
sublimi spccula constitntus ocitlos tuos in- , tum, in ista amor improbus, et odium injus-
serere sccrcds , ct rccludcre cubicu/orum ob- tum. Ideoque evacuandum est cor nostrum
ductas forcs ct ad conscicntiam hominttm
, ab inordinato amore, ut Dei amorc repleri
penctralia occulta reserare , aspicies ab im- possit. Est anior utilis etamor noxius. Amor
pudicitia gcri, quod non possit asjncerefrons arnore impcdilur : amor noxius secedat , et
pudica : quce jbmcnta probrorurn, qtta? ali- amor utilis succedat. Sed quia hornines no-
rnenta -vitiorum ! (3) Idcirco Tertullianus lunt illum rccedere , idco in illo non potest
lot attendens crimina , de sepu/cro exire, de alius introire , ut non capiant : p/eni sunt ,
scculoevadcre interpretantur: quiaetseculttni fundunt ut capiant : pleni sunt arnore volup-
mortuorum sit habitacu/um (4) D. Paulus, tatum carna/ium, pleni sunt arnore vitce prce-
:

qui probe mundi noverat malignitatem, sic sentis, p/eni sunt arnore auri et argenti. Qui
loquitur Mihi rnundus crucijixus est , et ergo p/eni sunt, sic sunt quomodo vasa : vis
:

cgo mtindo. (5) Quasi dicat Sicut mundns ut intrel mel unde acetum nondum fu-
:

borret cruces, cruciatus et aerumnas appen- distiP fttride quod habes , ut capias quod non
dices crucis , ita me exborret. Et vinculn habcs. (6) Funde inordinatum amorem tui , ,

honores , deliciae et divitiae mundi crux mibi ut valeas recipere amorem Dei. Quod altera
sunt ; pompas mibi ut crucem ego aversor comparatione declarat D. Aug. Animus ve-
et borreo. Apostolum sic expendit Tertul- lut pondere amoris fertur quocunque fertur ,
lianus Sed, et mihi miindus crucifixus est, jubemur itaque dctrahere de pondere cupidi-
:

non tamen Deus rnttndi ; et ego mundo, non tatis, qttod accedal ad pondus charitatis : do-
tarnen Deo mundi : mundum enim quantum ncc i/lud consttmattir , hoc perftciatur (7) .

ad ejtts conversationem posuit : ctti renitn- Duplex est qualitas motiva corporum levi- :

tiando mutuo crucifigirnur et irwicem mori- tas scilicet, et gravitas; et duplex est pondus
mur. (6) animarum unum elevans sursum, aliud de- :

III. PARS. Agnoscit necessitatem odii. primens deorsum. Amor pondus animce est,

(7) Cbristiano scilicet ut Deum diligat, odium et siponderat sursum, bontts est ; si vero de-
necessarium est :odium peccati, odium mun- orsur/i, ma/tts. (8) Amor Dei quasi levis ani-

di, odium sui. Amandtts est Detts pro amore mum semper evehit , amor sui velut gravis
ejus, ita ut si fteri jwlest nosipsos oblivisca- deorsum cor deprimit. In quo agnoscas, ali-
mur. enim obliviscendo et odiendo quid singulare, et diversum ab aliis quie in
(8) Sic ,

nos, 1. Deum amamus; 1. Nosmetipsos di- statera ponuntur si enim in lance posita :

ligimus;3. Vitam immortalem uobis com- deorsum vergant, justi babentur ponderis ;
paramus. sin autemsursum,diminuti non sic in amo- :

1. Inter omnia bona hujus vitae principa- re ut enim justi sil ponderis , sursum ad :

— (1) L. de Bona
Epist. 2. ad
Mort.
Donat.
c.
—
5. — L.
(2)
Tert. L.
2. de Provid.
de Res. 19. — (1) Tert. Apol. 3.— (2) D. Greg. Hom. 37. m
Evang.
(3)
(5) Gal, 6. —
(6) Tert.L. 5. adv. Marc. 5.
(4)
Teit. — — (3) D. Greg. ib. — (4) L. 4. Civ. a8. —
(5) L. i.Civ.

L. de Test. An. 3. - (7)

(8) D. Aug. Serm. 54. de Verb.

— (6) D. Aug. L. 5o. Hom. 3 7 . —
(7) Epist. 89. ad
Dom. Hilar. — (8) Hug. Car. io cap. 21. Prov.

IO*
 il{ AMOU HOMINIS IN DEUM. —
CONCIO IV.
Deam feratur oportet ; sin autera deorsum se : cum vero ille diligitur de quo vivitur,
inclinet, injusti est pouderis. non se diligendo magis diligit ,
qui propte-
2. Acerbe pariter ac faceteeos pungitTer- rea se non diligit , ut Deum diligat de quo
tullianus , qui carnis negabant resurrectio- vivit. (i) Addit Tunc fortis est ut mors di- :

nem Hucusque dc praconio carnis , adver- lectio : quia ipsa charitas occidit quod fui-
:

sus inimicos et nihilominus amicissimos ejus. mus, ut simus quod non eramus : facit enim
(i) Sed serio fatendum est eos qui se ode- in nobis quamdam mortem dilectio. (2) Per
ruut , vere sese diligere. Quasi enim per hanc enim morimur peccato, seculo, nobis-
odium diligitur. (2) Ecce tibi odium non tan- metipsis, vitaeque praesenti ut vivamus Deo ,

tum appendix , sed portio quaedam amoris et in aeternum vivamus.

est. Idem affectus diversissimo vocabulo 3 Hxc est lex propria Christianorum , ut
.

scinditur, et res eadem perseverat, dum per renuntient sibi. (3) Quod ipsemet docet
odium diligitur, quod saepe per dilectionem Christus Si quis vult venire post me ab-
:
,

oditur. Discamus temperatadiscretionis arte, neget semetipsum. (4) Quem locum sic in-
coiwenienler diligere , et salubriter odio ha- terpretatur Venerab. Beda. Nisi quis a se-
bere : quatenus sic sciamus per amorem odium metipso defciat, ad eum qui supra ipsum est
surgere, ut valeamus verius per odium ama- non appropinquat : unde dicitur : Abnegel se-
re. (3) O bonum odium quod non de affec- metipsum. Id est, nisi quis a se deficiens ad-
tione, sed de charitate procedit! Odisse te versus se inimicaverit : sibi verum bonum
putas , dum carnem frangis jejunio ; dum non amat ergo deficiat, sese odiar, ut
: a se
inordinatos animi inotus reprimis ettamen ; se feliciter diligat. Nam qui amat animam
per hujusmodi odium arcana quadam affec- suam perdet eam : et qui odit animam suam
tuum metamorphosi te potius, illos odiendo, in hoc mundo , in vitam ceternam custodit
diligis, quos si diligeres, procul dubio teodis- eam. (5) Ubi D. Aug. Magna et mira sen-
ses. Tunc enim bene nostram animam odi- tentia, quemadmodum sit hominis in vitam
inus, cum ejus carnalibus desideriis non ac- suam amor ut pereat odium ne pereat. Si
quiescimus : cian ejus appetitum frangimus, male amaveris, tunc odisli ; si bene oderis ,
voluptatibus reluctamur : qua? enim con- tunc amasti : Jelices quioderunt custodiendo,
tempta ad melius ducimus , quasi per odium ne perdant amando ! (6) O mirissimara affec-
amantur. (4) Eadem habet D. Chrysost. Quos tuum reciprocationem in officina duri odii :

odio habemus , neqne videre , neque eorum blandus amor conflatur O mirum commer- !

vocem audire cequo animo patimur : ita et cium, quo odio caducae vitae, beatitudo aeter-
anima, si quid pnvter Dei voluntatem nobis nae negociatur ne timeas te odisse , cum
:

imperat, rejicienda est. (5)
Non semper dilectio , blanda constat be-
nevolentia , quae femininus amor saepe est :
masculus amor viriliter robustus, tenere di-
enim plus oderis, magis amas ; time potius
amare te, ne te odisse sero experiaris. Non
amas aeternam vitara , si praesentem non
odis odio tui factus es immortalitatis can-
:

lectos durius audet odisse, et in amoris con- didatus, aeternitatis alumnus,etbeatae peren-
flatorio odium excuditur, dum per odium di- nitatis haeres.
ligitur. Delicatus est amor, et amori matrum
quam simillimus, qui blanda semper medi- »»»»»•»»•»»»»•»»»»•••»»•»»»»•»•<»<»»•
tatur, et mellis dulcedinem velut infantibus
propinat robustior dilectio unici Isaaci cae-
:
CONCIO QUARTA.
t\es vibrat, nec sibi ipsi parcit , ne virtuti
parcat. A Christianis tamen. Tam prceco- Bene Tertullianus praeceptum divini amo-
quam, immo tam acerbam adhuc dilectionem risprincipale prceceptum (7) appellat qma :

expostulat Christus. (6) Hoc autem est clis- ipsemet Deus praecipit ut eum diligamus ex
< rimen inter eos, qui se, et non Deum amant, toto corde, ex ex tota mente.
tota anima et

et eos qui Deum, et non seipsos amant : quod
illi se inordinate amando vere non amant
isti vero se non amando, perfecte se amant.
Nescioquo inexplicabili modo quisquis seip-
surn non Deum amat,non se
(.8) Et Deut. Ex tota fortitudine. Quae ver-
: ba sic expendit D. Bern. Jmor animce ad
judicium rationis pertinet ; amor cordis ad
zelum affeclionis ; amor viriutis, ad animi
amat : quienim conslantiam ac vigorem. Dilige Deum tota

nonpotest vivere de se,moritur utique amando rationis vigilantia toto cordis affectu ; et
,

(i)Tert. L. de Res. 11. —

(a) D. Greg. Hom. 5 7 . in D. Aug. Tract. 12 5. in Joan.— (a) In Ps. iai.—
Fvang. —
(5) D. Greg. L. 7. Mor. 18. —
(4) D. Greg.
(1)
(5) Tert. L. de Idol. a4-
— (4) L«c 9. — (5) Joan. 11.
Hom. 5 7 in Evang.
. —
(5) Hom. 26. in Matth. (6)
— — (6) Tract. 5i. in Joan.
— (7) Tert. L. 5. adv. Marc.
Tert. L. 4. adv. Marc. 27. 4. — (8) Matth. 22. cap. 6.
 ,

AMOR HOMTMS IN DF.UM. — CONCIO IV. i55

omnimotla virtutc. Sif intfllccttti prwvia lu.r ralionis luincn, Ul voluntas, rationis lucc il-
ct dii.i: rationis ; sit amor
suavis a/Jcc- tttits lustrala, ainnrcm IVi in corde accendat. Q.ii
titi ; sit jorlis ct constans. Anui sapicntcr, sola voluntate ainat , liallucinatur , c.xculil
ct dttlcifcr, ct /orlitcr : sapientcr rtc dccrptus ; errat : idcirco diligcndiis est Deus ainoic ,

mavitcr rtc illccttts ; /ortitcr nc opprrssus , non oriundo soliun a < cco voluntalis impctu,
aliainorc Doinini avrrtaris. (i) Id est Dcuin sed et a cognitione ralionali, a magDlfica rcs-
aina iutcllcctu, voluntate, ct virlute, i. In- tiinationc, a pcrspicacia menlis. Quod ipse-
ii appretiante ; 2. Voluntate
llcctu sapienter met Deus pracipere vidctur Quidqtiid ob- :

ordinabililer ainanle ; 3. Virtute forliter su- tulcris sacriftcii, arnore condies. (1) Sal est
perante. symbolum lapientUe, et Deus sapientiam pos-
I. PAIIS. Pic omnibus existimandus et tulat, quia qui oritur a sapienlia anior, defce-

tliligendus Deua
est quia nikil Deo par catio, etpurior cst, etDeodignior.Qui sic in-
:

cst : itatitra c/us ab oiniiium rcritm con- tellectu et sapicntia amat , generosius et
ditionc distat. (2) Duplex in homine invenio perfectius amat. Si sapicnthe Deus est, verus
cor: unum in intellectu, in voluntate aliud philosophus cst amator Dei. (2)
;

illud est sapientia, istud est charitas de illo Pulclire admodum S. Martial. Ep. ad Dur-
;

loquitur Vates Regius Eructavit cor meum (1i g- Spiritum Sanctum a Verho procedere,
:

vcrbum bonum. l«ac ratione prohat -.Spiritus Sanctus glorio-

Verhum enim cum sit
(3) ,

notitia genita, nonnisi ah inlellectu, et sa- sus procedit incffabilitcr ctb eo qui genuit
pientia esse potest. De isto idem Propheta et ab eo qui genilus est : itaque Spiritus Do-
ait 1'iam mandatorum tuorum cucurri cum mini procedens cst a Patre et a Verbo. Spi-
:

dilatasti cor mcum. (4) Qui enim est chari- r»tus Sanctus ex proprii characteris proprie-
tate pneditus, Dei matulata seryat. Hujus- ta te, amor est inde ut gloriose generosus :

modi autem duo corda habemus a duabus proeedat, a Verbo, id est, cbaracteristica sa-
personis divinis cor quidem intellectus, a pientia, procedere dehuit. Gloriosi amoris
:

Verho, quod genuina sui proprietate est sa- uatales a sapientia sunt degenerat amor : ,

pientia. Unde Clemens Alexand. Deus cu- qui a Verho seu sapientia non procedit. Si-
ram gcrit hominis, et de eo est sollicitus : id cut se habet sol in sensibilibus, ita sapientia
autem reipsa ostendit, cum Ferbo eum eru- *** intelligibilibus. (3) Sol illuminat corpora,
^//rt/.(5)Corvero voluntatisahSpirituSancto: sapientia irradiat animas ; lucem solis sequi-

Charilas Dei di/fusa est in cordibus nostris turcalor sapientiam animaa sequitur amor ;
:

per Spiritum Sanctum qui datus est nobis. sol ohscuratur a nubibus qme ex vaporibus

Duplex illud cor dedit nobis Deus, ut utrum- et exhalationibus conflantur,vel patitur eclip-

que ad ipsius amorem coricurrat cor intel- :

sim ab interpositione lunaa sapientia intel- :

lectus ut cor voluntatis accendat ; cor vo- lectus vel obnubilatur a passionibus , qua?
luntatis, ut cor intellectus illustret. Quod ab appetitu concupiscibili ascendunt , vel
adumbratum video in mysticis illis anima- obcoecatur a peccatis, et duplicem patitur
libus , simul oculatis et ignitis. Et simili- caecitatem. Cascitatis dua? species facile con-
tudo animalium : el aspectus eorum , quasi currunt : ut qui non vident qua> sunt et vi- ,

carbonum ignis ardentium, et quasi aspectus
lampadarum. (6) Hoc symbolo denotatur
lampadis lucem, et ignis ardorem, debere
simul concurrere ad Dei amorem: 1. Lux, et
sapientia intellectus requiritur , ut de Deo
dignesentiens, ignem accendat voluntatis :
2. Ignis voluntatis, ut Deum ardenter amans',
lucemillustretintellectus;
etardor voluntatis simul ut in sestimatio- subtilitate eminent ; Pythagoraei yero omma
dere videantur qua? non sunt. (4) Deus enim
est infinite perfectus ; majestas ejus sump-
tuosius relucet in creaturis; magnificentius
a fide prasdicatur. Mundani tamen nec fidei
cor habentes, non vident in Deo bona qua;
sunt,etin mundo mendaci qua3 non sunt,
iutuentur. Esto Peripatetictis Deo ; Prthago-
3.Lux intellectus, rmis mundo. (5) Peripatetici cogitationum
:

ne et amore , Deus rebus omnibus prapo- ex numeris conflant esto igitur in Dei re- :

natur. bus acutus, et subtilis ut Peripateticus: ins-

1. Quippe Dei ratio, quia Deus om- pice magnalia Dei, ut eum magnifices. Deum
res
nium conditor, nihil non ratione providit , colit qui novit. (6) Cave ne bona terrena fal-
disposuit, ordinavit, nihil non ratione trac- laci te imagine decipiant, agnosce illorum
tari intelligique -voluit. (7) Applicandum est vacuitatem, ut ea despicias. Magno animo

(i) In cap.6. Dent. apud Titelman.— (a) Tert. L. de (i) Levil. i. — (a) D. Aug. L. 8. Civ. 1. — (3) Greg.
Car. Chr. 5.— (3) Ps. 4».— (4) ^s. n. (5) L. i. Psd. — Kp& — Tert. Apol. 9.
(4) — (5) D. Paiitin. Epist. 55.
— (6) Ezech. 1. —
(7) Tert. L. de Poen. 1. — (6) Sin. cp. 95.
 x56 AMOR HOMINIS 1N DEUM. — CONGIO IV.
de rebus magnis judicandum est. (i) Sic sa- tum appellantes. (i) Spiritus Sanctus , qui
pientes oculato intellectu judicant, ratio il- anior est, dicitur mens Christi , tum quia in-
lorum fide illustrata nihili facit bona mundi, tellectui humano Christi scientiam infundit;
eaque ut sestimatione ita et amore indigna
, tum quia post Christi ascensum Apostolos
coudemnat, et quia solus Detts est altissimus, Cliristi doctrinam docuit ; tum quia sicut
quo altius nihil est (2), eum majori qua pos- mens notitiam parit, ita Spiritus Sanctus per
sunt, acie mentis existimant : sapientia ta- charitatem in Christianis residens, eis veram
men illorum, quantumvis Deum existimet , Dei largitur cognitionem. Ut patetin Joanne,
nunquam existimabit quantum existimabilis qui et tenere dilectus a Christo, et ardenter
quodcunque judicium de illius amore
est, et diligens Christum , primus eum videt et
ferre possint incrementum semper potest
, cognoscit : Dixit ergo Petro discipulus ille,
accipere. Vera autem dicentes in dilectione, quem diligebat Jesus : Dominus est. (2) Ubi
augeamus omnia in idipsum. (3) Cum enim Chrysologus sic eleganter philosophatur :

Deus sit incomprehensibilis et nonnisi a , Pri/nus qui diligitur, videt, quia semper amo-
seipso perfecte cognosci possit , sapientia ris oculus acutius intuetur, et semper viva-
creala, quoe alte de Deo judicat, vera dicit. cius qui diligitur, sentit. Petrus ut audivit:
Et vere adhuc divinam inagnitudinem auget qua? res illam Petri sic tardaverat mentem ,
et multiplicat supra acumen
supra perspi-
, ut abalio audiret Dominum, qui cateriscon-
caciam propriiintellectus; quia quamlibet de sueverat nuntiare P ubi est illud ipsius sin-
Deo existimationem habeat, niajorem adhuc gulare : Tues Christus Filius Dei vivi ? ubi
meretur, nec nisi a seipso existimari polest, cst ? In domo aufugerat Caiphx, principis
quantum existimabilis est. Et quamvis homo Jud&orum, qui vocem facile susurrantis au-
bonitatem Dei supra audaciam mentis au- divit. Amor igitur amantem vivacius inocu-
geat, est adhucinfinite amabilis. Vera autem lat. Nuper Petrus aurium caecus, ancillae vo-
dicentes in dilectione , augeamus omnia in cem nimis acute audivit nunc de amoris :

idipsum. Igitur eslo Pythagoraus mundo. jactura, et reciproco dilectionis tempore tar-
Attentus scilicet ad rerum ordinem, ad me- dius videt , et de auditu ad visionem oculos
ritorum praerogativam , ad dignitatum nu- mutuat. Ille, ille, inquam , quem diligebat
meros, ut unicuique rei suum in intellectu Jesus , acutius videt, et acutius cognoscit :

et corde aptes locum. Ars amandi est pro- amantem , et simul amatum Joannem amor
barequosdiligas , et diligere quos elegeris (4) reddidit oculatum. .

Qui iti mundo aliquid etnere percupiunt, ne Meritomundanusamorcaecuspingitur,quia

decipiantur, illud attente considerant. Nemo videt nimis sicut enimcaecusestquinon videt :

emit pannum exploratum

nisi vinum nisi quacvidenda sunt, ita etiamcaecusestqui videt
,

praegustatum, equum nisi observatum eum- qui videnda non sunt,vel videt qusenon sunt.
:

dem ad modum non temere amor ubique Defectuspotentioemultiplicat,velauget objec-

ponendus est sed cum delectu
, Elige ta, et visionem mentitur. Imperfectis oculis
: ,

postea dilige. (5) Diligendus est Deus per sa- grandescunt formce f turbantur species , res
pientiam intellectus , ut diligatur per ardo- falluntur ipsce : quia non jam visionem ca-
rem voluntatis sic lux inlellectus accendet piunt, sed adhuc umbram suslinent visionis.
:

voluntatisardorem, et voluntatis ardor intel- (3) Ideoque D. Hieronymus laudat illud

lectus illustrabit sapientiam. Theophrasti Amantium caca sunt judicia. :

2. Quamvis supponat notitiamamor, quia, (4) O quanta videt amor in objecto quod
ut Poeta canit, Ignoti nulla cupidd; Dei ta- amat! Res amata ab amantis amore valde
men amor Amor augendo bona mentem de-
ejus parit notitiam, et ut perfecte excrescit.
Deus ametur, satis est ut probe cognosca- pravat. Amoris excessus oculis excessum foe-
tur. Nam ubi amor , ibi oculus est. (6) Ex nerat , et illorum aciem nimium acuendo
Magno etiam Greg. Amor notitia est. Quod obcaecat. Undesapientermonet Seneca Non :

innuere videtur Apostolus,dicens Nobis au- tantum quod videas, sed quemadmodum, re-
:

tem revelabit Deus per Spiritum Sanctum : ferl:animus ad verapercipiendacaligat.(5)

Spiritus autem omnia scrutatur. (7) Quem Nam mundanus amor bonitatemdilecti exag-
locuminterpretansD.Cyrillus Wex.Nosvero gerat extra veritatis limites, et sic mendacio
Christi mentem habemus : Salvatoris men- atnoris rei amatae bonitas augetur.
tem, nullam rem aliam, quam Spiritum Sanc- Sicut omnia ingrata videnturobscura, sic
generaliter dilecta praclara sunt. (6) Quasi
Sen. ep. 71.
(1) —
(2) D. Aug. L. de Mor. Eccl. c. 10. .

— Clem. Alex. L. P»dag. 3. —

(4) D. Ambr. L. 1. (i) L. to. in Joan. — (2) Joan. ai.— (j)D. Lhrysol.
(3)
Offic. 7 ._ (5) Sen. ep. 3. ad Lucil. 9. (6) Baldui. — ser. 176. — (4) In c. 10. Osee. — (5) Epist. 71. —
(o)

opud Titelman. — (7) \. Cor. a.

Cassio. L. 3. Var. Ep. 5.
 ;

AMOR IIOMINIS IN DEUM. — CONCIO IV.

rcs aut claritatem, aut obscuritatem a uostro omncm vcritalcm : rton cnim n scmctipso lo-
affectu arcaue fuMicietur. Ut patet in imj)u- qtictiir ,
scd qinvcttnqnc nndict , lixpictttr.
denti illa Joseplii doiuina ,
Qiuc ultima vcrba sic, expcnclit Ku-
qua- de lejxnie (i)
amorem iu iram couverlit, ct ex blanda he- perttll Quasi si a scmctipso fotjttcrctttr non !

nevolcntia dura cudit aima, ct c\ gratO uu- vcritatcm scd mcndaciiim loctttitriis cs- ,

per aloquio linguam accuaatricem suscitavit. tet. Personalie amor non i semetipio loqui-
Quere seutcntiosc dicitur a Bas. Sel. Affec- tur, sed a Patre luminum et ab ejus genita ,

libus divcndita. (i) O affectuuin nuiulinas sajuentia, a quibua jtrocedit : idcoque non
!

lieu (juain vili pretio nos affectibus vcmli- mendacium, sed veritatem loquitur< Qui a
inus hcu alfectiones vel mentis dominati i- SpiritU Sancto loquuntur amaiulo Deuin ,
!

ceti Amor et otlium apud liomines j)leruin- veiilatem loquuulur el quantuinvis Deum :

que mentiunlur. Pcijcctus amor, ct pci/cc- cxistiment et amenl , veritatem semj)cr lo-

tiim odium judicium vcrnm non agnosrft, quuntur, (juia non a seinetijisis, sed a Spirilu
,

(2) Qui violenter amant et odiunt, tuin amo- Sanclo loquunlur, et quo magis Dcum
aniant,
ris, tuin odii caecitatibus ohscurantur. Ilo- eo niajora de Deo prasdicant. Quanttim quis-
minem odisli eliamsi sumina quacque in aue rfiligit, tantum intelligit. (a) Amor, no-
:

co emineant, nihil sublimc vides, quod vere titia et ;cslimatio synonyma sunt , saltem
ineoest; videsautcm odiioculisonmia infima, magnifica a>slimatio magni amoris sequela
et sordida,quain eo forsitan infiinianousunt. est. Quapropter helle dictum est Diligcs , :

Valde diligis homincm, ainoris tui magni- ct a's(imabis. Rcbus onmibus major ct mclior
tudo mensura esl magnitudinis ejus illius invcnilur Deus, p/us omnibus diligendus est.
:

infima qiuxque ad fastigii celsiiudinein eve- (3) Deum dilige, et eum a?stimatione et amore
his; vis amoris deformitates reformat in pro- rehus omnihus anlepones.
hitates, deformes liheri parentihus venusti Conditio summi magni est , ut nihil illi

ac pulchri videntur : quanlumvis ada^quelur.^Mx Orig. autem nihil pulchrius

feinina
foeda, a suo amasio ut formosissima colitur: ordine, unde et sponsa dicit : Ordinavit in
et omnis amans nihil non magnum non me charitatem : nolile prwpostere agcre no~
, ,

magnificum in dilecto videt, amore exagge- lite pcrturbarc cl confundere qua? Dcus or-
rante virtutes. Hujus duplex illudque illus- dinavit. Amale me tanquam me ; arnate
,

tre occurrit exeniplum unum in prodigi pa- Deurn tanquam Deum, ncc Deurn ojfendalis
:

Ire, cujus oculi ita amore filii ohtenehran- propter me. (5) Idem hahet Gregorius Nyss.
tur, ut ejus obscuritates non videat. Patris Ordinale in rne charitatern , ut Dco tantum
visus illustravit frfii venientis aspectum ut tribuatur quantum dcbetur : in unoquoque
,

tota fugaretur obscuritas qtuv circurnfusa autem aliorum ab ca qua par est mcnsura,
,

fuerat de reatu : aspectus patris fugat cri- nori abcrretur. (6) Eadem est explicatio D.
mina, expellit noxam , cunctarn nequitiam , Augustini ordinate in me chari-
: Quid est,
et tentamenta propellit. (3) Humanus affec- tatern P facite et cuique quod debe-
gradus ,

tus oculos deludit humanos, falsatamque ho- tur, restituite ; nolite anteriora posterioribus
nitatem humano aspectui ohjicit affectionis subdere. (7) Inter multos amores timendum
praistigiis. Alterum in Severo Sulpicio, viro est chaos quod tamen accidit , quoties di-
:

sanctissimo , qui dcmisse admodum de se
sentiens, multa Paulini prneconia et calamo,
et lingua buccinahat Sulpicii autem chari-
: horno diligit hoc quod diligendum non est
tatem tanquam delicti et mendacii ream his
verbis reprehendit Paulinus Expostulandi
causa est, quando te rnulta dilectio usque ad
mendacii peccatum trahit , onera nostra in-
justis landibus cumulans. Arguamte in cha-
lectionis turbatur ordo. Unde Orig. Tunc
charitas est in nobis absque ordine . quando
aut diligit majori arnore quarn res illa de-
: beatur.{8) Addit D. August. Mullorum cha-
ritas inordirtata est, eo quod illud, quod pri-
mum diligendum est, ponat secundum, tcr-
tium vel quartum. (9) Hujusmodi autem
,

rilatem de charitate peccare. inordinati amores non ordinis, sed perturba-

(4)
Amor, quo homines Deum diligunt, non tionis nominasunt. (10) Summus sacerdos in
mendax, sed verax est, quantumvis divinam capite Deideferebat nomen (1 1): innuendum,
extollat magnitudinem, quianonaherrorein- quod Deo, ejusque amori summus dehetur
tellectus, non a passione non a mendacio,
, locus. Bonurn aliquid fecit Deus, te sub se :
non a dcemone originem trahit, sed a Spiritu aliquid inferius, etsub te ; sub alio es, super
Sancto, qui est veritatis Spiritus. Cum autem (1) Joan. 16. — (2) D. Bem. — (?>) D. A»g. in Ps. 7;.
'venerit ille Spiritus veritatis docebit vos — (4)Tert. L. 1. adv. Marc. 5. — (5j Hom. 5. in Cant.
1 ,
— (6) Hom. 4. in C:«nt. — Srrm. 7. de Veib. Dom.
Orat. 8.
(1) —
(2) Imperf. Hom. 22. in Mattb. — (S) — (8) Hom. 3. in Cant. —
(7)
Dei Doct. Chr. — (10)
Chrysol. Serm. 3. —
(4) Epist. 2. Gn;g. Nazianz. r. 26. — (11)
(<j)

Exod. 28.
 , ;,

i58 AMOR HOMINIS IN DEUM -concio r\

aliud es noli superiori bono relicto curvare
.*
num hoc antecedil, quod non modu non abvst,
te ab inferius bonum. Unde eni/n peccas,nisi sed insuper prodest ; namque malle debes
quia inordinate tractas res quas in usum ac- quod prodest , quam quod obest. (1) Dei
cepisti? Esto bene utens rebus miserioribns autem amor mullum prodest , proeserlim si
et eris recte fruens bono superiori. (i) sit ab intellectu sapienter appretiante, et a
Duplex inter Creatorem et creaturas sta- voluntate ordinabiiiter amante.
tuendus est ordo excellentioe et dijrnitatis
:
Tertullianus bonum et optimum definiens
unus, causalitatis et relationis alter. Secun- Dominum (2), iunuit Deum propter semetip-
dum ordinem dignitatis Deus infinite prcee- sumesseamabilem, idcircoverusDei amator,
minet Sahnim Deo est ut et solus sit et
: , , i. Deum
inomnibusrebusamabilibusdiligit
primus et omnium auctor, et nemini compa- 2. Omnia amabilia propter Deum diligit; 3.
landus (2) quia Deum rd esse oportet, citi
: Deum etiam propter semetipsum diligit.
nihil ad&quetur utsummo magno. (3) Secun-
II. PARS. i. Per amorem Creatoris bene
dum ordinem causalitatis, creaturae ad Crea- utitur quisque creaturis: sine hocamore Creato-
torem ut ad finem ultimum referendae sunt. ris nullus quisque bene utitur creaturis (3) Ut .

Duplicem hunc ordinem intervertit pecca- enim ait Richaidus Vict. Columbinus oculus
tor ordinem quidem eminentiae, Deum cae-
:
amor est, qui in rebus humano
usui conces-
teris rebus postponendo ordinem etiam ;
sis nulla libidine ftgitursed in transitoriis ,
causalitatis , non referendo ad Deum creatu-
contemplalur a;terna. (4) Intuentur Angeli
rarum amorem. Qui duplicem illum pertur- crealuras in Deo , amans viator in creaturis
bant ordinem , Deo injuriosi, et sibi noxii
intuetur Deum. In Deo creaturae sunt velut
suut. Dco injuriosi, tum quia illum negant :
in causa, in creaturis est Deus velut in ef-
Deurn negant ,
qucm credunt minorcm (4) ; fectibus : speculum Angelorum est essentia
tum quia Deum terrenis subjiciunt bonis , divina, in quacreaturaerepraesentantur : spe-
similes Hermogeni cui exprobrat Tertul- ,
culum viatorum sunt creaturae in quibus
,
lianus Non tantum comparas Deum ma-
:
divina fulget bonilas : Integer Dei amor
terix, sed et subjicis (5), tum quia nibili il-
quocunque se vertit, jamiliarem habet adrno-
lum faciunt tum quia vero neglecto Deo
,
nitionem amoris : rebus his pro speculis uti-
fallaces sibi arrogant divinitates. Quibus
tur, et in omne quod cernit, Dei amatoris sibi
idem exprobrari possetquod Gentilibus Ter- resultat memoria : aspicit cuncta quaz con-
tullianus Vos impii et sacrilegi et irreU-
: ,
didit Deus, et quo condiderit fine , et in his
giosi erga deos vestros deprehendimini qui non tam admirabilis quam amabilis sibi ti-
:

quos prwsumitis esse , negligitis ; quos vin- detur.

(5) Hujusmodierat amor sponsae, qua^
dicatis , illuditis ; cum alios utique colitis,
in omni pulchro sponsi inluebatur pulchri-
quos non colitis , offenditis : praelatio alte-
tudinem. Ejus candorem contemplabatur in
rius sine cdterius contumelia non potest pro-
liliis , puritatem in fontihus , mansuetudi-
cedere , quia nec electio sine reprobatione. nem in columbis splendorem in sole , fe-
,
Jam ergo contcmnitis quos reprobatis. (6) cunditatem in campis. Hujusmodi erat amor
Sibi etiam noxii sunt, tum quia stultissimi
S. Francisci, qui qua^rebat ubique dilectum , :

Sijorte argentum auro prazponis , dementis- scalam

sibi jaciens. (6) A creatura namque
simus judicaris; anrum Deo praponis , et velut quibusdam gradibus ascendebat ad
nullus reprehendit. (7) Tum quia facti sitnt
Creatorem. Quocunque vertebat oculos ,
abominabiles , sicut ea qua? dilexerunt. (8) Deum contemplabatur, et quaelibet creatura
Nam ut ait Anima nostrafceda est per ini- speculum illi erat repraesentans .dilectum.
:

quitatem, amando Deum pulchra ejfieitur. Hujusmodi debet esse amor cujusvis Chris-
(9) Tum quia heatitudiue privantur. Unde tiani Pius amator res creatas amat , qnia
:

si diligendo operamur bona, ceterna est ipsa umbra; vel imagines Dei sunt. (7) Ideo illum
dilectio, eique aeterna parata est retributio.
D. August. hortatur Disce amare in crea-
:

(10) Tum quia damnationem incurrunt Pe- :

tura creatorem et in factura factorem , rte
,
rire necesse est hominem, qui charitatem non
teneat te quod ab illo factum est et amitlas ,

habet. (11) IUi tot non sustinent damna, qui

eum a quo et ipsefactus es. (8) Sic enim in
Deum prae caeteris diligunt Porro plene bo- :
creatura amabis Deum , nec creaturam dili-
(1) Serm. 19. de Verb.
(2) Tert. L. adv.Dom. — ges nisi propter Deum.
Kewn. 6. — (o) adv. Marc. 5.
Tert. L. (4) Tert.
1. — 2 Cum creatura bona sit , et bene amari
L. adv. Herm. 6. —
(5) Tert. L. adv. Herm. 3j,— (6)
.

Tert. Apol, i3. •*- (7) U. Aug. Seim. 5. ex Allat. a Pa- (i) 1. ad Uxor. 3.
Terf. L. —
(2) Tert. L. adv. Ilerni.
tre Serm. —
(8) Osee. 9. (9) I). Aug. —
Tract. 9. in 2. — D. Aug. L. 4. conlra Jul. 6.
(3) ({) Tract. —de
Joan.— (10) D.Aug.Conc,23. in Vs. 118. (1 1) D. Bern. — Crad. Charit.— (5) Ricliaid. —(6) D. Uon. in vita S.
Serm. de S. Micli. Franc, —
(;) Marsel. Ficin. ep. 4. ( )
—
8 la 1>S « 5 9-
 AMOR IIOMIMS LN DEUM.— GQNCIO IV. ify
potcst, ct intilc : ma/c,
bcnc, ort/inccustodito : III. PAHS. Vcri Christiani ita funtur :

oidinc pcrlurbato. (i) Tunc autem pertur- Ifon c/ti/n tlcdit nobis Dcus sptritnm tin/oris ,

lutur ordo, CURI ercatura proptcr scipsam, sed virtutis, ct tlilcctionis , *J #OM_9 incntis ,

et non propter Deum

MinUS te virtittc cniin pntinmr cx tlilectionc in Dcitm.
imiulur :

timtit tpti tccuni quod non ^i) iUagna profeclo virlus ainoiis divini, <|tii,
tt/iiptid ti/nnt ,

proptcr tc nintit. (a) TUDC cuslotlilur ordo , i. Omuia iinpcdimc nla supcrat; i. Omues
cum creeture propter Deuoi diligitur. Tunc Uborei et doloret conttanter portatj 3. Mor-
vcrc st ojnts lionuiii,ciint ti churitntc /ocit/ti-
< tcin ipsain patienter lolcrat.
(ttr ogentis intcntio, ct tantpntni ad /oeitm i. Amanti niltil cst difjicilc, niltil impos-
suitin rcdiciis rursus in c/iaritale rctpiicscit . sibile. (2) Quitl enim 11011 teoUrUDt ainasii
(3) In tlivinis unus idemque ainor est , quo pro inuliereulis quas rJepei ibaiit, quot exaut-

^e Deus et creatunv ainaut unoeotlemtjue lati labores, quot expedita itinera, tjuot iuila
: et
aiuore Deum et creaturas diligere tlebemus. ecrtamina, quot ullro adsciue morles? O/n-
I11 se opilice Deus, et propler se diligit opera nia stvva prorsus jacilia reddit amor. (3)
siia, in Deo, et propter Deuni omnia creata Quotl si tot et tanta tentat profanus amor ,
diligentla sunt. Deus propter suam bonita- quanto magis divinus, t[u\afortitudo est antor
t.111 diligit seipsum et Deum nos diligere proptcr Dcit/n omniafacile perferens. (4) Ad
,

dehemus propter semetipsum. fortem hunc Dei amoretn urget nos D. Ilie-
S.Rccta itatptc vo/untas cst bonus amor, et ronymus exemplo Jacohi Nihit a/nantibus :

peiversa voluntas cst malits arnor. (4) Duo duruni cst , nullus dif/icilis cupieiili labor
autem sunt necessaiia bonae voluntati: unuin est : intuere qtianta passus fucrit Patriarcha
ut sit charilate formata Amor Dci charitas Jacob, qui nt Rachelem in conjugcm conse-
:

dicitur, amor mundi cupidilas tlicitur. Cupi- queretur, a?stu urebatur et ge/u. Tamcn vi-
tlitas reframctur, charitas excitctur. (5) Al- deba/ttur dies pauci pras amoris magnitudi-
terum,utin Deutn feratur propter seipsum ne, cum tamen septein annorum spatia vo/- :

Charitatcm voco motum animi ad frucndum verentur in tam grandi labore. (5) Inde con-
Deo proptcr seipsum. (6) Et quia in Deo mer- cludit Amemus et nos Christum , etfucile :

ceSjineofiiiis^ineopeiJcctiofelicitatiSfineo videbitur omne difftci/e. IIoc exemplum

tcterntv bcatteque vita? summa consistit (7); eos damnat qui ut se a Dei amore excusent,
diligi potest vel amore concupiscenti», quia impotentiam proetendunt. Certe nihil ultro
nobisbonus , vel amore amicitiae, quia in se volenti arduum. Quis est qui timeat votens ,
infinite perfectus. Huncamorem utperfectio- quis est qui amet nolens P (6) Sicut omne in-
rem Deus expostulat Amat Deus ut ametur, vittim est difficile et arduum, ita volitum est
:

el cum amat nihil aliud vu/t quam amari. facileeljucundum

, Nolle incausaest, et non :

(8) Deus diligit nos gratis, et gratis se vult posse prmtendimas. (7) Velis et poteris , vo-
diligi. (9) In laudem Cflesaris decantal Mar- luntas gravia onera allevat, amor rei diffi-
tialis (L.8. Epig.Si.) cultatem exarmat, omnia quamvis difOcilia
superat, omnesque labores et dolores con-
Ditigcris populo, non propter prttmia, C*sar :

Propter te populus pramia, Ca>sar, habct. Stanter portat.

_.„...
Si Gentiles tta pure suum
,.,
dtlexere impe-
• 2.
f
Amor
_ 1
m /
probatur passionibus. (8) Ideo-
mnMm
r . ... . .
r .... , que Deus ad probandum Abrahae amorem 1

ratorem, quanto magis Christtani diligerede- ^ K... „ •.„_ „ . •

, '" „ b j- ° j 1 (*\ • praerepit ut filtum suum unigenttum nn-

bent, non Deum propter beatitudinem , sed *i r r °
Y 4„„,„,..i„
molaret Nam et Abrahamum non tentanda?
1

, V ,. v r\ 9 /
bealitudmem * * propter Deum c turus amor . .. ri -,„„„„„* ro ,i
.
.
'.

. f/clei eratia sacrihcare de jilio jusserat, sed

.

rnercenarius non est,' verus a/nor seipso con- J ° ' f ' l„,„„-i' n ,.,„ .
. , 11 j .
„ probandce, utpereum Jaceret excmplumprce-
tcntus est, habet prcemiiun, sed id quod ama- ' » ' '„„„„ '
,.''.. £ \ , /!„,„„ cepto suo,»' quo•f mox pnrcepturus erat , neque
/
tur. (10) Stc tpse Deumamabat :Amo Deum, f , \ ' , , ,s
Undef,i-
v J ? j pienora *Deo chanora habenda. (9) TTl
ro
quiaamo,
.

amo ut amen. (11) Quam pauci

" L v
'j-r t^ Venerab. I5eda iti tstud : yi„„ s ,„„,„„,.*, tempo/e ,/;/;_ aiu- Umm
.1
•

A r\ nn
.
t
sunt qut Deum propter v 1 lpsum dtngant ple- .
A ,. :
Quiuomi- .
,
. -

nque p/us
r
amant benehcium
1
quam benejac- r~ ositqui amicusest{\Q),cox\c\ut\\\
v n :
1 *__„•„._«#•««*•/
1

tate
".

torem (12;,
V
i-
N
;
et
V-i-
ordinabihter
ter superante.
t\

amante,
-
J\-
sic Deum non dtligunt volun-
nec
-.
.

.
vtrtute e~„*:
tortt-
num vere amat, omni tempore
amorem:nequeinangustia r
....
r

quem in pacis tranquillitate conjessus est.

e us custoait
passwnts
j

,•
1

t j., Arit
tlcse/it,
. .
10 '.

Et hoc intercedit discrimen inter peccatores

(i)D. Aug. L. i5. Civ. 22.— (2) D. Aug. L. 10. Lonf. ...

, -(:>) D. Aug. L. deCatech. m.d.,,.-(4) D. Aug.

i) Tert. Scorp. »3.-( a)D. Ang. niMan.
3 4.
-
. ,

-g
9
L. i. Civ. 7 .-(5) D. Aug. in Ps. 3,. - D. Aug. L. D. Aug. Scrm. 9. dc Vcrb. Dom (4) U.
Aug. L. ie
-
de Doct. Chr. c! ,0.- Aug. L. de Spir. et Litt.c.
7 )°D.
(6)
Mer Eccl 25 (5) Epist. 20. ad -Eustoch.uni. 6

».-(8) D. Aug. L. de Spir. et An. .6.-

(
D. Aug. in D. Chrysol. Serm. 1-5. (7)
Scnec. ep. . 17. -
(8)

Ps. 52. -
(10) D. Bern. Tract. de dilig. Dco.- (. ,) D.
( )

Chrysol. Serm. _4- (9) Tert. -

L. de Orat. 8. (,o) -
I3e.n. Serm. S3. in Caut.— (.2) D. Ambr. L. 1. in Luc.
Prrov. 17.
160 AMOR HOMINIS IN DEUM. — CONCIO V.
qui amant, et justos qui eum di- separabil a charitate Christi? Tribu/alio, an
Deum non
ligunt etiam minima mala intolerabilia angustia, an fames, an nuditas, an persecu-
: illis

sunt, istis nullus labor durus est. Quia ubi tio, an gladius? Certus sum quianeque mors,
amor est, labor non est. (i) Imo omnes pcenae neque vita, neque Angeli, neque Principatus,
quamtumvis saevae, dulcescunt Nul/omodo neque Virtutes, neque instantia, neque futu-
:

sunt onerosi labores amantium , sed etiam ra, neque fortitudo, neque attitudo, neque
ipsi delectant (2) Ut patet in Isaac, qui sine profundum, neque creatura alia polerit nos
.

dubio multum amabat Saram matrem suam, separare a charitate Christi. (1) Quasi dicat :

magnumque de ipsius morte sensit dolorem, Saeviant in me creaturse, cuncli in me fluant

quem tamen mitigavit amore Rebeccae uxo- tribulationum torrentes, torqueat me fames,
ris In tantum di/exit eam, ut dolorem, qiti affligat me nuditas, mille simcircumdatuspe-
:

ex morte matris ejus acciderat, temperarct. riculis; sneviat in me gladius, affligat mors ,
(3) Ubi Lippom. Temperavit ilaque per is- bellum mihi indicant tyranni, in me tormen-
tius amorem , dolorem matris ejtts. Mul- tis suis excandescant tortores , in me cons-
tum doles de morte amici, propinqui, ma- piret ccelum, terra, infernus, omnesque crea-
riti, filii, parentis , si Deum, tuum turae visibiles et invisibiles, nunquam tamen
diligas
temperabis dolorem : Tantum ceternum di- vivam amoris flammam in corde meo arden-
ligc, et nunquam
dolebis. (4) qui vere Nam tem exstinguere poterunt. Notat subtiliter
Deum amat, palienter omnes dolores portat, Cajet.quod superius dixit de facto Quis :

et etiam mortem ipsam forliter tolerat. nos separabit? modo loquitur de possibili :

3 Ca'terum super Deum diligi nec animam Quis poterit ? quia provocat non solum crea-
.

licet. 111 1 autem prae animabus suis Deum di- turas prctsentes, aut futuras, sed possibiles :

ligunt,qui proeomortem etiam patientersus- cruciatus etiam possibiles. Et pie praesumit

tinent Charitas omnia suffert. (5) D. Cv- fore impossibile ut imminuant aut labefac-
:

prianuslegit Charitas omniadiligit. (9)Quasi tent ejus amorem. Unde Paulo tanta anirai
:

sit idem diligere et sufferre. De illa fortitu- fortitudo, nisi a cbaritate? Charitas omnia
dine cbaritatis dicitur Aquaj tnu/tcv non po- suffert ? (2) Qui omnia dicit, uihil excludit.
:

tuerunt exstinguere charilatem, nec flumina

obruent i/lam. Pagn. babet Profunda- •»»»»»»»»••»»«»»»»•«»•»»»»»»•••••••»
:

bunt eam. Charitas enim ita est stabilita, ut

quantumvis profundae sint aquae tribulatio- CONCIO QWNIA.
num , ejus radices nunquam eradicabunt.
Hebraeus legit: Inundabunteam. Nulla aqua- Lex utrumque definit : Diliges Denm, et
rum moles, nullusque fluminum impetus timebis Deum. (3) Ipsemet autem Deus praes-
submerget ac obruet charitatem quia nihil cribit modum quo vult diligi Diliges Do-
;
:

f/urum, nihil amarum, nihil grave, nihil le- minttm Deum tuum ex toto corde tuo et in ,

thale computat amor verus. Quod ferrum tota anima tua, et in tota mente tua. (4) Ad ,

qutv pcence, quce mortes amorem praivalent ejus amorem omnes animae facultates con-
sttperarc perfcctum ? impenetrabi/is currere debent. Homo tanto Dei amorefla-
Amor
lorica respuit jacula , gladios excutit, peri- grare debet , ut nihil prorsus in nullam ani-
cu/is insu/tat , mortem ridet. Si amor est , mce facu/tatem irrepere sinat , quod suam
r>incitomnia.{j) Amoresuccensi Martyres ly- erga Deum di/ectionem exc/adat, aut dimi-
rannorum crudelitatem su- nttat, autalio transferat ; sed in omnibus il/i
, et carnificum
peraruntsaevitiam : Charitate suffulti mi/ites soli magis magisque assidue p/acere satagat.
Christi, impavidi certant : certi de victoria, (5) Ut autem Deus hoc perfecto modo dih-
mediis pericttlis incedunt tutissimi, nec dcc- gatur, debet diligi, 1. Integre sine divisione;
monem, nec hominem metuentes. (8) Ut pa- 2. Continue sine cessatione; 3. Perfecte sine
tet in D. Ignatio qui Christi amore flagrans tepiditate.
,

in haec erumpit verba Jgnes, crux,ferarum \ PARS. Rogatus olim Frater jEgidius
:

concursus, sectiones, totius corporis solutio , quaenam esset via ad perfectionem compa-
diaboli tormenta in me veniant, tantummodo ra ndam, respondit Una uni, id est, una di- :

Jesum nanciscar. (9) D. etiam Paulus cha- eo tio uni Deo. Idcirco D. Dionysius Deum ]

ritatis igne succensus , sic audet Quis nos appellat unionumpatrem(6) tumquiaut li- : :

neae in centro, ita omnes creataeperfectiones

(1) D. Aug. in D. Aug. L,
c. ai. Joan. — (2I

de Bon. Viduit. c. 21. (3) Gen. 24. —

(4) Cyr. Alex. —
L. 1. Apol. Mor.- (5) 1. Cor. i3.— (6) ln Cant. 8. * Rom. 8 - (2) 1. Cor. xx - (a) Tert. L. a. win
,

(;) Chrysol. Serm. 4.

—
(8) Ricb. Vict. Tract. de Char.
(.)
Marc. iS. — (4) Matlh, 23. - (5) Victor Antior». - ^j
p. 1. — (9) Epist. ad Row. 4« <le Div. Nom.
 AMOR FIOMINIS IN DEUM. CONCIO V. — 161
in Dci csseiilia uniuntur ; luin qui.i a Deo narum lilem. Duflfl nuiliercs in cTtrh-m inanc-
lluit charilas, in qua otnncs virtutes UUttflB hant doino, quaclibcl ununl habcbat inlau-
ad Dcuin rcdcunt ; tuin quia dilcctionis jmc- lulum ejusdcm BBtatifl <t inagniludinis , nes-
ceptuin Deus liominilms dedit ut corum CIO ijuo CMU unus cx his jmciulis falo func-
,

corda ad unitatcin, <juam peccando ainise- tUI cst. Uiraque sc infdCltia vivcntis assciit
rant, revocaret. llanc autcm amoris unila- malicm. IVtcbal illum vera inalcr, jioslula-
tem meretur triplici polissimuin ratione , i. batet (ictilia. rVmbflB itl IUO dcsiderio perli-
Ut Deus 2. Ut redemptor; 3. Ut sponsus.
;
naciter rcinaiicnles, acccdunt qucrula: ad re-
1. Porro suninium magnum unicani sil gein Salomoncm, qui cx carum sci inonibus
necesse est , non alitcr Dcus nisi siininium haud coguoscensqiKenam vera, quu-uam cssct
magnttm. (1) Igitur unus Deus cx toto corde falsa inatcr iniia utitur nicntis Bagacitate , ,

diligendus est. Di/cctio Dci nitl/um a sc vin- ut hujus rei noliliam cajitcl. Dividatur in-
culum cxtra se dttci patitttr cujus dcriva- fatts, inquit rex. Fucata mater staliin sen-
,

tionc minuatur. (2) Ilac olim ipsemet Deufl teotiflB consenlit KgiflB et sociaj insultans ,

usus est ralione, ut populo israclitico sui alta voce clamat Nec tui/ii, ncc tibi, sed di- :

suaderet ainorem Audi Jsract : Domintts vidatur. Yera vero inater, audita tain crudch
: ,

Deus luus untts est (3) subdit illico Dili- sentenlia, dolens ac gcmens ait Nunquam
, : :

ges Dominttm Dcum ttium ex toto corde ttto. patiar ut meus occidatur infans tradatur :

Hoc praecepto ait Tbeodoretus,

, doccmur potius vivens simulala) illi el cxtrane;e matri.
dilectionem non scindcre in di/cctionem Dci Tunc rex, cognila fraude, sapienter judicavit
et dilectioncm auri, sed totani dilectionis vim illam non esse matrem, quce ita laHe prolcm
creatori Deo conscrvare. (4) Unita erat dilee- dividi patiebatur ; econverso veram esse ma-
tio Bonnaj Sabaudi.e Ducissa? , quoe orbata trem quas potius eligebat orbari fdio quam
marito pbcenicem in scuto pinxit cum boc natum inlueri vita orbatum unde ex man- :

lemmate : £0/« facta^so/um Deum sequar. dato Regis illi puer integer et indivisus Ira-

(5) ditus est. Date illi infantcm vwum. Unicui-

Romani numina seu potius simulacra
, , que nostrum, ait D. Bern. est cor unum. II-
omnium gentium quas suo subjiciebant ini- lud postulat Deus, ad idem anbelat et dia-
perio, venerabantur, eisque Roma? aedes sa- bolus.Diabolusest medietatecontentus : uno
cras dedicabant, quorum numerus ita tandem vel altero peccato mortali Deus autem vult:

incrementatus est, ut ad minus triginta mil- totum, aut nibil uterque simul nequit cor
:

lia venerarentur.Deum tamen Judaeorum, Je- possidere. Cor hominum non polest si/nul ca-
rosolyma capta, nunquam intra urbis mcenia pere Deum et diabolum : sed suscepto dia-
recipere voluerunt sciebant enim se non : bolo pcr peccatum, Deus exit ; suscepto Deo
posse tale numen colere, nisi omnibus aliis per charitatem , diabolus exit. (1) Idem as-
ejectis,quia Deus Judoeorum, cum sit unicus, serit Orig. Nemo potest duobus amoribus
socios non patitur. Semperque potestas impa* possideri. (2) Non dixit Nemo potest duos
:

tiens consortii est. (6) Ideoque Roma ut possidere amores, sed duobus amoribus pos-
condita est duos fratres simtd habere reges sideri quia amor possidet bominem , bomo
:

nonpotuit, et parricidio dedicatur. (7) Ea-
dem Roma jam adulta Pompeium, et Coesa-
rem non est passa (8) namgeneri et soceri
be/la toto orbe dijfusa sunt. (9) Quod Rotnae
hoc idem ferein omnibusaccidit regnis.iVo«
potest Dei sublimitas habere consortem, cum
so/a omnem retineat potestatem. (10) Hujus
dat rationem D. Greg. QuiaDeus totum ho-
vero possidetur. Vis agere Salomonis perso-
nam ? denega cor diabolo qui ejus est me-
: dietate contentus; proebe illud Deo qui to-
tum requirit.Et hoc agnoscilJoan. Gers.dis-
crimen interjustos et peccatores , quia de
peccatoribus dicitur : Divisumest coreorum ;
dejustis vero : Uti , Domine, coreorum. (3)
Caveamus divisionem cordis ejus unitatem ,

minem condidit, habere eum communem cum cum Vate Regio postulemus La>tctur cor :

adversario non dignatur. (1 1) meum, ut timeat nomen tuum. (4) Seu, ut ex

D.Bernardus (12) utostendat amorem nos- Hebroeo legit D.Hier. £//*/, Domine, cormeum
trum minime dividendum inter Deum et ut timeat ncmen tuuni. Hanc cordis uni-
diabolum refert memorandam illam femi- tatem meretur, tum quia Deus unus , tum
,

quia Redemptor unus.

(1) Tert. L. 1. adv. Marc. 5. — (2) D. Aug. L. 1. de 2. Non Ange/us ncque /egatus , sed ipse
Docnina Chr .,. -
.() Deut. 6. (4) Q»«t. 3. ip - Quaerunt sancti
Ueut. — U. Aug. L. 7. Civ. a.
(oi (6) Lucan. L. 1. — Dominus sa lvos nosfecit.
j (5)
\ j ^-
—
— (7) D. Hier. Epist. 4.— (8) Min.-FeL in Octav.— (0) (1) Liran. in c. 6. Matth.— (a) Hom. 2. in Cant.
D.Cypr. L. de Idol. Van.— (10) In L. 1. Reg. 7.— (11) (5) Tract. 1. super Magnifi. — Osec a. — (4)«P«. 58.
Tract. de Dilig. Dco. —
(12) L. 3. Itcg. 3. — (5) Tert. L. de Car. Chr. 14.

I. II
 ,

i6a AMOR HOMINIS LN DEUM.— CONCIO V.

Palres curDeus, qui per se creavithominem, nostro. Solus vult Dominus amari : ut et
per se illum redemit, non per angelum, aut solus Dominus nosler est, sic totos nos exigit
quamlibet aliam creaturam. Respondet D. esse suos. (i) Quapropter D. Aug. quanta O
Athan. Conveniebat redemptionem fieri per fecit nobis Deus, ut ipsius essemus, et utipse
eum qui naturaz Dominus erat , ne alium Do- silnoster! In creatione , fecit nos ad ima-
minum agnosceremus (i) Nec cor dividere- ginem suam, ut ipsius essemus. In Incarna-
.

mus , quia, ut ait Ansel. qui creavit te ipse tione, ut esset noster, factus est ad similitu-
redemit te : ut ne amorem luum divideres ,par- dinemnostram.Ideo sicut nohis Deus,ita nos
temcrealori, et partem tribuens redemptori. Deo loqui possumus. In creatione dicit Deus :
(2) Nam si nemo potest duobus dominis ser- Meus est homo ; in incarnalione dicit Jiomo:
vire (3), homo simul Deo et diabolo servire Meus est Deus. (2) Inde concludit D. Aug.
nequit. In unoquoque nostrum intus est im- Et ille nos possideat , et nos illum posside-
perator, incorde sedet : si bonus, bonajubet, mus. Et ille nos amet, et nos illum integro
et bonajiunt; si malus, mala jubet, et mala corde diligamus ut Redemptorem , et ut
fiunt. Cum ibi sedet Christus, quid potestju- Sponsum nostrum.
bcre nisi bona P cum possidet diabolus, quid 3. Deus timeri exigitut Dominus, honorari
potest jubere nisi malaP (4) Vis agnoscere ut Pater, ut sponsus amari. (3) Unasponsa
cujus domini sis servus? attende ad opera. unum tantum sponsum habet : una auima
Qui vere Christi servus est , hic vere liber unum Deum sponsum habeat , veneretur et
est a peccato , nulli alleri servus est : alio- amet. Sacrae sponsae cor , lectulus dicitur.
quin non esset servus Christi , sed es di- In lectulo meo qucesivi quem diligit anima
midio servus Christi et servus peccati. mea. (4) Et Esaias de eo ut de strato anguslo
(5) Multis titulis Christus est Dominus nos- loquitur. Coangustatum est stratum , ita ut
ter , et nos surnus servi ejus : jure crea- alter decidat. Pallium suum breve utrumque
tionis , qnia nos de nihilo produxit ; jure operire non potest. (5) Leclulus ille amoris
conservationis, quia sua nos potentia conser- ita arctus est ut non nisi sponsam, et spon-
vat ; jure Redemptionis, quia nos de diaboli sum capiat. Angustus est lectus et pallium
liberavit captivitate jure haereditatis, quam breve, utrumque operire nonpotest : nec bene
;

accepit ab aeterno Patre. Ultra hos titulos conveniunt, nec in una sede morantur, ma-
vult adhuc a nobis in Dominum eligi. In tuo jestas Dei et amor mundi. (6) Haec ratio de-
arbitrio Deus posuit cui pares locum : Deo , sumitur ex angustiis humani cordis : alte-
aut diabolo : cum paraveris ,
qui possidebit ram ducit Pet. Dam. ex Dei immensitate
ipse imperabit. (6) Si modo quaeram a Chris- quae socium excludit. Magnus hospes in di-
tianis utrum sint servi Christi , omnes se versorii sui quarit angusta descendere : «/-
Christi servos profitehuntur : nullus erit qui que idcirco solus vult, et sine consortibus ha-
non dicatcum VateRegio: Servus tuus sum bilare : quem enim cceli terraque non valet
ego. (7) Verum, ut bene animadvertit D. vastitas capere , quo pacto in exiguo tui cor-
Amb. Facilis vox, et communis ha?c videtur, dis angusto niteris ibi peregrinos ad coha-
tuus sum ego : sed paucorum est : satis ra- bitandum socios adhibere P (7) Peregriuos
rus est quipossitdicere : Tuus sum; ego.Non appellat carnem , mundum , diabolum , qui
potcst dicere secularis: Tuus sum plures enim tamen nituntur occupare diversorium hu-
dominos habet venit libido, et dicit: Meus mani cordis.
:

es, quia ea qua? sunt corporis concupiscis ; Scriptura Deum confert cum homine ze-
venit avaritia, etdicit: Meus es, quia argen- lote sicut enim maritus offenso fert animo,
:

tum et aurum quod habes , servitutis tuapre- si uxor in adulterium suum delorqueatamo-
tium est ; venit gula et dicit : Meus es, quia rem , ita Deus zelo inardescit , si anima in
T
unius diei convivium, pretium tuas vita? mundurnsuumdetorqueatamorem.A /«'Z}e«s
est.

(8) Quanta peccatoris stultitia et iniquitas amaret animam humanam , nunquam zela-
praeferre daemonis tyrannidem dominio retur eam in similitudinem mariti, peccatum
Christi, cui debet totum cor? Sic totum cor ulcisceretur uxoris. (8) Totum cor Deo ser-
nostrum tuo debemus amori : ut quidquid de vabat sponsa , quae illius languebat amore.
eo alteri damus, tibi subtrahamus (9) Amor Amore langueo.(g) Quia, utexponit Richard.
.

noster Christo debetur, et ut Domino, et ut Victor. Unum amat, unum diligit, unum si-
(») Serm. 3. cont. Arrian. —
(2) L. cur. Deus homo.
—(3) Matth. 6.— (4) D. Aug. L. 5o. Hom. Hom. 19. (1) Lippom. in c. 3. 17. Gen.— (2) D.Cypr.Serm. de
— (5) D. Chrysost. Hom. 1. in Epist. ad Philipp. — Ascens. — D. Bern. Sorm. 83. in Cat.
(3) (4) Cant. — —
(6) D. Aug. L. 5o Hom. Hom. 16. — —
(7) Ps. 118.
3 — (5) Cap. a 8. —
(6) Fetr Bles. Serm. 2. de Adv.
—
(8) Serm. 12. in Ps. 118. — (9) D. Ansel. L. de Men- (7) Opusc. 12. c. 4. —
(8) D. Hiern. in c. 1. Sopho.
sur. 54. (9) Cant. 2.
 :,

AMOll IIOMINIS IN DF.UM. — COxNCIO V.

tit, nihil dulcessil, ni/til sajiil, riisi /ioc cnn- hiilum eM syinbolum cordis hnmani , saccr
dintttr (i), amore scilicet, integro sine tlivi- igttil est charitas , ignil prolanus lignifical
sione, ct continuo sine cessationc. inundanuni anioicni, quem divino ainori idii-
tra Dci pr.-eccpti.iu pHBDOoit pncator. Mo.s
II. PAUS. I). Tlioni. agnoscit circulum
i.i icternitate perfcctum. Qiucdam cirailutio Corporilll Nadab el Abiu csl figun n.o.lis
apparct in arnore sccunduiri ijuod cst ex bono spnitual.s ;u, ....... qua-ardet, BOD sacro igne,

ct ad boriuin : ct ista circulatio conveitit itter- «* pn.fauo. Naiu ex I). Aug. AmOT e.st rno-
nitati dicirti arnoris, quia solurn motiis cir- t**COnll* t sccttriditru naltirain siiigularis, et
cularispotcst essc jwrjrctuus : et hoc est (juod unieus, sccitndnrii acfioncm dWlsuS : qiiicnn-
tjuod amor csf sicttt ijuidant circitlus </"c '"ordinate nunet ad ea (jiue noii debct
dicit ,
,

eujiiditas dicitur , cuiri vcro ordnatits est

tcternus.(a) YEternitatem illam cliaritatis ,

quam haliel tleseipso Deus, imitalur beato- charitol ajipcllatitr (i) , qua- a<l perpetmtt-
rum anu.r qui motu fcrventissimo in Deum
:
*•« requiritur amor.s, qui est motus auinii
atl fruentlum Deo propter seipsum.
absque fine ferlur, et in se reprotluctus rc-
greditur, et mohilis regyratur. Ut autc.n 2. Rationes vai .as afferunt doctores , ut a

amornosterperpetuitateniillainaliquomodo cupiditate arceant homines verum hac una :

aunuletur, 1. Dehetesseex hono, nempe a sufficit ad removendum eorum cor ah illo

cl.aritate; a. Ad honum , scilicet terminaii inordinato creaturarum amore quia, ut tlo- :

ad Deum ohjectum ; 3. Propter ho-

ut ad cet D. Aug. hujusmodi amor ncquit esse per-
num, nempe omnia a Deo amata referre ad petuus. Quid amas, quod ad tempus dttrat ?
£)eum. aut cnini subducerisilli, aut subducetur tibi :
1. hortatur Apostolus
Christianos sic :
et cumfueris tu subtractus,perit amor ; cttm

Omnia vcstra in cliaritate fiant. Charitas subtrahitur quod amas , perit quod amasti
autemquantum est exse saltem, a parte post uhi erS° outamor perit, aut quodamatur non
«terna est ; quia nunquam cxcidil. Illam in est amandum : sed quid est amandum P quod

nohis perpetuam vult Deus, ut patet in man- nobiscum potest esse in ceternum. Inde con-
dato quo prrecipit ignem semper ardere in cludit. Ipse qua>ratur ubi nobis secura sunt

altari. In veteri Testamento , pro tliversis omnia : ipsc ccmatur , ubi nobis certa sunt
temporihus, diversa sihi Deus postulavit of- omnia : ipse diligatur, ubi nobis rccta sunt
ferri sacrificia tempore Paschatis agnum ;
:
omnia. (2) Beatorum amor, et rectus, et per-

post partum mulieris turtures aut colum- petuus est : rectus, quia a voluntate, chari-
has; ignem vero omni tempore: itlcirco ne tale formata, et in hono confirmata, proce-
exstingueretur,cunctis pracipitsacerdotibus dit, et in Deum tendit, quo fruuntur, et beau-

ut continuo apponerent ligna in altari. tur. Perpetuus, quia per omnes retro aeter-

Jgnis autem in altari semper ardebit : quem "itates Deum incessanter amabunt. Quam-
sacerdos nutriet, subjiciens mane ligna j>er diu in via sumus ,
stahilem hunc felicitatis

singuios dies. (3) Quem locum sic expendit statum possumus promereri, per charitatem
D. Greg. Altare Deicor nostrum est, in quo ajmulam tum quia si volumus, beatitudinis :

Jubemur ignem semper ardere : quia necesse possumus semper hahitum conservare cha-
est ex illo ad Dominum charitatis flammam tum quia licet divinus amor non sit ^^ •

indesinenler accendere, cui per singulos dies semper in actu, sed inlerrumpatur oh som-
sacerdos lignasubjiciat, ne exslinguatur. (4) niiu», conversationem , vel alias occupatio-
Ignis ad sui conservationem indiget pabulo :
nes, tamen per frequentem repetitionem per-
etexHug. Card. Refrigescit charitas nisi nu- severat, facitque circulum sine fine conti-
nuum. Desiderium est fames amoris Deum
triatur iste ignis inaltaricordis. (5) Qui divi- ,

num hunc ignem in corde suo exstinguunt, amans anima amore non satiatur : quia ,

assimilantur filiis Aaron , qui morte mulc- Deus amor est : quem qui amat amorem ,

tati sunt, eo quod in thuribulis suis profanum amat : amare autem amorem circulum /acit

admiserint ignem. AccejHis Nadab et Abiu "t nullus sit fmis amoris. (3) Si Deum amas,
,

Filii Aaron, thuribulis, posuerunt ignem, et qui a m °r est, amorem amas amare autem :

incensum desuper offerentes coram Domino amorem circulus est amor enim nou est ;

ignem alienum quod eis prceceptum non Deus qui nisi alicujus ohjecti; et cum ipse
,

erat : egressusque ignis a Domino devoravit est ohjectum amoris, amor sit ahsque ulla ,

eos, et mortui sunt coram populo (6) Thuri- cessatione semper amabis. Deum amare est
.

omnia ad Deum referre.

(1) Tract. de Grad. Char. — (i) Lect. 1 1. in D. Dion.
de Div. Nom. 4. — (3) Levit. 6. — L.ai Mor. 7. (1) D. Ang. L. 5o. Hom. Hom. 3;. — (2} L. 8. Civ.
— (5) In c. 1. Epist. ad Thess. — (4)
(6) Levit. 10. 4. — (3) Uug. V ict. Tract. de Grad. Lhar.
I I .
 ? .

i64 AMOR HOMINIS

IN DEUM. CONCIO V. —
Z.Amor,etde Deo,etcum Deo, etinDeum debet esse sensibiliter major amoris enira :

ordinate currere potest. De Deo currit,quando dispositio in nobis, dignoscenda est, non a
recipit, unde Deum diligit : in Deo currit sensu , sed ab a?stimatione mentis et reve- ,

quando ejus voluntati in nullo contradicit ; rentia objecti : illud enim apud nos proprie
in Deum currit, quando in ipso requiescere magis eminet ,
quod majori est in pretio ,

appetit. enim divino conformatur

(i) Sic quamvis sensus aliter judicet, quod isto patet
amori, qui procedit ex bono in bono et ad , exemplo. Habet pater unus duos filios unum :

bonum. (2) Ex bono quia sola essentia di- ,

provectae aetatis; alium adhuc infantulum ;
vina est objectum motivum hujus amoris : hunc sensibiliter, et animi teneritudine ma- .

in bono, quia terminatur ad creaturas, qui- gis diligit , illum ratione et aestimatione
bus divinus amor largitur bonitatem ; ad bo- magis amat : posito enim quod unus e duo-
num, quia omnia ad Deum ut ad finem ulti- bus amittendus esset : si a libero patris de-
mum refert. In homine male amante qua- penderet arbitrio , eligeret potius vitam ma-
tuor sunt consideranda homo qui amat ; : joris quam minoris natu. Eodem modo for-
creatura quae amatur ; amor quo amat crea- sitan sensibiliter plus parentesdiligis : Deum
turam , et modus quo illam amat. Homo se- tauien in aeslimatione plus amas : illis enim
cundum naturam bonus est ;creatura etiam Deum praeponis, et in comparatione illius,
estbona quia a Deo facta
; ; amor etiam quia tota tibi vilescit affinitas. Quia pater et ma-
est motus cordis sed modus amandi est
; ter diligentur, cum Deo non comparabuntur
malus quoniam fertur creatura ad usum dum- (j) Ut ergo Dei amor sit perfectus , debet
taxat concessa. Bonum , vel malum est cor esse summus, 1. Appreliative; 2. Compara-
humanum : eo quod bene aut male amat live ; 3. Terminative.
quod bonum est. Nam
omne quod esl bo- 1 Appretiative, scilicet, ut Deum omni-
, .

num est, sed cum id quod bonum est male bus aliis rebus proeponamus
, magisque iu ,

amalur bonum non est, et malum est : infinitum aestimemus, quam dignitates, de-
: illud
igitur nec qui amat, malum est : nec amor licias, divitias, famam, vitam, parentes. Pa~
qui amat, malurn est : sed quod male amat trem et matrem, et omnem proximum, quem ,

rnalum est : et hoc omne malum est. (3) In lex honorari, et post Deum diligi pracipit.
quo autem omne illud malum consistat de- (2) Tum quia illa omnia propter Deum dili-
claratD. kui*.HcecestabusiofdiorumAdam,et genda sunt propter quod autem unumquod- :

inagnaperversitas,ulifruendis etfrui utendis. que tale, et illud magis tale. Tum quiaDeus,
(4)Quiordinatecreaturasetcreatoremdiligere cum sit summum bonum super omnia dili-
cupiunt,imitari debentbeatosangelos in qui- gendusest.//oco/««e* Deum consentiunt esse,
bus trinus est amor , rectus , reflexus et cir- quod cwteris rebus omnibus anteponunt. (3)
cularis rectus quo immediate feruntur in Urget quemvis Christianum D. Bern. Vide
:

Deum ; reflexus quo a creatura ad creato- jam quid de Deo tuo sentias. (4) Quid de
rem assurgunt ; circularis quia a Deo proce- Deo sentiat peccator docet Terlullianus :
dit, ad creaturam tendit et ad Deum rever- Nonne quod dicere periculosum est , diabo-
titur. Sic enim Deum diligenl continue sine lum Domino pr&ponit (5)Minus enim Deum
cessatione et perfecte sine tepiditate. amatquam peccatum, et appretiative, et com-
III. PARS. Male Calvinus proeceptum di- parative.
vinaj dilectionis non solum factu arduum ,
2.TuncDei amorestsummuscomparative,
et difficile, sed etiam impossibile clamitat : vel quando cor ita Deo est affectum, ut nul-
tum quia frustra alioquin nobis in hac vita lam sui partem daemon vel peccatum possi-
Quia,
prseciperetur ; tum quia Deus injuste man- deat. Nolite locum dare diabolo. (6)
daretimpossibilia, quae nemo proestare pos- ut commentatur Chrysost. Hoc pacto si in-

set tum quia plures justi hoc praceptumin troierit, cuncta dilatat, et sibi amplificat. Vel^
;

hac vita adimpleverunt. Amor autem quem quando aliquid non amatur Deo repugnan--
nobis Deus prcecipit, non debet esse sum- le. Interest homini Deocedere. (7)
iVelquando
mus intensive , ita ut omni alio amore fer- nihil Deo comparatur , quasi sit aequahtas
perfecte non
ventior et vehementior sit quia cum nobis in amore. Verum illi Deum
:

certo constare nequeat , an unus actus sit amant quibus, ut notat Salvianus,
solus :
m
major, seu intensior alio , essemus semper comparatione omnium Deus vilis est. (8)
anxii , dubitando an actus satis esset vehe- 3. Tandem Dei amor debet esse summus
mens aut sufficienter intensus. Nec etiam
Tcrt. L. de r
.
,
' Mil
Cor. Mil.
(1) Tert. L. dc Scorp. ij.— (a)

D. Aug. L. de Subst. Dilect. c. 5. — (a) D. Dion. 11. - (3) D. Auff. L 1. de Doct. Ch. 7.- (4)

-
(.)
(S) D. A«g. L. dc Subst. Dilect. 61.
Q«i»t. D. Dion. dc Div. Nom. 4-
- (4) Lib. 83. 2. Post
~ (/) ^ Epiph.
A P o1
-
'
(5)
53 '
lert. L. de Pan. 5^--
~ (
8 SaL L * 6 de
) ' ^^ (6)
 ,

AMOR HOMINIS IN DEUM. — CONCIO VI. : G\

nullum alium fmcm \il- l .ccc ostia j.otnarii clausa sitnt, rt nrnin rios
fhialitcr, scilicet ut
:

tiiuum et summum bonuffl nobis propoui- videi rt no$ i'i concuptscentia tui sunuis :
, :

mus , pra^ter Deuni, qui solus etl Minnnuin qiKintobrcnt asscntirr. nobis rt conunisccrc ,

l)oiuim,et(inis omnium
ullimus. Diligcs tnitni nobiscitnt : qttod si nolitcris, (licrntns confra
Dciun c.r folo corilc luo, c.v tota anirna tua, tc tcstiiiioiiiiini , quod juciit tcciirn JUVeniS ,
cx tota inentc (u/i, ct onincs cogitatioiics tttas, ct ob liaitccaiisuni ,cniiscris jmcllas atc Quid
ct omrtctn vitarn titatn in illnrn conjcras , a facict Susanna ? quo si" vcrtcl? cx una parte
quo Quam pauci scelesto lasccs.silnr amore, aliumle cruento
/tabcs ca qiuc conjcrt. (1)
Doum hoc raouo diligunt. Deussolus in tcr- lerretur bvpplicio. IngemuitSusannOf ctait:
ris aut iion rolitur, aul rion cst inipunr qnod Angiistia' sittit milii undique i si ciiitn hoc
colitur. (a) Nam cl liodic c.itra trniplitnt, ct cgrro, niors milii cst ; si autcni rton cgcro
sine idolo/atria adorari potcst. Sine dubio ido- iton cffiigiain iinuiits vcstras. I'.x I). Ilicron.
lolatriant admittit, (jiiictuujiic dclirujttit : id Dcccatiiin tnorlcni vocat. Scu, ut vertit D.
cnini facit tjuod ad idolorum mancipcs pcr- Aug. Si conscntio vobis, pcrco Dco ; si rton
tinet. (3) coiiscittio,noriejftigioiii(iiitisi'cstras.[i)()ua\'\s
timor in corde Susannaj qualis dolor sed ! !

.<*,,, ,,,.....,.,,.......,.,,.,,,. .
q UaHs Dc j an|or Sedmelius cst mikiabsque
,

CONCIO SEXTA. opere incidere in inanus Itominuni, quam jiec-

Sicdt duplex est Dei cognitio naturalis
una, quam ratio mutuat a creaturis in quibus
relucet divina majestas supernaturalis al-
tera, quam nobis infusa largitur fides ita
duplex est Dei amor naturalis unus, qui
oritur a natura, Deumque ut auctorem na-
turae diligit supernaturalis alter, qui a cba-
;
ritate procedit, Deumque ut gratiae auctorem
diligit : illecommunis estomnibus bominibus
ratione utentibus, sive justis, sive iujustis,
sive fidelibus, sive infidelibus
; hic fidelibus
tantum in charitate existentibus competit.
Difficile est autem hunc Dei supernaturalem
care in conspectu Domini. Seu , ut explicat
: Divus August. Melius atttcin est in ritantis
festras incidere quatn Deo perirc , cui
;
cor meum debeo. Quam longe distant a vir-
: tute Susannae plures mulieres hujusce aetatis
: quae turpislucri gratiaDeumoffendunt! Quod
etsi jjretio injeminis cogilur vcnditio illapu-
dicitia? ,utique impatientia contemnendi lucri
ordinatur. (2) Dolebat, ejulabat, flebat, fun-
debat lacrymas frater Jacobonus, quod amor
non amarctur. Quid diceret, quidageret, quos
non pateretur bac tempestate moerores ,
ubi bomines in tot nefanda prolabuntur sce-
lera pro umbra bonoris, pro terreno lucro,
;

dignoscere amorem inter plura quibus pos- : pro turpi voluptate, Deum offendunt? Quem
suntdignosci signa,tria mihi praecipua viden- et jubeor de oiniii substanlia diligere, ut pro
tur 1. Peccati fuga et aversio; 2. Frequens
, eo moriar. (3) Quod attendentes perfecti
de Deo cogitatio etlocutio; 3. Mandatorum Cbristiani, peccatum aversantur, Deumque
Dei exacta observatio. in mente et in ore continuo versant.

I. PARS. 1. Cum universa delicta adver- H. PARS. Cogitatio et locutio fideles

sus Deurn sapiant (4), ille vere Deum amat, cordis interpretes sunt. Qui vere diligit ad
qui peccatum odit. Tanto odio peccatum rem amatam animum atlendit. Jnaudita est
prosequi debet Christianus, ut potius eligat dilectio : quce amicum diligit, et pra?sentiam
omnia bona fortunaeamittere,el mala pcenae ejus non amat. (4) Habet banc vim intellec-
sustinere , quam consentire peccato. Nemo tus producendi intra semetipsum imaginem
debet mortaliter peccare, nec pro quocrtnque objecti quod veluti praesens contemplatur in
bono habendo , nec pro quocunque malo vi- specie ipsum repraesenlante. Habet sccurn
tando. (5) Et quia caderum super Deum di- animi licentiam : qui omnia homini quce nori
ligi nec animam licet. (6) Inde D. Aug. habet, imaginariofructu reprasentat. (5) Et
concludit Magis eligendum est Deo dilecto
: objectum , eo mens quo charius est voluntati
mori quam ojfenso vivere. (7) Hujus illus- i' ejus cognitione magis sibi complacet et 1 :

tre habemus exemplum in castissima Susan- ita cogitatio non soluin est index amoris, ut
na, quae potius e/egit infamiam, et mortem : vult D. Fulg. Vis nossc quid arncs : attende
quam consentire peccato. Impudici duo se- quid cogites. (6) Verum, utdocetLaur. Just.
nesejus amore capti, solamque intuentes in est nota gradus, et perfectionis amoris.^wo-
vomario, accurrerunl ad eam et dixerun({8) rem ex indicio cogitationis intelliges. (7) :

(1) S. Aug. 1. de Doct. Christ. aa. — (a) D. Cypr. Ep. ,,\ « „„, - , ... n c .

~Pt j
«d Demet.-
-
(3) Tert. L. de Idol.
-
.. - 4)Tcrt. L. de JlPrt T' ^ T
t f%
^' '
\4
.

~ u\'r-
CaSSlodor
r \ .

v
Idol. D. Bonav. in 4. Tert. Scorp. ,4. - tJ? J^' $&
— ^-
'
.. (5) fS
(6) ",fl L de
^ "' ,0
T r r
(G) U°m 5< de
;, C
-(7) Tract. in Joao.- w
(8) Dan. .3. f'
fessor.
(5)
(7)
\/>
/
Tract. de
,
Clnir. c.
"

L
'
 ,

i6<5 AMOR HOMINIS IN DEUM. — CONCIO VI.

S. Basil. Spiritum Sanctum appellat Ver- servat. (i) Si quperam
a quovis Clnistir.no
bum, non quod ex vi sure processionis sit utrum Deum respondebit affiima-
diligat ,

similis suo principio , sed quia sicut Filius tive Verum quomodo Deum diligis cujus
;

Patris , ita Filii Spiritus Sanctus interp/es mandata contemnis ? Opere destruis quod
sit. (i) Filius ex genuina sua proprietate est voce confiteris , nam boni operis exercitatio,
imago Patris, ejusque interpres, seu reprce- est certum divinae dilectionis indicium. Lin-
sentator Patris (2) ; a quo scilicet generatur. gua et manus fideles cordis interpretes sunt :
Spiritus Sanctus ut amor est interpres Filii : lingua ejus intentionem manifestat ; manus
a quo simul cum Patre sumit originem. Itl- ejus exsequitur decreta; lingua est illius in-
circo Tertullianus illum appellat unius /;/yp- terpres, manus est iliius minister. Et sic cor
dicatorem monarchia : sed et ceconomice in- nihil potest amare quin lingua per verba et
terpretatorem , et deductorem omnis veriia- manus per opera notum faciat. Nunquam
tis. (3) est Dei an/or otiosus : operatur enim magna
Non inficior amorem tum in divinis, tum vero operari renuit> amor non est.
si est ; si
inhumanis, verbi et cogitationis interpre- (2) Ubi non sunt opera, ibi non est amor ,
tem esse sed ut certissimum assero
: , ver- amor enim et opera pari ambulant gressu.
bum, cogitationem esse etiam interpretem
et Ipsa dilectio vocare non potest : quid enim
smoris. Quare Dalila de Samsone queritur : de quodam homine etiam malo operatur, nisi
Quomodo dicis quod amas me, cum animus amor ? Da mihi vacantem amorem, et nihil
tuus non sit mecum. (4) Potiori jure posset operantem. Non essetamor, nisi operaretur :
de nobis conqueri Deus , quod vix aliquid etiam malus operatur , sed mala , Jlagitia
tie illo cogitamus nonsolum in die aut heb- : adulteria, homicidia, luxurias omnes : nonne
domada , verum nec forsitan inniense. Per- amor operatur ? (3)
fectiChristiani saepesoepius deDeo cogitant. S. Augustinus a profano ad sacrum tran-
Anima quce Deum amat, nihil potest aliud sit amorem , et quserit : Qualem jormam ,
cogitare, nihil aliud velle, nihil aliud locpii, qualem staturatn habet charitas? Nemo dicere
nisi solum Deum. Ccetera contemnit, omnia potest : habet tamen, habet aures, qua* au-
fastidit, quidqliidmeditatur, quidquid loqui- diunt verbum Dei ; habet pedes , qui ducunt
tur, amorem sapit, amorem redolet. (5) ad Ecclesiam ; habet manus, quce porrigunt
Uti cogitatio interpres est amoris, ita ser- pauperibus. (4) Et ideo ex operibus velut
mo et cogitationis et amoris. Animorum ima- quibusdam notis, charitatis dignoscenda est
gines revera per sermones exprimuntur. (6) fovma.Probatiodilectionis,exhibitioestope~
Nam exabundantiacordisos loquitur,et sapor ris. (5) Quasi dicat Verus amor in opere :

mentis insermone gustatur. (7) Placet linguse consistit; propria amoris conditio est non
quod placet affectui, libenterque versatur in otiari. Qui non vult fieri desidiosus , amet.
ore quod libenter estinanimo.Qui dignitates Amor inimicus est otii , nec magis probari
amant, de dignitatibusloquuntur qui vena- potest quam operando in obsequium et ser-
;

tionem, de venatione ; qui ludum deludo; vitiumobjecti quodamatur. Verus Dei amans,

qui bellum , de bello ; qui lites, de lilibus ; bona operatur. Tunc vere Deum diligis, si
et qui Deum diligunt , ut plurimum Deum pro iilius amore, bona quce potes operaris.(6)
in ore versant. Ad instar sponsce, quae tota Sacer amor quiescere nescit ; ut moveatur
circa dilectum occupata dicebat omnibus oportet. Non potest vacare a/nor in anima :

Num quem diligitanimamea vidistis? Chris- amantis. '

tiane , imitare sponsam , colloquia Deo dig- Miratur D. Augusiinus responsum Sal-
nasectare (8),tuumque amorem propala tum vatoris postulanti illi : Quid faciendo vitam
per ejus laudem, tum per mandatorum illius cetcmam possidebo? (7) Respondet Christus:
observationem Dei. Diliges Dominum Deum tuum. (8) Respon-
ille postulat quid
III. PARS. Primi parentes si Dominum sio non videtur ad rem :

Deum suum dilexissent contra prceceptum agendum sit

,
ut beatitudinem consequatur :

ejus nonfecissent. (9) Obsequium ab amore respondet Christus, amandum

duntaxat m- :

et responsio est
procedit, et a contemptu inobedientia nasci- terrogatio est de openbus,
tamenrespondet Chnstus;
tur. Quinon diligilme, sermones meos non de amore. Optime

adv. Eunom. — Tert. adv.

L. Joan 14. —
(a) D. Greg. Hom. 3o. in Evang.
—
Trax.
(1) L.
24.—
3.
Tert.
1.
L. adv. Prax. 3o. —
(3)
(4) Judic. 16.
(1)
D. Aug. in Ps. 3i. —
(4) Tract. 7. in ep.
Joan. —
— D. Aug.
(5)
in Man. 20.— (6) D. Basil. —
(7) D.
(5)
(5) D. Greg. Hom. 35. In Evang. Ovid. (6)
l>. —
(5)
Paulin. Epist. i5. — (8) Tert. L. 1. de Uxor. 8. (9)
— Bem. dc Modo bene viven. 5i. —
D.Aug. in I«.3i.(7)
Tert. L. adv, Jud, 2, — (8) Luc. 10.
 AMOU P&OXIMI. — CORCIO 1. h,

amor namque otii incapax est Habe chari- : hat ei observalione iBtudtlorum illius : Ut
talein , sedulo
et bene agcs ; diligc Dcuni , tntelligtU mutldut , r/uiti dlligO Vatrcrn ; et
et ejus observabis mandala. Si quis diltglt ttcut niandatuni dcdit milii J'atcr, ticfacto.
mc scrmonem mcuni
, scrvabit. (i) Ipseinet Dciiule infert se vcrc al> iis diligi qui ejui
i uain Chrislus paternum suum amoicm pro- servant praccepta Qui habei mandata
: mca
(i) Jo»n. 14. d scrvat ca, illc cst qui di/igil me.

AMOR PROXIMI
SCHOLIUM.

Dilectionis fratcnvz i. Sacramenlum ; 2. Prolotypum ;

habemus, 5. Modum. Ad
amorem adhuc inimicorttm urgemur ; l\. A natura et ratione ; 5. A noslra et
Christi generatione ; 6. A generosa perfectionis amulatione.

00€€)SCC€)C€)€)€>«€CCe€€)C«€€)€>C)€€C€®€CCCC€)€)€)€C)€)CCC€€eC€eCOeCC«-€C€f)

CONCIO PRIMA. PARS. Dileclionem

fraternam piofunde
I.
appellat Tertullianus principale praeceptum :
Dilectio summum Jidei sacramentum , Merito itaque totam creatoris disciplinam
christiani nominis thesaurus , quam Aposto- principali pr&cepto ejus conclusit : Diliges
lus lotis viribus Sancti Spiritus commendat. proximam tanquam te. (1) Et hoc ut niihi
(i)Dilectio fraternasacramentum appellatur : videtur oh tres potissimum rationes i.Quia :

non quod vere sit unum ex legis gratiae sacra- est de charitate, quae principalis est virtus ;
mentis, quorum exChristi institutione septe- 2. Quia observant.am illius mandati praeci-
narius est numerus, sed quia est signum quo pue Christus exoptat; 3. Quia est summa
Christiania nonChristianis discriminantur.ln omnium mandatorum.
religione nihil sacramentis divinis est sacra- 1. Eminentiam charitalis prae caeteris vir-
tius.Ideoquedilectio summum appellatur sa- tutibus ipsemet Deus Apostolum docnit :

cramentum, quoostenditur in quanta venera- Qui de dilectione omnibus charismatibus

tionehabendasita6delibus.Dicilurchristiani pra?ponenda, Apostolum instruxerit princi~
nominis thesaurus , quia omnes religionis pali pracepto (2) Quod est inter metalla au- .

continet gazas, solaque sufficit ad ditandum rum, ignis inter elementa, sol inter planetas.
Christianum. Cum quaritur utrum quisque empyreum inter coelos, seraphim inter an-
sit homo bonus : non quaeritur quid credat , gelos, hoc idem inter virtutes est charitas.
aut quid speret , sed quid amet : nam qui Quomodo oleum omnibus liquoribus superius
recte amat, procul dubio recte credit et spe- esse cognovimus , ila charitas omnibus vir-
rat; qui vero non amat, inaniter credit, etiarn tutibus superior comprobatur. (3) lnter vir-
sisint vera qua? credit: inaniter sperat, etiam tutes, theologicae dignitate praeeminent , sic
si ad veram felicitatem doceantur pertinere dictae, quia Deum immedlate respiciunt , et
quce sperat. (2) Pretiosum illum thesaurum suam ab eo nobilitatein mutuant at inler :

Apostolus totis viribus Sancti Spiritus com- virtutes theologicas, charitas primum tenet
mendat , 1. Ut praecipuum Christi Domini nobilitatis gradum. Fides , spes , charitas,
pneceptum; 2. Ut solum Christianitatis in- tria ha?c : major horum est charitas. (4) A
dicium ; 3. Ut verum divini amoris signum.
(1) Tert. L. 5. adv. Marc. 4- — (»)Tert. lb. — (V)

(1) Tert. 1. df Pat. ;s.— (a) D. Ang. in Enchir. u;. D. Aug. Scrm. 4s.de Tcnip,— (4) i. Cor. i3.
 : : ,

i68 AMOR PROXIMI. — CONCIO I.

charitate seraphim insigniuntur, et in cha- edictum dulce , suave prceceptum. (i)Suura

ritate formaliter consistit heatorum felicitas. Salvator mandatum appellat : vel ad deno-
In coelo non remanent necfides, nec spes, tandam ejus excellentiam, vel quia prius ipse
charitas vero nunquam excidit. Charitas ma- redegerat ad praxim, vel quia pluris illud fa-
jor est supra Jldem et spem, quiafales rerum ciebat ; quamobrem frequenter de illo loqui-
est quce non videnlur ; spes rei est, qua* non Ha>c autem ejusdem mandati repetitio ,
tur :

tenelur; charitas autem non novit, nisi magis mandati commendatio est. (2) Tempus etiam
ac magis crescere (1) Fideset spes suntvirtu- quo tale dedit Christus mandatum, evidenter
.

tutes viae, et non patriae; charitas in via au- demonstrat, quantum exoptet, ut illud ob-
gescit, et inpatriaconsummabitur.Verum ni- servent Christiani. In fine vilae, quae sibi cha-
hil adeo charitatis excellentiam demonstrat riora sunt, commendant morientes et sicut :

ac Deus ipse, qui charitas est. Ubi D. Au- aeger, ait D. Augustinus (3), ad finem accele-
gustinus : Nescio utrum magnificentius nobis rans , advocat bseredes , ultimam suam eis
charitas commendari jwssit, quam cum dici- declarat voluntatem, ab eisque imperio, pre-
tur : Deus charitas est. Brevis laus, el magna cibus, blanditiis, lacrymis obedientiam effla-
laus : brevis in sermoneet magna in intellectu. gitat ita Salvator hora ccenae paulo antequam
(2) Tale actantum est illud elogium , ut ni- in cruce moreretur, fraternam dilectionem
hil charitati eloquentia addere possit huma- super omnia discipulis commendat, eosque
na. Cum audis , quod Deus charitas est , per impositionem mandati ad obedientiam
quid amp/ius dici jwtuit P obligat. Qui imponit pra>ceptum, extorquet
Addit D. Augustinus Quanto in quocun- : obsequium. (4) Summa, quam supra nos ha-
que major est charitas, tanto melior est , in bet Christus, auctoritas, urget nos ad illud
quoest. (3) In coelo Saucti charitate beantur observandum praeceptum, in quo omnia man-
et ipsa vero civitas aurum mundum. (4) Et data continentur.
quo beati ardentiori fragrant charitate, eo 3. Nam Evangelium Christi hoc prcecepto
majori felicilate potiuntur. In terra Ecclesia rt^/w/j/Wur.^D.Pauluseodem modode cha-
militans charitate perficitur ; quia sicat bea- ritateac de Christo philosophatur; postquam
torum gloria, sic justorum perfectio chari- enimd'ixh:InstaurareomniainChristo,etqua?
tate mensuratur. Qualitas cuj uscunque ani- inccelis,etquce interrasunt (6),sicdedilectione
ma? mensuratur de mensura charitatis, quam Qui enim diligit proximum, legem
loquitur :

habet. (5) Et D. August. sic ratiocinatur nam non adulterabis non occides
: implevit : ,

Charitas inchoata, inchoata justitia est ; cha- non furaberis non falsum testimonium di- ,

ritas provecta, provectajustitia est; charitas ces , non concupisces ; et si quod est aliud
perfecta, perfecta justitia est. (6) Vide inter mandatum, in hoc verbo instauratur : Dili-
justos varios perfectionis
, ut et charitaiis ges proximum tuumsicut teipsum.(j) Omnia
,

gradus. Interroga cor tuum, vide utrum ha- enim decalogi praeceptaduabustabulisconti-
beat charilatem; si est ibi charitas , est ibi nentur : in prima tabula continentur debita
plenitudo legis. ( f) Quia obsequitur princi-
r pietatis in Deum in secunda, debita justi-
;

pali prsecepto, cujus observantiam praecipue tiae in proximum ; illa in praecepto charita-
Christus exoptat. tis fraternae, velut causa in effectu ; haec vero
2. Ad exhibilioncm obsequii prior estma- velut effectus in causa continentur. Lectio
jestas divinx potestatis ; jvior est auctoritas groeca habet, ut notat D. Hieronymus, reca-
imperantis. (8) Ut Christiani ad fraternam pitulatur. D. Ambrosius legit, consummatur.
accenderentur dilectionem, hoc unum suffi- Ut enim oratores in fine orationis recapitu-
cere deberet, quod de hac mandatum habent lant ea, quae fuse dixere, sic Verbum incar-
a Christo, qui infinita pollet majestate, qui natum est recapitulatio et consummatio cce-

supremam in illos possidet auctoritatem , lestium et terrestrium , visibilium et invisi-

(juique ut eos facilius obsequentes reddat , bilium. Quidqnid in figuris praesignatura, in
solerter omnibus utilur rebus, quae ejus prae- templo sacrum, et in sacrificiis augustum, in
cepto majus valent impertiri robur. Nam lege venerandum, in patriarchis et prophetis
praetereundo quod hujusmodi praeceptum est memorandum, in sanctis illustre, in angelis
de amore, qui facillimus est, et naturae con- gloriosum iilud : omne ad Christum ut ad
venientissimus, Ideo vocatur a D. Bemardo, finem terminatur, et in illo ut in compendio

[1) D. Aug. iu Ps. 91. -

(2) Tract. in ep. Joan. — (1) Serm. i4- »" Cant. — (2) D. Aug. Ti-art. 85. in
In Enchir. 1 17, —
(4) Apoc. 21. (5) D. Bern.— Joan. — (3) D. Ang. in 1. epist. Joan.— (4) l«''t.
hcorp.
—
rm. 27.
Seri inCant.— (6) L.de Nat. et Crat. — (7) D. 4-— (5) Tert. L. 5. adv. Marc. i4- — (ty ^P^-s. »•

A^g. iu'l's. 91. — (8) Tert. L, de Ptieii. 4. (7) Hom. »3,

 !

AMOR PKOXIMI. — CONCIO I. i

instauratur. Ckrlstua esiVerbum abbrevians Duos eosquc numerosos rideo exercitus \

vt consummans in justitla, (i) Non absimi- umis dasroombus adunalur, cui prseesl Luci-
liter dilectio sacra Scriptura compeneUum t fer alter Christianis integratur, cui Chris- ;

mraeceptorum Deiconsummatio. (a)Quiaom- tus praficitur. [ra el odium sunt vexillum

uia prsBcepta b charitate ut a principio pro- eiercitusdiaboli. Natales impattentiat in ipso
eedunt, ad charitatem utad finem lermi-
et diabolo deprehendo. 'i)Charitasest vexilfura
nantur. Omne quod in Scriptura eontine- exercitus Christi. Hoc plane inslgne^ insigne
tur, a primo capitulo Geneseos usquead ul- Mfaniorij.(a)yideatunusquisquesubquoduce
timum A.pocalypsia , ad charitatem ordina- militet, sul> cujus vexillo decertet. Eadem
tur. Omue quod ii> lege mosaica et evange- est discordia rerum t quaauctorum» Siproxi-
lica dispersuro est, in charitate adunatur. mum diligis, sub Christo praeliaris. Facies
Quidquid salubriter mente concipitur t vel et imago Uhristi nobis insculpta, qua sui esse
ore profertur, vcl qualibet pagina divina cognoscimur charitatis gloria cst. (3) Si
:

eculpitur, non habetjlnem nisi charifatem.
(3) Charitas est incarnationis fmis Verhum
enim humanatum est, ut in terra ccelestemae-
cenderet ignera. Charitasest terminus epilo-
gusque legis , quas
continetur. Charitas est
ab illa vitam pulchritudinem et valorem
,
habent. Charitas est perfectionis regula, quas
ab illa commensuralur. Charitas est Scrij)-
imroicitiam et odium in corde nutris, diaboli
: tueris partes, inter milites ejus adnumeraris.
Non convenit sacramento divino et humano,
signo Christi et diaboli, eastris lucis, ct cas-
in illaconsummatur et tristenebrarum. (4)
fbrma virtutum, quae Proh dolori quot sunt liac tempestate ,
qui sub diaboli prssliantur vexillo ; uuot cjui
Christi deserunt signa, ut sub daemone de-
certent Neino in castra hostium transit, nisi
!

lurarum meta, quoe ad illam tendunt. Chari- projectis arinis suis nisi dcstitutis signis ct
,

tas est Evangelii j)lenitudo. Breviarium to-
tinsEvangelii.Lfy Itaque quod Deus tanlopcre
conunendat, sit/uma utique gravitate et ag-
gredi et custodire debcmus. (5) Tum quia
christiana dilectio est praecipuum Christi
sacramentis principis sui. (5) Quanta Chris-
tiani inimicantis stultitia ct infelicitas , qui
signa Christi deserit, sacramentis ejus renun-
tiat, tollitque fraternam dilectionem , quae
est et vexillum suh quo militant milites
,

praeceptum tum quia unicum ohristianita-

, strenui illius ducis et characler quo dig-,

tis indicium. noscunturdiscipuli doctissimi illius magistri

II. PARS. Trihus proecipue titulis insigni- 2 Sed ejusmodi vel maxime dilectionis
-

tur Christus : i. Etenim dicitur Dux. Beth- operatio notam nobis inurit penes quosdam.
lecm , ex le exiet dux qui regat populum Vide inquiunt, ut invicem se diligant, et ut
>

meum. (6) 2. Magister nuncupatur. Magis- P ro alterutro mori sint parati. (6) Ob hanc
ter vester unus cst Chrislus. Pater ap- causam Caecilius Centilis de Christianis sic
3.
pellatur.A^/20 tampius,nemo tamPater. (7) loquitur Occultis se noctis et insignibus :

Utdux, hahet milites; ut magister, discipu- noscunt, et amant pene antequam noverint.
los, ut pater, filios. Quomodo autem dignos- (7) Gui Octavius respondet Sic nos denique :

cuntur milites hujus ducis, discipuli ma- non notaculo corporis ut putatis , sed inno-

gistri hujus, filii illius patris ? dilectione. centice ac modestice signo facile dignoscimus ;
Dilectio namque est, 1. Vexillum militum *'« mutuo quod doletis amore diligimus , ,

hujus ducis; 2. Character discipulum hujus quoniam odisse nonnovimus.\Chrislh\nsipe-

magistri; 3. Insigne fdiorum hujus patris. regrinatur odium, quia amorest. Manifestus
1. Quicunque adnumeralur mililice alicu- Christianicharacter (8),seu, Discipulorumar-
fus regis,ejusinsignia portare debet.(S)Fe- gumentum. (9) Tessera doctoratus Christi :

rum militia Dei sumus. (9) Charitas vero est •* concordia discipulorum ego doctorcompro-
vexillum exercitus Christi. Insignia Christi oor - ( IO ) Et nola discipulorum ejus Inhoc :

sunt insignia charitatis. Quod etiam in- cognoscent omnes quod discipuli mei estis ,
jiuit Sponsa Ordinavit in me charitatem. « dilectionem habueritis ad invicem. (11)
:

Hebraea lectio habet Fexillum ejus su- Quasi dicat Alia munera habent vobiscum
:
:

/wroec/irtrfow.Indeconcludit D.Thom. Qui- etiam non mei. (12) Nam Judaei, idololatrae,
cunque ergo Vttlt adnumerari militice Chris- Turcae , haeretici, athei , et alieni omnes a
ti, debet charitatis charactere insigniri. {10)
(1) Tert. L. de Pat. 3.— (2) Euthym. (3) Cyr. —
(1) Tbeophjlact. —
(2) D. Bern. Tract. dc Char. 2. Alex. in i5. Joan. —
(4) Tert. L. c!e Idol. 10. (5) —
— (3) D. Aug.' in Ps. i4 9 —
(4) Tert. L. de Orat. 1.
. — Tert. L. de Spcct. 24. —
(6) Tcrt. Apol. 3o. (7) Mi- —
(5) Tert. L. de Pcvn. 4.— (6) Mich. 5. (7) Tert. L. de
— nut. Fal. in Octav. (8) Euthym. — (9) D. Chrysost. —
Pocn. 8.— (8) D. Thom. —
(9) Tert.L. de Orat. 4.— hom. 79. — (10) Theophylact. in c. 17. Joan, — (11)
(10) D. Thoni. Cant. a. Joan. i5. — (12) D. Aug. Tract. 65. in Joan.
1 I*
 , ,,

i
7o
AMOR PROXIMI. — CONCIO 1.

via veritatis , sive pagani, sive h&retici, sive veritatis ? (i) Quadruplici ratione Christiani
mali Christiani, habere multa dona possunt fratres sunt i. Ut homines. Jure naturce
:

charilatem non possunt : ipsum esse , vi- matris unius. 2. Ut discipuli a Christo edoc-
vere , audire , intelligere et dona Dei sunt, ti : Qui de uno utero ignorantia: ejusdem ad

sed et malis communia sunt : ipsum inge-
niurn acutum et pessimi homines , solertem
induslriam habetit et scelerati , divitias ha-
bent etlatrones. (i)Nonergo ab illis discer-
nuntur discipuliChristi per esse, vivere, sen-
tire, ratiocinari. Non
ergo in illis
bonis muneribus meis , qux habere possunt
etiarn non discipuli mei ; sed in hoc cognos-
cent omnes, si dilectionem habueritis adinvi-
cem. (2) Imo per solam dilectionem frater-
nam veri Christiania fucalis discriminantur :
non enim distinguuntur per sacramenta ,
cumbaptismusetiam haereticorumsit validus.
Ad charitatem non aspirant nisi boni , hanc
unam lucem expaverunt veritatis. Ut Chris-
tiani, qui in baptismo simul cum charactere
unum spiritum biberunt sanctitatis. 4- Ut
Qui unum patrem Deum agnoverunt
justi.
suam gratiam adoptavit in filios.
qui eos per
quamvis Super hujusmodi autem filiationem , suam
voluit Christus fundare Ecclesiam. Ambu-
lans Jesus juxtamareGalilece, vidit duos fra-
tres , Simonem qui vocatur Petrus , et An-
dream fratrem ejus, et ait illis : Venite post
me. Et procedens inde, vidit alios duos fra-
tres, Jacobum Zebedxi, et Joannem fratrem
ejus, et vocavit eos. (2) Imperfectus in hunc
locum subtiliter philosophatur Super cha- :

nobiscum non communicant mali : possunt ritatem etiam fraternitatis , Ecclesias recte
communicare baptismum ccetera sacramen-
, posuit fundamenta : ut ex radicibus charita-
ta ; charitatem nobis non communicant. Nec tis exuberans quasi humor, ascendat in ra-
per gratias gratis datas : quia Caiphas pro- mos, et hoc supernaturalem charitatem : ut
phetavit, et Judas miracula operatus est. Ha- non solum per gratiam , secCetiam per natu-
berc baptismum et malus potest , habere pro- ram ipsa charitas firmior habeatur. Unde di-
pheliam et malus polest accipere sacra-
, cit, fratrcs : sic enim fecit Deus in veteri
menta et malus potest vocari Christianus et Testamento per Moysem et Aaron fratrcs ,
,

malus potest ; habere aulem charitatem et ponens atdificationis initium. Quoniam au-
malus nonpotest. (4) Nec per jejunia et elee- tem abundantior est gratia novi Testamenti,
mosynas hypocritee enim adinslar Phari- quam veteris, ideo primum populum cedifica-
:

saeorum ostentationis gratia jejunant. Non vit super unam fraternitatem , hunc autem
inquit, in hoc vos cognoscent si extcrmina- , super duas.{Z) Quamdam proportionem ser-
veritis facies vestras vel si longas orationes vare Deus voluit inter vetus et novum Tes-
,

fecerilis, aut si tuba prcecinente multam elee- tamentum super unam fraternitatem vetus
:

mosynam dederitis : qua? omnia iis similia fundavit Testamentum scilicet super Moy- ,

facere possunt hjpocrita?. (5) Nec per con- sem et Aaron germanos fratres ; nobiliori
lemptum divitiarum has enim Crates phi* modo Ecclesi;e jecit fundamenta eam enim
: ;

losophus in mare projecit, ne ab eis merge- supra spiritualem fralernitatemfundavit. Le-

retur.(6)Nectandem ab ullaaliare, quae cum gem mosaicam supra unam fraternitatem
malo compati possit. Dilectio sola nequa- eamque naturalem statuit at quia lex evan- :

quam cum malo compati potest. Nec enim gelica multo nobilior est eain supra dupli- ,

aliquod malum, velalicujus violatio pracepti cem unam a natura,

stabilivit fraternitatem :

potest in eodem corde cohabitare dilectioni. alteram a gratia oriundam, qua justi in filios
(7) Quapropter regale evangelica? perfectio- Deiadoptantur,eta fdiisdiabolidiscernuntur.
nis solium ex fraterno vendicatur amore , Solum donum charitatis est, quod dividit in-
agnoscitur et probatur. (8) Est enim charac- ter filios regni ceterni , et filios perditionis
ter discipulorum Christi , et insigne filio- aileimce. (4) Addit D. Augustinus : Dilectio
rum Dei. sola discernit inter filios Dei et fdios dia-
3. Christiani ab Ecclesioe incunabulis sese boli : signent se omnes signo crucis", respon-
fratres vocitabant At quanto dignius fra-
: deant Amen, cantent Alleluia, baptizentur,
tres et dicuntur^ et habentur , qui unum pa- intrent ecclesias , faciant parietes basilica-
trem Deum agnoverunt, quiunum Spiritum rum, non discernuntur fdii Dei a filiis dia-
biberunt sanctitatis, qui de uno utero igno- boli, nisi charitale (5), quoe est indicium fi-
rantiaz ejusdem ad unam lucem expaverunt horum Dei, et certum divini amoris signum.
III. PARS. Christus adjecit autem aucto-
D. Aug. ia Ps. io3.
(') —
(2) D. Aug. Trat. 65. in ritatem exaeeeratam testimonii rpondere. (6)
Joan. —(5) D. Aug. in Ps. 107. —
(4) D. Aug. Tract.
°° \ /

7. in ep. Joan. —
(5) Rup. 1. 11. in Joan. —
(6) D. Tert. Apol. 00.
(1) —
(2) Matth. 11. —
(3) Hom. 7.
Hier. —
(7) Rup. I. n, i n Joan. —
(S) Laur. Just. in — (4) D. Aug. 1. i5. Trin. 18. —
(5) Tract. 5. in cp.
in Fascisc. div. amo. c. a. Joan. —
(6) Tert. L. 4» adv. Marc. 9.
 :

AMOR PROXlMi. — CONCIO 1. i;i

Deum,
Scilicet pra'ceptnni dedil ct diligtndi rm imvtnitur ttnicus il/c SpUitut ubi dupiUx
proiimum propter Dcum. //"<• effeetus cumenim in seipso sit simplest fn
et diligciuli :

mtuidatum habemus a Dco ut qu dillgit nobis iiuiiqitam potl rit /irri ni.si tluptcx. (i)
,
:

Drum, diligat et fratrem suum, (i) Absquc D. Augustinua illi duo charitatii pnecepta
dilcctioue proximi nequit esse amor Dei. duobui cureparal pedibui Pedes tut chnrt- :

Quia, Ainor proximi eit inseparahilis ab ta* tuu estt tlims pedts Labrto, noli rssc. clau-
I .

ainore Dci 2. Ainor proxiuh cst ligoum et dus. Qai suni due pedes ? dito prcecepta di-
;

uota ainoris Dei S. Amor pioximi est men- lectionis Dei et proximl: Utis pedibus curre
;

sura ainoris Dei. ad Deum, (a) Vx D. Greg. vuli amorem pro*

1. Basc duo praxepta dilectionis, Dei el xinii a Dci ainore oriri, et ainoicin Dei ab

pronimi, ita inter se connexa sunt, ut non amore proximi nutriri Diie sunt prcecepta :

immci ito plerumque Scrlptura pro utroijue charitatis t in quibus tota et integra lex <li-
unum ponat. (2) Quia, ut docet D. Tliomas , viua eontinetur : Dei vidcUcct amor , ct pro-
idcm numcro est habitus eharitads , a qtto .limi : per amore/n Dci gignitur amor j>roxi-
uterijiic aelus elicitur ; ct uiius idenujue sri- mi , ct pcr tniiorcm proxi/nl iiutritnr amor
licet Dcus, in ijucm ntertjue tlirigitur : qttia Dei. (3) Duplicem illuni anioietn lulumbra-
proplcr Dcum , Deus ct proximtts diligi- tum agnoscit Pet. Cell. in duobus ehcrubinis
tur. Cum engo proximus diligitur propter supertabemaculumpositis t qui uno intuitu
Dcum , solus Dcus diUgitur pvopter seip- propitiatorium ct seipsos a.spicicbant. hi
sum. Aris/otc/cs, ubi unum propter alterum, ntutuo rcspcetu /raterna dilcctio , in 7>erso
utrobitjue unum tantum. (3) Quod niultiplici 9ultu atl propitiatorium humi/is rcvcrentia
comparatiooe declarat D. Gregorius : Sunt ad creatorem nostrum intelligitur : non enim
tluo isli amores dtta; qucedam j)artes , scd vultus vertunt in propiiiatorium , qui sese
unum totum esl cx utrisquc comjwsitum ; duo viutuo non resjiieiunt ; quia qui jyroximum
'

annuli , scd catena una ; dua? actioncs, sed quem videt, tioti diligit , Dettm quetn non
una virtus; duo opcra , sed una charitas ; videt, non jwtest diligere. (4) Hancdesump-
duo apud Deum merita , sed unum sine alio sit a dilecto Discipulo rationem ideo Che- :

inveniri impossibi/e est. (4) Ideoque post rubini prius sese respiciunt quam propitia-
explicatum magnum de dilectione Dei mati- torium quia nisi nos mutua charitate respi- ;

datum, statim Christus addidit Secundum ciamus, iu Deum oculos figere non valemus
: :

simile liuic : Diligcs jjroximum tuitm. (5) dilectio enim proximi est notadilectionisDei.
Quia, ut notat Victor Autioch. hoc secun- 2. Oculisunt in amore duces :amornam-
dum a primo divelli non potest, quia diiec- que majori impetu in res sensihiles fertur ,
tio Dei est ratio diligendi proximum. Proxi- ob dependentiam intellectus a sensibus, et
inum diligimus propterDeum,et Deum vere voluntatis ah intellectu. Ex his ergo qua>
diligere non possumus, nisi proximum dili- anitnus novit, surgat ad incognita, quce non
gamus. Haec duo praecepta mutuo se inclu- novit : utper hoc quod scit notum diligere ,
dunt, seu, ut ratiocinatur D. Thomas, unum discat et incognita atnare. (5) Igitur cum di-
pnvceptum includitur in alio ; qui enim dili- lectio proximi sit verum dilectionis divinae
git proximum, neccsse est ut diligat Deum : signum Qui dicit se Deutn diligere fra- :
,

licet enim objecta sint diversa , tamen ipsi trem autem noti diligit mcntitur. (6) Plus ,

actus secundum consequentiam sunt unum. audetlmperfectus Nonjtotest hominem odis- :

(6) Charitas est duplex ille spiritus, quem ah se qui Deum amat ; nec potest Deum amare
Elia postulahat Elisceus Obsecro ut fiat in Qui hominem odit. (7) Quare nemo dicat : Jn
:

me duplex sj)iritus tuus. (7) Dicitur duplex, hominem pecco, quando non diligo jratrem :
non in se sic enim est simplex et dilectio quomodo non peccas in Deum quando pec-
:
, ,

Dei et proximi ab eodem habitu charitatis cas in charilatem,quia Deus charitasest? (8)
procedunt , sed in suis operihus, quia Deum Imo qui non diligit proximum , in proxi-
et proximum respicit. Ab Elisoeo duplex
,
mum, in Deum etinseipsum peccat. In pro-
quem Elias habuerat postulatur Spiritus ; ximum, cui ex Apostolo dilectionem debet
,

non quia in seipso divisus est Spiritus , sed Nemini quidquam debeatis , nisi ut invicem
cjuia in munere suo , vel opere duplicatur: diligatis.
(9) In Deum cujus amori renun- ,

unus est enim Spiritus per quetn charitas tiat, ut cum diabolo ineat amicitiam. Deo
,

dij/unditur; ea tamen in amorem Dei et pro-

ximi derivatur. Nec adesse credendus est (0 Galfr. apnd. Tilmnm. in Alleg 2 In Ps 53. —
— (.>] L. 7. Mor. 10. — (4) 1.labern.Pars.
( )
— (d) D.
(1) 1. Joan. 4. — (3) D. Aug. I. 8. Trio. 7. — (o) Greg.Uom. 1 1. in Evang.— (6) 1. Joan. 4« — Hom.
(")
Opusc. 61. c. 2. — (i) L. 7. Mor. 10. — (5) ln Maic— ^2 - m Matih. — (8) D. Aug. Tract. 7. in Joan.—
(6) Opusc. 61. c. 3. — (7) L.4. Reg. 2. (9; Rom«
172 AMOR PROXIML— CONCIO II.

infensi inimicantes ,
quorum individua cum ex unitate quam habent ad invicem. Om-
diabolo amicitia est. (i) In semetipsum, tum nium gentium , unus homo , varium nomen
qtiia beatitudini renuntiat , lum quia se est ; una anima , varia vox ; unus spiritus ,
Christianum esse negat Negat se manifes- varius sonus. (i) Homines ejusdem sunt spe-
:

te, qui per quod agnoscitur, tollit. Quid au- ciei , ejusdemque naturae , tum quoad ani-
tem spei superest hujusmodi homini ?(2)Quae- mam, tum quoad corpus : quos voluit Deus
nam spes felicitatis illi qui se negat Chris- omnes ab uno parente sumere originem, ut
tianum et Christi discipulum, Dei Filium? hac consideratione mutuo sese diligerent.
Negat etiam Deum , tollendo charitatem , Creare voluit parentem unum, ex quo multi-
quae est signum Christianorum character , tudo propagaretur : ut hac admonitione ,
discipulorum Christi indicium Filiorum
, etiam in multis unitas servaretur. (2) Nam
Dei, nota et mensura anioris divini. eodem modo egit Deus in aliorum produc-
3. Inopus et Nilus duo sunt in iEgypto tione. Nunquid Deus de una ave fecit cce-
fluvii,simul crescentes et decrescentes. En teras aves ? nunquid de uno pisce omnes pis-
verum specimen amoris Dei et amoris pro- ces ? nunquid de uno equo omnes equos ?
ximi, qui simul augentur et minuuntur; imo Ventum est ad hominem faciendum , etfac-
proximi dilectio dilectionis divinae ostentat tusestunus, et de uno genus humanum ; nec
perfectionem. Ideoque Laur. Just. Stateram duos facere voluit separatim , masculum et
quamdam spiritalem divini amoris , proximi feminam , sed de uno unam. Quare sic , et
voluit esse dilectionem. (3) D. Dorotheus quare ab uno genus humanum inchoatur ,
centri et linearum utitur exemplo , ut de- nisi quia generi humano unitas commenda-
monstret amorem divinum eo esse majorem batur? (3) Verum nihil ita homines urget
quo major est amor proximi lineae enim : ad unitatem ac unitas Trinitatis divinae quae :

quo ad invicem proximiores sunt, eo magis est exemplar ad cujus imaginem formali
in centro uniuntur : homines etiam eo inti- sunt in qua D. Aug. unum contemplatur
:

mius Deo uniuntur, quo magis inter se amore diem. Tres enim dies non incongrue possu-
coadunantur. Ut patet in S. Joanne qui ar- mus dicere Patrem, et Filium, et Spiritum
dentissimo Dei incensus amore , proximum Sanctum : quia et Pater est dies , et filius
ardentissime diligebat. Is enim praecipuus dies est, Spiritus Sanctus dies est : et hi tres,
est inter Christi discipulos qui charitatem ,
unus dies. (4) Hujus divinae unitatis expres-
fraternam maxime commendavit : ejus nam- sionem ita ardenter exoptat in suis disci-
que epistolae , imo et singulae earum lineae, pulis Christus , ut sic Patrem oret : Pater
fraternam sapiunt dilectionem : Inde divini- sancle, serva eos, ut sint unum, sicut et nos
tus illi concessum est ut tanta cor ejus circa unum sumus. (5) Quae verba sic expendit
fratres charitatis gratia replerelur : ut sa- Cyr. Alex. Charitatis ,
pacis et concordia?
crosanctum pecto?is ejus templum velut ca- vinculum petit, quod ad tantam spiritualem
,

minus quidam divini viderelur incendii ; ut credentes uniojiem perducat , ut naturalis

nimirum plus amaret qui plus amabatur , et consubstantialisque in Patre, et Filio, atque
qui primus erat in Redemptoris amore, pra?- Spiritu Sancto, unionis similitudinem imite-
cipuus fieret in fraterna charitate. (4) Quae tur. Tria autem in hoc divino prototypo
nitebat, non solum in scriptis, sed etiam in imitanda occurrunt 1. Distinctio persona- :

sermonibus ejus: quapropter nihil aliud per rum in unitate; 2. Ordo personarum in um-
singulas solebat proferre collectas, nisi hoc : tate; 3. Perfectio personarum in unitate.
Filioli, dihgite alterutrum. (5) Cumque ex- j# PARS. Nonenim est dissensionis Deus,
postularetur a discipulis, cur eumdem sem- S edpacis(6),seuex Grseco, eversionis.(j) Tres
per haberet sermonem , respondit dignam cli v j nse personae summa fruuntur pace. Pa-
Joanne sententiam, quia prceceptum Domini ter> u { esl divinarum processionum scatu-
^
est, et si solumjiat, sufficit. (6) r jg 0> nm il n i s i pacem cogitat. Ego cogito
coeitationes pacis. (8) Filius, qui in Trinitale
••••••(••••«•••••••••••«•••••••o»»» b
m edium tei{ et} ita est ama tor pacis , ut
ab Esaia dicatur Princeps pacis. Spiritus
rrnvrPTn ^UWUA.
CAJiMLIU ccrTTivrnA
Sanctus, qui est Trinitatis complementum,
„ ,_ .j.i . ,• pace etlenitate vult tractari. Deus prcecepit
HoMiNEsadmutuam urgentur dilectionem, 5 c, . . „ , „/,.**, /„/*.
.

Spiritum Sanctum , utpote pro naturce suce

Tert. L. de Poen. 5. —
(2) Tert. L. de Spect. 24. Tert. L.de Test. an. 6.— (2) D. Aug. Serm.10. ex
— (1)
(S)In Fascic. Div. Am. c. 1. —
(4) Pet. Dam. Serm.
(1)
collect. per Pat. Sirm. —
(3) D. Aug. —
(4) Serm. 9.

de S. Joan.— (5) D. Hier. in c. 6. Epist. ad Galat. — de tcmp.— (5) Joan. 17.— (6) l.Cor. 14.— (7) lert. L.
(6) D. Hier. 4. adv. Marc. 4- —
(8) Jerem. 29.
 AMOB PROXIMl. — CONCIO II. i;3
bono, tcncrum nc delicatum diu calor massam tic powldet , unus igneui
, tranqulllltate,
d ienitate. etpaee tractare. trea pei* calorest : et omnls dlversltas generls t eon»
\ I i

son.r t-amdem hahenl Diviuitalt-m qiMB rst ilitionis, rt COrporum atijirtitr tstiusmodi vetm
,

radix <t fuudamentum ineffabilis pacia et < <>n- Umento. (i)

cordiaa, quam habent a<l inTicem. [deoque Miratur D. Chryoatomua inaignem A.bra-
Filiua eat unum quid cum Patre, oononua. hae modeatiam, aublimemque ejua philoao*
Inteliigant hesretiti , quodnon dicit unus phiam. Vide insignem modestiam^ vide il- t

sed unum unumenim neutraliter

: posUum , lustrem philosophiam patriarcha <r(nie ct :

societatis concordiam t non unitatem perso- dtgnttate seniorf juvenemjratris /illum fra-
iia-sonat. (a) Etforaan a tanto viroaccepere trem appellat : </ in eamdem, in <jn« ipse
iheologi, quod Filiua eat alius a Patre, non erat, aignitatem.evekii ni/ii/</nc mlnus ipsi ,

aliud quia alius masculine alietatem per- quam sibi tribuit. (2) Abraham erat .xMate
:

sonaa, ei non naturas aonat aliud vero neu- grandtBVua, Lothjunior; Abraham Patruua,
:

traliter alietatem natura importat. Loth nepoa ; Abraliam bene£actor, Loth be-
Non eoilein moilo ratiocinandum est ile neficiia uevictus Abrabam ca*lcstibus favo- ;

amore in ilivinis ac in bumanis. Intcr bo- ribus ditatua, quibus Lotli caicbat; Abra-
minea aroicos est unio cordium , sed nou ham tamen ex ajquo cmn Lotb agens euni ,

unitas nexus voluntatum, sed non identi-

; fratrem appellat. Et quod majori est adbuc
tas sicutenim babent naturas in individuo
: stupore dignum, ipse Cbristus in die judicii
diversas, ita et voluntates at inter personas :majestate gloriosus butnillimos et abjectiaai- .

divinas est unitas amoris , voluntatis iden- mos pauperes, fratres vocabit. Qnod uni ex
litas. Qnoniam Trinilas n/uts cst Deus , et his minimis fratribus meis fecislis , mi/tife-
esse crcditnr, no/i minus propter concordiam, c&l&.(3)Quam pauci bac a3tate,Abrabaj phi-
qnam sii/istantitv identitatem. (3) JNatura bu- losopbiam , et Cbristi sequuntur exemplum.
mana, quia limitata et finita, in omnibus in- Quam rari qui serio advertant, univcrsos bo-
dividuis bumanis multiplicatur, et quod sunt mines sibi fratres esse et babere ad invi- :

in eis personae distincUe, tot sunt etiam vo- cem unitatem et ejusdem natur?e, et ejusdem
luntates numero diversre : natura vero di- religionis Plericjue obcoecati, vel nobilitate !

vina utpote iufinita , sine sui divisione et generis , vel honore dignitatum vel divitia- ,

multiplicitate, eadem numero existit in tri- rum copia, fralres suos despiciunt nihili- ,

bus personis qua? sicut camdem: babent in- que faciunt. Verum , ne units adversns alte-
divisibiliter essentiam, ita eamdem volunta- rnm infletur (4), attendere debent, omnes in
lem, eumdemque amorem. Ideoque in Tri- universum bomines ab eadem potentia di-
nitate est unitas cum distinctione persona- vina fuisse productos qua? eos , non ex di- :

rum. Ut sit in unitate tripartita distinctio , versa materia, sed de eodem terrce plasmavit
et in Trinitate unita conjunctio (4), quoe est luto lutumque illud servo et domino, di- :

exemplar,i.Amoris angelorumcum angelis viti et egeno nobili et rustico, fuisse com- ; ,

2. Amoris angelorum cum hominibus 3. mune Christum etiam aeque mortuum esse
;

Amoris hominum cum bominibus. pro plebeio ac principe subdito ac rege , ,

i.Fingit Plato (5) deos in bominum pro- paupere ac divite. Quce putamus ignobiliora
ductione, quosdam ex auro formasse alios csse membra corporis, his honorem abundan-
,

ex argento, illos ex aere ex ferro istos.Quan- tiorem circumdamus. Et forsan

, despecti
diu hujusmodi metalla separantur diversa illi et honoribus negati Deo sunt accepti
, ,

sunt specie colore, pondere et valore. Ve- magis, quam illi, qui in seculo sunt honori-
,

rum si in una fornace simul misceantur, il- bus sublimati et forsan egeni et pauperes, :

lam amittunt diversitatem fiuntque una et ccelestibus ditantur gazis , et terreni divites
,

eadem ignita massa. Sic homines si atten- gratia, virtute et meritis nudantur et for- .

dantur, vel secundum proprietates singula- tasse servi et subditi aeterna potiuntur felici-
res, vel secundum fortunre bona, aut officia, tate, et principes et reges interminabilia sus-
multum ab invicem discriminantur. Unian- tinebunt supplicia.
tur simul in fornace charitatis , sacri illius Ut autem omnimodo eorum retundatur
ignis virtute unum fient. Cum quis semel vanitasproponendum est coelestium spiri-
,

Christum indutus fuerit, et missus inforna- tuum exemplum qui divinis sunt characte- ,

cem Spiritus Sancti ardore canduerit : non ribus ornati, quique magis inter se discri-
intelligilur aurum sit an argenturn : quan- minantur, quam homines ad invicem. Throni
Tert. L. de Spcct. i5.
(») —
(2) Liber de Trin. 22.
— Greg. Naz. Orat. 1. de Pace.— (4) Euseb. Emiss.
(5) (1) Clem. Alex. — (2) In Gen. i5. — (3) l. Cor. 4,
Hom. 1. de Synib. —
(5) Clem. Alex. 1. 5. Strcm. — (4) 1. Cor. 12.
 . ,

| i
74
AMOE PROXIMI. — CONCIO II.

etenim, cherubini et seraphini, qui primam imaginem, in qua unitas

Trinitatis deferunt
constituunt hierarchiam snpra angelos ul- , cum commendatur.
distinctione
timoe hierarchiae sublimantur magis quam 3. Unum enim non unus esse dicitur, qtto-
reges supra servos , tanta tamen nobilitatis niam nec ad numerum refertur, sed ad so-
inaequalitas non impedit, quin perpetua foe- cietatem alterius expromitur : denique adji-
derentur pace lieet varii sint ordines diver-
: cit dicens, sumus, non sum, ut ostenderet per
sae speciei. Inter angelos major non opprimit hoc quod dixit, sumus , et Pater , duas esse
minorem sed sempcr in sumrna pace et
, personas. (J/ium autem quod ait, ad concor-
quiete consistttnt. (i) Sed unde illis tanta diam et eamdem sententiam et ad ipsam ,

consensio? A sancta Trinitate hoc accepe- charitatis societatem pertinet. Ut merito

rttnt, unum. (2)
ut sint unum sit Pater et Filius , per concordiam ,
2. Non solum supernos mentes inter se et per amoretn, et dilectionem. Et quoniam
charitate nectuntur, sed homines etiam di- ex Patre est, qttidquid illud est , Filius est ,
ligunr, divina imagine insignitos, quantum- manente tamen distinctione, ut non sit Pater
vis loco dissitos, naturismeritisque diversos. ille, qui Filius : quia nec Filius ille , qui

(3) Est sancte viventibus qttceclam inter se Pater. (1) Ex identitate et singularitate na-
cognatio, conjunctioatque societas nec inte- turoe, qua Pater Filius et Spiritus Sanclus
,

rest, utrum in coelis maneant , an in terris ; unum sunt cum personarum distinctione
angelici sint habilus, vel humani , dummodo oritur pax summa , individua concordia et
ineis sit eadem vita, vel sanctitas : conver- infinitus araor. Vates Regius unitatem essen-
satio enim connectit quot separat elementum tiae etamoris, atque personarum distinctio-

(4) Quanta angelorum charitas, qua homi- nem his verbis declarat: Benedicat nos Deus,
tiibus foederantur , a quibus natura , condi- Deus noster : benedicat nos Deus , et me-
tione et loco sic distant? sed quanta super- tuant cum omnes fines terra?. (2) Ad deno-
borum vanitas, qui dignitati suae derogare tandam personarum distinctionem, ter dicit
existimant, si aliqualem habeant cum snis Deus ; ad innuendam vero personarum uni-
fratribus societatem a quibus distinguun- tatem, dicit eum in singulari
: Ter Trinitas , :

tur, non natura quia aeque sunt homines

,
eum unitas. (3) Pater prophetam, nou solum :

non loco, quia simul in terra degentes ; non innuisse his verbis unitatem Dei , quoe so-
religione, quia yeque Christiani ; non condi- ciam habet personarum distinctionem , ve-
lione, quia pariter miseri ; sed caducis dun- rum etiam excellentiam illius unitatis. Quo-
taxat fortutue bonis. Proh dolor! Crux Do- modo si dicat : Deus, Deus, Deus, ter unus
mini angclos hominibus consociavit : et in- Deus. (4)
terpres, conciliatrixque corum amicitice fuit. Geryon,Hispaniaerex,ut tricorporeus apoe-
(5) Et homines pro quibus crucifixus
,
est tis preedicatur, seu Gerjonter unus. (5) Ve-
Christus, inier se non sociat! rum fictitius Gerion tricorporeus , fictitia
Duoe mihi concurrunt respublicae una in trina ejus unilas , solus Deus ter unus est. :

cce!o , in terra allera ; illa angelorum , haec Unus ot> essentiae singularitatem, et ter unus
hominum ; illa supernaruni mentiuin , ista ob tripartitam personarum distinctionem. Si
animalium spiritu et corpore constantium ; Deus non trina hypostasi subsisteret ; sed
,

illa Sanctorum, ista peccatorum illa beato- una duntaxat, in hacsuppositione unus Deus
;

rum, ista miserorum illa tamen istam inso- foret, sed, ut sic loquar, semel unus Deus
;
:

lenter non despicit, sed ardenter diligit. llac sed quia de facto in naturae unitate est tri-
in sanctis angelis beata persistit , et sua^ partita distinctio, absque ullo naturae divor-
varti peregrinanti, sicut oportet, opitulatur: tio,ulladivisioneautdiscordia: jamnontamen
quia utraque erit una consortio a?ternitatis , semeldiciturunus Deus,quam ter unus quasi :

et nunc una est vincnlo charitatis : qua; tota niagis unus quodammodosit (magisunus esse
est ad colendum unttin Deum. (6) Ob easdem posset),quia in personarumdistinctione,indi-
et multas alias rationes , homines inter se viduam adhuc serviat naturse unitatem \Inter
uniri tenentur tum quia eodem sunt Christi omnia quaz recte unum dicuntur, arcemte-
,

sanguine redempti lum quia eamdem reli- net unitas Trinitatis. (6) Eo quod ex perso-
;

gionem profitentur tum quia in ccelo so- narum distinctione magis elucescat unitas
; ,
:

ciari in oeternum sperant tum quiatolisunt cum personae, quantumvis realiler distinctae
;

ad colendum unum Deum tum quia sanctae et oppositae, essentiae, voluntatis et amoris
;

(1) Rich. a S. Lanr. — (2) L. de Laud. Virg.— (3; Greg.

Kaz. Orat. 1. de Pac. — D. Amb. Serm. 8. (5) — (1) Liber de Trin. 39. —
(2) Ps. 66. —
(3) D. Hicr.

D. Athan. de Pass. et Cmc.

(4)
— (6) D. Aug. in Enchir. iu Gloss. — (4) Hom. de Symb.
2. —
(5) Tcrt. L. de
c, 56. Pall. 4. — (6) D. Bern. L. 5. do Consid.
 . ,

AMOH PROXIMI. — CONCIO U. , ,

unitatem ita peifcclam habeanl, ac si nullo sunt % dum i/>sum snpiunt

1'tcnim quos/nr-
inodo inter sc csscnt dislim l;c. tOIUB rallo inciccru dlvidit , co.sdcm rursus
Ad triuin personaruin imaginem Deus im-iccm rcliginnis rntin cnnilucit. i.t quuin-
liominein produxit : ut enin ad ainorcm i/.v i/lcrn ntqtic i/isi non sint. i/uni i/lciu scn-

unitatis ardentius acccndercl , ab excni- //'///// ijisuni surit : ct i uin iluo sint , ununi
plaris unitate. Hoino si ad ima^inciu uiiius sunt : liabcntcs .// /iilc so/i/ t/it/iu, ctiamsi ge-
duntaxat esset personSB , semel uiius exis- rnnt in pcrsonis /liccrsifatcni . Sic iinitaului
teret ; sed quia trium cst knago persona- Triniutem personarum quarum unius iu
,

rum, quodammodo ter unua esse debel Nam . diatioctione ct ordo in unitate commendatui
sicut prototypi distinctio, uniutem eius vi- n PARS. De ordinestatum cujusque dlg-
rietur augescere, ita imaginis unitas a distinc- noS( .

(ISm Ut autem ordinem hujusmodi

(,)
tione sumerc debet iiKrcmcntnm. Tuncnia- Sl rvei)l homines', per quem eujusvta atatua.

jor debet esse concordia, ubi major est oc- cognosci poaait, trinum mundum «is imitau-
casio discordiae unitas enim in diviaionia i[u \ u ropono
:
u quo nurus re lucet ordo .
,
p ,
c-ausa, unissima est , et qusadam individuai I# Elenientarera et ui.ivcisum; 2.
Civilem
umtatis exaggeratio. cl politkum; 3. Archetypum et divinum.
Multimodam iuter homines video diver- o tHls un V ersum certis dispositionibus
,, i

sitatem, in proprieUtibus scilicet individuan- ordinavit. (a) Ilunc ordinem divioaj sapien-
tibua; ra fortunaa bonis,in officiia et negotiia :
t <x tr ibuit Greg. Naa. Ordine omnia concin-
i

immo inlraeumdemautum reperiturdiversi- nn(a et distincta sunt et quidem concinna- ,

fas : u» patet in
qui Ecclesia;,foro,velniili-
iis
(ore y cruQt /3) £ t quod est stupore dignum :

liae sunt addicti. Variam adhuc intueor uni- Ordinato pcr elementn munda (4) creaturaj ,

tatem, entis scilicet , aubstantiae , corpons, etiam inanimataj, concinnatum a Verbo 01-
viventis, animalis, rationalis. Ultra bas uni- nein i uv iolabiliter servant tumquoad de-
,ji :

tates quce ad naturam pert.nent plures sunt

,
p dentiam terrestrium a coclesiibus , tum
eu
adbuc qu.T rehgionem spectant mmirum quoa dlocum eleinentorum.Ca7w//« etterres-
:

Ecclesia*, fidei, sacramentorum, glonae.Tot tria continet murtdus ordine quodam florente ,

unitates a natura et gratia oriundae distinc- et dominante

(5) Tertullianus illum ordinem .

tioni praepollere debent. Ex illis diversitati- ust i t ia, tril^uit. Omnia ut bonilas concepit,
j
busansam sumere debent Cbnstiani, ut co- i tn juslitia distinxit : justilicc opus est, quod
rum corda stnctiuauniai.tur.iVo/i est Judccus inter iucem et tenebras separatio pronunliata
neque Gra>cus ; non est servus vel liber ; non est inter (liem et noctem inter C cclum et
f f
cst masculus nec jemina. Omnes enim vos terram inler aquam superioiem et inferio-
,

estisunumin Christo Jesu. (1) Hanc concor- rem% molem

inter maris co?tum et ari(ice ,
diae umtatem cum distinctione expendit ex
in ter luminaria majoraet minora inter ma- ,

Apostolo dubius TerT. Denique novit hanc rem etfeminam. (6) Ut judex Deus creavit
concordice unitatem et Apostolus, cumperso- IUU ndum. Unde in Hebra^o babetur Inprin- :

narum tamen distinctione. Nam cum ad Co- cipio creavit Elohim ccelum et terram. (7)
rinthios scriberct : Ego ,
inquit ,
ptantaui , mun ji fa b r C a summus rerum
Eccur in i ,

Jpollo rigavitySedDeus incrementum dedit: omnium opifex Unquam judex proponitur?

itaque neque qui plantat est quidquam , ne- An non magis onee tunc Deus appareret ir]
que qui rigat ; sed qui incremenlum dat sub nom i ne Jehovab quasi primum ens
,
Deus. Qui autem planlat et qui rigat unum quor\ cateris largitur, ut siut?annon omni-
sunt. Quisautem non intelligat aiterum esse po tentis vocabulum foret opportunius, dum
Apollo, altcrum Paulum : non eumdem atque
creaturas omne s de nihilo producit? annon
ipsum Apollo, pariter et Pauium ? Denique potius benefactoris nomine tunc indigitari
et uniuscujusque sunt officia prolata : alter
d e buisset, cum munifice hominibus beneficia
emm qtu ptantat , et alter qui rigat : hos ta- l argitur ? Huic dubio sic acute respondet Ca-
men duos, non quod unus sit, sed quod unum eIanus Quare autem Moysesinhoc exordio
.

j
sint, proposuit Apostolus Paulus. Ut alter
oppellauerit Deumjudicem, inpromptucausa
qutdemstt Apotlo, alter vero Paulus, quan- est ut creatio ca [orum et eorum quce in eis
.

tum adpersonarum distinctionem pertinet , suntf intelligatur actio Deijudicis secundum

unum ambo stnt ; nam quando duorum una ustit iam distributwam : ne putetur creasse
sentcntiaest, veritas una est,fides una est,
j
res earum tantunh et non secundum diversos
atque eadem religio est, unus etiam Dei ti-
Hlarum gradus atqueordincs res ipsas crean-
mor est, unum sunt etiamsi duosint: ipsum
* ^ (1) Tert. L. de Tud. 5. {>) Tert. Apol. i8. —(3) —
Orat. s6. —
(4) Tert. L. dc Iiap. 5. (5) Greg. Nai.— —
(0 Calat. o. 6 Tert. L. j. adv. Maic. 13.
( ) (7) Gen. i.
-
 :

ij6 AMOR PROXIMl. — CONCIO II.

do distvibuisse. Ad hunc siquidem errorem animae sanctae sic fantur aputl D. Beru. Nos
tollendum describitur quod Deus quatenus in regno unitatis et pacis sumus. (i) Si au-
judex creavit omnes, sicque creando distri- tem justitia et ordo a familiis , civitatibus
buit singulas suavissime suis quasque locis regnis, exercitibus el Ecclesia abfuerit, multa
gradibus hac ordinibus deputando. Itaque
,
noxia importat : Haud quidquarn aliud exis-
Jicet banc mundi mo- timemus quam profusam quamdam et re-
mundi opifex Deus ,

lem per omnipotentiam creaverit per sa- dundantem omnium rerum confusionem : ut
,

pientiam disposuerit, per bonitatem perfece- enim ordo constringit ita perturbatio solvit ,

rit , tamen ita Deus existimat creaturarum ac dissipat. (2) Respublica?, civitates, fami-
ordinem, quisuam unicuique sedem, locum, hae, ubi deest ordo justitiae, inferno assimi-
gradum et pretium tribuit ut omissis tunc lantur :Ubi nullus ordo , sed scmpiternus :

ceeteris magnifice augustis , et creationi for- horror inhabitat. (3) In Hebraeo, nulli ordi-
tan opportunioribus Dei uominibus, judicis nes. Quasi universatim omnia sint in inferno
vocabulum offerendum praetulerit. Totum confusa et sine ordine. En verum specimen
hoc judicato dispositum et ordinalum est. civilatis, vel familiae inordinatae : Nulla in
Omnis situs, habitus elementorum, e/fectus, maleficio ordinis ratlo est. (4)
motus , stalus, ortus, occasus singulorum , Hortatur Cbristianos Apostolus Omnia :

judicia sunt Creatoris. Ne putes eum exinde vestra honeste et secundum ordinem fiant.
judicem definiendum quo malum cepit. (1) (5) Versio syriaca babel Cum decore et se~ :

At quia, ut vult Seneca, bomo universi pars cundu/n ordinemfant. Tota pulcbritudo na-
est praecipua Meinbra sumus magni corpo- turae,elhicae,oeconomicae et politicae in ordine
:

ris (2) , justitiam cum ordine tenere debet. sita est. Ab ordine Ecclesia, forurn, bellum,
Nam ordo est parium dispariumque rerum , domus , civitas, respublica, regnum, suum
sua cuique tribuens loca dispositio. (3) Ad mutuant decorem. E converso illa omnia
hoc enim homo factus est animal civile (4), ex confusione fceda apparent : Non enim est
ut in mundo civili et politico, ordinem exacte quidquam pulchri inconfuso ordine.(6)Ma§na.
servaret. profecto in homine esset deformitas, si ca-
Deus, qui ad imaginem Trinitatis pro-
2. put ejus esset deorsum, pedes vero sursum :

duxit hominem , sociabilem eum fecit. Na- eodem modo deforiiiis est domus, verbi gra-
tura nos sociabiles fecit. (5) Hanc hominum tia in qua servus domino, uxor marito, filius
societatem multum prajdicat D. Aug. Nihil patri dominatur. Bonitas Creatoris operata
est quam genus hominis, tain sociale natura. est mundum, justitia modulata est. (7) Me-

(6) Clemens autem Alexandrinus numerum lodiae vigor concentus est, ex convenienti
homini necessarium censet, ut socialiter vi- consensione nascens Concinna qucedam et :

vat. Vitahominum,rationeel numero valde quasi modulata partium mundi consensio ,

indiget. (7) Quod rationalis homo ratiocina- harmoniam efficit. (8) Rupertus contempla-
tione vivat, omnibus in confesso est : miris- tur homines velut instrumenta Dei musici
simum tamen, quod numero sic indigeat ,
Quid sumus nos,nisi magni musici Dei qua?-
tampiam qui numero vivat. Homo duplici dam instrumenta? (9) Quantula discrepantia,
vita vivit, rationali et politica : ad solitariam melodiam reddit absurdam, perditur dissen-
et naturalem vilam , ratiocinatione indiget, sione concentus, et musicae harmonia absone
ad civilem et politicam numero. Si enim corrumpitur. Fraternae cbaritatis concentus
nmnero careat, vitam perdit, non naturalem est a consensione : Consensio est concentus
et humanam, sed civilem et politicam quae : in animis. (10) Utautem hujusmodi habea-
in numero apte singula disponente, consis- tur concentus, homo ordinem qui in mundo
tit. Si adsit numerus, justitia aderit quae in : archetypo emicat , imitari debet.
Ecclesia, in foro, in exercitibus, rebus publi- 3. Ordincm semper a principalibus deduci
cis, civitatibus, multa bona afferet. Nam, ut oportet. (n) In Deo autem mirus nitet ordo,
ait ordo rerum omnium pater ut ipsa teslatur genita sapientia
Greg. Naz. Ab ceterno :

et salus est. (8) Civitates, familiae, societa- ordinata sum.(ii) Pater namquegeneratVer-
tes, ubi justus ille servatur ordo, coelesti as- bum , Pater et Verbum producunt Spiritum
similantur Jerusalem, ubi quilibet beatus fe- Sanctum. Pater est prima Persona; Filiusse-
licitate fruitur suis meritis commensurata, et
!•• • •. . i.
•
(1) Serai. 1. de S. Michaele. — (2) Grog. Naz. Orat.
1
cum alns 111 pace consistit : unde Angeh et
Ia )i. Job 10 _ T ert. L. de Pat. ,o.-(5) (3) . .
(4)
i Cor. i4. — (G) Philo Jud. de Opific. Mnnd.
1. {-)—
— —
.

(1) Tert. L. 2. adv. Marc. 12. (2) Epist. g5. (3) Tcrt. L. 2. adv. Marc. 12.— Philo Jud. I. de Mund.
(S)
D. Aug. I. 19. Civ. 10. —
(4) Arist. 1. i. Polit. 2. (5) — Opific. c. 5. (9) L.
— 1. in Joan. —
(10) Clem. Alex.
Sen. Epist. 95. —
(6) L. i2.Civ. 26. —
(7) Clem. Alex. L. 2. Strom. 4' — (» *) Tert. L. de Iies. 2. (12) —
L. 5. Strom. 7. —
(S) Creg. Naz. Orat. 12. Piov. S.
 ,;

AMOIl PROMMI.— CONCIO 17; tl.

CuncIa;SpirilusSanctustertia;tuin.v/V///*/////7//.v ejus pi.csiantiain miro commendat. Ilanc <li-

Trinitatis noit con/um/it onlincm ita unio vinain perfectionetn .eniulatur charitas
,
Su- :

charitatis non confundit ordincni. (1) In di- j>cr oninin c/iaritalcni /inbctc, ijutr c.st viiicu-

\inis autem trinus rcpciilur orclo, originis ////// pc/ /rctionis. (1) Optime clicilur vincu-
scilicet, rationis el nalune. Ordo origiuis in- Imn perfeclionis, quia in trihus potissimuin
terceclit inter pcisonas produccnlcs et pro- clivm.c assimilalur <-sseuti;e, [ . Absque essen-
duclas; orclo rationis inter perfccliones es- tia divina relatioiies nou dicunl pcrfectio-
sentiales et proprietates persouales ( nain nem absque cliariiale lioinines perfectio- ,

essentialiasunl propria notionalibus) ordo na- nein non habent ; 2. Essentia clivina sibi
turSB intergenerationeni Verbi, et processio- identificaudo rclaliones re<l<lit cas infinite
nem Spiritus Sancti. Operatio eniin intelleo perfectas, charitas cssteras infortnando virtu-
tus est ordine natursa prior operatione vo- tes suum eis largitur valorein et pretium ; 3.
luntalis, cum h;ec iltam neoessario supponat. Personaedivinac, qiuerelationibusdisiinguun-
Tripticem iilum ordinem homo imitari tene- tur, sunt unum in essentia divina; virtutes
tur : ordo originis personas respicit ; ordo omnes in cbaritate velut in centro uniuntur.
rationis merituin ; ordo vero naturae proxi- 1 llelaliones in divinis non sunt quanta?, .

mi bonum. llli sunt magia diligendi ordine (2) nec nisi entitativam dicunt perfectionem ,
originis, cjui nobis proximiores sunt , et su- alias quaclibet pcrsona divina non esset infi-
pra c;vteros parentes qui nos genuerunt
,
nita infinitum enim est cui nibil deest
: :

Patrcmct matrcin lc.c /ionorari,ct post Demu deest autem cuilibet person;e divina3 proprie-
di/igi pr.rcipit. (2) Ordine rationis, eo ma- tas alterius persona\ Paternitas enim non
gts honiiues diligendi sunt quo majori per- est in Filio, nec filiatio in Patre, nec spira-
leclione pollent De ordine statum, de con- tio passiva in Patre et Filio bis namque
: :

finio meritum cujusque dignoscas. (3) Sic relationibus personae ab invicem distin-
enim amor noster divino conformabitur guuntur. Deus unus et trinus est. Unus est
ainori, qui beatitudinem meritis commensu- in essentia , et essentialibus attributis ; tri-
rat. Ordine naturae , diligenda sunt bona nus in personis, et proprietatibus persona-
proximi prout diligibilia sunt : Naturce libus. Triplex autem intercedit discrimen
Dominus Deus figuravit hominem, et fructi- inter attributa essentialia et relationes ori-
bus rerum appetendis et consequendis certos ginis: 1. Attributa essentialiasunt communia
in eo sensus ordinauit. (4) Quapropter cum tribus personis relationes vel uni tantum : ,

principium dilectionis sit Deus , necesse est ut paternitas Patri, filiatio Filio, spiratio pas-
quod secundum propinquitatem majorem ad siva Spiritui Sancto vel duabus duntaxat, ,

Deum major sit dilectionis affectus. (5) ut spiratio activa Patri et Filio. 2. Attributa
Absque boc ordine homo non vivit ratio- non distinguunt personas, in illis enim rea-
naliter Nulla res sine ordine rationalis Hter identificantur ; relationes distinguunt
:

potest vindicari. (6) Nec politice, quia vivi- realiter personas, easque multiplicant Quod :

mus ratiocinatione et numero. (7) Nec chris- non estunum, numerus est.(3) Attributa sunt
tiane Definitio brevis et vera virtutis est quanta,etinfinitamdicuntperfectionem;rela-
:

ordo amoris. (8) Multi tamen nunquam or- tiones sunt non quantoe, id est,necfinitae, nec
dinarie tractant. (9) Quia nec parentes dili- infinitae in Deo. Ubi non est unitas, ibi per-
gunt, nec meritum attendunt, et fortunae feclio gradualis et quid ditativa non est Ubi :

bona proximi ipsius saluli ante omnia requi- unitas, ibi perfectio est , ca?teri numeri per-
rendce (10) praeponunt. Proximus salutiordi- fectionem non habent. (4) Idcirco in Patre
natur. (1 1) Ideoque ejus salus post Deum di- et Fi/io, et Spiritu Sancto, quorum opulentia,
ligenda est exercetur virtus , quae est naturce identitas est. (5) Hanc veritatem
; sic
ordo amoris ; sic servatur justitia; sic sancta etiam Christus bis verbis declarat Pater :

imitatur Trinitas , in cujus unitate et ordo meus, quod dedit mihi, majus omnibus est.
et perfectio splendet. (6) Divina essentia, divinaque altributa, quae
III.PARS. Deus summum bonum, de sin- sun.t Palri Filioque communia , sunt illucl
gu/aritate prcestantice suce possidens , uni- ajus quod dedit Filio Pater; unde statim m
cum est. (12) Singularitas qua Deus unus est, adcIit Filius Ego et Pater unum sumus. :

Qui charitate uniuntur adinvicem, divi-

(1) D. Athan. Serm. 4. cont. Arian. — (1) Tert. L. nam aemulantur perfectionem : Deo et divi-
IS^l^rf^^V^^V^
Tert. — L. 1. adv. Marc. a3. (7) Clem. Alex. 1. 5.
nis sunt proximi, qui pacis bonum amp/ecti

Strom. 7. — (8) D. Aug. L. i5. Civ.

Tert. L. aa.— (9) (1) Coloss. 3. —
(2) Scot. —
(31 Tert. L. de Exh. Cast.
de Res. 2. — (10) Tert. lbid. —
(11) Tert. L. de Res. 7. — (4)D. Rern. L. 2. de Consid.— (5) Greg. Nazianz.
5g. — (12) Tert. L. 1. adv. Marc. 4. Orat. in S. Bapl. — (6) Joan. 7.
1« 12
178 AMOR PROXIMI. — GONCIO II.

videntur.(i) Hancunionemhabeatis obsecro, tem non habet pacis

. (i) Quia cum charitas
ut sitis perfectiet integri,in nullo deficientes . sit forma et regina virtutum , largitur illis
(a) Et in hoc sensu dicit Moyses : Viri isti vitam , perfectionem et pretium. Sicut enim
pacifici sunt.fi) In Hebreeo habetur Viriisti sigillum principis monetae impressum valo-
:

consummati atque perfecti sunt. Quasi vir rem illi tribuit, ita charitas caeteris virtuti-
pacificus et fraterna ardens charitate sit bus, quae absque illius impressione nullius
homo consumma- sunt meriti : Ab illa omnes ali& accipiunt ,
integer, in nullo deficiens,
tus atque perfectus. Quod si a charitate mu- quod verai virtutes sunt. (2) Ideo dicitur a

tuanda sit christiana perfectio , absque cha- D. Bern. Virtutum virtus , et bonorum im-
ritate deficiens est Christianus. Sis velim, pletio meritorum^S)\ aD.August. Principium
sanguine nobilis, divitiis abundans, dignitate omnium virtutum (4); aRich. Vict. Omnium
sublimis, eloquentia florens, scientia praecla- intima vis et medulla virtutum ; a Laur.
rus, multisque aliis tum naturae, tum fortu- Just. Virtutum mater, boni retinaculum , et
nae ditatus donis, si sis charitatis inops, idem animi ararium. In ea enim contineturChris-
audies ac Laodicea^ Episcopus : Dicis, quod tiani nominis thesaurus.
dives sum t et locupletatus et nullius egeo ;
, 3. Quapropter, ut D. Chrysostomus ad-
ct nescis quiatues miser, et miserabilis , et vertit Paulus non dixit fastigium ; sed
, ,

pauper, et ca?cus, cl nudus. (4) Et non solum quod magis necessarium vinculum.
est
bona naturoe , aut fortunae ad christianam Nam fastigium quidem est intensio per-
minime conducunt perfectionem imo nec
, fectionis, vinculum autem est complexus et
aliae virtutes absque charitate conducunt ad comprehensio eorum qua? perfeclionem effi-
Deum Donum Dei
: nisi charilas proprie in- ciunt. (5) Charitas est vinculum perfectionis,
telligenda est, qua? ducit ad Deum et , sine tum quia animam unit Deo, aquo perficitur ;
qua quodlibet aliud donuni non perducit ad tum quia sicut essentia divina est quasi me-
Deum. (5) Quod ipse declarat D. Paul Si dium quo personae divinae identificantur ,
:

linguis hominum loquar, et angelorum cha- ita charitas est medium quo homines ad in-
ritatem autem non liabuero factus sum ve- vicem uniuntur; tum quia sicut omnes di-
,

lut a?s sonans, aut cymbalum tinniens. Etsi vinae perfecliones sunt unitae radicaliter ia
habuero prophetiam , et noverim mysteria essentia divina, ita , ut vult Wolvero Abb.
omnia, et omnem scientiam; etsi habuero om- Charitas velut centrum in meditullio posita,
nemfidem, ita ut montes transferam, chari- omnes quasi per circumferentiam virtutes
iatem autem non habuero, nihil sum. (6) Su- tangit. (6) Omnes enim virtutes ad charita-
me tibi duos homines, sanum unum opu* , tem quasi ad centrum tendunt, et inea ve-
lentum, doctum , honoratum , si velis , re- lut lineae in centro adunantur : tum quia si-
gem alterum vero segrotum, inopem, igna-
; cut attributa et relationes identificanturrea-
rum, despectum, servum. Ille si caret chari- liter cum essentia divina, ita caeterae virtutes
tate, cum tot dotibus nullius est momenti eminenter in charitate continentur. Idcirco
apud Deum, etiamsi in magno pretio habea- D. Athanas. post dinumeratas sigillatim plu-
tur apud homines. Iste vero quantumvis ab res monachorum virtutes, sic concludit in
hominibus despectus si charitate praeditus laudem Magni Antonii Omnium quoque vi- :

sit, a Deo multum existimatur. Ille vere est cariam erga se retinens charitatem, erat uni-

pauper, et imaginarie tantum dives iste versis virtutum partibus irrigatus. (7) Tum
:

vere est dives , licet ut pauper habeatur : quia sicut opera Trinitatis ad extra proce-
Sine charitate dives pauper est , et in chari- dunt ab omnipotentia deitatis, ita ex D. Au-
tate pauper est dives. (7) Illi quoad ccelum gust. omnia opera nostra unum opus sunt
prosperitas nihil prodest , nihil huic adver- charitatis. Nam, ut ait D. Chrysost. Ckari-
sitas obest Adde charitatem, prosunt om- tas velutfrugis qu&dam apicula, bona om-
:

nia; detrahe charitatem, et nihil prosunt ca?- nia undique collecta in amantis animam im-
tera. (8) Frater, quidquid habeas , et chari- portat. (8) Ex his concludendum est cum
tatem solum non habeas, nihil prodest tibi. Gregor. Nazianz. Quoniamfactisumusunum
Quam si solam kabeas, tibi sufficit. (9) unius Domini, et de Trinitate concordes, una-
2. Addil D. Augustinus : Meritum chris- nimes. (9) Sedulo studeamus reciproco cha-
tiana? virtutis vilescit in cunctis, si charita- ritatis copulari nexu, ut unitatem et perfec-

(i)Greg.Naz.Or...dcP.ce.-(»)Jacobi.i.-(3)Gen.
tionem divinarum personarum imitemur:
34.— (4) Apoc. 3. —
(5) D. Aug. L. .5. Trin. 8. (6)
— (i) Serm. 168. dc Temp. —
Richar. Vict. opns-
(a)
i. Cor. .5. —
(7) Laur. Just. L. de Lig. Vit* , c. 4- — cul.deChar.ca. —(3) Tract. de Char. la. c —
(4) L.
(8) D. Aug. Serna. 5o. de Verb. Dom. —
(9) D. Aug. 14. Civ. —(5) Trart. de Char. c
5. —(6) L. 3. in
Tract. 5. in ep. Joan. Cant. 8. —
(7) In Ps. 49- —
(8) Hom. 33. in 1. Cor.
—
(9) Orat. 1. de Pace.
 , — ;

AMOR PROXIMI. — CONCIO III. i; ,

Multi in unam cogi diicctioncm jjcr /n:>/ia- tcrnus amori quo scipsum nmat; vel polms
diccv esscntiii- unioncm fcslincnuts. (i) ett itlcm aiuor rclcrnus , qui tcudit ct I

Deuni, ct ad lioiuiiiciu. Dcus crgo , qui e*t

••••»•••••••*»•« * * * ts »**»»»»** $»,»» |)cilc( lissiiiiuin dileclionis exeinplar, cliari-
tatc uos diligit, et noa pcr charitatem fratrea
COM,IO TERIIA. debemut diugere. Nisi dilectto proxtmi sit
iinago dilcctionis D<i, txrfcctioiicm /10/1 ha-
Christia.no Tertulliauus mo-
prarscribit bet. Nihil est participatione perfectum , nisi
dum quo suum dehet diligere fratrem Intcr :
inemantum cst imago absolutc pcrfccti. (i)
fratrcsat</uccotisc/vos,ubicom//iu/iisspcs,mc- Triuus cst iuter l.oinincs auior uatura-
:

tns, gaudium, dolor, j/assio : ijuia COmmunit |j s mo ralis cl Supei natuialis. Est a/fccfits,
f

Spritits, de coinmiiiii Domino ct Patrc; quld aHcm C aro gig/tit ct cst <juc/n ratio rcgit ;
, ,

tuhosaUudquam te opinaris P In his vcrhis c( cst quem condit sapientla. (2) Naturalis
,
tres modos diligeudi Iratres iuveuio : scili- amor, pro suo motivo habet aliquid uatura-
cet, sicut coelcstis Pater nostliligit; sicut I)o- \e moralis, babet alitmod bonum honcs-
;

t um ; supernaturalis
minusnosterJesusCliristusnosdiligit,etsicut ipsum Deum. Aniorc ,

ipsinosmetdiligimus.Verumcbaritatis sym- na turali amainus parenles, consanguineos ,

bolum aurum elenim aurum cacteris metal-
:
amicos, eosquc a quibus aliquod spcramus
lisantistat, cbaiilas caeteris virtutibus prre- commodum. Amore morali, sapientes, pru-
pollet; auro nibil non tentant et operantur dentes et studiosos amamus. Amore vero
numdani, cbaritate divinam legem adim- supcrnaturali, in proximo Deum diligimus.
plcnt Chiistiani : Charitalem habe , et ii/i- Ille veraciter charitatem habet qui amicuin
,
jdcsti legem. (2) Auro cbaritatis cadeslis Je- diiigit in Deo et inimicum projjter Deitni. ,

rusalem mensuratur. Vidi angelum, qui ha- non est virtus ; 2. Est virtus
(3) lt Dilectio
bcbat mcnsuram arundinem auream, me- moralis; 3. Esl virtus theologica. Maritus
ut
tiretur civitatem, et portas ejus et /iiurum. uxorem diligit tantum, quia pulcherrimaesi
,

(3) Et quia ex eodem Apostolo, eadem cst parentes diligunt fdios, quia sibi sunt obse-
mensura ho/ninis quas est angeii , terrena quentes amicus amicum diligit quia ab ; ,
etiam Jerusalem arundine aurea dimetienda ip SO amatur. Hujusmodi amores nec super-
est. Trinam autem invenio regulam auream naturales, nec meritorii sunt, quia a chari-
per quam fraterna dilectio mensuranda est t ate non procedunt. Sunt nonnulli qui dili-
:

1. Est amor, quo Deus nos diligit ; 2. Amor, gunt proximos, sed per afjectum cognationis
quo Christus nos dilexit; 3. Amor, quo quis- ct camis : quibus tamen in hac dilectione sa-
que seipsum dihgit. cra c [oquia non contradicunt. Sed aiiud esl
I. PARS. Fraternus amor regulari debet quod sponte impenditur naluras , aliud quod
ab amore quo Deus nos diligit. Nequeenim ex j)ra?ceptis dominicis ex charitate dcbetur
ad vivendum solutnmodo , ut non ad recte obedientice Illi niiniruni et proximum dili- .

vivendu/n, in respectu scilicet Dei. (4) Si gunt , et tamen illa dilectionis pra?mia non
autem serio divinum illum attendamus amo- assequuntur, quia amorem suum non sp.'-
rem, inveniemus quod Deus nos charitate rilualiter , sed carnaliter impendunt. (4)
diligit, quod propter seipsum nos diligit Dilectio enim fraterna , quam a Christianis
quod dilectionem suam ad omnes homines efflagitat Christus, est actus charitatis. Non
extendit. Ut igitur dilectio nostra huic re- enim per charitatem diligimus in proxi-
gulue commensureiur, debet, 1. A charitate mo, nisi Deum. Itaque discernitur ista dilec-
procedere ; 2. Ad Deum respicere; 3. Ad tio ab ea qua se invicem diligunt homines ,
omnes homines sese extendere. sicut homines. (5) Non sufficit ut homines
1. Charitatem suam erga nos Deusipse de- diligant se ut homines, cognationis aut ami-
clarat : In charitate perjietua dilexi te. (5) citiae vinculo perfectius sese diligere de- :

Ubi D. Bon. Bene dixit , perpetua : dilexit bent, amore scilicet charitatis , quae Deum
enim te antequam tu, velhomo, vel angelus, in proximo diligit. Quapropter Deum dili-
vel cocium f vel terra esset. (6) Ideoque Cy- gamus inseipso; ipsum diligamus et in no-
rill. Alex. stupefactus ait Mirus projecto bis; ipsum in proximis noslris diiigamus. (6)
:

amor hominum, una cum Deo arternus. (7) Diligimus Deum in seipso , ob suam infini-
Amor namque quo nos amat Deus est coae- tam perfectionem ; Deum diligimus in no-
(1) Clem. Alcx. Adhort. ad Gentes. —
(2) D. Aug. (1) Cusan. I. 7. Exercit. —
(2) D. Bern. Serm. 5. in
Tract. 5. in Ep. Juan. —
(7>) Apoc. 25. —
(4) Teit. L. Cant. (7>) D.Greg.Naz.Hom.aj.inEvang.— (4) D.Greg.
2. adv. Marc. S. — (5) Jer. 01. —
(6) Scrm. 2. Fer. a. ibid. —
(5) D. Thoin. 2. >. q. io5. a. 3. — (6) D. Aug.
Pent. — (7) Cyr. Alex. L. 1. Thesaur. 1. Tract. S3. in Joan. — (7) D. Aug. Serm. u. in Ps. 98.

12.
180 AMOR PROXIMI. — CONCIO III.

bis, duQi cordibus nostris velut in templo spem habent beatitudinis ; sanctos vero an-

per gratiam sanctificantem residet; Deum gelos et electos diligere debemus, quia feli-
diligimus in proximo, dum proximum prop- citate potiuntur, quam nos speramus. Et cum
terDeum, et in ordine ad Deum diligimus. omnes generatim homines qui degunt in
Tuin vere est opus bonum , cum a charitate terra, coeli capaces sint, omnes in universum
jaculatur agentis intentio , et tanquam ad diligendi sunt. Diliges proximum tuum, id
locum suum rediens rursus in charitate re- est ,omnem hominem. Explicat D. Au-
quiescit. (i) gustinus : Proximus non sanguinis propin-
2. Nam , ut aliorsum docet D. Augusti- quilate, sed ralionis societate pensandus est,
nus , amor et cum Deo , et in in quo socii sunt omnes homines. (i) Ideo
de Deo , et
Deum De Deo cur- praeceptum fraternoe dilectionis dicitur la-
ordinale currere potest.
rit, quando de Deo accipit unde Deum di- tum Lalum mandatum tuumnimis. (2) Quia
, :

ligit. Cum Deo currit quando ejus volun- ad omnem hominem cujusque nationis et
,

In Deum currit ,
tati in nullo contradicit. conditionis se extendit. Proximi nomine non
quando in ipso requiescere appetit. (2) Sic tanlum intelligendi, qui nobis amicitia aut
enim divino conformatur amori. Divinus propinquitate junguntur ; sed omnes prorsus
amor tanquam sempiternus circulus ex bo- , homines, cu/n quibus nobis natura communis
no, propter bonum in bono et ad bonum, , est : sive illi hostes sint , sive socii , sive li-

indeclinabili conversione circumiens. (3) Ex beri, sive servi. Unus enim nos conditor fin-
bono, quia est ipsamet voluntas Dei sese ad xit, unus nos creator animavit; eodem cuncti
extra diffundens. Propter bonum, quia sola ccelo et aere , iisdem utimur diebus. (3) Ex-
essentia divina ob infmitatem suam est ob- tensam hanc dilectionem habebat Paulus :
jectum primarium etmotivum divinae volun- Cor nostrum dilalatum est ; non angustia-
tatis. In bono, quia creaturae, ad quas divinus mini in nobis (4) quam D. Petrus ab om-
:

terminatur amor, ab ipso suam accepere bo- nibus expostulat Christianis : Ante omnia
nitatem. Propter bonum, nam Deus, qui est charitatemcontinuam habentes. (5) Graecalec-
rerum omnium primum principium est Extensam. Hujus extensee chari-
, tio habet :

eliam earum ultimus finis. En verum dilec- Deus nobis praebet modum ex D. Ba- tatis
tionis fraternae exemplar quae est ex bono sil. Sicut Deus promiscue omnibus lucem im-
:
,

quia a virtute theologica charitatis procedit. pertitur, sic imitatores Dei charitatis radium
Propter bonum quia infinita Dei amabilitas cequaliter communicare omnibus debent. (6)
,

estmotivum proximumquo diligimus.iSV quis In illa dilectione quoe ad inimicos etiam ,

quemlibet amat, sed propter Deum non amat, extenditur, consistit eminentia, quam supra
charitatem non habet. (4) In bono quia belluas habet homo Si amas amantes te, fi-
,
:

proximi bonum intendit. Propler Deum amat l os et parentes, amant et gentes , amant et
proximum, qui Deiamorem amat inproximo. dracones, amant et ursi, amant et lupi : ut
(5) Propter bonurn , quia hujus dilectionis ergo superiores simusetGentilibus, et bestiis,
finis est Deus. amat, qui propter
Ille securus etiam adversarios diligamus .(7) In illa sitaest
Deum illum amat
a quo se intelligit non
, perfectio Christianorum supra Gentes Ita :

amari. (6) Tunc in Deo itwicem sincerissi- enimdisciplina jubemur diligere inimicos quo-
me se diligunt homines , cum propter illum que,el orare pro eis qui nos persequuntur, ut
se diligunt. (7) hcec sit perfecta etpropria bonitas nostra, non
3. De latitudine divinae dilectionis sic lo- communis. Amicos enim diligere omnium est,
quitur Tertullianus Nobis exercenda? pa- inimicos autem solorum Christianorum. (8)
:

tientias aucloritatem viva; ac cae.lestis disci- Immo et ipse Christus discipulos suos hac
plina divina dispositio delegat : Deum ip- nota ab Ethnicis et Pharisaeis discernit : Et
sum ostendens patientiw exemplum , qui ro- si diligitisqui vos diligunt, quam mercedem
rem lucis hujus super justoset injustoscequa- habebitis ? Nonne Ethnici et publicani hoc
liter spargit, qui temporum qfficia, elemen- faciunt P (9) Diligamus ergo omnes homines,
torumservitia,totius geniturx tributa dignis ut dilectio nostra sit conformis tum dilec-
et indignis patitur simul occurrere (8) Non . tioni Dei , tum dilectioni Christi, quae est
tenemur charitate nec daemones
diligere aurea regula cui commensurari debet.
,

fiec reprobos ,
quia nec beatitudinem , nec jj. PA.RS. Hoc est pra?ceptum meurn, ut

(1) de Cathe. Rud. 11.

D. Aug. 1. (2) g. de Subst.
— (1)Serm. 26. de Diversis. —
(2) Ep. 52. ad Macedon.
—
Dilect. c. 5. —D. Dion. 1. 4. de Div.TVom. — — D. Ambr. in Ps. 18. (4) 1 —
Serm. 1. de Jc)» -
(:>)

D. Greg. Uomil. 38. in Evang. (5) D.

(4)
Aug. g. 2. —
(3)
(5) 1. Ep. Petr. 4- 8.
—
(6) De Instit.
Mon. (7) U. —
contra .Julian.— (6) D. Greg. lb,— (7) D. Aug. ep. »3. Aug. Serm. 61. de Temp. (8) Terl. L. ad —
fccap. 1.

— (S) Tert. L. de>at. 2. — (9) Malth.

 ,,

AMOR PROXIMI. — CONCIO III. 181

dlligatis invicetn sicut i/i/c.ri vos. (i) Mo- rax, ted iuo lit contenta. Per Apottolum
diiiii Mitem quo noi dilexit Chrietui , sicex- tivaciui exponitur Charitat non tua quar-
:

plicet I). Bern. Dilexit nos Deminut dulci- rit , ted tufferi tua t
dum alteri protit. (i)

ter , sapienter etjortUer. Dulciter t quia car- Quaiidicat Charitai doo querit lua com- :

ncminditit; sapicntcr , ijitia culjxun cacit ; nioda, sed II qU89 habct, sullcrt , et scrvat
fortitcr, tptia inortcm sitstinuit. (_) Scu , Ul c;i, 60 tantuni linc, ut proximis sua ope iu-
iliiiutar terminii , dilexit nos, i.Veraciterj digentibui lubvenire po*iit« AJiter S. Chry-
2. Sapienter; 3. Peneveranter. Ideoque ut loitomui Apoitolum illuitrat Nonqtuerit :

dilectio nostra huic reguke conuncusurctur, qtur sua sunt.Naiu cuiu ijni di/igititr, oninia
dchct esse, i. Vera ; 2. Sapienij 3. Perie- esse c.vistiinat, ct tuncprobrum atque dcdc-
vcrans. cns cssc rrputat, qttaiu/o illitm a probro et
Verbum divinum humanatum est ut
i. dedecore non potest iiberare : quod si per
nasccrctiir ct opcrarctur. (3) Suum erga ho- sittini probrum ct dcdccus licet prodesse ci

mines amorem per opera demonstravit. Ad ijui diligitur, nc probrum quidem ac dcdccus

Christi instar, dilectionis fraterna. veritas cx eam rcm sibi existimat. (2) Vera non dilectio
operibus comprohanda est Filio/i, /ton di- : solum proximi commodum cuni suo incom-
/igamus verbo , ncque lingua , scd opere ct modo, sed ejus honorem per suum dedecus
rcritate. (4) Fucata cst illa dilectio, quoe ser- quaerit ; dilectio vero sapiens, fratris bonum,
monibus duntaxat nititur Parvus cst arnor, : et non malum intendit.
<juioris tcstimonio sujficienter aperilur. (5) 2. In incarnalione, Verhum verilatem car-
Amicilia, qua? in labiis resonat , plerumque nis, et non peccatum assumpsit.//^fl/io«/?e?c-
inendax est Familiaritatis humantv amici- catrix caro Christi ; nostram cnim induens
:

tia blandimenta in labiis habct et radicem suam fecit ; suarn jaciens, non peccatricem
,

in ton/ibus 11011 habet. (6) Christianos vult eam fecit. (3) Docens nos ita fratres esse di-
Apostolus ab hac simulata dilectione abalie- Hgendos, ut eorum peccatum non diligatur.
nalos Dilcctio sinc simulatione. (7) Tunc Sic enim amor noster erit conformis amori
:

autem est vera et non simulata dilectio Christi, qui Judaeos et milites injuste crucis ,

quando proximi commodum, et non suam niortem inferentes sapienter dilexit quia :

quaerit utilitatem Germana dilcctio est in ut ratiocinatur D. Augustinus non atten-

:
,

nobis non ftcta, sed sincera, fraternam salu- dcbat quia ab ipsis moriebatur, sed quia pro
tcm quojrens, itullum emolumcntum exspec- ipsis moriebatur ,{/\) In hominepeccante, cluo
tans. (8) Hanc mutuavit a Paulo doctrinam sunt attendenda natura scilicet, et culpa. : :

Nerno quod suum est qua?rat sed quod a/- Natura est bona, quia a Deo producta Orn-
, :

tcrius. (o,)Et, non qua? sua sunt singuli con- rda a Deo instituta et utiqite bona, ut om- ,

siderantes. (10) nia boni auctoris. (5) Culpa mala est, cum
Quam pauci sunt hac aetate qui hanc verye universa de/icta adversus Deum sapiant. (6)
,

dilectionis habeant notam Nam omnes quce Dilectio sapiens proximi naturam diligit
!

sua sunt contemp/antur et omnes quce sita peccatum odit : Non validis radicibus inni-
,

sunt qitccrttnt (n), addit Salv.

,
Tanturn titur amor indebitus. (7) Qui culpam alie-
abest ut aliorum commodis a/iquid curn pro- nam fovet, inexcusabilis est Nu/la est pec- :

pria incommoditate prcestemus : ut omnes cati excusatio, si amicitice causa peccaveris.

ve/ rnaxime nostris cornmodis cum a/iorum (8) Hujusmodi dilectio sapiens non est :

incommot/is consu/arnus. (12) Quod nec ip- Stu/ta est dilectio quo3 pro uti/itate a/iena
sos etiam Gentiles latuit Pessimum veriaf- Suce patitur anirnaj detrimentum (9) Itaque
: .

fectus venenum sua cuique utilitas. (i3) Nec sic di/igendi sunt homines, ut eorum rton di-
dissentit Epictetus : Utilitas propria nunc ligantur errores (10) Christusetiam illud in-, .

frater, et cognatus et patria et Deus cst. nuit odium peccati

, Si quis venit ad me, et
, :

(i4) Qui hujusmodi sunt , charitatem non non odit patrem suum et matrern non po- ,

habent. Charitas non qucerit quce sua sunt. test meus esse discipulus. (n)UbiD. Ambro-
(i5) Seu, ut legit Clemens Alexandrin. Cha- sius sic alloquitur Christum Tu, Domine, :

ritas non qucerit quod est suurn. Exiguum dixisti per legem : Honora patrem et ma-
charitatis est decus , quod non sit avare fu- trern, et inimicos jubes c/iligere ; et tamen
... _. _ in Evanee/io mandas ut 'parentes oderim :
(1)
.
Joan. i5. — . _,
(2) Serm. 20. Cant.
_
m
.

(0) Tert. L. — °
de Car. Chr. 3. —
(4) 1. Joan. 3. (5) Ennod. L. 7. —
cpist. 8. —
(6) D. Paulin. Ep. 26. (7) Rom. 13. — — (1) Tert. L. de Pat. 12. —
(2) IJom. 53. (-) Tert. —
(8) D. Aug. Tract. 6. in Joan. (9) 1. Cor. 10.
—
(10) — L. de Car. Chr. 16. —
(4) Tract. 3. in
Joan.— (5) Tert.
1'hil. 2. —
(ti) 1. C01. i3. Phil. 2.— (12) L. 2. de Prov. L. de Spect. 2.— (6) Tert. L. dc Idol. 1. (7) Ennod. —
— (10) Galba apud Tacit. —
(14) Apud Arian. L. 22. L. 3. Epist. 11. —
(8) Cicer. —
(9) Cassiod.L.
de Amic,
Dissertat. —
(i5) 1. Cor, i3. — (10) D. Aug. —
(n)Luc. i5.
i8a AMOR PROXIMI. — CONCIO III.

quomodo sibi conveniunt ista prcccepta? (i) Ugentibus inviccm credilur , tanto invicem
Respondet D. Augustinus Hccc tibi regula plus debetur. (i)
:

proponitur, eum minime offendendum qui Hanc perseverantem proximi dilectionem

,

major estcateris : discute nunc majores tuos, a Christianis efflagitat Apostolus Nemini :

tibi primi sunt pater et mater, si recte edu- quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis.
canles, si Christum nutrientes audiendi in (2) Vult nos mutuo perfecte diligere, ita ta-
,

omnibus : obtemperandum est eis in omni men ut semper diligamus et quando opor- ;

jussione, contra majorem, si nihil jubeant : tuerit, ipso opere, charitatem exhibeamus.
major est Deus, qui te et ipsos creavit, certe Nec unquam dicat homo : Dilexi semel, et
major est patre tuo. (2) Addit Venerab. Be- quod potui bonum proximo feci , amplius
da Exhibere proximis nostris odii discretio-
: non teneor.Non hoc dicendum est, sed post
nem debemus, ut in eis diligamus quod sunt, quantamcunque dilectionem affectu et opere
et habeamus odio quod in Dei itinere nobis exhibitam erga proximos debemus nos re-
,

obsistunt. Quam
culpandi parentes qui filios putare debitores, ut non cessemus diligere.
verbo et exemplo peccata docent; quam sce- In qua re charitalis debitum ccetera omuia
,

lerosi amici , qui amicis in suis facinorihus debita excedit : quia semel solutum, iterum
favent, opemque deferunt; quam Deo iufeusi atque iterum esl semper solvendum Semper :

homines , qui Dei offensam patienter susti- autem debeo charitatem , qua? sola etiam
nent Quos pungit D. Hieron. Nos in Dei
! reddila semper retinet debitorem : redditur
injuria benigni sumus , in nostris contume- enim cum impenditur, debetur autem eliam-
liis exercemus odia. (3) Qui Dei non zelan*. Quia nullum est tempus ,si reddiia fuerit.
honorem, non sunt charitate prcediti , quia quando impendenda jam non sit. Nec cum
dilectio proximi malum non operatur. (4) Sic redditur, amittitur, sed potius reddendo mul-
enim sapienter diligit, et ejus bonum perse- tiplicatur. Habendo enim redditur non ca- ,

veranter attendit. rendo ; et cum reddi non possit, nisi habea-

3. Christus nos perseveranter dilexit nec haberi potest , nisi reddaiur. Imo
: tur ,

Christus dilexit hominem in immunditiis , etiam cum redditur ab homine, et tanto ma-
propter eum descendit, propter eum pr&dica- gis acquiritur, quanto pluribus redditur. (3)
vit , propter eum omni se humilitate dejecit Addit Non ergo sic impenditur charitas ut :

usque ad mortem , et mortem crucis. (5) Per- pecunia, excepto enim quod impendendo illa
severantem hunc Christi amorem imitandum diminuitur, ha?c augetur : etiam illo interse
proponit Laur. Justin. Fuit Domini Jesu dijferunt , quod pecuniam cui dederimus ,
amor perseverans, de quo dicitur : Cum di- tunc ei benevolentiores erimus , si recipere
lexisset suos qui erant in mundo, in finem non quceramus. Non autem potest esse verus
dilexit eos. Sic et nos perseveranter proxi- charitatis impensor, nisifueritbenignus exac-
mum amare debemus. Hiautem non diligunt tor. Quoniam pecunia cum recipitur, accedit
perseveranterquidiligunt prosperitatem, non cui datur , sed recedit a quo datur. Charitas
hominem; nam cum quis in prosperitate po- autem non solum apud eum crescil, qui hanc
situs diligitur , incertum valde est , utrum ab eo quem diligit , exigit, etiamsi non re-
prosperitas an persona ametur. (6) Verus cipit : sed etiam ille a quo eam recipit , tunc
aroicus in prosperitate non dignoscitur : Non incipit habere, cum reddit. Proinde mutuarn
agnoscetur in bonis amicus (7), sed in adver- tibi charitatem libens reddo, gaudensque re-
sitate probatur Nemo amat etdeserit. (8) cipio : quam recipio , adhuc repeto ; quam
:

Qui in adversa fortuna deserit , amicus non reddo, adhuc debeo. In re pecuniae, dure pa-
est : Amicus secundum tempus, etnonper- timur immites exactores ; at in re charita-
manet in tempore tribulationis .
(9) Amor tis, exactores quidem habemus , sed munifi-
perseveransest,nectemporeminuitur Omni cos, benignos et placidos. Hoc dilectionis
:

tempore diligit^ qui amicus est. ( 1 o) Nec loco- debitum, benefice redditum, est census Chris-
rum distantia scinditur Amicitice sinceri- tianismi et perfectionis meta, qua proximum
:

tas, longe positos non relinquit. (11) Unde u t nosmetipsos diligimus.

S. Zen. Adde quod fides et spes tempus ha- jj£ PARS. Sicut vobis fieri vultis ab ho-
bent, charitas autem finem npn habet , mo- minious ita et V os facite illis. In isto prce-
^

mentis omnibus crescit : quantoque ab ea di- fo uti q Ue f a ] ia p ars ej us subauditur : Et

sicut vobis non vultisfieri ab hominibus, ita
(i)Serm. i5. in P*. 1 18. — (1) Serm. de Verb.Dom. et vos ne Jfaciatis illis. (4) Hanc dilectionis
— tn c. 18. Mattli.
(5) —
(4) Rom. i3. (5) Tert. L. —
de Car. Chr. 4. —
(6) Tract. de Car. c. 17. (7) Ec- — — —
cles. 12.— (8) D. Aim. Tract. 4o. in Joan. (9) Ecclcs.
— (0 Scrm. dc Fidc Spe et Char.
,
(2] iKom. 10.

»a. -
(.0) p/ov. 17. -
(«1) Ennod. L. 9 . Ep&. 10. (3) D. Aug. Epist. 62.
-
(4) Tert. L. 4- adv. Marc. iG.
 AMOB PROXIMI.— CONCIOUI. iSj
(raternss mensuram a IM.uili.ro habemui : ae dieeret, Ex te tgtturt o homo,o Christiu-
Omnla queecunque vultis ut faciant vobtshc* nv, frutrvm tiuun, non cetrnis t non iangut»
mi/tcs, itaet vos fuvitv illis. (i) Quain Mal- nis, svd nittitnr snl voiiiiiiuiiionis
,
svd gra- ,

th.xus accepit aChristo, qui cuilibet Chris- tia, dttce dlligere. (i) Sic intelligitV. Bedi
tiano inandat : Piliges pro.viiniun tuiini si- huiu: lociiin Joan. Tollv grubattuii tuiu:i, id
vitt tvipsttrn. (->) Advertit autcin I). Aug. vst pro.viinun/ tuuiii, a qi/o pnrtaris , et ipse.
,

Non vst hiv t/ilvvtiv ttti prtvtvrrnissa , divitur j>,itivntvr tolcra. inutuavit a D.
(2) Ilanc
vrtiin ut diligas proximum tuum stcut tvip- Aug. mentem Tolle grabatum tuum , quasi
\

stnn. (3) Ly vero, sivut tvipsurn (.{), 11011 <le- dlcatiCum vssvs /aiiguidus, pnrtabut tv pro-
notat ,T<jiialitatcin, sed siinilitutlincin, ut clo- xitntts ttius ; saittis factUS vs, pnrta j/ro.viinu/n
cet D. Thom. (4) Primo enim locodiligendus tuum. Ad oneris hujus levameu hortatur oos
esl Dcus ; 2. Propria persona ; 3. Proximus Apostolus Aller allerius onera portate (3) : .

ad sui siinilitudinem. Ad hoc aulcm ut dilec- \\\n D. Aug. Qui portartt invicen/ oricra stta,
tio proximi sit natura siinilis, dehet respi- /utbvr/tcliaritatcrn ; qui nonhabvnt v/taritatcm,
eere , 1. ./Equitatem ; 2. Sanctitatem ; 3. gravcssuntsibi ;qin atitcin habent charitatern, '<

Felicitatem. portant se : lcesit te aliquis ? petit ve/tiam?

1 Dilcctionis fraternn a?quitas bimemhris
. si non dimiltis, non portas onus fratris lui ;

est, ex una enim parte excludit n proximo si dimittis, portas inftrmum. (4) Hajc est
inalum , quod nohis haud volumus Quod : oequitatis regula : Ha?c cstproximi tota dilcc-
tibi non vis fieri , alteri rtc feceris. (5) Ex tio (f>), quea adhuc respicit sanctilatem.

altera parte proximo procurat honum, quod 2.UnumutH'mquemonetSapiens:/Wc/// 3 e r

<

nohis optamus : Prout vultis utfaciant vo- qtup sunt proximi tui ex teipso. (6)Utautem
bis homines, et vos facite illis sirni/ifcr. (6) quem erga
dilectio cujusvissit regula amoris
Haec regula ita .Tquitali conformis visa est proximum hahere jubetur, ne defleetat a jus-
imperaiori Antonino, ut eam velut numen t itia et virtute, sed sedulo sanctitati studeat.
veneratus sit , et in cubiculo aureis litteris Inde innocens esto, et perfecisti justitiam.
scribi voluerit. Utramque partem justa? hu- (7) Q u i enim in se habet
innocentiam, eam
jus reguloe complectitur Tertullianus De- : quoque in aliis requirit Virlus voluptates :

beo aliis prcvstarc , quod ab alio mihi velim semper offuscat, nihilque unicuique nisi quod
prcrstilurn : amorem, obsequium , solatium , amaverit, rectum est. (8) Qui Deum in se-
pra?sidium et ejusmodi bona : proinde nec metipso diligit, omnium vitiorum blanditias
alii facere quod ab alio mihi fieri nolim : faeile contemnit omne quod illum offen- :

vim , injuriam, contumeliam , fraudern et dit, fugit : omnes sihi mandatas virtwtes ad
ejusmodi mala. Ea est enim rcgula dilectio- praxim dirigit omneque inlege prasceptum
:

nis (7), ex D. Aug. ut quce homo vult sibi ultro ampleclitur. Sernel brcve prceceptum
bona provenire et proxirno velit, et quce ac- tibi pra?cipitur etfac quod vis. Qui
: difige,
cidere mala non vull et illi nolit. (8) Idem sacro inflammatur igne, eum-
illo charitatis
sapit Chrysost. Non
opus est multis sermo- dem exoptat in proximo idcineo cjus con- :

nibus neque prolixis legibus, nec varia doc- versionem sollicite curat. Recupera proxi-
trina. Voluntas tuasitlex. Vis beneficiaca- niurn tuum secundum virtutem tuam. (9)
pere? con/er beneficium alteri. Vis miseri- Addit Ansel. lib. de Simil. Bonus homo
cordiam consequi ? miserere proximi. Vis gaudet de bono opere f ac si esset coopera-
laudari? lauda alium Visamari? ama. Vis . tor. Et ut notat Prosp. Profectum ejus spi-
partibus primis potiri? ccde illas prius altcri. ritualem sibi arrogat. Omnium profectus
Tu sisjudex, tu sis vitce tua? legislator. (9) nostros esse credamus.
Eadem fere habet Laurent. Qualiter Just. Verum hac tempestate non quaeritur in
vroximum unusquisque diligere debeat t noti- proximo salus. Nul/a animarum lucra qucc-
ficare curavit Dominus ex hac quam inse- rimus. (10) Quod deplorat S. Chrysol. Re-
ruit, mira carnis et spiritus dilectione : sicut verafratres , si essemus unum et humanum
enim Dominus mandavit ut proximum tan- corpus : si eos qui pereunl , noslra esse vis-
quam nosmetipsos diligeremus, itapcnesnos cera crederemus afflictione jejunii, precum ,

et in nobis hanc jorrnam irnprimere voluit gernitu, effusione fletuum, jugiler clamare-
,

charitatis : quatenus omnino inexcusabilis m us : Domine,salvanos,perimus: etstudere-

esset, quicunque hanc violarel hanc ignorare ,

(1) Tract. de Discipl. Monast. (2) Tract. 17.111 —

Cap. - Matth. aa.- L. de Doct.Chr.
1. Joan. —(3) Gal. 6. (4) In Ps. 129. — (5) D. Prosp. -
(1)
-
7. (a)
2. q. 4i- a. 7. -
(5)
Job. 4- —
(6) Luc. 6. I. 5. de Vit. contempl. i5. (6) Eccles. ai. —(7) D. - -
a7
-
.

(7)
(() a
IVrt. L. 4 adv. Marc. 16.
(5)
- (S) L. de Ver. Re- Ang. in Ps. 100 (8) -
S. Zeno. fo)
Eccles. ao. -
lig. c. 46. -
(9; ln Ps. 5. (10) D. Greg. Hom. in Evang. 17.
 :, ,

i84 AMOIl PROXIMI. — CONCIO IV.

mus nobu', in nostris fratribus subvenire : taret Christus, salus kominis fuit causa. (i)
nec tanta corporum, sed nec animarum jam 3. Amori Apostoli, qui pro salute proximi
naufragia semiremus : atque humili voce mori cupiebat. Ego libentissime impcndam ,
precaremur : Domine, salva nos,perimus. (i) et superimpendam pro animabus vestris. (2)
Quam longe distant ab illa animarum solli- Iude concludit Laur.Just.AV/, o homo, tuum
citudine, qui iniquitatem in se et in proximo contemnere fratrem : propterea Dominus Je-
diligunt. Jam ergo qui diligis iniquitalem , sus dominationi mortis se tradidit , ut ipsum
quomodo volebas tibi committi proximum, ajugo diabolicce servilulis erueret. Suscepit
ut diligeres eum tanquam te , homo qui te mortis servitutem, ut illi tribuerit vitce ceter-
perdis P Si enim tu ipse sic te diligis ut per- nce libertatem. Non ergo despiciendus est ,
das te , sic profecto perditurus es eum quem quem tam charum Dominus habuit. (3) Audi
diligis sicut te. Nolo ergo quemquam diligas. D. Joan. In hoc cognovimus charitatem Dei,
Vel solus peri, aut corripe dilectionem, aut quoniam ille animam suam pro nobis posuit :
respue societatem. Dicturus es mihi : Diligo et nos debemus pro fratribus animas po-
proximum tanquam meipsum. Audio plane , nere. (4)
audio : inebriari i>is cum illo , quem diligis
tanquam teipsum : bene nobis j aciamus ho- eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee<»
die, quantum possumus bibamus. Vide quia
sic te diligis , illum ad te trahis , et ad
et
CONCIO QUARTA.
quod amas , vocas. Necesse est ut quem dili-
gis tanquam teipsum, illuc illum trahas, Lex Domthi invituperabilis. (5) Divinam
ad
quod et tu te amas. (2) tamen le g em de dilectione mimicorum vitu-
Quam vero sint criminosissimi qui alios P erant im P !i utnaturae, rationi et justitiae
»

ad peccatum alliciunt , inde patet. Tum quia contranam. Verum quam sint culpandi qui
Dei mandato inobsequentes sunt Vnicui- le g em P^tatis et sanctitatis (6) culpant,
:

que mandavii Deus de proximo suo (3)Tum nemo non VK,et ^ atlone et virtute pr*ditus.
.

udelitatem imitantur. Propter Tantum

abest ut immicorum ddectio sit con-
quia Caini ci
tra ™turam > rationem et justitiam qui-
quod occidit eum : quia opera ejus maligna :

n,mmo est ommmode consentanea naturaj,

erant. U) Tum quia Judseorum supergre-
diuntur facinus. Horrendum penitus sacri- rationi convemens , et justitiae conformis.
legium impedire salutem animarum : quodet Manet hx tota humanitatis , veritatis etjus-
ipsorum videtur excedere facinus : qui Do- titice *• Lex humanitatis , quia humamtati
-

minonmjestatismanussacrilegasinlulerunt. et natur ® consentanea ; 2. Lex ventatis ,

quia intellectm et ratiom convemens; 3. Lex
(5) Tum quia ad instar damionum inanem
reddere conantur Christi redemptionem : justitiae, quia «quitati et justitiae conformis.
qui mortuus est pro illo homine quem ad I. PARS. Dilectio inimici lex tota huma-

tartara deducunt. Ne contemnas infirmum nilatis , quia naturae consentanea per hanc :

propter quem mortuus est Christus. (6) enim homo , 1. Diligit hominem sibi simi-
3. Charitas merito ergo nunquam excidet lem, adcujusamorem naturaliterallicitur; 2.
nam ccetera evacuabuntur, consummabuntur, Meretur beatitudinem , ad quam naturaliter
exhaurientur. (7) Ex virtutibus theologicis inclinatur ; 3. Vitat miseriam et dominatio-
sola charitas in coeloremanet hac beantur nem, quam naturaliter aversatur.
:

Sancti:hacDeumetsemutuodiligunt.Chris- i- Semper Deus hominem ad humanita-

tianusquisibigloriama3ternamexoptat, eam- tem temperavit. Accedunt etiam humanita-

dem proximoexoptaredebet. Quiamat homi- tis prcescripta cum septimo quoque anno ser-
nes autquiajusti sunt, aut utjustisint,amare vitia libertate solvuntur : cum eodem tem-
debet. (8) Sic enimejus dilectio conformabi- pore agro parcilur, egenis cedendo locum :
tur, 1. Amori sui ipsius. Quod ergo agis te- bovi etiam terenti vincula oris remittuntur
cum, id agendum cum proximo est. Hoc est ad fructum prcesentis quo facilius
laboris :

ut perfeclo amore diligat Deum. Non enim inpecudibus prcemeditata humanitas, in ho-
illunl diligis tanquam teipsum si non ad id minum refrigeria erudiretur. (j) Rumanha-
bonumadquodipsetendis,adduceresatagis. tis officia homo denegans homini , contra
(9) 2. Amori Christi nam ut hominem ges- naturam agit , qua inclinatur ad diligendum
:

proximum sibi similem fundamentum enim :

(1) Sfirm. 20. — (2) D. Aug. 1. 2. de Doct. Chr.

—
amoris est similitudo. Aqua ex se frigida ,
(3)Eccles. 17. —(4) I. Joan.
3. — D. Born. Serm.
1. de Conv. Paul. —
(6) D. Aiig.
(5)
Serm. de Verb.
6. (1) Tert. L. de Car.
Chr. i4- — (2) 2. Cor. 12. —(.>)

Dom. — (7) Tert. L. de Fat. 12.

— D. Aug. L de
(S) Tract. de Car. c. i5.— (4) 1. Joan. 3. —
(;>) lert. L. de

Mor. — (y) Eccl. c. 26. l?ud. C— (6) Tert. lb. — (7) Tert. L. 2.
adv. Marc. 17.
 , :

AMOIl PROXIMl.— CONCIO IV. i85

cuin aqua ealida ipsam alterante iniscctur: lia qua> unitatem important , jiraeponend.i
,

quifl cjusdem essenti;c conformilas, atl ejus- suut accidentihus, qu.edivisiuncin indiicunt:
inotli jirnpcudil inixtioneni. Aqua flt igoiflj et sjics .-cternac felicitatis sujicran: dflbflt in-
quilnis insunt contruii.e qualitalcs, nain aijua ordiiiatos illos niolus, tjui ad tcncna ct inu-
est frigida et huinida ignis vero calidus fll
, taliilia fortun.c bona fcruntur. SlCUt liuini-
siccus , in eotleni compOflitO ftcderantur : dum radicfllfl totam vitam subsistit , li-
j>t IT

tjuia in entis conveniunt unitatc : elementa, Cflt illud quod ab alimcnlis tjut)lidie corpora

inter tiua: conlinuum vidctur helluin , ita mutuant , coiisiimatur , ita dilectio, (juain
paciscuntur, ut ex eorum societate oriantur natura et gratia a Cliristianis efilugiiant, con-
omoia inixta per generationcm productfl tinue perseverare dflbflt nec ullain a seculi
: :

quia iu eodem coadunantur finc, et ad l>o- negotiiset fortu'n;e bonis |>ati diininutionem.
num concurrunt ejusdem universi. Coeli , Illustre hahcmus in Josepho exeinjilum ,

quoruni contrarii sunt motus , atl primi mo-

CUJUS nuntjuam satis est laudata mititas. In-
hilis moventur motum tjuia eorum concen- liumaniejus fratres, (jui eum barbarica invi-
:

tus, ad reruin sublunarium conservationem dia agrestibus Ismaelitis vendiderant , iu-

spectat. Individua diflerentias singulares lia- valescente fame, in jfSgyptum tlescendunt ,
hent, quihus ad invicem discriminantur na- ut annonam pretio emant. Adest Joseph
:

turaliter tamen sese diligunt quia differen- regni praefectus ct alimonise moderator, et
:

tiaj intlividuantes cum sint extra speciem ipse a fratribus non cognitus fratres cognos-
,

impedireuequeuntunioneiuessentialem ejus- cens, ait ad eos Exploratorcs estis ut vi- : ,

dem naturas. Fratrcs sumus jure dcatis infirmiora terra? , venistis. (i) Quos
naturce ma-
tris unius ; ct omncs proximi sumus, etcondi- serio infidum scelus negantes, in carcere tri-
tione terrcna? nativitatis, ct ctiam spe ccelcs-duo detinet. Hoc Josephi factum sic expen-
tis luvreditatis. (i)Ecce geminum dilectionis dit Bas. Sel. Tcrriculamentis ludicris utitur
fraternae inceutivum, unum a natura , alte- minas, quasi in sccena consequitur : iras his-
rum a religione desumptum. Unio quam in- trionice rcprcesentat Sed nec ipsam iracun- .

ter se hahent homines, tum in natura , tum dia? simulationcm sustinens , lacrymis non
in gratia, omnimodam dehet vincere divisio- fictis actum peragit : etsuorum desideriovic-
nem. Sympathia illa naturalis, coelestis ista tus vulgat qua? fingebat. Josephus inju-
societas , nequit frangi nisi agatur contra riarum condonator egregius, obsequiis of-
:

inclinationem et oaturse et gratiae. Efflagito fensas vindicat illata mala, amplissimis he- :

enim a ferocientibus illis hominibus, qui ut neficiis munerat , et ut addit Bas. Sel. im-
inimicitias foveant , eas naturae conformes manitatem humanitate compensat Vide :

huccinant annon illi, quos aversantur, sint inusitatam ultionis formam , invidiam, ven-
:

cum eis homines, et Christiani? haec cum ditionem , belluinamque immanitatem , hu-
ita sint, nonne agunt contra naturam , impe- manitatis ojfieiis ulciscitur. Itaque Josephus
diendo amorem, ad quem naturaliter incli- et se praebuit fratribus offensoribus huma-
natur? num,et opulentius eosmuneravitadreditum :

Illi, quos hostes existimamus, dupliciter Quibus dedit Joseph plaustra et cibaria in

cousiderari possunt ex una parte, ut per- itinere, singulis quoque proferri jussit stolas
:

sonae nobis noxiae, quae nos lacessunt liti- binas. (2) Sed quare Josephus annonam et
hus, detractionibus, calumniis , furtis, vio- vestes , tam provide et splendide dat fiatri-
lentiis ; ex altera parte, ut homines divina bus? Respondet acute Rupert. Joseph ini-
imagine illustres ut Christiani Christi san- micis suis, qui inter comedendum vendide-
:

guine redempti, carne pasti, gratia insigniti, rant eum , dictum est enirn , quia sedentes ut
et ad gloriam nobiscum vocati. Inimicitiae, comederent panem, viderunt vialores Ismae-
quibus eos prosequimur , oriuntur ut pluri- litas venientes de Galaad, et dixerunt : Me-
mum afortunae bonis; amor eis debitus pro- lius est ut venundetur Ismaelitis : inimicis,
cedit, tum ab unitate formali ejusdemnatu- inquam , suis, qui manducando esurientem
rae, quae eisdem partibus essentialibus com- vendiderant, cibum dedit et potum. Etenim

ponitur : easdem habet animae et corporis cum eo inebriati sunt, et eis a quibus tunica
proprietates et facultates ; iisdem utitur ele- talari et polymila nudatus est,ecce binas sin-
mentis, etcceli splendoribus : tum ab unitate gulis dedit stolas (3) Cibaria pro fame, sto- .

ejusdem religionis, quae eumdem habet Re- las pro stolae nudatione , pendit suis fra-
demptorem, eamdem Ecelesiam , eadem sa- tribus.
cramenta, eamdem fidem et spem. Essentia- D. Augustinus, Joseph demiratus mansue-

(1) Apol. 39. — D. Aug. Serm. 59. deTemp. (1) Gen. 42. — (2) Gen. 45. — (3) Gen. 3;.
12*
 85
100 AMOR PROXIMI. — CONCIO IV.
tudinem et benevolentiam, sic fatur Odium didicit, idfacere injustum quoque compellit.
:

fratrum charilatis lacrymis abluebat, non co- Bifariam inclyla, unum glorificando alte- ,

gitavit addictam pretio germanitatem : sed rum corrigendo. (j) Lex inimicorum dilec-
pro malis bona restiluens jam tunc necdum tiouem praecipiens bifariam est inclita , et
,

dala apostolica prcecepta complevit. (i) Ec- quia inimicumcorripit, etquia glorificat eum,
quid plus fecisset Josephus , si verba perce- qui injurias dimittit. Ex offensis enim quasi
pisset Evangelii, si cum Apostolis vixisset , foeneratur, et ex damno quod sustinet , lu-
si praeceptum de inimicorum dilectione a crura reportat : Jnjuria usura , et fucro
Chrislo prolatum audisset? O verum ante damno. (2)IVonne superbus Aman, Mardo-
Evangelium , evangelicum et apostolicum chaso ignominiam parans ipsum ad hono-
ante prcecepta apostolica, Apostolorum dis- rem sublimavit? nonne immanitas filiorum
cipulum! (2) Hoc exemplum confundit eos Jacob, Josepho praefecturam iEgypti contu-
qui ut suas ulciscantur offensas, inimicorum lit?nonne persecutio Saulis, David ad so-
ililectionem naturae contrariam praedicant. lium regium detulit? nonne lapidum torren-
Nonne Joseph homo fuit passionibus obno- tes , pepererunt Stephano coronam gloriae ?
xius, injuste a fratribus venundatus , et ta- Nonne qui ultro illalas patitur injurias, aeter-
men cutn in sua potestate haberet vindictam, nam meretur felicitatem? Ille in terra gemi-
suis fratribus parcit, eos osculatur, insuper nat convitia, tu in ccelo tucra. (3) Et ob hanc
amoris laerymas fundit , ad convivia vocat, causam Seneca fortunatum amicum sic allo-
munera largitur : hujus tamen dilectionis, quitur Miserum tejudico, quod non fuisti :

nec praeceptum accepei'at, nec videratexem- miser, transisti sine adversario vitam (4),
plum. Eccurita generosecondonat offensas? qui virtutem tuam, et animi probaret forti-
Non cogitavit addictam pretio germanita- tudinem si adversarius dici potest tam mu-
:

tem ; unionem quam habe-

sed cogitavit nifice e perverso beneficus , cui virtutis gra-
bal cum fratribus tum in natura omnes
, : tiam, et gloriae obsidem, exoccasionedebes.
enim ejusdem Jacob erant filii tum in reli- ; Divus Augustinus magnam invenit diffi-
gioue, quia omnes unum et eumdem cole- cultatem in hoc loco , ubi dicitur Major :

bant Deum. Venuste S. Puulin. Tanto magis scrviet minori. (5) Tantum enim abest quod
charissimum Dei metuas ojfendere, quanto natumajorEsau(6),servierit Jacobo,quinimo
promptius dignatur ignoscere. Quia majori eum toto vitae decursu persecutus est. Tunc
i/npietale Imditur, qui nescit offendi : et gra- respondet I). Augustinus , Jacob Esau ser-
vius vindicatur a Domino, qui non expendit vivit, quando eum persecutus est. A perse-
vindicari. (3) Dei charissimus non ulciscitur culione etenim Esau
, virtus magis
Jacobi
injurias , quia vindictam naturae et religioni emicuit, etmire incrementata est: Major ser-
conlrariam judicat , et fratrem nescit offen- viet minori, non obsequendo, sed persequen-
dere ob unionem quam cum illo habet in
: do. Certe christiame felicitatis census est
natura et gratia promptius ignoscit
,
pro : persecutio eequanimiter tolerata , dicente
odio arnorem, pro offensa beneficium com- Christo Beati qui persecutionem patiunlur
:

pensans ut mereatur felicitatem , quam na-

: propter j ustitiam , quoniam ipsorum e$t reg-
turaliter exoptat. num ccelorum. (^)Tanta est ex intima perse-
2. Bene ad propositum D. Augustinus : cutorum hostilitate, nobis proveniens gra-
Vitam beatam appetere , vitam beatam con- tiarum usura , et gloriae lucrum ut cequus :

cupiscere, desiderare, sectari, omnium homi- suae ulilitatis aestimator, persequentem atro-
num esse arbitror. Dilectio autem inimico- citer inimicum, non in locum inimici , sed
rum est oplimum medium ad felicitatem com- in amicorum censu generose reputet.
parandam. Quapropter Tertullianus offen- Magnum plane est amoris documentum
sas, persecutiones, mortem ipsam appellat : sese morti pro amicis objicere : quid enim
Injuria? benefcium .(4) Quiamultum prosunt habet homo vita pretiosius? omnia amico
ad exercitium virtutis, quse est mediura ad qui vitam pro amico donavit. Hu-
dedit ,

acquirendam beatitudinem, adquam natura- jus amoris magnitudinem exaggerat Chris-

liter inclinamur. Ideo S. Zen. venerandam tus : Majorem hac dilectionem nemo ha-
censet legem, quae rigidara illam dilectionis bet , quam ut animam suam ponat quis pro
formam praescribit. Lex veneranda est, quia amicis suis. (8) Verum majorem videtur ha-

lectionis est 7X7

veritatis speculum; quia rigida quadam di- beredilectionem, quipro inimicisvitambene-
forma. Ouidquid enim a iusto
Res.
(1) Serm. de Fide
12. —
(3) D. Aug.
, Spe et Char.
in Ps. 54.
—
—
(2)
(4)
TcrU
L. de Provid.
_
L. de
,

(1) Serm. 83. de Temp. — (2) Hier. Ep. ad Demet. — (5) Scrm. 88. de Temp. — (6)Gen. — (7)
Matth. 5.
— (3) Epist. i3. — (i) Tert. L. de Pall. 1. — (8) Joan. i5.
 ,,

AMOR PROXIM I. — GONCIO IV. 18;

v.)lo ponit : Moripro inimlcu Do/hUuu vc- homicida sui ipsius, quia animam suatn vii.i
nerot , ct tamen paHurum m Minuun pn supei naturali gratia piivat. (1) Odium est \ 1-
1

tttnicis diccbat , /// nobis ostcmlci ct •

,
qtiia pcr.i parentii viacera dilacerans, infmicantei
ciun liicriu/i /accrc dc iuiinicis j/ossumtis . assimilaulur apihus quai siiiuulo punguiif,,

ttiam iftsi ainici stuit (jui jicrscijiiiintiir. (i) ct lcvem prouucentei dolorem, vitamamit-
Antequam hostes persequendo sajvirent , ini- tunt, sicinimicantei , ut pro&imo aliquantu-
niici putabantur : at dum s.i'\icudo |)erse- lum catiscnt dainnum , cl scsc hcnlitu-
(juuntur, tautuin gratitt lucrum pcrsecutionc dine ipoliant , et daranationi maocipant :

(oininoclant : ut e perverso obligata pietas, quare lic Si non fioeerinttu hoc ,

loquuntur .

dediscat hostilitalem ; el grata in persecuto- nihil cos Itedere j/otcriniiis, nobis aiitcm ipsis
res , ex inimicia reddat amicos. Afnoicem i/ttolerabiic/i/ gclirnntc j/triutii/ jxii a/nus. (2)

naum luerum , et certuea giorin pignus Et ita infclices illi aibi lunt crudcliores ,
(juod persequendo foanerant. Quare Cliristia- quain omnes simul hoinines qunntumvis in-
iuis ctiaiu (laiiuiatusgrutias agil (2) ; et mar- bumani , itno et oinnes daemonea, Cuncti si-
tyres tyrannis et penecutoribua gratulabau- mul chemones tyranui tanliim ncqueunt
et
lur, crudclitas i>cs(ra nostra est gloria. (3) illisafferre damnum, quantum ipsimet. Eos
3. Christianus ncc iniinicuin siiiim hvdit. enim neqiieuut privare gratia el ghnia , nec
(4) Scit enim odium ct vindiclam parturire inferni mancipare suppliciis. I|)si vero infe-
auxietatem animi, dolorem cordis, miseriain runt mortem anim.e suae, empireis feticitati-
et damiialioneiu. Cbristiane , jatigetur itu- bus renuntiant, wternis inferni sese pcenis
probitas paticntia tita , j>lus improbum illum condemnant. Post hnec quis vindictain na-
etvdis , sttstinendo. Nani omnis injuria , scti turaa consentaneam, dilectionem vero naturae
lingua scu manu incussa, cum patientiam
, contrariam propalabil ?
offenderit , eodem exitu dispungctur , quo Immites illos in se et in fratres chrislia-
teluni aliquod in petram constantissima? da- nos urget D. Chrysostomus. (3) Si rex
sic
ritice libratum et obtusutn. Concidet eniin aliquis ferret , qua subditos in amici-
legem
ibidem, irrita opera et injrucluosa, el non- tiam cum hostibus redeuntes, adoptat in fi-
nunquam repercussmn in eum qui emisit , lios, suique regni constituit haeredes inimi- :

rcciproco impelu sceviet. (j) Habere inimi- cantes e contra omnibus spoliat bonis, cru-
cum, inimicitiarum poena est vel occur- : delique condamnat supplicio nonne omnes :

sum illius exhorrescis, quoe in illum moliris, libenter obsequerentur, ad illud adipiscen-
angunt te : si adversarium ferire non vales dum regnum , et hanc vitandam pcenam ?
malevolentia aesluas, fremis si ille non sen- : Christus,Rex Regum et Dominus dominan-
sit ictus, aut sensisse dissimulat, in te reci- tium, odium proximi prohibet Male enim :

procatur plaga Maledictum patientia repcr*: velle, male dicere, malefacere, male cogi-
cussum , in suum redit auctorem illceso co , tare de quocunque , ex cequo vctamur. (4)
qui petebatur. (6)Nam, ut subjungit Tertul- Insuper inimici praecipit dilectionem Dis- :

lianus , nempe idcirco quis te Icedit , ut do- ciplinajubemur diligere inimicos quoque. (5)
leas : quia fructus lcedentis , in dolore liesi Obsequentibus coelum promittit, inobedien-
est : ergo ctim fructum ejus avcrteris , non tibus aeterna minatursupplicia. Plures tamen
dolendo : ipse doleat necesse csl , amissione Christi mandatum contemnunt, nec damna-
ftuctus sui : tunc tu, non modo illaesus ibis, tiouem timentes, nec beatitudinem quceren-
quod etiam solum tibi sufficit ; sed insuper tes nonne hoc estagere, et contra naturam,
:

adversarii tui, etfrustratione, et dolore de- et contra rationem?

fensus. Grande profecto malum , inimicitias
II. PARS. Naturale enitn et rationale cre-
agere : qui hostiliter agunt, anxietates et do- dendum est , quod animcv a primordio sit
lores cordis patiuntur ad instar damnato- :
ingenitum, a rationali videlicet auctore. (6)
rum, quorurn vermis non moritur. Idem il- Homo in sua natura, per rationalitatem con-
lis accidit quod Lamech, qui fatetur Occidi :
stituitur : et a bruto 3. discriminatur. 1.
virum in vulnus meum, et adolescentulum Homoratione, brutum passione agit ; 2.
in livorem meutn.
(7) Animae adhuc suae in- Homo ratione utens, non vero brutum, pre-
ferunt mortem Qui odit fratrem suum, ho- tia rerum agnoscit; 3. Homo et non brutum
:

micida est. (8) Non est autem homicida fra-

ratione discurrit.
tris sui, quera odiendo non enecat sed est 1. Quid in homine rationalilate gloriosius,
:

(1) D. Greg. Hom. -2-j. in Evang. — (2) Tert. Apol.

46.— (3) Tert.Scorp. 9. — (4) Tert. Apol. 46.— (5) Tert. D. Chrys. liom. GS.
(1) —
(2) D. Clirys. hom. 37.
~-
L. de Pat. 8. — (6) \). Aug. serin. i5. dc Res. —(7) (5) Hom.
71. ad Pop. —
(4) Tert. Apol. 36. (5) Tert. —
Gen. 4* — (8) 1. Joan. 5. h. ad Scap. 1. —
(f. ) Tert. L. de
:
An. 16.
i83 AMOR PROXIMI. — CONCIO IV.
quae est illi Deoque communis ? Ratioiuile quidquid non licet sacerdotilus pacis Chris- .

porro est nobis commune cum Deo. (i) In tianos appellat Apostolorum Princeps Re- :

homine nobilius nihil ratione videl D. Bern. gale sacerdolium. Vel quia sicut rex subdi-
Cum dico excellentius quod in homine est , tis , ita Christiani passionibus debent do-
mentem rationemque intellige. Ratione ho- minari. Vel quia charitas est virtus regia :

minem censet Seneca. Id in quoque opti- cui subsunt omnes animi motus. Vel quia
mum est, cui nascitur, quo censetur. In ho- sicut munus sacerdotis est immojare victi-
mine optimum quid est, ratio ? Hac antece- mas , ita Christiani Deo debent sacrificare
dit bestias ,Deumque sequitur (2)ExPhilone: omnesinordinatos affectus.Velquiahomoin-
.

Sciendum quod hominem non vufgari lo- diget rationis imperio, ut ex aequo rex exis-
quendijorma rationale animal vocat ; sedper timare valeat.
excellentiam eum , qui vere suo respondeat i. Quce voluntas sine concupiscentue sti-
nornini, ejectis ex animo immansuetis, rabi- mulo est. (i) Bona autem voluntas , concu-
dis, ferinisque vitiorum affectibus. (3) At piscet rationaliter qux digna sunt. (2) Hu-
inler passiones, nulla ita ac ira contrariatur jusmodi autem rationalis concupiscentia duo
rationi, idcirco Apostolus : unum , ut amet et velit bonum ;
Irrationale in- importat :

dignativum suggillat. tempus a so- alterum, ut eo magis velit et amet bonum,

(4) Ira ad
lio rationis hpminem deturbat, belluinos et quo majus et perfectius est. Bonum autem,
ferinos mores ingerit , feram faciens ex quod est objectum voluntatis , dividitur in
homine Quando enim semel ir<B pertur- bonum increatum et infinitum , et in bonum
:

batio menlepi pra?cipitans imperium anima? creatum etfinitum. Bonum increatum est ip-
,

sumpserit hominem, penitus inferam conver- semet Deus bonum creatum subdividiturin ;

tit : nec hominem quirationis sit compos , bonum gloriae, gratiae, naturaeelfortunae. Bo-
,

esse sinit. (5) Unde si spiritus polestatem ha- num increatum , est omnium ultimus finis :

bens, super te ascenderit, locum tuum ne di- ideoquepropterseest amabile,etinfinitema-

miseris v {6) Ubi D. Ambr. Locus tuus sa- gis diligibile, quam omne aliud bonum. Bo-
pientia, est, locus tuus ratio est, locus tuus numcreatum ad hujusmodi finem conducit:
sedatiO indignationis est. (7) Propter inju- unde eo magis diligibile est, quo magis Deo
riam, non humanitas , sed ira deponenda est, approximatur. Quapropter gloria caeteris an-
ne videamur deposuisse humanitatem simul tistat quia beatos inseparabiliter Deo con- :

cum ratione et desciisse in naturam inhu- jungit. Bonum gratiae secundum nobilitatis
,

manam et ferinam. Monstri ad instar est tenet gradum quia divinae naturae partici- :

homo inhumanus et ad soevitias vindictae pem efficit justum. Bonum naturae, bonum
,

ardens. Nam utpote gratiae immediate sequitur : in quo anima

sicut fraterna dilectio ,

virtus, est rationi conveniens , ,

ita odium
corpori praepollet. Ultimo loco collocandum
utpote feritas vitii , est disconveniens ra- est fortunae bonum. Perturbare hunc amo-
tioni. ris ordinem est irrationaliter concupiscere :

Clemens Alex. agnoscit : Rationis frce- quia absque hoc ordine exsulat ratio. Nec
num. (8) Nam sicut equus fraeno , sic indig- bonitas sine ratione bonitas. (3)
natio ratione moderanda est. Multi tamen Quam sunt irralionales inimicantes qui
indignationi laxant habenas Quidam vel hunc perturbant ordinem; qui bona naturae
.•

modico tempore viduant animam intellectu. postponunt fortunae bonis; qui pluris faciunt
(9) Quasi dicat : Animaorbata ratione, velut divitias, voluptates,
honores, quam corpus
vidua manet, defuncto marito. Hos confert et animam fratris sui , immo quam Christi
adhuc navi gubernaculo destitutae Univer- sanguinem , qui est pretium quo Salvator
:

sam vita? conversationem , sine gubernaculo hominem redemit

Quare irrationales illos !

ralionis transfretantes : imminentem seculo Christianossic pungitD. Augustinus Quem :

procellam vitare non norunt. (10) Navis sine vis contemnere, pretium ejus attende :etcum
gubernaculo, maris exagitata fluctibus, haud eo totum mundum appende. (4) Hos Magnus
facile potest vitare naufragium animus ad Gregor. malos appellat mercatores, qui re-
:

vindictam anhelans, passionibus velut pro- rum valorem haud cognoscunt , quique du-
cellis periculose percutitur Ex eo itaque plici ponderant statera. Nam ad fortunae
:

itur infurias , et animos , et discordias , et bona ponderanda bilances aureas habent, ,

ligneas vero ad naturam proximi ponderan-

(1) Tert. L. de An. 16. — (2) Epist. 77. — (3) L. de dam. Quamvis haec justius bilancibus aureis
Abraham. —
(4) Tert. L. de An. 16. —
(5) D. Bas. hom.
de Ira. —(6) Ecclcs. 2. —(7) L. 1. Oflic. 1. (8) L.7. — (1] Trrt. L. 1. adv. Marc. a5. — (2) Tert. L. de
Sirom. —
(9) Tert. L. dc An. »9. —
(jo) Tert. L. de An. 16. — (7>) Tert. L.2.adv. Marc. 6. — (4) Serm. 6. de
I'an. 1. Veib. Dom. — (5) 28. Moral. 1.
 AMOB PROXIMI. — CONCIO IV. i ,

ponderanda OtntUs pon*

foret, juxta illud : leculihonor, odiura et vicdictamefflaritati
deratio sicio scmctuarii ponderabltur* (i) Sic inde oriootui duella inter homioet , pra3-
enim sinc dubio natura prnxiuii , fortUDCI tc.tcntcs ad odii d</< rtsionem, vartitatcm. (i)
bonispreponderabit. Quomodo lane poocle- Nm tum quia
autera vapulat Tertullianui :

rant, qui ratione judicant, ct diecurruut. gladiatorum ignominia producitur (a)j tum
3. Quia Dctis, omntum conditor, nihil nun quia poJcutricat diaboli negotium cst.y.S Inde j

ratione providitj disposuit , ordinavit : nihil concludit Si nuiium odiidebitum deprehen-

:

non ratione tractari , tntelligique voiuit, (a) datur% optimum utique cst deeinere injuste
Rcs actem lunc homo probe dispouit, ordi- odisse (4), ct incipere inimicum diligere, ut
nat ct tiai-i.it quaodo eaa judicio et dis-
: justiti;e solvatur debitum.
cursu cxamiuat. Cogitare cst multa simul 1U. PARS. Inimicorum dilectio, justiti;c
mcrtte perpcnderc , cum sttspensicnc rci fa- conformis et consentauea est. Nonne «equum
cicruiv. (3)Vult quis longum aggredi iter? est uthomo obaequaturDeo , qui hanc man-
priua trutinat utrmquc rationes, ct omnihus J ftl dilectiooem? Si irtimicos /ttbcmur dilU
hene examinatis eligit quod rationi magis „ rrc
y q uem habeamus adissc (5) Koime as-
(onsentaneum judicat. Chrislianus scrio co- qmnn est ut Chrislianus suos diligat hatres,
gltet,et animoperpendatiationes et qusc :
quihuscum eamdem profitetur religionem.
nd inimici alliciunt odium , et quoe inimici \Jna , w bis el i/lis jides , unus Deus ct idem
dilectionemsuadent. Alliciuntadodium, dic- Cliristus : eadem spes , eadem lavacri M-
mon, passio, munclus , prava consuetudo , cramenta : semel dixcrim, una Ecclcsia su-
malum exemplum , seculi honor. Ad dilec- mus (Q) Nonne ajquum est ut suam pecca- .

tionem accendunt, Christus , ratio, religio, tor diligat salutem , et inimicorum condo-
veritas, Dei exemplum, verus honor. Odium na ndo injurias, peccatorum suorum remis-
docuit dsemon. Narn statim illa scrnine dia- s ionem a Deo ohtineat? Ex hac spccie ora-
boli concepta, malilia- fccunditate irarn fi- tionis, remittile , inquit, et remittetur vobis.
liurn procreavit , editum suis actibus erudiit :
f} Verum plures Ghristiani justitiam non ser-
quod enim ipsum Adam et Evarn morti im- vant : i mmo injustitias coiicinnant. lta et
(

rnerserat, docuit ct ftlium ab homicidio inci- omor apuil os ot iosus : et odium injustum. M
pere. (4) Dilectionem mandat Christus. Plus Christianus enim fratrem non diligens ,
(8)
lex qttam amisit, iiwenit , dlcente Christo : setj oclio habens, est, l. Injustus erga proxi-
DHigite inimicos vestros , malediccntibus mum 2 Injustus erga Deum 3. Injustus .
.
;

benedicite , et orate pro persecutoribus ves- er<*a semetipsum.

tris ut flii sitis Patris vestri coslestis. (5)
, r< Ex justitia, proximos tenemur diligere :

Passio, quae ferinos sapit mores, iram accen- qu ib U scum nobis est trina fratemitas (9) .

dit, qua; est mater odii. (6) Passionem fras- Naturas scilicet qu\a fratres sumusjure na-
,
nare debet ralio. Prohibita ira, restricti ani- tur(emat ris imiK*.(io)Religioois , nam cor-
mi, compressa petulantia manus, exemplum pus sumus de conscieniia religionis et dis- ,
lingua? venenum. (7) Muodus, qui in maligno ciplince unitate, et spei fcedere \\ 1) Et gratiae,
positus est concludit odium , at religio di-
, qua p ater ccelestis Deus adoptat nos in filios :
lectionem mandat. Ita cnirn disciplinajube- est Ufa communicatio pacis et appellatio
,

mur diligere inimicos quoque , et orare pro fraternitatis. (12) Perversi Christiani injus-
eis qui nos persequuntur: uthcecsitperfecta, t ua 0(]ii, tr inam illam frangunt fraternita-
i

et propria bonitas nostra , non communis. tem Hanc itaque primam causarn apud vos
.

Amicos enim diligere ornnium est , inimicos collocamus iniquitatis odii. (i3) Ut autem
autemsolorum Christianorum. (8) Pravacon- hajc odii iniquitas evidenlius pateat, atten-
suetudo est fomes odii sed Christum qui :
dendum est, unde nascatur odium. Interdum
receperunt, verilatem consuetudini antepo- nu ll a dii reperitur causa. Pierique clausis
nunt. (9) Malum exemplum auctoritate ocuiis, in odiurn impingunt. (i4) Interdum
odio praestat : pluris tamen faciendum est est odium nominis, vel religionis. Sic Ro-
exemplum Chnsti, qui non illi civitati , qua? maniChristianorumodiebant nomen. Hcecet-
eum recipere noiuerat, iratus est : curn etiam enim est re vera ratio lotius odii adversus nos,
discipuli tarn contumelioso oppido ccelestes nomen in causa est. (i5) Interdum , odium
ignes repra?sentari
r voluissent. (10)
K
Tandem ,_
, , ._ _,._,„ ,,»- , j
,
' (i)Tert.ApoI.i.— (a)Tert.L. dePal.3.— (3)Tert.L.de
Spect. 18.— (4) Tcrt. Apol.i. —
(5) Tert. Apol. 36,— (6)
(l) Lev. a7. — (
a) Tert. L. de Pcenit. I. — (5) S. Tert. L. de vel. Vhg. a. —
(7) Tert. L. de Orat. 7.
—
Thom. a. 2. q. 100. a. 1. —
(4) Tert. L. de Pat. 5.— (8) Ps. 57. —
Tert. L. de Spect. iG. —
(9) Tert. L. de
(5)Tert. L. de Pat. 6. —
(G) Salv. L. 1. de Gubern.— An. 48.— (10) Tert. Apol. 3g. —
(11) Tert. Apol. 3<).
(7)Tert. L. de Fat. 6. — (8) Tert. L. ad Scap. 1. —(9) (12) Tert. L. de Prscsc. hacr. 20.— (10) Teit. Apol. 1.—
Tert. L. de Vtl. Viig. 1. — (, ) Tcrt. L. de Pat. 3. (i4) Tert. Apol. 3. —
(i5) Tert. L. 1. ad Nat.3.

i
I9 o ArvlOR PROXLUI.
timor spirat. (i) Et adversus
servis scilicet
douiinos et ambientibus adversus coaequa-
: servi hujus injustitiam ostentant : i . Dispro-
les, quos supra se extolli formidant. Inter-
dum utilitas generat odium. Nonnulli etian
de utilitatibus suis , cum odio paciscuntur.
(2) Interdum orilur odium vel ex gloria, vel
ex malitia. Est et alius summus impatientice
stimrdus ultionis libido
, negotium curans
, iEquitas enim postulabat ut servus prces-
aut glorice aut malitice. Sed et gloria uti-
, tantissimum iinitaretur exemplum, haberet-
que vana, et malitia nunquam non Domino
odiosa.(Z) Dndequaqueautem oriatur odium,
seniper est injustum. Et quia Deuscerteetiarn
curn causa, prohibet odisse (4); Christianus
nullamodii potesthabere causam,et ita
do fratrem injustus est, tum erga proximum,
lum erga Deum.
2. Quid enim injustius, quidiniquius, quid
improbius (5) quam leves nolle remittere
injurias, et velle, ut sibi Deus condonet cul-
pas malitia infinitas, et multitudine innume-
rabiles? S. Leo impudentem eum existimat
qui inimicitias retinens, a Deo exspectat pec-
catorum veniam. Qtia fronte vis ut Deus
dignetur tibi climittere multum , cum tu non
acquiescis dimittere parum P (6) Idipsumlon-
ge antea dixerat Sanctus August. Nescio qua
fronte indulgentiam obtinere poterit ante tri-
bunal Christi, qtti, Deo pracipiente,inimicis
suis veniam clare non acquiescit. (j) Illum
Gregor.Nyssen. amentemcenset. Qualisesset
amentia, si homo diceret Deo : Dimitte mihi
debenli , ego autem nolo dimittere meo cle-
bitori ? Hunc injustum Christianum sic allo-
quitur S. Leo Attendis , quid tibi fecerit
: milliones aureorum. Multo tamen major erit
homo , et non attendis, quce lu feceris Deo :
si attendis conscientiam tuam , majora in
Deum commisisti peccata qua/n in te com-
miserit homo. Inde concludit S. Hierony-
mus Si parva fratribus non dimiltimus ,
: ginta milliones aureorum. Christus autem in
magnanobisaDeonondimittuntur.(&)\Jlpalel
inservo nequam,qui post obtentama Domino
suo gratuitam immensi debiti condonatio-
nem , noluit perexiguum conservo remittere
debitum. Debitum in Scripturis , delicti fi-
gura est : quod perinde judicio debeatur : et
ab eo exigatur : nec evadat justitiam exac-
tionis, nisi donetur exactio : sicut illi servo
debitum Dominus remisit : huc enim spectat
exemplum parabolce totius. Narn et quod
idem servus a Domino liberatus, non perinde
parcit debitori suo, ac propterea delatus pe-
nes Dorninum, tortori de/egatur, acl solven-
dum novissimum quadrantem : id est, rnodi-
cum usque delictum eo competit quocl nos
, ,
remittere quoque profitemur debitoribus nos-
(t) Tert. Apo). 27. — (2) Tert. Apol. 5. —
(S) Terr,
f..de Pat. io.-(4)Teit. L. de Spect. 16. -(5 Tcrt.
L. 1. adv. Marc.a3.— (6) In cap. 5. Matlh.- (;) Serm.
61. de Temp. — (8) In cap. 5. Mattb.
:
— CONCIO IV.
tris. (1) Multa sunt, sed praecipue tria ,
qiae
poitio servi ad dominum, et proportio servi
adconservum.2.Comparatiomagni debitiquo
tenebatur domino addictus, et exigui, quo
illiconservus erat obligatns; 3. Collatio mi-
sericordiae domini, et crudelitatis servi.
que misericordiam similem regis (2), quam
conservo debebat ; tum ex gralitudine erga
dominum, a quo tantum acceperat beneli-
cium ; tum ex charitate, qua conservo mi-
odien- sero conipaii debebat ; tum ex lege natu-
rali, qnae \oIebat ut ea praestaret conservo,
qu;e a domino acceperat ; tum ex aequitate
quia enim Dominus misericorditer ei dimi-
serat debitum, ex justitia conservo remittere
debitum tenebatur. Haec tamen est injustitia
eorum qui a Deo peccatorum poslulant ve-
niam , et nolunt proximo condonare inju-
riam. Homo homini reservat iram , et a Deo
qucerit medelam : in hominem simifem sili
non habet misericordiam , et de peccatis de-
precatur : ipse cuni caro sit , reservat irani,
et propitiationem a Deo petit. (3)
Heec injustitia elucescit adhuc ex compa-
ratione magni et exigui debiti conservus :
debebat centum denarios dumtaxat : servus
vero decem millia talenta domino debebat :
talentum autem atticumsexcentos valebat au-
reos (4): et centum talenta erant sexaginta
ita
millia aureorum ; decem millia talenta, sex
numerus , si Hebraeorum sequamur suppu-
tationem , nam talentum hebraicum conti-
nebat duodecim millia aureoTum : ideoque
decem millia talenta auri, erant centum vi-
hac parabola, non Groecis , sed Hebraeis lo-
quebatur unde est intelligendus de talento
:
hebraico , et non de graeco. Tanta auri mul-
titudo optime congruit ad exphcandam enor-
mitatem peccati, quo peccator divinae fit ob-
noxius majestati. Plus enim exigit Deus n!>
eo qui unum lethale commisit peccatum ,
quam si dominus a servo paupere exigeret
centum vigiuti milliones aureorum. Quia
unum mortale peccatum multo major est
iilata Deo injuria quam sit omnis injuri;t
in cunctos reges commissa multoque majus ,
est debitum quam sint omnia universorum
hominum dehita qua? aliis debenlur homi-
,
nibus. Hoc igitur debito majus debitum non
csl. (5) Quia sicut Deus infinite superat om-
.
Tert. L. de Orat. 7. - (2)
.
Orifj. Homil. in
-
(1)
JBatth. - (3) Eccles. 28. — (4)
Budxus. 1. de asse.
(5) Euseb. Emiss. Com. 22. post Pent.
 , ,

AMOR PHOXIMI.— CONCIO IV. tgfl

nes homincs sic iujuria iu Deiun ,

inlinite citur douiinus in cum ,
sed ci pradict occa-
supeiat cunctas in homines injurias. sionem pro se rogandi, et iniscri< ordiam ob*
Sed Ut injustitia servi nequain penitus tiueudi; at quando cum onsci vo a^it Cl udch- (

dignoscatur, conferenda est crudelitas ejus ter tunc iratus rcx, puniendum servum tor- :

cum domini niisci icordia : multa snnt autem toi iluis tradit. Magna ct incfjabilis Dei misrri-

(juoc doinini cominendant misericordiam : i. rordia (fiirn i/i sr quidrm j>rccntum est , ad
Compassionis velocitas servus enim indu- nttdas tontuni prrrrs tvtuni rniittit. iiun
:

cias temporis poslnlabat. Patientiain /labe anlrni in coiisririun vtdet rrinlrlr/n rt iiilin-
in mr, ct rgo reddant tibi. Rc.r scilicct, qnia maniim, stiani rrcorat librralitatrni. (i) Non
nobilis crat cito miscrtus est. (i) 2. Tem-
, quod jam dimissa peccata redcanl : licet

poris opportuirttas tempore cniin reviviscenlia admiltatur inei -itorum

, eodem enioi ,

quo servus cum omnilms non datur tamen reviviscentia peccato-

suis venundari ju-
bebatur adfuit domini pietas a venditionc nsm. Scd ut docel Isid. Clar. Quia j>crca-
, ,

et captivitate illum liberans. Ut enim ait ////// illud fjuo ingrattis tanta' domini be- ,

Haymo Jussit euni venttndari , ct turic mi-

: ncfiecnlio? , tarn grave juit , /// illud prius
serttts est. 3. Doni magnitudo servus : dcccm ruillium talentoruin ovrjtuwcrit. ()uum-
enim obsecrarat tantum ut exactionem ct , vis enim hoc posterius peccatum priori om-
tempus dillerret, dominus autem excedens nino non a;quetur, qnia ex suo objecto non
Aota, totum debitum condonavit. Non solum est ita grave tamen ex triplici circumstanlia
,

ijiiantuin pctiit , scd qtiantuln nec cogitare fit gravissimum et majori poeua redditur ,

(jiiidcm ausits Juit. (2) a servitutis Tandem dignum. 1. Ob ingratitudinem. Propter sub-
ignominia liberat, et ut ait Alber. Magn. ad seqtientern ingratiludinem , redit uniuersum
iilii honorem sublimat. Ne amplius esset ser- debilum inquanlum quantitas peccatorum
,

i'us, cum, hoc estfdiumfecit et libe- praycedentium jyroporticnaliter irwcnilur in

dimisit
rum. Talis et tanta domini misericordia a ingratitudine subsequcnti, non autem absolu- :

servo similem exigebat misericordiam erga te.([i) 2.0bimmisericordiam. Peccata rioslra

conservum Commotus misericordia dimisit sic graviora Jaciemus oirini nos cxcitsalione
: , ,

etim /// calamitate

, sua edoclus facilis ad privanles : acerbe enim alierta cxquirens
ignoscendum conservo fteret. (3) Inhumanus riullam veniarn nanciscitur. Non enim tan-
tamen ille servus, post tot accepta a domino ////// quafe fuil peccatum, tale illic infulurum
benelicia, conservi preces contemnit remit- apparebit : sed qttamdam magnam, et inevi- :

tere centum denarios renuit et ad fauces tubifem additionem a judicio in conservum

, ,

arripiens sujfocabat eum. Quare in servum facto accipiet : sicttt enim /mmanus et mitis,
tam ingratum et crudelem juste indignatus et clcmens majorcm peccatorum gravitatem
,
,

dominus exactori tradidit quoadusque sol- succidet, ita acerbus crudelis et implacabi-
,
,

veret universum debitum. lis, magnurn propriis pondus jyeccatis appo-

S. Hieron. servi punitionem attendens net. (3) 3.0banimadversioneminproximum,

ait Non legimus sic atwciter locutum fuisse qune ejus conversionem impedit, et divinam
:

C/iristum quain ubi non dimittentem debi- ultionem trahit. Derts niliil ita odit ac aver-
,

tum redarguit. FAemm ei, qui ad convivium satur ut hominem ultionis avidurn : et in
venerat absque veste nuptiali ait Amice, animo suo perpetuas inimicitias servantem.
, :

quomodo huc intrasti non habens vestem nup- Tantum ejus peccati damnum est ut mise-
tiafern? (4) Perfido etiam Judae Amice, ad ricordiam Dei revocet nec locum habere si-
: ,

<7M/'z/i'e/?z\yZ/7 (5)Epulonidivitia?ternisignibus nat. (4) Inde concludit parabolam Christus

3
:

mancipato Fil: , recordare quia recepisli Sic et Patermeus ccefestis faciet vobis,si 11011
:

bona in vita tua. (6) In prsesenti autem , 1. remiserilis unusquisque fratri suo de cordibus
Immitem objurgat servum , serve nequam ; vestris. Ubi S. August. Ad tam magnum to-
2.Eicoram omnibus,etsuam misericordiam, nitruum, qui non expergiscitur non dormit ,

et ejus exprobrat crudelitatem. Nonne ergo sed mortuus est. (5) Morluus sane gratiae ,
oportuit te misereri conservi tui sicut et ego et gloriae. Sic odiendo fratrem injuslus est
,

/Mimwer(/v^5//w/?3.Puniendumtradidit Tra- erga seipsum,sibi enim eripit facultatem, et :

diditeum tortoribus. 4. Misericordiam revo- jus postulandi, et obtinendi peccatorum ve-

cal, donec solvat universum debitum. niam.
Quando servus in regem delinquit, eum- 3. Est quasi contractus initus inter Deum,
que viointi mille aureis defraudat , non iras- „ „
*
.
S. Chrysost. bomil. 27. in Cen.
(1)
, .

(2) S. Thom.o. — , .
„,,

Abul. q. i3j.
(1) —
(a) S. Chrysost. hom. 28. — (3) p. q. 88. a. 1. ad 3. —
(3) S. Chrysost. homil. 3. ad Pop.
S.Chrysost. hom. 6*2. in Matth. (4) Matth. 22. — — (5) — (4) S. Chrysost. bom. 27. in Gen. — (5) ln Enchir.
Mattb. 26. —(6) Luc. 16. 7 4.
 , P,

> i
9a AMOR PROXIMI. — CONCIO IV.
et hominem, quo Deus hominipromittit pec- (i) In nostra Deus posuit potestate nostro-
catorum veniam, modo inimico remittat in- rum veniam delictorum. Ut indulgentiam
juriam. Debitor es ei quijalli non potest, ha- nostrorum scelerum nostro prcesumamus af-
bes et tu debitorem : dicit tibi Deus : Tu de- fectu, dicentes ei : Dimitte nobis debita nos-
bilor meus es ille debitor tuus : hocfaco tra, sicut et nos dimittimus debitoribus nos-
,

ego tibi debitori meo quod tu feceris debi- tris. Nam (sicut) significat causam induc-
,

tori tuo. (i) Gregor. Nyssen. huicfidens pro- tivam quae Deum movet ad dimittendum ,

missioni Christi dimittite, et demittemini : Cum dicimus : Condona nobis peccata nostra,
,

sic Deum in suis orationibus alloquebatur : sicut et nos iis condonamus, qui nos ojfende-
Domine, ille meus est debitor, ego sum tuus : runt : quoque no-
certe si hoc faciamus, ipse
solvi, solve; dimisi, dimitte. Sententia, quam bis itafaciet. Quarecum cuiquam remiseris,
in die judicii in nos daturus est Christus, a si fratrem odio habere desiveris, tunc ignosci
nobis dependet. In potestate nostra positum tibi postulas. (2)
est ,
qualiter in die judicii judicemur. (2) Absolute postulamus, sanctificetur nomen
Sicut enim echo verba jam prolata reddit tuum, adveniat regnum tuum , fiat voluntas
ita Deus velut echo nostros repetet sermo- tua sed conditionale tantum a Deo petimus :

nes si proferamus misericordiam ,

: et ipse remissionem peccatorum , scilicet si illatas
proferet misericordiam ; si dicamus justi- nobis dimittamus injurias. Deus addit le-
tiam, et ipse dicet justitiam , talem sese ex- gem certa nos sponsione constringens : ut sic
hibebit erga nos, quales nos erga proximum, nobis peccata dimitti postulemus , sicut et nos
dicente Cbristo : Eadem quippe mensura debiloribus nostris dimittimus. (3) Qui in
qua mensi fueritis , remetietur vobis. Unde jure falsum profert,a sua supplicatione reji-
D. Leo : Quid hac justilia benignius ? Quid ciendus est ; qui in Oratione dominica ve-
hac retributione clementius P ubi sententia niam postulat delictorum, non remittendo
offensam , falsum dicit : quapropter a Deo
judicaturi in potestate ponitur judicandiP (3)
Vis Deum habere misericordem? esto et tu non exauditur. Si inimicos non diligimus ,
misericors, Beati misericordes, quoniam ipsi qua fronte dicimus in oralione: Pater nos-
misericordiam consequentur. (4) Vis ut de terP qua ratione dicere poterimus: Dimitte
peccatistuis ulciscaturDeus? sume et tu vin- nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus
dictam de fratribus tuis. Qui vindicari vult, (4) Immo qui cum animadversione , et vin-
a Deo inveniet vindictam. (5) UndeGregor. dictoe proposito, pro remissione delictorum
Magn. Hoc est imcginarium Deum esse pro- in Oratione dominica Deum supplicat, seip-
pitium iis' qui iracundiam portant. Addit sum accusat , judicat et condemnat. Cum
Gloss. Indignum estDeum ei esse propitium, judicatur exeat condemnatus : et oratio ejits
qui crudelis est in proximum. (6) Si nunc fiat in peccatum. [5) Non quod peccet reci-
offensori offensam dimittis, Judicis senten- tando Oratio.jem dominicam, sed quia cum
tiam ad tuum arbitrium flectis. Quia ipsam conditione tantum postulet a Deo remissio-
remedii opem , nostro remisit arbitrio. (7) nem delicti, sicut inimico remittit non di- :

Si inimicitias in animo foves, cavere debes,
ne dum negas fratri misericordiam , clau-
das Patri indulgentiam (8)
Hsec orationi posila lex est hoc annexum
praeceptum, ut sincere dimittat, qui sibi orat
dimitUt.Jus est superstruendi extrinsecus pe-
titiones,cum memoria tamenpra;ceptorum,ne
quantum a prceceptis, tantumab auribus Dei
longe simus. Memoria praeceptorum viam
orationibus sternit ad coelum , quorum prm-
cipuum est : Ne prius ascendamus ad Dei al-
mittendo, precatur ut sibi Deus non dimit-
tat. Illa circumstantia ita ejus aggravat de-
. lictum, ut nec etiam martyrio dilui posse
: videatur. Sic peccata nobis dimitli postula-
mus, secundum quod et ipsi debitoribus nos-
tris dimittimus : quale crimen est non dimit-
tere , quod martyrio non potest exorari? (6)
Ut in Sapriciocontigit, qui constanter ductus
ad locum martyrii, cum Nicephoro injuriae
veniam postulanti denegasset ; et martyrio
et fide excidit subrogato ad ejus coronaiu
:

tare , quam si quid discordice vel offensai Nicephoro. Attende ad haec, Christiane, noli
fratribus contraxerimus , resolvamus. Quid retinere offensam , ne tuam Deus retineat
cumest enimadpacem Deirecederesinepace? culpam. Ohomo, si sine peccato esse nonpo-
ad remissionem debitorum cum retentione ? tes, et vis semper dimitti tibi dimitte sem- ,

per : quantum vis dimitti tibi , dimitte tan-

(1) D Aug. Serm. 170. de Temp. — (2)D. Aug. L. ,
f) Tert L de 0rat- _^
German. Constaot. in
-
_

m 6, T- S Serm 6 de Je J u "\ sp
PV mi mens Orat. Dom. -
(3) D. Cypr. de Orat. Dom.— (4) D. Au-
?,\« \
M) Matth. 5.
( )

(5)
-

Jacob.
*

i. — (6) Eccles. 18. -

-

7) gust St rm# 6li de Tcmp>

. / _ ^
lo8 ._ (G) D. Cypr,
Cassian, Collat. 20. c. 28. — (8) S. Leo,
(

jb, d#
_
s v
5)
 AMOU PROXIMI. — CONCIO V.
tum quotics vts dlmltti tibi , toties tu di-
: speciei sociantur ad invicem, .sestquc inutuo
mittc : inuiio fjiiia vis toturn dimilti tibi , to- ;unant , quanlo ma-is liomines? iSain v\ \).
tum dimitte. (i) Anil>. lltrc utiquc lcv itatunr cst : ijiur ru>s

dd omncin ttringtt htttnanttetfem, (i) Hanc

• ii«»<iiiij(t«iita«9«i»t*Jt>'it»4»<iti> liumanitalis legem aute oculos seinprr vult
haberi Senec. Iste versuset in pectore f et tn
CONCIO QUINIA. ore sit : Jloino sitin , lutiiiani niltil a me alie-
numputo. (2) In laudem Jobi dicitur : Erat
CnRiSTiANUS nullius cst hostis. (2) Et quasi vir j// slmp(eX. (3) Iu Hebroo habelur Vir
(
,
:

sit parum hostilem aniinum arcere a Chris- /„,,.„,.,.. INihil Uumana natuta Jobo deerat :

tiano , religio quam profitetur ad injuria- quia proximo amore conjunctua erat qua.si :

rum remissioneui adhuc eum adstringit. l\c- aoiicitiaiii non habens cum honiinibus , non
mittere nos quoquc profitcmur dcbitoribus s t i, omo m
teger, et desit illi aliquid de ra-
;

rwstris. (3) Trii suut quse ad odium accen- t one h om i,,i s

Q UO(J profunde declaiat Ter-
; .

dere videntur : 1 lnimicus,

. qui in fortuna, tu l|i anus dicens Parum homincs. Nam quod :

honore, vel persona laesit ; 2. EITeri irai et humanitati erga fiatres deest , de hoininis
ultionis motus; 3. Dasmon, qui ab inilio i ute r i eloyio detrahi pulatur. Homo qui
g
homicida fuit. Tria etiam ad amorem uohis homTnem non amat, humanitatem deposuisse
occurrunt: i.Habemuaab Imperf. Diligendi videtur ei etenim deest proximi amor, qui :

sunt etiam inimici non quia digni suril ut a j h uman ta ti s perfeclionem requiritur. Et
, i

diliganturabaliquo, scdquia nos non surmis qu i atlh uc fratrem odit, fratris nomine in-
digni ut aliquem odiamus. (4) 2. Proponit Jignus censetur. Nam sicut qui homines non
Tertullianus, qui ad retundendam iram, ejus amant,/ja/-«w hornines vocantur, ita qui fra-
perniciem ostendit, cum ait Sit rnatrix iri tres Q(\ xo l, a bent, malifratres nuncupantur :
:

ornne delictum : dcjundens de suojonte -va- nam qu i fra ternitatis jura sic inhumane, ve-
rias eriminum vcnas. (5) Commendat D. ] ut fer na atIO citate violant, malitioe ingenio j

Chrysost. Anirno perpendens, quod iram di- frat ernitatem deponunt , et ferinos belluaj
rniltens , hoc pacto Dominum tuum glorifi- niores desumunt.
cas : et si non propter fratrern, propter Chris- Hu j us ma x frate rnitatis , et bruta? crude- \

turn tamen reconciliare. (6) Haec tria injuriae yltAtls eX emplum habemus in Caino quicum :

remissionem , et fratris inducunt dilectio- cruente Abelem occidisset, interroganti Deo

nem. Quam quisque debet, 1. Proximo ; 2. reS 0n(]i t NunquidcustosfratrisrneisumP
p :

Christo ; 2. Sibimetipsi. y* ua3 veroa s i c elucidat Sanctus Ambro-

Q
I. Christianisane quamtumvis of- sius
PARS. Quomodo germanitatis servaret offi-
:

fensi , omnis malilice ingenia convertent in ciurn , qui necessitudinis non agnovit affec-
studia pacis (7), si serio advertartt eos a turn?recusatfraternasmunuscustodia3quasi
quibus offenduntur, esse, i.Homines; 2.Dei exsors naturce. (5) Exsors naturae humanae,
imagines; 3. Christianos. et inhumanae et belluinae consors , qui fra-
1. Christianis exprobrant Gentiles quod ternam necessitudinem desuescens , in fra-
fratres sese vocitent : Sed et quod fratrum trem sic furit diffitetur hominem et agres- : ,

appellationecensemur,non alias, opinor,in- tiorem fatetur feram , qui in suum sangui-

farnant, quam quodapud ipsos omne sangui- nem sic ferocit. Abelem vero cujus effusus
nis nornen de affectione simulatum est. (8) sanguis clamat vindictam, a fraterno odio
Quibus respondent : Fratres autem vestri vindicat D. Ambrosius. Et bene ait : Vox
sumuSy jure natura? matris unius : et si vos sanguinis fratris tui clamat : non frater cla-
parum homines, quia mali fratres. Addit D. rnat. Hic innocentiam et gratiam germanita-
Aug. Omnis quippe homo est homini proxi- tis etiam in ipsa morte servat. Non accusat
mus : nec ul/a est cogitanda longinquitas ge- frater, ne videatur parricida ; non accusat
neris,ubi est natura communis. (())Indecon- vox ipsius , non anirna ejus , sed vox san-?
cludit omnem omnino hominem diligendum guinis accusat, quern fudisti. Tuurn te ergo
esse. Sipecunia? ratio socios facit,quanto ma- facinus, nonfrater accusal.Etbene aif.Vox
gisratio natura?,non negotiandi sed nascendi sanguinis fratris tui clamat de terra : non
lege communis? Si animantia bruta ejusdem dixit: De fralris clamat corpore, sed de terra
clamat. El si frater parcit, terra non parcit ;
Chrysol. Serm. 67.
(1) — (2) Tert. L. ad Scap. 2. — «j frater nori condemnat terra condemnat.
(S) Tert. L. de Orat. 7. — (4) Hom. i3. in Matth. — J ,

(5) Tert. L. de Pat. 5. — (6) Hom. 71. in Joan. — (7)

Tert. L. 3. adv. Marc. 31. — (8) Tert. Apol. 3g. —(9) (1) D. Amb. L. 5. Offic. 3,— (2) Epist. 9. — (3) Job.
Canc. 8. in Ps. 1 18. 2. — (4) Gen. 4» — (5) L. 2. de Abel. et Cain. 9.

1« i3
 :

,
94
AMOR PROXiMl. CONGIO V. —
Malus ergo frater prae inhumanitate homi- Ad quod nos hortatur S. Ignalius : Diligite
nem quodammodo desuescit, et in crudelio- Hanc dilec- alterutrum ut imagines Dei. (i)
rem belluam inhumane degenerat. Depone tionem adhuc debemus proximo ut Chris-
igitur odium, nisi velis fratris deponere no- liatio.

men : aina proximum, alias parum videberis 3. Spiritalem germanitateminter Christia-

homo illum diligere debes,
:
etuthominem, nos commendat
Tertullianus , naturificatce
et ut Dei imaginenl. jarn spiritalis conditionis germanitate. (2)
2. Homo non tantum opus Dei , verum Mundus, Ecclesia et coelum sunt tres respu-
etiam imago est. (1) Hac ratione diligendus blicoe in quibus unitas nitet. Est unitas in
est. Sicut rex in imagine sua honoratur , sic mundo. Unam omnium agnoscimus rempu-
Deus in homine diligitur. (2) Nonne habe- blicam, mundum. (3) Est unitas in Ecclesia.
retur pro reo loesoe majestatis, qui regis vio- Tot ac tanta? Ecclesix, una est illa ab Apos-
laret aut dilaceraret imaginem : qnod scelus tolis prima,ex qua omnes. Sic omnes prima,
cum commisissent Antiocheni, ex eis plures et apostolica? , dum una omnes probant uni-
mactati sunt. Inde infert Sanctus Chrysosto- tatem : dum est illis communicatio pacis et ,

mus quanta sit poena dignus qui Dei ima- appeUatio fraternilatis, et conlesseratio hos-
ginem in proximo offendit. Quot Dei imagi- pitalilatis. (4) Tandem unus Deus et una
nes non tantum dejeceras, sed et conculcave- Ecclesia in ccelis. (5) Trina haec unitas mu-
ras ! cum enimreum angas, cum trahas,cum tuam a Christianis efflagitat dileotionem.
dejicias, Dei imaginem conculcas. (3) Inde Unitas mundi , ut in eo socialiter vivant :

concludit Sicut in imagine sua rex honora- hanc sibi debent Christiani societatem jure
:

tur vel contemnitur , sic et Deus in homine conservitii et fraternitatis (6) Unitas Eccle- .

vel diligitur, vel oditur. (4) sioe, in qua in eodem adunantur cultu. Una

iEgyptii ex Cyr. Alex. intuentes in hos- nobis et illisfdes, unus Deus, idem Christus,
tium clypeis depictas deorum suorum ima- eadem sacramenta. (7) Unitascoeli, quia 3*-
gines, non sunt ausi in eos vibrare ictus. Ma- ternam ibi sperant felicitatem. Corpus sumus
iuerunt victorioe cedere , et hostium subjici de conscientia religionis, et disciplina? uni-
voluntati, quam deorum imagines tantisper tate , et spei fcedere. (8) Sed quia illam a
offendere. Quanto magis Christiani existi- Christo exspectant beatitudinem, Christo c!o-
mare etdiligere debent homines, quibus inest nare debent proximi dilectionem.
Dei imago indelebiliter impressa? Huc allu- Christus est fundamentum credentium.
dere videtur Vates Regius Videtur Deus ( 9 ) Tum quia est fundamentum Ecclesiae, in
:

deorum in Sion. (5) Non ait Deus homi- qua est vera fides ; tum quia Christi docu-
:

num, sed, Deus deorum, quia post incarna- menta, virtutes et miracula fidem faciunt
tionem sic Deus degebat inter homines ut evidenter credibilem. Nobis curiositate opus
eos velut deos existimaret , cum in ipsis Dei non est, post Christum. (10) Tum quia Chris-
imago niteret. Jlpparuit Deus deorum in tus ut Deus fidem menlibus infundit ; tum
Sion: Deusdeorum, Christus Christianorum quia Christus ut redemptor fidem suo san-
de quibus dicitur , ego dixi dii estis ,
quibus guine meruit ; tum proecipue quia Christus
et diiimago insculpta est. (6) Jacob belle est fidei et objectum et motivum. (n)Ea est
vocatur ab Hildebat. Ojjensus clemens. (7) autem proprietas fidei , amara quaeque effi-
Redeunti e Mesopotamia Jacob cum omni cere dulcia, et difficilia reddere facilia quia :

familia et supellectile sua, obviam occurrit hoec theologica virtus, quae religionis detegit
Esau multis stipatus satellitibus mysteria, non attendit tantum res externas
, ira, furore
et ultionis zelo accensus , quem Jacob be- et sensibiles, quae videntur, sed attingit us-
nigne suscipit, humiliter agnoscit, reveren- que ad ipsum Christum, qui ut inimicorum
ter adorat, et ut ait Divus Augustinus, verba dilectionem facilem redderet, semetipsum in
usque ad adulationem proruperunt (8) Unde inimicis diligendnm praebet : Per patientiam
.

tanta in Jacob mititas , tanta reverentia? curramus , aspicientes in auctorem fidei et

quia scilicet in Esau relucentem videt Dei consummatoremJesum.(i 2)T?al\enterprofeclo
imaginem. Sic vidi vultum tuum quasi vide- tolerabuntur injuriae, et facile dimittentur
rim vultum Dei. ( 9 ) Eodem modo et nos ad offensae, si in inimicis aspiciatur Christus ,
deponendum odium, agnoscamus in inimico _ ^
r. ^. j...
vultum Dei ; dihgamus
. <?
m rk
sua lmagineDeum.
_ •
„,.,
(i)Epist. adPbilipp.
•

U, ^eit Ap0 5 g1
, ..
(2) Tert. L. adv. Valent. 29. — , x ,

Tert L de Prxsc. Her. 20. ,

^ . .

— Tert. L. de Bapt. i5.

(5)
(
—
(6) Tert. L. 2. deCult.:

Tert. L. de Spect. 2. —
(2) Hug. Car. in c. 22. Fem.i. —(7) Tert. L. de vel. Virg. 2. —
(8) Tert..
(1)
Matth.— (3) Houi.3. ad Pop.— (4) Hom. 42. in Matth. Apol. 3 9 .— (9) Tert. L. 5. adv. Maro.6. (10) —
Tert.
— (5) Ps. 83. —
(6) D. Aug. L. cont. advcrs. leg. (7)
— L. de Prsesc.8.— (11) D. Aug. L.2. ad Pollent.6,— (12J
Epist. a5. —
(8) Qusest. in Gen.
—(9) Gen. 33. Iiebr. 12.
 AMOR PROXIMI. — CONCIO V. „5 r

I. Ilt Domioill 10 scrvis ; 2. Ut pater in li- piio COrpON paseit. Proptor divinum illam
lii» ; a.Utceputin membriii Patrcm, lilios ejui diligere debemus. Mor-
I. Scmpcr Filius cmt in Dci,
luo Jacobo Joscphi liutros cjus timentej
cf rc^is, ct ,

Domi/ii nominc. (i) Mulliplici titulo Chris- vindiclum, mandavcrunl ci, dieenles Vatcr :

lus Cliristiauoruin cst Doininus. Ut Dcus tuus praccpit nobis , antciputm morcrctur :
,

quia cos de nihilo produxit. Ut Filius Dci ut /ucc tibi vcrhis illiiU di< ercmris : Obsccm
,

quia eoruin dominium apatre, luercditario ut obliviscaris scclcris fratrum tuorum : ct

jure accepit. Ut rcx
uuia eos sua; dilionis, pcccati, atipic malit'uc , /juam c.rcrcucrunt
,

propria virtute fecit. Ut Redemptor , quia in tc. (i) Quibus anditis, sic respondel Jo-
propriosanguineredeinit. Diviuuin itlum Do- seph Num Dci possumiis rcsistcre vo/un- :

niinuin intuitu fideiaspiceredebemus utejus tati? nolitc timcre : cgo pascam VOS. Quod-
:

subditos diligcre valeainus. Sic enim sine clu- nam cst istud inyslerium : fratrcs Joscph i\e.
bio, illatas a servis injurias, Domino condo- Jacobo loquuutur et Joseph nulla facta Ja- :

nabimus. Iu mundopiura patiuntur bomine* CObi mentionc, de Deo fatur. Forsan Joseph
a servis et a pedibus vel quia ad amicuin secunda obcaccalus fortuna
: oblitus est me- ,

pertinent vcl quia amici insignia deferunt. moriam patris

, aut palerni nominis con- ;

Inter amicos nullus potior Christo , qui vi- temptum concepit. Nequaquam reveren- :

tam suam pro nobis posuit. Omnes homines tiam enim in corde gestabat, memoriam re-
servi sunt Christi ejus sunt characteribus ligiose servabat, eique charissimum erat pa-
,

insignvji. Nonne ocquissimum est ut proptcr ternum nomen. Si non de Jacobo sed de ,

illum divinum Dominum nobis amicum, ser- Deo loquitur Joseph, hoc ideo est ut doceat
vorum ejus non ulciscamur offensas? fratres, patris coelestis recordationem , ma-
HabebatPhilemonservum qui post furtum joris momenti apud eum esse ad obtinen- ,

clomino factum aufugit pro quo Philemo- dam tanti facinoris condonationem. Unde
, :

nem sic deprecatur Paulus Obsccro /<?, prn sic eos alloquitur apud Pbilonem. Cur au-
.

mcofdio,nuem genui invinculis Onesimo: qui tem gcniti tantum patris meministis ? habc-
tibia/iquando inutilisfuit: sihabcs mesocium, mus a/ium ingenitum, immorta/em et aitev-
suscipe i/lum sicut me. (2) Omneshomines num. (2) Quasi dicat: Jacobum patrem mul-
servi sunt Christi. Cogita quod Christus ea- tum veneror voluntatiejus repugnare nolo: ;

dem ad te verba babet quae Paulus ad Phi- attamen patrem aeternum majori reverentia
lemonem. Servus meus injuste te aggressus prosequor qui cum vester ac meus sit pa- :

est te in honore laesit ; fortunoe damna at- rens , nibil vobis timendum est
; ob ilhus :

tulit reum illum fateor , quaeso tamen ut cultum libenter vobis parco, et insuper omni
:

me ejus dominum, et tuum amicum spectes. benevolentia, ut filios ejus prosequor. Jo-
Si a/iquidnocuit,aut debet, hoc mihiimputa. seph inhumanis fratribus propter ccelestem
Ubi D. Chrysost. Quem lapidem ista non Patrem pepercit et quotidie insolescentibus :

f/ccterenty non emo/lirent ? quam immanem filiis condonantur offensae, ob eorum paren-
licet bel/uam ha?c non in mansuetudinem tes eodem modo ob Christum Christiano- :

verterent ipsumque humanissime suscipcre rum parentem, diligendi sunt Christiani in

, :

persuaderent ? Multi tamen unius verbi con- quibus attendendus est adhuc Christus, velut
donationem Christo denegant. Inurbanum caput in membris.
illum et inhumanum Christianum sic urget S. 3. Corpus sumus de conscientia re/igionis.
Chrysost. Scripsit Pau/us et persuasit : ea- (3) Hujus corporis Christus est caput , et
demet /ongep/uraad te Christus, et non com- Christiani membra eadem unitas et com- :

movet. Dona mihi hanc injuriam, ego red- passio, quae in naturali reperitur corpore, in
dam : hoc mihi imputa. Demus igitur Christo mystico reperiri debet. Non potest corpus
supremo hominum Domino, quod terreno de tinius membri vexatione lcetum agere ."

regi haudquaquam recusare possemus. Par- coiu/o/cat universum, et ad remedium con/a-

camus servis ejus, quas nobis intulerunt in- boret necesse est. (4) Christus caput Eccle-
jurias. Attendamus in servis Dominum, et in siae, quantumvis gloriosus in ccelis sentit ,

filiis patrem. mala quae membra ejus patiuntur in terris.

2. Omnia nobis Christus est , et pater, ct Quapropter Saulum Christianos persequen-
mater, et a/tor. (3) Est pater quia sua nos tem sic alloquitur Sau/e
,
Saule cur me , : , ,

creavit potentia, et adoptat gratia. Est ma- persequeris ? (5) Ubi D. Aug. Non enim Sau-
ter, quia nos in cruce cum doloribus partu- /us ipsum, sed meinbra ejus, id est, fule/es
livit; estaltor, quia in Eucharistia nos pro-
(1) Tert. L. adv. Prax. ai. — (2) Epist. ad Philem. (i) Gen. 5o.— (»] L. de Joseph.— (3) Tert. Apol. 3g.
— (3) Clem. Alex. — (4) Tert. L. de P<cn. 10.— (5) Act. 2.

i3.
 ,:

l9G AMOR PROXIMI. - - CONCIO V.

f/us in terra persequebatur : noluit tamen debiti arceris.(i)Econverso diligentibus ini-
Jicere sanctos meos, servos meos fratres ,
micos omnia Deus peccata dimittit Scien- :

meos , sed rne , hoc est, membra, quibus ego dum tamen quod si peccaverit in vos frater
sum caput. (i) Pergit Ergo cum te adfra- : vester, et in qualibet causa vos lceserit, di-

trum genua prolendis , Christum contrectas , mittendi habetis poteslatem : imo et necessi-
Christum exoras : a?que illi cum super te la~ tatem, qua prazcipitur ut debitoribus dimit-
crymas agunt, Christus patilur, Christus de- tamus. (2) Non solum habemus potestatem
precatur. Hujus autem dat rationem : Jn aliena dimittendi peccata, sed etiam nostra :
uno et altero Ecclesia est : Ecclesia vero Horno, intellige quod remittendo aliis , tu
Christus. tibi veniam dedisti. (3) Homo illatas sibi di-
Si modo quaeram a te utrum velis detra- mittens offensas, triplici ratione peccatorum
here de Christo , calumniari Christum, ferre obiinet remissionem 1. Ob pactum a Deo
:

in Christum falsum testimonium, vim inferre initum, quo remittentibus offensas culpae
Christo? Respondebis te potius eligere mor- promisit remissionem; 2. Ob orationis effi-
tem quam tantum perpetrare facinus. Atta- caciam, quoe de congruo delicti veniam me-
men quando insultas Christiano, Christo in- retur; 3. Ob conformitatem cum Christi
sultas ; quando fratrem aggrederis Chris- , redemptione , qui pro persecutoribus san-
tum aggrederis. In membris suis Christus guinem fudit.
est : non enim Christus in capite et non in Vates Regius ut a Deo delicti haberet re-
,

corpore : sed Christus totus in capile, et in missionem, Semei pelulantiam patienter tu-
corpore : quod ergo membrum ejus, hoc ipse. lit et Abizai Semei maledicta punire vo- :

(2) Haec cum ita sint, propter Christum de- lenti, ait Dimitte eurn ut maledicat juxta :
,

pone odium , Christiane amorem suscipe ; praceptum Domini: si forte respiciat Domi- :

hunc debes et Christo, et tibimeiipsi. nus afflictionem meam, et reddat mihi Do-
III. PARS. Gratias agunt martyres tyran-
rninus bonurn pro maledictione hac hodierna.
nis Senlentiis veslris gratias agimus. Ut (4) Quae verba sic elucidat D. Ambrosius
:
:

est amulatio divina; rei et humance , cum

Vide quomodo humilitatem, et justitiam , et
damnamur a vobis , a Deo absolvimur. (3) prudentiam exercenda a Dornino gratia? re-
Non absimili modo perfectus Christianus servaverit. Primo dicit, ideo maledixit mihi,
injurias ab hostibus illatas pro beneficiis quia Dominus dixit illi , ut maledicat : ha-
,

reputat , probe sciens gratiam ejus esse , bes humilitatem , quia ea qua? divinitus im-
quifuerit offensus. (4) Sanctus Zeno horla- perantur a?quanimiter, quasi servulusferenda
tur offensum ut sit irwerso gratus officio. arbitratur. Iterum dixit, ecce Filius meus qui
(5) Addit D. Chrysostomus Pro rnaligni- exivit de ventre meo, qu&rit animam meam ,
:

tate sua debet illi graliam : non secus ac si

habes justitiam. Si enim a nostris graviora
impendisset tibi multa milliabene/iciorum.(6) patimur, cur indigneferimus quce inferuntur
Animadvertit autem Imperf. quod dileclio- ab alienis P Tertio ait : Dimitte illum utma-
nem inimicorum praecipiens Christus : Non ledicat, quoniam dixit illi Dominus,utvideat
illa man-
tantum pro inimicis nostris Christus humiliationem meam, et retribuat mihi Do-
davit, quantum pro nobis. Hugo Cardi- minus promaledicto hoc.Necjam solum con-
(7)
nalis dominicum attendens praeceptum ait vitiantem pertulit, sed etiam lapidantem , et
,

Diligcndi sunt inimici propter rws, quia uti-
les nobis, quia debita nostra persolvunt, quia
ducunt nos ad portum. (8) Tria recenset
quoe ab inimicorum habemus
Peccatorum remissionem ; 2. Filiationis di-
vinae adoptionem 3. iEternae felicitatis ac-
;
sequentem ill&sum reliquit : quin etiampost
victoriam petenti veniam libenter ignovit.
Quod ideo inserui , ut Evangelico Spiritu
dilectione : 1.
Sanctum David, non solum inoffensum, sed
etiam gratum fuisse convitianti docerem, et
delectatum potius quam exasperatum inju-

riis. (5) Accedit D. Gregorius , qui eumdem

quisitionem.
1 Ab inimicante
. delictorum debitum locum versans, sic scribit David exsurgen-:

exigit Deus : Diligite inimicos vestros , in- tem conlra sefilium fugiens, reduxit ad ani-
quit, et orate pro persequentibus vos , ne mam malum quod perpetravit , et &quanimi-
aliquo commercio negotiorum , injuria pro- ter pertulit quod audivit : et contumeliostl
vocatus, abstrahat te ad suum judicem, etin verba , non tam convitia quam adjutoria
custodiam delegalus ad exsolutionem totius credidit quibus se purgari sibique misereri
posse judicavit. (6) Addit D. Ambrosius :

(1) Tract. 27. in Joan. —

(2) D. Aug. — (3) Tert.
Apol. 5o. —
(4) Tert. L. 5.adv. Marc. 5.— (5) Serni. 1. Tert. L. de An. *5.— (a) D. Hier. ia c. »8. Matth.
(1)
in Ps. i3o.— (6) Hom. i3. in Epist. ad Hebr. — — fS)Chrysol. 8«m. 67. —
(4) L. 1. Rcg. 6. —(5) L. 1.
Uom. i3. in Matth. — (8) In c. 5. Matth.
(7)
Offic. 48. —
(6) L. Sl. Moral. 17.
 AMOR PROXIMI. — COiNCIO V. 197
Vides quod a convitiantibus adjiwcris , ut peccata autein non remiltit Deus cis (jui
Dominus audiat te, ct pcccat.tin luuni rcrnit- non reinitlunt offcnsas , tuin quia agunt
tat. (i) Quasi convitia jialientrr lolerata, tan- contra pactuni inituin a Deo tuni quia di- ;

quam arcanaj preces , divinam beoedictio- vin» contrariantur misericordia? ; tum quia
nein deprecentur et peccaloruin exorent Banguini Cliristi sese oppouunt, I quo gratil
,

veniani Paticntia prccationcs contittcnilat, dinianat ; tum quia bonis reiiuntiant operi-
:

deprccationcs affirmat. (a) Et, ut loquitur bus, quibus divinOB jUStiUai satisfaccre, Dei-
Sanctus Clirysoslomus , illud ipsum iii/nria (jue benevolcntiam sallein decongTUO pote-
afjixi, e calis auxilium attrahit. (3) Oratio rant mereri !\c/no sc scducat, ipii vcl uiiuni
:

ccalesti iinj)lorat auzilium at injuria afficl, hominem in hoe mundoodio habet, quidquid
,

non inodo illud expetit, sed quasi expetitum Dco in bonis pperibtts obtulcrit, totnt/t pcr-
et exoratum e coelis auxilitim attrahit ac dit. (i) :

si injuria afftci, sit magnes divini auxilii, et IIujus celebre habemus exemplum in Pu-
divinsa opispellacia potentissiina. Licet enim blicano , injuriis et convitiis a PharisSBO la-
oratio peccatoris ferentis patienter injurias,
Non sum sicut cwteri ho/ninu/n cessito :
,

non mereatur de condigno delicti veniam , raptorcs , injusti, adulteri , vc/ut ctiarn hic
ob defectum grathe liabilualis, quaj est prin- Publicanus. (2) Audit Publicanus se inter
cipium meriti eam tainen nieretur de con- raj)tores et adulteros constitui, et tamen tan-
,

gruo ,
quia condonatio offensa? estexcellens tara injuriarum acerbitatem j)atienter lulit.
tlispositio ad remissionem culpa? : Relinque At Publicanus procul stans,non regessit con-
proximo tuo nocenti te , ct tunc deprecanti turneliam : nequc vicissim dixit convitium,
tibi peccata sohentur. (4) Quod alto stylo non protulit isla vulgaria verba : Tune au-
declarat Tertullianus appellans Patientiam des mea facta rcprehendere P an non sum
:

misericordicc matrem. (5) Ac si patientia ef- te me/iorp referamtua pcccala. (3) Atlende ad
ficacissime misericordiam impetret, et a Deo ea quae addit Pub/icanus hoc tantutnmodo :

gratiam reconciliationis obtineat. dixit : Propitius esto mihi peccatori, et des-

Dilectioinimicorum tam efficax videtur cendit justiftcatus in domum suam. Vides
D. Chrysostomo ad culpae remissionem et celeritatem , accepit probrum et abiuit pro-
infusionem gratiae , ut proecipua ei Christt brum ; agnovit peccata, et deposuit peccala;
munia conferat. Redemptio et advocatio criminum accusatio facta est i/li criminum
Chrisli sunt media potentissima ad obtinen- remissio, et hostis inscius factus est beneft-
dum ab aeterno Patre remissionem delicto- cus. Quot labores erant Pub/icano subeundi
rum. Christus in cruce redemptoris peregit Jejunando, humi dormiendo, vigi/ando, bona
officium, advocati vero munus agit in ccelo. sua egenis impertiendo , longo lempore in
Dilectio inimici advocati personam agit sacco et cinere sedendo , ut i/la tam multa
:

Hoc enim nobis potissimum in die illa terri- peccata posset deponere P et nunc cum nihil
bi/i patrocinabitur. (6) Redemptoris etiam tale jecerit simplici verbo deposuit omnem ,

munus obit et quasi haec redemptio ante- iniquitatem. Ac probra conviliaque *Phari-
;

cellat a Christo factam redemptionem, maxi- scei, qua? videbantur il/um contume/ia affice-
ma dicitur Et redemptio maxitna erit pec- re , pepererunt ei justilia? coronam. Idque
:

catorum nostrorum si sic affecti fuerimus sine sudoribus, sine laboribus,ctabsque longi
,

erga inimicos nostros. Attamen ut inimi- temporis mora. Inde concludit S. Chrysost.
corum amor est optima dispositio ad remis- Cum de inimici cu/pa dissimu/as, de tuis de-
sionem peccati , ita odium est obstaculum ad lictis solita benignitate Dominus exoratur :
condonationem culpoe. Utrumque asserit (4) Et simul cum gratia acquiris divinae fi-
Cbristus Sienitn dimiseritis hominibus pec- liationis adoptionem.
:

cata eorum, dimittet et vobis Pater vester 2. Inimicorum dilectio filiationem divi-
de/icta vestra ; si autern non dimiseritis ho- nam sibi comparat, conservat et demons-
minibus, nec Pater meus dimittet vobis pec- trat. 1. Filii Dei acquirit dignitatem : Vides
cata vestra. (7) Notat Theophylactus Non quem nobis patrem patientia acquirat. (5)
:

dixit Pater vester, sed Pater meus indigni Quod si ex dignitate censenda sit inimico-
:

enim sunt ta/es qui Deurn habeant patrem. rum dilectio : Qualis putas sit actus diiec-
Non possunt enim esse filii Dei sine gralia tionis inimicorum, cum Jiliationis divina? ti-
sanctificante, nec gratiam habere sanctifi- tulo remuneretur p (6) 2. Conservat , quia
cantem , nisi eorum remittantur peccata :

(1) D. Aug. Serm. de S. Steph. --(2) Luc.

5. 18. —
(1) In Ps. 3 7 . — (») Tert. L. de Pat. 10. —
(3) In Ps. (3) D. Chrys. hom. de David et Saule.
2. — (4) Hom.
11. — (4) Eccli. 28. — (5) Tert. L. de Pat. 5. -
(6) D. de Prodit. Judx. — (5) Tcrt. L. de Pat. 6. — (6) D.
Chrysost. Hom. 4. in Gen. — (7) Matth. Chrysost. hom. i3. in c. 5. Matth.
ir;S AMOR PROXIMI. — CONCIO VI.
enim adoptio cum gratia sanc- oravit, beatitudinis suce causa persecutorcm
divina, simul
tificante potest deperdi ad ejus conserva- dilexit. JVec mirum si eis nescil irasci per
:
,
tionem , necessarium amorem inimici existi- guos sibi videt aulam regni ccelestis aperiri ;
mat Sanctus Gyprianus Patientia efficit, ut per quos se ceternis seculis intelligit conse-
:

perseveremus Filii Dei. 3. Demonstrat, ne- crari. (i) O sanctum Levitam pje avarum
,
que aliter transire in nuncupationem familia? gratiae et gloriae nundinatorem oui arbitrio !

ejus licebit , nisi oblivione earum rerum as- sacrarum pro inimicis precum, tot sibi mu-
sumpfa, quibus possumus offendi. (i) nerum appendices gratias exorat : et dum
Filii Zebedaei indignati adversus Samari- beatitudinis coronam passione texit, oratione
tanos,dixeruntChristo Domine,vis itt ignis pro inimicis consummat. Felices Chrisliani,
:

descendat de ccelo et consumat eos ? (2) Qui- inimicos amantes, dum enim eis aliquid boni
bus respondet Salvator nescitis cujus spi- optant,summa beatitudinisbonasibi feliciter
:

ritus estis. Ubi D. Antioch. Nescitis cujus augurantur. Infelices vero qui inimicos odio
Patris estis , nimirum mansueti clemeutis habent dum enim eos aversantur, sibi aeter-
, :

et benigni. (3) Qui inimicitias fovent, non nae felicitatis praemia furantur. Qui enim ta-
Dei, sed filiisunt diaboli: Vox
ex patre dia- lem charitatem habet , ut inimicos diligat ,
bolo estis,et desideria patris vestri vultis per- illius ccelestis Jerusalem portas apertas me-
Rcere. (4) Si filii et haeredes, filii diaboli ni- rebitur intrare ; qui autem non vult habere
hil a patre habere possunt, nisi poenas, sup- hanc charitatem, ex omni parte portas clau-
plicia , damnationem. Dei haeredilario
Filii sas inveniet. (2)
jure , habent a Patre seternam felicitatem.
Quod fatemur quoties dicimus Pater noster : »»»»»»»»»»»»»•»»«»«»»»»»»»»»••»»»»»
qui es in ccelis ; nam, ut ait Pasch. Sic deno-
tatur hcereditatem nostram quam ex hacji- ,
CONCIO SEXTA.
iiatione a Deo Patre speramus , coelestem esse
et non terrenam. (5) Quam excellens inimicorum dilectio
sit
3. Ad quod demonstrandum adducit TVr- his verbis ostentatur : Hccc est principalis et
tullianus haec Christiverba Gaudeteet exsul-: perfecta bonitas, cum sine ullo debito farni-
tate quotiens vos maledicent et persequentur : liaritatis , in extraneos voluntaria et libera
merces enim vestra plurima in coelo. (6) effunditur. (3) S. Ambros. in hac dilectione
Quasi dicat Gaudete in calumniis et falsis
: totum statuit Christicensum..M/.y*7PetrM.? re-
testimoniis,exsultateindirispersecutionibus, tia, et complexus est Stephanum, quia de
quae vos in coelo in aeternum beant. Coeles- Evangelio primus ascendit. Pro hoc pisce
tem illam mercedem nobis proponit D. Au- stabat Jesus. Sciebat enim esse in ore pretium
gustinus Grandis labor est inimicos dili-
: sui census. (4) Cur autem sub hujus piscis
gere, pro persecutoribus supplicare nec nos : typo intelligitur Stephanus , qui primus de
negamns fratres , non parvus quidem labor Evangelii sagena , per martyrium ad regna
est in hoc seculo, sed grande erit prmmium. coelorum ascendit , et quomodo ab ejus ore
in ccelo. (7) Quod attendens Eusebius Emiss. educitur nummusaureus, qui sittotus Christi
sic fatur Divina providentia , qua? etiam
: census? Nempe erat in ore Stephani oratio
malorum operibus bene utitur , meliora de pro inimicis inimicorum dilectio est census
:

contrariis peragit, et ita justas ordinat cau- Christi, census religionis christianae, et cen-
sas, utboni ex adversis proficiant, et ad pia sus Christiani. Habent alii census in vineis,
transeant merita , impietatis ingenia ; nam in olivetis et possessionibus , Christus suos
quos per cruentissimum persecutorem humi- habet in vinea inimicorum census, quae ei ab
liaverat diabolus, exaltavit Deus ; quos iile Stephano offertur. Moralis philosophia cen-
damnavit, iste glorificavit ; quos ille oppro- sum suum statuit in amore amicorum : at
briis adimplevit, hic pramiiis. Ecce impieta- inimicorum amor census christianae reli-
est
tis ingenia, quae potius dixerim ingenia pie- gionis , et christiani nominis thesaurus. (5)
tatis : quibus divina providentia in humanae Homines mundo dediti nullum alium vitae
patientiae officina de persecutorum impie-
, suae existimant censum praeler divitias ,
tate , patientium pietatem excudit , et bea- voluptates et honores ; at Christiani inimi-
tam gloriam inde fabricat. Quod confirmat corum dilectionem , censum suum repu-
Euseb. exemplo S. Steph. Qui pro inimicis tant. Quae est pretiosa illa margarita (6) de
suis ipso tempore consummata? persecutionis
(1) D. Hilar. in cap. 4. Matth. —(2) Luc. 7. (3) — Serm. de S. Marc. Epiphodio et Alexand.
(1)
(s)—
Hom. 71. — (4) Joan. — (5) L. 3. in Matth.— (6) Tert. S. Aug. Serm. 68. de Temp. —
(3) Tert. L. 1.
adv.
L. de Pat. 11. — (7) Serm. de S. Stepli. Hom. 4. de Marc. j3.- (4) L. 5. Exam. —
(5) Tert. L. de Pat. 12.
Epiph, — (G) S. Aug. Tract. 5. in Joan.
 AMOU PROMMI. —
fgg CONCIO VI.
qua in Evangclio sermo habetur. Quantum tiqne aggrcditur iilios , quainvis visibiliicr
vero illa margarita valeat, cx 60 patet quia, not) apparcat. Quod inspicatui Regius Va-
:

i. Est virtutis heroicn exeroitatioj 2. Cha- letiScebe expugnaveruntmt ajuventate mea.

ritatis dominicae imitatio ; 3. Perfeclionis (i) QuBB vcrba S. Zeno BCUte et eloquentcr
divimu aunulatio. exornat TacttO impugnantium rtorrtiitc, im- :

I. PARS. Dihctio magnanimis cst. (i) pugnailo tola memoratur : et catua noscenda
Adeo magnanimis est christiana virtus, Ut <'*' <" r auctorts impugnathnls silcantur.
pro malis etiam bona icpenset, quod e*i dig- Omncs humanae injnria; religioiii viris irt-
nitatisejus fastigium : De ccelcro rtulli vel feruntur, rtort eosdem habcnt auctores quos
inirnicissimo hornini negare quantuluincun- habent ministros : exsccutio quidcmhominum
que ajjcctum, charitas sanc irt hac parte am- «'> scd diaboli instinctus est. (a) Offenso-
bitiosa pcrmiltit. (2) Ambitio est appetitus res homines nec numerat, nec computat ad

honoris supra merita multum meretur qui

:
offensam propheta , sed manus lioininum vi-
infensissimosamathostes; sed multum asse- (l « nsinstinctum diaholi recognoscit
, qui :

quitur, nam gloriosos reportat triumphos. In odii et vindicta; est auctor , homines vero

Stephani laudem pradicat Gregorius Na- ejus sunt ministri.

zianz. Pro lapidantibus orabat ut Christi
discipulus, majus aliquid morte Deo ojfc-
rens,nempe anirni moderationcrn et inimico-
rum dilectionem. (3) Merito Stephanus co-
,
Quomodo autem daemoni ejusque minis-
tris resistere poterimus, quomodo potentem
illum inimicum detriumphahimus? Charita-
tate scilicet, et henevolentia. Dilectione dce-

rona dicitur, illustrem namque meruit co- mones non tantum respuimus, -vcrum et re-
ronam et per martyrium et per inimicorum vincimus. (3) Immites illi liostes nunquam
dilectionem.Inimicumdiligens,martyrequo- pugnacius quam mansuetudine superantur.
dammodo praestantior, trinam eamque glo- Ut enim ait S. Chrysost. JSihil mansuetu-
riosam reportat victoriam. Nam , 1. Vincit dine violentius. (4) Placida et inermis est
diabolum ; 2. Vincit inimicum ; 3. Vincit mansuetudo, sed potenter violenta, hacenim
seipsum. homo audaciorem ferociam edomat, ferita-
1. Tertullianus sub adversarii nomine d.x- tes niitigat, hostes exarmat et delriumphat.

monem designat , qui ab initio
minesiraetodiosuperaretentat.(4)Prostrato
enim per inobedientiam Adamo, ex ejus fe-
mina iram filium procreavit Nam statim
Eva semine diaboli concepla, malitice fecun-
mundi ho- , Q ua re appellatur a Climaco vinculum et no-
<lus dcemonum. (5) Inhumanitate et sasvitia
innodat et vincit homines daemon , mansue-
:
tudine et benevolentia daemonem alligant
«t vincunt homines, et ut addit Climacus in

ditate , iram filium procreavit. At qualis cordibus mansuetorum requiescit Dominus,

pater, talis filius homicida dsemon ; Cain
:
anima autem turbulenta nidus est diaboli.
primus homicida et primus fratricida. (5) Ut P at e l in Saule Et exagitabat eum spiri- :

Nec mirum , utpote a crudelissimo parente '«* nequam. (6) Adquem pacandum et miti-
diabolo scilicet eruditus Editum suis arti-
:
gandum adducitur David : Quandocunque
bus erudiit; docuit et filium ab homicidio spiritus Domini malus arripiebat Saul, Da-
incipere.(6)ln(ratTem inhumanuset crudelis fidtollebat cylharam, et percutiebat rnariu
Cain, sed non solus plures sunt filii ex tam
:
s,ia ; Saul, et levius habe-
** refocillabatur

pravo parente generati , qui in sponsam bat recedebat enirn ab eo spiritus malus.
,

Christi ferociunt, ut ipsa conqueritur Filii :

Tessera daemonum inhumanitas est , eorum
mntris mea> pugnaverunt contra me. (7) Quoa vinculum mansuetudo. Saulis
et nodus est
verba sic elucidat S. Bern. Et pulchre fdios barbara corporandum advocat
saevitia sibi

matrissuce, non autem el patris sui , illos daemonem, Davidislenis mansuetudo daemo-
vocat, quinon habebant patrern Deum; sed nem n'g at > catenat , sopit et excantat : Da-
ex patre diabolo erant , homicida utique , si- P«&* prcecipuum decus et ornamentum est
cut et ille homicida erat ab inilio : propter- mansueludo et ante regiam dignilatem, in
,

ca non dicit : Fratres mei aut filiipatris mei, cythara malum spiritum incantans. (7) O
sed fdii (inquit) matris mece pugnaverunt arcana mansuetudinis vis adversus infer-
conlra me. (8) Quot sunt homines ad odium na es hostes potentissima
l o mira dilec- !

et vindictam anheli , tot sunt filii diaboli tionis virtus, quae superat diabolum et vin-
in quibus residet crudelis ille parens Chris- :
cit inimicum !

2. Noli vinci a malo , sed vince in bono

(1) Tert. L. de Pat. 12. —
(1) S. Bern. serm. 5o in
Cant. — —
(3)Orat. 19. (4) Tert. L. de An. 5. — Ps. 127.— Serm. l.in Ps. 128. (3) Tcrt. L.—
Tcrt. L. de Pat. 5. — (6) Tert. ibid. —
(7) Cant. 1.
(5)
— (1)
ad Scap. 2. — (4)
(2)
Hom. 3. iu Gen. (5) Grad. 24.— —
(S) Serm. 29. iu Caut.
(6) L. 1. Reg. 16. — (7) Greg. Naz. Oiat. pro Bas.
 ,,

aoo AMOR PROXIMI. — CONCIO VI.

malum. (i) Qui injuriis appetitus , injurias Christianis. In Olympicis certaminibus din-
dissimulat et contemnit, magnanimo neglectu bolo consecratis lex est,malefaciendo vincere:
injuriantem vincit Si mansuetudinem exhi-
: in stadio Christi omnino lexestcontraria. Hic
beremus, essemus omnibus insuperabiles, nec enim non eum qui percutit , sed qui percu-
ullaad nos injuria perveniret. Roga inimi- titur, coronari decrelum est : illud demum
cum, an non doleat an non censeat se vic-
, est divince virtutis illud cceleste stadium ,
,

tum, cum rides, cum contemnis ejus inju- illud Angelorurn theatrum. (i) Malefacta
rias. (2) Quod eleganter asserit Gregor. Na- benefactis superare, nequitiam bonitate vin-
zianz. Hic est veritatis athleta atque eorutn , cere, vindicta sane ccelestis est. Vicem in-
qui ipsum injurice inferendce causa perse- jurice reddere humana u/tioest : at inimicum
quebantur: patiendi alacritate persecutor. (3) etiam diligere et pro malis bona restituere
lnconcussa patientia, ultio injuriarum est , est vindicta ccelestis. (2) Quia coelorum semu-
quia persecutorem detriumphat dum illatee lantur influxus , qui etiam sibi maledicenti-
:

injurise fructu, id est, dolore et impatientiabus benefici sunt. Unde Eusebius Emiss. Ac
eum frustrat Fatigetur improbitas patien- sic fortissimus tanti moderatoris exercitus
:
,

tia tua, plus improbum illum ccedis susti- vincere scivit , hostis esse nescivit. (3) Vul-
nendo. (4) Patientia placide muta , tacite in gare est in Scripturis, solem, lunam et as-
sui adversarii ultionem loquitur contume- tra appellari militiam cceli et coelesti illa :

lias : Male de me loquuntur homines , non militia utitur summus imperator Deus, et iu
de me loquunlur, sed de se. (5) Qui enim de suos adversarios sine hostilitate bella gerit,
aliis male loquitur, detrahendo, se prius de- et victoriam sine certamine reportat. Arina-
honestat , et suum testimonium infirmat. tur offensus Deus sidereis lucibus, ut bene-
Quis enim credat detractori? Quapropter ficentiae largitate offensam redimat, et sine
Ennodius scribens ad Florum acri ingenio pugna triumphet. Quce hoc manus agit, quod
hominem et male patientem injurias, ait magnificus Dominus rerum , cum anobisad
:

Abstine a responsis , damna provocantem iracundiam visibiliter provocatur , invisibili-

contemptu. (6) Patientia enim et refutas, et ter ad clementiam temperatur ? quis hoc mi-
damnas injurias, easque contemptu depellis, seris tribuit, quod furor nescit irasci, etnovo
et religiose ulcisceris. genere sit victor , sine intercessore misereri?
Mutam illam in Christo patientiam mira- (4)
turS.Ambros. Accusatur Dominus, et tacet t Qui beneficiis contra inimicum certat
et bene tacet qui defensione non indiget. 1. Eum corripit. Perseculorem qui provocat,
Ambiat defendi qui timet vinci. Non ergo facit ; corripit, qui declinat. (5) 2. Eum gra-
accusationem tacendo corifirmat, sed despicit tum reddit , ut vult Isidor. Pelus. pec- A
non refellendo. (7) Hujus mutae Christi pa- candi studiosa mente et lingua , in melius
tienti.se duplicem rationem accipe a S. Maxi- mutabitur * tibique ut hujusce mutationis

mo 1. Quia sibi vincebat

: Festinet loqui, auctori, et gratias habebit. (6) 3. Probum
:

qui timet vinci : Christus autem cum condem- eum facit. Bonitate contende contra illum :
nntur et superat, cum judicatur et vincit : si- et est salubre certamen, ne sinl duo mali. (7)
cut ait Propheta : sermoni- Hoc salubri certamine, ex improbo probus,
Ut justificeris in
bus luis, et vincas cum Quid j udicaris
ergo ex malo bonus, et ex hoste efficitur amicus
.

opus erat ei loqui anle j udicium cum ipsum Quia speciosius aliquando injurias beneficiis
,

judicium erat plena victoria ? Vincit enirn vincitur, quam mutui odii pertinacia pensa-
cum judicatur Christus quia sic innocens tur. (8)
,

approbatur. (8) 2. Quia suo nobis silentio Hujus trinum produco exemplum 1. :

vincebat Christus. Qu<e enim res illum com- Theodorici regis , qui Venantium inimicis-
pelleret ad loquendum cum silentium satis
, simum summis honoribus sublimavit. Unde
sufficeret ad vincendum ? sed fortasse metus sicfactumesl,uteilibenterdaremusprxmium,
eum cogeret , ne salutern perderet : nisi quod qui nostrum fdeliter juvit inimicum : quia
ipsa erat tota causa viclorix. Suarn enirn sa- casu patrocinante contrario,tantomagis nobii
lutem perdidit, ut salutem ornnium lucrare- reddebatur acceptus , quanto plus cognosci
tur. In se ivinci maluit , ut victor esset in poterat indevotus. (9) Quasi injuria a Venan-
cunctis. Mirandum illud Christi silentium,
novumque victoriae genus imitandum est a
^ s# chrysostom. in c. ia. Rom. — (2) S. Paulin.
<:pist. 26. — (3) Hom. in Litan. — (4) Euseb. Emiss.
—
(1) Roin. 12.— (2) S. Chrysost.— (3) Orat. in laudem ibid. — (5) Chrysol. Serm. 1. i5i. —
(6) Isid. Pelus.

Hieron. —
(4) Tert. L. Pat. 8. —(5) Senec. L. de re- L. 1. Epist. 11. — (7) Strab. Fuld. in
c. 12. Rom.

med. Fortun. — (6) L. 2. Epist. 2. —

(7) L. 10. in Luc. — (8) Valer. Max. L. 4. c. 2. —(9) Cassiod. L. *. Var.
— (8) Hom. de accusat. et condemu. Dom. ep. 10.
 AMOIl PROXIMI. — CONCIO VI. aoi
tioaccepta, jusfucrit ad exlonpiendam Tlno- dictain stimulat sed eum humanitas et gra- ,

dorici benevolentiam adeo generosus fuit tia ad ainorein tcmnerat. Volebat prudcntia
:

regis animus erga bostein infcnsissiinutn. ut se ct suos a crudelis tyranui persecutione

3. Exemplum Augusti C;esaris, (pii Lucio liberaret ; sed virtus exigebat ut infensis-
est
Cinn;e,qui in ejusconspiraveral necem, gene- simo inimieo parrerct. Gratitudo poslulabat
roseparcens,illum in posterum amicissimum, ut suoruin lutaret salutein, sed reverentia iu
fidelissimttmquc habuit : nu/lisqtic amplius Christuin Doinini exigebat ut inoffensuni
insidiis ab eo pctitus cst. (i) 3. Davidis, qui servaret regem. Timor periculi manum ejus
Sauli erga ipsum hostiliter se gerenti, pluia ad c;rdein armabat,scd magnanimitas animi
dedit amicitiac monumenta. novnm inju- omnes inordinatos motus reprimebat. Reli-
riumquc facinus ! darmon pcllcbatiir, ct a gionis munus erat diviiwe obsequi voluntati,
dcemone liberatus Saul arma capicbat ; da>- maluit tamcn videri minus religiosus in
mon vincebatur, ct homiriis niorcs p/us sumc- Deum, quam minus pius in inimicum. Neque
bant audacia?. (2) Nam patilulum a damonis 7>ero Dci commcmoralio , proplietam ad cce-
exitu /cvattis Saul^in Davidcm hastam ejacii- dcrn Jacicndam crc/7ay/7. (i)Prophetiam be-
/atus, medicinv prctitim cadcm obtulit. (3) nigne interpretatus est , ut parceret hosti ;

Quaedam quasi reperitur aemulatio inlcr nec sibi persuadere poluit , expressam esse
Saulem et Davidem. David totus erat ut Dei voluntatem, ut de Saule vindictam su-
oppuqnantem conscrvaret : Saul ut eonscr- meret. Quare dixit ad viros suos : Propitius
vatorem pcrdcret. (4) In Palatio etenim nisns sit mihi Dominus , ne faciam hanc rcm Do-
est Saul configere David lancea in pariete. mino meo Christi Domini : et confregit Da-

(5) Fugientem adhuc et errantem per ar- vid viros suos sermonibus ; et non perrnisit
duas montium crepidines Davidem insequi- eis ut consurgcrent in Saul. Et ita, ut docet
tur Saul , stipatus electa et pugnacissima S. Chrysost. in spe/unca sacrificium obtulit
manu in summitate montis erat spelunca, DavUt', idque admirabi/e , omninoque dictu
:

in cujus abditiori recessu , latitabat David incredibi/e.

cum ingressus autem speluncam Saul
suis : Mira hic Davidici animigenerositas elucet,
ut purgaret ventrem , dixerunt servi David cum Sauli adversum se hostiliter ferocienti
ad eum : Ecce dies de qua locutus est Do- benefice parcit. Et inimici venia suum peri-
minus ad te : Ego tradam
tibi inimiciirn culum rursus mercatur. Hoc immeritae cle-
tuurn , placuerit
ut facias ei sicut in oculis mentiae facinus, ultra humanum fastura ge-
tuis. (6) Quid faciet David? plura sunt quce nerose mirissimum, valde commendant Pa-
eum ad Saulis necem accendere viden- tres.Prodeat primus Basil.Sel. Davidve/in-
tur 1. Natura, quae vim vi repellere novit. juriis appetitus, Saulis custos erat : pepercit
:

1. Prudentia, quae opportunam habebat oc- et dorrnienti , et hosti/iter se gerenti : invi-

casionem sese liberandi a jurato hoste, sae- dentis curam habuit : et osorem gratia? , re-
voque tyranno. 3. Gratitudo in suos , quo- gimen secutus conservavit. (2) Accedat S.
rum vita , nisi Saulis morte tuta esse non po- Chrysost. hujus facti encomiastes eloquen-
terat. 4- Periculi timor, timere enim debe- tissimus David perinde ac si deposi(um,aut :

bat, ipsum in spelunca pignus sua? fulei concreditum accepisset, pro

ne forte ejus servi ,

trucidarent tanquam qui in eorum exitium quo rationem foret redditurns, ita non tan-
:

publicum servasset hostem. Neqiinquam tum ipse non attigit inimicum, verum eliarn
aberraverit a vero , qui dicat Davidem id a/ios occidere volentes, coercuit sate/les op- ,

temporis in gravius incidisse discrimen,quam timus et corporis custos , pro hoste factus.
,

ipsum Sau/em. (7) 5. Pietas et observantia (3) Haec David mititas praepropere fuit evan-
in Deum, quoenim religiosior erat, eo diffi- gelicae disciplinae typus et meta amoris ini-
,

cilius fuit parcere Sauli. Unde cum ejus servi micorum. Tanto majori laude dignus quia, :

probe scirent quantum esset divinis man- ut addit S. Chrysost. Non audiverat David
datis obsequentissimus , religionem injiciunt parabolam de decern millibus ta/entoruin y
vindict.T, quasi a Deo imperatae. Ecce dies neque de centum denariis ; non audierat pre-
de qtia /ocutus est Dominus ad te : Ego tra- cationem dicentem : Remittite hominibus de-
darn inimicum tuitm.
tibi bita ipsorum, quemadmodum et Pater vester
Eccetibiin corde David pulchra dilectio- coe/estis. Non viderat Christum crucifixum,
nis et ultionis pugna. Natura eum ad vin- nec innumerabiles ejus scrnioncs, deframan-
dis cupiditatibus. Non contigit il/i gustare
(1) Sencc. L. de Clem. 9. — (s) Basil. Sel. Orat. 16. . , '1 ,.
b
. , ?,
- (5) Ba.il. Sel. O.at. 1 5. - (4) Basil. Sel. Orat. ,6.- talem hostiam f ncque particcps4
fucrat san-
(5) L. 1, Beg. 19.— (6) L. 1. Keg. 20. —(7) S, Chiy- —
(1) Basil. Sel. Orat. 16. (2) Orat. 16. — (3) Honr
jostoni. hom. 2. de David. et Saulc. 3. de David. et Saul.
i3*
aoa AMOR PROXIMI. — CONCIO VI.
guinis Christi sed legibus imperjectioribus miratus , blanda filii eompellatione illum
,

cducatus. adoptat in filium perpetuum amicitiae fce-

:

Ex Lyrano autem miseratio David ap- dus cum eo humanissime init : sospitatem
paret manifeste in duobus, scilicet Sauli par- deinceps ex animo pollicetur, eique regiaiu
cendo cum posset eunt occidere et viros suos ominatur dignitatem. Justior tu quam ego :
,

refrcenando ab ejus invasione. Inde Chris- iu enim tribuisti mihi bona , ego autem red-
tianum hortatur S. Chrysost. Proinde tu didi tibi mala : sed Dominus reddat tibi vi~
quoque , si quando hostis tuus inciderit in cissitudinem hanc pro eo quod hodie opera-
manus tuas, cave putcs esse datam ulciscendi tus es in me : et nunc scio quod certissime
opportunitatem, sed servandi hostis oblalam regnaturus sis, et habiturus in manu tua re%-
occasionem. Eoque tunc maxiine parcendum itutn Israel.
esse inimicis, cum illi forte venerunt in po- In laudemC33sarisdecantatPlutarch.£VFjr<ir7
testatem nostram. Qui inimico parcit, cum cutn statuas Pompeii dejectas erigi jussisset.
possit ulcisci , heatus pronuncialur. Beatus Cicero dixit : Potnpeii statuis restitutis, tuas
vir qui inventus est sine tnacula , nec spera- defixisti. (f)Suas potius statuas Coesardefixit,
vit in pecunia? thesauris : quis cst hic , et cuir. inimicissimi Pompeii statuas erigi jussit.
laudabimus eutn P fecit enim mirabilia in Sic etiam David cum Sauli inimico veniam ac
vita sua. (i) Quuenam sint vero haec gratue vitam tribuit, illum generose vincit , sibique
niiracula, asterna gloria dignissima , statim amice devincit. A.deo ut ipse rex Saul , etsi
declarat. Qui potuit transgrcdi , et non est regni ambitione obstinatissimus, sic victo-
transgressus, facere mala, et non fecit. Ita- rem Davidem, quasi lunc inauguratum in
que beatus, et gloria dignissimus pronuncia- regem honoret , et confestim quasi se ex re-
lur, qui infenso inimico potuit facere mala, gem animadvertisset , et principem Jona-
et tamen sic nalurae insanum impetum co- tham exauctoratum a regni successione prae-
hibuit, ut malum illi non fecerit. Cujus pro- vidisset , futurum regnum Davidi feliciter
dit exemplum Hug. Vict. Sicut David qui ominetur , illumque prece supplici ohse-
potuit percutere percussorem siium Saul , ct quenter rogat Jura tnihi in Domino ne de-
:

noluit. Nam, ut ait sacer textus, surrexit teas scmen meum post me , neque auferas
crgo David, et prazcidit oram chlamydis Saul nomen meum de domo patris mei. Saul rex
silenter. Atque despelunca egrediens, manu- expugnata feritate, se Davidi credit et ut ;

que oram chlamydis tenens, Saulem prolixa ait Chrysost. Rex privatum rogal : qui dia-
oratione alloquitur el evidenti signo osten- demate cinctus est, supplicem agit , pro filiis
,

dit se impune potuisse, sed pie noluisse in suis obsecrat exsulem. Et hoc ipsum arguit
eum manum extendere. Hoc Davidis faci- virtutem Davidis : quod hostis ausus sit ha?c
nus sic praedicat D. Chrysost. Saul egressus "b hoste petere. Uostetn filiis suis reliqv.it
est e spelunca : egressus est autem post il- tulorem , suasque proles in illius deponit
lum et David, libcris oculis ccelum intuens : manus. Regiae familioe censum liberorum ,

ac tunc temporis magis exsultans, quamcitm jura, vitam, incolumitatem, uni Davidi com-
Goliath dejecisset , ac barbari capnt ampu- mittit Saul, quem filiis suis reliquit tutorem.
tasset. Siquidem ha?c illi munificentior erat In regia prosapia , proe illustri generositate
victoria ; ha?c magnificentiora spolia ; luec eonspicua, neminem invenit sic idoneum ac
praida illustrior ; hoc gloriosius tmpha?um. Davidem offensum , toties mansuetum pro-
Itaque rediit non barbari illiuscaput gestans, batum quem filiorum tutelae posset praefi-
:

sed animi commotionem mortificatam , sed cere. Inde concludit Chrysost. En hic noster
iram enervatam. Neque ha?c spolia reposuit David etiam regnum adeplus est : nec tamen
Hierosolyma3,sed in ccelo, inque superna illa inquinavit caede manus, sed dexteram habens
civitate. Tanc haudquaquam in choris ob- puratn, sic coronaredimitus est ; sic ad thro-
viam veniebant femina? , excipientes illum num ascendit, honesti nominis argumentum
cum laudibus , sed angelicus populus e su- gestans, purpura, et diadcmate magnificen-
hlimi applaudebat , admirans ejus hutnani- tius : videlicet quod hosti pepercisset , quod
tatem. Addit D. Chrysost. Egressus est de euindem exstinctiim luxisset. Sic enim supe-
spelunca capite coronato , eo quod hostetn ravit inimicum, et devicit seipsum.
dimiserit, el nactus occidendi poteslatem ,
3. Pusillus animus ad ultionem semper
pepercerit. Qui enim laitus inimico parcit, anhefot.NihililticnisiJeritascaletfi^Quod
jatn glorice coronam habet in capite. Saul Philosophus hac comparatione egregie de-
namque amicam Davidis benignitatem de- clarat Sicut eniin debilis stomachi est ci-
:

(i) L. de utilit. cx ho»t. capiend. — (a) Tcrt. L. i.

(i)Eccle». 3i. adv. Marc. i.

 - .,

AMOU lT.OXI.V.i. — CONCIO YL ao 3

butn duiiorem nonposse coqiti-re, ita puillla ncutris fuissc pnriihus, comhussit. Fgregium
iiiinicsl vcrbu/n du/ iusculttm non jxis.c istud (acinus niiiatui Seneca. (Juamvis eiiim
sitstincre. Non cst pcrfccla bonitOf t a ijita inodcrafc solcrct irasci , malnit taincn ntat
nun o/nnis ma/itia vincitur. (i) Oui vindic.it jiossc, :;rafissimum jiutavit ge/uis vcnicr, ncs-
injoriam, m' i sordido viudictn appetitu vic- cire quod fjuisque peccaeset. (i) Scilicel ma-
tuiti palam profitttus : / indicare se non est luit i<l neacire quaai paUn nosse inioiiooi
aclus furtitudi/iis , scd abjcctionis ct tin/idi- ol hahcre quos ipsc odio piosequcrctnr el ,

tutis. V incitur ab inimieo, non vincil qui sc < » » » illmn odio prosetmcrenliir. Cuinque au-
7'indicat. [?.) Quare sa|>icntcr Seneca Non dissset Catnucm sihi ipsi violcntas intulisse
:

enim ut in bc/ic/iciis honcstum cst mcrila mc- nianus , cxchunavit Invidit Cato gloiite :

ritis rcpcnsarc : ita injurias injuriis. lllic mca' : (jita/u egO parccndo milii paravisscm
rinci turpc est , hic vineere. Inhu/nanu/n INou ininori laude. dignuni ecnseo Adrianum
verbum est , et quidcin projusto rcceptu/u imperatorcm, qui ante susccptum imperium, ,

ultio. (3) infensissiino sibi ininiico grave dainnum in-

In lioc uemissi animi a magnanimis dis- ferre slatuerai. Suscepto autem imperio, iui-
criminantur, quod illi ad vindictam effere micum accersit , eique mortem penimcaoenti
feruntur: Iloe hubent pessiiuum animi magna dixit Bono csto animo : tnc in/pcratore eva- :

fortuna insolentcs : qncs lascrui/t et odc- sisti. Adriani magnanimitatem imitatus J,u-
runt. (4) Isti vcro iram cohibent et injuriaa dovicus XII, Galliarura rex , aulico ad of-
ocspiciuiit. Dlag/ii aniini est propitium , pla- feuSflB ultionem aceedenti, generose respon-
'

cidum cssc attpie tra/Kjuillu/u , et injurias, dit Galliarum rc.i: Dueis Aurelianensis non :

atque of/ensiones scinpcr despicerc. Muliebrc ulciscitur injurias. Ouo facto immorlalem
cst furcre in ira : jerarum vero nec genero- sibi parturivit gloriam. Mag//a est virtus , si
sarumquidcm,jira'morderc,imruo ncc rcmor- non lovdis eum a qun es lovsus : magna est
dcrc projcctos. Elephantes lconcsque trans- gloria, si eui potuisti noeerc parcas. (2) Ille
eunt : ignobilis bestia? pertinacia cst. (f>) profecto delriumphat naturam, qui cum -poi-
Porro auguslum quid est ultionem non exse- sit impune se vindicare , inimico generose
qui.Aaw gloriosum cst in/urias oblivisci.(6) parcit. Potestati cedit in gloriam , injurias
Quarevirianimi nobilitate illustres, nunquam ulcisei nolle eum possit. (3) Regiam illnm ,

inala pro malisrependunt, quod estchrisliaiKe indolem demonstravit David. Absalone lan-
rcligionis proecipua laus. IIoc jjrincipaii pnr- cinato, et ejus phalangibus caesis , omnis Is-
cepfo uuiversa patientiav disciplina succincta rael ad regem concurrit ut eum reducat in ,

esi ,(jnando ne digne quidem malejacere con- Jerusalem. Semei etiam procax Davidis of-
cM.v///«e^/.(r-)Repressaenimira,eirestricti!in fensor prostratus coram Davide , supplex
odium, regium quid spirat. Ultrix vero ira veniam rogat respondens autem Abizai fi- :

regiam dignitatem exauctorat, el regem de lius Servia? dixit Nunquid pro his verbis :
,

solio deturbat, et cum subditis infimae plebis non occidetur Semei, quia maledixit Christo
adaequat. Non decet regcm sceva, et inexo- Domini ? (4) Cujus desiderium respuens Da-
rabilis ira : non multum enim suj)ra eum vid, ait Quid mihi et vobis filii Service : :

erninet, cui se irascendo adaiquat. (8) Regi;e cur efficimini mihi hodie in Satan P ergone
sublimitatis aliquis factus est, quod cui om- hodie interficietur vir in Israel P Offensione
uia licet, ultio non liceat, tanqnam regni fas- Davidis ferocinnt regni proceres, et ipse Da-
ligio indigna. Cornplures enim ct aiii reges vid stat in animo pacate tranquillo, nee pro-
ad principatum evecti, sese indignos judica- oacis injurioc recordatione iram accendit, et
verunt, in tanto regni jastigio , ah iis jiccnas furorem concitat. Nota autem causain qua3
'

c.iigere a quibus olim fueranl ofjer/si. Nam ultricem excussit iram , et Davidis animum
ipsa polentio? sublimitas causam affert re- mitissime tranquillavit. An ignoro mc hodie
< oneiliationis.
(9) factum regem super Israel p Servipe fiiium
Regalem illum aninium in Julio Coesare qui tunc Davidis iram ad ultionem sufflam-
coinmendal Plutarchus, uiii cum post Phar- mabat, in Satan sibi fieri rex conqueiitur :

salicam victoriam , sarcinam deprehendissct quippe qui suadebat se regem ultrice iracun-
epistolarum ad Pompeium missarum , ab dia negare David vcro tranquillo et pacato ;

his qui videbantur aut in adversis , aut in in adversarium animo , se regem professus

(1) L. 4. Eph. 5. S. Ful s c P 7. c. 8.-( 2 )S. Ambr.

. .
est Ideo Sanctus Chrysostomus acute ait-
:

L. 1. olTic. 36. — (3) L. a. de Ira. c. 3?. — (f) Sen. Bcgni magnitudinc dilutamjuisse ira/n. Sci-
(5) S n L> , (: e Aug n "* licet nuper cum populus adverse tumullua-
,

!^~v
10. de >crb. n
'
h Uom. — /rr T'7 P ? r — ;^
(

(7) Feil. L. de rat.

!
)

(8) Scn. <>. r I r

(?) S. Isid. L. 6. Simi). — (3)
L- 1. de Clementia. — S. Glnysost. tioiuii. a dc L. 2. de Ira. 23.—
(9) (1) .

DaTid. ctSaulc. [». t, Dam. »crm.44. — (4) L. 2. Reg. 19.

ao4 AMOR PROXIMI. — CONCIO VI.
bat, fere a regno depositus David, nimis pe- vagire velut infantes miserrimos. (i) Ob-
riculose privatas injurias ultione exseque- strepunt et inquietant infantes,sedneminem
retur tunc exrex, et velut quispiam e po-
: vagitu feriunt. Quod est vagitus infantium
,

pulo nunc autem una cum regno regios

: hoc maledicentia erat Socrati, qui mortem
mores recuperat , et illatae injuriae cognatam etiain pacato animo tulit Quamvis enirn :

iram cum regali potentia, generose desues- placida atque tranquilla,

conjugis quam nec
Christianus in baptismo factus esl rex ; Jletus statim viduce, nec liberorum conspec-
cit.
cum regia charitatis veste fuit indutus : in tus exinde pupillorurn , lege pietatis inflexe-
hoc sacramento simul cum gratia, ad coeleste ral vel in hoc tamen mola, ne moveretur ,
,

regnum jus est adeptus. Regni magnitudine ipsa constantia concussa est adversus incon-
diluenda est ira ultionem desuescere debet, stantice concussionem. Quid autem aliud sa-
:

ne regiaesit degenerdignitatis. Regios mores peret vir quilibet injuria damnatus , prarter
redolent prokibita ira, restricti animi com- injurice solamen ? Nedum philosopkus, glo-
,

nressa petulantia manus , exemptum lingua? rice animal cui nec consolanda inj uria , sed ,

venenum. (i) Suprema regiae dignitatis est potius insultanda. Denique , post sententiarn
gloria, inj uriam facere non nosse, et factam obvio? conjugi et muliebriter inclamanti :
tolerare posse. (2) Multum est offensum Injuste damnatus es,Socrates; jamet de gra-
Christianum, offensis non lurbari ad vindic- tulalione responderat : Volebas autem juste?
tam : plus est quod Christianus tanta in in- Nihil mirandum si in carcere lemniscalas
juriis tranquillitate fruatur, ut de illis non Anyti et Meliti palmas gestiens infringere,
cogitet sed evangelicae dignitatis census ipsa morte coram , immortalitatem vindicat
:

est, et christianae pacis meta quod exsuperet anirna?, necessaria pr&sumptione ad injurice
:

omnem sensum ! (3) Id est, quod ultio ita frustrationem (2) Ex Socratis constantia in- .

sit ignota Christiano, tit offensori injuriam fert Isidorus Si Socrates Atticorum dogma- :

fecere non noverit : sitque impatibilis et tum auctor, pulsatus etiam ac verberatus, ab
velut insensibilis ad injuriae dolorem. ultione temperavit, quid discruciaris cum con-
Nihil inexpugnabilius Philosophia , nihil tumelias duntaxat acceperis : etenirn si phi-
tranquillius : omnia prius cedunt quam Phi- losophicum animum prastiteris, tu quidem
losophus. Duo sunt invicta , Deus et Ange- Socralis gloriam referes, etiamsi minus con-
lus, el tertium, Philosophia Est enim Phi- tumeliose quam cum Socrate tecum acturn
.

losophus in terra ccelestis , m

affectibus irn- sit. (3) Christianus pbilosophi hujus magna-
perturbatus ubique inferior , prceterquam nimitatem aemulari debet , tum quia viri
,

animi magnitudine : et cedendo vincens illos magnanimi est injurias magno animo fer-
qui se vincere putant.(4) Quaenam, quaeso, re. (4) Tum quia ornnis illa tunc sapien-
offensa illum turbare potest, qui est in aj- tia Socralis de industria venerat consultas
fcctibus imperturbatus ? Quis eum vincat , cequanimitatis, non de fiducia comperta ve-
qui cedendo vincit illos , qui se vincere pu- lftalis. (5) Christiana autem aequanimitas
tant? Quis illo major, qui ubique et omni- veritate fulcitur. Tum quia cum sit Angelo-
bus inferior esse satagit, praeterqtiam pa- rum candidatus , nos Angelorum, si memi-
tiendi constantia et animi mag/iitudine. nerimus,candidati (6), eorum impatibilitatem
Hanc animi magnanimitatem agnosco in a?mulari debet. Idcirco S. Chrysost. Vidisti
Phocione et Socrate.Phocion, Atbeniensium quemadmodum Angelum, suurn alumnum
dux, concivium invidia ad mortem damna- paulatim facit charitas : quando enim jue-
tus, laethalis veneni poculumin manu tenens, rit ab ira remotus et liber ab ornni animi
ab amicis inlerrogatus num vellet utunico fi- perturbalione, traductus est etiam ad ipsam
lio quidquam ex sua partedicerent, generose Angeloruum impatibilitatem. (7) Tum quia
respondit : Mando hoc ei , ut obliviscalur Christum Angelorum regem imitarl tenetur.
potus hujus , quem nunc ab Atheniensibus tt, PARS. Nondum
inimicos suos Chris-
oblalum bibo. (5) Tanti facit hoc facinus tus pp ress it. (8) Hostes suos uno nutu dis-
jElianus, ut dicat : Si cui non videbitur hic Nonne poterat
p erc ere Dominus poterat.
|

Phocionisanimusextollendus,eumegoamag- contra eos superius vel ccelum perfringere,

narum et pratclararum rerum meditatione ^el ipsos terrce hiatibus abolere, veldimovere
alienum pnto. Socrates ita despiciebat inju- ex propriis terminis mare, et voraginibus ter-
rias, ut ausus sit dicere Solita conferte un- :
ram su bmergere, vel Sodomiticum ignis im-
dique verba, non conviliari vos putabo ; sed
Scnec. L. de B. Vita c. a6. —
(j) Tert. L. de
An.
(1) Tert. L. de Pat. 6.— D. Cypr. de Orat. Dom.
(») 1.
(.)
— (3) L. a. Ep. 11. —
(4) Arist. L. 3. Eth. 8.
—
(5)

— (3) Philip. 3. — (4) Greg. Naz. in Meliss. i.p.c.5o. Tert. L. de An. 1. —

(6) Tert. L. de Orat. 3. —(7}
— (5 L. 12. Hom. 53. —
(8) Tert. L. de Car. Chr.
i5.
 ,

AMOR PHOXIMI. — CONCIO VI. auj

brem dimittere unico vcrbo, vcl tUiquod aliud nosque IUO exemplo ad cxaclam ditciplina
acerbum supplicium irrogarc ? Attaincn /urc obsei valioncm inllaininat. lles .saue ardua
omnia rniti paticnliquc animo pcrtulit, vitir- injuriis parccre ct iuimicos diligere. llonio
que tu<c pcr scipsuru lcgcs paticntiw drdit. enini propeusionc quadatn naturx*, pra-ceps
(i)Offensce veniam, iniinicoruin dilei tioneni, ruit in ultionein injuriarum. Sieul aniicilia
quam verbo docuerat , voluit Christus suo mullis hencliciis obligata , munilicum gignit
nobisexemplo demonstrare. Ideoque, ut ad- amorem , ita illata injuria inteslina excitat
vertit D. Augustinus, pro perseeutoribus odia ,
quac tamen cobibet Christus : et quasi
orat, non seereto et in silentio , sed publice parum sit offensorcm iniinicuni non odisse,
et alta voce, ut daret Christianis exetnplum : dilectionis affectu prosequendum jubet Quo :

Attendc quia in cruce hocfecit, non incwlo. ruagis proximuni diligas di/igcre jubcris ,

Scmpcr cnim Dcus in ccelo cum Patrc , in iiiimicum rt cxtraueuin. Exuggcraiio csl de-
crucc autem pro tc homo, ubi se imifandum bitcv bonitatis , rxar.tio indebita:. Anteccdit
praybuit omnibus. Pro te enim misil ipsam autem debita indcbitam , ut principalis , ut
vocem, ut ab omnibus audiretur. Nam potuit dignior ministra et comite sua , id est, inde-
pro illis orare silcntio , scd tu non habcres bita. Prior igitur cum prima bonitatis ratio
exemplum. Cbristus qui media nocte silen- sit, inrcm suam cxhiberiex justitia; secunda

ter natus erat, de die publice mori voluit.
Potuit velense deeollari, vel lapidibus obrui,
vel in carcere ignibus suffocari sed quia
ejusmodi supplicia et cito transiissent , nec
pluribus fuissent cognita, elegit crucem su-
pra montem elevatam , ut cum in ea per tres
boras fuisset suspensus, cuncti possent in-
autem in alicnam, ex rcdundantia justitia*
supcr Scribarum et Pharisaorum. (i) Cbris-
: tiana pietas ex redundantia justitiae, naturale
odium in amicitiam vertit, saevasiras in blan-
dam benevolentiam, sicque naturam refor-
mat, ut bominem reddat aeque benevolum in
inimicos et amicos in quo sita est cbristia- :

tueri, etsibi illatas injurias, et patientiaeamo- nae religionis perfectio.

risqueejusmonumenta, et sic baberent exem- Dilectioinimiciest, utplurimumdilectione
plar ad cujus imitationem formarentur. amici purior , perfectior , Deoque gratior ,
Quaedam videtur fuisse contentio inter purior, nam amicus saepe diligitur, vel ob
Christi persecutores et ipsum Christum Ju- amicitiae debitum, vel ob bonum quod in eo
:

daei omnibus eum afficiebant opprobriis, et est, aut ab eo speratur in dilectione ini- :

ipse Judaeos omnimodo

benevolentia prose- mici non intervenit ratio debiti , commodi
quebatur. Quantoque magis ipsum Judaicus vel remuneralionis , sed ratio virtutis et mi-
populus ignominia et probris insectabatur, eo serationis quia Deus solus est motivum il- :

majori sibi curas fuit et honori. (2) Praestan- lius dilectionis. Videamus quid intersit inter
tissimum illud patientiae et dilectionis exem- eum qui indigentem pascit amicum , et eum
plar, nobis imitandum proponit Petrus Da- qui esurienlem inimicum reficit. Ille gratia;
raianus : Magister et Dominus Christus Fi- reddit debitum , hic exhibet miserationis ct
lius Dei, et ladentes patientertulit, et bene- virtutis exemplum. (2) 2. Perfectior , non
fecit Ixdentibus. Considera beneficium, dum quidem ex perfectione objecti :siceniro ami-
felori, clavi manibus, lancea lateri appone- cus magis diligendus esset quam inimicus :

rentur ab inimicis : os, etmanus etlatus,age- sed ex repugnantia voluntatis, quae multa
bant pro inimicis. (3) Hoc exemplo docet sibi contraria in objecto superans , majori
Cbristianos Christus tria inimicis esse praes- conatu in Deum fertur, propter ipsum dili-
tanda nimirumcor, linguam et manum gens hominem sibi infensissimum. Plenitudo
: :

Diligite inimicos vestros,oratepro perscquen- legis est dilectio. Utjustitia sit diligere pro-
tibus et calumniantibus vos , benefacite his ximum : abundans vero et perfecta justitia ,
qui oderunt vos. (4) A Christi ergo schola etiam inimicos diligere. ('6) Addit Sanctus
etdoniinicaecharitatis exemplo, cor, linguam R^migius in Cat. Perfectio dilectionis ultra
et manum inimicis impendere debemus : 1. dilectionem inimicorum non potest procedere.
Cor, ut eos diligamus ; 2. Linguam, ut pro Quod sic eloquenter declarat Sancius Chry-
eis oremus; 3. Manum, ut eis benefaciamus. sostomus Perspice, obsecro, quemadmodum :

1. Christus per veniarn supprans discipli- ultimam posuit coronidcm bonorum. Non
nam (5), inimicis parcens, miram auctorita- dixit , non oderitis, sed aliquid majus. Qnid
tem christiance praebet religioni , Christia- hoc majus est : Diligile inimicos. Vidistis
nosquesuo exemplo, ad exactam disciplinae quantis ad perfeclionem gradibus ascende-
rit : et quemadmodum nos ad ipsius virtutis
(1) Greg. Nar. orat. de perf. Ghrist. forma. — (2) D.
Chrysost. hom. 1. de David et Saule.— (3) Petr. Dam. (1) Tert. L. 1. adr. Marc. 20. — (2) S. Valcr. £Iom.
Serm. 45. — (i) Mattb. 5. — (5) Tert. L. de Jejun. 4. u. — (3) D. Amb. in c. i3. Rom.
 ;

aoii AMOll PHOXIMI. — CONCIO VI.

vacutncn eduxerit. (i) 3. Deo gratior. Vir- Pater , ignosce il/is, quia nesciunt qnid fa-
tus est coram hominibus adversarios to/e- ciunt. (1) Stupefactus prosequitur D. Ber-
,

rare, sed virtus coram Deo diligere : quia nardus Mira resl Jud&i clamant : Crnci- :

hoc solum Deus sacrificium accipit : qitod fige, ille clamat Ignosce. (2) Animadverlit
:

quidem ante oculos ejtts, in altari boni ope- D. Augustinus : Neque enim
dixit : Pater,
ris, Jlamma charitatis incendit. (2) Veitia vivant isti ntu/to tempore : me quidem ovci-
Sauli a Davide concessa, ita Deo grata fuit , dant, sed ipsi vivant : sed quid aitP Ignosce
Ut eam llupert. adeequare ausus sit Abra- illis. (3) Addit Illisjam pelebat. veniam, a
:

lise virtuti, qui, ut Deo obsequeretur sutn- quibus accipiebat injuriam. (4) lnde conclu-
me dilectum filium occidere tentavit. P\a- dit D. Ambrosius Quis appetitus non disvat
:

tio docet , non multo minoris esse meriti , ignoscere qttando pro persectttoribus suis
pepercisse inimico propter Deum , qttam Christus et crttcifixus orabat ? (5) Christus,
non pepercisse unigenito propter Deutn. (3) inquam, qui est Christianorum exemplar ,
Quid tam difficile quam dileclissimo filio quique, ut docet Arnob. seipsum inter regu-
non parcere propter Deum ? sed quid tam las sttas concludens ut a capite patientiai ,

arduum quam initnicissiino parcere offen- forma prodiret in membra. (6) Divinum il-
sori? utrobique toloe auimi requiruntur vi- lud exemplar ponit D. Augustinus ante ocu-
res. Abrahamus tamen tenerum cohibuit los cujusvis Christiani ut eum ab ultionis ,

amorem, et quasi in odium degeuerare no- appetitu dimoveat Quid vis vindicari? Vide :

biliter fecit David vero inimico pepercit pendentem, et tibi de ligno tanquam de tri-
: :

et durum odium in pium ainorem generose buna/i pracipientem. Vide pendentem cl ,

convertit ideoque ob egregium illud faci- tibi de sanguine suo medivamentum Jacien-
:

nus, Deusei promisit Messiam de suo semine tem. Vide pendentem attdi precantem : Pa- ,

nasciturum. Ob lianc maxime causam Jura- ter, ignosce illis, non enim sciunt quid Ja-
tttm illi esse arbitramur ,
quod caro ejus as- ciunt. (7)
sumenda esset in Filitun Dei : qttia maxime Tam potens fuit haec Christi oratio , ut
vattsa ista Jdcit ftlios Dei. (4) lllam dilec- praesliterit quod caHera miracula non prae-
tionis perfectioncm, suo nos Christus doiuit stiterunt quare potentissima a D. Augns- :

exemplo. Sic inimicos diligant disvipuli tino nuncupatur. Mortem sempiternam ab ,

dtun vivunt : quando et tunc inimicos diligit eis expellat , jjrece misericordissima et po-
Magister, cum occiditur.^5) Inter diros mor- tentissima. (8) Glossa etiam in haec Esaise
tis cntciatus persecutoribus suis linguam verba Pro transgressoribus exoravit, refert
,
:

adhuc impeudit, dum proeispreces effundit. quod ad hanc vocem Pater ignosce il/is , :

2. Scitote prxceptnm esse nobis ad redttn- secundum Evangelium Nazaraeorum muha

dantiam benignitalis etiam pro inimivis millia adstantium circa crucem crediderunt.
,

Deum orare. (6) Dilectio sane inimicorum, D. Paulus Hebr. 5. ad ostendendam effica-
augttstioris sanctitatis argumentum est , ta- ciam orationis Christi , asserit eum exaudi-
men superahundanliaquaedam sanctitatis vi- tum pro sua reverentia. Qui in diebus car-
detur pro inimicis Deum orare idcirco re- nis sitce prcves supp/ivationesque ad eitrn qui
:

dttndantia benignitatis nominatur quia pro- possit illum sa/vum facere a morte, cum c/a-
:

bitalis mensuram quasi excedens, effuse ef- more valido, et /acrymis offerens, exauditus
fluit et supereffluit in hostes excessus quo- est pro sua reverentia. (9) Ly reverenlia po-
:

dammodo virtutis est humanum fastigium test accipi, tum active, tum passive active,
, :

superans, bona offensoribus deprecari. Illam ut scilicet Christus homo Deum revereatur ,

benignitatisredundanliam agnoscitin Christo personam agens supplicanlis. Sciens Jesus

D. Ambrosius /// cruce positus
: postu/at quia omnia dedit ei Paler in manus : cttm
,

pro inimicis : ut p/cnitudinem /egis qttatn dare posset quod petebat : et potestative koc
,

docuerat , demonstraret. (7) Tanta Christi propria contincret auvtoritas : supp/icattlis

benignitas, eo est majori admiratione digua, tamenpro tempore pcrsonam exhibnii. (10)
quod, ut animadvertit D. Bernardus ipso Ideoque exauditus est Christus a Patre, pro ,

crucifixionis tempore , pro suis crucifixori- sua reverentia, quia erga Patrem se per om-
busorat. Qui Jlage/lis ccestts, c/avis conjos- nia reverenter gessit. Passive quia vicissim
sus , patibulo af/txus, opprobriis saturatus : pater reveritus est Christum, ut filium suum.
omnium tatnen do/orum immemor inquit Non dixit Apostolus Christum exauditum , ,

(1) Scrin. 5o. in Cant.— {2) Serm. Fcr. 4- dc Passio.

(1) llom. iS. —(2) D. Grcg. in Past. Adr.ion. 10. — — (3) Tiact. 1. in 1. Joan. (4) Tract. 3i. in —
Joan.--
(3) L. 4. de Vict. Verb. — (4) Ruper. —(5) D. Greg. (5) L. de Fid. c. 3. (6) —
Tract. de 7. V.rl.is. (;) —
Loni. 17. in Evang.— (6) Tert. Apolog. 3i.— (7) L- 10. Serm. aa3. rie Temp.— (8) Tract. 1. in 1. Ej isl. Joao.
in Luc — (9) Hebr.
5. —
(10) Arnoid. Carnot.
 :, :

A.UOR PROXIMI. — CONCIO VI. 207

pro sua patientia : qua tot injurias, dolores, eis largiri videtur ,
qiianto injuriosiores
plagas, eonvitia, ipsatnque mortein sustinuil, e\ crudeliores ifl 01101 cxstitcrtint. Kt quasi
ned pro sua reverenlia : quia bonttni ar pium parum
pro persecutoribus suhiisse mor-
sit

roritm animitm Drtis rrvrrrtur, qui nuila pa- lcm, postulat a Patre resurivctionem ut eis ,

tirntcs niilliiin nialnni profrrttnt , soliim ait- suo etiam corpore prosif. Sic enim intelligit
tcm eentunt, (i) [njunaruoi patientes, ex- Didimos Reeuseita rne, <•/ retfibitatn eti rr-
:

promptc a Deo unpetraut quod expetunt trihiitioncm qtttr i/lis ornaninitn ct ittilitati
:

nain pium eorum animiim ivveietur Oeus. .s/V.Quasi dicat (.liiistus () Paler, etsi plurcs :

Oratioues pro inimicis lacl;e multo suut cf- suppetant cans;c, ca-quc poteiitissiin;c, ut a
lieaeiorcs, utpote a perfectiori cliarilate pro- te mei corporis resurreetioncm impetrein :

cedentes. Nam, ut ail Iltig. Card.(a) illcsuas tum quia dedecet ut eorpus a delieto im-
preces mulium invalescere facit, ipiieas pro mune et deilate sanetificatum, sit obuoxium
inimicis efTundit. Qiiam vero ineffieax et coiruptioni ; tum quia fidei veritas a mea
seelerosa sit oratio ejus qui mala inimicis resurrectione rohoranda et confirmanda est J
depreealur , liis verhis declarat S. Aug. Fi~ tuin quia spes clirisliana supra illam ftilci-
gis genu, collidis frontcm in tcrtt/m, ct ///'- tnr, niliil tamen horum meurget, ul exopten»
cis : O si ntoriatur inimiriis nicns! Detts, si resurrectionem meam illam maxime cxpeto, :

quid ate promertti,occi<lr ininiicitm mcrtni : et ut copiosius henefaciam inimicis meis ipsi :

ulique tu , qui oras ut homo nialus , malus ine perseculi sunt menle et corpore, resus-
oras contra mahim, etjacti estis duo mali : cita me ut animo pariter ac corpore illis he-
ille malc agentlo tu veroorando incipis esse
, nefaciam , ut corpus meum sit, non solum
quando dicis : Dctts, occide malum. (2) Non exemplar , sed et causa resurreclionis illo—
sic oiavit Christus, qui inimicos voce et opere rum. Largior illa Christi in hostes munifi-
dilexit. centia, Christianum allicit, ut suis henefa-
3. Pati exoptat, ut totam Dci gratiam re- ciat inimicis. Decet enim eum qui pius cst
tlimat. (4) Christus sua passione totam Dei oblivisci malorum , ut et ea quibus charos
gratiam redemit , tum quia hominem inno- anticos juvamus , persequentibus confera-
ceutiae restituit ; lum quia gratiam qire mus. (1)
,

cunctis datur hominihus meruit ; tum quia Patientia Christi in Malcho oulnerata est.
suis etiam crucifixoribus gratiam suffieien- (?) Petrus enim educens gladium et ampu-
tem largitus est. Fuit sanguis qui effusus tans Malcho aurem, praehuit ansam credeu-
est tarn multtts ad ignosccndum ut ipsum di Christum ultionis fuisse avidum
,
suos- ,

quoque peccatum maximum, quo factum est que ultionem docuisse. Quam multi sunt hac
ttt effunderetur, deleret.
(5) lllam Chrisli in tempestate in quihus Christi patientia vul-
suos occisores benevolentiam miratur D. neratur! Christiani ad ejus exemplum ini-
Cyprianus Quid potest palicntius , quidbe- micos diligere tenentur, eos tamen diligere
:

nignius dici ? Vivificatur Chrisli sanguine recusant. Hos pravos Chrislianos ad tres clas-
etiam qui effudit sanguinem Christi. (6) Non ses nunc reduco 1. Quidam dicunt Non : :

solum sanguine suo inimicorum peccata de- possumus 2. Nonnulli Nolumus; 3. Alii ; : :

levit , et largitus est gratiam, sed etiam eis Non debemus. i.Non possumus quasi Deus :

adeptns estgloriam. Propterea ipse mttllos itnpossibilia praecipiat inimicorum dilectio :

/uereditati habebit et multorum dividet spo- difficilis quidem est sed non impossibilis. ,

lia : pro eo quod tradita est anima cjus in Non quod impossibilia Deus prtxceperit, sed
mortem. (7) Nullus regni ccclestis possessor tantum patientia? culmen ascendit,ut prope
/'//

existit nisi per gloriam nulli gloria conce- impossibilia prtv difficultate nimia pra?ce-
; ,

ditur, nisi media gratia sanctificante gratia pisse videatur. (3) Arduam, sed non impos-
,

autem sanetificansdimanat a sanguine quem sihilem demonstrat exemplum Samuelis, Da-

fudit in sua passione Christus. Ostensa cst vidis et Joseph. D. Gregorius Samuelis pro-
autem causa gratia? hitjus, pro injuria sci/i- ponit benevoleutiam erga populum, tunc sibi
(8) Quid admiran- \alde infensum. Lex Moysis pravcipit
cet rnortis repensauda. dicens
dum magis ? Christus quasi crucifixoribus Diliges proximum tuum, ct odio habebis ini-
suis sit ohligatus, pro cruciamentis et dolo- micum tuum. Sed et qui Prophetam abjicie-
ribus quos ab eis passus est, eos abunde sua bant,nonamici, sed inimici exstiterant. Quid
gratia remunerat quam tanto cumulatius ergo est quod dicit: Absit ame hoc peccatum,
:

ut cessem orare pro vobis nisi quia vir ,

(1) D. Chrysost. in Ps. 11.— (a) In c. 5. Matth.— (5)

Scrm. 4. de Sanctis. —(4) Tcrt. Apol. 5o. —
(5) D.
Bern. Epiat. 190. — (6) L. 6. de Uon. pat. —(7) Tert. (1) D. Cjrill. in Cat.— (?) Teit. L. <le Pat. 5. — (3)
L. 5. adv. Majc. 19.— (8)Toit. ilud. D, Hier. L. a. ad?. Pelag.
 :

ao8 AMOR PROXIMI. — GONCIO VI.

sanctus ad charitatis verticem sublimatus , cos? aeternis vultis mancipari suppliciis. Si
non solum diligebat amicos sed ipsos etiam ob contumeliam simus itnplacabiles , et prop-
,

amplectebatur inimicos P Legis quidem vete- ter amarius verbum perpetuas habeamus dis-
ris mandato instructus, sed novm gratia? ful- cordias , nonne videmur recte in carcerem
goribus illustratus , licentiam vetustatis redigendiP (i)
evangelica perfectione reprehendit. Quanto Tandem alii dicunt Non debetnus exis- : :

ergo inimici diligendi sunt cum pra>cipimur, timant enim esse contra honorem , si primi
si tunc amari potuere, cum odio haberi jube- inimicos adeant, salutent, alloquantur, ve-
banturP^i) Davidisexemplum adducitD.Ber- niam postulent. At quantum aberrent a vero
nardus : Aliquando maledictum est Davidi, patet tum exemplo Dei Nullus est qui
, :

et a servo : at ille nec cumulatam injuriam magis honorem suum curet quam Deus
sensit, quia pr&sensit gratiam. (2) Evange- quique minus permittat honori suo detrahi :
lii scilicet, cujus prima laus est indulgeniior Deus aulem non tantum censet non esse con-
injuriarum condonatio quae non solum aequo : tra honorem, inimicis parcere et benefacere :
animo offensas excipiat, sed injurias benefi- sed potius supremum honorem et gloriam.
ciisadornet. Cujus habemus in Joseph exem- (2) Inde concludit Pet. Bles. Nunquid quod
plum de quo sic fatur Bas. Sel. Vidisti di-
: Deutn decet dedecet Dei servum P (3) Tum
,

vinis prajceptionibus inhcerentetn , osores exemplo Christi, nam ut adversarii resipis-

amantem, novi Testamenti conservationem cant redemptionem tribuit interemptus. (4)
,

enuntiantem. (3) Josephus praemature obedit Tam diris tormeniis pressus, sua non curat,
evangelicis praeceptis, ejusque obedientia est nec ut ab eis liberetur rogat , sed tantum
Evangelii conservatio qui inimicos diligit, : inimicorum memor, pro eis supplicat , pro
est evangelicae perfectionis columna et fir- eis agit, et ut eorum saluti invigilet, mag-
mamentum. Nam redundantia fraternae cha- num redemptionis humanae opus quodam-
ritatis hostes est divinae veritatis argu- modo interrumpit. D. Ambrosius, ut osten-
in
mentum, disciplinaechristiauaefulcimentum, dat in quo pretio suam Christus habuerit
et vivida Evangelii conservatio. Ut non sis matrem , ait Salutem publicam differt, ne :

male pius in Evangelium , esto bene pius in matrem inhonoratatn relinquat. (5) Eodem
hostes. Studio pietatis , est ultra vires
erga crucifixores agit ut enim suam
au- modo :

dendum. (4) eis dilectionem demonstret , redemptionis

Nonnulli dicunt : Nolumus. Non vultis humanae differt sacrificium ; et quasi infen-
diligere inimicos ? ergo non homines , sed sissimos hostes dileclo discipulo, matri,si-
ferae videri vultis Qui clamat adversus ini- bique ipsi praeferat , inimicorum zelat salu-
:

micos, non edit vocem hominis, sedferee, sed tem, priusquam Joannem Mariae , et Mariam
serpentis. (5) Non vultis diligere inimicos ? Joanni committat , suamque animam in roa-
ergo non Christiani, sed infideles haberi vul- nus aeterni Patris deponat. Post haec non ig-
tis. Amicos diligere omnium est , inimicos nominiosum censeat Christianus,quod Chris-
vero solorum Christianorum (6) Non vul- tus honorificum reputavit
. Non dedignetur :

tis illatas condonare injurias ? Non vultis quod fecit Christus, facere Christianus (6) :

ut vobis Deus peccata dimittat, indignum maxime cum de hoc mandatum habeat a
est Deum esse ei propitium qui crudelis est Christo. Si ojfers munus tuum ad altare
,
et ,

in proximutn. (7) Seu, ut ait Sanctus Grego- ibi recordatus fuetis quia frater tuus habet
rius , hoc est imaginarium , Deum esse pro- aliquid adversttm te, relinque ibimunus tuum
pitiumeis qui iracundiam portant. Non vul- ante altare, et vade prius reconciliari fratri
tis inimicos diligere? vultis in peccatis per- tuo ; et tunc veniens offeres munus tuum.

severare. Qui inimico infensus est , setnper (7) Hujus mandati legem , ordinemque at-
habet peccatum vivitque in peccato. (8) Non tendens Sanctus Clirysostomus, exclamat: O
,

vultis diligere inimicos? non vultis adoptari admirabilem benignitatem, atque ineffabilem
in Dei filios. Si inimicos dilexeris, filius Dei erga homines amorem Dei ! honorem suum
esse mereberis. (9) Non vultis inimicos di- despicit , dutn in proxitno charitatem requi-
ligere? non vultis aeterna frui beatitudine. rit : quid his verbis mitius esse possit, inter-
Quia ex Magno Basilio nunquam ex an/ore rumpatur cullus meus ut tua charitas inte-
,

amici saltis bona possidetur , sed ex inimici gretur P (8)

odio possidetur. Non vultis diligere inimi- At cur Christus dilectionem inimici di-
(\) 1. Reg.
L. 5. c. 3. in
1. —
(2) Serm. 06. iu Cant.
— '
Orat. 8. —
(4) Philo Jud. L. de Opif. Mund. D. Hier. L. 3. in Matth. —
(2) D. Cypr. de
Bon.
— { )

(5) D. Chrysost. in Ps. 4i. —(6) Tert. L. ad Scap. Pat. —

(1)
(3) Epist. 46. (4) —
Euseb. Emiss. hom. 8. m
1. —
(7) D, Hier. io c. 5. Matt. (8) Jo. Danjasc. — — Pasch,— (5) L. dc Instit. Virg. 7. —
(6) D. Aug.Tract.

(9) S. Leo serni. dc Mart. 52. Joan. 3. —(7; Matth. 5. —

(8) Hom. 16.
 :

AMOR P1&OXIMI. — CONCIO VI. 2n

tino cultui pr.vfert ? i. Qtlia irati sacrili- cfr/rsfis tlisciji/intv d-.vina dispositio dc/cgat.

ciuiu D*0 notl plaCflt. Mcmoria prtrcrpttanm (i) lucusquc dilcctionis piu:stauliam de-
I

viant orationibtis stcrnit tul ctvtiuii tjntiritm

, monstia\ iinus, vcl cx inagnaniniitatc animi,
prtvciptinm cst : nc jirias asccndamiis tul Dci vcl cx phllosophiflB aMjuaniinilale , vel ex
altarc tpiam si qititl discort/itr vtl ojjcnstv Chtisti chaiitatc
,
dilcctiuuis juircijnia laus
•

ciim frati ibtis coiitra.rrrimtis , rcso/vamtis. <le Dci icmulaliniic proccdit quajnojtler S. :

Qttid cst r/tim tttl paccin Dci arrrtlrrr sinc Aiigusliuus aniorcin iniinicoruin ajipellat ac-
pacc? ad rcmissioiicm dcbitoriim ciim rctrn- tiim magiti/iccntissimtv bonitatis (2) : quia
tione P qttomodo p/acabit ptitrrm iratus in lioino inimicos diligens, i.Deum iniitatur ,
fratrcrn , cum omnis ira ab initio intcrtlicta i. Dco assimilatur, 3. Deus nuncujialur.
sit nobis ? (i) 2. Ne Christiaiius minus Ja- i Dcitni ipsnm osfritt/rris patirntitc cxcni-
.

cobo perfeclus vi<lcatur. Pcrfccttis cnim tpti p/iun : tjui rorrm litcis Itiijtts snj>cr jtistos
cogitabat tle rccoiuiliationc fratcrna, ita nt ct injitstos tvtjualitcr spargit ; fjtti tcnijiorum
humilitatc ctiam invitarct, officiis artjttirrrrf, of/icia, clcmcnlortim seriuda , (otiustjiie ge-
rnuncribns fjtiotjtie cmcntlam patarct (2) 3. nitnrtv tribata tlignis simul ct indignis pa-
.

Quia Josepli Cliristiauum ntl illain liortalur fitnr simtil occurrcic. (3) Divinam illam bo-
reconciliationem. Natn ct Joscjdi dimitfcns nitatem ailuinbratam vi<let Imperfect. in
fralrcs suos ad pcrtlarciuliim pafrcm : Et nc, illa parabola ubi Deus iiulucitur sub per-
inqttit, irascamini in i>ia, nosscilicct monuit sona patrisfamilias qui plantavit vineam ,
alias cnim vttna cognomiiialiir tlisciplina sepe olivallavit, torculari omavit, locavitque
nostra. Tuin ne in \>ia orationis consfitnli tul agricolis, qui post plures ejus necatos ser-
oatrcni ciim ira incedamus. (3) 4- Quia pax vos, (ilium ejus unigenitum crudeliter occi-
cum proximo requiritur, ut cum Deo pax ilerunt. Eccc ijuanwis arnicus alicujus fue-
baberi jiossit. Nutlain impacifutv orationis rit hoino, si seinel ab illo fuerit passus inju-
paccrn ftcri patitnr Domirtiis i sed altari rnit- riani , quantiilutncunque jrangitur ejus aj-
ncra ofjercntcs, si rccordcntur habere se cum fcctus : si iterum passus juerit, itcrmm inagis
fratribus aliquid, reconci/iafa huinana pacc, rninuitur, et si iterurn, amplius non minuitur
revcrli in divinam pacem jnbct , in Dei cha- amicitia cjus, ccrte tamen non anditur. Dci
ritatcm, de charitate horninuni transituros. aufetn misericordia quanto magis a Judtvis
(4) 5. Quia nolens fratri reconciliari , de offendebatur, tanto amplitts addcbatur ineis.
salute periclitalur. Sol snper irarn nos- (4) Vide quomodo per singulos offensa? gra-
tram si occiderit. pcrictitamur. (5) 6. Quia dus, crescat pietas bujus patrisfamilias, qui
sicut nulia abire debet dies sine oratione quo plus eum agricolae offendebant, eo ma-
et sacrificio , ita nec sine patientia et clia- jores illis gratias largiebatur quasi inju- :

ritate. Non licet nobis una die sine patientia ria Deo a Judneis illata, fuerit ei incentivum
rnancre. (6) Item Quarn autetn ternerariiim ad eis benefaciendum. Non erga Judoeos tan-
:

est , aut dietn sine oratione transigere , tluin tum Dei eluxit misericordia, sed eliam erga
cessas fratri satis/acere , aut orationem per- omnes bomines sive justos, sive injustos :

(7) 7. Cum quibus a?cpialiter spargitcceli lumina,

severantc iracandin , pertlere ? elemen-
Spiritus Sanclus a quo est, et ad quem ten- torum servilia, gratiae dona quibus dedit
;
dit oratio, sit pacificus et pacis amator, pa- etiam filium suum unigenitum , ut sua eos
cificos requirit orantes. Nec ab ira soluin- morte redimeret. Hoc divina? bonitatis exem-
modo, sed ab omni omnino confitsione libera plum Chrislianos allicit ad amorem inimi-
debet esse orationis intentio tle tali spiritu corum
, pr.Teserlim quia Christianismus est
:

emissa, qualis est spiritus ad qtiem mitlitiir. irnifatio divintv naturcv.

(5) Qui hanc babet
Inde concludit Nemo convulsus animurn in dilectionem, divinum quid sapit. Magniim
:

fratrem suum, munus apud altare perftciet, qiiidem et ultra hominem est , asperifatem ,

nisi prius reconciliando fratri reversus atl verborum ef verbertim non soturn pati, setl
patientiatn fuerit. (8) Sic enim imitabilur etnon reddere.Jtlttd vero majusest,etdivinum
exemplum Christi , et divinam osmulabitur quiddam sapit , bencfacere his qui oderunt
perfectionem. H os. (6) Qui inimicis benefacit, divinam ex-
III. PARS. Nobu*e:rercenda>patientia?aitc- primit bonitatem particeps , fitque divinoe
toritatetn , non ajfectatio humana caniiuv generositatis. Divina est generosilas condo-
tequanimitatis stttpore forrnata, sed vivm ac nare infurieu. (7) Et quasi Christiano satis

(i)Tert. L. deOrat. 10. — (1) D. Amb. L. a. deJa- (1) Tert. L. de Pat. >.
—
(2) In Ps. 34.— (3) Tert.
cob. — (5) Tert. L. de Orat. 10. — (4) S. Cypr. — L. de Pat. 2. —
(4) Ilorn. 4o. m
Maith. —
Mattli. ai.
Tert. L. de Pat. 12.— (6) Tert. ibid. — (5)
(7) Tert. L. de — (5) Grrg. Nyss. Tract. quid Christ.
rel. sibi velit. —
Orat. 10. —
(8) Tert. L. de Pat. «2. (G)Pet Dain.Serm.45.— (7) S.Cypr.L.J. de zelo etlivor.
1. 14
 ,.

2 io AMOR PROXIMI. — CONCIO VI.

gloriosum non sit Deum
filium videmus a paterna virtute deviantem,
imitari , S. Chry-
sost. hostibus benefacientem Deo
illum arguimus eique dicimus adaequat.
Fac ut sis :

Non ulcisci , Deo jacit aequalem. (i) Plus fdius tui patris , non quidem natura , quod
audet Gregor. Nyssen. Inimicum namque jam sed imitatione, quod nondum es. (i)
es ,

diligentem Deo quodammodo pneponit , Binam illam Patris aeterni similitudinem

ponens eum ut exemplar quod imitetur agnosco in Christo similitudinem naturoe
:

Deus Ut Deus nostra facta imitelur. In

: quia ex vi suae generationis perfecte assirai-
caeteris virtutibus exemplar hominis est , latur patri, ideo dicitur repraesentatio patris
Deus, at in inimicorum dilectione exemplar (2) Similitudinem morum , quae in verbis
Dei habetur homo non tam homo imitatur
: ei operibus elucebat. Per quem pater et vi-
Deum quam Deus hominem; non tamhomo derelur in factis, et audiretur in verbis, et
exprimit Dei imaginem quam Deus expri- cognosceretur in filio : et quia invisibilis
mit hominis perfectionem. Et dimitte no~ Pater ideo sugillatur Philippus Patrem ,

bis debita noslra, sicut etnos dimittimus de- videre desiderans quasi visibilem, et instrui-
bitoribus nostris. (2) Immo homo inimicos tur visibilem eum in Filio fieri ex virtutibus,
diligens plus facere videtur quam Deus : non ex personaz reprafsentatione. (3) Adoptio
magis enim arduum est homiuem adversa- debet conformari naturae, et filii Dei per gra-
rium amare, quam Deum offendentem se di- tiam , duplici pollere debent similitudine,
ligere. Quia Deus diligendo inimicum, illum quse correspondeat binae similitudini Verbi.
facit amicum, tanta est vis divini amoris at : Gratia confert illis similitudinem correspon-
hnmanus amor eam vim non habet et ita : dentem similitudini naturali, quia sanctita-
amat adversarium, diligit inimicum, benefa- tem Dei repraesentat ; nam sicut essentialis
cit malefacienti sibi persequentem fovet,
,
sanctitas, Deum supra cunctas creaturas in-
calumniantem alit, hostem infensis-
et erga finite sublimat , ita gratia quae participata
simum et in se criminosissimum benevolus est sanctitas, supra naturam justum elevat ,
et beneficus est. eique essesupernaturale et divinum largitur.
2. Ad hanc benevolentiam urget nos Tert. Haec autem morum similitudo prascipuecon-
ab aemulatione aeterni Patris Diligite ini- : sistit in injuriarum condonatione. Qui ergo

micos vestros , et maJedicentibus benedicite , bene vult suo inimico , Deo similis est (4) •

et orate pro persecutoribus vestris ut sitis , Jusli sunt filii et Dei viventis in coelo, et Dei
filiiPatris vestri ccelestis (3) seu, ut expli- : morientis in cruce injuriarum condonatio
:

cat S. Chrysost. ut sitis similes Patri vestro, est similitudo referens mores Dei viventis in
qui in coelis est. Duplex in filio debet esse ccelo. Ut enim ait D. Chrysost. Nihil itaDeo
similitudo patris : naturae scilicet, et morum. assimilat sicut injuriam tibi facientibus ig-
Illaab ejus voluntatenon dependet, quia eam noscere. (5) Inimicorum dilectio est simili-
in generatione accepit a patre generatio tudo repraesentans mores Dei in cruce mo-
.

enim est origo viventis a vivente in simi- rientis. Tantum accedis ad similitudinem ,
litudinem nalura?. Ista cum sit libera, ab ejus quantum prqficis in charitate. (6) Christiani
voluntate dependet. Vult et Cleanthes, non divina filiatione nobilitati , suoe origini res-
solum corporis lineamentis, sed el aninue no- pbndere debent : nam in hoc azmulatiojilio-
tis similitudinem parentibus in filios res- rum probatur, si non se degeneres exhibent.
f

pondere , de speculo scilicet morum, et ingc- (7) Illi autem a sua dignitate degenerant, qui
niorum, et affectuum. (4) Quando quis al- post acceptam media gratia, Dei filiationem,
teri in facie assimilatur, filiusejus esse vide- eam, vel per odium amittunt vel exterius , :

tur unde communiter solet dici : Videtur per impatientiam , iram et severitatem, falso
:

hunc hominem justum genuisse. Eodem paternam benignitatem repraesentant. Tunc

modo cum quis paternos imitatur mores , coelestem et divinam aemulantur originem :
vere filius ejus esse comprobatur. Non est cum adversus inimicos eximium exhibent
contumeliosum filio non repraesentare pa- amoris affectum : quos sic hortatur Pasch.
trem notamento corporis, sed ei valde inde- Sollicite consideremus , ne a sanctificatione
corum est dissimilem esse ingenio, et mori- nominis Dei, in aliquo discrepemus : sed pa-
bus parenti solertia et virtutibus illustri. De- tris nomen in filiis dedicatum t vita et mori-
generi illi filio non inidonee aptaverisistud bus ostendatur. (8) Dilectio inimici, divinae :

Certe nec forma , nec facies ulla , defectiva

scilicet,etabortiva genitura. (5)Quarequando (1) Pasch. L. 3. in Matth. —
(2) Tert. L. adv. Prax.
»4. —
(3) Tert. ibid. — S. Auff. in Ps. 70.
(4) (5) S. -
(1) Hom. 4a. in Acta.— (2) Matth. 6. — (3) Tert. L. Clirysost. hom. ao. in Matth. —(6) S. Aug. in P». 99.
de Pat. 6. — (i) Tert. L. de An. 5. — (5) Tert. L. — (7)Arnold. Carnot. tract. 7. de Verbis. — (8) L. 3.
adv. Valent. 14. ia Mattb.
 :

AMOH PROXIMI. — CONCIO VI. ail

paternitatis orga nos uoiucu dediont : Dobil cum qutt sic spiritun/ifer nasridir, ut in oo-
eliain consecrat piaduslrc divinaj (ilialionis fibus rjus rt laiulibiis , divina grncrositas
clogium : qnern nobis patrcrn j>a- pradiccttir ? (i) Similitudo est fundamen-
Vulcs ,

tienlia acqiiirat. (i) Quare dilectionis ininii- tuin amoris, a quo orilur l.clitia. Ob divinain
coruin sludiosos oportet nos esse tum nc siuiilitudincni a-icrnus Pater infiuite diligit
:

sanctilicalio noininis patris,ot (ilii per odium Filium suuin naluralem (juare sic fatur : :

amitlalur j tuin ut Patris nomcn in Jiliis t/c- Eiuctavil cor nieii/n verbu//i bonurn. Non
diratuin , vita et moribus ostcndatur. Qui quod voluntas sit principium (ilii, sed quia
sic Palris divini inores rejmesentant , Deo generatum per mcmoriam fecundam Ver-
adulantur. Qttid adtilantius Dco quam dc- bum, illud ul suain iinaginem inlinite dili-
/iWrt/w//( ,
.r.y<Yy7(/.'
)
(2)Christianosliosli benefa- git. Nonabsimiliter oceleslis Patcr filioi adop-
ciens , Deo adulatur : tum quia duin Patri tivos amat, qui ei in misericordia assimilan-
ejus miserieordiam j>ra'- tur quare David j)ra?dicat
coelesli assimilatur , hivcni David : ;

dicat tum quia dum cum iuiitatur, ei la»ti- scviindum cor meu/n. Quia ex S. Ililar.
;

tiam causat tum quia per inorum confor- Davidnon i/iimicos bcllo persequitur neque
; ,

mitatem , ejus benevolentiam et amorein i/isidian/ibus sibi dcccrtando ari/iis resistit

captat tum ; quia divinam goncrositatem et sed cxcmplo Domini cujtis nomcn et lcnita- ,

Deo dignain (iliationein denionstrat ; tiim tem pra'/igurabat : proditus orat, pcriclitans
(juia et ipse nppcllatione fdii commendatur psallit patiens odia gratulatur. Et ideo se- , ,

et Deus etiam commendatur appellatione ciindum cor Do/nini rcpertus cst. (2) Neque
jiatris filii qui ejus bonitatem ct perfectio- lolum in boc David est secundum cor Dei,
,

nem repraesentando pra>dicat. quod non est bostes insectatus : nec etiam
Magna sane Dei laus est, quod indifferenti quod deSemei sibi maledicentenon cepit vin-
beneficentia, solares radios ellundat super dictam. Sed maxime quia sicut Christus Joan-
bonos et malos , et a'que pluat super justos nem et Jacobum ad ultionem anhelantes ,
et injustos majoremque inde Deus percipit respuit ita David in Abizai ad vindictam
: ,

gloriam, quam dum sidera et elementa pro- accendentem exarsit. O vere hominem se-
duxit,eaqueusui hominum mancipavit.Quod ciindum cor Dei , qui se ulciscenti potius
enim Deus solem oriri faciat super terram , quam exprobranli , succendendurn putavit.
et quod terram cceli roribus fecundet , est (3) Tandem sicut Ghristus per inimicorum
actus divinre liberalitatis , sed quod inimicis dilectionem Deus agnitus est, ita Christianus
parcat, quod offensores suos conservet, quod inimicos diligens, Deus nuncupatur.
jieccatores, qui justitiae rigores merentur , 3.Profunde docet Tertullianus patientiarn
non solum non puniat, sed insuper terrte esse Dei naturam et prcestantiam. (4) Unde
fecunditate , et cceli luminibus foveat , est ex patientia Christus se Filium Dei ostendit
actus divinae misericordiae. Amanter adha>- in cruce qnando enim pro se loquitur, non :

ret his qui se deserunt , contenditque , ro- Patrem,sed Deum appellat.De/w, Deus meus,
gatque : ne indignus habeatur ab his quos ut qttid dereliquisti me? (5) Quando autem
amat. (3) Ne scilicet indigna de Deo co^i- pro persecutoribus agit, non Deum , sed Pa-
tent,censeant, loquantur:sed potius digna de trem appellat et cum eo loquitur , ait Tit. ,

Deo, ejusque bonitate, et misericordia co- Bost. Ut par pari. Illic occultat naturam di-
gitent, et praedicent. In diligentibus inimicos vinam , hic manifestal ; et ut ratiocinatur
velut in dignis filiis reprnesentatam , et pra?- Clem. Alexand. cnm omnia sustinuisset di- ,

dicatam paternam suam benignitatem laatan- vinitatem operabatttr Christus. (6) Non qui-
ter agnoscitDeus. ^Eternus Pater,a Verbo,ut dem in se, qitia vere Deus erat , sed in men-
a perfecta sui imagine infinilain jiercipit I»- tibus hominum,qui illum ut purum homi-
titiam. Hic est Fi/ius meus dilectus , in quo nem existimabant. Licet enim mnlta mirabi-
mihi bene complacui. (4) Et ex S. Cynr. lia, quaa solius omnipotPiitiae divina? effectus
mire adbuc delectatur in filiis qui per ini- erant, perpetrasset Cbristus , nunquam ta-
,

micorum dilectionem ejus misericordiam rnen tam claros ac luoidos emisit divinitatis
repraesentant. Si hominibus lcetum est et radios ac dum cruci affixns , suis orucifixo-
gloriosum Jilios habere consimiles : et ttinc ribus pepercit, et pro eorum salute Patrem
magis generasse delectat , si ad patrem , ii- suum deprecatus est. Nunquam sic indicia
neamentis paribus, soboles successiva respon- divinitatis expressit. (7) Mira res operatur !

deat : qtianto majorin Deo Patre (cetitia esf,

(1) L. de zelo, etlivor.— (2) In Ps. 55.— (3) S. Bf:rn.
Serm. 34. in Canl. — (4) Tcrt. L. de I'at. 3. — (5)
(i) Tert. {.. de Pat. 6. — (?) T.-rt. L. i. ac^v. Marc. Matlh. 2-. — (t>) L. 3. Strom, — (7) Cypr. L. de bon.
»7. --(3) S. Dion. epist. ad Demopb. — (4) Mattb. i>al,

14.
2ia ANGELUS. - - CONCIO I.

miracula Christus , et pro seductore ha- (5) Etsi multa Christi signa radiassent, adhuc
betur, seductor ille. (i) Peccatores conver- tamen divina ejus majestas erat invisa hu-
tit, et peccatorum amicus , helluo et epulo manisoculis : quam latro angelicis oculis, in
proclamatur : ecce homo vorax et pota- divina ejus patientia vidit. Quare Tertullia-
tor vini. (2) Ejicit daemonia , et magus no- nusPhaiisseos arguit, quod ex Cbristi patien-
minatur : in Beelzebub, principe dcemonio- tia, non agnoverint Cbrisli divinitatem. Hinc
rum, dcemonia. Peccatoribus parcit, vel maxime, o Phariscei , Dominum agnos-
ejicit
pro eisque orat et ut Deus agnoscitur re- cere debuistis : patientiam ejusmodi nemo
:

vertebantur percutientes pectora sua dicen- hominum perpetraret. (2) Quasi dicat : In-
tes : Verc Filius Dei erat isle. (3) Latro juiias patienter tolerare , offensas benigne
etiam, qui cum Christo crucifixus est, ex di- condonare , infensissimos hostes benevole
lectione inimicorum, ejus divinitatem con- amare , tam arduum et generosum est ut
jecit : latro regnutn Christi, in Christi cor- qui boc lubenter exsequitur, non homo,sed
pore didicit. (4) Scilicet ex tot cruciatibus, Deus videatur, et utDeus babeatur et nun-
quos mira patientia in suo corpore passus cupetur. Ad quem dignitatis ascendit gra-
est, verum Deum esse cognovit. Solus testis dum, qui inimicos diligit. Propemodum non
est majestatis , qui socius probatur doloris : amplius intra terminos humana; naturx conS'
et ideo adhuc in cruce positus , invisibilem picitur : sed ipsi Deo per virtutem assimila-
Dominum, angelicis jam oculis vidit , prce- tur : ut alius ipse Deus esse videatur , dum
dicat seculis judicem Regemque seculorum. facit ea qux Dei solius eslfacere. (3)

(i)Malth. 37. — (2) Matth. ai. (3) Luc. a3. — (4) (1) Euseb. Emiss. hom. de bono latrone. — (a) Tcrt.
S. Iiilar. L. 11. Tiin. L. de Pat. 3.— (3) Greg. Kaz. Orat. 5.

ANGELUS.
SCHOLIUM.

Habessanclos Angelos, 1. Dei administratores ; 2. Deo oblemperalores ; 3. Mundi

exornatores ; 4« Ilomine majores ; 5. Ilominwn defensores ; 6. Hominum gu-
bernalores.

«i)CCiC)®€)€)C)®€)€)€)i)®f)€)C>Ce€!«)€)e)®€)®€)€)Ce€)C;®€)C€>©tC€CC®«eC)«€)€;C€€€f;€€)€©i>

CONCIO PRIMA. quidem magni consilii Angelus, id

dictus est
est, nuntius , officii non naturai vocabulo.
Angelus, non naturne, sed officii vocabu- Magnum enim cogilatum Palris, super ho-
lum est quod interdum terrigenis homini- minis scilicel restitutione, annuntiaturus se-
:

bus , interdum coelestibus mentibus tribui- culo erat. Nonideo tamen sic Angelus intel-
tur. Nec novum est Spiritui Sancto Angelos ligendus ut aliqui Gabriel aut Michael.
,
appellare eos quos ministros sua? virtutis vocabulum supernis
(1) Ssepe siepius Angeli
Deus prwfecit. (1) Sic Moysem Angelum mentibus vindicatur..Sy?//77us sunt Angeli, et
:

quidem dixit , ob magnitudinem virtutum , cum spiritussunt,non sunt Angcli ; cum au-
quas erat editurus. Sicuti et pr&cursorem tem mittuntur, sunt Angeli. Angelus enim
Christi Joannem, futurum Angelum appellat Qu&ris no-
officii nomen est, non natura?.
per Prophelam. (2) Immo ipsemet Cbristus
(t) Tert. L. adv. Jud. 9. — (2) Tert. ibid. (1) Tert. L. de Car. Christ. 14.
 ANCFLUS. »i3 — CONCIO I.
|

hujus
////•// naturw ? SplritUS cst : qtuvris of- sinuv sitbstantiar, ministr(v Omnipotcntis (i):
Jicium P Angclus cst. Sicut in /toniinc no- cujns potcnliaiu o.sleulant, i.Supia d.cino- ,

mcii iiatitnv, Itomo : rtontcit ojficii, pnvco i ncs >. Supra 1ioiiiiiu's; 3. Supra crcaturas ;

iwn (jui crat prtvco ,

Jit liomo. Sic srgO (Jiti malerialcs, tuin c<rlcstes, tuin clciuentai cs.
crant jam sjiiritus conditi a ('rcatorc Dco , i. Dainoiuim polculia sic dcclaralur:
facit cos Angclos, mitlcndo cos nuntiarc qnod iMiiltum spirilalibtts viribus licct , itt invisi-
jusscrit. (i) F.t quasi parum sit coelestes in- biles ct insensibiles in effectu potius auam in
telligenlias Geri I)ci nuntios: I\'os ojficiadivina aetu suo appareant si ponia f sl fruges ncscio ,

Angeloscredimus.{pi\ Multum est quod admi- auodauros latens vitium in florepra cipitatj in
nislratorii illi sipiritus, Angeli et nuntii cli- gcriuinc cxaiiimat, in jjubertatc COUV iifneral,
cantur quiaerga honiines sua exerccnt mu-
: acsi civcaratioiictcntnlits acr jicstilcntes Itaus-
ncra tnaxima coruin perfectio in lioc sita
: Eadem igitur obscurltate
tus suos ofjundit.
est, quod oMicia divina nuiicupenlur (juasi : contagionis aspiratio divmonum ct Angclo-
,

Dei munia pncstent. Quid eniin augustlUS rttm, mcutis quoque corruptelas agit fttrori-
(juam non tautum divino fungi inunere, sed bus,ct amcnliis fosdis, acsa t>is libidinibus.fo)
divina ofdcia nuncupari, Dei inunia obire Quatuor viasreccnsel Tertul. quibus utuutur
,

ejusque atlributa cxpriinere ? Fa tainen est dicuiones ut suas operationes edaut i. Per :

Angelorum gloria, qui, I . Dci potentiam os- inotum localem. Iuferiora enim corpora
tentant; a. Dei benevolenliam repracsentant; quoad motum localem parent Angelis, adeo
3. Dei justiliam administrant. ut coelos rotare queant corpora vero velo- :

I. PAKS. De Angelorum
potentia tres cissime motu locali movere possunt, ct ita
fuerunt errores i.Est AppelHs et sequa- :
rem aliquam subtrahere, aliamque
oculis
cium ejus, qui Angelum quemdam inclytum substituere tam procpopere valent,ut animos,
nominant, qui munditm Ititnc insti/ucrit. (3) Oculosque inluenlium fallant, eisque persua-
2. Ophilarum, qui docent Angclos injerio- tleant unius rei in aliam integram conversio-
res, hotninemjecisse. (4) 3. Gentilium, qui ne m : Omnis spiritus ales , Itoc et Angeli ct
-

diabolum, ut Deum omnipotentem venera- dwmones. Igitur momento ubique sunt : totus
bantur Si cnim mcndacium divinitatis dia-
:
orois Mis locus unus cst , quid ubi gera-
bolus operatur, a primordio mcndax : sine tutUm facile sciunt quam cnuriliant; velo-
dubio ct cos ij)sc prospexerat , in quibus citas,dii>inilas creditur,quiasubstantia igno-
mendacium divinitatis agcrelur. (5) Hos tres ro '" r Sic ct auclores interdum videri vo-
-

erroresprofundeconfutatTertullianus,nam, lunt corurn qiuv annuntiant ct sunt plane

I. Conlra Appellem demonslrat, non Ange- maJorum nonnunquam, bonorum tamen nun-
lum , sed Deum esse conditorem universi f*«». ( 3 ) Gum autem ait Totus orbis illis :
:

Regula est autem fuiei, qua creditur iinum iocus un " s est non vult eos immensos, nec >

omnino Deum esse , nec aliurn prceter mundi sua praesentia lotum simul replere orbem :

condilorem, qui universa de nihilo jjroduxe- cum enim sunt in Oriente , tunc non sunt
rit. (6) 2. Deducit contra Ophitas Deum simul in Occidente, sed denotare intendit
etiani esse plasmatorem hominis Deus uni- summam velocitatem qua ab uno loco in :

versitatis conditor, niundi totius gttberna- a ium transeunt locum, cujus affert exem- '

tor, hominis plcsmator. (7) 3. Concludit con- P uim : Ceeterum testudinem decoqui cum
tra Gentilcs, Angelos non deos, sed Dei esse camibus pecudis, Pythius eo modo renuntia-
ministros Ut conslaret illos esse deos, noiine vit > <1"° s "P ra diximus tnomento apud Ly-
:

conceditis de ccstimalione communi aliquem diamjuerat. Id est, eo momentoquo testudo

esse sublimiorem et polentiorem, vclut jjrin- a Croeso decoquebatur, in Lydia fuerat. Dum
cipetn tmtndi, perfectai potentice et majes- ai a Momento ttbique sunt , non ita intel- ^ '-

tatis? Nam et sic plerique disponunt divi- iigendus est Tertul. ut velit doemones corpus
nitatem, ut imperium summce dominationis movere in instanli, vel illud de extremo ad
esse penes unuin officia ejus penes tnullos extremum transferre, non transmisso medio;
,

velint, ut Plato Jovcm magnum, inccclo co- se ^ momentum usurpat pro celeri motu , ut
mitatumexcrcitu describitdcorum, pariter et ah hominihus vix percipi queat. 2. Futura
dcemoituin. (8) Deos vocat An«*elos,qui ut lo- pronuntiando , nam dispositioncs etiatn Dei,
quitur Philo Judoeus , sunt qucedam puris- et tunc P''ophelis concionantibus exceperunty
et nunc lectionibus rcsonanlibus carpunt. Ita
(1) S. Aug. Serm. 1. in Ps. 107. — (2) Tcrt. L. <lc An. et sumcntes quasdam temporuni sorles
hitic

¥r*7c^Ki
1 rsrsc. Ila-r.
C
'l'-
'% CTert.
47. —
L Cl
\ Y- L. (5)
-r
T
a n
de
(
Cor.^J.f
rt-
Mil. 7.
L
—£ * cemulantur divinilatem. dum jurantur
J divi-
(6)

*• — k\ (bj
*
lert.
Pl,l sc'

Apol. 24.
-
1Jaer - ,3> —W Te,t L adv Jud
- - - - (0 L - de «oruno. — '2) Tert. Apol. 22. — (3) Tert.
Apol. 22.
 ,

2 ,4 AJNGELIjS. — COIsCIO I.

natlonem. (i) Annuntiant autem futura lum tandem Domitii fusca barba , solo Castorum
per magos Porro si et magi phantasmata
: lactu rufa enituit.
edunt, et jam defunctorum infamant animas, Verum
hujusmodi daemonum opera licet

si pueros in eloquium oraculi elidunt , si mira

quia intra ordinem naturaj habentsint,

tuulta miracula circulatoriis prarstigiis lu- causas occultas, vel ignotas , vel invisibiles:
dant ; si et somnia immittunt , habentes se- proprie tamen miracula non sunt tum quia :

mel invitatorum Angelorum el dctmonum as- vera miracula sunt testimonia veritatis et
sistentem sibi potestatem , per quos et caprce non falsitalis : Mendacium Divinitatis diabo-
et rnensce divinare consueverunt. (2) Phan- lus operalur. (r) Tum quia miraculorum fi-
tasiam variis replent imaginibus , intellec- nis bonus est, nempe honor Dei , religionis
tiones, et volitiones de rebus nunquam co- et fidei propagatio , et fulcimentum salutis
gitatis immittunt , quasi sit aliquod numen spiritualisvel corporalishominis imiraautem
quod eas inspiraverit. Magi in necromantiis quae daemones operantur, malum habent 6-
aninias defunctorum , potentia daemonum nem nempe vel idololatriam , vel destruc-:

concitas perconiantur. Iucantati pueri, velut tionem religionis , vel hominis eversionem :
caduci corruunt, nescientesque sui, excilan- nam operatio eorum est hominis eversio, ma-
turin eloquium oraculi, et multa praesagio litia spiritalis a primordio auspicata est in
praedicunt.CapraeDelphis primooraculum de- hominis exitium. (2) Tum quia mira daemo-
derunt (3), mensoe etiam ad eamdem divina- num supervenientibus veris miraculis eva-
tionem asoitae sunt et opera daemonum locu- nescunt, quomodo daemonum oracula coram
tee.(4) Tum per publica oracula In oraculis sanctis hominibus obmutuerunt Edatur hic
: :

autern, quo ingenio ambiguitales temperent aliquis sub tribunalibus vestris , quern d(e-
in eventus f sciunt, Crcesi sciunt , et Pyrrhi. mone agi constet : jussus a quolibet Chris-
(5) Pyrrhus, Epirotaruni rex, Delphis a dae- tiano loqui spiritus ille , tam se da?rnonem
mone deceptus est hujus oraculi aequivoca- confitebitur de vero , quatn alibi Deum de
tione Aiote JEacida Rornanos vincere pos- falso. JEque producatur aliquis ex iis qui
:

se. Addit Tertullianus Habent de incolatu de Deo pati existimantur , qui aris inhalan-
:

aeris, et de vicinia siderum, et de commercio tes numen de nidore concipiunt, qui ructando
nubium : ccelestes sapere paraturas,ut etplu- conantur, qui anhelando profantur. Nisi se
vias, quam jamsentiunt, repromittant. (6) 3. d&rnones confessi fuerint, Christiano mentiri
Operantur doemones applicando activa passi- non audentes , ibidem illius Chtistiani pro-
vis, ageniium namque naturalium vires et cacissimi sanguinem fundite. (3) Tum quia
proprietates probe norunt, easque velocis- mira daemonum non superant naturae creatae
sime et occultissime adhibere possunt Be- vires, miracula vero sunt supra vires crea-
:

nefici plane et circa curas valetudinum. La?- turarum, suntque effectus supernaturales so-
dunt enitn prirno, dehinc remedia pnecipiunt, lius Dei Cujus potestas sumrna, nisi Dei :

ad rniraculum nova, sive contraria : post quce solius P (4) Doemonum vero potentia finita
desinunt loedere , et curasse creduntur. 3. est, habelijue propriam activitatis sphaeram,
Illiulendo sensibus, ita ut quoe facta minime a Deo assignatam sicut enim in natura li- :

sunt, a deceptis facta putentur Quid ergo inites, ita in potentia terminos hubent, ultra
:

de cxteris ingeniis, vel etiam viribus falla- quos eorum vires sese extendere nequeunt :

cia? spiritalis edisseram P phantasmata Cas- Nec diviriitas deputanda est , qua? subdita
torutn , et aquam cribro gestatam, et navein est homiru, et si quid ad dedecus facit, asrnu-
cingulo promotam et barbam tactu irrufa- lis suis. (5) Quod si doemonum polestas sub-
,

tarn : ut nurnina lapides crederentur, et Deus dita est Christianis , a forliori subdita est
verus non qua?rerelur.(n) Virgo vestalis no- sanctis Angelis, quos Vates Regius appellat
mine Tucia, cribro continuit aquam Clau- potentes virtute.{6) Quia prapositi sunt An-
:

dia etiam vestalis, curm arguerelur virginita- geli conlorum , super potestates aereas (7) ,
tem polluisse, damnationemque metueret , nempe daemones, quorum cohibent nocendi
petiit a populo ut de se deae Pessinuntiae potestatem, quam in homines vel alias crea-
1 ommitterent quo impetrato , clare deam luras exercere nitunlur
: Habent qtuvdam :

precata est ut si se esse intemeratam dea boniet mali Angeli opera similia, sicut Moy-
feeiret, navem progredi juberet quo dicto ses et magi Pharaonis : verum etiam in iis
:

zonam recinxit, et navi illigavit, quae statim etiam boni Angcli potcntiores sunt : nec ma/i
ducenteni mauu virginem consecuta est : etiarn taliuin operum quicquarn possunt , nisi

(1) TV.it. Apol. a>.. —

(a) Tert. ibid. a5.— (3) Diodor. Tert. L. de Cor. Mil. 7.
(.)
—
(2) Tort. Apol. jj.—
Sicul. [.. ia.— (4) /«neid. 1. —
(5) Tert. Apol.22. — (3) Tert. Apol. z3. —
(4) Tert. L. de Test. An. 2.— (5)
Tert. iliid. — (7) Te.t. ilud.
(6)
Tert. Apol. 23.— (6) Ps. loa. —
(7) D. Aug. in Ps. io5.
 ,,

ANGELUS. — CONCIOI. ai5

quod per Lonos Angclos permiscrit Drus. (i) gratia. A natura ut a cau<;a dispositiva, ob
Addit D. Augustiuus Dcus tllo opere pro* excellentiei quibua lupri homines eminentj
:

vidcntiiv qtto crcatas uaturas atlntinistrat a gratia ut a 0BUS0 COmpletiva quia excel-
,
:

stthdit An^clos malos Angclis bonis, ul malo- lentia naturasad hanc prselationem non iuf-
itim improbitas nan (piaiilum ttittftir, scd
, ficit, nisi ad pcilit iendam naturai dignitatera
quanttim sinitiir passit. (2) Ilujus complementum iddatur Eratia confir*
habemua vclut
exetnplum : Raphaol Angeltu apprehendtt mationii qua in bono lic confirtnati sunt :

dicnianiuin , dcscrto sttpcrio- ut ncc lapsi sint, nec cadere in peccatum pos-
ct religavit itt

iis JEgypii (3)| ue Tobiai juniori, cum Sara sint. Sic enim habent peculiarcin excellcn-
nnptias ineunti uoceret. Quo signilieatur, ut tiam supra homines, qui in hac vita ila de-
ibi uotat Lyranus, quod aliquaudo d;emones btles sunt, ut et in princtpio lapsi sint, et es
al> hoiuinum impugnatioue, per sanctos An- propria sui statiis conditione eadere possint.
gclos arcentur. Daemonum taiuen potestas Ideirco ab hac gratia> firmilate, sancti angeli
principaliter ligatur ct coercetur a Deo a habcnt, ut praesint hominibus, eosque adju-
:

sanctis vero Angelisinstrumeutaliter eo quod vare valeant. Idco bcati sunt, ct de tota bca-
:

in virtute Dei illos li- titialinc allendunt nos pcrcgrinos

expellunt, arcent et ct jussii ,

gant. Illc cnim apastata Angclus,qni ita con- Doinini auxiliantur nobis , ttt ad illam corn-
ditusjucrat, nt Aitgelorum cwtcris iegionibtts iiittncm patriam alitptando rcdcamus. (1)
eminerct, ila supcrbicndo succubuit, ut iiniic 3. Et non solum in homines , sed etiam
sanctorum Angeloriiin ditionisubstratus sit : cunctas creaturas corporeas , sive coelestes
qnatenus vcl nunc ad utilitatcm nostram, cis sive elementares, Angelorum potentia sese
ministrantibus religatus latcat : vel nunc ad extendit. Non quasi illis indigeat Deus in
probationcm nostram, eis rclaxantibus , totis sui ministerium. Ministeria et attxilia offi-
se suis contra nos viribus solutus cocrccat. ciis divinis desideravit magnus Deus. (2) Sed
2. Tanta est Angelorum potcntia ut cos quia libera sua voluntate eos in ministros
Tertullianus antonomastice polestates appel- assumpsit, eisque corpora subdidit: Angelis
let. Hoc est proprium angelica? potestates.(4) subdita est omnis natura corporea, omnis ir-
ldem sapit Anastas. angelicas potestates. (5) rationalis vita. (3) Quod nec ipsum etiam
Clemens Alexandrinus maximam in Anjjelis latuit Senecam , qui sic fatur apud Lact.
agnoscit potenliam. Septem quidem stinl, Firm. Deus cum prima fundamenta molis
quorum est maxima potentia , primogcniti putcherrimai jaceret , ut omnia sub ducibus
Angelorum principes. (6) Operatio etenim suis irent , quamvis ipsc pcr totum se cor-
sequitur esse, et quo perfectior est cujuslibet pus intenderat tamen ministros rcgni sui ,

rei essenlia, eo nobilior estejus operatio, et Deus genuit. (4) Idcirco Sophr. in Encom.
potentia atl agentlum efficacior quare cum Aug. Angelos pra?sides appellat. Trismeg.
:

Angelorum natura sit perfectissima admi- mundi hujus gubcrnatores (5) nuncupat nam
, :

randa pollent potentia : Magni/icentia quce- quemadmodum corpora crassiora, ct inferiora

dam est in Angelis , et tanta potentia, ut si per subtiliora, et potentiora qttayque ordine ,

facerent Angeli quidquid possunt , sustineri rcguntur , ita omnia corpora per spiritum.
non possent. (7) Suain autem Angeli poten- (6) Itaque omnem hominis paraturam ali- ,

tiam exercent supra homines Sublimibtts
Angelis Deo subdite /ruentibus, et Dco beate
servientibus, subdita est omnis 7>oluntas vel
infirma, vel prava, ut hoc de subditis agaut,
quod naturay ordo poscit in omnibus : jubenle
iito cui subjecta sunt omnia.
(8) II la autem
potestaset prajsidentia Angelorumsupra ho-
: qtta utique potestas , divina: voluntatis mi-
nistra modulatur. (7) Mundus autem ex
, ccelis et elementis compositus, est parotura
quam Deus homini mancipavit. Universa
negotiatio mundialis pervenicns ad hurnani
generis utititatem. Ipsum ccetum sub quo
ornnia ; terra , super quarn omnia et quid-,

mines, non oritur ex excellentia naturae tan- quid illorum inter se ad commoda hurnana
,

tum, alias dasmonibus conveniret, in quibus suspirat. (8) Addit Terlullianus de mundo
integra remansit natura absurdum est au- : loquens Hic est igitur secundum David
:

tem praesidentiam in homines convenire dae- cnrrus Dei : currus , inquit, Dei, decies mil-
monibus quibus dumtaxat ad tentandum
, ties muttiplicalus. Mundurn enim istum, cur-
dati sunt ergo hujusmodi proerogativa sanc-
: rurn Dei cum omnibus, et ipsi Angeti du-
,

tis Angelis competit, tum a natura, tum a cunt. (9) Quid autem hic currus et quadriga
(i) D. Aug. in Ps. 63. — (?) Tcrt. Apol. 11. —
(3) D.
(1) D. Aug. L. 11. de Gen. ad Littcr. so. (2) Ibid. — Aug. L. 8. de Gen. ad Lilter. 22. — (4) L. 1. c. 4.
—
c. «._(3) Tob. 8. —
(4) Tert. L. de Car. Ch. 0— (5) Pimaud. c. a5. —(6) D. Aug. L. 5. de Trin. 4.
—
L. 6. Divin. Opific. Die. —
(6) L. 6. Strom.
(5)
(7) D.
— (7) Tert. L. de An. 3;. — (S) Tert. L. a. ad Nat. 5. —
Ang. in Ps. 5.
S —
(S) D. Aug.L.S.deGen. ad Litter. a4.
(9) L. dc Trinit. S.
 ,,

2I 6 ANGELUS. — CONXIO I.

Dei significat , nisi universum istud cui Deus sionem. (i) Jam inde ab aeternitate, diviniore
praesidet? Rotae sunt cceli et orbes coelestes : sanctae Tiiadis concilio decrelum erat ut
rotae in medio, rotae sunt orbes inferiores Yerbum caro fieret : hoc quidem e vir-
et
medii inter coelum et lerram, seu tempora. gine, qua felici
irt connubio natura divina
Nam et rotce subjacent , tempora scilicet, humanae jungeretur quocrendus fuil earum :

quibus omnia semper mundi membra volvun- nuptiarum paranymphus sed quis Ange- :

tur. (i) Quadriga haec , de qua loquitur lus? sed qualis Angelus? S. Gabriel. Sed in
Ezech. habens facies quatuor animalium , qua forma? Prorsus mirabili. Et tria nunc
reproesentat mundum sublunarem qui ex ,
consideranda sunt i. Cur Angelus , et non
:

quatuor constat elemenlis leo enini signi-
ficat ignem , bos lerram , homo aerem ,
aquila aquam ex aqua enim Deus creavit
: 2. Cur potius Gabriel, quam alius Angelus,
aves. Quatuor animalia cherubica a qui-
bus Dei currus trahitur , sunt Angeli Dei
stipatores , mundi praesides, quibus Deus
universi regimen et gubernationem com-
: e summis sacerdotibus, patriarchis, vel pro-
phelis unus , fuerit nuntius incarnationis ;
hujus mysterii paranymphus ; 3. In
fuerit
qua forma
S. Gabiiel apparuit B. Virgini,
dum ei Verbi annuntiavit humanationem.
1. Decuit annunliationem per Angelum ,

misit. Tandem cherubim cst auriga cur- non per honiinem fieri : Et hanc quidem
rum regens. Hinc est quod
desuper chcru- el tanta? nativitatis g/oriam , dignum erat ut
bim sedet , id est , prceest super operuin Dei Ange/us nuntiaret.Tantce dignitatis oraculis
varielalem. Sicut autem ad magnitiidinem opportunum erat ut Ange/us inserviret.Tam
terreni principis perlinet habere ministros ,
ndva; gcnerationis opns conveniebat, ut An-
qui sub ejus auctoritate praesint, ita glorio- gelus indicaret. Tanti secreta miraculi com-
sum est Deo habere angelos , qui ejus po- petebat , ut Angelus reserarct. Ita qnoque
tentiam demonstrent et bonilatem osten- dccoruin fuit , ut hu/ni/ilatem Dei angelica
dant. sub/imitas enarraret. Ita competens ut in
II. PARS.
Ha3c est boni proprietas sese forma servi remm Dominum nasciturum ,

diffundere Deus qui est infinitum bonum

:
inservicns dominalio cceleslis ediceret. Ita
multimode ad extra sese diffundit tum in :
dignum, ut novam generationem
, novo of-
ordine naturae, tum in ordine gratioe hujus : f ange/ica
lcio majestalis, dignilas intimaret.

autem effusionis saspe angelos in ministros Ita <*q uu ™

ut i'iejjabi/is causa miracu/i ,

assumpsit. Divina -virtus prccbet bona per <J"omodo fteret, ange/ica cognitio demonstra-
Ange/os,sive videantur,sive non videantur. reL ( 2 ) Albert. Blag. tres ahas angehae dele-
gnuonis affert rationes : Propter tria puto
(2) At inter omnes externas Dei communi-
cationes, major sane est incarnalio, in qua Deum ,wstrce saluti interposnisse Angelum
Verbum humanatum est hominemque libe- ™mtittm, quod videlicet tanto gaudio ange-
ravit, summa et prascipua bonitate sua. Suf- Uca " atura <l uoad ministerium non privare-
ficit unicum hoc opus Deo nostro quod ho- t,lr i et (l uia Ange/orum ruina ex hoc repara-
,

minem liberavit summa

prtvcipua boni- et
tur: et
Vda civca nominem custos et minis-
tate sua. (3) Tantaa tamen dignationis divi- ter ^gelus deputatur. (3) S. emm de uno

na? minister fuit Angelus. Missus est media- peccatore pcemientiam agente, magnum est
torAngelus, cce/eslis nuntius , supernus in- Angehs gaudium,quanta laet.tia perfusos An-
g elos fu,sse pulandura est, cum se
terpres. (4) Ad B. Virginem scilicet missus
mi.nstros
est, ut ei de humanando Verbo divinam in- ad tot,us humam gener.s reparat.onem as-
tentionem declararel. A/iquam Dei intentio- snmptos vide.unt? Gaudent Angeh de pceni-
netn, ipsa ab Ange/o passa est. (5) Cceleste tent,a ac conversione peccatons , tum qu.a

illud et angelicum officium demandatum est De, q uem summe amant ' mipletam vident
>

S. Gabriel. Missus esl Gabriel ut inler voh.ntatem , de hom.n.s salute ; tum qu.a
creatorem, et creatuiam sponsa/ia contrahe- ex Eulhym. Ange/i erga homines bentgni
ret. (6) De magno illo pielatis sacramento
sunt t,,m (i uia P er
»" »>nnes sanctos eorum m
sub nuptiali ritu eloquenter fatur Chrysol. ruina reparalur. Propter easdem rationes
Advirginem Deus a/igerum potiorem mittit, gwdent Angeli sibi fuisse demandatam an-
!S am dat arrham , dotem suscipit
r
qui fert nanlialKmem mcarnationis domm.cae sci- :
,
1,cet ut (1,v,n?ie obsequantur voluntati ut
gratiam, fidem re/ert et tradit munera virlu- :

tis, qui mox virginei consensus resolvit spon-

suum ,n homines ostentent araorem et quia :

per tanti operationem mystem, eorum ruinae

(1) Gap. 1, — (2) Clem. Alex. L. Strom.
S. (5) — reparantur. Erat iam inde ab orbe condito,
Tert. L. 1. adv. Marc. 17. (4) — Chiysul. Scrm. i4%
— (5) Tert. L. 5. adv. Marc. 18. — (6) Greg. Taumat. (1) Scrm. i4o. — (2) S. Ilildeph. L. dc Virginit Ma-
Scrtn. 3. de Annunt. riae c. 10. >— (3) ln c. 1. Luc.
 ,:

ANGELOS. — CONCIO I. 317

in coelesti curin, bratisquc subselliis, ingens tius , cur Gabriel potius quam alius Au-
quidam hiutus , et loca vacua prope iunu- geluf , ad tautum ininisterium assumptus
uiera, qux* bonhnibus gaudchant An-
repleri luit? Kespondco (Vcditlerat i.va scrpenti ,:

eli quarc
: ante iucarnaiiom ni td Deuin sic crcdidit Maria Gabricli : quod illa credcndo
I!oquuntur apud llonor. E.vsurge, q uarc ob- dcliquif , lurv crcdcndo dclcvit. (i) Debuit
ilormis, Domine, exsurge, ct nc rcpelias in /i- cnim aliqua esse proporlio inlcr reparatio-
ncm. Obliviseeris inopicv nostrcc diminu- , nem generis buniani et ejus ruinam. Ora-
tionis nostnr c/t inter nos tot loca vacua
.'
,
nium pessimus initium dedit
docinonum
scd da gloriarn nomini tuo ; ct securtdum ruina; humaui generis
;
quapropter ut restau-
ceternum propositum quod rnutari nequit
,
ralio respondeat ruinne, Angelorum optimus,
imple tot locis indcccntcr dehisecntcm nuriic- reparationis humanae nunlius esse debuit :

rurn nostrum. (i) Ex D. Ilier. Angelus ad deinde magnitudo mysterii, quod est , sccu-
Virginem mittitur, ut Maria» puritas et vir- lorurn negotium , commercium Divinitatis et
ginitas etiam a nuntio colligeretur. Bcne carnis (2), singularem aliquam atque altio-
AngetusadVirgincrnmittitur,quiascrnpcrcst rem in nuntio rcquirebat dignitatem. Inde
An«clis cognata virginitas : pro/ecto iri carne infert D. Bern. S. Gabrielem non fuisse ex
prcctcr car/icm vivcrc non tcrrcna vita cst , miuoribus Angelis, qui frequenter ad homi-
,

sed ccelestis : et si vultis scirc angelicam nes mittuntur. Non arbilror /tunc Angelum
,

gloriam requircrc rnajus est quarn habere : de minoribus esse , qui qualibet ex causa ,
esse Angclum jelicitatis est, virginem esse crcbra solcant ad terras Jungi legatione. (3)
virtutis. (2) Et ob hanc causam, Tertullianus Quare D. Irenocus Archangelum (4) appel-
carnem virgineam appellat carnem angeli- lat cui consentit Greg. Mag. qui sic ratio-
:

ficatam. (3) Licet hujusmodi rationes optime cinatur /// qui minima nuntiant Angeli ; :

dernonstrent convenientiam ministerii ange- qui vero summa nuntiant , Archangcli vo-
lici , aliam tamen affert Tertullianus, qua; cantur. Hinc est enim quod ad Mariam vir-

mihiomniumconvenientissima videtur. Deus ginem, non quilibet Angelus, sed Gabriel

imaginem et similitudincm suam, a diabolo Archangelus miltitur. (5) Eadem fere habet
captarn, o?mula operatione recuperavit. (4) D. Bernardus Putemus Angelis pra?esse :

Decuit enim ut idem iu reparatione hominis Archangelos, qui nonnisi ob maximas et pra?'
servaretur ordo , qui fuerat in lapsu nimi- cipuas causas mittuntur , ex quibus magnus
:

rum ut Angelus ad procurandam humani ge- Me Archangelus Gabriel missus legitur ad

neris salutem esset minister quia ad ruinam Mariam, ob causam utique quce major esse
:
,

malus Angelusauctorexstiterat. In virginem nonpotuit. (6) Eadem est mens D. Thom.

enim adhuc Evam irrepserat verbum a?di/i- qui docet Gabrielem in ordine archangelo-
catorium mortis. In virginem qnoque Ma- rum supremum esse. Satis est credibile quod
riam introducendum erat Dei Verbum ex- sit surnmus in ordine Archangelorum. (7)
structorium vita?. Ut quod per ejusmodi se- Bern. de Bust. (8) Gabrielem in ordine sera-
xum abierat in perditionem , per eumdem phinorum collocat. Nam si unus seraphim
sexum redigeretur in salutem. (5) Diabolus Isaiam purgavit ad prophetandam Incarna-
Evam alloquens per serpentem mortem, in- tionem, potiori rationedebuit esseseraphim,
tulit mundo Angelus cum Maria loquens qui ipsam nuntiavit incarnationem. Hanc
:

vitam annuntiavit mundo. Venit ad Evarn sententiam docet, hacque ratione fulcit Vi-
diabolus, ut vitam malignus auferret ; venit guer. (o^Incarnatio namque cum sit magnum
adMariam Gabriel, ut vitam reddendam ho- pietatis sacramentum, annuntiari non debuit
viinibus nuntiaret. (6) Audiendus est hac su- nisi ab aliquo seraphino , igne divina? cha-
pra re Chrysologus, quisic eloquenter fatur ritatis accenso S. Joan. Dam. Gabrielem :

Audistis agi, ul homo cursibus eisdem , qui- vocat Angelorum anlesignanuni (10) D. Gre-
bus dilapsus juerat ad mortem , rediret ad gor. summum Angelorum appellat Sum-
vitam. Agit cum Maria Angelus de salute, murn Angelorum mittere dignum fuerat, qui
quia cum Eva Angelus egerat de ruina , ut summum omnium nuntiabat.{n)\&ru\r\\iceX.
nostra? perditionis initio, conveniens nostrce Angelorum principem Michaelem , et non
perditionis initio, conveniens nostra? repara- Gabrielem, existiment doctores , certum ta-
tionis principium responderet. men est Gabrielem intra ordinem Atfchange-
(7)
2. Sed esto conveniens fuerit quod An- „, _ ..
, ,

„ a i„, ^» „ •*• .• (0 Tert. L.deCarn.Chr. 17.— (1 Chrysol. Serm. ifa )

gelus
1
et non homo, efuerit incarnationis nun-
_j-j Hom u s MiggM? <_ l y

(4)£5 .cont H a3r.

.

(i) In c. 5. Cant. — (2) Serm. de Assumpt. —

(3) 25. — (5) Hom. 34. in Evang. — (G) L. 5. de Consid. 4.
Tert. L. de Res. 26. — (4) Terfc L. de Carn. Chr. 17. — p. qu*st. 5o.
(7) 3. ad a. a. 4.— (S) Serm. 3. dc
— (5) Tert. ibid. (6) — S. Fulg. serm. de Dup. Nat. Conven. Miss. Ang. — ln suo (9) Decachord. 1. p.c. 3.
Chr. —(7) Serm. i4a. — Orat. de Assumpt. —
(10) 2. (1 1) Hom. 3. in Evang,
'4*
 2i8 ANGELUS. — CONCIO I.

lorum supremum sibi vindicare digniiatis ( est enim frequens in Scriptura ), ut talia
gradum, et ita fuisse conveniens, ut ei lega- aliqua vocentur , qualia apparent. Sic in
tio incarnalionis demandaretur tumob dig- die ascensionis Christi
: Cumque intuerentur :

uitatem tanti mysterii tuir. ob ipsum no- in ccelum euntem illum , ecce duo viri adsti-
,

men Gahrielis, cujus trina est etymologia. tetunt juxla illos in vestibus albis. (i) Quae
Nam i. Ex D. Hieronymo Gabriel in lin- verba sicexpendit OEcum. Angeli apparen-
, :

gua nostra vertiturfortitudo Dei, vel robus- tes propter operationem viri appel/antur,
tus Dei : unde et eo tempore quo erat Domi- juxta visionis cognationem. Licet enim An-
nus nasciturus , et inducturus bellum da?mo- geli vere sint , et non homines , viri tamen
nibus, et triumphaturus de mundo, Gabriel nominantur, quia viri referunt speciem, quia
venit ad Mariam. (i) Ut vel nomine suo viri viris operationem praestant, et tanquam
proderet Dei virtutem et fortitudinem tum viri viris officium exhibent unue viri no-
: ,

quae operata est mysterium incarnationis minantur, juxta visionis cognationem. An-
:

quod natura non habet et usus nescit, igno~ gelus totus spiritus est, et ab humana natura
,

ratratio, mens non capit pavet ccelum, stu- valde alienus at cura formam hominis, etsi
,
:

pet terra, creatura miratur. (2) Tum quae apparenter assumit , et liominis speoiera
debellatura erat dsemones. Per Dei fortitu- oculis objicit, aliquam cum viris cognatio-
dinem nuntiandus erat , qui virtutum Domi- nem contrahit, de apparentiae arcana affini-
nus et potens in prcelio ad debellandas potes- tate ; et ob hanc causam Gabriel Danieli in
tates aereas veniebat. (3) 2. Ex venerabili specie viri apparens , vir nominatur. Adhuc
Beda, Gabriel confortavit me, aut conforta- me loquente in oratione , ecce vir Gabriel
tio mea Deus. (4) Filium enim Dei nuntiabat quem videram in visione a principio. (2)
hominum consolatorem. Quiaad hoc conve- Nempe in prima visione,qua quatuor bes-
niebat Dominus ut dissolulum populuni con-
, quasille mihiexposuit(3); licet enim
tias vidi,
fortaret. (5) Scilicet eum liberando a dcemo- Daniel, eum illicnon nominaverit, hic tamen
num servitute, a a justitioe di- eum opportune nominat. Idem igitur Ga-
morte peccati,
suam passionem, briel est, qui missus est ad Danielem, et qui
vinas rigoribus, eique per
gratiam et gloriam merendo. 3. Ex Sancto missus est adBeatam Virginem.(4) Quia lega-
Proclo Gabriel idem est ac Deus homo. tio ejus de 70 hebdomadibus uti et caeterae
, ,

Beverere saltem, o homo, Archangeli appel- ejusdem, ordinabantur ad mysterium incar-

lationem : is namque qui lcettun illum nun- nationis, qua Deus homo est factus. Gabriel
tium Marice detulit , Gabriel vocabatur , et revera Angelus est, corporis exsors, sub viri
quid, qua^so, Gabriel interpretatum sonat ? specie Danieli apparuit, et dum quatuor bes-
Arrige aures, et disce, Deus et hoino. Quia tiarum (5) sacramentum illi aperuit, et dum
itaque ille quem annuntiabat , Deus erat et divinamtractat (6)corporationem, non tamen
homo : quo facilius dispensationis mysterium in prima , sed in secunda visione, vir nomi-
persuadeat , rei miraculum notatione nomi- natur. Cum castera revelat, ejus nomen tace-
nis anticipat. (6) Haec omnia demonstrant , tur , at cum divinam corporationem notifi-
ex omnibus Angelis fere innumeris, optime cat, tuncvir Gabriel nuncupatim appellatur.
electum esse Gabrielem, quiDeum hominem Et hoc tum ut ostendat post incarnationem,
de Virgine nasciturum nuntiaret, eique in in qua Deus humanam et non angelicam as-
humana effigie loqueretur. sumpsit naturam, angelicam naturam non
3. Angelos creatoris conversos in effigiem devenustari, nec specie humana , nec viri
humanam,aliquando legisli, et credidisti. (7) vocabulo tum potissimum quia Gabriel in
:

Non quod eorum natura sit conversa in na- specie humana annuntiaturus erat Beatae Vir-
turam humanam, sed quia specie tenus fue- gini divinam humanationem. Et sane cum
runt homines, apparentes in humano cor- daemon in specie corporea apparuerit Evae,
pore ex aere compacto. Quia et Angeli ali- Gabriel in specie humana debuit apparere
quando tanquam homines fuerunt edendo, et Mariae. Lcetus paranympJius effeclus pro of-
bibendo , et pedes lavacro porrigendo. Hu- ficio, exhilaratus pro gratia , pro obsequio
manam enim induerunt superficiem, salva expeditus , insolito fulgore vestitus , in hu^
intus substantia propria. (8) Humanam as- manaeffigie descendit ad Virginem.^Quod
sumpserunt superficiem, ut facilius Dei man. ipsamet fatetur Ignaro Joseph sponso mec :

data exsequerentur. Ideoque dicuntur viri venit ad me quidam magnus Christi para-
(0 L.i.inDan.8.— (a)ChrysoI. serm. 143.— (3)D.Greg. nyniphus , non patriarcha primus, aut pro>
Hom. 34. in Evang. —
(4) L. de Interpr. Nom. Hebr.
— (5) HugoCard. in c. 1. Luc— (6)Orat. 1. de Laud. (1) Act. 1. — (2) Dan. 9. —(3) Cap. 1. — (4) Luc.
Virg. —(7) Tert. L. de Carn. Chr. 3. —
(8) Tert. L. de 1. — (5) Cap.7.— (6) Cap. 9.— (7) Laur. Just. in Ftst.
\i. 62. Auminl.
 . ,

ANGELUS. - - CONCIO I. airj

pfieta cgrcgius , scd Gabrici il/c Archangc- intrr dicrn cfnoctrm. (1) Justitiam dislrihu-
lns, /ttcic rttfi/ans, vcstc coruscans, i/tgrcssit tivain scrvat Deui erga jnstos et pcccatores.
rnirabi/i , aspcctu tcrribili t/i.t iftpic inilti : ,
/•..;• bono cnim jnvando, ct rnnlo punicndo,
Ave, gratia plcna.(i) Adverlit BUteiXl Allier- iustitiam c.ihibcns : utrarnquc scnlcntiam
tus Magnus Gabrielem Fuiase unum ex illia bono ct rnalt) pitcstat : hi/tc /'i/tr/icans isfud,

Angelis quos Deus (2) ad subvertcndam So- i/tdi' (y.) Mcrito Sophro.
rc//tuncra/ts i/lud.
domani iniserat tum quia sicut puritatis et
: in Enco. Angelos xinal j tt/liccs ()inn in fine .

castitatis est perfeetus ainator, ita prnccipuus inuiidi lucem scparahuut a tenehris, id cst
est impurilatis hostis ; tum quia se esse Dei electos a reprobie. Exibunt Angc/i, ct scpa-
fortitudinem prodidit, dum iu momeuto So- rabunt malos de rncdio justorum. (3) Elec-
domam subverlit ; tum quia sicut divinie toruni etiam inquiient nicrita, ut correspon-
bonitatis nuntius, ita fuit divinae justitiue nii- mercedem. Idcirco ple- dentem eis accipiant
nister. rique doctores censent S. Michaclcm vice
III. PARS. Trina cst justitia communis Dei pracesse judicio particulari et ob hanc
:
:

seu generica partieularis seu distributiva causam cum gladio et statera pingitur, ut
; ;

puniens seu vindicativa. Generica ad bonum s-iinma ejus potestas ac justitia- a-quitas de-
commune tendit, ad quod singularium vir- claretur, dum nimirum singulorum merita
tutum ordinat actus distributiva uuicnique :
ac demerita, nequa judicii lancc ponderat.
quod suum est trihuit; secundum officia Quod soli Michaeli plerique doctores con-
,

merita et dignitatcs personarum : vindica- cedunt, Petr. Bles. aliis tril>uit Angelis, qui-
liva crimina respicit, eaque punit juxta gia-
hus inquirendi animarum merita officium
vitatem et numerum. Nos ofjicia divina An- vendicat. His principaliter et proprie Angeli
dcservittrit officiis, ut vel ad Deurn venicn-
gclos credimus. (3) Quia administrant , 1.
Justitiam communem etgenericam; 2. Jus- tium inquirant mcnlern , propositum et me-
titiam particularem et distrihulivam ; 3. Jus- ritum. Ojficii sui certe est , et dignos intro-
titiam punientem et vindicativam. mittcre, et indignos extrudere , bene mcritos

1 Judex Deus ,
justitia? ckarissimcB sibi cum rcvcrenlia suscipere, immeritos cum in-
exigendce tuendccque prasidet , et in eam juria rejicere. Quasi Angeli constituti siut
,

omnern summam disciplina? sua? sanxit. (4) human3ementis//^»/j/7orej,uteos vocitatSo-

Nam in externis operihus commune bonuni phron. Plus audet Petr. Dam. Angelos nam-
respicit tum quia omnes suae potentiae ef-
,
que coelorum officinas (4) nuncupat. In terra
fectus ad suum honorem, ut ad finem ulti- ab institoribus exstruuntur officina;, in qui-
mum refert tum quia partes totius ad bo-
;
bus recludunturmercescujuslibetgeneris, et
num commune dirigit.; tum quia rectitudi- quas justo pretio sibi comparent viatores et
nem humanas voluntatis praecipue intendit. peregrini, immo cives ipsi et incolae eodem :

Hanc autem justitiam per sanctos Angelos modo in ccelis Angeli, ut divini quidam ins-
administrat Deus quos ideo D. Athan. An- titores, merces parant non quae corpori ser-
:
:

gelos ayquitatis appellat quia in bonum viant sed animae non quae paucos annos
:
, ;

universi, ccelos rotant, elementa guhernant, ferant, sed ipsam oaternitatem.

quia homini bonum gratiae et gloriae solli- 3. Justitia Deus Ipse
vindicativa pollet :

cite procurant; quia Dei honorem et glo- est judex, quivindex. (5) Ad illam exer-
et

xiam super omnia exoptat quia eos qui cendam omnibus uti potest creaturis. In
;

Deum offendunt, deccelo attoniti respiciunt. reos majestatis , omnis horno miles est. (6) .

Rccogita quid de te fiat in cce/o, dubitas enim Ita in reos Uesae divinitatis omnis creatura

illo momento quo diabolum in Ecciesiam fu~ vindexest potissimum Angeli nam Angelos :

rit , omnes Angelos prospicere de ccelo et ministros sttcv virtutis , Deus prafecit. (7)
singulos denotare
quis blasphemiarn di- :
Justitioe vindicativae per Angelos exercitae,

xerit, quis audierit quis linguam, quis au- plura habemus in sacris codicibus mo-
,

res diabolo adversus Deumrninistraverit.(5) numenta. Nam ad puniendum Adamum,

2. Deus in mundi opificio in ordinandis Deus coliocavit ante paradisum vohtptatis
creaturis justitiam distributivam servavit. Cherubim, habentem flarnmeum g/adium at-
Bonitas ejus operata est mundum justitia que versatilem, ad custodiendam viam ligni
,

modulata est : justitia? opus est , quod inter vito?. (8) Tres Angeli libidinum flammis ac-
lucem et tenebras scparatio pronuntiata est t censam Sodomam pcenali acerhius incendio
Tert. L. 2. adv. Marc. 12. — Tert. L. de Res.
(1)D. Aug. Serm. iS. de Temp. {>) Gen. — 18.— 14.
(1)
— Matth. i3. — Serm.
(3) (4) 4o.—
(2)
(5) Tert. L. 4.
g) Tert. L. de An. 07.— (4) Tert. L. de Puen. 2. — (5) Marc. 56.— Tert. Apol.
(6) — 2. (7) Tert. L. adv. Jud.
p. —
Tert. L. de Spect. 27. Gen. 3.
(8)
 ,

220 ANGELUS. — CONCIO II.

evertere festinant. Igitur Dominus pluit su- nolit malum,quod Deus prohibet. QuodDeus
per Sodomam et Gomorrham sulphur et noluit, ulique non licet. (i) Alterum, ut ve-
ignem a Domino de ccelo : et subvertit civi- lit bonum quod Deus praecipit. Nos vero
tates has. (i) Ob numeratum arroganter po- pro nostris angustiis unum inculcamus , bo-
pulum, immisit Dominusper Angelum pesti- num atque oplimum esse quod Deus praci-
lentiam in Israel, de manu usque ad tempus pit. (2) Inde concludendum est Igiturcum :

constitutum, etmortui sunta DanusqueBer- solum sit in nobis velle , et in hoc probetur
sabee, septuaginta millia virorum.(2) Ad de- nostra erga Deum mens , an ea velimus quce
jiciendum Sennacherib Venit unus Angelus cum voluntale ipsius facimus , alte et i/w-
:

Domini , et percussit in castris Assyriorum presse recogitandum esse dico Dei volunta-
centum octoginta quinque millia. (3) Ad re- lem. (3) Etenim si anima solo naturae impetu
tundendam Herodis insolentiam , percussit ad Dei spectat voluntatem (4) hanc sane ,

Herodem Angelus Domini, et consumptus a christianae fidei lumine illustrati attendere

vermibus exspiravit. (4) debent nam secundum Dei placitum ince- :

dere Christianos oportet. (5) Quia vero sine

••••••••••••••••••••••••••»•••••»»•» Dei auxilio, nec malum vitare , nec bonum
exsequi valemus, in Oratione Dominica iilud
CONCIO SECUNDA. auxilium a Deo postulemus. Quid autem
Deus vult quam incedere nos secundum
Sub triplici respectu impraesentiarum An- suam disciplinam ? Petimus ergo substan-
geliconsiderandi sunt in ordine scilicet ad : tiam et facultalem voluntatis sua? subminis-
Deum, in ordine ad alios Angelos, et in or- tret nobis, ut salvi simus et in ccelis , et in
dine ad homines 1. Sub primo respectu : , terris, quia summa est voluntatis ejus, salus
habentomnimodam cumDeo voluntatiscon- eorum quos adoptavit. (6) Duplex distin-
formitatem ; 2. Sub secundo respectu, ha- guenda est salus inchoata una , consum-;

bent cum Angelis tranquillam concordiae et mata altera. Illa in via, haec in patria tan-
pacis societatem; 3. Sub tertio respectu, ha- tum reperitur : illa ad statum gratiae spec-
bent cum hominibus ardentem dilectionis tat , haec ad statum gloriae pertinet ; illa

charitatem. praecedere, ista subsequi debet ; utraque con-

I. PARS. Voluntates bona: mentis (5) sunt formitatem
voluntatis crealae, cum voluntate
Angelorum voluntates , qua? ob perfectam divina importat ideoque sensus petitionis :

quam habent cum voluntate divina confor- est, ut in nobis fiat voluntas Dei in terris,
mitatem, sunt, 1. Rectce in volendo; 2. Sub- ut possit scilicet fieri et in ccelis. (7) Duph-
missae in obediendo ; 3. illam agnoscoin SS. Angelis^ conformi-
Promptae in exse- cem
: in via divinae conformes fuerunt vo-
tatem
quendo.
1. Dicentes : Fiat voluntas tua sicut in luntati, et ideo beatitudinem assecuti sunt
bene optamus , quam amiserunt dsemones rebelles. Unde
coelo et in terra, vel eo nobis
quod nihil mali sit in Dei voluntate. (6) Albert. Mag. Angelica voluntas , ut stalera
Malum culpae ita divinas repugnat voluntati, Ubrala , cum in utramque declinare partem
ut illud Deus necessario aversetur. Malitia valeret, pondere amoris ad centrum, hoc
est

nunquam non Domino odiosa. (7) Unde ad Deum perveniens , immobilis reddita est.

Et August. Angeli arbitrii servantes

quando homo peccat, peccatum est a sola (8) S.
voluntate humana , quee male agit contra bonam voluntatem bonum condilionis et f- ,

ab
Dei voluntatem, quae bonum vult. Ita nos- dem Domino servaverunt. Unde et merito
vocantur : quia
tra est voluntas , cum malum volumus ad- ipso Domino sancti Angeli
versus Dei voluntatem , qui bonum vult. (8) tenuerunt arbitrii sanctitatem ,
nec sociorum
Voluntasdivinautpoteinfiniteperfecta,in se exemplo deviaverunt a bono. (9) In
patna
rectissimaest, estqueetiamregularectitudinis tanta rectitudine pollent, ut nec
malum ve-
cujuslibet voluntatis creatae, quae tunc mala lint, nec velle possint : ita Deo
conforman-
et perversa est, quando est difformis volun- tur , ut ex S. Bernard. eorum
voluntas a di-

tati divinee tunc vero estrecta, quando est vina voluntate absorpta sit Voluntas Do- :
;
prius Angelos creavit,faciens eos-
voluntati divinae conformis. Quia oblatio ob- Jnini, qua;
beavit sicut
sequiiinvoluntate. (9) Illaautem conformi- dem, poslmodum in eisjacta :

tas duo importat unum, ut voluntas creata

:
enim Verbum quod erat inprincipio, carnem
(1) Tert. L. 1. de Cult. Fem. 7. — (2) Tert. L. de
'

Gen. — (2) L. 2. Reg. 24. — (3) L. 4. Reg. 19. Poen. 4. — Tert. Lib. de Exh. Cast. 2. — (4) Tert.
—
(1) 19.
Act. 12. —(5) Tert. L. de Exh. Cast. 11.
(4)
— (6) L. de An.
(3)
2.— (5) Tert. L. 2. de Cult. Fem. 11. — (6)

Tert. L. de Orat. 4. —
(7) Tert. L. dc Pat. xo.— (8) Tert. L. de Orat. 4. —
(7) Tert. ibid.
— (8) 1. p. q. 6.
Tert. L. de ExU. Cast. 2. —
(9) Tert. L. de Orat. 9. a. 3. —
(9) L. de Eccles.
dogmat.
 ANGELUS. — CONCIO II. 921
suscipiens dicitur , cf ff/vi dicitur factum Deus prohibet,ct velint quod proccipit. Quam
caro : sic voluntas illa (Vtcma in Angclo facta autcm sanctitatcm nostrarn, voltuiUitcrn l)ci
est,cum angelicam oinnino irt sc absorbuit dicat, ex contrariis quiv prohibct, agnosccs.
voluntatcm. (i) Nou ita intelligeudus est (l) Divina: rejMignare voluntati, facere inala
Bern. ut velit voluulatein tlivinain aiigeliea: qua? prohihet Deus, contemnere honuin quod
voluutati hypostatice unitain , sicut Verhuni jiraecipit, est iinilatio diabolica*, non aeniula-
divinum est in Christo personaliter humana- tio angelicae voluntatis divina voluntas An- :

tum. Sed illa comparatio tria tantum iinpor- geloruin ahsoi luiit voluiitatom, tum quia cce-
tat: uuum, sicut Verhum divinum carnem licolae illae mentcs sunt rectae in volendo ;
suscipiens dicitur factum caro sic voluntas tum quia sunt subdilae in omnihus ohe-
:

divina in Angelo facta est, dum in via fidelis diendo.

fuit,et constanterin gratiaet honopersevera- 2. Verus obediens omnia placita Dci tue-
vit. Alterum, sicut voluntas liumana Christi titr, omnibus mandatis ejus intcrvenit. (2)
in incarnatione impeccahilis facta est, et ra- IV]ulti|)lici ratione utitur Tertullianus , ut
tione unionis hypostaticae, et Tatione heati- Christianos Deo ohsequentes reddat ; tum
tudinis , ita in patria voluntas angelica im- quia per ohedientiam merita condensant. Si-
peccahilis facta est, non quidem ratione unio- quidcrn artificium promerendi,obsequiumest;
nis hypostaticae , sed ratione felicitatis. Ter- obscqtiii vero disciplina , morigera subjectio
tiura, sicut in Christo, divina voluntas hu- est. (3) Tum quia ohedientes aeternam sihi
manam absorhuit voluntatem, non quoduna comparant felicitatem , inohsequentes vero
cum altera confusa et permixta fuerit , ut interminahili poena mulctantur. Dei judi-
erravit Eutyches, sed quia voluntas humana cium in suos, non in compede, aut pileo ver-
Christi , a divina dirigehatur et regulahatur: titur , sed in ceternitate, aut pa?na?, aut sa-
sic Angelica voluntas itadivinaeconformatur, lutis. Cui severitati declinandce , vel libera-
ut velut a divina voluntate ahsorpta, non tam litati invitanda? , tanta obsequii diligentia
sua quam divina voluntate , ad obediendum opus est, quanta sunt ista qua? aut severitas
agatur Angelus.Perfectam illam Angelorum, comminatur , aut liberalitas pollicetur. Tum
tum viae, lum patriae voluntatem , in nohis quia in mundo servi probi, dominis terrenis
exoptat Salvator. Fiat voluntas tua in ccelis submisse obsequuntur : a fortiori Christiani
et in terra, non quod aliquis obsistat quomi- Dei servi , tanto Domino obedire tenentur.
nus voluntas Dei Jiat, et ei successum vo- Igitur siprobos quosque servos, et bona? men-
luntatis suaj oremus , sed in omnibus petimus tis pro ingenio dominico conversari vide-
,

fieri voluntatem ejus. Ex inlerpretatione mus , quanto magis nos , servos scilicet Dei
enim figurata carnis et spiritus , nos sumus viv , secundum Dominum moratos inveniri
ccelum et terra. (2) Homo carne et spiritu oportet? Tum quia aequissimum est ut Deo
componitur. Corpore terra est tum quia obedientiam praestent, cum eam exigant, non
:

de terra formatum est corpus ; tum quia in a servis tantum, verum etiam a pecudibus.
terradegit;tumquiaadterramtendit:spiritu, Et tamen nos non de hominibus modo servi-
ccelumest; tum quiaanima ejusoriginecceles- tute subnixis , vel quolibet alio jure debito-
tis, utpotea potentia divinade nihilo creata, ribus obsequii , verum eliam de pecudibus
,

Dei imaginem refert ; tum quia ad Deum etiam de bestiis obedientiam exprimimus ,

?[ui in coelo regnat , ut ad objectum suae intelligentes usibus nostris a Domino provi-
elicitatis naturaliter inclinatur : tum quia sas traditasque. Tum quia injustum , et in-
in coelo debet per conversationem ascendere, gratum est, Deo obedientiam denegare, ob
et angelicae voluntatis rectitudinem aemulari. quam creaturae illis obsequuntur. At quam
Fiat voluntas tua sicut in ccelo et in terra. injustum est quam etiam ingratum , quod
Jubethic degentes conversationem cum cceli peralterius indulgentiam de aliis consequaris,
,

habitatoribus habere communem , et ante- idem illi,per quem consequeris, de temetipso

quam superna illa prasletur habitatio , cce- non rependere. Tum quia nisi Deo obediant,
lum quodammodo vult fieri e terra , aliosque pejores brutis videbuntur : quae illis ex Dei
nobis Angelos terram monstrare. (3) Haec est ordinatione obsequuntur. Meliora ergo no-
perfectae obedientiae meta, quaeex hominibus bis erunt in obsequii disciplina , qum nobis
Angelos facit. Verum , quam pauci sunt Deus subdit P agnoscunt denique quoe obe-
Christiani qui rectitudinem voluntatis an- diunt : nos qui soli subditi sumus Domino
gelicae aemulentur, qui voluntatem suam di- scilicet, auscultare dubitamus P
vinae conforment voluntati ; quinolint, quod Patres plura produnt obedientiae exem-

(1) Serm. fi. in Quadrag.—

(2) Tert. L. de Orat. 4. (1) Tert. L. 5. adv. Marc. i5. — (a) Tert. L. de Pat.
— (3) S. Clirysost. inc. 6. Matth. l5,— (3) Tert. L. de Pat. 4.
 222 ANGELUS. — CONCIO II.

pla, utnos ad obsequium alliciant. S. Ambr. Angelus eidem Eliae escam praebet. Hoc ob-
obsequium Joseph contemplatur. Joseph sequium non refugit Angelus j nec se corvis
cum somniasset quocl sol, et luna, et stella? pariari quoestus est. Apud sepulcrum quo-
adorarent eum , sedulum tamen obsequium que Domini reperit Angelos Maria Magda-
deferebat Patri. (i) S. Ephrem Syrus pro- lena. Fidet duos Angelos in albis qui ad ,

ponit Josue, qui perfecta sua obedientia tan- sepulcrum tanquam apud ccelum manebant.
tum donum promeruit , itt Moysis successor Idem illis fuit asssidere sepulcro et in coe-
Jieret. (2) S. Ambr. in lucem prodit Joan- lis manere sepulcrum illis ccelum fuit : :

nem Baptistam , in utero materno adhuc quia nihil aliud spectabant , nihil aliud vo-
existentem, et tamen ad vocem Maria?,exsul- lebant, quam divinam adimplere volunta-
tavit infantulus , obsecutus , antequam geni- tem.
tus. (3) Andreas Mediol. adfert Mariam Vir- Quantum distant ab illa Angelorum obe-
ginem, quse ex obedientia Christi mater fieri dientia Christiani tum qui objecta officia ,

meruit. Mater Samson talem filium per abs- respuunt, tum qui in adversis divinam accu-
tinentiam genuit , lu talem per obedientiam sant voluntal^m Nunc enim de Dei volun- :

suscepisti. Accinit Rutil. quaerens cur non tale compungimur ; et ingeminat scorpius
dixerit Luc. 1. Respexit humilitatem ma- plagam, hanc negans,hanc accusans volun-
tris suae sed respexit humilitatem ancil- tatem, ut aut alium Deum insinuet , cujus
:

lae suoe(4), respondet Utostenderet se magis ha?c non sit voluntas ; aut nostrum nihilo-
:

gloriari in obedientia et paratissimo con- minus destruat, cujus talis fit volunlas ; aut
,

sensu quem sine mora cxhibuit Deo, quam omnino neget volunlatem Dei , si ipsum ne-
in titulo maternitatis Idem sapit Guerric. gare non poterit. (1) Gnosticos pungit
. qui :

qui haec verba versans (5) Quicunque fece- mala poenae contra Dei voluntatem evenire
:

rit voluntatem Patris mei qui in ccelis est , volebant nec Deum verum esse, qui hu- :

ipse meus frater, et soror, et mater est (6), jusmodi mala velit, aut permittat. Hunc er-
asserit Mariam duplici titulo matrem esse rorem profitentur fucati Christiani, qui vo-
Christi. Itaque Mariam, qua? secundum car- luntatem Dei negant, vel accu&ant ; vel dum
nem mater erat, alia quoque ratione matrem fortunae bonis denudantur , vel dum morbis
sibi Jesus prcbat : quandoquidem et ipsa etaegritudinibustorquentur,vel dum cognatis
voluntatem Patris in tantum faciebat ut de et propinquis orbantur, vel dum a perversis,

ipsa prwdicaretur : Vocaberis voluntas mea persequuntur. Quam irrationaliter vero Dei
in ea. D. Ambr. ipsum Christum adducit , voluntat^m accusent patet sane : Ista non
qui suscepit in se obedientiam, ut nobis eam competunt vera? religioni , et vero obsequio
transfunderet.(j)$. August. Angeloshomini- erga Deum verum. (2) Quam falso divinam
bus objicit. Fiat voluntas tua recte intelli- voluntatem vel positivam , vel permissivam
,

gitur : Obediatur pra?ceptis tuis. Sicut in negent. Omnis enim rei inspectio , auctore
ccelo et in terra, id est, sicut ab Angelis, ita cognito planior. Satis est quidem pr&scri-
ab hominibus : non quod ipsi faciant ut ve- bere, nihil fieri sine Dei voluntate. (3) Mul-
lit Deus, sed quia jaciunt quod ille vult, id tis vapulat Tertullianus eos qui bonorum
est , faciunt secundum voluntatem ejus. (8) temporalium amissionem aegre ferunt. 1. Si
Non prsescripto obedit ritu subditus , cui detrimento rei familiaris animus concitatur,
annuit superior quem ad cupita impe- omni pene in loco de contemnendo seculo
randa sollicitus pertrahit tunc enim po- scripturis dominicis commonetur : nec ma-
:

tius superior subdito , quam subditus su- jor ad pecunia? contemptum exhortatio sub-
periori paret. Perfectissima est Angelorum jacet, quam quod ipse Dominus in nullis di-
obedientia , quia faciunt quod vult Deus , vitiis invenitur : semper pauperes justificat ,
ejusque voluntati in omnibus substernun- divites pra?damnat : ita detrimentum patien-
tur nihil enim tam vile et ignobile a Deo tia;
: fastidium opulentia* praeministravit , ,

praecipitur quod summi honoris loco non demonstrans per abjectionem divitiarum, la?-
ducant: infimum quoque et humile officium, suras quoque earum computandas non esse.
maximum et dignum censent , quia obse- (4) 2. Impatientia in amissione temporalium
quendo nihil quaerunt Angeli, quam Deo pla- cupiditatem denotat, quae est radix omniura
cere,ejusque exsequi voluntatem.DeusEliam malorum. Cupiditatem omnium malorum ra-
alloquens Corvis pra?cepi utpascant te. (9) dicem Spiritus Domini per Apostolum pro-
:

nuntiavit. Eam non in concupiscentia alieni

(1) L. offic. 17. — (2) Tract. de virt. 12. — (3) L. de
instit. virg. 17. — Luc. — Scrm. 3. de as-
sumpt.— (6) Matth.
(4)
12.—
1. (5)
InPs. 61.— (8)Deserm. (1) Tert. Scorp. 4. — (2) Tert. L. de Spect. a. — (0)

Dom. in mont. c. 7. —
(7)
(9) 3. Reg. 19. Tert. L. de Fug. in Pers. ». —(4) Tert. L. de Pat. 7.
 ,

ANGELUS. — CONCIO II. *a3

tantum constitutnm intcrprctnmur : nam ct votuntas tun corrigntur ad voluntatcm Dci
quod nostrum vidclur , alicnui/i cst non voluntas Dci dctortjucatur ad tttam ;
: niliil

enim nostrum quoniam Dci omniu ciijtts pravu cst cnim tuu, rcgu/a cst illa. Stct rc-
,
,

ipsi quoiptc nos. Ituqitc si dtimno afjccti im- gula, ct ijitod jinwuru cst ad, rcgu/um corri-
jiatienter sc/iscrimus , dc non noslro amisso gutur. Patc/c ijuidi/uid jmtcris recto corde. ,

dolcntcs ajfincs cujnditatis deprclicudcinur. Novit Dctts ijttid tibi doncf, quid tibi subtra-
A/icnum t/ua rimus cum alicnum amissum hat Qttod tibi donat, ad conso/ulioncm va-
, .

atgrs sustinciiius. 3. Christianum docuit Deua lcat, non ad corruptionem ; ct quod tibi sub-
patieutianj, huac spiritum patieutia concu- tra/iit, ad tolerantiam valcat, non ad blas-
tit, qui fortunae dumuum lmpatienter fert. plicmiam. Si autcm blasphcmas, ct displicet
Qui dam/ti impaticntia tcrrcua tibi Deus, ct tu tibi p/uccs , pcrverso et dis-
concitatttr ,

cuelcstibus antcponcndo, dc proximo in Deum torto corde cs, ct lioc pcjus, tjuia cor Dci vis
/icccat. Spiritum cnim tjttcm a Dco sumjisit , corrigere adcor tunm, ut hoc ille faciat quod
secularis rei gratia concutit. Libcntes igilur tu vis,cum tu dcbcas jacere quod illc vult.
tcrrcnn amittamus, coeleslia tucamur. Totum Qutdergo vis dctorquere cor Dci, quod sern-
licet seculum pcrcat,dum paticntiam lucrija- pcr recturn esi , ad pravilatcm cordis tui ?
ciam. 4- Chrifitianua eleemosynaa largiri te- quanlo melius ad rectitudincm Dei corrigis
netur. Jam qui minutum sibi aliquid , aut Cortuum?{l)
/'urto,aut vi % aut ctiam ignavia non cons- , Nec eos etiam excusat Tertullianus , qui
tanter sustincre constituit ; nescio anjacile, in suorum amissione exasperantur Nc illa :

vcl cx animo ipsc rei sua? mnnum injerre pos- quidem impaticntia: spccies excusatur in
set in causa eleemosynce. Quis ertim ab alio amissione nostrorum ubi aliqua doloris pa- ,

secari ornnino non sustincns, ipsc fcrrum cor- trocinatur affectio. (2) Quia divinae non sese
pori suo ducit? Paticntia iu delrimcntis exer- subdunt voluntati, sine qua nemo moritur :

citatio est largiendi et communicandi. Non
piget donare eum qui non timet jjerdere.
Alioquin quomodo duas habens tunicas, altc-
ram earurn nudo dabit , nisi idem sit qui au-
ferenti tunicam , etiam pallium ojferre pos-
Super hcec enim rccogites moneo , neminem
non ex Dei voluntate de seculo educi, sinejb-
lium quidem ex arbore , sine Dei voluntate
dilabitur. (3) 2. Quia in religionem et in
Christum injuriosi sunt Cceterum , impa- :

sit? quomodo amicos de mammona iniquita- tientia in hujusmodi, et spei nostrcc male
tisfabricabimus nobis, si eum intantum ama- ominatur et Jidem prcevaricatur. Et Chris-
verimus, ut amissum non sujferamus ? peri- tum lcvdimus cum evocatos quosque ab illo,
,

bimus cum perdito. Quid hic invenimus, ubi quasi miserandos non cvquanimitcr accipi- ,

habemus amittere? 5. Detrimentum rei fami- mus. (4) 3. Nimius ille de aliorum morte
liaris impatienter ferre, gentilem retlolet, et dolor, innuit animum
nimis huic vitae addic-
uon Christianum. Gentilium est omnibus de- tum. Cupio inquit Apostolus , recipi jam
,

trimentis impatientiam adhibere , qui rem
pecuniariam fortasse animce anteponant. Nos
vero secundum diversitatem , qua curn illis
sumus, non animam pro pecunia, sed pecu-
niam pro anirna deponere convenit : seu sponte
in largiendo, seu patienter in amittendo. 6.
et esse curn Christo. Quanto melius ostendit
votum Christianorum? ergo votum si alios
consecutos impatienter dolemus , ipsi con-
sequi nolumus. 4. Quia non dolendum, sed
potius gautlendum, quod deterraad ccelum,
de miseria ad beatitudinem evocati sint :

Jobi prodit exemplum (1) , qui in amissione Proponendus est enirn respectus renuntiatio-
temporalium divinam veneratur voluntatem: nis Apostoli, qui ait : Ne contristemini dor-
Quam modestavox : Dominus dedit, Do-
illa mitione cujusquam sicut nationes quce spe
Domino visum est ita
rninus abstulit , ut , carent, et merito. Credentes enim resurrec-
factum est. Huc advocatS. Augustin. istud : tionem Christi, in nostram quoque credimus,
Sperabunt in eum, et laudabuntur omnes proplerea quod ille et obiit, et resurrexit.
qui recti sunt corde. Qui sunt recti corde ? Ergo cum constet de resurrectione mortuo-
Eia fratres scepe diximus , et bonum est ut rum, vacat dolor mortis, vacatet impatientia
quod- doloris. Cur enirn doleas, si periisse non cre-
noveritis, sic est reciurn cor illius, qui
cunque illi acciderit , dicat : Dominus dedit, dis ? cur impatienter feras subductum inte-
Dominus abstulit, sit nomen Domini bene- rim, quem credis reversurum? perfectio est ,
dictum. (2) Addit Tu volebas suaviter vi- quamputas mortem. Nori esl lugendus qui
:

vere non volebas tibi aliquid accidere, sed antecedit, sed plane desiderandus. Idquoque
,

Deus aliud voluit. Dua? voluntates sunt, sed

(1) In Ps. 5i,— (1)Tert. L. de Pat. 9.— (3) Tert. L.
(1) Tert. L. dc Pat. 14. — (a) In Ps. 63. 1. ad Ux. 7. — (4) Tert. L. de Pat. 9.
224 ANGELUS. - - CONCIO II.

desiderium patientia temperandum Cur enim. a respectu Dei tot doloribus avocatus ille est,
immoderate feras abiisse quem mox subse- sed constitit nobis in exemplum et testimo-
queris P nium , tam spiritu quam carne , tam animo
Mquo etiam animo tolerandas vult Ter- quam corpore , patientio? perpetrando? : ut
tullianus persecutiones, sive adiabolo, sive neque damnis secularium, nec amissionibus
ab homine infligantur quia ipsam animam,
: carissimorum , nec corporis quidem conjlic-
ipsumque corpus in seculo isto expositum tationibus succidamus. (i) Exemplum Job
omnibus ad injuriam gerimus , ejusque in- erudit nos omnes afflictiones et persecutio-
Jurice patientiam subimus. (i) 2. Patientia nes sequo animo tolerandas , etAngeli, qui
in hujusmodi, Deum habet debitorem lAdeo prompte Dei mandata exsequuntur, docent
satis idoneus patientias sequester Deus. Si nos cito et velociter obsequendum esse.
injuriam deposueris penes eum, ultor est ; si 3. Celeritatem miram Angelorum in exse-
dolorem, medicusest; si mortem, resuscitator quendis divinis mandatis profunde declarat
est. Quantum patientia? licet, ut Deum ha- Tertullianus : Omnis spiritus ales est,hoc est
beat debitorem? (2) 3. Persecutio patienter Angeli: igitur momento ubique sunt , totus
tolerata, est gloriae et beatitudinis gravida orbis illis locus est. (2) Sic prompti et agi-
:

Poena felicitas. (3) Ideo martyres tyrannis les sunt ad exsequenda divina imperia, ut de
gratulabantur dicentes :Crudelitasvestra nos- celeritate aemulentur immensitatem. Illam
tra est gloria. (4) 4« In persecutoribus jus- Angelorum in obediendo velocitatem mul-
torum Deus etiam glorificatur Totum quod tum extollil Vates Regius : Benedicite Do-
:

agitur in persecutione , gloria Dei est pro- minum omnes Angeli ejus, potentes virtute,
bantis et reprobantis , imponentis et depo- facientes verbum illius , ad audiendam vo-
nentis. Quod autem ad gloriam Dei pertinet, cem sermonum ejus. Benedicite Dominum,
utique ex voluntate ejus eveniet. (5) Ut pa- omnes virtutes ejus, ministri ejus , quifaci-
tet in Job, quem affligi ad Dei victoriam re- tis voluntatem ejus. (3) Tanta est Angelis in
fert Tert. Quale in illo viro feretrum Deus obediendo celeritas , et in divinis mandatis
diabolo exstruxitP Quale vexillumdeinimico exsequendis velocitas, ut vix ipsum perci-
glorim sua? extulit, cum ille homo ad omnem piant sonum divinae vocis, praecepti, aut vo-
acervum nuntiorum nihil ex ore promeret , luntatis, quinstatimsine ullamora perficiant.
nisi Deo gratias, cum uxoremjam malis de- Quod innuitPropheta his verbis '.Facientes
lassatam, et prava remedia suadentem exse- verbum illius, seu, ut legit S. Hieron. Obe-
crareturp QuidPridebat Deus : quidp disseca- dientes voci sermonis ejus ; alii vertunt, ad
baturMalus,cum Job immundam ulceris sui audiendum in voce : quibus consentire vi-
redundantiam, magna ozquanimitate destrin- detur Tertullianus Cceterum voluntas Dei in :

geret,cumeru?npentes bestiolas inde ineosdem obaudientiam venerat (4),quiascilicet audiunt

specus et pastus reformosx carnis ludendo vocem verbi ejus, obediunt voci verbi ejus,
revocaret. Itaque operarius ille victoria? Dei, suntque attenti et intenti ad omnes Dei nu-
retusis omnibus jaculis tentationum lorica tus, ut eos sedulo exsequantur ideo dicun- :

clypeoque patientim , et integritatem mox cor- tur potentes virtute, quia totam suam vir-
poris a Deo recuperavit , et quo3 amiserat tutem , potentiam, facultatem adhibent, ut
conduplicata possedit. Et si filios quoque res- quam velocissime obsequantur. Et ob eam-
titui voluisset, pater iterum vocaretur. Sed dem rationem , ministri ejus nuncupantur :

maluit in illo die reddi sibi. Tantum gaudii, id est, servi, qui ita ex Domini nutu depen-
securus de Domino , dislulit. Sustinuit tam dent , ut vix os verbum protulerit, quin
voluntariam orbitatem , ne sine aliqua pa- confestim ejus voluntas sit exsecutioni man-
tientia viveret. (6) Praestantissimum illud pa- data, quasi inter dictum et factum nulla in-
tientiae exemplum Christianis imitandum tersit mora. Animadvertit autem Incogn.
proponit Tert. O felicissimum illum quoque, quod primo poni debuit ad audiendam vo-
qui omnem patientia? speciem adversus om- cem sermonum ejus, et postmodum , facien-
nem diaboli vim expunxit l quem non abacti tes verbum ejus : prius enim est audire
greges, non illw in pecore divitioe , non filii quamexsequimandatum:hactamenloquendi
uno ruina? impetu adempti, non ipsius deni- forma mire commendat David Angelorum
que corporis in ulcere cruciatus, a patientia obedientiam quaein hoc potissimum elucet,
:

elfide Domino debita exclusit : quem diabo- quod tanta celeritate obtemperent mandatis
lus totis viribus frustra cecidit. Neque enim Dei, ut vjdeatur supervacaneum divinas au-
dire voces ad statim illis obediendum : et ob
Tert. L. de Pat. 8.
(1) — (2) Tert. L. dc Pat. i5.—
Tert. Apol. 1.
(r>) — (4) Tert. ad Scap. 4-— (5) L. de (1) Tert. L. de Pat. 14. — (2) Tert. Apol. aa. — (3)
Fug. in Per». r. —(6) Tert. L. de Pat. 4. ps . 101. —(4) Tert. de Exh. Cast. a.
 ;
:

ANGELUS. — CONCIO II. 51"

hoc priTcipue S. Chrysost. Angelot beatoi imperat. Angeli equii comparantur '1), ui eo-
existimat quod Deum ment, eique illico rum velox oitenditur obedtentia. Equorum
,

ohediant IJcncdicitc Domino, omncs Angcli figurtk obedlentlam in sanetis Angclis signi-
:

ejus, potcntcs virtutc jucicntcs vcrbiun il- /icat, qua divltii» obtcmperant jussis. (v.) Va-
,

lius ad audicndam voccm scritionttin c/us. tei Hegius Angeloi |xr

, tit riim dcnotat. c

(1) Sancti Angeli tam agili potentia poilent Currut Del decem miliibus multiplex^ millia
in Dei obiequio , ut vix divinas voluntatii lastantlum (3) currui et rotas lunt Angeli,
,

nutum exceperint, cum re feiiciter prcettita, <]uia in Dei obsequium ad modura ,ola vo '~ >

redeant ad audiendam vocem ultenorii im- vuntur. Cumque ambularent animalia t am-
perii. Sic avide mandala exsequuntur, lic bttlabant paritcr it rotat. (4) ProfectO x- <

inhiant exsequendii juiiionibui ut cum mo- : promptiorii obedientioe hieroglyphtcum rota

mcnto ubiqttc sirtt , ct totus orbis illis locus est, qune facile quoquovenum inovetur lioc :

unussit, fere in momento redeant, ut nova hieroglyphico optime demonstratur promp-

excipiant imperia. linde Olympiod. Itaque litudo obiequii angelici. Quod ut ostendat
exisiimarc possumus Angelum quempiam di- Jol> , Angelos Det mi/itcs nuncupat ob ,

rina manaata exhaurientem. (a) Ac si quivii promptam eorum obedientiam : obedientia

Angelorutn pia aliorum BBmulatione exam- nannpie miliiaris promptissima est ut patet ,

biat,ne quid aliis jubeatur, sed uni sibi to- ex istis Centurionis verbil Ilabens sub me :

tum. Unde agilissimo obsequio, obsequium
in momento perficit ut fere absque ulla
mora iterum adsit Deo , ut ita ipse solus (si
posset), divina mandata cvliauriat.
lieri
Scriptura ut promplissimam Angelorum
milifcs, dico huic : Vade, et vadit; veni , et
, venit. (5) Ezechiel obsequentes Angelos per
fulgur denotat. Et animalia ibant , et rever-
tcbantur in similitudinem julguris coruscan-
tis. (6) Quid fulmine velocius, quando aerem

obedientiam ostendat , nunc eos alalos re- discindens , obviaque cuncta conterens , ad
praesentat , nunc manibus, pedibus , equis, ima descendit?Quare Salvator Videbam Sa- :

curribus , exercitibus , fulguribus et stellis thanam tarujnani /ulgur de coelo cadenlem.

assimilat. Postquam Isaias Deum in augusto Hanc admirabilem fulguris velocitatem mire
solio sedentem contemplatus est addidit , explieat Job Mittes Julgura , et ibunt ; et
:

Seraphim stabant super illud sex alx uni, , revertentia dicent tibi Adsumus.(y)Videsut
:

et sex alce alteri : duabus velabant jacicrn semper sunt in promptu eunt et revertun-
:

ejus, et duabus velabant pedes ejus, et dtta- tur, immo prius eunt et revertuntur, quam
bus volabant. (3) Sanctus Ambrosius hoc dicant: Adsumus; quia tam celeriter Dei man-
proponit dubium Si stabant, quomodo vo- : data exsequuntur, ut cum sese offerunt ad
labantP et sivolabant, quomodo stabantP (4) exsequendum , jam exsecuta esse videantur.
Profecto qui stat pedibus , immohilis est Eodem modo Angeli ibant et revertebantur
qui volat, agilissimum habet motum quo : in similitudinem julguris coruscantis , quia
pacto igitur Seraphim,cum stare ante Dei tanta est eorum in obedientia celeritas, ut
solium dicantur , ocissimo volatu ad Dei nu- prius dicantur verbum facere , quam vocem
tum moventur? llespondet S. Gregorius : audire ac prius imperata exsequi, quam im-
:

Angeli itaque etiam missi ante Deum sunt, peria percipere videantur. Tertullianus An-
quia quomodolibet missi veniant intra ip- ,
gelos lumina vocat. Simulque contemne ipsa
sum currunt. (5) Angeli igitur sunt stantes Angelicorum luminum. (8) Et D. Augusti-
ante solium Divinitatis, et simul volantes : nus, creationem mundi a Moyse descriptam
volant ocissime ad exsequenda Deimandata, expendens, lucis nomine naturam angelicam
stant ante solium Dei , ut nova imperia ca- intelligit animadvertit etiam Moysem non
:

pescant, et sic divina mandata exhauriant. eodem modo retulisse lucis et firmamenti,

Angeli in sacris litteris alati, nudisque pedi- creationem. De luce enim sic fatur Moyses :

bus depinguntur ,
quia petles mobilitatem , Fiat lux, etfacta est htx , ubi inter ,Jiat et
celeritatem atque cursum insinuant sempi- facta est (9), nihil interjacet, sed factum im-
terni motus ad divina tendentis. (6) D. Hi- mediate dictum sequitur. De firmamento au-
larius Angelos Dei rnanus et pedes (7) ap- tem refert Fiat firmamentum in medio
:

pellat. O quam
velociter propria manus, vel aquarum, et dividat aquas ab aquis : etfecit
pes exsequitur voluntatis nulum dictum ! Deus firmamentum divisitque aquas , quce
,

putat factum, qui manihus aut pedibus suis erant sub Jirmamento, ab his qua? erant su-
per ftrmamentum, et facturn est ita. Ubi in-
(1) Hom. 33. —
(2) In c. 1. Joh. (3) Cap 6 (i) — — (1) Zachar.6. —
Apocal.5. —
(2) D.Dion. ibid.^ (5) Ps. —
L. 3. de Spiritu. S. c. 22. —
(5) Hom.54. in Evann..— 67. —(4) Ezech. 1. —
(5) Matth. 8. (6) Cap. 1. — (7) —
(6) D. Dion. L. de C«I. Uicr. »5. (-) in I*s uoJ ' — Cap.38.— (8) Tert. L. adv.Valent. 17.— (9) L. de Gen,
ad Lit. S.
* i5
 ,

£2(3 ANGELUS. — GONGIO II.

lerjiat et factum est niulla intercedunt , ut dientiam agnosco in Isaia et Samuele. Mis-
quadam narrandi tarditate difficultatem pa- surus Deus Isaiam , quaerit prius Quem :

reudi quodammodo explicaret ac si non mittam, et quis ibit nobis P et dixit Isaias :
:

stalim ab imperio vocali fiat sequeretur Ecce ego , milte me. (i) Poterat servo im-
illo
obsequium : Factum
est. Nisi interveniret peiare qui Domitius erat sed cur interro- :

media quaedam operatio divina Fecit Deus, gat? Respondet D. Ambr. ut ille sponte se :

qua suum tandem exsequeretur imperium. offerens spontaneae oblationis mercede non
Unde exD.Augustino inGIoss. Nolandumest careret. Voluntarie sacrifcabo tibi. Exspec-
quod prima die, cum facta est lux , dictum tat Dominus voluntarios ministros. In Isaiai
est taMum , ftat lux in verbo , et Jacta est libro, dicil Dominus : Qucm millam? utique
lux in opere : statimque adhcesit increata? servulo suo poterat imperare quem dignum ,

luci lux creata, ut vicinior et omni creatura qui mitteretur , invenerat : sed maluit eum
capacior : in secunda autem die qua?dam spontanece oblationis non frustrare mercede :
7iiora est , et verborum multiplicatio , ut in- qui ut ipse seofjerret, prcestolatus est ; et
telligamus istas naturasad deficiendum pro- quamvis ejus sciret affectum, exspectavit ta-
nas esse et ad obediendum minus aptas. men vocem ut cumularet gratiam. (2) Nec
, ,

Angeli ergo sunt ad obediendum Deo para- minori laude dignus est Samuel, qui Deo sic
tissimi et promptissimi ideoque pauciori- fatur Loquere, Domine quia audit servus
, :
,

bus verbis spirituum quam corporum crea- tuus. (3) Id est, quia obedit servus tuus ,

tio narratur, ut promptior eorum qui no- obedire enim idem est ac obaudire. Ubi tria ,

biliores sunt, quam borum quee sunt rudiora sunt notatu dignissima nam, 1 Non dixit: : .

Barucb Prcecipe, quia audit seu obedit servus tuus

et crassiora, obedientia exprimatur. ,

promptam stellarum obedientiam in lucem sed loquere quia verus obediens imperium ,

edit : Qui miitit lumen, et vadit , et obedit non exspectat , sed nutum , et ut Albertus
illi in tremore : stcllce mttem dederunt lumen Magnus Verus obcdiens nunquam prcecep-
:

in custodiis suis sunt : vocatce , et lcetaice tum exspectat, sed solam voluntatem prctlati
sunt, et dixerunt ct luxcrunt ei : Adsumus ; sciens vel credens ferventer exsequitur pro ,

cum jucunditate, quifecit illas. (1) Quasi di- praicepto. (4) 2. Non dixit Quia audiet, seu :

cat Obtemperarunt Deo creatori suo, jacu-

: obediet servus tuus de futuro sed de prae- :

lando statim sua lumina per orbem quid : sei;ti Quia aitdit servus tuus. Quasi obse-
:

cnim celerius lumine, quodabsque ulla mora, quio praeveniretimperium, etantequam Deus
per totum aerem undequaque effunditur? , imperaret, ipse obediret prius offerens ob- :

Mira baec stellarum celeritas tam in cursu scquium, quam audiens imperium , ut in-
quam oplime declarat velocem nuat quanta debeat esse obedientis eeleritas.
in effusione,
obedientiam Angelorum. Ut enim ait Tritbemius , vera obedientiaex
Angelicum obsequium est verum obedien- ore rapit imperium jubentis ut eodem mo- ,

tiae bumanae exemplar. Fidelis obediens nes- mento quo imperat major, obtemperet minor,

cit moras fttgit crastinum , ignorat tardita- (5) ut de inferiori dicere valeat superior
,
:

tem, pra?ripit prcecipientcm, parat octtlos vi- In auditu auris obcdivit mihi (6), scilicet
sui aures auditui, linguam voci manus quia ut expendit D. Bernardus, uno eodem-
, ,

operi itineri pedes : totum se colligit

, ut que momento processit, et imperantis impe- ,

imperantis colligatvoIu>ttatem.^2jSa\v\an.(3) rium et obedientis obsequium. Ut quam ,

agens de legis promulgatione per Angelos cito jubentis imperium auris audierit corpo-
facta juxta istud Qui accepistis legem in ris, ad perficiendum parata sit voluntas cor-
:

dispositione Angelorum (4), sic fatur \Adde dis : ut et audiat imperantem et sine mora ,

toniirua, adcle fulgura, terribiles bnccinarum compleat quod fuerit imperatum. 3. Non
coelestium sonos tremendum undique totius dixit Loquere boc aut illud determinatum
, :

aeris fragorem loquentem cominus Domi- verbum, sed absolule, loquere quidquid vo-
,

num discentem populum , ac mixtis pene lueris, quia audit servus. Perfecta obedien-
,

hominibus atque Angelis unam cceli ac ter- tia legem nescit, terminis non arctatur, ne-
,

?'cs scholam. Cum hominibus legem ac- que contenta angustiis perfectionis largiori ,

cepturi miscentur Angeli ut lex , quae in voluntate fertur in latitudinem charitatis, et

:

dispositione Angelorum data est Angelos acl omne quod injungitur spontanea, moclum ,

cum hominibus mixtos et ad obediendum non considerans in inftnilam liberalitatem

paratissimos inveniat. Promptam illam obe- extendilur. (7) Sic enim aemulantur Angelo-

Isai. 6. — (2) Serm. i4« in P»- 53. (3) L. 1. —

(1) Cap. 3. — D. Bern. scrm. de SS. Pet. et Paul.
(2) Reg.
(1)
3. — (4) In Parad. c. i3.— (5) In L. 4. Reg. 5.—
— (3) L. 1 . de Gubern. Dei. (4) Act. 7. — (6) Ps. 17. — (7) D. Bern.
 ANGELUS. — CONCIO II. 2 ,
7
rutn obedientiam, qui cum Deo habant onv- nen laudei non prajdicat Deni qnii Deoa :

nimodani roluntanj conformitatem, etcnm aromtiuimua umialii, pacii et concordie,

Angelii tranquiliam pncii locietatem. noluit laudare et Bpprobare firmamentum,
PARS. Quod ad pacis gratisslma Deo quod <m opui aecundaa di<-i, io <ju;> diviaio
II.
atthict dlscipUnam, (i) Diiciplina pacii Deo commendatur. Proplerea secundus dies Dei
gratiasimae reperitur in terrii et in ccslia. [n sententia non comprobatur ,
quia unitalem
terrii inter Christiauos, qui Eocleaiam mili- uufert et dlvisionem factt. (i) lu opere ter-
tantem componunt. Qm ideo lic fantur: tii, quarti, quinti et aeati diei j>ost creatai
Cbrpus sumus de conscientia ei discipli/ue n 'S additur: Vldil Deus quod esset bonum.
unitate. (a) In ccelia inter Angeloa, ex qui- Hoc autem non dixit Deua de BrmamentO,
I)us Eccleaia triumphana integratur Unus :
quod in aecundo <li<- productum cst quia :

Deus t et una Ecclesia in coslis. (3)0 quam indie secundononaddltumest t sicutinprimo

Angelorum pax, que, i, A
perfecta eat
commendaturj ±. Ab unitate divina regula-
lur; 3. Ab immutabili
i. Nullo roodo dubitandum
geli perfruantur pace. Etenim est
nittnicatio pacis, (4) Hujus autem pac-is au-
gelicce primua encomiastea est Deus. Dixit-
que Deus : Fiat /n.c, etfacta est lux, et vidit
luccm, quod esset bona. (5) Recena nata lux
Deo ct tertio el reliquis, vidit Deus tjnitt bonum
**'•' statimque subjecerlm, nobis intelligen-
felicitate solidatur! tiam derelinqui ; /ton csse bo/mm duplicem
eat quin An- numerum, qut ab unione dividat. (2) Anim-
illis com- advertit autem Sanctua Hieronjmua quod in
ircam Noe animalia duntaxat immunda
ingressa fuerint bina ei bioa, animalia vero
uiunda intraverint sola et sola. Unde aream
r
i\ o<? omnia animalia, qwecunque bina in-

sic placet, ut Deum habeat laudatorem. Et grediuntur immunda sunt : impar numerus
,

cjuia bumanas tinguse facundia inaufficiena esi mundus. Et hoc ideo, couchulit Sanctus
erat ad digne laudandam lucera , ij>seniet Hieronymus, quia summe sihi Deus compla-
Deus lucis panegyrista , suis asj)ectibus , cet in unitate. JXnmero Detts impare gaudel.
ejus laudes deprseuicat. Propriis itaque ser- Postquam Deus lucem commendavit, pra;-
monibus naturam lucis expressit, (jtta? vi- cavens ne malae caliginis vicinia, honas luci
dendo complacet. (6) Primaevae autem hujua ullatenua noceret, utramque ad invicem di-
lucia nomiue , D. Augustinus pluresque v idit. Et divisit lucetn a tenebris. Jppella-
,
etiatn interpretes honos Angelos intelligunt, vitque lucem diem, et tenebras noctein. Deus
quo lucis elogio perssepe in Bihliis hono- amator egregius, divi-
unitatis et concordia^
rantur. Nam,
ut philosophatur Eucherius , sionem atque discordiam, inter lucem et te-
in hac Ittce historialiter recapitulatur crca- nehras, inter diem artificialem et ohscuram
tio Angelorum , cjui pro participatione wter- noctem operatus est, oreque suo declaravit
tanquam istiusmodi divisionis ac dissidii auc-
na? lucis, lux et dies nuncupati sunt. Verum
ethica animadversione dignissimum est, in tor non ut mutuas foveat inimicitias peren- :

quonam temporis articulo laudata sit lux n atura semper hostilitate, sed ut unionem :

non post divisionem lucis a tenehris , sed et concordiam exaggerantius adstruat. Quid
antequam lux a tenehris divideretur : Et vi- tam luci quam tenebroe ? quid
contrarium
ditluccm qitod esset bona, et divisit lucein tam oppositum quam nox, qua3 de cog-
diei
a tenebris. Ante laudatur lux quam ulla fiat n ^ta naturarum antipathia mutuo sese ex-
divisionis mentio , ut ostendatur quanta sit cludunt? Deusetiam lucis et tenehrarum na-
angelica pax , et ut etiam denotetur, quod turas creando eadem divisisse perhibetur
sicut divisio est inaxitnum oinnium malorum, pereuni discordia. Non solum separavit lu-
(7) ita concordia et unitas omne complec- cem a tenebris, verum et terminos in mediis
titur bonum. Unde glossa : Qtti pacem dedit, spatiis posttit, qttibus utruinque arceatur ab
uno verbo omnia bona dedit. (8) Et ob hanc exlremitatibus alterius. (3) Tamen ut de na-
causam opus secundae diei non laudavit turae gymnasio unitatem doceret Deus , ve-
Deus, quia in illa de divisione agitur. Et raeque concordiae ideam proeberet : quo etiam
jecit Deus firmamentum , divisitque aqttas oppositas hostiliter naturas quamvis inter se
qua? erant sub firmamento, ab his qua? erant pugnacissimas, ad pacem componere t, et ad
super firmamentum, et faclum est ita. Fir- unionem redigeret , nihil singulorum naturis
mamentum est opus pulcherrimum , radian- detrahendo, lucem et tenebras quodammodo
tibus undique stellis adornatum , illius ta- mitigavit, diem naturalem ex die artificiali
, . _ _ , et nocte conflavit, utrumque in idem coire
(1) Tert.L. de Pat. 12. —(2)Tert. Apolog. 5 9 .— (3)
Tert. L. de Bapt. i5. — Tert. L. Pra-sc. H*r. 20.
— (0) Gen. 1.— (6) D. Ambr.
(4)
—
(7) Anselia. in 1. Cor. D. Hier. in c. 1. Gen. — (2) D. Hier. L. adv. Jo-
11. — (8)Inc. 14. Joan. ylu.
(1)
— (3) PLilo Jud. L. de Opif. Mund.

l5.
 ,

a2 8 ANGELUS. — CONCIO n.
fecit, ut essent unum ambo : id est, unus vivunt, ut ipsimet fatentur : Non de regno
naturalis dies, qui ex luce ac tenebris, ex die unitatisetpacissumtts.(i)1Lihxcyfaxesaanlo
artificiali ac nocte coalescit. Unde postquam perfectior quod a divina unitate regulatur.
Historicus sacer dixit Divisitlucem a tene-: 2. Divinam perfectionem , de unitate et
bris, appellavitque lucem diein , et tenebras singularitate commendat Tertullianus Detis :

noctem , confeslim eas connectit, et counit summum magnum, solitudinem quamdam de

subdens Et factum est vespere et mane unus
: singularitate pra?stantice suce possidens, uni-
dies. Ubi D. Ambr. Scriptura diei et noctis cum est. (2) Deus est unus et trinus : unus
tempora, diei appellatione conchtsit. (1) D. in essentia, et trinus in personis ; tres per-
Aug. vult boc loco commendari a Moyse sonae divinoe, licet realiter distinctce et oppo-
Augelorum unitatem Angeli sunt illa litx : silce : non sunt lamen unam tres dii ,
quia
qua? diei notnen accepit, cujtts unitas ut com- et eamdembabent divinitatem, suntque unum
mendaretur, non est dictus dies primus , sed in natura , attributis et perfectionibus es-
dies unus. (2) Eadem fere babet verba Eucb. sentialibus. Quoniam Trinitas unus est Deus
Angelorum unitas ut ostenderetur , in se- ct esse creditur , non minus propter concor-
quenlibus non est diclum , dies primus , sed diam ,
quam subslantice identitatem. Inef-
dies unus. fabilis illadivinarum personarum unitas et
Rupertus, vir doctrinaeruditissimus,serio concordia, est, ut vult Gregorius Nazianze-
censet , ante apostatas spiritus victoriali nus, exemplar unitatis et concordiae Angelo-
pugna debellatos innumeram Angelorum, rum. Quibus pratcipuum est ut pacifice et
multitudinem necdum in novem cboros
, absque seditione agant , ac ut unum sint , a
fuisse distinctam. Ergo non antequam cade- sancta accipiant Trinitale. (3) Quod innuere
rent apostatce Angeli, jam
erant ordines dis- videtur Tertullianus; nam sicut Apostolus (4)
tincti : sed illis cadentibus, isli qui perman- ex unitateDei, infert in Ecclesia militante
serunt, in ea qua firmati sunt remuneratione, fidei unitatem, ita ipse ex unitate Dei, uni-
sunt et ordinali, novemque ordinibus dis- tatem Ecclesiae triumphantis colligit. Unus
tincti. (3) At lucis et tenebrarum divisione Deusetuna Ecclesia in ccelis (5) Et quia ex .

facta , sanctis Angelis in coelo remuneratis , utraque Ecclesia , una integrari debet respu-
rebellibus spiritibus ad tartara detrusis : illi blica, utdocetD. Augustinus Utraque erit :

juxta cujusque naturam aut meritum in suos unaconsortio a?ternitatis (6), bomines in terra
ordines distributi sunt , isti vero confusim degentes , ccelicolarum mentium unitatem
permixti sunt, absque ullaaequalium inaequa- aemulari debent , ut eis consociari valeant.
liumque distinctione: illi summa pace fruun- Nam, ut ait Elig. Noviom. Pax Angelorum
lur, quae pacatoordine fu\chur.Estautempax collegio sociat. D. Chrysostomus de coetu
tranquillitas ordinis. Ordo autem est parium Ecclesiae nascentis ut de republica angelica ,

dispariumque suacuiquelocatribuens disposi- loquitur Ha?c erat respublica angelica. (7) :

tio. (4) Isti continuis dissidiis agitantur, quia Quia primiceri Christiani tanta erant unitate
scilicet in injerno nulltts ordo, sed sempiter- et pace conjuncti , ut apud illos omnia in-
nus horror inhabitat. (5) Inter beatos Ange- discreta essenl, proeter uxores. Itaque qui
los major non opprimit minoretn , sed in animo animaque miscemur, nihil de rei com-
summa pace et quiete consistunt. (6) Inter municatione dubitamus Omnia indiscreta .

daemones econverso major minorem dure sunt apud nos, preeter uxores. In isto solo
tractat. Deus ex luce et tenebris conflavit consortium solvimus, in quo solo costeri ho-
diem naturalem, et ex sanctis Angelis supe- mines consortium exercent. (8) Plus audet
rioribus et inferioribus, unum constituit spi- Origenes : omnes enim justos cbaritate com-
ritualem diem , id est, unam rempublicam. paginatos, velut unum considerat. De justis
Licet enim omnes Angeli per lucem deno- autem non solitm per singulos unus dicilur
tentur, et lucis nomine gaudeant tamen verum et omnes competenter unus dicuntur,
:

quia superiores plura cognoscunt , quae in- et cur non omnes unus dicantur, quorum cor
feriores nesciunt, illi ob scientiam qua prae- et anima una esse describitur P (9) Addi ex
cipue pollent, sunt lux ; isti ob nescientiam D. Chrysostomo Sanctus Maximus Nihil esl :

sunt tenebrae uniuntur tamen ad invicem, concordia? coinparandum , unus enim quasi
:

ad unum constituendum diem. Factum est multiplicalur : si concordes fuerint duo aut
vespere el mane dies unus. Una ex om-
nibus conflatur respublica

L.
1

Exam.
, in qua pacate

10. —
'ii
—
11. Cir. 9. L. 2.
(i)
adv Marc> ^
Ephes. 4-
D. Bem.Serm.

—
_ pj
1. de S. Mich.
Greg Naz
—
(2) Tert. L.
0rat lt de p acc .
Tert. L. de Bapt. i5.
1.

(6) In Eo- —
_
(1) 1. (2) L. (3) (5)
in Gen. — (4) D. Aug. L. 10. —
(5) Job. 10. — (6)
(4)
chirid. c. 56. — (7) Hom. 7. in Act. — (8^ Tert. ApoL
iiich«rd. a S. Laur. L. 1. de Laud.Virg. 3g. — (9) Hom. 1. in L. Reg.
 , ,

ANGKLUS. — CONCIO II. ^n

dcccm, imus non cst ttrttts, scd illorurn qttis- cxcrcitus ,
juxta i.tlud : Pcrfrcti sunt ctrli
rjue duplcx rcdditur : irwcnicsipic in dcccrn ct tcrra, ct ornnis nrruttus cariiiu. [\ ) ln II--
urturn, atquc in uno dccciu. (l) Sic eniin iiui- br.co hahelur : Et ninnis c.rcrcitus cnruin.
tantur unitalem Triuitatis divinae, cl ange- Ac si ordo et ornalus totius orbil, uullo alio
licam concordiam eraulantur. melitii quam ordine ct ornatu uniui exercitui
2. Qui\is Cln islianus angclcam vittUH exjuitnalur , ila uullus Oltlo el orualus ma-

dcbct irnitari , ut sil vit/c/icct ptici/ictis. (2) jor iu CObIo cst,quain quiin Angelil rcpcrilur
Alioquin uoii honuiu, ted iualum referet Au- ob perfectiiiimam eorum concoruiam h<>- :

gelum cjui uiliil ita odit , et insectatur ac iiiincs <jui sunt Angcloium candidati (2),
:

concordiain ct pacein. Antiquus iniinictts corui.i unitatcm ;cinuhiii debent in terris ,

castitatcrn in nobis , si sinc cliaritatc fucrit ut ctclcsti Hieiusalein coniocian merean-
non tirnct : quia ipsc ncc came premitur, nt tur iu qua jmx felicilale solidalur. :

in cjus lu.ruria dissolvatttr, abstincntiain non 3.Nam DeuspaciflCOS titulofelicitatis notat.

timct, quia ipse cibo non tttitur. Va/dc au- (3) In terra necperfecta lclicitas, necinvaria-
tern in nobis charitatern verarn, id cst, arno- bilis reperitur traiKjuillitas. Vila liominis est
rcrn httinilem, qucru nobis vicissim impedi- niilitia super terram cx quo eniin Deo ino- :

mus lirnet, ct concordicv nostrtr irnndet, quia hediens et rebellis fuit , bellum cum Deo,
hanc nos tcnernus in tcrra quam ipse amisit eutn seipso et cum proximo habuit quo- :

in coelo. (3) Dajmon qui advenarius dicitur ties enim peccat, toties Deum aggreditur :

quia nec in seipso, nec cum aliis pacem lia- in seipso intestina experitur dissidia ; nam
bet, sed potius omnibus adversatur, Cbris- caro concupiscit adversus spiritum, et spiri-
tianuin vuh a pace deturbare , ut eum sibi tus adversus carnem ambitio , avaritia et ;

similem efficiat. Verum fideles (jui profiten- libido sunt incentiva belli quod gerit cum
tur unitatis religionem, non diabolicam dis- proximo et licct quandoque cum Deo :
,

cordiain , sed angelicam debent imitari con- seipso et proximo pacem habeat hujus- :

cordiam. Plurimasunt qtur Angelis placent, modi tamen pax perfecta non est , quia im-
ct qtta in nobis irwenire delectat ; ut cst so- mutabilis non est. Secure non requiescit
1

brictas, castitas, paupertas, cttrn lacrymis et qui mutabili pace et variabili requie poti-
cordis intentione. Attamen super ornnia ha'c, tur : vera pax, tranquilla requies, vices non
unitatern et pacern a nobis exigunt Angeli alternat, nec alternas vicissitudines reeipro-
pacis. Quiditi maxime delectentur in his qua? cat. Quod bene animadvertit Hugo Cardina-
formarn quamdam civitatis sua? rcpra?sentant lis versans illucl Davidicum In pace in idip- :

in nobis ut mirentur Hierusalem novam in sumdormiametrequiescam.^Iiiidipsum^id

,

terrap (4) Non litigent ergo Christiani , in est, irwariabilis et immutabilis. Pax pra?sen-
nullo ad invicem discordent, nullum sit in- tis temporis non est in idipsum , quia sccpc
ter illos dissidium , nulla discordia , nulla variatur et immutatur. Pax futurae vita?
pugna, ne daemonum aemulatores videantur. econverso est in idipsum, quia invariabilis
Concordioe sedulo studeant, sint affectu inter ei immutabilis est. In coelesti enim palatio
se benigni , unitate individui , pace tran- Beati interminabili perfruuntur pace, ubi
quilli, ut Angelis placeant, et cum illis in pax felicitas. (5) Tanta est inter pacem et
coelo oeterna pace fruantur. Dirigatur consi- felicitatem connexio , ut si per impossibile
dcratio in eam qua? sursum est Hierusalem, vel minima in ccelo reperiretur discordia ,
qua? est mater nostra , et irwestigemus in- perfectam Sanctorum beatitudinem redderet
vestigabilia : et primo quidem cives spiritus imperfectam, eorumque felicitas infelicitare-
esse, illic potentes, g/oriosos, beatos, distinc- tur. Impossibilis est seditio in coelis, discor-
tos in personas, dispositos in ordine suo in beatis tamen ne tenui dissidio (quod
, ab dia :

ordine suo, mente puros, af- jam suboriri non potest) summa beatorum
initio stantes in
fectu benignos, unanimitate individuos, pace felicitas degeneret in infelicitatem, Deus ter-
securos. (5) Merito coalestes illi spiritus An- rel in coelis Beatorum pacatissimas mentes,
geli pacis nuncupantur , quia inter illos prcecavereque oppoi tuna cautela videtur, ne
summa pax , concordia et affectuum unio iuter illos levis discordia suboriatur. Sic in-
reperitur. Ideoque in sacris litteris , exerci- telligendus est Job Potestas et terror apud :

tui et aciei bene ordinatoe comparantur : si- Deurn est, qui facit concordiam in sub/irni-
cut enim nihil est in terra ordinatius quam bus. (6) Per ly sublimes Hug. Card. electos

„ homines vel Angelos intelli^it. In sub/imi-

.
(1)
„ „ .
Serm. 6. de Frat. Amor. —
(2) Ricli. a S. Laur.
°
L. 1. de Laud. Virg. 8. —
(5) D. Greg. hom. 8. in (1) Gen. 2. — (2) Tert. L. de Orat. 5.- (5) Tcrt. L.
Ezoch. — (4) D. Bem. serm. 1. de S. MicU. (5) D. — de Pat. 11. — (4) Ps. 4. —
(5) D. Aug. L. a. Civ. » 3 .

Bern. L. 5. de Consid. 4. — (6) Cap. »5.

 : ,

a 3o ANGELUS. — CONCIO II.

lus, id est, hominibus, vel in explicat D. Hieronymus

in perfectis locus Dei non est ,

Angelis, vel in electis, in quibus est cliscor- nisi in anirna quce pacem habet. Spiritus
dia concors. Deus in ccelestibus hominibus Sanctus a quo oritur pax, non requiescit su-
et Angelis (etsi invariabili pace frnentibus) pra animas a quibus exsulat pax. Sedet in
coucordiam facere usque a Deo sludet ut throno Spiritus Dei mitissimi et mansuetis-
,

potestatem summam exercens quasi terro- simi, qui non turbine glomeratur, nonnubilo
,

rem incutiat supernis spiritibus, ue (ut olim) livet , sed est tenerce serenitatis, apertus el
levi rumusculocoetestis pax turbetur. simplex, quem tertio -vidit Elias (i) scilicet :

Immutabilis illa Beatorum et Angelorum insibilo aurece ^««w.IdeoqueSpiritus Sanc-

tranquillitas, perpetua Dei visione et conti- tus prope Jordanis undas apparet supraChris-
mio amore fulcitur invariabiliter Deum in- tum, non in specie aquilaa , aut alterius vo-
:

tuentur, ejusque essentialem immutabilita- lucris, sed in specie columbre. Vidit Spiri-
tem et pacem participant. Tranquillus Deus tttm Sanctum descendentem sicut columbam ,
tranquiilat omnia : et quietum aspicere quies- et venientem sttper se. (2) Quia columba
cere est. (1) Et quia ex D. Ambrosio Qui valde pacifica est , et fellis amaritudine ca-
:

diligunt Deum, profttnda est cis confirmatce ret. Tunc sanctissimus Spiritus descendit
ille

mentis tranquillitas (2) : inde de Angelis sttper baptismi aquas , tanqttam pristinam
concludendum est cum D. Augustino : Im- sedem recognoscens conquiescit , columba;
mutabili et ineffabili pulchritudine. Dei, cu- fgura delapstts in Dominum, ut natura Spi-
jus sancto amore inardescunt , omnia quae ritus Sancti declararetur
per animal simpli-
infra sttnt seipsos
,
inter illa contemnunt : citatis et innocentice : quod etiam corporaliter

tit ex toto quo boni sunt ex bono ex quo ipsofellecareat columba. (3) Addit Tertullia-
,

boni sunt perfruantur. (3) Et ob hane nus Qnemadmodum enim, post aqttas dilu- :

^ausam Guillel. Paris. in id Cant. Pulchra vii, qttibus iniquitas antiqua purgata est
es, amica mea, suavis et decora, sicttt ffie- post Baptismum (tit ita dixerim) mundi pa-
,

rusaletn (4); per Hierusalem, qu.e visio pa- cem ccelestis irce , pr&co columba terris an-
cis dicitur, intelligit beatos Angelos qui nuntiavit, demissa ex arca , et cum olea re-
,

perpetua fruuntur pace, quia continuo Deum versa : quod signum etiam apud nationcs
contemplantur. Jngeli quia faciem patris pacis prwtenditur : eademdispositione spiri-
contemplantur, per Hierusalem quce visio talis effectus, terrce, id est , carni nostra?
,
,

pacis interprelatur apte signifcantur. Ru-

, emergenti de lavacro post vetera delicta ,
pert. eumdem versans locum , addit animas columba Sancti Spirittts advolat, pacem Dei
justorum, quoe angelicam in terra aemulan- afferens , emissa de ccelis , ubi Ecclesia
tur pacem, Hierusalem etiam nuncupari. hi est arca ftgurata. Inde deducit quomodo
eo qttod anima; pturimce discunt , ccelestem tractandus sit Spiritus Sanctus ab his iti
ducere conversationem dicuntur filice Hie- , quibus post Baplismum velut in sanctuario
rttsalem. In terra justi inchoata felicitate, in residet. Deus prxcepit Spiritum Sanclum, ut-
ccelo beati consummata potiuntur. Eodem potepronatura>sua;bonotenerumeldelicatuin,
modo de pace ratiocinandum est pax ha-
tranquillitate, et lenitate
: et pace tractare : ,

benda non furore,non bile , non ira inquietare.(4)

est in terris, utscilicet possideri possit
in ccelis. Abrahat dicitur : Tu autem ibisad Animae bile, ira et furore exagitatae non di- ,

patres tuos inpace. (5) Per pacem scilicet ad viniSpiritus templum,sed sedes sunt diaboli;
pacem, nam ut docet Rich. Victor. pax ad animae vero tranquillaj et pacatae , domus
,

veram beatitudinem ducit Ergo ad pacem sunt Spiritus Sancti. Quia Angelorum
:

properabat qui in pace iturus erat ; ibat per aemulantur pacem, qui habent inter se una-
pacem adpacem, per pacem internam ad pa- nimem concordiae societatem, et cum homi-
cem a?ternam ; per pacem illam quai mutuo nibus ardentem amoris charitatem.
sibi conciliat omnem sensum , ad pacem qua? fll. PARS. Cliarilatem cunctis virtutibus
exsuperat omnem sensum. (6) In coelo Deus praeponendam ipsemet Deus Apostolum do-
habitat in Angelis et animabus sanctis. Ha- cu t
bitat in ccelo Deus
Q u i de dileclione omnibus charismati-
et ccelum sunt animce bus prceponenda Apostolum instruxerit.
i

,
(5)
sancto3. (7) At beati non sunt in ccelo domus Hanc charitatis virtutem in sanctis Angelis
Dei per gloriam et pacem, nisi quia in terra miratur S. Bern. In supemis illis spiritibus,
ejus fuere templum per gratiam et pacem. non solum admirabilis dignilas, sed dignatio
Et factus est in pace locus ejus. (8) Quia, ut
(1) D. Hern. Serm. in Cant.
-xb. —
(1) In Ps. 118.— (1) Tert. L. de Pat. i5. —
(2) Matth. 3. —(5) Tert.
(3) L. 6. Civ. 22. —Cant. 6.
(4) (5) Cen. i5. — (6) — L. Bapt. 8. —
(|) Tert. L. dc Spccl. i5.
—(5) Tcit.
Pe Sacrif. Abel et Cuin. (7) D. Aug.
- (S) Ps. ;5. — L. 5. adv Marc. 8.
 ,

ANGELUS. — CONCK) 11.

ainabllis. (i) Hac charitate diligunt Dcuin ,

nim conaortio, gloriam occidentalem ii 1*6-
aeipsos ct hominea. Triplici tutem ratione, titiaa mI>i comparant klcirco liominea •

utoena notat S. Bernard. diligunt horaines. amora coRCupiicenliai propteripsoa Angelos

Diligunt cnini nes propter Deum, propter diligunt.
seipsos et propter nos. Nam, i. Amore be* i. Ecclosla de societate Sacramenli con-
nevolentiaB propter homines, homines dili- Jaderantur. (i) Quod tripliciter inteltigi po-
gunt ; 2. Ainorc concupiacentioe proptet ,
test i.Itaut omnea particularea Eccle
:

Angelos, hominea diligunt; >. Amore cha- <x quibus universaiis Ecclesia integratur :

ritatis, propter Deum, hominea diligunt. eamaem habeant Gdem et doctrinam. Antc
i. Similitudo ad amorem allicit. Obsequii omnia vero corpus Ecclesia servemus irrup~
ratio in similitudinc animorum constitutu tum , retenta jconcordta possessione tnspo*
cst. (2) Quapropter ex S. Bern. Angeli lio- liata, (2) 2. Ita ut omnea Christiani qiii in
mines, uli similitudinem quain cum illis ha- Lerra militante degunt, charitate unianlur in
henl, diligunt. De ejccelso ccelorum habita- ratione sacramenti Eucharistia), in (juo cor-
cnlo ad aajttvandos nos : in quibus nimi- , pua Cliriati participant : quare auscepto bap-
rum propriam similitudinem misereantur, tiarao aniiquitus baptizati sumebant Eucha-
Triplex mter Angelos et hominea reperitur risliam, ut inter se concordiam sollicite ser-
similitiuio : piima in natura,quaad imaginem varent. lndc snscepli Idctis ct mettis concor-
Dei creati sunt ; altera ingratia, per quam diam pragustamus Eucharistice sacramen-
^

divinaB sanclitatia participea facti sunt ; al- tum. (3) Utramque hanc rationera complec-
tera in gloria, uhi per Dei viaionem Deo as- tiiur S. Chrysost. dum paceni appellnt reli-

similantur. Multiplex iila similitudo allicit gionis chriatianss fuiulamentum , et altaris

Angeloa acl homiuea diligeudos. Illorum di- domiiiici armaturam quam desiderabile ! O
lectionem mnltum his verhis commendat nomen pacis , qiiaru re/igionis christiana
Regiua Vatea Quifacis Angelos tuos spiri- stabile f'undainentuin,et a/taris dominici cee-
:

ignem urentcm. (3) Im- lestis armatura. (4) Altare funclamenlum cst
ius, ct ministros tuos
primis dicuntur spiritus : spiritus autem pacis, et viceversa altaris niunimen, pax est.
nomine sumitur ventus, interdum aer, in- JNihil enim ita Ecclesiam armat contra 0111-
terclum anima. Spiritus sunt uohis Angeli nium hostium incursus ac pax et unitas. :

tum quia plures nohis favores
muniticenlia spirant
rem respiramus ; tum quia
graliae et cceli
sunt velut animse non iuformatione , sed as-
sistentia et meditationej quihus a peccati
morte vivificamur. Dicunlur etiam ignis.
Inter omnia elementa ignis magnam hahet
efficacitatem, et Angeli mira virtute et cele-
ritate opem homiuihus ferunt. Ignis purgat
corpora, et ex Greg. Nazianz. Angc/us ignis
ajypellatur , quia purgandis animis nostris
adhibetur. (4) Ignissese corporihus intronht-
et gratias jugi Tandem , 3. Ecc/esi;c de societate sacra-
; tuin quia per eos ae- mcnticonfa'deran/nr.lLcc\es'ide, scWicel tr\un\'
pbana et inilitaus de sacramento incarnatio-
nis confcedcrantur, quo Angelorum ruinoe
reparatae suot, et eorum sedes vacuae homi-
nibus in eoelo replentur. Unde S. Bern. Di-
ligunt nos Ange/i propter seipsos, quorum
ordines instaurandos in nobis toto desiderio
j)ra?stolantur. (5) Addil S. Bern. Diligunt si-
quidem suos concives supernm potestales , el
j)ro iis qui hareditatem capiunt salutis, sol-
/icite congaudent , conjortant instruunt ,

tit, eacjueadseconvertit, Angeli exhominihus protegunt , providentque omnibus : omnes

Angelos facere conanlur , morihus, mundi- enim ipsi desidcrant adventum nostrum ,
tia , sanctimonia. Ignis sursum semper as- quoniam ipsi de nobis exspectant civitatis
ceudere nititur, et Angeli homines ad super- suce ruinas restaurari. Etita de redemptione
nam patriam deducere contendunt. Qua- hominum miram concipiunt iaetitiam, et oh
propter, ut notat Isid. Pelus. dicuntur ignis hanc causam magna et alta voce , qua? in-
urens. Existimo quod propter abundantiam gentem voluntatis affectum et ardorem indi-
et copiam invidentia expertem , atque divi- cat ,laudes decantant Agni qui occisus cst.
tias : qtiandoquidcm unus ignis vxiUe /am- Audivi vocem Ange/oriun multorum in cir-
pades accendat, nec minuatur, sed alias ite- cuilu throni dicentium -voce magna : Dig-
rum totidem immo p/ures va/eat accendere. nus est Agnus qui occisus est accipere vir-
Angeli non invident gloriam hominihus, quia tutem et divinitatem. (6) Tanta fuit in sanc-
tantum ahest ut ah eis aliquod patianturde- tis Angelis ex hominum redemptione , sua-
trimentum, quin immo ah hominum beato-
(1)Tert. L. 4- adv. Marc. 5. —
(2) Basil. Sel. Or.
(1) Scrm. 1. de S. Micha — (a) Tert. L. de Poen. 4. 3o. —
(3) Tert. L. dc Cor. Mil. 3. (4) Hom. 16. de —
— (5) Ps. ioj. — ({) Urat. 04. Recip. Saveriano. —
(5) In Medit. 16. (6) Apoc. 5. —
2 3a ANGELUS. — CONCIO II.

que restauratione loetitia et jubilatio , ut in nos coelis reducimur , solemnitatem lcetUia

magnas Dei laudes et exsultationes alta voce ejus implemus. (i) Est gaudium in Angelis;
proruperint. Unde Rich. Vict. Vox Ange- et ut ait S. Bernard. Gaudium enim est in
lortun laudantium magna esse dicitur ut conversione et poenilentia peccatorum , saiu-
,

exsultatio et congratulatio eorum, de salva- tem hominum silientes , iacrymce pocniten-

tione generis humani, et laus ab eis impensa tium vinum Angelorum. (2) Multiplici au-
Salvatori, magna designetur. Addit Panno- tem de causa laetantur , quia in peccatore
nius Ha?c vox sutnma? charitatis argumen- poenitentiam agente Christus tunc nascitur
:
,

tum est : qua nobis affecli sunt Angeii, as- qui prius immaniter occisus fuerat , et ad
secutis gratiis per Christum. novum ortum Domini sui laetatur, ac canit
Abrahae charitatem niultum commendat militia ccelestis : fit nativitas illa solemnitas
Chrysol. Revera fralres parum se beatum Angelorum, illudque canticum iteratur, quod
credidit Abraiiam, si in ipsa supernagloria, olim a pastoribus auditum est ; quia ille
ab hospitalitatis pio cessaret ojfcio.(i) Abra-
Salvatoris orlus gloriam Deo, et homini red-
ham dum viveret, hospitalitatis oneri semper didil pacem, quain olim turbaverat mala vo-
incubuit, post mortem etiam in Sanctorum luntas. Exsultationem diaboli dicit Tertul-
loco se minime quiescere ac gaudere putavit, lianus hominem illum qui deficiens a Deo ,

si a sua antiqua charitate et munere hospi- ad desertas oliin voluptates lanquam boni ,

tes excipiendi vacaret. Non absimiliter An- operis pcenitens revertitur. C&terum non
geli suprema felicitate in ccelo gaudentes leviter in Dominum peccat, qui cum cemulo
,

parum se beatos existimant, nisi in homines ejus diabolo poenitenlia renuntiasset et hoc ,

charitatem ostendant. Quare sicut ex S. nomine illum Domino subjecisset rursus ,

Chrysost.Lazarus collocalur, nonjuxta Abra- eumdem regressu suo erigit, et exsultalionem

ham, sed in sinu Abraha, ut illum palparet, ejus seipsum facit ; ut denuo Malus, recupe-
ut illum refociliaret ut illum quasi cletnen- rata prceda sua adversus Dominum gaudeat.
,

tissimus teneret in sinu, et recrearet (2); ita (3) Atquando de gratia in peccatumrelabitur
ad portandum eumdem Lazarum in sinum honio , triumphant et exsultant daemones :

Abrahae, ex eodem S. Chrysost. plures An- quando vero per poenitentiam a peccato re-
geli conveniunt. Non suffecerat ad porlan surgit quando admissas deflet culpas, coe- ,

dum pauperem unus Angelus ; sed proplerea lum exhilarat, et Angelorum provocat laeti-
plures veniunt ut chorum itetitiai faciant : tiam. Quid enim jucundius quam Dei Pa-
,

gaudet unusquisque Angelorum tantum onus tris et Domini reconciliatio quam tantorum ,

tangere, libenter talibus oneribus pergravan- retro criminum veniaP (4) Magna etiam An-
tur, ut homines ducant ad regna coelorum. gelis laetitiae causa quod conversione pec- ,

(3) Mirum sane quod plures Angeli ad unum catoris implentur ruinae, quae ex desertione
pauperem deducendum convenerint cum daemonum vacuae remanserunt
, in ccelo cum :

ad quodlihet onus, quantumvis grave defe- enim Angeli alios non generent Angelos, et
rendum unus sufficiat Angelus. Portabant completa sit ab origine mundi coelestium
Angeli pauperem in sinum Abrahae, in viam spirituum creatio,assumidebuerunthomines,
salutis, ideoque pro ingenti gaudio quod de et misceri cum Angelis ad eorum occupan-
hominissalute percipiunt, pluresconveniunt, das sedes idcirco quoties peccator aliquis :

et quilibet eorum onus eis laetissimum con- poenitenliam agit , fitque per gratiam aptus
tendit attingere. Non solum exsuhantes An- ad tenendum in ccelesti Hierusalem locum
geli deferunt Lazarum in sinu Ahrahae ve- Angelorum, laetantur Angeli, et maxime in-
:

rum, ut ait Lucas Evangelista , de conver- ter se exsultant quare in resurrectione :

sione cujuslibet peccatoris valde laetantur. Christi, et triumphi ejus a morte, multum
Gaudium erit coram Angelis Dei super uno gaudent, et pro signo gaudii et festivitatis
peccatore poenitenliam agente. (4) Gaudium in veste apparent candida, ut notat S. Greg.
est Deo qui omnes homines tenere diligens, Illa quippe redemptoris nostri resurrectio, et
neminem vult perire, cujusvis peccatoris poe- nostra festivitas fuit, quia nos ad immorta-
nitentiamsititjunoquoquepcenitente invento iitatem reduxit, et Angeiorumfestivitas ex-
laetanter exsultat, magisque dehominis salute stitit; quia nos revocando ad ccelestia, eorum
ac bono gaudet, quam liomo ipse qui saluti numerum impievit. Has omnes rationes com-
restituitur ac bonis locupletatur. Quia vi- pendiat S. Bonavent. Gaudent et Angeli de
delicet ejus gaudium est vita nostra , et cum
(1) S. Creg. hom. 34 in Evang. — (1) Serm. 3o. in
(1) Serm. 121. — (1) Hoin. a. de Laz. —(3) Hom. Cant. — (3) Tert. L. de Pocn. 5.
— (4) Tert. L. d<-

tje Divite. — (4) Luc. i5. Spect. 39.

 ! .

ANGELUS. — CONCIO II.

pnenitcntia /toininis pcccntnris ,

qitiu dcstrui- /rt fns congriui consitlcrntionc drrirnrr :' quiu
tur culpa, rcsfifiiititr /tistitin, con/ntntitr dir- eniiii supr/uu
Allgelit illu cicitas c.c ct Ito-

inoniun snpcrbia , rf/ira.t c/fici(ur Angrln- miiiibiis conslnt , dtbrnms et /tos n/iquid r.r
riim custodia, rcpnratttr luclcsia , pbtctitur illis ad nsiiiii nostnr coiicci snlionis tralnir ,
ira diidua, rt rrslnitrnliir llirrttsnlrin stt- nosipir ipsos ad iiicrr/nriita virlutuin bonis
prrnn. Adde quia adimpletur voluntas Dei, stuuils injlammare. (i) Et quia charitaa prin-
quem summe amant Angeli, et propter quem (i|>;»lis csi virtus, in charitate proficere se-
homines diligunt. dulo studeamus, ad iustar Bupernarum men«
3. Tertullianus prseceptum dilectionis tium. Deum , Angeloa et homines dili^a-
prinripale (x) appellat, quia est de charkate , mus, diligamus Deum propter seipsum. Illi
quai principalis est virtus. Hanc virtutem enim, ut corqis principio, et chantatis lar-
prsecipuam ia Angelis agnoscit S. August. gitori, amorem ex justitia debemus. Magna
Con/itciiduin rst igitur riiin drbita laudr (it-tt-rrs amor, si ad siituii rrrnrrat principiuni si ,

toris , noii nd solos sattctos homiitcs perfi- stuc origini 1 cdditus , si rejusus suo Jonti ,

ncre. Vcruin etinm de SS. Arigelh posse senipcr e.v eo stuitat , unde Jlttat (2) Ame- .

dici, quoef charitas Dei dif/usa sit ineisper mus Angelos, tum quia nobis similes. Con-
Spirituni Saitclitin tpti datus est cis. (2) Clia- stat sine dubio rntionis participcs el eupaces
ritate Angeli Deum diligunt , et homines beatitudinis humanas animas angclicce cog-
:

Deumdiligunt propterseipsumj nam, ut ad- natas csse natutw. (3) Tum quia ipsi Angeli
tlit S. Atlgust. Sine bona voluittnte , hoc est prius dilexerunt nos liedanieinus eos, (jua/i- :

Dei atnore , iiuiupuim sanctos Angelos /uisse tuiii possutnus, quatttiiiii debetnus affectuose.
credendutn est. Duo autetn sunt quae alli- (4) Tum quia, ut aclclit , eorum juturi ali-
ciunt beatos Angelos ad Deum summe tlili- (piando suinits soeii concives et cohaircdes ,

gendum 1. Iufinita Dei bonitas , cjuae cum Tandem homines diligamus, ut Deuin di-
:

omne in se complectatur bonum , inlinite ligere valeamus. Qui ainare proximum ne-
amabilis est. Tolle hoc et istud bonuin , et gligil, projecto Deuin diligcre nescit, ettunc
vide ipsum bonutn si potes , ita Deum vide- plenius in Dei dilectione proftcitnus , si in
bis, non alio bono bonum, sed bonum omnis ejus dilectionis greinio, prius proximi cha-
boni. Sic amandus cst Deus non hoc et il- ritate lcetamur : atnor Dei amorem proximi
,

lud, sed ipsuin bonum, et tptidhoc nisi Deus P generat, et amor proximi Dei amoretn accen-
non bonus animus, aut botius Angelus, aitt dit. (5) O felices Christiani, quihoccharitatis
bonum ccelum, sed bonum bonum.fi} 1. Clara ardent igne O jelix atnor, ex quo oritur !

et intuitiva visio bonitatis chvina1 , quia mo- strenuitas morum, puritas ajjectionum , sub-
dus dilectionis sequitur modum cognitio- tililas intelleclus , desideriorum sanctitas ,

nis at beati Angeli Deum clare et intui- operum eharitas , virtutum /ecunditas, me-
:

tive vident ergo perfecte Deum propter ritorum dignitas, prwmiorumsublimitas ! (6)
:

seipsum diligunt. Diligunt etiam homines O potens amor, qui mortales immortalium
propter Deum. Cujus tanta erga nos mise- spirituum beatissimis choris sociat, qui ho-
ricordia* viscera, ipsiquoque [iit dignum cst) tnines in Angelos transformat
imitantur. (4) Multiplici enim de causa ho- Christiane , non dubito quin velis esse
mines propter Deum diligunt Angeli tum arqualis Angelis Dei in ccelo. (7) Ut autem
:

quia Deus homines diligit, divino autem con- ad beatissimam illam Angelorum societatem
formantur amori ; tum quia Dei servi et pervenire merearis, nulla alia tutior via est
imagines sunt, diligentes autem Deum, dili- quam charitas ad hoc enim Christus cceles- :

gunt eliam eos qui ad Deum pertinent tem illum ignem in terram detulit, ut homi-
:

tum quia Deus vult ut Angeli homines di- nes in Serapliinos transformaret. Audi enitn
ligant ; Angeli autem Deo obsequentes sunt, quid ipse Chrislus loquatur : Ignem veni
ut ait Greg. Naz. Angeli lucentes , mentes mittere in terra/n, et quid volo nisi ut accen-
sunt agilcs, ignis et spiritus divini , quibtts daturp Vu/t ergo Seraphimfabricari. (8) Et
untiin desiderium est , ut Regi tnagno Deo nonnulli existimant S. Franciscum Chrisli
setviant. crucifixi characteribus insignitum , humili-
Amor ille quo flagrant Angeli , nos ad tate et charitate sublimem illam meruisse
amorem accendere debet Quid prodest no- sedem , quam Lucifer superbia et odio per-
:

bis de angelicis spiritibus multa perstringere,

si non studeamus hoc etiatn ad nostros pro- (1) S. Greg. liom. 34. in Evang.— (2) S. Bem. Serm.
20. in Gant. —(!i) S. Bern. Serm. de S. Michaelc. —
(4)
(1) Tert. L. 5. adv. Marc. 14.— (2) L. 12. Civ. 9.— S. Bern. in Ps. 91. —
(5) S. Greg. ibid.
—
(<i) S. Bern.

(3) S. Aug. L. 8. dc Trin. S. -» (4) S. Bcrn. Serm. dc Tract. de dilig. Deo.— (7) S. Bern. Serm. de quadrag.
S. Michael. — (8) S. Cern. Serm. 1. de Verb. Is;iiae.

i5*
 ;

5 34 ANGELUS.
COINCIO III. —
didit. Sunt nonnulh qui snperna? contem- quam ut hominem a recogitatu verce divini-
plationis facibus accensi ,
in solo conditoris tatis avertant prcestigiis falste dwinationis ?
suidesiderio anhelant , nihil jam in hoc (i) 6. Ex testimonio daemonum, quos Christi

mundo cupiunt, solo cetemitatis amore pas-
cuntur , terrena quceque abjiciunt, cuncta
iemporalia mente transcendunt , amant et
ardenl, loquendo et alios accendunt, et quos
verbo tangunt, ardere protinus in Dei amore
faciunt. Quid ergo istos nisi Serophim dixe-
rim, quorum cor in igne lucet et urit , quia
et mentium oculos ad superna illuminant ,
et eos compungendo in jletibus , vitiorum
rubiginem purgant : qui ergo ita ad amorem
sui cbndiloris inflammati sunt, quo nisi inter
tlivinitatem prsedicantes , ipse Christus in-
crepavit. Sed proinde increpabantur etjube-
bantur tacere : proinde enim Christus ab ho-
rninibus, non aspiritibus immundis, volebat
se Filium Dei agnosci. Chrislo hoc congrue-
bat, quia prcemiserat per quos posset agnos-
ci , et utique digniores prcedicatores . Illius
erat, prceconium immundi spiritus respuere ,
cui sancti abundabant. (2) Hoc loco probe
ostendit dari, non solum daemones,sed etiam
sanctos Angelos de quibus duntaxat in pra> :

Seraphim numerum, sortem vocationis acce- senti agendum est. Ut autem cognoscatur ad
perunt. (1) quid sanctorum spirituum existentia deser-
viat , sciendum est triplicem esse mundum ;

•»»»«»»»i»i«»(»»M»»j9S8s»9»ii9«»99»9 exemplarem, seuarchetypum,nempe Deum;

niagnum seu universum ex elementis et ,

COJNCIO TERTIA. orbibus ccelestibus compositum parvum ,

seu microcosmum, id est, hominem, in cu-

De fide est dari Angelos tum bonos tum j us natura adunantur omnia, quac in universo
,

malos eorum existentiam, enim Philosophi dispersa sunt. Angeli igitur existunt 1. In
: ,

natura duce cognoverunt Sciunt dcemonas archetypi ornamentum; 2. In universi com-

:

philosophi Socrate ipso ad dcemonii arbi- plementum ; 3. In microcosmi bonum.

,

trium exspectante; dcemonas sciunt poetce ,

L pARS , q UO(1 co iimuS} Deus unus estf _

etjam vulgus indoclum in usurn maledictijre- (o(am mohm i$(am cum omni instrumento
.

quentat.Nam Satanam principem hujus mali

e iementorumcorporum spir ituum, verboquo ,
generis,proindedepropriaconscientiaanimce,
disposuit, virtute quapo-
• .
ratione
eadem exsecramenti voce prorumtiat: Ange- de nih do expressit
'

in ornamentum
-

los quoqueetiam Platonon negavit. (2) Sex-

majestatis suce% S elementa et corpora m i

tuphci autem ratione da^monum existentiam

coeleslia sunt ornamentum divinaa majesta-
demonstratTertulhanus:i.Ex.psorum ap-
s per fectiones demonstrant, quanto
•

u
par.t.on.bus. Cum et Socrati dcemonium
mg a !ici spirilus qu i, u t philosophatur
adhcesisse a pueritia dicatur dehortatorium & ,

Sy ,fcellus sunt exin(Je prcestantes , divino

,

planea bono 3) 2. Ex energumems quos a Uentes ornata% (4) Nam ,. Dei laudes
dasmombus hberav.t multot.es Chnstus. 7tlecantant 2 Dei nomem portant; 3. Dei .

Quem igitur soummodo hominem prcesump- majestatem rep ra3sentant.

serant de humilitate , sequebatur uti magum
p/ane henedici Deum omni loco ac
cestimarent de potestale , cum ille verbo dce-
monia de hominibusexcuteret.{4) Hlam virtu-
tem daamones expellend. a possess.s corpon-
(

/ms nQ
Dei m ^
re con(lecet. (5) In terra omnes crea-
alia decantant, Domine, Domi-
n admirahile est nomen tuum
bus, a Chr.sto acceperunt Chnstiam , qui
f|| unwersaterra i (6) Ex operibus Dei ejus
ideo s.cfantur Dcemones autem, non tantum
:
mirantur bomines majestatem quee in suis ,

respuimus, verum et revincimus, et quotidie

effectibus nnca ntius nitet. [n coelo orbes coe-
traducimus, et de hominibusexpellimus, si-
kstes .^ nobilitate? magn itudine, motus ce-
cnt plurimis notum est. (5) 3. Ex mag.s
lucis sp lendore , ejus gloriam prae-
utriusque nominis testes esse vel magi ad-
sunt. (6) Scdicet nomims Satana3 et diaboh.
lerhat
^^ ^.
enarrant g [oriam Dei. (7) Sci-
]]cet ex eorum intuitUj sumunt ansam ho-
4. Ex oracuhs et portent.s. Dcemon deliles-
mmes ad Dei lau j es sumptU osius pradican-
cens sub nominibuset imaginibusmortuorum,
qnibusdam signis , miraculis et oraculis fi-
^
ca?los Dei loriam enarrantes. Intel-
y * .[ £ naelos Agellius expendens hunc locum :

dern Dwinitatis operatur.(j) 5. Ex d.v.nat.o-

collflte luntur co2 n mirabilia tua, Dornine :
mbus. Et quce illis accuratior pascua est , f. veritatem tuam in Ecclesia Sancto-
elenirn t

(1) S. Greg. ibid. — (2) Tert. Apol. 22. —

(3) Tert. Tert. Apol. a2.
az. — (2) 4 adv. Marc. 8.
Tert. L. 4- —
ibid. — (4) Tert. Apol. 21. —(5) Tert. L. ad Scap. (3)
(,)
m TTert.
(1)
ert Apol. 17. — (4) Orat. dc Aug.
Ai (5) Tert. L. —
— —
.

s. (6) Tert. Apol. aa. (7) Tert. ibid. 21. je Orat. 3. — (6) Ps. 8. — (7) Ps. 18.
 ANGELUS. — CONCIO III.

rnm. (i) Coelorum igilur uoiniuc, hic sancti Quod si cx aspectU crcatuniruin Angeli via-
An^eli signilicantur, qui sublimius et modu- tores liymnum l)co concinne inodulaiitur ,

latius Dci magnalia pnedicare valcnt. Sal qoanto mtgiaAngcli otnprehensoresex con- (

me/ius avlorum appcllationc ipsos Ange/os tinua Dci visione cjus laudcs decantant?
intcllccturi sumus , ut vidco 'llicodorclum Ouod inmicrc vidctur Jol) Ubi <st l)rus , :

intcllc.risse. /Equurn est, inquit ut av/csfrs qui fccit mc qui da/if carminn in tiocte. (ij
,
,

ille virtutcs , mirabilia tua confitcantur ct Nonnulli per carinina in nOCtfl I Deo data,
laudent : neqiie mirabi/ia tantummodo , cc- intelligunt pcculiares de divinis rchus instruc-
rum etiarn et verilatem. Expensione autcni tiones ; alii revelationes seu visiones noc- ,

dignissiinum est, quod postcjuam prophcta turnas ; alii coeli facei et lumina , puta lu-
induxit sanctos Angelos, mirahilia Dei suhli- nam et stellas , quaj niodulato ordiuis ac ful-
mius pnedicantes, quasi cjusmodi mirahilia goris conccnlu divinas laudes modulantur.
ah Angelis proedicata, humanae credihililatis At Orig. et Olytnp. Angelos existimant. Idcm
fastigium superent, et majora veris forsan et longc magis faciunt Angeli.{p) Sed cmare
videantur confcslim hujuscemodi mirahilia cum summa stimini Dei majcstas gloriosius
:

appellat verilatem. Niniirum proecavet Pro- pr;cdicantur, bujusmodi panegyris, seu lau-
pheta duin inirahilia Dei,quaa Angeli hymnis datio,quam Angeli modulale coucinunt, dici-
celehrant, ipsissimam veritatcni appeltat, ne tur carmcn in nocte, seu in nocte laus.Quid
Angelorum panegyris arcana Dei altrihuta, Angelorum luci, cum tenehrosce noctis ohs-
ejusque miiissima opera depradicans , falsi- curitate, qua; societas lucis cum tenehris, ad
talis suspecta esse possit de adulationis gc- laudessumpluosius prasdicandas? Deindema-
nio vel etiam de hynmodia, quam in Dei jestas ineffahilis micantius elucet , cum eam
:

laudem cantant Angeli, de poeseos licentia Angeli in nocturnis tenehris modulantur? O

doctas fahulas secuta, videri possit de tanta noctis ohscuritas, Deo ab Angelis laudando
mirahilium suhlimitale ideoque Angeli a idonea
: immo magis idonea , atque expe- !

quibusdam animalia laudantia Deum , et ah lenda magis Porro incomprehensihilis Dei !

aliis Dei praecones , divinarum laudum can- natura, ac infinita perfectio , abyssus multa
tores et praedicatores nuncupantur. Angeli hominibus est, qui quantumvis in hac vita
qui caeteris creaturis dignitate pneeminent , contemplando adnitantur, in aenigmate eum
quique in coelo interminabili felicitate po- agnoscunt , et velut in nocte vident. Angeli
tiuntur, continuo, sed vere Deum laudant. autem de perspicatiore Dei visione inoculan-
lUaAnge/orurn circumstantia rioncessant di- tur, ut quo homines non pertingunt, illis-
ccre : Sanctus, Sanctus,Sanctus. (3) Et qnia que obscuritas, et nox est , Angelis claritas
continuis laudibus et hyinnis Deum cele- et lux sit. In hac ergo nocte apud homines ,

hrant , clicuntur a Zoroaste coelestes aves. laudatiores modulatehymnos Deo Angeli de-
Et a S. Bern. cce/i cantores nuncupantur cantant : Qui dedit carmina in nocte, seu, ut
:

immo ipsemet Deus Jobo testatur Angelos Chaldaeus legit, ante cujus conspectum An-
ah initio mundi ejus laudes celebrasse : Ubi ge/i excelsi ordinant laudem in nocte. Plane
eras, curn rne /audarent sirnul astra rnatuti- nox cst humana Dei laus, si cum angelicis
ria et jubilarenl omnes fi/ii Dei P (4) Mag- laudihus conferatur tenebra? sunt cognitio-
, :

num est inter commentatores dissidium quae nes, quas in hac vita de Deo habent homi-
sinthaec astra matutina, quae etiam vesper- nes, lux est in coelo angelica de Deo visio :

tina, quorum hic ohliqua fit mentio et qui- divinne essentiae abyssus, quae ab hominibus
:

nam fuerint hi filii Dei quorum panegyricus velut in nocte cognoscitur, in hachominum
concentus divinas aures in rerum exordio sic nocte ab Angelis tanquam in die lucida :

demulcebat. NonnuUicxistimantastra matu- sumptuosius praedicatur , quia noctis tene-

tina significare quod sonant, et siderea astra brae non obscurabuntur Angelis ; et illa ho-
innui, quaecumah Angelis rotentur, praeclara minum nox sicut dies i/luminabitur. (3) Si-
splendoiis voce, simul cum fiiiis Dei, nempe cut tenebrae hominum , ita et lumen An-
sanctis Angelis divinas occinant laudes. S. gelorum.Huc advocare lubet Ansel.Lauclun.
Anselm.censet astra matutina significare An- qui in hunc locum sic ait Ubi eras cum me :

gelos ,
qui in primo diei exordio producti /audarent sirnul astra matutina cum vesper-
sunt, qui contemplantes augustam cceli fa- tinis,idest, electis hominibus? Astra matutina
bricam, immensam terrae molem, aquae fluc- sunt beati Angeli , qui divinam essentiam
tuantis ahyssum , et interminatam aeris vas- clare contemplantes, in die patrke Deum lau-
titatem Iaudes Dei modulate concinunt.
, dant, quae dies est nox hominihus, qui in via

(i) Ps. 88. — (j) 2. Pet. i. — (S) Tert. L. de Orat.

3. — (4) Jub. 58. (i) Cap. 35. — ;•<) In Caten. — (3) Ps. i38.
 :

a36 ANGELUS. — CONCIO III.

nequeunt divinam essentiam con-

intuitivoe Verum Angelus nec Manue
nec Jacobi in-
,

templari, sed eam duntaxat cognoscunt vel terrogationi respondit notatLipom.

: quia, ut
in aenigmatibus per fidem , vel abstractive Angelus non veniebat in nomine suo sed
per discursum , ascendendo a creaturis ad Dei, cujus nomen est mirabile, sive ad/nira-
Creatorem. Justiin seculo sunt astra vesper- bile. Addit Dionysius Cartbusianus Ideo :

tina, quoe in die hujus vitae invisa latent
quae exspectaut mortis vesperam, ut luceant
in perpetuas aeternitates simulque cum as-
tris matutinis Deum laudent ejus majesta-
tem in nocte praedicant , ut in die simul cum
Angelis hymnos decantare valeant. Proinde
igitur et nos Angelorum , si meminerimus,
candidati jam hinc coelestem illam in Deum
-vocem, et officium futura? claritatis edisci-
mus. (i)
In Angelis considerandum est nominis
2.
sacramentum. (2) Multa tribuuntur Angelis
nomina, quaeillorum nobilitatem plurimum
Angelus dixit : Cur quaris nomen meum ?
quoniam nomina Angelorum, quiforas mil-
, tuntur, mutantur juxta diversaobsequia, ad
: qua>. explenda mittuntur, sicut Angelus mis-
sus adpurganda labia Isaia;, vocatus esl Se-
raph, exeffectu inflammationis , cum tamen
non esset ex ordine Seraphim , juxta doctri-
nam D. Dionysii de ecclesiastica hierarchia.
Magnum sane Angelorum elo^ium est, ut a
munere quod plenius obeunt/vocabuli prae-
rogativam mutuentur , et de expleti officii
dignitate , nominis dignitatem accipiant.
Grata sunt omnino nomina qua? designant ,

commendant sed nunquam eorum dignitas

: protinus acliones : quando tota ambiguitas
micantius rutilat, quam cum ineffabile Dei audienti tollitur , ubi in vocabulo concludi-
deferunt nomen ; juxta illud Observa eum, : tur quid geratur. (1) Profecto valde gene-
et audi vocem ejus , quia est nomen meiim in rosum et mirabile est ejus nomen, quod ex-
illo. (3) Deus dicitur Jehova ; quo divina pleti muneris elogium resonat. Sileant ma-
majestas denotatur, et supremum quod ha- jorum cognomina nobilioribus titulis illus-
bet in omnes creaturas dominium. Dicitur trissima Angelorum quidem nomen mira-
:

ctiam Elohim, eo quod hunc mundum regat, bile est quo non praestantia naturae , non
,

sitque judex et vindex scelerum. Angeli inef- graliae excellentia non ccelum pro natali
,

fabili Dei nomine Jehovah donantur , ut solo, non strenua naturae et gratiae facinora,
scianthomines magnam eis esse debitam ob- sed ministrale officium , quo nobiliter et
servantiam et reverentiam. Dicuntur etiam peranguste Dei majestatem repraesentant.
Elohim, quia participatione quadam divini 3. Est e/go unus Deus , cujus neque mag-
nominis habent, quod homines regant, ut nitudini neque majestati , neque virluti ,

principes, ut judices, ut vindices. Deus Moy- quidquam no/i dixeri/n praferri, sednec com-
sem sublimare et auctorare desiderans, dixit parari potest. (2) Angeli quantumvis perfecti
illi Constitui te Deu/n Pharaonis. (3) Id a Dei magnitudine infinite distant
: in his :

est , principem, judicem ac vindicem. Quod tamen divina majestas micantius nitet, quam
Deus Moysi , hoc idem ab exordio mundi in ulla alia creatura, quare Sophronius eos
dixitcuilibetpraesertim Angelocustodi Cons- alloquens, eorum adglomerat elogio. O vos
:

titui le Deum hominis. Quod si regit et gu- Angeli celsitudo inaccessa, mag/iitudo in-
bernat, quoe illi debetur obedientia quod comprehensa , po/npa su/n/ne admirabilis ,
!

si judex est
,
qui ex illo timor et sacer hor- gloria mentis cogitatione comprehendi nes-
ror! si vindex et ultor scelerum , quod ho- cia. (3) Tanta est eorum gloria et majestas
rum odium aversio et fuga quod si Deus ut eorum nomine significetur omne auguste
, !

est, quae submissio, quae debetur venera- excellens, sive sapientia, sive pulchritudine ,
illi

tio In quovis diversorio, in quovis angulo re- sive majestate, sive aliquo quovis elogio. Sic
!

rerenliamexhibetuo Angelo. (5) Postquam Ja- regina Esther attendens Assueri gloriam ,
cobus cum Angelo luctatus fuit,lucta feliciter ait Vidi te, Domine, quasi Angelum Dei. :

peracta, interrogavit eum Jacob : Dic mihi, (4) Sic Achis locutus est ad David : Scio quia
quo appellaris no/nine P Respondit : Cur bonus es tu in oculis meis , sicut Angelus
qua?ris nomen meum, quod
mirabile P (6) Dei. (5)Sic Stephanus plenusgratiaetSpiritu
est
Nomen quaerit Jacob , honoris ac obsequii Sancto, tanta exterius gloria fulgebat , quod
causa quo animo Samsonis pater idem ab intuentes eum o/nnes, quisedebantinconcilio,
:

Angelo scistatur. Quod est tibi nomen, ut videruntfaciemejus tanquamfaciem Angeli.

ho/wremus te P Cui Angelus respondit : Cur (6) Nova quaedam claritas et pulcbritudo fa-
qumris nomen meum, quod est mirabile ? (7) ciem Stephaniin angelicam formam velut im-

(i)Tert. L. de Orat. 3.— (2) Tert. L. 3. adv. Marc. (1) Cassiod. L. 6. Var. Epist. 7. —(2) Tert. L.
de
16. — (3) Exod. a3. — (4) Exod. 7. — (5) D. Bern. in Trin. 3i. —(3) In Encom. Angelorum. (4) Esther.—
Fs. 91. — (6) Gen. 54. — (7} Judic. i3. i5.— (5) L. \. Reg. 29. —
(6) Act. 6.
 ANGELUS, — CONCIO III.

mutabat, et mirum in modum angelicum

resurrectlonls magtster. (i) Adclit Chrysolo-
exprimebat decorem. Facies angelica Spiri- gus : Ad docendam Returrecllonem, Tum ut
lum Sanctum in corde Stephani inhabitan- expriraat dotes corporu gloriosi, scihcet cla-
tem publicat. Abundantia cordis transit in liialrin, impassibilitatem et agililalem, rju i-
decus corporis i in exterioris gloria , candor hua potientur Sancti post re»urrectionem.
intcrioris cxuiit/nt ct abscontlita pcctoris Tunc cniin in Angelos tl anslonnabuntur
,
:

ornamenta speculum frontis irradiant : ha- Recordemur nunc ejus esse promissum t ho-
bcns intra se Spiritum Sanctuin os pnv sc mincs in Angelos rcfoi maiuli qitandoque
, ,

gestat angelicum ; niniirum tali eum VUltU <jui Angclos in homines rcjormarit a/i-
intcrnus habitator inducrat. (r)Scilicet Spi- quando. (2)
ritus Sanctus medullitus habitans, angelicum Verum in facie Angeli aliquid praecelsius
candorem reverberat, et Angcli facieui foris et augustius contemplatur Dionysius Areo-
exprimit. Quasi Spiritus Sanctus animitus in pagita, ita scribens Angelus cst imago Dei, :

Stepbauo clegens et foris ostentandus, pul- manifestatio occulti luminis speculum cla- ,

chntudinem angelica venustiorem, lunna- rissiinum, immaculatumjincoinauinatum t<>-

nis oculis ostentare valeat. ILx D. autcm Au- //////, suscipiens in sc pulchriludinem omni-
gustino facies Angeli est dominicas resurrec- formis Deiformositatis iniinda?, rcsplendere
tionis forina Stcphanus adconfusioncm Ju- faciens in sc bonilatcm si/entii. (3) O augus-
:

ilworum rcvclatajacie specu/ans in cce/o g/o- tum angclicac perfeclionis fastigium Mag- !

riatn fdii Dei rcsurrectionis annunliabat num quid est

, quod per angelicam faciem ,

sacramentum. (2) Quasi dominicae resurrec- denotetur virginalis puritas, et inbabitantis

tionis augustam gloriam quam praedicabat Spiritus Sancti gratia majus quid quod in
,
:
,

Judseis, in angelico vultu suinptuosius expres- forma Angeli resplendeat dominicae resurec-
sisset. Tanta est Angelorum vennstas, et glo- tionis gloria, quae foras gloriose manifesta-
riae forma, ut ad glorias Cliristi resurgentis tur per gloriosioris formoe decorem sed su- :

gloriosius exprimendas, assumi debuerit, ad blimissimum in Angelo , est quod ejus pul-
pulcbritudinis stuporem. Quare Angelus cbritudo sit manifestatio divinae formosita-
dominicae resurrectionis nuntius mira pul- tis, quod angelica majestas ita divinam ma-
cbritucline praeditus apparet. Eral autem as- jestatem repraesentet, ut olim Deus nonnisi
pectus ejus sicutju/gur, vestimentum ejus per Angelos apparuerit et locutus sit homi-
sicut nix. (3) Regali majestate, magno ap- nibus. Nam juxta bebraicam lectionem ha-
paratu, fulgenli facie, candida veste sedet betur Vocavit Jehovah Samue/.{J\) Deinde
, :

super lapidem, ad quamdam velut similitudi- apparuit Moysi Dominus, et dixit : Ego sum
nem, qua Christus radiis divinitatis in Tba- Deus Abraham, ego sum qui sum (5), quod
boris monte se exbibuit. Tam gloriosus au- proprium nomen Dei est. Ubi bebraice le-
tem apparendi niodus, tam conspicua gloriae gitur Apparuit ei Angelus Domini. Quia, :

pompa, tam admirabile indumentum requi- ut docet Abulensis, sustinebat et repr&sen-

rebatur tum ad significandam excellentem tabat personam Dei, a quo missus erat : Dci-
,

Angeli naturam, et castitatem denotandam, que nomen ineffabi/e Jehovah referebat. Hinc
quae homines Angelis similes reddit, ut do- divinos sibi honores et adorationis cu/tum
cet Cbristus JEquales enitn Angelis sunt. exhibitum in veteri lege non recusabat. (6)
:

(4) Nota non

, dixit, erunt Ange/i ne ho- Tandem constituta die a Moyse adest Deus
, ,

mines negaret: sed, tanquam Angeli, ut ho- iu monte Sina hebraeo populo leges latu- ,

mines conservaret. Non abstulitsubstantiatn, rus Ecce cceperunt audiri tonitrua ac mi-
:

ctti similitudine attribuit. (5) Tum ad deno- care fu/gura et nubes densissima operire ,

tandam eorum gratiam, Deus erat in Ange- montem c/amorque buccina? 'vehementius ,

lis condens naturam et /argiens gratiatn. perstrepebat, totus autem mons Sinai fuma-
(6) In Angelis Deus velut in quadam omni- bat. (7) Scilicet cum leges Deus condit et
potentiae et beneficentiae officina naturae evulgat, commoventur omnes mundi partes,
et gratiaeopera exercuit. Tum ad innuen- poli concutiuntur , elementa agitantur.
dam gloriam qua fulgent quae per splendo- Quorsum tam prodigiosa elementorum com-
,

rem et claritatem fulguris significatur. Tum motio ? Quo major numinis honor, timor et
ad declarandum splendorem et gloriam do- obsequium hominum cordibus inseratur ?
minici corporis Sedebat super lapidem, ut Oportebat enim ad Dei adventum turbari
:

(1) Euseb. Emiss. Hom. dc S. Steph.— (2) Serm. 99. (1) D. Thom. Serm. ;5.— (2) Tert. L. 3. adv. Marc.
de Diver. — (3) Matth. 28. —
(4) Luc. 20. (5) Tert. — 9. — (3) L. de coelest. Hicr. — (4) L. :. Reg. 3. (5) —
L. de Res. 62. —
(6) D. Aug. L. la.Civ. 9. Exod. — (6) Quaest. 7. in c. 17. Exod. — (7) Exod. 19.
 ,, ,

2 38 ANGELUS. — CONCIO III.

mundum omnibus suis partibus, et exciri ad git. (i) Addit D. Ambrosius : Angcli vere
mysterium. (i) Sanclus autem Stephanus istius mundi flores sunt, quod eorum clari-
suam exprobrando Judoeis inobedientiam , tatibus ornatur mundus. Floris venustas
denotat Angelum Dei nomine condidisse le- pulchritudinis exaggeratio est , et decoris
ges in monte Sinai Qui accepistis legem meta Angeli sunt mundi flores, et, ut He-
: :

in dispositione Angelorum. (2) Qui in dis- braei volunt apud Zobar , Jirmamenti facies
positione legis divinam oslentarunt auctori- (2), qua nihil pulchrius,et augustius in rebus
tatem, in apparitione Moysi facta ineffabi- corporeis elucet quo denotatur, quod sunt :

lemDeimanifestarunt pulcbritudinem.Tanta universi complementum.

est fulgens angelici vultus venustas, ut sit p ARS Universum ab Angelis suam n .

velutcensus visioms divinse, et ilhus glonosa habere consummationem fatentur

omnes qui
iestimalio. Quod innuere videtur D. Am- eorum CO gnoscunt
dignitatem Quamquam :

brosius(3), expbcans illud, ubi Moyses s.c et Angelosprius instituerit,spiritualcs

virtu-
Deum amicissime alloquitur Si inveni gra- tes digesserit , thronos potestatesque prcefe-
:

tiam in conspectu tuo ostende mihi faciem ceriu ,

(3) Tria in ange is denotat f a quiuus i

tuam. (4) Moyses assuetus Angelos videre completur universum nempe natura; digni- :

cupide exambit Dei faciem mortahbus ocu- tatem sunt enim spiritus . magnam mu ti . i
f
hsmvisam, intueri, per has visiones Ange- tu di nem , nam plures refert Angelorum or-
lorum magis accensus, ut videret Dominum mneSj nempe potest ates virtutes et thro-
,
Angelorum. Jrritus quidem erat postulatio- nos miram dispositionem Deus enim an- .
,
nis effectus : sed affectus probabilis servi qui ge os in h ier arcbias ordines
, et gradus di- ]

ultra naturam suam devotione progressns, de gessit . in d e colligo Angelos

esse universi
Domini Angelis a-stimabat, quantum in Do- complementum , 1. Ob excellentem natura?
mini vultuplus desideraret, quo cupiditatem dignitatem ; 2. Ob innumerabilem multituJi-
suam gestiret expleri. Audis ex ore Am- nem . 3. b admirabilem dispositionem.
brosii Moysem de florida Angeli facie saepe lm Eximiam naturae angelicee dignitatem
visa, aestimasse claram Deivisionem, ac si mire commendat Tertullianus Angelos post
:

visio Angeli sit census visionis divinae. Ve- Oeum novimus. Certum de 6de est angeli- (4)
rum quid sibi vult Dionysius Areopagita
cam nobilitatem infinite a divina perfectione
dum ait, quod in Angelis tanquam in spe- distare. Nihil Deo par est. Natura ejus ab
culo splendet bonitas silentii. Nimirum di- omn i um rerum CO nditione distat.
(5) Tamen
vina majestas omnino incompreliensibilis ang elica dignitas, quae in infinitum a divina
est, etultra quam homo habeat oculos ex- ma e state elongatur, inter omnes creaturas ,
j
celsior : abstrusa ejus perfectio , et infinita pr imum locum nobilitatis tenet et ad tan-
,

bonitas, silentio et stupore, quam cognitione tam asS urgit perfectionem ut Moyses An- ,

et eloquiocelebratur; cum ex forma omni- ge orum creationem praetermiserit, ne He- l

bus mysteriis silentii fides debeatur. (5) Di- orseis a d idololatriam propensis, tam excel-
vina majestas intellectui, orique humano si- i entis naturae mentione, occasionem afferret
hntium imponit, quod exigit velut proecipua Angeloscolendi velut qua^dam numina.Tanta
laus, qua ab hominibus pmedicatur. Quo- gloria pollent Angeli ut Deo invidiam facere
modo nonnulli inlelligunt islud Davidicum: quodammodo videantur quaresolerterpra?- :

Te decet hymnus Deus in Sion,tibi silentium cavet D eus ut non sciant Juda-i, seper Ange-
laus Deus in Sion. (6) Verum quod mens os
p ura accepisse a Deo beneficia , ne di- ] l

humana de Deo cogitando non potest as- vina3 beneficentiaB ministros deos reputent
sequi, quod lingua adorat silentio non va- n m S ue venerentur. Sanctus Stephanus
, i i
q
lens suis exprimere sermonibus angelica brevi compendio hebiaea? gentis historias
,

perfectio velut piaeclarum divina; formosita- perstr i n ens agens de Moyse, ita fatur Ex- :
g ,

tis speculum, mirum in modum reprajsen- pletis aunis quadraginta, apparuit illi in de-

tat, et spectatorum oculis perfecte loquitur. serto mont i s Sina Angelus in igne Jlammcr
Et ob hanc causam Anselmus Laudunensis ruo i, (6) Moyses autem videns admiratus ,

pra3sentiamAngeliquiDei majestatemreprno- est v i sum , et accedente il!o ut consideraret,

sentabat, ornatum ejus appellat : Per rnani- facta m vox Domini, dicens : Ego
est a d eu
festam Dei prcesentiam, quce illi populo per sum patrum tuorum, Deus Abraham
J) eus ,

Angelum apparebal,ornamentum ejus intelli- J) eus I sa ac, et Deus Jacob. Constat ergo ex

(1) Pliil. Jud. L. dc Dcca. —(2) Act. 78.— (3) Serm. /,n
In cap> 53- _ Qcn. — Tert. L. de Trin.
«. m l»s. 1 18.—(4) Exod. 33. — (5) Tert. Apolog. 7. — ,. _^ Tolt> L .
(2 )
t] e C ar.
1.

Clir. 6.
(3)
— (5) Tert. L. de
5
)
Ps -
6 'l-
Car. Christ. 3. — '61 Act. 7.
 ,,

AjV.W.I S. — CONCIO lii.

S.iucto Stephauo non DiMim,

scil \ iigcliun ap- los et vidct , 110 pavide timct, sic liiini!)

luruisse Moysi, Deuniipic multolics in velcri vcl mioiiiiii hoinuc delccliium lauta ett ,

iVsiamento hebrwum populura opulentU Angelorum puritaa ut humanoruna <ld< r>

beneficiis cumulasse , ut Hebroei cretlerent luum imputatio vidcatur. 'i. Melius sdhuc
per kngelos, in nomine Dei apparentes <"t engelica dignitas in visione Asar demonstra*
ioqueotes ipsummet Deura et locutum , ct tur ,
quaa Angelum tecum loquentem ,
;•

beneficia ejusmodi largitum fuisse ISam si

: tergo sibi diversum duntaxal Mpeait. Non
omnia tjmr Dcus prr Angc/os cfficic/xit circa facicni, sed tergum tantuni ostcmlit AngeiUS
Jsraililas, srirrnt Israclita' Jnrta /icr Angc- iu corpore a sc assuinpto, ne si l;i< icm Angeli
los, putarcnt se nimis tmcri Angclis, ijui cis in assuinpto cliain corpore clare v'nlis.sct
tanta bcnc/icia contulcrant l.t titnc tanta
. Agar, niinio ejus fulgore olxcccata fuisset ;

csset gratiarum artio, ad quam crederent se vel, ut vult Cajetanus , fuec statim evanes-
tcneri Angelis % quod parum Deo tciteri se cere a visu jfgar, /hit rafio, tjuorl sJgnrcog-
fiutareitt , attt non valde inulluni. (i) Nes- Agar non cognovit
noverit illuin essc Dciirn .
ciebant IsraelitSB tot tantaque bencficia per esse Angelum, neque ex faciali visu, neque
Aogelorum manuro se accepisse, ne Deo pa- cx familiari colloquio, neque ex magnificis
uiin, Angelis niinium tcncri sc rcputarent, piomissionilius, sed cx absentia seu ex <lis-
ct gratitudinis causa, honorem, obsequium, parilione, qua statitn evanuit, vel quia sicut
reverentiam Deo, tanquam bonorum auctori Dcus ita et Angelus Dei inajestatein rcpr;r-
debitani, gratanter in Angelos transferrent, sentans ncgalione melius quam affirniatione
profecto liaec Dei cautela cxaggeratior Auge- cognoscilur. Angelum post Dettm novintus.
ioitiin panegyris est. (2) Negat eniin Angelum esse Deum , sed
Quorum acllnic nobilitatem ex triplici loco non afiirmat quid Angelus. sit

Scriptura? demonstro. Ingiessa regiuaEsther, Cum ergo Angeli mira pulcbritudine ful-

etstanscoram rege, qui sedtbat supersolium geant, quis dubitabit eos esse universi com-
legni sui, indutus vestibus regiis , auro et plementum et mundi ornatum? Uncle mundi
pretiosis lapidibus fulgens ; cumque Assue- ornatus nisi a luce ? (3) Per lucem quae in
1us elevasset faciem , regina corruit et in : exordio molitionis divinae producta est, an-
pallorem, colore mutato , lassum super an- gelicam naturam intelligit D. Augustinus
cillam reclinavit caput. Tunc rex festinus ac qua mire oruatur mundus. Ut enim additD.
meluens, exivit de solio, et sustentans eam Ambrosius, suam expendens men\.tm,Angeli
ulnissuis, donec rediret ad se , illi placide vere istius mundi flores sunt , quod eorum
blandiebatur , quaerensque corruendi cau- claritatibus ornatur mundus. (4) Ut flores
sam,responditregina: Vidite, Domine, quasi pulehrae domusornatus sunt, ira Angeli sunt
Angelum Dei , et conturlatum est cor meum universi ornamentum et complemenlum.
prce timore gloria? £w,<e.(2)Timet Esther quia Oportuit ad perfectionem universi esse na-
Assuerum regem quasi Angelum contempla- turas intel/cctuales. (5)Quod Angelicus Doc-
tur, et prae angelicoe glorise timore corruit. tor multiplici probat ratione: 1. Ex gradus
2. Jacob etiam angelicam gloriam et pulchri- integritate nam ad perfectionem universi
:

tudincm demiratus pavet. Profugus in Meso- requiritur, ut omnisin eocreaturarumgradus

potomiam , Jacob vidit in somnis scalam reperiatur at datur creatura pure corpo- :

stantem super terram et cacumen illius tan- rea , et coelum , lapis, planta, brutum , datur
,

gens coelum Angelos quoque ascendentes et etiam aliqua creatura mixta , partim cor-
:

descendentes per eam, et Dominum innixum porea partim spiritualis et incorporea ut

,
scalae :cumque evigilasset de somno ait homo, etenim caro terrena maleria est, spi-
:

Vere Dominus est io loco isto pavensque : ritus vero ccelestis (6)
: ergo dari debuit ali- :

Quam terribi/is,inquit,estlocusislc!\?>)Va\e\. q Ua creatura pure spiritualis et incorporea,

Jacob sacro timore, et reverentia profusus ut Angelus; 2. Ex actus puritate, nam dan-
:

sed undetantus timor Jacobo incussus? Tanti t ur forma? spirituales imperfecta? , animae
timoris causam affert Cajetanus : Titnuit scilicet rationales, quas sunt actus corporis
Jacob considerando seipsum relative aa praz- e t partes tolius compositi : Itaque incor-'
l

scntiam Dei , et puritatem Angclorum, ne poralem esse animam constat , cujus qua-
imputarentur sibi defectus sui. Jacob Jaco- Hiates , nort corporalibus , sed intel/ectua-
baea? gentis patriarcha, patriarcbarum idaea, Ubus sensibus compreJtendantur. (7) Atqui in
populi Dei princeps, cujussanctitate parem, genere spiritus non potest dari aliquid ini-
prisca illa non tulit ajtas ubi primum Ange-
r :

(«) Gen. 16. (2) Tert. ibid. — , _

(31 D. Ambr. L. 5. — ,

(1) Abul. qu. 77. in c. 17. Matth. - (») Eslber. i5.— Hexam. 9.— (4) In c. 12.
Luc- (5) D. Th.L.a. cont.
(S)Gen.a8. Gent.49.-(6)Teit.L.».adUxor.o.-( 7 ) TertL.de Ad.6.
 ,

a4o ANGELUS. — CONCIO III.

perfectum, ut v. g. anima rationalis, quae rum et hominum, adducentes istud Consti- :

est incompleta, nisi detur aliquid perfectum tuit terminos populorum juxta numerum fi-
in eodem genere :Angelus scilicet, qui est liorum Dei. Alii majorem existimant nume-
forma spiritualis completa, quia perfectum rum Angelorum, quia Angeli hominum cus-
prius est natura imperfecto. 3. Ex rerum or- todes ex ultimo tantum ordine desumuntur,
dine, qui talis esse dehet , ut ah uno extre- unicuique autem hominum designatur pro-
mo ad alterum non perveniatur nisi per me- prius Angelus custos ; nec probabile est
dia nam suh corpore ccelesti invenitur itn-
: eumdem Angelum successive plures custo-
mediate ignis, sub igne aer , sub aereaqua, dire homines alioquim semper in eodem
:

sub aqua terra , secundum convenientiam munere versaretur? quod nec eorum digni-
mobilitatis et subtilitatis horum corporum : tati,necmunificentiaedivinaeconsentaneumvi-
est autem in summo rerum vertice Deus,
detur.Alii(i)Angelorumnumerumnonaginta
qui est summe simplex non debuit autem novem partibus excedere numerum homi-
:

immediate sub Deo collocari corporea sub- num existimant : quod denotatum volunt in
stantia, quae est omnino composita et divi- parabola ovis perditae propter quam quae- :

sibilis sed substantia incorporea , corpori rendam pastor nonaginta novem oves reli-
,

non unita, ut Angelus, postea substantia in- quit in deserto, per nonaginta oves Angelos
corporea corpori unita, ut anima rationalis, interpretando. Alii (2)multitudinem Angelo-
quae cum sit simplex Defmimus animam rum in numero excedere omnes creaturas
:

substantia simplicem (i), arguit Angeli sim- materiales censent ; alii Angelorum nume-
plicitatem. 4- Ex ultima universi perfectione rum ita augent, ut infinitum velint. Dives
quae ex creaturarum perfectione resullat pater cujus nos centesima portio, habet An-
:

creaturae autem nequeunt suam ultimam gelorum , Archangelorum ,cdiorumque in-

consequi peifectionem, nisi ad suum redeant numerabiles greges. (3) Et huic sententiae
principium quia tunc effectus maxime per- fovere Scriptura videtur Posthac vidi tur-
: :

fectus est, quando iu suum redit principium, bam magnam , quam dinumerare nemo po-
unde circulus intor figuras, et circularis mo- rat. (4) Deinde Nunquid est numerus mili- :

tus, interalios motus, est maxime perfectus, tum ejus P (5) Quae interrogatio sonat nega-
quia ibi ad principium reditur oportuit au- tionem, et perinde est ac si diceret Non est
: :

tem ad completam universi perfectionem numerus militum ejus. Sed ut optime ad-
dari aliquas creaturas quae ad Deum redirent, vertit Guillelmus Parisiensis (6),haec tanquam
tum secundum naturae similitudinem tum per hyperbolem dicta sunt, quia non est a
,

secundum operationem cujusmodi sunt nobis assignabilis Angelorum numerus, no-

:

Angeli, nam sicut Deus est mere spiritalis bis infinitus videtur, finitus tamen est , et
ita Angeli sunt pure spiritales et sicut Deus : quamvis facultatem nostrae supputationis
per intellectum et voluntatem agit , ita An- transcendat,Deo tamen cognitus est. Magna
geli per intellectum et voluntatem operan- quidem hominum multitudo, sed longe plures
tur quapropter dicuntur spiritales virtutes,
: sunt Angeli : nam pro locorum magnitudine
(2) quoe sunt universi complementum , ob ex- cogilandum est, de habitantium multitudine :

cellentem naturae dignitatem , et ob innume- si ha?c nostra terra est tanquam centrum in
rabilem, quaeinillisreperitur multitudinem. medio cceli , et tantam habet multitudinem :

2. Monarchia divina per tot legiones et
exercitus Angelorum administratur , sicut
scriptum est : Miliia millium assistebant
ei, et millies centena millia apparebant ei.
(3) Quantus autem sit Angelorum numerus
11011 conveniunt inter se auctores. Alii euim, rus.
quantam habebit multitudinem ccelum quod
terram ambit, et cceli coslorumP Immensam
certe habent Angelorum habitantium multi-
tudinem, immensam scilicet nobis, non Deo,
cui determinalus est omnium rerum nume-
(7) Cyrillo consentit Sanctus
Gregorius :

ut Guillelmus Parisiensis, existimant majo- In cognitione humance rationis supernorum

rem futurum esse numerum hominum, quia spirituum numerus non est, quia quanta sit
in gloria aequalis debet esse uumerus Ange- illa frequentia invisibilis exercitus nescit.
lorum et hominum. Cum ergo non sint tot Supernorum Spirituum.numerus itifinitus, et
daemones quot beati Angeli, et cum numerus definitus exprimitur : ut qui Deo est numera-
hominum praescitorum excedat numerum bilis, esse hominibus innumerabilis demons-
electorum, sequitur majorem futuram esse tretur. (8)
multitudinem hominum quam Angelorum.
Alii aequalem affinnant numerum Angelo- (1) D. Athan. Qucest. ad Antioch. q. 2. (2) D. —
Diou. de Hicr. Eccles. 4- — (3) D. Amb. L. 10. in
(1) Tort. L. dc An. 22. —
(2) Tert. L. <1e Trin. (31 Luc— (i) Apoc. 2. — (5) Job. 25.— (6) 1. p. de Univ.
—
Tert. L. adv. l*rax. 3. — (4) Tract. 5. de univ. c. 64. '
04. — (7) Gir. Hieros. CJalhe. i5. — (S) L. 1, Mor.9.
 , t ,

ANGELUS. — CONCIO 11 1. [i

Innumerabilis illa Angeloruin niullitudo sccunilain et infiini ad tertiain. Sccuudiim ,

convenit tuin glori.e divin;c inajcstatis, liun propouit cliain S. '1 lioin.(i) Ex niiiusli qui i-,

pr;cstanti;e dignilalis BDgelioBB, tuin pcrlec- uni rcgi sultsiint, (juiilain opcranlur iiuint:-

tioni universi. i. Ad gloriam divinai maiet* diatecirca penonam regii, quati cubicularii
tatis ipectat plures ubi lubditoi habere kn» comiliarii et aueiiorei k »< convenit primee : j I

gelos nam
in mullitudine populi dignttas hierarcbias,
, reipectuDei, cuiSeraphim,Che-
regiSf ct pauoitate plebiSf ignominta prin- rabira etThromaisistunt,velui eeternoRegi:
i/i

cipis. (1)2. Magnus etiam illc nuincrus id an- quidam habenl officia, quaa ad regni regimen
gelicam pertinet dignilatem, ut eniin ratioci- in coininuni pertinent, ncc huic vil 1II1 pro-
naturMars.Ficin.(a]intelligibilegenuliuapte deputantur, ut Comei itabuli , Can- vinciaa
natura videtur magis multiplicabile quam quibui quodammodo similei sunt cellarius :

corporeum, siquidem numeri, ditnensioncs , Angeli secundic hieran lii;c , qui coiniinmi
figure, proporliones, eornoruin raritates regimini mundi pneponunlur quidam
,
:

motuum velocitates, in ipsis corporibus sem- prasficiuntur ad regimen vel alicujm pro-
per terminata sunt , in mente autem nullos vinciaj , vel civitatis , velfainili;e, vel per-
certos fines habeut, sed iu immensum pr;c- sonac ut proreges, guuernatores arcis, ju- ;

tenduntur. 3. Tandem haje multitudo conve- dices , prseceptores quilnis coinparan- ,

niens est perfectioni universi, nam, ut addit tur Angeli tertiic hierarcbiae, qui particulari
IMars. Ficin. Ordo universi cum sub infinito regimini sunt pncposili nam specialium :

bono disponatur, quam optime exigere vi- locorum tantum, vel personarum curam ge-
detur , ut qune meliora in ipso sunt , super runt. Tertium prodit S. Bern. (-2)sicut in Ec-
deteriora multiplicentur. Eodem fere modo clesia militante triplex est status scilicet ,

philosopbatur D. Thom. (3) cum perfectio contemplativorum praelatorum et activo- ,

universi sitillud quod praecipue Deus intendit rum ita ordines Angelorum, tripliciter in-
:

in rerum creatione quanto aliqua sunt ma- ter se distiguuntur

: primo penes contem- :

gis perfecta , tanto in majori excessu sunt plationem, et sunt ordines primae hierarchiae;
creata a Deo sicut autem in corporibus at- secundo penes proelationem in communi , et
:

tenditur excessus secundum magnitudinem , sunt ordines secundae hierarchiae ; tertio

ita in rebus incorporeis excessus debet at- penes administrationem in particulari , et
tendi secundum multitudinem videmus sunt ordines tertiae hierarchiae, activorum
:

enim quod corpora coelestia incomparahili- statui respondentes. In prima hierarchia sunt
ter excrescunt secundum magnitudinem su- Seraphim,GheruhimetThroni.Insecundasunt
pra corpora corruptibilia ergo rationabile Dominationes, Virtutes et Potestates. In ter-
:

est, quodsubstantiae immaterialesqualessunt tia collocantur Principatus, Archangeli, An-

Angeli, excedant secun.dum multitudinem , geli. Tertia et infima hierarchia non habet
substantias materiales quasi incomparabili- sub se alios Angelos, quospurget, illuminet
ter : ita Angeli sunt in universi complemen- et perficiat , sed habet supra se Angelos se-
tum, et ob innumerabilem multitudinem, et cundae hierarchiae, a quibus purgatur, illus-
ob admirabilem dispositionem. tratur et perficitur. Angeli secundae hierar-
.5 In.mundi opificiocunctascreaturas Deus chiae duplicem habent respectum, activitatis
certis dispositionibus ordinavit. (4) Mirabilis scilicet et passivitatis activitatis ad Ange- :

illaapparet in Angelis dispositio,qui statimac los tertice hierarchiae , quos purgant, illumi-
producti sunt , mire concinnati et ordinati nant et perficiunt ; passivitatis , ad Angelos
sunt Quanquamet Angelos prius instituerit, primae hierarchiae, a quibus purgantur, illu-
:

spiritales virtutes digesserit. (5) Nam sancti minantur et perficiuntur. Angeli primae
Angeli in tres hierarchias distribuuntur :su- hierarchiae purgant, illuminant et perfaciunt
premam, mediam et infimam. Inqualibet hie- Angelos secundoe hierarchiae , sed ipsi sunt
rarchia tres sunt ordines , et adhuc ex mente patientes divina. Et sicut gloriosius est Spi-
quorumdam,inqualibetordine,tresgradusre- ritui Sancto produci a Patre, et Filio , quam
periuntur , quod triplici exemplo illustrari ad extra diffundere gratiam , ita Seraphim ,
potest. Primum affert S. Thom. (6) Sicut in Cherubim Throni majorem sumunt dig-
et
civitate terrestri est triplex ordo, hominum nitatem a passione quam ab actione In An- :

quorum quidam sunt supremi, medii alii gelis potius est quod subjiciantur Deo, quam
quidam inlimi : sic in civitate coelesti sunt quod inferioribus prwsideant : et ideo ordi-
Angeli supremi medii et infimi. Supremi , nes denominati a privlatione non sunt su- ,

ad primam hierarchiam pertinent, medii ad premi, sed magis ordines nominati a conver-
Prov. 14. - W L. de ,. Immortal. - sione ad Deum (3) Idcirco Dominationes ,-
(1) (3) 1. p.
q. 5o. a. 3. — Tert. Apol.
(4) iS. — (5) Tert. L. de (1) In 2. dist. 9. q. 1. a. 5. — (2) Serm. 19. in Cant.
Trin. —(6) 1. p. q. 109. a. 1. — (3) S. Th. 1. p. q. 108. a. 1. ad 1.

I. 16
 ,

24a ANGELUS. — CONCIO III.

Principatus et Potestates, in hierarchia an- modulatur. (i) Modulari sic.iificat carmen
gelica nobiliores sunt enim nomine cum numerorum ratione componere. Scili-
: licet
et re nominisreliquis autistare videantur, ta- cet quando poeta nectit lon»am syllabam
men qui principandi ac dominandidignitatem brevi, et rursus subjicit brevi longam ut ita
obtinentex muneris prselatione, sublimiorem modulatum evadat carmen Bonitas Crea- :

fastigiidignitatemnonobtinent quianobilius toris operata est mundum :

justitia modu-
,
est Angelisdivina pati quam agere.Tresautem lata est. (2) Et quia nemo negat quia nemo
,
ilke hierarchise et Angeli in illis distributi ignorat, quod ultro natura suggerit , Deurn
ita ordinantur ad invicem ut unus adjuvet , esse universitatis conditorem , eamque uni-
alkim ad consecutionem Onis , et etiam ad versitatem, tam bonam , quam homini man-
ultimum bonum, quod est finis totius uni- cipatam (3), Angelos Deus ordinavit ut mo-
versi omnes enim intendunt, et archetypi lem corpoream homini mancipatam modu-
:

ornamentum, et universi complementum, et larentur Unaquceque res visibilis in hoc :

microcosmi bonum. mundo habet potestatem angelicam sibiprw-

III. PARS.Trinum invenio corpus :unum positam, sicut aliquot locis divina Scriptura
anhereum et uaturale , in quo omnes gene- tesUttur. (4) Erravit sane Aristoteles ,
qui
tatim creaturaeunam constituunt rempubli- proe- sol am in corpora ccelestia immediatam
cam Unarn omnium agnoscimus rempubli- sidentiam superioribus geniis aut spiritibus
:

cam, mundum. (1) Aliud politicum et civile, tribuendam putavit proindeque non plures :

interhomines,inquononnullipraesunt,C£eteri credidit, quam orbes ipsos coelestes quos ,

obsequuntur illorum autem civilis, non tj- moverent et quibus administrandis praesi-
: ,

rannicadominatioest.{f) Tertium,mysticum derent. Certissimum est quod Angeli, non

seu supernaturale, Ecclesiam scilicet seu re- solu,n ccelestia, sed alia etiam inferiora cor-
ligionem in qua adunantur fideles, qui sic P ora administrent, moveant, eisque imme-
,

loquuntur : Corpus sumus de conscientia t,iate P™esint : Opus est ipsi mundo Ange-
religionis et disciplince unitate. (3) Angeli lis >
*7"*' sint suP er bestias : et Jngelis qui
trinum illud gubernant corpus , in micro- P r^sint exercitibus terrenis. (5) Quia admi-
cosmibonum: 1. jEthereum seu naturale »»slrant, "on tantum corpus naturale, sed
;

2. Politicum seu civile ; 3. Mysticum seu et,am corpus civile.

supernaturale. 2 * Pl ures afferunt

rationes Patres cur
1. Grande opus, et dignum Deo, mundus, Deus Angelos condiderit : nam, 1. Potesta-
mundum homini, non tes angelica institutae sunt propter divina-
etsi Hunc sibifecit. (4)
autem mundum quem hominem rum laudum concentum et immortalem il-
,
propter ,

produxitDeus,gubernantetadministrant An- lam numims praedicationem. (6) 2. Angeliad

-eli nam, ut philosophatur S. Thom. (5) sic hoc s P«ciahter a Deo conditi sunt, ut a3ter-
:

Deus ordinavit creaturas, utsuavissimo et sa- nambeatitudinem consequerentur,utpotequi

pientissimo ordine inferiora per superiora sint ccelestis Jerusalem magna pars , et eo
,

regantur; et sicut Angeli inferiores per su- L> e atior quod nunquam peregrinataest.( 7 )3.
Creatl s unt Angeli ut universum regerent or-
periores, ita juxta divinam ordinationem, res
ejus partes guberuarent. (8)
materiales et corporeae ab Angelis inferiori- l»era,cunctasque
bus reguntur : Tolle quod non videtur in 4- Speciahter producti sunt, ut corpus po-
corpore, et mox immobilia remanent cuncta. lltlcum et c,v,le » re g na nimuum et pnnci-
es admmistrarent : Monarchia divina per
Qua ex re pensandum est, quia in hoc quo- P
et exercitus Angelorum administra-
quemundo visibili, nihil per creaturam vi- legwnes
sibilem disponi potest. Narn sicut omnipo- tur -
(9) Dicuntur Dei exerc.tus, tum ob s.n-
tens Deus aspirando vel implendo ea qua>
gularem erga Deum obedientiam , tum ob
ratione subsistunt, et vivificat, et mouet in- eximium
ordinem quem inter se servant
visibilia, ita et ipsa quoque invisibilia im-
tum ob mcred.bilem fort.tudinem qua pol-
"
plendo movent atque sensificant carnalia cor- lent » q uacI
ue re g es et re g na Slbl ! ubd,ta tuen
pora quce videntur. (6) Angeli sunt mundi tur. Quare commun.ter theolog.
docent, s.n-
gulis regibus et populis praeesse Angelum e
rectores, elementorum prsesides , ccelorum
s wpenoribus ord.n.bus Princeps autern
motores, et circa corpora, tum coelestia, tum
•

elementaria divinae providentiae administri : ™g**

Persarum restitit mihi vigmti et uno
Omnem autern hominis paraturam aliqua
utique potestas divince voluntatis ministra
Tert. Apol. 38.
(1) — (2) Tert. Apol. 2. — (3) Tert.
„tt^wi%%&J?&&&tt
—
q. q. 79. — (5) Orig. hom. 14. in c. 22. Num. (6) S.

Apol. 3 9 .— (4) Tert. L. adv. Marc. 12.

1. — (5) 2. p. Epiph. L. 1. adv. haer. 4o. — (7) S. Aug. L. 11. Civ.
q. 110. a. 1. — (6) S. Greg. L. 4- Dialog. i5. 9. —(8) S. Epiph. — (9) Tert. L. adv. prax. 3.
 ,

ANGELUS. — CONCIO III. a .j i

diebus , ct cccc Mic/tarl, untis <lc priricipibns ciatn vcstein illis conccdit, ut dciiotet quod
nrimis, vruit in adjiitoriniii iiirum. (i) lllc abltTUM nohis cl occulta rcvclanl niystri i;i,
Pcrsarum princepi eit Angelus qui vitamque noitram |>ci Tc< tioni consecranl
iititciii
;

pneiidebat regno Pemarum. 3. Zomu illii tradh, utinouat et diiciplU

Augelos illos pmiidei gcnios vocabant nam qua Deo snnt adstricti, ct sollicitudi-
,

Gentilei, ex quibui alii erant genii locorum, ncm, qua doi in officio continent« 4- Appo-
iilii genii principum. Utrosque agnoscit nit virgas, ut signilicet regiam poteitatem
Tertullianus. I)e geniis locoruin cum loqui- el principatum, <jtio oinnia rcclc jici ficiunr,
tur, loci genitts (2) prodit, co/ortia' genitiiu. et ad lincni jierduciint , et ob hanc causam
(3) De principum loquitur, ubi
geniis vero officia <livina nuncupantur : No$ of/icia <li-
Cbriitianoi Gentilei persequebantur, quod vina Angelos cvrdimus. (i) Vel quia, utvult
nollent per genioi imperatornm jurare : Sed Sophro. in encom. Angel. Divinam aucta*
ct juvarnus, sicnt non pcv genios Crvsavuin, vitatem suo iuuiirie c.i pviniunt. Vcl ijuia j.r .<-
ita pcv saliitcnt eovuin <ju<v est augustiov
, cijiuum eoritni oflicium cst jtrocinaic ho-
orn nibu s gcniis. (4) Mos erat apud Romanos minum salutcin. Ideo ilicuntur a S. Cyjir.
per genios Caeiarum jurare, et ita recusantes Angeli sa/utis nostvre rninistvales. (2) Vel
Chriitianoi luppliciii addicebant. Ideoqne quia eorum ministerio utitur Deus, ut homi-
Suet. in Cnlijr. scrihit multos ad metalla nihtis sua largiatur dona.
damnatos a Calignla , quod nunquam p<T Jacohus Aj)ostohis optime declarat effu-
genium suum dejerassent. In hanc consuc- sain Angclornm erga homincs liheralitatem :

tudinem insurgit Tertullianus, et ethnicos, Onine ornne doiuirn pev-

ilatuni optimurn, ct
1. Impietatis in deos accusat ; nam citius fccluin ilcsuvsitin est, (lescendens a Patve lu-
pev ornnes deos , qttam pcv ituuin geniuin minitrn. (3) Vocahulo Patris luminum Deus
Ca-savis pejevabant. (5) 2. Infidelitatis et denotatur, lumina atitem qtiorum Deus <li-
animadversionis in Ciesares Iidem ipsi ,
:citnr Pater, quando largior a Jacoho praedi-
qui pev genios irnpevatovum in pvidie itsqne catur munificentia, Angeli existimantur Si- :

juvavevant, Iwstes eovum suiit vepcvti. (6) 3.

mulqtte conternplatio ipsa angelicovttm litmi-
Ah illa superstitione Christianos vindicat. nuni. (4) Dicuntur autem lumina , non so-
Caetevum da'mones, id est, gen ;os, adjuvave him quia in se lucidissimi sunt, et scientia
consucvimus , ut illos de hominibus exig<t- fulgentes, ut vult Greg. Naz. Secundi splen-
mus, non dejevave ut illis honovem divinita- doves pvocveati sunt, pvirni splendovis adrni-
tis conferamus. (y) 4- Genios imperatorum nristvipvimavio Dei fulgove collucentes. (5)
dasmones esse declarat Nescitis genios d<e-
: Nec etiam, quia, ut loquitur Sophron. sunt
monas dici, et inde diniinutiva voce da?mo- cognitionis jbntes , et scatuvigines , quae te-
niaP (8) Romani genios imperatorum ut nehras ignorantise nostrae illustrant sed :

numina venerabantur , ut testatur Minut. praeeipue lumina nuncupantur, ut heneficen-

Fel. Sic eorum principum nurnen vocant , tia eorum erga homines commendetur. Nam
ad irnaginem sitpplicant , genium id est, inter creaturas materiales et corporeas lux
d&monem eorutn implorant. (9) Tertullianus miram hahet fecunditatem et diffusionem.
ut eos a tam sceleroso errore liheret, Caesa- Idcirco cum omne datum optimum etomne
rum genios daemones ostentat. Verum licet donum perfectum emanare dicitur a Deo
imperatores a daemonibus ad malum dirige- tanquam a liheralissimo hominum munera-
rentur, hoc non impedit quin boni Angeli tore, tunc speciatim nominatur Pater lumi-
praesint corpori civili et politico , et praefi- num seu Angelorum, ut inde apud homines
ciantur etiam corpori supernaturali et mys- nobilitetur summa Dei liberalitas, ab effusa
tico, in microcosmi bonum. Angelorum munificentia.Quapropter, ut no-
3. Quod probe demonstrant , tum varia tat S. Hieron. in Hebraeo, dicunturabundan-
symbola, quibus Scriptura uti solet, ut mi- tes Currus Dei , decern mi/libus multiplex
:

rabiles praesidentiae angelicae effectus reproe- millialcetantium. (6) Seu, utexHebraeo ver-
sentet ; tum nomina quae portant, quae do- tit S. Hier. Millia abundantium. Lajtantes
norum ccelestium effusionem sonant. Nam , etabundantes Angeli vocantur, neinpe bonis
1. Scriptura splendidam et igneam vestem abundantes, praesertim laetilia, qua sic exun-
illis tribuit , ad significandam admirabilem dant, ut in homines ubertim exuberet. Unde

vim illustrandi quam habent ; 2. Pontifi- Michael Syncel. sic eos alloquitur O summe :

omnes venerandi : omne enim per vos gau-

(1) Dan. 10. — (2) Tert. L. dc Pall. 4. — (3) Tert.
L. de Idol. 22. — (4) Tert. Apol. 02. —(5) Tert. Apol. (1) Tert. L. de An. Zj. —
(2) In prolog. L. de Card.
a8. — (6) Tert. L. ad Scap. 2. —
(7) Tert. Apol. 02. Chr. oper. — (5)Cap. 1. —(4) Tert. L. adv. Valent.
— (8)Tert. Apol. 3a. — (9) In Octav. 17. — (5) Orat. 2. de Pasch. —(6) Ps. 67.
16.
 244 AINGELUS. — CONCIO IV.
dium in ipso consummatum est , ab antiquis
usque modo. Sic Angeli gaudio exundant, sic »»»»»»»»» hji rriiHiDiitiDa^tsostj
student hominum gaudio , ut per eos omne
gaudium de Deo et in Deo consumetur. Pa- CONCIO QUARTA.
rum fuisset Angelo Raphaeli dixisse Tobice
juniori Gaudium tibi sit semper (i) , nisi
:
Tertullianus uno verbo angelicam dig-
.

gaudium quod salutatione voverat, strenuo nitatem commendavit, dicens Angelos post :

opere incunctanter perfecisset , per Angelos Deum novimus. (i) Quia» scilicet tanta sunt

enim omne gaudium consummatum est ab dignitate decorati ut omnes creaturas longe
antiquis, ac usque modo. Bene etiam abun- superent, solumque Deum supra se sublima-
danles nominantur ; nam, ut junior Tobias tum agnoscant. Doctores ut divinam magni-
ad patrem jam hetum dixit Bonis omnibus :
tudinem aliquo modo attingere valeant, du-
per eum repleti sumus; nempe per Angelum, P lici "tuntur via negationis scilicet, seu re-
:

qui non solum dicitur Raphael, id est , me- motionis, etcausalitatisseuaffirmationis via :

dicina Dei ob sanilatem Tobiae et Sarse res- affirmationis Deo tribuunt perfectiones sim-
titutam, sed adhuc Azarias nominatur Ego : P lici ter simplices, quas in creaturis vident, et
sumAzarias, Ananice magni fdius. Azarias quia in creaturis reperitur ratioentis,substan-
autem ex hebra?a nominis origine, interpre- tia3 > potentioe, bonitatis, bene colligunt Deus :

tatur beatus, bealitudo Dei quo denoiatur, :

est ens, substantia , bonitas. Via negationis
quod homines beare Angelus satagit vel ;
removent a Deo defectus creaturarum di- :

Azarias significat thesaurum Dei , divitem cunt enim Deus est ens, non dependens ,
:

Dei, divitias Dei, quia Angelus ccelestibus ut creatura , sed independens ; Deus est
gazis homines opulentat. substantia, non finita, sed infinita in Deo :

'

Et ob hanc causam dicitur adhuc Para- est sapientia, non mutabilis, sed immutabi-

cletus. Si fueritpro eo Angelus loquens. (2) hs Et ha3C secunda via cognoscendi Deum
-

Seu,ut legit Chaldaeus, siestineo meritum, est nobilior prima. His duabus vns utitur

prceparatur Angelus paracletus. Spiritus Sophron. m encom. Angel. ad indagandam

Sanctusparacletusnominatur, tumadsigni- m,ram Angelorum excellentiam. Via affir-
ficandum quanta lsetitia homines muneret :
mationis sic Angelos commendat Vos om- :

quanta liberalitate illis dona gratia? et gloria? nium reg es estis administri, vos principes et
largiatur. Angelus paracletus appellatur, diaconi, et apostoli et prcedicatores, et pro- ,

quodestEpitheton Spiritus Sancti, quia per phetce , et evangelistce, et rerum dwinarum

eos Deushominibus large munera diffundit. interpretes, etcustodes, et prcesides , et con-

Administrationem Paracleti declarat Ter- servatores, et inquisitores ,

etjudices , et re-
tullianus Quce est ergo Paracleti adminis-
:
latores. Angelorum epitheta So-
Alia multa
iratio, nisihcec, quod disciplina dirigitur ,
phron.condensat,qua3 eorum elogia mire de-
quod Scripturce revelantur quod intellectus praedicant. Via negatioms sic de eis fatur
,
:

reformatur, quodad meliora proficiscitur (3) ° vos omnes ^ngeli, corona impenetrabihs ,
.

Et Angeli paracleti nominantur, quia omnes celsitudo inaccessa, magnitudo incomprehen-

sunt administratorii spiritus in ministerium sa notitia omni indagatione superior lceti-
,
> ,

missi propler eos qui hcvreditatem capiunt tia inexplicabilis

,
cogitationem
quantitas
,
omnem excedens, subtilitas mensuram igno-
salutis. (4) Addit Tertullianus Spiritus :

Sanctus ad hoc missus a Christo , ut esset rans> ogilitas cui nulla alia est similis : ce-
doctor veritatis. (5) Et ex S. Thom. post leritas infanda y gloria mentis cogitatwne

resurrectionem dominicam , Angelus mitti- comprehendi nescial Verum hcet nobis igno-
tur , ut fidei doctor, ut resurrectionis ma- tam fateatur S. August. perfectionem ange-
gister. Pergit loquendo de
Tertullianus licam > nobls tamen eoncedit moderatam de
illis disputationem. Cum ista quceruntur, et
Christo inccelum sublimato Hic interim :

acceptum a Patre munus effudit Spiritum ea sicut potest quisque conjectat non inuti-
Sanctum, tertium nomen dwinitatis et ter- ,
Hter exercentur ingenia, si adhibeatur dis-
et absit error opinantium
tium gradum majestatis, unius prcedicatorem P utatio m°derata,
monarchice,sedelceconomiceinterpretatorem. se scire quod nesciunt. (2)
Ut ergo sine er-
(6)Etex eodem, monarchiadwina,perlegio- rore aliqualis habeatur Angelorum notitia ,

nesetexercitusAngelorumadministraturJn) comparan possunt , vel cum Deo ,

vel cuui
homine, vel cum Chnsto. In pnma compa-
(1) Tob. 5.— 2 Job.33.— (5) Tert.L. de vel. Virg. ratione, sunt , i. Deo minores. In secunda
1. — )

(4) Hebr. 1. — (5) Tert. L. de Praesc. Hsr. 28.—

(

— (6)Tert. L.adv.Prax. 3o.— (7) Tert. L. adv. Prax.3. (i)Tert. L. de Resur. Carn. 5.— (2) lnEnchir. q. aa.
 . :

ANGELUfe. — CONCIO IV.

comparatione, sunt, 2. Homine majoies.
In Satan dlcltur : Tu signaculmn ilmilltudi-
terlia comparatione, sunt majo- nU.(l) , 3« ChristO
res et minores. Quod si non ita expresse imago et I >
«
• i

L PARS; Merito Tertullianus argttit Oen- wniHtttdo commendatur de Aopelo ac dfl ,

tiles (liemom-s nt suprema liiiinina Vfltie-

,
homiofl jtt sacrifl Iittflri», KocldflOflflt, I.

rantes. Si enim dasmonea snnt clii ubi esi Propter idololatria periculom. ConUmplare
,

ergo pratexcellentia dtrtnttatU, quam wttqus excuratam Scrlptura formam, hominem mo*
tuperiorem omni tninatimaginemDei t Angelum autemnus-
potestate creefendum est.
(i) Nam, ut profunde ratiocinatur, Deum quam. UUc enim naturm angeUca altltudo ,
prtBdicanteSf hoc nomine unicounicum, a statim homines ad impietatemprtecipitasset:
quo omnia et suh quo universa. (a) Quia exUtimantes ejusdem dignitatU cum Deo
tamen,ut ait Sophron. Angclisunt divina si- in homine autcm tenuitas ct lutinilitas mu-
mulacra specuta et imugines (3), ad illos nit nns firmatque ne tale quidquam suspi^
, ,

digne commendandoa m ordine ad Deum cemur. (2) 2. Propter Incarnationia myste-

concludendum estqood Angelisunt, 1. Sig- riom (3) nam bomo in utratjue natura ani- :

nacula divinaa similitudinis ; 2. Specula di- mx scilicet, etcorporis, simiUorest Cliristo

vime claritatis : 3. Inceiulia divinae chari- quam Angelus. 3. Quia non unam imaginem
tn tis et similitudinem Dei liahet homo, sed secuu-

1. Luciferum sic allotpiitur Tertullianus :

dam
e| tertiam exprimit, sanctissima; Tri-
Tu cs resignaculumsimilitudinis, qui sciltcet nitatismyaterium delineans(4): in quoadmi-
integrilatem imaginis ct similitndinis resig- ra,i licet ingenitum Adam, Evam non geni-
naverU. (4) Duplicem Dei imaginem in sui tain > se(1 productam, quae Spiritus Sancti
creationeacceperatLucifer, uaturalem unam processionem figurat, et Abelem genitum ,
in natura fundatam , supernaturalem alte- q ui fllii generationem adumhrat.
ram, supra gratiam stahilitam. Quare dici- Creavit Dcus hominem ad imagincm ct
tur Signaculum similitudinis plenus sa-
:
similitudinem suam. (5) Haec imago Dei sita
est il) mente hominis, quia homo est, in sum-
pientia et perfectus decore. (5) Uhi Rupert.
Cujus similitudinis nisi sancta? et adorandce mo reruni g»'adu, in quo est Deus, nempe in
Trinitatis signaculum secundum hcvc tria g ratlu naturaa intellectualis ; similitudo in
fuitP Sancta quippe Trinitas, ipsa estmag- sanctitate constituta est. Nemo ihit inficias,
nitudo , sapientia et pulchriludo quas Luci- Angelum etiam esse Dei imaginem , quia
ferparticipavit. At ille vecors cum in ho- "leute praeditus est, et tota ejus natura cum
nore esset, non intellexit. (6) Hanc similitu- sit intellectualis in ordine divinas naturae

dinem hahuit Lucifer, quamdiu in gratia re- collocatur: gratia etiam et gloria decoratur.
mansit : quam amisit eodem momento quo Q uod si Scriptura hominem esse Dei imagi-
a gTatia cecidit. Ut enim addit Tertullianus ,
nem et similitudiuem asserit, de Angelo vero
fuisti iitvituperabilis in die qua conditus es, subticet aut supponit : hoc ideoest, quia
donec inventce sunt lcesurce tuce. Licet enim pra^r mentem
sanctitatem aliud genus et

imaginem naturalem servaverit, imaginem divinae similitudinis in Angelo agnoscit. Coe-

tamen supernaturalem et similitudinem per lum non ad similitudinem , homo ad simili-

peccatum amisit. Sancti vero Angeli qui in tudinem : Angeli eni/n ad minislerium, homo
,

gratia et sanctitate perseverarunt tum Dei

,
acl imaginem : Scriptura tamen de homine
imagine, tum similitudine insigniuntur. Ut locuta est , quod sit ad imaginem. (6) Beati
enim ait S. Dion. Angelus est imago Dei ,
Angeli divinam similitudinem amittere haud
manifestatioocculti luminis, speculumclaris- P° s sunt, quia inamissibili gratiae consumma-
simum immaculatum , incoinquinatum to- tione potiuntur ideo hominum ministerio :

tum. (7) Imago etiam et similitudo divina in non indigent, nec ad ohtentam sanctitatem
homine relucet, quia intellectu , sapientia, conservandam , nec ad amissam recuperan-
libertate et gratia praeditus est. Simulhomi- dam hominesvero peccatoresdivina carent '

nem et Angelum factos agnoscimus , per similitudine , quia sunt gratia sanctificante
acceptam imaginem sapientice. Scriptum oroat i. J usti vero licet divina polleant simi-
namque est de homine : Faciamus hominem l itu dine, quia tamen faciles sunt ad peccan-
adimaginemnostram. Et per Ezechielem ad dum > eam deperdere possunt. Ministerium

(1) Tert. Apol. a3.— (a) Tert. L. de An. 2. —

(3) In («) S. Greg. L. 02. Moral. —
(2) Tlicophil. in c. 1.
Fncom. Ang. — (4) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. — Coloss. —
(3) Anasl. Sina. L.7. in Ucxam. (4) Anast. —
Ezech. 8. — (6) L. 1. de Vict. Verb. 3. — (5)
(7) De ccel. Sin. L. de hom. creat. —
(5) Gen. 1. —
(6) S. Ambr.
hier. Serm. 10. in fs. 118.
 :
,

2*6 ANGELUS. — COINCIO IV.

angelicum multum utrisque proficit, justis mitin aliisrebus, quod est sigilli seu signa-
quidem ut quam habent Dei similitudinem culiproprium munus. Angelus est signacu-
seclulo servent, peccatoribus etiam ut deper- lum similitudinis , tum quia in se velut in
ditam Dei similitudinem, totis viribus recu- sigillo exprimit similitudinem Dei ; tum quia
perare nitantur. In hocenim AngelisDei po- totus est ad resculpendam in hominibus Dei
tissimum assimilantur qui suam similitu-
: similitudinem. Homo in sui productione ac-
dinem in homine florere lcetantur. Huc ad- ceperat et hliationem Dei et similitudinem.
voco verba ccelestis Sponsi ad sponsam : Factus fdius fui , statim cum me manibus
Murenulas aureas faciemus tibi : vermicu- ejus enixus est. (i) Hanc tamen peccando
latas argento (i); hebraeus textus legit Ca- : amisit Dei similitudinem. Diabolus hominis
tenulas auri faciemus tibi punctatas argento. spiritum malitia transfguravit, ut in eo quo-
Symmachus habet Insignia aurea. Septua-
: dammodo manus inferret Deo. (2) Sancti
ginta vertunt : Similitudines aureas jacie- Angeli dant operam ut in homine simul cum
mus tibi cum stigmatibus suis , distinctioni- gratia, Dei similitudo refloreat. Homo gra-
bus argenti. Hujusmodi insignia, et similitu- tia et sanctitate decoratus, valet gloriari cum
dines aureae sanctitatem denotant , in qua Vate Regio Signatum est super nos lumen
:

divina fulget similitudo ornamenta ex auro : vultus tui f Domine.fi) Lumen divini vultus
et argento quae promittit , quibus animam signatum seu sculptum in homine, est gratia
tanquam Dei sponsam pretiosius, et sump- sanctificans, quam divina munificentia im-
tuosius exornet, sunt dona gratioe sanctifi- primit animae hominis gratia vero sic im-
:

cantis Angeli pro suo ministerio, hunc or-

: pressa divinam resculpit imaginem , quam
natum et decorem venustandoe animae com- primaevi delicti labes devenustaverat Sig- :

parare satagunt. Quod pulchre declarat natum autem dixit in nobis, tanquam dena-
Psellus apud Theodor. Hic omnis apparatus rius signatus regis imagine. Homo enim
mirabilem sponsce ex argento in aurum mu- factus est ad imaginem et similitudinem Dei,
tationem ab amicis Verbi et sponsa? accurate qua/n peccando corrupit, et ad hoc credo per-
conquisitam , id est , decorem et gratiam tinere quod quidam prudenter intelligunt il-
sponsce ab Angelis Dei adhibitam signifcat. lud quod Dominus viso Copsaris nummo ait
Hic enim Domini amicorum est mos, ut cum Reddite Ccesari quod Ca?saris est , et Deo
animam aliquam ad Christum studiose fes- quod Dei est : tanquam si diceret : Quemad-
tinantem nacti sunt , undique tanquam cus- modum Ccrsar a vobis exigit impressionem
todes illam circumdent atque adjuvent , quo imaginis suce, sic et Deus : ut quemadmodum
illam Domino aptam gratamque reddant. illi redditur nummus, sic Deo anima lumine

Constat ergo sanctos Angelos Dei deferre i>ultusejusi/lustrataatquesignata.(4)Moneta

similitudinem : ideoque dicuntura Job (2)filii non excusa regio typo spuria est, vilis, adul-
Dei, et a Clem. Alex. Primogenili (3); et ab terina, rejectanea,et reacriminislaesce majes-
¥jLech.Signaculumsimilitudinis.(£)Quy£ver- tatis sic homo qui lumine divini vultus :

baEzechielissicexpendit S.Greg. Multaenim seu gratiae nitore signatus non est, homo
de ejus magnitudine locuturus ,primo verbo nihili est, vilis, spurius, rejectaneus, et na-
cuncta complexus est. Quid namque boninon turae et gratiae reus , et velut adulterina mo-
habuit , qui signaculum divina? similitudi- neta rejiciendus. Homo vero gratia impres-
nis fuitP De sigillo quippe annuli talis si- sus, est velut moneta imagine Dei sigillata ,
militudo imaginaliter exprimitur , qualis in quae a regia imagine , et pretii valorem et
sigillo eodem essentialiter habetur. Et licet monetae usum fceneratur. Quid illustrius
homoadsimilitudinemDeicreatussit,Angelo quam divini vultus nitore hominem insigni-
tamen quasi majus aliquid tribuens , non ri , et divinis fulgoribus illustrari? Homo
eum ad similitudinem Dei conditum, sed ip- enim qui squalebat horrore peccati , gratiae
sum sigillum divina? similitudinis dicit : ut beneficio splendet jubare divini vultus sibi
quo subtilior est in natura, eo in illo simili- impresso sic enim Angelos redolet et fa- :

tudo Dei magis credatur expressa. (4) Quo ciem Angelorum , qui sunt signacula di-
denotatur quam sit excellens angelica per- vinae similitudinis , et specula divina? clari-
fectio : et quantum curent Angeli, ut homi- tatis.
nesdivinam referant similitudinem. Sigillum 2. Tertullianus Deum sic cum Lucifero
regium non modo regis stemmata insculpta loquentem adducit Plenus sapientia ex qua :

refert sed etiam eadem imprimit et expri- die conditus es , Cherub posui te in monte
:

(1) Tert. L. 4. adv. Marc. 17. — (a) Tert. L. a. «1«

(1) Cant. 1.—
Job. (2) 1.— (3) L. 6. Stro.— (4) c. 28. Cult. Fem. 5.— (3) Ps. 4- — (4) Hug. Vict. L. 4- Al-
(5) L. So. Mor. ia Job. 18. legor. la.
 ,

ANGELUS. — CONCIOIV. a (;
Dci.(i) Cherub hebraica liogua idem sonat dilakuiUwi qula ipsumfontem sclentla c<»i-
oioieiituB plenitudo. Kx icientia quam Lu- templantur. (i)
rifero contulerat Deus , licet CODjectaM Quaotum aulnn Angelorum notitia an-
(juanta sit beatorum Angelorum scientia. tistct notilias, (jua pollent homiuei in terra
Quos ideo Michael Synccllus vorat divina degentes, patet oam honrinei in ignorantia \

speeula. Eosdem Tertullianua angelica lu- nascuntur iQulde utero Ignorantiaejuidem

mina auncupat. Stmuloue eontemplatio ip- ad lucem expaverunt verltatlt. (2) Angeli
sorum angelicorum lumlnum, Septimio vero in prima sui creatione acceperunt a Deo
(•.>.)

arridet D. Augustinus Angeli sunt illa lux species oronium rerum infusas. Iloinines in
:

(jua; diei nomen aoeepit. ^3) Nec dissentit sua cogmtione indigent sensibus qui eos ,

Sanctus Joanoes Damasceuus (4)y qui Angelos fallunt. Falllmur sensibus. (3) Notitia vero
nominat secundaria spiritalia luniina ex naturalis Angelbrum est a sensihus indepen-
:

primario illo, ac sempiterno lumine splen- <lens,utpote pure intelleetualis. Angeli, non
norera haurientia. Nam, ut ratiocinatur D. per vcrba sonantta Deum diseunt scd per ,

Gregorius, qui mira animi sagacitate protlit ipsam prossentiam immutabilis veritatis. (4)
(liscrimen quod intercedil inter divinum et Hominum notitia valde limitaia est, ad pauca
aogelicum lumen Omnes qutppe Angeli sa- enim ohjecta sese cxtcndit; notitia vero An-
:

pientcs sunt ct intclligentes scd participa- gelorum amplissima est. Quid cnim dehis
,

iione sapientuv et intellectus, non compara- qitte scienda siinf, ncsciunt, qui scientem oni-
tionc : quitl enim sunt Deo comparatip lu- nia sciunt ? (5) Notitia hommum nec cooti-
tncn et sapientia vocari solent ; sed ille lu- nua, nec inamissihilis est, oh dependentiain
,

mcn illuminans isti lumen illuminatnin. intellectus a sensibus, Angelorum vero 110-
, ,

Aliud vcro est lumen illuminans , aliud lu- tilia ir.variahilis et continua est(6): quiaom-
men illuminalum : nis suhstantia vivens hahet aliquam ope-
aliitd sapientia ct intel-
lectus , aliud sapiens Sapicn- rationem vitae actualem, sic animalia semper
et intelligens.
tia Deus est et sapit , ncc habet aliittl esse , nutriuntur
, Angeli autem sunt suhstantiae :

aliud sapere. Angeli vero sunt setvi sapicn- viventes, nec hahent aliam operationem vi-
tUBf esse quidem sapientes jwssunt : nec ta- tae, nisi intelligere et velle, et ita sunt actu
men hoc habcnt csse, quod sapere ; nam esse semper intelligentes non enim illis inest ;

possunt et non sapicntes. Aliud quippe illis sicut animalibus, sensus , nec somnus , quo
est esse aliudsapcreet intelligere. (5)Innuit eorum vitales operationes interpolentur. Ho-
,

D. Gregorius quod Deus scientiam a se ha- minum notilia naturalis est ahstractiva tan-
het : suam Angelus a Deo accepit. Scientia tum, indigenique speciebus objectorum, ut
est Deo essentialis, nec est quid aliud a sua illorum notitiam assequi valeant : Angelo-
natura scientia Angeli est ab ejus natura rum notitia intuitiva est, qua clare et dis-
:

separabilis.Quod si Angelusdicitur aliquando tincte et Deum, et rerum creatarum essentias

intcllcctus et niens ; hoc modo loquendi cog- cognoscunt. Immo exD. Augustino(7)duplex
nitio ejus denotatur, quoe est mere intellec- est in sanctis Angelis cognitio creaturarum :

tualis; quneque perfectissima est in quo matutina una, qua in Verbocreaturas intuen-
:

discriminatur a cognitioue hominis, quce est tur ; vespertina altera, qua creaturas in seip-
partim intellectiva , partim sensitiva, quae- sis vident. Unde D. Dionysius Angelos ea :

que a perfectione cognitionis angelicoe mul- scire qua2 in terra fiunt , Scriptura testatur.
tum distat. Unde D. Chrysostomus Ouan- (8) Curn enim eos Deus ut mundi rectores
:

tum intcr hominem ca>cum et videniem dis- totius naturaj regimini praefecerit , constat
eriminisest, tantutn virtutcs ilta? incorporea? a earum rerum habere notitiam, quae illis sub-
nobis c?//7er?//^.(6)Hancdifferentiam notitiae ditae sunt, et si daemon omnia regna mundi
augelicae et humanae declarat adhuc D. Gre- ostendit Christo quia totam terram, non so- :

gorius In hoc natura angelica a natura? lum sciebat, setl etiam videbat : et ideo po-
:

nostra? conditione dislincta est , quod nos et terat Christo singula loca certissime tligilo

(9) , nonne fatendum est quod

toco circumscribimur , et ca?citatis ignoran- demonstrare
tia coarctamur; Angelorum vcro spiritus toco sancti Angeli sunt qucedam purissime opti-
quitlem circumscripti sunt, setl tamen eorum mcequc substantia ,
qua? altius diviniusque
scientia? longe supcr nos incomparabiliter
' '
(1) L. 2. Mor. 02. —
(2) Tert. Apol. 09.
—
(5) Tert.
L. de An. 17. — (4) D. Aug. L. 12. Giv. 29.
—
(5) D.
(1) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. —(2) Tert. L. adv. Grcg. L. 2. Mor. 3 2 —
(6) D. Th. L. 2. cont. Gent.
Valent. 17. —
(3) L. n.Civ. 9. —
(4) L. dc Fid. c. 3. 27.—
.

(7) L. de Gen. ad Litt. a3 (8) Dc Div. Kom.

— (5) L. iS. Mor. —
(6) Hom. 3. cont. Anom. 7._ (9) D. Chrys. Hom. 5. oper. imperf.
 2 48 - ANGELUS. — CONCIO IV.
sapiunt tanquam magni regis oculi, videntes fer, in medio lapidum igneorum (i), quam-
omnia?(i) His enini divina providentia uti- diu in gratia permansit : verum statim ac
tur ad regimen universi. ldeo secundi splen- tam felicem statum amisit , a coetu sancto-
dores procreati sunt, primi splendoris admi- rum Angelorum segregatus est. Nec inter
ministri. (2) Quia in hac mortalis vitae cali- lapides igneos demoratus , inter gemmantes
gine, nobis sunt velut in nocte minora si- siderum ardentium ramos. Beatos Angelos
dera, et secundi a sole splendores. Et ob lapides igneos et sidera ardentia appellat :
eamdem rationem aSophron. nuncupantur : ut illorum ardentem ostendat charitatem,
Cognitionis fontes et scaturigines. (3) Qnia ideoque a Vate Regio ignis urens nuncupan-
non modo cognitione et intelligentia pollent, tur. Qui facis Angelos tuos spiritus , et mi-
sed etiam suue cognitionis splendore homines nistros tuos ignem urenlem. (2) D. Chrysos-
illustrant, eosque ab erroris caligine ad ve- tomus censet hoc loco Prophetam probare
ritatis et virtutis viam erudiunt. Idcirco di- Deum esse incorporeum eo quod Angeli ,

cuntur a Sophron. Archiep. Hieros. illumi- spiritus sunt, denotare etiam per ignem An-
natores vice duces. Tanta perspicacia in-
, gelorum operationem, ardentem scilicet cha-
cumbunt regimini hominum , u t in eorum ritatem. A ministris Dominum designat. Si
procuranda salute adhibeant, ait Laurentius enim incorporei spiritus et ignis, multo ma-
Justinianus, lumina, quae ex divina hauriunt gis Dominus incorporeus : alioquin vero hic
visione. Semper vident faciem Patris mei , non declarat ,
quid tandem sint secundum
scilicet in sapienlice speculo contemp/antes , substantiam, sed eorum operationem per hcrc
qualiter suum perficiant munus. (4)Adivina elementa designat. (3) Sanctorum Angelo-
sapientia discunt quomodo suum exsequan- rum operaliones sunt cognitio et amor. Vi-
tur ministerium. Divina providentia , quae dent Deum et ejus visione inilium habent
,

cuncta sapienter ad suum ordinat et condu- nunquam finiendae felicitatis ; vident crea-
cit finem,est illis exemplar,quod in suis mu- turas et sibicommissos homines et eorum ,

neribus imitentur et quia divina providen-

: amant Deum
cusiodiae diligenter invigilant, ;

tia per oculum denotatur , Angeli divinae et ejus amore suam consummant beatitudi-
providentiae ministri , Dei oculi et manus a nem amant homines et eorum corda igne
;

D. HiTario appellantur. Si forte Angelos esse divinae charitatis accendere nituntur. Ideo-
oculos, vel aures, vel manus, vel pedes Dei que a D. Gregorio Seraphim incendium di-:

intelligere voluerimus, habemus non impro-
babilis intelligenlice auctoritatem. (5) Addit
Clem. Alex. Per Angelos Deus hominibus
prcesidet : ideoque oculi Dei dicuntur in
Apocalypsi. (6) Ubi D. Joannesait Vidi et
ecce in meclio tlironi Agnum stantem tan-
quam occisum, habentem oculos septem , qui
cuntur, quia incestimabili amoris Dei igne
succensi sunt (4) ; et a D. Dionysio ; Calefa-
cientes et incensores (5) nuncupantur : quia
homines ad Dei amorem accendunt, ut cum
: illis in ccelo perpetuo ardeant igne Dei, et
unam constiluantrempublicam. Hcecin sanc-
tis Angelis beata persistit, et suce parti pe-

sunt septem spirilus Dei missi in omnem regrinanti sicut oportet , opitulatur : quia
terram. (7) Indubium est quin Agni nomine utraque erit una consortio ceternitatis , et
significetur Christus Deus , et per oculos nunc una est vinculo charitatis. (6) In illa
septem, quibus Agnus oculatus est, innuan- republica, nemo recipitur nisi sit charitate
tur Angeli quibus cura hominum data est,
: fragrans, quia ipsa civitas aurum mundurn.
atque ideo missi dicuntur in omnem terram, (7) Et quo major est cujuslibet hominis cha-
ad commune mortalium bonum. Appellan- ritas eo majorem occupat inter Angelos ,

tur autem oculi Agni, id est, Christi, immo locum. Angeli in variis ordinibus distributi
et Dei quia sicut est in oculis , vis et per-
: suntsecundum gradumcharitatisipsorum(8);
spicacia ad videndum, ita in Angelis est in- et quia eadem mensura hominis quce est An-
telligentia ad praevidendum, et promptitudo geli (9) quo major erit hominum charitas,
,

et celeritas ad humanis rebus providendum : eo in perfectiori Angelorum ordine colloca-

vel quia cum lux et claritas fulgeat in oculis, buntur. Quapropter, Christiane, suadeo tibi
Angeli Dei oculi dicuntur, quia sunt specula emere aurum ignitum (10) Fratres, cemula- :

divinae claritatis, quaelucent, et adhuc ar- mini charismata meliora (n), ut possitis ad-
dent, ut incendia divinae charitatis. numerari inter Angelos, qui sunt et Deo mi-
3. Incendium divinae charitatis fuit Luci- nores , et homine majores.
(1) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. —
(2) Ps. io3. — (3)
(1) Philo. Jud. L. de somn. — (2) Greg. Naz. Orat. In Cat. Corder. — (4) Hom. 1. in Ezech. — (5) L. de
38. — (5) In Encom. Angel. — (4) L. de Sacr. Connub. Cael. Hier. 7. — (6) D. Aug. in Enchir. c. 56. — (7)
c. 16. — (5) In Ps. 129. — (6) L. G. Strom. — (7) Apoc. 21. — (8) D. Th. 1. p. q. 108. a. 6,— (9) Apoc.
= Apoc. 5. 2:. — (10) Apoc. 3. — (11) 1. Cor. 12.
 INGELUS. — CONCIO IV.

II. PARS. Angelos post Deum eredimus, rutt in firmamento 1011 coelo lidereo oreatoi,

(1) quia, ut ratiocinatur I). Aug. Angellco. quodprobathocEsaise(i)loco,ubiLuciferar*

crcafitra omnia quos Deus condidit, natura rogantia turaenssic fatur Inccelum conscen- .•

dlgnttate preeceait. (a) Tanta est tupra bo- dam super astra cceli exaltabosoliummeum,
%

iniiies Angelorum excellentia, ut ipsa etiard fe/ enim antequam de cosio corruerei ista
demonum natura, humanam naturam nohi- dicebat postquam tn ccelo eorruit. Si
: vel
litate prsecellat. (Juod 1). A.ug. his verbia adhuc inccelopositus t quomododlxit:Ascen-
clare demonstrat \ Non desunt qui etlam nos dam in ccslum : sed quia legimus : Ccelum
Jtngelisprafferant t quia pro nobis t inqutunt, ccelt Domtno, cum esset tncoelo^ i</ est s tn
non pro Angelis mortuus est Christus. Sed fvrmamento^inccelum^ldest^smpyreum^ubi
/</, (juirf est atintl
,
quam de
impletate vclle solium Dei est, cupiebat ascendere, non hu-
gloriari? etetHm Chrlstus {sicut ait Aposto- mtlitate , sed superbla. I). Bernardus (a)
lus) pro impiis mortuus cst. Ilic ergo non existimat Angelos io coelo empyreo produc-
meritiim nostrum, sed Dei miserieordia com- tos. Idemsemit Venerabilis Beda Non crgo :

mendatur. Aon cst hcec nostrortan gloria ntc- sitpcrius i/ltttl ctrlnin , (jitod inorta/ittin est
ritortmi sed medicina tnorborum. An idco omnium inacccssibi/e aspcctibns, inane crea-
,

nosprceferimus Angelis j quia cum et Angeli tum est ct vacuum : nt terra qiuz nihil in
jieccaverint, ni/til eis talc undc sannrcntttr , prima stti creationc viventtum germinum ,
impensum cst, cur non potius tntelligimus, nihil viventium produxit animantium : quia
(jttod tanto damnabi/ior eoruni jtldicata sit niinirum suis i/tcolis, mox creatttm , hoc csl
ciilpa^quanto crat natttra sub/imior.fi) Mullo bcatissimis Ange/orum ag/ninibus rep/ctum
igitur perfectiores suut Angeli quam lionii- est. (3) Hanc sententiain sustinet Angelici
nes, quos superant i.Origine, quia coeles- Doctoris schola, quae Tertulliani auctoritate
,

tes ; 2. Naturai dignitate, quia spiritales ; 3. munitur, qui Lucifero exprobrat. In deliciis
Perfectionis duratione, quia incorruptibiles. paradisi Dei tui natus es , ne ipse quidem
1. Hoino non de coelo,necin coelo, sed de Adam translatus potius illuc. {/£) Verum li-
terra etin terrafigulatus est :honiinem sicde cet Angeli hominihus de loco originis prae-
luto formatum, in paradisum teireslrem a polleaut quia illi in ccelo, isti in terra sunt :

Deo translatumdocet Tertullianus Et finxit producti, asserit tamen D. Hieron. unde Lu-
:

Dcus hominem, limum de lerra. Jam homo, cifer descendit per superbiam , posse nos as-
qui adhuc limum. Et inflavit in faciem ejus cendere per humilitatem. (5) Et hoec virtus
flatum vitce : etfactus est homo, id est, li- tanto magis nobis necessaria est , quod An-
nius, in animam vivam. Et posuit Dcus ho- geli sunt hominihus etiam naturae dignitate
minem, quem ftn.vit, in paradiso. (4) In quo majores, quia spiritales.
Angeli multum hominihus antistant, quia in 2. Certissimum est naturam hominis, par-
coelo creati sunt. Non consentiunt tameu tim esse spiritalem partim materialem , et ,

doctores inquo coelo creatisint. Rupertus (5) hominetn sine dubio , carnis anima?que tex-
vult Angelos creatos non in ccelo empyreo, turam. (6) Angelorum vero natura mere in-
vel sidereo, sed aereo, nam sicut homo pro- corporea et spiritalis est quod aperte de- :

ductus fuit extra paradisum terrestrem, quia monstrat Tertullianus. Nam , 1. Angelos
quodammodo superabat naturam ejus, in substantias spiritales vocitat : Atque adeo
quem postea translatus fuit , ut beneficium dicimus esse sttbstantias quasdam spiritales.
speciale agnosceret , ita Angeli non debue- (7) Spiritales vires appellat Multum spiri- :

runt creari in loco proprio glorioe , qui est talibus viribus licet. (8) Virtutes etiam spi-
velut spiritalis paradisus, sed extra illum, ut ritales nuncupat : Quamquam et Angelos
postea juxta sua merita in illum transferren- prius instituerit, spiritales virtutes digcsse-
tur. Nunquid putamus quod de fuerint rit. (9) 2. Dcemones et spiritus etingenia esse
ccelo
Angeli, et non potius hic facti et in ccelum asserit. Malitia spirita/is a primordio auspi-
translati ? nempe non magis Ange/i facti cala est in hominis exitium. (10) Et adhuc :

sunl in ccelo quam homo plasmatus in para- Quid ergo de cceteris ingeniis vel etiam vi~
diso. Plasmatus namque fuit homo extra ribus fallacite spirita/is edisseram. 3. Ani-
paradisum, et positus in paradiso. Ita nimi- mam humanam spiritalem vult Non tan- :

rum Angeli extra paradisum conditi, et in tum animce erant , verum et spirilus. (11^
ccelum translati, non natura, sed gratia coz-
lum inhabitant. D. Hieronymus Angelos (1) Esa. (2) Serni.S.de Verb. Esa,— (3)L. 2. in
14.—
— Gen. Tert. L. 2. adv. Marc. 10.
(4) (5) L. 6. in —
_ (7)
Tert. L. de Res. Car. 5. — L. Civ. i5.~ Esai. —
(2) :i. (6) Teit. L. de Resurr. 54. (7) Tert. Apol.
—
(.>) Tract. 10. in Joan. — ,4) Tert. L. de Resur. — — 5. 22. (8) Tert. L. de Trin. 1. —
(9) Tert. Apol. 22.—
(5) L. 1. in Gen. 11. (,o) Tert. L. de An. 26. (n) lbid. —
16*
 —

2 oo ANGELUS. — CONCIO IV.

Angelos autemanimabus humanis per- lectuali natura sunt praxliti , et purgandis
fectiores declarat Angelos post Deum no- anirnis nostris adhibentur. Eadem ratio-
:

vimus. (i) Quia ut ratiocinatur D. Tho- ne

, ut animadvertit D. Dionysius alati , ,

mas , quanto aliqua sunt superiora in enti-
bus , tanto magis pertingunt ad similitudi-
nem divinam. (2) ldcirco qucedam divinam
similitudinem participant, quoad esse tan-
tum, ut corpora inanimata quaedam quoad
esse et vivere, ut vegetantia quaedamquod
vivereet cognoscere, utanimantia ; quaedam
quoad cognitionem simul sensitivani et in-
tellectualem , ut homines Angeli ut Deo
proximiores , uberiori gaudent Dei partici-
patione ait D. Dionysius (3), quia illi et in
,
tantum asshnilantur, quee ma-
intellectualitate
xime Deo convenit. Et ita sicut Deus est
substantia infinita, mere
Angeli sunt creaturae pure intellectuales ,
quas Deus ab initio mundi produxit, ut de-
cretum est in Lateranensi Concilio sub In-
nocentioIII. Simul ab initio temporisutram-
que de nihilo Deus condidit creaturam spi-
rilalem et corporalem Angelicam videlicet .
et mundanam : deinde humanam ex spiritu
et corpore constitutam. (4) 4« Corpora natu-
raliter impenetrabilia sunt , mutuoque sese
excludunt ab eodem loco Angeli autem
corpora penetrant Omnis spiritus ales :
: materia sive siderea, sive aerea, sive terrena,
hoc et Angeli et daimones. Igitur momento
ubique sunt. Totus orbis illis locus unus est.
(5) UndeD. Bernardus (6) attendens ad haec
verba Lucae 1. Et ingressus ad eam (7), sic
: specie tenus corporei Constat Angelos car-
et pedibus nudis . in sacris paginis depin-
guntur. Alarum enim levitas id in Angelis
indicat, quod terreni corporis sarcina liberi
,
absque uilaadmixtione, vel pondere ad celsa
: ferantur : quod autem nudi et discalceati
;
describuntur, hoc signat quod liberi , et ab-
soluli, et expediti atque exterioris omnis ab-
jectionis labe sint puri, et ad divina? simpli-
citatis similitudinem pro viribus tendant. (1)
Corporei adhuc repraesentantur , ut nostrae
consulatur infirmitati. Coelestes quippe men-
tes omnibus lineamentis carent, et omni pror-
sus materia vacant : divina autem scripta ,
intellectualis , ita sacra illis simulacra , qua? ficta sunt , etcor-
pora ejjinxere , ut imbecillitati nostra? con-
sulerent. (2) Quoties aulem Angeli corporei
apparent, 'specie tenus corporati sunt , quia
ex elementis corpoream formam assumunt
, (3), vel de terrena materia. Sed et si de tna-
teria fuit Angelos sumpsisse carnem, credi-
bilius utique est de terrena materia
,
quam
de ullo genere ccelestium substantiarum, cum
adeo terrenas qualitatis exstiterit, ut terrenis
: pabulis pasta sit. (4) Ex quacunque autem
sint corpora ab Angelis assumpta, Angeli
sunl natura sua incorporei et spiritales , et
secundum exteriorem tantum formam et
:

ad propositum fatur Quo ingressus est ad

: nem non propriam gestasse , utpote naturas
eamP puto in secretarium pudici cubilis, ubi substandae spiritalis (et si corporis alicujus,
illa clauso super se ostio orabat Patrern in sui tamen generis)
carnem autem huma- , in
abscondito. Non enim fuit difficile Angelo nam transfigurabiles ad tempus videri et
per clausum ostium penetrare ad abdita Fir- congredi cum hominibus posse (5) hic non :

ginis, qui utique subtilitate substantiae sure sumitur corpus , prout opponitur spiri-
hoc habet in natura, u t necserris ferreis ejus tui , sed prout opponitur nihilo. Cum au-
arceantur ingressus quocunque suus eum tem sit , habeat necesse est aliquid per
.

impetus ferat : angelicis enim spiritibus pa- quod est. Si habet aliquid per quod est ,
rietes non obsistunt , sed cuncta illis pene- hoc erit corpus ejus. Omne quod est , corpus
trabilia suntet pervia.Qnot\ patetadhuc: nam est sui generis : nihil est incorporale , nisi
legio daemonum (8) (quae sex mille sexcen- quod non est. (6) Corpus igitur sumitur du-
tos sexaginta sex cornplectitur) unius homi- pliciler uno modo pro ente materiali na- :

nis corpusculum ingressa est, quia suppetit turaliter impenetrabili, et extenso secundum
illis ad utramque substantiam hominis adeun- longitudinem, latitudinem et profunditatem.

darn subtilitas et tenuitas sua.

(9)
Altero modo pro substantia reali vere et
Quod si Angeli in sacris litteris appellan- realiter existente. Primo modo opponitur
tur ignis hoc ideo est , ut bene notat D. substantiae incorporeas et spiritali. lmplicat
:

Gregorius Nazianzenus(io),ut eorum deno- enim quod substantia corporea sit incor-
tenluroperaliones.Angeliignessuntabomni porea cum corporeum et incorporeum ,

corporea figuratione et nalura alieni : qui sint differentiae oppositae, quae dividunt sub-
spiritus et ignis appellanlur : quia intel- stantiam finitam, ut sic , et constituunt na-
turas substantiales specie diversas. Secundo
(1) Tert. L. de Rcsur. Car. 5. —
(2) Opusc. 2. c. j5.
(3) DeCcel. Hier. 4.— (4) Cap. Firmiter de Sujp. Trin. (1) De Coel. Hier. c. i5. — (2) D. Dion. in Ecclcs.
— (.'») Tcrt. Apol. 22 —
(6) Serm. 3. sup. MiJs. (7)
— Iiier. 2. — (3) Hug. Car. — Tert. L. de Car. Chr.
(4)
Luc. i,— (8) Liic. 8. - (9) Tert. Apol. 23.— (10) Orat.34. 6. — (5) Tert. ibid. — (6) Tcrt. L. de Car. Chr. 11.
 am;iXUS. — CONCIO IV.

Uiodo oppouilur inaui, fKCUO, niliilo, et ex- Post cncssnm om/iino non obiiubititr, ubi
cludit lantum id quod nonest; quosmodoeet moo dopvtor Angtllt
$t *l despolior tesui t ,

cjuul commuuead substantiam corpoream «t non AngiliU) non Angeh. (i) Tum quia ad

incorporcam, utraque subetantia tum oorpo- generatioaem raquirituc seroen, quod eet
rem, tuin iucorporea, vere et realiler oppo» para substantise corporeai mentts, et n-si-
nitur Doaenti,et exdudit oihiluro. Et hoc auum cibi optime coacooti
Angeli lutera :

secundo nioclo tantum Tertulliaiius tribuit
BOrpua aniin.c> ralionali cjuam spiritalein
,
demonstiat ; Angelis, quoi lubstanuai spiri-
cuin sint iocorporei , nec pdssunt proprie
seiuen eprulare, nec aeceptUDI cihum ca-
lore Daturali conooquere : djbc enim con-

talea appellat ; immo ipaimet Deo. 1 1

<««- coctioadaoimamregetantem pertinet.£r*jt*
cedam i/itcrimcssc aliquid i/icorpora/e <le ta/njuam Angcli,si non /iubc/it/o,rjuia no/i rno-

subslti/itiis tltuila.iat , cum ij>sa siibstantia ricntlo : ittitjac /tcc ulli simili nccessitati sitcci-

OOrpuS Angelui ergosi- tlc/itlo corporalis co/iditionis. (2) Post resur-

sit rci cajustjiie. (i)

mul et semel corpus est, et spirilus oorpus rectioneni beati in corporibus suis, nec cc>-
:

existentia et realiiate , cjuia est verum ens meclent, nec seinen emittent, quia erunt si-
realiter existens ; spiritus essentia et quid- cut Angeli, qui nec manducant, nec semen
ditate , quia est substantia spiritalis et in- emittunt quia hs9C acl conditionem corpo-
:

corporea, major homine, tum ob perfectio- ream et mortalem pertinent, tum quia gene-
nis dignitatem, tum ob naturau incorruptibi- ratio in corporalibus necessaria est ad con-
Iitatem. servationem speciei cum enim genita indi- :

3. Mortalem hominem demonstrat Ter- vidua quotidie moriantur, periret species ,

tullianus, tuin ex nativitate ejus. Non enim nisi de novo alia individua generarentur.
rnori solet, nisi rjuod nascitur. Mutuum rle- Deus autem ab initio mundi omnes Angelos
bitum est intcr se nafwitati cum morta/itate. produxit. Quamquam et Angelos prius insti-
Formamoriendi,causanascendiest.{i)'Yu\\\ ttterit. (3) Unde Lactantius Firm. Rebus
ex ejus compositione. Mors enini unionem enim injerioribus propter majorcm a primo
anima;etcorporisdisjungit. Ipsa i/laratio oj>e- prineipio distantiam, provisa proprie dicta
ratrix mortis, tantam animce et carnis socie- generatio aliarum cx aliis, ut quandoquidem
tatem, tanlam a conceplu concretionem so- essent cojiditione mortales mutua oossent ,

rorurn substantiarum, divcllit ac dirimit. (3) successione servari. lntelligentiis vero, quia
Tum ex conditione humani corporis, quod immortales sunt , neque alter sexus , neque
est obnoxium corruptioni. Mortuum itaqne successio necessaria est. (4) 2. Angeli sunt
-vocabulo non est nisi quod amittit animam ,
incorruptibiles, quia Mors non aliud deler-
de cujusfacultate vwebat : corpus est quod minatur,quam disjunctio corporis animceque.
arnittit anirnam, et amittendo fit mortuum. (5) In Angelis autem non est compositio ex
anima a corpore corrumpitur anima et corpore alias essent homines
(4) Separata
:
, ,

corpus. Morsest, quce carnem et sanguinem nec essent intelligentiae completa? quod est ,

non rnodo corrumpit, verum etiam consurnit. ahsurdum. Angelus est essentia inlelligens,
(5) Tumex Dei sententia , quae hominem corporis expers, natura irnmortalitatem divi-
morti condemnat. Cadere ergo dicimus cor- nilus consecuta : secundarium spiritale lu-
pus in terrarn per mortem , sicut et res ipsa men, ex primario illo ac sempiterno lumine
testatur, ex Dei lege : corpori enim dictum splendorem hauriens. (6) 3. Gorpora mixta
est : Terra es, et in terram ibis : ita quodde sunt corruptibilia , tum quia cum sint com-
terra est , ibit in terram. (6) Inde conclu- posita dissolubilia sunt ; tum quia habent
,

dit : Hominis est pati mortern, dissolutricem in se materiam primam, quae est radix cor-
corporis et peremptricem sensus. (7) Econ- ruptionis tum quia continent saltem vir-
:

tra Angeli nonest pati mortem. i.Quianon tualiter elementa, quorum alterantes quali-
nascitur. Habes causarn cur Angelinon nas- tates pedetentim corrumpunt. Mortui voca-
cendo acceperint carnem: non venerantmori, bulum corpori competit (7), deinde nulla
ideo nec nasci. (8) Corruptio necessario ge- mors non ruina mernbrorum est. (8) Angeli
nerationem consequitur Angeli autem non autem corporei non sunt, ut fuse demons-
:

generantur tum quia ad generationem sexus tratumest. Quoniam in rebus qua> exstant ut
:

requiritur Angeli vero sexum non habent. aliquid esset corporeum

;
debet esse aliquid ,

m incorporeum posita
ut contraria Jjuxta se r
Tert. L. adv. Hermog. 35. — r
, . ,
(1) Tert. de
(2) L. Car.
Chr. 6. —(3) Tert. L. de An. 52. — (\) Tert. L. 5. (1) Tert. L. adv. Valent. 3a.— (2) Tert. L. de Rea.
ad». Marc. 9. —
(5) Tert. L. de Kes. 5i.— (6) Tert. L. 62.— (3) Tert. L. de Trin. 1. —
(4) L. 1. inst. S. (5) —
5. adv. Marc. 9. —
(7) Tert. L. de An. 42. — (8) Tert. Tert. L. de An. 27. -
(6) Joan. Damasc. (7) Tert. —
L. de Carn. Ctuist. 6. L. 5. adv. Maic. 9. — (8) Tert. L. de Res. 18.

I
 ,,

2J2 ANGELUS. CONCIO IV. —

magis elucescant. (i) 4- Ex senientia Dei tum ad iutegritatem resurrectionis, tum ad
homines morti addicti sunt, in quo D. Aug. perfectionem judicii, ut referat unusquisque
divinam agnoscit misericordiam. Pater tni- in corpore suo prout gessit , sive bonum
,
sericors mortalia humanis animis vincula sive malum
, offieia vero membrorum ne- :

fecit : ita hoc ipsum quod mortales sunt ho- cessaria non erunt , nec ad conservationem
mi/ies corpore, ad misericordiam Dei Patris vitee, nec ad conservationem speciei quia :

perlinere arbitror, ne semper hujus vitce mi- corpora amplius morlalia et mutabilia non
seria tenerentur. (2) Tantum abest ut Deus erunt, sed immortalia et immulabilia. Quod
Angelos morti condemnaverit, quin immo sufficitad confundendos negantes resurrec-
post resurrectionem corpora electorum ad tionem qui ut controversiam exaggerent
, :

instar Angelorum immortalia efficiet. Simi- carni maxime eidem de officiis quoque mem-
les enim erunt Angclis qua twn nupturi , brurumargumenlantur,autetipsadicentesper-
quia nec morituri ; sed qua transituri in sta- manere debere insuis operibus etfruclibus, ut
tum angelicum , per indumentum illud in- eidemcorpulenti&adscripta : aut quia constat
corruptibililat:s, per substantics tamen resus- discessura esse officia membrorum,corpulen-
cilatce demutationem (3) . tiam quoque eradant : cujus scilicet perseve-
Duae sunt in Patre eeterno perfectiones , rantia credenda non sit ulique sine mem- ,

quarum una ab Angelo akera ab hoinine bris : quia nec membra credenda sunt sine
,

participatur. Pater namque ajlemus esl im- officiis. Quo enim jam, inquiunt, hcec spe-
morlalis, est incorruptibilis, est etiam fecun- lunca oris, et dentium statio, et gulcc. lapsus,
dus, nam generat Verbum. Augelus parli- et compitum stomachi , et alvi gurges , et in-
cipat non fecunditatem quia non generat, testinorum perplexa proceritas , cum esui et
,

sed immortalitatem. Sed Angelus substantia potui locus non eritP quo renes conscii semi-
incorporea est, intellectualis et immortatis. num,et reliqua genitalium utriusque sexus,
(4) Homo autem fecunditatem sed non im- et conceptuum stabula , et uberum fontes ,
,

mortalitatem participat. Polentia enim ge- discessuro concubitu et fcetu, et educatu ,

nerandi qua pollet, innuit in eo corruptio- postremo , quo totum corpus , tolum scilicet
nem ei siquidem da(a est ad conservandam vacaturum? (1) Huic objectioni respondet
:

speciem per propagationem post resurrec- Tertullianus, qui mira animi sagacitate is-
:

tionem autem etiam in corpore assumpto, tam difficultatem solvit. Officia membrorum
sequalis erit Angelo , quia immortalis nec ludibriose deindustriasuffundendcvresurrec-
:

amplius generationi vacabit, quia tunc ces- tionis , oblatrant ; non recogitantes ipsas
sante moriendi necessitate,cessabit etiam pro- prius causas necessitatis tunc vacaturas ; cibi
pagalionis forma. Licet enim viri et mulie- fatnem, et potus sitim et concubitus genitu- ,

res in suo resurgant sexu illis tamen nulla ram ,et operationis victutn. Sublata enim ,

erunt officia sexuum, quia non erit amplius morte, neque victus fulcimenta ad prcesidia
nec nasci, nec mori. Adhcec ergo prcestruxU -vita?, neque generis supparatura gravis erit
mus non oportere committi futurorum atque membris. (2) Addit Sed huic disputationi
, :

prcesentium dispositiones intercessura tunc finem dominica pronuntiatio imponit. Erunt,

,

demutatione : et nunc superstruimus ojficia inquit, tanquam Angeli, si non nubendo ,

ista membrorum necessitatibus vitce hujus, co quia nec moriendo; utique nec ulli simili ne-
usque consistere, donec et ipsa vita transfe- cessitati succidendo corporalis conditionis.
raturatemporalitate in ceternitatem : ipsaau- (3) Quasi nuptiis deficientibus, simul aufe-
tem liberata tunc vita a necessitatibus , libe- ratur mors, et omnis humanae conditionis
rabuntur et membra ab officiis : nec ideo tion necessitas, pergit Tert. Quia et Angeli ali-
erunt necessaria. Licet enim officiis liberen- quando tanquam homines fuerunt , edendo ,
tur, sed judiciis retinentur : ut quis referat et bibendo, et pedes lavacro porrigendo. Hu-
per corpus prout gessit. Salvum enim ho- manam enim induerant superficiem , salva
,

minem tribunal exigit : salvum vero sine intus substantia propria. Igitur si Angeli
membris non liquet eutn, ex quorum non of- facti tanquam hotnines, in eadem substantia
ficiis, sed substantiis constat. (5) His verbis spiritus, carnaletn tractationetn susceperunt
optime demonstrat cur homines resurgent cur non et homines facti tanquam Angeli ,
cum membris corporis cuilibet sexui conve- in eadem substantia carnis spiritalem subeant
nientibus, et cur hujusmodi membra ab offi- dispositionem ? non magis solemnibus carnis
ciis vacabunt quia membra requiruntur, obnoxii sub angelico indutnento , quatn An-
:

1 geli tuuc solemnibus spiritus sub humano :

D. Justin. in ad Graecos. Qusest. 2.
quacst. —
(1)
L. 9. Civ. 10. — Tert. L. de Res. 36.
(3)
(1)
(4) S. Aug. — (1) Tert. L. de Res. 60. — (1) Tert. L. dc Res. 61. —
tract. dc cognit. ver. Vit. c. 6.— (5) Tert. L. de Res. 60. (3) Cap. 63.
 ;

ANGELUS. — CONCIO IV.

nec idco non pcrmansuri in ctiriic
,
quia ncc odorem sauctilalis <( gralUB hominibus ,
in solciunibus carnis, cuni ct A/i^cli, non ct eif(]U6 aspiranl iimiioi lalitatis el iucnnuj>-
in spiritu permanscrint , quiti non ct iu so- lionis fragranliam Angclicw viittttcs, qut-
:

lcmnibus spiritus tlcnitpic non tli.iit cruitt bus c/ccti tpiitptc tl bcati in rcsun"ecttone
, ,

Angeli, nc liomitics ncgarct ; sct/, ttinquatn sociabunlur tjui cutnt ilcut Angcli Uci, ,

Jngcli, ut honiincs conscrctirct J\on uhsftt- ips.r sttitt /lt>icntis ritrs ct rinctr, qute otlo-
.

lit substantiain , cui similitudincni tribuit. rctn suitnt uiiicuitpic anilitw ,

• t gratiatn ,

lieati [>ost reaurrectionera similes erunt An- quam a conditore suscepit prius , tt nunc ife-

gelis, tuin quia a generatione et victu ceasa- rum perditam recuperavit^ impertiuni : sua~
hunt,tum quiaenint initiiortales Aliutl cuim : vitateque ccelestis otloris , foetorem tcndctn
niors, ct aliutl morta/c : tnors tion capit im- objccttv ab cis tnortulitatis corrupt itmistpic
tnortalitatcm, mortalc capit. (^i) tlcpcllunt. In liomine dujdex est ICStor: IOB-
lonmortaUtas reperitur iu Deo,in Ange- tor sciiicet auimae et fcator corporis ; pec-
,

lis et in corporibus beatis post resurrectio- catum animae, corruptio est foetor
est fcetor
nem, sed divcrsimode. Deus est imiuoitalis corporis. In sauclis Angelis duplex est odor,
a se, et per essentiam quare solus immor- ,
sanctitatis nimirum, et immortalitatis j du-
talis dicitur Alia cst divina naturee immor-
: plicem liuncodorem aspirant hominibus, ut
(alitas, alia ttostra ; non sunt fragilia cotn- ab eis duplicem illuin loetorem expellant :

paremda divinis : una sola cst substantia di- odorem sanctitatis , ui ab anima expellant
vinitatis, qiuv mori ncscit. Lndect Aposto- foelorem peccati odorem immnrialitatis, ut
;

lus cum scirct animam, ct Angclos immorta- a corpore expellant foetoiem coiriiplionis ,
les, qaod solus Deus immortalitatetii lutbe- fianlque sequales iu ccelo Angelis, qui sunt
rct prwdicavit. {2) Angelus immortalis est,
,
tibique, tum majores, tum minores Christo.
lion a se, nec esseutialiter, sed ab inirinsecis
principiis naturae suae quee cum facta sit a
m PARS. Hucuscjue Angelos cum Deo
:
et (
.,,
ni \ iQmiue comparavimus et demons- ,

Deo spiritalis, est naturaliter lmmortabs :

necdepotentiaDei ordinaria destrui potest,
quamvis per absolutam Dei potentiam pos-
sit annibilari Angeli non sunt tnutabiles in
:
suoesse, quia in quo statu cteanlur in co
perpetuo remanent servata sintplicc, el ea-
dem immutabili propria naturce substantia.
(3) Corpora Sanctotum erunt incorruptibi-
trav i, nus e0 s esse Deo minores et bomine
majores. Verum quia Cbristus utriusque
subslantia census , hotuinem et Deutn ex-
niouit
t^ estque Deus> et hom0) censenuus
,
est j e natura divina et j e natura l lumana .
, Si seC undum humanitatem censeatur, est
m i nor Angelis; sisecundum divinitatem cen-
seatui f est ma j or Angelis , de quibus idem
.

ba et immortaba, non ab intrmseco et ex dicendurn cstquod de imperatoribus Co- :

sua natura, sed ab extrmseco et ex gratia :

limus imperatorem ut hotninem a Deo secun-
Opottet mortalehoc induere immortalitatetn , dumj et soh Deo rninorem : sic enim omni-
ostenditur quomodo mortale devoretur a vita bns maj or est} dltm su / Deo milwr esU ( 2 )
dum indutum immortalitate absconditur et yM(\ em m0(\ co li mus Angelos solo Deo
tegitur, et intus continelur , tion dutn absu- Ininores et omn i h om ne ma jores : et quia i

iw««rei<w«tt/i/ttr.(4)TunccorporaSS.Au- cbristus est Deus et bomo , sunt Christo

gelorum fragrabunt odorem quem modo , majores et minores i.Sunt majoresCbristo :

redolet Angelorum immortalitas ,

et sua in- secU ndum bumanitatem ; 2. Sunt minores
corruptioms suaveolcntia albciunt electos Cbristo secundum divinitatem ; 3. Sunt mi-
bomines, ut fcetorem humanae mortabtatis, nores christo , secundiim sanctitatem et fe-
et corruptionis graveolentiam depellant, quo
h c tatem
i

homines qui in ccelo erunt Angelis aequales, , Dei Filius minoratus a Patre modicum
beatam mcorruptionem et immortabtatem uid citra Angelos. (3) Ut quid minoratus ?
q
fragrent. Sic exphcat Ong. hsec sponsi quia Qhristus homo et fdius hominis. (4)
verba Vineai Jlorentes dederunt odoretn
:
Addit . Modicum quid minoralus citra An-
suum:surge, amica tnea, speciosa tnea et i os? ia non vic etur ingens distantia in-
j

veni. (5) Salvator Cbnstus Deus , ammam ter naturam angelicam et bumanam ; tum
sanctam, quam jam speciosam appellat, ad lia celsitas ange ica nihi i habet bomine
i

se alhcit, et ad se venire jubet, quia vineae propinquius .

tum quia inter crea turas se-
florentesdederuntodoremsu U m:h U j U smodi cunt]um pTadum no bilitatis tenet homo
florentes vineae siint beati Angeb ,
qm dant

(1) Tert. L. dc Rrs. H- — (a) S. Ambr. L. s. de (i) Tert. L. de Car. Chr. 5. — (a) Tert. L. ad Srap.
fide «.— (5) S. Rasil. in Fs. 44. — (4) Tert. L. de Res. 2. — (3) Tert. L. de Cor. Mil. 14. — (4) Teit. de Cai.
54. — (5) lior.:. 4- u qualuor. Cant. 3. Clir. 5.
2 %i ANGELCS. — CONCIO IV.
tum quia inter naturam angelicam et hu- tiam Angelorum, quorutn perfectio prorsus
manam non datur altera substantia media admiranda et incomparabilis est Mognum
: :

non videtur autem ingens distantia inter na- eniin est ccelum sed non ita ut Ange/us : ,

turas ,
quas tertium aliquod non separat. decorus est sol , excelsior Archangelus. (i)
Sed quantum sit illud Modicum quid citra
; Actdit : Unumquemqne Angelum universce
Ange/os ignorare non sinit , tum materia
, huic visibili creaturee , parem rependi , vel
humanae carnis, tum compositio ex corpore potius multo nobiliorem esse atque prcestan-
et anima, tum gravitas corporis, qua depri- tiorem. (2) Gujus hanc accipe rationem Di- :

mitur humana mens, tum mors cui obnoxius
est homo. Impar certe dignitas nam quid
est etiam Christus ut homo, Angelo compa-
ralus? 1. Christus natus ipse est, et ex carne
hominis, homo in came gcneratus (1) An-
gli vero non sunt producti per generatio-
nem, sed per creationem , quae est operatio
vinitati enim propinquce sunt intelligentes
; creaturce , quceque mente sola assequi pos-
sunt; alience autem omnino , qucecunque sub
sensus cadunt ; atque adhuc his remotiores ,
: quce omni anima et motu carent. (3) Deus
sicut principium, ita est regula omnis creatae
perfectionis idcirco quo aliqua crealura est
:

solius potentiae divinae, nobilior generatione Deo proximior, eo est perfectior. Inter om-
humana. 2. Christus terreni census induit nes creaturas, Augeli Deo proximiores sunt,
carnem (2) Angeli sunt substantiae incor-
: utpote spiritales. Unde dicuntur a Gregor.
poreae et immateriales. 3. Christus est ex Naz. propinqui et cognati Deo creaturae ;

anima et corpore compositus , quia induerat vero corporeae, et materiales , alienae a Deo
hominem carnis animceque texturam (3)
, : dicuntur quia earum natura, non est in or-
:

Angeli autem non sunt ex corpore et aninia dine naturae divinoe, quae spiritalis est et :

compositi. 4- Christus terreno usus est pa- licet anima hominis quae spiritalis est sit ,

bulo Esuriit sub diabolo sitiit sub Sama-

: , Deo cognata ejus tamen corpus est a divi-
,

ritide (4) Angeli vero alimentis hujusmodi

: nitate alienum quapropter non accedit ad
:

non indigent Angelorum enim vita , nu-

: perfectionem Angelorum Quorum tanta :

tritorio subsidio non indigel. (5) 5. Christus
Jassitudine laboravit, nam Jatigatus ex iti-
nere , sedebat supra fontem (6) Angelis
nulla inest lassiludo. Quod si Angelus resur-
rectionis nunlius sedet Sedebat ad docen-
: minem namque Angelo collatum, utjumen-
dam resiirrectionem , non ad lassitudinem
sublevandam. Ccelestis natura ignorat lassi-
tudinem, nescit laborem. (7) 6. Christus cor-
poris pondete gravatus fuit Corpus quod
estdignitas ut omnis humana natura illis
comparata pueritia nitncupetur. Juxta illud
: Zacharice prophetce : Curre et /oquere adoles-
centulo illi. (4) Plus audet S. Ambros. ho-
tum existimat : Homo Angelorum compara-
tione mutum
videtur esse jumentum. (5) Et
non solum SS. Angeli humanae natura? antis-
; tant, imo doemones nobilitate naturae , ho- ,

corrumpitur aggravat animam (8) Angeli

, : mines superant Tanta est angelicce natur.r :

nullo pondere detinentur Omnis spirilus : excellentia ut omnia quce Deus condidit ,
,

ales. Hoc et Angeli, et dcemones. Igitur rno- naturce dignitate prcecedat. Nec hominibus
rnento ubique sunt. (9) 7. Christus fcedatus, inferiores sint etiam dcemones , sed superio-
et deformatus fuit : N
ec formain habuit, nec res : licet il/is peccantibus nihil tale unde
speciem ; sed forma ejus ignobilis , despecta sanarentur , impensum a Christo sit. (6) Et
citra omnes homines (10) Angeli mira pul-
: ob hanc causam, Angeli in Scriptura (7) vasa
chritudine praediti sunt. 8. Mortuus est aurea, homines vero vasa lutea nuncupan-
Christus Sedjam hinc responde , interfector
: tur, quia sicut aurum est omnium metallo-
veritatis, nonne vere crucifixus est Deus ? rura pretiosissimum, ita Angelus est omnium
Nonne vere mortuus et crucifixus P (11) creaturarum praeslantissima. Verum eodem
Angeli autem ex sua natura sunt immorta- niodo de perfectione angelica ratiocinandum
les. Legunt denique : Minorasti eum modico est ac de Caesarea dignitate Temperans :

citra Angelos, et negant inferiorem substan- rnajestatem Ccesaris infra Deum,cuisoli sub-
liatn Christi, nec hominem se , sed vermem jicio. (8) Temperanda est Angelorum proe-
pronuntiantis. (12) stantia, qui licet sint majores Christo secun-
Haec optime demonstrant praeexcellen- dum humanitatem , sunt minores Christo
secundum divinitatem.
(1) Tert. L. de Car. Chr. 18. —
(2) Tert. L. de Car. 2. Cuill duie Substantice Censeantur in
Chr. 16. - (3) Tert. L. de Res. 34. —
(4) Tert. L. de
Car. Chr. 9. —
(5) S. Aug. L. 8. Civ. 6. —(6) Joan. ,^ s chrysos. hom. de Jejun. (2) Hom. 2. con- —
4. — (7) Chrysol. Serm. 7 5. —
(8) Sap. 9. (9) Tert. — tra Anorrit
_

_
n,) Greg. Naz. Orat. 58,—
(4) S. Hi.r.
Apol. a2 .— (10) Tert. L. de Car. Chr. i5.— (n) Tert. in C- 2 .Zach.— (5) L.2. de Fid. 3.— (6) S. Aug. L. 11.
ibid. 5. —(12) Tert. L. de Car. Chr. i5.
Civ. 35.— (7) S.Gieg. L. 3. io L.Reg. (8) Tert.Apol. 33, —
 , ,

ANGELUS. — CONaO IV.

Chrlsto Jcsu difina cl huinana (l) : constat tionis Dci Ftlio ctiui Angc/is, cl quia nlhll
quod etsi Cliristus de sensu hnmanss naturss cognatlonis cst ; non per eomparationem dte*
sit minor Angelis, de sensu naluiac diviMS tnni cst ab Apostolo : ctii unquani Angclo-

est iniiuite tnajor Angelis. I, Angelornin rnni dictum est : Filius nicns cs tu ? (anfo
dignitas coinmendatur ,
quia prituuin Detis niclior illis cf/cctus, qttanfo pnr illis exeeU
Angelos ct coslestes nomen katreaitavit f sed par distint*
spiriius praeogitavit, lentius
(2) Qui enim diversa opera in luoetti edett tionem et ad differentics notam, et ut dtoer*
meditantur, pratstantissimi primo et per» iitas naturat Filit Dei cum Angelis ostendo*
,

fectissinia produeere praeeogitant. At Chris- rctttr. Quin tpse Apostolus illinl nielior) cx-
tus est Deus ct Filius Dei (u)j non in tem- ponens non in alia re quam in distinctione t

pore productus, ulAngelus, sed al> aiterno Filii rcrittnqtie cmtt/itaruni USUTpat l (litm ,

genitus. 2. Christus cst 11011 creatura <le hunc qtiit/ent /f/ittnt, illos nmncipia appc/lat i
,

nihilo creatus ut Angeli ,

sed Deus de sul>- ei liiinc nt ii/iitni Patrls a dextris assidere,
stantia paterna generatus : l/ancc.v Dcopro- illos vero ut Servos apparitoriuu ct nitntio-
/ututn didicinuis, et prolationc gcncratum , ct ritm inttncre, aliisipte niinistcriis fungi. (1)
idcirco Filiunt Dci , ct Deitm (/ictuni c.v uiii- Ouemadinodum nonien Angeli sultjeclio-
tatc substantiw. (4) 3. Angelorum nobilitas nem involvit , ostemlitquc aliquid dari su-
in eorum natura spiritali consistit ,sed na- perius Angelis , cujufl jussa perficiunt sig- :

tura divina Christi est mere spiritalis (non nat enim miuistcriuni quia Angelus, non ,

finita , ut angelica, sed infinita) : nanict Dcus dominus, sed nunlius est ila titulus ingens :

spiritus , ita rle spiritu spirilus , ct de Deo (lilius) siguificat auctoritalem , etimpciiiun
Dcus. (5) 4* Magna est Angelorum nobilitas, quod supra Angelos liabet Cliristus. Aliter
quibus subditae sunt creaturoe materiales et autem S. Thom. inlelligit Apostolum (2) :
eorporeae sed Augeli subjiciuntur Christo
: Tanto inelior yDigc/is eJJectus,idcst,sanc(ior.
Deo, qui est Hex regumob summitatem mag» Denotans quod Christus est major Angelis
nitudinis et subjectionein crelerorum gra-
, nou solum secundum divinitatem, sed etiam
duuni. (6) 5. Mira qua pollent Angeli po- secundum sanclitatem et felicitatem.
tentia, valde eorum perfectionem commen- 3. Magna sane Angelorum perfeclio, ex
dat, verum potentia Filii Dei infinite major naturaj nobilitate desumpta sed multo ma- ;

est , qui cuncta de nihilo produxit Jam : jor quoe a donis gratke et gloriae muluatur.
ediximus Dcum universitatem hanc mundi Verum quantumvis dotibussupernaturalibus
verbo et ratione et virtute mo/itum. Apud ditati sint Angeli , longe minores sunt coe-
sapientcs quoque constat artiftcem virleri uni- lestibus gazris , Cliristo Christttm sane pras
:

versitatis : hu/tc enim Zeno determinat facli- crvteris, justitite cultu, vitre integritate me-
torem, qui euncta in dispositione Jbrmaveril. liorem. (3) 1. Omnia gratiae dona, quae in
(7) 6. Angeli sunt scientiaet cognitione per- cunctis Angelis et hominibus dispersa sunt ,
illustres : atsunt tantum secundi splendores in Christo adunantur : Et omnia jam Chris-
a Deo irradiati , qui cum divina luce non tum , ut ex omnittm defloratione construc-
suntcomparandi Deuin puto r/e sub/imioribus tum.
: Ut Deus absolute bonus pronun- (4) 2.
oculatiorem. (8) 7. Pei fecti sunt Angeli, quia tiatur, quia omnis creala bonitas , divinae
immoi tales verum licet ex sua natura sint bonitati comparata honitatis non meretur
:
,

immortales, absolute tamen a Deo annihilari nomen ita Tertullianus , ut eminentiatn :

possunt. Deus solus nullo modo defectibilis sanctitatis Christi supra angelicam demons-
est : Solus Deus de incorruptibi/itatis pro- tret, simpliciter eum sanctum appellat Quis :

prietate Jelix. (9) 8. Gloria Angelorum est vero sanctus quam Dei FiliusP (5) Quo ,

quod sint signacula divinae similitudinis, at etiam nomine ab ipso daemone donatur :

Filius Dei est imago substantialis Reprce- Exclamat ibidem spiritus dcemonis : Quid no-
l
:

sentator Patris. (10) 9. Angeli multum no- bis et tibiest, Jesu P venisti perdere nos : scio
bilitantur, quia omnes sunt administratorii qui sis : Sanctus Dei. (6) 3. Ut Christi gra-
spiritus. (11) Sed tantum micantius fulgeat, appellatur Christus de
est discrimen inter lia
illos et Christum ,
quantum intercedit inter radice Jesse Et nascetur virga de radice :

servos et unigenitum filium nihii cogna- Jesse, quod est Maria, et flos de radice ejus
:

ascendet : flori quidem ob gratiam adrvqua-

(1) Tert. L. adv. Prax. 39.— (2) Greg. Naz. Orat. 38. tum, ex stirpe Jesse deputatum, per Mariam
— (3) Tert. Apol. 21.— (4) Tert. ibid. (5) Tert. —
ibid. - (6) Tert
Lib 1. adv Marc. 4- (7) Tert. - (l) S Athan 0r at. 2 contra Arianum. - Hebr. 2)
Apol. ».- (8) fert. L,b ,. adv. Marc. 2 5._( ) Tert.
9
. .

,/J. (3) Tert L dt; Prajsc> llxr 43.

. .
.

.
_ m^,.
(
L .

L.b n adv. Marc. .6.-(.o) lert. L. adv. F.ax. 2 (.

- (' IIebr - »•
adv Valent. .*.- (5) Tcrt. L. de Car. Chi!
. „.- (6)
') Tert L. 4. adv. Maic. 7 .
 ;

2 56 ANGELUS. — CONCIO IV.

scilicetinde censendum.(i) Christus uthomo in sublimitatem id
est, ccelum. (i) Et non
,

de Virgine censendus est, quia ab illa natu- solum ascendit ad ccelum, quod est omnium
ram humanam accepit. Gratia adhuc Mariae beatorum regalis curia, sed etiam ad ccelo-
potest aliquomodoesse census gratiae Christi, rum verticem et fastigium : Christus ascen-
non quod inter utramque sit aequalitas gra- : dit in sublimiora ccelorum. (2) Ibi
enim fe-
lianamque Christi multum superat Maria-
omni angelica superiore potitur ibi
licitate ,

nam gratiam sed ut cognoscatur, quantuin est sublimatus in consummationem (3), et acl
;

Christi Domini sanctitas Angelorum sancti- dexteram Patris in ccelis pnesidens. (4) Et,
tati praeferenda sit cum Mariae sanctitas ut ait Apostolus constitutus ad dexteram
, ,

ruulto sit major Infinitum servorum ac ma- Dei in ccelestibus super omnem principatum
:
,

tris discrimen est. (2)4» I'1 numero etmeu- et potestatam. (5)

sura data sunt Angelis dona gratiae Christo Jobus monachus apud Photii bibliothe-
,

vero tota seinfuditpleuitudo gratiae Exinde cam, aegreadmodum fert querelas hominum,
:

quo Jloruisset in carne sumpta ex stirpe Da- qui angelicae invident naturoe et sanctitati :

vid, requiescerein illo omnis haberet operatio Quomodo , inquit , nobis expedire magis
gratiaz spiritalis. (3) 5. In sanctis Angelis possit Angelorumconditione produci,quando
requiescit Deus, sed Christus potiori jure est peccatum ipsorum pcenitcntiam non recipit,
templum divin* majestatis : Et
no- et propterea omni quoque venia caret; nos-
erit in
vissimis diebus cedes Dei , super summos trum autem mortale genus etiam peccans ,
monles, utique Christus, catholicum Dei tem- per pcenitentiam rursum resurgit, et certe
plum : inquo Deus colatur, constitutum super post Christi Domini adventum etiam in ho-
omnes eminentias virtulum et potestalum. minibus majora videre opera licet , quam
(4) 6. Spiritus Sanctus. qui est sanctitatis quaecunque ab Angelis fiunt. 1. Angeli ne-
fons et scaturigo , eam abunde super Ange- queunt- olferre sacrosanctum missae sacrifi-
los effundit , et super Christum in specie cium, cujus homo est minister, quem ideo
columbae apparet, quia illi omnium charis- Deus appellat religionis sucv sacerdotem. (6)
matum redundantiam cumulate largitus est 1. Angeli potestatem non habent mandu-
Hic est qui in modum columbce, posteaquam candi corpus Christi in Eucharistiae sacra-
Dominus baptizatus est super eum venit et mento existens. Habemus altare de quo
,

mansit : habitans in solo Christo plenus et edere non habent potestatem, quia taberna-
totus, nec in aliqua mensura , aut portione culo deseiviunt. (7) Homines ad tremendum
mutilatus , sed cum tota sua redundantia altaris sacramentum accedere valent. Quare
cumulate distributus et missus : ut ex illo Christiani sic loquuntur Lactis et mellis :

delibationem quamdam gratiarum c&teri con- concordiam pra^gustamus , Eucharistia? sa-

sequi possint : totius Sancti Spirilus , in crametitum. (8) 3. Angeli nequeunt pro Deo
Christo fonte remanente, ut ex i/lo donorum subire martyrium homo autem potest pro ,

atqueoperum vence ducerentur,SpirituSancto religione mori , quapropter Deus illum ap-

affluenter habilante. (5) Trinam gratiam in pellat teslimonii sui militem. (9) Per mar-
Christo agnoscunt doctores substantialein tyrium autem homo vicem reddit Christo.
:

unam, quoe il!i ex unione hypostatica divi- Cum suppliciis caro erogatur, enisa reddere
nitatis ethumanitatis accessit ; accidentalem Christo vicem, moriendo pro ipso, et quidem
alteram , et particularem, sed summam (ut per eamclem crucem stvpe , nedum per atro-
vultsehola DoctorisSubtilis),quae estconfor- ciora qua?que ingenia pcenarum. (10) 4- An-
tnis supremae dignitati Filii Dei naturalis ; geli sunt ministri Christi , sed cum illo nul-
terliamcapitisseu universalem,quaea Christo lam aliam habent cognationem praeter eam
ut a capite, in omnia Ecclesiae membra dif- quae intercedit inter creaturam et creato-
fluit per quam intelligeudus estquam Chris- rem, et homo ita Deo per incarnationem ,
,

tus suo sanguine acquisivit Ad hoc enim propinquitate copulatus est, ut Deus carnem
:

venerat ut ipse a delicto purus et per omnia ejus nuncupet Christi sororem. (n) Quare
sanctus, pro peccatoribus obiret. (6) 7. Cum Angeli, qui ita vident (ratione Chrisli) su-
autem gloria mensuranda sit per gratiam, ex blimatam naturam humanam, homines ti-
eminentia sanctitatis Christi, pura sanctita- ment et venerantur. Olim in veteri lege so-
tem angelicam excellentia felicitatis ejus su-
,

pra Angelos colligenda est; nam ascendit ^

Tert l. 5. ailv. Marc. S. —(2) Tert. L. de An.
,

55.-
.

(S)Tert. L. adv. Jud. l*

— —
—
(4) Tert. L. de Car.
Tert. L. de Res. 9. —
(1) Tert. L. adv. Jud. 9.— (2) Damasc. Orat. de Ctir. 16. (5) Ephes. 1. (6)
dormit. Virg.- (3) Tert. L. 5. adv. Marc. 8.— (|' Tert. (7) Hebr. 5.— (8) Tert. L. de Cor. Mil 3. (9)
Tert. —
L. 3. adv. Marc. 22. -
(5) Tert. L. de Triu. 3o. (6) — L. de Kes. 9. — (10) Tert. ibid. 8.— (11) Tert. L. do
Tcrt. L. de Pud. 22. Iies. 9.
 :

1N6ELUS. — OGNCIO V. »5;

lcinne fllit hoininibus Augcli aspcctuin pa- vclcn Tcstamciito homiui dominuhatiir , est
vide pertiinescere jatn aulcin in lcgc gra-
: postrnor hoininc gratia diviu.c miserationis,
ti.e ,
postquam Deus lioino I actus est , ct quia Vcrhtim iion augclicaui scd liuiiianaiu ,

liuinaiKun naturain hvpostalico nexii sibi in BSSumpsit iialnrain cl idco \ugcli in DOVO
:

iinum personain copulavit , prostratuin silii Tcstamcnto homiui iniiiistrant . llt ciiiin aii

ipicmvis liominciu viderc rcvcrcntcr Angeli Christus Videbitis Angelos Dei ascendentes
!

mctuunt. Angeli naiuram nostram , quam ei descendentes super Fiiium honttnts. S.

prius despexerant % postquam hane supra se Chrysost.(i)ascensumetdescensum Angelo-

constltutam conspiciunif prostratam sibi vi- rum eorum ministerit interpretatur. Licet
dere perttmescunt. (i) Ui patet cx Joanne, enim natura superiores fuerint Ghristo, in
qui udoruturus Angehim, proliibclur ab An- (juantum honiinc, gratia taincn inferiorCS, .-i

gelo dicente Cave ne idjacias, conservus ad nutum serviebant. Quodin eodem Ckristo
:

cnim tuussum. (a) Jesu ct infirmitatem foveant et stupeant , ,

EccurAngeli, nui in veteri lege permit- majestatem (9.), affert rationem D. Athana-
tebunt sihi ah hoininihus exhiberi udoratio- sius cur Angeli agant inodo cuin hominibus,
nis cultum, hunc constuntissime in lege gra- Ut scquales ciiin ssqualibus, (juia crux Christi
tiae recusant? Hujus duplicem aCfert Abul. eos adinvicera confojderavit. Crux Domini
(3) rationem 1. Quia Deus olimper Angelos
: Angelos hominibus consoctavit, et intcrpres
communiter loquchatitr , eisque apparebat : conciliatrixque cornui nmivHia- fuit. (3) Ex
quiu autem suslincbant, et repraesentabaiit cruce duplex acceperunl Angeli beneficium
personam Dei, a quo missi erant, Deique i.Perseverantiain in bono, ne caderent Qui :

jiomen ineffubile pneferebant, hinc divinos crcxit honiincm lapsum, dcdit stanli Angelo
sibi honores et adorationis cultum exhibi- ne labcrctur : sic illum de coptivitate eruens,
tuiu non recusabant nunc autein , ut bene
: sicut hunc a captivitate dejendens : sohcns
animadvertit Anast. Sina. nunquam inve- illum et servans istum. (4) 2. Ruinae per
nies in novo Testamento Angelos vocari Angelos apostatas factoe reparationem nani :

deos. 2. In statu veteris legis homines etiatn homines per Christi passionem et crucem
sanctissimi minores erant Angelis
, ideo : salvati vacuas Angelorum sedes replent. Ob
Angeli in veteri Testamento nunquam mi- primum beneficium , Christum reverenter
nistraverunt hominibus, minislerio quod est adorant Angeli , eique submisse serviunt.
inferioris ad superiorem , sed per moduni Angelus post tanta supplicia agnoscit Do-
superioris ad inferiorem. Unde in signum minurn suam loquitur servitutem. (5) Ob
,

dominii hominibus imperabant et ab eis , secundum beneficium cum hominibus ineunt

subjectionis cultum acceptabant : in staiu amicitiam eorumque saluti sedulo invigi-
,

autem novi Testamenti post Christi incar- lant, ut cum illis in coslo aggregari et com-
nationem, quia in humanatione Verbi natura misceri possint : pro magno existimantes
humana sublimata est supra omnem condi- honore associari hominibus, quibus Ver-
,

tionem angelicam, etquia Angeliservi Christi bum divinum hypostatico nexu unitum vi-
effecti sunt, aliis hominibus ministrant , nec dent. Quanto majoraccidit hominibus honor
sinunt se ab eis adorari. Eodem modo ratio- ex Verbi humanatione, tanto perfectiores et
cinandum est (caeteris paribus ) de Angelis sanctiores esse debent. Revereamur caput
et hominibus, ac de Judaeis et Christianis. noslrum, cogitemus cujus capitis surnus cor-
In veteri Testamento Judasi majores erant ;
pus, cui omnia sunt subjecta : hoc exemplo
in novo Testamento Christiani majores sunt nos Angelis oportet esse meliores, et Archan-
Judaeis. Itaque curn populus seugens Juda?o- gelis majores : ut qui eis omnibus sumus ho-
rum anterior sit tempore, et major per gra- nore prapositi : Non Angelos apprehendit
tiam prima? dignationis in lege, noster vero Deus.(6)
minor aj tate temporum intel/igatur, utpote
in uitimo seculi spatio adeptus notitiam di- (a»»»»»»»»»»»»»»!»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»
vina? rniserationis , proculdubio secundum
edictum divinos locutionis , prior et major CONCIO QUINTA.
populus , id est, judaicus, serviat necesse est
minori; et minorpopulus, id est, christianus, Refert Tertullianus Romanorum super-
superet majorem. (4) Non dissimiliter Ange- stitionem qui deas quatuor praegnationi et
lus qui est ori»ine prior homine, quique in
' r 'ii
(1) Hom. ao. — (2) D. Bern. Serm. 48. inCant.— (3)
Orat. de Pass. et Cruce. — (4) D. Bern. Serm. 22. in
(1) S. Greg. liom. 8. in Evang. — (2) Apoc. as. — (3) Cant. —(5) Chrysol. Serm. a. — (6) D. Chrysost. Hom.
Quac*t. 70. in c. 5. Josue. — (4) Tert. L. adv. Jud. 1. 5. in Epist. ad Eph.
I. 17
 :

2$S ANGELUS. — CONCIO V.

Hcec cestiman- pora elementaria et ccelestia, non solum gu-
jjroiis nati vitati prapficiebant.
do etiam superstitio roinana deam finxit bernat respublicas et regna , sed etiam sin-
,

Alemonam, cdendi in uterofcelus ; et Nonam gulos custodit homines quapropter merito :

cl Deciinam, a sollicilioribus mensibus ; et canit Ecclesia Deus, quiinef/abi/i providen- :

Parlulam, qiue partum gubernet ; et Luci- tia sanctos Angelos tuos ad nostram custo-
nam, qua? producat in lucem. (i) Hnjusmodi diam mittere dignaris. 2. Divina misericor-
superstitio tum fidei, tum rationi contraria- dia debuit hominibus praeficere custodes
lur: fidei quidem,quae unum dumtaxat cre- Angelos, qui eos a violentia daemonum libe-
dens Deum pluralitatem deorum et dearum rarent. Quainperverse ascendentes et descen-
,

negat rationi etiam, quae entia sine neces- dentes Angelos bonos, malus Angelus a?mu-
:

sitate non multiplicat. Ideoque Tertullianus latur ! Ascendit studio vanitatis descendit ,

unicum Angelum Dei niinistrum ad prae- livore malignitatis : cujus mendax ascensio
,

dicta munera sufficere denotat. Omncm au- ejus , et crudelis descensio est. Cceterum si
temhominis in uteroserendi,struendi paratu- dcscendunt maligni ut circumveniant , gra-
ram , aliqua utique potestas divinai volunta- tias ei, cujus mandato descendunt et benigni
tis ministra modulatur , quamcunque illa Angeli, ut subveniant nobis , et custodiant
rationcm agitare sortita. Et fton solum nos in omnibus viis nostris. (1) 3. Ecclesiae
Angeli Dei ministri paraturam hominis iu triumphantis et militantis societas expostu-
utero materno modulantur quin immo ge- lat, ut Angeli beati et comprehensores, ho-
:

nitam prolem toto vilee decursu custodiunt minibus viatoiibus opitulentur, ut coelestem
et gubernant. Quod probatur tum auctori- illam sibi possint comparare patriam. Illi
tate Scripturae sacrae , tum Patrum testimo- vero spiritus iu ccelestibus sedibus constituti,
nio , tum convenientia et ratione. Angelo- immortales et beati, creatoris sui participa-
rum custodia verbo Dei et Patrum testimo- tione congaudent : cujus a?ternitate firmi ,
nio fulcitur. Nunc scio vere quia misit Dcus vcritate certi, cujus munere sancti sunt. Nos
Angelum suum, et eripuit me de manu He- morlales et miseri : ideoque ut immortales
rodis. (2) Ex hoc loco infeit D. Chrysosto- beatique si/nus , nos misericorditer diligunt.
mus Verumestquod unusquisque Angelum Cum enim ipsis sumus una civitas Dei , cu-
:

habet. (3) Angeli eorum semper vident fa- jus pars in nobis peregrinatur, pars in illis
ciem Patris qui in ccelis est. (4) Inde D. opitulatur. (2) Trina hac ratione Angelorum
,

Hieronymus dignitatem colligit animarum. custodia in praesenti stabilienda est. Quos,

Magna dignitas animarum , ut unaqua>que 1 Divina Providentia ordinavit, ut in mundo .

habeat ab ortu nativitatis sua?, in custodiam misero essent hominum deductores ; 2. Di-
sui Angelum deputatum. Angelis suis tnarl- vina misericordia praefecit, ut contra daemo-
davit de te, ut cuslodiant te in omnibus viis nes essent hominum defensores; 3.Angelica
tuis. (5) Ubi D. Bernardus An pra?sentem charitas allicit, ut inter Deum et homines
:

Angelum esse dubitas, quem non vides P Si existant mediatores.

fidem consulas ea tibi angelicam probat
, \. PARS. Homo dum est in mundo, mul-
prcesenliam non deesse Adsunt igitur, ct ad- . tis plectitur miseriis. Nam ipsam animam ,
sunt tibi, non modo tecum, sed etiampro te: ipsumque corpus in seculo isto expensum
adsunl ut protegant adsunt ut prosint. (6) , omnibus ad injuriam gerimus. (3) Illum in
Angelus Juditham custodivit, utipsa fatetur: praesenti attendo ut peregrinum , ut aegrotum
Vivit Dominus, quoniam custodivit me An- e t ut infantulum. Ut peregrinus indiget de-
gelus ejus, et hinc euntem, et ibi commoran- ductore, ne in via erret ; ut aegrotus indiget
tern, et inde huc revertentem. (7) Plura sunt medico , qui eum sanet ; ut infantulus, in-
alia Scripturae et Patrum testimonia.^ qui- diget bajulo, qui eum portet. Quam admi-
bus omnibus docemur uniuscujusque nostrum rahilis Providentia Dei , qui Angelos custo-
singulis Angelis creditam esse curam, ut nos des hominibus dedit, ut sint, 1. Deductores
custodiant, tueantur, el a pravis dccmonis in- hujus peregrini ; 2. Medici hujus aegroti; 3.
sidiis liberent. (8) Bajuli hujus infantuli.
Ratio etiam naturalis Angelorum custo- r Scientes quod cum immoramur in cor-
.

diam ostendit : divina namque Providentia pore, peregrinamur a Domino. (4) Quam fa-
inferiores creaturas per superiores gubernat c ile aberrat a recto tramite, qui in alieno pe-
ideoque per Angelos regit, non solum cor- nigratur solo, praasertim si versatur in tene-
bris Homo in seculo peregrinus tenebris !

(1) Tert. L. de An. 3;.— (2) Act. 12.— (5) Hom. 26.
in Act. — (4) MatUi. 18. — (5) Ps. 90. — (6) Serm. 12.
in Ps. Qui habitat. — (7) Judith. 10. — (S) Tbeodor. (1) D. Bern. ibid. — (2) D. Aug. L. 10. Civ. 7. — (3)
Orat. 10. in Dan. Tert. L. dc Pat. 8.— (4) Tert.L. de Res. 45.
 ANGEXU6. — CONCIO V. B 5g
undequaque obvolvitur. l.itfr <t Irnrbiir iutcrj rctatur mnlicits, seu mr/Iirina D<i ,
peccatoribus coik r< <ita sttnt. (n hlcoque ilc- qui;i Tobwm sanilati restituil quod n uncii :

duclore indiget , ut per vi;uu qilBB ducit Bcl Angclo nsloli pntissimuin convciiit, qui (

ccelum incedere possit. Quain suavis provi- lioiuinis ;ej»roii mcdn us cst.
denlia Dci, qui hnniini ne abcnet in via salu- >. Ilonio in liac \ita innltis oluioxiiis cst,

tis, providcredignala est custodcm Angchmi, timi anini;c , liiin coipoiis Mtndinihiis ,

viw (Ittrcin, uteum sppellat \ 'ictor. Antioch. (juas proles nascens suts fletibus inaugura-
l'lus rst qimd d§ j/rosprrttt /ariytitabi-
(2) Quo niajus est errandi
pcriculuni, CO tur :

inajor est dignatio divina qu;e nohis Ange- lis vittv tjttitlam atigurrm incominotloriim ,
,

los duces suppcditavit. JMultiv sttnt vitv ; /•orrtii i//am//rbi/ct// i///<'ij/r<-(/iiittir.( i)()ui\m
rnulta grnrra viarttni ; magntiin projrrto pc- .i.lmii ahilis providt •niia Dci, cpii hotnini tot
rivttlttni viatori ! (Juam farilr in inttltartttii uioihis lahoranti iniltit Angclns pci itissiinos
occtirsu crravit in qui viariini t/is-
via stta ,
medicos, ut euiu snnitati restituant Mrdiri !

rrctionc carucrit. (3) Qui Angeluni hahct dc- stint Angrli, sttb magiio inct/ico Dco, tjtti cn-
ductorem, aherrare ncquaqiiam potest. Niliil rare obsvtjrivntcs volunt.{i) Huc advocat Ori*
illi timendnni est in tani lubiico itinere. genes paraholam eruditione plenani, quani
Ctvtcrttin ttsi tam mogna nobis ncc rnon'o , (Jhrislus legislatori curiose imperito pr.qio-
tarn rnagna, sr<l <>t t<u>/ j/vriciilosa via rcstttt, nit. llomo quidam desccndehat a Jerusalem
quid tanirn sub fantis. ciistotlibtts tiinctuntts P in Jericho, et incidit in latrones , qui etiam
Acc supcrari, ncc sctlttci : ntinits autcni sctltt- despoliaverunt eum, et plagis impositis ahie-
ccrc possnnt, ijni cusfo/linnt nos in omnibns runt semivivorelicto. Primum sacerdos, tnox
viis nostris : /it/c/cs sttnt ,
prttt/cntcs stint ,
levita illnm praetereunt nec opem misere ,

potentes stint, quit/ trcpidamus ? tantuni se~ sauciato ferunt. Samaritanus autem quidam
quaiuur cos aiUuvrcainus eis , et in protcc-
, iter faciens et videns eum, misericordia 1110-
tione. Deicocli comnioreniur. Vide cnim qtiani tus est et appropians alligavit vulnera
:

ncccssaria sit ista jnotectio, ista custodia in ejus, el iniponens illum in humerum suum,
viis tuis considera qucc seqnuntttr : Super
, duxit in stahulum, et curam illius egit et :

aspidcm ct basi/iscum ambu/abis. (4) Deduc- altera die protulit duos denarios, et dedit
torem Angelum denotatum vuh Lyran. per stahulario , et ait Curam illius habe et : :

columnam Do- quocunquesupererogaveris,egocum rediero,

quae Israelitas praecedebat.
minus autcrn j>racedebat ad ostentendam reddam tihi. (3) Sanctoe Ecclesiae Patres, et
•viarn per diern in co/umna nitbis, et per noc- hujus loci interpretes, unanimi consensu per
tem in columna igrtis ut dux esset itineris Samaritanum Chrislum intelligunt quis au-
, :

utroque temjjore. (5) Errantem per deserta tem fuerit stabularius cui aegroti curam com-
loca populuin suum Dominus conducit ei- niendavit, non conveniunt ad invicem. Alii
,

que die noctuque viam qua incedat , osten- Apostolos esse censent Origenes autem :

dit per columnam , scilicet per Angelum. hunc stahularium Angelum Custodem exis-
Expbeat Lyr. Deductorem Angelum cuilihet timat. Cumque vel/et Samaritanus mane
homini viatori promisit ipsemet Deus. Ecce pro/Icisci, de probata pecunia sua tollit duos
ego mittarn Ange/um rneurn qui pra?cednt denarios , et donat stabulario seu Ange/o ,

te, etcustodiat in via, et introducat in locuin Ecc/esice , cui prcecipit ut di/igenter curet
quern j)ra?paravi. (6) Hujus custodiae ange- eum , et ad sanitatem usque perducat. (4)
licae perillustre habemus in Tobia juniore Medicos egisse Angelos plura exempla de-
exemplum, qui Angelum itineris sui habuit monstrant : nam Raphael rnedici munus
comitem, qui eum a plurimis eripuit peri- obiit, remedium docens quo Tobiae lux res-
culis, etsalvum ac incolumem ad patrios la- titueretur : curatum ab Angelis Constanti-
res reduxit. Quare tot beneficiorum gratus num refert Surius. (5) Plura occurrunt ejus-
Tobias dixit patri suo : Quam mercedem modi in historiis exempla, quoe praetermilto,
dabimus aut qttid dignum jwterit esse ut innuam trinum quod intercedit discrimen
ei ?
bencficiis ejus? rne duxit et reduxitsanum. inter hominem et Angelum. Homo medicinoe
(j) Cumque rogarent euni ut dignaretur di- vacat , ut inde lucrum captet. Quapropter
midiam partem omnium quae attulerant ac- iEsculapium ob avaritiam fulmine percus-
ceptamhahere, respondit Ego sum Raphael sum canit Pindarus. Est et ille de lyricis
:

Ange/us , benedicite Deum coe/i , et coram (Pindarumdico) qui Msculapium canit, ava-
omnibus viventibus benedicite ei. Raphael , ritice rnerito, quia medicinam nocenter exer-

Sap. 9. — lu c. 16. Marc. - (5) D. Berti. (1) Tcrt. L. tle An. 19. —
(2) Orig. in c. 5i. Jerem.
(1)
Serm. in Ps. 90. — (7)
(i) D. IJ.ru. S.rm. 12. iu l's. 90. — .vjud Cat. Graec. —
(3) Luc. 10. (4) — Hom. 3o. m
(5) Exod. i3. — (6) Lxod. a3. —
(7) Tob. 12. l.uc. —
(1) In Vita ejus 19. Jau.
«7-
sSo ANGELUS.
cebat , fulmine vindicatum. (i) Angelus vero
medicina? pretium recusat , ut patet in Ra-
pliaele, qui dimidiam partem argenti a Tobia
oblatam noluitacceptare, qui sic fatur apud
Sanctum Chrysostomum : Mihi quod
non accipio nec ipse tibi sanitatem, qua lce-
: Curavimus Babylonem,
tus es pr&stiti : nec perniciosum viliurn in
,
te ego ipse correxi : nec naturce, ut cestimas,
reddidi , sed est potens in ccelestibus Deus ,
cujus imperio servio. (2) 2. Homo medicus
nonnisi dolore et suppliciis aegrotum sanitati
restituit. Eadem industria etiam per benefi-
cia fallentes medicinarum , quas magis lce-
dunt juvando. (3) Angelus vero medicus ,
non cumferroet igne, in belli modum vim
mali domat (4), sine cruciatu infirmum sa-
nat, et ut loquitur Cassiodorus , scilicet sine
tormento cura, sine horrore remedia, sanitas
impunita. (5) 3. Homo medicus corpus tan- salus
tum, etnonanimam sanitati restituere valet:
Deus autem, Angelorum ministerio, tum ani-
mas, tum corpora sanat, ut patet in proba-
tica piscina. (6) Igitur medicatis quodammodo
aquis, per Angeli interventum et spirilus in ,
aquis corporaliter diluitur, et caro in eisdem
spiritualiter mundatur. (7) Piscina Baptis-
mum praefigurabat, Angelus Spiritum Sanc-
tum repisesentabat. Nec mirum si
sanctos Angelos animas hominum
emundat cum malus Angelus eodem ele-
, condemnatio tua sit , ut irremediabilis , no-
menlo eosdem immundos reddat. Quorsum
ista retulimus ? ne quis durius credat Ange-
lum Dei sanctum, aquis in salutem hominis
temperandis adesse, cum Angelus malus pro-
fanum commercium ejusdem elementi in per-
niciem hominis frequentet. Angelum aquis
intervenire si novum videtur , exemplum
futuri pr&cucurrit Piscinam Bethsaidam
. Non est malagma imponere , neque oleum ,
Angelus inlerveniens commovebat : obser-
vabant qui valetudinem querebantur. Nam
si quis prmvenerat descendere illuc , queri
post lavacrum desinebat. Figura ista medi-
cince corporalis spiritalem medicinam cane-
bat, ea/orma, qua semper carnalia in figura
spiritalium antecedunt. Proficiente itaque
hominibus gratia Dei , plus aquis et Angelo
accessit : qui vitia corporis remediabant,
nunc spiritum medentur : qui temporalem
operabantur salutem , nunc a^ternam refor-
mant : qui unum semel anno liberabant ,
nunc quotidie populos conservant , delata
morte per ablutionem delictorum. (8) Quam
felices Christiani quibus sanandis sedulo
incumbunt Angeli sed quam infelices et
! landum cadant. Quoniam Angelis suis Deus
Tert." Apol. 14. —
(2) Hom. de Naaman Sir.
(1)
Tert. L. de An. 46. —(4) Chysol. Serm. 35.
(3)
L, 1. Var. Epist. 3o. —(6) Joan. 5. —
(7) Tert. L.
de Bapt. 4. —
(8) Tert. L. de Bapt. 5.
— CONCIO V.
medicam Angelorum manum res-
miseri qui
puunt, tantorum medicorum monita non
admittunt , nec recipiunt medicamenta , et
munus Angeli custodis contem-
proe duritia
offers , nunt, eumque abire compellunt juxta istud :
et non est sanata,de-
relinquamus eam quia sanari noluit
(i) ,
!
Non dejectu Angelorum aut medicince, aut
resince (2), sed ex sua malitia, quia nec me-
dicum audire, nec medicinam de manu ejus
sumere voluit : Et corporum medici dese-
runt incurabiles, ne in manibus eorum mor-
tem oppetant, quod faciunt Angeli. (3) In-
corrigibilem hominem , ne aliquid adversi
patiatur, et ne in aliqua graviora incurrat
peccata , non impediunt Angeli : immo in
hora mortis, ab obstinato peccatore disce-
dunt Angeli quia tunc ejus desperata est
:
quapropter Rabanus: Vide ego,homo,
:
nequando Angelis prcecipiat Deus ut ad lan-
guorem anima? tuce medicamentum et em-
plastra cpnjiciant , si quomodo possis ab
cegrotatione sanari : et respondeant Angeli :
Curavimus istam Babylonem , et non est sa-
nata. Multum contumax est , non vult ob-
servare quod dicimus , relinquamus eari.
Cave , homo , nequando relinquat te medi-
Deus per cus , sive Angelus Dei. Si enim te dere-
aquis liquerit , manifestum est quia abscessio ejus
lentisque curari : cum autem deseruerit, quid
tibi aliud eventurum est, nisi quod solet his
accidere qui a medicis desperantur, ut uten-
tes volunlate morbisui in pejora demergant.
Sic igitur et nos, neinsanctorum Angelorum
manibus moriamur, relinquunt nos , despe-
rantesanimarumnostrarum salutem,utaiunt:
neque alligaturatn quia appropinquavit coelo
,
judicium ejus. (4) Quid infelicius peccatore
quem derelinquere cogitur Angelus , cui a
Deo datus est ut medicus hujus segroti , et
adhuc velut infantuli bajulus?
3. Homines velut infantuli in hac vita
nescientes ambulare, manibus reptant. Qui-
que catuli infantice adhuc recentis , non per-
fectis luminibus incerti reptant. (5) Ideoqne
indigent bajulis, qui eos deferant ad hoc :
autem Angelos custodes destinavit Deus :
Angeli bajuli sustinentur (6), quasi sint ho-
minum geruh. Et fortasse ob hanc rationem
eos D. Hilarius (7) Dei manus appellat, quia
scilicet homines deferunt , ne inter ambu-
— (1) Serm.
5i. —
(2) Origen. in Cat. Graec— (3) Orig.
(5) — ibid. — L. 17. in Jerem.
(4)
—
(5) Tert. L. de Poen^^6.
— (6) Tert. L. a. de Cult. Fem. i3. (7) In P«.—
129.
 :

ANGELUS. — CONCIO V.
nuuidavit de te, ut eustodiant tc tn omnibus eireuii quecren» quem devoret. (i) Auimad-
\iistuis. In manibu» portabunt te , neforU vertit autem D.Bernardua : Neque enitn tam
offendas adlapidem pedem tuum. (i) Puer magna pro nobl» in ccelo pariter et tn terra
quamdiu parvulua est et facilta ad casum , sofficitudo gereretur ti non magna nobl» ,

indiget manuductore, quoadusque veniat ad incumbere necessitas videretur : non tam

BMatem perfectam. Status bominum quam- multipiex nobts cuetodia, ni»i ob multiplice»
diu aunt in via, puerorum atatui ab \.poatolo tnsidias poneretur. h.) [deo diacipulos hor-
(a) comparatur, ideoqueindigent Angelocua- tatur Christua ut vigilent adversua tartareaa
tode velut manuductore qui eoa deducat , poteatatea ,
quai eis maaime iaaidiabantur.
v.l etiam bajulo , ut vult I). Bernardus, Notat subtiliter D. Hilariua quod Christus,
(jui eos deferat Quam necettariu» bajulus
: qui diacipulia semel etiterum vigiliam man-
prmsartim juuvu/o, inter hatc ipsa gradienti.
daverat, post apparitionem Angeli, eos ad
tn manibu» portabunt te : quamfacile tran- aomnum et requiem hortatur Mi»»o enim :

sit, qui illis portatur manibus. (3) Et quiaad Apostolorum tuitionem Angelo 9 ait: Dor-
inprofsenti vita quasi in via sumus t qua admitejam et requiescite. (3) Ante adventum
patriam pergimus ; maligni autem spiritu» Angeli, illia vigilandum erat;post adventum
iter noslrum quasi quidam latrunculi obsi- autem Angeli, pro eis excubuis agentia, se-
dent (4); ideo divina misericordia dat custo-
cure et abaque ullo periculo requiescere po-
des Angelos, ut contra daeniones sint lionii-
terant. Nam, ut addit D. Hilanus, non ex
num defensores. nihilo dormientium adhortalio subsecula cst,
Nam et suegessimus nullum jjene homi- nisi quodcum abfuturus ab eis cssct et in- ,

ncm earere deemonio. (5) Certum de fide , dulti Angeli confortatu» auxi/io securitate ,

singulis hominibua (unico excepto Christo), custodice custodiendos permittebat in som-

dari a Deo Angelum custodem ad eorum num. Quando Apostoli sub Domini dis-
custodiam deputatum. Singulis adsunt et ciplina et cura degebant pro eorum salute
,
daxnones, non a Deo immissi, sed propria Salvator omnium maxime anxiabatur cum :

malitia bomines aggrediendi causa buc ad- autem Angelorum committuntur tutelae, se-
volati. Spiritus nequam, ab ipsa etiam janua curitate custodiaa illis dormire permittitur;
nativitatis animas aucupabundus. (6) Magno jam nullus eis dsemonum est timendus oc-
certe praesidio indigent homines , ne ab in- cursus tam potens est Angelorum patroci-
:

fensissimis bostibus superentur. Tria

illis nium, tam perspicaces sunt ccelestes illse vi-
ad bene ordinatam civitatem desiderabat gilise profecto non dormitant custodes An-
:

Plato (7) 1 Ut in illa essent excubiae sedulo

g e |i. Qui custodiunt te non dormitant neque
: .

vigilias agentes; 2 Ut propugnaculiset armis dorrniunt (4), quia die noctuque diligenter
esset abunde munita 3. Utin ea essentstre- ; vigilant. Vigilantem illam Angelorum custo-
nui milites, qui absque timore ullo hostes djam, obumbratam vult D. Hieronymus, in
aggrederentur et debellarent : civitas ejus- oculatis illis animalibusquaevidit Ezechiel(5)
modi est animahumana, cui dedit Deus An- propheta , quorum unum leonis faciem praa-
gelos custodes , 1 Ut excubias , quaa pro ea
. ferebat.Leo (6) autem nunquaradormit sed :

vigilent; 2. Ut propugnacula et arma , quce semper vigilat, oculosque babet apertos, ad

eam propugnent; 3.Ut milites , qui pro ea catulos custodiendos. Mysticum animal fa-
contra daemones dimicent. c em leonis referens denotat custodem An-
i

1. l\on commovebitur in aternum , qui

g e U m (7), qui utleo fortissirausnondormit,
]

habitat in Jerusalem. (8) Quare non com- se j ati n0 stram custodiam diligentissime vi-
movebitur? quia Dominus in circuitu populi
g i| at , e t ob hanc causam vigi/es dicuntur.
D. Augustmus, Angelus cus-
sui, id est, ait sic intelligil D. Hieronymus istud : In sen-
tos m circuitu animae, cujus custodia3 de- tentia vigilum decrelum est. Scilicet
(8)
mandatus est quo procul dubio spectat
:
Hi qui sic Deo vigilantes adstabant , erant
TertuIIianus dicens Cui ilta Ange/orum :
j nse n Hugo
nostri custodes. Sic intelligit
circumstantia non cessat. (9) Haec enim cir- Cardinalis verba sponsae Invenerunt me :

cumstantia angelica,sane militia est angelica. vigUes. (9'jld est, Ange/i quibus toius mun-
Circumdant animam dtemones, uteam clitioni dus custodiendus deputatus est. Sic intelligit
suoe subdant. Fratres, vigilate, quia adver-
Origenes Ubi est Deus qui fecit me : qui
:

sarius vester diabo/us tanquam /eo rugiens, deditcarmina innocte? (10) Septuaginta ver-

(1) Ps. 90. —

(a) 1. Cor. i3. —
(o) Serm. n. in Ps. (i) i. Pet. 5. —
(2) Serm. 11. in Ps. 90. (5) L. —
90. — (4) D. Grcg. Itom. 5a. in Evang. —(5) Tert. L. 10.de Trin. - (4)D.Bern. Serm.77. in Cant.— (5) Cap.
de Ao. 5;.— (6) Terl. L. de An. 39.— (7) L. Je llcpub. 1.— (6) Tlin. 1... 2. Hist. Nat. —
(7) D.Greg. Hom. 2. iu
1. — (8) Ps. 124. — (9) Tcrl. L. de Orat. 3. Lzecb,— (8) —
Dan. i-i. (9) Cant. 3. —
(io) Orig. Job. 5a.
 , :

j6a ANGELUS. — CONCIO V.

tunt : distribuit nocturnos vigiles , qui monem Iatuit : cui cum dixisset Deus Nun-
Qui :

in densissimis hujus vitoe tenebris, nos cus- quid considerasti servtim meum Job ? (i) Res-
todientes vigilant, et solertes excubias agunt: pondit Nonne tu vallasti eum ? Quasi di-
:

de quorum excubiis sic fatur Laurentius Jus- ceret Non mirum (2)si huc usque a me ag-
:

tinianus Qitis non ineffabili quodam exu- gredi et superari non potuit. Qttoties volui
:

beret gaudio, cum revolvit mente Sanctorum appropinquare , non inveni act\ssum , te
adjutoritim Angelorurn, qui sine /atigatione muniente omnia ejus , Angelorunt custodia.
ac intervallo excubias celebrant sttper ple- Hoc idem de singulis hominibus asseverat
bem Dei, ccctusque fidelium ? (i) De Ange- Regius Vates Immittet Angelit." Domini in
:

lorum excubiis intelligendus est Propheta : circuitu timentium eum. (3) Seu , ut legit
Super muros luos,Jerusalem, constittticusto- Sanctus Hieronymus, circumdat ingyro An-
des. (2) Quomodo illum intelligit D. Ber- gelus Domini timentes eum. Id est, Angelus
nardus Dicas jorsitan, quis angelicas sese Dei et noster custos stat alatere, et unde-
:

vidisse excttbias gloriatur ? et si tuforte non quaque circumdat nos, ne daemon ad nos
7>idrs cst tamen qui videt, ipse qui mittit. aditum invenire possit. Septuaginta vertunt
,

Qttis ilie? iiiinirum qui loquitur per Prophe- Castrametatur Angelus Domini in circuitu
tam : Super muros tuos, Jerusalem, constitui timentium eum. Id est , Angelus Domini in
cttstodes. Benignus es, Domine , nec nostro- circuitu timentium Deum, exercitum dispo-
rum hac fragili protectione murorum potes nit, ita ut eis circumiens daemon nullo modo
csse contentus , sed ipsis hominum privlatis nocere possit. Euthymius habet : Castra po-
hominibtts, angelicam quoque custodiam su- nit Deus circa unumqttemque hominum. ld
perponis, ut muros defenset , et eos qui mu- est, non unum Angelum tantum ad nostram
rorurn ambitu continentur. (3) Tunc maxime cusfodiam destinat Deus, sed et castra mittit
vigilant Angeli cum nos dormimus, die noc- Angelorum, qui nos tueantur. Quapropter
tuque super nos excubias agunt ne circum- sic munitam et custoditam animam, urbeni
veniamur a daemoniis. Et ut eorum incur- fortitudinis appellat Propheta Urbs forti- :

sus sustinere valeamus , nobis sunt propug- tudinis nostro? Sion. (4) Ubi D. Bernardus :

nacula , armaque ad defensionem suppedi- Vere mttnitissima civitatum, immo , et urbs

tant. fortitudinis , qttoniam a sancto Angelo ad
2. Omnem autein hominis paraturam ali- tutelam circumdatur,qui insultanles de lortge
qua utique potestas divina? voluntatis minis- stare compellit, et irrttentes deludit. Anima
tra modtilatur. (4) Angelus scilicet hominis Angelicustodis praesidio munita, nullum for-
custos, novi hujus militis arma modulalur ,
midat hostilem incursum, secum enim habet
totum illum de Apostolo armat ita loricae fortissimum defensorem , qui accedentes
,

catenulas squainatim nectit , ut nulla pateat adversarios terret, a longe stare compellit ,
rimula , per quam aiumnus ejus a pugnaci eorum audaciam reprimit, eosquepugnantes
adversario feriri valeat : sic cataphractum aggreditur et vincit. Agnosce igitur et ar-
suum clientem in periculosa daemonum pug- maturam, et militiam spiritualem. (5) Nimi-
na, auxiliariope cingit. Unde Didymus apud rum custodes Angelos , qui contra daemones
catenam Barbari Caeterum scito arma Dei nobiscum pugnant.
:

esse angelicas potestates. (5) Et non solum 3. Vocati sumiis ad militiam Dei vivi. (6)
arma sunt Angeli ad arcendos incorporei Ostendit autem Apostolus hostes , contra
hostis validos ictus , sed etiam muri sunt quos nobis est decertandum. Quoniam non
mcenia, turres et propugnacula , quibus de- est nobis colluclatio adversus camem et san-
fenditur homo. Ambiunt Ecclesiam Angeli, guinem, sed adversus Principatus et Potes-
et quasi murum faciunt.{6) Anima angelico tates , adversus mundi rectores tenebrarurn
praesidio munita obumbratur in illa vinea harurn, adversus spiritalia nequitia?. (7) Con-
(7)
sepe obvallata. Sepem circumdedit ei, custo- tra tartareas illas potestates, strenue sancti
tlia angelica? munitionis vallavit , ne facile Angeli decertant. Duplex invenio inter sanc-
spirilualium pateret incursibus bestiarum.(8) tos Angelos et doemones certamen unum :

Eadem est Sancti Chrysostomi mens : Quid in coelo, aliud in terra illud ab initio mundi ;

est sepe , nisi Angeli custodientes in circuitu terminatum est, istud usque ad finem seculi
populum Dei? (9)Quod nec etiam ipsum d.e- durabit ; in illo Deum aggressi sunt daemo-
nes illius solium, invadere nitentes. In isto
,

(1) In Fasc. Di. Amb. 87.— (2) Isa. 62. - (3) Snrm.
aggrediuniur homines, quos suo snbdere im-
4. de Dedic. Eccl. — Tert. L. de An. 87.. — (5) ln
c. 34. .lob. —
(/()

(6) D. Amb. in Ps. 124.— (7) M;.tlli.2i. Job. 1. - (2) Orig. L. 1. in Job. — (3) Ps. 3". —
— (8) D. Amb. L. 9. in c. 10. Luc. (9) Hom. 4o. in (4)(1)Isa. 26
— — (5) Tert. L. 5, adv. Marc. 18. — (6)
Matth. Tcrt. L. ad Mart. 3. — (7) Eph. 6.
 ,

AiNf.IXUS. - - CONCIO V. a(J3

perio conantur prn> dendunicstcsse eliani medi.itores erga Deuni.

: in cobIo quasi generali
lid (liiiiicaiiini est et reDellea dssmonei i III. PABS. Angeli mediatorea hominum,
,

SS. Angelia debellati, ad inferos detrnsi sunt; ut illos cuni Deo componant, medio quotldie
in isio quasi slngulari certamine pugnantur, pacis
(1) utuntur. Dtquia mediatoris munus
uniiis danioiiis nim quovis honiine (jui vo-
perfecte obire possit , debet esse diligens,
:

lniit singulare inire certamen, m

de itrimico patieus et pOlenS. Diligens ut quam velo-
victonani reportent, indigent socio certami- cissitne dissidcntes adcat palicns , ut tein-
;
nis, qui fortitudine pnlleat, et insuper ad- pus uecessaiiuin ad disaidia componenda iu-
versariura odio babeat sancti Augeli el sunl :
sumat, et liligantium eflcros inotus pacate
fortes, et daemones aversanlur contra quos ,
fciat ; potens, ut coida coruni, quos recon-
nobiscum pugnant, sicenira loquuntur Aatu :
ciliare conatur, ad tibitum (lectat. Hae omnes
ct nos vobiseum mtlitamus. (i)
conditiones fn Angelis custodibus reperiun-
Terreni principes ultra exercitusj quibus tur. Qtiique perfectissimi niediatoics sunt,
aliena adoriuntur regna, ultra milites, (jui- quia , 1. Diligentes, 2. Patienles, 3. Po-
hiis arces tuentur, babent etiam cohortes
lentes.
sibi assistentea quas etiam pro necessitate, 1. Promptam Angeloruni celeritatem mi- ,

et opportunitate contra iuimicos niittunt :

ramque in obeundo mediatoris munere dili-
Esttt alia mititia regiarum familiarum. (2) genliani, his verbis declarat Tertullianus :

Lucifer, dsemonum princeps, hoc utiturstra- Omnis spiritus ales. floc Angcli. Igitur mo-
tagemate : quando enini Angelus hominis mento ubique sunt : totus orbis illis locus
custos, sibi contrarium daemonem debellat, est.
(2) Scriptura, ut Angelorum innuat cele-
plures alios dssmcmes in illius auzilium mit- ritatem, eos appellat cquos currus , rotas, ,

tit, verum divina miseratio, ut ejus conatus

nubes, astra, venlum, igneni qui jacis An- :

reddat inanes plures atlvocat Angelos, qui gelos tuos spiritus, ct ministros tuos ignem
,

auxiliares illas inferni turmas detnumphent. urentem.

(3) Quid velocius vento dum llando
Quod in visione Elizaeo (3) demonstratum per aera currit? quid celerius activitate ignis
est. Demorabatur Proplieta in Dolhaim , urentis ? Hoc synibolo bene dcnotantur
cumque servus ejus summo diluculo egrede- promptitudo et celeritas qua nobis subve-
,
retur civitate uudique circum- niunt Angeli, quam promptissime Deo obse-
, vidit illam
datam copiosissimo militum exercitu. Vidit- tjuuntur quibus pra?cipit:/te, Angelivelo- :

que cxercitum in circuitu cii>itatis, ct cquos, ces, ad gcntem convulsam et dilaceratam.

(4)
etcurrus. Unde summo timore perterritus Quare Sophron. cos celeri auxilio quod
sinemoraad Elizaeum cucurrit, altaque ex- prcestant hominibus laudat Vos estis qui :

clamavit voce Heu, heu heu, Domine mi :

ccclum cursu expedilissimo transmittitis, quia
,
,

quid faciemus P Quid igitur est ? O Domine, motu celerrimo, incitatissimo quoque per ae-
exercitus regis Syriae, bic est congregatus ut ra discurritis hominum negotia agentes.
(5) ,

te captivum ducat, nec nobis ulla superest

Idcirco cum igne et vento pulchre a Vate
evadendi opportuuitas. Esto bono animo , llegio comparantur. Cum
igne quidem, quia
subjungit Elizaeus, robustiores ad defenden- sicut ignis immobiliter adhaeret materiae
dum nos mililes adsuut quarn sunt illi qui , quam incendil , et nihilominus mobiliter ni-
nos circumdant. Noli timere : plures cnim titur conatur in sublime
, et ita Angelus ,

nobiscum sunt quam curn illis. Et ut bac de
re servum certiorem redderet, sublatis ocu-
lis in coelum, dixit Domine, aperi oculos hu-
jus , ut videat. Exaudita est de ccelis Pro-
phetae oratio Et aperuit Dominus oculos
:
pueri, et vidit, et ecce mons plenus equorum
et curruum igneorum incircuitu Eliza?i. Lyr.
et S. August. (4) volunt per terribilem hunc
belli apparatum Prophetae ejusque servo re-
praesentatum, significari auxilium ab Angelis
datum Angelo custodi Prophetae, ad vincen-
das tartareas copias. Haec satis superque de-
monstrant custodes Angelos esse bominum
defensores contra daemonia modo osten-
nobiscum residendo velut conquiescit, et si-
tnul ad ccelum usque, nostra negotia acturus,
:
celerrime pervagatur. Quare S. Bern. agens
de illis propheticis Serapbinis, ita profunde
scribit : Vide Jlammam quasi volantem , et
stantem simul nec miraberis jatn Seraphitn
;
stantes volare, stare volantes. (6) Quia tam
sollicite exambiunt suis clientibus opitulari,
eisque quovis in loco benefacere , ut qua-
dam velut immensitalis aemulatione , stare
et volare dicantur. Magna cura et vigilanti
studio adsitnt nobis omnibus horis et locis :
sttnt curantes , et providentes necessitatibus
, nostris : et solliciti discurrentes inter nos, et

(1) Tert. L. 1. ad Nat. 1S. — {>.) Teit. Apol. 2»,—

(1) Tert. Apol. 4«. — Tert. L. de Cor.
(a) Mil. ia.— (3) Ps. io3. — (4) Isa. 7S. — (5) In Encom. Angel. —
(5) L. Rcg. 6. — (4) L. de mir. S. Scrip. 2. (6) Serm. 4- de Verb. Jsa.
 :

aC4 ANGELUS. — CONCIO V.

te, Domine gcmitus nostros atque suspiria 4- Angelum custodem hominem sibi com-
:

referentes ad te ut impetretnus facile tua? missum non deserere nisi post mortem
, , :

benignitatis propitiatione.n : et referunt ad quem ideo vocat animarum evocatorem. (i)

nos desideratam tuce gratice benedictionem. Continuam illam tutelam denotatam vult S.
(i) Mediatores impatientes otii sunt, eunt Dion. per Seraphinos, quos in spiritu
illos
etredeunt, ut dissidentes alloquantur, eisque vidit Isaias propheta, qui duabus aliscoope-
adversantium rationes proponant. Hoc me- riebant faciem Dei, duabus volabant, et aliis
diationis angelicoe negotium denotatum exis- duabus velabant pedes ejus quia Movent : :

timat S. Cyr. Alex. in mystica illa scala
quam vidit Jacob. Nam, ut ait Cajet. in ea
nempe scala continuo Angeli ascendunt a
nobis, referendo nostra ad Deum, et descen-
dunt adnos, afferendo divina nobis. (2) As-
cendunt, ait S. Greg. prae Dei amore, ut ejus
alas custodio? sua? , in favorem et obsequium
nostrum, inprincipio, medio et termino vitaz
nostra?. (2) Quapropter S. Bem. Nunquam
anima est sine Angelorum custodia. (3) 5.
Animam vel timore, vel gaudio affici. Prout
paraturam diversorii sui sentit de ipsius ,

majestatem contemplentur ; descendunt af- statim Angeli facie. Quando lsetus apparet
feclu compassionis , ut nostrse subveniant Angelus, loetatur anima , velut de sua felici-
infirmitati. Angelos adcendentes et descen- tate secura cum vero Angelus tristem de-
;

dentes cernere est, vel quanto amore auctori monstrat faciem tunc anima terretur suam
,

suo semetipsos transcendendo inhcvreant : vel praesentiens damnationem. Scio beatos An-
quanta compassione charitatis , infirmitati- gelos nequaquam tristari quia tristitia et ,

bus nostris condescendant. (3) Prae charitate dolor eorum felicitati compati haud possunt
enim et compassione sunt in sua media- verum Scriptura more humano loquens eos ,

tione patientes. dolentes et flentes producit. Angeli pacis

2. In omnibus negotiis patientia ita neces- atnare flebant. (4) Hunc locum de Angelis
saria est ut nullum opus Domino complaci- custodibus interpretatur S. Antonin. Quando
lum perpetrare extraneus a patienlia possit. egreditur anima, quod eam d&mones ducunt,
(4) Hanc patientiam mirari licet in Angelis et rapiunt ad infernum cum multis contume-
nostrae salutis mediatoribus tum quia
toto liis et tormentis , verificatur illud Isaice :
:

vitaedecursu nostros defectus patienter fe- Angeli pacis amare flebant, dimittentes eam
runt. Ipsi autem licet a nobis frequenter in- da>monibus. (5) Orig. attendens ad haec
jurias patiantur, suslinent tamen et compa- Christi verba : Gaudium erit in ccelo super
tiuntur patientibus : nec minor il/orum circa uno peccatore pcenitentiam agente (6), istam
nos custodia, irnmo major sollicitudo , cum infert conclusionem : Ergo si gaudent pro
boni cuslodis sit , infirmis tnagis, quam sa- converso, necesse est ut lugeantpro peccante.
nis opem exhibere. (5) Tum quia ab ipsa Idem concludit S. August. Iti exitu nostro
nativitate usque ad mortem fideliter nos tristitiam facitnus Angelis, et gaudium ini-
custodiunt. Tunc et anima enuntiat qua? tnicis. (7) Et quia patientia petitiones cotn-
videt : tttnc exsultat, aut trepidat,prout pa- mendat , deprecationes affirmat (8), media-
raturam diversorii sui sentit : de ipsius sta- tores Angeli pro nobis Deum patienter de-
titn Angeli facie, evocatoris animaruin, Mer- precantur. Et precum suarum efficacia, sunt
curii poetarum. (7) 1. Poetarum more lo- in suis mediationibus potentes.
quendo custodem Angelum Mercurium ap- , 3. Plura sunt quse Angelos stimulant ad
pellat, vel ad indicandam promptam ejus in Deum pro nobis deprecandum 1. Voluntas :

subveniendo diligentiam Mercurio enim

, ipsius Dei , qui eis nostram commisit tute-
tribuebant ethnici pennatos pedes, ob velo- lam. Angelis suis Deus mandavit de te , ut
citatem, vel ad ostentandam orationis ange- custodiant te in omnibus viis tuis. (9) Cura 2.
licae efficaciam nam Mercurius eloquentiae
: Angelorum , ut probe suum obeant munus.
et suadelaedeus credebatur: velutcognoscant Sunt enirn missi in ministerium hutnana? sa-
homines quantis ditentur gratiis a Deo mi- , lutis. (10) 3. Ut reddant conatus dse-
irritos
nisterio custodis Angeli Mercurius namque
, monis, qui hominum perditioni semper in-
lucro praesidebat. 2. Supponit continuam vigilat : tanquam leo rugiens circuit qua?-
Angeli custodiam toto peregrinationis hu- rens quem devoret. (11) 4« Ut hominum in-
manae tempore et per longum illud spa-
: digentiae et necessitati opem ferant. Unde
tium. 3. Demorari apud nos non gravantur.
(1) S. Bcrn. Serm. 6. in Cant. — (s) De Coel. hier.
(i) August. Soliloq. 26.
S. —
(2) L. 1. Glaphir. 6. c. 6. — (3)Serm. 93. in Cant. — (4) Isa. 33. — (5)

Gen. 28. -- (5) L. 5. Moral.— (4) Tert. L. de Pat. 1. — 3. p. tit. 33. c. 6. —(6) Luc. i5. — (7) Serm. de vanit.
— (5) Pet. Dam. Scrm. de S. Micha. —
(6) Teit. L. de — (8) Tert. L. de Pat. i3. — (9) Ps. 90. — (10) S.
An. 53. Isid. L. de Sum. Bon. — (1 1) 1. Petr. 5.
 :: ;

ANGELUS. — CONCIO VI. afij

quilibet Angelns custoa humanam opponit exoreot. AngeH pusiiiorum prawtnt fide-
ncccssitatcm quasi dcjirccatriccni (l) llis . linrn orutionibtis , salvaforumijuc jicr Cluis-
oinnibus rationibus moventui kngeli. tum urationcs .1 ngcli quuttdic Deo offcrurit.
Qutn vero polentes sinl <orum oralioncs, ErgO jicricu/nsc illc oiitcmititur cn/its ilc- < ,

inde constat , quia Angcli suul justi et in ,

sidrriu cf jiostulittioitcs ad Dcitnt arrtbitioso
sauetitate eonsunnnati. Vult autem Ori<^. Jngcloruin fimiilntn uc uiinistcrin perve-
solos /itstos diccrtdos ir/cocatorcs f)ci. Qnia liitntur. |
l)orant et cor.im Deo ,
5. Qui.i
ocitli Dornini sujicr Jitsfos , ct aitrcs cjus in ijuem senqier vidcut, et eorain liominibus,
fircccs coritni. ('.>.) Ubi Salv. fn id ijttod uit quos tuciilur. I>eali 111 CCplo degentes , sunt
Oculi Domini sujicr justus, csse affcctus as- coram Deo (jucin intueotur, led loogfl sunt
pcr id ijitod dicit : Di-
picicrttis ostcrulittir
;
al> hominibus in tena degeutihus pro qui- ,

vinas attrcs in jircciluts cssc jnstoriim , rtort lms orant:justi in seeulo j>ro suis Iratrilms
audicritia turttum Dci , scd ijiuvdum ijitusi juaasentibus orare poiSUOt sed non vident ,

obcdicntia dcsi^riatur. Orationes autem fun- I)eum, nisi per (idem iu asoigmate Aogell :

deodsBSUDt, scd quomodo praecipit Detts ,

vero custodes , et sunt prope Deum, quem
pura prece. (3) Ab Angelis autem muoditlSQ vident, et etiaui prope bomincs, cjuos custo-
pennas assumunt orationes nostree, Ut vult diunt. Quoinodo S. bcrnard. intelligit verba
Joan. Clim. Non habct viin conjidcntia? ora- Cbrisli : Angeli coritni in ecclis sernper vi-
tio nostra, neijtte muriditia' pennas , pOJVUtlorum
ut in- dcnt facicm Putris , sic videlicct
gredi ad Dcum , possit nisi e proximo non prwati
assit-ullo modo custodiat deputati , nt
tnant Angeli carnaitc o/ferartt Dornino. (4)
,
bealitudine sua. (2) Semper in terra etiam
2. Angeli sunt Filii Dei, immo primogeniti Deutn vident , qui per iinmensitatem suam
ut vullClem. Alex. (5) Facile impetrat ttr setn- ubique est praesens.
per (juod Jilius postulat. (6) Et ex Chrysol.
Apud Patrem non intereedU extraneus : in- ®»»»®9<»»»»»®«««»»»»»»»»<»»»»»««<»»»»»»
tus est in Patris pectore, ipse (jui inlervenit
et exorat ajfcctus. (7) Quasi dicat : Cum quis CONCIO SEXTA.
Deum ut Patrem orat, certus esse debet adi-
piscendi rem petitam , quia non tam ipse Nos Angelos credimus. (3)
offtcia divina
orat, et rem petit, quam paternus Dei affec- Verbo desumpto quae ad-
a jurisprudentia ,

tus : qui est velut quaedam supplicatio viee ministros officiales dicere solet administn :

filii. 3. Quia in nomine Christi orant Ju- :

vero Angeli diversimode a Patribus nomi-
da?i Deum
deprecabantur in nomine Abra- nantur. A S. Bern. Paranyrnphi, pa dagogi
ham, Isaac et Jacob Angeli vero in nomine
:
a S Dionys. Ductores nostri ; a S. Cyrill.
-

Christi. Unde S. Chrysost. Itaque ut homi- Duces populi;* Basil. Pastores; abAthanas.
nes rarnos olearurn gerentes , movere regcs Mortalinm pra?ceptores. A Philone , Media-
consneverunt , eoque arboris genere miseri- t°' es landem ab alns
' / utores guberna-r , ,

cordiam comrncmorant et humanitatem : sic tores protectores. Sub his tribus tantum ti-
i

Angeli nunc pro ramis olearum corpas Do- tulis, in praBsenti considerandisunt, i.Ut tu.
mini ipsum pra?tendentes, rogant pro genere torps, 2. Utgubernatores, 3. Utprotectores.
humano : quasi dicant : Prohis, Domine,ro- I. PARS. Tutores legum sunt judices. De

gamus , quos tu adeo dilexisti ut pro eorurn legibus prius consistarn vobiscum , ut cum
salute mortemobires, anirnam in cruce effla- tutoribus legurn. (4) Non solum divinarum
res : pro his supplicamus , pro quibus ipse legum tutores sunt Angeli sed etiam homi- ,

tuum largilus es sanguinem ; pro Itis oramus, num, qui eorum tutelne committuntur. Ad-
pro quibus corpus hoc irnmolasti. Quia oratio verte autem apud Romanos Tutelinas a :

communis a pluribus facta, multum est effi- tutela fruct u um (5) dictas, ut innuerent tuto-
cax. Coimus ad Deum, quasi rnanu facta , res, non in detrimentum , sed in bonum or-
precationibus ambiamus. Hcec vis Deo grata phanorum esse instituendos. Ut autem quis
est. (8) Pie ambitiosa est oratio quae quod tutoris munus recte obire possit tribus , j)o-
postulat obtinere praesumit. Si qua amb itio tissimum indiget. debet esse sapiens Nam
beatos Angelospulsat, easaneest, ut prompte et oculatus, dives et opulentus, affinis seu
hominibus ministrent, et suas , et hominum cognatus. Sapiens ut bona pupilli adminis-
,

preces Deo offerant, ut ejus misericordiam trare noscat , dives, ut de pupilli bono ra-
tionem reddere valeat ; affinis , ut amore
(1) Tert. L. 4- a ^ v - Marc. 12. (2) Ps. 33. — (3) —
Tert. L: ad Scap. 2. —
(4) Grad. 5.— (5) Strom. 6. (>) S. Hilar. in Can. 18. Matth. — (2) Serm. 2D. Dc-
— (6)Tcrt. L. de Pan. 10. —(7) Serru. 2.— (S) Tert. dic. fcccles. —
Matfh. 18. — Tert. L. de An.
(3) 3;.
Apol. 09. — (}) Tert. Apol. 4. — (5) Tcrt. L. dc Spect. 8.
'7*
 2 65 ANGELUS. — CONCIO VI.
ductus, tum bonum , tum personam Evangelium efferbuit in juventutem : nunc
pupilli
regat. Hae tres tutoris conditiones , in Ange- per Paracletum componitur in maturitatem ,
lis custodibus perfectissime reperiuntur, nam (i) eodem modo Angelus custos sibi com-
sunt, i. Sapientes, 2. Divites , 3. Affines. missum hominetn ad perfectionem condu-
1. Quanto tempore hazres parvulus est , cere nititur. Vel tandem quia sicut est so- ,

nihil differt a servo , cum sit dominus , sed cictas inter Spiritum Sanctum et justum :

sub tutoribus, et actoribus est usque ad praj- c\\\usfdem Spiritu Sancto vestit (2), ita in-
finitum tempus a patre. (1) Juste leges sta- ter Angelum custodem et hominem est cog-
tuerunt ut parvuli, et amentes haberent tu- natio, ob quam ejus tutor a Deo constitu-
tores, qui eorum bona administrarent cum tus est. :

enim vel non habeant adhuc usum rationis, 3. Orphano tu eris adjutor. (3) Id est, ho-
vel rationis exercitio careant, necessarii sunt mini, cum quo trinam habes cognationem ;

illis tutores sapientia et intellectu proediti, nimirum naturoe, gratiae et gloriae. Est inter
qui eos regant et eorum haereditatem con- Angelos et homines cognatio natura? , non
servent. Homiues sunt in hoc seculo velut quidem ratione corporis, sed rationeanimae:
parvuli , sapientia et cognitione destituti. nam , 1. Angelus est a Deo creatus , anima
Nam, ut addit Apostolus ita et nos cum est de nihilo producta. Animam divinam et
,

cssemus parvuli , sub elementis mundi era- a Deo collatam confitentes. (4) 2. Angelus
mus servientes. Idcirco Deus Angelos tuto- est immaterialis Itaque incorporalem esse :

res eis dedit sapientia et intelligentia illus- animam constat. (5) 3. Angelus est intellec-
tres qui dicuntur abundanles (2) , quia
,
tualis : Intellectus etnimm addicitur. (6) 4«
habent et scientiam, et opulentiam ad tuto- Angelus est simplex, excludit enim compo-
res requisitam. sitionem ex materia et forma Pertinet ad :

2. Promittit Ghristus suis discipulis Non : statumfidei simplicem animam determinare.

vos relinquam orphanos (3) Ascendens Ghris-
.
tus in coelum , misit ad Apostolos Spiritum
Sanctum Paracletum, velut tutorem opulen-
(7) 5. Angelus est liber, at dedimus anima*
libertatem arbitrii. (8) 6. Angelus Dei ima-
ginem refert H&c ergo imago censenda est
:

tissimum , qui eos coelestibus ditaret gazis. Dei in homine quod eosdem motus habeat
,

Tria quoad praesens attinet de Spiritu Sancti humanus animus quos et Deus , licet non
fatur Tertullianus, 1. Eum vicarium nomi- tales,quales Deus. (9) 7. Angelus est immor-
nat, id est , Apostolorum et Ecclesiae tuto- talis et anima immortalis natura recognos-
:

rem. Cum propterea Paracletum miserit Do-
minus, ut quoniam humana mediocritas om-
nia semel capere non poterat , paulatim diri-
geretur, et ordinaretur, et ad perfectum per-
duceretur disciplina , ab illo vicario Do-
mini Spiritu Sancto. (4) 2. Paracletum ap-
pellat Spiritum Sanctilatis. (5) 3. Opulen-
tiam quam justi habent a Spiritu Sancto de-
monstrat eos nuncupans viros justitia et
: Deus et una Ecclesia in ccelis. (12) Multi-
innocentia dignos, Spiritu divino inundatos.
(6) Angelus custos Paracletus nominatur. Si
citur. (10) 2. Est cognatio gratiae. Nam si-
cut a Christo homines habent gratiam , ita
Angeli gratiae firmitatem. Quapropter , ut
animadvertit Orig. Post Christum natum ,
efficacius Angeli nos custodiunt. (11) 3. Est
etiam cognatio gloriae; nam Angeli et ho-
mines beati unam et eamdem Ecclesiam
triumphantem constituunt in ccelis. Unus
moda illa cognatio ita homines charos An-
gelis reddit quod nostra bona Angeli suas
:

fueritpro eo Angelus loquens. (7) Chaldaeus utilitates arbitrantur (i3) : sic enim et pro-
legit Angelus paracletus.V el quia ut Spiri-
: bos tutores, et gubernatores perfectos sese
tus Sanctus Paracletus, est Ecclesiae tutor, ostendunt.
Dei villicus, Christi vicarius (8), ita Angelus H. PARS. Hominum gubernatio ad divi-
custos est hominis tutor , vel quia sicut Pa- nam spectat providentiam. Quod philosophi
racletus est essentialiter sanctus , ita Ange- e tiam gentiles non ignorarunt. Sed et Stoici
lus custos est sanctus, non essentialiter , sed Deum malunt providentissimum humance
participative ; vel quia sicut per Spiritum institutioni. (i4) Hanc curam commisit Deus
Paracletum Ecclesia incrementatur et perfi- CU stodibus Angelis quos hominibus guber-
,

citur.Nam primo fuit inrudimentisjustitice na tores prajfecit. Unde Epict. Deus nos cu-
Deum metuens : dehinc per legem et Pro-
phetas promovit in injantiam : dehinc per „(0
^ft™•J^.g £*£. ^T -
(5) —
Tert. L. de Ad. 6. — (6) Tert. L. de An. 18. (7)
(1) Ad Galat. 5.— (2) S. Hier. in Ps. 67. —(3) Joan. Tert. L. de An. 10. —
(8) Tert. L. de An. 22. (9) —
i4.— (4) Tert. L. de Vel. Virg. 1. —(5) Tcrt. Apol. Teit. L. de An. 16. —
^io) Tert. L. de Res. 35. (11) —
3g. — (6)Tert. Apol. 18.— (7) Job. 53. — (8) Tert. L. Hom. 10. in Luc. —
(12) Tert. L. de Bapt. i5.— (i3j
de Praesc. H*r. aS. S. Chrysost. Serro. dc Asc. —
(i4) Tert. L. de An. 46.
 :

ANf.KMJS. — CONCIO VI.

rat f ct curatt rcrn nihiloiriittits unicuiquc atltli- salutis nostrtr : nimiriirn quia optiinc rnnunt
dit, suum ciijtisquc ^cninin, ct custotlicmluiu ijiiarttti rcs sit in tctctnum tltiinnari vcl sal- ,

illi cornrriisit. Angeli igilur guheruatm es, vari nos. (i) Ideo hmuincs arccut
(i) uialo ,
i.Erudiunl hoinincs; i. A inalo eloftgaol ut eos ah inlcrni suppliciis liberent , et ut
homiiies ; 3. Iu honis morihus lorniant lio- eosdcm ad caeli gloriain pcrducere valeant
mines. ad hoiiinn cliain piomovent.
i. S. Bera euftodea Angelos pexlagogoi
. 3i Bonumtota mente teetanduM q uia eul ,

Ippelltt. Bcato» illos spiritus , proptcr nos Dciini pcrtinct. (a) Ciun Deus sua providen-
rnittis iri rninistcriuin salutis , custodia- rios- tia hoiniues ad homim dirigal, Angeli divinne
tnc tlcputus, nostros jubcs ficri ptcdagogos. providi nti.X' ininislri et hoiniinini guberiia-
(2) Quod nec ipsuin Senecain latuil, <jui sic torcs, eos ad honuni promuvcut. Ipsc An-
fatur Ptedagvgum uhicuique nostrum dati gclus in onint loeo sedulus quidem aninue
: ,

certo crcdc ilcuin non quidcin ordinariutn

, pcdissequus, non ccssat soll citare cam, el as-
,

sed hunc i/tfcrioris rtottc, c.c eortirn nunicro siduis suggcstionibtts moncre, diccns : De-
,

quas Ovidins ait dc plcbe deos. (3) Qua- lectarc in Damtno. (3) Trina est in nohis
propter Sophron. Angelos sic salutat : O
inordinatio, qune nos a hono dimovet ra- :

surnrne ornrtcs vcncrandi pcr vos ad salutem tionis scihcet, alTectionis ct actionis. Divina
condeccns eruditio consutnniatur. (4) Quili- providenlia trinam nohis impertitur gratiam,
bet custos Angelus suo clienti idein dicere nimirum illuminationis, etinflammationis, et
valet quod Danieli : Veni ut te docerem. (5) cxsecutionis. Gratia illuminationis intellec-
Quasi dicat Scias me venisse ut te doceain tum illuminat et rationem illustrat gratia
: :

qua? facere et agere deheas ia posterum. Hoc inflammationis voluntatem excitat, et affec-
est munus Angeli guhernatoris, qui semper tum per torporem infrigidatum iullammat :

nohisadstat(6'),nosquesalutarihus inspiratio- gratia exsccutionis , agendi facultatem praes-

nihus illunhnat , omni sollicitudine honum tat, seu effectum impeditum per infirmita-
nostrum inquirit , et diligentias omnes adhi- tem vel difficultatem agendi , perficit , et
bet, ut nos a malo dimoveat. consummat. Trinam illam gratiam ut pluri-
2. Malitia nunquam non Domino odiosa. mum imperlilur Deus ministerio Angelo-

(7) Quare ad divinam ejus providentiam spec- rum , qui dicuntur, 1. Lumina (4), quia il-
tat homines a malo arcere :et quia ange- luminandi vini hahent ; 1. Ignis urens (5)
lica custodia estquaedam divinre providentia^ nuncupantur , quia proprium eorum munus
exsecutio ; Angeli hominum gubernatores est inflammare et ignire ; 3. Tandem spiri-
,

eos a malo culpa? removere conantur. Non tus appellantur, quia rnultum spiritalibus *n-
accedet ad te malurn : magna promissio : sed ribus licet. (6) Et cum sint hominum guber-
unde id sperare licet? quomodo malum eva- natores, eos adjuvant et rohorant, ne a bono
dam, quo rnerito, qua sapienta, qua virtule? deficiant, vel propria infirmitate, vel daemo-
Quoniam Angelis suis Deus mandavit de te t num malitia, adversus quos sunt hominum
ut custodiant te in omnibus viis tuis. In proteclores.
quibus omnibus viis ? quibus declinas a ma- TJI. PAHS. Mirandum diaboli ingenium
lo , quibus fugis a ventura ira. (8) Quo- de malitia, et Dei Domini de disciplina qua
,
ties emm homines in peccata vel superbi.e , nos adversus diaboli latitudines munit.
(7)
vel avaritiae, vel gulae, vel lascivia? , prola- Tum per se, tura per SS. Angelos, qui, 1.
berentur, nisi casus ab Angelis gubernatori- Suis inspirationihus dcemonum illusiones dis-
bus impediretur/ In manibus portabunt te, sipant; 2. Daemouum tentationes minuunt,
ne offendas ad lapidem pedem trmm. Pes e t viribus nostriscootemperant; 3. Peccandi
tuus, affectio tua : pes animce, quarn in ma- occasiones a damionibus observatas tollunt
nibus Angeli portant : ne offendas ad lapi- e j propulsant.
dem pedern tuum. Super aspidem et basilis- It Bene anima Satanam appellat malitice
cum ambulabis. Quid inter hosc faceret pcs Angelum, totius erroris artificem.
(8) Nihil
humanus : quid humance affectionis inter emm non ten tat, ut homines seducat. Tamen
tarn terribilia monstra constaret ? nempe nc- et chamceleon mutaretotus, nec alius valet.
quitia? spiritales sunt. (9) Addit S. Bern. in jyam cum ;/// coloris proprietas una sit , ut
Cant. Nunquam quiescunt Angeli in opere quid accessit inde sujfunditur : hoc soli cha-
rnceleonti datum, quod vulgo dictum est, de
(1) Disscrt. 1. — (a) Serm. in Psal. 90.— (3) Epist.
110. — (4) In Encom. Angel. - —
(5) Cap. 10. (6) S. Serm. 19. in Cant.
(1) — (2) T.rt. L. de Pat. 4..— (3)
August. Soliloq. a;. — —
(7) Tcrt. L de Pat. 10. (8) S. S. Bern. Serm. 3o. in Cant. — (4) Tert. L. adv. Va-
Bcrn. Serm. 11. in Ps. 90.— (9) S. Bern. Scrin. 12. in 1» nt. 17.— (5) Ps-al. io5.— (6) Tcrt. Apol. aa.— (7) Tert.

**• 90. L. dc Idol. a. — (8) Tert. L. de Test. An. 3.

 268 ANGELUS. — CONCIO VI.
colorum varietate nebulis meatus inteUigenticc , per quos pan-
corio suo ludere. (i) Id est,
oculos ludificare. En verum daemonis speci- dere lumen rationis radius lucis aiternce so-
men quia varietatecolorum homines ludifi- let. (i) Divina providentia daemonum illu-
:

cat. Pictura, malae artis excogitatio, in SS. sionibus suas opponit inspirationes, ut ho-
Paginis nominalur. Non in errorem induxit mines ab errore liberet, etad bona operaper-
nos ma/ce artis excogitatio , nec umbra pic- petranda accendat : Ut ad prmstanda ea ,
tura;. (2) Mala ars dicitur pictura, quia ocu- sola gratia divince mspirationis operetur.
los fallit : coloribus etumbra utitur ut in-
, (2) Unde eumdem servat ordinem Deus in
tuentes decipiat. Hermogenes primam um- illustralionibus ac daemon in illusionibus.
bram plane sine lumine pessimus pictor illis 1. Daemon tenebris obvolvit hominum men-
argumentalionibus coloravit. (3) Daemon pic- tes , ne luce veritatis irradientur. Quare
tor est, non pessimus, ut Hermogenes, sed daemonesappellantur ingenia tenebrarum.{Z)
sagacissimus. Quid ergo de cceteris ingenii Deus vero qui est illuminator generis huma-
fallacia? spiritalis edisseram ? (4) Siquidem ni (4) 1 illustrat hominum intellectus splen-
arte picturae deludit. Nec minus in fallendo doribus gratiae, illuminantibus tenebras. (5)
visu sagax est perspectiva quam pictura 2. Daemun falsis imaginibus homines deci-
:

optica enim res sibi proxime cohterentes , pit indubitatum enim estdcemonia homines
:

multum distantes, maxima quaeque minima imaginibus circumvenire. (6) Et Deus phan-
repraesentat. Apostata? spirilus ingenionun tasiae hominum imprimit imagines superna-
calliditate , omnem faciem seculi instruxe- turales, quae eis ostentant objecta fidei quae
runt. (5) Nam arte picturae , umbris et va- a vitio deturbant et ad virtutem alliciunt :

riis coloribus homines fallunt , et sua per- nam major pene v's hominum ex visionibus

spectiva eos ita decipiunt ut ea quae sunt Deum discunt. (7) Species illas supernatura-
prope, velut longe remota illis appareant. Ies a Deo imaginationi impressas, D. Augus-
Quid enim homini propinquius morte, quam tinus appellat visa. Quia Deus per eas sup-
tamen a daemone deceptus, ut distaniem as- plet experimentis sensuum, et res per eas re-
picit?quid parvius seculo, quid majus ccelo? praesentatae ita evidentes apparent ac si ocu-
daemon seculum utquid magnumet solidum, lis corporeis viderentur. 3. Daemon per som-
ccelum ut quid parvum et imaginarium dun- num dormientibus hominibus ingerit imagi-
taxat homini repraesentat. Daemones fallunt nes fallaces: Definimus enim a d&moniis p/u-
oculos, suas illusiones imprimunt imagina- rimum incuti som/va vana et frustratoria , et
tioni, et sic in hominis intellectum , ut ait turbida, ludibriosa et immunda: nec mirum,
Sanctus Chrysostomus , exercent imagines si eoruin sunt imagines quorum et res. (8)
fallaces. Homo anima et corpore coaduna- Deus aliquando per soninum imagines sanc-
tus , in affectibus voluntatis dependet a no- tas incutit. A Deo autem,pol/icito scilicet et
titia intellectus, quia nihil volitum quin prae- gratiam Spiritus Sancti in omnem carnem,
cognitum intellectus in suis cognitionibus et sicut prophetaturos
: ita et somniaturos ,

dependet a phantasmatibus : quia nihilest in servos suos et ancillas suas, eadeputabuntur,

intellectu quod prius non fuerit in sensu : quaz ipsi gratia* comparabuntur , si qua ho-
phantasia seu imaginatio dependet a sensu nesta, sancta, prophetica, revelatoria , a*di-
externo, praesertim oculo, qui prius recipit ficatoria , vocatoria. (9) 4- Daemones homi-
species objectorum sensibiles, quam phan- num animabus sociantur, ut eos ad malum
tasia seu sensus communis daemon igitur inducant. Verum et alia multa cum anima
:

ut hominem ad malum alliciat, primo fallit conserta, damonis scilicet, nec unius , ut in
oculos, deinde species illas fallaces imprimit Socrate ipso ; verum et septenarii spiritus ,
imaginationi, postea intellectus mendaces il- ut in Magdalena; et legionarii numeri , ut
las imagines ut veras contemplatur quas in Geraseno. (10) Sancti Angeli hominum
:

tandem voluntas ab intellectu decepta , ut animis assistunt, ut eos ad bonum promo-

bonas desiderio et amore prosequitur. Hic veant :an\ma quseconversaturcum Angelis, et
est ordo quem servat daemon in hominibus videt, et audit sacramenta. (11) Ex Gregorio
illudendis, quare dicitur Incentor malarum Nyssseno (12), ignis in quo Deus apparuit
:

cogitationum. (6) Hac astutia primos homines Moysi, velut in duorum objecta sensuum
diabolus elisit (7) , et nunc hodie homines
decipit. Angehis erroris obstruit quibusdam ^ D A ug. L. 83. Qusest. Quaest. 53. (2) Tert.
.
—
L. dc Pat. 1. —
(3) Tert. L. 1. ad Nat. 16.— (4) Tert.
(1) Tert. L. de Pall. 3. — (2) Sap. i5. —(3) Tert. L. Apol. ai. —
(5) Tert. Apol. 4- —
(6) Tert. L. de An.
adv Hermog. 1. —(4) Tert. Apol. 22. —(5) Tert. L. 46. —(7) Tert. L. de An. 47.
—
(8) Tert. ibid. — (9)
de An. 2. — (6) V. Beda. L. 3. in c. 11. Matth. —(7) Tert. ibid. —
(io) Tcrt. L. de An. 25. —
(1 1) Tert. L.
Tert. L. de Spect. 18. de An. 9. —
(12) In Vita Moysis.
 ANGELUS. — CONCIO VI. %6$
dividebatur ; nam in oeulos vibrahat splen- tetn. Custodes Angeli interne imaginaliom
dorein radiorum et iuaudituin iminoi tale
,
imagines virtutis iinprimunt, cxtcrnr ipecitl
dogma intonabat Angclus custos ignis est
: boni proponunt, illustraliones nientihus ob-
illuminans, et loquens, exhibet se auiinaiuiu jiciunt , quibus vcruin a (.illaci DOUUm a ,

oeulis, et earuin aurihus loquitur quare : inalo disccrnant : et n/icrtun difjcrcnti<int //-

dieilur religionis illuminator. (1) Illius eniin luminant, (i) Olim Angelua per deserta du-
ministerio utitur Deus , Ut humanas incntes cebal Jud.cos in coluniua i^uis ct Dllbif :
illuminet. Gustos Angelufl in uliiino ordine cUfltOfl rYngelufl est coluinna i<oiis et nubis :

terti.x* hiertrchiflfl constitutus, habet supra se igms, quia flua luce noa illustrat adrerflUfl n-
superiores Angelos , a quibufl illuminatur, luflionefl doemonum ;nubis, quia sua umbra
non babet tamen infra se Angelos inleriores, nos protegit advcrsus diemouiim tentationes.
(juos illnininet at quod in alios Angclos
: a. Christus a tliabolo tcntattts, />rtcsidcm et
non ^nlet cr^a, sibi commissum bomincm artifucm tc/ttatinn/s dcinonstravit (a) Qunm .

exercet et hoc eat propriutn ejua munus

: poteni et perniciosa sit diabolica lentatio ,

illuminare clienlem. Scctuidum lunten cst eloquenler declaral Glirysostomus Diabo- :

Jngclus, primi illius vclut rivulus quidam t hts mali cutetor, nequititts origo, hastis se-
aut participatio pcr propcnsionc/n ad illud, cundi liominis, sei/ipcr ini/iiicus : ille laqucos
ad ministcriun/ illuminationcm habens. (2) tendit, lapsns parat, foveas fodit, aptat rui-
De quatuor autem potissinuim Angelus cus- nas, stimttlat corpora, pungit animas, co«i-
los illuminat intellectum boininis custodirc tntioncs sttggerit, iiuinittit iras , dal virtulcs
suae commissi de cogitandis, cog-
: scilicet odio , vitia dat amori , errores scrit , discor-
noscendis credendis
, et agendis sed spi- : dias nutrit, pacem turbat, violat divina, hu-
ritus illttminat. Quid prosit et quid non pro- mana tentat. (3) Quapropter Cbristus qui ,

sit : pariter quidcuiprosit. (3) optime norat diaboli malitiam, astutiam et

Explicatu difficile est quomodo custos potentiam ne bumana infirmitas tentatio-
,

Angelus mentem et rationem illuminet ad : nibus callidi illius liostis succumberet bo- ,

solum enim Deum spectat immediate et di- mines erudit in Oratione Dominica, ut divi-
recte irradiare inlellectum cujus est auctor implorent praesidium , et clivinae tutelae
: num
Angelus vero, non directc, sed indirecte tan- sese committant. Sollicitudo tentationum ,
tum mentem illustrat. Certe enim Gra?eos in postulalione tutelo?. (4) Divina Providen-
fuisse constat , auctores rei vel illuminato- tia ita invigilat tentationibus daemonum, ut
res. (4) Solus bominis auctor et il- absque ejus permissione, homines nullo
Deus est
luminator, custos Angelus est hominis, non modo aggredi possint. Nihil Satancc in ser-
auctor, sed illuminator, non quidem imme- vos Dei vivi licebit, nisi permiserit Dominus.
diate etdirecte, sed indirecte sicut enim (5) Tertullianus exemplum Joh adducit quem
:

daemo dicitur incentor malarum cogitatio- cbemon non valuit tentare, nisi postulataa Deo
num quia incitat ad cogitanda , ita bonus permissione et cum denuo vult dsemon pro-
, ,

Angelus bonarum incentor est cogitationum, pbetam fortius et durius aggredi, expressam
bonorumque effectuum seminator. Doemo- a Deo obtinet bcentiam. Habes exemplum
nes indirecte agunt in intellectum, quem sua in Job cui diabolus nullam potuit incutere ,

obscuritate obtenebrant Ouibus lux nulla tentationem nisi a Deo accepisset potesta-
: ,

est ,illis competunt testimonia tenebrarum. tem, nec in substantiam quidein efus, nisi
(5) In rationem etiam indirecte per suam Dominus : Ecce, dixisset, omniaqua? suntei,
lucem agunt sancti Angeli cum enim cce- in manu tua do, in ipsum autem ne extende-
:

lestes illae mentes seterno Soli, et fonti lumi- ris manutn. Denique nec extendit nisi pos- ,

nis finitimae sint , acceptum a Deo lumen in teaquam ea postulanti Dominus: Ecce, dixis-
hominum obscuras mentes transfundunt. set trado tibi illum tantum animam ejus , ,

Quare D. Chrysostomus Angelos appellat custodi. Licet daemon sit semper paratus ad
lucis administros. Et Dionysius stelliferaj. homines tentandos, Deus tamen non ei con-
,

domus prima lumina, quae habent a Deo il- cedit hujusmodi licentiam attendens enim :

lustrationis clarissimae clonum, quo se mutuo et daemonum malitiam, et hominum infirmi-

perficiant hominesque illustrent. Daemones tatetn interdum impedit neullo modo dae-
, ,

inteme movent imaginationem, externe pro- mon homines tentet interdum utitur su- :

ponunt ohjecta, quue oculos fallunt et his premo quod in illos habet imperio
: inter- :

impressionibus et speciebus decipiunt men- dum daemonis tentationes minuit , easque

(1) Tert. L. 4. adv. Marc. 17. —

(t) Greg. Naz. Orat. (1) Tert. L. 4. adv. Marc. 12.— (2) Tert. L. de Orat.
de S. Bapt. — (3)Tert. L. de Hes. 36. (4) Tcrt. L. — 8.— (3) Serm. 11.— (4) Tert. L. de Orat. 9.— (5) Tert.
de Cor. Mil. 7. — (5) Tert. L. de ldol. i5. L. de Fug. in pers. 2.
 , ,

270 ANCELUS -- CONCIO VI.

hominum viribus contemperat, ut ipsum plius aggrediatur hominem
quomodo D. :

destruat per Jidem electorum in tentatione Basilius intelligit haec verba

Cumfortisar- :

viclricemJ i)~El hocvel praecipieodo daemoni matus custodit atrium suum , in pace sunt
ne ultra progrediatur , sicut enim mari po- omnia quce possidet; si auiem Jbrtior illo su-
suit limites, ultra quos non egreditur Huc perveniens vicerit eum , universa arma ejus
:

iiscjue -venies, et ibi conteres tumenies fluctus auferret, in quibus confidebat, et spolia ejus
tuos (2) , ita dsemonis tentationi terminos distribuet. (1) Fortis armatus est daemon ,
ponit. J^ox Domini inlercidentis flammam victores daemonis sunt Angeli , locus a quo
ignis. (3) Vel denegando partem sui concur- depellitur daemon,est homo, spoliasuntdona
sus daemon enim nihil agere potest sine gratiae, quibus daemon spoliatus fuit , et qua?
:

concursu primae causae, quem Deus ex parte homo ministerio Angeli custodis, vel con-
denegat, ne homines secundum omnem ma- servat, vel sibi comparat. Distribuit spolia,
litiam et potentiam suam tentet ; vel infun- exhibens fideles custodias Angelorum , ad
dendogratiam, quae intellectum illuminat, hominum salutem. 2. Per auctoritatem et
voluntatem inflammat, passiones mitigat potestatem sibi a Deo commissam. Angelis
concupiscentiae ardorem reprimit. suis mandavit de te , ut custodiant te in om-
Tentationis diabolicae, vel prohibitio , vel nibus viis tuis. (2) 3. Indirecte agendo in
diminutio innuitur, ubi Joannes sic loquitur: humanam mentem et voluntatem, ut divinae
Vidi Angelum deseendentem deccelo, haben- correspondeat gratiae. 4- P^ r modum per-
lem clavem abyssi , et catenam magnam in suadentis et suggerentis, sic enim interiori
nianu sua : et apprehendit draconem serpen- suasione bonas cogitationes inspirant et sug-
tem antiquum , qui est diabolus et Satanas , gerunt. 5. Temperando humores corporum,
et ligavit eum. (4) Angelus ille ad litteram ue concupiscentia aestuet. 6. Fraenando pas-
est Christus, magni consilii Angelus , qui e siones, ne earum commotio obscuret ratio-
ccelo per incarnationem descendens , potes- nem. y. Removendo procul ab oculis ob-
tatem diaboli iu seducendishominibus refiae- jecta quae possunt inducere ad peccandum.
navit , ejusque malitiam impedivit, ne tentet Quoties ergo gravissima cernitur urgere ten-
homines , quantum vellet tentare. Alligatio tatio, et tribulatio vehemens imminere , in-
diaboli est non permittere exercere tolam voca custodem tuum, ductorem tuum , adju-
suam tentationem. (5) D. tamen Ambrosius torem tuum, in opportunitatibus , in tribu/a-
hunc locum intelligit de potestate Angelo- tione, inclama eum, et dic: Domine , salva
rum in daemones quos alligant, ne vel noceant nos, perimus. (3)
hominibus, vel saltem non noceant, quan- Quod homines tentationibus daemonum
tum possent sic unus e septem Angelis ju- non superentur, et quod de eis victoriam re-
:

betur solvere quatuor Angelos in flumine portent, gratias agere debent tum Deo,tum
Euphratealligatos(6), quatuorscilicet daemo- Angelo custodi Deo quidem, ut primo auc-
:

nes explicat Glossa quorum potestas prius

: tori qui eos sua gratia munivit ; Angelo vero
ligata , ne pro libito saeviret aut noceret , custodi , ut ministro divinae Providentiae
solvi permittitur, vel ad malorum pcenam , qui daemones debellat, et homines omni sol-
vel ad bonorum exercitium. Potestas autem licitudine adjnvat. Quolies enim, o Chris-
diaboli ligatur a Deo principaliter, et ab An- tiane , in medio flammarum concupiscentiae
gelis instrumentaliter divina namque Pro- repereris , ecce Angelus tuus custos in me-
:

videntia ordinarie Angelorum custodum mi- diis tibi adest flammis , suavissimamque ex-
nisterio utitur, uthominesa daemonis tenta- 'citat auram , qua flammas longe propulsat.
tione tueatur. Neque enim versutia? tam cal- Angelus autem Domini descendit cum Aza-
lida?, tam exercitati hostis, posset fragilitas fornacem , et excussit
ria et sociis ejus in
humana resistere nisi eos a tentationibus flammam ignis defornace et fecit medium
, ,

electorum virtus angelica propulsaret. (7) fornacis quasi ventum roris flantem et non
, ,

Idem sapit D. Bernardus Si boni Spiritus tetigit eos omnino ignis. (4) Quoties ut aller
:

se elongarent , malorum impetum quis susti- Daniel (5) in lacu a leonibus, id est, a pas- ,

neret P (8) sionibus tuis circumdaris, ecce adest Ange-

Boni autem Angeli, malorum tentationes lus custos, ora ipsarum occludit et feritatem
propulsant et coercent: 1. Auctoritate et im- mitigat. Quoties ut alter Elias (6) itinere de-
perio , praecipientes daemoni ut non am- fatigatus et adversitate gravatus , despera-
bundus te projicis et mortem exoptas , en
Tort. L. de Orat. 9.
(5) —
(2) Job. 38. —
(3) Ps. 28.
-

— (4) Apoc. 20.— (5) D. Aug. L. 20. Civ. 7.— (6) Apoc. (1) In Cat. Cracc. Liic. 4. — (2) Ps. 90.— (3) D. Bern.
6. — (7) Pet. Daw. L. 1. Epist. 17. —
(8) Serm. 4- >n Serm. 9. in Ps. 90. — (4) Dan. 3. — (5) Dan. i4- — (6;
Ps. 90. L. 3. Iltg. 29.
 .

ANGEI.ICA PEBPEGTIO. — CONCIO I. .,

adest tibi custos Angelus, et te roborans, tit git D. Ambr. Ilev.c est rnantts I)< i <!< <p<a
iter tumn perficere possis?QuoliesulalterTo- scripturn c.sf : I\'onric onin<\s minisfri spiritns
bias (i)piscis inoiislruosus devoraret te, nisi sttrtt, ejui rnittrinfiir in rrtinisfci iiun pr<<pt,r
te Angelus eustos ab ejus s;evitia ctistodiret? cos ejui jntnri sunt luvrcd<-s snUttis? (i) Sic
Quoties ulalter Petrus (3) inobseuro carcere Augclus Tohi ductor amovit ab itiucie ejus
e
degeres, nisi Angelus eustos sua luce lias il- omuia pericula ; sic Augelus custos Loth
lustraret tenebras ? Quoties in gravissimum eduxit de Sod<>ma, ut eum al> iuceiidio libe-
incidisses peccatum , nisi custos Angelus raret sic Augelus eruit Ja.ob de cunctis
;

peccandi occasionem removisset? malis, ut ipse fatetur : Aligthu <pti crttit mc

2. Titnc cnim crtiimur a dieiboli manibiis, elc cutictis meilis. (2) In bebr;eo liabetur, re-
cum illi nori tretelimur in tcntnfioncni (3) . eicniit. Quod expressis verbis asserit
Pro-
Tunc autem eruimur a diaboli manibus ,
plieta : licelimet inpace animarn rncarn ab
(juaiido incidimtis in Dei manus qui per ,
liis epti appropineptant rnilti. (3) Quare in-
suos Angelos nos liberat ab occasione pec- tcr mttltejs erartt mccum. Seu, u t explicat
caiuli : et ob banc causam forlnsse I"). Ililar. Agell. Qtiortiam mttlti Angeli crartt nrccum
Angelos vocat Dci tnarius. (4) Haec est illa Qui non solum redimuut nos ab occasione
manus quatn postulat Vates Ilegius ad suam peccandi , sed etiam occasiones ad bonum
salutem Fiat rnanus ttta , ttt salvet mc.
: noliis utiles captaut, ad ornnern utilitatis oc-
Per hanc manum Angelos custodes intelli- casionem dirigi ct sttscipi debent. (4)

(1) Tob. 6. — (a) Art. ta. — (5) Tert. L. de Fug. in (1) In Ps. 118. —
(a) Gen. 48. (5) Ps. 54. - (4)
Persec. a. — (4) ln Ps. 119. Teit. L. 2. dc Cult. Peun. 2.

ANGELICA PERFECTIO.
SCHOLIUM.

Circa perfectionem angelicam sex sunt elucidanda : Admiranda Angelorum bo- 1 .

nitas ; 2. V
eneranda Angelorum nobililas ; 3. Eminens S. Michaelis dignitas ;
4. Angelica D. T/ionve. puritas ; 5. Seraphica D. Bonaventurae. charitas ; 6.
Beatissimaz Virginis coadunata Angelorum sanctitas.

* et * * ************** <t ***•**•***•********<>$$* $$ *_$* e* 9 ********* *

CONCIO PRIMA. procurant; 3. Sunt laudantes Deum, et ho-

minesad Deum laudandum invitant.

Solemnia charitatis (1) agnoscenda, non Jerusalem coelestis de sanctitate censetur.

solum in Deo , qui charitas est , sed etiam Tota illa Ecclesim candida de sanctitate des-
cribitur. (1) Tota supernae civitatis dignitas,
in Angelis qui ideo ignis urens dicuntur
, :

quia tum Dei, tum hominis amore accensi in sanctitate sita est, ut docet D. Augusti-

sunt. Hujus autem ignis divini trinam erga nus: Cwitas est clarior, ubi dignitas, sancti-
homines evibrant scintillam. Nam , 1. Sunt tas. (2) Beati participant essentialem Dei
Sancti , et hominibus sanctitatem aspirant ; sanctitatem, ratione cujus dii nuncupantur.
r>. Sunt beati, et hominibus beatitudinem Tentabis ad hac de nomine Dei ut passivo,

(1) Tert. Epist. de Cib. Judaic. 1. (1) Tert. L. 1. ad Uxor. 7. — (2) D. Aug. L,a. Civ.29.
 ,:

2-2 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO I.

et in alios qtwque permisso ,

sit : Deus deorum stetit in ecclesia deorum :
in medio autem deos dijudicat. (0 Unus est
Deus per essentiam sed tot sunt dii per par-
: quamjides impetrat , obsignata in Patre et
ticipationenj, quot sunt Sancti. Dei nomen
quasi naturale divinitatis potest in omnes
communicari , quibus divinitas vindicatur.
(2) Deus per se et ex sua natura esssentialem
habet divinitatem. Sancti, non ex se sed a
Deo, participatam mutuantdmnitatem. iVaM
ct diierimus,si meruerimus
prcedicavit : Ego
vos dei estis : et, Ste-
dixi,
tit Deus in ecclesia : sed ex gratia deorum
ipsius, nonex nostra proprietate : quia ipse
est solus qui deos faciat. (3) In coelo polis-
simum stat Deus in medio deorum, scilicet
Angelorum cujus munere sancti sunt (4) ,
, rum, quam gratire splendor, qui recens bap-
nobisque sanctitatem aspirant. Angeli vere
istius mundi flores sunt,
quia scriptum ter generatur ex aqua et Spiritu Sanclo. An-
gelus, baptismi arbiter, superventuro Spiritui
Sancto vias dirigit ablutione delictorum ,
Filio et Spiritu Sancto. (i) Addit Greg.
,
Naz. Angeli celebrant baptismum , propter
cognationis splendorem. (2) Inter Angelos
et recenter baptizatos est affinitas et cog-
, tio, nam Angeli in sua creatione fuerunt in
gratia conditi, et baptizati sunt in sua spi-
illi esse de quibus ritali regeneratione sanctificati. Supervenit
statim spiritus de ccelis , et aquis superest
sanctificans eas de semetipso , et ita sancti-
ficata?, vim sanctificandi combibunt. ($)Q\x'id
pulchrius Angelo gratiae splendoribus illus-
trato? quid tam defcecatum, nitidum ac pu-
tizatis affulget? Angelicus splendor, baptis-
quod eorum clarita- malis gratiae splendori affinis est et ob :

tibus ornatur mundus, et bonum odorem sanc- splendoris affinitatem et cognationem, ad

tificationis aspirant. (5) Belle dicuntur An- hoc sublimissimum gratiae baptismalis fasti-
geli hujus mundi flores, quibus ad sanctita- gium homines promovere sancti Angeli
,

tem hominum venustatem ornatur. Flores exambiunt. Angeli igitur praelustrem bap-
et
sunt Angeli, non steriles et inaniter vernan- tismi gratiam celebrant, propter cognationis
tes, sed feliciter autumnantes, et opimos pa- splendorem, suosque alumnos ad tam puram
rientes fructus ; nam cum sanctitatem aspi- sanctitatem, et virlutis eminentiam extollere
rent, fecundos faciunt in hominibus proven- satagunt, ut primam baptismi gratiam aemu-
tus : suis enim clientibus aspirant gratiam, lentur, qua illis in gratia cognati sint , et
qua praeveniunt lapsus , qua ruinae occasiones cum eis in ccelo , gloriae splendoribus ful-
praecavent , qua collapsos erigunt , divini geant.
auxilii vigore, qua pios et studiosos (desidia jj. PARS. Divinus amor emicat, non tan-
humana depulsa) informant ad omnes animi tum quia hominibus gratia; diffundit largita-
sanctitates. Quot virtutes homines operan- tem> V erum etiam quia eosdem ad immor-
tur, totsuntangelicifloris fructus quidquid talem invitat gloriam. Amavit, qui vocave-
:

boniexsequuntur,fermeAngelorumprecibus, rat in salutem , invitare , et ad gloriam ; ut

industria, providentia,sollieitudine fit : nam gaudeamus
exsultemus etiam coro- liberari,
Deus gratiam hominibus inspirat, et angelici
nari (4) £t quia in illo regno beatitudinis %

flores aspirant gratias plane in eis fructuum p OSt resurrectionem hominum, caro beanda
,

fecundas. Idcirco nubes a S. Dion. apud e t angelificanda est, Angeli totis viribus eis
Cord. nuncupantur, ob fecunditatem sanc- felicilatf-m procurant.' Sic et apud Esaiam
titatis, quam hominibus aspirant. Quod in- Bona terrce edetis ; bona carnis intelligentur,
fecunda vis quazdam vivificandi, et
q Uce iUam manent in regno Dei reformatam
sit illis
augendi, et perficiendi, per modum genitura? e t angelificatam , et consecuturam qua: nec
spiritalis cujusdam imbris quo subjectum , oculus vidit , nec auris audivit , nec in cor
sibi gremium pinguibus pluviis ad vitales }l0m inis ascenderunt. (5) Ineffabilem illam
excitat partitudines. (6) Angelica natura de felicitatem nobis exoptant Angeli, nosque ad
se infecunda est nec unus Angelus alium
:
ccelestem Jerusalem perducere solerter sa-
Angelum gignere valet inest tamen Angelis :
tagunt.
fecunda vis quaedam per modum geniturae Superna civitas duo civium habet genera ,

spiritalis, qua ad vitales excitat partitudines. quorum aliqui illam inhabitant , et horum
In ordine naturae, homo carnalem generat quilibet divinam intuetur essentiam, Deique
bominem ; in ordine gratiae Angelus spirita- possessione fruitur : quare sicloquitur: Hanc
lem generat hominem dum ei sanctitatem : video, hac perfruor. (6) Alii exsulant, et spe
aspirat, et quia in baptismo homo spirituali- tantum commorantur. Adeo conteyi-
in illa
platio est spei in hoc spatio per fidem , non
,

(1) Tert. L.adv. Marc, 7.^- (2) Tert. L. 3. adv.

i. '
J r * .

Marc. i5.— (3) Tcrt. L. adv. Hermog. 5.— (4) S. Aug. (1) Tert. L. de Bapt. 6. —
(2) Orat. de S. Bapt.— (3)
L. 10. Civ. 7.— (5) S. Ambr. in c. 12. Luc. (6) Apud — Tert. L. de Bapt. 4. —
(4) Tert. Scorp. 6. —
(5) Terl,
Coider. in ps. 8, L- ^e Res. 26. —
(6) Tert. L. adv. Herrnog. 29.
 PERFECTIO AIST.F.LICA. — CONCIO IT.

npnrscntafio, ncc /losscssio, scrf c.rs/>ccf<iti<>, Ihi, ut cniii laudcnt. (i) Circuitione illa, ])<<,

(i) sancti Angcli civitatem coelestem possi- laudii corons itruitur. 1. urratitudo benefi-
dent. De Angclis dicendum /mtavi, </ui hu- ciorum quso hominibus contulit Deus. Plane
jus ci\'itutis ct magna pan est : et eo l>ct- benediei Deum omni loco ae tempore conde»
tior i/uo<l nunquum peregrinata cst. (2) cet ob debitam tentper memoriam beneficio-
Homo viator ad beatam illam patriam anhe- rum ejus <tl> omni homine. (a) Sic Deum
lat , sic loquens Spero a Christo, regnum : laudabat Propheta Kegius ut ipsemet fate- ,

Dci, (Vtcrttir ct ctilcstis /losscssionis (3) Cni . tUJP Ucncdicam Doniinum in onini (empore,
:

sancti Angeli opitulaatur, ut beatitudinem, semper laus ejus in ore meo (3) et adhuc , :

quapollent,aasequivaleat:idciroodeangelica in /><<) laudabo sermones meos. (4) Uhi S.

republica sic philoaophatur D. Augustinus : Aug. Si cognoveris nihil te verum In sapien-
Htee irt sanctis Angelis hcata /icrsistit, <•( sikp ti<t Dci in ftlc veritatis possc diccre
, rtisi ,

parti sicut oportet peregrinanti opitulatur: quod ab illo accepisti, in Deo laiudas scrmo-
(juia utraque erit una consortto atternitatis , nes tuos, ut in Deo lauderis sermontbus Det.
et nuric una csl vincuio c/taritatis, qttcc tota In Deo lauclare serinones, est lateri a Deo
est ad colcndum ununi Dcum. (4) Triplici [>o- uos accepisse omne quod sumus ista laus :
,

tiasimum ratione beati Angeli hominibus niagna profecto est laucle digna, cjua nostra
viatorihus opitulantur. 1. Hatione charita- lauclamus in Deo, ut laudelur Deus. 3. Om-
tis, qua diligunt homines Dei imagine insig- nium creaturarum exemplum nam Dco :

nitos et Christi sanguiae redemptos. 2. Ila- etiam inanimalia et incorporalia laudcs ca-
tione societatis quia ex Ecclesia militante
: nunt, apud Danielem. (5) 4- Religio, qu e
et triumphante , una et eaclem respublica praecipue Dei laudem et gloriam intendit :

eoelestis coaclunari debet. 3. Ratione divini unde Tertullianus integram ohservantiam

cultus : quia tuin Angeli tum homines , , disciplinae christianae in divinis laudibus sta-
eumdem colutit Deum ; et quia Angeli in tuit. Deurn prcedices et adimpleas discipli-
coelo Deumsine fine laudant, homines etiam narn. (6) 5. Beneficentia Dei, quae laudantes
ad Deum laudandum invitant. Deum gratiis et favorihus cumulat. Laudern
III. PARS. Urgentur Christiani ad Deum suam consecratione pensabit. (7) 6. Justitia
laudandum exeinplo Angelorum qui inces- Dei » <{ use hiudantes Deum in coelo ahuncle
,

santer Dei laudes decantant. I/la Angeiorum ""erat, et non laudantes in inferno duris m
circumstantia non cessant dicere : Sancttts , torm entis cruciat. Ab i/lo erit et laus uni-
Sanclus, Sanctus. (5) Ideoque Vates Regius cuique, a quo et contrarium laudis, ut a ju-
coelestes illas mentes oh perpetuum divina- dice ( 8 ) 7- Angelorum charitas, qui ita glo- '

rum lauduin concentum gratanter extollit. et laudem divinam zelant , ut ahsque riam
Benedicite Domino, omnes Angeli ejus. (6) noc zel ° niml se esse existiment. Angeli sine
Magna profecto laude dignus est, qui in di- zel° ninii sunt i et substantiae suce amittunt
vinis concinendis laudihus occupatur. Et prcerogativam, nisi eam zeli ardore susten-
benedicent eum omnes gentes, et ipsurn lau- tent (°0 Idcirco ex S. Athan. Angelus est '

dabunt. (7) Chaldajus legit In ipso lauda- vivum rationale , hymnisonum, irnmortale.
:

buntur. Ac si laudare, laudari sit, et laudem ( IO ) Et a " ors u n Hyrnnus indesinens et , :

,

mereatur, qui laudat. Quanta laude digni laus {rrequiescens magni/icentice Dei. (11)8.
sunt Angeli qui in regno ceternaj felicitatis, Ambitio coelestis curiaj , et aemulatio ofiicii
Deum hymnis et laudihus celebrant? Consta- beatorum. Proinde igitur Angelorum (si me-
bi/iti sunt, et in requiem ex veritate compo- mi nerimus) candidati, jam hinc ccelestern ii-
siti, tnagno curn gaudiifructu hrmnis Patrem lam in Deum vocem, et officium futuroe cla-

concinunt. LaHantur Angell et de laude ritatis ediscimus. (12)

(8) ,

quam Deus ab ipsis et de laude

percipit ,

quam ei homines decantant

«««««««aossoa»»»»'»»»»»»»»»»»»»»»»»»»
quos suis inspi- :

rationibus ad Deum laudandum invitant.

Flura sunt quae homines alhciunt ut
CONCIO SECUNDA.
Deum laudent : 1. Mundus ex tot creaturis Deds unicus, quem Christiani profitentur,
compositus, quem Deus de nihilo expressit
i ta colendus, ut fides et disciplina disposita
111 ornarnentum majestatis suce. Quare (9)
circuire debel vir justus facta et creaturas (1) Hugo Card. in Ps. 26. —
Tert. L. de Orat. 3.
(2)
,,_,., ^ — (3) Ps. 33. — (4) Ps. 55.—
Tert. L. adv. Hermog.
(5)

r\ t
~ St
rt "
-
25,— W
D Au S- L> "• Ciy
- 9- 44- —(6) Tert. L. de Idol. 21. —
(7) Tert. L. de Res.
~W
• -
1
J
J
,

'"
MarC ^' * ln Enchir. c. 56. 16. — (81 Tert. L. 5. 2dv. Marc. 7. (9) S. Ambr. in —
~" W p8, ,02 -— (7)Jei-cm. —
i'
Tta^v'
4-— (8) tert. r
L. ?rafc
adv.
.
\alent. —
Ps. 11S.— (,o) Qua-st. 3o. ad Antio. (1 1) L. de com.
12.
( 9 ) Tcrt. Apol. i
7 . ( ssen. Patr. ct Fil.— (12) Tert. L. de Orat. 3.
*' 18
 : ;
,

z7 i ANGELICA PERFEGTIO. — CONCIO II.

esl Christianorum. (i) Christiana disciplina alter Calvinistarum qui omnem eis cultum ,

cultum et venerationem pro varietate excel- deneganl. Nos vero inter hasc duo extrema
lentiae distinguit. Excellentia autem, quae est quasi medium tenentes, justitke ipsius auc-
objectum cultus, una est naturalis ,
alia su- toritate (i), Angelos honoramus, i. Ob na-
pernaturalis, sed creata ,
alia divina. Unicui- turae et gratiae dignitatem ; 2. Ob cognitio-
que autem excellentiae debetur veneratio nis et scientiae splendorem ; 3. Ob immorta-
conveniens ; excellentiae divinae supremus lem, qua pollent, felicitatem.
debetur latriae cultus ; excellenliae naturali 1. Tanta est angelicae naturae dignitas, ut
et humanae cultus debetur civilis ; excellen- omnes A Deo sunt
alias creaturas antecellat.
tiae supernaturali creatae cultus debetur reli- secundi, post quem primi,ante omnes et super
giosus, vel hyperduliae, vel duliae. Angeli non omnes homines .(2) Verum quantumvissint il-
sunt adorandi latriae cultu, qui soli Deo de- lustres Angeli nobilitatenaturae multotamen :

betur, sedsunt religiosocultu duliae honoran- sunt dignioresperfectionegratia?, quam a Deo

di et ejusmodi cultus eis debent homines
: ,
simul cum natura acceperunt. Per Ferbum
1. Ex aequilate ; 2. Ex gratitudine ; 3. Ex omnes Angeli creati sunt, ac per Sancti Spi-
pietate. ritus sanctificationem omnes perfectionis nu-
PARS. Quaedam est vana
I. cultura. (2) rneros
acceperunt : ita tamen ut pro sua

Vana erat Romanorum cultura qui impera- quisque dignitale el classe, luminis gratiaque
,

torem ut Deum venerabantur : quos audac- participes sint. (3) Et quia gloria est multo
ter redarguunt Christiani. Non enim Deum perfectior gratia, cum sit ejus consummatio :

imperatorem dicam, vel quia mentiri 7iescio, quanta, quaeso, est Angelorum dignitas, qui
1

vel quia eum deridere non audeo vel quia mterminabili felicitate potiuntur
, quique ,

nec ipse se Deum volet dici : si homo sit, in- vident Deum diligunt, laudant, nonfatigan-
terest homini, Deocedere. (3) Vana eratcul- turp (4) Si ergo ex justitia honorandi sunt
lura Gentilium, qui dcemones ut deos cole- homines generis nobilitate insignes, magis-
bant quorum error confutatur ex ipso dae-
:
tratus, senatores, reges, quanto magis An-
monum testimonio, qui Christianoium im- g«'', q«i eos longe superant , et perfectione
perio obsequentes, se deos esse negant. Si naturae et ornamentis gratiae et gloriae? et ,

vere Dei sunt,cur sese dccmonia mentiuntur, s» etiam apud gentiles, philosophi in magno
anut nobis obsequantur ? Jam ergo subjecta honore habiti sunt, ob scientiae, qua fulge-
Christianis divinitas vestra , nec divinitas bant, splendorem, quaenam, quaeso,veneratio
deputanda esl, quce subdita est homini, et si debetur Angelis, qui sunt secundi splendores,
quid ad dedecusfacit cemutis suis. (4) Vana primi splendoris administri , primario Dei
erat Judaeorum cultura , qui imaginem vituli j ^g ore collucentes. (5) l

Deum designarunt. Ideoque Moyses Angelo- 2. Angelorum notitia mire commendatur

rum creationem tacuit, ut omnem idolola- luminum appellatione Simulque contempla- :

triae occasionem removeret. Cum ergo nosset tio

>P* a angelicorum luminum. (6) Dionysius
Deus Judaos ad idola, et multorum deorum Areopag. Angelos nuncupat clara et illustria
cultumpropensos:ejusreigratia(5)abscondit lumina, qua- habent manantes et extraforas ,

Angelorum creationem , ne et illos facerent effundentes illustrationes (7) quibus vel ,

Deos, qui vitulum deipZcaverunt. (6) Vana Angelos inferiores , vel homines illuminant.
eorum cultura, qui supremum Angelis defe- Verum licet angelica lumina sint multum
rebant latrias cultum quapropter Apostolus censenda, ob illustrationes quas effundunt
:

monet Nemo vos seducat in religione An- magis existimatur eorum contemplatio, qua
:

gelorum. (7) Immo ipsimet Angeli indebitum Deum continue intuentur. Utenim ratiocina-
illum respuunthonorem. Ideoque pennis se- tur S.Greg.(8)« quia deDeo perprimum Ec-
raphici spiritus propitiatorium obumbrant clesiaeDoctoremdicitur(9),inquemdesiderant
quia Deo, non sibi tribuunt pennas suas, id Angeli prospicere sunt nonnulli, qui nequa- :

est, Deum honorant virtutibus quibus prce- quam Deum

,
videre, vel Angelossuspicantur
slant.(8) Ange\orum vencralio justitiatscien- et tamen dictum per veritatis sententiam
tia cumulabitur. (9) Si duos, eosque injus- scimus: Angeli eorum in ccelis semper vident
tos errores fugiamus , unus est Genlilium, faciem Patris mei. Nunquid ergo aliud ve-
qui Angelos ut suprema numina colebant :
ritas, aliud praedicator insonat veritatis? Sed

(1) Tert. Apol. 1. — (7) Tert. Apol. 00. — (3) Da-

(i)Tert. Apol. »3. —
(2) Tert. Apol. 16. —(3) Tert. masc. L. a. de fid. 3.— (4) S. Aug. in Ps. 56. — (5)
Apol.33,— (4) Tert. ibid.— (5) Gen. 1. (6) S. Athan. — Greg, Naz. Orat. a. Pascli. — (6) Tert. L. adv. Valent.
qu. 4. ad Antioch.— (7) Coloss. a.— (8) S. August. qu. 7. — (7) De cotl. hicr. 5. — (8) L. »8. Moral. 58. (9) —
io5. in Exod. —
(9) Tcrt. L. 1. ad Nat. i. fet. 1.
 ) ,:.

ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO II.

si scntentia utraque confei tur, quil libi oe- debant romani milites , vel ducei qui im- ,

quaquamdiscordet, agnoscitur. Deiim quippfl perii hosles profhgavcraut qualis UU0IO, : ,

Angeli et vident, et viderfl deiiderant : (t SS. rVngelii debetuf honor, (jui lupretni iNu-
sitiunt inlueri, el intiieniur. Si cnitn lic vi- ininis pirtei tucnics, d.cinonihui solium Dei
ilere (lesideranl , ut effectu sui dcsidcrii ini- invadcrc iiilcntihus fortilcr rcstiicrunt, (juos
nime perfruintur line fruciu
; desideriuin in pralio detriumphitoi ccbio dejecerunt,
anxietatein liahct, et anxietas picnam. Ueati lt ld tartara punicudos detrusci unl ? Oune-
vero Aiiy;eli ah omui pOIDI anxiclafis longfl nain illustrior vicloria , et niemoratione, et
sunt , quia niiii([iiam sinnd pOBDI et hcatitndo veneratione dignior ? Tanto magis Angeli
conveniunt. Ilursum Clini eos dicimus Dci , lunt ah hominihus honorandi , quanto pro
visione saliari, quia cl Psalmista ait : Satia- Dei honore decertarunt et quotidie etiam ,

bor citm apparuerU glorla ttta : consideran- pro horainum salutc cum daumonihus png-
dum nohis est, quoniam satietalem solet fas- nant. Plures tamen Christiani, SS. AngeOl
tidium suhsequi. Ut ergo recte sihi utraque dehitum tot titulis denegant honorem. Eo
conveniant, dical vcritas : quia semper vident nocentiores quod miram Angelorum digni-
faciem Patris; dicat pradii atoregregius quia : tatem, BcientlSB splendoretn, nierili maguitu-
seni[)cr videre desiderant. Ne enim sit in dinem, et triumplii gloriam perfecte norunt
desiderio anxietas , desiderantes saliantur : quihus exprohranduin est idein quod elhni-
ne autem sit in salietate fastidium , satiari cis Quo magis oiwramini crcdentes esse et
:

desiderant, et desiderant sine lahore , quia contemnenles , colenlcs ct dcspuentes , hono-

desiderium satietas comitatur, et non satian- rantcs et lacessentes (1) Gentiles, quos deos
.

tur sine desiderio , quia ipsa satietas ex de- aguoscehant, contemnehant , Christiani An-
sideriosemperaccenditur. » Haec Sanctus Gre- gelos diguitate naturae, gratioe et gloriae, ve-
gorius, qui mira animi suhtilitate loca Scrip- nerandos , profitentur et despiciunt. Eo
turae sacrae, quas contraria videnlur, conci- apponitur irreverentia; crimen , etiam ipsis
liat : vident ergo Angeli divinam essentiam , nationibus, si quid saperent, intelligendum
tres Trinitatis personas , Verhi humanatio- (2) Duplex reperitur irreverentiae crimen ,

nem, rationes providentiae, et praedestinatio- injustitia nimirum et ingratitudo quia An- :

nis, tandem res omnes creatas. Cum Angeli geli a Christianis venerandi sunt , tuin ex
semper videant jaciem Dei Verboque ejtts
, aequitate, tum ex gratitudine.
unigenito perfruantur , procul dubio
Filio n. PARS. Christianus Angelos ex grati-
univcrsam creaturam in ipso Ferbo Dei no- tu dine veneratur Iterato bcneficio gratus :

runt. (1 esto, nedum ampliato (3) quot sunt henefi- :

3. Nec sola scientia veneranda est , sed c a homini ab Angelo collata, tot sunt ra- j

virtus etiam et meritum reverentiam mere- t i ones Ua} hominem urgent ad Angeli cul-
q
tur. Idcirco Deus ipse meritum compensat: tum) prasceptores , defensores et benefacto-
et pro merito varietate felicitatem largitur res> g ra titudine honorandos, ratio et natura :

Quomodo multa; mansiones apud Patrem, si docet. Sub his tribus titulis , ab bominibus
non pro varietate meritorum ? (a) Si autem venerandi sunt Angeli, 1. Ut praceptores
gloria et honor omni operanti bonum (3), 2 Ut defensores, 3. Ut benefactores. .

quanto honore digni sunt Angeli , qui pro- t< Christiana sapientia de schola cceli est.
pno inenti immortalem sibi compararunt (4) Hanc hauriunthomines, tum a Deo, quia
fehcitatem; qui Deum incessanter et arden- Magister ex occulto Deus producit ingenia.
ter diligunt qui honiinihus sollicite subve- x um a Christo , qui Christianos religio-
; (5)
niunt ;
qui vitia aversantur , et virtutes se- ms veritates docet. Cui enim veritas com-
duloamoreprosequuntur? Magno in honore erta s i ne [)eo P Cui Deus cognitus sine
p
erant apud Romanos qui strenue in bello Christo?
(6) Tum ab Angelis.Unde S. Athan.
pugnaverant, hostes debellarant, victoriam a i t Ccetum Jngelorum esse ordinem ad do-
reportarant, urbem provinciam vel reg- cen dum et illuininandum comparatum.
, ,
(7)
num reipubhcae suhdiderant. Honores illis Socratem a daemone instructum asserunt
a senatu demandatos refert Tert. Coronas nonnulli
Siquidem aiunt da-monium illi a :

scilicet et g/oriam, et dotem , prwilegiapu-

pU eritia adhcesisse , pessimum revera pada-
blica, stipendia cwica, imagines, statuas, ct
gogurn. (8) Christianos ab Angelis edoctos
qualem potest prasstare seculum de fama us ver )ji s $. Max. declarat Angeli sacros j :

ceternitatem. (4) Si tot honorum titulis gau-

(1) Tert. L. i. ad Nat. 10. — Tert. L. de Orat. la.
(2)
— (."))Tcrt. L. de Poeu. 7.— Tert. L. de An. 1.
(4)
(1) S. Aug. L. 4. de Gen. ad lit. j^. — (9) Tei(. — (5) Tert. L. de An. 19. — (C) Tert. L. de An. ».—
Scorp. 6. — (3) Hoin. 2. — (i) Tert. Scorp. 6. (-) Qusesl. 3i. ad Antioch. — (8) Tcrt. L. de An. 1.

18.
276 ANGELIGA PERFECTIO. CONCIO II. —
homines attolluntad cognitos sibi splendores, que illius promissiotii,arbori pepercit. Vineae
etpa?dagogi in morem instruunt , et velut dominusDeumobumbrat ; deprecansvillicus,
manu ducunt ad sublime genus cognitionis. custodem Angelum repraesentat ; arbor in-
Doemones sunt pessimi revera paetlagogi , fructuosa, peccatorem significat, qui multo-
quia nibil aliud proeter errores et vitia do- ties fuisset a Deo punitus , si Angelus pro
cent. Optirai praeceplores sunt Angeli, quos eo non exorasset. Tamen infelix bomo , in-
Evangelii primos dictatores appellat S. Cypr. gratus est erga Deum creatorem suum, quem
A supernis legationibus incipit Evangelium : offendit, et erga Angelum defensoremsuum,
ejus primi dictatores Angeli. (i) Ridet Va- qui eum protegit. Cum Deus homini tantam
lentinianos Tertullianus babentes in magis- prceroget graliam, quantam Deus ab homine
trum stolidum , quemdam Curucam Ennia- patitur inj uriam ! deputat Deus virtutes an-
num nuncupatum Accipe alia ingenia Cu- gelicas humance custodice : et infelix homo
:

rucce Enniani insignioris apud eos magis- relicta munditia, et puritate virtutis squalo-
, ,

tri. (2) Rubere non debent Christiani se ribus se polluit , ac sordibus 'vitiorum. (1)
esse Angelorum discipulos : quin potius glo- Cum peccator in exbalantis ac ccenosae luxu-
riari tam insignes habere pneceptores, quos rioe fcetore pervolvitur cum vermescenlis :

vocitat S. Dionys. Virtutes divinorum in- avaritiae sortlibus inquinalur ; cum ad instar
ternunlias aique interpretes. (3) In quibus ./Egyptiorum fluminum , homicidialis anima
Sophron. agnoscit perfectiones quoe in iis in odii sanguinem vertitur cum velut in :

reperiuntur, qui in Ecclesia magistri et proe- cloacam stercorum corruens, multiplicis ne-
ceptoris officium exercent. Diaconi,et Apos- quitioe faecibus involutus fcedatur Hunc An- :

toli, etprmlicatores, et Propheta?, et Evan- gelus fcetorem et inhonestam purulentia?

gelista?. (4) Quod si Romae ab edilibus in- nauseam , invitus satis el graviter tolerat ,
dictae honorantur scholoe : Creatis scliola etsi cceleslis imperii lege constrictus. (2)
honoratur feriis (5) quanto magis in chris- Quanta patitur Angelus ab ingrato homine!
:

tiana religione honorandi sunt Angeli, qui Quantulum enim compendii, si grato benefe-
sunt Christianorum tum proeceptores , tum ceris; vel dispendii, si ingrato? (3) Qualis
defensores. peccatoris nequitia, immo et ingratitudo erga.
2. Deum existima tam optimum quam el Angelum benefactorem suum!
justu/n : de suo optimum, de nostro justum. 3. Compensatione res acta est : lucrati su-
Nisi enim homo deliquisset, optimum solum- mus multa, ut aliqua pra?stemus. (4) Ut cog-
modo Deum nosset , ex natura? proprietate : noscant homines honorem quem Angelis
at nunc etiam justum eum patitur, ex causa? debent, considerare debent beneficia quae
necessitate. (6) Deus , qui naturali propen- per Angelos recipiunt.Quodnam, quaeso, ma-
sione largitur bona hominibus , cogitur jus beneficium quam salus? Summa est vo-
quodammodo humanis delictis, ad punien- luntatis Dei salus hominum. (5) Nam Ver-
dum. Et licet crimina, infernalibus ut pluri- bum divinum et humanum est sub obtentu
mum mulctet suppliciis , persoepe tamen in urgenlioris causa? , id est , ipsius humana?
hoc mundo peccata punire decernit , et per- omnia requirendce (6) In salute
salutis ante .

saepe etiam ne puniat, ab Angelis hominum autem hominum procuranda, sedulo invigi-
defensoribus impeditur. Ut patet in para- lant Angeli. Quod innuere videtur Vates
bola, ab evangelista Luca relata. (7) Quidam Regius Tu es ipse rex meus et Deus meus :
:

erat dominus habens vineam , quam quoti- qui mandas salutes Jacob. (7) Ubi S. Ambr.
die visitans, advertit in illa arborem fici ab pulchre declarat quae sint istoe salutes plurali
ipso plantatam trium annorum spatio nul- vocabulo cum emphasi expressae
,
quee Ja- ,

lum produxisse fructum quare indignatus

: cobo mandantur. Mandavit enim salules
villicum suum vocat , dixitque ei Succide Jacob : quia in singulis oraculis salus est,
:

ergo illam, ut quid etiam terram occupat P in singnlis quoque salus est mansionibus :
At villicus , qui hanc arborem diligebat , salus in ministeriis Angelorum , qui ad pro-
prostravit se ante domini pedes, eumque de- tectionem hominum deputantur. Quasi Jacob
precatur, dicens Domine,dimitleillamethoc
: mandare salutes , sit illius tutelae Angelos
anno,usque dum fodiam circaillam,et mittam deputare : quia vero ad salulem gratia est
stercora : et siquidemfeceritfruclum : sinau- necessaria ,
quam Deus pro sua volunlate
tem futurum, succides eam. Precibus et in- dispensat : Nam quod maxime bonum id
stantia villici motus vineae dominus confidens- —
» (1) Petr. Dam. Opusc. 23. c. 4.— (2) Petr. Dam.
(1) DeNat. Dom. — (2) Tert. L. adv. Valent. 3 7
.— (3) Tert. L. de Pcen. 2.— (4) Tert. L. de Pud. 1 2.— (5)
(3) De Ccel. Hier.5.— (4) In encom. Angcl.— (5) Tert. Tert. L. 2. adv. Marc. 27. —
(6)Tert. L. de Res. a.—
E ,de Idol. 10. -(6) Tert. L. de Res. 14.— (7) Luc. i3. (7) Ps. 43.
 —
ANGELICA PERFEGTIO. — CONCIO II. 277
tnaximc pcncs Dcum
ncc a/iud id , <\nam si
: IWulla prodit d.rinoocontra hoinincni, at An-
possidct, disj>ensat cuiquc ut dtgnatur (i) : gelus rit advocatui eloqueru t qui perpulchrii
idcirco,ut graliam nohis neccssariaiii ld salu- ulitur rationibus, ut Deuni ad miiericordiaoi
tem comparandain obtineanl, noslras Deo llcctal d.niion liniltN intci pi ctatur liomi-
:

orationes offerunt. Angelus rrnit ct stctit , nis cogilationcs ct aclioucs ; Bt Angclus ut

ante altare, habcns thuribulum nurcum ct , lidelis hoininis iti/crjircs, cjus mcntcin ct in-
t/ata sunt i/li iiiecnsa miilta, ut iluret <lc ora- bcnigne iiilcrprelatur. tciitioncin apcrit , ct
tionibus Sanetorum o/iiiiium su/>cr altarc ait- D.nnon iram Dci iu lioiiiincni rciim accen-
rcutn, ijiioi/ cst untc thronum Dci : et asecn- dere conatur ; at Angelus mciliutor hotni-
dit jumus inecnsorum tlc orationibus Saneto- nein Deo reconciliare nilitur chcmon ut lio- :

ruiti , <le matiu Angcli eoram J)co. (2) Uhi inincin perdat , eum liostiliter aggredilur ;

Rupert. Fumus iucensoiuni suavissiina est at \ngclus intcrccssor , pro hoinine Deum
alfectatio sanctarum precuni qua coram <l< precatur, ut in taoi pcriculoso <ilamine
,
<

Deo consurgit quomodo al> igne iumante

: vi<:toriam reportct. Nec solum precatiooei
<lum liqueicit incensum, fructum creat odo- nostras, gralia sua cl diligentia comitantur
rifcrum. llluc usque pulchra gradatione lnt- CUItodei Angeli , scd ipsi etiam assidue pro
juscemodi fumus aicendit de orationibui : nobii orant et effuouuot vota sua , velut
Sanctorum a<l manuin Angcli, <le manu An- pliiahe aurenc odoramenta suaveolentia <jui- ,

gcli coram Deo. » (3) Eodem modo pluloso- bus Dei nuinen a<l misericordiaiu mitrgelur.
pliatur S. Bern. (4) Ministrant enim Angeli, sft/gc/o adhuc orationis adstanle (1), qui pro
sed de alieno offerentes Deobona opera, non suo cliente mittit ad Deum legationcs de-
sua, sed nostra , ac nobis ejus gratiam refe- prccationis suce. (2)
rentes unde et Scriptura dicens quoniam
: Tot beneficia, quae mediis Angelis a Deo
aicendit fumus aromatum io conspectu Do- habemus, a nohis gralitudinem expostulant.
tninide manu Angeli, sollicite prsemiiit data Grati esse debemus et Deo gratiarum auc-
ei fuisse incensa multa oostros eoim sudo- tori, et Aocfelis divioa? beoigoitatis oiioistris.
:

res, noo suos ; oostras 000 suas lacryoias Ad utruoique oos slimulat S. Bero. ad gra-
,

offeruot Deo. Nobis quoque ejus iouoera titudioem et hoooreoi Deo debituoi. Quid
referuot 000 sua. Fidelis paranyinphus crgo retribuam Doniino pro omnibus quce
,

discurrit medius intcr dilectum et di/ectam rctribuit mihi P Siquidem ei so/i lionor et ,

vota ofjerens referens dona : excitat istam, gloria. Quare ei so/i? Quia ipse mandavit
,

p/acat illum. (5) Custodes Angeli tanquam Ange/is suis ut custodiant te in omnibus
mediatores ad Deum asceoduot eique ora- viis luis. (3) Gratias Deo agamus, qui nobis
,

tiooes oostras, geoiitus oostros, vota oostra custodes Aogelos impertitui est : gratias
offeruot ,
gratiam sollicitaot , et obtentam agamus Aogelis, qui nostrre custodiae solli-
ad nos confestim descendentes, deferunt. citam curam gerunt; nam, ut prosequitur S.
Discurrunt rnedii inler nos et Deum fide- ,
Bern. Verumtatnen etsi i/le mandavit, ipsis
/issime portantes gemitus nostros et ipsius quoque, qui et ei tanta charitate obediunt, et
gratiam. (6) nobis subveniunt in tanta necessitate, ingra-
Angeli custodis mioisterium et mediatio- tos esse non /icet : simus ergo devoti , simus
nem his verbis Job perfecte declarat Si : grati tantis custodibus : redametnus eos, ho-
fuerit pro co Ange/us loquens , ut annuntiet noremus eos quantum possumus quantum ,

/wminis trquitatem. (7) S. Greg. legit Elo- : debemus. Hunc enim honorem eis debemus,
quens. Cajet. scribit Annuntians in favo- : tum ex gratitudioe, tum ex pietate.
rem homiois Officium siquidem Ange/i
:

describitur, annuntiare Deo in favorem ho-

m p^RS. Nos si forte integrum et totum
D eufn c0 U mus (4^ Q moia qute ad illum per-
minis rectitudinem vita? ipsius. Hebraeus tex- tinent co ere debemus
i licet 000 eodem ,
tus Sijuerit Ange/us interpres , mediator
:
mor} . Solus Deus coleodus est absolute
etintercessor. Aogelus loqueos, quia pro suo
propter se metipsum, mpremo religionis cul-
clumte coram Deo loquitur daemon homi- :
lu ^ogeli vero veoeraodi suot , 000 abso-
nem accusat, Angelus pro homioe patroci- lut6j sed re at i ve ad Deum , 000 supremo
i

oatur, et ut ait Rupert. Prce/iantur in campo

latrise cultu setl j ulia tantum , qua? est in-
juslitiw, conflictu judicii : ma/i jmgnant ac-
finite minor non propter se , sed propter
.

cusando , boni pugnant defendendo. (8) Deum, qui in illis reprassentatur, 1 Uti pater .

in filiis, 2. Rex in leoatis, 3. Exemplar io

(1) Tert. L. de Pat. Apoc. 8. 1. —
(3) L. 5.(1) — • • •. ,
&
in Apoc- (4) Serm. 2 de S. Micha. .
(5) S. Bern. - imaglOlbUS.
Serm. Si. in Cant. —
(6) S. Bern. Serm. 20. de Nat. (1) Tert. L. dc Orat. 12. — (2) Tert. L. de Poen. 9
— (7) Cap. 55. —
(S) L. 9. dc Vict. verb. 6. (3) Serm. 11. in Ps. 90. — (4) Tert. Apol. 16.
 ,
,

273 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO II.

i.Fllii parentesrepraesentare debent. Vult Siniilem punitionem tirnere cusserat. (i)

et Cteanthes, nonsolum cnrporis lineamentis, profecto debent , qui Angelos contemnunt
sed animce notis sitnilitudinem parentibus quos venerari tenentur, et ut Dei legatos, et
in filios respondere , de speculo scilicet mo- ut imagines Deum repraesentantes.
ruiu et ingeniorum et affectuum. (i) Filius 3. In Hierosolymitano templo idcolebatur
Dei naturalis, et unigenitus aeternum Patrem quod in aliqua effigie reprcesentabatur (2),
repraesentat ideirco dieitur : Reprcesentator ut patet in Cherubinis supra propitiatorium
:

Palris. (2) Angeli sunt Jilii Dei (3), ut eos repraesentatis. Et nunc hodie magnates , et
appellat Job ; immo Primogeniti (4) , ut ait principes in sua effigie coluntur Angeli :

Clem. Alex. Ideo Deus ut pater in Angelis sunt Dei imagines, tum ratione naturae spi-
colendus est ut ait S. Bern. Totus tamen ritualis , tum ratione gratiae supernaturalis
:

ei reddatur et amor, et honor noster a quo tum ratione interminabilis felicitatis ideo-
, :

tam ipsis, quam a nobis est totum unde ho- que in illis Deus honorandus est , ut exem-
norare possumus vel amare, unde amariho- plar in sua imagine, et tum Dei, tum Angeli
norarive meretnur. (5) Et econverso Augeli veneranda humiliter est praesentia. Quan-
propter Patrem coelestem honorandi sunl tum tibi debet hoc -verbum inferre reveren~ :

In ipso tamen affectuose diligamus Angelos tiam, adferre devotionem, conjerre fiduciam?
ejus (6), et honoremus velut ejus filios et reverentiam pro prcesentia , devotionem pro
legatos. benevolentia, fiduciam pro custodia. Caute
2. Apostolos Christus duodecim prtecipuos ergo ambula, ut videlicet cui adsunt Angeli,
lateri adlegerat , destinatos nationibus ma- in omnibus viis tuis , in quovis diversorio
gistros. (7) Quot sunt custodes Angeli, tot in quovis artgulo, Angelo tuo reverentiam
sunt legati a Deo ad homines missi. Omnes habe. Tu ne audeas ilto prcesente, quod, me
sunt administratorii spiritus in ministerium vidente, non auderes? (3)In Angelorum prae-
missi propter eos qui htereditatem capiunt sentia animus est componendus et ad me-
salutis. (8) Legati a terrenis regibus missi, liora excitandus. Qui Angelum sui custodem
utsuum obeant munus velut aliquod patiun- veretur, vitam suam componit, nihil animo
tur exsilium ut adeant eos ad quos mit- cogitat et corpore agit quod eum offendat.
:

tuntur , separantur ab his qui ipsos mit- Est sane naturse lascivientis fraenum in men-
tunt Angeli vero nunquam a Deo exsulant
: tem revocare nobis ad latus ubique versari : ,

Angeli eorum semper vident faciem Patris testem Angelum , vitae socium , qui acute
mei, qui in ccelis est. (9) Cum enim sintbea- usque ad intima cordis oculos suos injiciat :

ti, semper feTicitate potiuntur; et cum Deus tuncevenit in nobis quod Seneca optandum

sit immensus, ubique ejus praesentia fruun- esse monebat. Opus est aliquo , ad quem
tur et visione beantur. Legati in magno ho- mores nostri seipsi erigant , nisi ad regutam
nore habentur, quia principem, seu regem prava non corriges : o felicem qui sic ali-
qui eos mittit repraesentant , quique in eis quetn vereri polest , ut ad memoriam quoque
honoratur Angelis magna veneratio debe- ejus se componat ! Magna sane pars pecca-
:

tur, ut legatis a Deo missis, qui in eis coli- torum totlitur , si peccaturis testis assistat :
tur. Sicut rex in suis legatis honoratur et aliquem habeat animus quem vereatur , cu-
contemnitur , eodem modo Deus in legatis jus auctoritate etiam secretum suum sanctius
suis contemnitur. Quale, quaeso, hominum Jaciat. Si ex ethnici mente probati hominis
crimen qui despicientes Angelos, Dei ma- praesentia sufficit ad componendam vitam ,
jestatem contemnunt? Ista quce honorem in- quanto magis beati Angeli praesentia bene
quietant Divinitatis , majestatis fastigium morigeratos reddere debet Christianos? Re-
adsolant , de contemptu utique censentur. verere Angelos magis quam homines; mutti
(10) Legatorum contemptum terreui reges enim nobis adsunt et ab omni lurpi actione
,

sibi arrogant, de quo raiionem exigunt et
vindictam sumunt, ut patet in Pliaraone ,
quem Deus juste punivit, quia eum negave-
rat, et quia prophetas legatos suos despexe-
ral. lndurat cor Pharaonis : sed meruerat
in exitium subministrari, qui jatn negaverat
Deum qui jam toties legatos superbus ex-
,
(1) Tert. L. de An.
, recedunt. (4) Cavendam malis actibus Angelo-
rum offensam ; bonis operibus quaerendam
eorum oblectationem vult D. Bern. Si tam
necessariam habemus familiaritatem digna-
iionis angelicce, cavenda? in nobis eorum oj-
fensie, etin his maxime exercendum, quibus
eos novimus oblectati. (5) Virtutibus delec-
5. — (a) Tert. L. adv. Prax. 4. tantur Angeli vitiis offenduntur quidquid
, ,

— (3) Job. 1.— (4) I- 6. Strom. — (5) S. Bern. Serm.

1 1. in Psal. 90. — (6) S. Bem. — (7) Tert. L. de Pracsc. (1) Tert. L. 2 adv. Marc. 4. -
(1) Tert. Apol. 16.
—
Ilacr. au. — (8) liebr. i. — (9) Matth. 18. — (io) Tert. — (3) D. Bern. Serm. 11. in Ps. 90. —(4) S. Nilus.
Apul. i5. (5) Serm. a. de S. Michael.
 ,,

ANGELJCA 1»1 RIKCTIO. — OXNCIO III. VJ§

turpe, quidquid Doum offendit illis ilispli- tia, auctoritas, guhernalio , eura, et sollici-

cet. Peccalores tanien Angelot olfendere noii tiulo Angeli autem ejus ciir.nn ct sollicitn-
:

liiuont, eoruin praesenliain iioii rcvcrentur, dincin rcpr.cscntaut, Archangeli guherniuin,

nec Dei colunt majcstatem quiu iu eis repnc- Pl incipattts uuctoritalem Potettatet piovi- ,

scnlalur irrovcrens cxislimavil Terl. eo-

: si (leuliam,\ n tutcs f<>rtitii(lincin,l)oiniiialioucs
rain Deo cl Angelis sedcrc, siiptidcm irrcvc- impcrium, Tliroui rcquiem, Clieruliim s< -icn-
rc/is cst assidcre sub eonspectu contraque tiam, Seraphini chariiaicm. 3. I.odem modo
cjus
cons/>ccttt/// t/uci/i qttamt//a.rii/ie /cvc-
,
pliilosopliandutn est de S. Micliacle BC ,

rcaris ac vcncrc/is ; qitanto magis Slib co/i- Tci tullianus de iinperatore raliot inatur.
spcctu Dci vivi Angelo adhuc orationis ad-
,
Tempcrans majestatem Cafsaris infra Dcum,
stante^factumistudirreligiosissimumeetP^t) cui soll subjicio. (i) Suhjicienda est Deo S.
Qualis ipi;cso irrevercntia coiain Angelo CUS- Michaelil uigiiitas cum lioc tamen tenipe- ;

tode euncta scelera quanlumTia fucinorota ramento, ul in illo trina eminentia fulgeat.
perpetrare? i. Eminentia tupra Angelos, quorum estsu-
perior. 2. F.minenlia supra dcXMiiones quo-
>>.,......,.....,................*> rum eat detriumphator. 3. Eminentia , supra
Ecclesiam, cujus est protector.
CONCIO TERTIA
I. PARS. Imperator est solo Deo minor
De Michaele loquilur Tertullianus, ubi e t omni homiueniujor (a),et sanctus Michael
S.
postquam Christum Angelum nuncupavit verius dicendus est solo Deo minor et omni
officii, non natune vocahulo, tleclarat hoc Angelo major : nam supra omnes Angelos
nomenAngelinon eodem modo convenire, eininet 1. I11 tlignitatis perfectione ; 2. Im-
ei :

quo Michaeliaut Gahrieli A 7

on idco tame/i
p er ii auctoritate; 3. Ministerii pnelatione.
:

sic Jngelus intelligendus, nt aliqui Gabriei 1. Magna sane Angelorum dignitas, qui a
aut ArichaeL (2) Ut autem D. Michaelis Deo sunt secundi, post quem primi, ante et
eminens dignilas melius dignoscalur , tria S uper o/nncs homines, qui utique vwunt. (3)
suppouenda sunt. 1. Deo nihil esse compa- Varia nomina quibus in sacris paginis deco-
randum, cujus majestas iulinite a suis crea- rantur, eorum nobilitatem mire commen-
turis tlistat. Sed Deo nihil par cst. Natura Jant. Nam a Vate Regio spiritus nuncupan-
ejus ab omnium rcru/n conditione distat. (3) t Ur quia sunt puraj intelligenliae, corporis
:

Unde Tertullianus merito in gentiles insur- et materiaj expertes. Qui facis Angclos tuos
git , qui Angelis et daemonibus eadem ad- spiritus. (4) A. D. Joanne lampades ardentes
scrihehant opera , quae et numini. Si eadem nominantur quia divinitatis scientia illus-
:

etAngeliet daimones operantur, qua? et dii trantur, et ejus amore ardent. Septem lam-
-vestri, ubicslergo praiexcellcntiadivinilatis pades anle th/onum, qui sunt seplem spiritus
quam utique superiorem omni potcstate cre- Dei. (5) Apud Johum astra matutina dicun-
dendum est ? (4) Infmita nainque est excel- t„ r q U a Dei laudes continuo decantant.
: i

lentia divinilatis supra quamlihet potestatem (Jbi eras citm me laudarent si/nul astra ?na-
sive angelicam, sive humanam. 2. Licet An- tutina ? (6) Ihidem filii Dei appellantur :
geli b divina perfeclione iiifii.ite distent, la-
q U | a Deo in sauctitate assimilantur Jubila- :

men inter omnes creaturas Deo propius ac- rent omnes Filii Dei. Ab Apostolo Juda do-
cedereconstat.AngelospostDeumnovi/nus. minationes et majestates vocantur quia :

(5) Iiujus duplicem nohis D. Dionys. sub- Dei imperium et majestatem micantius re-
ministratrationem. Primario et multipliciter prasentant. Hi quidem dominationem sper-
Deum participant, et imprimis et multis mo- nunt majestatem aulem blasphemant. Ab ,

dis arcanum Dei manifestant. (6) Angeli aliis vocitantur gloria quia nihil est in illis
,
Dei participant spiritalitatem et intellectua- nam si eo-
q UO d non sit valde gloriosum :

litatem,quoe estsupremus entis gradus inde rum productio attendatur, Deum solum ag-
:

concludit S. Thom. creatuias pure intellec- noscunt auctorem, qui infinita sua potentia
tuales supremas esse, quia magis pertingunt e os de nihilo produxit
; si originis antiqui-
ad similitudinem divinam Deus namque tas, a principio mundi creati sunt, et licet
:

nalura pure spiritalis et intellectualis est. eorum natura non mensuretur tempore, si-
Angeli etiam multis modis arcanum Dei ma- mn \ ta men cum tempore initium habuit si :

nifestant. (1) Nam

in Deo est charitas, scien- durationis longitudo immortales sunt , et ,

tia, requies, imperium, fortitudo, providen-

nunquam annihilabuntur , sed per totam
(1)Teit. L. de Orat. 13.— (2) Tert. L. de Car. Chr. oeternitatem in suo esse perseverahunt si
;
«4.— Tert. L. de Car. Chr. 3.— (i) Tert. Apol. a3
.(.>)
l

— (5) Tert. L. <!, !'.es. Carn. 6.— (6) De Coel. Hter. 4- (1) Tert. Apol. 33.— (2) Tcit. L. ad Scap. 3. — (3)
— (?)Opusc. 1. c. j5. Tert. Apol.3o.— (4) Ps.io3.— (5) Apoc.4.— (6) Job.38.
 ::

280 ANGELIGA PERFECTIO. — CONCIO III.

productlonis locus , ex sententia D. Thoma? Per Verbum Angeli omnes creati sunt ac ,

producti sunt iu coelo empyreo , quod est per sancti Spiritus sanctificationem, omnes
beatorum regalis curia ; si eorum natura , perfectionis numeros acceperunl : ita tamen
mere spiritualis et indivisibilis est absque ul pro sua quisque dignitate, et classe, lumi-
materia etulla dimensione corporis ; si me- nis gratLeque participes sint. (i) Hancdoc-
moriae firmitas, ita fehx est ut nulla in illam trinam fortasse D. Joan. Damasc. a S. Dio-
irrepat oblivio ; si intellectus notitia, absque nys. accepit qui bierarchias et ordines An-
,

mora et discursu omnia naturaliter scibilia gelorum, in beatitudine, secundum mensu-

clare intuentur ; si voluntatis constantia , ram naturalisperfectionisdistribuit (2) :quam
objectis immobiliter adbaerent, et post elec- scientiam a praeeeptore suo D. Paulo se ac-
tionem , sunt immutabiles in volendo ; si cepisse testatur.
motus velocitas, ab uno loco alium quan-
in Apostoli praelationis ambitione tumidi ,
tumvis distantem, fere in instanti transeunt ; hanc Christo proponunt quaestionem Quis:

si polentiae magnitudo, non est super ter- putas major esse inregno ccelorum P
(3 y An-
ram, quaei ei comparari valeat ; si dipositio- selm.perccelorumregnumintelligitcollegium
nis pulchritudo, in hierarchias ordinati sunt, justorum, intra quos est regnum Dei ; Mal-
hierarchine vero in ordines, et ordines in va- don. Ecclesiam militantem ; Orig. Eccle-
rios gradus distributi ; si multitudo , est siam triumphantem Lyran. Ecclesiam tum
;

plane ineffabilis, et eorum tantus est nume- militantem, tum triumphantem. Ex Cajeta.
rus, ut ab omnibus hominibus vix numerari autem illa propositio sic accipienda est
possit ; si gratise ornamenta, ea simul cum Quisnam maximus est in regno ccelorum? et
natura a Deo gratis acceperunt Deus si- in statu via? , et in statu patria?. In praesenti
:

mul in eis condens naturam, et largiens gra- autem non de hominibus , sed de Angelis
tiam. (1) procedit difficultas , et quaeritur quisnam
Angelorum creatio multum discriminatur fuerit major Angelorum in statu viee et :

a generatione hominum , qui ab instanti na- quisnam sit beatorum Angelorum maximus
tivitatis suoe, nec animae, nec corporis ulti- in statu patrise. S. Michaelem inter beatos
mam attingunt perfectionem nihil sine Angelos primum habere dignitatis locum ,
:

a?tate y et omnia tempus exspectant. Aspice docent communiter Patres. Quod sic decla-
ipsam creaturam paulatim ad fructum pro- rat S. Pantaleon Martyr. Primurn locum ob-
moveri. Granum est primo, et de granofru- tinet inter mille millia , et decies mille my-
tex oritur, et de frutice arbuscula enititur : riades Angelorum : et proxime ac citra ul-
deinde rami et frondes invalescunt, et totum luin stuporem canit ter sanctum , et admira-
arboris nomen expanditur, inde germinis tu- bilem hymnum Michael , qui est maxima et
mor, etflos de germine solvitur, et de flore clarissima stella angelici ordinis. (4) Caeteri
fructus aperitur : is quoque rudis aliquandiu Angeli ad divinae magnitudinis conspectum
et informis, paulatim wtatem suam dirigens, stupent :Michael vero citra ullum stupo-
eruditur in mansuetudinem saporis. (2) Sic porem, laudes Dei decantat. Quae exaggera-
et homo primo fuit in utero materno coagu- tio eminentiam ejus in patria denotat. Restat
latus : dehinc de ventre matris exiens , in- modo inquirendum an in statu viae fuerit
fantiam consecutus est : postea de infantia Angelorum maximus ita ut etiam Lucifero :

ad adolescentiam promotus, de adolescentia fuerit perfectior.

ad juventutem et maturitatem. Aliter Angeli In hac celeberrima quaestione, prima sen-
producti sunt Angelos , initio ut essent , tentia, primatum Lucifero supra omnes An-
:

V erbum omnium opifex condidit : sanctifica- gelos concedit hanc plures docent Patres.
:

tionem vero simul impendit ipsis Spiritus D. Hieronymus, qui Luciferum appellat al-
Sanctus. Non enim in infantili statura sunt tissimam sublimitatetn, quce in veritate non
creati, deinde paulatim excitati , alque per- stetit. (5) D. Ghrysostomus Luciferum vocat
fecli, sic spiritus susceptione digni sunt ha- Unum Angelum pritnum , de culmine ange-
biti : sed prima constitutione et quasi qua- lico pra^cipitatum. (6) S. Cyrillus Alexandri-
,

ctam conspersione sua? substanlia?, simul in- nus eumdem nuncupat, insignem inter An-
fusam habuerunt sanctitatem. (3) Et non so- gelos, et superis potestatibus spectabilem. (7)
lum Angeli in sua productione fuerunt gra- Et D. Gregorius de Lucifero intelligit Job :

tia insigniti : immo ita illis gratiam Deus Ipse est principium viarum Dei : hunc pri-
contemperavit, ut juxta proportionem emi-
nentiae naturalis, h.rgitussit sanctificationem. , (»> i\?
'&
a ™ asC L 2
4. — (;>) Matth. 18.« — (4)
*
FA 3
/J?In iEnconi. S.
'
2) —e C<
£ !!• "^j
i Mtchael, ., apuil
(1) D. Aug. L. la. Civ. 9. —(2) Tert. L. de Vel. Lippom. —(5) L. 2. contr. Jovin. (6)— Hom. de
Yirg. 1. _ (5) D. Basil. in Ps. 02. Adam et Eva,— (7) In cap. 4. Isa.
 ANGELiCA PERFECTIO. — CONCIO III. 281
viuin contlidit qitia rclitptis Angclis cmincn- cx rorpore el aninia inlegratur, niinor An-
tiorem jccit. Secunda e cpnverso senten-
'i\ gelorum (cum sit multo major
spiritusj est
tie est D. Ambrosii, P< Basilii, Huperti, Lau- corpore humano esl etiam nobilior auima
:

rentii Justiniaoi, S. Panialeonis,$ophronii, humana quss licet sit spiritalis, cst tamen
,

Kaha. [Nic-ct. quee S. Michaelem Lucifero pars. Quantum differt n lunu sol tantum ,

vel adoBUuat, vel prssponit et huic opinioni : splenelet Angelorumantmarum huma-

prce
lubens subscribo et D. Miehaelem, tum
: narttm substantla, (1) 2. Supponenda est
naturs? excellentia, tum gratiaa ornamentis, opinio I). Thom» quemlibel \ugelum suam
tum denique gloriaa corona, inter ceelestes constituere speciem , totque esse Ingelos
omnium primum suspicio specieetperfectionedistinctos, quot suntnu-
illas intelligenlias,

ac veneror quomodo eum suspicit et ve- mero diversi.{a) Angeli enimcum sint creati,
:

neratur D. Basilius. Tibi Micltacl, rftui infiuitea Deo distant et cum siut spiritales,
, ,

supernorum spirituum , qui dignitate et ho- raultura a materia elongantur : quantusn

noribus pralatus es eaeteris spiritibus super-
nis , inquani, supplico, (2) Itmno idem
tibi,
sapit universa propeuiodum Ecclesia, com-
muuisque fidelium sensus, cui sua stipnlatur
ratio, et quidem e Scripturce oraculia petita.
A Dauiele eniin Sanctus Michael appellatur
principibus jjrimis. (3) Alludere vi-
itniis ilc
detur Propheta ad septem illos Seraphinos
de quibus loquitur Raphael. Ego sum An-
geluSf uniis e.v septem tjui adstamus ante
J)cum.{/\) Hebtaui leclio babet Ego-enim
sum cx principibus qui niinistramus antc. ,
soliuin glorice. llos nuncupat Clemens Ale-
xandrinus primogenitos Angelorum princi-
pes. Septcin sitnt quorum maxiina est potcn-
tia : primogeniti Angelorum principes. (5)
vero Angeli a Deo summe uno deflectuntur,
tantum multiplicitatis participes sunt : et
quantuma materia elongantur, lantum indi-
vidualem sub una specie multiplicatiouem
repellunt. Substantiss corruptibiles per ge-
nerationem productaa, plura sub una specie
individua desiderant, ut species in pluribus
,
individuis conservetur,qua3 in uno individuo
conservari non potest : an^elica autem sub-
stantia, cum sit incorruptibilis, nec per ge-
: nerationem propagetur, ad conservationem
eujusvis speciei, non incliget nisi unico iudi-
viduo. In corporibusetiam coeleslibus utpote
incorruptibilibus , species in uno conserva-
tur imlividuo, ut patet in sole et luna : An-
autem sunt coelis multo perfectiores et
geli ,

Etquia Sanctus Micbael, inter Angelos prin- ita inter illos non reperitur in qualibet spe-
cipes, primum tenet dignitatis gradum, vo- cie, nisi unum individuum. His potissimum
rationibus angelicus Doctor suam luetur
catur a Daniele Princeps iYlagnus. (6) Si quis
v. g. Archiepiscopum Moguntinum unmn e mentem. 3. Suppono Angelorum numerum
septem imperii electoribus nuncupaiet excedere butnanam supputationem in cujus
, :

eumque postea magnum electorem vocaret, fidem adduco D. Dionys. dicentem Exer- :

hoc modo loquendi innueret caeteris electo- citiun supernarum mentium excedere nos- ,

ribus antistare non dissimililer propbeta trorum materialium numerorumcoinmensura-

;

Sanctum Micbaeletn appellat iinum de prin- tionem. (3) His proelibatis, sic arguo Si An- :

cipibus primis. Et ut ejus etninentiam supra sunt in lanta mltitudine, ut vix ab ho-
geli
illos principes pritnos demonstret, eum pos- minibus numerari possint ; si Angeli omnes
tea principem magnum nuncupat, cui vene- sunt specie et perfectione distincti ; si minor
ratio estdebita ut eminentissimo Angelorum, Angelorum , naturae dignitate, omnes bomi-
ut sapientissimo omnium. (7) nes superat ; quaenam quaeso erit eminentia
Ut autem D. Micbaelis perfectio dignosci D. Michaelis qui est positus in sublimitate ,

possit , tria annotanda sunt. 1. Quod post- ccelesti? (4) Nam si infima species Angelo-
quatn Dominus testimonio Joannem extu- rum est major natura humana, penultima
lisset, Nemo , dicens , major inter natos je- Angelorum species erit perfectior ultima et :

minarum Joanne Baptizatore (8), statim sub- sic augenda erit specierum angelicarum per-
didit : Qni autem niinor est in regno ccelo- fectio, usque ad supremam omnium , in qua
rtliw major est illo. (9) Id est, minor An- est Sanctus Micbel , qui omnes angelica?
,

gelorum nobilitate natura?, Joannem Baptis- perfectionis gradus continet? Excultus omni
tam antecellit, et est quid tolohomine majus, gloria angelica. (5) Quia caeteris eminet, et
id est, totum quod est hominis. (10) Homo in natura?, gratiae, et gloriae perfectione , et
in imperii auctoritate.
(0 L. 52. Moral. iS. Job. 4<J. (2) —
Hom. de —
2. De imperatore sic fatur Tertullianus.
Aagel.— (3) Dan. 10.— (4)Tob. rt.— (5) L. 6. Strom.
— (6) Dan. 12. —
(7) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. (8) — (1) D. Athan. Quacst. 2. ad Antioch.— (2)
L. 2. cont.
Tert. L. de Bapt. 12. —
(9) Matth. 11.— (10) Tert. L. Oent. g3.— (3) De Ccel. Ilier. 4-— (4) Tert. L. 2. adv.
de Test. An. 19. Marc. jo. — (5) Tert. ibid.
+
l8
a8* ANGELICA PERFEGTIO. — CONCIO III.

Colimus imperatorem, ut hominem a Deo se- dentes sint, ad queru ut aJ suum creatorein
cundum et quidquid est a Deo consecutum, pertinent et cui ut supremo hominum et
, ,

et solo Deo minorem. Sic enirn omnibus ma- Angelorum imperatori subjiciuntur sed ;

jor est, dum solo vero Deo minor est et ip- quiaS. Michaeli ut duci sibi a Deo praeposito
,

sis diis rnajor est dum et ipsi in potestate subduntur eumdem ad modum quo in Gal-
, :

ejus sunt. (i) Hic ad Sanctum Michaelem lia vocamus Comitis-stabuli exercitum cui ,

nunc deflecto, qui, i. Miram illam naturae scilicet sub auctoritate regia dominatur sic ,

et gratiae dignitatem est a Deo consecutus ccelestes intelligentiae dicuntur S. Michaelis

:

qui ,2. Est Deo minor, et otnnibus Angelis Angeli quia/?er Deum tantus est (i) ut eis : ,

major, qui dii nuncupantur, ob sanctitatem einiueat, et imperii auctoritate, et minislerii

qua pollent et ob felicitateai qua fruuntur. praelatione.
,

3. Angeli sub Michaelis potestate sunt Sanc- 3. Nos officia divina Angelos credimus.
:

tis spiritibus prwlatus est Michael, sicut Lu- (2) Idcirco non alia habent nomina, nisi ea
cifer malis. (2) Ex Sancto
Michael quoe ex suo ministerio mutuantur Raphael
Basilio : :

angelicaruni copiarum dux. Ex Sophro.

dicitur medicina Dei, quia Tobiam sanitati
sacra? militia? princeps. Tandem ab Ecclesia restituit Gabriel Deus homo nuncupatur , ;

nuncupatur primus ccelesiis exercitus. Laer- quia beatae Virgini Verbi divini humanatio-
tius ut Caesaris imperium commendet, ait nem annuntiavit et Michael, Quis ut Deus :
;

Sub potestate Pompeium nactus est. Quan- intepretatur, quia Dei nomen defert, ut Deus
tum Sancti Michaelis imperium, qui sub po- ipse testatur Et est nomem meum in illo. :

testate tot myriades Angelorum, Archangelo- (3) Ideo ab Isai. Angelus faciei Dei appella-
rum Potestatum Principatuum, Dominatio- tur : Angelus faciei sua? sahavit eos (4)
, ,

num Virtutum, Thronorum Cherubino-

, , quia scilicet majestalem
eju.s attributa , et
rum et Seraphinorum adnumerat
, ! repraesentat. Divinam namque gloriam re-
Centurio ut autoritatem suam ostentet , praesentavit, apparens Moysi tanto splendore
ait : Nam et ego hoino sum sub potestate fulgidus, ut eum intueri Propheta non va-
constitutus, habens sub me militcs et dico , leret (5): divinam potentiam, enecando una
huic, Vade et vadit : et a/ii, Veni, et venit. nocte centum octoginta quinque millia mi-
(3) Eodem modo Michael Angelorum or-
S. litum exercitusSennacherib regis Assyriorum
dinat aciem, eosque ad hominum tutelam et (6); clivinam justitiam, puniendo iEgyptios
prsesidium mittit. Quo spectat istud Regii quorum primogenitos interfecit, et militares
Vatis Immitlet Angelus Domini in circuitu
: copias in marirubrosepelivit(7):divinumdo-
timentium eum. (4) D. Hieronymus vertit: minium, promulgando monte Sina leges in ,

Circumdabit in gyro. Hebra;a lectio habet : quibus Judaeos, caeterosque deinceps homi-
Castrametabitur. Dasmon, ut homines debel- nes ad Dei obsequium adstrinxit divinam :

let, circuit, et D. Michael ut homines defen- bouitatem,uno fereinstantideferendo Abacuc

set, circumdat in gyro daemon suos milites : a Judsea in Babylonem ut Danieli esurienti ,

in morem castrorum et aciei ordinat, ut pa- alimenta pueberet (8); concludendo ora leo-
num, ut Prophetam ab eorum feritate libe-
tet, doemon rogatus aChristo, quod sibi esset
nomen, respondit, Legio. (5) Cum iiwenit in raret(o,),et mitigando flammasignis, nepueri
uno homine multitudinem dcemonum Legio- infornacemprojecti,aliquod paterenturdetri-
nem seprofessam. (6') Et S. Michael in mo- mentum divinamprovidentiam, deducendo :

rem castrorum Angelos instruit, et ordinat Judaeos per desertum in columna nubis ,
inhomiuum defensionem utconstat ex Gen. eosque quadraginta annis manna cibando.
:

ubi cum Jacob Angelos vidisset, dixit, cas- Nec tantum Sanctus Michael perfectiones
tra Deisunt. (7) tartarcis copiis do- essentiales divinitatis expressit, verumetiam
Doemon
minatur et S. Michael : nuncupatur Princeps attributa Personis Divinis appropriata , de-
exercitus Domini (8); quasi in GalliaComes- monstravit. Potentia tribuitur Patri quia ,

stabuli, qui in omnes exercitus regios potes- est improductus sapientia Filio, quia est ;

tatem habet. Et ob hauc causam D. Joan- per memoriam generatus ; bonitas Spiritui
nes, referens praelium S. Michaelis cum Dra- Sancto quia ad volunlatem pertinet, quae ,

cone, sanctos Angelos D. Michaelis Angelos est principium spirationis. D. Michael po-
appellat : prcelium magnum in tentiae, sapientioe, et bonitatis divinae monu-
Factum est
ccelo, Michael ct Angeli ejus pradialantur menta proebuit. Potenlioe quidem , dum re-
cum dracone. (9) Non quod a Deo indepen- belles Angelos debellavit, dum inobsequen-
(1) Tert. L. ad Scap. 2.— (2) S. Laur. Just. Ilom. de
S. Micl»..-(3) Matth/3 -(4 P* 53. - (5) Luc.8.-(G) (0 Tert. Apol. 36 _(*) Ter
L. de An. 5%
,.,
(o) -
- («,
.

Tert.L. 4 .a>iv. Marc. 2 o. - Gap. 3i. - (8) Jo,ue. Exod. 5«. - IWt. 63. -(5) Erod. 3. L. 4.
5. - (j,) Apoc. 12.
( 7)
Reg. .9. - 7)
4J
Exod. ,0. - (8) Dau. 14.- Dan.
(0)
5.
 \NGELICA PEHFECTIO. CONCIO IIF. —
tem Adanuiin de paradiso terrastri <-j«'<ii, 3. Magnum si pugnantium
inter sc attenda-
dum Gedeoni contra Madian, Josue contra tur multitudo. Magnus sane fuit rVbdereroi
A.malec, et Mathatias contra Lysiem victo- exercitus , quadringentis millibus milituro
riam dedit : sapientiam divinara patefecit, coadunatus majoi adhuc exercitusTamber- :

exulem Adamum dirigens, docensqua eum lani, qui octingentis mille militibus stipatus,
in sudore vultus sui terram excolere, semi- Bajazetum Turcarum imperatorem debella-
naro, metere, aliaque quibus ei suam et suo- vii maximus ezercitus Iverxis Persarum re- :

nnn deinde posterorum vitam sustentare §ps, in quo militum millio Dumerabatur sed :

posset : divioam bonitatem ostenlavit, mo- quid hssc multitudo cum Angelis, quorum
vens aquas probatioss piscinsa, ut primus ultirous ordo plures contihet, quam siut ho-
qiri

nost motum aquee intrasset reger, illico sani- mines in quavis differentia temporis existen-
tatera aasequeretnr , et imprimens in cor- tes? Monarckiadivinapsrtotlegionesetextr*
pore beatissimi Franciaoi sacra passionis do- citus Angelorum adminUtratur , sicut scrip~
minicsB stigmata. Valde conveniens erat,ut tumest : Millia millium assistebant ei^ etmil-
eoelestis Seraphinus crucis characteribus Se- lies centena miliia apparebant ei. (i)4« Prae-
raphtcum insigniret Franciaoura» qui est vera lium magnum, si loci attendatur nobilitas.
imago Yerbi humanati, cujus personam to- Hominum bella geruntur in terra, quae ali-
ties Sanctus Michael repreasenlavit, et pro quando siluit ex victoriis Alexanclri Mace-
cjuo dasmones debellavit, quorura fuit de- donis ; siluit terra inconspectu ejus (a):sed
triumphator. Angeli praeliati sunt in codo , quod pra? stu-
II. PAHS. Superstitiosa certamina Grce- P ore siluitFaotum est silentium magnum
:

carum et religionum et voluptatum , qttanta Proehum magnum si pug-

** cosla. (3) 5. ,

gratia seculum cciebrct, etiam Africce liquit. nandl consideretur ratio. Homines inter se
(i)Quantomagis celebrandum est cerlamen causa decertant. Idcirco Trojat.o
levi de
angelicum, quo vel dimicantium multitudine, t q
u ° (1 in * er homines et ipsos deos dis-
bell °

vel ducum auctoritate, vel bellandi causa et SK,lum fecit » ansam detllt pomum, ut facete
ratione, vel belli genere, vel loci dignitate, fatur "on nemo ; et ut seno loquar : Omne
vel proHigatorum clade , vel vietorum prse- regnum ,
vel imperium bellis qucentur, et
mio etmunere, nullum unquam fuit acrius, hellis cimpliatur. (4) Quaha vero bella, qua:
nullumve memorahilius ideoque a dileeto ut le P lde Seneca ait » P ro puncto geruntur
:
!

discipulo ut magnum praedicatur Fac- Punctum est quod Jerro decernitis. In prae-
:

tttm est prcvlium magnum in ccelo : Mi- llQ Angelorum agehatur de divino impe-
c/iael et Angeli ejus prceliabantur cum dra- no » de g lona et majestate ipsius Dei , qui
cone. (2) Magnum profecto , 1. Si attenda- est Rexregumob summitatem magnitudinis,
tur principum magnitndo et auctoritas, qui et subjectionem casterorum graduum. (5)6.
sunt Michael et Lucifer , omnium Angelo- Pradium magnum, si belh genus spectetur.
rum primates qui ca;teris omnibus antis- Prashorum duplex est genus , ahud corpo-
tant. Unde Tertullianus de Sancto Michaele reum,ahud incorporeum. Gorporeum, quan-
loquitur, ut de eminentissimo Angelorum do corporeis viribus dimicatur et armis, quav
(3), Luciferum alloquitur ut resignaculum
humana solertia ad hostes profligandos ex-
divina? similitudinis Tu es resignaculum cog.tavit incorporeum, quando est certa-
:
:

similitudinis, qui sciiicet intcgritatem ima- men inter intellectura et bitellectum, inter

ginis et simililudinis resigna\>eris. 2. Pra3- voluntalein et voluntatem. Homines mter se

lium marnum, si pugnantium attendatur po- ferro et ig ne pugnant, cum enim sint corpo-
tentia et fortitudo. In aliis hellis homines rei » eis corporea arma necessaria sunt : at in

cum hominibus decertant; sed in illo praalio Angelorum certamine signa belli, non tuba ,
Angeli cum Angelis pngnant quid homines :
non exequo, vel de curru, vel de muro (6) :

cum Angelis, nisi pygma» vel Mirmidones cum enini Angeli smt spiritales, nonmsi spi-
cum Gigantihus comparati? Idcirco de daa- ritalihus armis indigent : quapropter S. Mi-
mone (quem Behemoth vocat) ait Job Non :
chael bellum spiritale adversus spiritales hos-
est potestas super terram , quce comparetur tes spirilali militia , et spiritalibus armis
>

ei. (4) Et si Angelus unus una nocte centum debellaturus, etc. (7) 7. Praelium magnum :

octoginta quinque inille homines enecavit, bominum certamina de ccelo intuetur Deus
quale erit pradium illud, in quo inter cunc- cum animadversione et contemptu , ut mo-
tos Angelos r
3 prceliatur omnibus viribus P ( 5)
v '
. » _. _ ,
— , „ — ,-„
(1) Tert. adv. Prax. 3.
,

(2) L.
, ,
1. Mach. 1. (j)
,

Apoc. 12.— (4) Tert. L. 2. ad Nat. 17.— (5) Tert. L. 1.

(«) Tert. Scorp. 6.— (2) Apoc. 12. - (3) Tert. L. 2. adv. Marc. 4. (6) Tert. —
L. 3. adv. Marc. i3. (7) —
adv. Marc. 10. — (i) Job. 4o. — (5) Tert. Apol. 4. Tert. L. 4. adv. Marc. 20.
 ;,

284 ANGELIGA PERFECTIO. — CONCIO III.

numenta ambitionis
injustitiae, furoris, aut forma, libidine propria conceptce ultro
tionis
bumanae : Quis enim ense operabitur, et nonmalitia? ezorbitasse (i) Idem sapit S. August. .

contraria justitice et laenitati exercetP idest qui docet inordinatum amorem sui , fuisse
dolum, et asperitatem, et injustitiam, propria omnium peccatorum originem. Initium mala?
scilicet negotia praeliorum. (i) Angelorum 'voluntatis , est sibi nimis placere. (2) Sibi
praelia attente Deus considerat, et de S. Mi- autem nimis placere, est nitnium se diligere,
chaelis victorialaetatur. QuidP ridebat Deus : quia illa complacentia est quidam amor sui
quidP dissecabatur malus. (2) Loquitur Ter- nam asserit duosamores, sanctum Dei , et
tullianus de Job, per quem Deus de diaboio perversum sui, praecessisse in Angelis, sanc-
triumphavit. Quale in illo viro feretrum tum in bouis, et perversum in malis (3) et :

Deus diabolo exstruxit : quale vexillum de distinxisse duas civitates, unam Dei, alteram
inimico gloria? suw exlulit. Inter instrumenta diaboli. Amor sui usque ad contemptum Dei,
triumphi feretrum erat, in quo pompa fere- diaboli regnum , seu civitatem cedificavit.
batur; et quia arma etiain devictarum gen- (4) Et, Angelus peccavit non amando pecu-
tium in pompa circumferebantur,et mox sus- niam , sed propriam potestatem , et proinde
pendebantur, apte dicitur vexillum quale perversus sui amor, privat sancta societate
:

ergo trophaeum Deus de diabolo erexit, dum turgidum spiritum. (5) Et postquam dixit
eum S. Michael superavit. 8. Praelium mag- causam beatitudinis sanctoruin Angelorum
num dum homines praeliantur urbes et fuisse quia ei adhcerent , qui summe est (6),
:
, ,

provincias amittunt , dum vincuntur ; vel stalim addit causam miseriae daemonum ,
sibi comparant , dum victoriam reportant. fuisse inordinatum sui ainorem , quo sibi
Porro bella et victoriat captis et eversis plu- adhaeserunt. Cum vero causa miseria? malo-
rimum urbibus constant. (3) In proelio An- rum Angelorum qua'ritur,ea merito occurrit,
gelorum et daemonum, victi doemones inter- quod ab illo qui summe est, aversi, ad seip-
minabiles in inferno sustinent poenas SS. sos conversi sunt. Eadem est mens S. Ambr.
:

vero Angeli aeterna felicitate in coelo coro- qui ait diabolum cecidisse, quoniam sua po-
nantur, quain eis Deus certaminis arbiter ut testate, et dignitate , quam a Deo acceperat ,
praemium victorioe largitur. Ita agnosces ad sibi placuit. (7)
cumdem agonothetain pertinere certaminis Plures autem inordinationes agnoscunt
arbitrium, qui invilat ad pramiium. (4) Tan- Patres in illa delectatione , et proprio amore
dem Tertullianus de Romano loqueus impe- Luciferi 1. Ex S. August. fuit contemptus
:

rio, quaerit Quantum urbium aut produxit, Dei , cui se proetulit, dum sibi ut in bono
:

aut auxit , aut reddidit , praisentis imperii sufficiente, et fine ultimo placuit. Itafactum
triplex virtusl (5) Et S. Michaelis triplex est, ut Angelus sua potestate propter excel-
virtus, Dei solium defendit, ccelo pacem red- lentiam delectatus , tumesceret superbia, et
didit, daemones fugavit , et trinum Luciferi a societate SS. Angelorum segregaretur. (8)
scelus prostravit. Nam , 1. Ejus luxuriam Et , qui placet sibi ad perverse imitandum
spiritalem charitate vicit; 2. Superbiam ejus Deuin, ut potestate suavelit, tanto fit minor,
humilitate superavit ; 3.Ejus invidiam dilec- quanto se cupit majorem. (9) Haec autem fuit
tione detriumphavit. Luciferi deordinatio qui perfectione sua :

1. Lucifer non multum post creationem nimium delectatus, sese Deo praetulit. 2. In-
suam deliquit, et seminavit delictum, vel gratitudo nam delectatus est in perfectione
,

potius multitudinem delictorum. Ex illo de- sua tanquam in bono quod habebat a se ,
liquit, ex quo delictum seminavit : atque ita et non ab alio. Angeli decor sapientia est.
exinde negotiationis, idest maliticesua?,inul- Sed perdidit eam, cum fecit suam, quod sibi
titudinem exercuit , delictorum scilicet. (6) sapiens fuit , quod non dedit gloriam Deo,
Quale vero fuerit primum Luciferi delictum, quod non retulit gratiam pro gratia. (10)
non conveniunt inter se Doctores : Scotus Eucher. Inde privatus estapostata Angelus,
vult fuisse luxuriam quamdam spiritualem , dum fortitudinem suam, non a Deo, sed a se
seu inordinatum delectationis et complacen- voluit constare (11) 3. Praesumptio, nam .

liae affectum. (j) Fortasse a Tertulliano hanc et complacentia proprioe excellentiae ita ine-

Doctor subtilis mutuatus est sententiam , briatus fuit, ut beatitudinem supernaturalem

qui de Lucifero sic fatur : Quem tainen et
Deus prcedamnando testatus est , ab institu- Tert. L. 2. adv. Marc. 10. — (2) L. 14. Civ. a3.
— (,)(3) L. 11. de Gen. ad lit. i5.— (4) L. i/L Civ. c. ult.
(i)Tert. L. adv. Jud. 9. — (2) Tert. Lib. de Pat. — (5) L. 11. de Gen. ad lit. i5. — (6) L. 12. Civ. 6.
i4. —(3) Tert. Apol. 25.— (4) Tert. L. de Fug. in —(7) Epist. 33.— (8) L. n.deGen. ad litt. i5.— (9)
Pers. 1. —
(5) Tert. L. de Pail. 2. — (6) Tert. L. 2. L. 3. de lib. arbit. c. ult. — (10) S. Bern. Serm. 74.
adv. Marc. 10, —
(7) In 2. dist. q. 2. iu Cant. — (11) In c. 1. Gencs.
 ,

ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO III.

sine nierhis iibi debttam exi-tiraarit. (Joda te illipra?ponis:3. Deuttolut perfectut (i)|
S. August. Quia ipte tibi ad beatam vitam et tu in iu.i perfectione (Deo neglecto) de«
suffieere voluit. (i) S. Grejt. Quia te ttol lectaris : \. ueut tn omnta tuffictt (2), et tu
sufficere fudicwit, (2) Pet. Ifles. Ist< erlge- tibi sufficere « x 1 -> t i m;i s : 5. Nihll entm nos»
bat sibi scdcni, aiitci/uant /aborarct. (3) j. Iin- truiit, t/mntiam l)ci oiiiuia, CUJlit i/isi quoque
petieotia oem beatitudiuera supernaturalem not (3) etde boitis naturei et gretiss gloria*
; :

mdebito tempore, et oitius voluit habere, ris, quasi non acceperis Ita in Domtnnm :

quatn Deus ordioasset, sie Lucifer per im- non soliiiu coittiiniax, sctl ctiam tngratUI ap-
patieotiam corruit, quia impalieus inoraa in paret (4) 6« Deura nc^as beoeficom Ree* : :

appetenda beatitudine inventus est Quid puli datorem, cum datum 'desertt : negei
: be-
primum fuerii illc AngeUit perditionis , ma- ncftcum, oum beneficlum non honorai (5) et ;

lus, an impatientf contemno quairere : palam tu solis naturse viribus, sine gratia et meritis,
cum sit, impaticntia citiu malitia aitt mali- supcruaturalcm hcalitudincm tibi comparare
,

tiam ab impaticntia autpicatam : tlcinde in- praesumis 7. Potentes quiqoe si sapieotia :

inter sc cons/)irasse, et individuas iu tino pa- prssditi sunt recogitant quoutque vires ,

tris sinu adolcvisse. (4) 5. Coocopiscentia impcrii sui valeant, et ita Dctim intelligunt,
eontra Dei voluntatem Debebal cnim vere adversum qucm valere 11011 possttnt; per eum
:

l>ellc qttod a Dco acccpcrat : nec hoc volendo valcre sc agnotcunt (6) et tu divina* rchel- ;

peccavit ; sed quia volttit aliquid quod non Iis voluntati vis plus et citius quam Deus ,

habebat nec tunc vclle debebat : peccavit velit. His rationihus S. Michael inordinatum
,

crgo volendo aliquod eommodutn quod non Luciferi amorein dehellavit, et SS. Angelis
habebat nec tamcn vc/le debuit. (5) ILne oinnimodam cum divina voluntate confor-
,

sunt deordinationes quee in peccato Luci- mitatem suadens, omnes simul gloriosam de
,

feri praecipue reperiuntur, qui nimio pro- daemonihus vietoriam reportarunt Quorum :

priae excellentia3 inehriatus amore, cei tamini tainen omnium una victoria cst, stti super se
dcdit spatium (6); nam decore et sapientia opificis voluntas summa quam dttm scmpcr ,

turgidus, omnia ccelorttm agmina opinatus aspiciunt , quod oblincre non valent nun-
est adsuum velle posse flcctere. (7) quam volunt. (7)
Et licet magna, qua pollehat inter Ange- 2. Nec luxurice spiritalis tantum, sed etiam
los dignitate ; qua fulgehat pul- superhia? reus fuit Lucifer, ul aperte demon-
ineffahili ,

chritudine ; eleganti, qua prneditus erat elo- strant haec Prophetoe verha Qttomodo ceci- :

quentia verisimili, qua ratiociuahatur sa- disti dc cado Lucijcr,quimane oriebaris

; qui ,

pientia, tertiam ad se traxerit stellarum par- dicebas in corde tuo : In coelitm conscendam,
tem (8) S. tamen Michael, magis Dei miles super astra Dei exaltabo soliuin meum,sedebo
:

(9), generose draconi restitit , et Dei amore in montc testamenti , in lateribtts aqttilonis
incensus, et suo exemplo, et suis rationihus, ascendam sitper altitudinem nubittm , similis
caeteros Angelos ad pugnandum pro Deo ani- ero Altissimo? (8) De rege Bahylonio littera-
mavit. Tert. JEneam militeni nunquam glo- liler loquutum Prophetam docet S. August.
riosum(io) appellat, quia inhello patrios la- (9) Verum Terlullianus illum Isaine locum de
res dereliquit, nec hostium incursus repulit ; Lucifero proprie, et non figurate, intelligit :
Sanctum vero Michaelem, militem gloriosum Pra? manu crit hujtts cevi dominum diabolum
in Deo nuncupat , quia Dei partes fortiter interpretari, qni dixerit Propheta referente:
sustinuit, Luciiero sese audacter opposuit , Ero similis Altissimo , ponam in nubibus
et potentem illum inimicum gloriose dehel- tltronum meum. Et aliorsum Sicut di- :

lavitdicens :Quis utDeus? Qiulms verhis quasi ccre eum profert et refert : ponam in nubibus
tot rationihus utiturS. Michael, utLuciferum throntim meum , ero similis Altissimo, hic
arguat et delriumphet. Quasi dicat Impie, erit diabolus , qttem alibi (si tamen ita et
:

cur a Deo honorum omnium largitore de- Apostotum legi volttnt) Dettm cevi httjus ag-
siisti? nam, 1. Dominus est potens omnia noscemus. (10) Eodem modo interpretatur
,

omrtia illitts sunt (n), et tu ejus vis aggredi Ezechielem In persona enim principis Sor :

potestatem. 2. Deus solus ante omnia, sttper ad diaboluin pronunliatttr : de multitudine

omnia, cx qtto omnia (11) , et insolenter tu negotialionis lucc promas tuas replesti et de-
,. T _. ,,. _, _, _ lU/uisti et ca?tera qtta? ad suqpillationem
,
°° ,
(1) L. 12. Civ. 1.— (2) L. 34. Mor. 14.— (3) Epist. 3.—
,
* ' '

(4) Tert. L. de 5. —
Anselm. L. de casu dia-
1'at. (5) S.
boli , c. 4. — (6) Tert. L.
Marc. 20. 2.
(7) S. adv. — Tert. L. adv. Marc. 16. (2) Tert. L. de Poen. 5. —
Ans. L. Cur Deus homo. c. 1. — (S) Apoc. 12. (9) — —
(1)
Tert. L. de Pat. 7.
(3) (4) Tert. L. de Poen. 5. — —
Tert. L. de Cor. Mil. 1. —
(10) L. 2. ad Nat. 9.— (11) (5) Ibid. —
(6) Tert. Apol. 5o. (7) S. Greg. L. 17. —
Tert. L. de Fug. iu Pers. 10.— (12) Tert. L. adv. Iler- Mor. 18.— (S)lsa. 14.— (9) L. n.Civ. »5. (10) Tcrt. —
m °g- 4- L. 5. adv. Marc. 17.
2 86 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO III.

Angeli, non ad illius principis proprie perti- dens ! millia millium ministrant ei, et decies
nere manifestum est. (i) centena millia assislunt, et tu sedebis ? (i)
Sub figura Babylonis regis superbum Lu- 2. Alii volunt Luciferum, tanta fuisse super-
ciferum agnoscit Sic et Babylon etiam apud bia inflalum, ut omnibus praeesse, nulli sub-
:

Joannem Jiostrum Romance urbis fgura est : esse voluerit ut enim ait S. Aug. Tyran- :

proinde magnce, et regno superbce , et Sanc- nicofastu, gaudere subditis, quam esse sub-
torum Dei debellatricis. (2) Roma regno ditum eligens, de spiritali paradiso cecidit.
magna et superba Dei Sanctos aggressa est, (2) Christus ut probabilior docet Doctoris ,

et Lucifer magnitudine naturae et potentiae subtilis sententia, fuit primus in toto ordine
tumescens cmii SS. Angelis inivit bellum, divinae praedestinationis
, ejus humanitas ; ,

ipsumque Deum adoriri ausus est Contra ante Luciferum , fuit absolute praeordinata
:

creatorem suum tipho superbice lethalis, hos- ad unionem hypostaticam namdivinum de- :

tiliter se extiilit. (3) Idcirco Scriptura docet, cretum de Verbo huinanando praecessit or-
inilium peccati fuisse superbiam Si initium dine rationis propositum creandi Angelos
:
;

peccati requiritur , nihil aliud nisi saperbia revelatio autem incarnationis fuit facta Lu-
invenitur. Dicit enim Scriptura, initium om- cifero in via , antequam peccaret cui fuit :

nis peccati superbia, quce tunc initium sump- propositus Christus , non solum ut auctor
sit, cum Angelus adversus Deum elatus est. gratiae et salutis sed etiam ut legislator ac ,

(4) Et non in Angelo tantum , sed etiam in Dominus, cui omnes creatura3,etiam Angeli,
homine fuit initium peccati Sive in lapsu subdi et obsequi tenerentur. Quod innuere
:

fliaboli, sii>e in prcevaricatione hominis, ini- videtur Apostolus: Et cum iterum introdueit
tium peccati superbia est. (5) Cum hoc tamen primogcnitum in orbem terrce , dicit : Et
discrimine, quod Lucifer cecidit ante homi- adorent eum omnes Angeli ejus (3) ; nam
nem , quod propria malitia peccavit et, particula iterum , indicat duplicem introduc-
:

ipse diabolus per superbiam naturce suce ami- tionem Christi in orbem terrae
' unam per :

sit gratiam. (6) Homo vero tentalione et fidem in mentibus angelicis : alteram per
persuasione diaboli inflatus est, et ob hanc realem exsecutionem. Haec facta est in medio
causam Pet. Bles. daemonem \ ocat primum temporum, quando Verbum in utero Virgi-
fdium superbice (7), quia primus intumuit nis corporatum est illa fuit ab initio mundi, :

vano superbiae fastu. quando Pater oelernus Filium incarnandum

Et quia superbia est inordinatus excellen- repraesentavit Angelis eisque praecepit ut ,

tice appetitus (8) quaerendum est modo , eum ut Deum hominem adorarent, et hanc
;

quaenam fuit illa excellentia , quam inordi- adorationem duplici ratione Christo debe-
nate concupivit Lucifer. Circa hanc quaestio- baut 1. Ratione dominii et potestatis ex- :

nem, non omnes eodem modo sentiunt 1. cellentias, quam ex vi unionis hypostaticae in :

Nonnulli volunt divinam excellentiam fuisse omnes habet creaturas. Idcirco Apostolus de
objectum angehcae superbiae et haec senteu- Christoexponilillud psa\m.S :Gloriaethonore
:

tia stabilitur auctoiitate Scripluiae et Pa- coronastieum,et constituistieum super opera

trum Elevatum est cor tuum , et dixisti : mo.nuum tiiarum. Omnia subjecisti sub pe-
:

Deus ego sum. (9) S. Ambros. Ille sic se dibus ejus. (/;) 2. Ralione praecepti ; nam
exaltavit , ut vellet cequari , et similis esse sicut speciale praeceptum imposuit Deus ho-
Altissimo. (10) S. Chrysost. Dei speravit minibus, ila et Angelis, ut eorum humilita-
cequalitatem : qucp res eum coclo expulit. tem et obedientiam probaret Spontaneam :

(11) Pet. Cell. Forte omnipotentiam Patris , ipsis habere ad utra/nque voluntatem Deus
forte bonitatem Spiritus Sancii, fera illa bes- constituit, velut etiam hominibus , ut aut
tia voluit devorare. Hug.Victor (12) '.Similis obedientes Verbo, essent cum ipso , et acci-
esse voluit Allissimo , non per imitationem, perent beatitudinem , eaque fruerentur : aut
sed percequalilatem.^ityS.Bern. Dixit Luci- ut nou obedientes judicarentur. (5) At su-
ferille Ued nontam Lucijer, sed tenebrifer ct perbus Lucifer Christi noluit supremum ag-
vesperus) : Sedebo in monte testamenti , et noscere dominium : Hic prirnus defectus ,
similis ero Altissimo. O
impudens ! o impu- prima inopia, priinumque vitium , ejus na-
turce, quce ita creata erat, utnon summa es-
Tert. L. 2. adv. Marc. 10. — (2) Tert. L. 3. adv. set% (fi\ Et divino adhuc recusavit obtempe-

^
(1)
Marc. i3. — (3) S. Frospcr. L. de Vit. cont. c. 3. J c /""„„„. /-.N „,-,.«..:* „, nA
i
lare mantlal ° unde S Gn? §' (7) aSSer,t
,

-
t

- Fulg. L. .. ad Mon. 7 .
(4) S. (5) S. Ambr. L. 4.
:
"

Epist. 84. —(6) S. Ambr. Oct. 7. in ps. nS. — superbus existeret, qui auctoris imperio obe-
Epist. 5. —
(8) S. Aug. L. 14. Civ. i3.
(7)
(9) Ezccb.
—
a8. ibid. — (10) S. Ambr. octon. 5. in psal. 118. — (11) (1) Serm.de S. Benedicto. — (2) L. i4- Civ. 11.—
Hom.S.ad vcrb. Isa. — (ia)L. de Pan. 1 — Tract.
(i3) (3) Hebr. 1 . — (4) Hebr. j. — (5) S. Epiph. Harr. 64.
». c. 4. — (6) S. Aug. L. 12. Civ. —
1.
(7) p.
1. past. 7. c. 7.
 , ,

ANGELICA PERFECTIO. — GONaO III.

dirc recitsarel: S. etiam \ugust. Ancci Lu- tagit t hlcnegliglt} illc merericupit^ hic ui
cifurum peccasse, quia suo recusavit iubesse debitum sibt repromittit ; ilie sumlt hic in- ,

crcufori. (i) Et non solum I wcifer per sw- vttdit. (i) Hujua pr.e->woiptio in Lw< ifero
perbiatti divino sed fuit nam D. Martinua asseverat
pmoepto tnobediena iuii, Luciferum : :

etiam aliis quare

prteesse insolenterappetiit persupsrbium prcesumpsisss ccelum
! habltare.
S. Bern. dicit peccasae Luciferum, altitudi- (3) 1). Hieronynius vult Levtatkan sxee- •

ncDi potentk» affectando. (a) Et S. fcug, «p- dendoprecsumptionls rnodum, siblsuperbiam

pellat Arrogantem dominationem. (3 Kt S. addidisse. 3 D. Greguriua ioVm docet :
Uasil. docct Luciferum tmperandi libtdlne cor- Quisquts bonum lociiiu se habere singnlari-
rnissc (5), et voluissc eispneessi 3. Ahi ter gaudet ; quisouis vidert sublimior ctvte-
,

existimanl Luciferumvoluis.se esse ul Deutn, /7.v qtitrrif, illtuu imitttfiir, qui despecto bono
non in natura , setl in ;.liornin mentibus et socictatis jtngelorutn t sedem suam adaqui-
voluntatibus : Lucifer curu dlvlnus csset, 1n- lonem ponens } et slltissiini similitudinem
dignum tuiit non se tjuoque Dciun cxisti- superbe appctens per iniquum desiderium y
, ,

mari. (6) Vel quoatl cultum et houorcin quasi atl tjiiotlt/a/n culincn conatus csl sin-
:

l.ncifcr cccitlit ct coinininutus esf, turnitlti ct guluritatis cruiupcrc. (/j) El I). llieronymus
turgida cogitans, ct konOrem ac gloriam sibi udhuc de Lucifero ait Divinitatem sibi jjcr :

siinimtv natura congruentem rapere cupiens, superblam arrogand6 y quam prtesumjitione

tjuantum molimine, ct vi, ct animo potcrat. animi sui lcittuvit imtulere, vclut fur inven-
(7) Itleni significat Theodoretus. Diabolus tusest, qui ulicna conalur auferre. (5) 3.
in illarn insaniam iapstts est , et rabie jierci- Ambitio cst imtnoderata honoris cupiditas.
tus , Dettrn scipsum appellttvit hominibus- Iltvc erit ambitio, untlc et iiomen ejus inter-
,

tjue, ut divinUm sibi citltum adhiberent, pcr- pretandum rjuod concapiscentia apud ani- ,

suasit. (8) Quare diabotus iotum secuium mum ambiente , nascatur ad g/oiicv votum.
meudacio divinitatis implcvii. (y) Luciferum pttlsavit (6) Ambitio autctn :

Quodcunque autem fuerit objectutn su- quare D. Ignatins ait Luciferum decorem :

perbiw Lnciferi D. Augustiuus considerat suum amisisst pcr ambitiouein. (7) 4» Vana
, •

ejus mentem Typho propruc celsitudinis gloria est vel nimius laudis appelitus vel
: ,

immundo amore fuinantein , suo juslu sub- testimatio seu mauifestatio coram aliis pro-
dendi et noccndi iibidine e.Kcstuanteiu (10) priaj excellentioe, propter seipsum et non.
,

Patres adhuc iu ejus peccalo omnes species propter Deum. Calor est omnis affectus ,

superbiae recogouscuut, arrogantiam scilicel, verum cum in affectationem flabellalui ,jam

praesuinplionein atnbilionem, vanam glo- de inccndij gu.rice ardor est : Itabes ex isto
,

riam jactantiam. 1. Arrogautia est species fomite (vsluantem magiiuni regem, sola glo-
,

superbiae qua arrogans plus se existimat

,
ria minorem. (8) Hujusmodi calore aestuavit
quam sit. In illo pctuiantia apparct. (1 1) Ar- Lucifer, qui, ut ait D. Ignatius per inaneni :

rogans autem Lucifer plus de se cogitavit gloriam inhonoratiis est. Et cum gloria iu-
,

quam idcirco Gregorius Nazian- solescat (y), comitem habet. 5. Jactantiam ,

oportuerit :

zenus anitnadvertit, Lucifcrum dignas arro- qua quis exeeilentias quas habet , immo ct
gantice sute /jcertas dcdissc. (1 2) 2. Praesunip- quas non habet, pnetlicat , et commendat :

tio est species supetbia» , quae absque ullo ideo laudes (10) nuncupantur. Jactantia non
respectu atl suam naturatn, ad suas vires, et caruit Lucifer, qui fastu superbiae, dona na-
ad sua merita, excellentiam appetit siwgula- lurae et gratiae, quae a Deo acceperat , velut
rein. Prcesttmptio invereoundias portio esl : sua magni fecit. Constat sub superbia prout
inflat petitorem , despicit datorem. Itaque in themonibus ponilur , comprehendi omnia
decipit nonnunquam. Ante enim quam dc- peceata, quce ab illa derivaii/nr. (11)
beatur, repromiltit ,
quo semper is ,
qui esl Verum si superbia Luciferi fuit Deo abo-
prccstaturus, offcndilur. (i3) In a mag- quo minabilis, D. Michaelis hutnilitas mullum ei
nanimo discriminalur praesumptuosus natn placnit Nihil est Deo charius humilitate
: :

ille iutewdit magna cum proportione et mo- uihil perosius gloria. (12) Lucifer quanto ,

deratioue, respectu virium suarutn, istecum sapientior ac cetsiorfuit, tanto deterius dc~
excessu Ille honorat, iste superbit ; i/le sa-
:

(i)L. ii.Civ. i3.— (»)Sfrm.69. inCant.— L. 11. Tcrt. L. de P(ien. 6.

(1) —
(2) Epist. ad Burdigal. c.
de tJen. ad litt. i5. (4) In conslit. Mon. — (3)
c. 20. — "• —
5 In c 4o. Job.
( ) -(4) L. a4. Mor. 4. —
(5) la -
(5) S. «reg. L. 04. Moral. 14. —
(6) Grt-c. Naz. Orat.
c 2 4- Job.
- —
(6) Teit. L. de Cult. Fero. 8. (7) —
J 7-- (7) Cyr. Alex. in c. 14. lsa t (8) Sect. 11. in c.- E P isl ad Pllili P-
-
8 Tertl L Ge PalK 4-~ fo)
( ) T. - Tg£
a8. Ezech. -
(9) Tert. L. 5. ndv. Marc. 1-.— (10) L. L de Cult Fem
- 2- - - ' »• ~ (
Tcrt - L de Cor ' Ml1 -
l0 ) '

11. Civ. 35. —

^i 1) Teit. L. de Pteni 6. (12) Orat. — l3 -~ (»0 u Tlioro. - 2. q. 63. a. 2. ad 0. (12) Tert. —
1». — (i3) Tert. L. de Pocn. 6. L. de Vel. Virg. t6.
288 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO III.

liquit, et grcanus ruit. (i) Et quo D. Mi- tatis. (i) His et similibus rationibus couvic-
chael fuit nobilitate naturee et gratiae altior, tus Sanctus Micbael, sese humiliter dejecit,
et inter Angelos sublimior, eo ejus humilitas sanctis Angelis humilitatem persuasit et :

est majori admiratione digna Rara virtus Luciferum de sua superbia et arrogantia re-
:

humilitas honorata. (2) Qui abjectam habent darguit.

originem, et contemplu et inopia premun- Imperator hominem se esse , etiam trium-
tur, non habent unde glorientur Quce ain- phans in illo sublimissimo curru admonetur :
:

bitionis repudiatio in egestate. (3) At plura suggeriturenimeiatergo : Respicepostte,ho-

erant quae D. Micbaelem ad superbiam alli- minemte memento;et utiquehoc magisgaudet,
cere poterant 1. Mira qua pollebat perfec- tanta se gloriacoruscare,utilli admonitio con~
:

tio :erat enim creatura mere spiritalis 2. dltionis suce sit necessaria. Minorerat,si tunc
;

Eminens ejus inter Angelos gradus nam sal- Deus diceretur, quia non vere diceretur.Major
:

tem Lucifero erat aequalis, et cum eo in emi- estquirevocaturneseDeumexistimet.(2)EtS.

nentiori Angelorum specie collocatus ; 3. Michael, ut a se omnem superbiae fastum re-
Splendor gratiae, qua mire fulgebat ; 4- So- moveat , revocat ad memoriam se esse crea-
lium divinitatis, quod anle ejus oculos ob- turam de nihilo productam ut SS. Angelos :

jiciebat Lucifer ; 5. Encomia et laudes, qui- in subjectione contineat, eos monet, ut de-
bus rebelles Angeli, ad suas eum partes tra- pendentia, quam habent ad Deum,abeorum
here nitebantur ; 6. Pravum daemonum mente nunquam excidat et ut Luciferi tu- :

exemplum, qui impatientes Dei (4) ejus man- morem deprimat , divinam majestStem ei
datum recusabant. Tamen nib.il horum D. proponit, dieens Quis ut Deus ? vEternus :

Michaelem inflare potuit ; sed , 1. Luciferi Pater unum dicit et generat Verbum , quo
propositum condemnans , utique illicitum , omnem suam majestalem et gloriam expri-
ut glorice libidinosum (5) , immobilis in hu- mit, et repraesentat quapropter Filius dici- :

militate, et Dei subjectione permansit Quis tur reprcesentator Patris. (3) Ita S. Michael
:

enimhumilisnisipatienspquianemosubjicere dicendo dumtaxat, quis ut Deus ? Dei mag-

sese potest, sine prima patientia subjectionis nitudinem mire commendat , et Lucifero
ipsius. (6) Et serio considerans quod omnis cunctas divinas perfectiones, quas insolenter
gloria vana et sluporata. (7) 2.Deodebitum aggreditur, repraesentat, quasi dicat : O sce-
esse ab Angelis cultum et obsequium asse- leste et impudens esne tarn cito oblitus di- !

ruit. Deum existimo ubique dominantem , vinam potentiam a qua creatus es ; divinam
omnibus colendum, omnibus demerendum.{8) bonitatem , quse tibi tot naturce et gratire
3. Superbos a Deo puniendos, humiles vero dona largita est ; Dei dominium, cui obtem-
coronandos declaravit. Dei est enim super- perare teneris ; divinam majestatem, cui su-
bice judicium, extollentis humiles , et dcpo- premum debes latrioe cultum? Arrogans! tu
nentis elatos (9) l\. Diabolum, qui divinita- Deumde solio gloriae suse deturbare moliris?
:

tissolium invadeie per anogautiam tentabat, Ostulte! an ignoras quod periculum status
stuhum et mendacem propalavit Si enim sui Deo nullum est? (4) Tu Dei nomen te-
:

mendacium divinitatis diabolus operalur in mere libi arrogas, insipiens an nescis quod
, !

hac etiam specie a primordio mendax. (10) Dominus meus unus est, Deus omnipotens el
5. Quod creatura quaevis habet huinilitatis ceternus ? (5) Tu Dei aequalitatem temerarie
suce sarcinam (11) tum quia de nihilo pro- ambis
: el non advertis , quod non aliter
:

ducta tum quia omne quod habet a Deo

: Deus
, , nisi summum magnum : nec aliter
accepit ; tum quia absqueDeiconcursu quid- summum magnum, nisi parem non habens :
quam operari non potest ; tum quia a Deo nec aliter parem non habens , nisi unicum
deslrui et annihilari potest ; tum quia sibi fuerit? (6) Tu Dei recusas dominium: et ut
11011 sufficit, nec nisi in Deo beari potest ; Dominushaberi vis, et non attendis Salvum :

tum quia a Deo necessario dependet.6. Qnod Deo esse, ul et solus sit , et primus , et om-
Angeli non tumescere, sed humiliari teue- nium auclor, et omnium Dominus, et nemini
bantur JSobis nulluin glorice studium est , comparandus ? (7) Tu de tua perfectione
:

cjuia gloria exaliationis ingenium est : porro gloriaris, quasi eam a te, et non a Deo ha-
e.raltatio non congruit projessoribus humili- beas ; audi ingrate Bene quod omnium Deus :

est , cujus velimus aut nolimus , omnes su-

(1) D. Anscl. L. Our Deus homo. c. 1. — (2) D.Bern. /n\ t» u*. ™ ariOgailS
Seim. 4. in Cant. -(5) Tert. L. 1. adv! Marc. »$
— —
( ) W- De ° ^ltum
8 lu l » bl r»
.-i 1 ,~„„r.o V./-»
•
ho-
Tert. L. de Pat. 16.
(4) (5) Tert. L. de Vel. Virg, Tert. L. 2. de Cult. Fem. 3.— (a)Tert. Apol. 35.
(1)
to. —
(6) Tert. L. de Pat. 11.— ( 7 ).Tert. L. 2. de Cult. — Tert. L. adv. Prax. 24. —
(4) Tert. L. de Car.
Fem. 3. —
(8) Tert. L. 2. ad Nat. 8. — (9) Tert. L. de
(3)
Chr. 3. —(5) Tert. Apol. 34. —
(6) Tert. Lib. 1. adv.
Vel. Virg. i5. —
(10) Tert. L. de Cor. Mil. 7. (11) - Marc. 3. —
(7) Tert. L. adv. Hermog.
6.— (8) TerU
Tert. L. de Cor. Mil. ii, Apol. 24.
 ANGELICA PERFEGTIO. — CONCIO III. afin

norem : scclcste , scias velim QuodvU co-

: Rgnoicatnui invidiam ini-
3« In Lucifero
lere jus non cst, prarter Dctmi verumAi) Tu
quitatls, (i) Dfl qua sic loquitur S. Leo ///- !

te Christo subjicere denegas, infelix, cur vtntorilU auctorque peccati,prtmumtuper*

seterno Patri oon obedis? Quia </ altbi Spl- bus, ut caderet : deinde inviaus^ ut nocerei
ritns (id Patrcin dc Filio : (hunia subjccisti (2) Immo nulcquaui cadctet, invidus fuil
: j

s 11 b pedibus cjns. fa) His ralionibui a S. Bli- invidia coslum tentat tbi entm diabolum ,

chaele, debellatus Lucifer, ut fulgur e ccelo fecit ex Angelo. (3) Invidia ut plurimum ex
cecidit De sublimitate ca/cstiSatanam quo- superbia nascitur. Ubi procedit domina su-
:

(juc Doniinus dcjccissc tcstatur : ncc intcr pcrbia, sequitur pcdisscqua iitvid/a.
(4) Quod
lapides igneos demoratus , Inter gemmantes ->cite declarat D. Augustinus Porro Incc in- :

siderum radios: unde etiam quasifulgurde- vidia sequitur superbiam, non pracedit ; non
jcctus cst Satanas. (3) cniin catisa supcrbicndi est i/nidia,sedcausa
Nec in coelo tantum SS. Angelos, hutni- invidendi cst superbia. (5) Cujus hanc sia-
litatem S. Michael verbo et exemplo docuit , tim prodit rationem. Cum igltur superbla
verum etiain tn terra, eam hominibus coni- sit amor excellentiai proprias , invidia vcro
mendavit. Ex S. Pantal. S. IMichael pastori- sit odium /e/icitatis alic/ur, quid undc nasca-
bus Domini annuntiavit Nativilatem, quibus tur , satis in promptu cst. Addit D. Au-
dixit Ecce evangelizo vobis gaudium mag- gustinus :
: Supcrbum aliquando tnvidere
num : quia natus cst vobis hodie Sali>ator , aqualibus quod sibi cocequcnlur : aliquando
qui est C/iristus Dominus in civilate David. i/ifcrioribus, zie sibi coceque/itur : aliquando
Et hoc vobis signum : invenictis injantcm supcrioribus , quia cis non cocvquantur.
pan/iis i/wo/utum ct positum in pra'scp'10. Quoe omnia in Lucifero patent, de cujus su-
,

(4) Eccur S* Michael non monuit pastores, perbia sic ratiocinatur D. Bernardus Ergo :

se , et Mariam , et Joscphum simul inventu- in ccelo concepit do/orc/n, et in paradiso pe-

ros ? de solo infantein praesepio jacente fa- pcrit iniquitatem , pro/em ma/itice , matrein
tur tum ut ineffabilem humilitatem Verbi mortis, et a?rumnarum omniu/n prima parens
:

hactenus in Deo peregrinantem hominibus supcrbia. (6) Perversus ille Angelus, arro-
meditandam ostendat ; tum ut suam expri- gantia tumens, etinvidia tabescens;invidit su-
mat humilitatem, qua in ccelo Luciferi su- perioribus, aequalibus, et inferioribus invidit :

perbiam debellavit. Quid est quod sola ab superioribus ; nam ipsimet Deo invidit Curu :

Ange/is commendari videtur humi/itas ; nec Lucijer in tanto bono abundaret, vidensdivi-
tamen so/a a pastoribus inveniri? forte spe- nam essentiam prcestantiorem multo se, con-
cialius commendat Angclus humi/itate/n , tra conscientiam suam, non ex aliqua infir-
quia ruentibus caeteris per superbiam , ipse rnitate, ccepit Deo invidere et voluit se Deo ,

in humi/itate stetisset. (5) Tum uthomines ad pariftcare. (7) Invidit aequalibus Angelis ,
ainorem humilitatis accendal. Lucifer Verbi scilicet natura spiritali et gratia insignitis.
humanationem a?gre ferens , debitum ei de- Ipse autem in livore suo invidit et mo/itus ,

negavit cultum, et S. Michael ipsum religiose est habere subjectos, socios dedignatus. (8)
veneratusest Lucifer omnimoda qua potuit, Invidit inferioribus, hominibus scilicet, quod
:

usus est eloquentia , ut impressam sibi su- Verbum divinum ad unionem hypostaticam,
perbiam,in Angelorummentibus ingenerarel: humanam, et non angelicam , assumpsisset
at S. Michael, qui humilitatis ardebat zelo, naturam et ob invidiam priinum hominem:

ut Angelos ad humilitatem flectat, summam aggressus est in paradiso terrestri. Invidia

summi Dei majestatem usque adeo humilian- de cce/o dejecit Ange/um, de paradiso exclu-
dam proponit, ul vili prassepio stabuletur sit hominem. (9) Idipsum longe antea do-
:

Lucifer superbia inllatus, et invidia tumidus, cueratTertullianus Igitur nata/es impatien-

hominibus superbiam suadere nititur, et S. tice in ipso diabolo deprehendo , jam tunc
Michael humilitatis amator , ut agnalam ho- cum Dominum Deum universa opera qua?
minibus imprimat humilitatem , signum eis fecisset, imagi/ti sua\ id est , homini subje-
exhibet, quo eam adstruat, et infantem dicit cisse impatienter tulit : nec enim dolttisset, si
pauperculis involutum pannis , in pecuino suslinuisset ; nec invidisset Ito/nini , si no/t
slabulo natum, in brutorum reclinatum prce- do/uisset. (10) Ex eadem invidia gentiles
sepio, et tanquam Christum adorari jubet contra Christianos, diabolus armavit
:
I//e :

et sic Luciferi superbiam humililate, et invi- (l) Tert Apol ,_ _ (a) Sern1t 4> d( collectis.
.
(3)
-
diam dilectiotie SUperavit. Chrysol. Serm. 172.— (4) Albcrt. Mag. in 2. d. 5. art.
4. ad —
(5) L.
2. 1. de Gen. ad litt. c. 4.
1 (C) Serm. —
Tert. Apol. 24.
(1) —
(a) Tert. L. 5. adv. Marc. 17. 17. inCant —
(7) D. Anselm. io
c. 12. Matth. (8) D. —
— (3) Tert. L. a. adv. Marc. 10. (4) Luc. 2. —
(5) D. — I5ern.Serm. 17. in Cant.— (9) Cbrysol. Serin. 48.— (n>)
Bern. Serm. 4» in Nat. Dom. Tert. L. de Pat. 5.
I. 19
 ,;

29o ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO III.

svilicel spiritusdcemoniacce et Angelicce pa- fecit. Nec erga Christum lantum, sed etiam
raturcB qui noster ob divortium cemulus , et erga homines suum S. Michael osteutavit
ob Dei gratiam invidus, de mentibus vestris amorem , ut evidenter demonstrant tot ejus
adversus nos prceliatur , occulta inspiratione apparitiones , tum in veteri tum in novo ,

modulatis et subornatis ad omnem quam in Testamento facioe : quas cum S. Pantaleon

primordio exorsi sumus judicandi perversi- fuse dinumeravit, concludit Per hos duos :

tatem , et sxviendi iniquitatem (i) ; nunc Michaelem et Gabrielem descendit omnis da-
quoque hominibus, prseserlim justis invidet, tio bona, et omne donuin perfectum, quod
homini stanti, lapsus invidit. (2) desuper mittitur interrama Deo omnipotente.
Iniquam illam diaboli invidiam S. Mi- Si Romani alias victoiias ut numina vene-
chael debellavit sua tum in Christum, tum rabantur Victorias ut numina , et quidem
:

in homines dilectione. Ita Verbum ardenter augustiora ciuanto laztiora , veneramini, (1)
diligebat, ut in figura, quam Verbum hu- quanto magis Chrisliani D. Micbaelis victo-
manatum prae setulit, multoties hominibus riam venerari debent qui pro Dei gloria
:

apparere voluerit nam Angelus, qui dedu-

: pro Dei humanandi honore, pro beatorum
xit filios Israel per desertum qui apparuit ,
Angelorum perseverantia, Luciferum debel-
Abrahamo in valle Mambre Jacobo in Be- , lavit , et nunc etiam pro hominum salute
thel, Moysi in monte Sina, Josue in campis contra daemonem pugnat? Romani ut ducum
Jericho, erat figura Messioe venturi, etillis se et imperatorum magnanimitatem et victoriam
ostentabat patribus in forma quam debebat bonorarent, eis triumphuni decernebant, cu-
Verbuiu referrepostincarnationem. (3)Et ob juspompaex parte deseribitur.TWw/^/// lau-
hanc causam Judceis dicebat Cbristus Abra- : rcafoliis struitur, lemnis ornatur, unguentis
ham pater vester exultavit, ut videret diem delibuitur.^2) Nam triumpbautes superbo ve-
meum : vidit et gavisus est. (4) Constat hebanturcurru,monilibus oruati,palmisredi-
Abrahamum non vidisse bumauatum Ver- miti , ante quos incedebant victores milites
bum nisi in Angelo ipsum reproesentante,
, laureis coronati, victi hostes ut infelices servi
cum Abraham fuerit mortuus, mullis seculis vinculis onusti infinita undique occurrebat
,

ante Christi nativitalem. Eadem de causa populi multitudo, triumphatoris decantans

Corintbios monet Apostolus , ne tentent laudes. Verum quid boec pompa , si cum D.
Christum, ut fecerunt illi qui a serpenlibus Michaelis triumpbo conferatur? Imperatores
perierunt Neque tentemus Christum sicut
: triumphabant pro superata aliqua natione ,
quidam eorum tentaverunt , et a serpentibus D. Michael triumphat pro debellata tertia
perierunt. (5) Loquitur de Israelitis , qui in Angelorum parte ; inimici victi ante triura-
deserto de Dei providentia diffidentes, ten- phatores incedebant, et D. Michael draco-
taverunt Angelum deductorem , qui in sua nem cum ornnibus suis copiis conterit
specie Christum repraesentabat. Et ob eam- imperatores Romae triumphabant , D. Mi-
dem rationem, rex Nabuchodonosor vidit , chael, tum in terra, tum in coelo triumphat ;
in fornace Angelum similem Filio Dei. Et imperatorum triumphus brevi aliquot die-
rum finiebatur spatio D. Michaelis victoria,
species quarli similis Jilio Dei : quia scilicet ,

videbat Angelum in forma visibili per totam celebrabitur ceternitatem. Impera-

in qua ,

torum encomia imperita decantabat multi-

aliquando filius Dei corporatus, visendus erat
ab hominibus. D. Autem Michael fuit ille tudo, D. Michaelis laudes proedieat Ecclesia
Angelus, qui sub specie Verbi bumanandi militans et triumphans illuin laudaut ho- :

toties hominibus apparuit. Et quasi parum mines de sua protectione contra diabolum ;

sit Verbum incai naudum repraesentasse, post illum laudant Angeli, quod eos suo eloquen-
ejus incarnatiouem , ardentem amorem et tia et exemplo in fidelitate conservarit; lau-
singulare ei ostentavit obsequium ipse enim dat Christus, quod suum honorem et cultum
:

est, qui ejus Nativitalem annuntiavit homi- propugnaverit illum laudat Deus, quod Lu- ;

nibus ; qui Josephum nionuit, ut Christum cifero suum solium invadere conanti fortiter
(juamcitius defeiret in iiCgyplum, ut Herodis restiterit. Ideo vocatur Operarius victoriae
«vaderet ferilatem ; qui primus Christo de Dei. (3) Victores Romani devictae provinciae
daemone triumphanti, suum obsequium et deferebant nomen , ut Germanicus a debel-
<ultum reddidit ; qui in agonia Christo ad- lata Germania , Africanus ab Africa subju-
tuit, eumque consolatus est ; qui Magdale- gata, et Marcelbis dictus est ensis populi ro-
nam de Salvatoris Resurrectione oertiorem mani, quia primus Hannibalem (qui invinci-
, v _ ,
— , , _. - , _ „, bilis credebatur) in acie profligavit
J f t>
immo :

(0 Tert. Apol. 27. (2) D. Aug. L. de Doct. Chr.

c. 7.— (3) D. Iren. L. 3. Haer. 16.— D. Ililar. L. 1. de (1) Terl. L. 1. ad Nat. 12. — (2) Tert. L. de Cor.
Trin. — (4) Joan. 8. — (5) 1. Cor. 10. Mil. ia.— (3) Tert. L. de i?at. i4-
 :;

ANGEUCA PERFECTIO. — CONCIO III. aoj

Quanti nequam scrvi , regum nominibus i>>- scilicetperiequendam.Quod inouii D. Joan-
su/tanf, Alc.nmdri, et Darii et HolopherntsP nei. /./ eccearaoo magnus et rujus habens
t ,

(i) Si igitur reges triumpkorum suorum titn- eapita septem t et eornua decem, et tn capite
lis ntun itpunttir, stibjcctarum gentium /10-
rt ejus diiulcntata scplctn ; cl dracu stctit ,u,i<
minibus conquirunt numerosissima cogno- muiierem t qua erat paritura ; ut cum pepo"
mrnta , qualibui quaeso glorUi tiiulis,
(a) rifsetyfiltumejusdevorar6t.il Quidam pei
dignus ett Sanclua Michael, qui adeo slorio- mulierem intelligunt Beataa Virginero, cu-
sam reportavit victoriam ? Superbia Lucife- jus Filium nempe Christum, per Herodem
rum divini noininis ambitionr corrujicrat {'.)); ilraco dcvorare voluit alii per illam mulie-
:

et Sanctus Michael humilitate sibi divini , rem, Ecclesiam, etper filiumejusmasculuro,

nominis honoreu comparavit : Qufs ui Deust populum fidelem ct sanctum quem Christo
est ejus iiomcn, ejus stcmina, ct ejui gloria :
|
arit, interjuclantur leptem capita draco-
:

Nominis crnsani (4) prodit , Ut innual ho- uis suut sejHein vitia capitalia, ad qU0 (juasi
nores in nomine inveniri, A suo nomine ad capita, calcia redui •unlur, ad quCB honii-
censetur Michael, et cum dicitur Quis nt : net allicere satagit. Quid pravius t quid ma-
Deus, oinncs cjus perfectiunea, natura dotcs, /igntus , quid adversario nostro nequius t
gratMB opes, glorie magnitudines significan- quiposuit inccelo bcllam, in paradiso Jrau-
tnr. Sic enim denotatur, (juod Sanctus Mi- dem oilinin inter primos fratres , et in omni
t

chael , est divinae majestatis propugnator,
Verhi incarnati defeosor, heatorum Angelo-
rum imjierator d.einonuin detriumphalor ,
,
tandem Ecclesie prtrtector.
Dei et diaholi discrimen est nam Deas
optiinus, diabolus cconverso pessimus. Suam
Deus honitatem ostendit erga Angelos, quos
in ccelo creavit, sjnritales fecit, ad sui ima-
ginem formavit, grati» donis decoravit. Ve-
rum tot heneficiorum inaratus Lucifer, con-
tra tam munificuin Deum anna suscepit at
postquam a Sancto Michaele dehellatus fnit,
et e coeloejectus, inalitiam suam contra Ec-
clesiam militantem ostentat, et triplici potis-
simum de causa, ut eam aggrediatur, allici-
tur : vindicta scilicet in
sione in Christum , et invidia in
Ut de Deo puniente vindictam sumat ado-
rilutf ejus imaginem, qua utitur velut mali-
tiye divinum illud exein-
sua* instruinento, ut
j)lar offendat. Animadversionem suam in
opere nostro zizania seminavit? Nani inco-
mestione posuit gulam, in generatione luxu-
riam, in exercitatione ignaviam , in conver-
satione invidiam, inguoernatione avaritiam,
: in correctione iram, in prtesn/alu sive domi-
natione superbiam, in corde posuit cogitatio-
nes malas, in ore posuit /oculiones Jalsas, in
membris operationes iniquas. In vigi/ando
movet ad prctva opera; in dormiendo ad som-
nia turpia. Lcetos movet ad dissolutionem
: tristes autem ad desperationem. Sed ut bre-
vius loquar,omnia mala mundi suasunt pra-
vitate commissa. (2) Galatinus per septem
capita draconis, septem persecutiones Tyran-
norum intelligit, quihus draco Ecclesiam op-
Deum, animadver- primere Per caput draconis et cau-
voluit.
homines. daiu illi respondentem, D. Greg. accipit An-
, tichristum (3), ipse enim est caput draconis,
quia primarius erit diaholi dux, princepsque
oinnium tyiannorum , et impiorum. Cauda
etiam quia erit extrema pars corporis dia-
,

Christutn demonstrat dum passionem illius , holi. Quod si Saulus ah incunahulis Eccle-
inutilcm reddere nititur et homines qui- : siam persecutus est Diabo/um habens ope-:

hus iuvidet , et unionem hypostalicam et ratorem citm persecpteretur Ecclesiam , et

,

coelum,in errorem et peccatum deducere Christum Creatoris (4), duhitandum uon est,
totis virihus nititur. Verum Deus oplitnus ,
quin in extremitatihus temporum Antichris-
honitatis suoe plura homini dedit monumen- tus Ecclesiae persecutor diaholum haheat
ta prsesertim dum Sanctum Michaelem Ec-
: , operatorem. Verum Deus S. Michaeleni Ec-
clesiaeprotectorem instituit,quare diabolima- clesioe praepositum instituit, ut pugnet ad-
liliam detriumphare potest. Dei servus conft- verstts diabo/uin cpti ad hoc se regnare putat
drns sci/icet de lute/a Domini. (5)Pro quode- si sanctos a religione deturbat. (5) S. Mi-
certat S. Michael, qui est protector. 1. Ec- chael fuit olim prseses et custos Synagogae
clesiae Christianorum 2. Imperii Romano- ; Judaeorum : In illo tempore cousurget Mi-
rum; 3. Monarchiae Erancorum. chael princcps magnus, qui stat pro fdiis po-
1. Totum seculum Satanas ct Angeli ejus puli tui (6); et nunc est Ecclesiae Christia-
idolis repleverttnt. (6) Ad quid? ad Ecclesiam norum praepositus et protector. Verum Da-
nielem plures inielligunt, de praelioquod iui-
(1) Tert. L. 1. adv. Marc.
Chrysol. Serni.
7. — (2)
56. —(?>) D. Hilar. Can. 3. in Matth. (4) Tert. Apol.
— (1) Apoc. 12.— (2) D. Aug. in Serm. Commun.Serm.
2i. —(5) Tert. L. de Fug. in persec. 10. (G) Tert. L. — 4. — (3) L. 32. Moral. 14.— (4) Tert. L. 5. adv. Marc.
<!e Spect. 8. 17. — (5) Tert. L. adv. Jud. 9. —
(6) Dan. u.

J 9-
 ,

2£)2 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO III.

turus est S. Michael in fine mundi cum dia- ministretur, quas ipsa prospexerit ofjiciales
bolo. Tunc enim pro Christo et Christianis sibi. (i) Posita thesi , quod rex seu monar-

prceliaturus, consurget contra daemonem et cha, monarchiam seu imperium administrat

Antichristum.Sicutenim rex per ducembella per personas sibi proximas , nimirum, vel
gerit et conficit hostem , ita Christus confi- per filios, vel per principes consanguineos,
ciet Antichristum : Quem Dominus Jesus vel etiam per subditos quos sibi officiales
interficiet spiritu oris sui. (i) Igitur, in tem- prospexit ; descendit ad hypothesim , et sic
pore illo consurget Michael. In Hebraeo ha- de monarchiadivina fatur Monarchia divina :

betur , sustinebil : quasi firinum Ecclesioe per tot legiones et exercitus Angelorum ad-
firmamentum , et ut ait Sanctus Pantaleon. ministratur : nec tamen unius esse desiit, ut
Columna sancla? el apostolicai Ecclesia? ; et desinat monarchia esse, quia per tanta millia
Christianorum protector, quos ab hostibus virtutum procuratur. Monarchia divina est
visibilibus et invisibilibus liberat. Ideoque totus mundus, quem per Angelos Deus gu-
ab Scriptura dicitur pugnator ; Dominus bernat, qui elementa , coelos , cunctasque
quasi vir pugnator (2); et ab Ekchio Angelus creaturas administrant. Monarchia divina
victoria nuncupatur,quia exS.Pantal. Mart. est Ecclesia, cujus custodiam demandavit
Vitiorum flammam exstinguit , da?mouum Angelis, ut eam a daemonum incursibus de-
impetum propulsat , Christianos reddit vic- fendant. Monarchia divina est imperium ,
tores, fidelium populorum Ecclesias exhila- cujus protectionem D. Michaeli commisit :
rat, Romanorum custodit rempublicam , im- nam ut philosophatur modernus auctor, « so-
peratorem armat adversus barbaros , ut im- lent reges in novis praeliis , veteranis armo-
perii protector et defensor. rumque peritissimis ducibus uti, eorumque
2. Docent communiter Patres, Romanum auxilio fulciri , ac sapientia et experientia
imperium non habiturum finem nisi cum gubernari, qui alias jam ab hostibus victo-
seculo. Est et alia major necessitas nobis rias reportarint. Cumque hujus potentissimi
orandi pro imperatoribus etiam pro omni principis auxilio, coelestis Ecclesia triumpha-
,

statu imperii rebusque romanis qui viin trix Ecclesia militans, quae humeris arma
,
,

maximam universo orbi iinminenlem, ipsam- semperasportat,etiamtriumpharedesiderans,

que clausulam seculi acerbitates horrendas in sui auxilium veteranum hunc ducem ac-
,

comminantem, Romani imperiicommeatu sci- cersit , ne solum contentus sit daemones a

mus retardari. Itaque nolumus experiri, et coelestibus mansionibus ejecisse, sed etiam
dum precamur dijferri, Romana? diuturni- illos ex animis nostris expellat; qui sunt alii
tatijavemus. (3) Fateor a barbaris et a ty- coeli majoris pretii atque valoris. »(2)Etquia
rannis concussum et desolatum imperium , necessaria est connexio inter durationem
sed non destructum, quia a S. Michaele pro- Ecclesiae militantis, et imperii romani , S.
pugnatum fuit qui est, ut loquitur Rupert. Michael , qui est protector Ecclesiae contra
:

princeps in praelio qui principatur populo hostes invisibiles, et imperii defensor adver-
Dei. Sed et istorum tam excellentium maxi- sus infideles et barbaros ; ut experientia di-
mus est mihi Michael : quippe qui et illius dicit Constantinus magnus cui post tyran- :

alterius testimonio, princeps in pra^lio , prin- nos profiigatos D. Michael apparens , sic
,

ceps in orationis suffragio , usque ad Jineni locutus est : Egosum Michael archidux Do-
seculi, princeps iste principatur populo Dei. mini Sabaoth, Christianorum Jidei tutor, qui
Est princeps in praelio, tum quia Luciferum tibi contra impios tyrannos belligeranti au- ,

in coelo debellavit tum quia populo Dei

; xiliaria arma prcebui. (3) Quare Nazar. in
pro Ecclesia, et imperio Romano, usque ad Panegyri Constantino augusto dicta, de An-
finem seculi pugnaturus est. gelorum auxilio ipsi in acie exhibito , ita
De monarchia sic profunde ratiocinatur eloquenter fatur « In ore est omnium Gal- :

Tert. Monarchiam nihil aliud signijicare liarum, exercitus visos, qui se divinitus mis-
6670, quam singulare et unicuin imperium : sos prae se ferebant. Sed quaenam illa fuisse
non tamen prazscribere monarchiam ideo dicitur species? qui vigor corporum? qua?
,

quia unius sit eum cujus sit monarchiam amplitudo membrorum? quae alacritas vo-
, ,

suam non per quos velit administrare. At- luntatum ? Flagrabat verendum nescio quid
quin nullam dico dominationem ita unius in umbone corusco et ccelestium armorum
, ,

sui esse, ita singularem, ita monarchiam, ut lux terribilis ardebat enim venerant t
: tales
non etiam per alias proximas personas ad- ut tui crederentur. Hoc ipsorum sermoci-

(i) 2. ad Thessal. 2. — (2) Exod. i5. — (3) Tcrt. (1) Tert. L. adv. Prax. 5.— (2) Philip. Diez. Serm.
Apol. 32. de S. Michaele. — (5) Niccph. L. 7. c. 5o.
 ,

ANGEUGA PERFECTIO. — CONCIO III. ao3

natio, hocintcr audientes rerebant :Constan- dum inugo illa pectori ippenditur, et quasi
tinum petimu.s, Cnnstantinofcrimusnuxilia. » incumbit incuinbcret uniin;e ejui ineinoria, ,

Nota quae Bubiicit : « Habent profecto divina amor et veneratio. Couvemeni. Lilia ex •-»..

jactantiam , et ccelestia uuoque tangit ambi- S. rlilar. mnt symbolum Angelorum,

qui
tio. llli coelo elapsi, illi divinitui missi, glo- non laborani neque nent. Suut etiam Eccle-
riabantur quod libi niililarent. • Al (|uis CC9- 1189 syinholum, quSB esl liliuni inlcr spincu ,

lestiura copiarum dux , nisi S. Michael, qui scilicet persecutionum et haereium. Sunt
idcirco dictui eit a Grascis, teste Niceta, ar- adhuc symholmn regii Prancorum qui in
chistrategus divinorum exercituumP Qua- luiiarmii lilia defert quare convementii- :

propter imju-rator Juslinianus illuin ut jirin- siinum fuit Ut lilia 1'ianciae essenl suh jiro-
cipem mititie coeleitii venerabatur : « Probe tectione D. Michaelii et Angelorum ejjus,

sciens, se , si talem tantumque ducem sihi qui per lilia denotantur. Nonne rationi con-
conciliaret, qui rebellei Angelos cientei in lentaneum videtur, ut Fraucias rez (jui est
ccelo pnvlium superasset cerlam securam- , Ecclesiae primogenitua , sit suh prseildio D.
que de vinccndis Vandalis posse liahere fi- Michaelis, qui ex. Clem. Alex. esl unus ex
duciam. » (i) Narrat Cromcr. lih. 10. hist. primogenitis Angelorum principihus ? (l) et
LescumPolonias principem cum parva manu cumrezFranciaiinterprincipeiChriitianoaet
iusecutum multa Lituanorum millia (jui catholicoa primatum teneat , nonne eequum
,

Poloniam divexahant cumque ex lahore fuit,utluteheS.Michaeliscoinmitteretur, (jui

:

ilineris, paululum requieviliet, Michael Ar- inter Angelos primuin tenet nohilitatis gia-
clian^eius illi adltitit. et suuui illi auxdium dum? 3. Tandem utilis quid enim Chris- :

promisit, ac cle victona certum redilulit. tiamssimo rcgno utilius accidere poluit
3. Docet Rahhi Tydarus occidentalem re- quam inter haiharorum et hostium incursus,
gionem esse D. Michaelis guhernio cominis- pro se suisque tectis et aris, stantem Mi-
sam(a), forie, cjuia Gallia est in hac parte chaelem , imo et acriter pugnantem in-
situata , et quod S. Michael olim Carolus Magnus
cst specialiter tueri ? Sic intuilus est
Franciae protector , seu princeps imperil in pugna , quce illi contra Saxones luit :

Francorutn. (3) Quoe nuncupatio i. Hono- sese illi spectandum dedit Michael , equo
:

rifica, 2. Conveniens, 3. Multum est utilis vectus alho , candentihus armis , et vexillo
Christianissimo Galliee regno. i. Honorifica. casruleo, liliis aureis intertexto , e quo una
Quid enim honorificentius clici, quid cogi- cum auri fulgore , liliorunique gratia ,
tari potest gloriosius, quam eumdem esse et emitti fulmina videbantur , a quihus ter-
Cceli et Francorum principem ; eumdem et reri primum hostes , deinde in fugam agi ,
Ecclesiae universae et Galliae defensorem? denique et in seipsos arma vertere, nec tam
Hanc protectionem Carolus Magnus tanti Gallorum ferro, quam suo interire. Nec mi-
faciebat, ut in vexillis militarihus imaginem nor gratia Carolo septimo accidit , qui fere
D. Michaelis appingi voluerit, cum hac epi- regno denudatus, de suis inimicis auxilio S.
graphe Ecce Michael princeps magnus ve-
: Michaelis victoriam reportavit. Is enim ap-
nit in adjutorium mihi Deinde statuit ut paruit Joannae d'Arc, eique ut arma sumeret
porta Parisiensis, quae vulgo porta inferi di- persuasit, et pro suo rege gloriose decerta-
cehatur, mutato in melius nomine, porta S. ret quem suo praesidio munita , solio regio
:

Michaelis deinceps appellaretur ut vel hoc : restitutura esset et hujus promissionis ve-
:

uno Parisiensibus innueret per S. Michae- ritatem prohavit eventus. Nam virgo illa ,
Aurelianensis vulgo nuncupata , Francorum
lem veluti per portam ad interiora cceli adita
penetrari. Carolus septimus (seu, ut volunt demissam animam roboravit ; Anglos de-
alii , Ludovicus undecimus (4) ) , in gra- bellavit , qui cum urbem Aurelianensem as-
tiarum actionem pro obtenta ad Aureliam sultu generali occupare moliuntur , in ipso
de Anglis victoria , quam S. Michaeli debere urhisponte conspicuus apparet Michael, qui
se fatehatur, equestrem ordinem instituit : eos propulsat et retrocedere cogit.
quemS. Michaelis appellari voluit, statuit- Tandem omnium Christianorum S. Mi-
que ut in eum addicti equites , pro tessera chael est protector, quos tum in decursu vi-
suscepti ordinis, e collo appensum collare tae, tum in hora mortis defendit, et toto tem-
pondo ducentorum scutorum auri gestarent, pore vitae protegit. Nam , ut ait Caesarius :

in cujus umbilico emineret imago S. Mi- « Sanctus Michael qui, ut dicit auctoritas,
chaelis affabre elaborata : eo consilio ut praepositus est paradisi , caeteris enim Ange-
lis diligentior estcirca genushumanum, »ho-
(i) Piocop. L. i. de Bell. Vandal. — (a) L. de 12.
Enumerat. — (3) C. Baron. Ann. 709. — (4) Ann. 1469. (1) 5 Strom.
 ,, ,

294 ANGELIGA PERFECTIO. — CONCIO III.

miues adhuc in hora mortis defendit : quare quam ei deferunt omnes nationes : nam in
sic eum alloquitur Sophron. « Re et nomine iEthiopia
mensibus dies festus ejus singulis
Michael te oro, et quantum possum , sensu honoriconsecratur (i): inGermania, templa,
obtestor, ut e vitaehujus curriculo exiluro quae olim Leodii , Antuerpiae, Luneburgi
laetus pacatusque appareas , meque sub ho- Bonnae, Coloniae et alibi stulta Gentilitas ,

norato alarum tuarum velamine abscondas, Marti dicaverat eadem deinde sacratiore ,

atque ex angustis obscurisque inferorum lo- ritu D. Michaeli christiana pietas consecra-
cis ereptum, in loco tabernaculi admirabili vit inGallia, Carolus Mag«us, utsuam erga
:

constituas, deducens usque ad domum Dei S. Michaelem reverentiam demonstraret ,

in voce exsultationis et confessionis, et soni- per omnes imperii sui ditiones quotaunis
festum celebrantis. » Utique sicut S. Micha^l ejus diem festum indici ac servari voluit.
de nostra protectione est sollicitus, ita nos Tanta fuitsuccessorum ejus erga fortissimum
sedulo ejus honori incumbamus quod illum protectorem pie'as, ut nulla fere sit in
;

unum pro tot collatis beneficiis desiderat. regno Galliae urbs, in qua non sit aliqua Ec-
Nam ut ait Caesarius, « hinc est quod sui me- clesia sub nomine S. Michaelis dedicata. In
moriam in terris haberi voluit, ut ab homi- Anglia, Angelotti D. Michaelis effigiem prae
nibus, de quorum salute sollicitus est ag- se ferebant qui ideo Michalati (2) diceban-
, :

nosceretur, diligeretur, et obsequiis venera- tur. In Chronica Mont. Cassin. Romae sum-
retur. » mus Pontifex Bonifacius Ecclesiam nomine
Plura sunt quae hanc venerationem a no- S. Michaelis constructam dedicavit in sum-
bis exposiulant 1. Magna Sancti Michaelis mitate Circi, quoe ab altitudine inter nubes
:

dignitas nam ex S. Pantaleone Michael vocatur. ln Asia,exS. Pantaleone,S. Joannes

: :

cst speciosum, et maxime decorum, et quod Apostolus magnus fuit S. Michaelis praedica-
non occidit luminare totius orbis. 2. Excel- tor, et in ejus honorem lemplum aedificaricu-
lens ejus ministerium nam Dei majestatem ravit. Rugerius, Normandiae princeps, contra
:

prae se tulit caeteri Angeli legatorum mu- Saracenos pugnans, in suo vexillo habebat S.
:

nere funguntur. Moyses exire nomen facit Michaelem etex Facello(3), devictis et e Si- :

Angelis quod bonarum rerum internuntii cilia fugatis infidelibus, ibidem templum pro-
,

sunt, a summo rege ad subditos, ac rursum tectoris sui nomini dicavit. Conis sive Co-
pro horum necessitatibus legatione ad illum lossis templum celeberrimum sub S. Mi-
fungantur. (1) At D. Michael in persona Dei chaelis titulo aedificatum fuit (4) : quod cum
loquitur, et divinas perfectiones repraesen- Alexius Iconoclasta violare ausus fuisset ,
tat Michael omnium supremus , ignemque post largiorem compotationem a suo sacer-
:

ferens, lampas divinitatis, qua? est principium dote gladio jugulatus est,ccelo scilicet violala?
hicis, qui terrce fines obit celeriter , et pie iis sacrae illius aeclis vindice. Constantinus Mag-
(juibus vult Deus mutala figura apparet. (2) nus in loco , qui Sesthenium dicitur, duas
3. Munus praepositi Ecclesiae Dixil Pharao ecclesias constiuxit, augusta in S. Michae-
:

ad Joseph : Ecce constitui te super univer- lem liberalitate. (5) Justinianus imperator S.
sam terram JEgypti. Fecitque eum ascendere Michaeli ccelestis exercitus summo principi,
super currum suum secundum , clamante pluribus in locis ecclesias regio sumptu aedi-
pr&cone, ut omnes coram eo genuflecterent, ficavit, et quod est admirabile dictu , Turcae
et prwpositum esse scirent universa? terra? etiamSanctumMichaelemvenerantur(6);nam
JEgypti. (3) Eodem modo Deus Sanctum in lib. cui titulus doctrina Mahumet, sic ha-
Michaelem Ecclesiae constituit prsepositum ,
betur Michael, Gabriel, Raphael, Archan-
:

uteum venerarentur. 4. Veneratio geli secretarii Deitatis. (7) Plura sunt pieta-
fideles
quam ei universalis Ecclesia defert. Ut enim tis, et devotionis exempla; nam praeter im-
ait Laurentius Justinianus Non autem abs peratores, reges, populos numeratos, Ferdi-
:

re illum sacrosancta mater hoiiorat Ecclesia, nandus, Portugalliae princeps, inter divossibi
quem sui specialem et proprium novit esse tutelares, et sibi patronos, etiamS. Michae-
custodem , intercessorem assiduum curiai lem retulerat, eumque singulis diebus sup-
,

ccelestis principem, et animarum electarum plex adibat, precesque ac vota ad illius aras
sedulum susceptorem ; quare solemnitatem deferebat deinde pridie festi ejusdem sancti
:

instituit die 8 maii , ad ejus apparitionem jejunabat, ut etiam, hac corporis sui mace-
iu Monte Gargano celebrandam , et festum ratione, suum in eum amorem cultumque
Dedicationis ejus die penultima septembris,
utei suum redderet cultum. 5. Veneratio
L $»\^^
—
7. c. 5o.
£T\7 $~ ® nS*
—
2
(6) Procop. L.
r

1.
a
dc bell. \ andal. (7)
/ (1) Philo Jud. — (2) S. Pantal. — (3) Gen. 4i. P. 100.
 , ,

ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO IV. ,,/,

teslaretur : deniqua «.1 i *- feito S. Mieheeu' cum tagelii habel convenientiam. Angcli
sacrato, in honorem sui tutelaris, saera Sy- cniin suul universi ornatus, (l)elS.Thomai.
naxi reficiebatur. Senphicui Franciaoui , ut utdocent doctoree Sorbonici, eet pnacipuui
suam erga S. Michaelciu (lciuoiisli aict pie- I .< •< Icm.c decor.
Angeli sunt splendoics (|in
taiciu, a feeto Asstimptionis B. Virginii qua- in Eccleiia triurophante fulgenl cl Alhei- -> j

draginta dichns jejunans , oraiioiu jugltei tUI MagOUI S. Thomam Yelut lolem Eccleiia)
insistchat quein ctiam inorcin iiansinisit
;
militanlis OOOtemplatur. 3 )B lesi.earces, et (
( <

in posleros, quibui soleinnc illnd jejunium aruia ct Paului V. S.TIiomam vehit Fxele-
:

dictura Mt : Quadragesima S. Michaelit, (>. liaa clrpeum , et propugnaculum pnedicat.

Beneficia a S. Michaele accepta : illiui enim Ilis tribui angelici doctorii panegjrii coa-
auxilio Procopiui, aliaa Niciai appellatUI, summatur, qui, i. ]''.(•< lesiani oinal >. \a cle-
;

fidem chriitianam luicepit, »iio scilicetia- siam illustrat; 3. Eccleiiam propugnat.

signi uiiraculojtjuod Scy iliopoli patralumest: I. PAHS. Deus lilia agri tanta gratia ves-

cuiu cnim illustris Dux (juidaiu aurcam cru- tit (/j), quod iiitticntium oculoi niire dclec-
cein fahricari curarct, iu ca divinitus ahsque tant. Quarc nos hortatur Salvalor Conside- :

aurifahri opera et scitu, hax tria insculpta rate lilia agri. (f>) Qiuenam aulem lint h;ee
sunt nomina, Emma/iucl, Michacl, Gahriel: roundialis agri lilia, quce niveo puritatia can-
(t) ita tamen, ut summum locum teneret dore lic pulchre florent ? per hujuimodi lilia
Emmanuel ; inferiorem initar brachiorum S. Ambr. Angelos interprelatur. Angeli vere
Michacl, ct Gabriel. Otho III. imperator istius mundi Jlorcs sn/it , quod eorum clari-
nudis pedihus ah uihe Boma usque ad mon- tatibus ornatur mundus. Alii virgines in-
tem Garganum progressus est, ut S. Michae- lellignnt Tertullianui autein hanc propo- :

lis intercessione a Deo remissionem imj)etra- nit qiucstionem Virgines Ecelesiani an : ,

ret ca?dis Crescentii patritii , quem contra Ecclcsia virgines ornat Deo , tive coniincn-
datani fidem vita privarat. Noverat enim dat ? (6) Verum duhium non est , quin Ec-
qtio nomine Michael significatur, quod nemo clesia virgines commendet, oh sanctitatem
propitiationem , vel expiationcm possit af- principalem qua fulgent : Virginis princi-
lerre, nisi Deus. (2) Ejus medialio poten- pa/is sanctitas. (7) Virgines etiam sua ve-
lissima est apud Deum, ut nohis dona ohti- nustate et puritate Ecclesiam ornant nam :

neat coelestia ; quapropter sic illum Ecclesia virginitas gratia constat. (8) Scio Ecclesiam
deprecatur Princcps gloriosissime Michacl, cunctis ornari Sanctis
: Sicut mulier ornat :

Archangele csto niemor nostri , hic et ubi- caput suum capillis , ita Ecclcsia Calho/ica
,

que semper deprecare pro nobis Filium Dei. oruat se Sanctis. (9) Et coronatur centena-
riis rosis, utrisque /i/iis, et omnibus vio/is ,
************** 9* ************ *i*»»t* etiam gemrnis et auro ,(i6)Narlyr\bus scilicet,
qui roseo cruore ruhescunt : Doctorihus, qui
CONCIO QUABTA. suavem coclestis doctrinoe odorem spiranl ;

gemmis, et auro virtutum di- et Sanctis, qui

In concinnandis magnatum laudibus, no- tantur. Verum de sum/no illo virginitatis
rninis census considerandus est; nam census gradu (1 i)'micanlius splendet, quod Romce
apud Romanos facultates omnes et honores quidem, qua? ignis illius inextinguibi/is ima-
significahat, qiue a Censore per lustra nota- ginem tractant auspicia pocnce suce cum ,

bantur. Unde census nonunis (3) denotat ipso dracone curantes, de virginitate censen-
omnes opes et honores in notnine inveniri tur. (12) Quanto magis Angelicus S. Thomas
et ita dum S. Thomas Angelus dicitur, in de sua virginitate censendus est,quae, 1.
hocuno vocahulo ejus encomium perTicitur; Justitiae originalis puritati assimilatur ; 2.
nam Angelus est intellectualis mens quae Beatorum corporum puritatem imitatur; 3.
,

naturam divinam, quae pure spiritalis est Denique angelicam puritatem oemulatur.
prae caeteris creaturis nohiliori modo partici- 1. \ n statu originalis justitioe Adamus et ,

pat, et proprius ad inhnitam ejus dignitatem Eva virgines fuerunt. Adamus quidem No- :

accedit. Tanta est Angelorum nohilitas , vissimus Adam id est Christus , innuptus
,

quod Christus dictus est magni consilii An- in totum, quod etiam primus ante exsiliun/.
ge/us, officii, non naturce vocabulo. (A) Quo-
modo .' c Tk a a (OS. Ambr. in c. 12. Luc. (2 Creg. Naz. Orat. —
1
etiam S. Thomas Angelus, seu Ange- 1

2 /de
pace p) s> _
Atlg> in ps< l2\i fc Tert L ,.
_ . .

licus nuncupatur , oh multiplicem quam ad Uxor. 4.— (5) Lac. 12.— (6) Tcrt. L. de Vel. Virg.
,
,4. _ 7 ) Tert. L. de Exhort. Cast. 9. (8) Tert. L. —
(1) Gretser. L. 2. de Cruce t3. — (2) Isidor. L. 7. de Vel. Virg.
(

10. — (9) Pliilo Carpat. (10) Teit. L. — —

F.ttiimol. 5.— (5) Tert. Apol. au— (4) Tert. L. de Carn. de Cor. MiL 14. —(11) Tert. L. Lxbort. Cast. 9.
Clir. 14. (ia) Tert. L. 1. ad Uror. 6.
2y 6 AINGELIGA PERFECTIO. — CONCIO IV.
(i) Eva quoque adhuc felix , adhuc digna proprio labore coronam merelur Virgini- :

paradiso, adhuc virgo. (2) In hoc autem fe- tas enim vitam nostram de corruptione ad
lici statu nulla erat membrorum rebellio , sanctitatis gloriam colligit. (1) Cum enim

nulla concupiscentiae deordinatio, nullus sti- fereexstinguatpeccatifomitem,quodamn»odo

mulus carnis. In quo ita sunt ordinata om- resculpitoriginalem gratiam, hominem quasi
nia, ut quod est in homine prcecipuum , et innocentise restituit, et quasi felicitati primge
excellens, hoc imperet catteris, non reluctan- virginitatis, quam Adamus , et Eva habue-
tibus, quce sunt nobis bestiisque communia. runtin paradiso. Hanc coronam , hanc gra-
(3) Pacatam illam tranquillitatem, peccando tiam, hanc felicitatem sibi S. Thomas virgi-
amiserunt primi parentes, et in se, et in suis nitate comparavit.
posteris desordinationem, et rebellionem a- Julius Caesar post victum Pharnacem re-
miserunt; quod deflet S. August.his verbis: gem, senatui romano reportatam de hoste
Proh! copulam et dissidium! (4) Est siquidem victoriam his verbis nuntiavit : Veni, iridi,
bellum inter partes quae uniuntur adinvicem vici, et S. Thomas
libidinose a muliere allec-
ad coustituendam hominis naturam , in qua tus, fortiter ejus blanditias superavit : for-
Apostolus duplex agnoscit certamen unum : midandum huncinimicum titione fugavit, et
carnis contra spiritum; aliud spiritus contra in praemium victorioe, virtus ejus gratia coro-
carnem. Caro concupiscit adversus spiritum, deinceps nullum carnis impe- nata est ; nam
ct spiritus adversus carnem. (5) Caro a dae- virginalem puritatem absque tum sensit, sed
mone accensa spiritum sollicitat, ut libidini ulla membrorum deordinatione , incorrup-
praebeat consensum spiritus divina gratia tam usque ad mortem servavit. Cingulum
;

illustratus et munitus, gehennales exstinguit fuit semper symbolum virginitatis unde :

ignes, et carnem spiritui subdit, ut in casti- Athenis aedes Dianoe dicata , in qua recenter
tate permaneat. Quare virgines carnis inor- nuptae zonas appendebant , quas toto virgi-
dinatos motus reprimunt, et doemonum ten- nitatis tempore detulerant Sacerdos adiens :

lationes virginea continentia depellunt (6), altare, cingulo praecingitur , ut sciat quanta
statum innocentioe quodammodo resculpunt. puritate nitere debeat, et duo Angeli a Deo
Et ob hanc causam , ut bene animadvertit missi S. Thomam cingulo ad renes cingunt
S. Hieron. Elias translatus est in paradisum in praemium victoriee, et in signum perpetuae
terrestrem , a quo scelerosus Adam ejectus virginitatis, dicentes In virlute Dei te cin- :

est Moyses, quia non permansit virgo,pro- gimus cingulo castitatis , quod nunquam dis-
:

clamatur a Spiritu Sancto mortuus : at Elias solvetur. Miramur pueros in fornace Baby-
ante mortem pronuntiatur immortalis. (7) lonica, in medio flammarum, nullum ab igne
Moyses etsi populi Judaici liberator, mira- detrimentum passos, nonne mirandum ma-
culorum patrator, divinae legis promulgator, gis, quod S. Thomas, in carne mortali, nul-
quia tamen nubendo virginalem violavit in- lam carnis deordinationem proesentiat, quod
tegritatem, non habuitimmortalitatis donum sic seculi flammis undique circumdatus, et
oiiginalijuslitiaeaddictum , necmeruit terres- illaesus permaneat ? Vas electionis Paulus
trem ingredi paradisum, in quo innocens de- carnis pungitur stimulis, ut ipsemet fatetur:
morabatur Adam : at Elias virgo ut immor- Video autem aliam legem in membris meis
talis pronuntiatur , et in paradiso terrestri repugnantem legi mentis mece, et captivan-
demorari creditur , quia virginitas felicem lemmein lege peccati , qua? est in membris
resculpit innocentiaestatum. Quare Tertullia- meis. (3) Et S. Thomas a lege membrorum
nus duplicem distinguit virginitatem. Pri- liberatur,in eo virtus coronatur , et velut
mam, quam Adamus habuit in paradiso ter- restituitur in statum primae felicitatis, aut
restri; secundam, quam ejus nepotes in terra fuluroe gloriae; nam ejus puritas puritati ori-
conaer\ai\t:Primavirginitasjelicilatisest, ginali assimilatur, et beatorum corporum
secunda virtutis est (8) ; nam in illa gratia, puritatem imitatur.
in ista virtus coronatur. (9) In illa gratia re- 2. Defnimus carnem resurrecturam , al-
lucet, quae carnem ita spiritus subdit impe- que ex illa demutatione superventura, habi-
rio, ut nullam patiatur concupiscentiae re- tum angelicumsuscepturam.($)Q\\asid\c2i\.'.
bellionem iu ista virtus emicat, quae reluc- Credimus resurrectionem carnis
: credimus :

Uintem carnem comprimens , et superans , quod lutosum illud et immortale corpus ,

splendidum et immortale erit in coelo caro :

(i)Tert. L. de Mon. 5. — (2) Tert. L. de Vel. Virg. illa coenosa quae modo libidine titillatur
5. — (/>) Aug. L. 1. de Scrin.
S. Dom. in monte. — (4)
, ,

L. 2. Conf. 2. —
(5) G.ilat. 5. —(6) Tert. Apol. 9. —
(7) L. 2. adv. Jovin. — (8) Tert. L. de Exbort. Gast. 1. (1) S. Basil. L. d,e Vel. Virg. — (2) Apollon. in Ar-
— (9) Tert. L. 1. ad Uxor. 8. gonaut.— (5) Roin. 7. — (4) Tert L. de Res. Carn. 4»>
 ,

ANCELICA PBRFECTIO. — CONCIO 39; IV.

quasi spiritalis fiet, ct millis lascivirr stiiiui- siiricctionis glorUun in istO teculo jam trnc-
hs exagitabitur : oaro il!a, quoe modo spiri« tis, />cr sccu/um tlne teculicontaglone trantl-

tuni allicil ad jieccanduin CUDCtOS aninuc , tlt. (i) Quia in carni' sinc canic vivunt, et

molus absuue ulla repugoantia suscipiet bsac : ita in mundo convcrsnntur, ac si carne ca-
sunt bona carnis, qmv illnni inuiicnt in regno rcrent. [dcirCO Ajiostolus virgines lauilat :

Dci rcforinatum, et angelificatam, (j) Sancti Vot carne nos ettis f ted in tpiritu. (a)
in I i

iu coulo jiost resurrectionem in corporibus S August. cunctos liortatur Christianos , ut

assumjitis, ut incarnala docel veritas, arqua~ in spiritu vivant Verbum Dei caro factum :

les Angc/is sunt nun sint Jllii resurrectio-

,
cst ct habitavtt in nobis: reddlte vtcem
,
t
et
.uis. (a) Verum Salvator non diuit : Erunt efficlmini tpiritus ,
ct kabttate tn illo. (3)
Angeli, ne homines negaret , scd tantjunm Sctlicet, ducite vitam a cnrnis voluptatibua
Angcli, uthomines conservaret. Non abstu- et illecebris immunem. Talis erat S.Tbomae
/// substnntium, cui similitudinciu tribuit. puritas, qui vclut fuisset carnc ex.utus, nul-
(3)
Hujusmodi autem similitudo plura impor- exagitabatur motibus ; nam
lis libidinis
tat. i. Angeli sunt agiles, subliles, fulgentes rjuodanin/odo c.rirc dc carnc cst in car/ie ,

et immorlales , et ex Ajiost. Seminatur in coinmoruntcin,et frugi/i carnc circumdutum,

corru/itionc, turget in incorriij)tioiic ; sc/ui- camis aculcos non scntirc. (4) Hujusmoili
natur in ignobilitate , surgct in gloria ; se- puritas beatorum puritati assimilatur et :

ininatur in in/irniitatc, surget in virtutc ; se- quasi anticipata reformatsc carnis iccorrup-
/ninatur corpus ariima/e, snrgct corpus sj/i- libilitate potitur. Quare S. Cypr. bortatur
rita/e. (4) 2. Angeli sunt sjiiritus , et beata virgines , ut diligenti studio servent quod
corpora erunt quasi spiritalia. Jgitur si An- nunc sunt, et quod aliquando erunt. Serva/r
gelijacti tanquam homincs in cade/n sub- virgines , servate quod csse ccepistis servate ,

stantia spiritus, carna/e/n tractationc/n sus- rjuod eritis. Haec est virginitatis gloria, redo-
ceperunt cur non ct homines facti tanquam lere in terra ccelestem incorruptibilitateni
,

Ange/i, in eadein substantia carnis , spirita- et angelicam adbuc aemulari puritatem.

le/n subeant dispositionem ; no/t magis so- 3. Virgines de familia angc/ica dejnitan-
lemnibus car/iis obnoxii , sub ange/ico indu- tur. (5) Sicut enim Angeli cceli, ct Ecclesia?
mento, quam Ange/i, tunc solemnibus sj)iri- triumpbantis sunt virgines , ita qui in carne
tus, sub humano F nec ideo non permansitri puritatem servant , sunt terrae et militantis
in carne , quia non et so/emnibus carnis , Ecclesiae virgines. Statim ac Filius Dei bu-
cu/n Angeli ideo non et in spiritu perma/t- manatus, et de Virgine natus fuit, familiam in
serint , quia non et in so/emnibus spiritus. terra instituit angclicam. Ut qui ab Angelis
(5) 3. Angeli in coelo nec nubent, neque adorabatur in ccelo , haberet Angelos in
nubentur, nec generationi vacant, nec ullum terris. (6) Quia virginitas Ange/um de ho-
babent lasciviendi fomitem ita beati in mine facit. (j) Vel quia semper est Ange/is
:

corporibus assumptis, a bbidinis fcecibus cognat a virginitas. (8)Velquia supergreditur

immunes erunt Ubi etsi despo/ior sexui virgi/iitas conditionem hu/nana? naturce, per
:

mco, dcputor Ange/is; non Angelus, non A/i- qua/n homines Ange/is assimrlantur (9) ; nam
gela. (6) Non quod quilibet non resurgat in in carne pra-ter carnem vivere , angelicum
suo sexu , nec etiam quod non babeat corpo- est. (10) Hominis anima etsi de se carnis ex-
ris parles cuilibet sexui convenientes ; sed lex, utpote spirilualis, et angelicae naturae

quia ita ab officiis membrorum vacabunt, aemula , quia tamen carni immersa est, et
ac si inter illos sexus masculinus et femi- corporea eluvione exundata , carnem redo-
neus non esset , sicut de facto non est in let, carnisaffectus sapit usque adeo cognata :

Angelis. Nobis continentia ad instrumentum est animae corruptela carniscarnalis,etaffec-

d ternilatis demonstrataa Domino sa/u- tionis affinitas. Adeo autem non so/a anima
est
tis , ad commcndafionem carnis istius exhi- transigit vitam, ut nec cogitatus, /icet so/os,
benda? , superventuro indiimcnto incorrupti- auferamus a collegio carnis : siquidem in
bilitatis. (7) Continentia est medium acqui- carne, et cu/n carne, et per carne/n agitur ab
rendac aeternitatis, et virginitas est imago ani/na,quod agitur in corde. {11) Usque adeo
puritatis carnis reformatae et angelificatae. agnata sunt vitia carnis homini, et luxuriae
Quare S. Cypr. sic virgines alloquitur : Quod pestes : et tamen caro illa innata infirmitate
futuri su/nus, jarn vos esse cwpistis , vos re- carnis languens, agnato fomite instigata, na-
(1) De liabit. vir£. — (2) Rom. 8. — (3) Epist. 120*
Tert. L. de Res. 26.
(1) —
(2) Liic. 20. —
(3) Teit. a<l Honorat. — (4) Cassian. L. 6. c. 6.— (5) Tert. L. 1.
L. de Resur. 62. —(4) 1. Cor. i5. —
(5) Tert. L. de ad Uxi.r. /,. — (G) S. Hior. r P 22. . — (7) S. Rern-
Res. 6a. —(6) Tert. L. adv. Valent. Sa. —
(;) Tert. L. ppist. 43.— (S) ChrysoL Serm. i^. — (<») S. Ambr. L.
t. adf. Uxor. 7. de David.— (10) Grag. !\'az.— (11) Tert. L. dc Hcb. i5.

>0
 aoS ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO IV.
turaiibus igniculis semiustulata , foedis libi- ros. (i) Sicul Ghristus a puritate D. Thomae
dinibus polluta , haec ipsissima caro sic vir- laetitiam captat , ita ejus virginitas mire Ee-
ginitalis iniraculo fit clesiam exornat, quam adhuc sua scientia,
carnis expers, et a cor-
poris passionibus immunis, ut
carne car- et doctrina illustrat.
in
nis contraria non sentiat, sed pia semulatione IL p ARS Angelorum scientiam mire
Angelicam puntatem ambiat. Summa laus commendat Tert. et dum eos lumina nun-
est angelicam naturam carn.s expertem , m
cupat> et dum con templationi majestatis di-
ipsocoelocastevivere;athumanamnaturam vina3 attentos reprajsentat simulque con-
;
carne constantem , carmsque appetitui sic templatione ipsa Angelicorum luminum.
(2)
obnoxiam, ut nec spmtuales cogitatus au- P ures sunt ange icBe sc i en tiae perfectiones.
| i

ferre hceat a collegio carnis, ita immunem V erum

tres nobis in praesentiarum conside-
esse a corpons contagione, ut aemuletur in randaj OC currunt nimirum sanctitas, uni- :

terris puntatem Angelorum versantium in versalitas,

et fecunditas. Angelorum scientia
incomparabihs est. sancta est> quiase dulo Deum contemplantur,
coelo, ha3c laus eximia, et
Inde censenda est virgimtas prmceps plane cujus muneresanctisunt.{3) Ane,e\orumsciea-
virtus, hominem supra humanae virtutis fas- tia unive
rsalis est, quia ad omnia in univer-
tum evehens, et candidatum angehcae per- sum scibilia se extendit.Ut enim ratiocinatur
tectionis einciens. Angelicus Doctor « cum intellectus angelicus :

Etquasiparumsithominesv.rgines Angelis sit pe rfectus naturali perfectione, utpote to-

adeequan multi Patres Angel.s virgines prae- tus in actu existens
:
oportet qU od suum .

ponunt quia, in carne enim prcelercamem objectum , scilicet ens intelligibile

, univer-
:

vivere, non terrena vita est, sed ccelestis Et sa

hiercomprehendat.»(4)Angelorumscientia
.

si vultis scire, angelicam gloriam acquirere

fecunt a est quapropter Sophron. eos ut | :

majus est, quam

habere ; e.sse Angelum feli- cognilionis fontes et scaturigines
(5) consi-
citalisest, virginem esse, virlutis. Hoc habet deratt A S upemis mentibus ad Angelicum
virgo ex viribus, quod habet Angelus ex na- desc endamus Doctorem cujus doclrina iis-
,
tura. (i)Idem sapit Sophron Angelum esse dem .
per fectionibus gaudet. Nam , 1. Est
lelicitatis est ; virginem esse , virtutis. (2) S ancta;
2. Universalis; 3. Fecunda.
Quia in carne, curn carne ipsa luctatur. (3) I# E t hnicos sic pungit Tertullianus Nec :

Arndet S. Ambr. Major est vktoria virgi- lence nec adeo timendce estis disciplince ad
num,quam Angelorum : Angeli sine came pinn0 centice verilatem. (6) Ad solos Christia-
^

vincunt, virgines in carne tnumphant. (4) nos pertinet inn ocentiam docere Nos ergo :

Plus audet S. Basil et virg.nem Deo s.milem soii innocentes hmocentiam a Deo edocti, et .

facit : Magnum quiddam est virginitas , in-

per e cte eam novimus , ut a perjecto magis-
f
corruptibili Deo {ut summatwi dicam) homi- tro reve
lat am. (7) A Deo edoctusS. Thomas,
nem similem faciens. (5) Quanta glona D. a sanc to magistro sanctiiatem didicit Dedit :

Thomae, qui virgimtate sua puntati justiliae im Dominus scientiam Sanctorum. Ad quam
onginal.s assim.latur ; pur.latem carnis re- recipiendam, puritate virginali praeparatus
susc.tatae, etreformatae im.tatur; Angel.cam
fuit nam sicut ascivia i mped it acquisitio^
.
]

puntatem aemulatur ; divinoe tandem ass.nn- nem scienlia3 unde de libidinosis sic fatur
f
latur pur.tati ! Quam grata est Chnsto D. Va tes Regius : Supercecidit ignis, et non vi-
Thomae pur.las ! Salvator namque pascitur derunt goiem
^gj
.
ita virginalis puritas ad
inter/ilia.{6)Ubi S.Greg. Quid per lilia,nisi cogn iti one m veritatis fidei mire disponit. In
rnundce aniinaj designanlur ,
quce dum casti- virginious integrilas solida, et tota sanctitas,
tatis candorem retinent, per bonce famce opi-
deproximo visuraest faciem Dei. (9) Quanta
nionem proximis quibusque suaviter olent? sit doctr i nae 5. Thomaj sanctitas , testantur
Et non solum castitat.s hha proximos suavi Doctores Sorbonici, « Auge- dum decernunt
odore recreant , sed etiam Chnstum Do- jicum Doctorem nostrum nihil sensisse, do-
minum delectant quia ut addit S. Gre-:
cuisse> scrips is Se , quod sanae fidei adverse^
gor. Inter lilia sponsus pascitur, quiaprocul tur , Testantur summi Pontifices :Urbanu»
dubio animarum castitate delectatur , qum et V in Bulla , Laudabilis , ad collegium Tho«
munditiam carnis custodiunt. Et quia casti- |tiSanum Doctrina divina, penitus sine er-
.

tatis pnmum gradum v.rgmitas possidet , rore# I nnocent us V i ta laudat divum Tho-i

sponsus pascitur inter lilia , hoc est, ait S.

Hier. Inter candidissimos virsinum cho- (') L s - »dvera. Jov.— (2) Tert. L. adv. Valcnt. 17.
— (S) S.
-

Aug. L. 10. de Civ. 7. —

(4) L. 3. cont. gen-
(1) Cbrysol. Serm. i45. —
{1) Serm. de Assumpt. — tes. q. 99. — (5) In encom. Angcl. —
(6) Tert. Apo!.
(3) S. Cypr. L. de Pud. —
(4) L. ». de habit. virg.
— 45. — (7) Tert. Apol. 4- —
(8) P«. Sy. - (9) Tert. L.
(5) L. de Vel. Virg. —
(6) Cant. a. 1. ad Uxor. 8.
 :

ANGELICA PERFKCTIO. — CONCIO IV. 999

mnm, ut nunquam a ccritatis tramite dc- hominibus videtur veritas, qui dc uno utc/o
jlcxcrit. Clemens VII, in bulla td regoutn tgnonmtief tjusdtm ad tuuun lucem exp&vi-
Ffoapolitanura : Magnua Aquinas unius e$t rtnt vaitatis. (1) Adeo faliitatii luapectaeit
divina' voltintatis intcrprcs. 'lYstantur Ajios- humana auctorilns , ut \ 11 i t ;is recuscl liomi-
toli: naui ei appareni S. Pauluij intepreta- nem, qui de ubertim mendai eat ita ag- k :

tionem (juum de iuii epiitolii feceratS.Tho- nata est homimbui ignorantia t\ faliitai, Ut
nias, valde cotnmendavit cum enini ab ij>so prohati eli;mi \iii de mendai lio lUlpeCti lia-
:

expostulasset S. Doctor, utnim in suis ex- biti sint. Illuslre illinl lidei lumen, Alliana-
planationihus recte ejus inentem fuisset as- siui, in suspicionem crroris adductus est apuil
secutus ; rcspondit Apostolus : Quantum in Constanlinum Magnum, alias lilteratum et ,

hac Tlta fieri potest. Testatur ipsemet Chris- religioiuttl |>riii( ijuin ut hahetur in impe- ,

tus , qui ter dixit Thomac Bcnc scripsisti dc ratoris epistolis ad coneiliuin in Tyro. Posl
:

rne , Thoma. Caeteri auctores suoium oj)e- concilium Nicsenuttl, diseriissiinus , et ad

rum approbatores lioinines habent , quibus miraculum usque sanctissimus Cbristi mar-
agnata est ignorantia : atdoctrinaS. Thoime, lyr Cyprianus, non bene audiit super decreto
approhata luit a Christo , qui decipi et er- illo ad Juhaianum Episcopum rescripto, de
rarehaud poteit. Quod unum sufncit ad ejus illicito et profano hnnreticorum haptismo ,
commendationem. Ut enim ait Clemens VIII ut hahetur in concilio Carihaginensi. Chry-
« cujus doctrinae tantum fuit attributum, ut sostomus eruditione , eloquentia , necnon
Christianae eruditionis suae divinum etiara , sanctitate clarus, susjiectus fuit Hieronymo
illud haheat testimonium Bene de mescrip-
: in epistola adTheophilum Alexandrinum. (2)
sisti Thoma. » Tandem testatur Concilium Hieronymus ipse, maximus Ecclesiae arbiter ,

Tridentinum , quod omnes suas sanctiones et Ecclesice sidus fulgentissimum, non bonae
per doctrinam S. Thomae decrevit. Quaprop- doctrinoe, de officioso mendacio, et de infida
ter unus ex his, qui in S. Synodo orationem translatione Scripturae sacroe insimulatus est
habuit , summum
Ponlificem , cardinales , ob Augustino. Neque Augustinus ipse ad sa-
Antistites, cunctosque qui aderant Doctores, pientiam et sanctitatem natns vir , effugere
sic alloquitur « Non potuit S. Thomas Ec-
: potuit censuram Gennadii, Massiliensis Epis-
clesiasticis interesse Conciliis , morte prae- copi, scriptorisantiqui, qui floruit anno4p/>.
ventus verum, ecce superstes , atque iu (3)Is in catalogoillustrium virorum, qui ha-
:

aeternum victurus. » Ac si diceret evangelu us betur inter opera S. Hieronymi , severius

ille orator , fato functus, jam dudum Doctor quam par est censet contra Augustinum. D.

Angelicus, vivens adesse non potuit, viva et Thoiuas etsi homo , nunquam tamen fuit
superstes adest ejus doctrina , juxta quam de errore, et non bona fide suspectus apud
velut normam, et regulam omnia sunt for- homines : doctrina ejus ita veritati et sanae
manda, et regulanda decreta. Tanta est S. fidei consona videturlnnocentio VI: ut nun-
Scriptura? auctoritas, ut illi , Ut bene notat quam qui earn tenuit, inveniatur a veritatis
S. Chrysost. potius quam Augelis e ccelo , tramite deviasse , et qui earn impugnavit
aut mortuis e sepulcro resurgentibus, fides semper fuerit de veritate suspectus, ait sum-
sit adhibenda. Divinis litteris potius creden- ntus Pontifex.

dum, quam Angelis de coelo descendentibus. Ut auctoritatem Apocalypsi prxberet di-

(1) Addit Cajet. Solis S. Scriptura? auctori- lectus discipulus, et omnia quae in ea conti-
bus , reservata est auctoritas ha?c : ut ideo nentur vera esse demonstraret , sic fatur :

credamus sicesse, quia ipsi scripserint. (2) Htrc dixil Sanctus ei verus.{4) Quasi dicat
Tamen D. Thomae in dubia fide velut cano- Fidem adhihere debetis iis qu33 dixi, quia
nico scriptori credit S. Concilium et quasi auctorem habent Deum , qui est verus et
:

ejus doctrina sit ejusdem auctoritatis, et cer- sanctus et ad eomrnendandam doctrinam :

titudinis , cum Scriptura sacra Patres in D.Thomae suffieit dieere : Haec docet sanctus
:

S.Synodo congregali,sacris Bibliis et Summa Doctor non quasi uon sint sancti Augus- : ,

theologica D. Thomae, tanquam formulario, tinus Hieronymus , Ambrosius sed quia

,
:

et directorio , in omnibus suis decisionibus per antonomasiam est prae caeteris eminen-
usi sunt. lissimus. Unde theologi, referentes mentem
Dogma est secundi Concil. Arausic. Nerno D. Thomae, dicere solent Haec est sancti
:

de suo habet nisi rnendacium : si quis autern Doctoris sententia. De Christo sic fatur Ter-
habet homo veritatem, ab illojbnte est, quem
debemus sitire in hac ererno. (3) Peregrina (l) T „ rl Apol 5g> _ (a) T()ln> 3# BiWiotk - (3)

(1) Inc. 1, ep, ad Galat. — (s) Prxfat. in Pentat. — Epist. 86, 87, 88. a. tom. Oprr. S. IJicrou. ton». y. —
(i) Cau, 33, (4) Apoc. 3.
3oo ANGELICA PERFEGTIO. — CONCIO IV.
tullianus : Ab ipso igitur ordinata religio oninem commemoralionem disciplince. Ita
orationis, et de spiritu ipsius ja/n tunc cum theologia D. Thoraae summa nuncupatur ,
ex ore divino ferretur animata suo privile- , quia ex Patrum sententiis , et rationibus in-
gio, ascendit in ccelum, commendans Patri legratur.
quce Filiusdocuit. (i) Oratio Dominica suara Quoerunt Scripturae sacrae indagatores ,
commendationem et efficaciam mutuatur a quisnam fuerit libri Ecclesiastici auctor :
Christo, qui ejus est auctor sapiens et sanc- Concilium 3. Carthag. a Sixt. Sen. relatura
tus : et doctrina D. Thomoe apud omnes ul- in Bibliot. tit. Eccles. vult illum fuisse a
tro recipitur, quia secum litteras commen- Salomone conscriptum. Tamen Jesus filius
Gommendatur enim a ccelo Sirach ut auctor Ecclesiastici inscribitur.
datitias defert. , ,

commendatur a terra, commendatur a Deo, Quod sisit Salomonis opus, cur Jesus Sirach
commendatur ab auctore qui est verus et ejus auctor creditur? Respondet D. Augus-
,

sanctus tandem a seipsa, tum quia sancla, tinus apud Sixt. Sen. qma ex Salomonis
:

tum quia universalis. sententiis collectum est. Eodem modo opera

In laudem Christianorum pronuntiat eaeterorum Patrum videntur ad D. Thomam
2.
Tertullianus Simplices nos omnia scimus. pertinere , quia eorum sententias ad sum-
:

(2) Verura quod Christiani cognoscunt in mam redegit Attamen brevitas ista magnce :

aenigmate per fidem , Angeli evidenter in- ac beatce intepretationis substantia fulta est:
tuentur. Scientia Angelorum universalis est quantumque substringitur verbis tantum : ,

Angeli sunt diaconi , et apostoli et pr&di- diffunditur sensibus. (1) Si adhuc considere-
,

catores et propheta? , et evangelistce et re- mus coelestem ejus sophiam (2), dicet Inno-
,

rum divinarum interpretes. (3) Dispersas in centius V summus Pontifex F.cce plusquam :

his omnibus notiones in Angelis adunat So- Salomon hic. Salomon ab Scriptura praedi-
phron. ut ostendat quam extensa et genera- catur sapientior cunctis hominibus , quia lo-
jis sit Angelorum notitia. Non dissimiliter cutus est tria millia parobofas et juerunt ,

Joannes XXII, D.Thomam Doctorem Docto- carmina ejus quinque et mille, et disputavit
rum nuncupat, quia caeterorum Doctorum super lignis a cedro, qua? est in Libano, us-
scientiam in se colligit quamvis enim ma- que ad hyssopum qua? egredilur de pariete ,
:

jor pars doctrinae ejus fuerit infusa; tamen et disseruit de jumentis et volucribus et , ,

Sapienlis acquiescens consilio, seduloscruta- reptilibus et piscibus. (3) At plusquarn Salo-

tus est Patrum opera, utex illorum doctrina mon D.Thomas Salomon disputavit deplan- :

suam conflaret et muniret scientiam. Sapien- tis, D. Thomas de Angelis ; Salomon de ju-
tiam exquiret sapiens. mentis, volucribus et piscibus , D. Thomas
omnium antiquorum
(4) Sicut autem apis ex variis floribus confi- de homine, cui Deus universi imperiura lar-
cit mel , ita D. Thomas ex D. Hieronymo , gitus est ; Salomon de natura, D. Thoraas de
Cyrillo, Cypriano, Athanasio, Chrysostomo, gratia; Salomon de creatura, D. Thomas de
et praecipue Augustino suam coadunavit doc- Creatore ; Salomon plura confecit carmina,
trinam. Quod scite asserit Cajetanus Cum D. Thomas ultra miranda illa carmina, quae
:

D. T/tomas sacros Doctores summe venera- Ecclesia in officio Eucharistise decantat, ul-
tus sit , ideo intellectum
modo Id est quia S. Thomas
sortitus est.
tanta veneratione sacros coluit Doctores ,
dedit ei Deus intellectum et scientiam quo-
dammodo caeterorum, scilicet in scholasticis
ingenium et acumen D. Augustini
nendis sacris Scripturis, intellectum S. Hie-
ronymi ; in concionibus dicendis, eloquen-
tiam Sancti Chrysostomi: in disputationibus,
suavitatem et dulcedinem D. Ambrosii ; in
confutandis haereticis, acumen et robur Ter-
tulliani : ita utS. Doctor velut quinta essen-
omnium quodam- tra commentarios opulentos in universam
Aristotelis philosophiam, ultra subtilissimos
de ente et esssentia, et de veritate tractatus ,
, ultra quaestiones quotlibetales , in quibus
angelicum ostentat ingenium, ultramagnum
; in expo- illud opusculorum volumen nunquam satis
laudandum, ultra profundissimum illud con-
tra Gentiles opus, in quo Gentilium confu-
tat fabulas , et Christianas demonstrat veri-
tates , ultra commentarios doctissimos in
quatuor libros Magistri sententiarum , ultra
Catenam auream in quatuor Evangelia ex ,

sentia cunctorum Patrum perfectiones in se praecipuis Patrum sententiis miro artificio

complexus sit. Unde sicut oratio dicitur contextam , ultra lectiones in cunctas D.
breviarum totius Evangelii (6), quia com- Pauli epistolas, quae captum trascendere vi-
prehendit omnem pene sermonem Domini, dentur humanum,ultraexplanationesin Job,

(1) Tcrt. L. dc Oiat. 9. — (1) Tert. L. adv. Valent.

3.— (5) Sophron. in Encom. Ang.— (4) Eccli. 09.— (5) (1) Tert. L. de Orat. 1.— (a) Tert. ibid. —(0) L. o,
3. a. quacst. 128. ait. 4- (6) Tert. L. de Orat. 1. Reg. 4«
 .

ANGELICA PERFEGTIO. — CONGIO IV. 3oi

in quinquagiota psalmos Davidis, ia Canti- dit in lucem; tum fecuuditatem doctrioa
cum Canticorum, in Esaiam, in Jeremiam, ejuSj quiasicutsol suosperorbem difiundit
in Threnoa, in Machabasos, in Evangelium radios, ita D. Thomas iuam !<:< U-siiu laigi-
Maltlnci el Joaunis, ultra sermnues pro die- tui m 'iculiaui.
I)us dominicis, et lolemoitatibus lanctorum 3. Ingeli appellantur sclentiat magislii ,

pet annuni , encoiniuin 1). ThoniBB sola dodores saplentla i//uiti/ti(itf»n:i (uiimttruin ,

Summa cjus theologica decantat, in qui ut (i) l'.t Eccleiia I). Thomam ul eximium J)oc-
,

ait Joannes XXII, tot miracula quot articuii torera veneratur, ob miram qua pollebat in-
oontineatur. Ibi enim agit <le natura l)ei genii Fecunditatem. De Julio Cassare refert
ejusque perfectionibus , <le incomprehensi* Plutarchui quod supra currum iteragena, ,

bili Trinitatis mysterio , de creatiooe, opere quatuor eodem teropore dictabat amanuen*
sex dierum, de Angelis,de bomine in stutu sibus. Idem asserunt auclores de D. Thuina,
innocentia', de lapsu bominis, summo bono, qui simul et senicl quatuor icriptoribui IUg*
fme ultimo, actibus humanis, peccatis, legi« gerebat et <juod estadhuc itupendum ma- :

bus, praeceptis dccalogi virtutibus et vitiis, ^is, cum ci contigisset intcr dictandum ub-
,

virtutibus theologicis et cardinalibus, Verbi dormire, etiam dormiendo maleiiain pnccon-

divini humanattone, sacramentis in com- ceptam feliciter absolvit. Nam <:x Anton.
muni et particulari et quatuor novissimis. Bisan.in ejus vita Dormieiite,simul([ue dic-
, :

Qux> omnia pulcbru urdine, admiranda cla- tante, scrile/tle librario, mulla a/l f/nettt pcr-
ritate, et incumparabili metbodo petractat. duxissc fernnt. Quapropter D. Tbomas po-
Ab ordine res suum mutuant dccorem terat dicere cum Vate Regio Lingita it/ea
: :

Nulla rcs sitie ordittc raliottal/s potest vin- calt/mus scribce velociter scribentis. (2) Lbi
dicari. (1) Quare Aristuteles dispositionem D. Cbrysostomus. Calamus ea scribit quce ,

inundi conlcmplatus, maximum divinae sa- manus (jua tenetur scribere jusserit : per ve-
pientiae opus urdinem affirmavit. Antequam locetn autem scribarn gratiam ostendit, qui
Deus pruduceret lucem, terra erat inanis et namque de suo /oquitur, tardus est meditan-
vacua. (2) Tbeodotion babet Terraerat ina- do , componendo. Tardum erat a principio
:

nis et nul/a. Aquila legit erat nihil et nihi- ingenium Tbumae

: quapropter per derisum :

lum. Gregurius Nyssenus utrumque cumpu- bus appellabatur. Sed pustquam de Deo ac-
nit, erat et non erat. (3) Quia ut ait Hug. cepit, a divina gratia illustralus , bus ille
Gard. erat sine dispositione. Cum enim esset inutusita mugiit , ut ejus mugitus per uni-
involuta tenebris , nullusque ea frueretur, versum urbem insunuerit et admirabiles :

erat nibil , nibilique oestimabatur ; at pust scienliae suae largitates effuderit. Fecunditas
productam lucem, a luce suum urnatum ac- ex Platone est excellens perfectio : quia na-
cepitterra, et ita aliquo mudu suum esse. turam upulentam et abundantem suppunit :

Antequam D. Tbumas scientiam ad methu- quce multum sese diffundere pussit. O quam
dum componeret, erat inconcinna, tenebro- dives D. Tbomae doclrina , quae tantopere
sa, fere inulilis , et quasi nihilum nam sa- sese diffundit : Humerus dictus fuit ulim !

pientia abscondita , et thesaurus itwisus , fons magnus , omnis unda et ornne wquor
quce utilitas in utrisque ? (4) Ubi argute Ly- (3), in quo sua carmina omnes poetae bau-
ranus, quasi dicat nulla. Id est, nihil aesti- serunt. Profundus et latus est fons D. Tbo-
matur, quasi in mundo non esset. At post- mas , in quo bauriunt pbilosopbi veritates
quam D. Thomas illuxit, qui est sol Eccle- naturales ; Theologi, sublimissima religionis
sice, ut ait Albertus Magnus, thesaurus sa- mysteria ; Casuistae, decisiones morales quae
pientiae in sanctorum Patrum fodinis abscon- conscientiam spectant; Controversistae, argu-
ditus, manifestalus fuit. De Christo sic fatur menta queis Calholicam tueantur veritatem,
Evangelista Resplenduit facies ejus ut sol et haereticum superent errorem; Interpretes,
:

(5) , cujus hanc subministrat rationein Ve- explanaliones Scripturae sacrae ; Concionato-
nerabilis Beda Merito facies ejus ut sol , res malerias unde suas conficiant concio-
: ,

quia /ibrurn jarn gestabat apertum. (6) Nun nes ; et quatuur Cuncilia , nimirum Vien-
sine mysteriu pingitur D. Thumas cum ca- nense, Flurentinum, Lateranense, et Triden-
lamu in manu et libru apertu, habens sulem tinum, sancliunes quas decreverunt. Quud
in pecture : ad innuendum tum claritatem si F/orce scho/ce coronandce (4) quantumagis :

et methudum ductrinae ejus, quae miru ur- curunanda est D. Thumae ductrina, quae Ec-
tline tenebrusas et abscunditas scientias pro- clesiam illustrat, et prupugnat?

(i) Terl. L. 1. adv. Marc. a3. — (2) Gen. 1. — (3) In fi) D. Aug. Serm. 46. ad Frat. in eremo. —
(a) Ps.

Ileiam. — (4) Eccli. 20. - (5) Mattli. 17. — (6) ln c. 44-— (3) Tert. L. 1. ad Nat. 10. —
(4) Tert. L. de
iS. Apoc. Idol. 10.
3oa ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO IV.
Angeli defendunt Ecclesiam. Cui illa An- commentarios quos ex omni theohgice ge-
,

gelorum circumstantia non cesset. (i) Cir- nere cepistis, gradum conferens, quoniam in
cumstantia enim quodattinetad vocum pro- hujusmodi penes vos auctorilas litterarum
,

prietatem , idem est ac circumstantia niili- quam rerum est, elegi ad compendium Var-
tuin. Ut autem docet D. Augustinus Jrn- : ronis opera, qui rerum divinarum ex omni-
hiunt Ecclesiam Angeli , et quasi muritm bus retro digestis commentatus idoneum se ,

faciunt. (2) Ecclesiae propugnator angelirusnobis scopurn exposuit. Hunc si interrogem,

Doctor, et utPaulus quintus fatetur, Eccle- qui insinuatores deorum ? aut philosophos de-
sice Clypeus. Nisi potius dicamus, quod D. signat, aut populos, aut poetas. (i)Philoso-
Thomas est turris David ex qua pendent
, phi autem, poetae, et populi trinum statue-
mille Clypei. (3)Quodnon ignoranshaeresiar- runt deorum genus physicum unum, cor- :

cha Bucerus buccinare solehat Tolle Tho- pora scilket

: coelestia , vel elementa ; aliud
mam et dissipabo Ecclesiam. Quapropter mysticum , olympios scilicet vel Titaneos,
divina Providentia, quse ad conservationem Saturnum, Jovem, Neptunum ; tertium gen-
Ecclesioe suae invigiiat, dedit ei D. Thomam tile, homines nimirum, vel qui ad divinita-
in defensorem, qui eam propuguat , 1. Ad- tem transisse dicuntur , vel qui a populis ,

versus fahulas Gentilium 2. Adversus fal- in deos consecrati sunt. Varro enim triplici
;

lacias philosophorum Adversus menda- genere deorum censum distinxit : unum est
; 3.
cia et errores haereticorum. physicum, quod philosophi retractant : aliud
1. Principalecrimen generis humani, sum- mysticum, quod inter poetas volutatur : ter-
mus seculi reatus, idololatria. (4) Daemon ut tium Gentile , quod populi sibi quique adop-
vindictam de Deo sumeret, qui ejus rebel- taverunt. (2) His hominihus utitur daemon,
lionem et insolentiam punit, homines sem- velut malitite suoe ministris, ut Deum aggre-
per ad idololatriam promovere molitus est diatur, et debitum illi furetur cultura. Phi-
:

Diabolus replevit mundum mendacio divini- losophi fallaciis, poetae figmentis , populi
tatis. (5) In paradiso terrestri, primos homi- superstitionibus, imperatores vi et auctori-
nes diabolus elisit. (6) Et licet in idololatriam tate deos mulliplicant , et unius Dei culto-
prolapsi non sint eos tamen in haeresim res, e vera religione deturbare nituntur.
:

prolapsos existimat Tertullianus. Aut quis Martyres primi, daemonis nequitiae restite-
dubitabit, ipsum illud Adie delictum hcere- runt, et suum fortiter fuderunt sanguinem ,

sim pronuntiare cum per electionem sua? ut Dei unilatem et veritatem tuerentur et
, ;

potius quam divina sentenlia? admisit. (7) idolorum deslruerent vanitatem. Horum
Nepotes eorum in lege naturoe spreto vero constantiam aemulati Doctores, muhis ratio-
Deo statuas adorarunt. Apud quos Deus nibus, Gentilium tenebras illustrare conaii
,

spernitur, statuos adorantur. (8) Judaei multo sunt. Inter quos praecipui mihi videntur
adhuc nocentiores nam erga Deum quem Tertullianus et Thomas. llle Ethnicorum
:

agnoscebant ingrati et impii , idola sibi figmenla evertit, et Christianorura dogmaia

,

commentatisunt. Semper humana gens, male fulcit tum in Apologetico, tum in duobus :

de Deo meruit : primo quidem ut inofficiosa libris ad Nationes, tum in libro adScapulam,
ejus, quem cum intelligeret ex parte , non tum in libro de Testimonio animae, tum in
requisivit;sedet alios insuper sibicommentata libro de Spectaculis, tum in libro de Idolo-
est, quos coleret. (9) Uomani et Graeci su- latria, tum in lihro de Corona militis, tuni
perbia inflati et omaibus crean- in libro ad Martyras. Iste gentilium errores
vitiis addicti,
dorum deorum auctoritatem sibi arrogarunt. detegit, et religionis Christianae veritates il-
Iis enim potissimum usus esi diabolus ad lusirat in magno illo et praeclaro contra Gen-
idololatriam ubique promoveudam. Si enim tiles volumine ubi pluribus et egregiis ra- :

mendacium divinitatis diabolus operatw. in tionibus pluraiitatem deorum impossibilem

hac specie, a primordio mendax : sine dubio, demonstrat. Et quia in religione Cbristiana,
et eos ipse prospexerat menda- nec /abula? scd veritates angelicus Doctor
, id quibus in , ,

cium divinitatis ageretur. (10) Ut autem tam Ecclesiam propugnat tum a fahulis Genti- ,

nefaudum stabiliret et propuguaret menda- lium, tum a lallaciis philosophorum.

cium, in auxilium sui advocavii philosophos, 2. In phiiosophiam genfilem insurgitTer-
p<»etas, et populos. Quare secundum 2>eslros luUiauus , 1. Quia illam Dominus ut stulli-
liam damnat. Hx sunt doctrina? hominum et
(1) TVrt. L. de Orat. 5. —
{>.} In Ps. 1 4.
—
(7>) Cant. dcemoniorum, pruricntibus auribus natce , dc
4.— Tert. L. de Idul. 1.— (5) Tert. L. 5. adv.Marc.
(4) ingenio sauientiai secularis , qunm Dominus
17. — {6) Tert. L. deSp^ct. 18.— (7) Tert. L. ». adr. ° r '

Marr. s. —
(S) Tert. Apol. 4». —
(9) Tcrt. Apul. 4u.
— (10) Tert. L. de Ctr. AIil. 7. (1) Tert. L. a. ad Nat. 1. — (a) TerL ibid.
 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO IV.
stu/titiam VOMM • stultu ntuiidi , in confu- una omnium jihilosophorurn scholu sitmitur.
stoucm ctium mhllotophUB ipsius cltgit. (i) Ei ubi matcria ciun Dco tctjitntur, '/.cnoni.s

2. Quia christianos apostolos , a philoso- tliscijilina csf. i.t ubi uliqttitl tlc igneo Dco
phi;e studio iciiiovoie nililiir. Iliitc quastio- ulli^utitr, llcruclittts intcrvcnit . i.tidrm mu-
nes iitfructuosa', ct scrmoncs scrpcntcs vclut tcriu npuil Ittcrcticos ct plti/osopltos volutntur,
cancer, a quibus nos Ajiostolus refncnans itlcm rctraclutus implicttntur. I nt/e multtm ,
nomiiiatim philosopltiam contcstutur cnveri ct tptarc ? L iulc Itomo, ct quomodo? Et ijnotl
oportcre , scribens ad Colossenses : I idcte jiio.iime I 'nlcntinus jirojmsuit , uiitlc Dcus ?
ne tjuis vos circuinvetiial pcr pltiioso-
, (i) y. Quia philosopliia
perniciem et est in
phium et iiianem scductioncm. 3. Quia falla- dcsli uctionem veritatis
quare conciissio :

ciis polius quam rationibus ulitur. Quare veritatis appcllatur. Sitjuidem ct ab Apostolo
philosopltos sophistas nuncupat. Circa soin- jam tiuic jihi/osojihiu concussio vcritatis pro-
niurn rcgis Babjlortis omncs turbuiitur so- vidcbatur. (2) Etenim fuerat Alhcnis , et is-
jihista.'. (.>) Idcirco Christus potius piscalo- tam supicnlium humnnam affcctutricem , et

res elegit quam philosophos et sophistas. intcrpolatriccm vcritatis, de cnngrcssibus no-

Deliquit opinor divina doctliita^ ex Judica vcral. (3) 8. Quia gentilium phiiosophia, uou
potius quam e.v gialia oriens : erravit et virtutes, sed vilia ingenerat naiu incorporata :

Christus piscatores citius quam sophistas ad intcrcessit mulitia et stultitia sub codem rnart-
,

pricconium crnittcns. (3) 4- Quia philosoplii cijte erroris. (4) 9. Tam facinorosa est ethni-
inter se variis opiniombus et doctrinis pug- corum philosophia, ut ab aliquibus populis
uant. Philosophi quidem quialicujus sapieri- rejecta fuerit :lnde a quibusdam ejecta quo-
tia animalia deputantur , inter sese variis que phi/osophia f a Thebanis dico , Spartanis
sectarurn /ibidinibus , et sentenliarum a*mu- et Argivis. (5)
/alionibus discordant. (4) Addit Nec ig- : Verum philosophia illa tot naevis maculata
noro quanta sit sylva materice. islius apud statim ac christiana facta est , his omnihus
philosophos, pro numero etiam ipsorum com- mundata fuit maculis, et pretiosis monilibus
mentatorurn : quot varietates scientiarum decorala apparuit at inter omnes Doctores,
,
:

quot palestra; opinionum , quot pro/jagines nullus illam adeo exornavit ac D. Thomas,
qu&stionurn , quod implicationes expeditio- quapropter merilo nuncupatur philosophus
num. (5) 5. Quia philosophi etiain de Deo christianus ; cum ita acute de christianis
multos seminarunt errores , nam a/ii corpo- virtutibus philosophetur. Aristoteles baptis-
ra/em Deum asseverant , qua Platonici el mate regeneralus quia ex principiis Aris-
:

Stoici ; alii ex atotnis, alii ex numeris qua totelis, niysteria fidei mirum in modum il-
,

Epicurus et Pythagora?i ; alii ex igne , qua lustrat. Etsapientium Doctor quia suis eos ,

Heraclito visum est. E't Platonici quidern debellat armis, suis convincit rationibus, et
curantern rerurn ; contra Epicurei otiosum , suis Ecclesioe subdit maximis. Hannibal Car-
et inexercitum , et ut dixerirn nerninem hu- thaginensium dux, Italiam nonnisi Italis mi-
manis rebus. Positum vero extra mundurn litibus subjugari posse dicebat et D. Tho- :

Stoici , qui Jigu/i exemplo extrinsecus tor- mas philosophiam philosophia aggreditur ;
queal molem hanc ; intra mundum Plato- Arislotelem Aristotele viucit ; Platonem
nici , qui gubernatoris exemp/o inlra iliud Platone superat ; Zenonem Zenone detrium-
maneat, quod regat. (6) 6. Quia patriarchas phat. Et sicut ex vipera conficitur theria-
haereticorum philosophos nuncupat. Haire- ca , quae ab ejus veneno sanat , ita ex phi-
ticorurn patriarcha? philosophi. (7) Platonem losophia Ethnica , conficitur philosophia
haereticorum condimentariumaffirmat. Doleo Christiana , qua? est antidotum contra
bona fide Platonem omniurn ha?reticorum venenum sophistarum et hcereticorum et ut :

condimenlarium factum. Et omnes in uni- eloquenter ait Chrysologus Impietas :

versum haereses a philosophia subortas de- ministerio iniquitatis curabitur. (6) Scilicet
clarat. Ipsaz denique hxreses a philosophia philosophia erronea et impia ab errore et
Mtbornantur. Inde JEones , et forma? nescio impietale, philosophiae ministerio sanala fuit.
qua? , et trinitas hominis apud Va/entinum: D. Mathaeum asserit idem Chrysologus , ab
Platonicusfuerat.IndeMarcionisDeusme- impietatis schola ad pietatis magisterium ,

lior de tranqui/litate : a Stoicis venerat. Et pervenisse. Ut Matthceus qui erat fraudotor

ut anirna interire dicatur , ab Epicureis ob- pccunia?,/ieretgralicedistributor,de irnpieta-
servatur ; et ut carnis restitutio negetur, de tis scho/a ad pietatis magisterium perveni-
(1) Tert. L. de Pr*sc H*r. 7. -
s Tert. L. de Je-
( )
re{> feretque doctor misericordice , qui avari-
jun. 7.— (3) Tert. L. dc An. 3.— (4) Tert. L. de Pat. (3) Tert. L. Praesc. Haer. 7. — (2) Tert. L. de An. 3.
». — (5) Tert. L. de An. 3. —
(6) Tert. Apol. 47.— (7) — (3) Tert. L. de Pra-sr. Ilaer. 7. — (4) Tert. L. 1. ad
Tert. L. adv. Hermog. 8. Kat. 9.— (5) Tert. Apol. ij. — (6) Serm. ig.
 , ,•

3o4 ANGELICA PEUFECTIO. — CONCIO IV.

tlcefuerat. (i) Non absimiliter philosophia, evjus et idololatria. (i) Auctor igitur tum
quae tain indigna de Deo sentit , Dei perfec- idololatrise, tum haeresis diabolus, utriusque
tiones evidenter demonslrat : philosophia qualitas ex auctoris et doctoris qualitate cen-
quae ut pestis venenata a populis ejecta est, senda est. Hcec qualia sint interim jam ex
modo ut proestantissimum reipublica3 decus doctorum suorum qualitate et conditione pro-
desideratur ; philosophia , quoe errores dis- nuntiari potest. (2) Scelerosus doemon non-
seminavit modo fortiter propug- nisi scelera et vilia docere potuit : nam si
, veritates
nat; philosohia, quce fuit haeresum concepta- doctrina? dicendoe sunt , mali magistri mala
culum, modo est haeresum debellatrix ; phi- docuerint necesse est. Diabolus ab initio men-
losophia, quae fuit academia vitiorum, modo dax, mendaces idololatrae et haeretici ; dia-
est schola virtutum ; philosophia , quce fuit bolus superbia et arrogantia inflatus cecidit
iniquitatis parens, modo est justitiee comple- gentiles philosophi sunt homines gloria? so-
mentum. In quantum iniquitas lius libidinosi. (3) Et quia sapientiae projes-
justitiai
cemula est , in lantum materia est ad lesti- sores, de quorum ingeniis omnis hoeresis ani-
monia ejus cujusest , ut sic justitia rnatur (4) , non est mirum si haeretici om-
cernula :

in iniquitate perficiatur. (2) nes tumertt, omnes scientiam pollicentur. (5)

Homines in triplici statu considerari pos- Verum sicut virga Moysis in serpentem con-
sunt ut homines
: ut homines Christiani , versa, devoravit viigyptiorum virgas in dra-
;

et ut homines Christiani beatificandi. Ut ho- cones conversas(6),sicsacra theologiain virga

mines, operari debent secundum dictamen Moysis figurata , inanes ^Egypti incantatio-
rationis, ut sint rationales ; ut Christiani , nes , et vanam hoereticorum devorat scien-
agere debent secundum legem Evangelicam , tiam Dracones enim Pharaonis devorat draco .

ut digne suo respondeant nomini ; ut Chris- Moysis , et suavitatis iheologicw lepor eva-
tiani beandi omnes aclus suos dirigere de- cuat scientiam vanitatis. (7) Quapropter Ho-
,

bent in felicitatem quam exspectant, ut eam noriusIII, InnocentiusIII.ClemensV, summi

aliquando possidere valeant. Philosophia pontifiees theologiam scholasticam multum
autem a D. Thoma expurgata, et exornata commendant tum quia verilates religionis
,
:

multum utilis est tum ad perficiendam ra- explicat et rationem ac ministerium fidei ,

tionem per illam enim verum a falso, bonum advocal ad mysteria Christiaua confirmanda,
:

a malo discernit ; tum ad formandum Chris- tum quia necessaria est ad protectionem Ec-
tianum docet enim sicut et veritatem , ita clesiae contra errores haereticorum. Cum
:

et bonitatem tum ad beatitudinem compa- enim haeretici scientia utantur ad veritates

;

randam nam vitii animadversionem, et vir- oppugnandas, theologia quoe est certa sapien-
:

tutis amorem
christianis cordibus ingenerat. tia , necessaria fuit ad eas propugnandas.
Nemo sapiens est nisi fidelis : nemo major , Quare Haeretici nihil ita pertimescunt ac sa-
nisi Christianus. Nemo autem Christianus , cram theologiam, quoe est arx munitissima
nisi qui adftnem usque perseveraverit. (3) Et adversus eorum incursus.
quia solent hceretici de quibusdam personis Merito D. Thomas theologiae princeps
ab hwresi captis, cedificari in ruinam. (4) D. nuncupatur, quia ei suum dedit complemen-
Thomas adhuc Ecclesiam , ab haereticorum tum ita enim mysteria fidei elucidat; ita
:

mendaciis et erroribus propugnat. veritates christianas defendit ut una ejus ,

3. Haeresis Ecclesiam lacessit. Nunc sunt doctrina sufficiatad omnes haereticos debel-
hcereses, non minus doctrinarumperversitate, landos. Transfretans mare Julius Ccesar, pe-
Ecclesiam lacescentes, quam tunc Antichris- riculosa imminente tempestate timentibus ,

tus persecutionum atrocitate persequetur : nautis , et retrocedere volentibus, audacter

nisi quod persecutio et martyres facit, hatre- dixit Non est cur timeatis, defertis Coesa-
:

sis apostatas tantum. (5) Doemon qui per ty- rem cum sua fortuna. Ecclesioe nihil est for-
rannos , oratores , philosophos nascentem midandum propugnatur enim D. Thomae
,

Christi Ecclesiam evertere molitus est, nunc theologia, quae cunctos haereticos, qui alias
Ecclesiamdeidololatriaetphilosophia trium- fuerunt, et qui modo sunt, et qui in poste-
phantem per haereticos aggreditur. Neque a rum suboriri possunt, profligavit quare non :

diabolo immissa esse spiritalia nequitice ex , immerito Ecclesise sol dicilur nam sicut ex :

quibus etiam ha^reses veniunt, dubitare quis D.Ambrosio, apparentesole omnes disparent
debet , neque ab idololatria distare h<ere- stellae Lucemwobscuratur lumen{$) y cumra-,
:

ses , cum et auctoris et operis ejusdem sint ,

(1) Tert. L. de Prsesc. Hxr. 4o.— (2)
Tert. L. 1. de
(1) Serm. 3o. — L. de Ftig. in persec. 2.
Tert. Cuit. Fem. 2. —
(3) Tert. Apol. 47«~ (4) Tert - J" >
— (5) Tert. L. de
(-/)

Praesc. Hser. 3. — —
(/( ) Tert. ibid. adv. Marc. i3.— (5) Tert. L. de Praesc. Hser. 4». b
( )
—
(5) Tert. Lib. de Prsesc. Ilxr. 4. Exod. 7, —
(7) Pet. Bles. Epist. 36.
—
(S) Serm, 12.
 i

ANCEMCA PERFECTIO. — CONCIO V. 3o5

ttitts defectionem quamdatn lagittara quin idvenarium feriret
solis e/jfulget $ et Sagitta :

lampadis sua patitur eum clarioris lueis Jonatfue nunquam redltt retrorsum (i) f iti
,

splendore superatur : [ta in contpectu I). ngittna D. Thoma vibrata) , lemper icoputn
Thnmee, cunctte tuereticorum rationei obte- in quera collimant attingunt. Sagittarum ,

nebrantur Sole exorto^ tot stellai qua <>/>- duo agnoicit genera Hugo Card. quarum
:

parebant non obseurantur solum , sed eva* quasdam iunt obtuice qun nullo modo laj- ,

nescunt etiam prm splendore diffuso, (i) dunt j ilheacutn, cju;i* quodvii arraatura
[dem accidit hereticis quod ferii Posulstl ^«mius penetrant. Acuta enim s<t^itt<t ru/i-
:

tenebraS) et facta est noss : tn tpsa pertranS' quamrediitretrorsu/n}obtusaautemretrorsum

tbunt omnes bestia sylvat ; catuli leonum. nt abitt quia non tnfigitur. Obluin tunt hasre-
raplant et quasrant escam sibt : ortus est sol ticorum lagitta? , qun reberientei clypeum
et congregati sttnt et in eubtlibus suis col- lolii, nempe D. Thoraam, reiiliunt
, icutc i

ioeabuntur. (2) Besti;c ivlva?, et catuli lee- vero lunt I). Thomee tagittae qun cunctoa ,

num sunt hasretici, qui graitantibut igno- lethaliter haweticoi feriunt. Caeteri Doctorei
rantise tenebris exeunt , ut £rre<?em Chriiti unum vel alterum haereticum ajjgrediuntur.
devorent ; sed orto lole D. Tliomu scili- D. Thoraai omnei in univenum batreticoi
,

cet, acientia iu89 radiii Eccleiiam illuitrante, debellat. Nam detriumphat Arium et Ma-
omnes illae feras ad cubilia sua redeunt, et in cedonium agendo <le Trinitate ubi contra ,

suis cavernis latent. Arium oitendit Filium ene consubstantia-

Et oh hanc causam S. Thomas pingitur lem Patri; et coutra Macedonium, Spiritum
una manu gestans sanctissimum Kuchai isliae Sanctum esse verum Deum. Agendo de iu-
sacramentum, et in altera, calamum ad inslar carnatione, confutat Eutychera qui humu- ,

lagittse, qua hasreaim ad pedes suos prostra- nam voluntatem Christi cum divioa confu-
tam ferit et jugulat. Ut autem effiigies S. sim permiscebat.Contra ManicluT'iim,unicuni
Doctorispulchrior appareat,exornanda estex esse primum principium omuium rerum de-
Terlulliano, qui clypeum, et lanceam solis monstrat. Tanto ardore hunc persequehatur
prodit in lucem. De clypeo solis loquitur luereticum , ut etiam assidens mensae Sancti
:

Alii plane humanius , et versimilius solem Ludovici Francorum regis, dixerit Conclu- :

eretlunt Deum nostrum. Ad Persas sifortede- sum est contra Maniehocos. Pelagid prohat
pulabimttr, licet solem non in linteo depictttm gratiae necessitatem Luthero lihertatem ar- ,

adoremus, habentes ipsum utique in suo cly- bitrii, Calvino realilatem corporis Christi in
peo. (3) De lancea solis fatur Non lucerna Eucharisliae sacramento, et aliis caeteras ve-
:

spiculi lumine , sed totius solis lancea opus ritates religionis. Quare merito ab Ecclesia
est. (4) Sol est Deus, cujus radii sese in oni- ut ejus clypeus et sol veneratur.
nem diffundunt creaturam ; sol est Christus
tn Eucharistiae sacramento existens, specie- 9»»9»3»«»»»»s»«»»«»»i»»»»»»»»»9»»9«»
hus panis et vini obnuhilatus ; clypeus solis
est D. Thomas, solem propugnans ab h-xre- CONCIO OUINTA.
s
ticorum sagittis. Ut enim Scytoe suas contra ~ , rr .. .

materialem solem emittebant sagittas , ha

D ' CTUS Angelus offtcu, non natura vo-
/f Al, ell vocal>ulum triphciter
haretici contra divinum solem , sive in ccelo
,
cabldo 6
n
usur P ari P otes l: '• Pro
-

uuntio, estque offie»

.
^
fulgentem,sivein Eucharistia latitantem, sua
dogmataveluttotsagittasjaculant; sed in
"omen, quod tum Angehs tura hom.nibus ,

vanum, quaiD. Thoraai, ut elypeus solis in ?

om P? M
2 P"> ultimo ordme ccelest.um
-
.
-

^...^..» ;~c^....~, ~„~^„~ »-. r, •, •

lntellieentiarum,
6 etin hac usurpatione Anceli
caput lpsorum repercutit. Etuuasi parum sit , . .., V» " 1- i- 1

D. ThomuB tutasse solem clypeo

ab Archatl g ehs ' Poteitatibua, almque ordi-
luereticoa ,

adhuc ut lancea solis ferit. Depingebant olim mbuS diacriminantur. 3. Prout est noraen ad
oinnei ordinei Angelorum commune quo-
veteres solera sagittas ejaculantera, hoc lem- :

modo Throm C 11 10 "11 » « Seraphim, An-

mute inbjecto, lupicida, id est, lupos inter-
ficiens. Hnretici per lupos denotantur sic ^ eh uuncu P antur Constat D. Bonaventuram
:
»

-
^
n °" 56 " atUra An elum cum S,t Z?™*
eniin a Christo vocitantur lupi rapaces. (5) 8 ^ '

Radiisolis sunt sagittee, quibuslupi jaculan-

homo : certum e»t etiam quod cum a Doc-
tur: SolEccle!i««tD.Thomai,qui contra
to"bus Sorbonic.s a Surarais Pontific.bus,

hereticoi sua3 doctrin» vihrat sagittas. Et «

ab univena Ecclena, tub titulo Doctorn
c^.,» „..;„„<>„<.
ucut pnncepi t^,„.u„„ berapnici veneratur , luneitur ofhcio non
Jonatnai nunquam emisit . *, .'
r & ,.
1 • Angelorum , qui rn mhmo ,,
orchne collocan-
(1) Philo. Jud. L. Opif. mund. —
(2) Ps. io3. — (7>) tur, sed eorum , uui in supremii ordinibus
Tcrt. Apol. 16. — (4) Teit. L. dc Pud. 7. — 1
^5)
r
Matth « 7- (1) L. 3. Reg. 1. —(2) Tert. L. de Car. Chr. i4\
I. 20
3o6* ANGELIGA PERFEGTIO. — CONCIO V.
constituuntur. Quibus Deus sese diversissime Victorinus Thronos considerat ut judices ,
eommunicat , secundum perfectionum sua- qui sub Dei auctoritate pronuntiant. Pro eo
rum varielatem : et hujusmodi communica- quod irwisibilis Conditor in ipsis sedens,sub-
tionis diversitas, diversitatem statuit inter jecta omnia judicando disponit. (i) Trina
supernas mentes. Divinus amor , qui primo haec Thronorum descriptio, optimeD. Bona-
ordinj sese eommunicat, constituit Seraphi- venturae congruit , qui est Thronus ratione
nos, qui Dei semper ardent amore. Dei sa- sanctitatis, humilitatis et auctoritatis. i. Ra-
pientia, quae suam lucem secundo diffundit tione sanctitatis, in eo Deus inhabitat ; 2.
ordini, constituit Gherubinos, qui Dei cogni- Ratione humililatis, Deus eum ad dignitates
tione coruscant. Et Dei auctoritas, quae ter- sublimat ; 3. Ratione auctoritatis, per eum
lio impertitur ordini, constituit Thronos, qui Deus judicat.
suis judiciis divinam majestatem ostentant. 1. Habes homo aquarum dignationern
,

Et quia hujusmodi perfectiones tribus Per- quod dwini Spiritus sedes. (2) Quo praeno-
sonis Divinis appropriantur. Tres ordines tabatur, ut bene animadvertit Tertullianus ,
Trinitatem circumstant : Seraphim dilectio- Spiritum Sanctum sedere super animas aquis
ne ; Cherubim scientia ; Throni dominatione. graliae sanctificatas.Tunc ille sanctissimus
Tota hic Trinitas est : dnminatio in Palre ; Spiritus super Baptismi aquas , tanquam
sapientia in Filio ; dilcclio in Spiritu Sancto. pristinam sedem recognoscens, requiescit. (3)
Throni ad Palrem pertinent ; Cherubim ad Si clignitas aquarum censenda est, exeo quod
Filium ; Seraphim ad Spiritum Sanctum. (1) suat divini Spiritus sedes , quanta dignitas
Auctor ille binam distinguit Trinitatem in- : justorum in quibus residet Spiritus Sanctus !

creatam unam , creatam alteram. Pater, Fi- Quare de tautohonore gloriantur Namcum :

lius, et Spiritus SanctusTrinitatemincreatam omnes templum Dei sumus , iilato in nos et

constituunt; Seraphini vero , Gherubini, et
Throni creatam componunt Trinitatem. In
Trinitate increata est auctoritas, sapientia,
etamor : auctoritas ad Patrem pertinet ; sa-
pientia ad Filium , et dilectio ad Spiritum
Sanctum. In Trinitate creata est adhuc auc-
toritas , sapientia et amor ; et
fectiones ab increata mutuatus est Trinitate.
Throni a Patre acceperunt auctoritatem
consecrato Spiritu Sancto. (4) Haec gloria
mirum in modum D. Bonaventuram exor-
nat :divina namque gratia ita animam ejus
inundabat, ut etiam in hac mortali viia ca-
nonizatus sit a Magno Alensi, et ab angelico
Doctore. Nam Doctor irrefragabilis praedicat
has tres per- in ejus laudem , quod sit verus Israelita, in
quo videtur non peccasse Adam; in eo enim
; appetitus ita ratio subjectabatur et ratio a ,

Cherubini scientiam et sapientiam a Filio, divina gratia regulabatur, quasi fuisset in

et Seraphini amorem et dilectionem a Spiritu siatu innocentiae, justitia originali insigni-
Sancto. Has trini angelici ordinis perfectio- tus: etAngelicus Doctor,cum ad eum visitan-
nes in D. Bonaventuram coadunavit Deus. dum venisset,didicissetqueD. Bonaventuram
iEternus Pater largitus est ei auctoritatem ; esse in scribenda D. Francisci vita addictum ,
Filius scientiam et sapientiam et Spiritus , memoranda haec protulit verba Sinamus :

Sanctus dilectionem et amorem. Ideoque est
simul et semel thronus, Cherubim, et Sera-
phim. 1. Thronusob auctoritatem judicandi,
quam ei dedit Pater ; 2. Cherubim ob scien-
Sanctum laborare pro Sancto. Gregorius
Nazianzenus magnum Basilium appellat Dei
domicilium. (5) Hoec est D. Bonaventurae
laus qui ratione sanctitatis est Thronus, in
,

tiam et sapientiam, quam largitus est ei Fi- quo Deus inhabitat et etiam ratione humi-
;

lius; 3. Seraphim ob amorem et dilectionem, litatis, est Thronus quem Deus ad dignitates
quam ei effudit Spiritus Sanctus. sublimat.
I. PARS. Quanquam et Thronos prcefe- 2. Nihil est Deo charius humilitate , nihil

cerit (2) de quibus non eodem modo sen-

,
perosius gloria. (6) Ideoque Deus superbis
tiuntPatres nam ex eo quodsedent, Throni
:
resistit , humilibus autem dat gratiam. (7)

dicunlur: et ex eo sedens, quod sedet in eis Deinde super humiles requiescit in super- :

Deus.i^) D. Dionysius Thronorum elevatio- kis autem Spiritus Sanctus non immoratur.
nem in subjectione ad Deum staluit Nam (8) Tandem humiles sublimitate , sublimes
:

quanto perfectius prxsidenti Deo subjecli humilitate mutantur (9), ut patet in humili
sunt, tanto verius per ipsum et in ipso supra D. Bonaventura, quihumilitate titulum Doc-
caitera omnia sublimari meruerunt. (4) Hugo
Hug. Vict. L. 7. in c. 7. coel. Hier. — (a) Tert.
(1)
L. de Bapt. 3.— (3) Tert. L. de Bapt. 8. — (4) Tert L»
(1) Hug. Vict. L. 7. de ccel. Hier. 7. —
(2) Tert. L. 2. de Cult. Fem. 1. —(5) Orat. laud. Basil. — (6) Tert.
deTrin. 2. —
(3) D. Bern. L. 5. dc Consid. 4. —
(4) L. de Vel. Virg. 16. (7) 1. Pet. — 5. - (8) Tert.Lib.
L. de coel. Hier. 7. adv. Jud. i3. — (9) Tert. Apol. 20.
 ,

ANGELICA PERl I.CTIO. — CONCIO V. 3o 7

luretn Angelicum arceptare voluit liiiiui- Gncros lataest scutentia), D. Iiou;i v«*ntui-:i ail
!

litate Epiacopatum Eboraceniem a Olemente Euchariitiam provolutui ecoepil ideindein

IV obUtum recusavit humilitatc 0titm: post- inedilanda doiniuica passione, ul Clic* uliim,
quam totius Ordinis Generalis crenlus fuit, Dei scienlia, repletUI BpptTuit,
viliuribusincumbebal officiii huinilitatc FiT. PARS. D. Bonaventur» optirae con-
:

recedehat ah Eucharistiao lacramento, velut puit ittud Tertullieni Cherublmpotuitte tn :

iodignui ttnti participatione myiterii. Et monte tancto Dei. (i) Ex Eccletiaitic. Prior
quia Deicst superbim jueUcium , extollentU omntum creata eet sapientia. {>, Quod ne-
inmilcs, ct dcprimcntis elatos (l) , huinilein (u it intelligi de Verbo, quocl ett Itpientit
,

lubHmavit Buntventurara ; ntm eum Docto- DO o creatt, ted increttt ; oec ekiam de
turis Sorbonici gradu illustravit ;
tutius Se- Ghristo, qulnatui est, non ab inilio mundi,
raphici Ordinis Generalem oonatituit ; infu- S ed in medio temporum led de Gherubinii
:

lis epiicopatui et cardinalatui

puntificiis ( mi in sui croductione lunt divina lapientia
exurnavit, et ad Lugdmiense cunciliuin vu- illustrati.Nain, ut ait llugo Ciiidiii.ihs, prima
cavit, ut per auctoritatcin throni sui greecos omnium nrata est sapienlia : prima una <lc
schismaticos judicaret. primis, vel inlcr primas crcaturas. (3) Scicn-
3. Theuduricus rex scrihcns ad quemdam tia et sapicntia ah iniliu inundi repleti sunt
Eugenium noinine , quem in judicem as- Cheruhini at : cum tanla ahundantia ut ,

sumpserat, aic fatur Ore tuojudieia nostra

: Patres ad eam
loquebar. (2) Et Summus Puntilex Sixtus V
asseritin Litt. Canun. Spintum Sanctum per
os D. Bunaventuroc lucutum fuisse. Spiri-
tus Sanctus , qui ah Eeclesia Paterluminum
nuncupatur, cunciliis OEcumenicis pra^sidet,
Patres in illis cunvucatus illumiuat , et per
us eurum veritates pronuntiat quapropter
Apustuli Hierusulymis cungregati, suassanc-
tiunes a Spiritu Sanctu acceptas declarant
Visum est Spritui Sancto et nobis. (3) S.
Bunaventura cunciliu Lugdunensi interfuit,
commendandam iplendidio-
rihus terminis utantur. D. Milarius eus nun-
cupat oculos Dei. (4)Gregoiius Nazianzenus,
secundos splendores primario Dei fulgore
colluccntes. (5) Suphrunius, cognitionisfon-
tes et scalurigines. (6) Tertullianus ingenia.
Quid de cceteris ingeniis edisseramP (7) Et
:
•
D. Bonaventura , specula spirilualia , pura
clara et plana , qua? primo rccipiunt radios
:
solares sibi incidentes immediate a Jonte lu-
minis , et secundario lumen idcm receptum
a b iisdem speculis refundunt in eos qui lu- ,

in quu hunurifice sedit, et ut Episcupus Al- minissunt capaces. (8) ILx-c sunt Cheruhino-
banensis et ut Gardinalii , sacram aperuit rU m encomia , quae meritu cunveniunt D.
synoclum cunciune hahita, qu» auditures in Bunaventura? Bonaventura verissimo no-
:

admiratiunem traxit cum gra^cis schismaii-

: „iine Seraphicus simul et Cherubinus , quia
cis disputavit, quus suis ratiunihus ita devi- injlammat ajfeclum et erudit inlellectum.
cit, uteus induxerit, tum ad cognoscendum Ut autem magnitudo scientiae et sapien-
(g)
Summum Pontificem in caput visihile totius Cherubini melius dignoscatur, tria
tia? illius
Ecclesiaa, tum ad fatendum Spiritum Sanc- consideranda sunt i.Hahilitas quam habuit :

tum a Filio simul cum Patre procedere ct ad recipiendam scientiam. 2. Eminentia pras-
:

licet solus decreta concilii non condiderit , ceptorum ejus ad docendam scientiam. 3.
tamen sanctiones in illo factoe potissimum ad Mira ejus fecunditas ad effundendam scien-
S. Bonaventuram pertinent, utpote ah ejus tiam.
doctrina desumptae. Nam Patres conciliiLug- 1. Hahilitatem ingenii ad acquirendas
dunensis Gnecorum errores condemnarunt scientias largitur Deus. Magister ex occullo
secundum mentem D. Bonaventurae, cujus Deus producit ingenia. (iu) Quare Salumun,
quatuur lihrus sententiarum proe manibus ut sibi sapientiam cumpararet, petiit a Deo
hahebant. Memoratu dignum est quud cun- cur ducile Dabis servo tuo cordocile. (11) :

tigit in VI synudu , in qua Patres sententiam Hebraea lectiu habet cor audiens. Septuaginta
cuntra Phucium latam subsignarunt, calamu vertunt cor sapiens. Haec uninia denutant
in cunsecratu Christi sanguine intinctu.Nam, ingenium habile, acutum , et aptum ad ac-
ut refert Sixt. Sen. Ipsi vero Salvatoris san- quisitiunem sapientiae cujusmudi fuit D. :

guine tingentes , ita damnarunt Phocium. Bunaventurae ingenium , quud incrementa-

Nun dissimiliter calamus Patrum cuncilii tum est et ardenti scientiae affectu, et assiduo
Lugdunensis tinctusestsanguineChristi: quia
scilicet doctrinam suam (iuxta quam contra . (0
Tert. L. a. adv. Marc. 10. (») Cap. 1. - (3) - 1

VJ * Orat. 2. de Fascn.
In c. 1. Geo. —
In Ps. 129.
(4) (5) —
— (6) In Encom. Angel. —(7) Tert. Apol. 11. (8) —
Tert. L. de Vel. Virg. i5.
(1) — (a) L. 1. Var. epist. L. de 7. Itin. aeter. —
(9) Gers. Epist. in laud. Bou.
«».— (3) Act. i5. — (10) Tert. L. de An. 20. —
(11) L. 3. Reg. 3.
 3»8 ANGEHCA PERFECTIO. — CONCIO V.
in investiganda sapientia labore. Et quia bat; turn praeclaris quibus eminebat virtu-
trahitur de occultis sapientia (i) ,
D. Bona- tibus.
ventura ad preiiosum illum comparandum Nec solius Alexandri Alensis D. Bonaven-
thesaurum, eum quaesivit, non legendo pro- tura exstititdiscipulus, sed etiamabealissima
fanos libros, sed apud Sanctos Cyprianum, Virgine didicit quce, ut ipsamet ait , erudi- :

Hieronymum, Ambrosium, Cbrysostomum, tis intersutn cogilationibus. (i) Quid glo-

Augustinum, aliosque Patres quorum doc- riosiusD. Bonaventurae accidere potuit,quam ,

trinam in compendium pharetram nuncu- qnod fuerit eruditus a Maria quaeest sapien-
, :

patum redegit. Porro non amplius inveniri tice mater, et scholaris pueriP (2) A Maria
,

licet quam quod a Deo discitur : quod au- quae projundissimam sapienticti divince pene-
,

tem a Deo discitur tolum est. (2) Potissi- travit abyssum. (3) A Maria quae,ut addit S.
,

mum lectioni Scripturae sacree vacavit Bo- Bern. est scientiarum scientia sanctarum.
naventura et ut eam facilius disceret uni- (4) A Maria ex S. Hildepb. Audite Mariam
:
,

versarn semel et iterum propria manu con- Prophetissam,imo utita dixerim, Evangeli- }

scripsit ad instar Demosthenis, qui bis Tbu- cam. (5) AMaria, quae ex German. Constant.
cydidis conscripserat historiam, utejus elo- est veteris novique Testamenti sigillum. (6)
quenliam imitaretur. Quare de D. Bonaven- A Maria, quam Rupert. nuncupat. Magis-
tura dicendum est quod Origenes de alio tram magistrorum, idest, Apostolorum,Jidei
,

minus docto asseruit Memoria ejus arca et ac religionis magistram. (7) Quod si ipsa-
:

bibliotheca efficitur librorum Dei. Et ut eo- met Maria teste beatushomoquiauditeam(8 ,

rum melius penetraret sensum, humilitati et qualis, quaeso, D. Bonaventurae felicitas, qui
amori Dei continuo vacabat, quae sunt duae sedulo beatissimam audivit Virginem, et coe-
virtutes quas D. Augustiuus necessarias exis- lestis illius Magistrae illustrationes suo cultu
timat ad indaganda sacroe Scripturoe myste- meruit obtinere? Tanta erat Bonaventurae
ria ea fuit habilitas et aptitudo D. Bona- erga Mariam veneratio, ut officium versibus
:

venturoe ad recipiendam sapientiam. Quan- ad ejus honorem composuerit, et in capitulo '

tum autem in sapientia profecerit, ex prae- generali Assisiis celebralo statuerit, ut in ,

ceptorum illius qualitate censendum est. quovis conventu, singulisannisabbatis,Missa

2. Hcec qualia sint , interim jam ex doc- de beatissima Virgine decantaretur voluerit :

torum suorum qualitate pro- adhuc, ut cuncti fratres completoriis horis

, et condilione
nuntiari potest. (3) Quod si mali magistri salutationem dicerent angelicam , quia exis-
male docuerint , necesse est optimi magistri timabat hac hora fuisse ab Archangelo Ga-
bene doceant, et eruditissimos forment dis- briele annuntiatum Marise incarnationis sa-
cipulos. Quod in D. Bonavent. apparet , qui cramentum ; et hanc devotionem universalis
audivit Doctorem irrefragabilem Sorbonoe Ecclesia a D. Bonaventura didicit, quiscien-
,

decus, Franciscanae familiae ornamentum, et tiam et virtutem didicerat a Virgine, quae

Ecclesiae fulgentissimum sidus. Alexandrum est Oratorium et schola omnium virtutum.
Macedonem nuncupat Tertullianus , mag- (9) Quod est elogium quod Synagogae im-
num regem sola gloria minorem. (4) Et Alen- merito tribuit Philo Judaeus.
sis noster, Alexander Magnus appellatus est, Christus est disciplincv magister, et illu-
quia ejus gloria et fama , sublimi illo titulo /»/«a?o/\(io)DivinamsapientiamdocetChris-
major erat, quae a suis discipulis non parum tus, tum in sacratissima Eucharistia , tum in
fuit illustrata. Per discipulos magister inno- dominica passione. Eucharistiam appellat
tescit, ut loquitur Greg. Naz. Bonaventura et Hesych. Ccenam lucis. Quia scilicet acce-
Thomas, quifuerunt AlexandriMagni Alensis dentium ad sacram mensam mentes illumi-
discipuli, magis tantum Doctorem commen- nat. Quare recedentes olim a sacra synaxi
darunt, quam ipseinet sese commendabilem fideles, itairradiabantur, ut qui non tamcce-
reddidisset, tum Doctoris Sorbonici titulo , nam coenaverint, quam disciplinam. (11) Id
tum Magni vocabulo ; tum scriptis supra est , potius a schola quam a convivio pro-
quatuor libros Magistri sententiarum ; tum dire videbantur , et idem prorsus erat bene
summa theologica cujus ordinem metho- et rite communicasse ac redire a sacra
, , ,

dum et doctrinam ab eo desumpsit D.Tho- mensa Doctores, ac magistros ad docendum,

nias ; tum lectionibus publicis, quas Lutetias
Parisiorum, cum omnium admiratione facie- (2) Prov. 8. — (2) S. Thom. in c. a. Luc. — (3) S.
k Bern. Serm. sup. sign. Magn. — (4) Super Salve. — (5)
. . , „ <m Serm. 7. de Assumpt.— (6) Orat. de Nativ.Virg. —(7)
\ .

(1)
.
Job. 28.
.
— ,

(2)
•

Tert. L. de An. 2.
;
- (3)
,
Tert. L. l. 1. in Cant. - (8) Prov. 8.
— (9) L. 3. de Vita Moy-
1. de Cult. Fem. a. — (4) Tert. L. Pall. 4. sig_ (l0 j Tert# Apol- 21> _ (lI ) Tert . Apo i. 3 9 ,
 ANGELICA lMli! lillo. — C0NC10 V. 3 g
vi animai per viam virtutii dirigendum. D<>- rain lacraroedidit.Namad initarBaiiliiMagni,
minica paieio eit lapientiee gymnatium, et lupraGeneaim Hexaemeron } ad imtai Cyrilli
Chrifltua < iuci affixut , eit lapientiee coeleitii Hierosolymitani, catechesea lupra lymbolum
Doctor. Ipseenim lampas veraciter eastitit t Apoitolorum; ad initar Sancti Auguilini,
gui pro redemptione nostra incruce morlens icrmonea de lempore, et enarrationei in S.
nostris tenebrosis mentibus lucem per iignum Joannem fecit el ad imtar S. Bernardi, ita
;

fudit.{i) Dum Chriatui io cruce palibulatua Scripturam lacramiuii icriptii inaeruit, ut

est, iii manibus tuis absconaHt lucem ut ejui iibri nihil niti lacrum textum redolere •>.
,

Chriitianoi illuitraret. Quou longe autea a videantur. [n luii opuicuiii ad pietatem et

Vate Regio prophetatum fuit; ln intellecti- devotionem accendit, quas , ut animadvertit
bus manuum suarum deduxit eos. (3) Quia Trithemiui, luntnumero triginta quinque,
ut explicat Arnob. Idco manusin cruce lc- quse legentium' intellectum iiluminant et vo-
vavit, ii/ in intellectu manuum suarum diri- lunlatem inflammant. Sunt quidam libri qui
geret nos. GlorioseThoma,bibliothecam Bo- illuitrant roentem, led cor uou accendunt ;

naventura a qua mirabilem illam desumit suut nonnulli qui accendunt cor, led uon
>
,

scieutiain, videre desideras ? aspice hunc irradiaot mentem. AtD. Bonaventurae opus-
crucilixum, accede ad Eucbaristiam, eu cuuc- cula simul et semel iutellectum illuminant
tos, quos volvit libros a sacrameuto illus- et voluutatem inflammant. Quare Tritbe-
:

tratur, a crucifixo miram illam mutuatursa- mius cousulit ut assidue legantur ab omui-
pieutiatn , quam abuiulanti et larga mauu bus, qui vel in scientia, vel in devolione pro-
<liffunclit. ficere desiderant. Verum nihil ita doctrinam
3. Ul autem Cberubini noslri diffusio me- D. Conavenluroc commendat , ejusque rae- ]

lius percipiatur, advertendum est ex ipso ,

slanliam deinonstrat, ac ipsius Bonavenluia'
cjuod Doctores Cberubici sunt specula splen- vita et exemplum ejus namque iunoceutia :

clida, cjua; a Deo lumen accipiunt. Quod pos- et probitas tantam ei conciliavit famam, ut
tea lumen recipitur, vel per Scriijtuiain, vcl verba ab ipso prolata , ab omnibus velut
per doctrinam vel per cxempla, ab il/itmi- oracula venerarentur. Vidit olim Ezecbiel
,

natis speculis proccdcntia. His viis D. Bona- Cberubinos in templo sub alis, similitudinem
ventura lumen siue sapientirc communicat manus hominis babentes. Et apparuit in
j^er verba , tum in Sorbona tbeologiam do- Cherubim similitudo manus hominis sub pcn-
cendo ; tum assidue verbum Dei praxlicando; nis eorum. Alarum concussione magnum ex-
tum contra scbismaticos disputando ; tum citabant fragorem , et resonans sonitus tan-
modeste et pie conversando. Deinde per tus erat, ut non solum a levitis et sacerdo-
scripta, quee in triplici sunt differentia , nam tibus qui erant in templo, audiretur, sed
nonnulla veritates fidei docent , alia bonos etiam a laicis, qui extra templum in porticu
erudiunt mores , crctera pietatem et devo- aderant, et utrisque velut vox ipsius Dei vi-
tionem ingenerant. Veritates fidei docet in debatur Et sonilus alarum Cherubiin au- :

quatuor libris Sententiarum, quos scriptum dicbatur usque ad atrium cccterius, quasi vox
notabile declarat S. Antoninus Bonavcn- omnipotentis loqnentis. Ex Hug. Cardinale, :

tttra scriptum notabile et devotum edidit sonilus alarum est fama virtutum Sancto-
,

supra quatuor libros Sententiarum. (4) Quos rum, et exempla corum. Doctrina D. Bona-
Joan. Gers. Lecturam vocitat quia digni ventura?, vita) innocentia, et exemplo virtu-
:

sunt ut ab omnibus legantur et seipsum tum auctorata , tantum edidit sonum , tan-
:

arguens, quod in aliis legendis libris tempus tamque ei existimationem conciliavit , ut.
insumpserit, hos sibi deinceps sufficere de- fama ejus ubique audiretur, et ejus verba ab
clarat. Dixique mecum : Sufficit ha3c doc- omnibus reciperentur , quasi vox Dei omni-
trina, ut quid stulto labore consumeris ? quid potentis , Dei loquentis. Nonne Deus per os
dictas? quidscribis? multiplicentur potivs, et ejus locutus est in electione Summi Pontifi-
transcribanturoperadoctorisistius.QuosCle- cis ? nonne Patres concilii Lugdunensis in
mens IV assidue volutabat etquosSixtus V : suis determinationibus , ejus libris (
quasi si

tanti faciebat,ut Roma? collegium instituere, essent canonici), usi sunt? nonne Patres in
stabilire et dotare voluerit, in quo in perpe- concilio Elorentino congregati, pra?stantiam
tuum D.Bonaventura? tbeologia doceretur. In scientiaB D. Bonaventura? , non semel , aut
boniseruditmoribus, tuminconcionibussuis, bis, sed ter decantarunt, quam in actu con-
tuminvariiscommentariis,quossupraScriptu- ciliidecimo inscriptam voluerunt, ut poste-
, , „ _,
S. Greg. L. 3.
,,«,,-
Moral. 3.— 2
» ¥ . ,^
Job. 36. — (3
,x «
Ps.
ritati commendarent? quod est complemen-
••
F nu
tum elogu r.
i
r> .
D. Bonaventura;, qui est Cheru-
i

77 —(4)3 p tit SJ c i8
 :

$io A3SGELICA PERFECTIO. V. — CONCIO

bim Seraphim charitate Christusamorisflammisaccensus.Forceps ait
sapientia fulgens, et
ardens. Gregorius Nicomed. (i)estbeatissima Virgo,
uae Verbo dedit carnem, qua ab hominibus
II. PARS. Tertullianus agnoscit nominis 4
sacramentum. (i) Quia scilicet ut sacra- cootrectari posset, ignitus carbo est Eucha-

meuta lecris evangelicae conferunt gratiam, rbtiae sacramentum, quod est consummatio
quam siguifieant, ita continet perfee- divinae charitatis. Ex hoc carbone ignito, par-
nomen
lionem, quam significat. Ia D. Bonaventura tictpatione divini ignis ignimur. (2) Sic ig-
video sacramentum nominis, Seraphim nam- nitus *»»* noster Bonaventura, qui tanta de-
que seu Seraphicus nuncupatur, ob arden- votione ardebat erga mysterium altaris, quod
lemqua fragrabat charitatem : ideoquejure lutra missam quam celebrabat, duas adhuc
merito collocatus est inter lapides igneos , audiebat unam qua proeparabatur ut digne
: ,

inter gemmantes siderum ardentium radios. offerret Deo tremendum illud sacrificium ;

Nam ardent Seraphim, sed igne Dei, vel
(2)
poliusigne Deo. (3) Seu, utait D. Greg. Se-
raphiin incendium dicuntur , quia incestima-
bili amoris Dei igne succensi sunt. (4) Sera-
alteram, qua pro tanto beneficio gratias Deo
referebaf.cumquehumilitate ductus, aliquot
diebus a sacratissimo illo abstinuisset mys-
terio > particula hostiaj consecratse miracu-

phim noster incensus est , sed trina divina lose ad os ej us volavit , in testimonium et
manu i. Manu Christi in cruce morientis ;
:
praecipuae charitatis Domini erga suum ser-

1. Manu Christi in EucharisticC sacramento vum > etardentis amoris servi erga suum Do-
existentis ; 3. Manu Spiritus Sancti in eo minum.
inhabitantis. 3. Nec solum de manu Christi , sed etiam
1. Charilas Christi urget nos. (5) Alia cle Spiritus Sancti manu ignitus est Bouaveu-
leclio habet, urit nos. Quia nihil est quod tura Quod' denotatur his verbis - Ignem :

it;i cor nostrum accendat, ac incarnatio Ver-

veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut
bi et Passio Salvatoris Domini. Quapropter accendatur ? (3) Ecquis est hic ignis?Tertul-
ut notat Stephanus Cantuariensis Merito 'Kanus putat esse separationem patris a filio,
:

Dei Filius dicilur ventus urens. Nihil est matris a nlia JS itur et fS uem eversionis in- -

enim quod tam debeat amorem accendere tendit , qui pacem negavit. Quale prcelium ,
quam humilitas incarnationis Ideo enim Fi- *ale et iucendium ; qualis machcera, talis et
.

lius Dei incarnatus est in utero Virginis , flamma. (4) S. Cynllus existimat esse Ange-
natusinpra3sepio,conversatusinterhomines, ,orum praedicationem. (5)D. Ambrosius per
et patibulatus in cruce ut nimia sua chari- 'g nem ^ccipit Spiritum Sanctum. Sed quo
,

tate homines ad sui amorem alliceret. Ma- fine F ilius Dei Spiritum Sanclum miserit in
xime propterea Christus advenit, ut cognos- ter ram? Nimirum ut homines in Seraphinos
ceret homo quantum eumdiligal Deus:et icleo convertat. Seraphim ab incendio dicuntur,
agnosceret ut in ej us amore , a quo prius cli- et homines igne charitatis accensi, Seraphi-

/ectus est, exardesceret. (6) Immensum illum norum ardorem aemulantur. Quod eleganter
amorem, quem Christus in nativitate, in vita edisserit D. Bernardus sic alloquens et per-
et in morte demonstravit , singulis diebus stringens Luciferum, quem essee Seraphino-
meditabatur Bonaventura, et ex illa medita- rum ordine censet Audi enirn quid ipse lo-:

tione cor ejus Christi ardebat amore qua- :

quatar : Ignem veni mittere in terrarn , et
fjuid volo, nisi ut accendatur? Vult ergo Se-
propter cum Vate Regio aiebat In medita- :

tione mea exardescet ignis. (7) Consideratio raphim fabricari : ut ibi stet ubi tu corruisti
cruentaa mortis quam m
cruce subiit Salva- ut tabescas amplius , et livore proprio tor-
tor,erat speculum ardens expositum ardo- qttearis.{6) Amor estproprius Spiritus Sancii

ribus charitatis Christi quod in corde Bo- character, tum quia est amor personalis, a
,

naventuraadiviniamorisflammamaccendebat. voluntate fecunda Patris et Filii productus ;

2. Eucharistia est secundum incendium tum q uia cuncta divinae charitatis dona, illi
divina^charitatis, vel potius secunda divina attribuuntur. Charitas autem ignis est. Quam
manus, quaj nostralem ignit Seraphinum. ob causam ait Isidorus Pelusiota Divina :

Quod his verbis declarat Propheta : Volavit f ere omnia 'g nis nomine clesignantur : Dcus
ad me unus de Seraphim, et in manu ejus enim 'gnis dicitur : et Jngeli ignis urens :
caiculus, quemforcipe tulerat de allari. Et et apparuerunt Jpostolis Unguce instar ignis.

tetigitos meum. (8) Seraphinus est ipsemet Nonnmllt quoque dicuntur spirilu jerven-

(1) Tert.L. 3. adv. Marc. 16. —

(2) Tert. L. ?. adr, (i) Orat. de Oblat. Deip. —
(2) Damasc. L. 4. de
Marc. 10.— (3) D. Bern. L. 5.de Consider.5. (4) Hom. — Fid. 14.— Luc. 12.— (4) Tert. L. 4- adv Marc. 29.
(3)
8. in Etech. —
(5) 2. Cor. 5. —
(6) D. Aug. L. dc Ca- — (5) ln Caten. —
(6) In c. 12. Luc. —
(;) Seim. 5. dc
t<;ch. Rud.c 4. — (7) Ps. 38. — (8) Isa. 6. verb. Isa.
 .

ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO V.

tcs. (i) Spiritui Sanctus ignii
quii Detu : eet, multum de tui feliciute Isetamur i <t cuiu
Seraphim aunt ureniignis ardenl ipud Drnin potentinima liiit oretionei tuce,
, (juia
amore Spirilus Siint itUI apparuil Apostolis
: iniiicetle pro nobis qiMMUmtll Ul luam , ,

iu ilie Peutecostes , sul> unguarum ignita- nobii gratiam largiri dignetur Deui, qua ejui
ruui lonua ut eorum corda charitate ©- tetlei eise mereamur
; lapientin lun radioe, ;

cenderet| et hnguai ad Dei eloquium prev ul non quai tl<<>i >um, ird quaa sursura lunt
pareret. Nonnulfi adhuo dieuntur ipiritu fer- lapiamui charitatem iuam, ut eun» toto ;

ventes, quia per ignem divini Spiriius, in Se- corde diligamui. Quanni bnminii lutei glo-
raphinos tianslonnantui Cujuimodi eit I). ria, qui in gratiaB officilta ila refingi poteil
.

Honaventura qui Seraphiin et incendium Ut subliniiorcs Vngeloi I inuletur Si rirlits

,
!

dicitur, quia iiiivslimahili ignc Spiritui Saiuli Angtlot Jacit, utiquc Angtlot possumus /a-
locensui est. Nonne eequum eral ut Spiritui etrt ct ti non natura ctrtt propotlto ct , ,

Saiicius BonaTenturai mentem illustraret, eltctiont : ndm hoe abttnlt nulta utiiitat ,

voluntattin accentleret, cuin Iionavcnlura et ttt Angclum csse nafttra id quod dlabolut ,

mentis cogitalionei et voluntatis ardorei

, imlicat, qui antca Angclus trat : hoc auttm
,

pro g!t>ria Sniritus Sancti insumplurus es- prafttntt ntilliiin ilamiiiini ttt ettC homincm
set ? AiUlit ibid. Pelui. Spiritum Sanctum natura, (i) Quod Angelii commune cum dae-
Seraphinoi quoque , tum coeleetea, tum ter- monibus, nemo in le excudere vale! Ange- :

restres, nuncupari ignem, propter abundan- lorum vero proestantiam gratiain et glo- ,

tiam. Existimo quoa propttr abundantiam, liain, qua doeinontbus anlistant, ambire poi-
ct copiam Invidentict txptrttm\ atque divi- aunt hominei. Quare nierito exclamat I).
tias, quandoquidem unut ignis millc lampa- Bernardui atl fratres de Monte Dei Altis- :

rfes accendat nec minuatur : sed alias ite- sima cst profcssio nostra, par Angtlis ttt.
j

rum toliilem, immo plures valeat acccndere. Alloquilur religiosos, qui ratione sui status,
Ex abundantia Spiritus Sanctus cbaritatis supremam bierarcbiam .cmulanlur nam, : i

suae flammas ejaculat propter divitias sui Humilitate ad Thronos stiblimantur.f^idesnt

:

amoris Serapbini Angelos inferiorea accen- Itos humilet, quorum cst abjici : et quorum
dunt et homines, quos ignis Spiritus Sancti simul esl superThronos scdere? (2)2. Sapien-
:

in Serapbinos immutavit, sunt calefacientcs tia etscientia adCherubinos assurgunt. Nam,

ct incensores (a) quia alios calefaciunt et ut ait D. Hieronymus
,
angclicum hoc mu- ,

accendunt. D. Bonaventura erat simul et se- nus est etproprium Chcrubinorum officium, ,

mel incendium et incensor incendium, quia alios illuminare. Sancta rusticitas solum sibi
:

igne divinae charitatisardebat; incensor quia prodest, ct quantum adiftcat ex vitce merito
caeteros ad Dei amorem accendebat, tum per Ecclesiam, tantum nocet si destrucntibus non
verba, tum per opera, tum per scripta, quoe /'c\y/.?/flJ.(3)Plurestamen inscitiaoreligiososin-
nihil nisi Dei amorem redolent. Mens ejus cusant, quibus dicendum esi:Siscientia? doc- }

nihil nisi Dei amorem cogitat : cor ejus di- trina? delectant, satis nobis litterarum cst.(/f)
leclionem duntaxat respirat, verba ejus ig- Alii ex opposito aegre ferunt, quod religiosi
gnita sunt opera ardore ferventia, et scrip- scientioe studeant. Quibus adhuc responden-
ta ita charitate accensa , ut legentes , ad dum est Si docere litteras Dei se/vis non :

Deum amandum alliciant et licet omnes licet , etiam nec discere licebit : et quomodo
:

quos in lucem edidit, libri Dei dilectionem quis institueretur ad prudentiam interim hu-
ingenerent, idipsum praesertim exsequitur manam, vel ad quemcunque sensum vel ac-
in duobus operibus quorum unum, stimu- tum, cum instrumcntum sit , ad omncm vi-
:

lus divini amoris appellatur, et aliud sex aloe tam, lilteraturap (5) 3. Charitate, inter Se-
Seraphim nuncupatur in illo incentiva divini raphinos adnumerantur quare religiosorum
: :

amorisproponit, inisto,perfectissimumdivini vota possumus appellare solemnia chari-

amoris exercitium ostendit in illo, amantes tatis. (6) :

acquirit Christo, in isto eosdem perficit et Nec religiosi solum intra Angelorum or-
:

in utroque et incendii et incensoris munus dines collocandi sunt verum etiam homines :

et officium peragit. cuncti , qui felicitate potiuntur ut enim :

Quambeatus es, D.Bonaventura,quietiam docet D. Thomas, « quotquot ccelum sunt

in hac vita morlali, ut Thronus, Gherubim ingressuri,inter ordines Angelorumsunt coi-
et Seraphim habitus es et nunc in coelo, iis- lotandi. (y) » QuapropterTertullianus Chrit.-
:

dem titulis perfectius gloriaris Nos miseri

r n !

(1) D. Clirys. Hom. 3a. iti Act. —

(2) D. Grcgr IW.
Orat. 1. in Jul. — (3)Epist. ad Paulin. (4) Terl. — L
(1) In Cat. Gracc. ad c. 3. Luc— (a) D. Dion. Ccel. de ldol. 29. — (5) Tcrt. L. dc Idol. 10. (6) Tert. —
Iliir. -. Epist. de Cib Juda. 1. —(7) l. p- quxst. 108.
3i2 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO VI.
tianos nuncupat Angelorum candidatos. illiuserat filius et paler, tum quia ipsius Jesu
Proinde igitur et nos , Angelorum si memi- erat quidquid Maria erat tandem quia Jesus
:

nerimus candidati (i) et ut ratiocinatur D.

: erat census honoris, virtutis, sanctitatis, to-
Augustinus, non sunt futurae in ccelo duae tiusque Marianae dignitatis. Appendices hu-
differentes societates, una hominuni, et al- jus census, opes et glorias sic summatim de-
tera Angelorum , sed una sola per ordines clarat Laur. Justin. « Erat profecto ipsa talis
Angelorum distincta. (2)Respublica Ecclesi;e et tanta , ut illi minime reperiretur similis.
militantis nunc est distincta a repuhlica Ec- Erat, inquam, corpore virgo, carne incor-
clesiae triumphantis ; sed sicut in fine mundi rupta, prole fecunda, virtute perfecta , mo-
exutraque Ecclesia,una fiet Ecclesia in coelo ribus composita, sanotitate redimita, hones-
triumphans itaduplex illa respuhlica unica
; tateconspicua, corde ignita, anirno suspensa,
erit. Et ut ait D. Augustinus , utraque erit , sapientia perfusa , Deo con-
gratia plena
una consortio celernitatis. (3) De primitiva juncta , Verbo propinqua, mysteriis divinis
Ecclesia in terris agente, et ad ccelos pere- imbuta, Angelorum consortio custodita, et a
grinante, sententiose ait D. Chrysostomus Spiritu Sancto absque intervallo temporis
:

Ha?c erat angelica respubUca. (4)Tanta enim possessa. Sibi namque ipsam in sponsam
sanctitate nitebat, ut pia Angelorum aemula- elegerat, sapientia in Matrem, in suam inter-
tione, velut praepropere coelesti poliretur fe- ventricem mundus, Angeli in dominam et ,

licitate. Hoc exemplum urget Christianos , aeternus Pater in filiam. » (i) Tam dives est
Augelorum candidatos, ad exercitium virtu- Marianae gratiae thesaurus , quod Richard.
tis heroicae et quia aeterna beatitudo, cha- a S. Laur. ei accommodat Sapientiae verba
: :

ritate commensuratur quo ardentior fuerit Nescit homo pretium ejus, quia non est pre-
;

cujusque charitas, eo sublimiorem inter An- tium quod possit ei comparari : quia pretin-
gelos tenebit locum. Quapropter ex Apos- sior est cunctis opibus corporalibus et spiri-
tolo :JEmulamini eharismata meliora (5), tualibus, et omnia quce considerantur , non
Angelorum candidatus Seraphinorum debet valent ei comparari. (2) Tantus tamque
ambire gloriam et ut eam sibi possit com- opulentusest bonorum Mariae cumulus, quod
:

parare, igne divini amoris ardeat oportet. humanam considerationem longe superat, et
adhuc, ut ait D. Bernardus , excellentissima
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeo quadam sublimitate prce ca=teris omnibus
excedit, et supergreditur creaturis. (3) Crea-
CONCIO SEXTA. turarum perfectissimi sunt Angeli , quia
sunt mentes pure spiritales verum quan- :

TERTDLLiANUselogium Beatissimae Virginis tumvis perfecti sint Angeli, eorum tamen

perficit , dum praedicat Christum ex stirpe excellentiam obumbrat , ut ait Arnold. emi-
David deputatuin , per Mariam inde cen- nentissima Virginis Mariae dignitas Nulla :

sendum. (6) Alludit ad magistratus roma- facta est angeiicx dignitatis injuria . si il-
nos, inter quos Censor magna auctoritate lius excellentia? cacumen obumbrat Virgo ,

vigebat. Censoris autem hoc erat munus , exaltata sicut cedrus in Libano. (4) Addit D.
singulis lustris lustrare Romam,
censere seu Hieronymus Sicut in comparatione Dei :

aestimare civium facultates neque quisquam : nemo bonus, ita in comparatione Matris Do-
plus facultatum se habere putabat , quam mini, nulla invenitur perfecta, quamvis exi-
Censor aestimasset. Si ergo ex Maria censetur mia comprobelur. (5) Plus audet D. Maxi-
Christus si omnes Christi divitiae per Ma- mus Omnis pulchritudo ad Virginem com-
: :

riam quodammodo deputantur si Christus parata, deformitas est. Inter Angelos, Che-
:

plus possidere non videtur, quam quod ha- ruhim etSeraphim, primum tenent nobilita-
bet ex Mariano censu qualis, quaeso, erit tis gradurrt beatissima tamen Virgo , ut ait
,
:

Beatissimae Virginis dignitas, qualis gloria , Sanctus Joannes Damascenus , Cherubinos

quales divitiae? Nisi potius dicamus Mariam superans ac supra Seraphinos evecta , Sera-
per Christum deputandam et a Christo cen- phinis sublimior effecta est. (6) Quare Joan.
sendam. Quare Sanctus Ignatius martyr Jesu Geom. sic modulateeam alloquitur Gaude, :

nomen apponit Mariae Sunt et hic multce virgo abdens seraphinum lumen , ut almus
:

de mulieribus nostris Mariam Jesu videre sol /ucemsideru?nobfenebrat.(j)Non dissinh-

cupientes. (7) Dicitur vero Maria Jesu, tum liter S! Epiphan. Novar. ad Mariam, his ver-
quia ejus vera mater , tum quia ipse Jesus
(0 Serm. de Purif. Mar.— (a) L. 2. c. 3.— Sap. 7.
(1) Tert. L. de Orat.3. — {>.) L. la.Civ. 1. —
(3) In — (3) In c. 19. Apocal. —
(4) Trat. de Laud.
Virg. —
enchir. c. 56. — (4) Hom. 7. in Act. —(5) 1. Cor. 12. (5) Serm. de Assumpt. (6) —
Orat. 1. de Nat. \iig.
-i- (6) Tert. L. 3. adv. Marc. 17. —
(7) Epist. 1.
— (7) Hymn. 3.
 ,, ,
..

ANGEUCA IM &FECTIO. — CONGIO VI.

]»is Mrmonem dirigit : Sola [Deo exoepto puritas, >n tam itipra angelicani puritatem
cunctis superlor exlstis : fortnosior es ipsls attollat : Ex hoc gradu tubsilire lioet in coe-
Chcruhim c( Scru/ihim.(i) llujus pn .i-iinnen- //////, <( ud illnm glurium u.sj/iiurc in , qu>t
lisa MariaueB supra kugelos egregtam alleit Regina glortosior angellcam reverberal ,

ratiouera I). Bernardinus Senensis alludeos dignitatem (i); sumpta metaphora <x re« ,

;nl A.postolum a), qui docetGhristumtanto flexione seu rererberatione lucia, quas ;.l>
Angelis digniorem et prcsstaotiorem effec- ohjecto ohsistentis corporis, miris aucta cre-
tum quanto digniua et prasstantius nomen meotis, fulgores suos ampliat ad nitorem, et
,

hfereditavit , sic philosophatur - Sicut Fi- al> impedimento obsiatente, arcane foenera-
:

lius Dei sedet a dentris ma^estatis in eaxel- tur Lucis usuras. Si<' dura carnese ftfariee Vir-
sis tauto melior Angelis effectus, quanto ginitati objicitur eminentia angelicee ourita-
,

difterentius prai illis nomen hesreditavit tis, quasi imraaterialior et defeecatior, utpote

(juotl nomen est ui sit vcre Dens per gia- virtus spiritualis creaturss tameu ex hoc ;

liain unionis sic et Mater Doniiui nostri angelicoobjectu, Mari_virginitatissplendor,

:

gloriosa Maria, tanlo melior est Angelis ef- revedberat nitoris augmenta, etampliat pu-
fecta, quanto praa omnibus creaturis,
ritatis Lucem, [llustrius elogium cst, in carne hoere-
clitavil no- niortali hahere angelificatam carneui
ut ohlineret dignissimss qUam
JMatris ,

men.»(3j DeipareB nonaen, Marianaeprasstan- esse angelicum ipiritum, immuncm a carnis

tiaa census est et Beatissima Virgo lanto est contagione. Augustius cst in oaduco corpore,
:

Angelis melior, dignior, preBstantior, quanto nunquam semiustulari iibidinis eestu , si il

j)i;e illis exeellentius Deiparse nomen hasre- virginitatem vovere , virginitate coneipere
ditavit. At quia ex Hug. Card. Angelum po- virginitate parere, quam in spirituali natura,
tissime fuciunt puritas , churitas, sanctitus et quw a lihidine peregrinatur illibatuni sei-
(4) tit prssstantia Beatissimae Virginis aupra vare pudorem. Gloriosior iyitur , angelica
;

Augelos melius dignoscatur consideranda puritate, est Mariana virginitas quse est, i
: :

cst, i. Ejus virginitas; 2. Charitas ; 3. Sanc- Consecrala; 2. Fecutulata; 3. Pudorata.

titas. 1. Plurihus rationihus Patres , virgines

I. PARS. Virgines defamilia angelica de- hortantur, ul in virginitalis proposito per-

putantur. (5) Nam si ex D. Amhrosio , cas- maneant. Tertullianus virginuin dignitatem
titas Angelos facit, qui eam scrvat, Angelns ostendil Jam in ierris non nuhcndo, de /a- :

est. (6) Merito Tertullianus carnem virgi- «•#« angelica deputantur. (2) Deinde pro-
neam nuncupat angelificatam. (7) Immo ut poniteiernplumvirginumquaeseseDeovoae-
addit Glossa Majov esi gloria virginum, runt Quce nulhm Jorma? vel atatis occasio-
: :

ijuam Angelorum. (8) Quia excellentior * em > sanctitati anteponunt. Matunt emm Deo
est victoria virginum quam Angelorum nubcre : Deo speciosce Deo sunt puella-. ,

triumphus. Marue virginitatem praedicat Tandem Christianas urget Gentilium cemula-

Tertullianus Agnosco et Angelum Gabrie- tione Cum gentiles Satance suo virginitatis
:
-

lem ad Virginem missum. Addit

, Sic sacerdotio perferant ; Romce quidem qua*. :

et Apostolus mulierem vocat Virginem Ma- fe«w illius inextinguibilis imaginern trac-
rium : scribens enim ad Galatas : Misit, in- tani, auspicia pcence suce cum ipso dracone
(juit, Deusfdium suumfactum ex muliere : curantes de virginitute censcnlur. Achuia- ,

(juamutique Virginem constat fuisse, licet Junoniapud Mgium oppidum virgo sortitur:
Hehion rcsistat. (9) Ideoque Evangelista Lu- c t
q &
n Delphis insaniunl nubcre ncsciunt ,

cas (10), ut beneanimadvertitRichardusa S. ( 3 ) Laurentius Justinianus conlinentiee \ir-

Laurentio, ut virginitatem Marias insepara- tutem praedicat: Conlinentia soror Angeh,-
hiliter unitam ostenderet nomen Virginis rum schola virtutum. (4) D. Aug. virginita-
, ,

cum Maria attexuit. Et nomen Virginis tem ex consecratione commendat iXcque :

Muria. Bene immediate jungitur Marice vir- q virginitas est, sed quia Deo dicata est, ilia

ginitas, eo quod non solum nomine praferat, honoratur. (5) Patres uno ore Mariam de voto
sedet aliis pr&beat gratiam castilatis ; Ma- virginitatis laudant. Idcirco a D. Epiphanio
rue nomini virginitus , et sanctitas insepara- indubitata virgo (6) prsedicatur a S. Hil- :

sunt adjuncta?.{i Tanta videtur car- dephonso , virginitatis princcps (7} nomina-
biliter
dinali Petro Damiano, Marianae
1)
virginitatis ^ ' a Cyrillo Alexandrino, corona virgini-

(.)Orat deLaud.Virg-; 2 )AdHebr. .-(3)iserm.

- -
1
fl) Serm> 4. _ (a) T ert. L. .. ad Uxor. 4- -(3)
6i.a.
4. -
2
(b)
c.4.
L. i.
(4)
de
ln e.i.Loc.
\ .rg. -
fert. L. ,. ad Uxor.
(5)
lcrt. L. de Res. a6 - Te ^L ad ^^ ^ __ «, Tract- de Cont- c 3> _ 5)
, 7)

- L de § yj c>8 (6) L _ 3- con Ua;r- Hxn 6>

(S)
Lap.
Jn
l.
.. Cor.
— (i i)
7.-
L.
i

i.
9 TerL
)

c. 2.
L. de Vel. \ „g. 6. (,o) _ v//}
(
L . ,. § e Virg
D. Ma^. ,.

20*
3i4 ANGELICA PERFECTJO. — CONCIO VI.
tatis (i) nuncupatur : a D. Joanne Damas- tem consecravit, ejus votumvalde commen-
ceno , virginitatis thesaurus appellalur : dat. Apud Judaeos sterilitas maledicta, fe-
a D. Petro Chrysologo vocatur virginitatis cunditas vero benedicta censebatur. Judaei
insigne , pudicitice decus (2) : a D. Ambro- ex sua gente oriendum existimabant Mes-
sio, ut templum pudori sacratum commen- siam , et quaelibet mulier Christi Matrem
datur Sibi sacravit templum pudoris, hones-
: esse ambiens, virginitatem velut tanto bono
tatis. (3) Apud D. Augustinum ipsamet de contrariam ita aversabatur , ut Jephte filia
regno virgiuitatis gloriatur Regnum teneo : morti damnata, inducias a patre postulave-
virginitatis. (4) Tandem a Proclo, ut virgi- rit ad flendum quod virgo moreretur. Flebat

ualisimago, et castinioniae character lauda- virgdnitatem suam. (1) Quapropter de niu-

tur : Quibus ergo encomiorum coioribus, vir- lieribus Judaeis sic faturD. Bernardus Grave :

ginalem depingam imaginemp quibus laudum jugum super filias Eva3. Et si pariunt, cru-
prceconiis, incontaminatum exornabo casti- ciantur : et si non pariunt, maledicuntur. Et
inonia? characterem ? (5) Character est inde- dolor prohibet parere , et non parere male-
lebile notaculum perpetuo haerens ei cui dictio. (2) Maria tamen nullo modo vibratam
semel imprimitur : Beatissima Maria Virgo in virgines pertimescens maledictionem ,
est typicae impressa quasi virginitatis charac- humana judicia nihili faciens, ab hominibus
tere :quia inviolabiliter votum servavit , coutemni contemnens; contra populi sui
quo virginitatem suam Deo consecraverat. sensum , contra aliarum mulierum deside-
Eo majori laude digna , quod prima virgi- rium, sine praecepto, sine consilio, sine exem-
nitatem vocavit : quod virginitatem vovit plo, suam Deo vovit virginitatem. Tu non
tempore legis Mosaicae, in qua virgines ma- praiceptum de virginibus, sed nec consilium ,
ledictae censebantur quod virginitatem ma-
: nec pr&ceptum habes, nisi quod unctio doce-
ternitati divina* praetulit : quod virginitatis bat tedeomnibus, ac sermo Dei vii>us et efji-
vexillum erexitquod typus virginum fuit
: : cax, ante tibi magisler faclus est quam ,

quod Maler Virginum exstitit quod mulie- : filius prius instruxit mentem , quam in-
:

ribus castimoniae studium ingeueravit. Hae
septem circumstantiaeMarianam virginitatem
mirum in modum exornant
aliaefuerunt virgines. Nam ex Orig. habuit
quoque virgines diabolus : has quidem ves-
tales , illas vero Pythias, alias autem alio
modo. (6) Et ut ait Tertullianus , provocat
diabolus Dei servos continentia suorum quasi
ex a:quo. Continent etiam gehenna? sacerdo-
tes. Nam invenit quomodo homines etiam
in bonis sectationibus perderet : et nihil apud
eum refert , alios luxuria , alios continentia
occidere. (7) Atante Mariam, nulla
tatem suam Deo sacravit.
animadvertit Richardus a S. Laurentio , Ma-
riadicilur Virgovirginum, quiasicut dicunt
sancti , prima inter caiteras virginitatem
vovit. (8) Et ob eamdem rationem ab Idiota
nuncuip&luTvirginitatis primipila. (9) Primi-
pilus militiae dicebatur olitn, ut tradit Veget.
legionum dux et princeps. Quo titulo proto-
martyr insignitur a Petro Damiano B. Ste-
phanus , utpole primipilus christiana? mili-
duerit carnem. Christo ergo devoves te ex-
hibere virginem, et nescis quod ipsi exhiberi
: 1 . Ante Mariam te oportet etiam Matrem : eligis in Israel esse
contemptibilis , ut et illi placeas , cui te pro-
basti maledictum incurrere sterilitatis : et
ecce maledictio benedictione commutatur. (3)
Prima igitur vovit virginitatem Maria , nec
suae gentis timuit opprobrium. Usquead hanc
Virginem maledicta virginitas juit : ha?c
autem opprobriumvirginitatis abstulit. Unde
ipsa initium beata? virginitatis fuit : et est
virginum mater qua per sui imitationem
omnes virgines virgo germinavit. (4) 3.
virgini-
Ideoque, ut bene Immo Angelo incarnationis nuntio virgini-
tatem divinae maternitati quodammodo prae-
tulit. Quare D. Athanasius apud P. Com-
befis inducit Mariam pavide timentem, et de
modo divinae maternitatis ambiguam. Dili-
genter omnia conservantem , et conferentem
cum virginitatis signaculis. (5) Archangelus
Gabriel divinae corporationis paranymphus,
: adest Mariae, eain officiosissime salutat, et
de suo sermone turbatae Virgini ait Ne :

tioe. (10) Quomodo Maria (imeas, Maria , invcnisti enim gratiam apud
Virginitatis pri-
tnipila appellatur , ut dux et Antesignana Dominum : ecce concipies in utero et paries
virginum. Et ut ait Hugo Card. V irginitatis Jiiium, et vocabis nomen ejus Jesum. Dixit
primiceria. (n) 2. Tempus, quo virginita- autem Maria ad Angelum : Quomodo fiet
istud, quoniam virum non cognosco P (6)
(1) Hom. 6. cont. Ncstor. —
(2) Serm. 46. (3) L. — Beata Virgo non dubitavit de veritate pro-
cte Inst. Virg. 5,— ({) Serin. i5. de Temp.—
(5) Orat.
6. de Deip. — (6) In c. i. Jer. —
(7) Teit. L. 1. ad (1) Judic. 11. — (2) Hom. sup. Miss.— (3) D.Bein.
Uxor. 6. — (S) Laud. Virg.
L. 4. de — (y)Cap. 6. de Hom. 5. sup. Miss. — (4) Albert. Mug. in Marial. p. 9.
Virgine. —(10) Serm. 7>j. (u) In — c. 1. Luc. — (5) ln c. 2. Luc. — (G) Luc. 1.
 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO VI. 3Z S
phetiae, et promissi angelici blaephemat imorii Cantico patci dieitar inter lilia, quia
, ut
Calvinus, <jiii eam iiurciluhun lingit sed de utramquc virgini t:itcin COrporil 01 incniis
:

inodo solKcita est, ne hic filii conceptua et nmat, et utramqne i-i B< Virgo exhibuit nt ,

parlus ficret cuin alicpia virginitatil conse- notat Ricli. a S. Laur. Pascitur inlcr lilia
,

crata) jaotura etin hujuimodi ambiguitate etideovovltvirginitatemiqusulhoc Ipsodt-

:

divinam maternitatem cum virffinitatll lia> cerei Lilia desiderahat. lltla ri exhloeo : id :

naculis conferens virginitatis votum ange- est t duplicem vlrginitatem t tcllicet mentls et
,

lico nuntio divinaa maternitati pneposuit. corporit^ quod notatur per quod dicltur Inter
Quod Gregorius Nyssenus his verbis elegan- lilia. (i) Cnrpnris integntai sunime Deo
ter eilisserit Audi pudlcaM virginis vocem. placet, si mentii candore non deititnatnr
: :

Angelus jmrtum nuntiat : at illa virginitati mcntis puritas coiporis puiitalcm ornat et
inhccret , et intcgritatem angelicai dcmon- animat alioquin impura quodaniinodo mem- ,

strationi antcponciulam judicat. (i) Et post hrorum puritas est, qutt incntis mundiliam
nonnulla Virginem lic Angelo loquentem ignorat , necDeo, nec Virgini f>laccre po-
inducit Verum quia carncm Deo conseera- test , aitS.Greg. Qui corporc qttidem castus
:

tam, tanquam saiictum aliijuod oblatum mu- est , sed immundis cogitationibus fecundus
miSj eporlebal intaetam integramque prces- est (2), vere cailui non est purus , et ah ,

tare : idcirco licct Angelus sis, licet de ccelo omni luxuriae macula alienus, quia ut addit ,

venias, licct id ijuod ostenditur naturam su- S. Greg. 7 cstamcnti novi mundilia eliam ,

/jeret humannni, tamen ne virum cognosccre cordis luxuriam frcenat. Christiana Virgo,
nejas est. Quomodo sine viro niater cro p sed de sola corporis puritate non glorielur cum :

virum non cognosco. Quia virginitatem meam per hanc non prreferatur Genlilium virgini-
Deo consecravi , et luijus voti vexillum erexi. hus. Nam,utait S. Amhros. Certeipsis gen-
4. Cunctarum virtutum vexillum exlulit tilibus, inter aras, et Jhcos venerabilis solcf
heatissima Virgo , ut notat Sanctus Hilde- csse virginitas : est, quibus nulla meritorum
phonsus Vexiila virtutis in Maria effulse- est pietas, nulla mentis integrilas : in cis
:

runtyin quatota majestatis Deitatis versatur. tamen carnis virginitas prcedicatur. Mentis
(2) Prrecipue tamen vexillum extulit virgi- integritas corporis castitatem fulciatoportet:
nitalis. Unde D. Ambrosius Egregia Maria tum ut Marianam virginitatem imitetur qua;
:
;

quce signum sacrce virginitatis extulit , ct est ait Rupert. Corde et corpore casta , ,

intemeratce integrilatis piurn Christo vexil- mente et carne integra, cogilatione et opere
lum levavit. (3) Quare ex Richardo a Sancto munda. (3) Tum ut coelesti sponso placere
Laurentio : Virginitatis signifera est , et possit, qui in sua sponsa utramquecastitatem
cxemplar (4) quia scilicet est typus earum, desiderat. Quod signate Apostolus innuit
:
,

quas ad virginitatem vocat. 5. Quare a Ger- dicens Despondi vos uni viro virginem : ,

man. Conslantinop. sic salutatur : Gaude, castam exhibere Christo. (4) Castam cum
Virgo Aaron, gratiarum corona, typus vir- virgine junxit, ut ostendat duplicem casti-
ginitatis, non scriptum sanctimonicc folium. tatem necessariam esse Christi sponsae , ut
(5) Typus unusest quotquot autem applices acute advertit Richardus a Sancto Lauren-
:

illi folia , omnem figuram sortemque red- tio. Cum dixisset virginem, noluitsubsistere,
dunt , quia typus ex celatura constat. Adi sed subjunxit castam, ut sic innueret, ipsum
typographum, miraheris artis ingenium vix requirere duplicem castitatem, nec unam sine
:

uni typo memhranae adhaerent, etjam excusos altera ei complacere. (5) Tum ut inter filias
procedunt et ex impressione sui, typi for- Virginis valeat adnumerari , quae utraque
:

mam referunt. Maria est Virginitatis typus puritate exornatur.6.Nam, utait Alb. Magn. :

quia omnesvirgines tanquam expraelo dedit Maria votum virginitatis emittens , omnes
:

ipsa vero non in alio praelo impressa est virgines quodammodo genuit ideoque sacer
: :

nec scriptum ah alio folium ideo ex D. Sponsus de illa sic fatur Venter tuus sicut
: :

Hieronymo Una est forma Virginitatis in acervus tritici vallatus liliis. (6) Et oh hanc
:

Maria, cui vos omnes ut imaginem reformetis causam, ut notat Alh. Mag. Et sic est Virgo
integritatis , faciem imprimere debetis in virginum qwe sine consilio, sine exemplo, ,

sculptura Spirilus Sancti. (6) Ut autem vir- gloriosurn munus virginitatis Deo obtulit, et
gines hac forma formentur , debent esse per sui imitationem , omnes virgines Virgo
castae tum carne, tummente. Sponsus (7) in germinavit. (7) Eadem fere hahet verba S.
Bern. Beata Virgo est Mater omnium in
(1)Orat. de Nat. Chr. —
(s) Scrm. de part. et pu-
rif. —
(3) L. de Invtit. Virg. c. 5. —(4) L. 2. de Laud. (1) L. 3. de Laud. Virg. —
(j) L. 31. Mor. a. (3) —
Virg. —
(5) Orat. dc ISat. Virg. (6) Senn. —
de A s - L. 6. in Cant. —
(4) a. Cor. 11.
—
(5) L. 3. de Laud.
•uinpt. —(7) Cant. a. Virg. —(6) Cant. 7. —(7) In Marial. p. 9.
3i6 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO VI.
virginitate : quia prima sine prtrcepto , con- voto consecravit : ignota imo et neglecta
silio,velexemplo,virginitatis munus Deo ob~ haec erat oblatio. OJjerantur Regi virgines
tulit per quod omnes virgines, per imitatio- post eam, quia primatum sola vendicat sibi.
nem Vix de illa dixe-
virginitatis genuit. (i) (i) De virginibus ait Propheta Adducenlur :

rat sponsus Hortus conclusus,

: fons signatus, Rcgi virgines post eam. De aliis vero, qua?
(2) ob integerrimam ejus virginitatem quoad : virgines nonsunt, quas proximarum no- ,

ejus spiritualem fecunditatem denotandam , mine denotat, ait Proximayejus afferentur

:

protinus addit Emissiones tucv paradisus

: tibi. Virgines adducuntur ad Christum, quia

quia plures sunt virgines quee a Maria Vir- expeditiores, fortioresque sunt in ambulan-
gine suboriuntur , quas ipsa parturire vi- do leves, et sine conjugali onere ad spon-
:

detur. Ut enim ait S. Hier. Quod clausum sum pergunt eunt, et non deferuntur. Hinc
:

est atque signcUum similitudinem habet vir- est quod JoannescitiusPetroad Christum cu-
ginis, et tamen perpetua est Mater Virgi- currit(2), velox ad Deum pervenit,quia virgo
num : sequitur enim : Emissiones tua? para- erat : alas ei virginitas dedit, virginea puritas
disus. (3) Parturit virgines Virgo quas suo qua pollebat, magis eum expeditum reddidit.
exemplo ad caslitatem vocat, formam virgi- Et ut cum S. Hier. loquar, qui Petro tardius
nitatis habes , babes exemplar intuere et :ambulante alatus virginitatis a/is cucurrit
,

remulare. Audi monentem S. Hildeph. Ila- ad Dominum. (3) Viduae vero, et continen-
betis virgines egregii magisterii formam: tes, nuptiali onere fatigatae , vix pedem mo-
habetis exemplar in ea perfecttr virginitatis, vere possunt, regre suis pedibus incedere
ecce via qua pergere debetis. (4) Perge, et valent, deferri debent , ne in via deficiant :
a Virgine disce castitatem. Vere virginem unde Pasch. Virgines dicuntur adduci, quia
veneratur, qui ejus, quantum potest, exem- corporis integritate robustiores sunt : vidute
plum sequitur. Fuit illa simul Mater et vero afferri, qucv plerumque fractcv diversis,
Virgo tu quoque in spiritu Mater, et Virgo multisque molestiis , multa jam corporis im-
:

sis. Ad quod hortatur Guillelm. In imita- becillitate faligantur. Quod de corporis ro-
tione totus venerationis est fructiis : imitare bore, et integritate affirmat Pasch. ad affec-
quam veneraris ; imitare illam tam in partu, tuum integritatem non inidonee flecti potest.
quam moribus : illa in corpore Virgo, et Integros pedes, affectusque habent virgines,
in
Mater est : te quoque in spiritu et virginem, et ideo adducuntur; fractos , et debiles vi-
et matrem esse oportet. (5) Tandem Maria duoc, et ideo afferuntur. Quod pulchre asse-
ad se mulieres per castitatem trahit. Quare rit Hugo Card. Bene virgines dicuntur ad-
a S. Joan. Dam. planta vocitatur : Tu virgi- duci , eo quod habeant pedes integros , et
nitatis feracissima planta : per te enim ve- sanos , id est , affectus incorruptos : vidua?
ritatis pulchritudo latissime sese dijfundit. autem, et conlinentes afferri dicuntur , eo

(6) Quotquot sunt virgines, tot sunt fructus quod habent pedes morbidos , idest, afjectus
fecundissimce illius plantae. Quod obumbra- fractos. Nec mirum, si ad Mariam afferantur
tum existimat Richar. a S. Laur. in cande- continenles, et virgines adducantur cum :

labro illo a Moyseconfecto(y), dequo proce- ejus virginitas sit et consecrata, et fecundata.
debant lilia Dene virginitas Marice cande-
: 2. Virginis fecunditas est novitas aliqua
labrum, quia adhuc in lumine ejus ambulat monstruosa. Sed et Virginem , inquiunt ,
munerositas virorum ac miilierum imitando parere natura non patitur, et tamen creden-
vestigia Regina; Virginum. (8) Candelabrum dum est Prophetce : et merito. Prcestruxit
est Maria? virginitas a candelabro lilia enim ftdem incredibili rei, dicendo quod sig-
:

procedunt, quoa sunt symbola puritatis et num esset futuritm. Propterea, inquit, dabit
castitatis quia ex Mari;e virginitate , qua vobis signnm: Ecce Virgo concipielin utero,
:

omnibus prceluxit, ingens lihorum ac virgi- et pariet Filium. Signum autem a Deo, nisi
num multitudo orta est. Nec virgines tan- novitas aliqua monstruosa fuisset , signum
tum ad se traxit Mariae puritas , sed etiam non videretur. (4) Virginitaset fecunditasmu-
plures alias,quae postmatrimonium consum- tuo sese excludunt, nec eam unquam natura
matum in continentia vivere exoptant. Quod simul in una persona sociare et unire valuit;
innuit Vates Regius his verbis Adducentur nam, ut ait S. Athan. Non agnoscit natura
:

Rpgi virgines post eam, proximce ejus affe- virginem citra virum parientem. (5) Idcirco
rentur tibi. (8) Non dicit ante, sed posteam, Romani suum imperium aeternum credide-
quia nulia ante Virginem virginitatem suam runt quia praedictum erat eis non defectu-
:

(1)Super Missus. c. 62. —

(2) Cant. 4- —(5) L. 1.
adv. Jovin. —
(4) Scrm. 3. de Assumpt. —
(5) In c. (1) S. Bern. Serm. 7. de B. Virg. — (2) Joan. 20.—
8. Cant. —
(6) Orat. 1. de Nal. Virg. — (7) Exod. 25. (3) L. i5. in c. 26. Isa.— (4) Tert. L. adv. Jud. 9.— [5
— (8) L. 4. de Laud. Virg. —
(9) Ps. 44. Oiat. de Div. Chr.
 ,

LNGEUCA PERFECTIO. — CONCK) VI. n 7

rom, doneo Vlrgo partariret. Fecunditai ia fiHum : hic exprimitur mater Sicei veteriet
matrimoniocum continentia confoederari po« novoTeatamento, colligitur hocnomen \ irgo
teit, sed noncum virginitate : mulier deunit mater, quod admirana Uaiai dicit Quiiau- i

ease virgo cum tncipit ease

matef. Quid divitunquam tale? Virgoet mater nonpotuit
tameterliequamvirginltasP&ly Rupert. Ste- in orbia ezordio permanere prima parena .

rilitaa ita virginitati anneza ab ea

eit, ut sil partem oominis perdidit, cum partem cua-
inseparahilis. l\,ini, ut addit Kupcrt. li/gi- lodivit at quod Eva nequit adipUci, id in
:

nitas naturaUter sterilis cst, et non parit» (x) Maria reperitur quai monstruoaa novitate
;

Fecunditas tribuaaasimUalurelementia, terraa esl Virgo el mater. Quod cum atupore at-
nimirum, mari et aeri in terra namque : tendil Greg. Nysaen. O rem admirabilem!
nnimalia, in mari piices, et aves in aiTC nas- / irgo nuitcr c//ici/iir, cf jicr/iuuut VirgO.

ountur. Virginitaa vero aterilia, per ignem Cernis novumnatura ordinem. In aliis n,u-
infecunduni et sterilem denotatur. Et oh lieribus f quamdiu aliqua cst virgo, non eet
hacc cansam decreverunt Homani ut ignis ntatcr : nani postqtiam cst jacta nuitcr, />ir-
sacer a virginibui lervaretur : adinnuendum ginitatem non kabet : hic autem utrumque
uuod sicnt ignis steiilis erat , eodem modo nomen in tdem concurrit eadem enim ei :

virgines ad ejns cuitodiam deputatae, infe- matcr, et Vtrgo est. (i)

cundse erant.Nam, ntratiocinatnrS. August. De IMioenice sic fatnr Tertnllianus //////// :

Vestai serviebant virgines , quia sicitt c.v dico alitem orientis peculiarem , dc. singula-
virgiwe , ita nihll ex i^ne naseatur , quam ritate /amnsum, de posteritatemonstruosum.
totam aboleri vanitatern, ct cxstingui ittique (2) PhauiixjUt notat S. Clem. lloman. dicitnr
ab illo oportuit, qtti est natits ex virgine. (2) a Gra?cis avis Soligcna (3), vel quia solioles
Nam virginitaset fecunditas, quae naturaliter solis , vel cjnia nunquam terrae patiturcon-
iuter se pugnant, in Mariae ulero fcederantur, tagia , sed solius solis alitur fervore ; vel
ut ait non nemo apud Hug. Card. (3) quia est in toto orhe unica et singnlaris.
,. Merito Mariam Phoenici comparat Richard.
Partus ct intcgritas dtscordcs tempore. longo c x t /
7
11,
•

,,- r- • a 3- Laur. I/i mitnao e/itni ii/ius est sol et ,

rtr<rtnis in grcmio jcedcra pacis habcnt. 1 '

JrJaria tina sola est JMater et V irgo : itndc

Hoc Virginitatis et Maternitatis foedus in el co/nparatur Phoenici quce cst uiiica avis. ,

Maria helle descrihit S. Hildeph. (4) « Ecce JXec primam similcm visa est , nec liabcrc
insolito usu, insolito ordine, insolito jure, in seqitentcm. (4) Eodem modo ratiocinatur de
una persona, in unocorpore, in una condi- Maria S. Bern. Sen. Qua? sola est nec pri- ,

tione, in una aetate, alternat honor matris mam similem visa est , nec hahere sequen-
et Virginis alternat pudor Virginis el fe- tem, quia virginitatem et fecunditatem, qua?
:

cunditas matris alternat in generante Vir- in ca^teris mulierihus divisim duntaxat re-
:

ginitas alternat in Virgine generandi facul- periuntur, in se feliciter connectit. « Unum

:

tas : et neutrum cedit ulli , et utrumque in est, in quo nec primam similem visa est
alterutrum derivatur, et neutrum impeditur nec hahere sequentem. Optimam partem
ab invicem, et amho properant sihi. Utrum- elegit Maria optimam plane , quia hona :

que servatur in proprio , utrumque transit fecunditas conjugalis : melior autem castitas
in alterum quia amho unum , quia indis- virginalis, prorsus autem optima est, fecun-
:

cretum concurrens , quia indifferens super- ditas virginea, seu fecunda virginitas.» (5) In
venturum. Non matrem virginitatis deserit hoc enim Maria Christi imitatur singularita-
decus non Virginem maternus impedit par- tem , quia sicut solus Christus est Deus et
:

tus Virginem non violat fcetus

: et et ma- homo , ita Maria sola est Virgo et Mater. :

trem non violat pudor virgineus. » In Maria Quare S. Bonav. Christum Marioe sic loquen-
igitur maternitas et virginitas ohviaverunt tem inducit : Mihi est divinitas et humani-
sihi pudor virgineus , qui nullius unquam tas et tibi est virginitas et fecunditas ; mihi
: ,

matris ornaverat genas , Mariam decoravit, divinitas et humanitas , qttia Deus sum et
quse Mater simul exstitit et Virgo quaprop- homo , et tibi virginitas ct fccunditas, quia :

ter Virgo mater nuncupatur utanimadver- mater es et virgo. Mihi divinitas ex Virgi/te
:

tit Richard.a S. Laur. (5)<> Hocnomen Virgo Patre, et humanitas ex Virgine matre : tibi

mater, non solum figuraliter, sed litteraliter virginitas sine labe , etfecunditas sine se-
expressit Isaias, cum dixit Ecce Virgo con- mi/te. (6) :

cipiet, hic exprimitur Virgo et Virgo pariet Magnum sane miraculum Mariam simul
:

(1) L. i. de Gloria Fil. Hom. —

(2) L. 4. Civ. 10. (1) In Nat. Chr.— (2) Tert. L. de Rrs. 10.— (5) L. 3.
— (3) In c. 1. Luc.— (4) Tract. de V. Maiia c. a. — Constit. Apost.6,— (4) L. 7. de Land.Vlrg.— (5) Serm.
(5) L. 4. de Laud. Yirg. 4.de Assumpt.— (6) In Opusc. tit. 10. de (jloria Parad.
3,8
esse Virginem et fecundam ,
eomparabiliter prodigium
ANGELIGA PERFECTIO, — CONCIO VI.
sed majus in- et
sed a tantae Vir- Deo nascente indignus,
quod Maria sit ginitatis praerogativa probet Christus laten-
,

Virgo, et Mater Dei Nam et virgo concepit tem divinilatem , et divinae filiationis elo-
:

in utero, non ftgurate, et peperit Emmanue- gium. Nam ex Guillel. Paris. Sicut purus
lem, nobiscum DeumJesum, non oblique.(i) homo virginem mairem habere non potest ,

Maria non solum Mater hominis, ut de-

est ita Deus homo Matrem nisi Virginem habere

lirat Nestorius , sed vere est Mater Dei ut , non potest. (i) En Mariae illibata semper
docet Tertull. Iste igitur' Dei radius , ut Virginitas, ex divina Maternitate probatur :

retro semper pra?dicabatur, delapsus in Vir- et unde perielitari posse videbatur, inde cer-
ginem quamdam, et in utero ejus carofigu- tius et explicatius fulcitur, quiaDeus homo
ratus, nasciturhomo Deo mixtus. (2) Grande matrem nisi Virginem habere non potest.
profecto naturae et gratiae miraculum Ma-
,
Quantum decoris divinae dignitati detrahere
ria, et ut ait S. Ignat. Cccleste prodigium et , videtur, quod homo sit, tanlum illi dignita-
sacratissimttm spectaculum. (3) Quid non tis adjicit, quod Virginis Filius sit : neque

prodigiose mirissimum, et mirissime ineffa- enim nisi Deus Virginis Filius esse potest.
bile fidei oculis in Maria eernimus ? Nonne Porro Deum hujusmodi decebat Nativitas ,
nalurae fastigium longe excellit , quod sit qua nonnisi de Virgine nasceretur : talis
Virgo et Mater sed mirior adbuc gratiae
: congruebat Virgini partus ut non pareret ,

fastus est : quod sit Virgo et Mater Dei.
Quod sic stupet S. Bern. O vere novitas
inaudita ! Virgo peperit , et post partum
i'irgoiiH'iolatapermansit.Crescnntmiracula,
qua? gencrat , ct Mater et Virgo est : qni
nisi Deum. (2) Ex Christo Mariae puritas
ostentatur, et rursus ex Virgine, Cbristi di-
vinitas declaratur : ut Maria Mater Virgo
credalur, sufficit credere filium ejus simul
, esse Deum et hominem et ut Christus Deus
:

generatur, et Deus,et homoest. (4) OMaria, et homo censeatur, satis est fateri Matrem
naturacmiraculum, gratiaa prodigium, utrius- ejus Virginem esse. Quia ut acute docet
que stupor Unde et S. Epiph. Novar. O
! Greg. Nyss. plenitudo divinitatis filii corpo-
Virgo sanctissima , quce exercitus Angelo- raliter elueet in Virginitate matris : Hanc ob
rum in stuporem deduxisti ! stupendum mi- causam existimo, fontem ipstim incorruptio-
nis Dominum nostrum Jesum Christum, nulla
raculum in ccelis, mulieris ftlius, qui et ipsitis
et seculorum est pater ! stupendum miracu- nuptiarum quasita via, in hunc mundum
lum in ccelis , thalamus Virginis habens Fi- ingressum : ut ex modo incarnationis mag-
lium Dei ! stttpendum miraculum in ccelis num hoc mysterium patefieret : quoniam Dei ,

Dominus Angelorum, infans Virginis effec- pr&sentiam ingressumque sola puritas prces-
tus est ! (5) Quapropter Christus dicitur a tare sufftciens est , quam aliter omnino per-
German. Constant. Virginitatis thesaurus fectepra?stare nonpotest, nisi qui ab omnibus
(6) a S. Greg. Nyssen. nuncupatur, Virgi- se carnis affectibus alienat : quod in invio-
:

nitatis germen (j) a Rup. appellatur Vir- lata Maria conligit, corporaliler plenitudine
:

ginitalisfilius, et a S. Max. Virginalis puer divinitatis in Christo per virginem elucente.

nominatur ut simul honoret generosum (3) Plura sunt fideiargumenta, quibusChristi
:

maternae Virginitatis decus , et se verum divinitas probe arguilur Prophetarum ora- :

Deum et hominem hominibus comprobet. cula Christi prodigia, tota Evangelii ceco- ,

Christus enim, quia proles est Virginis, non nomia in figuris obumbrata: totsunt corpo-
tantum se verum hominem esse testatur, sed rationis divini Verbi indicia, in quibus tanti
etiam esse Deum demonstrat quod est il- mysterii veritas transparet at incarnationis
: ;

lustrius encomium Virginitatis Mariae. Ut sacramentum per inviolatam Virginis purita-

enim ait S. Max. Et natus sane ab intacta tem notanter elucet. Quare ab eodem Greg.
estfemina : ut eum pariter hominem testare- Nyss. Mysterium Virginis (4) nuncupatur,
tur partus humanus, et Deum probaret azterna quia plenitudo divinitatis in Christo , in vit-
Virginitas. (8) Addit Quodsi tibi sensuum ginali Deiparae puritate micanter scintillat :
:

tuorum fragililate minus dignum videtur, latet in Christo divinitas humanae carnis ve-
Filium Dei natum de femina credere Vir- lamine, at licet in humano Christi corpore
,

ginem cogita peperisse. (9) Sic enim venus- latenter occultetur, tamen praenitetin illibata
tatur humanus partus a parturientis vir- Deiparae virginitate quasi Matris virginitas
:

ginitate , ut non tantum probrosus non sit, filiidivinitatem fulgere faciat et quasi filius :

fulgores divinitatis in Matris virginitatem

(1) Tert. L. de Res. 20. — (2) Tert. Apol. 21. — (3)
°
Epist. ad Serm. 4. in Vig. Nat.— (5) Orat.
S.Joan,— (4)
de Deip. —
(6) Orat. de Nat. Virg.— (7) Hom. i5. iu (1) In c. 1. Cant. — (2) S. Bcrn. Serm. >. snp. Mis».
(Jant. —
(8) Hom. 3. de Nat. Dei. (y) Uom. 4.
— — (3) In Cat. Oraec. ad c. 2. Luc— (4) De Vit. Moys.
 ANCKLlCA PKKII.CIIO. — CONCIO VI.
reverberet. Filius patenue glorUB et beatitu- tiiientiam, in tbuie devotioncm iutcllige :

dinis splendor est, quia Palrein eiuinliat , h>C sunt dllO OUflB VifgioaleUI BubtUUttlSm ,

gloriam qua gignitur inanifcilut, et latentem toluincircuindedeie virtute continentia sci- :

inajestatem j>ateriiatn splendere et clurescere licct et dcvotio quorum alterum carncin, :

jna-stat. S. Bem.sic MaiUBgratulalur : Illius alterutn meutcm ita poasadtt, ul caro muo-
eril rnatcr , cujtis Dcus cst Patcr. Sttpicntia dissima, inens jhii issiina Ocniti iccin I)oiniiii
paterni cordls erit fructui uttri virginaU». Bingularhu consecrareot^ • Terttam tccepit
Filius patcrrtw charitalis crit corontt ttuc a Kilio in ut luculenter
sua uativitate. Nam,
castitatis. (i) Filius autcm Virginis dicitur ait (iuerr. ncc coiiccptas, itcc
Iiitc^ritatcin
corona maternaj castitatis duplici de causa. partus violavit, scd sacravit. (i) Cui accinit
i. Quia sicut a filio materna gloi ia coruscat, S. Caud. Maria divino partu sic cnpit cssc
ita Mariana virginitas a Clirislo sjdendescit, matcr , ut KirgQ sacratior pcrntancrct. IIuc
et ut cum S. Ainbr. loquar Vc/ut in spc- : totum pro bcatitudinc Maria? di.icri/n. (2)
culo refulget spccics caslitatis. (2) Iu Maria Quasi virginitas, qttflB ex fecunditate incre-
virginitas et fecunditas inutuis sese radiis menta fuit , sit totus Deij)ar;e census. Qua
illustrant. Nani illibata puritas fecunditatcm sujier re eloquenter fatur Pct. C\\\y->o\.VirgOy
parturit , et fecundilas intaclae puritalis tegratia matreni prastitit, non natura : dc-
splendores micanter reciprocat virginitas : nitriccm te dici pietas voluit , quam non
raaternitatem divinam prsedicat| el maternt- sinebat tntegritas : in tuo conccptu, in tuo
tas sidereos puritatis splendores in Marianam partu crevil pudor , aucta est castilas ,
inte-
virginitatem reverberat. Atqueita in Deipara gritas roborata est , est solidata virginitas ,
virginitas ex jecunditate , et ex virginitate ornnes perseveravere virtutcs. Virgo, si tibi
fccunditas rriutuis scse radiis illustrare vi- salva sunt ornnia, quid dedisti? (3) Qilid Deo
tlcntur. (3) Alterutra alteram nobilitat vir- : dederit Maria , sciscitatur Cbrysol. quasi
ginitas divinam maternitatem praedieat , et nibil dederit. Profecto dedit purissitnum de
maternitas divina virginalcm puritatem mire suis visceribus sanguinem , ex quo Honio
commendat. 2. Christus dicitur corona ma- Deus coalitusest, dedit de suocorpore corpus
ternae virgiuitatis, quia circulus sive corona, Deo dignum ; dedit carnem concarnandam
qmieest emblema aeternitatis , denolat aeter- divino Verbo ; dedit augustam Virgineae
nitatemvirginitatisetfecunditatisMariana\(4) Matris gloriam ; dedit regiae nobilitatis glo-
Aul quomodo non ante conceptum rnater, qua? riosum stemma. Vides quam multa Virgo
est post partum virgo mater : aut genitrix DeiparaFilio Deo tnunificedonaverit? Veruin
quando non , qua? seculorum gencravit auc- cum salva virginitate ,
qtiae in maternitate
torem? (5) iEternitatem virginitatis Marianae periclitari semper solitat , haee onmia Deo 15.
ostentat S. Hildeph. dum Mariam a?ternita- Virgo donaverit, tanquam nibil dedisse quo-
tem virginitatis (6*) nuncupat abstractum dammodo computat , quia ea omnia dedit
:

usurpans pro concreto. Eodem modo Maria citra pudoris jacturam cum quasi omnia :

a S. Augustino nominatur a?terna Virgo sit Mariae virginitatis pudor , et pudicitia?

(7),
non quod ab aeterno exstiterit, Cbristumque decus in partu Filii plus recepisse dicitur :

genuerit , sed quia ab aeterno electa et or- quam dedisse, quia ejus virginitas mirum iu
dinata fuit, ut digna Dei Mater, et Virgo ef- modum cum ipsa maternitate crevit. Ex quo
fici mereretur. Maria Virgo a Spiritu Saticto divina est
Trinam invenio VirginitatisMarianae con- prole fecundata ; nequaquam virginitas ejus
secrationem. Prima fuit ab aeterno in divina tali ex prole est vitiata ; sed mirabiliter est
praedestinatione in qua electa est, ut esset in tanta prole glorificata ; nam in prole ap-
Mater Dei. Et ut ait Pet. Dam. serm. de probata, inproie consecrata , in prole nobi-
Assumpt. Virg. Virgo Deo Filio singulariter litata, in prole dicata, et dotata , et consig~
consecrata. Seeunda consecratio facta est ab nata , et confirmata est tua virginitas , o
ipsa Maria, quando virginitatis votum emi- Maria! (4) Plura hic condensat Marianae vir-
sit, eatnque Deo dicavit , de qua loquitur ginitas elogia, a conceptu et partu, quod est
adhuc Pet. Dam. alludens ad istud « Quae vulgare pudoris naufragium, fcenerata.
:

est ista , quae ascendit per desertum sicut Agnoscimus ergo signum contradicibihj
virgula fumi, ex aromatibus myrrhae et thu- conceptum et partum Virginis Maria?. (5)
ris. (8) Sic autem scribit « In myrrha con- Nam Mariam Virginem fuisse ante Verbi
> :

(1) Hom.
sup. Miss.
3. —
(a) L. a. de Virg. (3) S. — bumanationem negavit Hebion :
-violatam
Bern. Seini. sup. Sign. Mag. —
(4) Rich. a S. Laur.
L. 1. de Laud. Virgr. —
(5) Chrysol. Serm. 146. (6) — Serm. a. de Purif.
(1)
— (2) Serm. 9. — {"•>) Seim.
L. de Viig. Mar. 0. 10.— 4.— Ttrt. L. Carn.
(7) Serui. aa. de lemp.— (8) 142.— (4) S. Bon. in Spec. c. (5) (le
Cant. 3. Clir. 20.
 ,,

3oo ANGELICA PEREECTIO. — CONCIO VI.

ejus integritatem in partu erravit Helvidius defabidafacisChristum;simatristantuinhomi'
:

alii vero post Christum natum plures ha- nis, meum concedis. (i)Indeconcludit : Dejilio
buisse adhuc fdios delirarunt. Ilos errores hominis duplex est nostra prcescriptio , neque
profunde confutat Tertullianus. Nam , i. mentiri posse Chrislum, ut se filium hominis
Contra Hehionem ostendit Mariam Virginem pronuniiaret, si non vere erat ; negue filium
ante luimanationem Verbi : Terra dedit be- hominis constitui qui non sit natus ex ho- ,

nediciiones suas : utique illa terra virgo , mine vel patre vel matre : atque ita cliscu' ,

nondum pluviis rigata, nec imbribus fecun- tiendum, cujus hominis Jilius accipi debeat
clata : ex qua lioino tunc primum plasmatus patris, an matris ? Si ex Deo Patre est uti- ,

est : ex qua nu/ic Chrisius secundum carnein que non ex homine. Si non et ex homine
ex Virgine nat.us est. (i) Addit ibiclem Na- superest ut ex homine sit matre : si ex ho-
:

tivitatem autem ejus quis enarrabit ? quia mine,jam apparet quia ex virgine. Cui eniin
nullus omnino hominum nativitalis Christi homo pater non datur, nec vir mcttri ejus
fuit conscius in conceptu , cum Virgo Matia depulabitur. Pcrro cui vir non deputabitur ,
Verbo Dei prcegnansinveniretur.Yituidepun- virgo est. (2) 2. Contra Helvidium Mariam
git eos (pui vaticinium Isaiae de juvencula in partu virginem fuisse conteslatur Quod :

interpretantur. Hinc quoquerevincimini,quod si ex virgine natus esl Christtts licet des- ,

nihil signi videri possit res quotidiana ju- ponsata, tanten integra, agnosce inulierem
,

vencu/ce scilicet prcegnaius etpartus. In sig- ctiam virginem , etiam integram dici. (3) lib.
num ergo nobis posita Virgo mater creditur. deCarn.Chr .c. 17. Anteomniaaulemcommen'
Possihilem torporationem Verbi ex Virgine clanda erit rcttio qua pra fuit ut Dei Fil.us }
,

demonstrat. Itaque sicut nonilum natus ec cle virgine nasceretur. Nove nasci debebat
P irgine Patrem Deum habere potuit sine novw nativitatis dedicator; de qua signum
homine matre : ceque cum de Virgine nasce- claturns Dominus ab Isaia prceuicabatttr.
retur poluit matrem habere hominem si/te Quod est islucl signuin ? Ecce virgo concipiet
,

homine patre. (2) Tandem humanationem in utero , Concepit igitur

et pariet filium.
Veihi ex Virgine convenientem demonstrat, virgo , et peperit Emmanuelem nobiscuiu
tum aeterno Patri, tum Verbo divino, tum Deuin. Christum novum hominem appel-
Marioe. Et quidem aeterno Patri ut sit solus lat , utpote ex Virgine natum. Vere novum
Christi Pater. Ccetertt/n duo jam Patres ha- hominem et nove natuin ex Virgine. (4) Et
bebuntur Deus et homo , si non virgo sit
, virginitatem Joan. Baptistae commendat ex
mater. Habebit enim virum, ut virgo non sit : virginitate matris, quae parturivit Christum.
et habendo viruin, duos patres faciet , Deu/n Qitis enim corpus Domini dignius initiaret ,
et hominem ei qui et Dei et hominis esset quam ejusmodi caro, qualis et concepit illud,
,

ftliits. Talem, si forte, Castori aut Herculi et peperil ? et Christum quidem Virgo enixa

nativitatem tradunt fabulce. Si hcec ita clis- est. (5) 3. Ostentat etiam post natum Chris-
tingiiuntur, id est, si ex matre fdius est ho- tum Mariam Virginem permansisse. Eccesta-
minis, quia ex patre non est; ex matre autem tim quasi in limine Evangelii duai nobis anlis-
virgine, quia non ex palre homine ; hic erit tites christiance sanctitatisoccurrunt,monoga-
Christus Esaice, quem concepturam Virginem mia et continentia : alia pudica in Zacharia
prcedicat. (3) Convenientem Christo osten- sacerdote; aliaintegra, inJoanneantecessore;
tat, ut esset Dei Filius. Non competebat ex alia placans Deum, alia pradicans Christiu/i,
semine hiunano Dei Filium nasci, ne si totus a/ia pra'dicans sacerdotem,alia plus prafcrens
esset filius hominis iton esset et Dei Filius , cjuam Propheten, ut uterque titulus sanctitatis
,

nihilque haberet amplius Salomone , et am- in Christi censu dispungeretur per mntrem et
plius Jona, et de Hebionis opinione credcn- virginem et univiram. (6) Maria fuit univira,
dtis erat. Ergo jcan Dei Filius ex Patris Dei qnia scilicet soli Josepho fuit desponsata :

semiite, id est, Spirilu, ut esset hominis fdius, fuit simu! virgo, quia perpeluo virginalem
caro ei sola erat ex hominis carne suinenda servavit integritatem quare Christus cruci :

sine viri semine. Vacabat ettiin viri semen affixus ad commendandam matris puritatem ,
apud habentem Dei semen. (4) Tandem con- Joannem loco suo ftlium Maricv demandavit.
venientem Mariae probat, ut esset Dei Mater. {j) Quod diligenter attendens Arnoldus Car-
Qua igitur ratione admittas filium hominis not. ita fatur Ipse in cruce maternce vir- :

Marcion,circumspicere non possum. Si patris ginitatis est arbiter et assertor. (8) Chrislus
hominis.negas Dei fdium;si et DeiHerculem
(1) Teit. L. 4. adr. Marc. 10.
—
(2) Tert. ibid.— (3)

(1) Tert. L. adv. Jud. 10.— (2) Tcrt. L. de Carn. Tert. L. de VeJ.Virg.6.- (4) Tert. L. 5.adv. Marc. 17.
Chr. .9. —(3) Tert. L. 4. adv. Marc. 10. - (4) Tert. L. — (5) Tert. L. de Mon. 8. —
(6) Tert. ibid.— (7)
T eI t.
<ue Carn. Chr. 18. L. dc Piiisc. Haer. 22. —
(8) Tract. de Laud.
Virg.
 ,

ANGEUCA PERIT.CTIO. — c.ONcio VI. 3ai

Deua fuit nrhiter et assertor Marianae ^ii^i- lii sitj conceptui tamen Verbiquia Mariani
nitatia : tuin quando illius lervandiB inapira- invenit virgtnera , Eflariam virgraera facil :

vii votum tum quando

auggeisit Joiepho
: quaii tunc Mariann virginitatia inauguretut
marito paria continentiiB propoiitum auspicium. Quia, ut aduit S. Hildephoniua
tuiu :

quando Maria concepit, vel pepcril verum nunautun mater , nUl ouando tt virgo, post*
nominem | etai Deum verum. Tunc enim auatn mater nobillot ttt virgo. Quia ictlicel
solet fieri jactura pudoria. Et tamen
ez maternitate crevit virginitai
ut in fecundi-
;«s- \

serit S. Leo Nova nattvitate genitus estj tate Mariae castitas linui propagavil pudicos,
:

conceptus est <i nivginc; natus c.c virgine ei in maternitatia inaigma lun perfectionii
sine nmtcvinr integritatis injuria, Verum laUtudineseprojecit, verumiopartu Virginia
cum probroai&sime dehoneatatur in infami puritaa virginior adhuo efBcitur, et ut ait S.
patibulo | lunc vel maxime Chriatua est en- Hildephonsus, integritas maternaf quogetpost
comiaatea maternae virginitatia , quia virgo partumprolisconcrescitinglorlarirginis.ln
Filiua virginem matrem diacipulo virgini ile partu, ubi reiiquarum omnium raulierum pu-
cruoe commendavit. uor semper periclitari aolitat sola Maria ,

Singularem illain Mari.e virginitatem (ante magno pudicitiseauctarioquaai geminavitvir-

partum, in partu nt poat partum) obuuibra- gimtatem. Quia, utaitD. Augustinua, cvevit
tara vult Eichardus a S. Laurentio in porta enim in eius partu corporis integritas , potius
illa quam vidit Ezechiel Propheta nam guamdecrevit : virginitas ampliataest t potius
:

postquain visa est gloria Donnni per hanc (juam fugata. (i) Maria quse semper fuit ,

portam intrasse, clausa dicitur, et ter clausa integerriina virgo , qu«e in conceptu Verhi
mculcatur. Maria est porta Ezechielis ct nobilior effecta est virgo , virgimor adhuc
,

cvit clausa. Nota quod hac porta ter clausa niteta partu, quasi partua sit Marianoe virgi-
dicituv : ante jmvtuni, in
tjuia IMariu virgo nitatis splentlor et amj>liatio,quia, ut ralioci-
jiavtu et post jmvtuni (i) Quotl ex D. Au-
. nalur Kicliardusa Sancto Laureutio, inpartu
gustino mutuasse videtur, qui per Ezechielis j)lus a/iquid declavatuv, quain in conceptu.
portam similiter beatam intelligit Virginem. In conceptu namque vivgo sine coitu gravi-
Et quid esl quod cvit clausa in esternum , datur; in pavtu vevo tota Vivginis incovvujj-
nisi quia Maria virgo ante jjartum, virgo in tio ostenditur, scilicet quod virgo ante pav-
pavtu, vivgo post jiavtum P Ut ostendat, tum tum , in partu et post partum. (2) Quoniam
quod Maria clausa fuit aeternae virginitatis quae in puerperio -\irgo est, virgo etiam gra-
tum quia Maria
claustro, ter virgo fuit, tum vidata fuit et qua3 virginitatem in fecundi-
:

quia Maria in partu virginior, et ejus virgi- tate servavit, ante conceptam prolem virgi-
nitas ampliata. Unde Kichardusa S. Lauren- nitatem sectavit etitaMariae tota virginitatis
:

tio Nota quod magnum et laudabile fuit

: incorruptio, cumulatissimusque pudoris the-
Mariam fuisse vivginem : sed nmjus pev om- saurus advenit. Tres sunt quasi gradus puri-
nem modum et mivabilius in vivginitate
, tatis Marianae primus est virginitatis con-
:

fuisse fecundam et post evacuationem ulevi

, secrat;e , et tunc ejus puritas mire eluxit ;
habuisse utevum sigillatum : et luec fuitgva- unde dicitur Virgo virginum , et virginitatis
tia super gratiam. (2) Tres proponit status, votivae primiceria secundus est virginitatis
:

virginitatem , fecunditatem et partum , et maternae, et hic gradus est perfectior primo,

sublimitatis verticem partui dat. Assurgunt quia fecunditas, quce virginitati accessit, ejus
incrementa pudoris , accessione sanctitatis gloriam auxit , et splendidiorem reddidit
: :

in Maria virginalis incrementatur puritas. tertius gradus est virgineaeparturitionis, quae

Optime ad propositum Goffrid. Vivgo sancta est totius Mariana? virginitatis corona et com-
ante pavtutn, in pavtu vivgo sanctior , sanc- plementum. FeUciter parturit , quce vivgini-
tissima vivgo post pavtum. (3) Virgo fuit tatis covonam magis magisque pariendo con-
Maria et sancta ante conceptionem Verbi , quisivit et gloviam. (3)Partusest corona Ma-
in conceptu tamen seu incarnatione Verhi , rianae virginitatis, tumquia regium dignitatis
ita ejus aucta est virginitas , ut licet Maria ostendit fastigium , supra caeteros puritatis
hactenus semper fuerit virgo, tamen, ut pul- ejusgradus,tum quiaangelicapuritaspuritatis
chre ait S. Hildephonsus , hanc feminam Marianae celsiludinem non attingit. Nam, ut
conceptio vivginem veddit. (4) Beata Maria ait Sanctus Hildephonsus quid incovvujj- ,

ante conceptum Verbi semel, iterum et sa>- tius, quid solidius intev vivginitatem mater-
pius virgo dicitur , adeo ut nec cum Judaeis, nam et conditionem angelicam ? Virgo quos
nec cum haereticis ulla hac de re controver- fecundatur, et twn corvunipitiiv, ut angelica
(1)L. 10. de I.aad. Virg. — Ezech.44- — (>) L.3. c.i. — (1) Serm. de Nat. Dcm. — {>.) L. 3. c. 1. — (3) Chry.
(5) Serni. 1. de Nat, Dom. — L. dc
(4) \ ii^. Rlarc. iu. sol. Serm. 175.
I. 2 l
3 22 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO VI.
celsitudo cujus pars in ruina prostratur ? bonorum operum amat verecundiam , quoe ex
,

inlegritas materna , quce et post partum pro- se species virtutum fecunda virgo parturit.
lis concrescit in gloria virginis , an conditio (i) Verecundia est perfecta Marianae puritatis

angelica, qua? detrimentis lcesa est in ejectisP idaea quse dum fecunda et virgo , virtutes :

Beatitudo matris, quce inde/it generatio Dei, parturit, virginis et simul matris typum gerit
undenesciacorruptionisest,anangeliccep!ebis, peridoneum. Magnum est in conceplu Verbi
quce ante soliditatem incurrit diminutionem feeunditatem Mariae accessisse : majus, quod
partis multitudinis suceP (i) Novum dicendi ejus virginalis puritas , in filii partu incre-
genus et plurimum Virginis dignitatem com- mentata et ampliata sit : sed maximum est,
mendans. Una Maria est, et tamen non cum quod verecundia floreat, quae parturit, et est
uno Angelo, sed cum omni Angelorum fre- virgo. Parum foret Dei Matrem esse virgi-
quentia comparatur, ut ex hac comparatione nem corpore anima, nisi etiam cautissima
et
ejus excellentia supra omnes Angelos pates- ejus verecundia, similem aemularetur prsero-
cat. Mira res Descendit Filius Dei de coelo,
! gativam, essetque simul virtutum fecunda ,
et Virgo generans minuit eum paulo minus et virgo pudore. Omnibus in exernplum et
ab Angelis, utpote quem carne cinxit hu- in imitationem Maria est, sed praecipue vir-
mana quoe ignobilior
,
spiritu est. Ascendit ginibus, quae se Deo sacraverunt. Similes
in eadem carne Virgo , et quae filium per Deiparae erunt , si verecundia exornentur,

fecunditatem depresserat, per maternitatem quae virtutum fecunda, ut etiam virgo

ita est

et parturitionem supra Angelorum cboros pariat. DiscantvirginesaMaria verecundiam,

sublimatur, et coelestium spirituum Regina
constituitur. Filius matri res omnes in ser-
vitutem adduxit. (2)
Invenitur eliam injure civili Gra?ca quce-
dam, quinionem enixa fdiorum , semel om-
nium mater, unici fcetus parens multiplex ,
unici uieri puerpera numerosa , quw tot sti-
pata corporibus , pene dixerim populo , sex-
tum ipsa corpus juit. (3) Nec Christum dun-
taxat virginitatis filium
Mariae fecunditas : sed etiam quot sunt Deo
consecratae virgines tot sunt maternitatis
, Bernardus Pudor est gemma morum, virga
quae nitet virginitate consecrata , fecundata
et pudorata.
3. Omne malum , aut timore , aut pudore
natura perjudit. (2) Quantum pudor virtuti
deserviat, etiam gentiles philosophi natura
duce cognoverunt. Quare a Diog. Laert. Vir-
tutis tinctura (3) nuncupatur. Jurisconsulti
pudoris praestantiam demonstrant : nam ex
Brisson. Pudor est existimatio Iwminis , dig-
parturit virginalis nitas, opinio , reputatio. (4) Quam sit pre-
tiosus pudor mire declarat his verbis D.
:

Marianae foetus.Non in Bethleem tantum fe- disciplince, sororcontinentia?, lampas pudica?

cunda est Maria , sed in cunctis seculis fe- mentis gloria conscientia? , famce custos ,
,

cundissima est ejus virginitas.
Galfrid. Ca?terum quarn multos hodie parit
sanclissima illa, fecundissimaque virginitas !
quam Jelix ejusmodi generatio , fecunda el
incorrupta posteritas! (4) Maria est Virgo
Ut enim ait virlutis sedes , et insigne totius honesti. (5)
Pudor tumhomines, tum feminas exornat.
Potissimum tamen mulieribus convenit. Pu-
dor est in mulieribus amabilis Jlos , et rubor
delectabilis. (6 Quantus est verecundiae de-
;

fecunda, quae parit virgines , quae a matre cor, qui Deiparam honestat? Beatissimae Vir-
simul cum puritate virginea , fecundilatem ginis facies, verecundiae rubore, et pudoris
mutuare debent. Qua et virgines pariant, et pigmentis mirissime venustatur, et ad gratiae
Deo alliciant, qua virtutum etbonorum ope- speciositatem eleganter concinnatur ? cum
rum feracissimae existant qua Christum in : enim omni gratia plena fuerit , carere non
cordibus suis concipiant. Quapropter D. debuit verecundia. Gratissima sane gemma ,
Augustinus sic virginesalloquitur Nec prop- : rubor in facie hominis verecundi : an vere
terea vos steriles deputetis, quia virgines per- quis putat quod hac caruerit gratia, qua? gra-
manetis : nam et ipsa integritas carnis , ad tia plena juit ? (7) Sacer sponsus Marianae
fecunditatcm pertinet mentis. (5) Quae per verecundiae florem et virginei pudoris deco-
gratiam in semetipsis Deum pariunt, virgi- rem, cum malo punico comparat. Sicutfrag-
nitatem Mariae fecundalam aemulantur : et men mali punici , ita et gena* tuaj absque ,

quaeexleriuspuritatemostentantjvirginitatem eo quod intrinsecus lalet. 8) In his ultimis

pudoratam Mariae imitantur, quae cum vir- verbis commendat Mariae verecundiam ,
ginitate fecunditatem adjunctam habet. Ma- quam non culpa , non crimen genuit : setl
ria enim, ut cum Ennod. loquar, Matrem
(1) In Panenes. Didasc. 6. — Tert. Apol. 1.— (3)
(2)

(1) L. de Yirg. Mar. c. 10. —

Datnasc. Orat. 2.
(2) L. 7. c. «. — (4) Cerd. I. de cult.frem. nnm. ^82.
dc Assumpt.— (3) Tcrt. L. dc An. 6.— (4) Apud Tilm. — (5) Serm. S6. in Cant. — (6) Greg !V'az. Caim- Gj.
in All.-g. — (5) Serm. Go. de Divcrsis. — (7) D. Bem. Serro. 7. de B. Virg. - (8) Cant. 4-
 ANGELICA PEHFEGTIO. — CONCIO VI. 3*3
quara saoctitas, ionocentia et puritai par- t;it EHzabetfa corruptela raemor, pudore
:

tnriit. luffunditur at illi verecundia modum adhi-

:

Quud ut raelius percipiaa, adverte quod bet pudoria, quia cura ea ooujugali thoro
pudur tribua modii usurpari poteit : z . Pro conceperit, laxatur pudor , uec nimium
probro, dedecore, quod pnesertim ex lilii- eacrescit; niai in quantuui <st index rese-
cline iiaacitur. Quomodo pudorem usurpat rati virginei. Ia Maria verecundia
claustri
I). Qui novissimis temporibus %
Atlianasius : non pudori raodum, sed potiui au-
prsefigit
propter humani generis salutem a Patremls- -«•( pudicitiam, utpota cui conceptui et par-

sus verum hominem i/i mundo gestavii t at- tui virginitatem sacravit. Unde Sanctua Hil-
(juc inviolabiliter de Maria virgine sine hu- dephooiui : Hanc domum ingrediens , n<>n
mani pudoris pcrmi.vtione SUSCepH. (i) 9. pudoHs spolia tulit : sc<l egrediens intcgri-
Suinitur pudor pro virginitate, pudicitia et tatem ditavit. (i) Quapropter gratia, quvin
castitate quomodo uiurpatur a D. Augus-
: utero sacrum ibeturn, virgineii langmnibua
tino, apud queiu lic fatur Maria Ingreaien- : coagmentavit, duro virgineum sanguinera ad
tem egredientem t Ftli t habui in Palatio
et faciem verecundam ezpellit, quasi porrigit,
ventris mci regnum impcratoris, et non amisi et dilalat virgineae fecuiulitatis giatiam , ut
clavemregnipudoris. (2) 3.Sumitur pudorpro indicium virgineas prolis fulgeat in facie ,
rubeo colore cjuo facies nurjiurascit quo- : quoc absque ullis sordibus coaiuit in utero.
raodo usurpatur a D. Augustino Rubuit : Bonum est pudore poit lapium corripi ,

inviolata virginitas t ncc pessulum pudoris et verecundie purpura poit peccatum faciem
infrcgit, et in sacris visceribus, radius aternce exornari sed melius est pudore suffundi ,
:

claritatis effulsit. (3) Pudor prirno modo non propter scelus , sed propter tborum ,

sumptus, non fuit in Maria qune pariendo : licet enim uxorum verecuudia, ex conscien-
non perdidit virginitatis insignia. Ubi divi- lia sit, tamen de laesa et amissa integritate
num negotium est,non humanum, ubivirtutis rubet. Sed omni laude digna est Mariana
conscientia est, non pudoris. (4) Scilicet in verecundia, quae ab innoeentia manat , et a
Maria est conscientia, non libidinia , non virginitate purpurascit. Quomodo Rup. su-
probri, non procacitatis, quae genas verecun- per allata Sponsi verba intelligit. Quid est
diae soletsuffundere; sed virtutis, bonestatis autern dicere : Absque eo quou intrinsecus
e\ puritatis. Nam etsi concepit et peperit latet , nisi ac si diceret : Et illud (juod i/i
Filium Deum : non tamen ab bomine, sed a co/iscientia latet amplius laudabile est. O ,

Deo fecundata est, sigillato et ampliato vir- vere laudabilis verecundia, ubi et intus co/i-
ginalis pudoris claustro et quia rubeus color fcientia munda , ct foris facics verecunda
:

purpurascentis majestatis color est , Marice est : na/n ubi est aliquid quod mens erubes-
inviolata virginitas pudore rubescit. Quod cat , non adeo laudabile est , si conspectam
explicat D. Ambrosius, componens verecun- facicm rubor perfundat. Virginis verecundia
diam Virginis cum verecundia Elizabetb. comparatur, ut adbuc animadvertil Ruper-
Erubescebat ergo Maria, erubescebat etiam tus, non integro malo punico , sed frogmini
Elizabetk. Et ideo videamus quid intersit raali punici , quia fragmentum mali punici ,
inter mulieris et virginis verecundiam. Illa et rubet , et amplius quam integrum malu/n
de causa erubescit , hcec pro verecundia : in redolet : sic tu et singulariter verecunda es ,
/nuliere modus pudoris adhibetur, in virgine et multisper bonam opinionem in bono exe/n-
pudoris augentur gratia?. (5) Mulieris voca- vlo proficies. Sua verecundia omnibus prae-
bulo corruptam nominat , ut distinguat a luxit Maria ut omnes eam imitarentur , :

virgine. Unde sensus Ambrosii est Erubuit proesertim mulieres, quarum notaculum pro-
:

ex virginitate Maria erubuit ex thoro Eli- prium verecundia est quibus adhuc a Maria
: :

zabeth erubuit de causa Elizabeth

: utpote innala quodammodo et insita verecundia :

cui proliscausa concubitus fuit erubuit pro videtur. Nobile mulieris ornamentum pudor
:

verecundia Maria , nempe ob venustatem est, insigne Marianae devotionis verecundia

virtutis, non ob foeditatis indicium : utrius- est male colit Mariam impudens virgo et : ;

que rubor dissimili tinctura disparem origi- mulier, quae pudore vidua est, suum sexum
nem thorus qui est verecundioe devenustat et exuit. Qualis debeat esse vere-
repraesentat :

causa, colorat vultum Elizabeth Maria ru- cundia virginis , declarat D. Ambrosius
: :

bet, non de illecebra, sed de virginitate, quae Vocis virginitas prima signetu/ ', claudat ora
in genis ejus intemeratum pudorem manifes- pudor debilitatem excludat rcligio, /nstituat
f

, tv «
(t) Disput.
... c , „ — consuetudo naturam. Virgincm
, ,
°
mihi prius ,
ront. Ariun. (3) Serm. 25. de Temp. '
— (3) Serm. 17. de Tei.ip. — (4) Chrjsol. Serm. i44-
— (5) 1q v. 1. Luc. (1) L. de Virg. Mar. c. 2.
 (

3 24 ANGELICA PERFECTIO. -- CONCIO VI.

gravitas sua tiuntiet pudore obvio , gradu
,
vestitus, et cultus, a prostibulis discriminen-
sobrio, vultu modesto, et prcenuntia integri- tur Ergo, benedictce, primo quidem utleno-
:

tatis , anteeant signa virtutis. (i) Verecun- nes etprostitutores vestitus et cultus ne in vos
diam adhuc tum in uxorata, tum in vidua admiseritis, turn si quas divitiarum, vel na-
requirit Tertullianus Stude igitur ad virtu-
: talium, vel retro dignitatum ratio compellit,
tem continentia? , qua? pudori procurat : se- ita pompaticas progredi ut sapientiam non
,

dulitati ,
qua? nugas non facit : jrugalitati ,
videantur consecutce, ternperare malum hu-
quce seculum spernit. Convictus atque col- jusmodicurate,netotishabenislicentiamusur-
loquia Deo digna sectare , mernor illius ver- petis praitextu necessilatis. (i) 6. Quia gra-
siculi sanctijicati per Apostolum : Dorws vitas et pudor adjutrix est pudicilioe Ubi :

corrumpunt rnores congressus mali. Loqua- Deus, ibi pudicitia, ibi gravitas adjutrix et
ces, otiosa?, vinosa? , curiosa?, contubernales, socia ejus : Quo ergo pacto pudicitiam sine
vel maxime proposito viduitatis officiunt. instrumento suo, id est, sine gravitate trac-
Per loquacitatem irrepunt verba pudoris ini- tubimus ? Quomodo aulern gravitatem admi-
mica : per otium a severitate deducunt : per nistrandce pudicilice adhibebimus , nisi et in

vinolentiam quidvis mali insinuant : per cu- facie et in cultu et in totius hominis con- ,

riositatem cemulationem libidinis convehunt. templatione severitas circumferatur ? (2) 7.

(2) D. vero Chrysologus sub idoea synagogae Ne earum pudicitia mala suspicione macule-
mulierem,seu virgineminverecundamprodit: tur. Unde addiscimus adversus congressus et
Occurrit tanto viro, id est, legi, non compta suspiciones impudicas providendum omnino
moribus , non monilibus ornata virtutum , esse. Quid enim casta mentis integritas al-
non incessu gravis non vere illo Jlarnmeo terius suspicione maculatur ? Quid speratur
,

virginalis verecundio*. operta velamento : sed in me quod aversor ? Quid non rnores rneos
lasciva oculis , soluta gressibus , pra?venta habitus pronuntiat , ne spiritus per aures ab
illecebris, et tota dolis et simulationibus per- impudentia vulneretur? Liceat videri pudi-
fucata. (3) cam. (3) 8. Ut Deum in semetipsis glorifi-
Sapienter docet Tertullianus : Mentis sta- cent. Magnijicatur autern in corpore , per
tum in fronte consistere, priorem esse pudo- pudicitiam , utique et per habitum pudicitia?
ris quarn corporis plagam. (4) Pudor in facie competentem. (4) 9. Ut aliis sint pudicitioe
rutilans , impudentia exemplar.Probrum vestrum coramhominibus
insigne castitatis est :

supra frontem residens, impudicitiam et las- appareat : ad quid, nisi ut malitia accessum

civiam arguit. Quandiu remanet pudor, tan- ad vos ornnino non habeat, velut malis exem-
diu servatur castimonia. At ubi violatur pu- plo et testimonio silis? (5) 10. Ut sui homi-
dor, statim pudicitia solvitur, et anima et nibus appetitionem recusent. Perfecta?, id
corpus lascivia fcedantur Delicti duriorfrons est christiana? pudicitice , appetitionem sui
: ,

est , ab ipso et iri ipso delicto irnpudentiam non tantumnon appetendam, sed etiam exse-
docla. (5) Plura sunt quae mulieres ad pu- crandam vobis scialis. Primo quod non de
dorem et verecundiam stimulant. 1. Sexus integra conscientia venit studium placendi
fetnineus cui innatus et agnatus videtur pu- per decorem , quem naturaliter invitatorern
dor Fernina? sexu mitigantur secundum /ibidinis scimus. Quid igitur exciias in te
:

pudorem. (6) 2. Quia feminoe christianae ex- malum islud? Quid invitas, cujus te profite-
terius per pudorem et modestiam, ostentare ris exlraneam ? Tum quod tentationibus viam
pudicitiam debent Pudicitice christiance aperire non debemus , quai nonnunquam
:

satis non est esse , verum et videri. Tanta [cjuod Deus a suis abigat) instando perficiunt,
enim debet esse plenitudo ejus, ut emanet ab certe vel spiritum scandalo permovent. (6)
anirno ad habitum, eteructet aconscientia in 11. Ne hominibus periculo sint. Quid
superficiem, ut et a foris inspiciat quasi su- aittern alteri periculo surnus ? Quid alteri
pellectilem suarn, quae conveniat fidei con- concupiscentiam importamus ? (7) 12. Ne
tinenda? in perpeluum. (7) 3. Ne mulieres impudicitiae crimen , et infamioe notam in-
ehristiauae feminis gentilibus in modestia currant
, Difficile rnulier semel fit , quce
:

inferiores existant Et Ethnica? quidem dis- non timet fieri. (8) i3. Ut saluti suoe curent.
:

ciplince meracior, et, ut ila dixerim, barba- Ea salus nec feminarum rnodo , sed etiarn
rior modestia. (8) 4- Ut sit inter Dei ancillas virorum, in exhibilione pra?cipue pudicilia?
et diaboli discrimen. (9) 5. Ut per modestiam est. Nam curn omnes templum Dei simus ,

(1) L. 3. de Virff. —(2) Tert. L. 1. ad Uxor. 8.— (3) (1) Tert. L.a.de Cult. Fem. 9 .-(j) Tert. L.2. de Cult-
Serm. u5. —(4) Tert. Scorp. 9.- (5) Tert. Lib. de Fem. 8. -(3) Tert. L. 2. de Cult. Fem. n.- 4) Tert.

Vel. Virg. a. -
(6) Tert. L. 1. adv. Marc. 1. (7)
— L. 2. dcCuIt. Fem. 1 1.— (5) Tert. L. a. de Cult. Fem.
Tert. L. 2. de Cnlt. Fem. i3. - (8) Tert. L. de Vel. i3. - (6) Tert. L. 2. de Cult. Fem. 1. - (7)
Tert. L.

Virg. 17.— 9 )Teit. L. 3. de Cult. Fem. 11, 2. dc Cult. Fem. 2.— (8) Tert. L. de \ el. A irg. 14.
 A.NGEUCA PERFECTIO. — CONCIO VI.

illato in nos et consccrato Spiritu Sanoto , ct obstrepentpudicitiat disclplinis t dignoscer\

cjus tcmpli (Vilittta pudicitia csf , tjiuc niltil in ftu i/i csf,qtu>t/ ^itifiiuii t/<< <<i iSjCUltUS sacic-
immuntfum vet projanum inferri sinat , /w tafoj*r0jl//ua/ift(i)7.Malamsuisuspicioneiii
Dcus ille qui inhabitat , iiujititiata/i: sct/cm ingenerant, prsebentque occasionem ul <;i>,

ofjcnsus dc/c/i/ujitat (i) 14. . Exemplum ve- viri velut pelhces sollicitenl , ul Tbamar
recundue Virgims Manto, qua) feminas alUcit ezemplo constat. Thamar quia se 11-
i/la,

•d pudorem. Sub cujus recogitatu, improbi
morcs i'c/ ciubcsi uiit (2)
llis argumentis Tertullianus totum j>u-
tlorem injaciem oinnium infcntat (3) Vere-
cnodari quidem viri tenentur, sed reminu
magis disciplina vcrcciuu/itc, ct i/iodcstia- in-
cumbit. (4) Scio plures esse mulieres pudo-
ratas, in quibus laudo timorem diligo ve~
recu/uliam. (5) Verum in majori sunt adhuc
nuiuero impuclentes, cpize ruborem contetn-
nunt, qu&* pudoris intereniptrices nuncu-
pinxerai <t ornaverat t idcirco Judw suspi*
. <iniic visa cst t/tucstiti sctlcrc : atlcotjuc sub
veiamento latebat , habitus qualilate quas-
. ttuuiui/i mcnticnlc, ut tjiitcsluariain cl volnc-
r/f, et compellaverit, etpactus sit, (a) H. Per
eas Deus blasphematur. I\c b/aspluinctiir
nomen Dei quid de prutino lut-
in nobis, si
, bitu detrahamus. Non auferamus
ct tu/tu
ergo vitia pristi/ui, simus ct moribus iisdcm,
si et supcrjicie eadcm : ct tuiic vcrc non blas-
phemabunt nationes. Grandis blasphemia est t

pantur. Jpsce UUe pudoris sui interemptrices, ex qua dicatur, ex quo facta est christiana ,

scmcl a/ino erubescant. (6) Quantum vero pauperius incedit. Timebis pauperior videri t
sint scelerosa* inde constat : quia, 1. Sexum c.i quo /ocup/etior facta es P Et sordidior,
pucloris cxterminant. (7) 2. Iinpudeutia, qu;e ex quo mundiorP Secu/idum Gentilium an ,

lasciviam sapit , indigna est christiana fe- secundum Dci placitum incedcre ct Christia-
inina. Quam indignum nomine ehristiano , nos oportet P Optemus tantummodo, ncjustce
adultcriumin specie exercere, quibus studium blaspheniationis causa simus. Quanto autem
pudicitiw sit. (8) 3. Magis quam Genliles magis blasphemabile est , si qucc saccrdotes
criminosa* sunt. Unde postquam de impu- iiiipudicitice dicimini, impudicarum ritu pro-
dente viro christiano locutus est Tertul- cedalis culta? , et ! (3) 9. Scandali-
expiclce
lianus Quid cle Christiano Ethnicorum im-
: zant. Nec audiendas vult Tertullianus vir-
pudcntiam supergresso P (9) Statim ad mu- suam impudentiam excu-
gines illas, qua* ut
lieres christianas sermonem dirigit. Judica- Scandalizamur, quia aliter alitc
sent, aiunt :

bunt vos Arabice jeminw ethnicce quce non inceclunt : et ma/unt scandalizari , quam
,

caput sedfaciem quoque ita totam tegunt ,

, provocari. Seanda/um, nisi falior, non bonce
ut uno ocu/o liberato , contentce sint climi- rei sed rnalce exemplum est , ccdificans ad ,

cliam frui lucern, quarn totam faciern prosti- delictum. Boncv res nemintm scandalizant ,
tuere : quas propterca infe/icissimas ait ro- nisi rnalam rnentem. Si bonum est modestia ,
/nana qucedarn regina , quod adamare magis verecundia , fastigiurn glorice soli Deo cap-
quarn adarnari possint. Cum sint vel ex al- tans placere, agnoscant rnalu/n suum , quce
terius injelicitatis et quidem frequentioris , cle taiibono scandaiizantur. Quid cnim, si et
,

immunitate felices , quia faci/ius adamari incontinentes cliyint se a conlinentibus scan-

quam adamare possint. {10) 4. Diaboli, quibus clalizari , continentia revocanda est P Cur
in baptismo renuntiarunt, eas a simplicitate non niagis hce querantur scandalo sibi csse
deducunt, et ad peccandum inducunt. Ut petulantiam, impndentiam ostentatitiw virgi-
devectcv de simplicitate et sinceritate una nitatis P (4) Ostentatitia virginitas tota vitiosa
curn ipsis in offensam Dei pervenirent. Certi est, qua; non sibi, sed populo et speclantibus
enim erant ornnern gloriam , ambitionem vivit.(5) lo.Homines adsuiappetitionem alli-
et affectionem per carnern placendi t Deodis- ciunt nam impudens mulier de sua formo- :

pliccre. Hi sunt angeli,quibus in lavacro re- sitale gloriatur, ut oculos et suspiria adoles-
nuntiamus. (n) 5. Ut scorta incedunt. Aut centium post se trahat. (6) 11. Hominibus
quid rninus habent infelicissimce illce publi- periculo sunl nam, ut ait Tertullianus,mu- :

carurn libidinum victimce P (12) 6. Invere- lierem inverecundam alloquens Perit enim :

cundia impudicitiae adjutrix est. Uce po/npce, i/ie sirnul ut tuarn forrnam concupierit , et
quam cle proximo curent luxurice negotium, Jacta es tu gladius illi. Nescio an irnpune
habeat, quce alicui fueritcausa perditionis.
Pattl -
L
3) Teft! utdefc^SSk t L. (?) Q«are ™Kerem
deprecatur *
Oro te :

Bapt. 17. —(

(5) Tert. L. Ptvn. 7. —(6) Tert. L. de

Spect. 17.— (7)Tert. L. deSpect. 17.— (S) Tcrt.L.a. de Tert.L.3. de Cult. Fem.9.— (2) Tert.L.s.de Cult.
(1)
Cult. Fera. 5. —
(9) Tert. L. de Pud. i3. (10) Tert. — Fem. 12.— (3) Tcrt. L.2. de Cult. Fem. 11.— (4) Tert.
L. de Vel. Virg. 17. —
(11) Tert. L. 1. de Cult. Fem. L. de Vel. Virg. 3. —
(5) Senec. Epist 94. (6) Tcrt. —
». — (12) Tert. L. 2. de Cult Fem. 12. L. 2. de Cult. Fem. 3. —
(7) Tert. ibid. 2.
 . ,

3a6 ANGELICA PERtECTIO. — CONCIO VI.

sive mater, sive soror fdia virgo, se- teriuai in specie exercent Quam indignum
, sive :

cundum annorum nomina dixerim , veia nomine christiano adulterium in specie exer-
caput : si mater , propter Jilios : si soror , cere, cujus studium pudicitia? sit! (i) 2. Ma-
propterfratres : si fdia, propter palres. Om- ria prge pudore timet. Sed enim veraet tota,
nes in te cetales periclitantur. (i)Deinde ad et pura virginitas nihil magis timet quar/t
mulieres et virgines simul sermones suos semetipsam. (2) Addit S. Ambr. Et utique
dirigens, in earum persona ait Expingamus pulchra Virgo non decori timuit, sed pudori.
;

nos ut al.teri pereant. Dbi est ergo : Diliges (3) Illae vero prae inverecundia praesumunt,
proximum tuum sicut te ipsumP Nolite ves- et praesumendo periclitantur na/n qui pra?- :

tra tantum curare , sed alterius. (2) 12. In sumit, minus jam veretur ; qui minus vere-
impudicitiae coeno volutantur. Porro ubi glo- tur, minus pra?cavet ; qui minus prcecavet
ria , illic sollicitalio ; ubi sollicitalio ibi plus periclitatur. (4) 3. Maria ad aspeclum
,

coactio; ubi coactio, illic Quod turbata est, vere-

necessitas; ubi ne- Gabrielis turbatur :

cessitas }
illic infirmitas. Merito itaque dum
cundia? fuit virginalis : quod non perturbata,
capul non tegunt ut soliicitentur gloriai fortitudinis : sciebat prudens Virgo , quia
causa, ventres tegere coguntur , infirmitatis saype Angelus Satana? transfigurat se in An-
ruina. (3) i3. Damnalionem simul cum in- gelum lucis. (5) Illae vero non pavent ad ho-
famia sibi procurant Quanquam et lenoci-
: minum aspectum, qui luxuriandi causa eas
nia forma? nunquam non prostituto corpori ut plurimum adeunt. Nihil ad integritatem
conjuncta et debita. (4) i4- Tandem vere- peccatores nihil ad castitatem adamatores
,

cundiae Marianoe exemplum contemnunt. potuerunt pro3Stare (6) 4- Maria sermonibus

.

Ambiunt virgines hominum adversus vir- Archangeli non respondet. Quod tacuitpru-
gines Dei, nuda plane fronte in temerariam Unde Andr. Cret. Mariam sic
dentia? est. (7)
audaciam excitato?. (5) Angelum ergo eum
loquentem adducit :

Belle Maria nuncupatur a S. Hieronymo censebo P Verum hominis instar loquitur.

Forma disciplino? Christi. (6) Forma dicitur Illae vero cum hominibus quotidie loquun-
facies, species, seu pulchritudo rei : Mariaest tur, nec advertunt, quod bonos corrumpunt
facies , , seu pulchritudo christianoe mores confabulationes malos. (8) 5. Maria ab
species
disciplinae , quae perfecte expressa in vita Angelo reverenter ac honorifice salutata
et moribus Marise , pulchrior, speciosior et non resalutat Angelum. Quamvis esset humi-
venustior quodammodo apparet : et licet lis,pro3 verecundia tainen non resalutavit ,

cunctas Maria exornet virtutes, proesertim nisi ubi de suscipienda Domini generatione
tamen verecundiae praeclarum exhibet deco- cognovit. (9) Ipsae vero blandis sermonibus
rem. In Maria etemm pudor ubique vestitur. resalutant , et insuper oscula permittunt.
(7) Mulieres ex Mariana forma agere et ab , Quae est ejusmodi, inter complexus et oscula
illu cunctas discere debent virtules
,
praeser- assidua concalescit. Sic frons duratur , sic
tim verecundiam etadinstar Mariae pudore
: pudor teritur , sic solvitur, sic discitur aliter
vestiri et exornari tenentur. Quamlibet sic jom
placere desiderare. (10) 6. Maria ab
decoratam exoptat Tertullianus Angelo divina maternitate exaltata, non tu-
Indue ar- :

maturam pudoris, circumduc vallumverecun- muit. Et utique eadeligenda, qua? virgines

dio3 , murum sexui tuo strue , qui nec tuos includit, soli Deo notas, quibus prazter quod ,

emittat oculos, nec admittat aiienos. (8) Ve-« Dea non ab hominibus captanda gloria ,

rum quotae sunt hac tempestate verecundiae est, etiam ipsum bonum suum erubescendum
habitum deferentes? quotae sunt quae resig- est : virginem magis laudando quam 'vitu-
narunt pudorem spiritus (9), et perpulchram perando confundas (1 1) Rara virtus in Maria .

verecundiae exuunt vestem? Quantum autem fuit cum maternitate virginitas rara etiam :

earum impudentia Virginis verecundiae con- h> celsiore humilitate demissior humilitas.
trarietur, hinc evidenter constat. Nam 1 Harum virtutum pulchra est permixtio , nec
,

Maria in cunctis modestiani exliibet, ut Deo mediocriter Deo placet iiia anima, in qua et
placeat, quia nihil est Deo acceptius modes- humilitas commendat virginitatem, et virgi-
tia, nihil perosius studio hominis placendi. nitas exornat humilitalem. Sed quanta putas

(10) Illae vero ut placeant hominibus, adul- veneratione digna est , in qua humilitatem

(1) Tert. L. de Vel. Virg. i5. —

(2) Tert. L. 2. de (1) Tert. L. s. de Cult. Fem. 5. —(2) Tert. L. de
Cull. Fem. 2. —
(3) Tert. L. de Vel. Virg. 4. (4)
— Vel. Vjrg. i5. —(3) L. 3. de Virg. —
(4) Tert. L. 2.
Tert. L. 2. de Cult. Fem. 12. —
(5) Tert. L. de Vel. de Cult. Fem. 2. —
(5) S. Bern. hom. 3. super Miss.
Virg. 3.— (6) Senn. de Assumpt. —
(7) Tert. L. de
— (6) Tert. L. 1. de Cult. Fom. 2. —
(7) S. Bern.
Vel. Virg. 9. —
(8) Tert. L. de Vel. Virg. i5. (q) — ib. — (S) Tert. L. 2. ad Uxor. 3.— (9) S. Ambr. L. 1.
Tcrt. L. de Vcl. Virg. 11. —
(10) Tert. L. de Vel. Ofiic. 18. —(10) Tert. L. de Vel. Virg. 18.— (11) Tert.
Vkg. 16, L. de Vel. Mta. 2,
 :

ANGBUCA PERFECTIO. — GONGK) VI. 3 •-;

cxaltat fccunditas , et parttis consccrat vir- i>cl virgo, scil vitgo abscondita tlicitur <t
ginitatem. (i) Illae vero lliperbia tuinent, et sccrcta , qucv nuiitpiam virorum ptttttit as-
lasciviam aloria et insolemia plendidioreui pcctibus. Quia, ut philosophatur Tertull. scd
reddunt. troptew ietoe enim cojtpenfau, enim vera. §i tota t ct purn vtrgtntta» confu-
ct
tniituum vidcre, ct vidrri, onuics poinpic in ±;it ad vclamcn capifis quasi ad gafrnm ,

publicuinpro)cruiititr,aut ttt luxuria ncgatic- ipiasi ad c/jpcttti/, tpti boiiiun siittiu protcgat
tur, aut gloria insoleecat.(2) Maria cum nullo advereue ictus tentatlonum % advereue jacula
uuduani homioe Faniiliaritatem habuit noc scandalorum, advorsus suspiciones et tusur-
:
t

sustinuit dexteros colluctationem nec oscuii ros, ct asmulationem^ ipeum quoque livorem.
,

congrcssioncm, nec salutationis comiuunica- (i) llhe vero sine velainine in publicum pro-
tionem. (3) Illae vero nullos suis amasiis fa- deunt, et per nuditatem et faciei et ubertim,
vores deoegaut Itie ipsO niulicrum ct viro- sese iuluentium ictibus exponunl, qui et
:

rum accuratior culttts, ipsa conscnsio , ipsa conspicientium, et conspectaruin transli^imt

i/t favoribus attt conspiratio , aut disscnsio
,
aniinas fnvicem se eadcm ocu/oruin gencra :

intcr se dc comincrcio scinti/las libitlinutn tlcsiderant. Ejustlem libidinis est videri, ct

confhibel/ant. (4) 8. Maria solitudinem aniat, videre. (2) 12. Maria ubique, sed pra?cipue
ilhe vero in publicum vagautur , siue ulla in templo velamine utebatur illae vero etiam :

causa procedendi gravi , seria , sancta licet in Ecclesia discooperta; apparent

: Certe in :

moneantur. Vobis aiitem nul/a procedendi ecclcsia virginitatem sttam abscondant. (3)
causa non tetrica : aut imbecillus aliquis ex Quare u t impudentes illoc mulieres erubes-
fratribtts visitatur, aut sacrificium ojfertur, cant Proptcr cjttsmodi igitur capita nundi-
:

aut Dei sermo administratur. Quidcis horum natitia , trahantur virgines sanctce in eccle-
gravilatis, et sanctitatis negotium est. (5) 9. siam , crubesccntes quod cognoscantttr in
Maria raro visitabat etiam propinquos et medio , paventes quod detcgantur, (tcccrsitie
:

quando abiit in montana , visilandse oonso- qttasi ad sluprum. (4) i3. Maria in templo
hrinse Elizabetb causa ,
procedebat cum fes- silet, babens os tacilurnitatis honorc signa-
tinatione inde cbristiame bortantur inulie- tutn. (5) 14. Ulco vero in Ecclesia garriunt
:

res Si necessitas amicitiarum ofjiciorumque Teritur enim ojftciis pttdor, audacia emicat ,
:

i>os vocat, curnon vestris armis indutce pro- risus subrepit modestia solvitur : dttm af- ,

cedatis, ut exemplo sitis , ut a?dificentur in fectatur urbanitati non rcspondere , insania ;

vobis P (6) Illae vero singulis diebus cursi- respondere, fabulaest.{6) Loquaces ejusmodi
tant, et ob suam impudentiam omnibus qui agunt, tum contra verecundiam. Eloquium
eas intuentur scandalo sunt. Quare qua3 quiescat , verecundia retentum. (7) Et S.
scandalizari existimant, si modestoe et vere- Anibr. ibidem Decsse sermonem virgini , :

cundas appareant , sic redarguuntur Cur quam superesse malo , pudor ornat cetatem ,
:

non magis hce qucerantur scandalo sibi esse taciturnitas commendat pudorem. Tum con-
petulantiam, impudentiam ostentatitia? vir- tra praeceptum Apostoli, qui eis silentium
ginitatis ? (7) 10. Maria in conversatione de imponit : JEque prcescribens silentium mtt-
Deo loquebatur, cum Elizabetba divinas de- lieribus in ecclesia , ne quid discendi clun-
cantabat laudes velut pudicae conversatio- iaxal gratia loquantur. (8) Tum contra ec-
:

nis insignia. Margaritce vestrce sunt eliam clesiarum institutionem , nimirum ut in eis
quotidiance conversationis insignia. (8) Illae fideles orationi vacent. Quia ut S. Ansel.
vero vel proferunt, vel saltem lubenter au- Apostolum (9) expendens, ait In domoDei :

diunt verba impudica , quibus aer qui in- precibus vacent , et retinentes linguam , au-
cumbit, toxicatur, ut opplorat Tertullianus res aperiant. Ad exemplum Eunucbi Can-
:

Ipsumque aerem, qui desuper incubat, sce- dacis Reginae , qui est ad templum orandi
lestis vocibus constupratum. (9) II. Maria gratia profectus. (10) Tum quia Dei proesen-
nunquam nisi velata incedebat quare S. tiam non reverentur, quam fideles feminae
:

Hieron. in haec Isaiae verba Ecce virgo con- venerari debent. Qucevis mulier fidelis ,
:

cipiet, et pariet (10), animadvertit quod he- Deum observat necesse est. (11) Tum quia
braice ponitur Halma , id est, adolescentula silentii qfftcium (12) non custodiunt, quod
et abscondita Ergo Halma, non solumpuella debetur mysteriis quae in ecclesiis peragun-
:

(1) Tert. L. de Vel. Virg. i5. — (2) Tert. L. de Vel.

(1) hom. sup. Miss.
S. Bera. —
{1) Tcrt. L. 2. de Virg. 2. —(3) Tert. L. de Vel. Viig. i5. — (4) Tert.
Cult. Fem. 11.— (3) Tcrt. L. de Vel. Virg. 11. (4)
— ibid. 5. —(5) Tert. L. de Pat. i5.— (6) S. Ambr. L. 5.
Tert. L. de Spect. a5. —(5) Tert. L. 2. de Cult. Fem. de Virg. —
(7) Tert. L. de Pall. 5.
— (8) Tert. L. 5.
II. —(6) Tert. ibid. —
(7) Tert. L. de Vel. Virg. 3. adv. Marc. 8. — (y) 1. Cor. 14. — (10) Tert. L. de
— (8)T«t. L. 2. ad Uxor.5.— (9) Tert. L. de Spect. 27 Bapt. 18. —(11) Tcrt. L. 2. ad U*or. 3. — (12) Tert.
— (10) Cap. 7. 1,. adv. Valent. 1.
 , ;

3^8 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO VI.

tur. Aut sacrifwium offertur, aut Dei sermo
purpura pudicitice. Taliter pig-
sanctilalis,
administratur quidvis horum gravitatis et mentatce, Deurn habebitisamatorem. (i) Cujus
sanctilatis negotium est. (i) 14. Maria in benevolentiam sibi conciliavit Maria et ob ,

templo orationi et pietati vacabat illae vero pudoratam virginitatem

: et ob ardentem ,

devotioni nonstudent; nam qu.e Dei mentio, charitatem.

qttce Christi invocatio? ubi fomenta fidei de
IL pARS> Christiano militi ironice coro-
scripturarum interj ectione , ubi spiritus , ubi nam utrisque hliis contextam exoptat Ter-
refrigerium, ubi divina benedictio? omnia ex- tull< u trisque n/iis coroneris.
(2) At non fa-
tranea,omniainimica, omniadamnataaltercn- cete? sed serio loquendo? Maria
utrisque lilii.s
dcesalutiaMaloimmissa. (2) Annoncontrzsa- CO ronatur, albis scilicet et purpureis.
Lilia
lutem estfcediscogitatiombusultrosepollwe- alba sunt sym bolum castitatis Ulia purpu- :

relPcstlibidinumvaporatamomenta,ccelum rea sunt cbaritatis insi a Ue Virginitas et .

suspirant. (3) Nonne extraneum ecclesiae est cna ritas pulcbre inter
se sociantur charitas :

turpia vel loqui, vel auchre verba, quse aures castitatem no bilitat,
et virginitas charitatem
maculant , hnguam fcedant et ecclesiam in ustrat> Merito Maria utrisque iil iis coro .
turpant? Sordent talibus ecclesice. (4)Nonne natur ob insignem qua albescit virginitatem,
Deo inimicum est ecclesias sibi sacratas et ardentem qua rubescit cbaritatem. Ma-
adire, ut impudicitia negotietur? Sciunl luci ria Mum
candor j/oris castitas . aureus .

mei, et mei montes , et vivce aquce , ipsaque co lor signat charitatem.

(3) Hucusque can-
in urbibus templa, quantum evertendce pudi- descens
Maria3 ii| ium subotl ora ti sumus :

citiceprocuremus. (5) Nonnedamnandum est nunc i nsp c i endum est pU U rascens lilium i
p
in temphs nefandas exercere l.bidines? Cce-
Mar iana3 charitatis. Quantum autem fulgeat,
terum si adjiciam, quce non minus conscien- inde tet) ia Maria , Concepta fuit in
tice omnium recognoscent , in templis adul-
c h aritate ; 2 Semper vixit in charitate; 3. .

teria componi, inter aras lenocinia tractari. Mortua est ex charitate

(6) Nonne exsecrandum est ? At in sancto xln c h ar itate formatus fuit primus homo,
cxsecratio vastationis. (7) i5.Tandem Mana ut ipsemet fatetur Factus
filiusfut statim, :

mtuent.bus castitatem ingenerat , unde S. C um me manibus enixus est, cum de suo ha-
Ambr. Tanta erat Marice gratia ut non so- Utu movU ,^ Et beatissima yirgo concepta
lum in se virginitalem servaret , sed etiam si fuit in c h arita te, seu, ut ait Sapiens, creata
qttos irwiseret, integritatis insigne conferret.
in S iritu Sancto# Unus est altissimus Crea-
(8) Illae vero ad luxunam alhciunt Debet tor omnium :
ipse creavit eam in Sp iritu
ergo adumbrari facies tam pericuJosa, quce Sancto.
(5) Creata fuit Maria in Spiritu
usque ad cozlum scandala jaculata est. (9) Sanctoquia Spiritus Sanclus largitus est cha-
Quia, ut ipse ratiocinatur, ipsa concupiscen- ri tatem in e us conC eptione. Benignitas Spi-
j
tia non latendi, non est pudica. Patitur ali- ritus Sa
ncti conceptum virginis operabatur.
quid quod virginis non sit, studium placendi,
^
Maria trinum h a bet ad divinas personas
utique et viris. Quantum velis bona mente respectum est namque Filia Patris, Mater :

conetur, necesse est publicalione sui pericli- FiHi et Sponsa Spiritus Sanc ti. Ut Filia
tetur : dum percutitur oculis incertis, et mul- aterni p atriSj estdivini amoris fii ia u tMater .

tis, dum digitis demonstrantium titillatur

christi, est Mater pulchraj dilectionis : ut
dum nimium amatur. (10) Ex his ommbus Sponsa Spiritus Sancti , est sponsa charitatis
Tertull. concludit, et muheres ad pudici- m sibi in e j us conceptione creavit.
tiam, modestiam et verecundiam hortatur. Tam abunde in cor ejus charitatem effudit
Prodite vos medicamentis et ornamentis sacer jn e S ponsuS) ut c haritas a Greg. Nyss.
exstructce, prophetarum et apostolorum su- nuncupetur A dileclo Apostolo Deus cha- .

mentes de simplicitate candorem , de pudici- ritas nuncupatur quia charitas est ipsamet :

tiaruborem, depictce oculos verecundia, et Dei essentia Deus charitas est.

(7) Et B. .

os taciturnitate, inserentes in aures sermones y irfrQ c haritas etiam vocitatur non quod :

Dei, adnectentes cervicibus jugum Christi , cbaritas sit e i essentialis , est enim donum
etsatis ornatce eritis. Manus lanis occupate, supernatura le, naume ejus superadditum ,
pedesdomifigite, et plusquam in auro pla- sed vel ia non minus divina3 charitatis ,
cebitis. Vestite vos serico probitatis, bjssino
quam Anna3 filia exstitit) ve l quia in sua con-
(0 Tert. L.2, de Cult. Fem. 11— (2) Tert. L. 2 ad ceptione, tantam ab Spiritu Sancto
.
charita-
Uxor. 6. —
(3) Tert. L. 1. de Cult. Fem. 2.— Tert.
(4)
L. 2. ad Uxor. 8.— (5) Tert. L. de Pud. 5.— (6) Tert. (1) Tert.L.2. de Cult. Fem. i3. —
(2) Tert.L. de Cor.
Apol. i5. —
(7) Tert. L. adv. Jud. 8.
— '8) L. de Ins- Mil. 14.— (5) Rich. S. Laur. 1. 10. de Laud. Virg. (\) —
lit. Virg. c. 7. — ( ,) Tert. L. de Vcl. Viig. 7. — (10) Terr. L. 4. adv. Marc. 17. —
(5) Eccl. 1. (6) Rich. a —
Ttit.
(

L. de Vel. Viig. 14. S. Laur. 1. 4- do Laud. Virg. —

(7) 1. Joan. 4.
 ANGELICA PERFECTIO. — CONQO VI. 3ag
tem accepit, ut ad eam digne explicandam , ligitRich.Vict. iftud Dividicum(i) AdttttU :

oon solum dilecta a sacro Sponso nominetur reglna a dextrtt tuis. Merito regina virUt-
:

Ne tutcitettt t neque evigtlare factatit dileo tum okarltas dtcitur. A tlnittrit Dei tuni
tam, donec tpsa velit (ij, sed etiana dicatur bonn temporalia ; a dextris autem bona
charilaa a Gregorio Nyssen. qui pradictum arterna, dextrit ergo stare charitae didtur, A
locura sic legit ; expergitci quta bonit eeternit, non temporalibut innitlr
Siexcitetis, ct
faciatit charitatem % donec velit. (a) Nec im- ////• tn toiit namque illis charitat regnat %
.'

merito l>.\ irgo charitas appellatur, tum quia quot amor teternorum inflammat, Idem s;i-
concepta fuit in charilate, tum (jui;i semper |>ii S. Greg. Sunt enim nonnulll t qui tic
vixit iu charitate. diligunt Deum, utomniavitibilianegitgant:
>.Creatori ditigendo cedificaverat homt- rt aum mente in eeterna tendunt nd omnia
nctn. (3) Verum ingratus ille, Deo suum de- vitibiliat pehe intentibilet fiunt. Eiujusmodi
negavit amorem. H. Virgo i» charitate creata erat Mariae charitas, quse quo ardentius Deum
fuit, ut creatorem suum toto vitae suse tera- prss cssteris amavii eo magis temporalia ,

pore ardenter diligeret. Quare sic eam allo- bona neglexit. Quare sole induta, sub pe-
quitur Tertull. Exsurge cxsurge t Jerusnlcm, dibus lunam habens repraesentatur (2) :

sicut in primordio diei : scilicet in illa tnte- quia qui vere Deum amat , terrena omnia
gritatc, quee fuerat ante detictum transgres- calcat, mundana etperitura contemnit , so-
sionis. (4) Plura sunt, qu;c nepotes scelerosi licjue adhaaret Deo. Mihi adharere Deo bo-
Adami impediunt, ne semper , et oontinuo num cst : bonum />lnne, tiomni exparte ad-
Deuin ament 1. Peccata , quoe iu cordibus
: haseris. Quis est qui perjecte adhceret Deo,
eoruin habitutn charitatis tlestruunt; 2. Da^- nisi qui in Deo manens tnnqitam dilectus a
mones, qui eos a tlivino amore aniovent ; 3. Deo , Deum nihilominus in se traxit dili-
Passioues, quae intellectum obtenebrant, et gendo P Ergo cum undique inha?rent sibi
voluntatem depravant; 4-Somnus, quo usus homo, et Deus, inhxrent autem undique in-
impeditur liberi arbitrii ; 5. Creaturae , qu;e lima et mutua dilectione inviscerati alteru-
ad sui amorem cor alliciunt. Quod de se trum, sibi hoc Deutn in homine, et hominern
fatetur S. August. Silvescere a/tsus sum , in Deo esse haud dubie dixerim. (3)13. Maria
variis, et umbrosis amoribus. (5)I\ihil horuin perincarnationem Deum sibi concorporavit,
Mariain dimovere potuit ab ardenti, et con- et convisceravit, et f>er amorem iterum sibi
tinua charitate Dei. Non 1. Peccatum, quia Deum convisceravit, et insuper se convisce-
ejus anima, nulla unquam labe peccati ma- ravit Deo. De priori conviscerationis , seu
culata fuit, setl charitate decorata. Unde He- concorporationis modo ait Pet. Dam. hiest
sych. Ipse Pater te sibi ipsi desponsabit : Deus gtoria? matris identitatc, quia idem est
hilius ipse templi sui decorem assumet ct cutn illa. (4) De posteriori conviscerationis
,

Spiritus Sanctus efficict ea , qua? ad despon- modo, ipsarnet fatur Deipara. Dilectus meus
sationem suam pertinent. (6) Ut autem ait S. mihi, et ego illi. (5) Sibi enim totum Deum,
Laur. Just. Charitas adornut, quia nuptiale quasi proprium vindicat, et amore reciproco
'vestimentum est. (y) Non 2. Daemones, quos quasi ex acquo, rependit vicem et se totam ,

penitus debellaverat. Quare S. Bern. Sicut Deo mancipat, Deo per charitatem adhaeret,
magnus ignis effugat muscas, sic ab arden- et se Deo per amorem conviscerat, et de
tissima virginis tnenle , et inflammatissima utroque conviscerationis modo simul loqui-
charitate ejfugabantur da?mones. Non 3. tur Arnoltl. Carnot. Vna est 31aria?,et Christi
Passiones , quarum inordinatos motus nun- caro, unus Spiritus, et unacharitas. (6) Priori
quam experta est. Quare dicitur Regina. (8) modo Deus convisceratur Virgini, et in ejus
quia ut expendit S. Ainbr. Regina, quia in- utero in hominem coalescit, arcana corporis
victum animum gerens, ab illecebris volup- identitate ; posteriori modo, privilegio mu-
tatutn non captiva haberis, sed quasi Regina tui amoris velut reciprocantis naturam, Deus,
dominaris. (9) Non 4- Somnus , quia hoc et Maria mutua et intima dilectione sibi in-
tempore, quo caeterihominessunt sopiti, ipsa haerent, et in utroque simul cum concarna-
vigilat, et Deo per amorem adhaeret Ego tione reperitur affectuum convisceratio, et
:

dormio , et cor rneum vigilat. (10) Non 5. carnis identitas sibi conciliat charitatis uni^-
Creaturae, quia nihil nisi Deum solum, vel in tatem.
ordine ad Deum diligebat. Quomodo intel- Ex Guitmundo Archiep. Aversan. Totum
incarnationis mysterium charitas operata
(i> Cant. a. — (2) Hom. 4. in Cant. — (3) Tert. L. 4.
adv. Marc. a5. —
(4) Tert. L. de Res. 26. (5) L. — 2. (1) —
2 Apoc. 12.
Ps. 44- (5) — S. Bern. Serm. 71.
Confess. 1. —
(6) Serm. de Laud. Virg. —
(7) Tiact. dt: in Cant.
( )
—
Serm. 2. de Nat.
(4) — (5) Cant. 3. — (6)
Cbar. c. 6. —
(S) Ps. 44« — (9) L de Virg,—
- (10) Cant. 5. Tract. de Laud. Virg.
21*
 ,

33o ANGELICA PERFECTIO. CONCIO VI. —

est. (i)Charitas Patris. Tum quia in uterum modico amoris praveniente inflammari in~
Mariae eructavit Verbum suum , ut ait Pet. eendio ,
quce filium paternce dilectionis mox
Dam. Filius Dei totus, et integer, eructatus Juerat conceplura. (i) Plus audet Guillel.
est de corde Patris in uterum Marice. (2) Ordinavil in me charitatem (2) , et asserit
Tum quia Maria conviscerando sibi Verbum non posse inveniri majorem in pura creatura
divinum, cum quo Pater est idem, sibi etiam cbaritatem. Cum Virgo Deum corporaliter
quodammodo cor paternum conviscerat. Et- concepit, tantam in seipsa de calore superve-
enim cum quid extraneum extraneo adgluti- nientis Spiritus Sancti flammam pii amoris
natur, ita concarnatur,et convisceratur eo, ut concepit, quantam capere poterat puri homi-
cum avellitur,rapiat secum ex corpore aliquid, nis modus.
a quo avellitur. (3) Charitas Filii cujus cor
, Verum quantumvis intensa fuerit charitas
Maria vulneravit, V
ulnerasti cor meum: ubi il!a, majores adbuc sibi comparavit gradus,
glossa, pro amore tuo carnem assumpsi. (4) et mirum in modum incrementala est, quan-
Charitas Spiritus Sancti, qui cum sit perso- diu Verbum divinum remansit in thoro vir-
ualis amor, humanationem Verbi operatus Quis dubitare potest omnino in cha-
ginali. ,

est in utero Vitginis, et abunde charilatem ritalis affectionem transisse viscera Maria?
eordi Mariano infudit, quod sic luculenler in quibus ipsa, auce Deus cst, charitas , no-
declarat Rupert. Profeclo anima tua liqne- vem mensibus corporalitcr requievit P (3) B.
facta est, ut dilectus locutus est, scilicet Deus Virgo videtur charitate non tam imbuta, et
Paier locutione admirabili , locutione inef- delibuta, quam informata aut animata, atque
fabili, dum substantiam Verbi sui , cum illo esse ipsissima erga Filium Deum charitas :

amore suo Spiritu Sanclo tuce menti , tuo cum enim ipsa charitas , quaeDeusest, ipsi
vcntri penitus insereret. (5) Cum Verbum novem mensibus conviscerata sit , sic ejus
humanatur, substantia Verbi divini inseritur viscera fuerunt inquilinae charitatis bibula :

Virginis utero et amor Spiritus Sancti cordi ut ineffabili amoris metamorphosi iu chari-
:

Mariae inseritur , cum hoc tamen discrimi- tatis aflectionem transiisse videantur. Nec
ne , quod dum Verbum Mariano inseritur ibi sistit Marianae charitatis iguis, Christo
utero portioni carnis virgineae hypostatice nato, majoves adhuc ejaculat (lammas. Par-
,

unitur : amor autem Spiritus Sancti non vvlus sugens ubera, pura alimonia utebatur,
inseritur cordi Deiparae per hypostaticam etfons sacri pectoris defcecatum edulium ori
unionem, sed per tantam charitatis effusio- mundissimo infundebat : sed et cor matris ,
nem, quod Rupertus ad eam declarandam qucedam dulcedines, qua> humanum superant
eodem utitur termino, quo unionem explicat intellectum, imbuebant : eratque utrumque
hypostaticam. Tandem charitas Mariae.Con- mira jucunditas cum pia sanctai matris et ,

tendunt virtutes intra Virginis aulam obti- devota humilitas , et sancti sanctorum im-
nere primatum, in ministerio incarnationis : mensa benignitas confoederatis affectibus
humilitas quidem, dum ancillatu gloriatur mergerentur. (4) Super immensum videtur
:

Fides, dum Archangeli verbis credit Spes, amoris pelagus , ubi mergi dicitur affectio-
:

quaa in illa voce , ficit, desiderantis explicat num immensitas : quare mirum non est, si
affeclum :at victoriam reportat charitas. reciprocus Filii Dei, ac Matris Virginis amor
Tum quia Virginem cum Deo unit et trans- confcederatis affectibus exundans , superet
format , eatnque proeparat ad digne susci- intellectum. Sed quoenam quoeso intelligentia
piendum Verbum. Unde Dionys. Carth. « In valet concipere augmentum charitatis Maria-
incarnationis mysterio, utriusque naturae im- nae, a sua conceptione usque ad mortem ?
mediatam , et hypostaticam unionem pen- nam aprimosuce conceptionisinstanti, amare
sando, Virgo sacra per charitatem , ejusque Deum ccepit Virgo ab hoc deinde amore :

ardentissimum actum fuit summe, et imme- nunquam cessavit ; quin immo semper in
diate disposita ad unigeniti Dei Filii concep- ejus corde crevit amoris flamma , adeo , ut
tionem. Nam charitas proestantissima, atque tandem amorelanguens, defecerit, et mortua
divinissima, Deoque placentissima virtus est, sit ex charitate.
conjunctionem , transformationem, et inso- 3. Hoc igitur opus mortis , separalionem
lubilem colligationem efficiens. » (6) Chari- carnis atque animce. (5) Mortuam esse Ma-
tatem autem, qua seprseparavitMaria ad sus- riam nemo dubitat : Non enim mori solet ,
cipiendum divinum Verbum, non mediocrem nisi quod nascitur. Mutuum debitum est inter
existimat S. Bern. Porro necesse erat non se nativitati cummortalitate.Formamoriendi,

(1) Confess. de Trin. — \i) Serm. 43. — (3) Tert. L. (1) Hom. 4. sup. Miss. — (2) In Cant. 2. — (3) S.
de Carn. Chr. 20. —(4) Lant. 4.— (5) In c. 1. Cant. Bon. Specul. c. 14.— (4) S. Cypr. Tract. .1« Nat. Doni.
— (6) 1q c. 1. Luc. — (5) Tcrt. L. de An. 5a.
 ,

ANGFXICA PERl T.CTIO.— CONCIO VI.

cmt.ra nasccndi rst. (i)Eadem ratione, qua pneicieni quoad exoptatum iUum termi ,

Mariamex hotniuibui uatam credimui, raor- num magii accedebat, eo vehemeniiui divina
tuam eiie confitemur, ob mutuam connexio- charitate, et amore flagrabat atque liu <li \

nem qua? intercedit inter terrenam nativita- poaita uiquead inilar raortis, quod dicitur
tem, etmortem. Omnei homiaei morti qui- primum non esse honilnis, pervenit, in qu i

dem a Deo addicti iunt non tamen om- e( videre Deum, el illum beatifica charitate
:

nei eodem modo moriuntur. I' nrii exitus diligere incepit nulla interruptione facta. ,

multimoda conditio causarum. Nara si ictui divini amorii in via et ia pa«

mortis, ut est
Varioi namque diversimode mortuoi refert tria lunt ejuidem rationii, eumdeiu amorii
Tertull. Nam etsi pra gaudio quis spiritum actum quem vivena Virgo uique ad mortem
exhalet, nt Chllon Spartanus, aum vietorem libere exercuit, in termmo viae, majori qua-
Ofympice /iliuinainplcctitur; ctsi pra gloria, 1
dain perfectione continuavit : ii vero actui

ut Ciidemus Atheniensis^ dum

ab histrioni- amorn viaj, et patriaa non iint ejuidem ra-
bus ob prtvstuntiuin uuro coronutur ; ctsi prr tionis; Virgo absque ulla intermissioue, ab
soinniutn /// Plato ; etsi pcr ristiin
, ut P. actu amoris vie, immediate traniivit ad ac-
,

Crussus. (2) Prasitat modo inquirere, qu»- tum amorii patris. Sic enim amorii circu-
nain fuerit cauia vel occasio moriis Marite lum complevit vita namque ejui ab amore
: :

au icilicet defuncta sit vel aliqua cegritudine incepit, in amore perseveravit , et in amore
t-t morbo, vel aliquo dulore ; vel ex obe- (inivit vel potiui habuit initium amorii :

dientia ad imperium, vel tandem et ar-

I)»'i Leatifici, qui nunquam finietur.
dentisiimo Dei amore. Ex eegritudine mor- De Plia>nice sic fatur Tertullianui : llluin
tuam non esse docent Patres communiter, dico aiitcin orientis peculiarcm, dc singula-
ol) prastantiisimum quo pollchat tempera- de posteritate monstruosum
ritate /an/osuin, ,'

inentum , et apte concinnatara complexio- qui semetipsum libenter funerans renovat

uem qua ab initio conceptionis solidata
,
natali fine dccedens atque sttcccdens : itcrum
fuit. Nec etiam ex dolore, tum quia in morte phccnix, uhi jam nento; ilcrttin ipse, qui non
filii, majores dolores, quam in morte sen- jam ; aliusidem, (i)Maria sic ait opud Job :

tiantur, deguslavit tum quia sine libidine //* nidttlo nieo moriar (2) sicut pha>nix. Et
:

concepit, sine dolore peperit, et sine dolore merito quia quatuor phcenici apiat Ter- :

animam efflavit. Sieut antequam uUo partus tullianus , quae Virgini optime congruunt.
doiore aj/icerctttr, peperit : ita etiam ipsius Nam 1. Phcenix de singularilate gloriatur,
ex vita disccsstts doloribus caruit. (3) Seu ut et Maria ah Ecclesia Virgo singularis prsedi-
ait S. Hildeph. Guudens ct videns soluta cst catur quia est sola, quae concenta est ahs-:

illa heata anima Virginis , et perrexit ad que originali peccalo ; sola , quse sine lacry-
Dominum t et qua? dolori non subjacuit in mis nata est, velut gaudium universae terras;
partu, nec labori in transitu. (4) Ex obedien- sola quae Dei mater exstitit; sola, quae sine
tia autem mortuam non improbabiliter po- laesione integritatis peperit ; sola quas ex
,

test dici , eo modo , quo Moyses mortuus amore in divinas manus animam posuit.
dicitur, cui praecepit mon- Nam ut ait Sanctus Fulg. Animam ponere
Deus : Ascende in
tem , et morere ibi. Cujus imperio obtem- amoris est proprium : ubi autem dilectio non
perans mortuus est ibi Moyses servus Do- est, corpus tradi dicilur, anima poni non di-
miitif interra Moab jubente £>o/«/«o. (5) Nec citur. 2. Phcenix sese luhenter funerat et :

hoc mortis genus puritati, sanctitati, et dig- Maria non vi, non coacte, sed ultro moritur :

nitati Mariae repugnat, cum etiam ipse Chris- mors enim illi spontanea fuit et cx oblatio- ,

tus ex obedientia mortuus sit. Verum cum nis potestate accidit per voluntatem. (3) 3.
nullum sit amore nobilius mortis genus , Phcenix ex lignis odoriferis tumulum suum
amore fato functam Virginem , docet com- conficit et Maria animam efflans, virtutum, :

munior et prohahilior Patrum sententia. sed praecipue charitatis suavem spargit odo-
Anima enim Mariae, eo praesertim tempore, rem. Quare de illa dicitur Quce cst ista :

quo morti appropinquabat , nunquam 3h qua? ascenditper desertum, sicut virgula/tt-

actu amoris divini cessavit, quia neque cor- mi. ex aromatibus myrrhte, ct thuris, el uni-
poris dolore, neque sensuum perturbatione versi pulveris pigmentarii? (4) Uhi D. Hie-
impediebatur. Quin potius, divina revela- ronymus : Et bene quasi virgula fuiiii, quia
tione horam , et momentum sui discessus concremata intus in holocaustum , incendio
pii amoris, et desiderio charitatis.(5) l\ Phoe- .

(t) Tert. L. dc Car. Chr. 6.— (2) Tert. L. de An. 5?.

— (Ti) Damasc. Orat. 7. de Dorm. Virg. — (4) Serm. 5. (,) Xert. L. de Res. i3. — (2) Cap. 29. —
(3) Terl. L.
de Assnmpt. — (5) Deut. 54. de Ad. 52. — (4) Cant. 3. — (5) Serm. d*^ As.timpt.
 . ,;
:

33 2 ANGELICA PERFECTIO. — CONCIO VI.

nix in tumulo reviviscit, renovatur, et ipsa Sancti? Unde ab Angelo gratia plena saluta-
eadem quamvis melior resurgit. Unde Sanc- tur, quia ut ait Meth. Tuum Dei Genitrix
tus Zeno Post momentum festo exsultat in
: nomen divinis benedictionibus et gratiis ,

tumuio : non umbra sed veritas : non imago omni ex parte rejertum. (i) Addit Sanctus
sed phoenix : non alia, sed quamvis melior Gabriel Spiritus Sanctus superveniet in te
:

alia : prior ipsa. (i) Et Maria divini amoris
ilammis consumpla, a flammis hausit vitam,
gloriosa phoenix , ubi occubuit , ibi stalim
resurrexit. Quare sic fatur In nidulo meo
inot iar , et sicut palma multiplicabo dies
7//<?o$.(2)AnimadvertitautemV.13eda(3),quod
phoenix est nomen aequivocum, quod ali-
quando significat orientis alitem , aliquando
significat pahnam. Quapropter Tertullianus
ista Davidis verba : Justus ut palma florebit
(4),siclegit : Et florebit velutphoenix,id est, creala
de morte , de funere : uti credas de ignibus
quia ut ait Petrus Damianus Deo elec- : A
tam, et prceeleclam, totam eam rapturus erat
sibi Spiritus Sanctus. (2) Non quod Maria
: ante incarnationem fuerit res aliena ab Spi-
ritu Sancto, cujus spiritu et gratia semper
plena fuit , sed quia in humanatione Verbi
ab Spiritu Sancto accepit opulentiores sanc-
tilatis thesauros : et quamvis Mariana sanc-
titas captum superet humanum, tamen pro
nostra tenuitate consideranda est, 1. Con-
Coadunata ; 3. Cumulata. ; 2.
1. Quod de anima primi parentis asserit
,

quoque substantiam corporis exigi posse. (5) Terlullianus , idipsum de anima Virginis as-
Maria duplici titulo est phoenix, tum quia in serendum est. Qua? apud nos in homine pri-
igne divini amoris consumpta tum quia ut vata res est, non modo ut Dei opus , quod et
:

ipsamet ait , quasi palma exa/lata sum in ccetera : sed ut Dei flatus quod hcec sola ; ,

Cades. (6) Vel quasi phoenix exaltata fuit quam dicimus, cum omni inslructu suo nasci. :

quia ut phcenix reviviscit, ut palma in ccelum (3) Quatuor dicit Tertullianus quae optime
exaltata est. Quapropter sic Filio suo loqui- Deiparae conceptioni congruunt. 1. Concep-
tur apud D. Joannem Damascenum. Meum tio Mariae privata res est, quia proe eaeteris
corpus tibi trado, non terrce. Custodi sa/vum hominibus ab originalis peccati labe fuit
quod tibi placuit habilare et curn natus es- peculiariter praeservata nam ut ait Sanctus
, :

ses, conservasti virginem, lu me adte trans- Joannes Damascenus Ad hunc paradisum :

fer, ut ubi tu es,fcetus meorum viscerum serpens adilum non habuit. (4) Quod hac ,

ego tecurn quoqtie degam. (7) Quare post- demonstrat ratioue Tota pulchra, tota Deo :

quam immortalitatem corpori Deiparae con- propinqua. (5) Si enim tota pulchra est Ma-
sentaneam asseruit Quomodo quce vitam 1 ia, nunquam fuit in ea foedoe praevaricationis
:

ipsam accepit , qua? caret principio et fine , naevus; si autem fuit tota Deo propinqua ,
non vivet in infinitum seculum ? Sic conclu- nulla unquam sui ex parte Deo per culpam
dit Sic Dei rnatrem cognoscentes hanc Vir- absens fuit. Quantum autem Maria sit Deo
:

ginem, celebramus ejus dormitionem; sed propinqua, declarant Patres Andr. Hierosol.
Dei carne induti, rnatrem cognoscentes, hanc Proxime accedens ad Deurn opificem ornnium
hodie sacris prosequimur canticis ratione generationum. (6) Hesych. Templum incor-
,

gloriosae immorlalitatis haec enim gloria ruptum et tabernaculum ab omni sorde li-
: ,

debebatur virgineae ejus puritati, divinoe ma- berurn conservasti : et Pater hospilatur apud
ternitati ardentissimae charitati et incom- te : et Spiritus Sanctus obumbrat : et as-
, ,

parabili ejus sanctitati. surnpta carne Unigenitus ex te nascitur. (7)

III. PARS. Baptismi sanctitas infertur ex lnde concludit Pet. Cell. Filius est Sanctus
sanctitate Spiritus Sancti qui super ejus sanctorum : Filius est altare de terra sancla :
,

aquas immoratur. Sanctum autem utique ouia corpus habet de rnatre sine macula. (8)
super sanctum ferebatur, aut ab eo quod su- 2 Puritas originalis Marioe, non est dedu-
-

perferebatur , id quod ferebat , sanctitatem cenda ,

eo quod ejus anima sit Dei opus ,

mutuabatur. Quoniam subjecta quceque ma- quod est illi et cceteris animabus commune,
teria, ejus quce desuper imminet, qualitatem sed quia est flatus Dei , qui eam in sua crea-
rapiat necesse est , ita de sancto sanctificata tione » g ratia animavit, eo modo quo primus
nalura aquarum. (8) Si aqua Spiritui Sancto homo Jdarn in animam vivamjactus est. (9)
subjecta, ab eo sanctitatem mutuatur : qualis Anima autem viva est anima gratia decorata
quaeso erit sanctitas Mariae , quae ab initio q ua ^ fuit anima Mariae in sua conceptione.
suae conceptionis fuit sacrarium Spiritus
(1) In Ilypopant. — Serm. 11.
(2) —
(3) Tert. L. de
Serrn. de Res.
(1) — (2) Job. 29. (3) L. — 2. Expos. An. 19. — (4) Or.it. de Assumpt.
2. —
(5) Orat. 1. de
in Job. —(4) Ps. 91. — (5) Tert. L. de Res. i3. — (6) JVat. Virg. — (6) Serm. 2. de Annunt.— (7) Oiat. a. de
Jlccles. 24. — (7) Orat. 2. de Dorm. Virg. — (8) Tert. Deip. (8) — L. dc quinque pocn. c. 21.- (9) Tert. L.
L. dc Rapt. l\ de Res. 53.
 ANGELICA PERFECTIO. — GONaO VI. 333
[dciroo dicitur a Ruperto Conceptu floridu ausjricatu post condemnatum hominem cum
:
,

(ij: et a Bernardo inventrix gratiss oun« teculi dotc, post ejectum paradlso [i Gratia,
I). |

»upatnr: Inccriisti quod qtttvvcbas invcnistr qutS paradi.ti sapil justitiain, fuit doi M.ui r,
,

quod m mo aulc tc potutt iitvcitivc : invcnisti a Patrfl BBterno collala et paratura (juaiu ut ,

gratiam apud Deum, Quam grattamP (a) mater Verbi a suo filio accepit. Vult TerluU
Scilicet gratiam iu conceptione quam iu lianus, ct stdera radlasset et luminafloruUse.
:

Ldamo perdidimus. Cssteri hominea in%pro- (a)Sidus rutilans fuit Beata \"n"j qusanun-
toparente originale Lnveniunt deliclum. At quam in tenebris : idcirco a Petro Blea. Im»
ex Petro Damiano Caro virginls ex ddam perialis dies (3). a J). Bonaventura, txulius
:

sumpta, maculas Adcv non admisit. (3) Alii dtvinitatis (4); ft a Petro Damiano, Candov
quando iuveuiuut gratiain, eaiu iioii nisi post /ucis tvtcvrue (5) nuncupalur liujustuodi au- :

peccalum iuveniunt Maria vero non ante tem lux nullas unquam peccati passa eat tene-
:

naturam, quam gratiam invenit. Hildephon- bras. Addit Tertullianus , lumina florulsse,
sus : I/t ca praster virtutem nihil virtus ln conceptione Qoruit beatissima \ irgo, quoe
,

invenit. Quare belle appellatur a Sancto non fuit infestata a delicto originali nec ,

Joanne Damasceno Humanas natura? ve- ullara ab eo recepit contagionem. Floris

:

nuslas. (4) Quia iu sua productioue pulcltri- Mariaui fructus est Cliristus. Ut euim ait
ludinem gratias accepit, quam primi paren- Tertulliauus Cujus ventris futurus est fruc- :

tes peccaudo perdideraut. Primam feminam tus, caro Christi, quce ex utevo IMariie j/o-
sie alloquitur Tertullianus : Tu es diaboli ruit. (6) Nasciiur Christus (loridus, ex ver-
janua ; tu es arboris illius resignatrix ; tu nante et floiida uiatre levissima vel floris :

es divincc legis priina desertrix ; saltem dehonestat fructum. Si Maria tu es quce laesio,
eum pcrsuasisti, queni diabolus aggredi non laesa fuisset, vel ab aestu, vel a grandine ori-
valuit. (5) Et Maria a Leone augusto voca- ginalis peccati, Christus qui esl hujus floris
tur Evce etnendatio. (6) Et a Jacobo Mon. fructus (etsi non laesus delicti macula), sal-
:

Pviince parentis g/oriatio. (7) Quia ut ait tem tamen decoloratus esset a matris igno-
Sanclus Zeno , cliaritatem alloquens Tu minia. Quapropter Tertullianus insurgit in :

Evain in Mariam rcdintegrasti. (8) Maria Marcionem Apellem. Ange/um quemdain

et
enim in conceptione integritatem accepit, inclytum nominant , qui mundum hunc insti-
quam Eva delinquendo amisit. De manu fe- tuerit, et instituto eo poenitentiain admiserit.
rnince pendet nostra , et omnium sa/us ; et Teste igitur pcenitentia inslitutoris sui, de-
innocentia? restitutio, et dehoste vicloria, sic lictum erit niundus ; siquidem omnis pceni-
enim /cgerat Deum promisisse , et ita vide- tentia, confessio est de/icti , quia locum non
batur congruere, ut qui vicerat perfeminam, habet nisi in de/icto. Si mundus de/ictum
vinceretur pcr ipsam. (9) 3. Anima Mariae in est ,
quia corpus ct membra , de/iclum erit
sua productione nascitur , non quod gene- proinde et ccclurn, et cce/estia cum cce/o. Si
rata sit a suis parentibus, sed quia per gra- cce/estia, et quidquid inde conceptum, pro/a-
tiam nata, et Dei filia facta fuit. 4- Maria tumque est, mala arbor, tnalos fructus edat
concepta fuit cum omni instructu suo. Com- necesse est. Caro igitur Christi de ccelestibus
mendalacum omni sua paratara. (10) Scili- structa , de peccali constitit e/ementis,pecca-
cet cum omni gratia , cum omni sanctitate tvix de peccalorio censu. (7) Si vel inanis vox
convenienti Filiae Patris seterni, Matri divini pcenitentioe in Angelo igneo (ex Apelle) cceli
Verbi, et Sponsce Spiritus Sancti. Blaria ut constructore, in causa est, quod caro Christi
Patris aeterni filia, ab ipso opulenter dotata non sit eccelo, ne sit peccatrix de peccatorio
fuit nam ut ait Sanctus E_piphanius Navar.
: censu, quomodo Mariae caro potuit unquam
Donorum antennptia/ium nomine Spiritum de peccatorio censu censeri , Adamique fae-
Sanclum accepit : dotis vero gratia , ccelum culenta colluvie maculari, siquidem ex ipsa
una cum paradiso. (n) Alludit ad gratiam constitit caro Christi ? Nec Christum tantuin
originalem, quam innocens Adamus habuit decet immaculala Mariae Conceptio ; sed
in paradiso paradisus erat dos insontis ho-
: etiam Spiritum Sanclum cujus iuit sedes. ,

minis, secuhim vero fuit dos hominis scele- Quod sic luculenter edisserit Tertullianus :

rosi Nam Deus post tot ac tanta de/icta hu-

: llabes homo imprimis a?tatem venerari aqua-
mana? terneritatis a principe generis Adam rum : Nam
et tenebra? tota? adliuc sine cu/tu
siderum informes, et tristis abyssus, ct terra
(,) Inc. 1. Cant.-(,) Hom. 5. s..p. Miss.-(3) Pet.
Dam. Serm. de Assumpt. (4) — Or. 1. de Nat. Mar.
—
— 15) Tert. L. 1. de Culc. Fem. 1. — (6) Orat. 1. — (1) Tert. L. de Pcen. 3. - (a) Tert. Apo . 11. [i>)

Orat. in Nat. Virt;.— (8) Serm. de Fideet Spe Cha- Epist. \t\. — Opusc. de Laud. Virg.— (5) Serrn. 40.
(4)
(7)
lit. — (9) D. Hern.Serm. 2. sup. Miss. — (10) Tert. — (6) Tert. L. 3. adv. Marc. 10.— (7) Tert. L. de Lar,
L. dc An. 19. —
(11) Serm. de Laud. Virg. Chr. 8.
 :

334 ANGELICA PEatfECTK). — CONGIO VI.

imparata, et ccelum rude sem- persos, in unaMariacoadunavit Deus unde
: solus liquor, :

per maleria perfecta, la?ta, de suo pttra, dig- a Chrysologo dicitur Collegium sanctitalis.
num vectaculum Deo subjiciebat. (i) Quando (i) Maria mare est in quod omnia gratia- ,

in pritno rerum exordio cuncta sordebaut rum flumina intrant , juxta istud Ecclesias-
primordialibus teuebris, solus liquor, ma- tici Omnia Jlumina intrant in mare. Quo :

teria semper perfecta de suo pura exstitil, spectavit D. Bonaventura Omnia Jlumina
: :

ratio autem tanUe puritatis fuit quia dig- intrant in mare,, dum omnia charismata in-
gnum vectaculum Deo subjiciebat. Purus trant in Mariam ;Jlumen eniin gratia? Ange-
ii!e liquor praefigurabat Mariam Currit aqua lorwn intrat in Mariam ; flttmen gratia? Pro-
:

Virgo sub delectatione purissima. (2) Gwtefi phelarum et Patriarcharum intrat in Ma-
homines in sua conceptione squallent tene- riam; Jlumen gratias Apostolorum intrat in
brosis originalis culpee sordibus sola Virgo Mariam; flumen gratice Mai tjrum
: confes- ,

materia semper perfecta quia etiam in aus- sorum

: Doctorum , et Virginum intrat in ,

picio suse Conceptionis , peccatum antever- Mariam, omniajlumina intrant in Mariam.

tit gratia ut perfecta conciperetur, absque (2) Quod etiam significatur
, ubi Deus con- ,

uiia peccaii originalis macula. Causa autem gregationes aquarum appellavit Maria. (3)
Marianoe puritatis est, quia Deo vectaculum Maria autem hebraice sonat amarum rnare,
dignum subjiciehat : ideo tanta gratiarum quia ea congregatae sunt omnes aquae
in
redundantia adornata fuit. Ut enim ait ia- gratiarum quae in Sanctis divisae sunt. Ut
,

certus Athanasius Ita Spirittts Sanctus des-

: enim ait Petrus Chrysologus Maria mare :

cendit in Virginem , cum omnibus sttis es- vocabatur , et quomodo non Maria mare ?
sentialibus virtutibus qtue illi per rationem
,
congregationes aquarumappellavitMaria.{/\)
principatus divini adsunt , imbuens eam in Sed advertas velim , quod prius Spiritus
gratia ut in omnibus gratiosa esset , atqtte
, aquis superfertur. Spirilus Dei fercbatur
idcirco gralia plena coguominata est, eo quod super aquas. Deinde congregatae in mare
adimpletione Spiritus Sancti , omnibus gra- perhibentur, ul vel in figura colligeremus ,
tiis abundaret. (3) Omnibus gratiis abunda- ex eo maxime quod Spiritus Sanctus Virgi-
vit Maria, quia ejus gratia fuit ex caeterorum nem obumbravit , omnium gratiarum aquas
gratiis coadunata. quae divisae erant in aliis , in ea fuisse unitas
2. Valentiniani suum Soterem depingunt et congregatas. Quare Idiota sic Virginem
El omnia jam ut ex omnium dejloratione alloquitur ; Nemo wquatis est tibi , nemo
constructum. (4) Quod optime Maria? com- major te nisi Deus , qttia Spiritus Sanctus
petit. De magnis eminentiora proesumpta
<• superveniens in te et virtus Altissimi oburn-
sunt quomodo si aliquis pictor egregius ex
: brans tibi , qua? eras omnitim virtutum or-
multarum pulehritudine personarum , unam namento prcedecorata, pulchritudinem, puri-
aliquam vellet coaptare et exprimere perso- tatem, sapientiam, et omnium virtulum gra-
nam , ex plurimis speciebus speciosa deflo- tiam adduxit, et splendorem. (5) Homo par-
ret , ac diversas vultuum gratias in unam vus mundus nominatur, quia quae in elemen-
faciem colligat, et de praecipuis praecipua tis , mixtis , arboribus , animantibus divisa

eligat, ut unarn ex plurimis formam artiflcis sunt, in illo uniuntur. Et ita novum non est,
dispositione componat. » (5) Quod de Zeuxe ut id solum qttod continet nominetur ,
qua
refert Plinius(6), qui ab Agrigentinisrogatus, summale : in isto autem inielligatur et quod
ut Junonis elaboraret imaginem , quam in continentur , qua portionale. (6) Et Maria
Templo dedicarent, multas illorum inspexit gratiarum microcosmos nuncupatur a Sancto
virgines , ut quod in unaquaque laudatissi- Thoma Archiep. Valent. Sicut in creatione
mum, in pictura exprimeret. Summus opi- mundi in homine collecta est omnis creatura,
fex Deus, in cujus ideea creaturarum perfec- ideo microcosmus : sic in rejormatione mun-
tiones praesentissime observabantur, ex om- di, in Virgine collecta est omnis Ecclesia,
nium praestantissimarum rerum defloratione Sanctorum perjectio , unde microcosmos Ec-
Mariam formavit. Si diligenler attendas , clesiatdicipotest.Quidquidin quolibet Sanctn
nihil est virtutis, nihil splendoris, nihil gra- fuit illustre , in illa juit. In illa paiientia
lio3, et nihil candoris, quod non resplendeat Job , mansueludo Moysis , Jides Abraha ,

in Virgine gloriosa. (7) Cunctos gratiae flo- castitas Joseph, humilitas David, sapientia
res, tum in Angelis , tum iu hominibus dis- Salomonis, zelus Eliai. (7) Nec solum Sanc-

(1) Tert. L. de Bapt. 3,— (2) Cassiod. L. 8. var.Ep. (1) Serm. i46. — (2) In Speculo c. 3. (3) Gen.— 1.

G. — (ri) Hom. de Deip. —(J) Tert. L. adv. Valent. — (4) Serm. 46. — (5) Tract. de Virp. Mar. c. 2. —
13. — (5) Euseb. Emiss. Ilom. 1. de Symb. (o) L. — (6) Tert. L. adv. Hermog. 5i. — (-) Cotic. 3. de K*t.
35. c. 9. — (7) D. Ilier. Serrn. Assumpt. Virg.
 :

ANGEUCA PKRFECTIO. — CONCIO VI.

torum Evangeticn vir- condensabal ad meriti amnlitudinem el grati e
vetcris legis, led legia
tutes iu illa coaduoantur. Quod sapienter auctariunii Nec enin aa recte operandutn
coiiteniphiiiir Idiota. Non defult tibi pnrluu impediebatur a concupiscentia quia nun* \

Angelorum^ non fides Partrlarcharwn^ non Quanx Martam concupticenttatjumus attigtt $

patientla Mnrtyrnm non sobrteUu Confee- nec vermis voluptatis eam lojsit. (i)Tantuin
,

sorum t non innocentiOf aut humllltas Vir- abest, ut Virgo habuerit noxium peccandi
ginum. Jn summa nu/lo genere vacastl, o fomitem, quin immo ad virlutem tota ejus
/ irgo plusquam beatal Quodcunque donum cupido ferebalur, ejusque appetitus lolis pie-

(i/icni Sanctorum unquam datum fult tibi tatis igniculis Qagrabat. Marlam solam ueo
,

non fnit negatum i sed omniam Sanctorum operam dantem : cuplditatem autem ad id
prtvilegia omnia habes in te congesta. (i) solum expetendum atque amandum tnten-
,

Tanta gratiarum plenitudine exundat Dei- tam. (2) Addit Damascenus j4j>j>etitus tuus :

para , ut ex D. Athan. Namque etUun ipsa in hoc situs c.st nt dlvinis sermonibus rtu-
,

natura humanat particeps, quanquam aona triarts t hisque sagineris Dei cupidltate fla-
homine rnajora, divina largitate consecuta grans. /\. Maria ad minus vixit sexaginta
sit. (2) Quod si coadunata Mariaa gratia cap- et tribus annis, et per longura iliud spatium

tum superat humanum, quanto magis gra- innumeros meriti actus edidit. Inimo multi
tia cumulata. graves Doctores censent Mariara continuo
3. Meritorium factusest ntundus (3), quia ineruissc, quia si sancti Angeli ex nrimo in-
sciiicet viatores, qui in mundo degunt, aug- stanti sua^ creationis conversi sunt iti Deum,
nientum gratia^ et gloriae mereri possunt. nec unquara ab illius amore cessarunt du- :

Maria fuit a principio viatrix, unde toto tem- bitandum non est , quin ejusmodi donum
pore mortalis vita augmentum gratia? me- Mariae concessum sit , quae in maternitalis
ruit. Quare dicitura S. Joanne Damasceno dignitate, et gratia cunctos Angelos longe
Oliva fructifera. (4) Et licet, qua? sint Ma- superat et si D. Augustinus de hominibus
:

ria? merita quis ignorat? (5) tamen ut Ma- in statu innocentiae docet , tarn fclicia crant
rianai gratiae cumulus aliquo modo coguosci somnia dorrnientium , quarn vita vigilan-
possit, i.Trina distinguenda est Marise sanc- tium (3) ; a fortiori Maria tara felix fuit dor-
tificatio. Prima fuit in ejus conceptione. Se- miendo , quatn vigilando. Unde Rupert.
cunda in conceptione Verbi divini. Tertia in < Multarum quoque animarum fuit , et est
ultimo actu meritorio Virffinis. Vult autem non solum secundum similitudinem otio
Rupertus, Mariam in sua prirna sanctiftca- sancto dortnire, id est , a terrenis curis va-
tionefuisse ut auroram in fi/ii conceptionc care , et coelestibus per conteraplationem
,

utlunarn, in morte utso/em. (6) Quia scilicet corde vigilare ; veruin etiam eodem modo
sicut sol lunam , et luna auroram in lucis quo et Jacob dormivit , secundum corpus
splendore superat , ita tertia sanctificatio dormire, et seeundum animam coelestia vi-
Mariae est intensior secunda , et secunda dere sed tu o coelum Dei, unica sedes Do-
: !

adhuc intensior prima. 2. Maria in primo mini, in utroque vigilandi modo cunctis
instanti suae conceptionis et primae sanctifi- mortalibus sive terrenis homitiibus longe
cationis perfectiorem gratiam assequuta est, eminentiorexstitisti, longestudiosior ad con-
quam supremus Angelorum in sua sanctifi- templandum eum , in quem desiderant An-
catione Infinitum scn>orurn,ac Matris discri- geli prospicere, atque aptior fuisti
: » (4) :

rnen est. (7) Curngratia p/ena sit, prius quarn Verum demus meritum Mariae propter som-
concipial ; post conceptionern quanta abun- num et imbecillitatem interruptum fuisse;
davit? (8) Quare Rupertus filium cum matre demus ulterius, quod beaia Virgo sex tantum
sic loquentem inducit Omnium gratiarum actus raeritorios quotidie produxeril quanta
: :

tu facta es particeps , ex quo rne castis vis- qiiicso erit Marianae gratiae intensio ? Nam
ceribus suscepisti. (9) 3. Maria juxla totam supposito quod gratiaejus sit intensa 11 1 qua-
perfectionem gratiae suoe operabatur, et ita tuor, per primum actum meruit quatttor
per quemlibet actum charitatis et gratiae me- gradus gratiae, per secundum octo, per ter-
rebatur tot gradus gratiae, quot jara babebat: tium sex decim, per quartum triginta duos,
etutaitarguteEnnod.deS.Epiphan.iWome/ita per quintum sexaginta quatuor, per sextutn
quadraginta octo et ita augendo singulis
,

(i)DeVire. Mar. c. 2. —
(2) Orat. in Chr. Dom. oc- tliebus gratiam usque ad sexagesimum ter-
^rursnrn. - (3) Tert. L. adv Valent^ 7 - (4) L 4- de tium anr)um i n quo m0 rtua creditur VirgO,
— —
.

Pid. \j. (5) D. Aug.

de bon. Conjug. c. *5.
I.
(6)
» 1 o '
L. 6. in Cant. —
(;) Damasc. Orat. a. de Dorniit. Virg. (i) Hesvch. Hom. a. de Deip. —
(?) Damasc. Orat. i.
— (8) Ruseb. Emiss. in Fer. 4. Dom. 4. Advent. — (<j) de .\ar. Mar. —
(3) L. 5. cont. Julian. 9. —
(4) L. 5.
Incap. 1. Cant. in Canl.
 :

336 ANIMA RATIONALIS. — CONGIO L

excessum illum gratiae dicemusne cum
S. gratia, nuncjuam tamen satis commendatur :

Joanne Dam. sanctitatis thesaurum (i), vel quare sapienter Mariam sic alloquitur D.
gratiarum pelagus (3), vel gratice abyssum P Ansel. Immensitatem graticB tuce, o Domina,
(3) Verum quantumvis praedicetur Mariana considerare incipienti et sensus deficit , et ,

lingua fatiscit. (i)

(1) Orat. t. de Dorm. Virg. — (a) Orat. l. de Nat.
Virg. — (5) Orat. de Assumpb (i) L. de Excel. Virg. c. 8.

ANIMA RATIONALIS.
SCHOLIUM.

Anima Naturai dignitate nobililata ; 2. Dei imagine insignila ;

rationalls est , i.

3. Immortalitate donata; 4. Magno pretio existimala; 5. Religioni consecrata ;

6. MterniB saluti destinata.

CONCIO PRIMA. parens jacti potest dici. (1) Secundum etiam

rejicit errorem Animam divinam, et a Deo
:

conflatam confttentes. (2) Si enim a Deo

Ne ininvestiganda animae rationalis digni-
anima corporibus infunditur nequaquam ,
tate , , secundum Dei
aliquis irrepat error
ab Angelis producitur. Divinam vero ani-
regulas investiganda est. Si quid de anima
examinandum est , ad Dei regulas dirigat
mam appellat , vel quia de nihilo creata ,
creatio aulem solius Dei operatio est ; vel
certe nullum alium potiorem animce demons-
quia est Dei imagine insignita ; vel peculiari
tratorem quam auctorem reperiet. (1) Ex
,
benevolentia , Dei flatu producta. Anima in
hacregula duplexrejiciendus esterror. Unus,
homine privata est res , non modo ut Dei
eorum qui apud D. Hier. (2) Animam Ra-
,
opus , quod et ccetera , sed ut Dei Jlatus ,
tionalem ex alia anima, vel ex aliqua mate-
quod hcec sola. (3) Non vult autem animam
ria, vel ex corporibus parentum generatam
esse partem aliquam divinoe substantiae, sed
existiiuant. Alter , eorum qui ut refert D.
creaturam , pure spiritualem , afflatu Dei
Thom. (3) censent animas ab Angelis creatas.
productam; cum Scriptura nihil amplius
Hos duos errores profunde confutat Tertul-
promulgaverit quam Deum flantem in /a-
lianus, primum quidem Animam ex Dei :
,

ciem hominis flatum vitce, et hominem fac-

flatu non ex materia vindicamus muniti
, ,
tum in animam invam per quam exinde et ,
ct illic divince determinationis inobscurabili
vivat, et spiret. (4) Vel per Dei flatum in-
regida. (4) Quod si interdum natam animam
telligit gratiam, quam Adamus a Deo acce-
praedicat , sumit nativitatem , non proprie
pit , et quam peccando amisit : quam adhuc
pro vera generalione, sed pro productione.
Sic enim sese explicat : Natam aulem doce-
homo in Sacramento Baptismi recuperat.
Ita restituitur homo Deo , ad similitudinem
mus et fdctam ex initii constitutione : capit
ejus, qui retro ad imaginem Deifuerat. Re-
itaque et facturam dici generari, pro in esse
cipit enim illum Dei spiritum, quem tunc de
voni : siquidem omne qttod quoquo modo ac-
ajflatu ejus acceperat, sed post amiserat per
cipit esse generatur : nam et Jactor ipse ,
,

(1) Tert. L. de An. 1. (2) Episl. S4.— — (3) L. 2. (1) Tert. L. de An.4. - (2) Tert. L. de Test. An. 2.
cont. (Jent, 87. —
(4) Tert. L. de An. 3. —'(3) Tert. L. de An. 19. —(4) Te.rl. L. de An. »1.
 :
,, : :

ANIMA RATIOIS \T,IS. — COXCIO I.

driirtum. (i) Igitur anima' dignitalcm ex hoo NobUitatena aniin.r pra corpore hac (oiiip.i-
loco deducit, aon solum supra casteras crea> ratione belle deraonstrat. Anima est corpon
turas materialcs, Bed cliain supra ipsaiu ar- < mrlior, ctiamsi vitioSO ct infirmu : nirliur,

nein lnnnanain, qu.e al> anitn.c iiilo! inalione ccrtc ctiam corjtorc sinissimo , t/ito/iinrit cjus
niirinn in nioduin noliilitatur. Ilttlxs ct li- iiatura cxrcllrntior • nrr lnlic vilioruiu jiost-

riiittn ilc nianit Dci gloriosttm ct carncm de ,

j/ortitur co/j/ori, gicut aitritni clium sordidiim,
aljlatn Dei gloriosiorem , quo pariter caro argento seu piumbo, puriesimo carius
licet
ct limi rudimenta deposuitanimat orna- }
ct afstimatur, (i) Si autem aniina cum Angelis
mrnta susrrpit (->.) llnde ad caruis gloriam,
. conlcralni S. Aug. illam Mipcrnis nicutilius,
,

et aninue dignitatem concludi t : Hoc quoque in naturo qualitate adssquat. Anima hu-
ad gloriam carnis ccul/crat, quod proximam mana quiddam est deterius ; qulddam j>ar
,

/)<'(> continet. Quantum vcro anima sit Deo deterius t nt animapecoris ; j/ur, ut Angeli.
nroxima, hac animsB definitione deraonstrat (a) Quia ut Angeli, estsimplex, spiritualiS|
Definimus animam Dei fiatu natam, immor- indivisibilis, intellectualis, libera, Dei imago,
talcm, std/stantia simp/iccm , libcram arl/i- gratias et Idu iiatis capax : quare aniiiKr ra-
trii, ralionalcm,(loniiiiati iccm, dii>inatricrm. tionalcs siint, ct suj/erioribus crcatnris , offt-

(3) Pkires condensat perfectiones, quae mul- quidem impares , scd natura pares. (3) cio
tum anirase nobilitatem commendant, equi- Tanderasi cum Deo comparetur, ab ipsius
bus tres tanium in praesenti seligo, scilicet , quidem perfectione infinite disiat tamen ut :

r. Spiritualitatem 2. Ratioftalitatem ; 3. ait S. August. Anima lnimana vicina cst

;

Dominationera. substantias Dei. (4) Ex liis omnibus conclu-

I.PARS. Quis uon animat dabit summam mt Nobilis creatura est anima. (5) Duobus
omnem, cujiis nomiiie totius hominis mentio verbis nobilitatem prodit Tertullianus ejus-
tituiata est ? (4) Anima autem rationalis que encomium perfieit dum eara spiritua- ,

comparari potest, vel cum creaturis mere lem, et divinam nuncupat. Spiritualem , ubi
corporeis; vel cutn Angelis, qui sunt sub- loquendo de conslitutione hominis Siqui- :

stantia: spiritales ; vel cum Deo, qui cunctas (lem et car °> et spirituSj Dei rcs : cdia manu
creaturas corporeas produxit. Si cum cor- ejus expressa, alia affiatu ejus consummata.
poreis creaturis comparetur omnis anima , (?) Divinam Ipsa divinUas animce. (7) Di-
,
:

omnicorpore est melior. (5) Quod multimoda vina est autem, quia spiritalis.
ostendit ratione. 1. Quia spiritualis. Semper Animam spiritualem ostentat Tertulha-
corpus infra animam est, et vi/is anima quce- nus > °bi
contra geutiles pbilosophos sic plu-
iibet peecatrix , melior est quolibet magno , losophatur : Omncs sciant se potius sine
ct prafstantissimo corpore : non est melior corde et cerebro vivere , qui
dispositionem
meritis, sed natura. Natura anirnce prcestau- cinimce humance de conditione bestiarum prce-
tiorest,quam natttra corporis : cxcel/it mul- judicaverint. (8) Si autem anima humana
tum, res spiritalis est res incorporea est
,
,
rationalis non esset, de conditione bestiarum

vicina est substantice Dei. (6) 2. Quia praejudicaretur ,

quarum aniraae materiales
Dei imago. Civitas namque Dei est de qua ,
Slint Deinde de Christo, et Joanne sic pbi-
-

tam gloriosa dicta sunt quod ad imagincm losophatur : Exsuitat Elizabeth, Joannesin-
,
tus impulerat : g/orifieat Dominum Maria ,
et similitudinem Dei facta est (7)3. Quia .

simplex. Anima simplicior est corpore, quia Christus inttis instruxcrat. Agnoscunt matres
non moie difjunditur per spalia locorum,sed suos invicem fcetus ; agnitce mutuo ab ipsis
in unoquoque corpore, et in toto tota est , et utique viventibus , qui non taritnm animce
in qualibet ejus parte , tota est. (8) 4. Quia erant , verum et spiritus. (9) Tandem eo quod
immortalis. Quod semper eodem modo est bomo et carne, et spiritu compositus sit,
melius profecto est quam id quod non ita infert delictorum alia esse corporaha , aha
,

est. (9) 5.Quia forma corporis humani, quod spiritualia. Perstringere tamcn non pigebit,

cteteris corporibus anlistat. Melius est omne delictorum qucedam esse carnalia, idest cor-
quod vivificat, quam quod vivificatur. Cor- poraiia ; quadam vero spiritaiia. Nam cum
pus autem de anima vhnjicari non autem ,
ex hac dujdicis substantiee congrcgatione
animam a corpore , nemo ambigit. (10) 6. confectus homo sit , non aliunde delinquitj
quam unde constat. (10) Quando autem ani-

Tert. Lib. de Bapt. 5. —

(2) Tert. L. de Res. 7.
— (1)
(3) Tert. L. de An. 22. —(4) Tcrt. L. de Ad. i3. (i) Ang. L. 9. Civ. 9.
S. —
(2) L. de quant. An. c.
—
— (5) S. A.ig. L. de Lib. Arb. 7. —
(6) S. Aug. in Ps. 54.— L. 3. de Lib. Arbit.
(5) 1. - (4) 1" Ps. »45.
1

i45. —
(7) S. Aug. L. dc Spir. et An. (8) S. c. 3 7 . — (5) L. dc Spir. et An. 07.— (6) Tert. L. de Pcrn. 0.-
Aug. L. 6. Trin. 6. — (9) S. Aug. L. 83. q. q. 54.
— (7) Tert. L. de Vel.Virg. 5. —
(8) lert. L de An.
15.

(.0) S. Aug. ib. ^ - (9) Tert. L. de Au. 26. - (10) Tert. L. de Pccn. 3.

22
338 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO I.

inam humanam corpoream asseverat , non enim tertio Trinitatis persona, dicitur Spiri-
usurpat corpus pro corpore physico, ex ma- tus Sanctus *.
tum quia in se est essentialiter
leria et forma composito. Nam animam sim- sanctus; lum quia a Patre et Filio spiratur ;
plicem declarat. Pertinet ad statiun fulei tum quia vim liabet sanctificandi animas ,
simplicem aniinam detenninare (i)Necetiam . quibus suam largitur gratiam tum quia spi- ;

pro coipore malbematico secundum trinam rit.ualiter operalur in nobis. Eodem modo
(Jimeusionem exlenso. Tum quia bujusmodi anima humana est spiritus, et quia Dei af-
corpus in partes divisibile est : animam vero flatu producitur, et quia incorporeae est na-
mtionalem divisibiiem negat. Singularis alio- turee , et quia corpus quodammodo spiritale
qniu, et simplex et de suo tota est non ina-
, reddit ; nam post resurrectionem corpora
gi$ instructi/is aliunde , quam divisibilis ex beata quamdam speciem spiritualitatis ab
se quia nec dissolubdis. Si eniin structilis ,
,
auimabus accipient. Si Angeli facti tanquam
et dissolubilis : si dissolubilis jam non im- homines, in eadem substantia carnalem trac-
mortalis. Itaque quia non mortalis neque di-
, tationem susceperunt ; cur non et homines
visibilis.Natn etdividi dissolviest,et dissolvi Jacti tanquam Angeli , in eadem substantia
mori esl. (2)Tum quia corpus malhematicum carnis spiritalem subeant dispositionem P (i)
actu exlensum tangi , et videri potest
, : Tandem et quia homo per animam spirita-
anima autem neque videri neque tangi po- , liier operatur.
lest. Exinde spiritalia et corporalia nomi- Scio quod sapiens sapienler ait : Corpus
nantur, qnod delictum oinne aut agilur aut , quod corrutnpitur aggravat animam (2)Caro .

cogitalur : ut corporale sit, quod infacto est:
quia factum, ut corpus, et videri, ct contingi
habet : spiritale vero, quodin animo est, quia
spiritus , neque videtur , neque tenetur. (3)
Sed sumit corpus pro ente reali , pro sub-
stantia vere existente et sic corpus oppo-:
nitur non spiritui, sed inani, nihilo et non
nostra etsi specie tenus venusta , est fceditas
morum, taedium probitatis, improbitalis fo-
mes, depravatio virtutis, innatum periculuin,
immo naturalis ruina. Tertullianus inter a!ia
carnis elogia illam appellat , Ingenii Dei
curam. (3) Caetera corpora unico verbo pro-
duxit Deus , carnem vero velut opus sui in-
,

enli sic enim usurpat corpus. Ut concedam

: genii formavit. Ingeniosum figmentum caro
interim esse aliquid incorporale de substau- est. At vox iila, cura, insinuat curam carnis,
tiis duntaxat , cu/n ipsa substanlia corpus sit negotium esse ingenii Dei : et qui coetera
rei cujusque. (4) Et Omne quodest, corpus
, simplici cogitatione gubernat, ad regendam
est sui generis. Nihil est incorporale , nisi carnem totas ingenii vires contendit : corpus
quodnon est. (5) Et corpus hoc modo sump- enim nostrum usque adeo proclive est ad
tum tribuit Tert. Deo, Augelis, et animse ra- vitium, et promptum ad delinquendum , ut
tionali. Nihil eni/n, si non corpus. (6)Tertul- cura sit ingenii divini. Siquidem ad coercen-
liano consentit incertus Aug. Ani/na est dos degeneres carnis motus, ad compescen-
rationalis, intellectualis, spiritalis non ex dam licentiam passionum , ad framandum
,

Dei natura, sed ex nihilo facta. (j) Deinde libidinis impetum, ingeniosa cura impensior
ostendit, cur dicatur et anima , et spiritus. sollicitudo subtilior Dei ars, et acutior di- ,

« Anima ex eo diota est, quod animet corpus vini ingenii industria necessaria est. Tam
ad vivendum, hoc est, vivificet. Spiritus est prseceps ad delictum, et tam sollicitatrix est
ipsa anima, quae pro spiritali natura, vel pro criminum caro ut Apostolus ejus blandi- ,

eo quod spiret in corpore, apellatus est spi- menta et venena pertimescens, exclamarit :

ritus. Anima et spiritus idem sunt in ho- Video autem aliatn legem in membris meis ,
,

mine, quamvis aliud notet spiritus, et aliud repugnantem legi mentis mea3 , et captivan-
anima. Spiritus namque ad substantiam dici- tem tne in lege peccati qua? est in membris ,

tur, et anima ad vivificationem. Eadem est meis. Infelix ego homo, quis me liberabit de
essentia, sed proprieias diversa ; nam unus corpore mortis hujus? (4) Si carnem timet
et idem spiriius ad seipsum dicitur , et ad Apostolus, cui gratia tam copiose inerat, ut
corpus. Anima spiritus est, in quantum est quodammodo naturam annihilasse videretur,
ratione praadita, substantia rationalis anima unde divinam erga se benignitatem sic com-
:

in quantum est vita corporis. (8) » Necsolum mendat Gratia Dei sum id quod sum ; quan- :

anima est spiritus, quia spiritalis est naturoe, tus debet esse timor noster , et quali qua?so
sed etiam quia carnem spiritalem facit, sicut cum cautela vita nostra dirigenda est? Si
sanctus Apostolus, vas electionis, et separa-
(i)Tert. L. de An. 10. — (2) Tert. L. de An. \\. — tus in Evanselium
° Christi, post nuditatem .
(3)Tert. L. de Puni. 3. -
(4) Tert. L. adv. Hermog.
".5. —
(5) Tert. L de Car. Chr. 1 1. —
(6) Tert. L. de (1) Tert. L. de Res. 92. — (2) Sap. 9. — (3) Teit. L.
An. 7. —
(7) L. de Spir. ct An. S. —
(8) lbid. Cap. 9. de lles. y. — (4) Rom. 7.
 ,

UMA RATIOM \US. C.ONf.Io I.

jrjutiia, famrm, rarccns, f/a^clla, supplicia iialuia eZMCntlO ett vitionun , qili sanrlu,
in scmctipsuiii rcccrsus, c.rclainat : /n/cli.r Mt < tiiiu i moi l.i i 111 j
>»< «;i l>i I i ta lo , il;t sihi cavtft
/io/iio ,
qitis tnc libcrabit dc corporc niorfis a ciuiic assitmciida, Ut s;cj>ius jir.cludi.t . .

/tttjits, ttt tc ptttas sccuriini cssc tlchctc p ^i) nalionis 1'aciai, fere c.li.siciis homiiicm cssc,
Appellat Paulus corpua mortis hujus, id Mt, telut prtacaveut, oe quidvitii admittat car-
corpus caducum, moribundum , et peccandi oii suggMlione. Loquitux quklem Tertull,
affectibus, et conaequeuter et morti et cor- , per exaggerationem <-t more humano, ut ,

ruptioni ohnoxiiim moiti iiKju.im corpo- : soiamus quam periculosa sit corporatio, et
rali, vcl spmtuali, »el utrique utramque : quasn necessaria sit mortificatio. De qua in«
enim vividi affectue faciles ad peccaudum, teliigit S. Greg. istud Manus mear stillave- :

peccandi lenocinio, nisi valide inbibeantur, runi myrrham , d digiti mei plenl myrrha
accersunt. Sed quid de Apostolo loquor? probatisslma'. (i) Djgiti sponsas myrrha pleni
Aogeus ctiam onerosa futt caro assumpta : sunf, quo plenior, copiosior 4 bc perfectior
ut patet m lamosa illa luota Jacobi diu luc- exundantia mortificationis innuatur. Sed rt
tantis aim Angelo, specie humana oertante : digiti myrrha probatisslma esse pleni perhi-
ita cnim spiritalis Angelus, sab humana spe- bentur ; quia in oin/ti quod agitur , sempei
cie, et ab appareote corpore terreno debi- , necesse est ut morti/icatio carnalis teneatur.
litatus, languidus et oneratus videtur , ut Plenaperfectioestmortificatiocamis^quamV)
ioducias petat,et ab imbecilli homine di- aemperin omaibus operationihus exerceti
mitti exposcat Conluctatus quoque homini
: At Gilbert. vivacius rem edisserit Bona :

Angclas, tolo corporis pondcre ditnitti drsi- /nyrr/ta qucv carnalcm pctulantiain icpri-
,

acit ab co , a quo dctincbatnr. (2) Tam mit , ct /Itt.ros nwtus lascii'irc non sinit , ct
prona Mt ad delictura humana caro, utTer- cantcin non esse camalcm, compeilere nili-
tulliaiius totum suum conlenrdat ingenium, tur, (a) Sic est mortificatio generose audax ,

iul demonstrandum Marcioni uon fuisse pe- sic uhra possibilitatis metam immetate au-
riculosam Deo corporationem. (3) Inimune det, ut carnem carne exinanire, carncm con-
fuit a dclicto Verbum, etsi caro factum, ne- gcnitis carnium passionibus defaecare, et coi -

cjue ex vicinio carnis depravata est ejus di- pus ij>sum, ut sic loquar, excorporare ani-
vinitas. Nam divinitas
ab innalis carnis vitiis biat. Tantum assiduae mortificationi licet,
depravari non potuit. Verum lota tmpecca- ut carnem non esse carnalem adnitatur. Caro
bilitate opus fuit , ut in vilia nou degener;i- coulinuam mortificationem, car-
carnalis jier
verit Verbutn caro factum, adeo carni etiam nalitatem velut dediscit, et in carnem quasi
a culpa immuni, cognata vel agnata culj>a , spiritualem etliice refingitur. Hinc totus
est. Quare ad propositum dooet S. Max. homo qnasi exsors carois, spiritualis audit
quod Deus nostram suscipiens carnem a , et vitam vivere spiritualem perliibetur. /iV-
divinitale non degeneravit. Omnipotens Do- nuntienius carncdibus , ut spirilalia frucii/l-
miims misit Unigenitum stium ; zion a di- cemus. (3) Ad quod nos
horlatur ipsemet
ii/iilate degenerem qui nostram suscipiens
,
Christus : Si quis vnlt venire post mc, ab-
carnetn. (4) Ac si res sit creditu difficilis neget semctipsiim. L\) Proponit hic Salvator
cai nem non dege- Christiana? mortificalionis summam , alia
suseepisse, et a divinitate
nerasse, Verhum divinum
ante Nativitatem enim a se paupertas ahnegat morlificatio ,

ex utero Mariae apparuit in humana carne. vero ahjurat seipsam. Unde Vict. Antioch.
Atque tunc quoque inter illos A/tgelos , ipse sic scrihit « Non dixit, ne nimium sihi in- :

Dominus apparuit Abrahai sine nativitate , dulgeat, aut ne nimium carni suae pareat; sed
Sed ad quid Verbum vehementius insurgens, ahneget, vel ahjuret
ctitn car/ie scilicet. (5)
ante nativitatem carnem assumpserit ? Qui seipsum hoc est, nihil cum seipso vel sua :

jam nunc et alloqui, ct liberare, et judicare carne commercii haheat, verum ita se gerat,
Uumanum genus ediscebal. Adeo pericu- ac si non ipse, sed alius quispiam crucem
losum est, carnem sihi unire, quod vel Deus tolleret ac si mortificanda foret caro noii ,

ipse quihusdam ante praeludiis prremedita- sua ; aut si sua, quasi ad rem mortificationis
hatur, et quodammodo ediscehat carnem foret insensihilis, aut glorificala? carnis aetnu-
gestare et ailoqui sine lapsu
, audere sine la »(5)hocenim modoait Tei tul!iat;us Chris-
, :

temeritate, concupiscere sine noxa, pati sine tianum alloquens Parcinmnia carnis, spi- :

ira,inter homines conversari sine crimine. tum acquires. (6) Non quidem acquirit ani-
Deus ipse cujus essentia est honitas cujus mam spiritualem quam habet, sed vitam , ,

(i) S. Hier. Ep-ist. i2.— (a) Tert. L. deCar. Chr. 5.— fi) Cant. 5. — (2) Serm. |5. m Cant. — (3) Tert. T.
p) Tert. L. ile (lar. Chr. 5. — (i) Hoin. a. - (5) Teit. de Exh. Cast. 10— (4) Mattli. iC— [S] ln c. 8. M:w< .
L. de Car. C!i. 6. — (6) Tert. L. de Exh. Ca«t 10.
22.
 ;
, :

34o ANIMA RATIONALIS. — CONCIO I.

spiritalem ; nam qui per mortificationem sed secundum spiritum. Porro homines car-
inordinatos carnis coercet motus , spiritua- nales , per viam carnis ambulantes, carnalia
liter sapit. bona seetantur , voluptabilia probant eli- ,

Plura sunt, quoe Christianos ad spiritualem gunt, ambiunt spirituales vero spiritualia :

illam vitam alliciunt, i. Exemplum Christi expetunt, et sua studia , curas et actiones
nam , exforma dominica agere (i) debent : dirigunt , ut moribus Spiritus Sancti obse-
Christus autem etsi veram assumpserit car- cundent , et secundum spiritum vitam et ,

nem, eam tamenacarnalibusaffectibus exuit. mores componant; nam etsi in carne ambu-
Quod Greg. Naz. pulchris comparationibus laut, tanquam carne exempti , et quasi caro
declarat Totum me una cum meis in seipso in spiritum recusa sit, et spirituates sint ef-
:

gerens : ut quemadmodum vel ignis ceram , fecti secundum spiritum ambulant. Id-
,

vel terrce vaporem sol ; sic quod in me vi- circo Apostolum S. Chrysost. sic eloquenter
lius est in se ipse consumat. (2) Addit S. exponit
, Non satis est nobis ad salutem a :

August. Verbum Dei caro factum est, et ha- malo declinare, sed et bonis operibus operam
bitavit in nobis : reddite vicem, et efficimini
dare oportet : hoc porro erit si spiritui car- ,

spiritus, et habitate in illo. (3) 2. Quia post nem dederimus , tunc carni persuaserimus
incarnationem Verbi, post sacramentum Bap- proprium ordinem servare, locumque agnos-
tismi, in quo munda fuit caro non decet cere suum ; nam ita demum illam efficiemus
,

Christianos carnaliter vivere. Luserit ante spiritualem. Quemadmodum si nos ipsos ad

Christum caro; adhuc in Adam deputabatur socordiam ignaviamque dederimus animam ,

cum suo vitio ; inhxrebat usquequaque libi- etiam carnalem efficiemus. (1) Res sane mi-
dinis virus, quod nec ipsx adhuc aquce la- rissima quando homo carnalia sapit , ejus
:

verant : at ubi Sermo descendit in carnem anima carnalis efficitur quando vero spiri- :

qua? non ad inferos , sed ad ccclum pertine- tualia sapit, caro ejus corporeae carnis pro-
ret;quce non lasciviaifrondibus, sed sancti- prietatem dediscit , et spiritalis efficitur. 5.
moniai floribus pr&cingeretur ; qua? mundi- Quia homo carnalis, mysteria religionis non
tias suas aquis tradcret , exinde qua?cunque percipit : ut enim ait Apostolus Animalis :

in Christo , reliquas sordes pristinas solvit , homo non percipit ea, quce sunt spiritus Dei.
a/ia jam res est. Nova emergit : jam non ex (2) Qtiia ut philosopbatur Tertull. fides il-
seminis limo , non ex concupiscentia? fimo , lius animalis est nec nisi carnis studio va- ,

sed ex aqua pura et Spiritu Sancto. (4) 3. cat. Agnosco igitur animalem fidem studio
,

Quia corpora Christianorum , quoe in Bap- carnis, qua tota conslat. (3) 6. Quia carnales
tismo templa Spiritus Sancti effecta sunt gratiam recusant et ut ait Apostolus
: Qui , :

erudiuntur ab ipso ad temperantiam , et ad in carne sunt Deo placere non possunt. (4) ,

immortalitatem. lnhabitator corporibus nos- Donis enim SpiritusSancti seseopponunt. Hi

tris datus, et sanctitatis effector : qui id agens Paracleto controversiam faciunt. (5) 7. Quia
in nobis ad ceternitatem , et resurrectionem ut refert ex Apostolo Tertull. Ita enim et
immortalitatis, corpora nostra producat, dum Apostolus dicit, quod sapere secundum car-
illa inse assuefacit cum ccelesti virtute mis- nem mors est; secundum spiritum vero sapere,
ceri, etcum Spiritus Sancti divina aiternitate vita atterna sit in Christo Jesu. (6*) Inde col-
sociari. Erudiuntur enim illo, et per ipsum, ligit S. Paulus. Ergo fratres debitores sumus,
corpora nostra ad immorialitatem projicere , non carni ut secundum carnem vivamus ; si
dum ad decreta ipsius , dicunt se moderanler enim secundum carnem vixeritis, moriemini
temperare. (5) 4-Quia Religio Christiana non si autem facta carnis mortificaveritis, vi-
carnalis sed spiritalis est. Quare Tertull.
, vetis. 8. Quia sicut Christiani spiritualiter
eam appellat spiritalem disciplinam. (6) Inde viventes, beatitudinem animae et corporis
concludit Christianos obligari non ad carna- carnales tum animae, tum cor-
merentur ; ila
lem, sedad spiritualem vitam. Debemus enim poris damnalionem incurrunt. An tu dis-
ita ingredi in disciplina Domini, ut dignu/n cernas actus carnis , et spiritus ? quorum et
est , non secundum carnis calentes concupis- in vita, et in morte, et in resurrectione tan-
centias. Quare Apostolus sic fideles allo- tum communionis atque consortii est : ut
(y)
quitur : Vos autem incarne non sed in pariter tunc aut in vitam , aut in judicium
estis,
spiritu. (8) Et rursus in omnium persona
suscitentur : quia scilicet pariter aut delique-
loquens : Nonsecundum carnemambulamus, rint , aut innocentes egerint (7) Quare ad .

carnis illecebras compescendas, satis est col-

Tcrt. L. de Idol. 18.
(1) —
(2) Orat. 4- de Theol.
—
(") i?o. ad Honorat.— (4) Tert. L. Pud. 6,—
Epist. (5) (1) In Luc. i3.— (7.) 1. Cor. a. — (3) Tert. L. de Je-
Tert. L. de Trin. 59. —
(6) Tert. L. de Jejun. 1.
— (7)
jun. 1. — (4) Rom. 8. — (5) Tert. L. .!e .leiun. 1.— (6)

Tert. L. de Exh. Cast. 10. —

'8) Kom. 8. Tert. L. de Exli. Cs^t. m. -
,;, Tert. L. 2. dc Pcen. 3.
 AlMMA UV.ION AI.IS. — CONCIO [. ?,.\ i

loquatur sptritus eutn carne communi sa- &andaesthominisnobilitas; nam ut pulchrt

<!<

lutc. (i) g, Quia caro spiritua nutibua obtem* ratiocinatur Srn<w. Omnia bono tuo eonsttmt:
perans, ad iramortalitatem Biiimara seque- vitem fertllitas commendat sapor vinum t ,

iur. Sequlturanimam nubentemspirituicarOf velocltas cervum. ln cane sagacitas prlma

ut dotale mancipium t etjam non animaj fa- est, si tnvestigare debet Jerat : cursut t st con-
mula t sed spiritus. (a) Idem repetit, ubi de sequi ; audacla t sl mordere etlnvadere, Fdin
carne sic fatur /// deposito est ubicunqM quoque optimum est
: cui nascltur, quo <<n-
t

apud Deum per fidelissimum sequestrem setur.InnomineopttmutnquidestPratlo.Hac

,

Dci et hominum Jesum Christum

, qui <( antecedit anlmalla t Deumque sequltur. /<<<tio
,

homini Deum, ethomlnem Deo reddet t carni ergot profectum etproprium hominis bonum t

spiritum } splritui carnem, Utrumque fam in est : caetera i/li cum animalibus communla
semetipso fcederavit , sponsam sponso <( sunt. (i)Corpui hahet homo, habent et ele*
,

sponsum sponses comparavlt. Nam etsi ani- mentaj vitam habethomo, habent «'t arbo-
mam quis contenderit sponsam , vei </<>tis res t sensum habet homo, habent et vermea j
nomine sequetur animam cnro. Non eiit vocem habet homo dulciorem habenl et ,

anima prostituta , ut nuda susciptatur a aves. Qutd inhomine propriumP Ratio heec
sponso. Ilnbct instrumentum, habct cultum , rectai, et consummata , fc/icitatem hominis
habct mancipium suumcarnem, ut collacta- foup/eWf.Trinitatem autem quamdam agnos-
nea comitabitur. (15) Cum itaque anima sponsa cit in honiine Tertullianus indignativum :
,

sit spiritus, caro etiam sequetur animam vel et concupiscentivum, et rationale. Ecce enim

dotis nomine, vel tanquam instrumentum ,

tota hivc trinilas ct in Domino. liationatc ,

itl est, supellex : quo disserit, quo salutis vias ster-

vel sicut cultus, seu orna- rjuo docet,
tus animse nimirum cum anima spiritui nit : indignativum t quo invehitur fn Scribas
:

nubit, sponsoe tlos, cultus, suppellex caro et Pharisaros : elconcupiscentivum, quo Pas-
,

est qua anima et cultius ornatur et opu- cha cum disciputis suis edere concupiscit. (2)
: ,

lentius dotalur ut spiritui digne nubat. At rationale est multo nobilius indignativo
,

Sumptuosum quitlem carnis elogium atl et eoncupiscentivo nam quemadmodum

, ;

ccelestes cum spiritu nuptiaa animam spon- principalis

,
pars corporis estfacies : ita animos
sam opulenter dotare, et cultius atlornare. pars principalis est mens. (3) Facies pulchri-
Nec minus nobile animoe encomium qua? tudo est corporis, et ratio quae velut facies
,

quod caro spiritualiter vivens , immortalis, est animoe decor, et ornatus. Illam bominis,
et spiritualis efficiatur ea est gloria animae a ratione nobilitatem proedicat Apostolus
:
,

spiritualis ,
quae atlbuc rationalitate glo- dicens : Nec facio animam mcam prctio-
riatur. quarn mc. (4) Ubi Lyran. Ncc fa-
siorcm ,

II. PARS. Naturale ralionale credendum anitnam mearn, idest, vitam meam sen-
cio

est, quodanima' a principio sit ingenitum a sibilem, pretiosiorem, quam me,id est, quarn
rationa/i videlicel auctore. (4) Quantam au- animam rnearn intel/ectwam, qucc dicitur ipse
temdignitatema ratione sibi vindicet anima, horno. Quasi animasitvita sensibilis, ctanima
ostentat Tertull. Tum
quia est a rationali intellectiva, et quae ratione igitur sit totus
auctore. Quippe res Dei ratio. (5) Tum quia homo Ammam, - qua animalem, ac sensua-
rationale porro commune est nobis cum Deo. lem vitam praebet ac fovet, ab hominis inte-
(6) Tum quia Verbum divinum est ratio. g ritate relegat, quasi duntaxat a bona mente
Aoyo» , id est , serrnonem atque rationem totus existat, lllaque ethice mtegretur, plena
constat artificem videri universitatis. (7) A rationisintegritate. Quod S. Bern. his verbis
edisserit « Nec facio animam meam pretio-
rationis nomine commendatur Verbum di- :

vinum, verus Deus, verus Dei Filius, splen- siorem quam me. Ergo differentiam facis
dorpaternajgloriae, increata increatae boni- inter te, et animam tuatn prudenter quidem :

tatisimago, attributorum epilogus, et per- tu tibi P lu,is es q uam quidvis tuum >
setl :

fectionum meta. Tum quia rationalitas est quomodo non anima tua, tu? arbitror, quod
differentia essentialis homi- q uia Paulus jam in spiritu ambularet id-
,
quaa constituit ,

nemin sudinal\ira.Consisteinmedio,anirria: CiTCO hanc ipsam mentem suam, tanqiiam

hominem facis animal rationale , scientice principale ac supremum quiddam sui, dig-
capacissimum.($)TH*m ratione logici,id est, num duxerit suum potius, quam sub cujus-
rationales,etsumus t etdicimur. (9) Iude ta- P iam rei nomine designare. Rehquum vero
quod constat naturae esse inferioris, et infe-
Tert. L. ad Mart. 4.
(1) —
(2) Tert. L. de An. 41. rioris proinde viliorisque essentia;, quod est
— (3) Tert. L. Res. 63. —
(4) Tert. L. de An. 16.— (5)
Tert. L. de Pa>n. 1. —
(6) Tert. L. de An. ,6. (-) — (1) Epist. 77. — (2) Tcrt. L. de An. 16. — (3) Phil.
Apol.ai,— (S) Tert.de Test.An.i, —
(9) OEcnm. in Cat. Jud. 1. 1. Leg. Allcg. — (4) Act. 20.
343 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO I.

corpori inhserere, non modo prcesepio, ut qui sunt pecuini accurrant , ei

officio vivifi-
randi, et sensificandi, sed fovendi nutriendi- inveniant logon, icl est , sermonem , et ratio-
que desiderio hoc, inquam sensuale atque nem, in prcesepio constitutam, ut ex eo reci-
:

< arnale appellatione sui, liomo spiritualis in- piant dignitatem rationalem. (i) 8. Ut a bel-
liignum judieans , inter sua magis censuit luis discriminentur, idem enim est distincli-
deputandum, quam se personaiiter expri- vum, ac comtitutivum. Sciendum quotl ho-
mendum per illud. Cum me, dico, inquit , viinem non vulgari loquendi forma , animal
excellentius quod in me est, in quo et saneto rationale vocal , sed per excellentiam eum ,
per gratiam, mentem rationemque intellige. qui vere suo responOeat nomini ejectis ex ,

Cum loquor animam meam , hoc inferius animo immansuetis, jerinisque vitiorum af-
acccipe, quod carni animandae vides accom- fectibus. (2)
modatum, » Sic ab homine peregrinatur , Qui ratione minime utuntur , 1 Ad scien- .

quidquid a sensualitate est, et a mente el ra- tias et notiones inhabiles sunt. Quidam -vi-
tione desciscit. Plura exercet munia in cor- duantanimam intellectu. (3)Quasidieat ani- :

pore anima nam illud informat, vivificat, ma orbataratione,velut vidua manel defuncto
:

vegetat, sensificat cum autem haec offieia marito.Vidua vero, quae vere vidua est, om-
:

sint animps humanae, et helluiiise communia, nem ornatum et pulchritudinem cum squa-
non constituunt hominem sola rationalitas, lore commutat. Sic anima orbata ratione,
:

qu?eestpra3cipua animae pars, hominein facit. et intellectus ornatu, squalet, ut vidua des-
Sed ad cruid rationalitatem animse Deus tituta marito. 2. "Veritates Religionis nes-
contulii ? 1 Ut ratiocinetur
. quare homo a ciunt, quas probe scirent si Dei, ac per hoc
:

Bnsil. Sel. appellatur Spica Ealionalis. 2. rationis quoque compotes agerent. (4) 3. Di-
Ad scientias acquirendas idcirco disciplince vinam rationem non imitantur et a ratione
: :

ornaiiorem animam efficinnt. (1) 3. Ad per- tantum absunt, quantum ab ipso rationis auc-
< ipiendaet txplicandaReligionis sacrainenta. tore. (5) 4- Nec probe virlutes ad praxim
Aniiiice additur intellectus , potior cognitor redigunt Nec bonitas sine ratione bonitas. :

sacramentorum : et ipse propria vis animce. (6) 5. INec recte suam vilam reguut. Univer-
(2) 4- Ut ratione suam reguiaretet dirigeret sam vitce conversationem , sine gubernaculo
vitam Eniin vero Deus per nalurce legem , raiionis transfretantes , iinminentem seculo
:

rationem dcdit, aurigandi gnaram, et rectri- procellam vitare non norunt. (7) G. Nec Pas-
cem peroptimam (3) Quare Gregorius Na- siones froenant. Si inieUectuin corruperimus,
.

7ii>.nz?\.ms (\erationisprcefectura (4), loquitur, qui potest dissolvere passiones totam lcesi- ,

et Petr. Dam. homini congratulans , ait mus animam. (8) Ratio coucupiscenliae proes-
:

Tibi ratio magistra pra'sitlet. (5) 5. Ut tigias dissolvit , ut experimento didicit, et

Deum, cujus imaginem defert , imitaretur docet Gregorius Nazianzenus : Rationum :

Ottia Deus omnitun conditor nihil non ra- excantamentis memet delinio. (9) 7. Anima
iioneprovid.it, disposuit, ordinavit, nihil non eorum passionibus agitata, a peccato tandem
ralione tractari inlelligique voluit. (6') 6. Ut lethaliter vulneratur. Natura compertum est,
inordinatos concupiscenlise, et appetitus mo- corpus absente anima animam absente ra- ,

lus frpenaret quapropter Tertullianus ag-

: tione, interire jundilus. (10) 8. Ad belluas
noscit in homine Rationis gubernacu/um. (7) degenerant. Formavit igitur Dominus Deus
7. Ut ex adventu Christi proficiat qui homo : hominem de limo terrce,et inspiravit iufaciem
factus est, ut hominis rationem protoparen- ejus spiraculum vitce , et factus est homo in
tis delicto obtenebratam illustraret. Cum animam viventem. (1 1) Divini oris spiracnlo
nascitur Jesus, oritur origo rerum gcnera- ,
liomo animatur, afflatur animus ralionalis, et
iur largitor generis, nascilur auctor naturce, de rationis privilegio evadit iuiago Dei si-
nt rcpararet naturam, genus redderet, origi- milis ; et tandem dicitur Factus est hoino
:

i/cm recrearet , hinc est quocl Christus nas- in animam viventem. An non idem dici po-
cendo, natuiam reddidit. (8) Homo primor- tuit de bruto jumento? quo nunc elogio re-
dialis delicti reus, naturarn suam, id est, ra- liquis animantibus ad servitium donatis ,
tionalem, dedidicit a gratia sic humana ratio homo piaefertur? An non in divina idaaa des-
:

(qua" velut obrutescit per peccatum) erudi- criptus erat ad imaginem et similitudinem ,

tur, ut Chiistus naseendo, homini rationalem Dei? Quare tunc augustiore hac praerogaliva
naturam reddat. Qui libens recondilur in (l) IIesyclj- de LaudV i,g.- 2 Philo Jud. 1. de )

Abrali. — Tert. L. de An. 19.

(5)
(
—
(4) Tert. L. de
Tert. L. de An. 6.
(1) —
(2) Tert. L. do An. 18. — Poen. 2. -(5) Tert. L. de Poen. 1. —
((i) Tert. Lil>. 1.
— (3)Basil. Sel. Orat. 38.— ({) Orat. J2,— (5) Pet. Dam. adv. Maro. 6.— (7) Tert. L. de Poen. 1.— (8) H. Clny-
Senn. 18. —
(6) Ttit. L. de Pcen. 1. (7) Ibid.
— — sost. apud D. Tliom. in c. 11. Luc. —
(9) Oiat, 1.
—
i.S) Cln-ysol. Serm. i56. (10) Plulo Jud. I. quod detcr. —(1 1) Cieo. a.
 , ,

amm \ ;; \i;<>\\us. — CONCiO I.

quodammodo viduatur? Hoc dubiuoi Uu- verai liomo interpretatur neminem euiin .

pertua proponii , etscite solvit, Quare ergo putant easc terum homioein, rvter eum, |

taiitu/ii Itonori ittijits furluric ilrtrui liun est , qui vntnn Deum BgllOli it, pie colil alioi I l
;

hur soluni dirrntr Srrijitui c/ I t faCtUS Ctt vnc niliil pecoriuUI dillViir .irliili.nMui
, :i ;

hunio in anlmam viventem? Videlicei quia quia, veluli beslite, ad terrain proni, ventri
ijui factus r.st /ton/o ratio/ttttis, ilono non 00716 et veneri obediunt, quurum alioi lupoi, alioi
usus rst rt honorem tervus iton iutrllr.iit
, porcoa, .ilios aerpentea, ^;nii i|uadam vilio"
sril comparatus est jumentis : recte illi jam rum aimilitudine, Scriptura idseorum ip- I

formato a scriptore , quasl detractum est il- pellare conauevit. Nec dissentit I). i

/luijtjito suprrior rst jumentis. (i) Vide quam Ambroiius. Scriptura eum liominem dicit,
acerbe ol> non bonum rationis usum, hoiuo qtii est ad imaginem ei limilitudinem Dci !

castigatur. animam rutio- peccantem autera non hominem

Qui factua est io sed ser- ,

nalem, faclus dicitur in auimam viventera, pentem, autequum, aut vulpeculam, atit ju-
quasi ol> non bouura ralionia usum, ratio- mentum, vocare conauevit. Vide ne quod ,

nem dedi cat, etbrutis auimantibui simius Deus tribuit, amiuai postquam enim p< :

evadat. Quapropler Deus sceierosos bomiues casti, aliud esse ccspisli, <t illud quod eras
et jucuenla, iisuera diluvii aquis punit. De- esse desiisti. Condemnaris autem in eo, quod
/rbo, inquit , hominem ijucm creavi a jacie ipse mutatus es utfieresez liomine serpens,
terrat ab homine usque ad animantia. (-*) mulus, equus, vulpecula hii entm nomiui-
, :

Hujusmodi poene egregiam accipe a D. Chry- bus jana nos Scriptura damnavit, qui exuli
sostomo rationem. Quia a sua dignitate , ccelestia iraaginis ornamento, etiani nomen
quoi brutis pratfuerunt , c.vcidere dignum hominis amittimus, qut gratiam boroinis non ,

est ut intcr illos ct ista, nul/a sit posnarum tenemus. » (2) Non dissimiliter loquitur D.
,

difjcrcntia. (3) Nonne requum est , ut sint llieronymus « Cum ad imaginem el limili- :

t-jusdeni supplicii consortcs, et brutis assi- tudinem Dci conditi simus, ex vitio nostro
milentur in poena , qui irratiooabilis brutis personas nobis plurimas superinducimua et :

in nioribus pariantur? quomodo in ihcatralibus scenis, uuus alque

Na/n illa caniru/a Diogcncs hominem in~ idem histlio, nunc Herculem robustua os-
renire cttpicbat, lurrr/iam mcridir circumfe- nunc mollis in vencrem frangitur tendit ; ;

rens (4) , ac per medias hominum turmas nunc trcmulus, in Cjbelem; ita et nos tot
surama diligentia pertransiens clamabat habemus personarum simililudioes quot
, :
,

llominem quaro. Quia ut ait D. Thoraas a peccatorum. » (3) Gravacus autem Cancella-
Villa i\o\A,ca'(eros (jttasi bestiasreputans (5), rius Parisiensis ab ennmeratione demonstrat
quia non ut lioiuiues sed besliaj vivebant. mullimodas qoas peccator liabet facie» ,
:

Eodem modo Deus ait : Veni et non erat scilicet, « leonis per superbiam, lupi per vo-
vir. (6)Quia ut ex])lic;»t glossa Nonerat vir racitatem, asini per stoliditatem vituli per
: ,

quia omnes quasi bcstiie. Christus etenim hypocrisira simiaj per gesticulatiunem , ,

veniens, nullos iu mundo

reperit homines. hyenae per per asperita- crudelitatem, heritii
Omnes enim viri, et hominis imaginem relin- tem, orycis per pigriliam, aspidis per inobe-
quenles, bestiarum ac serpentium sumpsere dientiain, hirci per infami;e foelorem , apri
imagines : venit itaque Domiitus, et non in- per immunditiam canis per invidiam , ca- ,

venit homincm. (7) Nam ut profunde ratio- meleonis per simulationem leporis per li- ,

cinatur D. Chrysostomus Neque eniin spe- : miditatem, serpentis per calliditatcm, vulpis
ciem habere hominis, et oculos , et nares , et per hasresim, cameli per gibbositatem, id es!,
os, et genas, et ca?tera membra hominem esse divitiarum et avaritioe sarcinam. » (4) Tam
ostenUunt : sed et virtutibus esse deditum et multiplex est peccatoris larva , ut nesciat
vitia ftigere , et i/licitis affectionibus impe- Sanctus Chrysostomus quo nomine eum
rare , et mandatis dominicis obtemperare ; vocitet : «UuJe fidelem te esse potero cog-
ista demum hominemostendunt , et probant. noscere, cum omnia contrariam de te ferant
(8) Cui assentitPhilo Judoeus « Nemo injus- : sententiam, teque apertissimc infidelem esse
tus est homo , sed potius bestia , humana convincant? Et quid dicam utrum fidelis? ,

forma praedita : in solura enim justitiae sec- Nec si homo vere sis, possim evidenter ag-
tatorem nomen hoc competit.» (9) Cum quo noscere quando enim ut asinus calcitras :

conspirat Eusebius. « Apud Hebrceos Enos u t taurus superbis libidine iiuensus hinnis ,

utequus, quando in epulis, asinorum iraita-

(1) L. 9. in Gen. 22. — (a) Gen. 6. — (5) llom. 2. ^ ^
in c. 3.Gen. — Tert. Lib. 1. aclv. Marc. 1. —
:» Serm. 10. m
(4) (5)
l)om.3. Adv. — (6) Isa. 5o.— (7) I>. Ilicr. in c. 5o. I*a. (1) L. 7. de Praep. Evansr. c. 7>. —
- (S) Hom. 25. in Gen. — (9) L. de Leg. nou scripta. Ps. 1 iS. — (3) F.pist. 18. ad Marcellam.— (7) Serm. 177.
 ,.

$U ANIMA RATIONALIS. — CONCIO I.

ris voratum, et pinguedine corpus mulorum scilicet ut demonstres animae spirilualitatem,

more distendis ; cum exsecranda simultate rationalitatem, et dominationem.
camelum, lupum imiteris rapina cum iras- p ARS Homo ex corpore et anima
;

cens ut serpens, et atrocitate scorpionum coadunatur. Tam enim corpus homo quam
m
percutias cum subdole insidiens ut vulpes, et anima ut non
;
u aUera ieg u \hnW ^

cumqueveneno maligmtatis armeris ut co- tere cenigmaia, allera excludere. (i) Corpus
luber et vipera cum quasi ihabolus ipse ad- autem terram -^ anima autem
;
st coelum
versus fratres, crudeha bella suscipias qua suspirat Ex in terpretatione enim
fgurata ; .

ratione, in hominum te possum numerum camis et spiritus, nos

sumus cuelum et terra.
collocare nulla in te cernens humanae s.gna 2 Idem sapit D. Damascenus : Fecit igitur
( )
natura? Orem plenam dolons atque lacry- Deus hominem purum bonis omnibus oma-
marum! fidehs et cathecumeni discnmen re- iu „ veUdi quemdam secuiulum mundum, in
h
penre cupiebam sed nec inter homines et m
:
idem mundo parvum ? Jngclum
feras quod sit discnmen invemo quid enim alterum adoratorem mixtum terrenum
:
, si- ,

te appellare debeo? feram? sed illae uno ah-

muUt ca? iestenh temporalemet immortalem,
quo vitio horum tenentur tu vero simul in mediummagnitudine et humilitate, eumdem
:

teommacolhgendo, longe ferarum irratio- spiritum

et camem. (3) Anima autem corpo-
nalestultumquegenustransgredens. Andia- r is habet imperium. Dedimus animce et li-
bolum tepotiusappellem? Sed ille nec pe- l ertatem arbitrii et dominationem
(4) Eadem .

cunias concupiscit, nec tyranmdi ventns ob- est mens

D Augustini. « Oportet animam
seqmtur. Cum igitur plura in te vitia sint regi a superior e , el regere inferiorem su- :

quam m
bestns atque daemonns , responde perior illa solus Deus estj in feI i or iU a so _
obsecro, undete possum jure hominem nun- lum corpus> si a a om nem et ad totam ani-
cupare? si vere te hominem appellare ne- mam inten d as> Ut ergo tota esse s ne Do- i

queo , quo tandem modo te fidelem vo- mino> sic exce u ere sine servo non potes t. Ut
care » (i)
.
autem Dominus ejus majus est quam ipsa ,
Ex his pro coronide colligendum est i. ita servus e us minus est ipsa> , :

j (5)
Peccantem honunem esse sim.lem bestus: Muhis autem rationi b us Tertullianus de-
quia Recedit ab ordine rationis secundum monstrat dominationem animae supra cor-
,

quam unusquisque debet vivere. ( 2 )Unde D. pus> ^ uia est pr \nceps. Habes animce prin-
Q
Augustmus Animam habere et intellectum cipa litatem.{6) Ut autem ait D. Ambrosius
: , :

non habere, id est, non adhibere, nec secun- p rinceps et domina carnis naturaliter anima
dum cjus rectitudinem vwere bestialis est estf au(B domare deoet came m et regere.
,
(7)
vita. (3) 2. Honunem peccatorem multo 2>
Q uia no bil ior et praecipua pars
, hominis,
bestia pejorem esse. Homo peccator est pes-
Totum qmd sumus anima est denique sine .

simum anirnal. (4) Et ex Anstotele Homo anUna ni hU sumus : ne hominis quidem, sed:

prauus deterior est bestia quia operationes cadaveris nomen

,
(8) 3. Quia ratione imperii .

pravce bestice sunt ex natura : operationes et famu atus tum anima f tum caro pr2e . i
f
vero pravorum hominum sunt ex voluntate. miuni) vel supp icium si bi vindicant. Spiri- l

(d) Quod sic expendit D. Thomas Quamvis tus enim domina tur caro famulatur. Ta-
:
,
simpliciter secundum se melior sit bestiis
men u trumque interse communicant reatum, ,

tamen in quantum deficit ab aliquo quod spiritus 00 imperium caro b ministerium. ,

}
sibi debetur sccundum naturam, scilicet cog-
noscere se quod non debetur bestiis, sic ig- mus
,
4# Q uia anima fortis caro innrma> $ci-
ex Dominico prCecepto , quocl caro in-
^ ^

nobiliorestbestiis. (6) 3. Ut annotat Seneca:

ma spiritus promp tus. Non ergo nobis
Qui habet rationem et non utilur illa, bestia- blandiamur, quia Dominus consensit car- p ^ ,

(7) Quia unaqucequefera uni nem injirmam esse p ropterea enim prcedixit
lior est bestiis.
.

tantum vitio servit : et qui hominis speciem gpirltum promptum esse ut ostenderet quid
,
habet, in unum congestit, et cumulatis ultra
cui deheat esse su bjectum , scilicet , ut caro
eoruin temeritatem, et amentiam progreditur
serviat spiritui , infirmior fortiori, ut ab eo
(8; 4. Excitandam esse rationem ad exerci- etiam ipsa ortitudinem sumaL IO ) 5. Quia
f (
tium virtutis. Unde D. Gregonus Naz. At tu corpora sp i r itibus subjiciuntur : sic enim
rationem tibi insitam movens , virtutisque Angeli ccelos et elementa gubernant : anima
fomitem p e r arbitrii libertatem excitans (9) :

Tert. L. de Res. 3a.

(1)
-
(2) Tert. L. de Orat.
(1) Ilom. z3. in Gen.— (2) D. Th. 2. 2. q. 64. art. 2. 4. — In Cat. Gen. 2.
(3)
—
(4) Tert. L. de An. 22.—
— (3) Tract. i5. in Joan.— (4) D. Hier. in Mattb.
— (5) (5) L. 6. Music. 5.— (6) Tert. L. de An. i3.
—
(7) L. de
JEthic. L.7.— (6)In Hoeth.l. 2.Pros. 5.— (7) Epist. 176. Sacram. RegaL- $) Tert. L. de Car. Chr. 12. - {<,)
—
|

r- (8) D. Chrysost. hom.de Virtut.et Vit. — (0) Orat. 3j. Tert. L. de Baut. 4. (10} Tert. L. ad Mart. 4.
 AINIMA RATIONAUS. — CONQO II.

autcm humana spiritalii eit. Nostra enim probi : illi erga dominoi iuoi contumacei ei
anima car/tca nort rst. (i) (j. Ono res siint rebellei mimi Srrri /tcqita/n rnrfui no/inurt- .
,

Deo propioquiores, eo magia ejui dominiuni quam contumaeiam mtseent et Ueden .< t

participant. Aoima autem Deo proximior tiunt quod allas verentur.li) [iti dominii
,

«•si. Sedei magisanimam invetU atque domi- luii obiequentei iunt. fgitur iiprobos quos-
naricredendumestfUtmagls Deopro&imam. que servos et bonat mentis f pro ingenio l> - t

(2) 7. Ad imperandum inlellectui el liber* minico conversari videmus siquiaem artifi-

|
t

tasrequiruntur, Animaautem (et non caro ciurn promerendi obsequium est ; obsequii
inteliectu et libertate pnadita est. Anima vero disciplina, morigera subjectio est, (2)
intellectus addicitur, Et dedimus, anima Non lervi nequam , sr.l lervi boni proboi
libertatem animi, Immortale mortali niorci imitetur caro ut limul cum anima
(!i) 8. ,

dominari debet. Animam

imprimis immar* mereri possit obtemperare debet et li , !

talrm tuentes t solius rantis rt f/r/rrtianrin aliquando imperio dominae inobiequens fuit ,

agnoscimitSf et refectionem cum maxime as- audiatvelutsibi dicta verba ^ngehad Aaar:
scrimus. (4) 9. Cosleste terreno prasferendum Revertere ad dominam tuam rt humiuare ,

est. Caro terrena materia est spiritus vero sub manu illius, (3) Per Agar ancillam in-
:

ccelestis. (5) 10. Domus quselibet ad clomi- telligitur caro per Saram dominam anima ; ,

nium Domiiii pertinet. Domus animas caro sigmficator non igitur fugiat Agar a faci<* :

cst, ct i/iqiii/iiius camis anima. (6) Unde D. dominassuoe, led huniiliclur sub uiaiiu cjus,
Augustinus Mullum quippe anima cami ut caro suhjiciatur, et serviat spiritui.
:

pneponitur : quia ipsa est habitatrix caro ,

/tabHacu/uni : ct a/iiuia domi/iatur, caro scr- • »»•»»»»»»»»»»»«••»»«»<»»»'»•»»«»»<» t -,

vili aninuv superior est caro subjccta. (7)

1 1
,

Sponsarn sponso, et sponsu/n sponscc co/n-

.
rONriO SFrTINHA
^^ 1 ocAjunu/i.
paravit. (8) Ut autem ait D. Aug. Ponitur
caropro uxore, quo/nodo a/iquando spiritus Uomo elres,etopus, et imctgo,clsiinilitudo,

pro rnarito : quia iste imperare debet , illa etcaropcrterram,etanimapcradflaUtmCrea-

servire. (9) De hac potestate animae supra toris est - (4) Homo : 1. Kst res ,
et ut vult

corpus intelligit Euseh. Emiss. Tolle graba- Aristoteles : Rerum, quce in mundosunt, una
tum tuitrn, porta, et contine , et in servitu- omnium prcestantissima. (5) 2. Opus , sed
tem redige carnem tuam. (10) longediversum abaliis Dei operibus. Magna
Jeremias regni sui destructionem lamen- ^ine dubio dijjcrcnticv ratio, pro conditione
tatur. Servi dominali sunt /tostri. (11) De scilicet rerum. Miuora e/tim, qtta> /icbant, co

temporali ruina Hierusalem, et non de cor- cui fiebant. Siquidem homini fiebant ,
cui
porali eam inhabitantium captivitate tantum mox a Deo oddicta sunt. Merito igitur ut
loquitur Propheta nam ut animadvertit ibi
:
fatnula, jussu et imperio, etsola vocabuli po-
D. Hieronymus Hic spiritalis animcc ruina
:
te stnte universa processerant. Contra homo ,
llt dominus eoritm , in hoc ab ipso Deo ex-
vastatioque describitur. Qua; tunc accidit ,
quando corporis dominationi subrtratur : structus est,ut Dominus csse posset, dumfd a
nam anima est regina , qua± imperandi jus Domino. (6) 3. Imago et similitudo Dei, in
habet caro est mancipium, quod obtempe-
: q u ° a rebus materialibus discriminatur, quaj
rare tenetur et tamen addit D. Hierony-
:
su nt vestigia Dei duntaxat. Et ratione hujus
mus Caro, quce servire debebat , dominata
:
imaginis, hominis suhduntur imperio, et
est animce. Quod stupet Sapiens : Vidi ser- ej us utilitati mancipantur. Omnia famuta
vosinequis, et principes ambulantes super sunt hominis , omnia subjecta, omnia man-
terram, quasi servos. (12) Verum hancquoti- cipata. (7) 4. Garo per terram, et anima per
die videmusinjustitiam princepsanimusest,
:
afflatum creatoris : cum ex kac duplicis sub-
servus vero est corpus : corpus autem deli- stantice congregatione confectus homo sit.

catepascitur, animaoblivione sepelitur cor- : (8) Quod quaeramus a Gregorio Nazian-

si

pus splendide tractatur , anima negligitur :

zeno > cur Deus homines ex partibus adeo
corpus dominatur, anima obsequitur. Servi dissimilibus constituerit, respondet :« Ut in-
sunt in duplici differentia. Alii nequam, alii telligamus, nos maximos sin.ul aeque ahjec-
tissimos esse, terrenos et ccelestes, tempora-
- rios et immortales , lucis et tenebrarum ha3-
(1)Tert. L. de Cat. Chr. 10. (,) Tert. L. de Res. 7 .
— (3) Tert. L. dc An. iS, et cap. 22. —
(4) Tert. L. de
Res. a. —
(5) Tert. L. 1. ad Uxor. 4- —
(6) Tert. L. de (1)Tert. Apol. 27. —
(2) Tert. L. de Pat. 4- (3) —
An. 38. —
(7) L. 5. Homil. 07. —(8) Tert. L. de Res. Gen. 16.— (4) Tert. L. 5. adv. Marc. 6. (5) L. 6. —
c. 63. —
(9) In c. 1. Joan. —
(10) Hrm. in fer. Ueb- Ethic. 7.— (6) Tert. L. de Res. 5. (7) Tert. L. de —
•iotn. 2. Quadrag.— (u) Thren. 5. —
(12) Lccle. 10. An. 33. — (8) Tert. L. de Poen. 3.
2 2*
 ;
,, ,,

346 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO II.

redes prout scilicet

: ad alterutrum horum dum effingitur. Recogita totum illi Deum
nobis propendere contigerit. Hec nostra oecupatum ac dedilum munu, sensu, opere ,

temperatio est atque ob has causas, quan-

: consilio, sapientia, providentia, et ipsa irn-
tum quideni ipse prospicere possum, ut cum pritnis ajfectione. (i) Verum quantumvis
imaginis dignitas nobisanimos extulerit, terra magnam caro homiuis a sumnio artifice
eosdemdeprimat, contrahatque.» (i) Respon- mutuetur nobilitatem , multum adhuc ab
det 2. Tertullianus : Sicut tota operatio Crea- animae dignitate distat. Tanta est animae su-
torisex diversitatibusconstat: excorporalibus pra carnem excellentia Tolum quod sunius :

et incorporalibus , ex animalibus et inanimali- anima est : denique sine anima nihil sumus
bus : sic et hominem ipsum diversitas teinpe- ne hominis quidein, sed cadaveris nomen. (2)
ravit. (2) Respondet 3. D. Bonaventura : Nam homo divinam non refert imagiuem
« Ut homiue manifestaretur Dei potentia,
in ratione corporis sed ratione animae, quae
,

ideo fecit eum ex naturis maxime distanti- totius hominis census est Deus enim fecit :

bus , conjunctis in unam personam. » (3) Hominem imaginem et similitudinem suam ,

Nam ut ait D. Augustinus Omni miraculo : per animce scilicet censum. (3) At, sicut anima
quod sit per hominem majus miraculum est ,
est quid toto homine majus , id est, totum
homo. (4) Qui adhuc nuncupatur a Cassio- quod est hominis (4) , ita divina imago in
doro Summi artificis creatura mirabilis. (5)
: anima relucens, est dignior atque sublimior
A Trismegisto Magnum miraculum. Et a : animse perfectio Quid melius in natura
:

Platone Divinum miraculum (6) dicitur.Res-

: animce creatum est ,
quam quod ad sui crea-
pondet 4- Seraphicus Doctor « Ut ibidem : toris imaginem facta est P (5)
inanifestaretur Dei sapientia, fecit corpus Merito Sapiens : Magna res est homo. (6)
quod proportionem suo modo haberet ad Idcirco doctores ejus praestantiam variis en-
animam. » Unde Tertulliauus sic profunde comiis depraedicaut. Nain Andr. Hierosol.
latiocinatur Habes et limum de manu Dei: hominem nuncupat Ingens creationis spe- :

gloriosum, et carnem de afflatu Dei glorio-
siorem quo pariter caro et limi rudimenta
,
deposuit , et anirnce ornamenta suscepit. Non
es diligentior Deo, uti tu qui scythicas et in-
dicas gemmas, et rubentis maris grana can-
dentia : non plumbo , non a?re , non ferro
vel argento quoque oblaquees ; sed electis-
simo et insuper operosissimo descrobes auro
vinis itemet unguentis pretiosissimis quibiiS'
que, vasculorum prius congruentiam cures ;
proinde perfecla? ferruginis gladiis vagina-
rum adaiques dignitatem. Deus vero anima?
sua: umbram,
operam, vilissimo alicui comrniserit capulo
et indigne collocando utique damnaverit ? (j)
Caro animae receptaculum, ut tanto respon-
deret inquiiino, a Deo formata et mire fa-
bricata est. Quod
Persequar itaque propositum : si tamen pos-
sim carni vindicare quantum contulit ille
cimen exemplar omni perfectione visen-
, et
dum. (7) Greg. Nyss. Pulchrum Dei opus,
factumque ad ea qua? sunt pulcherrima atque
optima. (8) Plaut. Microcosmum (9), id est,
parvummundum. Greg. Naz. Magnum rnun-
dumin parvo. [io)D.Ep\ph.Mundum quem-
dam mundi (n); seu alterum munduni uni-
verso perfectiorem. D. Clem. Rom. Mun-
dum mundi. (12) Hoc est mundi decus et
ornamentum. Sext. Empir. Omnium rerum
mensuram. (i3) D. Hier. Quamdam in terra
ccelestem creaturam. (1 4) ^ylhag. Deum mor-
spiritus sui auram , oris sui talem. Plalo in Timaeo : Animal divinis-
,
simum. Trismegistus iti Asclep. Animal
honorandum et adorandum : hoc enim transit
in naturam Dei, quasi ipse sit Deus. (i5)
Quare D. Hieronymus infra Deum nihil ho-
sic declarat Tertullianus : mine nobiliusexistimat: Minuisti eum paulo
minus ab Angelis, minuisti eum paulo minus
Deo. (16) Quia ut ait D. Augustinus ISihil :

qui eam fecit, jam tunc gloriantem , quod ita conjunclius Deo. (17) Nam ut adhuc fa-
illa pusillitas , lirnus in manus Dei quacun- tur Tertuliianus Quodenimsuperhominem,
:

que sunt, pervenit, satis beatus etsi solum- credas Deo proximum. (18) Multimodam il-
modo contactus. Quid enim si nullo amplius lam dignitatem habet homo radone animae,
opere , statim figmentum de contactu Dei in qua nihil Dei imagine pretiosius agnoscit
constitisset P Adeo magna res agebalur,qua D. Ambrosius. An quidquam tam pretiosum
ista rnateria exstruebalur. Itaque totiens ho-
noratur, quotiens manus Dei patitur , dum (') T « l L d e Rcs — Tcrt L d * Ca/- r Ch r W —
-
'

— - -
- -
r f- 1
' ? ' 1 n. 3 ; Tert. adv. Marc. 5.
L. 2. 4 Tert. L. de
tangitur,
.

dum
, ,

decerpitur ,
., 1
dum deducitur
j ..

Test> ^ n ,._( 5 ) d. Aug. L. 4. Trin. (6) Prov. ao.

—
— (7) Serm. de Salut. Angel.— (8) Orat. Catech.Cap.S.
(1) Orat. de Amor. Pauper. — Tert. L. 1. adv. — (9) Plaut. —(10) Orat. 38. (11) L. 2. cont. Haer. —
Marc. 16.- (S) ln Rreviloq. 2. p. c.
(2)
20.— (4) L.10. Civ. — (12) L. 7. Constit. 35. — (i3) L. Pynhon. — (i4) 1.

12.— (5) Cass. L. de An. 16.— (6) L. 1. de leg. — Ep.3.— (i5) Dialog. 3— (16) In Psal. — (17) Quxst. 8.
Tert. L. de Res. 7.
(7)
61. Intenog. 85. — (18) L. 2. ad Nat. 7.
 ANIMA RATIONALJS. — CONf.ro II. ;;•
qtutm imagn Dei
P Hoc elogio glorioaiua cutis, de iniquitatibus est Primui honio i :

niliil censet 1). Auguslinus. Civitas ikiiii- in sua producliunc pulchritudinem natUI ,

(jue Dci cst uniniu, <lc qitu tum gloriosa dicta <i gratiaa acceperat j nara sanctua fuit non
sttnt . quod (ttl imaglnem <t slmilttudinem loluro ad imaginem IVi sed etiaui ad umi- ,

Deifaeta cst. (i) Quanto lublimior eit — litudinera peccandotamen,pulchritudinem

* 1 i :

vina illa animaa perfectio, eo magii eit a animai naturalera fosdavii el pulchritudi- ,

nol)is, i. Honoranda ; 2. Oitentanda j ?>. nem lupernaturalem omnino delevii : quare

Exornanda. \.damum lic deformatum videna Deum eum
I. PAUS. Serpens aprlmodiodivina Ima-
vocat : Adam % Adam ubi tsP Quasi dicit,
ginis pratdo. (2) Primi namque parentes, ut animadvertit S. Chrysost. Ubimea imago
aerpentii astutia peccando, imaginem luper- primoformata ? ubi paradist pretiostsstmus
naturalem leu limilitudinem amiserunt, non ornalusPubimanuummearumarti/iciumPubi
tamen imaginem naturalem,ut erravit Orig, imag° regni mei nuper depicta quod '
1
I t

est lugendum magii Homo enm in honore

quiapudD.Epiph.(3)censetiraaginemDeiin :

hominesitam per pec-

in aola gratia, et ita
csset > non comparatus cst jumen-
totellextt;

Verum imago Dei tis insipientibus , ct similis faclus cst illis.

catuni oblitterari. licet
naturalis per delictum non deperdatur, de- (3) Wam divinam in pecorinam mutavit 11-
honestatur tamen : quapropter fugiendum militudinem. Quarc S. Bern. lic in primum
esl peccatum Ne i.aniniEepulchritudode-
:
hominem
mvel.it: . Erubescequod pro con-

decoretur; a. Anim«e libertas in servitutem Angelorum consortium lortitui es

sortl ° ,

redigatur 3. Deus, qui est animse exemplar pecorum, non modo in necessitatibus corpo-
;

et proiotypon, offendatur.
ns > setl etiam ,n aH*etibus cordii cum ju- :

1 Accusandus decor rion cst , ut felicitas

.
mentis partiria panem terrae, qui panem a..-
corporis,utdii>ina>plasticceaccessio,utanimce gehcum fastidisti 111 corpore manet hu- :

aliqua rcstis bona. (4) Quia ut Dei donum manae anim * snnilitudo, m anima vero cum
:

bestiali smnhtudine, mutata est simihtudo

Puickritudo corporum bonum quidem donum
Dei cst, sedproptcr id largitur ctiam malis, Dei » (4) Quot sunt hac sctate, qui homims -

rtemagnum bonum videaturbonis. (5) Quanto raciem neposuisse videntur. Quod innuit, di-
major estanima quam corpus, eo ejus pul- cens -dspexi terrarn , et ecce vacua erat et
cliriludoperfectior: vel maxime honoranda, nihitt; intuitus sum , et non erat homo. (5)
quia periculosa non est, ut decor corporis. Multi quidem, et fere inBmti homines, sese
llle vertts decor, qui non alienos oculos ca- P^plietre oculis ohtuleranl sed neminem ,

talem judieavit quia specie tenus erant ho-

pit, nec mentes fragiles vulnerat.{6) Trinam :

autem agnoscit D. Thomas Animaj pulchri- mines nilulque prajter nomen hahebant. »

tudinem (7): 1 .Omnimode perfectam; a.Pul- Uncle S Chrysost. Solus ille verus est horno, -

chram et formosam ; 3. Obscuram et defor- Q ld conservata imagine , a Deo concessam

matam.PrimaiiiBeatisreperitur. Nam si ex pulchritudinem rninime fcedavit. (6) Quare
D. Augusiino Summa et vera pulchritudo S Amhr. hominem sic alloquitur
, ,
-
Pictus :

justitia est (8); nonne Beatorum homo et pictus a Domino Deo tuo.
pulchri- es ° ,

tudo perfectissima est, qui in ccelo consum- Bonum habes artificem atque pictorem. JNoli
matam habent justitiam ? Secunda in justis bonam delere picturam, non fuco sed ven- ,

splendet, quam eis gratia largitur. non cera expressam , secl

Ut enim tate fulgentem ;

ait D. Augustinus Est qucedam pulchritudo g rat,a Nol tollere P ictl, ram Dei et pictu-
:
- > ,

animi justitia , qua pulchri sunt homines , ram meretricis assumere. Grave est eni.n
plerique ctiarn qui corpore dislorti atque dif- crimen, ut putes quod mehus te homo quam
formes sunt. (9) Eodem modo ratiocinatur Deus pingat. Grave est, ut chcat de te Deus :

idemDoctor. Quid est aliud justitice eum in Non agnosco colores meos, non agnosco
nobis est, quarn interioris hominis pulchri- imaginem meam, non agnosco vultum quem
tudo, secundum hanc pulchriludi- ipse formavi. » (7) Quasi dicat, pulchritudi-
et certe
nem rnagis quam corporis facti sumus ad nem imaginis naturahs pollmsti, fcedasti, de-
,

imaginem Dei. ^10) Tertia in peccatorihus decorasti pulchritudinem gratice et simih- :

deformisest. Fceditas enim animce.de pec- »«dinis destruxisti anmhilasti rationem , :

obtenebrasti, et animam tuam lihertate do-

(1)L. de Spir. et An. c. 3 7 . -

(2) Tert. L. adv. Va-
natam, in servitutem redegisti.
lent. a. —
(5) H«r. 64. —
(4) Tert. L. a. dc Cult 2.
— (5) D. Ang. L. i5. Civ. 22.— (6) D. Aug. Serm. 83. (1) D.Aug. Serm. in Ps. 100.— (2) Serm. de Adam.
1.
de Temp. —
(7) 1. p. q. 83. a. 8. ad 3. —
(8) In Ps. — Ps. 48. — Serm. de primor. mcdiis , et no-
44. — (9) L. 8. de Trin. 6. —
(10) Epist, 222. ad Con-
(3)
vissimis. — (5)
(4)
Jer. 4« —
6 In Cat Gr * r
( )
(") L 6
- -
— -
'

sent. Hexain. 8.
 ; ,.

348 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO 11.

2. Liberum et sui arbitrii et suce potesta- sui possessione regnaret, aliorum dominus,
tis invenio hominem, a Deo institutum nul- suifamulus, (i) 9. Ui homo bene moraliter
,

lam magis imaginem et similitudinem Dei operaretur ad quod libertas requiritur. :

in illo animadverlens, quam ejusmodi status Quoniam el koc ratio bonilatis exigeret vo-
formam : neque enim facie et corporalibus luntarie exercendce : ex libertate scilicet ar-
,

lineis, lam variis ingenere humano, ad uni- bitrii. (2) 10. Ut malum libere vitare posset,
formem Deum expressus est ; sed in ca sub- Proinde ut et contra malum, jortior homine
stantia quain ab ipso Deo traxit id est , prcetenderet : liber scilicet, et suce potestatis :
, ,

animce, ad formam Dei respondentis, et ar- quia si careret hoc jure ut bonum quoque ,

bitrii sui libertate et potestate signalus est. non voluntate obiret , sed necessitate usur- ,

(1) Hominem Deus libertate donavit 1 Ut pabilis etiam malo futurus esset ex infirmi-
: .

suum erga hominem amorem demonstraret. /ctte servitii proinde et malo sicut bono fa- ,

Habes igilur et bonitatem Dei agnoscere ex mulus. (3) 11. Ut mereri posset ad meri- :

dignatione, quce tantum homini largitasit, id tum autem sicut et ad demeritum libertas
iibertatem. (2) 2.Ut ejus dignita-
est, arbilrii requiritur. Tota ergo libertas arbitrii in
tem piae brutis ostentaret, a quibus libertate utramque partem concessa est illi, ut sui do-
discriminatur. Ne abjectus vidcretur, cequan- minus constanter occurreret et bono sponte ,

dusjamulis suis cceteris animalibus solutis servando, et malo sponle vitando : quoniam
,

a Deo, et ex fastidio libcris. (3) 3. Ut coete- et alias positum hominem sub judicio Dei ,

iis dominaretur creaturis , quas Deus suo oportebat j uslum illud cfficere de arbitrii sui
subdidit imperio. Quis dignus incolere Dei meritis, liberi scilicet. Cceterum nec boni
opera, quam ipsius imago et similitudo ? nec mali merces, jure pensaretur ei qui aut
,
,

eam Dei bonitas prcejecit universis fruendis, bonus, aut malus necessitate fuisset inventus
atque regnandis etia/n cognominandis. (4) non volunlate. (4) 12. Ut diabolo resistere,
,

4. Ut Deum cognoscere, et colere valeret. eumque detriumphare valeret. Nam etsi

Oportebat dignum aliquid esse quod Deum Angelus qui seduxit, sed liber et suce po-
,
,

cognosceret : quid lam dignum prospici pos- testatis, qui seductus est; sed imago elsimi-
sit, quam imago Dei et simililudo ? Et hoc litudo Deifortior Angelo. Quia nec univcr-
,

bonum sine dubio et rationale. Oportebat sitatem homini subjecisset infirmo dominan-
, ,

igilur imaginem et siinilitudinem liberi ar- di, et non potiori Angelis

, quibus nihil talc ,

bitrii, et suce potestatis institui , in quahoc subjecit. Atque adeo eumdem hominem ,

ipsum, imago, et similitudo Dei deputaretur eamdem substantiam animce eumdem Adce ,

arbilrii scilicet Hbertas atque potestas : in statum eadem arbiirii libertas et potestas , ,

quam rem ea substantia homini accommo- victorem efficit hodie de eodem diabolo, cum
data est, quce hujus status esset afflatus secundum obsequium legum Dei adminis-
,

Dei ; utique liberi, et sux potestatis. (5) 5. tratur. (5)

Ut a Deo legem accipere valeret. Ut solus Tantum bonum est libertas ut pro ea ,

homo gloriaretur quod solus dignus

,
juisset tuenda, non minus ac pro vita conservanda,
qui legem a Deosumeret. (6) Nam ut addit pugnent homines immo et vitse beneficio : :

Non enim poneretur lex ei qui non haberet anteponant. Nam ut ait Philo Jud. Non est
,

obsequium debitum legi in sua potestate. (7) par jaclura libertatis et pecunice. Cum nemo
6. Ut Deo subjiceretur. Ipsa quoque liber- sanus, non malit vilce, quam libertatis adire
tale ralionali, contineretur; ei subjectus, quipericulum. (6) Annon populi omnes usque
subjecerat illi omnia. (8) 7. Quia libertas ad mortem decertant , ne hostium imperio
homini necessaria est , tum ad negotia se- subdantur. Unde S. Ambr. In bellica vir-
culi, tum ad disciplinam religionis. Sed nec tute , non mediocris honesti , atque decoris
alias totum ordinem disciplince per prcecepta forma est , quod mortem servituti prcefera!
disposilum, avocanteDeo, et minante,et ex- ac turpitudini. (7) Plura condensat exempla
hortante , nisi et ad obsequium , et ad con- Phil. Jud. virorum qni acerbitatem tyranni-
temptum , libero et voluntario homine. (9) 8. cam fugiendo , prcetulerunt gloriosam mor-
Uthomo, qui caeteris dominabatur , sui do- tem vitce conjunctce cum ignominia. Mulie-
minus esset. Sedet alias quale erat, ut tolius res etiam quamvis sexu fragiles, tanto liber-
mundi possidens homo, non imprimis animi tatis amore sestuasse, ut ne hanc amittant
ad mortem tanquam ad immortalitatem pro-
(1) Tert. L. adv. Mar. 5.
2. —
(2) Tert. L. 2. adv.
Marc. 6. — Tcrt. L. 2. adv. Marc. 4-
(5) (4) Tert. — ,>,..,
-
,-\ iu-a
ibid. —(5) Tert. L. 2. adv. Marc. 6. (6) Tert. L. 2. - (1)Tert. Lib. 2. adv. Marc. 6.- (2) Ibid. WJ. L.
b »d
—
-

adv. Marc. 4. -
n) Tert. L. 2. adv. Marc. (8) 5.- —(4) Ibid. - (5) Tert. L. 2. adv. Marc. 8 (6) .

Tert. L. 2. adv. Marc. 4.— (9) Tert. L. 2. adv. Marc. 5. Quod oni. probus sit Uber. —
(7) L. 2.
olLc. 24.
 ANIMA llATIGN AUS. — CONCIO U.
perent. Duas illustres femiuai producft iu tatione ,
omnia tecunetum verbum
faciens
medium Tertull. Bestias fernina tibens ap» ej usf hicdicat:eervue tuuseumego. (i)Pec-
petiit et utique ospldes serpentes tauro vel , cator vero non Dei <-.st servui sed luorum ,

urso horridiorest quas Cleopatra immisHsibtf vitiorura. Utenim nit Aug. « Servit oranii
ne in manus inlmici pervenlret. Item Asdru»qui auctoritatem non liabet purai conicien-
balis uxor | ques jam ardente Carthagine^ tiai servit, quicunque raetu frangitur, vel :

cuni mafitum suum supplicem Scipioni vido* delectatione irretilur, rel cupiditatioui du< i-
rrt , cur/i filiis suis in tncendium patriee <ic- tur, vel indignatione eiaiperatur, vel moerore
volavit. (i)Igitur si tanta eit naturse cum li- dejicitur. Servitui <*>i enim omnii panio :

l>ertate necessitudo , ut eam quoe cum vita quoniam qui fa< peccatum, lervui <m pec- it

est etiam tlissolvat ac peuumdet<st multorum servus

; nonne <aii : et quod pejui ,

Christiauus potius debet pati vita- ipaiui de- est qui subjectui eit vitiis, multis se domi- :

trimentum , tjuam libertatii filiorum Dei nis audixit, utservitio <i <'xir<! vix liceat. ,
••

qua iu gratia sita est? Si libertas, que <i>r- (2) Eadem habet S. Ambroi. Esl, qui cum
j)us et fortunam afficit (auiiuo enim vis paucioribui praesit, pluribui dorainb et gra-
nulla unquam fieri jiotest) iu primis habetur vioribus servit; servitenim propriii paisio-
curis, quo loco Bdei et innocentise habenda nibus, servit cupiditatibus suis, quarum do-
est libertas? unde S. Ambr. Gloriosa liber- minatum nec nocte potest fugere, ncc tlie ;
tas, quam rutlla servitus culpa' riulla peeca- quia inlra se dominos habet , intra se servi-
,

torurn viricula , riitl/a ciiininuni corninercia ,

tiuni palitur intolerabile. Servit enini for-
tlegeneris ncxui scrvitutis addicunt! (2) midini, servit etiam cujiiditati, servit avari-
Sicut duplex est libertas una naturaB, tia?, servit Hbidini, servit maliti.o, servit ira-
:

altera gratia? ; ita tluplex est servittis una cundia? et videtur hujusinodi sibi libcr ; , :

corporis , qua domino famulatur : altera sed magis servit, quara si sub tyrannis posi-
auima?, qua peccato servitur. Nam ut ait tus. » (3) Quandiu bac misera servitute te-
dilectus discipulus Oninis qui jacit pecca- nentur, Deo non serviunt, nec dicere pos-
:

turn, servus est pcccati. (3) Unde S. Ambr. sunt cum Vale Regio Tuus surn ego. (4) :

• Servile est omne peccatum , libera inno- Nam ut prosequitur S. Ambr. « Satis rarus
centia quomodo enim non servus omnis est qui possit dicere, Tuus sum. Non potest
:

avarus, qui jiro exiguo pecunisc lucello, seip- dicere secularis, tuus sum plures enim do- ;

sum auctionatur? Quomodo non et ille ser- minos babet. Venil libido,et dicit, IMeus es ;
vus, qui subditus est libidini? Primum suis quia ea quae sunt corporis concupiscis.Venit
ardet incendiis, et peccati sui facibus exuri- avaritia, et dicit, Meus cs; quia argentum et
tur, suscipit omnes metus, insidiatur somnis aurumquod babes,servitutistuacpretium est.
singulorum ut unius cupiditate potiatur, fit Venit luxuria,etdit'it,Meus es; quiauniusdiei
:

servus omnium. Servit igilur, ac miseram conviviumpretium tuajvitoeest.Venitambitio,

quidem servitulem qui ipse sibi dominos et dicit,plane meuses,nescis quod ideo te im-
:

tacit, ipse vulthabere quostimeat. » (4) Hoc perarealiis feci, ut raihi ipse servires? nescis
ita verum est , ut Plato natura duce, ha?c quod ideoin te potestatem contuli, ut meae te
aurea protulerit verba Quoties pcccas, toties subjicerem potestati? Veniunt omnia vitia,et
:

te velutcatenarevinctum nequissirno, etspur- singula dicunt , Meus es quem tanti com- :

cissimo dornino, pro mancipio tradis. (5) petunt, quam vile mancipium est! » 2. Jus-
Magnum agnoscit discrimen S. August. tus est Filius Dei. Unde S. August. « Quo-
inler justum , et peccatorem. Bonus etiarn niamitaque dedit nobis potestatem Dei filios
si serviat, liber est : rnalus autem , etiamsi fieri, ut non servi , sed filii simus , ut miro
regnet , servus est nec unius dornini , sed quodam, et ineffabili modo, sed tamen vero,
,

quod est gravius, tot dominorum, quot vitio- servi, non servi esse possimus. Servi scilicet
rum. (6) I. Justus non peccati , sed servus timorecasto, ad quem pertinet servusintrans
est Dei et dicere valet cum Propheta
: Ser- in Domini sui gaudium non servi autem
: :

vus tuus sum ego : da mihi intellectum , ut timorem foras mittendo, ad quem pertinet
sciam testirnonia tua. (7) Bona servitus , servus non manens in domo in ceternum. Ut
quamRex Magnus exambit, cujus titulo per- autem tales servi non simus, Dominum ser-
ampla beneficia , et dona regia poscit. Unde vire sciamus. » (5) Peccalor dasmonis tyran-
Orig. Rultus servus peccati servus cst Dei : nidi subjicitur. Quare nou potest dicere Deo :

qui igitur servil ei in omni actione ac cogi- Tuus sum. Immo econtra audit a diabolo :

(1) Tert. L. ad Mar. 3. — (a) L. de Jac. c. 3. — (3) (i) In Cat. Grxc— (a) In Ps. 99.— (5) L. 2. Epist.
Joan. 8.— (4) Ij. de Joseph. c. 4- — (5) L. 9. de Repub. epist. 7. — (4) Serm. 12. in Ps. 1 18.— (5) Tract. 85. in
— (6) L. 3. Civ. 3. — (7) Ps. 118. Joan.
 ,

3jo ANiMA RATIONALIS. ~ CONCIO II.

Meus es tu. Ut patet in Juda prodilore de : apud Laert. Nequaquam es dominus , sed
quo subnectit S. Anibr. « Venit et introivit servorum meorum servus : vitia enim su/U
in eum Satanas , et coepit dicere Non est : domini tui, et servi mei, et in te dominan-
tuus Jesu. sed meus est. Ea quae mea sunt tur. 3. Dei servitus multum utilis est. Nam
cogitat, quae mea sunt in pectore volvit : ut ait S. Aug. « Cum Deus animo , animus
tecum epulatur, et mecum pascitur : a te corpori imperat, ratio libidini , caeterisque
panem accipit, a me pecuniam tecum bi- vitiosis animi partibus planum hoc exeni-
:
;

bit, et mibi tuum sanguinem vendit tuus plo satis edoctum est, quibusdam esse uti- :

est aposlolus et meus mercenarius. » 3. lem servitutem. » (i) Vitiorum servitus mul-
,

Justus liber est. Nam ut ait S. Aug. « Libera tum noxia est; nam ut recte philosopbatur
servitus est aqud Dominum libera servitus, Plato Quid tibi prodest dominum universi
: :

ubi non uecessitas, sed charitas servit. Ser- fieri, si tam infuna?, et tam abjeclx rei, qua-
vuna te charitas faciat, quia liberum teveritas lia sunt peccata, servus esP (2) 4« Dei servi-
fecit : ita simul eris et servus, et liber amaritudo nulla ; ser- tus suavis et dulcis est, in ea
vus, quia factus es ; Idcirco S. Aug. « Omnis servitus ama-
liber quia amaris a Deo, est.
a quo factus es. Imo etiam inde liber, quia ritudine plena est. Omnes condilione obli-
amas eum , a quo factus es. » (1) Nam ut gati, et serviunt, et murmurant. Nolite ti-
bene ait Ambr. Hujus servitutis stipendium mere Dei servitium. Non erit ibi gemitus
libertas est.{p) Orig. « Nam negotia seculi, et non murmur non indignatio. , » Mundi
(3)
actus carnis , domus est servitutis : sicut e servitus, amaritudine et felle repletur. Unde
contrario relinquere secularia, et secundum permisit Deus, ut Hebraei in pcenam suorum
Deum vivere, domus est libertatis. » (3) Cui scelerum subderentur Sesac regi iEgypti.
accinit S. Ambr. conferens duas sacri elo- Servient ei ut sciant distantiam servitutis
quii sententias, quae inter se pugnare viden- rnea?, et servitutis regni terrarum. (4) Ha?c
tur. (4) Nam Christus de seipso, ut de servo autem differentia in hoc sita est, ut explicat
loquitur Formuns meexutero servum sibi.
: Lyran. quia servitus Dei suavis est, et con-
(5) Christus a Magis, ut rex praedicatur. Lbi solabilis : servitus autem humana , dura , et
est, qui natus est Rex Judceorum ? (6) Huic incomparabilis. 5. Dei servitus gloriosa est
dubio sic acute respondet S. Ambr. Adverte et honorabilis. Hac enimMoyses Hebraeorum
mysterium : ex utero Virginis idem el ser- Deo commendatur. Moyses ser- legislator, a
vus exivit et dominus : servus ad operan-
, est. (5) Hac etiani rex vus ineus mortuus
dum, dominus ad imperandum : ut regnum David praedicatur. Vade et loquere ad ser-
Dei in hominum mentibus radicaret. Tam vum meum David. (6) De hac vas electionis
gloriosa est Dei servitus ut eos qui Deo Apostolus gloriatur. Paulus servus Jesit
, ,

serviunt, reddat ingenuos, et tanto magis Christi. (7) Christus ipse Apostolorum prin-
Deo servire tenentur quod eos Christus de : ceps, se Dei servum profitetur. Domine , O
eaplivitate seculi liberavit. Tu nullius ser- quia ego servus tuus : ego servus tuus, etji-
vus , inquantum solins Christi, qui te etiam lius ancilhe tua?. (8) Et summus Ponti-
captivitate seculi liberavit. (7) Quare Chris- fex, Christi vicarius, Servus servorum Dei
tianus, qui se a Dei servitute eximere niti- nuncupatur. Vitiorum autem servitus infa-
tur, se Clirisii sanguine redemptum quodam mis est peccato enim nihil est ignominio-
:

modo negat , ut docet Euseb. Emiss. Qui sius, ut ex D. August. Nomen et conditionem
Christianae militia? mancipatus , dicere se servitutis culpa genuit, non natura :et primn
prcesumitur ingenuum , pene est ut neget se hujus subjectionis causa , peccalum est. (9)
Christi sanguine comparatum. (8) Peccator Dei populus post diuturnam in iEgypto
,

vero servus est, etiamsi dominetur. Ut patet servitutem, ^Egyptios mores vitiis expresse-
in Putipharis uxore lnjecit domina sua : rat, et per quadraginta annos itineris , incir-
oculos suos in Joseph. (9) Septuag. legunt : cumcisus, tamdiu in opprobrio fuit at ubi :

Injecit uxor domini oculos in Joseph. Non , primumcircumcisionem accepitopprobrium,

dicitur domina , sed domini uxor. Quia ut simul cum nota servitutis, ablatum est ab
bene S. Ambr. Nam quomodo domina, qua? eo. Dixitque Dominus ad Josue : Hodie abs-
dominandi non habebat affectum : quce ser- tuli opprobrium JSgypti a vobis. Vocatum-
vilis libidinis incentiva pra?stabat?(io) Pater qne est nomen loci illius, Galgala (10), id est
adhuc in Alexandro Macedone cui sese de amotio scilicet praeputii , et consequenter
,
,

suo imperio jactanti, audacter dixit Diogenes .

(i) In Ps. 99. — (a) In Ps. 35. — (3) Hom. 18. in (1) L. 19. Civ. 21. — (2) L. 9.
de Repub. — (3) jn
Exod.— in \n. 3.— (5) Isai. 4 9 . — Matth. Ps. 99. — (4) L- 2- Paralip. 12. — (5) Josue 1. — ffi)
••

2. — (4) Prsefafc.
Tert. L. de ldol. 18.— Hom.
(6)
3. ad Mo- 2. Reg. 7. —
(7) Roro. I.— (S)
Ps. n5 — (9)
L. cir

r.ach.
(-)
1.— (y) Gtn. S9. — (10) L.
[&)
deJosepb. Ver. Innoc.c. 164. (10) Josue. 5- —
 :

AMMA RATIONAIiS, — CONUO II. .v,,

opprobrii JEgYptiorum : ieu ut vult Joieph , retio obtenebratur , et libertai Impeditur.

Ubcrtas, qua iiinul cuiii circumciiione dooQti Qul honorum <u- maiorum intellectum a Deo
sunt. Unde Orig. Donee peocamus^ dotuto consecutits t quodintetligltJugiendum t quod*
regnanl tn nobit vitla pcusionum etiamei queiamfugit t resumens t lntetlectulsuocontu*
,

retictis simulacris abscessisse vldeamur est mefiam facit. V. 1M.uk- qui contra rationem
JEgyptOfOpprobrium tamen £gjrptiablatum operetur, ratioui, et iiilellectui contumeliam
no/i esi « nobis, (i) Nimirum totis quadra- fucit. Quomodo Patrei greci ipud Corder.
giota annii,Dei popului , excussa /Egypti commeutantur huoc locum Quoniam ini- :

servitute, corpore liber et iogenuui viueba- qultates meat supergressat sunt caput meum
tur, led quaai tunc etiam foret captivui, diii et eicut onus grave gravata sunt tuper me,
./tegypti, ac Pharaoni serviens uhi circum- (a) Ita nt obruant rationem queetoplce ca-
,
t

ciuonii religione Deo addicitur, tunc quidem put nuncupatur quta scilicet eit princepi ;

primo JEgyptiace aervitutiijugum et oppro- nominii pari leuiuum, prudeotie, au ia- :

lniuni dtilinasse dicitur. Unde locus ille, pientiae sedes. Assentit Orig. apud Corder.
Calgala ieu Ubertas nominatur
, quaii ibi Caput autcm vucat vi//i rallonalem, Orig.
:

iogenua captnri populi libertai dedicata fue- aonuit Euseh. Umiss. qui iia de peccalo icri-
rit. Addit Orig. Si j>ost remistionem pecca» hit Quis gravissimam neget captivilatcm , :

torum, ullra no/i pccccs , vcre ablatuni csl a ta/ilun/ mcntis crrorcui P ct quod pejus est ,
te opprobrium J-.gypli. Si vero iterum pcc- ijisa captivitas /nagis animas occupaverat ,
caveris, iterum in te vetera revolvuntur oj)- consilium tulerat sensumque laqueaverat : ,

j/robria : idque eo magis, quo multo majoris ct ideo quia deseruerant rationis auctorcm ,

criminis est Filium Dei conculcare, et san- mcrito primi intcllcctus perdidcrant libcrta-
guinem lcstamcnd pollutum ducere, quam tcm. (3) 2. Servui fortunaj bonis denudatur,
legem Moysis negligere. Cum primum editi et peccalor douis graliai, et meritil spolia-
Mimus, etsacro baptismalis fonte eruti nati tur, unde Bas. Sel. Nihil peccante jxiupcrius.
,

sumus ccelo, et in sacram adscili lihertatem: 3. Servus vinculis et calenis adstriugitur. At

felices omnino , si ut in ea nasci datum est ex S. Amhr. Qui servit peccalo scmper in
, ,

et mori concederetur. Ut euim ait S. Atnbr. laqucis , semper in vinculis est ; nunquam
Cloriosa Ubertas, quam nulla servitus culpcv, Uber a compedibus, quia semper in crimini-
nulla peccatorum vincula, nulla criminum bus. (4) 4- Servus lahore et opere fatigatur.
commercia, degeneris nexui servitutis addi- Scrvielis diis alienis die ac nocte qui 11011 ,

cunt. (2) Quam infelicesChristiani, qui post dubunt vobis requiem. (5) Peccalor aulem
acceptam a gratia fdiorum Dei libertatem, se ut vile mancipium lahorat et operatur. Quare
peccatorum et viliorum tyrannidi suhdunt, ovicula errans qua? typus est peccatoris ,
:

et in hac servitute miserabili vivunt, et mo- Humcris pastoris ipsius rejertur : multum
riuntur! Quam miserum igitur est , ut qui enim errando laboraverat. (6) 5. Servus ama-
nascimur in Uberlate , moriamur in servi- ritudinibus saliatur peccalor conscientiae :

tute ! (3) stimulis pungitur. Verberamur opprobrio

Ut autem miseria servitutis evidentius pa- conscientia? nostrce. (7) Hunc conscientiae
teat, animoe servitutem , a servitute corporis remorsum appellat Chrysol. Crudele minis-
explorare lubet. Sed enim agri tributo onusli, terium. (8)
viliores : hominum capita stipendio censa t Immo qui peccato serviunt, sunt multo
ignobiliora. Nam hce sunt notce captivitatis. infeliciores, quam hi, qui v. gr. sub Turca-

(4) Prima autem captivitatis nota , est

quod rum captivitate gemunt. Melius ejus status
servi non secuudum suam rationem et liher-est qui famulatur homini , quam qui scrvit
tatem, sed secundum domini infellectum et suce cupidilati. (9) Tum quia pluribus do-
arbitrium vivere debent. Servi etiam ob rninis servit. Qui subjectus est vitiis , multis
omissam libertatem , capite diminuli dicun- S e dominis addixit. (10) Tum quia non tot
tur : quia velut ratione et consilio privati Jahoribus, et anxietatibus cruciatur. « Quam
proprio, coguntur aliena ratione, et consiliis misera servitus , servire peccatis Naturae !

agere , et vivere (5,; ex eoque capite mi- ip^ius nescit munia, nec somni ipsius vices
nuti quod enim in corpore caput, hoc in novit, aut cibi fungitur suavitate, cujus nul-
:

mente ratio, et intelligentia : quam qui tol- } u est immune servitium. Dulcis enim m
lit , una et caput ipsum tollat est necesse.

Peccator autem capite truucatur , quia ejus u\ x er t. L. de Pcrn. 5. (») Ps. 5 7 .— (3) Hom. 11. —
— (4) L. dc Naboth c. 6. (5) Jerem. 16. — (fi) Ttrt. —
(0 Hom. 5. in Josue.— h) L. de Jac. c. 3. — (3) S. L. de Poen. 8. —
(7) S. Amb. I. de Josepb. c. 1. (8) —
An.b. 1. 2. ep. 7. — f4) Tert. Apol. 10. — (5) Cujac. Scrm. 1. de duob. Fil. —
(9) S. Aug. L. de \
er. ionoc.

L. .. §. 1. li. c > 10 4- — (
,0 ) S- Ambr. L. de Kabolb. c. 9.
3 52 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO II.

somnus servi , etsi modicum vel multum Deus, tum ut imago ejus naturalis in anima,
eclat : at satiato divitiis , non est qui eum sine ulla labe peecati fulgeat tum ut homo
,

sinat dormire. Excitat eum cupiditas, exagi- divinae sanotitatis sit particeps tum ut fu-
:

tat cura pervigil aliena rapiendi, torcjuet in- giat peccatum quod Dei imaginem turpare
,

vidia, mora vexat, sterilitas proventuum nequit, nisi ejus prototypon quodatmnodo
infecunda perturbat, sollicitat abundantia. » dedecoret : quapropter Greg. Naz. (i) merito
(r) Tum quia a suo tyranno minus observa- laudat S. Cypr. docuisse, quod honor divi-
tur. O miserabilis servitus! servus hominis naeimagini debitus,hominem illa decoratum,
aliquando sui domini duris imperiis fatiga- a quovispeccato abalienare debet. Sicut quoe-
tus, fugiendo requiescit : servus peccati, quo dam animae perfectiones, quae eam speciali-
fugitp secum se trahit quocunque fugerit. ter ab aliquo peccato separant. Anima , qua
,

Non fugit seipsam mala conscientia. Non spiritualis, peccata carnis fugere debet, quae
est quo eat : sequitur enim se , imo non rece- hominem brutis adaequant qua immortalis, :

dit a se : peccatum enim quod fecit , inlus avaritiam ; indignum est enim ut anima nun-
est. (2) Tum quia facilius a captivitate redi- quani moritura, inordinate adhaereat fortuna?
mitur. P/erumque homines , cum dominos bonis, quae peritura sunt qua invisibilis , :

malos patiuntur, venales sepetunt : non quce- vanam gloriam , ques videri exoptat qua :

rentes dominum non habere , sed saltein mu- quaslibet corporis partes etiam niinutissimas
tare. Servus peccati quid faciat, quem inler- animat,cohibere debetcontemptum proximi,
pellet, apud quem venalem se petal? (3) Igi- quantumvis abjecti et qua imagine Dei de- :

tur cum servitus peccati tot malis censeatur, corata, cunctain universum crimina detestari
deponamus tam gravem servitutis sarcinam : tenetur honor divino exemplari debitus , :

renunliemus luxurite, ac deliciis. (4) Fugia- est fraenum, quod eum ab omni scelere coer-
mus peccata quae animae pulchritudinem cet. Haec consideratio valde fructuosa est ,
,

turbant, ejus libertatem debilitant, et divi- quoniam imptdimentum etframum est , quo
nam majesfatem quodammodo dehonestant. ab offensione Creatoris coercemur. (2)
3. Si nullius dedignanda? rei imago dig- Protogenes pictor illustris, Talisi imagi-
nandaest (5), rei dignandae imago dignanda nem vivis coloribus animarat , et Rhodio-
est. Quid tam dedignandum ac diabolus, rum moenibus appenderat, cum forte urbem
qui est monstrum ita horribile ut si oculis Demetrius rex obsedit,et cepit et haud du-
, :

corporeis in sua deformitate videri posset , bie incendio devastasset, nisi ab eo consilio
intuentibus afferret mortem? Quid tam dig- revocasset imago Talisi pro muris appensa.
nandum ac Deus, qui tanta fulget pulchri- RJiodium non incenditrex Demetrius, expug-
tudine, ut ejus visio beet in ccelo Sanctos? nator urbium cognominatus : ne tabulam
Peceator deformem diaboli imaginem in se Protogenis cremaret , a parte ea muri loca-
format j ut notat Incogn. in haec Davidis tam. (3) Rex barbarus devictis civibus do-
verba Verumtamen in imagine pertransit mitaeque civitati pepercit, ut parceret unius
:

homo (6) ; qu&libet enim anima peccans, in Talisi imagini, et peccator non manum , non
se imago diaboli fit per culpam. Anima pec- animam revocat ab incendio suarum cupidi-
catis noxia, est diabolo similis in malitia latum, nec imaginem, nec ejussimilitudinem
:

requalis vel forte pejor, ut vult Chrysost. reveretur

, quod obplorat Tertull. Ipsehomo :

ubi asserit peccatores pejores feris , dcemo- omnium flagitiorum auctor, non tantum opus
nibus wquales, fortasse pejores. (7) Et sicut Dei, verum etiam imago est : et tamen cor-
inalitia peccator diabolo aequatur, ita ei in pore , et spiritu desciit a suo institutore. (4)
deformitate assimilatur immo adhuc est Divina majestas sese impresserat et expres-
:

horribilior, ut fatetur S. Anselm. Ecce cujus serat in anima , ait Rupert. velut in cera
imaginem horrebam, in multis aspicio meip- molli, nuda tabella , pretioso numismate ,
sum horribiliorem. (8) Justus non solum Dei signaculo similitudinis. Tanquam cera sigilli
imagine insignitur, sed adhuc per gratiam , testatoris imagine signata, sic imagine Dei
divinam similitudinem inserefert. Vull enim signatus est homo. (5) Imagine scilicet su-
Deus itnaginem suam nos eliam similitudi- pernaturali, quae in gratia consistit. Sed o
ttem fieri, ut simus sancti, sicut ipse sanctus malum o nefas, cui ingemit, et illacrymatur !

est.(g) Hanc similitudinem in nobis exoptat Vates Regius Sicut fluit cera a facie ignis, :

sic pereant peccatores a facie Dei. (6) Id est,

(1) S. Ambr. ibid.— (2) S. Aug.Tract. 4i. in Joan.5.
—(3) S. Aug. ibid. —
(4) S. Amb. 1. 2. Epist. ep. 7. (5) — —
Tert. L. 3. adv. Maic. 10. —
(6) Ps. 38. (7) Hom.
— (1)Orat. 18. (2) S. Bern. - (3) Phn. L. 7. c. 08.
—
24. ad pop. —
(8) L. 5. de Casu diab.— (9) Tert. Lib.
— Tert L. de Spect. 2.
(4)
— (5) L. a. iu Gen. 22.
de Exb. Cast. 1. (6) Ps. 67.
 ?, ; .

ANIMA RATIOWI.IS. — CONCIO II.

explicat
11 1 Hugo CardinaUs:
Pereat in tis quideril tutum, cum tam itrociter in divina
facies Dei, Quit cera
(Jt lole, ut cera tota peccatur effigie ? Certe tutum omnino nihil
licjucscit ct solviiur a racieigni* j eicio anima adeoque neque tutui i divina ultione, qui
peccatrice divina similitudo perit mtu con- tale admiaeril icelui.
cupiscentice, ab igne iracundiseet animadver* Refert Seneca Paulum lenatorem roroe-
nonis, a facie lethalis peccati. Gentilibus ex- nuro, pnetoris officio functum, in juivoca-
probrat Tertulliaous Quid, quod imago Dei tum, el ul reum iccusatum, quod iub impe-
:

vestri ignominiosissimum caput f etjamosum rio Tiberii vasculum ad mingendum desti-

vestit? quod corpus impurum, et ad istam ar- natum, iccepisset, manu habente annulum
tem effeminatione productum Minervam io quoiculpta eral Cesaris imago, Suetonio
,

aliquam vel Herculem reprxesentat P nonne adhuc teste, Romsc crimen erat lessss majei-
,

violatur majestasy et divinitas corrstupratur? tatii, non expiandum niii fuio tanguine, si
(i) Si Tertullianus ssgre ferl quod histrio quti coram imagine imperatoris aul vcsti- ,

appareat cum vestibus mendacis divinitatis menta indecore exuisset aul mancipium , ,

quam in theatro reprteseotat quanto magis aliquod vendidissel et non erit scelui vio-
: :

vera violatur divinitas , cum peccator ejus latsa divinn majeitatii Dei omnipotentii ,

foedat imaginem , et similitudinem penitus imaginem, (gratia, charitate, carteriique vir-

destruit? tutibus, queuinduebatur), exuisse?Non erii
Rex Theodoricus severe caverat olim , ne scelus nefandum, ex libero se fecisse mali
imago suaregiumque stemma tnonetaa aclul- daamoms mancipium, vili pretio emptum ?
terinos imprimeretur. Sit mundum quidquid Si Theodosius tmperator Thesialonicss tot
(ul nostram serenitatem adducitur : quid hominura millia morte mulctavit, ob ejectas
enim tutumsi in nostra peccatur effigie ? (2) imagines et statuas sibi dicatas ; quanta erit
Si Theodoricus bonio ex luto forraatus, et poena mulctandus peccator, ijui divinam de-
morti mancipatus, huncimagini suse vindi- let et oblitterat similitudinem ? Sicut qusBvis
cat honorem potiori jure Deus immor- regia majestas, infinite a diviua distat ma-
,

talis, infinitus , et summe adorandus, mun- jestate, itaculpa in regis imagines commissa,
duin exoptat quidquid acl suam formam eSt infinite minor peccatoris offensa, qui te-
adducitur : veneranclam vult imagrnera c t merario ausu divinam polluit imaginem et j
,

similitudinem suam de cpia intelligendus loco simUitudinis clivina*, limilitudtnem lub-

:

est Propbeta : Signatum est super nos lumen stituit diabolicam. Tam exsecrabile facinus
vultns lui Domine. (3) Quern locum sic ex- nonnisi gravi puniri debet supplirio, tum in
peiulit Ilugo Cardinalis Pidtus Dei dicttur prsssenti
: tutn in futuro. In prsesenti , ait ,

ratio lunieu luijus vultus est gratia : quia Hugo Victorinus

, lmaginem suam vitiis :

sicut moneta est injbrmis, donec imago regis deturjmtam Deus abjicit. In futuro etiam poe-
ei per cuneum imprimatur ila ratio nostra nam damni sustinebunt animae scelerosac
,* :

(leformis cst, donec per gratiam Dei illustre- inclinationem illam , qua ad beatitudinem
lur. Ratio cnim est imago creationis , scd ferebantur, inanem et inutilem Deus reddet.
gratia Dci est imago recreationis Quod bre- Nonne digni sunt ha?c pati , ut Deus in civi-
.

vius docet D. Augustinus Signatum est su- tate sua imaginem ipsorum ad nihilum redi-
:

jjer nos lumeii imltus tui Domine. Signatum gat : quia ipsi in civitate sua terrena ima- ,

in nobis lanquam denarius signalus rcgis ginern illius adnihilumredegerunt? (2} Cbris-
imagine. Quanta est aniiuse jusue dignitas , tiane, si intolerabile illud cupis vitare sup-
quae est velut numraus Dei imagine signatus plicium bige peccatum bonora Dei ima- , :

Addit D. Ignatius. Hoino pius, numisma est ginem in te indelebiliter impiessain sollicite :

a Deo custim ; iinpius, nttmisma ementittim serva cum gratia divinam similitudiuem et :

incertum adti/terum carens signo debito : quoties vel doemon, vel caro, vel mundus te
, ,

non a Deo effectum, seda diabolo. Quaenam ad peccatum allicere tentabit , dic cum Gre-
major injuria Deo fieri potest , cjuam ejus gorio Nysseno Jpse quoque Dei imagosum :

similitudinem de anima delere , et diaboli Nihil tanta dignitate indignum operari volo,
sculpere imaginem? Indignumenim ut imago divinam in me volo bonorare imaginem, fu-
Dei vivi, imago idoli et mortiiifiat. (4) For- giendo vitia , cjuas illam turpant divinam ;

mat in se superbus vanitatis idolum , avarus volo sustinere et ostentare imaginem , ope-
auri , impudicus luxurise cjuivis peccator rando virtutes, quae iliam decent.
,

creaturae quam illicite amat : et post ha-c H. PARS. Ad totius Trinilatis imaginem

(1) Tert. Apol. 14. —

(2) Cassiod. I. 7. Var. 3a.— (0) (0 L. 3. deBenef. ».— (2) Ip Vit.Tiber.— (3) D. Aug.
Ps. 4- — (4) Tert. L. de Cor. Mil. io. ia Ps. 72.
I. 23
 , , :
.

354 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO II.

et similitudinem formatum decla- hominem cavit illi voluntatem fdcundam, Filius simul

rat Tertullianus. Si te adhuc numerus scan- cum Patre Spiritum Sanctum producit. Fi-
dalizat Trinitatis ; interrogo, quomodo uni- lius operalus estsemper, exauctoritatePatris
cus el Facia-
singu/aris pluraliter loquilur : et voluntate. (i) Cum eiiim Pater sit impro-
mus hominem ad imaginem et similitudinem ductus , a se habet voluntatetn fecundam ,

nostram ; curn debuerit dixisse : Faciam ho- nec illam ab alio accipit , alias non esset
minemadsimilitudinemmeam : utpote unicus prima persona, Filius vero a Palre genera-
et singularis . (i) Ex modo loquendi Serip- tus, non a se, sed a Patre habet voluntateni,
turye optime infert tum divinarum persona- qua simul cum Patre producitSpiritum Sanc-
ium existentiam , tum hominis excellentiam, tum , qui est tertia Trinitatis persona. Ita
qui est imago et similitudo divini illius pro- connexus Patris inFilio,et Filii in Paracleto,
totypi in hoc enim ejus nohilitas proecipue
: tres ef/icil cohwrentes , alterum ex altero ,
consistit. Siquidem homo est, non, ut quidam qui tres unuin sunt, non unus. Quomodo dic-
vocitant animal rationale ; sohun autem
, ttun est: Ego et Pater unum sumus : ad sub-
homo, imago et similitudo Dei. (2) Quamvis stantia? unitatem non ad numeri singulari-
enim multum a ralione nobilitelur altamen , tatem. (2) In anima duplex est operatio, quae
honor hominis verus, est imago et similitudo divinas illas processiones aemulatur uua :

Dei. (3) Ne autem a tanto degeneret honore, intelleetus , qui ab objecto vel specie ejus
iilum per opera ostentare et sustinere debet. fecundatus , producit verhum , quod est
Tria sunt, quoe hominem accendunt ad ge- utriusque expressa imago. Idque quofacilius
nerose agendum, scilicet illustris nohilitas intelligas, ex teipso ante recognosce , ul ex
gloriosa affinitas, eminens dignitas. Hoec tria imagine et siinilitudine Dei, quam habeas et
urgent hominem ad digne operandum. 1. ttt in temelipso rationem. Vide cum taci'us
Dignitas quam habet a patre, qui eum adop- tecum ipsecongrederis, ratione hoc ipsumagi
tavit in filium 2. Affinitas quam habet cum
; intra te, occur/ente ea tibi cum sermone ad
Filio, qui uldivinam in eo restitueret simi- oinnem cogitattts tui motum, ad o/nnein sen-
litudinem, humanatusest; 3. Dignitas, quam sus tui pulsu/n : quodcunque senseris ratio
habet a Spiritu Sancto qui eum sua gratia,
est. (3) Inde hominem horlatur D. Amhro-
sigillavit. sius Omnia per verbum facias , /tihil sine
:

Non conveniunt inter se Patres
sita sit imago Dei inhomine. D. Augustinus
eam animoe spiritualitate constiluit ; Ori-
in
genes in immortalilate ; D. Ambrosius, in
libertate ; Gregorius Nyssenus, in beatitudi-
nis capacitate; D. Basilius, in modoexistendi,
totam in toto, et totam in qualibet parte cor-
poris ; S. Joannes Damascenus, in memoria;
, in quo verbo , om/iia cu/n ratione. (4) Altera ope-
ratio est volunlatis, quau producit amorem
Pater generat Verbum non qualecunque ,sed
spirans amorem. (5) Inde concludit Grego-
rius Nyssenus. Si amor innobis desideretur
tolius imaginis nota; /nutata? scilicet eru/tt.
(6) Docet autem Doctor subtilis : Ratio per-
fectissima imaginis esl in mente quando ,

intelleclu et voluntate ; D. Thomas, in uni-
tate essentioe, et trinitate facultatum ; etTer-
tullianus in motibus qui operationes notio-
nales aemulantur. Ha°c ergo imago censenda
cst Deiin hotuine, quod eosdem motus habeat
habet Deum pro objecto : quando anima me-
minit Dei, intelligit Deu/n el a/nat Deu/n. (7)
ln hoc enim suum imitatur exemplar, quod
seipsum continue cognoscit et diligit. Unde
S. Leo Si creationis nostra' intelligamus
:

humanus animus quos et Deus , licet non

,
exordium iiweniemus ho/ninem ad imagi-
,

tales quales Deus. Pro substantia cni/n et , nem Dei conditum, ut imitator sui esset auc-
status corum et exitus distant. (4) In Patre toris. Et hanc esse nostri generis dignitatem,
autem aeterno duplex est motus, seu opera- si in nobis qtiasi in speculo , divince benig-
tio una intellectus vel memoriaa fecundoe ,
: nitalis for/na resplendeat. (8) Et ut haec in
qua suum generat Verhum alia voluntatis,
: homine forma Dei fulgeat, divinum Verbum
qua simul cum Filio producit Spiritum Sanc- humanatum est.
tum. Pater qui est prima Trinitatis persona, 2. Etsi homo ad totius Trinitatis imaginem
se solo Logon seu sermonem per memoriam et similitudinem productus sit; specialiter
generat. Hunc ex Deo prolatum didicimus tamen a Verbo, et ad imaginem et similitu-
et prolatione generatum et idcirco Filium
, dinem Verbi productus dicitur ,
eo quod :

Dei,et Deumdictu/n ex u/titatestibstantiw.fi) Verbum sit aeterni Patris imago et similitudo '

Et quia Pater generando filium communi- '

^ & ,
Teit. L. adv. Prax. i5. — ;
(2)
, ,
Tert. L. adv. Prax.
Tcrt. Lib. adv.Prax. 12.
(1) —
(2) Tatian. Orat. cont. 25.—
(,)
(5) Tert. L. adv Prax. 5,— • (4) la Ps. 118. — (5)
Arian.— (3) D. Aug. L. 12. Trin. 1 1. -- f|) Tert. L. 2. D.Th. 1. p. q. &. art. 5. ad 2.— (6) Hom. Opifie. c. o.
udv. Marc. 16.— (5) Tert. Apol. 21. - (7) In 1. d. 3. q. o. Quod. — (S) Serm. 1. de Jejun.
 \\l\l\ RATIO x \l.is. — CONCIO II.

gubetantialis. Ui
Clemens \lc\;iu- cnitn aii ostentare, <i luam dignitatem fustioerc <!<-

driiiiis Est Dei imagoejus Verbvm Ftilus t

: bent. Apud generosoi et aobilei homiui ,

Kerbi autem Imago §ti homo. (ij Verbura attenditur lemper fides ganerls (i) ne quid
,

(liviimiii perquod omnia molitum Deum

, suo sanguine indignum efticiant. Quapropter
ediximus. (a)fuitcausa hominii efficiens, A.ntigonus in juvenili adhuc ntate, postu-
cui limul cura Dei imagine naturali, gratias Menedemoiuo iyo, quomodo ilii
lani a vi-
ornamenla, divinam eii largitui .-,1111111111-
et es- vendum et inter hominei conversandura
dinem quapropter Filiui Dei factui eit ut ict, audivit ab avo hcec dumtaxat verba
: , :

ipiemet fatetur Faetus Fiiius fui f statim um Regis es Fiiius. Apoitolui ia Filiorum Dei
: <

me manibus enixus esi eum de suo halitu periona sl<: toquitur: Genus cum simus Dei.
,

movit. (3) Casteri deinceps juiti, undefiliiper (a) E* hoc principio, plurei elici debeut
Filium:imagoautemDeietsimilUudo.{$)Yv\t concluiiones. 1. Paterooe dignitati respon-
etiam Verbum causa exemplarii hominii. derc debemui nam ad summam pertlnet :

Denique sequens Scriptura distinguit inter laudem ut patrum decus in prole resplen- ,

personas:Ei fecit Deus hominem t ad imagi- deat : qaanto magis gloriosum est ex D •

nem Deifecitillum. Car nonsuam, st unus natos, in auctoris sui imagine refulgere t et
qui faciebat, vt non erat ad cujus faciebat P ilium in se, qui eos generavit, ostendere. ,

Eratautem ad cujus imaginem faciebat : ad a. Chriilianui per gratiam divina filiatione

Filii seilicet. (5) Homo autem peccans <li- donatus nihil tanta nobilitate indignum ,

\inam delevit similitudinem, Dei imaginem agereunquam dicere , aut cogitare debet.
,

deformem reddidit quapropter I). Augus-
tinus humanationem Verbi poslulat, ut ab
ipso formata Dei imago reformetur. Appa-
nat vultus tuus,ctsi farteperme deformis
effectus cst : a te rcjormctur, quod a te for-
matum cst. (6) Et nt niliil tali deesset refor-
mationi, exemplar suse imagini unitum est,
Verbum Drvinum humanari volnit. Ut entm
ait Merito se pro homine deposuit, pro ima-
: tianus Dei imagine insignitus , nonnisi nobi-
gine, ct similitudine sua, non aliena. (7)
: Cur me ipse erubescendis obsceenat cupidita-
mei oblitus involvof Cur pre-
tis iliecebris,
tiosus auctori meo , apud mc ipsum vi/is
sumPFacileindignaconfutabilurimprobitas,
dam confunditur virtuti servire generositas :
nec prcevalebit in homine fccda impugnatio
passionis, dumfortitudinem subministrat at-
tributas conscientia dignitatis. (4) 3. Chris-
liter vivere debet nam ut addit Eusebius :

Duplici de causa, secunda Trinitatis Per- Emissenus Nobilem vult esse vitam tttam ,
:

sona, Filius dicitur. 1. Quia

qui tibi commisit imaginem suam. Boleslaus
vi suae genera-
tionis est patri similis, perfecta ejus imago Polonioo rex, ut sibi regios martiosque face-,

et reprcesentator Patris. (8) Qund assciir retaniruos, appensam e collo defuncti pa-
adbuc D. Ambrosins. Imago, et splendor ct rentis imaginem gestare solitus erat, eo con-
character dicitur Dci Filius, attia luec incom- silio, ut quoties aut in oculos , aut manus
prenensibiiem , et investigabilem paternce incurrisset,toties memoriaerecurreretpaterna
divinitatem majestatis , in ftlio expressam virtus, et ab bac, partae glorise monumenta.
similitudinem revelarent. (9) 1. Quia est fe- Quoties enim dubia martis alea, pro patria,
cunda , et Spiritum Sanctum producit. Nam pro focis, et aris subeunda vitae pericula ; to-
et Spiritus substantia est Sermonis. (10) Fi- ties patris imaginem prensare manu soiebat,
liusautemDei naturalis corporatus est, ut in ori adtnovere, exosculari, et cum ea blande
Jilios AiUe perditam Dei similitttdinem re- colloqui , sibique animos addere , ne quid
funderet : suosque fdios ageret, aut pateretur indignura paterno stem-
ut sibi consimiles ,

ejficeret. (u)Pater rnate, atque exemplo. Geris

oeternus etsi invisibilis
, o liomo, non ,

a mortalibus visus tamen fuit in Filio, cujus pendulam e torque, sed altetibi inditam Dei
verba et opera Patris majestatem, etFilii dig- imaginem ab ea tacite moneris , ne quid :

nitatem evidenter ostentabant. Per cjttem admittas Deo, et ccelesti progenie minus dig-
Pater et videretur in factis, et audiretur in num cum aut mundus vocat , aut blanditur :

verbis etcognoscereturin Fi/io, factaet verba caro, sollicitat daemon , in eam imaginem ,
Patris administrante. (12) Eodem modo Filii quam circumfers oculos menlis flecte et re-
Dei adoptivi, per opera paternam majestatem flecte, dicque cordi tuo Age anima, teipsam :

(.) Orat. Adhort. ad Gent.- (2) Tert. Apol. «.- (3)

intuere, imo etiam in te Deum et nibil pa- ,

Tert. L. 4. adv. Marc. 17. — (4) Cyr. A!.-x. lib. 3. de tere aut alienum a te , aut invisum aucton
,
T cr, L V Prax (r>) ,,, Ps indecorum quam
??
(7)
TT i

fert. ? * "i M (

adv. Marc.
L. V^V~. r
4-
"
-

n-~ tuo,» aut divinaj imagini

(8) Tert. L. adv. Prax.— ° ,
:

34. — (9) L. 2. de Fid. ad Grat. (io)Tert. L. adv. —

Prax. 26. —
(11) Ruu. L. 2. in Gen. 6. (n) Tert. L. — (1) Tcrt. L. de Pud. 1. — Act. 17.
(2) —M c .l-eo
^.
adv. Pras. »4. Serm. 6. de Nat.— (4) Euseb. Lmiss. hott. 2. de Symb.
23.
 356 ANIMA RATJONALIS. — CONCIO II.

tibi indelebiHter impressam voluit Deus, ut tudinis resignaveris. (i) Et quod lugendum
esset pro fideli monitore, et paedagogo , qui est magis , ioco divinae similitudinis, qua in-
continuo te doceret, quse essent officii tui duebatur, ingenitum dissimilitudinis habi-
partes. Utique ad hoc auctor ipse Deus
tum Sic enim D. Dionysius(a) induit appellat
, di-
vinae insigne generositath perpetuo deWctum originale.Deus i/uaginem et simili-
voluit
in anima conservari ut semper hoc in se , tudinem suam a diabolo captam cemula
,

sedex verbo habeat, cpw adnwneatursemper, operatione recuperavit. (3) Operatione ma-
aut stare cuin Verbo, aut redire si motafue- ligni Spiritus Dei similitudinem amiserat ,

rit. (i) Etbuicimagini naturali addiditadhuc bomo : divinam

et Spiritus Sancti virtute ,

Spiritus Sanctus gratice lineamenta, ut homo recuperat similitudinem. Et ob banc causam

tantae responderet dignitati. •
Spiritus SanctusaD. Chrysostomo nuncupa-
3. Terlullianus non solum ad imaginem tur nostrce imaginis reformatio. (4) Homo
Filii, se etiain Spiritus Sancti sanctum ho- peccator, trinam eamque deformem, ab ori-
,

minem docet. Quia jam adhcerebat illi Fi- ginali culpa babet formam terrenam scili- :

lius, secunda persona sermo ipsius ; et ter- cet, animalem, et diabolicam

, homo vero :

tia,Spiritus in sermone, ideo pluraliter pro- justus, qui excipitur in secunda nativitate a
nuntiavit : Faciamus, et Nostram, et Nobis. Spiritu Sancto , sicut in pristina nativitafe
Cutn quibus enim faciebal hominem , et qui- a spiritu profano (5) , trinam , eamque pul-
bus faciebat similem ? Cum Filio quidem , cherrimam ab Spiritu Sancto habet for-
quieratinduturus hominem Soirituvero,qui mam ; nimirum ccelestem , spiritalem et :

erat sanctificaturusliominem ,
quasi cum mi- divinam. At quia operatio sequitur esse ,
nistrisetarbitris, ex unitate Trinitatis loque- bomo Spiritu Sancto regeneratus, coelestem,
batur. (2)Spiritus Sanctus primum hominem spiritalem et divinam debet ducere vilam.
in suaproductione sanctificarat nam primus Anima bumana reformata per secundam na-
:

homo Adam in animam vivamfactus est. (3) tivitatem ex aqua etsuperna virtute, detracto
Anima autem viva est anima per gratiam corruptionis pristince aculeo (6), superinduto
sanctificata. Ex D. Irenaeo Innocent. Homo divinae gratiae indumento pulchritudinem ,

cx tribus constat, corpore, anima, et Spiritu suam honorare, dignitatem ostentare, et di-
Sancto. Animal erat, ratione corporis, quod vinam imaginem exornare debet.
babebat commune cum Angelus erat,
brutis :
'
m
p ARS S puicnra anim(l} justitia , et
ratione ammae spintuahs, in qua Angebs as- disciplinis philosophice
;

, deformis vero con-

similabatur Deus erat ratione gratiae, quam trariis artious r„\ quanto pulcbrior anima
:
,
a Spintu Sancto acceperat nam Dei nomen gratia et sanctitate ornata et deformior
:

%
quasi naturale divinitatis potest in omnes an ma letbali peccato maculata. Quod si
,
, i ^-
communicari, quibusdwinilas vindicaturJ^) cip iince nec opimiorem animam effciunt, sed
Quotquot autem sunt justi, tot sunt in quos ornalio rein
(8), quantum debet homo Chris-
divinitas vindicatur. Dii erimus , si merui- tian£e
stu j ere disciplinte , heroicis vacare
mus illi esse de quibus prcedicavil : Ego dixi v i rtuti b US) u t sumptuosius suam ornet ani-
vos dii estis : sed ex gratia ipsius , non ex mam? Triasunt quce eum ad hujusmodi or-
nostra proprietate quia ipse est solus qui nat um alliciunt, i Ne Deus animam inorna-
:
.

Deosfaciat. (5) Corpus etamma, esse homi- tam renuat 2 Ut De0 i ma gi nem suam de- .

nisconstituebant;e»SpiritusSanctusilbbene corata m reddat ; 3. Ut per gratioe ornatum,

esse tnbuebat, ut vult Rupertus. (6) Verum
anima p er fectamDei similitudinem in gloria
tanta cum gloria, quod Pictura pretiosa erat acau i rat
Adam ante peccatum. (7) Verum scelerosus , Tertullianus multis insequitur mulieres
bomo, peccando coelestes illos delevit colo- h\conten\.es,etabadversarioartificesumentes
res, licet esse animale, e t Angebcum serva-
additamenta. Id est diabolus. Nam quis cor-
vent, esse tamen divinum amisit quare pus mutare m0 nstravit nisi qui et hominis
:
,

quando Deus dixit Adam, ubi es ? (8) Op- Spiritum malilice transfiguravit ? Ille indu-
:

timesciebat ubinam esset ; sed hac loquendi bHate flu usmo di ingenia concinnavit , ut in
j
forma, voluit illi ostentare unde excidisset , vobis pareat , manus vos quodammodo Deo
etinquodmiserioebaratrumincidisset.Quasi in ferre , 9 ) Diabolus duplicem transfigura-
(
diceret Tu es resignaculum similitudinis,
:
ti onem seu deformalionem in homine ope-
qui scilicet integritatem imaginis et simili-
(1) D. Bern. Serm. S3. in Cant. —
(2) Tert. L. adv. (1) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. (2) De Coet. Hier. —
Prax. 12. —
(3) Tert. L. de Res. 53. —
(4) Tert. L. 3. c. 2.— (3)Tert. L. dc Car. Clir. 17. (4)
Hom. 2. —
adv. Marc. i5. —
(5) Tcrt. L. adv. Hermog. 5. (6) — Pent. — (5) Tert. L. de An. 4. (6) Tert. L. de An. —
L. de Opcr. Spir. S. c. 0.— (7) D. Ambr. L. 6. Hexa. 4>- — (?) Tert
L de An 9--
8 "'*<• L i]c An 6
( )- - — - '
'

Gen. 3. — (y) T-.rt. L. 2. CuKFem. 5.

 ,

AMMA R UIOYU.IS. — CONCK) II.

ralur : unam corporis, altnani aiiini.i-, utrain- Dci ligillata , quai B regia iinagiur , et pretii
que Deo iniuriosam. Defigurat corpui per valorem, <'i moneUB uium loeneratur.
lucura deformat animam per peccatum..
; homo gratia orbatua, velut ipuria el adul*
Transfigurantei corpus, Deuro offendunt. terina moneta rejicilur. Porro moneta oon
TnDeum enitn delinquunt t quai cutetn mcli- excuisa regio typo, ipuria eat vilie, rejecta-
caminibus urgent genas rubore maculant t
, nea, adulterina, <'t rea criminii majealatii
oculos Juligine porrigunt.{x) Tum quia dis- laMse; si<' homo, qni gratiaa nitore iigoatui
plicet nimirum illis plastica Dei, Tura quia con eit, homnoihili <^t, vilis , rejectaneui,
arguunt ei reprehendunt arttficem omnium. ipuriui, <'t naturai el eratias reui, l.xl). Bo-
Reprehendunt enimcum emendant.Tntn quia nav. cuilibet mortalium in <li<' judicii, <lu-
quod nasciturs Dei opus esi : Ergo quotl ">- plicem illam queitionem proponetChriitua:
/Ingitur, diaboli negotium est. Divino operi i. Quaaret: Cujus est hac imago .' (i) Qua-

Satana? ingenia superducere^auam scelestum propter D. Bonav. itupefaclui exclamat O :

estl Deformantea animam, multo adhucgra- quam timendaest quatstio hatc quoniam in .'

\ius Deum offetulunt. Tutn quia ejus imagi- judicio diligenter examinatur anima cujus ,

nem maculantes, Deo quodammodo manui imaglnem habeat, Dei } an diaboli. (a) Ima-
inferunt sicut enim Uesaa majeitatii reui
: ginem gratia decoratam benigne recipiet ,
,

haberetur, qui imaginem regia loco publico et secura ad coeleste regnum adducet itna- ;

et celebri positam lurparet , injurioieque ginem vero vitiis deturpatam abjiciet, et cum
tractaret, iia qui Dei imaginem in se positam aaemonibus seterno mancipabit suppucio. 2.
et expressam, sceleribus focdat , maculat, et Dicet Ostenditc mihi ntuiiisma censns.
:

quantum in ipso est, destruit et delet, nonne Nam si ergo qui vcnditant , prius nuinmttm
in Deum injuriosus et contumeliosus depu- quo paciscuntur examinant , ne scalptus ,
,

tabitur? Tum
quia divinam similitudinem neve rasus neve adulter etiam Dominum
, ,*

in gratia stabilitam penitus ilestruunt et , credimus probationem prius inirc tantaiu ,

ejus loco dcemonis similitudinem assumunt. mihi mercedem s perennis scilicet vita? t con-
QuareD. Ambrosius, peceatorem sic inve- in ccssurum (3); a fortiori exaiuinabituraniiua,
hit:Sityrannialiquisimaginemhabensdeleat s
nam ut ait D. Bonaventura Nummus est :

nonne obrtoxiusest damnationi ? ct tu deponis
imaginem ceterni imperatoris, ct erigis in te
imaginem niortis (?.), iinaginem infernalis ty-
ranni, et non eris reus damnationis aeternne?
anima, quarn Dominus ma.i imc in morte exa-
minat utrum Dci, an diaboli sit : utrum cla-
ram an tcnebrosam imagiiicm habcat. (4) Incle
concludit Ofelixqui in morte bonum num-
:

Christus discipulis Pharisseorum et He- , mum ostendet ! Dominum enim oslendet bo-
rodianis duplicem proposuit quaestionem: 1. nun prrcmium , bonum regnum. Injclix , qui
Quaesivit enim ab eis Cujusest imago haic P sic malum nunimum malam animam osten-
: ,

(3) ut ad se oculos nientisconverterent, et in dct ! ostcndetur enirn tnnc tormenlum per

seipsis Dei imaginem cognoscere, amare, ac damnationern. Ut autem liomo inter electos
venerari discerent. Ipse Christus in iilis ho- annumerari possit , suam Deo imaginem
rninibus, nihil rnagis qnain sna/ii quancbat exornatam reddat.
imaginem. (4) In illis desideravit impressam 2. Reddite quce sunt Ca?saris Ca?sari , et
Dei imaginem sed quam natura indiderat
: qua? sunt Dci Dco : id est, iinagincm Cccsa-
,

quam gratia decorarat , non quam impietas ris Ca?sari, qua? in ruanrno cst : ct irnaginem
et scelus omne deformarat. Nam ut addit Dei Deo, qua' in hornine cst : ut Ca?sari qtti-
Pasch. ac si diceret: imago Dei non in auro dern pecuniam rcddas , Deo temctipsum. (5)
depicta ; sed in corde intus sculpta ct ftgu- Si enim numisma ,
quia Caesaris aurum est
rata, quarn propter vestram malitiam video Caesari redditur : quidni Deo reddatur anima,
violatam. 2. Petiit ab eis , Ostenditc rnihi quae tota est Dei ? Quare D. Augustinus :

numisma census. Ut autem expendit D. Hi- « nummos, Deo vos ipsos.

Reddite Caasari
larius Numisma Ca?saris in auro est, in quo
: Nummos regibus reddimus cum nos ipsos ,

est ejus imago depicta : Dei autern nurnisma reddimus. Est enim homo nummus Dei.
homo cst : in quo cst Dei imagojlgurata. (5) Quaerit Deus nummum suum sicut Caesar ,

Optime ad propositum D. Ignatius In ho- : suum. Nummus Caesaris est argentum habens
minibus characteres duos dico iiweniri,unum imaginem Caesaris nummns Dei, est homo, :

veri numismatis ; alterum adulteri. (6) Homo habens imaginem Dei. » (6) Et quia non po-
gratia impressus , est velut moneta imagine test una anima duobus dcberi, Deo et C(c-

(1) Serm. 21. in Dom. 22. post Prr.t. (2) Serm. 4- —

Tert. L. 2. Je Cult. Fem. 5.— (2) L. 1. Offie. 49.
(1) in Dom. 22. post IVnt,— (S) TYrt. L. de Peen. fi. ;4) —
— (5) Mattli 22. —
(4) Pasclias. L 10. in Mattli.— (5) Serm. 21. — (5) Teit. L. de idol. )5. (6) Tra< —
\e. l

Can. 20. in MattL. —

[6) Epist. ad Magn. iu Joao.
 ,

353 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO III.

sari (r), ut vos Deo reddere possitis, reddite Orig. non enim fortuito et casu, sed deter-
diabolo, quee diaboli sunt, id est, vitia, sce- minato consilio, ait Rup. Moyses, nostquam
lera, quce vos ejus tyrannidi subdiderunt. retulit hominem factum ad imaginem et si-
« Vosmeiipsos reddite Deo quod omnino : militudinem Dei statim adjungit Et crea-
, :

nonpotestis, nisi vos primumexuatis a censu vit Deus hominem acl imaginem
suam (i)
Gesaris , quatenus deinceps hberi sitis. Et nulla similitudinis facta mentione.Hoc
modo
ideo primum reddite quod alienum est, ut loquendi tria docere voluit Propheta: i. Ex.
possidere possitis quod vestrum est, ut sicut Rup. Cum autem hoc ipse scriberet' homo
in nummo imago Ca^saris perhibetur, ita et per peccatum similitudinem Dei amiserat. 2.
in cordibus vestris Dei imago reformetur. »> Addit Rupert. Ut subaudias, recreaturus ali-
(2) Reddite quce Ccesaris Ccesari et qucv , quando ad similitudinem suam. (2) Per in-
sunt Dei Deo. Quce erunt DeiP qucv similia carnationem scilicet. In anima tua est imago
sunt denario Ccesaris, iinago scilicet et simi- Dei, mens hominis accepit eam, et inclinando
litudo ejus. Hominetn igitur reddijubet Crea- se ad peccatum decoloravit eam , ipse acl
tori, in cujus imagine et similitudine, et 110- eum venit reformator, qui erat ejus ante for-
mine et matcria expressus est. (3) Quam cri- mator. (3) 3. Ex Orig. Imaginis conditionem
mmosus peccator, qui Deo, quod suum est, in prima formatione percepit
, similitudinis
denegat Utiquefraudem Deofacio, idagens,
! vero possessionem ipse sibi cum proprice in-
ne quod debeo, soham. Bene observavi pne- dustrice sludiis, ex Dei imitatione consciscit.
ceptum, Ccesari reddens quce sunt Ccesaris (4) Duo igittir necessaria sunthomini, ut per-
,

Deo vero, quce sunt Dei abnegans ? (4) Noli fectam Dei similitudinem in coelo obtineat:
fraudare Dtuim, o Christiane, sed potius ani- unum ut gratia sanctificante ejus anima or-
mam luam virtutibus exorna , ut in ccelo netur, quia sine principio meriti , nihil de
consummatamimaginemhaberevaleas./W^e condigno mereri potest : alterum ut bene
te illi utbeatus sis, a quo accepisti, ut sis. (5) operetur. Qucedam sunt divince
liberalitatis,
3. Ita restituetur homo ad similitudinem qucedam nostrce operationis : quce a Domino
ejiis, qui retro acl imaginem Dei fuerat : indulgentur, sua gratia
gubemantur ; qucv
imago in effigie, simililudo in cviernitate. (6) ab homine operantur, studio perpelrantur.{5)
Glossa in id Signatum est super nos lumen
:

vultus tui Domine [j) , trinam Dei imagi- «aos»»»»»»»»!»!»»»»»»!»!»!»»»»!»»»»»»»»»»

nem in homine distinguit , creationis et re-
Prima imago na-
creationis, et similitudinis. CONCIO TERTIA.
tura^ secunda imago gratiee
: tertia imago :

glori*. Prima est communis omnibus homi- Terttjllianus Sed quidem ad immortali-
:

nibus, sive peccatoribus, sive justis secunda :

tatem animcv, quam quidam non a Deo edocti
in justis tantum reperitur : tertia ad beatos infirme tuentur. (6) Ipse vero validis ratio-
tantum pertinet. Prima est fundamentum nibus eam propugnat. Nam, 1. Soli Epicu-
dignitatis animce secunda ornamentum
: :
raei, quorum tum vita , tum doctrina anima-

tertia complementum. Res pure materiales , lis, et carnalis est , immortalitatem anima?

quia incapaces beatitudinis in sua produc- ,

tione totum suum accepere complementum
liomo vero, quia ad beatitudinem ordinatur,
nonnisi in ccelo perfecte consummari potest:
at per imaginem naturce fit capax beatitudi-
nis. Anima imago Dei est, quo ejus capax
est , ejusque particeps esse potest. (8) Per
imaginem gratiae adjuvatur ut possit sibi
comparareimaginemgloria3.QuareS.Thom.
sublibter advertit, quod in Genesi homo non
dicitur simpliciter imago Dei sed factus ad
imaginem, ut tendat acl imaginem. (9) Sci-
hcet ab imagine natur* et gratia?, ad imagi-
nem gloria3. Quod innuunt adhuc Rupert. et modo philosophantur de anima humana, ac
«egant. Ut anima interire dicatur, ab Epi-
: cureis observatur. (7) 2. Omnes philosophi
sapientiae studiosi , animoe immortalitatem
tuentur. Omnes fere Philosophi immorlali-
tatem animcv vindicant. (8) Nam Platonici
immortalem animam reclamant. (9) Insuper
Socrates ipse , morte coram immortalitatem
,
cuiimce vindicat. (10) Deinde Heraclitus ille
tenebrosus , vastiores caligines animadver-
tens apud examinatores animcv , ttvdio qucvs-
,
tionum pronuntiarit , terminos animcv ne-
quaquam invenisse , omnem viam ingre-
dienclo. (11) 3. Insanos existimat , qui eo

(i)Tert. L. de Idol. 19.— (2) Pasch. L. 10. in M;.uh. (1) Gen. 1. — (2) L. 2. in Gen. 6,— (3) S. Aug. in
- (3) Tfrt. L. 4. adv. Marc. 38.— (4) Tert. L. de Fuf^. Ps. 22. — L. 3. Feriar.
(4)
—
(5) Tert. Lib. 1. ad Uxor.
in Pers. 12. — (5) D. Aug. — (6) Tert. L. de Bapt. 5. 8. —(6) Tert. L. de An. 5i. —
(7) Tert. L. de
Pra.sc.
— (7) Ps. 4- — (S) S. Aug. L. 14. Trin. 8. — 1. p. Haer. 7. — (8) Tert. L. de An. 54. —
(9) Tert.. de
Res.
q. 38. art. 2.
(9)
1.— (10) Tcrt. L. de An. 1. (11) Tert. —L. dc An. 3.
 AM.MY iUTIOISAUS. — CONCIO III.

do brutis. O/nnes sepotius tine corde Eai ipiritale corruptibiie tion eit, quii cutA
sciatti
et cerebro vlvere t qut dispositiouem tutitna materia primaj qussoat priacipiuni oorrop*
humaiicc dr conditione bestiarum pratjudi* lioaia
, anima autem bumana ipiritalii cst :
.

carlnt. (i) Anim.c autem beitiarum oura iint tum quia faoit homioem ratiooaiem, et m ieo>
materiales | corruptibilei et mortales luut, tia) capacem. Consiste in medio anima t ho-
.j. k.nimam secundum Dei regulai examinan- minem facis animal ralional* t tcientias ca-
dam censet. Si quid de anlma examinan- pacissimum, (i) Ratio enim el icieotia ad
dum estt ad Dei regulas dirlgat : certe nul- iutellectum pertineot intelleetui rero noo- :

/iiin alium potioretn animas demonstratorem

,
nisi in substantia spiritali reperitur. Omne
quam auctorem reperiet. (a) Dei autem re« corpus corporalibus ali judicant ; antmam
gula ,
anim.c immortalitatem declarat. Qut vero ut incorporalem incorporalibus, sapicii-
odit animain suani in hoc mundo, in vitam tiat sci/icet slwiiis : itaijttr incorporalem •

a tcrnarn CUStodit cam. (3) Et adllUC, Jnsto- aniinam conslat, cujus i/ua/itatcs non rorpo-
itim artinur in maiiu Dri sttnt, ct noii tangel ra/ibtts, scil inttllcctualilnts ronijirrhcnilun-
ilfos tormentum mortis. (4) Tandem, Nolite tur. (a)Tum quia illa lubitantia <si ipiritua-
timere cos, qui occidunt corpust anitnam au- lii, cujui poteotias et Eacultatei luntipirita-
tem non possunt occidere. (5) Ubi Terluli. les potentiac vero lunt ipiritales, quaa <>pc-
:

Adco hic et anima immortalis natura recog- rationes spiritales producunt operatic :

noscititr, qtuv nonpossit occidi ab hominibus. denique spiritales lunt quaa ad-objectutn ,

(G) Quod certe frustra dicereiur, si limul spiritale teudunt, cujusmodi sunt operationes
cum corporeanima interiret, qui enim cor- animaa rationalis, (ju;c ad Deom (jni mere ,

pus perimeret , etiain animam interinieret , spiritalis esl, tendunt. Consiste in medio
ut fit iu pecoribus. 5. Animam esse immorta- aninia. Sctl iion eain te advoco quos scltolis ,

lem per se notum est Quosdam cnim ct na- Jormala, bibliothecis edcrcitata, academiis t
: i

tura nota sunt ut iinmorta/itas aninue. (j) porticibus atticis pasta , sapientiam ructas.
,

U cnim apud omnes exploratum est. (jW.? Te simplicem et rudem et impolitam et , , ,

extremus idiota, vel quce abjecta inulicrcula, idioticanl compello, qualem tc habent, qui te
ininiorta/itatcin animes non credit , vitamque solant habent , illain ij)sam dc comjiito , de
l>ost mortem futuramP (8, 6. Quia auima nec trivio, de textrino totam. Imperitia tua mi/ti
in somnum cadit qui est mortis iinago. opus cst, quoniam aliquantula? peritiat nenio
,

j\e in somnumtjuidcm cadit anima cttm cor- credit. Ea

expostulo, quai tectiiu hornini in-
jiore ; etenim agitatur in somnis , ct jactita- ferst qiuc aut ex temetipsa, aut c.r quocunque
tur : quiesccret autem si jaceret ; ct jaceret auctore tuo scnlirc didicisti. fiou es, quod
si caderet. Ita nec in veritatem mortis cadit, sciam, Christiana : fieri eniin, non nasci so/es
quce nec in imaginem ejus ruit, (9) 7. Quia Christiana. Non placemus Deiini pratdican-
anima defieere non potest, nec per accretio- tcs, hoc nomine unico, itnicum, a qtto ornnia,
nem, nec per diminutionem , nec per di- et sttb quo universa. Dic testimonium, si ita
visibilitatem. Non j>er accretionein. Ani- scis. Nam te qiioquc palam, ct tota libertalc,
mam substantia crescere negandurn est : ne qita non licet nobis domi ac joris , audimus
ctiarn decrescere substantia dicatur : atque ita pronuntiare : Quod Deus dederit , ct si
ita et dejectura credatur. (10) Non per di- Deus vo/uerit : ea xroce et a/iquem esse sig-
minutionem Diminulionem immortalitas nificas, et omnem i//i conftteris jwtestatem ,
:

unimce non sinit credi : j?erit enim si rnino- ad cujus spectas vo/untatein, sirrud et ca?te-
ratur. (1 1) Nec per divisibilitatem. Cceterum ros negas deos esse, dum suis i>ocabu/is itun-
anima indivisibilis ut immortalis. (12) 8. cupas Saturnum Jovem, Mtrtc/u iMiner- , ,

Nulla est bominis supra belluas nobilitas, si vam. Solum Deum conftrinas quem tantum ,

ejus anima moriatur. Tu horno, tantum no- Dcurn nominas ut et cum illos deos appcUas,
mcn; si ad hoc morieris, ut pereas (i3) Ho- de a/ierw, rt quasi pro rnutuo usa videaris.
.

minis autem corpus mortale est ergo ejus (3) 10. Aniina separata a corpore existit, nec
:

anima immortalis sit oportet. Nam et si im- destruitur Liccbit animas , di/apsa domo , :

morta/em conslat animam, ipsi hoc soli lice- incolumi abire habenti sua ftrmamcnta ct , ,

bit,noneliamcoiporicuiconnectitur. (14)9. propria? conditionis a/imertta, immorta/ita-

tem, rationa/itatem , inte/lectua/itatcm , ar-
(,)Tcrt. L. de An. .0. -g)Tert L. deAn 1.-
j., ^ l ihertnteuu U) IT . Divinitas nuima?,
(3)Joan. 12. —
(4) Sap. o. (5) — Maltn. 10. — v*/
(6) Tert. . ....
L. de An. 35.- (-) Tert. L. de Res. 3. — (S) S. Aug.
.

ejus lmmortalitatem ostencht. Lujus indicia

Ep. 3. ad Volusian. —
(9) Tert. L. de Res. 18. (10) —
Tert. L. de An. 3;. —
(1 1) Tert. L. de An. 43. (ib) —
Tert. L. de An. 5». —
(i3) Tert. Apol. 4S.— '»4) Teit. (1) Tert. L. de Test. An. 1.— (•>) Tert. L. dc An.6.
L. 2. ad Nat. 3. — (3) Tert. L. deTest. An. 1.— (4) Tcrt.L. de Ap.38.
 ;

36o ANIMA RATIONALIS. — CONCIO III.

sunt motationisperpetuitas.^«i/72a/« edixi- cato, est vivens, et mortua; 3. Unita Deo
:
.
rnus negotiosam et exercitam semper, ex per- est vivens et vivificata.
petuitale motationis, quod divinitatis et im- p ARS< Homo ex corpore
i
anima> et in
mortalitatis est ratio. Deinde divinatio- (i) sua essentia constituitur : Deus enim ani-
nem Recogila animam, inpmsagiis vatem,
:
mam co Uocauit) anpotius inseruit, et immis-
inomnibusaugurem,ineventibusprospicem: cuit carni ^ tanta auUiem conC retione, ut in-
Mirum si a Deo data, novit homini divinare. certum /m beri possit utrumne caro animam
, ,

(2) Mulla item documenta, teste ipso Platone an ca rnemanima circumferat : utrumne ani-
divinationem animai probaverunt : sed nec mce ca/ 0> an anima appareat carni t ) y e -
.
.
f

quisquam hominum non et ipse aliquando , rum li cet anima corpori conjuncta in suis ,
prmsagam animam suam sentit, aut ominis,
dependeat , corpore operationibus ab illo
aut periculi, aut gaudii augurem. (3) 12. tamen multo nobilior est anima, ut prsecipua
Justorum merces et malorum supphcium, pars hominis. Habes animce principalitatem.
,

post banc vitam, ammae immortahtatem re- 2 Ah anima autem

( ) p ura mutU atur homo , i

qmrunt. Deus emm producto cevo isto judi- secj pnEse rtim vitam ; nam carnem Deus de
caturus est suos cultores , in vitce aiterna? suo
ajfialu ad similitudinem suce vivacitatis
retributionem ; profanos in ignem ccque per- animavit.
(3) Quapropter ex incert. Aug.
petemetjugem suscitatis omnibus ab iuitio Rnima duplici Je causa sic nuncupatuir 1
,
:

defunctis et reformatis et recensitis ad quiain se \i\ens, ani?na dicta est, pro

-,
, eoquod
ulriusque merili dispunctionem. (4) Idem sa- vivit (4). 2
Q u a vivificatcorpus.^/«7//ae.* eo
pit Clem. Rom. qui ex justilia Dei praemian- dictaest,quodanimetcorpusadvivendum,hoc
. i

tis bonos, et pumentis malos, animse fulcit

est vivificet. (5) Incertus autem Aug. probat
immortalitatem. Si Deus justus est anima animam vivificare, quia prasentia sua cor-
,

immortalis est. (5) Pius audet S. Clnysost. ]ms vii,ifica t , absentia sua idern mortificat.
etimmortalitalis fidem, cum fidem cumfide
(g) Quaudiu enim unitur corpori , vivit
divinitatis connectit « Si nihil est post bano homo, verum slatim ac anima a corpore se-
:

vitam, id est, si anima cum corpore exstin- paratur, homo moritur. Experientia constat
guitur, ergo neque Deus est; nam si Deus derelicto corpore ab anima,ajficimorle.{j) O
est, justus est , et juxta menta utucmque homosineanimanecvii>erepotes,necmori.(%)
si autem nihil est post hanc vi-
distribuit :
A philosophis anima in partes dividitur :

tam ubi accipient singuli pro suis meritis? tf unc in duas a piatone , nunc in tres a Ze-
,

Multi hic bene habent, et in honore degunt, nonei> nunc in quinque et in sex a Pancetio, ,

hcet mali alii affliguntur, licet juste vivant. i n septem aSorano,etiam inoctopenes Chrj-
:

Si ergo posthaec nihil est, emigrabunt justi, sippum etiam in novem penes Apollopha-
,

affecti injuria, et injusti immerita felicitate ne ,,

h S ed et in decem apud quosdam Stoico-
potiti ubi ergo manebit justitia ? Si enim rum> et / w duas amplius apud Possidonium
:
,

nemo quos meritus est, accipiat : neque Deus au i a duobus exorsus titulis principali et ,

secundum se justus est : si autem Deus non duodecim exinde prosecuit. (9)
rationali, in
est justus, nequeDeus est. Atqui Deum esse Verum indivisibilem animam sustinet Ter-
creaturoeclamitant, igitur et justus est ; quod tu ][. ejusque in unitatem tuetur. Qux in to-
si juslus est, tribuit unicuique quod justum tum corpus diffusa, et ubique ipsa velut jla-
est; si unicuique quod justum est , tnbuit , tus /„ ca lamo per cavernas, ita per sensualia
necesse est post hanc vitam esse tempus , V ariis modis emicet, non tam concisa, quam
quo singuli juxta merita accipiant » (6) dispensata. (10) Additautemanimam habere,
:

Mali scilicet supplicium. Quare recipiamus non quidem partes, quia indivisibilis, ut spi-
animas immorta'itatem , ut perdita , non in sed vires, efficacias, operationes.
ritus est ,

interitum credatur sed in supplicium (7) , Hujusmodi autem non tam partes animce ha-
Boni vero mercedem, quorum pcena felicitas. bebuntur, quam vires, et ef/icacia?, et operce,
(8) Immortalitate autem animse stabilita quibusdam et Aristoteles judicavit.
, sicut de
ethice anima considerari potest, in statu na- ]yon enim membra sunt substantia? animalis,
tura?, culpae, et gratiae. In statu naturre unita se d i n genia ut motorium, ut actorium ut ,
,

est corpori, in statu culpae unita est peccato, CO gitatorium, et si qua in hunc rnodum dis-
in stalu gratioe unita est Deo, 1. Unita cor- tinguunt ut et ipsi illi quinque notissimi ,

pori , est vivens et vivificans. 2. Unita pec- sensus, visus, auditus, gustus, tactus , odo-
(1) Tcrt. Lib. de Res. 7. —
(2) L. de An. «5. (S) —
Tert. L. de An. 45.
(1) —
(?) Tert. L. de Test. An. Tert. L. de Rcs. 9.— (4) L. de Vrr. vit. 34. (5) L. de —
5. —
(3) Tert. L. de An. 24.— (4) Tert. Apol. 18.— (5) Ver. Vit. 9.— (6) L. de Ver. Vit. 5. —
(;) Tert. L. de
L. 3. Kecognit. —
(6) Serm. 4. de Provid. (7) Tert. — An. 5. — (S) Tert. L. de Test. An. 6. (y) Tert, I.. —
L. de Res. 53. —
(8) Tert. Apol. 2. de An. i4- — (10) Tejt. ibid.
 ,

ANIMA &ATIONAUS. —
CONCIO [|f. 30i
ratus. Qaibus omnibus etsi certa singulis mitate cum auis principiis,
ideoque tttoo <

domictlia in corpore determinaverunt t non vera, quaodo illarepenturconformitasjfalaa

idcirco hasc auoque distributio animat ad ,
vero etemenlita, qunndo lalii non interce-
anlmus sectiones pertinebit. Quod Archime- dilconforraitas. Eiomo coniiderari poteat,
di&exemp[odec\ar*t. Spectaportentosissimam etinsua natura, ut animal rationale, et iri
Archimedis munificentiam organum hy- , aua religione ut Christianua. I t lit verua
draulicum dico tot membra totparles, tot
, , homo , vivere debet conformiter ad ratio-
compagines, tot itinera vocum, totoompendia nem ! ut lit verus Christianus, ejua vita de-
sonorum, tot commeroia modorum, tot acies bel esae conformis fidei, et gratisa, et ut ait
tibiarum, et una moles erunt omnia. Sic et ex Apostolo Tertull. Nunc nabere nianift
Spiritus, (jui iliic de tormento aquos anhe- tari vitam Xesutn eorpore nostro ptr disci- t

lat, iiou iaeo separabitur inpartes, quiaper plinam sanctitatis f et patientia, ttjustitla?,
partes administratur substantia quidem so~
, et sapientiat , quibus Domtnt vita /lo/ue/it.
lidus, opera vero divisus. Anima igitur in se (,') Hc multis tamen hominibus merito con-
indivisibilis, divisihile corpus vivificat, et queritur : Quod desertores bonat vitat.
illud movet. Anima autem movet corpus et Quia nec
homines, nec ut Christiani vi- ut
conatus ejus. Ab illa est enim impingi et vunt. Non ut homines , quia non ratione
pedcs in i/iccssaiii ct i/uuius i/i contactui/i
, sed passione aguntur. Quidapi homines bes-
,

ct oculos in conspectum, ct Imguam in cjja- tiis adasquantur pro qualitatibus morum et ,

tum , velut sigillarto motu superficiem intus ingeniorum, ct qffectuum. (i) Nec utChris-
agitante. (i)Cui consentiunt hac aetate om- tiani, quia in sceleribus vivunt; nam faci-
nes plulosophi Christiani, qui in quovis hu- nora tributa sirnt ritcc. (4) Christiani sstcrni-
niano corpore unitara admittunt animam , latis candidati , debent expediti esse ab im-
quae cum illo, unnm compositum per se snh- pedimentis lacinioses vitcv, ct implicitos.
stantiale componit , quseque simul et semel Passiones subjiciendas sunt rationi fugienda :

est vegetativa, sensitiva, et rationalis, quia sunt vitia et crimina, ne eorum anima in
scilicet iu corpore vegetat, sensificat, etratio- nullo rea deprehendatur bouai vitce. (6)
cinalur.Estautemvegetativa,etsensiliva non Anima quae est hujusmodi, est vivificans, et
formaliter, sed virtute tantum, et eminenter. vivens anima vero scelerosa , est simul vi-
:

rationalis vero formaliter ; quia ut sic essen- vens, et mortua.

tialiter constituit liominem etdistinguit; tuin JJ. PARS. Tertull. sic profuntle ratioci-
a plantis quarum anima est vegetativa, tum a na tur Qui primordia hominis novimus , au- :

belluis, quseanimam sensitivam habent. Qua- denter determinamus, mortem non cx natura
propterTertullianus postquam quaesivitow sit secutam liominem, sed ex culpa, ne ipsa qui-
aliquis summus in animagradus vitalis, sa- dem naturali. Facile aittem usurpari natune
pientialis, et principalis (2), respondet quod nomen in ea c/uce videntur a nativitate ex
si negetur, totus animcv status periclitatur. accidentia adhcesisse. Nam si homo i/t mor-
Quia scilicet negatur essentia aniraae, quae tem directo institutus fuisset , ttmc clemuin
formaliter intellectualis et rationalis est. De- ,mors naturas adscriberetur. Porro non in
nique qui negant principale , ipsam prius mortem inslitutitin cum probal ipsa lcx,con-
anima/n nihil censuerunt. (3) Verum quot ditionali comminatione suspendcns , ct arbi-
sunthoclie, in quibus animae status perieli- trio hominis addicens mortis eventum. De-
tatur, qui nullo modo servant , ut cum Ter- n iq U e, si non deliquisset , nequaquam obiis-
tull. loquar ordinem vita: P Qui quidem
, S et : ita non erit natura quod ex oblationis
vegetant ut plantoe, sensificant ut bruta, sed potestate accidit per voluntatem, non ex in-
non ratiocinantur, nec sapiunt ut homines :
stituti auctoritate per necessitatem. (7) Deus
Aam et humana ani/na sortita est suos vitce primis parentibus duplicem contulerat vi-
modos. (4) Hominem etenim vivificat , non tam i.Vitam corporis, quam ab anima mu-
:

ut yitam tantum habeat vegetativam vel , tuabat. Si mors tion aliud dcter/ninatur, quccm
sensitivam, quao est iili communis , vel cum disjunctio corporis ani/nccque : contrarium
arhoiibus, vel cum brutis : sed ut rationa- morti vita, non aliucl deftnietur, cjuam con-
lem ducat vitam, quae est illi propria, et ta- junctio corporis ani/ucvcjue. (8) In illa autem
men in multis hominibus videmus Vitam conjunctione, corpus luteum, et inanimalum
eorurn contraria/n humancc vilce. n0 n largitur vitam anima?, sed illam ab anima
Veritas cuiuslibet rei consistit in confor-
(1) Tert. L. de Res. 44- —
(') Tcrt. L. 1. ad Nat. i.
— (5) Tert. An. 02.— (4) Teit. L. de An. 35.—
L. de
(1) Tert. L. de An. G. — (2) Tert. L. de An. 1 5. — (5) Tert. L. 4. adv. Marc. 29.— (6) Tert. L. de An. 35.
(3) Tert. L. de An. i5. — (4) Tert. L. de An. 3i. — (-) Tert. L. de An. 5 2 . —
(8) Tet. L. de An. 27.
2J*
 ,:

M2 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO III.

accipit ; anima
natn prcesentia sui exhibet timendo. (i) Tum quia credenles resurrec-
corpori vilam. (i) 2. Vitam aniiua?, quam lionem Christi, in nostram qttoque credimus,
habebala gratia. Etenim primus homo Adam propter quos ille et obiit, et resurrexit. Ergo
in animam vivamjactus est. (2) Ultra dupli- cum constet de resurrectione mortuorum ,
cem illam vitam, quam contulit illis in via vacat dolor mortis, vacat et impatientia do-
Deus, promiserat eis adhuc in patria vitam loris. (2) Secunda mOrs maia est. Quapropter
immortalem, tum animae, tum corporis , si ex Greg.Nazianz. hajc una mors nuncupauda
praeceptis ejus obsequerentur. Verum pec- est Una rnors peccatum : animce enirn est
:

caudo, morti mancipati sunt quam posteris interitus. (3) Terlia pessima est, ut asseve-
:

suis,ut notat S. Zen. Ver. velut infaustam rat Vates Regius Mors peccatorum pessinm. :

haereditatem reliquerunt. Adam in arce cum (4) Quia « cum anima vivit in poenis aeternis,
esset adhuc paradisi conslitutus, beatissimus- quibus et ipsi spiritus cruciabuntur immundi,
que beati orbis imperio potiretur, tandiu fe- niors illa est potius dicenda , quam vila ,
lix, tandiu inexterminabilis vixit , quandiu nullaquippe major et pejor mors , quam ubi
imperata regalis eclicti continuit : at ubi si- non moritur mors. Sed quia animae natura
nistro consensu sacra? arboris pomum male per id quod immortalis creata est, sine qua-
dulce delibavit, lacrymas reperit, dolores, el lieunque vita esse uon potest, summa mors
gemitus sibimet comparavit : idtimoque su- ejus est abalienatio a vita Dei, in asternitale
dore turbatus,posteris h&reditatem indigesta3 supplicii. » (5)
mortis, qua? homicidium mox peperit , dereli- Protoparentes si diligerent semetipsos ,
quit. (3)Protoparens non tam scientias, quam persuasioni serpentis non credidissent, atque
fruotum mortis comedit, et indigestae mortis ita in semetipsos homicidium non commisis-
haereditatem posteris dereliquit. Adhuc Ada- sent. (6) Adam et Eva peccando animaiu ,

mus crudum ructat pomum , et indigestae suam occiderunt, et cuncti peccatores iu se-
uiortis cruditate nauseant ejus nepoles, sed metipsos homicidoesunt. Quare ex Apostolo :

nunquam eam evomunt. Et fortasse ob hauc Stipendia peccati mors ; S. Ambr. legit :
causam eorum vita nuncupatur vita cruda. Quaistus peccati mors (7); Theodor. vertit :

(4) Quia eam simul cum morte, et peccato , Tessera peccali mors ; Syrus ponit Merces :

a primis parentibus acceperunt. Quare S. peccati, mors ; Erasmusvero: Auctoramen-

Chrysost. merito ait Ipsa mors a peccatis tum peccati, mors. Stipendium Graece idem
:

habet radicem. (5) est ac obsonium peccati , comeditur mors

A male feraci illa radice trina pullulavit cum peccato, lethali illo cibo nutritur pecca-
mors corporalis , spiritualis , et aeternalis. lor converlitur mors in substantiam aliti
: :

Corporalis in separatione animse et corporis morte jam vivit peccator, qui olim vita vi-
consistit : spiritalis in separatione animoe, et vebat et sicut olim rex Ponti Mithridates,
:

gratiae eeternalis , tum in perpetua separa- veneno velut cibo utebatur ; ita peccator
:

tione a Deo et felicitate ; tum in suppliciis, tot mortibus, quot peccatis enutritur. Quaes-
qua; semper permansura sunt. De prima tus peccati, mors ob peccatum stipenda- :

morte loquitur Apostolus : Per unum homi- rius est peccator, et usura peccati est mors,
nem peccatum intravit in mundum , et per quam sibi infert, dum peccat. Tessera pec-
peccatum mors (6) De secunda fatur Ezech. cati mors
. hac enim nota discriminantur,
:

Anima qua? peccaverit, ipsa morietur.(j) De qui in libro mortis scribuntur , ab his qui
tertia S, Joannes qui eam mortem secun- exaranturinlibro vitae.Mercespeccati, mors :
,

dam nuncupat : Hac est mors secunda. (8) peccatum morte munerat eos , qui sibi ser-
Prima mors bona est. Vitam qui nialum viunt.Tandem,auctoramentumpeccati,mors:
dixerit, habet mortem quam bonum dicat. (9) peccans enim ex sponsione seu pacto, mor-
Tum quia ab incommodis vitae nos liberat. tis sese subdit imperio , ipsique pignus dat
Etsi dici potest ideo morlem timeri, ut com- ad firmitatem pacti , ut ipsa mors gloriatur
modum vita? amputantem : atqui cum el apudBasil. Sel. Dominatus mei pignus teneo,
incommoda longe plura vita^ excedant , lu- devinctorum crimina : arma mihi contra ho-
cratione gravioris partis metum diluit. Nec mines sunt, hominum crimina. (8) Nemo nisi
jam timenda est amissio bonorum, quce al- furiosus in semetipsum arma convertit. Evi-
ierobono, id est incommodorum pace pensa- dens desperationis signum est , proprio cor-
tur; nec limendum, quod nos liberat ab omni pori inortem inferre peccator vero scele-
:

(1) S. Aug. L. de mor. Ecclcs. 5. —

(2) Tert. L. dc Tert. L. de Test. An. 4«— (») Tert. L. de Tat. 9.
(1)
Res. 55. — (3) Smdi. dc pat. —
(4) Tert. L. 1. adv.
— (5)Orat. in Fun. Pat. — —
(4) Ps. 33. (5) S. Aup.
Marc. i. — (5) Hom. 28. in Matlh.— (C) Roni. 5.— (;) L. 6. Civ. 12. — —
(6) Tert. L. adv. Jud. 2. (7) Rom.
Cap. »8. — (8) Apcc. 20. —
(9) Terfc Scorp. 5. C. — (8) Oiat. 11.
 !

ANIMA RATIONALIS. — CONCIO [II.

fibus ut armis utitnr, queia m vulnerat. oc- cura jns intelligeutio arni lubjicitur. Neque ( <

cidit, et perdit. Araara valde eat mortisme- uiia mors anitna congruentius apeliatur ,
moria, homini pacem habenti super terram <puim cum etiam quod tn ea besttis anteeeilit t
:

homo nihil graviua, etacerbiua audit, quam noc sst inteiilgentia t carni subjicltur. (i
mentionem morlia , et tamen impii, m
Sa- Aniraa imraortalis, mortaliaeat; quiareproba
piena docet, mOrtem vocant, etaibi mortem aaternanimortem in iuferno patitur. Immor-
adsciscunt : Impii autem manibus tt verbis talem dico animam tueun ad utrumque. Sl
accersierunt iiiam (i) ore, eredit t imnwrtails est ad vitam : si noneredltt
; Bcilicet vultu ,

aignia , serraonibua, nutibus, manibui nd immortalis est ad poenam. • Etanimahabet

:

eumdem fere modum, quo amici, et conaan- mortem suam cum >'it<< beata caret , quet ,

guinei, ad amicorum el cognatorum dorooB veraanimaB.vltadicendaest:sedlmmortaHs t

vocantur. Et quasi parum sit mpiis impi- ideonHnquamdesinitvivere.(Z)Jnsuperinre~
i
,

gram mortem verbis ac nutibus accersere, quie sunt animce plorum a corpon separatee:
ipsam adhuc admotis stimulu urgent, ut ci- imptorum autempamas luunt. tlonec iliarum
tiusad eoa properent. SicCajet. Apoat. intel- aa atternam vUam t ietarum vero ad eeter-
ligit Stimulus autem mortis, peccatum est : nam mortem t quae secunda dicitur t corpora
:

vropterea peccatmn diciiur stimulus, aculeus reviviscant. (4) 6. Anima peccatrix de facto
,

punctio mortis, hoc csl, mortcm ajfcrcns. (2) raoritur a gralia siquidem et a Deo, qui tat : <

Quam stulti peecantes, qui mortem ultro ad ejua vita, separatur. Mors anima fit cum ,

eos properanlem, nou modo vocant, sed ur- cam descrit Deus : «ictlt corporis , cum illud
gent, et stimulant, ut citius adveniat ad cor- deserit anima. (5) Assectit 1). Hieron. Omue
poris, et animae interitum peccatum quod ducitad mortem , mors ap-
Mors corporis indubia est ejus veritatem pellandum est : ct fotics mori crcdimur, quo-
:

fides, ratio, et experientia demorstrant : at ties peccamus ad morlem. (5)

cum anima sit immortalis , quomodo mori Ideoque in peccatoribus est vitasine vita.
potest? et si mortis imperio subditur, quo- (7) Est vita corporis, non est vita animsf :

modo immortalis dicitur? Huic dubio acute est vita naturalis aniinee, non est vita super-
respondet Greg. Magn. Est immortali/cr naturalis, cum ex vita inors deferatur. (8)
mortalis , ct mortaliter inunortalis (3) Quia Quapropter Scriptura , inter mortuos pec-
.

ut addit Anima humana ita immortalis est , cantes computal, ul patet in Prodigo Frater
: :

ut mori possit; ita mortalis, ul mori nonpos- tnus hic mortuus erat , et revixit. (9) Patet
sit. Quomodo autem anima immortalis pos- etiam in Laodicese Episcopo , cui Angolus
sit dici mortalis multipliciter explicat S. ait
, Nomcn habcs, quod vivas , et morlitus :

Aug. 1. Uta Deo discriminelur, cui immor- es. (10) Apostolus adhuc deviduis voluptati
talitas ex sua natura competit ; qui neccreari, deditis loquitur Vidua, quce in deliciis est, :

nec ullo modo annihilari potest quare ab vivens mortua est. (11) Idem de suo facinore
:

Apostolo solus habens immortalitatem prse- fatetur Regius Vates Collocavit me in obs- :

dicatur. Anima autem Deo est de nihilo pro- curis, sicut mortuos seeuli. (12) Qui simul et
ducta et licet non de potentia ordinaria, semel vivunt et mortui sunt
: vivunt vita :

tamen de potentia Dei absoluta annihilari corporea et naturali non vivunt vita spiri- ,

potest. Anima hominis immortalis est , se- tali et divina namvcta mors est,qua anima :

cunduin quemdam modum suum , non enim separatur a Deo. (i3) Et qui hac morte plec-
est omni modo sicut Deus x de quo dictuin tuntur, sunt multo infeliciores iis qui mor-
est(j\);Quisolus habet immortalitatem.(4} 2 ' teni subiere corpoream. Nam in pcccatis
Anima immortalis, mortalis dici potest , ra- miseram vitam agentes, nihila mortuis dif-
tione mutabililatis, qua in melius proficere , ferunt, cum sint illis multo deteriores (i4) .

vel in deterius potest deficere. Licet anima Quia vero ista mors in qua corpus scpara-
secundumquemdam modum suuin sit immor- tur ab anima , umbra illias mortis in qua
talis, tamen in deterius deficiendo , et in me- anima separatur a Deo (i5), ex morte oor-
lius proficiendo , mutabilis esse convincitur. poris, animse mors elucidanda est, i.Corpus
6)3. Anima ex natura sua immortalis, mor- moritur, cum ab illo anima separalur At :

talis nuncupatur propter vitia , et morum sicut exspirat corpus cum animam cmittit :
nravitatem.
1
Potcst anima sicut
....
corruptibilis
,.
, m , _ _,.
(1) L. 3. de Doct. Chnst. 5.
.
(>) L.
.
,-
dc Svmb. o. — ,,.»,„ .->.
f.
propter morumvitia, ita eliatn mortalis dui. _
(3) L 4 dc Trin< 4-
_ (j) L> ; ClVi 8- _ 5 L l5
v

, :i
"

. .

1
'-) 4« Anima immortalis, mortalis dicitur , Civ. >. (6) ln c. 10. Dan. (7) Tcri. L. de An. 56. — — (

— (8) Tert. L. de An. i\. — Luc. — (10) Apoc.

(9) i5.

(1) Sap. i.~ (a)l.Gar. »5.— (o) L. ^. Moral. 7.— 3.— (1 1) 1. Timoth. 5. — (i>) Vs. i4».— (i3j D. Greg.
,i) Epist. 38. ad Hier.— (5) i.Timc th. 6,— (C) L coulia 1.4. Mor. 11.— (;4) D. CHirysost. lioin. ;S. in Matlh.
Oiig. et Piiscilliau. c. 1.— (7) L. de Fid. i_t symb. c. 10. — (i5) D. Cre:;. I. 3. Itor. 20.
 .,

354 ANliMA RATIONALIS. — CONCIO III.

ita exspirat anima cum Deuniamittit : anima Evain lugentem et paenitenlem (i), quae Ada-
amissa mors corporis ; Deus amissus, est
est mum ad peceandum induxit statim adducit :

iiiors animcv. (i) 2. Corpus ab anima sepa- Adamum et Evam : ut restitutionis candida-
ratum, nullos vitales actus producere potest : tos , ut confessione relevatos. (2) Quia scilicet
quia caret anima quae est principium vitae
,
vitam spiritualem animae ,
quam peccando
corporea3 et naturalis. Anima per peccatum perdiderant, pcenitendo rursus acceperunt.
a Deo separata nihil de condigno mereri
, Priores mortuis vivi dehinc mortuiex vivis , ,

potest : nulla valet elicere opera supernatu- et. rursus ex morluis vivi. (3) Priores mortuis

lalia ,
quia deest illi gratia, quae est princi- vivi ; quia prius fuerunt in gratia, quam ih
pium meriti unde D. Augtistinus de pec-
: peccato dehinc mortui ex vivis ; quia pec-
:

catore sic fatur Quia pedibus ambulat ;

: cando amiserunt vitam supernaturalem ani-
quia manibus contrectat ; quia oculis videt , mae, quam in sua productione acceperant :

et audil auribus ; offciis ccvterorum mem- et rursum ex mortuis vivi ; quia per pceni-
brorum satis utitur , viventem putas : vivit , tentiam a morte peccati ad vitam gratiae ,

sed corpus ejus ; morlua est autem anima suscitati sunl nos e contra, ex mortuis vivi,
:

ejus ; mortuum est quod melius est ; vivit sicut mortui ex vivis. (4) 1« nobis enim mors
habitaculum, nwrtuus est habitator. (2) 3. auimse quam per delictum orginale contraxi-
Mors corporis hominem denudat cunctis na- mus est prior vita gratiae , quae nobis per
,

turae et fortunae bonis mors animae omni- : baptismum confertur qui autem post divi- :

bus spoliat gratiis et meritis. Si averterit se nam illam regenerationem iibere peccant,
justus a justitia sua, et fecerit iniquitalem , vitam rursus amittunt animae , et 6unt ex
omnes justitia? ejus quas fecerat, non recor- mortuis vivi ; nec ab illa morte suscitari va-
dabuntur. (3) 4- Corpus emortuum foetidum lent, nisi per pcenitentiam. Nam ut conclu-
est De cadaveribus eorum ascendet fcetor.
: dit Tertullianus : Ergo pcenitentia vila est

(4) At ex D. Anselmo Tolerabilius fcelet (5) Quia scilicetanimae vitarn supernaturalem

:

canis putridus , quam anima peccalrix Dco. acquiril, per unionem cum Deo, a quo vivi-
(5) 5. Emortuum corpus prae corruptione ficatur.
sepelitur ex D. autem Augustino Animce
:
ni. PARS. Post veram pcenitentiam si
:

mortuce corpus scpulchrum est. (6) Et ut ait auia reman serU vita est : non magis vitcv \

Petrus Chrysologus Fit in corporis sepul- m iSC ebitur mors, quam diei nox.
:
(6) Nam si-
chro vivojunusanimcejam sepultcv. (7) 3. cut tjj es fugat noc tein, et lux tenebras ita ,

Mors corporalis lugetur quanio magis lu- tiivina gratia ab anima expellit peccalum
:
:

genda est mors auimoe? Luctus mortui sep- i n f us i aulem gratiae fit statim ac per pceni-
tem dies : fatui autem et impii omnes dies teil tiam deleta est peccati culpa. Dominus
vitcvillorum. (8) Quam justus sit hujusmodi poen i teH tinm destinabat purgandis mentibus
luctus , luculenter ostendit D. Augustinus. ra>positam : uti quicquid error vetus inqui-
Non est impossibile vel incongruum quod pnasset quicquid in corde hominis ignorantia ^

suggero, ut sic lugeamus exstinctam animam contaminasset, id puenitentia verrens et ra-

nostram, quomodo alienam caniem mortuam ( /ens et foras a bjiciens , mundam pectoris
?
plangimus. Si uxor, autfdius, aut maritus , domum superventuro Spiritui Sancto paret ,

mortui fuerint, inter se collidunt homines , au0 se me cum ca2 hstibus bonis libens infc-
capillos detrahendo, tundunt peclora , et in
luctu, et in poznitentia, vel in lac/jmis non
mtt
suam
^ Sanctus animae pcenitenti
Spiritus
largitur gratiam , quam ipsemet per
parvotemporeperseverant.Rogovos,fratres suam praesentiam vivificat : nam ut ait D.
charissimi, exhibeamus nos animtv nostra? , A m brosius : Vivificat omnia Spiritus Dei ,

quod illiexhibentcarnialience.Ethoc videte cum et Divinus ille Spiritus

ip Se <vi ta sit.
fratres, quam malum
lugeamus quod sit, ut cia v i la essentialiler competit, quique conti-
-

non possumus suscitare. Carnein quam non net em nen ter vitam vegetantem arborum ,
j

possumus suscitare, plangimus ; et animam v itam sensitivam animalium, vitam rationa-

nostram mortuam nonplangimus, quam pos- j em hoininum, vitam intellectualem Angelo-

sumus per pcenitentiam ad statum pristinum rull)) et v i tam supernaluralem justorum : est
revocare. (9) Sic animam suam delicto emor- )r nc ipi um vitae omnium creaturarum viven-
i
j
tuam,planxeruntprotoparentes quamobrem :
tmmj se j p r8ec ipue justorum, quos sua gratia
postquam Tertullianus in medium protulit

D. Aug. Serm. 5. de Verb. Dom. — Scrni. (1) de Cult. Fem. 1.— (2) Tert. Lib. 2. adv.
Tert. L. 1.
(1)
28. de Verb. Aposl. — (3) Ez.ech. 18.
—
(4) Isa. 34.
(2)
— Marc. —
Tert. L. de An. 3o.
a5. (3) (4) Tert.
Ibid. — —
(5) L. de Simil. 54. — (6) In Ps. 87.
—
(7) Serm. 19.
- (5) Tert. L. de Pocn. 4. (6) Tcit. L. de An. 5i. —
— (8) Eccles. 22. — (9) Seim. 4i. de Sanctis. (7) Terl. L. de Pcen. 2.
 , ,

amma aATlONAUS. — GONaO IV.

sanctificat, ct ut ait Cyprianus, velut ani- ex liis Beuuentes eliciendas conclusiones ru-
1). '

mas eorum vivificat. Spiritus Sanctus o/w- sui i, Fugieiidum etae peccatum quod :
,

iiitun viventium vita e#f, nonquod ipse sit mortem onimoe affert nam quld /it<r <r :

substantialis anima singulis, sed de plcnitu- mortiP (i >. Sollicite servandam esse gra- )

dine sua distributor magni/icus. T)\xo munia tiara , uuse animas vitam coufert. Cave ne
obit anima in corpore umini informare cor- rursus emoriaris, lisque qui in sepulchrls ha-
:

pus, aliud vivificare corpus. [nfbrmat cor- bitant aggereris ac peccatorum tuorum fu- ,

jnis, ut forma corporis , quod determinal et nibus constringaris. Incertum entm cst , an
actuat vivificat corpus, utprincipium vitae rursum ex sepulchio excitaberis. (a) 3. Ti-
:

ipsius. Primum munus arguit imperfectio- mendam mortem animae praecipue aeter- ,

nem, quia illudanima non exercet, nisi in- nam quia hujusmodi limordocel et vivere :

quantum eat pars quae simul cura corpore et mori. Per'imaginem mortis /ide initiafJs,
constituit unum compositum perse substan- spem meditaris , discis mori et vivere, (.S)
tiale. Secundum munua denotat perfectio- .j. Diligendam valde beatam vitam nam :

uem, nani estidoea divinarum processionum / ita si diligitur t ibi acquiratur ubi nulla : ,

in quibus Pater Filio, Pater et Filius Spiri- mortefinietur. Per vitam gratiae, vitam
tui Sancto divinam communicant vitam. gloriae comparandam. Confitendum est vi- ,

Spiriius Sanctus est anima animae, non qui- tam arternam, vocari gratiam : quia his meri-
dem informans, (quia cum sit infinitus, ne- tis redditur,qua gratiam contulerunthomlni.
quitesse pars}; sed vivificans, quiasua prae- (5) (>. Tandem i>er vitam gratiae comparan-
sentia illam vivificat. Tu, Dominc, anima non dam vilam beatam, tum animaB, tum corpo-
es, quce vila cst corporun/ scd tu vita cs ris. Consepulti suiuus Christo per baptisma ,

a/timaruiii, vita vitarum , vivcns tcipso, ct in mortem,uti quemadmodum surrexit Chris-

/ton niutaris, vita anittia' meos. (i) tus a mortuis, ita ct nos in novitate vitw in-
Duplex est vita animae una gratiae, altera cedamus. Ae nc de ista tantum vita putes :

glorise. Ilomo utramque habet a Deo : ut dictum f quae exjide per baptisma in novitate
animadvertit D. Augustinus, vitara quidem vivenda cst providentissime adstruit : si ,

graiise. Cum te Dcum incuiu quaero , vitam enim complantati Juerimus simulacro nwrtis
beatam qtuvro , quasram te ut vivat anima Ciuisti, ita et resurrectionis erimus. Per si-
mca : vivit cniin corpus inctiiu de anima mulacrum cni/n morimur in baptismate scd ,

mea, et vivit anima mea de te. (2) Viiam glo- per veritatem resurgimus in carnc , sicut et
rise.Sicut non cst a carne, sedsupra carnem, Christus : ut sicttt regnavit in morte dclic-
qttod ean/jacil vivcre, sic non cst ab unima, tuiu , ita ct gratia regnet per jttsliliam in
sed supra ahimarn qttod eamfacit bcate vi- vitam sempiternam. (6)
vere : quia ut vita carnis anin/a est, ita bcala
vita hoi/ti/iis, Deuscst. (3) Ul autem tle Deo e***e«®e«ee«ee#>#«eeeeeeeeeeeeeeeee»
homo vivere posset, Dei filius humanae vitae rnvrrn
L,L)MAl) nrT^uTA
QUAIUA.
factusest particeps. Nos non habemus vitam
in nobis ipsis, sed in Dco nostro- Dcus au- TT . .
,
. ' .,
1 t 1 ,. 1 .
Homo : Aiuma certe est quam tantt Jfacts
. .

tcin vater
r.. r .i. vtlam
semet/pso liabct, ct talem
111
,
l

"enuit r/ltttm, qui habcrct vitam /n scmel- -ii*-. .

quantum
'
tlla
.
.,,

; '
,

J
.

te Jjacit, cuitis cs toftts, qute ttbi

' *
.

.
,.

r J 4- . -. .
omnia est ; su/e qt/a ncc vivcre potes nec
l
/nso : qui lactus est part/ccps r vita? nostrce , TT *.
nwri. (7) Homo emm per ammam vmt, ra-
. . . .
l , N
' '.
... ,. 1 ,\
ut ejus v/ta} part/c/pes esse ijossemus. (4) i• •
n ,- ,
• • •

T7 t« 1 -j . .
•
!•» tiocmatur, operatur, a bellms chscrimmatur
\ erbi liumanatio evidenter ostenuit quan- l
. , ,. '
,, _, . .'
y^ 1 . in Angelorum
b ordine coliocatur, Deo assimi-
tum exoptet r
Deus ut homo vita sratia3 et ,
,
n , .
' , ,

n .° p. latur. Uuanto maiora sunt, uuae homo ab

glonae vivat. TT
1 • - . ,

Utraque est, 1. Gloriosa Deo J

.
: /^ . '.,/ . . , . •

,
1
n homo vivens. bi .
c . t.t 7 . - . ammahabet, tanto pluns ab 1II0 existimanc.a
,

nam g lorta Dci 2. Multum L.,. l

,. . .

, .°. ... r . . . • est amma. ttti, tn mansuctttd/nc serva ani-

iioraim utilis. incertum est utrum vtta ista ....
/. ., ,.,. ,.,. T
attcui stt utitis, attt tnulilis. Y tta vero quoe
. r., , . mam tuam, et da illi Iwnorcm secttndum
. 7
me-
, 7

ritum suum. feccantem m antmam suam

., r , .

,, ,. ,.,. , rJ

«1
.

est apua Ucum, sine dubto uttlis cst. (o)

,
. • „.•• 1 -^ , T -. /-, i -r i-
uf
E.t quia ut ratiocinatur mcert. Aug. lio-
. quts Jjustificabit?
-'
Lt, Qtns
v lio/ioriftcabtt c.v-
^ ,
fionorantem animam suam
. '
n
? (o)
,o\ ^
Pro scrva
, ,. , ,.?
mines ad noc crcati sunt ' ut aj.ternaliter vi- , n . , , / '.
r TT
vatit.ct ailernam v/tam aderne aspic/ant (7
. , \
t^raeca
....
,

lectio habet, l/onora, glor/fica.

b
7

\
Homo
' wy : ,
luimihtalis studio enutriendus, et erudien-
• ,. ' . ,.

D. Aug. L. 5. Confes. 6.
(1) (2) L. 10. Confess. — (1) Trrt. L. de Spect. 26. (a) Greg. Na?.. Orat. in —
20.— (3) L. de Ver. Innoc. c. 16;.— (4) D. Aug. Srrm. S. Bapt. —
(5) Tert. L. dc An. 44.— (<) D. Aug. T.pist.
G4- de Verb. Dom. (5) D. Irarn. 4 adv. Ilacr. (6) — 1. — i.5. —
(5) L. de Corrept. et Grat. i3. (6) Tcrt. L. de —
D. Aug. Tract. 1. in Ej-ist. Joan.— (7) L. tle cognit.Ver! Res. /\j. — (7) Tert. L. de Test. An. G. — (8) Ec-
Vit. c. 9. cles. 10.
 :

MCi AINIMA RATIONALIS. — CONCIO IV.

dus ad honoris contemptum, ut se honoret Bonitas Dei ipsius, etiam hoc pr&conio suo
etglorificet, admonetur et qui senonhono- addidit, quod prius domicilium Jwmini com-
:

rat et glorificat, divino ore peccator decla- mentata est. (i) Nam quis dignior incolere
ratur : quia sicut sui neglectus uon parum Dei opera, quam ipsius imago et similitudo ?
vitio deservit : ita dignitatis suse existimatio, 2.Nectantumcreaturasmateriales,humanae
multura ad virtutem profieit. Ut autem pre- Deus utilitati mancipavit, sed etiatn Angelos,
tium animae sua? taxare quis valeat , eam qui mere spiritales sunt : hos enim non ex-
existimare debet de censu quo sestirnatur , a cludit Tertullianus dicens Omnia a Deo in- :

i. Deo; 2. A Christo ; 3. A diaholo. stituta, et homini attributa. (2) Et ob hanc

I. PARS. Si quid de anima examinandum causam officia divina nuncupantur Nos of- :

est , ad Dei regulas dirigat. Certe nulluni ficia divina Angelos credimus. (3) Tum quia
alium potiorem animca demonstratorem qtiarn divinas ostentant perfectiones ; tum quia
auctorem reperiet. (1) Deus enim non solum homines eorum custodiae demandantur. An-
animae existentiam demonstrat , sed etiam § e [l bajuli sustinentur. (4) Inde D. Hier.
ejuspretium et valorem ostentat. Detts ope- animra rationalis colligit dignitatem. Magna
ris sui idoneus a?stimator (2), 1. Universam dignitas animarum, ut unaqttceque habeat ab
molemcorpoream, animre commodo et im- ortu nativitalis sua? , Angelum deputa-
perio subjecit; 2. Curam et gubernium ani- tum. (5)
mae Angelis commisit; 3. Animam ad seip- 3 Et quasi parum conducat ad dignita- -

sum, ut ad objectum aeternre felicitatis des- tem animae, quod omnia famula sunt homi-
linavit. niSi omnia subjecta, omnia mancipata (6),>

1. Optime ad propositum Tertullianus quod etiam omnem hominis paraturam ali-

humanam carnem, operum Dei dominam aua utique potestas divince voluntatis mi-
,

seumolitionis sua?reginam(?>), appellat.quia nistra modulatur. (7) Hominem adhuc ad

universa negotiatio mundialis , perveniens seternam ordinavit felicitatem Plane dispo- :

adhumani generis utilitatem; ipsum ccelum sitio futura propterhominem. (8) Ex D.Aug.
suhquo omnia, terra super quam ornnia ; et Clamet Zeno, hominem natum ad nihil aliud
quidquid illorum inter se ad commoda hu- esse , aua m ad honestatem. (9) Verum divina
,

mana conspirat. (4) Universi autein domi- bonitas, neque enim ad vivendum solummodo
nium habet horao, ratione animce rationalis. produxerat hominem, ut non adrecte viven-
Ornnia qucefacta sunt, inusum hominis facta dam, in respectu scilicet Dei. (10) Tum ut
sunt : quia utitur in omnibus ratione , quce ejus laudes decantet Omnia in decorem ho- :

homini data est. (5) Ideoque Deus post alias «**«& creata sunt , horno in laudern et glo-

creaturas hominem ultimum

condidit vel :
riarn conditoris sui factus est. (11) ut Tum
ut summam totius operis Recte novissimus :
a Deo beetur Quia Deus est incommuta-
:

creatus est homo, quasi totius stirnma operis. bile bonum homo autern mutabilis res est
,

ideo nisi ad incommutabile bonum quod est

(6) Vel quia propter hominem factus est ,

muudus Deus, conversus substilerit,formariutjustus

Recte novissimus creatur horno ,
:

beatusque sit, nonpotest. Ac per hoc Detts

quasi causa mundi , propter quetn factasunt
omnia. (7) Quapropter, ut addit D. Ambr. idern qui creat hominem, ipse operatur, ut et

Deus hominum scelera punire decernens , homo bonus beatusque sit. (12) Homo ad bea-
simulcumeo, animalia innocua, aquis dilu- titudinem naturaliter inclinatur ex seipso :

autem nequit esse beatus. Creaturce rationa-

viisepelivit. Quia propter hominem istafacta
l™ bonum , quo beata sit, non ex seipsa esl ,
erant, eo utique deleto , propter quem facta
q uia e * nihilo creata est. (i3) Nec
sunt, consequens erat ut illa delerentur, quia etiam ex
non erat, qui his uteretttr.Eodem modo cumcreaturis suo usui mancipatis Omnia, Do- :

mine, sub pedibus hominum subjecisli , tit

cessassent aquae diluvii : Recordatus est Deus
Noe, cunctorumque animantium. (8) Quia ut solus homo super omnia tua constitutus, tuus
ait Theodor. Recordari voluit , non solum esset totus. Exteriora nempe pro
corpore
Noe , sed etiam omnium animalium : nostra cuncta creasti ; ipsum verum corpus pro
enim causa illis consulere dignatus est. ctnima, animarn vero pro te , ut tibi soli va-
(9)
Vel mundum
ante hoininem r
produxit Deus,' ,
— _ r .
<k
... Lib. 2. adr. Marc. 4.
Tert. (2) Tert. L.
,
ut regale palatium ,
, . ,
m
.

quo humo habitaret

,
:
v

^
Rp t 2-
1)
_^
Terf- L> de Ar> . 5j# (4) Tert . L
. _
a. d( .

Cult. Fein. i5,— (5) In c. 18. Mattli.- (6) Tert. L. de

(1) Tert. L. de An. 1. —
(2) D. Amk (3) Tert L. — An. 33. —
(7) Tert. L. de An. 3;. (8) Tert. L. — de
de Res.9.— (4)Tcrt. L. 2.adNat.i.— (5)D.Aug. L. 83. R«:s. 5 9 . —
(9) L. 3. de Quaest. Academ.
c. 7. — (H
Qua;st. Qu*st. 3o. —
(6) D. Amb. Epist. 38. (7) D.
— Tert. L. 2. adv. Marc. 8. —
(.1) D. Aug. Dialog. ad
Ambr. Enarrat. in Geu. —
(8) Gen. 8. [9) Quxst. 52.
— Oros. — (la) D. Aug. 1. de Gen. ad litt. c. 10. — (1-)

in Gen. D. Aug. 1. deVer. Innoc. c. i43.

 A.NIMA IIATIONALIS. — CONQO IV. 36*;
carct , et te solum amarct : pouUUiu tc ad ab Angelis munditenentibus potestatlbus t a
solatium, injcriora rcro omuia atl scrcitiitm. sjiirita/ibns a tmrbiis hujui <rn iirijuitiir , ,

Quidquid enim ambitu eontineturt in/e> a Judicio u tcmo, a morte perpotua, (i Pri-
cosli ;

rius ariiina Iiumana cst, qittr Jnrta ist ut sum- niiis homo pccc audo d.i nioni vemlidr- , MM
murn borutm sujicrius j>ossidcrct , titjits j>os- r.ii, el l;un infatlSUB alir.iationis iniri.ii i,.n-
scssionc bcatajicrct. (i) Solus ergO Deui eit tractum iiam ut ait I). Cypr. ./dcrrsitm i

objectum felicitatta animat humansa Dei nos peccatorum chirographa tcripta tunt :
\

sunt jxutirijxitioiics Jr/irrs ijiurcmnjiic siutt ttuia itt Proplirla dirit j/cccatis nostris VO*
,
,

veritate ,
(2) Quii ut nundati tumus
non vanitate pn tium nanwue aninue tuet
felices, :

luculenter latiocinatur I). A»og. Tale quippe tmutquitque contequitur eum concupiscen* ,

bonurn cst Dcus ut ricmirii cum dcscrrnti tiir satis/cccril (2) Adamus su;i culpa, hu-
, .

bene sit : et in rcbus a Dcofactis, tam mag- jusmodi inchoavit contractum, quem DOI
rtum bomim cst naturas rationa/is, ut mtliiim ratum facimus, el debituni augemus, quoties
sit boniim, tjuo bcala sit, nisi Dcus. (3) [ude peccafflUS ll/c iiiitium indit.iit dcbiti , HOS :

taxat I). Augustinus humanoe naturae di^ni- feenus auximut posteriorlbus peccatit,
tatem. Quam excellens bonum sit humana Christus autem foenus disrupit, chirogra-
natura, ma.iimc apparet , quod dutum phum delevit , nos a captivitate daemonii
/tinc
ipsi sit ut j)ossit summi ct incommutabilis emit, lervitutis nostrio pretium solvit. Delens
boni ad/iccrcre naturte. (4) Nou immerito a quod adversum nos erat chirographum dc-
Vate Regio mendax (5) nuncupatur quia ut creti, quod erat contrarium nobit ipsum tu-:

ye.de commenlatur 1). Basil. Nihil refcrt lit de mcdio. (4) Quapropter non amplius
Ziorno nisi mendaceni existimationem. Se- sumus servi dsemonil, scd solius Christi
, ut :

culi bona muhum existimat , animae vero bene animadvertit Tertullianus, qtii Christia-
suae valorem depretial et ad lianc causam num sic alloquitur
: Tu vero nul/ius scrvus, :

illum Chrysol. pungit Horno quare tibi tarn in quantum solius Christi, qui te eliam cap-
:

vilis es, qui tam pretiosus cs Deop quare sic tivitate seculi liberavit, (5) Ad Christum igi-
honoratus a Dco, teipsum talitcr in/tonoras P tur pertinemus, tum jure productionis , ut
Si non attendis imperium quod habes in ad creatorem tutn jure emptionis, ut ad Do- :

creaturas, ministerium Angelorum, qui saluli minum. Quare hortatur nos Apostolus ne ,

tuae solerter invigilant, summum bonum, ad servi efficiamur hominum Pretio cmpti es- :

quod naturaliter anhelat anima tua, attende tis t nolite fieri servi hominum. (6)
quantum existimata sit a Christo qui eam ,
Trinum pretium distinguit D. Aug. infe-
proprio sanguine redemit. rius, aequale, et superius. Prctiu cnirn aut
II. PARS. Chrisfus tanquamovisadvicti- iatur res vcnalis, aut subjicitur , aut ex- ^V
mamductusest,ettanquamagnus ante tonden- cedU eam > (J" a » (I° tanto ouisque comparnt
tem t sic non aperuit os ; sed posuit dorsurn rem i ouant0 valet > vquatur pretiumrei, quce
suurn in fiagella, maxillas autern inpalmas ; comparatnr : quando vilius t subjicitur ei:
et facicm non avertit a sputaminibus, et iuter H" a "do carius » superat earn (7) Res
mi-
iniquos deputatus et traditus est,
non P rel, ° em P ta » non mtegre perlinet ad
esl in mor-
tcrn, mortern autem crucis. Sol cessit diem em P torem X(\ n ^ 1 P retl ° em P ta ad em P l °"
:

cmptionis nostrce. Ajmd inferos emancipatio torem pertinet, sed semel dumtaxat : empta
rwstraest,etstipulationostrainccelis.(6)So\em vero P ret, ° excedente valorem ejus, tolies
dicit repraesentasse emptionis nostr<e diem :
ad e mptorem peritnet, quoties pretium ejus
quia Christo moriente , obtenebratus est. valorem ejus superat : si bis superat, bis est

Christi morte emancipatio nostra celebrata eJ us

>
sidecies, decies ; si centies, cenl.es ;
est. Emptor et pretium familiaa Christus
S1«"dhes, nnlhes. Pretium autem quod pro
moriens. Merx et familia homo. Stipulator ammahumanasolvit Christus,infinite antmae
in ccelis Deus. Emptionis nostra sponsor, et valorem ex.ed.t. Quo majus est, quod pro
pretium Christus ad Patrem regrediens, sum- nob,s de(llt Christus » eo ma § ,s ad Chnstum
ma3 totius arrabonem intulit coelo.
mae co^lo. Inde con-
quapropter monet nos ex Apos-
p er tinemus, quap.
perttiiemus,

stat quantuin Christus animam humanam

t( lertuilianus quod non sunius nostn.
aestimaverit nam 1. Illam emit, 2. Pretio
: ,
Q" 0( *ciam non sumus nostri , sed prctio
[
e l quau et preiio. sanguine Dei. (b)
sanguinissui eniit,,0.1
3. In coelo beare voluit. '"Pf•» 1 j

I. Et Dominus quidem hominem redemit,

Clmstl servi sumus » et servitut,s noslra; de '
(1) Tert. L. de Fug. in Pers. is. — {2) In Symb.
Apost. — D. Chrvsost. Ilorn.
(3) 1. ad Ncoj)h. — (4)
(1) D. Aug. SolU. c. 50. — {1) D. Ang. !. 5. Civ. 11. Coloss. 2. — dr Idol.
(5) Terl.' L. iS. — (6) 1. Cor. 7.
— (3) L. de Nat. Bon. c. 7. — (4) U
de Ver. Innoc. c. — (7) Senn. 3. dc Veib. Dom. - (8) Tcrt. 15. 2. i<*
a8j. — (5) I's. 1 10. — (6) Tert. L. de Fug. in Pers. 12. Uxor. 0,
 3G3 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO IV.
ferre notam debemus in corpore nostro.
tua deles cestimare, setl Christi. (i) Anima
Empti enim estis pretio magno sanguinis Dominici pretio empta, tanti quo-
: glorificate
et porlate Deum in corpore vestro. (i) Defe- dammodo aestimanda est, ac sanguis Christi,
rendus est Christus in corpore , per modes- quo empta est. Tam copioso munere ipsa
tiam et mortificationem deferendus in : redemptio agitur , ut homoDeum valere vi-
corde, per obedientiam et amorem : defe- deatur. (2) 5. Nihil ab homine tali pretio
rendus in mente, per considerationem et aes- indignum, vel cogitandum, vel loquendum,
timationem Christi, qui ita animam nostram vel operandum.HumanafragilitasUnigeniti
rcstimavit , ut etiam pretio sui sanguinis sanguinemconsideret,et in pretiosuo cognos-
emerit. cat quam magna
quce tanti valet. (3) est ,

2. Etenim Christus sanguinejuit dives pro Quasi dicat O

qui tibi ex te tuaque
: homo,
homine. (2) Poterat Christus minori nos tenuitate, ac malitia vihs es , consideia te
emere pretio. lu suis negotiis utuntur homi- Dominico sanguine emptum et te eestima ex
nes argento et auro ; nummis et dinumerata magno pretio, quod Christus Deus est. Homo
pecuuia, res venales emunt. Non ita emit et dupticiter attendi potest. Primo, secundum
redemit Salvator. Scientes, quod non corrup- se, sine pretio, quo emptus et redemptus est,
tibilibus auro vel argento redempti estis, de Secundo simul cum Christi sanguine, qui
vana vestra conversatione. (3) Nec etiam in est pretium emptionis suce. Si primo niodo
redemptione aniinse, alicujus puri hominis consideretur , limo materiatus, fragi-
est ex
ve! Angeli usus est ministerio, ipsemet uni- lis, futilis, mortalis, deliclis obaeratus, morii
genitus Dei Filius, ejus pretium esse voluit : obnoxius : et ita sibi squalide vilescit ,
quasi
ut enim eloquenter fatur Euseb.Emissen../^- res nihili oestimanda , imo contemptin» de-
sum video transiisse in pretium meum. (4) pretianda. Si secundo modo sese spectet
Sanguine suo, qui infinitus est, redemit nos homo : habet aliquid magnum pretiosum ,

Christus, ut ex prelii magnitudine, colliga- sublime unde se magni aestimet, nempe

,

mus, 1. Quam pretiosus homo sit redemp- imruensum pretium, quo emptus est. Qua-
tori : Ille quidem pretiosum sibi hominem propter homines, vobis in vestra fragili- si
pretii ipsius dignitate perdocuit : ut hi/ic tate viluistis,ex pretio vestro vos attendite.
quoque intelligainus , quam graves apud se (4) 6. Anima Cbristi sanguine empta alti- ,

cvsti/uet Deus uoster hu/na/iorum eriminum
causas propter quas nou Angclum
,
non
Archangelum, sed Deum misit ad terras. (5)
2. Quanti sestimaverit hominem Deus, pro
quo tantum solvit pretium. /Estimatio est,
quanti prelii sibi quidque
: quanti cestimavit hic commercium jam pretium solvit
tudinem suam attendens, ad magna sese ex-
, , tollere debet. Redempla est vita tua de cor-
ruptione, jarn securus esto , initus est boncr
fidei contractus : nemo fallit redemptorem
tuum, nemo circumvenit , ncmo premit , egit
san- ,
,

Deus hominem/juipro eo Filii unici sanguinem guinem judit, sanguinem inquam fudit unicus
fudit. (6) 3. Quam homini pretiosa habenda Eilius Dei pro nobis :o anima, erige le, tanti
sit anima, qua? tanto pretio empta et re- vales. (5) liem tanti quodammodo valet ho- !

dempta est Iu trutina ergo crucis, non au- minis anima, quanti sanguis unici Filii Dei
:
,

rum, vel argentum, non corpus aliquod Ari- quo empta est quin et nisi pretioso san- :

gelicum , sed semetipsum passus est auctor guine unici Filii Dei aut Dei Theandricis ,

salutis appendi, ut homini, qui ab statu de- meritis, hominis anima digne redimi non
generaverat, naturce suce dignitatcm, vel ipsa potuit. Res tanta quovis alio pretiQ minor
ostcnderet pretii magnitudo. (7) 4- Quanti est. Homo qui in Dei censu tanti valet ,

eestimanda sit ab homine animae dignitas , quanti sanguis Christi apud Deum sestima-
cujus mensura est sanguis Christi : antono- tur, nobilem debet ducere vitam, etenim ad
mastice dicitur pretium pretium scilicet rem virtutis valde expedit , ut homo serio
,

magnum, immensum, infinitum.Censusenim admoneatur dignitatis suai ut saltem de :

rei ex illius pretio desumi solet quod vili censu, quo a Deo aestimatur pretium suum
, :

emitur prelio, vile aestimatur quod magno taxet ut nihil tantae nobilitatis indignum
: :

taxatur pretio, pretiosum censetur. Siigitur agat. Non ergo nobis viles simus qui tain ,

in teipso, non ex te debes cestimare quod es pretiosi Deo fuimus : nihil ille a nobis objec-
,

sed ex Christo ; quanto magis in Christo, non tum nihil mediocre suscepit : vult consen- ,

tire cum generositate pretii, dignitatem re-

(1) 1. Cor. G. — (2) Tert. L. de Fug. in Pers. 12. —
0) 1. tVi. 1. — (4) IJoin. 6. de Fasch. —
(5) D. Aug. D. Ambr. 1. 2. in Lu<\— (2) Eum-d. Euiiss. IJom.
fierm. 29. Temp. d<j — (GjD. Aug. in Ps. i43. — (7) 6.
(1)
de Pascii. — (5) D. Greg. 1. 17. JUor. 1. (4) D,—
Luseb. Lniis.s. Hom. 2. de Sjuib. Atig. in Ps. 02. — (5) D. Aug. in l\s. 102.
 \MM\ UATIOWUS. — COIST.IO IV.
demptl : tale eonversationls nostros exspectat
tradkUt t Chrlstum reputat stuitum tus §§
mcriiiim, <ju<kI sanguinis sui posslt vaiere mercajorem, (i) /\. Aniinam luam Chriiti
commerclum. (i) Quasi dicat O homo, Do- languina mundatam commaculat
: l.t mer- :

mioici Baoguinia eestimatiooem taaa, ct te cedem t/ue- Usm mogno coMpomtam- pretio-
marxe Beatimabis Noooisi quid magoum
a sissimo scllicet sangulne, commaculat. (2) ">.
Deo emitur magno pretio ne lii tibi sordide Sese virlutibus et meritii >>|><iliat quse itint
: :

vilis, qui pretiosus Deo fuiili. IVihil modi- pretia quibui mercatur coelum. PreUum noe-
cum, nihil mediocrc sufficit ei, qui ut te trum pudicitla est 9 qua nos separat a pecort"
emeret, summum, et pro te redimeodo do- bus- Angells junglt : pretium noetrum miee,-
oavit. Tuis meritis te Deb dignum redde ri<<>r</ia est, qum nos, dum conferUw lnopi»
apud eum , qui te digoum censuit pretioso bus- redimit a morte : pretium noslrumjmes
saoguiois sui commercio, quo BBteroam ai- est- qua? omnes homines gentlli errore et ser*
lequaris felicitatem, vttute depressos- Christo acqulsivii : pretium
S. In Iaudem Martyris prasdicat Tertul- noetrum bonaexistimatioeet, quia uniueeu-
liaoui : Si crucem tuam tollas , et sequaris jusque nostrum merttorum series «estlmatur.
Doniiiuun, ut ij/sc pracepit , tota paradisi (3)6. Christum, re sua , proprio sanguioe
clavis tiuis sanguis est. (2) Si Martyrum empta, frustrat. Nonperdei homo, quoa emit
sanguis virtutem liabet aperiendi coelum , eurosuo; etperdet Deus, quodemit sanguine
quanto magis sanguis Christi , qui Martyrum suoP (4) 7. /Kternne felicitati renuntiat, quam
cruori, haoc largitur virtutem ? Uienim ra- ioteodit Christus tanquamfructum pretioeis-
tiocioatur Tertullianus : Vis autem ct san- simum crucissua- tanquam dignissimam i<-
guinis aliquid P habcs Christi. (.5) Salvator compensationem ejjusi sanguinis sui. (.">)
Christus res sanguinis gessit. (4) Nam suo Christi Dei crux , passio, mors , velut flos
sanguine nos a servitute doemonis emit et est, hujus autem purpurei floris, pretiosissi-
redemit justitioc divinse per hominem of- mus fructus esthominum salus , vita gratice
;

fensee abundanter satisfecit ; peccati macu- immortalis qua homo pollet, beatituclo, et
lam delevit; poenae octernae reatum sustulit; clignissima compensatio incarnationis , Pas-
Paradisi januam aperuit; in coelum ascendii; sionis et mortis Christi.
uam sublevata? sunt portce senipitema?, ut in~ Si homines tam sollicite curant bona quae
troirct Rcx g/orias, Dominus virtutum, homi- magno pretio emerunt qualis quaeso in illis :

nemde terris,immoab inferis mercatusinccelos. debet esse sollicitudo sanguinis (6) , quo
(5) Multimoda est efficacia sanguinis Christi Christus eorum animam et felicitatem tnerca-
:

nam a servitute liberat animam per pecca- tus est? Ut Christianus tantum possit servaic
;

tum inortuam vivificat hominein per gra- pretium, fide et sapientia indiget Unaergo
; :

tiam justificat ; justum in ccelo rcternalitcr tibi et fules , et sapientia , ad tutelam opus
beat. Qui nos tanto prelio redemit non vult est : quibus non adhibitis, et redemptionem
,

perire quos emit. Aon emit quos perdat scd tuam potes perdcre : adhibitis, haud redemp-
,

emit quos vivificet. Si peccata nostra supc- tionem desiderare. (7) In judicio autem exa-
rant nos prefium nostrum sanguinem suum minabit Christus, qualiter se egerit erga pre-
,

non contemnit Deus. (6) Quam scelerosus tium suum. Ille veniet ad discutiendam vi-
peccator, qui, i.Sanguinem Christi contem- tam nostram qui eam restituit per mortem ,

nit, et depretiat Quis esl nunc qui adversus suam : ille inquam pro commissa nobis salute
!

illum reluciatur, imino depretiat? (7) 2.Ter- nostra rationem exacturus est, qui pro nostra
rena bona multum , Christum vero parum redemptione damnatus est qui tantum con- ,

ajstimat. Similis Judae, qui suo ijisius dam- tulit scit quantum reposcat : novit quanti ,

nandus judicio, quo triginta aureis vendidit ei constiterit homo suus. (8) Diversimode
eum, quem mulier, ut ipse taxaverat, unxit apparebit Salvator electis et reprobis bonis :

trecentis : sedin hoc perversus quod ipsit/n addit Eus. Emiss. (9) gloriosum se restituet,
,

vili aistiniaiis Dominum unguentum illtul quasi debitum bonorum operum prelio. O
,

caro tfstimavit. (8) 3. Christum etiam tan- bona restitutio , cui se oboeratus Christus
quam imperitum mercatorem culpat quasi Deus fatetur dein se malis objiciet crucifi-
: :

rem vilem niagno emerit pretio ;

Qui dat xum, ut praesciti arbitrio suo, se videant ante
pro modica delectatione illud, pro quo Chris- pretium suum, et tarde licet se aestiment ex

(1) Euseb. Emiss. Ilom. 4. de Symb. (?) Tert. L.

— (1) U. Aug. Serm.
D. de
07. cie Temp.
lemp. — {>.)
(2) Tert.
leri. L. dc
l,. ac

le An. 55.
de —
(3)Tert. L. de Spect. 29. (4) Tert. L. — Fug. in Pers. 12. — D. Ambr.
(3) —
(4) D. Angust.
Ic An. 28. —(5) T.-rt. L. de Fug. in Pers 12.
dc (6) D. — in Ps. 129. — (5) D. Bern. Epist. 109. (6) Trrt. -
Uig. Serm. 46. de Commun.— (7) Ttrt. L. de Fug. in
Ai Apol. 35. —(7) Tert. L. de Fug. in Pers. i4-— (S) En-
Pers. 12.
— '(S) D. Paulin. Epis.X seb. Emiss. Hom. 4. de Symb.— (9) Hom. 2. de Symb.
1. 24
 ,

3;o ANIMA RATIONALIS. — CONCIO IV.

pretio pro ipsis largiter impenso, quod con- Ut suo clienti prodesse possit, continuo ei
tempserunt, et Per se defini- assistit. An prcesentem Angelum esse dubi-
nihili fecerunt.
vit exigere, quod de se dedit. Non ergo al- tas, quem non vides ? si fidem consulas ea
,

ter, sedaliter veniet. Ipsenamque veniet, ut tibiangelicamprobat prcesentiamnondeesse :

bonis se restituat creditum, malis se objiciat adsunt igitur, et adsunt tibi , non modo te-
crucifxum : ut crescat terror judicii de prce- cum, sed eliam pro te : adsunt ut protegant,
senlia corporis judicaV violatis inter hcec adsunt utprosint.(i) Adsuntetiam tltemones
, :

nnmeribus Dei. Qua fulucia stabit desertor JSIam et suggessimus nullum pene hominern
anteregem? vulneralus ante medicum suum? carere dcemonio. (2) Adsunt inquam daemo-
pcrditus ante pretiumsuum ? O homo, si vis nes, non ut prosint, sed ut noceant non ut :

in judicio Cliristum hahere benignum, noli homines protegant , sed ad divince imaginis
in vitia degenerare , tanquam vilissimum depngnationem.
(3) Non ut salutem cu-
peceati mancipium ne te vilipendas, qui rent animarum sed ut eas perdant Spiri-
:
, :

tam pretiosus es Deo ne tibi sis vilis, qui tus nequam ab ipsa etiam janua nativita-
:

tanto pretio emptus a Christo es et si ani- tis animas aucupabundus.

(4) Quod ut fa-
:

mam tuam taxare non vis , ex censu Dei et cilius exsequatur , mercedem homini pro-
Christi , saltem eam aestima ex censu dia- ponit.
holi. ;
3. Adversus munditenentes luctatio est
III.PARS.TertullianusagnoscitflWcfore/w nobis. (5) Scilicet adversus daemones, qui
,

delicli diabolum. (1) Deinde diabolum Dei hominibus bona mundi offerunt, ut eos suae
cemulum (2) : qui hominem oestimat, ut eum subdant tyrannidi. Diaholus ut Christum su-
factori suo eripiat: Quanto pretiosior auro et peraret, obtulit ei omnia regna mundi. As-
argenlo, lanto fraudulentior Deus vester, qui sumpsit eum diabolus in montem excelsum
hominemdominoetfaclorisuo eripit.i^) Quod valde : et ostendil ei omnia regna mundi, et
si agnoscamus ingenia diaboli (4), tribus po- gloriam eorum, et dixit ei : Ha?c omnia tibi
tissimum mediis utitur , ut Deo hominem dabo, si cadens adoraveris me. (6) Ubi D.
eripiat, scilicet , calliditate, assiduitate , et Chrysol. Hcec dicil, non qui possit dare , sed
mercede. 1. qua hominem deci-
Calliditale, fallere : offert cjuce Dei sunt , Deo ; auctori,
pit; 2. Assiduitate, qua homini assistit ; 3. q"& auctoris sunl repromiltit. (7) O quanti
Mercede, quam homini proponit. aestimat hominem doetnon tanti unum facit, !

1. Primos homines diabolus elisit. (5) l| t a d eum lucrandum ei promittat omnia

Astutia eos decepit Diabolus, cum invideret
:
iegna mundi , illumque omni gloria seculi
homini, serpente indutus, tocutusestmulieri, muneret. Ad invidiam concupiscit spirilus;
etde muliere venenavit et virum. (6) Eodem (8j scilicet nequam : Alius autem jjriyter
modo nepotes eorum novis fallaciis decipere diabolum, Dei cemulus non est. (9) Qui ad
nititur, diabolo semper operanle , et adji- invidiam Dei concupiscit hominem , et ve-
ciente ad iniquitatis ingenia. (7) Et ob hanc ram Christi oestimationem , mentita aesti-
causam de calliditale serpens' nuncupatur. matione vincere satagit Christus se totum :

Abscondat itaque se serpens quantum potest, impendit pro hominis salute , daemon vero
totamque prudentiam iii latebrarum ambagi- se totum impendit pro hominis damna-
bus (orqueat,alte habitet,inca:cadetrudatur, tione : Christus se privat gloria mundi , ut
per anfractus seriem suam evolvat, tortuose homini acquirat totam ccelestis beatitudinis
procedat , nec semel totus gloriam ; daemon offert homini mundi glo-
lucifuga bestia. ,

(8) Quapropter Apostolus induere nos jubet

riam , ut ei eripiat felicitatem aeternam :

armaturam, in qua stemus ad machinationes Christus ut ad se hominem trahat, ei pro-

diaboli (9) qui hominem ex calliditate ag- mittit immortales cceli honores, voluptates
;

greditur, et ex assiduitate qua ei assistit et divitias ; doemon ut hominem sibi subdat,

, .

perdere nititur. ei offert avaritiae divitias , voluptatis libidi-

2. Angelum custodem homini commisit nes, ambitionis glorias : Christus dat quod
Deus qui ejus saluti invigilat Omnem au- habet; daemon promittit quod non habet, et
,
:

tem hominis paraturam aliqua utique potes- quod Christus vere praestat pro hominis sa-
tasdivincevoluntatisministramodulatur. (10) lute, ficte offert daemon pro hominis servi-
tute idcirco Tertullianus acute nuncupat :

(1) L. 2. adv. Marc.

Tert. 28. — Tert. L. l.de
Cult. Fem. 7. —
(2)
(3) Tert. L. 2. adv. Marc. 28. — (1) D. Bem. Serm. 12. in Ps. 90. (2) Tert. L. de —
Tert. L. de Cor. Mil. i5. — (4)
(5) Tert. L. de Spect. 18. An. 5 7 —
(3) Tert. L. de Spect. 18.
. (4) Tert. L.
dc—
— (6) D. Aug. Tract. 42. in Joan. (7) Tert. L. de
— An. 3o.— (5) Tert. L. 5. adv. Marc. 18.— (6; Matth.
Vel. Virg. c. 1. —
(8) Tert. L. adv. Valent. 3. (9)
— 4- —(7) Serm. i3. —
(8) Jacob. 4.— (9) Teit.
L.i.de
Tert. L. 5. adv. Marc. 18.— (10) Tert. L. de An. 07. Cult. Fem. 7.
 , :

ANIMA aATiONALIS. — CONCIO V. 371

IMendacium. cnjiiditatis niinistrum (i) Die- . pro illis cssct danda si atmrniim /diquod
,

moo etenim mendacio primoa devicil homi- fructuosumve pradium :ad eaparati tumus
nea nam ox D. Bernard. Porrigit pomurn^
: peevenire cum toiiicitudtne cimw periculo, ,

c/ surripit paradiium. (a) Kt quia //<"/ poterat cum jactura pudorlt et UbtrtatU </ tempo- ,

(cdi/irarr inrui/ar ! iun sinr dcmiditioiic rrri- ris. .4/lco niliil rst ciii/jnc sc ci/ius . i
SlC dfl
tatis^S*, mendacem Deum facit, utdestructa facili, mi jacturam homo negligit, cum lua-
in hominum mentibus Dei veritate, <-t sta- rura rerum jacturara lic asgre ferat quara :

bilita mendacii falsitate, faciliua eorum con- immerito. Tupro homint pacitcerit cum d, -

cupiscentiam sccenderet. Sic rt concupitcen- latdre, quem Chrittut cmit, tmmoet manumi-
tia prctiarcbus injlamnuwit quoque tit. (2) llomo
, /// sc
ChristO libertate ilonatus ;i ,

arccndcrrt I\dni tanto ma/or

. coiuupis- inavstitnabili pretio emptUI <t redemptUS, B
fit
ccntia quanto magnifsclt quod concupilt. diabolo aestimatur, el possidetur pretio infi-
,

(4) CoiK-iipisi fiitia protoparenturo, dasmonis nite minori <*<>, quod pro homine lolvit Sal-
mendacio accensa, pluris fecit delusorium vator : Hunc ergo liberum pretio attimdbU ,

diaboli proraissum, quam Dei mandatum, et pretio potsiaebis , nUieodem t quantoDo-

omneque verax ejns donum illis sitniles ne- mino constitit, tanguinetuo tciUcet. (3) l'<
: <
•

potes eoruro, qui rebus temporalibua magis cator, qui animam suam tanto pretio emp-
<|uatn asternis moventur, lias contemnunt lam,diaDolovendit pro aliquo fortunae bono,
illas in magno pretiohabent. De suo peccato seipsum offendit, adeo pretiosam vilipen-

interrogata Eva respontlit Serpens decepit dens aniraam suam Christum adhuc offen-
: :

me. (5) J\on dicit, ut sapienter notat Arnohl. dit, nam sanguinem suum contemnil quein ,

Carnot. ((j)Serpens dejecit me in peccatuin nequiler sceleroso facinori postponit. O h<>-

:

vel serpens exstitit occasio, quod Deum of- mo , ne in tam nefandum incidas injustiti;!'
fenderim ; quod Dei amorem amiseriro ; quod et iniquitatis baratrum , csto sapicntia, non
gratiam , et jus ad asternam beatitudinem prcemio cautus. Attende non bona fortu-
perdiderim. Haec omnia prseterit et solum nic, quae tibi offert diabolus, sed dignitatem
,

dolet a da?mone fuisse deceptatn et frustra- animas tuae, et valorem pretii, quo empta est.
tam in promissione ac emolumento propo- (j) Fide tutus ratiocinare Dicas fiomini , :

sito. Dcccptam se dicit, amplius dolens quod Accipe a me pecuniam : clamet ille, Iiedcmp'
iliabo/i promissio cffectu carucrit , quam tns sum. Dicis , accipe a me aurum , qni/l
quod cjus suggestioni assensum prcebuerit. das, aut qnid aufers ? Das pecuniam, ut au-
Quot sunt liac tempestate, qui ultro deei- fcras gratiam das pretium , ut auferas •

piuntur a diabolo, ejusque tyrannidi manci- vitam ; das prcfinm ut aufcras quod cmp-
pantur qui ei vendunt animam suain , 11011 tus sum. Quid ernis ab cmpto ? Pretium
:

pro tolo mundo, sed prouno nummoaureo : meum non nurum, sed sanguis Christi est
non pro omni gloria mundi sed pro umbra non me seducis, non me decipis. Quantum-
,

honoris: non pro deliciis aliquo temporeper- cunquc inihi conferas , non mihi tollis pre-
mausuris, sed pro momentanea venerea vo- tium mcum pecunia tua tccum sit in perdi- ,

luptate Quisque peccando aniniam suain tionem : nam prctium meum non habet prc-
!

vendit diabo/o, tanquam pretium dulcedinis tium. (5)

tempora/is (7) Pro unius hominis anima ,
.

universus mundus sulhciens pretium non

est, cuncta fortuna? bona , unam nequeunt
CONCIO OUINTA.
animam aestimatione et valore adaequare :

quam constat^m viliorem, si non tanto sibi Pltjra sunt quce animam commendant hu-
constabit homo, quanti constitit Domino. (8) manam : nimirum spiritalitas, intellectuali-
Non aestimat quanti constitit ,
Domino
qui tas, ralionalitas, libertas, immortalilas, gra-
eam pro re nihili vendit. Bene ad proposi- tiae et gloriae capacitas, divina imago, et si-
tum Senec. Gratuita nobis videntttr quw ca- nhlitutlo, muudi dominatio, angelica custo-
rissime constant : ex eo Ucet stupor nostcr d; a> Dei aestimatio, Christi redemptio. Ultra
appareat, quod ea sola putamus emi, pro has dotes quibus mire nobilitatur, est adhuc
quibus pecuniam sohimus : ea gratuita vo- c] e Religionis officio censenda. JEslimntc de
camus , pro quibus nos-ipsos impendimus : Re/igionis ojftcio. (6) Anima angelica, divina,
quce emere no/lemus, si domus nobis nostra e t sancta nuncupatur Angelita, ratione spi- :

ritalitatis, et intellectualitatis, qnoe sunt per-

(1) Tert. L.de Idol. 11.— (2) D.Bern. de Grad. Hum.
— (3) Tert. L. a. adv. Marc. 1.— (4) Tert. L.a.de Cuit. (1) Ep. 4s.— (2) Tert. L. de Fug. in P.-rs. la. — (3)
Feru. 8. — (5) Gen. 7>.— (G) De oper. sex dier.— (7) D. Tert. ibid.— (4) Tert. ibid. 14. —
(5) D. Aug. L. de
Aug. — (7) Tert. L. de Fug. in Peis. 12. 5. Hcer. c. 7. — (6)Tert. Apol. 09.
 : ,,

3 72 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO V.

fectiones, illi et Angelis communes : divina, nipotens. (i) Optime probamus ex Dei ope-
ob rationalitatem, libertatem, et immortali- ribus, ejus existentiam , omnipotentiam, et
tatem ,
qnas a divinitate participat ; at est magnitudinem quia undique nobis omnia
:

jam sancta, religione. (i)Nunc non lubet de resonant conditorem. (2) Addit D. Chrysost.
onini officio religionis (2) disserere ; sed Tacet ccelum : sed ipsius aspectus vocem ,

trinum duntaxat enucleare , nimirum cogni- tuba clariorem emittit , per oculos non per
tionem , cultum , et timorem. Anima ete- aures docens. (3) Quot sunt creaturae , tot
nim , 1. Deum omnipotentem demonstrat ; sunt effectus, in quibus prima omnium causa
2. Benefactorem invocat ; 3. Judicem for- conspicitur. Si eniin veritates per imagines
midat. apprehenduntur, id est, invisibilia per visibi-

PARS. Deus ignotus esse non debuit.

I. lia noscuntur, quia et Jpostolus uobis scri-
(3) Deus qui ab jeterno, a suo intellectu per- oit Jnvisibilia enim ejus a conditione mundi
•'

fecte comprehenditur qui ab initio fere:

de factitamentis intellecta visuntur, et Plato
mundi, a beatis Angelis intuitive videtur , hwreticis : Facies occultorum, ea qua; appa-
post productas creaturas materiales , homi- rent ' et necesse est omnino hunc mundurn
nem ad sui formavit imaginem , ut ab ipso imaginem quamdam esse alterius alicujus.
cognosceretur. Oportebat Deum cognosci (4) Nullius autem imago esse potest , nisi

bonum hoc utique et rationale. Oportebat Dei > q ui sua omnipotentia cuncta de nihilo
dignum aliquid esse , quod Deum cognosce- produxit, quod etiam Gentiles natura duce
ret :quidtam dignum prospici posset, quam non ignorarunt quare Tertullianus sic eos :

imago Dei et similitudo P (4) Dupliciter au- Nonne conceditis de cestimatione

alloquitur :

tem Deus ab homine viatore cognosci po- communi aliquem esse principem mundi ,

test scilicet, ratione, et fide. Nos definimus perfectce potentiae et majestatis ? (5) Etenim
:

Deum prirno natura cognoscenduin, dehinc cum nulla sitperfectio in effectibus, quae non
doctrina recognoscendum : natura ex operi- reperiatur saltem eminenter in causa eorum
bus, doctrina ex prcedicationibus (5) In pra3- aequivoca, creaturaearguunt,non tantum exis-
.

senti autem non loquor de cognitione super- tentiam etomnipotentiam Dei,sed etiam mag-
naturali per fidem quia ut ratiocinatur Ter- mtudinem et majestatem. Deus totam molem
:

tullianus animam alloquens Nones, quod istain cum omni instrumento elementorum
:

sciam, Christiana : fieri enitn, non nasci soles corporum, spirituum, verbo quojussil, ratione
Christiana. (6) Ut corpora a parentibus ge- qna disposuit, virtutequapotuit, de nihiloex-
nerantur,itaexD.Cyril.Hieros.(7)animaper pressit in ornamentum majestatis sua\ (6)
fidem regeneratur; quo sensu apud Tertul- At cuncta quoe in universo continentur, mag-
Kanum fiunt, non nascuntur Christiani. (8) nitudine sua, opificis potentiam nobis decla-
De cognitione supernaturali per fidem , qua3 rant > efficiuntque , ut animadversa eorum
propria est Christianorum , non est sermo pulchritudine , crealorem ut prcestantissimum
:

seddecognitioneanimaanaturali. Communis artificem laudibus efferamus. (7) Quomodo

religionis (9) , quia omnibus ratione uten- iutelligendus est Vates Reguis, dicens Cceli :

tibus communis est. Cuncti homines anima enarrant gloriam Dei. (8) Quia ut expencht
constant, anima vero naturaliter, cognoscit Theodor. Ccelum tantummodo conspectum,
existentiam, et magnitudinem Dei. Qucedam Dei sapientiam prcedicat , quandoquidem
enim et natura nota sunt , ut Deus nosier ™ulta est magnitudo et pulchritudo , et diu-
penes ornnes. (10) Existentia Dei ita evidens tItrna perseverantia. Hoc argumentum
(9)
est, ut a Dei existentiam,
nemine ignorari possit. Sed brevi- potentiam et magmtudinem
terproponam, et plenissime exsequar prces- evidenter demonstrat , ut ipsius solis radio
cribens, Deum ignorari nec potuisse nomine putem scriptum : ila claret. (10) Quia ut phi-
magniludinis, nec debuisse nomine benigni- losophatur D. Aug. Deus creaturce rationali,
tatis. (11) Quia opera Creatoris utrumque ratione utenti, abscondi non potest. (11) Ex
testantur, et bonitatem ejus his concluditur neminem Dei existentiam
qua bona , et ,

potentiam, qua tanta et quidem ex nihilo :

,
ignorare et negare posse. Nemc negat, quia
postremo, vel sic magna dum bona , vel sic ne 'no ignorat quod ultro natura suggerit
Deus potens, dumomnia ipsius, unde et om- Deum esse universitatis conditorem. (12)

Tert. L. 3. adv. Mar. 20. —

(2) Tert. L. 3. adv. (1) Tert. L. 2. adv. Marc.
5. —
(2) D. Aug. in Ps.
(1)
Marc. 6. —
(3) Tert. L. 3. adv. Marc. 3. (4) Tert. — 26. — (3) Hom.ad pop.
9. —
(4) Tert. Lib. de
An.
L. 2. adv. Marc.6. —
(5) Tert. L. 1. adv. Marc. 18. 18. — (5) Tert. Apol. 24. —
(6) Tert. Apol. 17. (7) —
— (6) Tert. L. de Test. 1. —
(7) Catech. 1. (8) Tert. — Damasc. 1. 2. de Fid. 6. —
(0) Ps. 18.— (y) In Ps.
i35.
Apol. 18. (9)
—
Tcrt. L. 1. ad Nat. 2. —
(>o) Tert. L. — (ic) Tert. L. de Res. 4 7 .— (11) Tract. 10G. in Joan.
de Res. 5. —
(11) Tert. L. 1. ad Nat. — (12) Tert. L. de Spect. 3.
 ANIMA RATIONALIS. — CONQO V. ) |

At proh dolor nun<- negotlum patitur

! i>i<lct,ct Dao commendo. (1)6. Ex tettitno-
Deus omnlpotens Dominus
, conditor uni-< t nio anima. Sie t divinitas anima
< n< prm»
versitatis; ideotantum opinort quiaaprimor- s<'^i<< erumpity
bono priora <t oonscientta
c.t ,

dio notusest, </iti<i nunquam latuit, quiasam- Dei In testimonium prodit. Deus bonus. Deus
per illuxit. , Alheista eteoim , supremi videt, et Deo cammentlo. (a) Addit. Vultis
ouminii exisleoliara ueeantjot impietatem ex animat ipsiw testimonio comprobemus?
suam armant adversus ueum mundi omnibus quat licei carcere corporis pressa, licei Instt*
naturaliter notum de testimoniis operum. (a) tutionibue pravis circumscripta , licet libldl-
Tam impiam temeritatem multii confutat nibusac concupiscentlUt avigorata, licetjal*
Tertullianus, i.Ex Dei operibus. Vultisex sis </<is exanciltata
t
cum tamen resiplsclt.
operibus tpsius tot ac talibus quibus conti- ut <./• crapula t «t ex tomno, nt ex ailqua va-
itci/tur, quibus susti/tcmiir, quibus oblecta- letudine , etsanitatem suam potitur Deum
t

i/iitr, etiam quibus exterremur P (3)Addit: nomlnatt hoc solo nomine quia proprio Dei ,

Deiim otuiics uatimditcr nostis, a<l citjus fitl- Verl. Deus m<ignns,Deus bo/uts, ct Jhtod Dcus
gura ct tonitrua contremiscitis t a<l cujus bc- dederit omnium v<>.v est. , testimonium
neficia gaudetis. (4) 2 Ex naturss
- auctori- animce naturaiiter chrlstianat ! (3) Hoc ani-
tale. Sat rcfcrt inter honorem (cinj/o/is / mas testimonium convincit atheos qui con-
, <
,

Religionem Dci : det consuetudo fidem tc/u- tra ratiooem, sensum communem et oatu- ,

j/ori, nalura Deo. (5) Saue debet consueludo ram, Deuin de medio tollere iiituiitur. Hcec

fidem lempori, eum ipsa nihil sit aliud quam testimonia animat quanto vera tanto simjili- ,

diuturni temporia usus. At natnra fidem cle- cia: quantosimpliciat tanto vulgaria : quanto
l)et Deo, nempe auctori suo naturam enim vufgaria, tanto communia : quanto commu-
:

condidit Deus, itnpressa est Daturse, supreini nia, tanto naturalia : quanto naturalia, tanto
numinis majestas. Homoipse esiportio prin- divina. Non puto cuiquamfrivotum et fri-
cipalissima natura, ipsa igitur homiois na- gidum videri posse, sirecogitet naturcs ma-
tura, fulem conditori suo debet. Qui fidem jestatem, ex quacensetur auctoritas animat,
denegat, oalura, et Divhue majestatis reus Quantum dederis magistrce, tantum adjudi-
est. Prcvmisit tibi Deus naturam magistram t cabis discipulat. Magistra natura , anitna
submissurus et propfietiam, quofacilius cre- disciputa. Quicquid aut illa cdocuit, autista
ilas proplietiiv, discipulus naturat : quod sta- perdidicit, a Dco traditum cst, magistro sci-
tim ad/nittas, cum audieris quod ubique jam /icct ipsius /n<igistrce.(/$)j.lj\u\iscu]us<.iueaii\-
videris. (6) Ex infallibili Scriptura sacra inatn in testiinoniutn vocat. Qitid anima pos-
testimonio. In principio Deus fecit ccelum et sit de principali institutore pnrsumere , in tc
terram. Jdoro Scripturce pleititadinem : qua esl, cestimare de ea, quceest in te. Senli illarn,
ruihi etfactorem rnanijestat etjacta (7) Sub- quce ut sentias ef/icit : recogita in pratsagiis
jungit '.Quoplenius et impressius tam Deum, vatem, in omnibus augttrcm in eventibm ,

quarn disposiliones ejus et voluntates adirc- perspicaccm . M

ii um, si a Deo data novit ho-

rnus, instrumentum adjecit litteraturcv,si quis niini divinare. Tcuu mirttm , si euin a quo
velit de Deo inquirere, et inquisito invenire, data est , novit. Etiam circumventa ab ad-
ct invento crcdere , et credito deservire. Viros versario meniinit sui aucloris, et bonitatis , et
cnimjuslitiaet innocentia dignos Deurn nosse decreti ejus, et exitussui, et adversarii ip-
et ostendere a jjrimordio in seculum ernisit sius, sic rnirum, si a Deo dala, eaderri canit,
Spiritu divino inundatos , quo praedicarent qua? Deus suis dedit nosse.
Deurn unicurn esse , qui universa condiderit. Huic ratiocinationi impii cum Lucillo ,

(8) 4« E x daemonum confessione.

Deleant Tolosae de atheismo accusato, convicto , et
igilur et testimonia dcemorium.fy) Nam Con- ultimo supplicio mulctato, respondent esse
fessio damionum , qua se deos neganl esse , niodum loquendi. Sed qui ejusmodi eruptio-
quaque non aliurn Deum res/jondent, prteler nes animee non putavit doctrinam esse na-
unuin cui nos mancipamur. (10) 5. Ex una- congenilm et ingenilce conscientias ta-
tura> ,

nimiconsensu philosophorum et populorum. cita commissa , dicet potius divcntilatis in

Utar et conscientia populi, contestantis Deum vulgus opinionibus publicaiarum littcrarum
Deorum : utar et reiiquis communibus sen- usum jam et quasi vitium corroboratum. (5 |

sibus, qui Deurn judicem jjrxdicant ; Deus Huic effugio acuteoccurrit '.Certcprior anima
qiia/n tittera, et prior sermo quam libcr et ,

(1) Tert. L. 2. adv. Marc. a.

— (2) Tert. L. de Res. prior sensus quam strlus, et prior fiomo ipse
2.— (3) Tert. Apol. 17.— (4) Tert. L. ad Scap. 2.— (5)
Tert. L. de Pall. 4.— (6) Tert. L. de Hes. 12. — (7) Tert. L. de Res. 3.— {?.) Tct. L. de An. 4'-
(1)
—
Tert. L. adv. Uermog. 22.— (8) Tert. Apol. 18. — (9) (3)Tert. Apol. 17.— (4) Tert. L. de Trst. An. 5.—
Tert. L. deCai. Clir. 21. —
(10) Tert. Apol. 24. Teit. ibid.
 :,

3;4 ANIMA RATIONAUS. — CONCIO V.

quam philosophus et poeta. Nunquid ergo terram detestatur ? Cur allbi scrvit, alili vin-
eredendum anle litteraturam et divulga- dicem convenit ? Cur verha habet Christia-
est,
tionem ejus, mutos ab hujusmodi pronuntia- norum, quos nec auditos visosque vult ? Cur
tionibus homines vixisse ? Nemo Deum et aut nobis dedit ca verba, aut accepit a nobis?
bonilatem ejus loqucbatur : mendicabat ser- Cur aul docuit , aut didicit? Suspectam habe
mo, opinor, immo nec ullus esse poterat, ccs- convenientiam prcedicationis in tanta dis-
santibus etiam tunc sine quibus etiam hodie convenientia conversationis. Vanus es , si
,

beatior, ctlocupletior, et prudentior esse non huic linguce soli autgrcecce, quce propinquce
potest, si ea quce lam facilia tam assidua , inter se habentur, reputabis ejusmodi, ut ne-
,

tam proximahodie sunt, in ipsis quodammodo ges natura? universilatem. Non Latinis, nec
labiis parta, retro non fnerunt, antequam lit- Argivis solis anima de ceelo cadit. Propria
terce in seculo germinassent, antequam Mer- cuique genli loquela , sed loquelce materia
curius, opinor, natus fuisset. Et unde ordo communis. Deus ubique, et bonitas Dei ubi-
ipsis litteris contingit, nosse et in usum lo- que ; judicii divini invocatio ubique , et tes-
,

quelcB disseminare, quce nulla unquam mens timonitim ubique. Omnis anima suo jure
conceperat, aut lingua protulerat , aut auris proclamat. (i)
exceperat ? (i)Deinde Siqttidem a primordio Quam vero sint abominabiles impii , qui
rerum conditor earum cum ipsis pariter tot testimoniis devicti, nec Deum admhtunt;
,

comperlus est; ipsis ad hoc prolatis, ut Deus hinc patet cpiia, i. Contra con.munem sen- :

cognosceretur. Nec enim si aliquanto pcste- sum sentiunt. Est quidem et de communibus
rior Moyses, primus videtur in tempio litle- sensibus sapere in Dei rebus : sed in tesli-
rarum suarum Deuin mundi dedicasse , id- monium veri, non in adjutorium falsi , quod
circo a Pentateucho natales agnitionis sup- sitsecundum divinam , non contra divinam
putabunlur; cumtotus Moysis stylus notitiam dispositionem. (2) 2. Se homines denegant.
Creatoris r/on instituat, seda primordio enar- Nascimur, ut agnoscamus factorem mundi
ret a paradiso et Adam non ab ASgypto ct , agnoscimus, ut colamus. (3) 3. Insaniunt et
Moyse recensendam. Denique major popu- , stultescunt. O/nnis sapientia hominis, inhoc
laritas generis humani , ne nominis quidem uno est, ut Deum agnoscat etcolat. (4) 4- ,

Moysis cov/potes, nedum instrumenti , Deum Sceleratissimi sunt : Veram Religionem veri
Moysis tamen norunt ; etiam tantatn idolola- Dei expugnando, in veruni committitis crimen
tria dominationem obumbrante, seorsum ta- verce irreligiositatis. (5) Sicut enim ex D.
men illum quasi proprio nomine Deum per- Hieron. Notitia unitts Dei, omnium virtutun/
hibent,et Deum deorum,et, Si Deus dederit, possessio est (6) , ita licec est summa delicti
et, Quod Deo placet,et, Deocommendo.Vide nolentium rccognoscere , quem ignorare non
an noverint, quemomnia posse testantur : nec possunt. (7) 5. Multiplici pcena mulctandi
hoc ullis Moysis libris debent. Ante anima , sunt, non solum a Deo, sed etiam ab homi-
quam prophetia : anima enim a primordio nibus. Cum etiam ignorantes Dominum ,
conscientia Dei dos est : eadem nec alia et in nulla exceptio tuealur a pcena , (quia Deurn
JEgyptiis et in Syris, et in Ponticis. Ju-
,
in aperto constitutum, et vel ex ipsis cceles-
da-orum enim Deum dicunt animce Deum. , tibus bonis comprehensibilem ignorari non
(2) Tandem Atcnim cum divince Scripturce licet) qtianto cognitum despici periculosum
qua? penes rios sunt, multo secularibus litte- est ? (8) 6. Ne nefandum illud irreligio-
ris, non modica tanlttm a?tate aliqua, antece- sitatis homines crimen incurrant , et ne a
dant : si ha>c eloquia de litteris usurpavit justitia ltumana et divina plectantur , ag-
anima , utique de nostris credertdum erit. rtoscant interim natura? auctoritate/n com-
Quod curn ita sit,a Deo munis sapientiai nomine
non multum qua homines
refert, , ,

jormata sit , an sed

anima? conscientia
litteris propriae religionis pignora ,
qua Deum
Dei. (3 Indeconcludit Quidigiturvisfwmo, rtatura? de proximo colentes. (9) Anima ete-
:

de httmanis sententiis litterarum exisse hcec nim ipsorum natura magistra Deum om- , ,

in usus communis callositatem? Crede itaque nium opificem demonstrat et beneficum ,

tuis, et de commentariis nostris, tanto magis Deum invocat.

crededivinis.Seddeanimceipsiusarbitrioper- PARS. Novum Testimoniurn advoco
jt.

inde crede naturw. Neque Detts, nequenatura immo omni Uttera notius, omni doctrina agi-
mentitur. Ut et naturce et Deo credas crede ,

anirnce Eam conveni ; cur alium colens, Deum

.
^ ,] e T est> £ n- g
Tert ^ #
_ 2 ) j ert< l. de Re».S.

nominat ? Cur ad ccelum contestalur , et ad Lact. Firon. 1. 7. Inst. 6.

(:>)
(
— (4) Lact. FW. 1.
3.

Inst. 00. —
(5) Tert. Apol. ?4. — (6) lo c. ?>2. Jeirm.

(1) Tert. L. de Tost. An. 5.—

(2) Tert. L. 1. adv. — (7) Tert. Apul. 17. — (8) Tert. L. de P>cu. 5. (y) —
Marc. 10. — (3) Tert. L. de Test. An. 5. Terl. L. de Cor. Mil. 7.
 ;

ANIMA RATIONALIS. — CONCIO V.

tatitts, omni sdiilone vtt/gatius. Consistc in Amhnis. Paulum expendeni ail DivSi Dsus :

ntcdio ,
(inimti. De natttni quoqus /)< i </u,tiu cst, ni.,i in iis qtti UWOCant ilhun
"<>'i quta ,

prmdicamus, nec te latst, Detu bonus t Dsus ipsi accipisnt rsmuneratUmem ;psrfidis vsro
venefacit, voss est.
tiui (i) Nec solum sgnoa»
//<//< <st divcs, quia parttcipss non tuni bono*

cit Deumex natura lua ease booum et be- rum sjus, Itaque Deus, iu quos relul muoi-
ueficum, sed etiatn mulia beueficia largitum bcua non Mt, paupei dicitui dires rero ia ;

fuisse, testaiur. Et q uod Dsus dederit o/n- eoi , uuos muaeribui opulenint. Nemo ie
,

niiun ro.v cst. (a) Cognita autein Dei boni- habere eaistimat, oiai quod hahet. Quod
tate , sese Deo adhuc commeudat. Et Dso i\cAw, perdidiue reputat. Atditior Dei the-
commcndo. Hujus egregiam accipe ra- saurus, quoroultamuni6ce dedit, co plurase
(3)
tioaem : Consequens erttf, ut observata Dei habere computat. Quo sensu profunue fatui
libsralitate , etiam elementiam ejus precare- Tertullianul Quidquid nobis optamus t in :

niur. (.() Hecenset vero propria orationis of- Deum auguramur, (i) M esl oratio nostra ,

l~cia, vcncrationem Dci ct hominis pctitio- uuasi bonum Deo oinen <st, ei fere augurium
,

nem. (5) Duo autem suut, quaa ad orationem lelicissimum portendens feliciiatei augui-
alliciunt necessitas et iudigeutia humana
: tiores. Augusta profecto orationis laus et
,

abuodaotia et Hberalitas divtoa. Ipsa miseria fide major, difficile eteoim conceptu est,
est supplicationis mater, vigor oratiouis et orationem nostram fauste ominari Deo: quid
enersia precum. Miseria ipsje patronos dat. enim rauslura Deo portenderet oratio nos-
((>) JNon indiget precario advocato qui sua tra ? Nam augurium est signura desideria
,

urgetur indigentia , qui proprise necessitatis felicitans, certa spe adipiscendi cupitam ali-
eloquentia orat. Et ou hanc causam Christus quara feiicitatem est proguosticon dans vi- :

non annuit piis piissimas Matris precibus. (y) gorem fiducia; consequendi rem desideratam.
Adest Christus uuptiis Canee Galileaj , adest AtDeus, quisibi sufuYiensest,cuiniliil deest,
et Clnisti Mater quaa preesagiens vinum de- uui tle se cumuiatus est omni hono, et omni
,

futurura convivis, prasmature pia, supplex relicitate exuberat , quia seipso pleuui est
accurrit ad Filium, aiens : Vinum non lut- quodnani augurium potest captare, quod illi
bent. Cui respondet Filius Quid mihi et faustum quid portendat? Deum plane negat,
:

tibi est mulier ? Nondum venit hora mea. qui auguriis feiicitari , aut augeri pracdicat.
Quia, ut aitS. GUrysast. ab indigentibus enim Nisi fiugas Dfinn, aut indigum, aut supersti-
non a Matre, id qucerendum erat. Tantutn tiosum. Vere taraen simul et acute ratioci-
iniraculuin impetrandum erat a Chrislo, non natur Tert. Quidtjuid nobis optamus , in
tam Matris, quam indigentiae precihus unde Dcum aiiguramur. Tum quia nostra felicitas
:

exspectat Chiistus, ut oratio fiat ah urgenti quaa oratione porlenditur, ita Deo chara et
necessitate , ut quod non impetravit Maria, pretiosa est, ut quae hoiniuibus fausla omi-
impetraret necessitas. Necessitas ipsa, ali- natur, faustum ipsi Deo augurium sit. Tutn
quod orationis genus est et quideui effica- quia oratio nostra allicit munificentiam Di-
:

cissimum ad impetrationem. Idcirco Tertul- vinam, quae largiendo multum, apud homi-
lianus humanam apponit nccessitatem , tan- nes nohilitatur tum quia oratio nostra a :

quain deprecatricem. (8) Humana miseria et Deo certissime heneficia impetrat, ut omine-
aeruranosa calamitas orat , precatur, et de- tur Deo ostensionem heneficentiae, clemen-
precatur auxilium. Ut argute ait Ennod. tiae, et potentiae, quae largitione, maxime pu-
Proc/wior ad impetrandum via est , quoties hlicantur non enim postulatnus miseriae :

areligiosoaliquidexigitabjectiodeprecantis : levamen a caeco etsurdo, qui necessitatem

coactus eniin proestat effectum , qui miseriis nostram non intuetur , nec audit : nec ah
supp/icantis invitatur. (9) inope, qui indigentiae nostrae suhvenire non
Dei adhuc honitas et munificentia incen- potest uec ah averso, qui licet nostram cog- :

tivuni orationis est. Div es est Deus, in omnes noscat necessitatem licet possit suhlevare ,

qui invocant illitm. (10) Deus in seipso infi- miseriam, non vult tamen defectu hona? vo-
nite dives est, inexhausto suae honitatis the- luntatis. Deus autem, ut ex animae testimo-
sauro locuples, ejus tamen divitiae arctantur nio constat, 1. Miserias nostras, Deus videt.
ah Apostolo, et dives in eos tantuni, quos (2) Siquidem Dominus prospector humana-
munerihus cumulat , nominatur. Unde D. rttm neccssitatum. (3) Quod Christiani fa-
tenturetiam Dominum ultro suis prospicere :

(i)Tert. L.deTest.An. a.— (a) Tert. Apol. 17 (3) — certi sumus. (4) Quare ut sapienter monet
Tert. ibid. — (4) Tert. L. de Orat. 7. —
(5) Tert. L. Tert. Coitsideremus ccclcstcm Christi so-
de Orat. 1. — (<j> Basil. Serm. Orat. 2n.— (7) D. Clny-

sost. Hom. 50. in Joan. — (8) Tert. L. 4. ady. Marc. (1) Tert. L. de Orat. 5. — (a) Tert. Apol. 17. — (3)

13. — (cj) L. 4. Ep. 10. — (10) Uom. 10. Tert. L. de Orat. 9. — (i) Tert. L. de Orat. 1.
 :
,
:

3;6 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO V.

pltiam , de prascepto secreto adorandi : quo
etfidem hominis exigebat ut Dei omnipo-,
tentis et conspectum et auditum sub tectis et
in abditis etiam adesse confideret : et modes-
tiamfidei desiderabat, ut quem ubique audire
et videre fideret, ei soli religionem suam of-
ferret. (i) 2. Deus humanae necessitati sub-
ipsorum sacrificantium exarninantur. (i)Pec-
catorum orationes non fauste ominantur ,
justorum vero preces felix augurium sunt
Deum enim orant et exorant. Hcec ab alio
orare non possum , quam a quo scio me con-
secuturum , quoniam et ipse est qui solus
prcestat et ego sum cui impetrare debetur
,

venirepotest. Quare ab anima Deus magnus famulus ejus , qui eum solus observo , qui
(2)nuneupatur quia scilicet est omnipotens,
: propter disciplinam ejus occidor , qui ei of-
cui nihil est impossibile. O anima, ea voce fero opimam et majorem hostiayn, quam ipse
omnem illi conplteris potestatem. (3) Itide mandavit , orationem de carne pudica , de
insurgit in gentiles,quiimperatorum salwtem anima innocenti , de Spiritu Sancto profec-
ab idolis mortuis deprecabantur. Sed vos tam. (2) Plures recenset conditiones , quse
religiosi, qui eam quceritis ubi non est peti- ,
orationi impetrandi vim conferunt deside- :

tis a quibus dari non potest prceterito eo

,
rat adhuc observantiam mandatorum Dei
in cujus est potestale. (4) 3. Deus vult etiam ut quis a Deo fortunae bona , quae acciden-
hominibus opitulari, idcirco Deus bonus (5) tia nuncupat, obtinere possit. Accidentium
ab anima appellatur quia,utaitTert. Adcu-
: jus est desideriorum , jus est superstruendi
jus spectas voluntatem (6); quse est ipsamet extrinsecus petitiones , cum memoria tamen
Dei omnipotenlia. Quare Patres hrec verba prceceptorum , ne quantum a prcecepfis, tan-
sic commentantur : Domine, si vis, potes me tum ab auribus Dei longe simus. Memoria
mundare. (7) Olem. Alex. Velis et poteris. praiceptorum>viam orationibus sternit ad cce-
(8) Chrysol. Sit dandi animus et facultas lum. (3) Ea est vis bonae orationis
, nam a :

non deerit largiendi. (9) D. Ambr. Religionis Deo ordinata religio orationis, et de spiritu
et ftdei plena conjessio , in voluntate Do- ipsius animata , suo privilegio ascendit in
niini tribuit potestatem. Quod innuit anima, ccelum. (4) Oratio igitur Religionis officium
qua? Deum invocans, ad coelum respicit. De- est. Anima Religioni consecrata , Deum na-
nique pronuntians ha?c, non ad capitolium , turaliter, ut bonum et benefactorem invo-
sed ad ccclum respicit: novit enim sedem Dei cat. et suo testimonio cunctis hominibusDei
vivi. (10) Quo etiam respiciunt in suis ora- cultum commendat nihilque eis magis ne- :

tionibus Christiani. Illuc suspicientes Chris- cessarium reputatTert. Quid amplius homini
tiani manibus expansis , quia innocuis ; ca- necessarium quam cura in Deum verum P ,

pite nudo, quia non erubescimus ; denique (5) Hujusmodi necessitatem fides docet, ratio
sine monitore, quia de pectore oramus. (11) probat, anima testatur, quae ostentat Deum
Orantes Christiani coelum suspiciunt ; tum summum rerum opificem invocat Deum :

quia sedes Dei vivi : tum quia locus oeternae benefacientem formidat Deum iudicem. :

felicitatis, quam exspectant. Manibus expan-

sis orant
m
PARS. Nonnulli de arbilrio sensus sui
tuin ut referant imaginem crucis pensitantes /)<?«/«.
(6) Hujusmodi suntEpicu-
:

Dominicae, quaa orationi vim et efficaciam rei qui Deo humanarum rerum curam dene-
,
praestattum quia manus eorum mundoe et
:
ganl> Epicureiasseveranlotiosum,etinexerci-
mnocuae sunt. Capite nudo preces fundunt ..
\ U mDeum,etutitadixerim,neminemhumanis
tum ob reverentiam Deo debitam tum ut :
re l us ,
r^ Alii vero, ut Marcionistoe, Deum
modestiaeethumilitatispraebeantexemplum. con fitentes, nolunt eum judicem agnoscere.
Monitore et precario advocato non indigent, Sitnt qui, etsi Deum non negent, dispectorem
quia de pectore orant non solum labiis , ar hitrum et judicem non putent (in
p iane
:
et
sed corde, cum omnimoda attenlione , vel auo ut i que n os maxime rejiciunt, qui ad is-
de pectore mundo. Habentibus conscientiam tam disciplinam metu prcedicati judicii trans-
spurcam (12) , monitor, qui eorum prjeeat vo lamus) , sic Deum honorantes , dum curis
orationes, et precarius, qui pro eis oret, ne- observationis, et molestiis animadversionis
cessariusest:quapropterTertullianusmerito absolvunt , cui ne irarn quidem adscribunt.
sic Gentiles alloquitur Ut mirer cur hostia?
:
(g) Hos confutat Tertullianus. Tum commu-
probantur penes vos a vitiosissimis sacerdo- au i Deum judicem prcedi-
n tf us sens i ous
tibus,curpra>cordia potius victimarum, quam cant ^ ?

tum tes timonio animaa, quae nihil

.

aliudde Deo discens , Deum nominat : nihil

(1) Tert. L. de Orat. 1. — (2) Tert. Apol. 1;.— (3)
Tert. L. de Test. An. 2. — (4) Tert. Apol. 29. (5) — Apol. 3o.
Tert. (2) Ibid. — —
(3) Tert. L. de
Tert. Apol. 17. —(6) Tert. L. de Test. An. 2. (7)
— (1)
Orat. 9.—
(4) Tert. ibid.— (5) Tert. L. 2. adv. Marc.

L.ic. 5.— (8) 2. Strom.— (9) Serm. 27.— (10) Tert. Apol. 1.— (6) Tert. ibid. 2.— (7) Tert. Apol. 4/-— (8)
Terl.
17.— (u) Tert. Apol. 3o. — (12) Ibid. L. de Test. An. 2. (9) Tert. —L. de Res. 3.
 ,

\\m\ RATIONAUS, — CONaO V.

adhnc dc fudlcio ejus admittens % Deo com- taaa smii.it quii bonumfactum Deum fu
i

mendare se dicit. (0 Nutnjudicem quoque dcbitorcm, tlcui §i maium : quiajudex ow-

contestatur Deum : Deus videt, et Deus miht nls remunerator est causat. Judex Deui(i) ,

reddet.(u)Sub]yiag\\: Hincergo tibl f anima t de et jufltii pramium, lupplicium

et injuitii
conscientia suppetit domi et foris % nullo irrl- debet. Ei bono enim juvando % <t malo />u-
dente vel pronibente pratdicare, Deus videi niendo t justitiam exhlbens % utramque sen-
omnia % et ueus reddet % et Deus inter nos ju- tentiam hono prosstai : hinc vindicans istud%
dicabit. (3) Iu lupremo autem illo j inde remunerans illud. (2)
«. 1 » 1 1
1
-«
*

tria timenaa luat 1. Sapientia, quoe omnia

: Marcion tamen, qui Deum de lola bonitate
attente comiderat 2. Juititia, quaa cuncta
; ceniecdum exiitimat, removit ab ilto seve-
exa< te judical 3. Potentia, qua reoa inter-
; ritates% etjudiciarias vires.CZ) Hunc errorem
minabili pcena mulctat. multia iniequitur Terlullianui, Quia usqua 1 .

1. Antc omnia enim Deus erat solus, ipse adeo Justitia etlam plenitudb esi divinitatis
sibi ct nittndiis, ct locus, ct oinnin. [A) Sed Ipsius c.ihibcns Dctiin perfectum. {/\) 1. ,

post imiversi productionem, ptena et occu- Quia juititia bonitatii tutela eit. Nec spt
pata sunt o/nnia sito auctore. (5) Deui luun- soiiin/moi/o, scd tutcla /cputanda bonitatis ;
que ratione auae immen&itatis, est in punctii quia bonitas nisi justitia regaturf ut justa
creaturii per euentiam, potentiam et prw- sit, non erit bonitas si injusta siti nihil enim
,

ientiam,in quoacreaturadiscriminalur, quaa bonun/, quod injustum. (5) 3. Quia nisi sit
cum finita et limitata sit in sua natura po- jutlex, nec auctor, nec Dominui nec Deus
,
,

tentia, et scientia, nec esse, nec operari, nec erit. Merito judcx quia Dominus ; merito
videre ubique potest. Deusvero, utpote infi- Domin/is, quia auctor ; merito aitttor, ijuia
nitus et immensus uhique adest , ubique Deus. Ilii/c et illc, ncscio quis Itwrcticorunt :
,

operatur, ubique contemplatur. Nequeenim JMerito non j/ulex, non enim Deus ; merito
si n/ediocritas h/tntana jacli solu/n jttdicat, /ton Domin/is . non cnim attctor ; nescio jani
cjuia vo/ttntatis /atcbris par non est : idcirco si De/ts, qui ncc auctor, quod Dc/ts ; nec Do-
criniina ejt/s ctia/n s/tb Dco negligamus. niinus,qiiodauctor.IgitiirsiDco,etDo//ti/io,
Deus in o/nnia sufficit.Nihila conspectu ejus et auctori, congruentissimum est judicium in
re/nottt/n, unde o/nnino dcli/tqttitur. (6) Ho- ho/ninem dcstinare de koc ipso Dominttm ,

mines ignorant , quae ab aliis hominibus , et auctore/n suum ag/toscere ct obse/vare. {6)
mente concipiuntur Deus autem perfecte 4- Solitaria bonitas in Deo perversitatem ar-
:

intuetur abscondita cordis nulloe sunt late- guit. Et /tic sufftcit perversissi/num Deum
:

broe, nullrc tenebrae, quae ejus oculos subter- ostendi in ipso praxonio so/itario? bonitatis.
fugere possint. Quantascunqae tenebras fao- Si cni/n neque o?/nulatur, neq/te irascitur, ne~
tis tuis superstruxeris Deus lumen est. (7) que da/nnat , neque vexat, utpote qui nec
',

Et ita timenda est scienlia Dei judicis, quae judicem prwstat , non invenio quomodo i/li
omnia attente considerat, ejusque justitia, disciplinaru/n ratio consistat , et quidem ple-
quae cuncta exacta judicat. nior. Quale eslenirn, ut prcecepta constituat
2. Qttia non ignorat, nec o/nittit : dissi- non exsccuturus P ut delicta prohibcat, non
mulator et p/wvaricator perspicacia? stttv non vindicaturus ? quia non judicaturus : ex-
est. (8) Cum scientia et justitia sint perfec- traneus scilicet ab omnibus sensibus severi-
tiones simpliciter simplices, omne delictum tatis et ani/nadversionis. (7) 5. Si Deus non
sive magnum sive parvum, corde , ore vel judicat malum, quod prohibet, et odit, est
opere commissum , Deus , qui dissimulator veritatis proevaricator, et sententiae circum-
et prwvaricator perspicaciw suce non est , scriptor, seu abrogator Sed judicat p/ane :

sicut sua scientia cognoscit, ita et sua justitia malum no/endo, et damnat prohibendo : di-
judicat. At cumjudex Detts /ustidce charis- miltit autem non vindicando, et abso/vit non
simie sibi exigendo? ttiendoyque prajsideat , puniendo. O Deum verilatis pra?varicatorem,
et o/nne/n sum/nam discip/ince suce sanciat , senlenlia? suce circumscriptorem ! timct dam-
dubitai/dum est in universis actibus nostris, nare quod c/amnat ; timet oc/isse quod non
justitia/n Deo prcestandam esse. (9) Dei jus- amat ; faclum sinit, quodfteri non si/tit ; ma-
titia non solum respicit bonutn , ut illud vult ostendere qttod nolit, quam probare. (8)
,

muneret, sed etiam malum, ut de eo vindic- 6. Qui Deo juslitiam denegant, bonitatem

Tert. L. de Car. Chr. 12.

(1) —
{>.) Tert. Apol. 17. (1) Tert. L. de Pcen. a. —
(2) Tert. L. de
Res. 14.
— Tert. L. de Test. An. 2.— (4) Tert. L. adv. Prax.
(3)
— p) Tert. L. 1. adv. Marc. 25.— (4) Tert.
Lib. 2. adv.
5.— ;5) Tert. L. 1. adv. Marc. 11. —
(6) Tert. L. de Marc. i3.— (5) Tert. L. 2. adv. Marc 11.— (6) Tert,
Pcrn. 3. -
(7) Tert. L. dc Poen. 6.
—
(S) Tert. L. de L. de Res. i4- —
(") Tert. L. 1. adv. Marc. 26.
(tfj —
Poen. 5. —W
(q Teit. L. de Pocn. 2. Tert. L. i. adv. Marc. 27.
24*
 .

378 ANIMA RATIONALIS. — CONCIO V.

imaginariam,disclplinam pbantasticam, som- mendi, quce bonum etiam nolentes appetere ,
niant. Hoc eril bonitas imaginaria, disciplina et custodire compelleret. (i) n. Qui jus-
phantasmatica. (i) Unde meritoexclamat. O titiam Dei vindicantem. nnn timent , justi-
Deurn usquequaque perversum,ubique irratio- tiam ejus remunerantem quomodo exspec-
nalem,inomnibusvanum,atque itaneminem! tare possunt ? Quomodo innocentia? merce-
Cujus nonstalum, nonconditionem, nonnatu- dem secter , si non et nocentiaj spectem ? (2)
ram, non ullum ordinem video consistere. (2) 12. Dei judicis timorem , ex ipsius animee
7. Absque Dei timore perfunctoria sunt ejus testimonio fulcit. Si eniin anitna aut divina
yrsecept,a.Audite,peccatores 7 quique nondum aut a Deo data est, sine dubio datorem suum
hoc estis ut csse possitis : Deus melior in- novit. Et si novit , utique et timet. An non
,

ventus est, qui nec ojfenditur, nel ulciscitur: timet , quein magis propitium velit qtiam
cui nullus ignis coquilur in gehenna , cui iratump Unde igitur naturalis timor animce
nullus dentium frendor horret in exterioribus in Deutn , si Deus non vult irasci ? Quotnodo
tcnebris : bonus tantum est. Denique prohi- timetur, qui nescit offendi P Quid timetur ,
bet delinquere, sed lilteris solis. In vobis est, nisi ira P Unde ira, nisi ex animadversione ?
si velitis illi obsequiutn subsignare ut ho- Unde atiimadvcrsio, nisi de judicio? Unde
,

norem Deo habuisse videamini : titnorem judicium, nisi de potestate ? Cujus potestas
cnim non vult. (3) 8. Sublato Dei judicio , sutntna, nisi Dei solius. (3)
uelicta auclorantur. Age itaque , qui Deum 1. Timenda est potentia Dei judicis. Signa
non times qiiasi bonutn , quid non in omnem cutn majestatis suce judicantis ediderit per
libidinemebullis? Summutn,quod sciam,fruc- iinbres, per ignes ; qui demerendo sibi disci-
ttttn vitce, omnibus qui Deum non timent.
(4) plinas deterininaverit, observantibus prcemia
Addit. Legis mali viam latam , ct ntultofre- destinarit ; qui producto cevo isto , judica-
quentiorem : nonne omnes illi laberentur , si turus sit suos cu/lores in vitce celernce retri-
nihil in illa titneretur P Horremus terribiles butionem, profanos in ignem a?cpie pcrpetem
minas Creatoris , et vix a tnalo avellimur : etjugem. (4) Reprobos aeterno mulctat sup-
quid si nihil minaretur ? (5)9. Qui de sola plicio. Ut sit Dcus sununum magnum et ,

bonitate Deum censent, eum malum faciunt forma, et ratione, et vi, el potestate. (5) Nisi
:

qui vero ei justitiam adscribunt , bonum enim summam baberet potestatein, materia-
illum praedicant. Hanc justitiam, malum di- lis ignis, nec animas spiiitales lorquere, nec

ces, quce malo non favet ? Hanc bonum ne- corpora sine eorum destructione, oeternali-
gabis , qua? bono prospicit ? Non qualem ter comburere posset. Exinde rejicitur Epi-
oportet Deum velles , qualem malles expedi- curus qui omnem poenam temporalem ad-
ret ? Sub quo delicta gauderent? cui diabolusstruit. Sic et Epicurus otnnem cruciatum
illuderet? Illum bonutn judicares Deutn, qui doloremque depretiat, modicum conlemptibi-
hominem posset magis malurn facere securi- letn pronuntiando,magnum vero, nondiulur-
tate delicti. Quis boni auctor , nisi qui et num. Enimvero nos qui sub Deo omniurn
exactor ? Proinde, quis mali extraneus, nisi speculatore dispungirnur, quique ceternam ab
qui et inimicus ? Quis inirnicus, nisi qui et eopcenamprovideinus, merito soliinnocentiai
expugnator ? Quis expugnator , nisi qui et occurrimus , et pro scientiai plenitudine , et
punitor ? Sic totus Deus bonus est , dum pro pro latebrarum difficultate , et pro magnitu-
bonoomniaest. Sic denique omnipotens, quia dine cruciatus non diuturni , verum sempi-
et juvandi et lasdendi potens. (6) 10. Quia terni, eurn tirnentes, quem titnere debebit, et
Dei justitia , et terror judicii , ad bene ope- ipsequitiinentesjudicat.^Tnx-idem^o&tquam
randum inducunt. Ita omne hoc justitice Tertullianus ex testimonio animae, Dei cog-
opus , procuratio bonitatis est , quod judi- nitionem , invocationem , et justitiam de-
cando damnat qitod damnando punit ; quod,
,
monstravit , sic contra scelerosam concludit
ut dicilis , scevit ; utique bono non malopro- animam Merito igitur omnis anima et rea
:

ficit.Denique tirnor judicii ad bonum, non et testis est : in tantum et rea erroris , in
ad malurn confert. Non enirn sufficiebat bo- qtiantum et testis veritatis , et stabit ante
riutn per semetipsum commendari fam sub aulas Dei, die judicii , nihil habens dicere
,

adversario laborans. Nam etsi commenda- Deumprcedicabas,etnonrequirebas;da?monia

bile per semetipsum , non tarnen et con- abominabaris , et illa adorabas ; judicium
servabile quia expugnabile jatn per ad- Dei appellabas, nec esse credebas ; inferni
,

versarium , nisi vis aliqua prceesset ti- supplicia pra?surnebas , et rwn pra?cavebas ;
(1) Tcrt. L. adv. Marc. 27.
1. - (2 ) Tert. L. 1. adv. (1) Tert. Lib. 2. adv. Marc. i3. —
(•») Tert. ibW.
Marc. 2S.— Tert. L. 1. adv. Marc. 27.— (4) Tcrl.
(3) — (3)Tert. L. de Test. An. 2.— (/() Teft. Apol. »S.—
ibid.— (5J Tert. L. 2. adv. Marc. ij. — (6) Tert. ibid. (5) Tert. L. 1. adv. Marc. 5.— (6) Teit. Apoi. 45.
 ANfMA UATIONALIS. — GONGIO VI.
christiumtm nonicn sapicbus , ct chiistiuititm COrporatUfTl Mt uL salulcni Btlimai iim ,

persequehai v.v. (i) Quti proprium eorum aegotium eit.cun

lalutem animarum,
•••••••»»•••••• »»»»»» »»»»s*mm i. i\n,ii tamdignum Deo quam §alus h<<- t

rwvrrn cotta mtnls. (1) Tum quia conTenil Deo, utpote

WHUIU M .YlA. infinito bono, aeae lalvando au- difl lere,
tem hominea , luam eii largitur tloriam :

Amumnumanatihonorandaf, et diligendaf, tum guia Deui debuil relinquere vacuaa

etcurandas. (a) i Sunt honorandee, quia Dei
.
Angeloi um ledea, qua per lalutera hominum
imagine inaigmta) unde Plato (3) poil IV,»- re plen tur tum quia Deua
:
: fruitra horoto
rum venerationem, qurbua primua et aupre- fecisset felicitatii capacei, niiieii vellel b<
mui competit honor, itatim animarum cul- titudinem impertiri. [dcirco Greg. Nyaa. in
tura prascipit. 2. Diligendee, non solum ob
Qrat. Dom. aapienter ait Valuntas autem :

bonitatementia, aed prascipue ob gratiam , Det salus hominum est. Ki Ghriitui

t Domi-
qua nobilitantur , et capacitatem qua pol- nua in oratione Dominica, hanc formam aub-
lent, fruendi ... coelo interminabili beatitu- UO gi t .
pi al voluntai tua licul in coelo et in
j
cline. 3. Curand», tum ut vitenl miieriam ,
lerra|
e5tj It explicat Tert. ut in nol ;,i ,

quam criminosii minatur De.us tura ut ao- at voluntas Dei in terris, utpossit scilicet
;
fi
quirant lalutem, quam promittit justia. Quis
eitim Judicium Dei non in sententia duplici
f ct in cailis. Quidautem Deus vullquam
cri
incedere nos secundum suam disciplinam ?
statitit salutis etposnat? (4) Ibi autem non Petimus
, ergo suhstantiam etfacultatem vo-
loquitur Tertullianua ile salute inchoata luntatis suce subministret nohis ,ut salvii
,

qure ln gratia consistit, qua, ul ipse aliorsu.u ,nus ct in CCP iis et in tcrris
f
auia summa , t

docet, Animam Deus dotare dignattts est voluntatis cjtts, sa/us eorum quos adoptavU.
(5) sed de salute perfecta , qua< ut vult D. ( 2 Serio igitur et non delusorie vult Deus
;
)
Aug. est ipsa beatitudo. (6) Sa/its, qucc infu- hominum salutem in hoc summa voluntatis :

titrocritseculo, ipsa etiam erit bcatitttdo fuia- ejusconsistit proplerliocdisriplinamstatuit;

;
lis. Curanda est quidem salus inchoata ani-
praecepta tum affinnativa tum negativa , ,

m», per fugam vitii nam saluti adversatur dedit. Quce ut implere possimus opus est
:
,

vitium. (7) Verum pra-cipue curanda est Dci voluntate (3) id est ejus gratia. Nemo
, ,

salus consummata. Salus si diligitur , ihi sihi idoneus

estad salutem, nisi Dei adjuvet
adipiscenda dcsideretur, ubi accepta nihil ti- rn tia. (4) Et sicut voluntate anlecedenti
g
mctur.(8) Dehacperfecta salute, tria in prae- cunclis vult Deus hominibus salutem, ita ei^
senti considerandaoccurrunt i.Quamsnl- ra tiam sufficientem ad salutem impertitur.
:
g
hcite curanda sitsalus aniuue; 2. Quee nece<- ///rt enim ctiam Ethnicis relucet.
(5) Quia ut
ad
saria aint salutem anim»; 3. Qu.nepracci- a d| ulc ratiociuatur Tert. nullajamgcns Dei
pue impediant salutem animae. extranea est , in omnem terram et in termi-
1. PARS. Qua? autem
voluntas sine con- nosorbis, Evange/io coruscante. (6) Quod
cupiscentia' stimu/o est ? Sed et cura accedet autem Deus omnium velit salutem, ex ipsius
voluntati. Quis vo/et, quod non concupiscet ? bonitate ostentat. Deum interim sufficit dici,
Quis enirn volet quod et concupiscet, et non ut neccsse sit bonum credi. Malum cniin qui
curabit ? Igitttr cum et vo/uit Deus, et con- pro?snmpserit , constare in utroquc non po-
cupiit in hominis salutem, jam et sibi et aliis terit : aut Deum negare debcbit, qttem ma/uin
negotium fecit, Epicuro no/cnle. (9) Pungit existimarit : aut bonum dicere, qttem Dcnn/
Epicurum, qui stupentem fingebat Deum, et pronuntiarit. Bona igitur erit et vo/ttntas
neminem humanis rebus. Tam autem stoli- ejus, qui nisi bontts, non erit Deus. (7) Nisi
dumrejicit figmentum ex cura, qua Deus enim Deus quantum est ex se, vellet om-
, ,

hominum negotiatur salutem ,

quoeque tum nium hominum salutem , ejus bonitas esset
Christo, tum ipsis hominibus , negotium fa- jam imperfecta immo et defecta exigna , , ,

cit quia animarum suarum

: salutem curare, et exhausta. Pluribus vero pereuntibus ,
et procurare debent 1. Ut : Divinoe confor- quomodo perfecta defenditur bonitas ex ma-
mentur voluntati, quae vult salutem anima- jore parte cessatrix? Paucis aliqtta, p/uribtts
rum; 2. Ut de aventu Verbi proficiant, quod nul/a, cedens perditioni , partiaria exitii ?
Quod si plures sa/vi non erttnt, erit jam non
(1) Tert. L. de Test. An.6.— (?) Tert. L. de An. 33.
— de Leg.
(3) L. 5. —
(4) Tert. L. de Res. Sg. (") —
(i) Tert. L. a. adv. Maro. 37.— (2: Tert. L. de Orat.
Tert. L. de An. 2. —
(6) L. 10. Civ. 4.— (;) O. Au ? 4. - (3) Tert. ibid. (4) D. Aug. in Ps. 7.— (5) Tert. —
1. de Ver. Relig. 18.— (S) D. Aug. Fp. 45. ad Armen- L. de Pud. 9.
.

(6) Teit. L. de An. 49. (7) Tcrt. — —

tas. —(9) Teit. L. 1. adv. Marc. »5. Scorp. 5.

,"*
 ,

38o ANIMA RATIONALIS. — CONCIO VI.

bonitas , sed malitia perfectior. Sicut enim curaverit. Quapropter saltis animarum ab
bonitatis operatio est , quee facit salvos , ita Esaia opus Christi nuncupatur, quod semper
malignitatis , qua? non facit salvos. (i) Ut a praj oculis habebat. Opus ejus coram eo. (i)
Deo malignitatem repellas, exhibe perfectam Nam ob animarum salutem Ecclesiam insti-
quoque bonitatem ejus. Supposita autem tuit ut scirent Hierosolymis esse, et sacer-
,

perfecta Dei bonitate, concludendum est a dotes, et templum, et matricem religionis, et

Deo institutum hominem, non ad damnatio-
nem, sed ad salutem. Ita non in mortem in~
stitutum hominem probat qui nunc cupit in,
vitam restitutum , malens peccatoris posni-
tentiam, quam mortem. Igitur, sicut Deus
fontem puteuni salutis. (2) Praecepta refor-
mavit. Nec adimamus hanc Dei potestatem
pro temporum conditione legis prascepta re-
jormantem in hominis salutem. (3) Poeni-
tentiam destinavit quasi salutis medelam.
,

hornini vita? statum induxit ; ita homo sibi (4) Eucharistiam instituit. Panis quem ego
mortis statum attraxit. Et hoc non per infir- dedero pro salute mundi, caro mea est. (5)
mitatem, sicut nec per ignorantiam, ne quid Opprobria et dedecora sustinuit. Salutem
auctori imputaretur. (2) Solus homo suae contumelia redemit. (6) Orationes fudit , et
damnationis auctor existit, non per ignoran- animam posuit. Ideo illum appellat Tert.
tiam ; quia Deus illuminat omnem hominem Patris deprecatorem,et oblatorem anima? sua>,
venientem in hunc mundum nec per infir- : pro populi salule. (j) Si esurit, salutem esurit
mitatem ; quia Deus nulli denegat auxilium animarum. Meus cibus est, ut faciam volun-
sufficiens sed per malitiam , abutens pro-
: tatem ejus qui misit me , ut perftciam opus
pria voluntate, contra voluntatem Dei. Cce- ejus. (8) Si a Samaritana aquam postulat,
terum evcusabitur omne delictum, si conten- sitiebat animam ejus. (9) Addit. Laur. Just.
derimus nihil fleri in nobis sine Dei volun- Quod Christus Samaritana? dixit , da mihi
tate ; et ibit definitio ista in destructionem bibere : hoc in cruce omnibus ait, sitio. (io)
totius disciplime , etiam ipsius Dei si aut , Quasi dicat , vestram sahttem, vestrum gau-
quce non vult de sua voluntate producat, aut dium, plus animarum vestrarum cura, quam
nihil est quod Deus non vult. Sed quando corporis mei cruciatus me tenet. (11) 01)
vetatqua?dam, quibus etiatn supplicium wter- eumdem finem peccatorum domos ingredi-
num comminatur ; utique enim qua? vetat , tur Chrisius in domos Pharisa?orum ingre-
:

non vult, a quibus et offenditur : sicut econ- ditur, cura? enim ei erat animarum utilitas :
trario qua? vult, et pra?cipit, et accepta facit, potuisssent enim vel ex doclrina, vel ex mi-
et a?ternitatis mercede dispungit. Itaque cum raculis , utilitatem percipere. (12) Uno verbo
utrumque ex pra?ceptis ejus didicerimus , sive meditatur, sive deprecatur , sive loqui-
quid velit, et quid nolit tamen nobis est vo- tur, sive miracula operatur, sive patitur , sa-
,

luntas et arbitrium eligendi alterum , sicut lutem animaruni respicit, quae est finis hu-
scriptum est : Ecce posui ante te bonum et manationis, nalivitatis, vitae , mortis ejus.
malum. Et ideo non debemus quod nostro Horum bonorum, unus est titulus, salus ho-
expositum est arbitrio , in Dei rejerre vohtn- minis. (i3)
tatem, quos vult ipse et velle , qui maltim Quo majori curae fuit Christo humana
non vult. Porro si qu&ris ,
unde venit ea salus , eo magis ab hominibus curanda est.
voluntas , qua quid volumus adversus Dei Veri Christiani Dei beneficium , salutem
voluntatem, dicam : Ex nobis ipsis. (3) Quo- suam scilicet , honorant (i4)> et °" e Verbi
ties peccamus, toties contra Dei vohtntatem humanatione utilitatem captant. Qui vero
nitimur, quoe omnium vult salutem. At non opus redemptionis sibiinutilereddunt, Chris-
contra Dei voluntatem, sed potius secundum tum inhonorant, ut eis per os Esaiae expro-
Dei placitum incedere Christianos oportet brat In vanum laboravi , sine causa con-
:

(4) ; maxime cum Verbum

Divinum corpo- sumpsi fortitudinem meam. (i5) Qui sunt
ratum sit, ob animarum salutem. hujusmodi, et Christoinjuriosi, et sibi etiam
2. Deum nos a prophetis et a Christo, non noxii sunt : nam alienando a Christo, a spe
aphilosophis,nec ab Epicuro, erudimur. Qui etiam salutis averlunt (16); cum peccatum
credimus Deum etiam in terris egisse ex ultro committant , quod est Salutis alie-
,

causa humatUB salutis , longe sumus a sen- (i) Isa>4o _ (a) Tert> Lib arlv Marc 35. (5)
.
4.
. . . —
tcntia eorum qui nolunt Deum curare quid- Teit. L. adv. Jud. 2.— (4)Tert. ibid. —(5) Tert. L.
ge Car Chr »3.- (6) Tert. i,. *. de Cult. Fcm. a.- (7)
quam. (5)
v '
Adeo sollicite enim Christus pere- - -

Au- —
«. , .
Mi •
i 1 Tert. L. 2. adv. Marc. 26. —(8) Joan. 4. (9) D.
git redemptons munus, quasi lllud duntaxat gllst Tract
. ; n Joan.-(.o) De Triumph. Apon.Chr.
.
10.
— (11) De Sacr. Pass. Dom. Pal.— (12)
Throphylact.
(1) Tert. L. adv. Marc. 24.
1. —
(2) Tert. L. 2. adv. in c. i4- Luc. —
(i5) Tert. L. de Pren. 2.— (>4) Terl
Mare. 8,— (5) Tert. L. de Exh. Cast. 2.— (4) Tert. L. L. de Pcen. 7. (i5) Isa. 4o. — -
(16) Ttit. L. adv.
Va-
2. de Cult. Fem. 11. —
(5) Terr. L. 2. adv. Marc. 16. ltnt. a6.
 ANIMA aATIONALIS. — CONCIO VI.
nurn. peccator
[afeliz cur redemptorem cttur , moriturus sibl. (i) 4. Rfundani qui
,

offendia? Cur salutemtuamtUserU. (1) Aw<li mundi nttgotiia lunt penitua dediti, nec auae
hortantem Sapientem MUerere anlma tuat, laluti ullo modo invigilant. NthU est quod
:

(2) Audi increpantem,utaitSalvian.AftVerere honiini sit inutile nisl homo tpse, nuuaei ,

etiam illlus quem vides miseratione tua mentio de se : nulla el cura de se : nui/a "-
,

frangl. (3) Cave ne illum tuia aceleribua verentia tn se. (u) Cuncta entm quaa aunt
,

denuo torqueaa. Christus semel pro peccatis r\n;i sr, lollicite curat, domum, euppelleo
nostris mortuus cst, justus pro injustU , ut tilem, haeredilatem , negotiationem mi.hu ,

nosqfferret I)r<>. (4) Si non honoraa benefi- vero aalutem et animara minuacurat, quam
cium redemptionia, quia infinito Chriati aan- carnem quam veatem, quam enaem, quam ,

guine factum, et pro te oblatum , conaidera aliraentum, quam jumentum. Frater , si tam
saltem quod semel oblatum iterum offe- prudenter servas paleas tuas, etlam horreum
,

rendum non est. Custodi salutem tuc.m ee- tuum servare memento: immo vero non <<- ,

tnel pro ChrUtus mortuus est : si illam

illa p<m<<s thesaurum tuum. qui stc tncubas ster*
amUerhf non potes habcrc ChrUtum alium t quilinio tuo. (3) Mundua aterquilinium eat,
qui pro te moriatur, vel ejusdem Christi aliam aoiraa vero theaaurua : paleae aunt fortunae
mortem. Dicit til>i ChrUtus : Scrva salutem qua ;nli- hona, horreum aeterna s;ilu.s : in
tuam, ego pro illa mortuus sum , si illam piacenda perfectua Chriatianua aedulo invigi-
amUerUf cgo iterum mori non possum ta- lat cunctia renuntiana aeculi negotiia, etin .-
:

men eadem morte amUsam reddere possum , negotianda animae aalute, totua occupatur.
scd nolo tni/ii injuriam facias : quia si salu- Ego, itiquit, ni/iil jbra , nihil campo , nihil
tem tuatn tnorte mea acquUitam, voluntarie curUedeoeo:nulliofficioadvigilo t nullarostra
peccando itcruin amiscris, quantutn in te est, prcvaccupo nitlla prostoria observo : canales ,

i/erum crucifigi, itcrutn ine mori cotnpcUis. nonodoro, canccllos non arloro, subsellia non
(5) Plura notatu dignissima dicit Hug. Viet. contundo,juranon conturbo, cuusas 11011 chi-
quffl quisque poterit enucleare, quae brevita- fro, non jiulico, non tui/ito, scccssidc popu\<>.
tis causa omitto, ut concluclatn ciuod salus /// tnc unicum ncgotium mihi cst.
: Salutis ( j

animarum, quoe fuit proecipuum opus Cliristi nimirum animne, quain prae terrcnis rebua
Redemptoris , debet etiam esse principale curare debeo. Sub obtentu quasi urgcntioris
negotium Christianorum qui causce , idest, salutis humana? , antc otnnia
,

3. Sic loquuntur Non luditnus de ojficio requirendce. (5)

:

salutis. (6) Plures tamen hac atate Ludunt Plura sunt autem , qua? Christianum a<l
tle officio salutis. Et, i.Quidem peccatores curaiulam animae salutem stimulant 1. Dig- : :

itlcirco Tertullianus crimina tlevoratoria sa- nitas anirase, qune banc meretur sollicitutb-
lutis pra3clicat Post talia critnina tam de- tlem. Adhoc dispicere supcrcst, principalitas
: ,

voratoria sa/utis. (7) 1. Otiosi et tlesides , in ttbi sit , id est quid cui prasest. Enimvero ,

hoc Epicureos imiiantes. Certe cum ad Epi- quis iion aninuc dabit summam otnncin , cu-
cureos ventttm esset, sapientes vocas totum jus nomine totius hominis incntio titulata csl?
,

quietis magisteriunt , qui cam sutnina? atqtte (6) Tertulliano assentitur Eucher. Primas
unictv foluptatis nomitte consecravere. (8) apud nos curas qtta? prima? habcntur, obti-
Unde illorum unus sic fatur. Aliud noncuro, neant : summasque sibi soUicitudinis partes,
quam necurem. Vita melior magis in secessu saltts qua: stimma cst, vendicet, (~) Cui arri-
fruare, quam in promptu. 3. Politici qui tlet Seneca Cogita in te ptcctcr animum nihil
, , :

inpublicisrebus agendis,omneinsumunt tem- esse mirabilc : cui magno, nihilest magnum.

pus, hac ratiocinatione freti Scilicet patrice (8)2. Quia hoc est proprium Christiani ne-
:

ct imperio, reique publica? vivendttmest. (9) gotium qui idcirco dicitur, Negotiator sa- :

Hujusmodi erat Eugenius, tle monacho sum- lutis. (9) Et ob hanc causam Apostolus cunc-
mus Pontifex factus ad quem sic scribit D. tos bortatur fideles Rogamtts vos, Fratres,
: :

Bern. En quo trahere te habent ha; occupa- ut abundctis magis in operc bono , ut nego-
tiones maledictce, si lamen pergis, ut ccpisti, tium vestrum agatis. (10) 3. Ut Dei et Do- ,

ita dare te totutn illis , nihil titi tibi rclin- mini imitetur exemplum qui animam pluris ,

quens. (10) Agat aliquando suam causam , facit nam animam Dcus semper alloquitur, :

qui semper alienas agit. Quia ncmo aliis nas- animam compeliat atque advocat. J/iain sal-

(<) Tert. L. de Pcen. 12.— (2) Eccles. 5o.— (3) L. de (1) Tert. L. de Palt.5.— (2) D. Paolin . Epis. 33. (3) —
Gubern. Dei. —
(4) 1. Pet. 3.— (5) llugo. Vict. apud D. Bern. Serm. ;. in Ps. 90. (;) Tert. —
L. de Pall. 5.
Tilman in Alleg. - (6) Tert. Apol. 29. — (7) Tert. —(5) Tert. L. d<- Res. 2. —
(6) Tert. L. dc Au. i3.—
L. de Idol. 1. — (8] Trrt. L. de Pall. 5. — (5
Tert. (7) fepist parasn. '8 —
Epist. 8. ad Lucil. (9) Tert. —
ibiJ. — (10; L. 1. de Confid.
;

Ap J. 46. — (10) 1. Tliessal. 4-

 ,

3 *_ ANIMA RATIONALIS. — CONCIO VI.

V im venii facere Christus illam perdere in ritus Sanctus accommodatus sine fulei sa-
f
,

gehennam comminatur illam et ipse bonus cramento? (i)Hinc Tertullianus Christianum

,

pnstor pro pecudibus suis ponit. (i) 4. Ne supra Philosophum multum extollit.
Adeo
tlepretiet sanguinem Christi pretium quo , quidsimile Philosophus et Christianus?Grce-
aniraa redempta est. Vis scire quantutn sit , cice discipulus et cccli? inlerpolator veritatis
pretium animcz tuce? Redempturus eam uni- Nam ut addit Philosophi
e t integrator ? (2) :

lus, non mundum dedit

genitus, non hominem affectant veritatem , et affectando corrurn-
, ,
corrum-
non terram, non mare sed suum pretiosum , pU nt , ut qui gloriam captant : Christiani et
sang uuieni. Vidisii magnitudinem pretii , necessario appetunt, et integre prcestant , ut
\do ergo eam tanti emptam perdideris
quandoergo qu
quii galuti
sa luti suce
sua> curant. Quia ut docet D.
,

quomodo poteris eam deinceps emere ? (2) August. Salus quippe animas facit , ut ftat
Hac supra re ratiocmatur D. Bern. Si quis quod faciendum esse cognoscitur. (3) Ad quod
nostrum interfuisset Dominica3 Passioni, vas- u tra cognitionem, requiritur adhuc gratia,
l

que vitreum Christi sanguine plenum in ma-

q U aj adjuvat.
nihus deferendum accepisset quali quaaso :
2 Spirittts vero, virtus extrinsecus , con-
.

cautela incessisset, ne cadendo, pretiosum feruntur ex Dei gratia. (4) Ad bona ccelestia
illum fudissetsanguinem?Unusquisquecom- comparanda , duplex requiritur gratia, ac-
missam sihi habet animam suam, Dominico ttialis et habitualis : utriusque necessiiaiem
sanguineredemptam.IndeconcluditD.Bern. adstruit Tertullianus. Actualis quidem , ut
Quul ego ? quo me vertam si tantum the- , ad capienda et preestanda ea, solagratia di-
saurum et tam pretiosurn deposilum quod
, v ina> inspirationis operetur. (5) Habitualis
,

Christns sibi proprio sanguine pretiosius jtt- ver o. Hac misericordia functus non sine Spi-
dicavit contigerit negligenlius custodire ? r i tus Sancti societate.
,
(6) Idem docet D. Au-
(3)VatesRegiusdesenietipsotestatur:^«iV»« gust galus nulla est, nisi in societate Dei. .

mea in manibus meis semper (4) quia uhi- u a llt ^ ocet D. Bon. In omni opere
(7) Q
:
j

que et continuo ad salutem animae suoe res- Dono soc a sunt Deus et homo.
(8) De gratia ^

piciebat. Non facile ohliviscuntur quae prae actuali intelligendus est D. August. Jguntur
manibus hahentur, ad illa semper oculos ut agant , non ttt ipsi nihil agant.
(9) De
intentos hahemus, amma nostra sit in mani- habituali D. adhuc Aug.Jd peccandum homo
bus nostris ejus solhcitam curam geramus, abundat propria facultate : ad agendum au-
:

et procurare nitamur quas ad ejus salutem tem bonum sibi non sttfftcit , nisi ab illojus-
sunt necessana. (5) tiftcelur qui soltis est justus. (10)
Sed velim ut omnes sahos facere possi- 3. Et quia neqtte enim ad vwendum solum-
mus. (6) Ut autem salus adipisci possit , tria modoproduxerat kominem, utnonadrectevU
potissimum necessaria sunt 1. Fides , quce e ndum , in respcctit scilicet Dei, legisque
:
(
,

illustrat ; 2- Gratia , quoe adjuvat ; 0. Lex , ejus. Igitur vivere quidem ille ipse prwstite-
quce regulat. facto in animam vivam ; recte vero vi- rat,
1. Notitia veri Dei ad salutem necessaria
vere demandarat , admonitio in legis obse-
est Quis perit hominum ? quis labat de va- qu i um f t x i„d e Christianum urget Tertul-
:
,
j
letudine, nisi qui Deum nescit? Quis salvus iianus : fJabes legem, et salutem de observa-
ac sanus , nisi qui Deum novit ? (7) Idcirco fionele^is.iiz)
&
Verbum Dei humanatum est , ut animam u ia vero Tertullianus agnoscit multifor- Q
doceret quae ei ad salutem necessaria sunt. mem [ uem men tis humance salutis pariter,
t
Propterea Filius Dei descendit , et animam an i mceaue vastatricem. (i3) Potissimum , 1.
subiit; non ut ipsa se anima cognosceret in DaBmonem qui de superbia tentat; 2. Car-
,
Christo, scd ut Christum in semetipsa. Non neiT)j qU£e a j iib; (]; nem invitat ; 3. Mundum
eniin se ignorando de salute periclitatur, sed „ u ; a j aV aritiam sollicitat.
Dei Verbum. Vita,inquit, manifestata est, I# Tertullianus de dcemone merito ait :

non anima. (8) Absque lumine fidei, quam Non a iia a llacia vis estoperatior. (i4) Dia-
f >

Deus mentibusinfundit, mysteria quae cap- bo i us ut bene au ma dvertit Origen. circuit ;

tum rationis superant, cognosci haud pos-

sunt. Cui enim veritas comperta sine Deo ? _
(1) Terl. L. de An. 1. — (2)' Tert. Apol. 4»- — V>)
r ,. ... . ,
, ,

n nl ?3 ctu r
.. r
.

cui Deus ,
cognitus sine Christo Chris-
gc
. . i .

ag> in PgaL ll8- _ (4) Te rt< L< de An 35.

_ (5) ^ ,

tus exploratus sine Spiritu Sancto? cui Spi- Teit. L. de Pat. 1. —

(6) Tert. L. adv. Valent. 14. (;] —
Tract. i. iu Epist. Joan. (8) Serm. in Dom. 22. post —
Tert. L. de An. i3. — (2) D. Chrysost. Hom. 56. Pent. —
(9) L. de Corrept. et Gralia c. 2. (10) L. —
in
(1)
Matth.— (3) Serm.de Adv. - (4) Psal. u8.— (5) D. de Ver.Innoc.Cap. 141. (1 1) Tert. L. 2. adv Marc. —
Bern. Serm.3. in Vig. Nat. Dom.— (6) Tert.L.ad Scap.4. 8. —
(12) Tcrt. L. de Praesc. H*r. i4.— (^)
Tcrt. L.
- (7) Tert. L. de Pud. 9 (8) Tert. L. de Car. Chr. 12. de An. 5j. — (i4) Tert. ibid.
 , .

ANIMA RATIONAUS. — CONCIO VI.

terrarn, ut artimas dsjclplot cl jicrdat. S/>iri- sttlutcin P (i) A lalutt illuin rciiioveic inti-
lualibus scdiictionibus tcrnun circuis, <lia- tur iiiiindus pei loi tin.i- bona. I

bole, ad dcsolandum, ai/ c.rfcrrrtiti<u<<lum.(i) 3. Optiiiu: ld juojiosiluin Tci tulliauu-,.

Ilaiicaiiiinadi solalionein reju.esentat lUaias. 1'cliccs ilaijitc pnupcrcs, i/nia tlioiuin cst, iu-
Cicitas enim miuiitti dcsolata crit. (2) Ul)i I). quif, rc^nttni cic/ontiii, </uia aniinani snlum in
Ainbr. EgOCiviiaS niunita egO CivttOS ob- , cunftscuto liubcnt fa) ! ul <st , .mU.-i \ alain 111

sessa : munita pcr Christiim , obscss<t pcr fiscis, 11011 diaboli, scd Dei non KJCuli, led j

iliabolum : statiru iliabolus ciuu aninuun ob- CCfili. [ufelicea ci onli a boiniin !S iiiuikIo t\c-
siilct, i/uain Christus munit . (Z) ChrislUS aui- diti,qui aniin.c f UOB «lanl salulcin, pro ofBcio,
lnani inunit per odium
sujicil». .c , ei jicr hu- ;

beneucio, venerea voluptate, liie, dote, num-

miliiaiis aniorcin. Diaboluj vero liuinilitatis 1110aureo. ExSeneca, necessarUun est pretla
odiuin ingenerat nihil magis curans t quam
, rebus imponere (3] in osatimatione sutem :
,

lioc ipsum excludere auod pradicamus. ul docet Tertulhanus, rerum erit prmlatlo
(4) ,

Deinde ad ainorcin sujx bi.e iiillainnial. Pec-

1 sublimioriun sdHcet udvcisus luiutiliorcs. (4)
catura saluti adversatur sed omnia extra-
: Pneferenda esl siue dubiu anima lerrenia
nca, omnia inimica, omiiia ilumnutu altc- , lebus. 1. Quia, ut ait 1). ChrjSOSt. HomOCSt
raiuhc sa/itti a iMalo iniiuissa. (^jj Damion toto mititdo jnctiosior : hii/its citini c/iusa ,

tainen pnecipue de superbia hominem len- coslum ct tcrm, et niare et sol , con- et stellce
tat : quas est origo peccati. Verum cedatglo- ditm sunt. (5) Tum quia ei Tertulliano />a- ,

ria saluti. (6) Huniilitas natnque llomincm
rictorem efficit de diabolo. (7) Sie eniin et
salutem vinceudo sibi comparat, etdiabolum
hutniliat , et cruciat. Et ita salutem digne
per vicloriam rccuperaret, et diabolus ama-
rius punirctur ab eo quein eliserat ante dc-
, iuuuit, cst mundus prcesens; pretiosa vero est
victus. (8)
2.Et quia dcrmon ad perdendam animain,
carnem m auxilia vocat Adeo etiam inter
tiora sunt quat intcllcclu attingunlur, ut spi-
ritalia ; i/uam ijiuc scnsit, ut corporalia. '.
Tum ijuia , ut docet S. Greg. (7) elucidans
istud Jerem. i5. Si separaveris pretiosum
vili , quasi OS mcuin cris. Vi/is quippe l>< <,
anima humana. Qui ergo vitium a vili sepa
rat, quasi os Domini vocatur, quia per eum
: Dcus vcrba sua ercxit qui ab amore proe- ,

philosophos magnum habet privilegium im- sentis seculi,loquendoqua3 potest, humanam

apud Cbristianos vero caslitas a
jiuritas (9); animam evellit. Mundani vero non sunt os
Cbristo commendatur. Aobis contincntia ad Domini, quia pro seculi bonis animam suam
instrumentum ccternilatis demonslrata est impendunt. Ex Tertulliaxio Negotiatio cst :

a Domino salutis. (10) Disciplina etiam Cbris- a/iquidamittere, ut majora lucreris. (8) Mun-
tiana carnisbbidiuem vetat et purilatein prce- dani totum amittunt ut nibil lucrentur. Nam,
cipit. Ut ad quam magis aniincc ratio perti- ut bene raliocinatur S. Eucberius, nonpotest
nere videatur per corporis curam. IIujus- ul/a compendii causa consistcre , si constet
modi autem carnis cura debetur : 1. Ani- anirnce intervenire dispendium. Ubi salulis
mas quae per carnislibidinem cotnmaculatur. damnum est, illic utique jam lucrum nullum
Recipiens ignominiam ex carnis societate. est. Si aliquod sit lucrum , nullum aliud nisi
(11) 2. Carni, quce simul cum anima vel prce- damnumest, ul ailTeriuWiaims lucro damno
miatur , vel punitur. Nunquam anima sine (9) Quale damnum! perditio scilicetanimce,
came, quandiu in came est. Nihil non cum salutis, bealitudinis, Dei ipsius. Quale dam-
illa agit, sine qua non est ; ergo peccatrix num! animce reprobatio, miseria et pcena in-
tenebitur supplicio. Ergo et bene operata te- terminabilis. Nam, ut ait idem Tertullianus,
nebitur prcemio. Etsi qniina est quce agit et ccvterum animce principaliter cst casus. (10)
,

impellit in omnia, carnis obsequium est. (12) Inde concludo Quid prodest homini si uni- :

3. Homini ex corpore et anima composito versurn iniuidum luerclur animcc vero snce ,

cui salus competit. Quid enim tam perfectcs detriinentum patiatur !' Aul quam dabit homo
bonitatis, quam totum hominem redigere in commutalioiiem pro anima suaP (11) Obomo!
salva animam tuam. (12)

(1) In Job.
c. 1. —
(2) Cap. 27. —
(5) L. 1. Hexani. (1) Tert. L. 1. adv. Rlarc. 4- — (*) Tert. L. de Fug.
8.— (4) Tert. L. de An. 5 7
—
(5) Tert. L. 2. ad Uxor.
. in fers. 12.— (5) Epist. 11S.— (4)Tert. L. de An. 18.—
6.— (6) Tert. L. de Prxsc. H;er. 14. (7) Tert. Lib.
— (5) Orat. S.cont. Judxos,— (6) Tert. L. de An. 18.— (7
a. adv. Marc. 9. —
(8) Tert. L. 2. adv. Marc 10.
— L. Moral. a3.
iS. —
(8) Tert. L. ad Mart. 2.
— [9}

(9) Tert. L. de An. 54. —

(10) Tert. L. 1. ad Uxor.7.— Tert. L. dc Res. Car. 12. —
(10) Ttrt. de Ainma. 10.—
(11) Tert. L. de An. 4o. —
(12) Tert. L. de Hes. i5. (11) Matth. 26. —
(is) L. 3. Keg. 1.

FLMS TOMI PRIMI.

 INDEX
MATERIARUM
QU;E IN PIUMO TOMO CONTINENTUR.
A Alcxamlri Maoedonis superbia. 7a
Altitudo , QOD sohiiii in terra, scd »1 io cudo
Ahiuiiam obcdienli;v fidei SBmulsB illustrc t-x«-iii-
adaBquatur. • *<•

plum. '7 Ambitiooisctecitas, vaoitaset fatuit.i-. »4

Abrahaa insignis modestia sublimisque philo- Ambilio ignia ett doo illuminanij
, scd es<
sophia. >;"> cans. 7'
Abrahse charitas commendata. a3a Ambitionia vanitas quibus mediis retundenda.
7
Abstinentia tribus praeoipue litulis iasigoita. 'i

2,3 tt seq,
, kmbitionia votacaptum aaturaa traosceoduot.
Abatineotia in auzilium spiritus vocota. 4 7'2

Abstinentia indicla in statu legis innocentiso , Aiubitinnis 1'atua insolcnlia, 84 ;

— fiolenlia. 85
in statu lcgis mosaicce ,
evan- Ambitio reipublicaB et Eoi lesiae caneer est. Sl
in Btalu legia »

geliesB. ° Ambitio tnolesta , et SBrumoarum pleoa. 87

abstinentia quasi sacrificium propitiatorium , Ambitionis fructus, tristitia est, amaritudo
Dei iram mitigat. 7 atque lamentum. ss
AbstinentiaB quanta sit vis et eflicacia. 8 Ambitiosi, Dei magoitudiaem,hoDOrem et ma-
Abstioeotia hominum debilitatur dsemoo, io- jestatem sibi Tendicaot. 71-72, 7;"»
gluvie roboratur. 5 Ainbitiosi sunt exsules a laelitiaj felicitate. 87
Abstinentiae tres prserogativflB. 12 Amicitia qu* ia labiis resooat, plerumque
Abundantia in seuietipsam conlumeliosa. 88 mendax est. ' '
i

Adauius in nuptiaruin vestibulo raptus ad C0B- Amor punicns rcducens.

et 25
lestem curiam. 49 ab Amoredivino miruni in inoduni commenda-
Adami facinus bseresim sapere videtur. 76 iur hnmaoa productio. 97
Adanio recenter condito mandali a Deo dali Amor divinus minus eminet in ccclo quam in
plures rationes. 100 Eucharistia. ta6
Adoptionis tot sunt filii quot justi. 92 Amoris Christi incrementa, 128, magnitudo.
Adversarii nomine daemon designatus. 199 i35e< seq.
Adversitas digna Deo ,
quo sensu , et neces- aa Amorem Dei omnes
*
animoe facultates con-
saria ad probandam hominum dependi n- currere debent. itio
tiam. i'l Amoris objectum bonum est. 107
Adversilas cur vocetur virga vigilans. 22 Amor in Deum quomodo debeat essc summus.
Adveraitatum cominensurationcm tripliciter 164
exprimit Scriplura. 24 Amor impurus quomodo infundatur. 50
Adversitas divinae gralia; noinine donatur. 27 Amor blandus induriodii oflicina conflalus. i54
Adversilates, charitalis solemnia. 3i de Atnore in Deuin plura. ibid ct seq.
Adulationis vilitas. 35 et srq. Amoris magnitudo unde sit desumenda. 109
de duobus erubescere debet Adulatio. ^7 Amor vere consummatus in EucharistiaB sacra-
Adulatio odiosa , 59; — perniciosa. 4° incnto. )23
Adulatio quaenam bona et Deo accepta. 4^ Amor hominis in Deum. i$o etseq.
Adulterium distinctum in mente conceptum , Amor Dei mirificus perficiens hominein. 98
veste expressum et opere consummatum. Amoris esl quod altitudo adaequata e«t. lao
44 et 45 et seq. Ainor divinusinquomaximc eluceat, xo^etseq.
Adulterium quare sit prohibitum. {\j el seq. Amor facilis res est. 148
Adulterium quam sit scelus exsecrabile. 5o ex Amoris privilegio diligere. ibid,
in Adulterio sacrilegium. 5i Amor probatur passionibus. i5y
Adullerii illecebrae. 56 Amor odii incapax. 1G6
Aer scelestis vocibus constupratus. 55 Amorem Deo ex obedientia debet homo. 147
/Eternitatis trina perfectio. 58 Amor mundanus cur caecus pingatur. 56 1

.Eternilas longissima simulet brevissima. 61 Amor Dei in hominem sextuplex. 96

/Eternitatis imago , tempus. 5g AmordeDeo, cum Deo et in Deum. 179
iEternitas essenlialis, substantialis et notio- Amor proximi. Vide Dilectio.
nalis in Deo. 61 Angcli apostatae de facto non fuerunt redempti.
MVectuum nundinae. 1 56 129
Mcxandri Macedoois insania. 5(J Angeli quomodo Deum et hominesdiligant. i~~>

1, a5
 11 1

386 INDEX MATERIARUM.

Angelus, non nalurae, sedofficii nomen est. 212 Animam oportet regi a superiore, et regcre
Angelorum venustas et glorias forma. infenorem.237
Angeli post Denm noli. Animae supra corpus dominalio demonstrata.
557
cur Angeli qni in veteri lege permittebant sibi ibid et 345
ab hominibus exhiberi adorationis cultum , Animae quaedam perfectiones quae eam ab ali-
hunc constantissime in lege gratiae recusa- quo peccato specialiter separant. 352
runt. 257 Animae rationalis nobilitas. 536,537 et seq.
Angelos cur Deus condiderit. it\i Anima in partes a Philosophis divisa. 56o
de Angeloium numero variaesententiae. 240 Anima immortaliter mortalis , et mortaliter
Angeli triplici ralione diligunt homines. 25 immortalis. 565
Angclorum polenlia. 2i5 Aniinae vila duplex. 566
Angeli ubinam creati. g4 Animae servitus a corporis servitule distincta.
Angelorum erga homines cffusa liberalitas. 2^3 55
Angeli quomodo de conversione peccatorum de Animae rationalis immortalilate plura.
laetentur. 252 558,559 et seq.
Angeli sub triplici respectu considerali. 220 Anima viva est anima per graliam sanctifi-
Angelorum supra hominesexcellentia. 2^9 cata. 556
Angeli in novein choros distincti. 228 Animae prelium et valorem Deus ostentat. 566
Angeli cur in sacris Scripturis appellentur Anima viduata intellectu quaenam sit. 5^2
ignis. 250,271 Animam humanam plura commendant. 371
Angelorum nobililas ex triplici loco Scripturae Animae pulchritudo triplex. 547
demonstrata. 258 Animae humanae honorandae , diligendae et cu-
Angeli quomodo olim conversi in effigiem hu- randoe. 5?9
manam. 216 Animi demissi in quo a magnanimis discrimi-
Angeli quo sensu Chrislo majorcs et minores. nentur. 2o5
255 et seq. Aposlolos inter primatus ambitio quomodo
Angelorum obedientia. 222 fecerit dissidium. 78 et 99
Angeli, medici peritissimi. »59,^60 Arbiler quis vocetur a jurisperitis. 104
Angelorum custodiam ratio naturalis ostendit. Argentum igne examinatum et purgatum sep-
592 tuplum , quodnam sit. 5i
Angelorum celeritasinexsequendisdivinisman- Aristoteles Alexandroobspem Iucriadulatur.36
datis. 224 et 225 Arrogantia species superbiae. 287
Angeli mediatores hominum , 265; —
eoruin Alhei sui erroris convicti. 53q et seq.
celeritasinobeundomediatoris munere. ibid. Aurelianensis Virgo , et unde sic nuncupata.
Angelorum hicrarchiae etordines. 241 295,294
Angelos ministros suae virtutis Deus praefe-
cit. 41 B
Angelorum quisnam primusin statu viae , et
280 Baptismi duo de vulnere perfossi lateris
quisnam primus in statu gratiae. Christi
Angelus Baptismi arbiter. emissi. i3^
272
Angelus custos quomodo mentem et rationem Baplismi sanctitas wnde orialur. 552
illuminet. 260 Beatitudo seterna quare dicatur status 61
Angeli boni quomodo malorum tentationes Beneficentia est perfectio Dei naturalis. 102
propulsent et coerceant. Beneficenlia est infmita Divinitatis perfectio.
270
Angeli Christianorum pracceptores et defen- 116
ad Beneficentiam titulus in Christo geminatus.
sores. 282
Angelorum pro hominibus orationes. 264,265 1 25
Angelum quemlibet suam constituere spe- Beneficium perdere et dare magni est animi.

ciem. 126
a5
S. Bonaventurae encomium. 5o6
Angeli perfectione gratiae nobiliores ,
quam
illustres nobilitate naturae. D. Bonaventura simul et semel incendium et
274
Angeli ut lutores , gubernatores et protecto-
incensor. 5n
res considerati. 2 65
D Bonaventura! discipulatus.
" 5o8
Angelorum creatio mullum a generalione ho-
D BonaventuraeLibri in triplicidifferentia. 309
'

270,280 Bom P™pr> tas.

e
minum differens.
Angeli humanae utilitati mancipali. 566 ex Bucero haerelico D. Thomae Aquinatis com-
in anima summus gradus mendatio. 3oi
vitalis , sapientalis
el principalis. 36i
Animae cujuscunque qualitas unde aestimo-
tur. 16« C-esaris encomium. 202, 2o3
Animarum duplex pondus. i53 in Caino malae fraternitatis et brutae crudeli-
prae Animabus suis quinam Deum diligant. 160 exemplum.
tatis 193
\nimabus hoininum daemones sociali. 268 Calamitas saepius disciplina virtutis est. 28
 11 1

I\T>I\ MATERIAKUM.
Caivini de priTOcpto divinn.- dileCtionil lenten- Cognatlo ini rnii\ iini amoi la. ••«
tia. .<;', Cognatlo natui.r inii kngeloi
1 el homlnea. |6(I
Capita magna ad Eccleiiam teu Rempublicara Communioatio l><i ad Intra atadeztra. 16 1

gubernandam neceaiaria. y% de Conceptione II. \irgini-> Maiia- qiritinu

per Carmina in noota Deo daia quid intelli- . iiotinil.i. 339,333
gendum. a35 Conciliii oeoumenioii pneiidel Sjiiritus £>ain -

Caro humana luxurlas (bmentuna nl lulphureui tll*. U»>7

fomei gehennalii inoendiU Conoordiat nihil ai comperandum. I
22S
Caro ignobilttalii elogium. 109 Coooupiacentla rationalii quai dno Importat.
Carnis rcsurreclio. agfj 188
Caro humana ad delictum prona, 338 Conjugium mentii, 1
}g
Castitas ipiritualil , qua; ullra pui il.ilnn cartl Conjugei quomodo in uoftn oarnem oflician-
addit puritatem s|>iiilii<<. 45 tur. ,',.,

Certaraen angelioum quontopere celebran Conjugei plora ad mutuain InduOUOt CMtita-

dum. »83 tem. 5>.

Charitai lupereminentii loientiaa Chriati. a8 1 in Conjoge ohriitiauo quanta lii mentii puri-
Charitai , via Dei ad homiiics , via iioininis tas. 57, 5K
ad Deum. r>8 1 Conlractus quasi initus inter Dliiiii et homi-
in Charitatem de Charitate peoeare, 571 nem. igi ct iga
Charitalis duo praseepta duobus comparala Convivioruni vanitas. 6g
pedibus. 171 Cortale est qualfl est ohjcclum quod amat. i.\i
Charilatis notanda commendatio. 177,178 Cordis mobililas ex duplici capile. il\T>

Charitalis solemnii ubi agnoscenda. 271 Cordis Bdelei interpretea , cogitatio et locu-
Charitas quarc dicalur a dextris slair. 529 tio. i(i",

Cherubini ab initio mundi scienlia et sapientia Cor duplex in homine. i55

repleli. 507 Corporum duplex qualitas motiva. i55
Christi ad quid tanta ettam mullimoda humi- Corpus de eonscientia rcligionis. »6^
litas. 05 Corpus in mundo triplcx. 555
in Christo duplex consideranda eit iorma. q3 Corporis inlcgritas quantum Deo placcat. 5i5
Christus in Eucharistia summe amans et suni- Creatorem inter et creaturas duplex ordo. i58
me amabilis. 1 27 Creaturae omnes Dci decantant magnalia. 254
Christi hostes infensissimi. ibid. Creaturis in omnibus amorem suum exaravit
Chrislus cur invitalus a Regulo , ad cjus filium Deus. 1 '1 '1

ire noluerit, et ad Centurionis servum nou Crux est Christianitatis tessera ctc. 55 ,

invitatus venerit. 129 Crucis mors Christo voluntaria. |56

Christusduobuspiiocipue titulis insignitus. 169 a Cupiditate quomodo arcendi homines. l63
Christus hominum patet mater et altor.
, 195 Curiositate pnst Christum opus non est. 194
( hristum inter et Chiisti pcrsecutores qme- Custodia Angelorum adumbrata in animalibu*
dam videtur fuisse contentio. 2o5 Ezechielis. 261
Christum exauditum esse pro sua reverentia Custodes Angeli legali hominibus a Deo missi.
quomodo intelligendum. 20t) 278
In Christo bina Patris aelerni similitudo. 210
In Christo Jesu duee censentur naturae. 254j255
D
In Christo triplex gratia. a56 DfMON quomodo fuerit homicida. 85
Chrisli duplexinlroductio in orbem tcrra3. 286
Daemones terrae indigenae.
HJ 93
*'
Christus in cruce malernae virginilatis arbiter
Daemonum quatuor viae ut suas edant opera-
et assenor. 320 et 32 tiones. 21 3,2 14
Christiano duo necessaria ex D. Paulo. 5o Dacmones singulis hominibus adesse ul ei ,
Christianorum vita quo typo sit imprimenda 88 Angelos. 261
Christianos inter et veritatcm cognatio. 3j Daemonum cxistentia septuplici ralione de-
Chrisliani Christum imitari tenentur. 65 monstrata. a54
Christiani quadrupliei ralione fratres. 170 Damnationis suae auctor solus homo. 38o
Christianus nullius est hoslis. 193 David agrestem pastoris abjectionem in regia
Chrislianos ad vitam spiritualem plura alii- purpura nunquam exuit. 82
ciunt. 340 Davidem solum cur ex quatuordecim Regibus
Christianum ad curandam animae suae salutem Christi progenitoribus, Kegem appellet fcvan-
plura sjimulant. 58 gelista.
Circulus in aeternilate perfectus. ^77
i63 Decoris commendatio. 554
ad Civitatem bene ordinatam tria desiderata. Deiparae nominis excellenlia. 5i2
127 omne Delictum aut venia expunglt , aut pce-
Civitas superna duo civium habet genera. 27 •<
na. 41
Clavus in amore. 4.1 1
Delicta universa adversus Deum sapiunt. 1 5
(.'oena Calvinistarum. i5o Dementia de vanitate. 69,70,81
25.
388 INDEX MATERIARUM.
Deus lunc raaxime optimus , cum homini non
bonus. 23 F
Dei magniludoseternitate velut differentiacons-
tituitur , et a creatura secernitur. 6o per Faciem angelicam quid denotetur. 237
Deus non est proprie Dominus , nisi solius Falsitatis suspecta humana auctoritas. 299
hominis. ioi Fama quam sit vana. 68
Dei nomen quasi naturale Divinitatis. 121 Fecunditas tribus assiinilata elementis. 3ij7
Deus quomodo ab hominibus diligendus. Fecunditas virginea , seu fecunda virginitas.
i4o et seq. ibid.
Deum summe amabilem tria potissimum de- Felicitas terrena hominem dimovet a via sa-
monstrant nomina. il\5 etseq. lutis. 22
Dei duplex cognitio , duplex item et amor. i65 Felicitatibus terrenis quare Deus misceat ama-
Dei magna laus , unde. 211 riludines. 29
Dei et diaboli discrimen. g"5 et 94 Felices infeliciter quinam sint. 27
Dei nomen an'possit communicari. 355,356 Feretrum Diabolo exstructum. 284
Deus ab homine viatore dupliciter cognosci Fides certum firmumque bonum est 29
potest. 372 Fidei Christianae nihil ita aversatur , ac inor-
Diabolus quibus utatur mediis ut Deo eripiat dinalus amor terrenorum. 3o
hominem. 370 Fidei necessarium dedecus. 128
Dignitatum distributio. 76 Filius in divinis quasi hominem solus redeme-
Dignitatum possessio , infecilitas. 87 rit. i32 et seq.
Dignitatis pnstinoe felicitas infeliciorem red- in Filio duplex debet esse similitudo Patris. 210
dit secutam ignominiam. 89 Flogella esse signum amoris divini. 23
Dilectionis divinae tres gradus. 147 Flagellatio Lacedaemoniaca. i35
Dilectiosummumfideisacramentum. 1 54 Fontes in convallibus emittere quare dicatur
absque Dilectione proximi nequit esse amor Deus. 90
Dei. 171 Fortuna non immerito caeca depingitur. 27
Dilectionis divinse latitudo. 180 S. Franciscus in sede quam Lucifer perdidit
Dilectionis fraternae aequitas bimembris. i83 collocatus. 233
a Dilectione inimicorum tria quae proveniunt Fratrem suum quomodo debeat diligere Chris-
emolumenta. 196,197 tianus. 179
Dilectionis proecipua laus de Dei aemulatione in Fronte mentis statum consistere 324
procedit. 209
inimicorum. Vide Inimicorum dilectio.
Dilectio G
Diogenes lucernain meridie circumferens. 543
Divitiaa quam sint vanae. 69 Gabmei cur potius quam alius Angelus ad In-
carnationismysterium assumptus fuerit. 217

E in Gargano monte S. Michaelis apparilio. 294

per Geniosquinam olimGentibus intelligeban-
EccLEsiAsde societate sacramenti esse confoe- tur. 243,294
deratas , quomodo intelligendum. 23 1 apud Gentiles Deorum triplex genus. 3oa
Ecclesiasticilibri quis fuerit auctor. 3oo Genlilium vanitas. 43
Eliam jejunium transtulit in Paradisum. 12 Gerion HispaniaeRex, ficlilie tricorporeus. 174
Enos, verus homo. 343 Germanitas spiritalis inter Christianos. 194
Epicuraeorum vita et doctrina, animalis et car- Gloria seculi est a Diabolo. 66
nalis. 358 Gloria proprium Dei bonum est. 73
Epicuraei Deo rerum humanarum curam dene- Gloriaesuaecausa Deusmolitusestmundum. 75
gant. 376,379 Gloria insipientis malitiamreddit illustriorem.
quomodo concupiscendus.
Episcopalus 80 ] 4°

Esau quomodo servierit fratri Jacobo. 186 Gratiae sanctificanlis privilegia cum jejunii do-
Eva in Mariam cur redinlegrala. 333 tibus comparata. 1 1

Evae querimonia adversus serpentem qui eam Gratia divina in conversionem temperata. io5
deceperat. 371 Gratia justificans. 108,109
Eucharistia Chrisli testamentum , et Christia- Graliarum spiritualium supereffluens pleni-
norum haereditas. 117 tudo. i'&
In Eucharistia Christi humilitas, pauperies et Gratiaeet gloriaedonorum variadistributio. 255
munificentia. 124,125 Gratiarum flumina. 334
InEucharistiarepeririquidquidestamabile. 127 Gratitudinis modus insolilus. 26
Evangelium Christiincharitatispraeceptoadim- Gratitudo Deoet Angelis custodibusdebita. 277
pletur. 168 Gubernalio hominum ad divinam spectat pro-
Excellentia naturalis etsupernaturalis. 274 videntiam. 266,267
bona bonorum Exempla quantum efficacia. 26 e Gula quam plures oriantur tentaliones. 4
Exinanitio Verbi in Incarnatione et in Eucha- Gulam inter et jejunium antitheses. 10
ristia. 124,125
 IM)1 \ M \TI !'.! \!ll U.
Humilititfl nilnl '-! Deo cbnrlus. uSj
''
[Iumilitu al> ^Dffelii hominibui commcndoi i

'
Iljttisia Eeolesiem lacescit, ~"i
Hominis cflecitis, 16 j
Homo seroper medico prior negotiura fecit. 14
Hominis dignilas naturalis in quo raixime re- |BOioL&Tiii lumml leculi reitus.
luceat supri belluaro, 62 IUusionei quibui bominei
, diemoolbus de- >

Homo ex sua conditione humilior , a peccato oipiuntur.ii4»n5,a6

miserior. Imagine quomodo perlranseat homo.
(,
i ln
Homo quam sit exoellem . consullatio divim dc Imagine Deiplura, ibld.
oslendit 9<>' .)7 Imigo Dei io quo ilta in homine
(
dod onTe- , i

Hominem inter caiterai creaturai raateria*

it niuol patres. 35 i

les roagnum discrimen, 101 [mago I > «-

1 in homine triplex. 358
Homo cur dicatur microcosroos. ibid. Immortalitas divina per hominis pissionem
Hominum erga diviuam bonititem ingntilo- micintius enituit. no
tlo. iio Immortilitis dirersimoda.
Homo divine liberilitatis hoeres. Mr Immor.lilititem inimaB omnes fere rindicani
in Homine j>ia quedim superbii esse debet, Philosophi,
23 Impatientia et 6dera praeTiricitur , et spei
•

iu Hominis produclionc mira nobilitatur l)»i malfls ominatur. 3o

amor. ia.'i Impatientia in rebua adTersis quantum dam-
ad Hominctn in honiinequarc venerit Dcus. i3a nanda, 222,223
Hominis mutabilitas. i~ Iini>itiasqua?inscculovigot, undcpullulct.
i 91
Homines ad inutuauidilcctioncm unde urgean- Improbitas diu latere non potc^t. 83
lur. 172 Impudcntia quanlum verecundiflB conlrarie-
intcr Homines multimoda divcrsitas. iy5 tur. 32(i
Homo ab Aucloribus sacris , tum prophanis Inanitas per abstincntiam causata , multum
dcpretiatus. 109 uiilis. 3
Homo quo sensn Dei imago. 24", 2.46 Incarnalionis mysterium , magnum pietalis
Homo sine dubiocarnis animseque texlura. 249 Sacramentum. 109
Homo mortalis demonstratus. 25i in Incarnationis Sacramcnto Dei charitas vidc
Homo Angelo collatus, ut jumentum existima- tur exhausta. 1 1 1

tus. 254,255 ex Incarnationis divinae beneficio ulteriora

Hominis paraturam in utero tnalcrno Angeli spcranda bcncficia. 1 5 1

modulantur. 258,261,262 in Incarnalione divina altitudo adaequata.

Ilomo in scculo peregrinus undequaqne tene- 119
bris obvolvitur. 208,259 ab Incarnatione tota fuit gloiificata sanctissi-
Homincs in triplici statu considerati. 3o4 ma Trinitas. 120
Homo Crealori diligendo aedificatus. 329 Incarnalio Verbi divini an fucrit absolute ne-
Hominis a ralione nobilitas. 34i cessaria ad redimcndum liominem. i5<>
Homo quid sit. 245 et seq. Incarnationis annunliationem , per Angclum .

Homo carnalis mystcria Rcligionis non per- non per hominem dccuit fieri. 216
cipit. 34o Incarnationis mysterium quare charitas dicatur
in primuin Hominem invehitD. Bernardus. 347 operata. 5 16
Hominem ad generose agendum tria accen- Infantes etiam ad dignitatcs assumpti. 7*
dunt. 354 Inimicorum dilectio uaturflB consentanea ra- ,

Homo ad totius sanctissimae Trinitatis imagi- tioniconveniens , et tist it iac conformis. 184 j

nem et similitudinem productus. 354,355 Inimicum suum nec Ioedit Christianus. 187
Homo non solum ad Filii , sed et ad Spiritus Inimicoruin dileclio filialionem divinam sibi
sancli imaginem factus. ibid. comparat. ir)7
Homini duo necessaria ut perfectam Dci simi- contra Inimicum qui beneficiis certat, eum
litudinem in ccelo obtineat. 358 conipit. 200,201 el scq.
Homo quam sit pretiosus Redemptori. 367 Inimici dileclio amici dileclione ul plurimiim ,

Homo nalurse principalissima portio. 3^3 purior perfectior ct Deo gratior. 2o5 , ,

Honor nuperrimusde antiqua abjectione inso- Inimici dilectio cultui divino prxdala. 208,209
lescens. 82 Injustitia quotidiana. 545
Honoris insignia justis ornamento sunt , injus- Innocentia vera et plena ubinom reperiatur,
tisprobrumetcontumeliam concinnant. ibid. 52
Hostes dupliciter considerandi. 1 85 Innocentiam docere ad solos pertinet Chris-
Humilium nonestaequasors,etsuperborum. 90 tianos. 298
Humilitas lumen est mentis. 65 Inordinatio in homine triplcx. 267
Huinilitas Christianis mullimode necessaria. Insolentia quae super soliuni sedet unde oria- ,

67 tur. gi
 1

3 9o INDEX MATERIARUM.
Invidia iniquilatis in Lucifero. 289 Luxuria sumpta pro deliciis quae gulae palro-

Iracundiae novum genus. 43 cinantur.

Irae divinse potestas. 21
M
Magnetis virtus. i45
Mala ultoria , et cur sic vocentur. 18
Jacobi Patriarchae cum Deo lucta quid signifi- Mansuetudine quo sensu nihil violentius. 198
cet. 102 Manus Dei, de qua Vates Regius, quaenam sit.
Jejunium quoiammodo diluit primordiale sce- 271
lus. 5Mariae Beatissimae Virginis elogium. 3ia
Jejunium duplex. 6 Mariae Virginitatem haereses impugnantes. £19
Jejuniiduo effectus recensili. 8 Mariae trina sanctificatio. 335
Jejunium mentem elevat ad sapienliam , ad Mariana virginitas gloriosior angelica puri-
oralioneui, ad ccelum. 9 tale. 3i5,3i4
Jejunii liina utilitas. Marianse virginitatis trina consecratio.
11 3i8
Jejunium tribus gradihus extollit hominem. ib. .. Marianae puritatis tres gradus. 32 1
ex Jejunio Christi divinilalem ejus suspicalus Marianae charitatis elogium. 329,33o
est daeinon. i3 Marianae morlis quacnam fuerit causa vel oc-
Joannae D'Arc S. Michaelis apparilio. 293 ca^io. 33
Joannes Baptisla cur dictus Angelus. 12 Mariti in uxorem potestas. 45
Joannis Baplistae virginitas unde commendala. Maternitatis et virginitatis fcedus in Maria. 3i5
320 Matrimonium duplex. 45
S. Joannis Apostoli Epistohe. 172 Matrimonium unum , sicut unus Deus. 49
Jobi patienlia in quo maxiine eluxerit. 89 in Matrimonio inexistentiae divinarum perso-
Joiadae summi sacerdolis in regem Joas coro- narum umbra et similitudo. ibid.
nantis faclum. 78 Malrimonium Chrislianum quam sit sanctum.
Joseph Palriarchae nunquam salis Iaudanda 5 7 ,58
mititas. 120 Medicina soror Philosophiae. 25
de Juslitia divina tria notanda. 20 Medicoruin quaenam opiniones haereses appel-
exJustitiae libra ponderanda sunt merita per- latae 24
fonaruin. 76 Mendacium divinitatis diabolus operatur. 214
Justitia triplex. 219 Mentiendi ingenita quibusdam voluptas. 37
Justilia Dei vindicans et remnnerans. 3^8 Mercedis magnitudo ad laborem excitat. 34
Juslos lolos dicendos invocatores Dei. 265 pro Meritorum varietate multae mansionesapud
Justum inter et peecatorem magnum discri- Patrem. 275
men. 349 S. Michael quare cum gladio et statera pin-
gatur. 21()
L S. Michael omnibus Angelis inajor. 282
S- Michaelis praelium cum dracoue. ibid.
Lachryme amoris indicium. i56 S- Michaelis triplex viilus. 281
ad Laudem Dei plura sunt quae homincs alli S- Michaelis eminens dignitas. 279 et set/.
ciunt. 273 s Michaclis variae appariliones. 290
Lex ab amore divino procedit. 99 s. Michaelis Ordo equestris in Gallia. 2g5
Libertasestsecunda hominisperfeclio. 8
9 >99 s. Michaeli honores in orbe delati. 293,294
Libertatecur Deus donaverit hominem. 348 Minoratus modicum citra Angelos quare dica-
Libertas quanlum sit bonum. ibid. tur Christus. 253
Libertas duplex. 347 omni Miraculo quod sit perhominem, miraen-
Libido , secularis concupiscentia. 52 lum majus est homo. 345
Libidinisflammagehennalisflammaecognata. 53 Miseria supplicationis mater dat patronos 54 1

Libidinum vaporala momenta. 327 Misericordia ubique justitiam Dei comitatur.

Lilia mundialis agri quaenam sint. 295,298 20
Liliis albis el purpureis Maria coronata. 328 Misericordia multiplicata el extenta. 125
Lucem quo sensu diviserit Deus a tenebris. Momenta condensata ad meriti amplitudinem,
226,227 ei se(l' eratiae auctanum.
et gratiae auctarium. 533
Luciferi ante peccatum excellentia. 245 de Monarchia Tertulliani ratiocinium. 292
de Luciferi superbia D. Bernardi ratiocinium. de Morbis animae eodem modo ratiocinandum
276 est ac de corporis aegritudinibus. 25,26
Luciferi quale fuerit primum
delictum. 284 Moriendi forma causa nascendi est. 35o,55i
Lucillus Tholosae de atheismo accusatus , con- ex Morte corporis mors animae elucidanda. 563
victus, et ultiino mulctatus supplicio.5^5 de Moysis rtibo ardenti et incombuslo. 84
Lues multiformismentishumanae vastatrix. 582 Mulier conjugata duplicirationeeamdem habei
Luininumappellatione mire commendatur An- cum viro carnem. 49
gelorum notitia. 274 Mulicris pudicae elogia. 5o
 1 3 1

INDEX H \ I I
•

! u;i M. I r

iii Mulicree fuoo uteoti 356*35? Orationei pro Inim.cii mulio eflli . i

j'ir Mulierera Apocalypaeoa quas erat parilure,

qutd intelligendum, eai Oralionli iocootlvum l»<i bonilei el n.ui)
in Mulierei iropudentei gravii et oolanda re« centle,
prehenaio, ZaQt S%y tt »00. Oraiionem inter juatorum <i trirum dii 1

Mundus per angeioa gubernetui et adminie* crimen.

trntus. -if\i Ordinia oommendutio. 17''. 177

Munera quantum aubordinenl tuentem et In- Ordo . maximum diviuac sapicniia; opu*. 5oi
oantent animoii 83 Oaculum laich au.ori» roroilcin ingcril. 56
Ovis errabonda el P&alure liuinerii repoi •'

N tati 1,106
Nativitatem inter et mortalitatetn mutuum
I'
cst dcbitu.it. 550
Naturnhumanaa d.gn.taa. 566 ,.ACim;i (illl ,„ relicilalia notati. "9
Neceasitas ipsa , aliquod orattonis genus. .'7.»
Paradoxia constat Chrialiana rellglo.
Nobil.ms geuer.s quautum sil vana. 6; amori*
p nreut | 8 D „ benevolcnllas .... ...
, , . i

Nommum augustorura et adscitiliorum ranl-

hvnerbole '* •
'

.•
uo Partua humanui a parturicntii virg.nitate ve-
Nomina ounotia an.mantibus ab Adamoimponi uustatus 3ifl
cur volue.it Deus. \.\\
p Bt ientia Bdem et subsequitur et aniecedit. :•<)

Nomrais ceosus n conciooaodis Magnatum Patientia longanimis novom Iracundias ao vln-

laud.bua oonsiderandus. i\p ict c „,. mi ,
( |
.
43
Nominia aacrameotum in Angelis considerao- Patfentia placide mota. »00
du.u. a5G atienlia , Dei natura el preBStanlia. 211
No.nen conlinet pcrfectionem quam sigoificat. p al j e otia in Maleho Ponliflcia servo Chrisli paa-
'° sionis tempore Tulnerata.
.
207
Noster cur .miltol.es dicatur 10 Scnptura Fi- Patieotiaa
prasatantiaaimum exeroplum Chria-
De,
' ,
.": •
"4 lionia iroitaodom. »«4
Notitiara supponit amor. ,56 Patienlia lo oraoibuenegotiia oecessaria. 2G ',

Not.t.a aogelorum quantum antcstet ootitias

Pa , rem Dte r asleroum etnatrea terrenos dis- i
qua pollcnt nomines in terra degentes. 247 crimen 112 1 1

Notitia veri Dei ad salutem cst necessaria. 382

;„ Patre ^ tcrno mja perfectiooes, quarumuoa .

Nud.tascarnis quantum periculosa. 54 a b Angelo , altera abhnniineparticipalur. 25 3

Numerus homini necessarius ut socialiter vi- Patriaset vi» discrimen. G5
vat '
'/" PacisangclicaeprinuisencomiastesestDcus. 227
erga Peceatores Dei a.nor et clementia. loa
q Peccatoru.n perfecta aemulatio. ibid.
Obedienti^: praestantissimum exemplar, Chris- Peccatoris jostitia et iniquitas. iCa
tus. 1 5,
17 Peccatoris mulliplex larva. 3^3
Obcdienlia Christi quam sit admirabilis. 124 Peccatorem inter et justum magnura diseii-
Obcdicnthc pcrfecta? meta. 221 men. 54:i
Obsequii ratio in siroilitudine animorum cons- Peccatores in scipsos homicidae. 35(i
tiluta est. 1 4 1 »^5 Peccati jucundilas et qua-nam illa sit-
, ig
Obscquium angelicum vcrum est obcdientiae Peccalum dives malorurn lhesai.ni>- 20
humanae exe.nplar. 226 a Peccato e.t carnis miseria , et animne servilus
Occidentalem regionem D. Michaelis gubernio suam traxere originem. (34 et 65
esse conimissam. 292,295 Peccati gravitas. "»;'
Oculus Dei perspicax et occulta, caecus ad Peccati culpam plus abborret Deus qoaiu ,

perspicua et publica. 74 pcenam. .'*'»

Oculi quare siut in amore duces. 171 Peccati cnorinitalem a inorte Christi mefjtur
Odium duplex. 39 D. Augustinus. 3 1

Odium peccali. i5 et seq. ad Peccatum qui alios alliciunt, quam sinl cri-
Odium quale necessarium. 1 53 minosi. i8j
pcr Odium diligiturquod saepe per dilectionem Peccatis servire , quam misera scrvitus. 55
oditur» 1
54 Perfectionis Christianae summa. 52
Odium concludit mundus qui in maligno posi- Perfcctionis universalitas. i4<>
tus est. 189 Pcrseveranlia in dilectione. 182
Odium undequaque oriatur , semper est injus- Philosophite et Philosophorum encomium. 5o2
tum. 190 Philosophia gentilis et Philosophia Chrisliana.
adOdium suntquaevidenturaccendere. i33
tria 3o5
Operatio duplex in divinis. 62 Phocionis Atheniensium ducis magnanimitas.
Operationes inter viatorum et beatorum quod- 204
nam intercedal discrimen. ibid. Phcenix alcs de singularilale famosus. 3i^
 1 1

39a INDEX MATERIARUM.

Fhoenici quatuor adaptata. 33 Respectus mutuus inter aeternum Patrem, ct
Pictura, malae arlis excogitatio. 268 Verbum divinum. 122
Platonisdehominisproductionefigmentum. i?3 Respublica duplex. 174
Poenitentiae eflicacitas. 364 R ex bonus non est populi subjecti onus , sed
Pompeius Magnus solotheatro suo minor. 81 oneris levamen. 87
Porta Parisiensis olim dicta Porta inferi , nunc Romanum imperium quando finem habilu-
porta sancti Michaelis. 2^5 rum. 292
Praesentia Dei generalis et specialis. 20
Praesentia Angelorum custodum quid debeut 2*

operari
r in hominibus quos custodiuut. 277 . . .

j . • 11 j 1 Sacrificiorum triplex r eenus. 7

, .
Praesulesquantumdoctrmapolleredebeant. 70 a ... , „ ,° , .
'

»'

,, ... .. * .
/„ Sacrilegium quod Ecclesiain r* prophanat,
r und e
Praesumptio inverecundioe portio. 42 • . '
onatur. 9»
Pretiosum a vih qui n separat
r , quasi
^ os Donn-
C t Saeittarum duo genera 3o5
' >t
ni. ob3 p ..
& . . .

.s..~. *„:«!„- i-/« -r,;o Salomonis udicium de duabus mulie ribus in-
r>
Prelium triplex. 007, joo , .. . ' ..
i lantulum suum esse contestantibus 161
Prodicus Evangelicus. 104. 106,107 '
Salus duplexr - dislincruenda.
° 220
Prolem nihil Ua depravaiquam pravum paren- c .

_ r
. ,

/0 Salus beneticiorum omnium maximum. 276

l l

tum exemplum. _ ,
48 c ,. r>
•

n •. „ 11 q Salutem hominum ^
, .
quomodo
,
velit Deus. 3^9
,

Piospentas quare lallax bonum.

<• 1
^o „ . ._, . .

n T, .. v .. Salus animarum opus

, Christi, 38o
Piovidentia dmna non quaent scrutatores, sed
.

c . ,. „ l . .
officio quam plures ludant.
,
de Salutis ibid.
obtemperatores
Sanctorum in ccelo felicitas, aeternitate parti
Proximus. Vide Dilectio.
cipata mensuratur. 60
Publicanus Evangelicus a Pharisaeo injuriis et
Sanguinis Martyrum virtus. 36 9
conviliis lacessitus. 197 Sanguinis
Christi mutiplex efficacia. 23 1

Pudicitia fundamentum sanctitatis. 5i

,,"4 Sensuum a daemonibus deceptorum llusio-
Pudor tribus modis usurpatus.
nes 2i4
Pudoris interemptrices. 5s5 ;
Seraphim quomodo volatu ocissimo ad Dei
Pulchritudo quam sit vana. 68
nutum moveantur. 225
Punici mali fragmento comparata virginis ve-
per Seraphinos quos in visione vidit Isaias ,
recundia. 3^3
quid denotetur. 264
Sermo primarius tripliciter singularis. 121
Sermo, cogitationis et amoris interpres. 166
Qvadragesimalis observantia quantum neces- Serpens, aprincipiodivinaeimaginispraedo. 54/
cessaria. Servitutis quare sit misera conditio. 35
7
Quadragesimalisobservationis trina ratio. ibid. Servitus libera. 5^9
duplex Quaestio Pharisaeis et Herodianis a Servitutis Dei et servitutis regni terrarum dis-
Christo proposita. 357 tantia, 100
Querelae hominum qui Angelicae invident na- Servi nequam, de quo in Evangelio, injustitiam
turae et sanctitati 254 quae ostentant. 190,191^^7.
Quis ut Deus ? arma sancti Michaelis in debel- Simon Magus primus Simoniae parens. 83
Iando dracone. 285 Simonia quam grave sit facinus. 85,84
Singularitas associata. |32
R Socrates quanlum sibi illatas despiciebat inju
rias. 20I
ob Rationis non bonum usum quam acerbe Sol quare in Christi passione sit passus eclip
homo castigetur. sim. 545 12.5
Rationalitatenihilinhominepretiosius. 187,188 Solitudo superborum quaenam sit. r
/i
llationalitatem ad quid Deus animae contulerit.
de Somno Apostolorum instante Christi morte.
542 261
Redemptionis humanae abundantissima reme- Soter Valentinianorum. 554
dia i53 Spiritum sanctum a Verbo procedere , pro-
in Redemptionis redundantia amor Christimire batur. 1 55

clarescit. i38 Spiritus sanctus quare figura columbae delap-

lledundantia charitatis. 206 sus in Doininum. 25o
Relationes in divinis. 177 Spiritus sanctus quare vocetur Paracletus. 244
Religiosorum vota , charitatis solemnia. 5n Spiritus et carnis consortium. 54o,54
Remedia quibus Deus animae morbos curare S. Stephanus cur sub piscis typo intelligatur.
nititur , a Deo sumenda. 25 198,35?
Remissio peccatorum in Oratione Dominica Stupor hominum in rebus aeslimandis. 571
condilionate tantum postulata. 192 Stultitiae varii gradus. 38
cum Repudiataquiconjungitur, adulteratur. 47 Sublimitatem modulari , ad solum pertinet
Requievisse quo sensu dicatur Deus die septi- Deum. 78
mo. 80 Sudor Christi sangumeus unde ortus. i55
 5

l\hi \ MATERIAR1 M.
Summi magoi oonditio. 1.7,1' Verbi divinl admiranda humiiii
Superbia mentis est caligo. I i In.Verbi humanati (I

Superbia rei esl pleoa laooris. lionea

Superbia , initium peooati. 986 1 \ erbo el id Imaginem el limililudinrm \

Superbos inter et burailes discrimeo. <»'> hoino productus,

ipecialiter
Superborum admiranda lamentatioi g \ erei undia, bonorum operura mi

ad Supplicia fortitcr toleranda duplici ratione Vereoundia, lum in uxorata lnra . In ri

lidclciiistiMHilai Deus. 3i requisita,
Veritas opinione m< II 1 . uti 11 iqui 1 meo iua
I bona fortuna lequitur
Veritatem interel Christianos coarnatio.
r«Mn»s,imagotsternitati8. 5g Veritatis qussnam sit prseroc
rentarihorainestriplioi potissimum ratione. 27
Veritascujuslrbel rei in qu 36i
lentat.o diaboltca quanlum sil potens ct per- N , ..,;,„„ Cuhua (|ll
.

mlllll , ,„.,,,„ ,.,.„.

,08 (,;
-. , ^ c. ,
• . ...? '
Vestium ornalus qnam sit vanus.
lheolog.a Scholastica .. summis Pontificibus Videri r|dere e j u , den, Hbidiois
el e 1

multum commendata. ,
vindiotss novum genus.
D. Thomes Aquraalis encomia. ag5 ^irginitas duples »96
S.Thomas doctor doctorum nuncupat.is. agg virginilatis votum a Maria emissum.
S. rhommAqumatiscootra gentiles integrum
Virginitas perignem denolala. 3i;
et prsBClarum volumen. 3oa Virginitas oslentilia. 3a5
de rhrono deposilio , quam sit grave suppli- virgim-s an Ecclesiam, an Ecclesiu Virgines
c nu
'"
-
°9 commendet. >,»g6
Transfigurationem duplicem operatur m
homi- yj rginegde msnilxa Angelica deputatac.
n ® d,n bo U8 '
356,357 VirginesAngelisamultisPatribuspraelutaB. ibid.
.
(
Tnbulatioatribusdicta. 36 Virgines cur a Psalmista dicantur adduci , ri
Irinitas duplex increata etcreata.
: .»oG 7,,c
dufle fl erri

secundasanctissimsB Trinitatis Persona duplici Virginis qualis debet esse verecundia. 3a3,3s
de causa Fihus dicitur. 5d5 ct se(
.

Tutores quibus eligendi. a65 Virtutesinter , Theologicse preeminent. ag

Typusexcelaturaconstat. 3ia jnre virtutis nihil prajstabilius quam bonabo-
lyrannus tribus prascipue modts cd solium norum exempla, 02
asccndere nititur. 80 \ irlus n adversitatibus mire prosperatur et ;

tj praspropere beatur. 34
oon N irtus , sed causa virtutis apud Deum ceu-
Ultio conflata ex cleracntia. ioj sus opcrum est. \>-

ad Ultionemseinperanhelatpusilhisaniinus. 2ti2 Vita duplex primis collata parentibus. 50 1

Unio hypostatica. 119 Vitia longo tempore et mala consuetudine ino-

Unitas carnis et cordis in conjugihus. 49 leta, difficillime reKnquuntur. 4'- 1

dc Unitate et singularitate , comraeodata per- Vitiorum scrvitus quantum sit noxia. 35o
feclio divina. 228 in Voluntate divina tres perfectiooes, in hu-
Universum ab Angelis suain hahcre consum- maua tolidem defectus, 14
mationem. 258, 25<) Voluntatem inter divinam et humanam discri-
Urhs fortitudiuis dc (jualsaias, quaenam sit. 2G2 men. 7 1

Uxoratus naliva iiicliuatione prolem desidc- Voiunlati bonsB duo necessaria. 1 5()

rat. 4$ Voluntatem divioam , ve! positivam, vel per-

Uxorum adulterantium futiles cxcusationes. tnissivam quam false negent mali Christiani.
56,5- 2o<j
Voluntates bome mentis quxnam sint 220
v
Voluptatum satictas plena pcenitentia*. 90
Vanitas ambitionis quomodo retundenda. 67 Vox trina insolescens. 70
Atiltus divini Iumcn signalum 111 homme,
et ge
Velamen capitisin mulieribus. 327 quodnam sit.
246
Ventus urens quare dicatur Dei Filius 3io 7
in Vcrbi divini generatione tria consideranda.
61 ZaccH/EI miranda conversio. m3
a Verbi incarnatione mire pulchrescit humana Zebed&ifiliiadversusSamaritanosindignati.igS
productio. 07 Zelotypiac conjugum quotidianse. 5 \

FINIS INDICIS TOMI PRIMI.

 ; rc \ r*

<T&3 '

' a W-S^Vtil-C^

'T'^w~v- ; \ i.-* ^JJ *•*<> /"*"% "x

 1 .

m
VFJti*

U A >*£%*<
^.
4 4^, -k^ v: .v_^ <.. ;

^jjT^^,
7*
>*j» J>r'
i
^JS J

-fcV

V
BR 65 .T32 1856 v.l IMS
! ^

v 7 ^ Tertullian, ca . 160-ca
v "" <*

230.
s2 Tertullianus praedicans
L
: et supra quam libet
,

m
AWM-1454 (mcsk)

m MZ01 . . &TVDI
 WP
iHft P
J4U

>

v
**
A <

. >'<

£.*#
fc £•
^/ «£*>
7 >/

-* % /"**V Mr